AHVL- MEDNE- MNEVVERE

(18.Yzyl Sonunda Medine-i Mnevverede Hayat)

ikrzde Ahmed Efendi

Yayna Hazrlayan Prof. Dr. Ahmet Nedim SERNSU

SUNU
Yaymladmz bu eserin asl Medine-i Mnevvere Beir Aa Medresesi Ktphanesinde bulunmaktadr. Eser ciltsiz olup tarama ebrlu murakka (karton) kapakldr. Yaprak adedi 35, satr adedi ise 15tir.Yaznn cinsi nesih hatt olup, siyah is mrekkebi ve krmz ll mrekkebi kullanlarak harl kt zerine yazlmtr. Bu eseri Medine-i Mnevverede talebeliim esnasnda yeni harflere nakletmitim. Ardndan merhum hocam Erzurumlu Hattat Mustafa Necati Efendiye okuyup tevcihatlaryla tashihlerini yapmtm. Bu almann biti tarihi 29 Ocak 1983 /15 Rebi-i sn 1403 idi. Nihayet 2000 yl ierisinde Prof Dr. Mehmet Akku ile bu eseri bir kere daha yeniden okuyup mtalaa ettik. Daha sonra eserin, Bedir Yaynevi (stanbul) tarafndan 1979 m./1399 h. ylnda Ubeydullah KK sadeletirmesiyle Tayyibetl-Ezkr (Medine Htralar) adyla neredildiini rendim. Kitap kk boyda ve 64 sayfadr. Kutsal Kitabmz Kurn- Kerm, kendimizi gerekletirme srecinde baarl olabilmek iin Sevgili Peygamberimizi modellememizi neriyor. Bu ise yapp-etmelerle/amellerimizle somut klnabilir. te Ahvl-i Medine-i Mnevvere tarihte bunu nasl hayata kattmz hikye ediyor. Ve minallhit-tevfk

Ahmet Nedim SERNSU

Medine-i Mnevverede merref olduum Yce Allahmzn sonsuz rahmetinde sakl bulunan zevt- kirmn (hayal adamlarn) azz hatrlarna naizne ithfmdr.

AHVL- MEDNE- MNEVVERE

Malum ola ki bu abd-i fakir, Ser-zkirn- Koca Mustafa Paa Dervi Ahmed el-Marf bi-ikrizade, sye-i evliyullahta biinyetillhi tela 1206/ 1791 senesi merhum ve mafur il rahmet-i rabbihi'l-afur Mollackzade shak Efendinin olu faziletli Muhammed Atullah Efendi Hazretleri, Medine-i Mnevvere Kads olup maiyyeten bir sene kmilen mcavir olmakla her bir eyin hakikatine vkf olduum iin naklen ve r'yeten vkf- esrar olduum ahvli kaleme alp tahrir ettim ki kraat eden karndalarma ak- Muhammedi galip olup ziyaret-i erfine sa'y edip muvaffak olanlar ve gerek kraatiyle mtelezziz olup kesret-i salat selma megul olanlar bu bi-areyi dahi hayr ile yad eylemeleri iin tafsilen nakle r olunur. Cenab- Hazret-i Mevla kraat eden karndalarma kariben ol diyr- mukaddeselerin ziyaretiyle mesrur eyleye. Amin, bi- hrmet-i Seyyidi'l- Mrselin.

Bb- Vasf- Harem-i erif :

Malum ola ki Harem-i erif'in drt kaps vardr: 1. Bbu's-Selm, 2. Bbu'r-Rahme, 3. Bbu'n-Nisa, 4. Bb- Cibril (ki penceresi vardr: Biri Pencere-i Cibril, biri Pencere-i Muvcehe'dir.) Tlen ve arzan Ayasofya'dan byktr. Lakin nsf sakif ve nsf aktr ve cmlesi Mescid'dendir. Dern-i Mescid'de, Hcre-i erif baka ebeke ile mahfuzdur. Minber ile ebeke beynine Ravza-i Mutahhara tesmiye olunur. Ser-i sadetleri canibidir. Muvcehe-i
4

erif, yemin-i sadetleri canibidir.Aalarn olduu yere Tekiyye derler, yesr- erifleri canibidir.Cibril Penceresi, kadem-i sadetleri canibidir. Bunlar dern- Mescid'de ve hric-i ebeke'dedir. Dern- ebeke'ye, Hcre-i erfe tabir ederler. Bu mahalle sahib-i ferriyye ve baz intisab olan kimesneler dahil olur. M-ad huccc, hric-i ebeke-i erfede Muvcehe-i Sadette ziyaret ederler.

Mihrb adedi drttr: 1. Mihrb- Nebi (aleyhi's-selm), 2. Mihrb- Sleymani, 3. Mihrb- Osmani (radiyallahu anh), 4. Mihrb- Teheccd (aleyhi's-selm). Mihrb- Nebi ve Mihrb- Sleymani'nin yemin ve yesarlarnda birer kap vardr. Muvcehe-i serfe tarafna alr. Muvcehe-i Sadete varnca bir buuk zira yolu kat ferrin dolabyla kat olmutur. Sa taraf Mihrb- Osmani tarafdr. Namaz klnrken hccc, Bbu's-Selm'dan doru Muvcehe-i erfe giderler. Mni-i salt olmaz. Zira cemaatin balar grnyor. Dolaplar hildir. Eer cemaat kesret zere ise, imam Mihrb- Osmani'de durur. O zaman Bbu's-Selm'dan namaz klnrken kimse giremez. Mihrb- Nebi, ebeke ile Minber beynindedir. O mahalle Ravzai Mutahhara derler. Mihrb- Nebi'nin kaplarnda yazlmtr ki: Birinde: "Evimle, Minberimin aras, cennet bahelerinden bir bahedir." Birinde: "Vefatmdan sonra beni ziyaret eden, hayattayken beni ziyaret eden gibidir." 1 Bu iki hadis-i erif yazlmtr. Sadaka Raslullah. Mihrb- Sleymani, minberin te tarafndadr. ki kapnn zerinde vardr: Birinde: "Kabrimi ziyaret edene efaatim zaruri olur" hadisi yazlmtr.2
1

Bu hadis-i erif, eserin okunduu tarihte yoktu. imdi ise hibiri yok! 5

Birinde: " Seni ancak mbeir/ sevabmzn mjdecisi ve nezir /azabmzn habercisi olarak gnderdik"3 ayeti yazlmtr. Sadakallhu'lAzim.

