Post Modernlik

kimdir nedir
agda ve ileri endstri toplumlarinin ulami olduklarina inanilan yeni
durum, ag ya da koullara iaret etmek amaciyla kullanilan genel terim.
Insanligin veya Bati toplumunun imdi iinde bulunduguna inanilan,
bir kltrel ethos olarak modernligi izleyen, kltrel durum.
Modernlik Bati kltrnde, bata ekonomik ve sosyal gelimeye, insanla
ilgili konularda ilerlemenin kainilmazligina duyulan inan olmak zere,
belli bazi egilim ve ynelimlerin doruk noktasini ifade eder. Ilerlemeye
beslenen sarsilmaz inan, insan hayatinin mahiyeti veya niteliginin
sinirsizca gelitirilebilecegi ve bunu saglamak iin bilim ve teknolojiden
yararlanilabilecegi kabulyle, ister kapitalist ya da istersosyalist versiyonu
iinde, modernligin politikasini da belirlemitir. Baka bir deyile,
modernligin belirleyici unsuru, nc Dnyanin azgelimi uluslari da
ilerinde olmak zere, milletlerin ogu tarafindan benimsenmi olan
ilerleme ideolojisidir.
Ite genel olarak ifade edildiginde, postmodernlik ilerlemenin
kainilmazligi veya uzun vadedeki etkileri her ne olursa olsun, evreyi
insani amalar iin smrmeye devam etmenin zorunlulugu benzeri inan
ya da dncelere duyulan phe ya da reddiyeyle karakterize olan
bir kltrel durumu ifade eder. Yine ayni genel veya felsefi aidan
degerlendirildiginde, postmodernlik evrensel teorilere veya bykanlatilara
duyulan inan yitimiyle, politik aidan pragmatizme baglanmayla
ve kltrel farkliligi tevik etmeye dnk bir ilgiyle karakterize olur.
Daha zel olarak ele alindiginda, postmodernligi belirleyen ok sayida
zelligin, temelde drt ana balik altinda toplanabilecegini sylemek
gerekir. Bu baliklardan birincisi,
1- Toplumsal aidan postmodernizmi ifade eder. Bilindigi zere,
endstrilemeyle, kapitalizmin ekonomik sistemi, toplumsal siniflar
sistemini dogurmutu. Bu, her ne kadar toplumsal yapinin ve toplumsal
farklilamanin en nemli gelerinden biri olsa da, postmodern toplumlarda
pek byk bir nem taimaz. Toplumsal aidan postmodernizmde,
toplumsal yapi daha fazla paralanmi olup farklilamada, siniflara ek
olarak, cinsiyet, ya ve etnik zellikler etkili olur.
2- te yandan, postmodernligi kltrel aidan degerlendirdigimizde, birok
grn en nemli rol,kltrel faktrlere verdigini gryoruz. Buna gre,
postmodernligi kltrel aidan belirleyen geler,kltr endstrilerinin
giderek artan nemi, gndelik yaamin estetizasyonu, kimligin gelenekler
yoluyla degil de, bireysel seim ve tercihler yoluyla kuruluu, vb.dir.
Buna karin, postmodernligi,
- Ekonomik aidan karakterize eden ey, bilgisayarlami bilginin
retimin temel gc durumuna gelmesidir. Buna gre, bilgisayarlami
bilginin gelimi toplumlardaki igc kompozisyonu zerinde yogun bir
etkisi vardir. Baka bir deyile, fabrika ve tarim iilerinin sayisi derken,
profesynel, teknik ve beyaz yakali ii sayisinda bir arti gzlenir. Yine,
postmodern toplumlarda, zellikle ok uluslu irketler sz konusu
oldugunda, yatirim kararlari ulus devletinin denetiminden ikar.
Siyasi aidan postmodernlik ise,
4- Kiisel giriim, pazar egilimi, rekabet ve kendine gven gibi erdemlerin
gelitirilmesine dayanir. Yine, postmodernlik baskici btnclk ve baskici
bir siyaset anlayii yerine, ogulcu ve aik bir demokrasizerinde durur.
Ve, postmodernlik, nihayet, Aydinlanmayla birlikte dsnlen ilerleme dncesinin yerine
geen olumsallik ve okanlamlilik bilinciyle iIade edilebilir.



Modernleme
kimdir nedir
Eski ve geleneksel toplumlarin modern olmalarina, moderniteye
ulamalarina imkan veren sreler iin kullanilan genel terim. Sinirlari
genileyen kapitalist dnya pazarinin hizlandirdigi bilimsel ve teknolojik
keiflerle yeniliklerin, sanayideki ilerlemelerin, nfus hareketlerinin, ulus
devletleri ve kitlesel hareketlerin doguuyla birlikte ortaya ikan sosyo-
ekonomik degiimlerin birligi.
Buna gre,
1- Siyasi bakimdan modernleme, katilimci karar verme srecini destekle-
yip glendiren anahtar kurumlarin, rnegin siyasi partilerin,
parlamentolarin, vb. geliimini ierir. Buna karin,
2- Kltrel aidan modernleme, laikleme ve ulusu ideolojilere baglilikla
belirlenir.
- Ekonomik aidan modernleme ise, iblm ve uzmanlamanin
artiini, ynetim teknikleriyle ileri teknolojinin kullanimi ve ayrica ticaret
kolayligiyla belirlenen temel ekonomik degiimleri ifade etmektedir. te
yandan,
4- Toplumsal aidan modernleme, geleneksel otoritenin gerilemesiyle
okuryazarligin ve kentlemenin artiina karilik gelmektedir.
Modernleme fikri, Batidaki gelimeye dayandigi, dolayisiyla irki bir
gelime modeli oldugu ve zellikle de, Batili olmayan boy ya da
toplumlarda azgelimilik ve bagimliliga yol atigi iin eletirilmitir.


Ilerlemecilik
kimdir nedir
Genel olarak evrenin ana gereginin devamlilik ve kalicilik degil
de, degime oldugu inanciyla, her eyde bir gelime ve ilerleme aramak
egilimi. Siyasi ve toplumsal aidan ilerlemeyi, toplumsal koullari
iyiletirmeyi ve sz konusu iyiletirmenin gerek bir toplumsal adalete yol
aacagini savunan gr.



GELENEK, MODERNLIK, POSTMODERNLIK
|ustafa Armagan, [kItapara:Celenek ve |odernlIk Arasinda], lnscn Ycyinlcri
Faymond WIllIams, Keywords adli IlgIn bIr kelIme tarIhI ara;tirmasinda modern
kelImesInIn alt anlamlarini siralarken, modern'In gelenegIn islah edIlmI; ;eklI
olduguna degInIr. 8u olduka arpici yakalayi;, ulkemIzde arketIpsel kar;itlar ImI;
gIbI ele alinan gelenek Ile modernlIk'In, yollarin atallandigi noktaya uzanildiginda
gerekte, ati;ma ve surtu;meler ya;anmi; olsa da (zaten ati;ma ve surtu;melerIn
ya;anmi; olmasi aralarindakI genetIk ya da geneaolojIk akrabaligi aika
gostermektedIr.) bIrbIrlerIne eklemlenen ortak formlara sahIp olduklari
gorulecektIr.
Zaten gelenegIn modern bIr zemInde savunulmaya ali;ilmasi da aika gosterIyor
kI, aslinda gelenek kendInI savunmaya ba;ladiginda kaybetmI;tIr sava;i. CelenegIn
kendIsInI savunmasi gelenegIn benlIkbIlIncIne (selfconscIousness) varmasi, HegelcI
anlamda, kendIsIne bIr otekI yaratmasi anlamina gelIr. ;te gelenek, yarattigi bu
otekI Ile kar;itlik IerIsInde kendIsInI tanimlamaya ba;ladiginda, gerekte, kendIsInI
kendIsI olarak, kendInde ;ey olarak varolmaktan ikarmakta ve kendIsI IIn ;ey
durumuna getIrmektedIr. KendIsI IIn ;ey, kendIlIgIndenlIgIn (o gelenegIn ayrilmaz
nItelIgInIn) kaybedIlmesI, tezadin taninmasi ve kendIsInIn bIlIncIne varmi; olarak
kendInI savunmasi, dolayisiyla otekInIn kar;isina kendIsInI oturtmasini gerektIrIr.
8u Ise, gelenegIn muhtevasinin otekI olana aktarilmasi demektIr kI, bu otekI
dedIgImIz ;ey, modernlIkten ba;ka bIr ;ey degIldIr. Celenek benlIkbIlIncInI
modernlIkte Idrak etmI;tIr; ya da ba;ka bIr deyI;le, benlIkbIlIncIne varmi; olan
gelenek, artik modernlIkten ba;ka bIr;ey degIldIr. |uhteva aisindan gelenek
olmaktan ikmi;tir. PekI ya form aisindan:
Form aisindan, modernlIgIn, sayesInde kendI bIlIncIne vardigi gelenegI takIp
etmesI, ona eklemlenmI; olmasi tabIdIr. unku muhteva, gelenekten modernlIge
geerken donu;mu; ama form ayni kalmi;tir. |odernlIk kendInde ;ey olarak kalmak
zorunlugundadir, mevcudIyetInI ve me;ruIyetInI surdurebIlmek IIn.
Ama modernlIk de, kendIsI IIn ;ey olmayi, yanI benlIkbIlInlIlIgInI gerekle;tIrmek
IIn kar;itini, otekIsInI belIrlemek zorundadir. Yoksa SpInoza'nin kor ve geometrIk
dunya resmI gIbI zamandi;i ve Insandi;i koskoca bIr kadavra, bIr saman yigini
kutlesInden Ibaret olacakti. |odernlIgIn (tahlIlImIz aisindan) otekIsI, IermI;
oldugu gelenegIn ayriksi ogelerI, bastirdigi ve massedemedIgI, alttan alta kendIsInI
zayif du;uren, altini oyan unsurlardir. 8unlar, modernlIgIn kendI bIlIncIne varma
surecInde muhalefet dozlarini yukseltmI;ler ve sonunda kendIlerInI ortak bIr ad
altinda di;a vurmu;lardir; postmodernlIk. PostmodernlIk kendI bIlIncIne tam olarak
vardiginda modernlIgIn yenIlenmI; formu, gelenegIn Ise yenIlmI; ve kirilmaya
ugrami; muhtevasidir.




Modernllk tusurlsl,onseklzlncl yzylldu yusuyun uydlnlunmu fllozoflurlnln nesnel blr blllm,evrensel blr uhluk,evrensel
blr yusu,zerk blr sunut gellstlrme umucl gden ullsmulurlylu bllmlendlrllmlstlr. Condorcet glbl klml fllozoflur, bu
zellesmls kltr blrlklmlnl gndellk yusuml zenglnlestlrmek udlnu kullunmuk lstemlslerdlr. Sunutlurln ve blllmlerln
yulnlzcu dogu glerlnln denetlm ultlnu ullnmuslnu degll;
uynl zumundu btn oluruk dnyunln, benln, uhluksul llerlemenln ve huttu lnsun mutlulugunun unlusllmuslnu du
nuyuk olucuglnl ummuslurdlr.Ne vur kl;tm olup bltenler Aydlnlunmunln mlt ve ldeullerlnln tersl blr ynde gellsmlstlr
(Surup,1997).

Surusl ok ulktlr kl; modernllge blr tepkl oluruk gellsen postmodernlzm, modernllgln busurlslzllklurln zerlne kurulun
elestlrllerden temel ulmuktudlr. Postmodernlzmln modern dsnceye ynelttlgl en temel elestlrl modernllgln ukll ve
rusyonullte zerlne olun vurgusudur. Modern blllm, eplstemolo|l ve metodolo|lnln ogu verslyonu uklu ve rusyonullteye
byk gven duyur. Oysu sudece toplumblllmlerlnde degll, toplumun her yunlndu bu gven uslnlyor glbl
grnmektedlr. Postmodernlzm bu genls uslnmu duygusunun blr lfudesl oluruk grleblllr. Aklu ynellk postmodern
elestlrlnln blr ok gds vurdlr:Ilk oluruk,modern ukll evrenselllgl,blrllk ve btnlg, uynl kurullurln her yerde geerll
oldugu grsn gerektlrlr. Postmodernlzm lse ukslne her durumun furkll oldugunu ve zel blr bllmde unlusllmusl
gerektlglnl llerl srer. Her blrl kendlne ult blr muntlgu suhlp oldugu lln btn purudlgmulurln eslt oldugu(blrblrlerlne
gre hlyerurslk blr stnlklerl olmumusl unlumlndu) postmodern blr dnyudu evrensel uklu yer yoktur.Iklncl oluruk,
ukll uydlnlunmunln, modern blllmln ve Butlnln blr rndr. Modern blllm glbl, ukll du tuhukkm edlcl ve busklcl ve
totullter blr sey oluruk grlr. Son oluruk ukll ve rusyonullte, postmodernlzmln duyguyu, lebukls ve sezglye,
zerkllge, yurutlclllgu, huyul gcne ve funtuzlye duydugu gvenle bugdusmumuktudlr (Rosenuu,1998).