Muvcehe-i Sadet zerinde: " Ameller, niyetlere gredir" hadisi yazlmtr. Sadaka Raslullah.

Mescid-i Nebevi'de Kandil Adedi: 637 kandildir. 226's yanar, bkisi durur. 312 direktir. 227'si baya direktir, 27'si ki4 direktir; 57'si mermerdir. Gayet latif oldu. Bu mermer direkler, Ravza'da ve Muvcehe-i erfe'dedir.Kiler Aalar tarafndadr. Kusuru etrafndadr. Be minaresi vardr. Cmlesinin a'zam Reisiyye'dir. Kaps, Muvcehe'ye kardr. Ezana ondan bed' ederler, yine onda hatm ederler.

Bb- Vasf- Hcre-i Muattara:

Malum ola ki Hcre-i Muattara'nn kaps drttr: Biri, Bb- Fatmati'z-Zehra; Biri, Bb- mi; Biri, Bb- Ravza-i Mutahhara, yani Bb- Tevbe ve Bb- Vfud dahi derler. Biri, Bb- Muvcehe, yani Bb- cbe dahi derler. Dern- ebeke'ye dahil olan kimse, "Ardan ve Krsi'den eref yere girdim" diye yemin etse, sadktr. Zira Mezahib-i erbaa: "Hcre-i Sadet'in ii, Ar ve Krsi'den a'zamdr" diye fetva vermilerdir.

2 3

Bu hadis-i erif, eserin okunduu tarihte yoktu. 17/ sra 105; 25/ Furkan 56. 4 Kaplama beyaz mermer. 6

Yetmi kandil vardr, baka dern- ebeke'de yanar. Ve iki kebir altn amdan vardr. Biri Ser-i sadetleri'nde ve biri Kadem-i erif tarafnda her gece yanar.

Bb- Hizmet-i Hcre-i erif :

Malum ola ki evvel, her gn bade saltus-Subh, Tamr derler, mcavir ferran ve baz ehl-i muhabbet; har, Harem-i erifte Ya Hazinesi derler bir yer vardr. Cmlesi o mahalle cem olurlar. Dudan sonra herkesin yedine bir sagr bakra ve bir deste yal fitil verirler. Ve drt kimseye dahi birer yaldzl ibrik ile zeyt ya verirler. Badehu herkes salt selm ile Ravza-i Mutahharaya tevecch ettikleri gibi, nbeti aalar makamlarndan kym edip, ellerine, birer ucu engelli as olup, ferranin nne dp, salt iderek kandilleri birer birer indirip ferrlarn nne tutarlar. Onlar dahi eski fitili ahz ve yerine cedd fitil vad edip, yalayp, mahallerine vaz ederek ed-y hizmet ederler. Badehu, Salt- irk klp dalrlar. Sonra kennslar gelirler. Harem-i erifi sprmeye balarlar. Aalar gelr, kimen muntazr iken hcre-i muattaradaki tamir tamam olduu gibi, Y knns! dey nid ederler. Cmlesi birden dhil-i Hcre-i erif olup tevhid ederek sprrler. Badehu cmle aalar gelip, al-mertibihim kimen muntazr olurlar. Eer ilerinde mcrim var ise zbiti nne getirirler. Bir miktar nasihatten sonra denek emreder.O saat iki kii tutarak mum hcresi vardr. Huzura kar ann iine gtrp falakaya korlar. Aalar kapu tarasnda kyamen dururlar. Du olur. Badehu,Kelime-i ahdet ile darb etmee balarlar. Ehl-i crm, Amn Ya Reslallah! dey feryd ider. Eer bir kimse rica ederse kabul ederler. Etmezse ftiha oluncaya kadar darb ederler. Badehu nne nbeti olan aalardan Ashb- Suffe mahallinde huzura kud ederler.M-bkisi birer birer gelp, Mihrb- Teheccd yemininde bir direk vardr. Bir kerre srtn urup, eskilerinin elini pp, lokmaya giderler. Bu erkna Destur Alma tabir olunur.

Bb- Hizmet-i Leyl ve db- kd- Kandl :

Malum ola ki, akama yarm saat kalnca cmle ferrin birer bol yenli hrka giyip, belinden bir ey ile balayp hazr ve mde olurlar. On dakika kalnca muvakkit, mahfel altndan emalara tayin olan ferre iaret edip, o dahi yerinden hareket edip, muntazr olan ferrine blendvz ile bir kerre, Bismillh dey nida edince cmlesi birden sratle eyhuulHaremin nne varp, huzura kar kimen dururlar. eyhl-Ferrin gelip, du edip, badel-Fatiha mum hcresinden iki kebir altn amdan ile bal mumlarn birini eyhul-Hareme ve birini Nibul-Hreme verip dp ve tazimle Hcre-i Sadete idhal edip, birini Ser-i sadetlerine, birini Kadem-i eriflerine vaz edip, Atebe-i Sadete yz srp, Salat-u selm ederek tara karken kad- kanadil in iki kimesne ellerine birer eri ucu em verirler. Helvac klah gibi bakrdan dkmedir. emy iine tutup yere damlamamas iin biri yemin-i erifden ve biri yesr- sadetten dahil olup salt ederek tazimle edy- hizmet edince tara kandillerini baki ferrnler tekmil ederler. Badehu ezn- erif balar. Bade ed-i salt herkes mahallerine giderler.