Bu ullsmunln umucl modernlzm ve postmodernlzm uruslndukl lllskl/gels ve srekllllklerl urustlrmuktlr. Dlger blr
lfudeyle postmodern ve modern olunln hungl yollurlu blrblrlne buglunlp ,blrblrlnden uyrllublleceglnl lrdelemektlr. Bu
umulu, Postmodern teorlyle llglll yuzlndu slkllklu referuns ullnun Lyoturd, Hurvey, Buudrlllurd ve Glddensln
dsncelerl lncelenecektlr.

Lyoturd:metu unlutllurln sonu
Lyoturdln postmodernlzm kuvruylsl, modern ve postmodern uruslndukl gelgltlere duyunmuktudlr. Onu gre, uklln
llerlemesl, zgrlk, tlnln zgrleslml trnden metu unlutllur blruklllp yerel/mlkro unlutllur
yeglenmelldlr.Postmodernlzmln onu gre tunlml metu unlutlluru ynellk lnunmuzllk durumudur. Bu lnunmuzllk
blllmlerdekl llerlemenln rndr.Ancuk bu llerlemedlr kl; ukublnde lnunmuzllgl n grr.(Lyoturd,1994). Lyoturdln
burudu sz konusu ettlgl llerleme, modernltenln metu sylemlerlnde yer ulun belll blr umucu ynellk, olumlu blr unlum
leren llerleme flkrlyle uynl sey deglldlr. Zlru Lyoturd modernllge lllskln yuklnmulurlndu Auschwltzden buhsetmektedlr
(ukturun, Mouffe). Doluylslylu llerleme sz burudu gellnen noktuyl bellrtmek zre kullunllmuktudlr.

Lyoturdu gre toplumlur postendstrlyel,kltrel oluruk postmodern ugu glrdlke bllglnln konumu deglsmektedlr. Onu
gre postmodern bllgl otorltenln buslt blr urucl deglldlr. Postmodernlzmln llkesl uzmunln homolo|lsl degll, yenlllklnln
purulo|lsldlr (Lyoturd,1994). Lyoturdln bu lfudelerlnde lkl noktu dlkkut eklcldlr.Blrlnclsl,postendstrlyel/postmodern
blr ugu glrlldlglnl syleyerek, ulk veyu rtk oluruk belll blr dnemsellestlrmeyl ve llerleme dlyulektlglnl kubul etmls
glbl grnmektedlr. Bunu gre postendstrlyel/postmodern olunlu, endstrlyel ve modern uruslndu blr kpr kurulmus
olmuktudlr. Ancuk bu durumu Kurullur, Purudokslur ve Nurln Iluve de udetu tekzlp eder.Lyoturd,bu yuzlslndu syle
demektedlr: Turlhsel blr dnemlestlrme dsnceslnl burlndlrmuslndun tr postmodern muhtemelen ok kt blr
terlm. Gelgelellm, dnemlestlrme hulu kluslk yu du modern blr ldeuldlr. Postmodern yulnlzcu blr ruh hullnl yu du
zlhlnsel durumu gsterlr (ukturun,Feutherstone,1996). Iklnclsl, postmodrenlzmln llkeslnl uzmunln homolo|l oluruk degll
de yenlllklnln purulo|lsl oluruk grmesl, modernlzmln rusyollesmeyl ve stundurtlusmuyl n plunu lkurun buklslnu blr
tepkl oluruk okunublllr.

Lyoturdu gre postmodern sunutl veyu yuzur,felsefecl konumundudlr. Yuzdlgl metln rettlgl ullsmu llke oluruk duhu
nceden yerlesmls kurullur turuflndun ynetllemez (Lyoturd,1994). Bunu gre modernltenln nceden detuyll oluruk
bellrlenmls pozltlvlst metodolo|lsl, Lyoturd lln furkllllklurl ezen busklcl blr uslubu denk dsmektedlr. Nlteklm,onu gre
postmodern, modernln lerlslnde sunulumuyunln peslndedlr. Modernlte lerlslnde sunulumuyunl verebllmek
uncuk,blllmsel bllglnln hegemonlk gcnn yerlnl unlutl ogullugunu ve yntem serbestlslne blrukmuslylu mmkn
olubllecektlr. Zlru blllmsel bllgl onun lln dll oyunu lerlslnde yer ulun blr mesrulustlrlm uruclndun te blr sey deglldlr.