Bb- Hizmet-i :
Malum ola ki bade saltil-i cemaat gittikten sonra cmle aalar ellerine birer gvei feneri alp, her biri bir renk olarak ke be-ke Harem-i erifi gezerek Bbus-selma gelip, kaparlar. Eer ieride bir kimse grseler,Bismillh dey hitab edip, dar karrlar. Zira Harem-i erifte dnya kelam olmaz.Eer Hcre-i erfte olursa L-ilhe illallh dey hitab ederler. Bu minval zere kaplar seddedip Bbur-Rahme nne cem olup, huzura kar mteveccih olup, ilerinden biri blend-vz ile bir kerre salt edip, cmlesi birden bir
8

glbank- Muhammed ekerler ki, insnn her bir ty ok gibi esvbndan tara kup kalbi tadan olsa ya gibi erir. yle mehabetlidir ki bir vechile takat gelmez. Badehu herkes mahallerine gidip yatarlar. Lkin aklk olan yer kiBbun-Nis nnde meydandr- huzura kar anda yatarlar. Birer adr gibi bezden eyleri vardr. Balarn Ravza- Mutahharaya verip, imamelerini adr tepesine koyup nsf adr altnda ve nsf tarada yle vahdet ederler. Bir kii taradan grse yle zan eder ki saf saf kyamda durular gibi grnr. Vakta ki tuluu-emse saat kala reis-i mezzin kap haricden bir kerre (L ilhe illallh) dey nid ederler. eriden nbetiler gh olub (Muhammedun Resulallah) dey nida edip feth-i bb ederler. Badehu mezzin gelip huzurda minare kaps nnde muvceheye kar durup tazim ile akla bir kerre salt idp Fatihdan sonra minareye gider. Bu Salt krat ider: Allahumme salli ve sellim ve zid ve enim ve brik al esadilarabi vel-acemi ve imamiTaybete vel-Haremi Seyyidin ve Mevln Muhammedin ve al l-i Seyyidin Muhammedin ve sellim.Ve radiyallahu Tel an kullis-sahbeti ecman. Sonra el-Ftiha diye nid eder. Buna destur alma derler. Badehu minarede tesbih ve tehlil balar. Herkes hanelerinde bdr olup mde olurlar. Badet-tesbih bir ezan okur ki, ona ilk ezan dediler. O anda cem-i ehl-i belde hatta sbyna varnca Mescid-i erife hzr olurlar. Kimi tilavet eder, kimi salk eder, kimi tevhit eder,kimi bk ider. Bir mahbet, bir inilti ve bir hlettir ki bir vechile tabire gelmez. Badel-ezan mezzin salta balar. k- fecr tul edince, fecr tul etdii gibi bir ezn dahi okur ki, ana vakt-i ezni derler. Sonra mezzin inip tekrar huzurda bir Fatih ettii gibi cmle cemaat snnete ur ederler. Badeh ikmet olup fii klar. Zira fii cmleden evvel klar. Hatta Hanefi ile beyni bir saatten ziyade fark eder. fii selm verdii gibi dersler balar ve hfza say idenler o vakit okurlar.k- vakt-i Hanefi girince Hanefi vakti olduu gibi aalar tarafndan sal diye nid ederler. Badeh ikmet olur; namaz klarlar.
9

Ve dahi be minresi vardr. Her minrenin yedier mezzini vardr. Cmlesi otuzbe mezzindir. Otuz be kenns vardr, yani kayyim demektir. Vazifeli mm- Hanefi yirmibetir. mam fi, onikidir. Hatb-i Hanef yirmi; hatb-i fi on, hatb-i Mlik bir, hatb-i Hanbel bir. Cmlesi muvazzaftr. Evkt- hamse iki mihrapta klnr. Biri Mihrb- Neb (a.s.), biri Mihrb- Sleymn. Birinde fii, birinde Hanefi klar.Lakin nbetle klarlar. Mihrb- Nebide bir gn fii, bir gn Hanefi; Mihrb- Sleymnde kezalik. Mihrb- Osmnde Hac vakti ve Mircda klarlar. Zira o vakit cemaat kesir olduu iin byledir. Cenb- Mevl kraat edip istima eden karndalarm karben ziyretyle mesrr eyleye. min.

Bb- Gasl-i Hcre-i Sadet :

Malum ola ki Hcre-i Sadet , bir sene de defa gasl olunur. Birisi Rebul-Evvelin dokuzunda, birisi Receb-i erifin yirmibirinde, birisi Zil-Kdenin onsekizinde. Bir gn kandilleri ve bir gn Hcre-i erifi gasl ederler.

Resm-i Gasl-i Hcre-i erif :

Malum ola ki : Evvela Hcre-i erifin aalar tarafnda olan Bb- m tabir olunan kapy kd edip, aalar blk olup gasl iderler. Bir bl sikkn resminde demirlerle kazyarak ve bir bl hurma dalndan sprge ile ve su ile gasl ederek ve bir bl kebr sngerler ile silerek saf saf biri biri ardnca db ile gasli tamam iderler. Hsl olan m-i gasli hric-i Hcre-i erifte mevcud olan ehl-i muhabbet, eker erbeti gibi n ve yzne gzne srdkten sonra, hdim-i Hcre-i erif aalar baz ehl-i muhabbete ve ayan ve erf- beldeye hediye gtrp azim bahiler ve klli menfaatler hsl olur. Minvl- meruh zere gasl olunurken cmlesi bir azdan blend-vz ile L ilhe illallah deyu zikre balarlar. Ve tarada olan zvvr bir azdan salt selma balarlar. Harem-i erifin ii bir hal kesb eder ki, cmle huzzr- meclisin vcudlarnda rahe gelip, gzlerinden yamur gibi ya balar akmaa. Bir mehbet ve bir dehet ve

10

bir safy- ruhandir ki takriri mmkn deildir. Ruyete muhtatr. Hemen Allahu Azimu-n cmleyi o zevkle zevk-yb eyleye. Amn.

Bb- Aded-i Aa ve Hdim-i Sultn- Enbiy :

Malm ola ki hadim-i Reslullah olan seksen aadr. Krk acemdir, yani battl tabir olunur. Krk habezdirler, ehl-i hizmettir. Eer habezden biri giderse battldan biri yerine idhl iderler. Mezkur Habezi tabir olunan krk aann onalts bevvb- Nebi aleyhisselmdr. Ve bu bevvba eyhul-harem dahi dhildir. Dahi bu on alt bevvbn drd zbittir ve yol ile olurlar. Nib-i Harem , Msteslim-i Harem , Hazinedr- Harem , Nakb-i Harem , Ve bu onalt bevvb- Neb nbetle gecede drder kii Hcre-i erife hizmet ederler. Bir gn ve bir gecede her ne ftht olursa nbeti aalarndr. Ona kimse karmaz. Hatta eyhul-Harem dahi onlarn biridir. Lkin bu mezkr, drt zabit iinden yol ile olur. Amma eyhul-Haram bakadr.Taradan gelir. db ve erknlarna hi sz olmaz. Bu drt bevvb- Nebiden gayr olan aalar gerek Acemden ve gerek Habeziden klle yevm yirmi yirmi be aa, Ashb- Suffe makmnda ikidiz zerine huzura mteveccih oturup kimi tilvet, kimi zikir ile megul olurlar. Gayet mbarek adamlardr. Leyl nehr onlarn duas ve muhabbeti zerimize lzmdr. Allahu Tela muhabbetleriyle kalbimizi iml eyleye. min.

Bb- Aded-i Feret-i erif Fil-Asl :

Malum ola ki ibtida vaz olunan feriyet-i erif, her bir feriyet yirmi drder krat olmak zere yz krk ferettir. Bu yz krktan birisi yirmi drt krat olarak taht- pdihiye baldr. Ve nsf- feriyet ki on iki krat, erif-i Mekkeye baldr. Ve rub- feriyet ki, alt krat Hcre-i Sadette ferr- leyle baldr. Ve rub- har olan alt krat Nakib-i
11

Ferra baldr. M-bkisinin her bir krat altar-yedier-sekizer feriyet olarak -be bin feriyet olup, tekessr etmitir. Herkes bu devlet ile eref-yb olmas in, Devlet-i liyye byle murad etmitir. Cenb- Mevl bi-hrmetin-Neb Aleyhis-selm bu Devlet-i liyyeyi ile nihyetid-devern ibk eyleye. min.

Bb- Kide-i Cuma; Ed-y Salt :

Malm ola ki, Cma gn ezna bir saat kala mezzinler minarelerde salt selma balarlar. Ehl-i Belde cmlesi fevc fevc mescide hzr olup huzura kar kimi sal ve kimi tilvet ve kimi zikr tesbih u tehlil ile megul olurlar.Ve mahfelde devr- han makmnda nbetle birer birer kimen huzura kar blend-vz ile Essaltu vesselmu aleyke y Seyyiden y Reslallah dey feryd ederler. k- ezn tekarrb edince vakta ki vakt duhul eder. Cmle minrelerden Ezn- Muhammediyyeye baladklar gibi cmle cemaat snnete ur ederler. Eznlar tamam olunca herkes snneti klp, tamam edip hzr olurlar. Ezn bittii gibi hatib efendi huzr- Sadette Efendimizden destur alp yet-i kerime ve nnellhe ve meliketehu yusallne alan-Nebiyy (56/ Ahzb Sresi 33.) yetini kraat ederken, Minber-i erife tayin olan aalardan birisi Keml-i db ve tazimle gelip Minber-i erifin perdesini ref edip kapsn aar. Yemin ve yesrnda olan alemleri kd edip, muntazr iken mahfelden mezzinler salt selma balarlar. Bir de o vakit hatib efendi Huzur- Sadetten Minber-i erife tevecchte nnde bir eli asl orbac ve bir de mezzin minber tabir olunur bir zat elinde kl ve boynunda rid, badehu, hatib ban al ile pide etmi ar ar vakar- db ile gelip, minber kapsndan girip, bir ka kademe fevkinde kud eder. Badehu mahfelde hazr olan mezzinler cmlesi kyam edip, dururlar. Hatib Efendinin nnde gelen mezzin minber kapsnda Hatip Efendiye dnp, minber kaps nnde bir kerre (Allhu Ekber Allhu Ekber) diye ezna balad gibi, mahfelde hzr olan mezzinler cmlesi bir azdan (Allhu Ekber Allhu Ekber) diye bir ezna da onlar balar. Bir aa dan ve bir yukardan bu uslup zere tamam ederler.
12