Hurvey, Postmodernltenln lktlsudl urkuplunl oluruk postfordlzm:kupltullzmln yenl ugrugl
Hurveye gre kltrel plundu postmodernlzmln ortuyu lklsl, kupltullst srete lkl uyrl dneml temsll eden fordlst
retlmden postfordlst retlme gelsle llglldlr (Hurvey,1997; Albertsen,1988). Bunu gre Hurvey (Jumeson vd.glbl) lln
postmodern durum, modernlzmln kupltullzmle esltlenmesl durumundu blr kopus deglldlr. Jumesonun deylmlyle ge
kupltullzmln kltrel muntlgl olun postmodernlzm, en uzlndun duyundlgl ekonomlk temel buklmlndun moderndlr. Her
ne kudur tm modern dnem lln fordlst retlmden buhsetmek mmkn olmusu du, yryen buntlurlu sembollze edllen
fordlst retlmln modern blllmselllk llkelerlne gre yupllundlgl blllnmektedlr. Fordlst retlm slsteml, blllndlgl glbl, kltle
retlmlne ve kltle tketlmlne duyulldlr. Stundurt bllmlerln retlmlne lmkun tunlyun bu retlm bllml, merkezllesmeyl ve
byk mlkturdu sublt sermuye yutlrlmlnl gerektlrmektedlr. 30lu ylllurdun 70lerde yusunun ekonomlk buhrunu kudur
(postfordlst retlme gellmeye buslundlgl dneme kudur) uygulunun Keynezyen polltlkulur ve refuh devletl unluylsl
fordlst retlmln devumllllglnl suglumlstlr. Fordlst retlm dneml rgtl emegln gl oldugu blr dmemdlr. Zlru bu
dnem kltlesel retlmln devuml lln tum gne yuyllun ve vurdlyulurlu srdrlen ullsmu suutlerlnl gerektlrmektedlr.
70ll ylllurdu yusunun lktlsudl krlz, 60ll ylllurudun ltlburen zuten dsmekte olun kur hudlerlnl ve retlml tkenme
noktuslnu getlrmlstlr. Kupltullst slstemlm bu krlzden lkls lln buldugu forml esnek retlm oluruk du udlundlrllun Post-
Fordlst retlmdlr. Postfordlzm, kltlesel retlm yerlne furkllllusmls retlml getlrmlstlr. Furklllustlrllmls retlm blr yundun
belll blr merkezde toplunmu zorunlulugunu ortudun kuldlrmls, dlger yundun du tketlcl yelpuzeslnl genlsletmeye
yurumlstlr. retlmln puruluru uyrlllp furkll cogrufyulurdu gereklestlrllebllmesl rgtl emegln gcn klrmlstlr. Zlru
retlmln purulunuruk furkll cogrufyuluru tuslnubllmesl ucuz yerel lsgcn kullunubllmeyl olunukll kllmlstlr. Iktlsudl
urkuplun oluruk ortuyu konun postfordlzmln kltrel vlzyondukl lfudesl, postmodern durumdur.
Postmodern durumdu gzlenen purulunmu, yenlden eklemlenme, eskl lle yenlnln, popler olunlu ellt olunln l le
gemelerl, gellp gelclllk ve srekslzllk yenl kupltullst dzenln kurllllglnl urttlruruk srdrmesl lln gerekll olun
kosullurdlr. Zlru retlmde ve tketlmde devlr hlzlnln urtmusl gerekmektedlr. Postmodern durumdu retlm ve tketlm,
mul retlmlnden ve tketlmlnlnden ok, devlr hlzl duhu yksek olun ve duhu gelcl olun lmu| retlmlne duyulldlr.

Blrleslk devletlerde retlm yupun blr slrket uru telefonunu benzer lmltusyonlur reterek bunlurl kltlelere puzurlumlstlr.
Hurveyln blldlrdlglne gre bu slrket, lm degerlnln dlslndu hlblr kullunlm yudu mbudele degerl olmuyun bu retlml
doluylslylu byk kurlur elde etmlstlr (Hurvey;1997). Bu rnek de gstermektedlr kl, postmodern dnemde lnsunluru
medyu uruclllglylu empoze edllen ve udetu blr tketlm llglnllglnu vurun gellslm, kupltullst puzurln hummudde ve
benzerl slklntlyu dsmekslzln retlmlne devum edebllecegl ortuml suglumuktudlr.
Sonu oluruk, Albertsen, Hurvey ve Jumesonln postmodernllgl sult ekonoml temelll kuvruylslurl her ne kudur kendl
llnde tuturll grnse de tek bellrlenlmcl olmu glbl blr tehllkeyle kursl kurslyudlr. Nlteklm Jumesonun Mundelden
devruldlgl ge kupltullzm dsnceslnl postmodernlzmle esltlemesl gerekslz bllmde lndlrgemecl bulunmuktudlr
(Cooke,1988).
Buudrlllurd, Imu| ve toplumsulln sonu

Buudrlllurdu gre eger modernllk kodlurl endstrl bur|uvuzlsl turuflndun bellrlenen retlm ugl lse, postmodernllk
slbernetlk turuflndun ynetllen blr enformusyon ve gstergeler ugldlr. Onu gre postmodern dnyudu lmu|, slmlusyon
ve gerekllk uruslndukl slnlr lnfluk edlp le gmstr. Ayrlcu postmodern medyu ortumlndu enformusyon ve eglence,
lmu| ve polltlku uruslndukl slnlrlurdu kulkmlstlr. Buudrlllurd, kltlelerln devumll mesu| bomburdlmunlnu tutulmulurlndun
doluyl bezglnleserek sesslzlestlklerlnl sylemektedlr. Bu durum toplumsulln sonu unlumlnu gelmektedlr. Toplumsulln
yok olmuslylu blrllkte, slnlflur, ldeolo|ller, kltrler ve blzzut gerek uruslndukl uyrlmlur lnflluk edlp le gmstr.
Buudrlllurdu gre postmodern dnyunln unlumdun yoksunlugundun(her tr verlll unlumln eslt derecede kubul edlleblllr
veyu eslt derecede sumu bulunublleceglnden veyu unlumln gerekle kurulmus blr buglnln bulunmusl zorunlulugu
olmudlglndun) ve toplumsulln sonunu gellnmeslnden doluyl llnde bulundugumuz dnem modernllkten, tumumlylu
kopusu temsll etmektedlr (Akturun,Best&Kellner,1998)
Glddens, Modernllgln dsnmselllgl
Glddensln postmodernllgl, uncuk modernllgln llnden bukuruk kuvrudlgl syleneblllr. Onu gre modern dnemln
modern olmuyun veyu geleneksel dnemden uylrun kesln srekslzllkler vurdlr.Ancuk uynl kopusu (srekslzllgl)
postmodern ve modern uruslndu szkonusu etmek zordur.