Badeh ba mezzin Lagv hakknda olan hadis-i erifi kraat edip, sukteder: Hz hadsun erfun an Eb Hureyrete radiyallahu Tel anhu ennehu kle anin-Nebiyyi sallallhu Tel aleyhi ve sellem: z kulte lishibike yevmel-cumuati Unsut! vel-imamu yahtubu, fekad lagavte. Unsut! Rahimekumullh. Badeh, hutbe-i erifi kraate balar. Mezzinler tardiyye- tasliyye alurlar. Badehu cumhr ile ikmet ve cumhr ile tekbir alrlar. Y Rabbifir alrlar. Ayetel-Krsi ve tesbiht ve min cmle cehriledir. Hatta kabled-du Y Latfu Y Kf okurlar. Amma cumaya mahsustur. Sair evktta tekbirden m-ads hafidir. Lkin bu meclis bir meclistir ki, herkes kendden geer bir zevk-i ruhndir ki kle gelmez. Ruyete muhtatr. Hatta ehl-i belde beyninde yle mehurdur ki Aleyhs-Saltu ves-Selm Efrendimiz bil teklif hazzan evkt- hamsede cemate hazr olurlar,dey ulems ittafak ediyorlar. Zira bizim imnmz Efendimiz Aleyhis-Saltu ves-Selm hayyun f kabrihidir diye itikd etmektir derler. yle olduu gibi, bir kerre tefekkr eyle bu leme geldin. Bunca sene mr ifn ettin. Fikr ma, tl-i emel ile imrr- vakt ettin. Seninle gitmeyecek ve seni terk edecek eylerin muhabbetiyle bir ite oldun ki devlet-i sermedeyn, mal evladn sana nef vermedii vakit ki vakt-i halet-i nezdir. Kimse halinden bilmez. Ve kimse sana meded-res olamaz. te o vakitte destgrimiz olan Resl-i Ekrem ve Nebiyy-i Muhterem Efendimizin (s.a.s) ziyret-i erifte bir tarikiyle muvaffak olmama kiiye gayet byk elem ve bundan eedd bir gam olur mu ? Nice bir gaflet, nice bir gayret-i muhabbet Fidke eb ve umm ve ml ve evld ve rh- Babam ve anam ve malm ve evladm ve ruhum yoluna feda olsun! deil midir? Sen hemen gir yola Allahu veliyyuttevfk- Muvaffakiyet Allahtandr mazmnu zere say et. Bir gn evvel ol makma yz srp, ol cemaate hzr ola gr. Bir cemaat ki, saffn banda on sekiz bin lemin fahri Muhammed-i Mustafa (Sallallhu aleyhi ve sellem) Efendimiz ola. Ve bir yere secde edeceksin ki, Ravdatun min riydil-cennetiCennet bahelerinden bir bahe ola. O kimsenin dnya ve hireti mamur olmaz da kimin olur? Hatta ulem13

i Medine bir mjdeyi azime dahi haber veriyorlar ki Men zre kabr vecebet lehu efat- Kabrimi zyaret edene efaatim mutlaka eriir. hadisindeki Vecebet lehu- mutlaka eriirde mjde-i azime vardr. Efendimizin efaati ehl-i imna vcibtir. yle olunca, Benim kabr-i erifimi ziyret eden mmetim elbette imanla gider. demek olur. Muhbir-i sdktr, Sdikul-vadtir. S-i hatimeden emin olmak mjdeyi azime deil midir? Vallahil-Azim her kim niyyet-i hlisa ile tevecch ederse fakir ise gan olur. Medyn ise hals olur. Mariz ise if bulur. Mcrim ise mafr olur. G ileri sn olur. Zelil ise azz olur. Her murd hsl olur. Hemen Cenb- Mevl bu Risleyi ak ile kraat eden karndalarma Ak- Muhammedyi ihsan edip, kereminden her birini o sadette mazhar eyleye. min. Bu bireyi dhi hayr ile yd idenlere ruyet-i cemliyle ikrm eyleye. min. Bu fakirin murad ancak din karndalarm tevik ile ed-y fariza edip; ed etmiyenlerin hakknda olan hadis-i eriflerin tehdidinden olan halas bulup ehl-i sadet zmresine idhl olmalar niyaznda bu Risleyi tahrire ur ettim. Cenb- Mevl tesirini halk edip cmle mmet-i Muhammed ile bu breyi dahi iki cihanda mesrur ve niyetimle mecr eyleye. min. Bi- hrmeti Seyyidil-mrselin.

Bb- Resm-i Mevld-i erif :

Malum ola ki, leyle-i mevlid-i badel-ihya sabah namazndan sonraki on ikinci gndr, Bb- Nis nnde meydana bir krs korlar. Mvceheye kardr. Cmle erf- Medine, Kd- belde ve eyhulHarem ve sair aalar ve zbitan al-meratibihim otururlar. Zvvr, etrafna cem olurlar. d u amber smne peyveste ve ner-i gl-b ile Harem-i erifin ii tr-nk oldukta, hutabdan be kimse nbetle krsye kp arab Mevlid-i erif kraat olunur. Badehu dua sonra erbetler iilir. Herkes evlerine giderler. Tul- emsden kuluk vaktine dek tamam olur. O gn dkkanlar almaz. Dersler okunmaz. Ve bir kimse i ile megul olmaz. Toplar atarlar. enlikler ederler. Sair-kebir libas- fahireler giyip
14

biribirleriyle muyede ederler. Ol gne gayet tzim ederler. Ehl-i belde beyninde yd- ekber budur dey itibar ederler. Zira bugnde Fahr-i lem Muhammed Mustafa aleyhis-saltu vesselm Efendimizin dnyay terifleri gndr ki, lem yeniden can buldu. Cihn nur ile mnevver oldu. Sir Leyli-i mbrekeler, Ramazan, Bayram, Hac ve Kurban cmlesi onun hrmetine ihsan oldu. Ve Furkn- Azimu-an nzil oldu. yle zt- li-kadrin terifi gn yd-i Ekber olmaz da ne olur? O gn de cemi iten beri olup izhr- srr etmek cmle ehl-i imne farz gibidir dey her kes zevk saf ederler. Kabile-i Arabda gayet aml-i hasenedendir. Allah cmlemizin kalbinde ak-i Muhammediyi mzdad eyleye. min.

Bb- Resm-i Receb-i erif :

Malum ola ki Receb-i erifin on ikinci gecesi ehl-i Medine, Hazret-i Seyyidina Hamza (r.a.) hazretlerine cem olurlar. Medine-i Mnevvereye bir buuk saat Cebel-i Uhud kurbnde mstakil Trbe-i erifleri vardr. Etraf hed ile memldur. ehid olan dendn- sadet dahi andadr. Tahvil-i kible olan ifte mihrb o mahalle karibtir. Etrafna adrlar kurup sabaha dek enlikler edip dualar ve niyazlar ederler. Gerek ehirde ve gerek sahrda mevcut olan sibyan, o gece fiekler atp huccc- mslimne ve surreye selmeti iin dua ederler ki, o gn stine-i Aliyyeden surre skdara geer. Bir gzel dettir. Allah cmlemizi o meclise dahil eyleye. min. Ve dhi malum ola ki, mh- mezbrun yirmi nde Recebiyye derler. Kabile-i Araptan grh grh gelmee balarlar. gn gece bir cemiyyet olur ki Hac vaktinden ok ziyade olur. Hatta gerek dern- kale ve gerek Harem-i erifin ii dem derys olur ki, inil inil inler. Ve bunlar bir rutbe k ki vasfa gelmez. Ve bunlara ehl-i belde Rikb tabir ederler. Cmlesi hecinler ile gelirler. Iylleri yannda, nafakalar yannda, kimi Yemenden ve kimi Mekkeden ve kimi Tiften ve kimi arktan ve kimi Yenbdan, Avlimden, Kubdan fevc-fevc,kabile kabile, yzleri toz ile mlemm, gzlerinden yamur gibi ya akarak, kasaidler okuyarak
15

 es-Saltu ves-selmu aleyke y Raslallah, y efal-muznibn, y Raslallah, el-emn! dey feryd fign ederek Harem-i erife dahil olup yzlerini yere srerek huzura varp, atebe-i sadete sarlp, bir mertebe bk ederler ki, insan mtehammil deildir. Bir adamn kalbi ta olsa ya gibi erir. Ve bu slp zere gn gece Harem-i erifin iinde halka halka huzura kar otururlar. lerinden birisi elhn- arab ile medh-i Resle balayp bir miktar okuyup, bend balarnda cmlesi bir azdan bk ederek Merhaben bike y Muhammed, Merhaben fyye, Merhaben y Hillu halle min Vdil- Kub, Y men azharad-Dne ve ben! dey feryda balarlar. Harem-i erifin iinde hazr olanlarn vcutlar bil ihtiyar lerze-nk olup, her mylar ok gibi libsndan tara kp, gzlerinden akan ya tabir olmaz ve kimse tkat getiremez ve herkes mebhut olurlar. gn gece bu hl zere olurlar. Drdnc gn ki, mirac gecesi bade saltil-asr, Bb- Rahme nne huzra kar bir krs koyup Mucize-i Nebi ve Mirac- Muhammed kraat olunur. Cmle erf- belde hazr olurlar. Harem-i erifin ii d ve o meydan bir rtbe cemiyet olur ki, ine braksan yere dmez. k- gne gurub edince salt u selm ederler. Bir mehabetli meclis olur ki, vasfa gelmez. Misl-i Arafat o gece dahi kem fis-sbk yinlerini icr edip fii ile sabah namazn klp, cmlesi birden hecinlerine suvr olup, sabaha bir saat kala bk ederek (elved, ya Muhammed, elved)dey feryt ederek, kasideler okuyarak beldelerine azimet ederler. Cmle ehl-i belde bunlara istikbal edip, bunlarn h u ennlerinden mtessir olup, bk ederek, hnelerine avdet ederler. Belde iinde o gn kimseler kalmaz. Ve bunlar vilyetlerinde varp, tehniye ediyorlar. Elsine-i Arapta buna Hacc- Neb tabir ediyorlar. Senede bir gn mahsus Efendimizi ziyaret iin geliyorlar. Bu yin, hasene olduuna phe yoktur. Hemen Cenb- Mevl kalbimize ak- Reslullah nen fe-nen mzdad eyleye. min.

16

Bb- Ahvl-i ban ve Leyle-i Bert :

Malum ola ki, ban- erfin on beinci hen-h tabir ederler. Cmle sbyn- Medine, elvan katlar ile ve teller ile mzeyyen olmu fenerler tedarik edip, her birisi otuz, krk, elli paraya dek, herkesin anas ve bbas, fakir ve gani alverirler. Yetim olanlara ganiler alverirler. Bu slb zre cmle beldeyi devrederler. Her evden ema ve hurma verirler. Kulb sbyn tatyib ederler. Ve yine mh- mezbrun yirmi dokuzunda, cmle sbyn, hric-i srdan alay edip, iinden biri, eyhul-Harem ve biri Kd-i belde ve biri Emir-i Hac olup mkemmel alay ile Ramazan- erifi ieri getirirler. Bu dahi Ramazan- erifi tazimdir. Kide-i belde ve det-i sbyndr. Bir gzel ey, Allah cmleye ruyet nasip eyleye. Amin.

Bb- Resm-i Ramazan- erif :

Malum ola ki, Ramazan- erifte cmle ehl-i Medine, Harem-i erifte iftar ederler. Evlerde o vakit bir erkek yoktur. Tamlar htunlar mde ederler. Herkes Harem-i erifte namaz klp, misafir var ise alp hanelerine gelip, taamlarn edip, vakt- iya kadar mezklarn icra ederler. Amma bu vakt-i iftar, bir mertebe zevk-i ruhnidir ki, vasf olmaz. Evvel, akama yarm saat kala sakklar mahzenlerde mahfuz buz gibi Ayn- Zerk suyunu zevraklarla getirip herkesin nne er beer zevrak korlar. Evli olanlarn hanelerinden iftarlar gelip, nlerine korlar. Bu tepsi iinde ufak tabaklar ile brek, peynir, hurma, helva ve st pdelidir. Bu minval zere herkes huzura kar mteveccih olurlar. Kimi tilvet ve kimi delil okur ve kimi zikreder ve kimi boynunu eib bk eder. Harem-i erifin ii bir hal kesbeder ki insan takat getremez.Nur-i Muhammedilemcn ider. Bir de ezanlar balar.herkes sanda ve solunda olanlar (tefaddal ya eh) dey hitab edp iftar ederler. -be dakika
17

ikmeti tehir ederler. Zaman garben yrr. Herkes baki iftar anlara taksim eder. Cmlesi mtenlim olur. Badehu ikmet olur. Namaz klarlar. Minval-i meruh zere herkes hnelerine gidp saflarnda olurlar.bu iftar Harem-i erifte yz yerde olur. Bkisiyle cmle guruba kifaflanrlar. Bir ey det zira Ramazana karib etraftan kat ok fukar ve guruba cem olurlar. Gliba gurabaya itam in Harem-i erife iftar tertib etmiler dey bu fakirin hatrma geldi. Zira bu kadar guraby evlere gtrmek mtahammil olmad iin bu nizam vermiler dey cezm eyledim.