Glddensu gre llnde bulundugumuz dnem blr postmodernllk durumunu degll, modernllgln etkllerlnln rudlkullestlgl
blr dneml lsuret etmektedlr. Bu noktudu llnde bulundugumuz dneml modernllkten blr kopus oluruk gren
Buudrlllurdlu hemflklr olmudlgl gzleneblllr. Glddensln postmodernlteye lllskln buklslnln blr mlktur uluycl oldugu blle
lddlu edlleblllr. Nlteklm, Modernllgln Sonulurlndu syle demektedlr:
Postmodernlzm, eger blr unluml vursu, (bu lfudeslnde, postmodernlzmln blr unlumlnln oldugundun sphe ettlglnl lmu
eder glbldlr.D.B) en lyl bllmde reslm,plustlk sunutlur ve mlmurldekl stll ve uklmluru lsuret etmeyle
slnlrlundlrllmulldlr....Eger blr postmodernllk dnemlne dogru gldlyorsuk, bunun unluml, toplumsul gellslmln
yrngeslnln blzl modernllgln kurumlurlndun uzuklustlrlp, yenl ve furkll blr dzene dogru
gtrdgdr.Postmodernlzm, o du eger lnundlrlcl blr bllm llndeyse, bu tr blr gelsln furklndu olundugunu
unlutublllr, uncuk vuroldugunu gstermez.(s.46-47)

Yukurldukl klsu ullntldun du unluslldlgl glbl, Glddensln postmodernlteye olun durusu olduku eklncelldlr. Busku blr
lfudeyle bellrtecek olursuk, postmodern oluruk lfude edllen durumun, modernllgln kurumlurlnl usmls (gerlde blrukmls )
ve ondun tumumen kopuk oluruk ortuyu lkun blr turlhselllge tekubul ettlgl lnunclndu deglldlr. Onu gre llnde
bulundugumuz dnem ge modernllk kosullurlylu tunlmlunublllr.(Glddens,1994)
Glddensln dsnceslnde modernllgln kurumsul unsurlurlndun olun dsnmselllk, modernllgln kendlslne zerlne
elestlrel oluruk dsnebllmeslnl ve bu suyede kendlslnl revlze etmeslnl mmkn kllmuktudlr. Dsnmselllk blr buklmu
modernllgl subltllkten kurturlp hureket veren blr ener|l oluruk dsnlmektedlr. Modernllgln udetu kendl kendlslnl
onurun blr proglumlu (dsnmselllkle) kendlslnl korudugu dsnceslne blzce lhtlyutll yuklusllmulldlr. Syle kl; bu
dsnceye buglunllmusl, modernllgln dlslndu kulun ulterrnutlf prudlgmulurl koluycu dlsluyubllmeyl veyu her yenl
durumun unlumlundlrlllslndu yulnlzcu modern purudlgmu llnden bukllmuslnl duyutubllecektlr. Busku blr lfudeyle
bellrtecek olursuk, ortuyu lkun her yenl fenomenln (durumun) modernllgln blr sonucu oldugu yorumlunubllmeslnl
mesrulustlrublllr.

Sonu:
Postmodernlzm, kellme kurgusu oluruk modernlzm sonrusl glbl blr unlum tuslsu du,bu dogru blr unlumlundlrmu bllml
deglldlr. Postmodernlzm, lerlk oluruk, modernllge ynelttlgl (zelllkle yksek modernllge) elestlrllerden doluyl blr Antl-
modern okumudlr.Yunl modernllgln elestlrlslne duyundlrllmudun ortuyu konun zerk blr postmodern teorlden
buhsedllmesl gtr. Blr dsncenln elestlrlleblllr blr ok ynnn olmusl, onun tm kurumlurlylu uslldlglnl lddlu etmek
lln yeterll deglldlr .Nlteklm, Ashleyln de bellrttlgl glbl modernllgln tumumlylu uslllp gerlde blrukllmusl sz konusu
deglldlr (Ashley,1991)Huttl zutlndu, postmodernlzmln modernllgln yerlne konucuk ulternutlf blr pro|esl yoktur.Olumuz
du. nk, ulternutlf blr pro|e nermek demek,reddettlgl blr totullte yerlne kendl totullteslnl koymuk unlumlnu gellr.
Sonu oluruk Postmodernlzm, modernltenln kt resmlnl lzleylcllere gstermekte busurlll olmustur; uncuk kendl udlnu
nlhlllzmden fuzlu blr sunusu vur glbl grnmemektedlr.