Bb-u Adab- Salt- Tervha :

Vakta ki salt- iy cemaat- vhide ile edadan sonra ikier rekat snneti klp, herkesin baka baka imamlar vardr. Otuz krk yerde cemaat olup, grh grh salt- tervhay edya balarlar. Her imamn nnde birer gvei feneri vardr. Kimisi yeil, kimi sar ve kimi krmz ve kimi beyaz, trl trl renkler ile Harem-i erifin iinde kimi Allh Ekber der, kimi okur, kimi selm verir. Bir saf, bir cmb ki gn gelmez. Hatim ile klan, sre ile klan var. Her biri bir trl. Vakt ki, tamam olur, sonra mum alay olur. O dahi bir acayip resimdir. nki her gece iki altun kebr amdan ile balmumu Hcre-i Sadette yanar. Amm Ramazan- erife mahsus sekiz amdan vardr. Onlar dahi otuz gece yanar. Her gece o amdanlar badet-tervha db ve tzim ile alay edip, hir-i Haremde mum hazinesine gtrrler. Bir garib erkndr. Ve bu Hcre-i eriften mumlar karmaa birka gn evvel tezkire verirler. Dhil-i tezkire olmayan bu hizmete nil olamaz. Zira herkesi dhil-i tezkire etmezler.Ayn u erf u ulem ve mderrisin eimme v hutab ve Hkim-i belde v Hkime mteallik olanlara mahsustur. Hamden Lillhi Tel bi-himmet-i evliyullah bu bre o hizmeti celile ile eref-yb oldum. Kdi-i Beldeye taallukum sebebiyle Hdim-i Raslullah oldum.

18

Bb- Resm-i Alay :

Malum ola ki, evvel eyhul-Harem ve Nibu-i Harem bol yenli birer ferace ve zerinden Trik-i Sadiyye nukebs gibi birer al balayp, ularn kvrrlar. Cmlesi bu kyafetle Hcre-i Sadetin kapsna cem olurlar, ki ona Bb- mi derler. Aalar tarafnda meydana kardr. eriden nbeti aalar gelir, kapy kd ederler. Badeh eyhul-Harem ve Nib-i Harem ikisi Hcre-i erfe girerler. M-bkisi kapda salt u selmla muntazr olurlar. eyhul-Harem ve nib-i Harem iki kebir altn amdan alp tzim ile mum hcresine gtrrler. Bki Ramazana mahsus olan sekiz adet amdan birer aa, tzim ile getirip, Bb- Hcre-i erifte o hizmet-i celileye b-tezkire memur olan zevat al mertibihim tezkiresinde kanc mum yazar ise onu tzim ile alp salt selm ederek dizilirler. O vakit Harem-i erifte yanan Mihrb ve Muvcehe mumlarn ferrn birer-birer alp, cmlesi gelip alaya dizilirler. Hcre-i erif mumlar ileri, ve Harem-i erif mumlar ardnca gitmeye balar. ki tarafnda otuz krk aa ferrce ile drt eli asl orbac nnde ar ar tazimle mum hazinesine giderken mezzinlerden biri Hcre-i erife kar bir yksek yerde blend-vz ile ar ar Efendimiz aleyhissaltu ves-selm vasfa balar. Badeh salt u selm ve ashb- Gzn efendilerimizi yd ettikten sonra Padiah- Din-i slma ve Huccc- Beytil-Harama ve sir erkn- Din-i Devlet-i Aliyyeye ve cem-i mmet-i Muhammede dua edip

Fatiha oluncaya kadar mumlar hurma bahesine varr. O mahalde sbyn- Medine kar gelip, ellerinden mumlar alp sratle koarak mum hazinesine gtrrler. Badeh herkes mahallerine giderler. Lkin bu meclis bir rtbe safldr ki hi kle gelmez. Bir kerre grenin hayli gznden gitmez. Allahu Azimu-n gitmeyenlere ruyet ve bu fakire tekrarn nsib eyleye. Amin.

19

Bb- Vakt-i msk :

Malum ola ki, imske bir buuk saat kala herkes yemeini yiyip, birer ikier Harem-i erife cem olup halka halka olurlar. Mumlarla kimi tilvet-i Kurn, kimi Delil ve kimi zikr tesbihe balarlar. Harem-i erifin iinde Kathane alayanlar gibi ibadet sads sumna kar. Ravza-i Mutahharann ryiha-y tayyibesi, huzzr- meclisi mest etmi, melike-i zmn kanatlarnn rzgr mhade olunur. Minarelerde kasidler, salt u selmlar okunur. Bu zevk ile zevk-yb iken vakit takarrub ettii gibi, ashb- hayrtn vakflar olan sakklar, telatn krblarla buz gibi sular getirip, yaldzl taslar ile mmet-i Muhammede sebile balarlar. stekli olanlar imsak ederler. Badeh vakit gelip, mezzinler eznlara balarlar. Tamam olduu gibi Reisiyye minaresindeki mezzin inip, muvcehe-i Sadette, ebeke-i erifin nnde keml-i huz ve hu, db u tzim ile durup bir kerre Allhu Ekber Allhu Ekber deyip, ezn- Muhammediyyeye balad gibi mukaddemen zikr olunan ibdet sadas kat olup syt sd kalmaz. Hzr mecliste dahi liyakat kalmaz. Kaan ki Ehedu enne Muhammeden Raslullah der, kii yakasn k edip, dalara decei gelir. Sabr mmkn deildir. Gzlerinin ya yamur gibi akar. Kimsede ihtiyar yoktur. Badel-ezn snnete r- ikmet olup afii ile sabah namazn klarlar. Dahi Hanefi vaktine bir saatten ziyade kalr. Sabaha dek dersler ve mektepler okunur. Bade tuli-ems herkes hnelerine gidip vahdet ederler. Vakt-i zuhura dek otuz gn otuz gece bu zevk ile zevk-yb olurlar. Allahu Tel cmleye o devleti nasib eyleye. min.

Bb- Ed-y Salt- Iyd ve Resm-i Bayram :

Malum ola ki, Salt- yd, bir Bayram- fii ve bir Bayram- Hanef klar. Lakin fii onbee tekbir ile klar. nk onlarda vacip yoktur. On ikisi snnet, farzdr. Kable-ur mezzin es-Saltu takabbele
20

minkumullh- Namaznz Allah kabul buyuruversin! diye nida eder. ktida ederler. ftitah tekbiri kablel-kraat tekbir, balama, rk. Yine kablel-kre tekbir, balama, rk cmlesi onbetir. ki rk, bir iftitah farzdr. Bkisi snnettir. Badeh hutbe kraat olunup, dua olur. Sonra birden cmlesi muvcehe-i erife varp, atebe-i Sadete yz srerler. Salt u selm edip, ibtida Rasl-i Ekrem ve Nebiyy-i muhterem (s.a.s.) Efendimiz ile muyede ederler. Sonra hanelerine giderler. Bir kerre mulhaza eyle ki, bir yd ki Rasllah ile muyede oluna ydeyn ve sdeyn deil midir? Bu devletle eref-yb olmaya mal deil, belki can fed olur. Heman Allahu Azimu-an kalbimizden hubb-i msiva def edip, ziyaret-i erifi ile mesrur eyleye. Bir Hrmet-i seyyidil-Mrselin. min. Sakn bu frst karma elden Seni sen kayrrsn umma elden mefhumu zere menzil-i maksuduna bir gn evvel vargr.(Allhmme yessir!) Badeh gn enlikler edip, kaleden toplar atarlar. Birbirlerine giderler gelirler. Orada kahve ve berber dkkan yoktur. Ya mescide, ya hanelerinde elenirrler. Dkkan edebtir. Sair ve kebir, talib ve lim, bba ve evld cmlesi birbirinin elini perler. Mani deildir, baba evldn, evld babann kez ve kez birbirinin her nerede olursa olsun elini perler. Saknma yoktur ve her bir namaz akabinde yemin ve yesrnda olan fakir ve gni by u ged elbette el prler. Snnettir derler. Lkin bir aml-i hasenedir. Shibini kibirden hfz edip, muhabbete bir vesiledir.

Bb- Arz- Deyn-i Cirn Huzr- Habib-i Rahmn :

Malum ola ki Zilkdenin on yedinci gecesi beynel-ieyn cmle ehli belde Huzur- Sadete varp, herkes deynini arz edip, Ya Reslullah! u miktar deynim var. hsan eyle. dey salt selm ederek ebeke-i erfeden ieri buday brakrlar. Terakm iden buday aalar alp ekmek yapp baz kimselere hediye ederler. Mcerreptir, o sene huccc gelip gidince bir kimsenin dnyada hi bildii olmasa deyni kadar ey be-her hl feth olur. Hatta bu bire dahi o gece tefekkr ettim. Borcum yok. Bu
21

devletten mahrum olmaym ve defter-i Raslullaha ismim kaydolmas iin bir mikdr buday alp, Ya Raslullah! Bu dervi-i bire Ahmed-i derdmendini atiyye-i ihsannla mesrr eyle. Deyip, salt u selm ederek, bihurmetin-Nebi o sene buday adedince fakire altn feth oldu. slmboldan memul olmayan yerlerden mektup ile srreler zuhr etti. Hatta Erzurumdan krk kuru geldi. Byle mcerrebtir. Esrr- Medinedendir. Hikye-i Evvel : Malm ola ki, ehl-i beldeden yle menkuldr ki bir kimse yliyle yle ahd etmiler ki, seninle bu sene kanat edelim. Bor etmeyelim. Zira her sene Huzra varp, Ya Raslullah! u kadar deynim var, demekten hicap ediyorum. Diye, keml-i edepten o sene bor etmemiler. Amma geen seneden budaycya bir altn borcu kalm. Lkin hatrndan km. Vakt ki o gece geldi herkes cem oldu. Deynini arz etmeye o zatn borcu olmadndan o meclise varmad. O kimse o gece mansnda grr kim, Hcre-i erf kt olmu. Bir l divan kurulmu. Sadetle Efendimiz aleyhis/salt ves-selm bir krs zerine icls buyurmular. Cmle ashb o mecliste hazr- Hz. h- vilyet Efendimizin yedinde bir defter, ehl-i Medineyi birer birer ashb efendilerimiz huzra getirip, Y Raslullah! Filan b. Filan u kadar deyni var diye arz olundukta, erilsin diye sadetle emr buyurduklarnda, h- vilyet efendimizin yedindeki deftere kayd buyururlar O kmse dahi huzura varp, arz olundukta, sadetle hitap etmiler ki, geen seneden bir altn budaycya borcu verilsin. Onun bu sene bize ihtiyac yoktur, diye emir buyurdukta, Bredir, derd-mend h u enn ile vcudu lerze-nk olup, bk-i edd ile bir kere bdr olup, yz stne srnerek huzd- sadete varp. Atebeye yapp, Aman Y Raslulah affeyle. Ben kim olam ki, sana ihtiyacm olmaya. On sekiz bin lem sana muhtatr