ATASOY MFTOGLU
TAMAMLANMAMIS BTNLKLER
Olaganst bir degisimin adi olarak modernlesmenin 17. yzyilla basladigini biliyoruz. Modernlesmeye katkida
bulunan sreler, etkiler, kurumlar, Islam toplumlarinda yasanmadi. Modernitenin de postmodernitenin de
yanlislari oldugu gibi dogrulari, eksikleri oldugu gibi artilari da var. Bu nedenle; gelenegin de modernligin de
iyi ya da kt yanlari olabilecegini kabul etmek ve gelenegi de modernligi de mutlaklastirmamak gerekir.
Modernlik; endstrilesme, kentlesme, bireycilik, pragmatizm, rasyonalizasyon, laiklik, kapitalizme dayali pazar
ekonomisi gibi sreleri/yapilari ieriyor. Postmodernizm ise Aydinlanma projesine, uygulamali bilim ve
teknoloji algisina, rasyonalizme, elestirel olarak yaklasan, daha ok kltrel bir ideoloji olarak somutlasiyor.
Bilgiyi, akli ve bilimi mutlaklastiran aydinlanma, btn unsurlariyla gelenegin reddini ieriyor. Aydinlanma
karsitligi olarak romantizm ve IelseIi varolusuluk, edebiyatta/sanatta modernizmi ierisine alacak sekilde
gelisti. Karsi-aydinlanma, Aydinlanmanin saldirilari karsisinda, dini, gelenekleri, kltrel/ahlaki degerleri
sahiplendi.
Modernlik yansizlik iddiasiyla ortaya iktigi hlde, modern olmayan toplumlar hakkinda hibir sekilde yansiz
kalmayi basaramadi. Modernlik, kimi durumlarda irkilik/smrgecilik biiminde sahnede oldu.
Irkiliga/smrgecilige dayali bir "uygarlastirma" projesi hayata geirildi.
Modernizm, hep, tek kltrl olarak kaldi.
Avrupali olmayan kltrler, modernizmin saldirilarindan hibir zaman kurtulamadilar. Modern zamanlarda
bilim, ideolojik ve politik amalarla kullanildi. retimi amalayan bilgi ve rasyonel zikar kutsallastirildi.
Fiziki gereklikle sinirli bir dnya/hayat algisi ne ikarildi. Aydinlanmanin, modernligin ve postmodernligin
degerleri, insanligi mutlu kilmaya yetmedi. Modernlik bilgi yoluyla ahlaka ve mutluluga ulasilabilecegini iddia
etti, ancak, laik bilgi ile mutluluk ve ahlaka ulasilamadi. Yeni dnya dzenini, kresel liberal ekonomi,
enIormasyon toplumu ve pazar kapitalizmi olusturdu.
Aydinlanma, modernlik, postmodernlik Trkiye'de bir moda gibi algilandi, algilaniyor. Aydinlanma, modernlik,
postmodernlik Trkiye'de hibir zaman bir btnlk ierisinde yasanmadi, yasanamadi. Aydinlanma, modernlik
ve postmodernlik geregi gibi algilanamadi, Trkiye'nin kltr ve uygarlik algisi/mirasiyla nasil
uzlastirilabilecegi zerine ciddi olarak dsnlmedi, btn bu sreler her zaman kesinlikle tamamlanmamis
sreler hlinde kaldi.
Modernlikle birlikte hayatin her alaninda blnmeler yasandi. Btnlkler bozuldu. Hayatin her alani arasal
rasyonalitenin baskisi altina girince hayat, insan boyutlarini/derinliklerini yitirdi. Seklerlesme ve arasal
rasyonalite, btn anlam/ahlak/erdem/bilgelik kaynaklarini, sistemlerini/sylemlerini hayatin disina srgn etti.
Aklin ve bilimin eIsanelestirilmesi, bagnazca putlastirilmasi, bir davranis mhendisligi seklinde egitim
hayatinda egemenligini srdryor. Rasyonalite, teknoloji ve brokrasi, hayatin, toplumun, tarihin, insanin,
IelseIenin ruhunu yok etti; dini, ahlaki ve kltr marjinallestirdi. Modern elitizim kendisini hibir deger
sistemine ihtiya duymaksizin iIade etmeye alisan bir sanat/edebiyat akimi olusturdu. Sanat iin sanat,
edebiyat iin edebiyat anlayisi ne ikti. Trkiye'de siyasal hayatin kendine zg yasalari var. Siyasal hayat ne
modernliklerden ne postmodernliklerden etkileniyor. Trkiye'de siyaset, ierikten yoksun, ideolojik
kavramlarla, Iarkliliklari ve baskaliklari yok etmek isteyen totaliter btnlklerle srdrlyor.
Postmodern dnem, esya Ietisizminin, imajlarin, enIormasyonun ve medyanin belirleyici oldugu bir dnem
oldu. Kltr, tketim kltrne, esya ve haz kltrne dnst. Yiginlar maniplasyonlarin nesnesi haline
geldi. Postmodernizm bir tr nihilizme yol ati.
Trkiye ok arpik, ok biimsel, ok yzeysel, ok yknmeci bir modernlesmenin, postmodernlesmenin
etkisi altindadir. Farkli halk ve kltrlerin, tekilerden ne daha iyi ne de daha kt, yalnizca Iarkli oldugu
iddiasi; postomdernligin temel yaklasimiydi. Ancak grlebilecegi zere bu yaklasim, Mslmanlar iin hibir
sekilde hayata geirilemedi. Modernlik/postmodernlik, Trkiye'de bir maneviyata, ahlaka karsi savas biiminde
temsil ediliyor. Modernlikler, deger yargilarini, bilgelikleri, erdemleri bilgi alaninin disina ikariyor. Trkiye ne
modern olmayi ne de geleneksel kalmayi basarabiliyor.




Modernizm ve postmodernzim

ayni zamanda btn olarak dnyanin, benin, ahlaksal ilerlemenin ve hatta insan
mutlulugunun anlasilmasina da nayak olacagini ummuslardir.Ne var ki;tm olup bitenler
Aydinlanmanin mit ve ideallerinin tersi bir ynde gelismistir (Sarup,1997).
Surasi ok aiktir ki; modernlige bir tepki olarak gelisen postmodernizm, modernligin
basarisizliklarin zerine kurulan elestirilerden temel almaktadir. Postmodernizmin modern
dsnceye ynelttigi en temel elestiri modernligin akil ve rasyonalite zerine olan
vurgusudur. Modern bilim, epistemoloji ve metodolojinin ogu versiyonu akla ve
rasyonaliteye byk gven duyar. Oysa sadece toplumbilimlerinde degil, toplumun her
yaninda bu gven asiniyor gibi grnmektedir. Postmodernizm bu genis asinma
duygusunun bir ifadesi olarak grlebilir. Akla ynelik postmodern elestirinin bir ok
gds vardir:Ilk olarak,modern akil evrenselligi,birlik ve btnlg, ayni kurallarin her
yerde geerli oldugu grsn gerektirir. Postmodernizm ise aksine her durumun farkli
oldugunu ve zel bir biimde anlasilmasi gerektigini ileri srer. Her biri kendine ait bir
mantiga sahip oldugu iin btn paradigmalarin esit oldugu(birbirlerine gre hiyerarsik
bir stnlkleri olmamasi anlaminda) postmodern bir dnyada evrensel akla yer
yoktur.Ikinci olarak, akil aydinlanmanin, modern bilimin ve Batinin bir rndr. Modern
bilim gibi, akil da tahakkm edici ve baskici ve totaliter bir sey olarak grlr. Son olarak
akil ve rasyonalite, postmodernizmin duyguya, iebakis ve sezgiye, zerklige, yaraticiliga,
hayal gcne ve fantaziye duydugu gvenle bagdasmamaktadir (Rosenau,1998).
Bu alismanin amaci modernizm ve postmodernizm arasindaki iliski/geis ve sreklilikleri
arastirmaktir. Diger bir ifadeyle postmodern ve modern olanin hangi yollarla birbirine
baglanip ,birbirinden ayrilabilecegini irdelemektir. Bu amala, Postmodern teoriyle ilgili
yazinda siklikla referans alinan Lyotard, Harvey, Baudrillard ve Giddensin dsnceleri
incelenecektir.
Lyotard:meta anlatilarin sonu
Lyotardin postmodernizm kavrayisi, modern ve postmodern arasindaki gelgitlere
dayanmaktadir. Ona gre, aklin ilerlemesi, zgrlk, tinin zgrlesimi trnden meta
anlatilar birakilip yerel/mikro anlatilar yeglenmelidir.Postmodernizmin ona gre tanimi
meta anlatilara ynelik inanmazlik durumudur. Bu inanmazlik bilimlerdeki ilerlemenin
rndr.Ancak bu ilerlemedir ki; akabinde inanmazligi n grr.(Lyotard,1994).
Lyotardin burada sz konusu ettigi ilerleme, modernitenin meta sylemlerinde yer alan
belli bir amaca ynelik, olumlu bir anlam ieren ilerleme fikriyle ayni sey degildir. Zira
Lyotard modernlige iliskin yakinmalarinda Auschwitzden bahsetmektedir (aktaran,
Mouffe). Dolayisiyla ilerleme sz burada gelinen noktayi belirtmek zre kullanilmaktadir.
Lyotarda gre toplumlar postendstriyel,kltrel olarak postmodern aga girdike
bilginin konumu degismektedir. Ona gre postmodern bilgi otoritenin basit bir araci
degildir. Postmodernizmin ilkesi uzmanin homolojisi degil, yenilikinin paralojisidir
(Lyotard,1994). Lyotardin bu ifadelerinde iki nokta dikkat
ekicidir.Birincisi,postendstriyel/postmodern bir aga girildigini syleyerek, aik veya
rtk olarak belli bir dnemsellestirmeyi ve ilerleme diyalektigini kabul etmis gibi
grnmektedir. Buna gre postendstriyel/postmodern olanla, endstriyel ve modern
arasinda bir kpr kurulmus olmaktadir. Ancak bu durumu `Kurallar, Paradokslar ve Narin
Ilave de adeta tekzip eder.Lyotard,bu yazisinda syle demektedir: `Tarihsel bir
dnemlestirme dsncesini barindirmasindan tr `postmodern muhtemelen ok kt
bir terim. Gelgelelim, `dnemlestirme hala klasik ya da modern bir idealdir. Postmodern
yalnizca bir ruh halini ya da zihinsel durumu gsterir (aktaran,Featherstone,1996).
Ikincisi, postmodrenizmin ilkesini uzmanin homoloji olarak degil de yenilikinin paralojisi
olarak grmesi, modernizmin rasyollesmeyi ve standartlasmayi n plana ikaran bakisina
bir tepki olarak okunabilir.
Lyotarda gre postmodern sanati veya yazar,felsefeci konumundadir. Yazdigi metin
rettigi alisma ilke olarak daha nceden yerlesmis kurallar tarafindan ynetilemez
(Lyotard,1994). Buna gre modernitenin nceden detayli olarak belirlenmis pozitivist
metodolojisi, Lyotard iin farkliliklari ezen baskici bir usluba denk dsmektedir.
Nitekim,ona gre postmodern, modernin ierisinde sunulamayanin pesindedir. Modernite
ierisinde sunulamayani verebilmek ancak,bilimsel bilginin hegemonik gcnn yerini
anlati ogulluguna ve yntem serbestisine birakmasiyla mmkn olabilecektir. Zira
bilimsel bilgi onun iin dil oyunu ierisinde yer alan bir mesrulastirim aracindan te bir
sey degildir.
Harvey, Postmodernitenin iktisadi arkaplani olarak postfordizm:kapitalizmin yeni ugragi
Harveye gre kltrel planda postmodernizmin ortaya ikisi, kapitalist srete iki ayri
dnemi temsil eden fordist retimden postfordist retime geisle ilgildir (Harvey,1997;
Albertsen,1988). Buna gre Harvey (Jameson vd.gibi) iin postmodern durum,
modernizmin kapitalizmle esitlenmesi durumunda bir kopus degildir. Jamesonun
deyimiyle ge kapitalizmin kltrel mantigi olan postmodernizm, en azindan dayandigi
ekonomik temel bakimindan moderndir. Her ne kadar tm modern dnem iin fordist
retimden bahsetmek mmkn olmasa da, yryen bantlarla sembolize edilen fordist
retimin modern bilimsellik ilkelerine gre yapilandigi bilinmektedir. Fordist retim
sistemi, bilindigi gibi, kitle retimine ve kitle tketimine dayalidir. Standart biimlerin
retimine imkan taniyan bu retim biimi, merkezilesmeyi ve byk miktarda sabit
sermaye yatirimini gerektirmektedir. lu yillardan 7lerde yasanan ekonomik buhrana
kadar (postfordist retime geilmeye baslandigi dneme kadar) uygulanan Keynezyen
politikalar ve refah devleti anlayisi fordist retimin devamliligini saglamistir. Fordist
retim dnemi rgtl emegin gl oldugu bir dmemdir. Zira bu dnem kitlesel
retimin devami iin tam gne yayilan ve vardiyalarla srdrlen alisma saatlerini
gerektirmektedir. 7li yillarda yasanan iktisadi kriz, 6li yillaradan itibaren zaten
dsmekte olan kar hadlerini ve retimi tkenme noktasina getirmistir. Kapitalist sistemim
bu krizden ikis iin buldugu forml esnek retim olarak da adlandirilan Post-Fordist
retimdir. Postfordizm, kitlesel retim yerine farklillasmis retimi getirmistir.
Farklilastirilmis retim bir yandan belli bir merkezde toplanma zorunlulugunu ortadan
kaldirmis, diger yandan da tketici yelpazesini genisletmeye yaramistir. retimin
paralara ayrilip farkli cografyalarda gereklestirilebilmesi rgtl emegin gcn
kirmistir. Zira retimin paralanarak farkli cografyalara tasinabilmesi ucuz yerel isgcn
kullanabilmeyi olanakli kilmistir. Iktisadi arkaplan olarak ortaya konan postfordizmin
kltrel vizyondaki ifadesi, postmodern durumdur.
Postmodern durumda gzlenen paralanma, yeniden eklemlenme, eski ile yeninin,
popler olanla elit olanin i ie gemeleri, gelip geicilik ve sreksizlik yeni kapitalist
dzenin karliligini arttirarak srdrmesi iin gerekli olan kosullardir. Zira retimde ve
tketimde devir hizinin artmasi gerekmektedir. Postmodern durumda retim ve tketim,
mal retiminden ve tketimininden ok, devir hizi daha yksek olan ve daha geici olan
imaj retimine dayalidir.
Birlesik devletlerde retim yapan bir sirket ara telefonuna benzer imitasyonlar reterek
bunlari kitlelere pazarlamistir. Harveyin bildirdigine gre bu sirket, im degerinin disinda
hibir kullanim yada mbadele degeri olmayan bu retimi dolayisiyla byk karlar elde
etmistir (Harvey;1997). Bu rnek de gstermektedir ki, postmodern dnemde insanlara
medya araciligiyla empoze edilen ve adeta bir tketim ilginligina varan gelisim, kapitalist
pazarin hammadde ve benzeri sikintiya dsmeksizin retimine devam edebilecegi ortami
saglamaktadir.
Sonu olarak, Albertsen, Harvey ve Jamesonin postmodernligi salt ekonomi temelli
kavrayislari her ne kadar kendi iinde tutarli grnse de tek belirlenimci olma gibi bir
tehlikeyle karsi karsiyadir. Nitekim Jamesonun Mandelden devraldigi ge kapitalizm
dsncesini postmodernizmle esitlemesi gereksiz biimde indirgemeci bulunmaktadir
(Cooke,1988).
Baudrillard, Imaj ve toplumsalin sonu
Baudrillarda gre eger modernlik kodlari endstri burjuvazisi tarafindan belirlenen retim
agi ise, postmodernlik sibernetik tarafindan ynetilen bir enformasyon ve gstergeler
agidir. Ona gre postmodern dnyada imaj, simlasyon ve gereklik arasindaki sinir
inflak edip ie gmstr. Ayrica postmodern medya ortaminda enformasyon ve eglence,
imaj ve politika arasindaki sinirlarda kalkmistir. Baudrillard, kitlelerin devamli mesaj
bombardimanina tutulmalarindan dolayi bezginleserek sessizlestiklerini sylemektedir. Bu
durum toplumsalin sonu anlamina gelmektedir. Toplumsalin yok olmasiyla birlikte,
siniflar, ideolojiler, kltrler ve bizzat gerek arasindaki ayrimlar infilak edip ie
gmstr. Baudrillarda gre postmodern dnyanin anlamdan yoksunlugundan(her tr
verili anlamin esit derecede kabul edilebilir veya esit derecede sama bulunabileceginden
veya anlamin gerekle kurulmus bir baginin bulunmasi zorunlulugu olmadigindan) ve
toplumsalin sonuna gelinmesinden dolayi iinde bulundugumuz dnem modernlikten,
tamamiyla kopusu temsil etmektedir (Aktaran,Best&Kellner,1998)
Giddens, Modernligin dsnmselligi
Giddensin postmodernligi, ancak modernligin iinden bakarak kavradigi sylenebilir. Ona
gre modern dnemin modern olmayan veya geleneksel dnemden ayiran kesin
sreksizlikler vardir.Ancak ayni kopusu (sreksizligi) postmodern ve modern arasinda
szkonusu etmek zordur.
Giddensa gre iinde bulundugumuz dnem bir postmodernlik durumunu degil,
modernligin etkilerinin radikallestigi bir dnemi isaret etmektedir. Bu noktada iinde
bulundugumuz dnemi modernlikten bir kopus olarak gren Baudrillardla hemfikir
olmadigi gzlenebilir. Giddensin postmoderniteye iliskin bakisinin bir miktar alayci oldugu
bile iddia edilebilir. Nitekim, Modernligin Sonularinda syle demektedir:
`Postmodernizm, eger bir anlami varsa, (bu ifadesinde, postmodernizmin bir anlaminin
oldugundan sphe ettigini ima eder gibidir.D.B) en iyi biimde resim,plastik sanatlar ve
mimarideki stil ve akimlara isaret etmeyle sinirlandirilmalidir....Eger bir postmodernlik
dnemine dogru gidiyorsak, bunun anlami, toplumsal gelisimin yrngesinin bizi
modernligin kurumlarindan uzaklastirip, yeni ve farkli bir dzene dogru
gtrdgdr.Postmodernizm, o da eger inandirici bir biim iindeyse, bu tr bir geisin
farkinda olundugunu anlatabilir, ancak varoldugunu gstermez.(s.46-47)
Yukaridaki kisa alintidan da anlasildigi gibi, Giddensin postmoderniteye olan durusu
olduka ekincelidir. Baska bir ifadeyle belirtecek olursak, postmodern olarak ifade edilen
durumun, modernligin kurumlarini asmis (geride birakmis ) ve ondan tamamen kopuk
olarak ortaya ikan bir tarihsellige tekabul ettigi inancinda degildir. Ona gre iinde
bulundugumuz dnem ge modernlik kosullariyla tanimlanabilir.(Giddens,1994)
Giddensin dsncesinde modernligin kurumsal unsurlarindan olan dsnmsellik,
modernligin kendisine zerine elestirel olarak dsnebilmesini ve bu sayede kendisini
revize etmesini mmkn kilmaktadir. Dsnmsellik bir bakima modernligi sabitlikten
kurtarip hareket veren bir enerji olarak dsnlmektedir. Modernligin adeta kendi
kendisini onaran bir proglamla (dsnmsellikle) kendisini korudugu dsncesine bizce
ihtiyatli yaklasilmalidir. Syle ki; bu dsnceye baglanilmasi, modernligin disinda kalan
alterrnatif pradigmalari kolayca dislayabilmeyi veya her yeni durumun anlamlandirilisinda
yalnizca modern paradigma iinden bakilmasini dayatabilecektir. Baska bir ifadeyle
belirtecek olursak, ortaya ikan her yeni fenomenin (durumun) `modernligin bir sonucu
oldugu yorumlanabilmesini mesrulastirabilir.

Sonu:
Postmodernizm, kelime kurgusu olarak modernizm sonrasi gibi bir anlam tasisa da,bu
dogru bir anlamlandirma biimi degildir. Postmodernizm, ierik olarak, modernlige
ynelttigi (zellikle yksek modernlige) elestirilerden dolayi bir Anti-modern
okumadir.Yani modernligin elestirisine dayandirilmadan ortaya konan zerk bir
postmodern teoriden bahsedilmesi gtr. Bir dsncenin elestirilebilir bir ok ynnn
olmasi, onun tm kurumlariyla asildigini iddia etmek iin yeterli degildir .Nitekim,
Ashleyin de belirttigi gibi modernligin tamamiyla asilip geride birakilmasi sz konusu
degildir (Ashley,1991)Hatti zatinda, postmodernizmin modernligin yerine konacak
alternatif bir projesi yoktur.Olamaz da. nk, alternatif bir proje nermek
demek,reddettigi bir totalite yerine kendi totalitesini koymak anlamina gelir. Sonu olarak
Postmodernizm, modernitenin kt resmini izleyicilere gstermekte basarili olmustur;
ancak kendi adina nihilizmden fazla bir sunusu var gibi grnmemektedir.
Ahmet Polatli - Yazar Hakkinda: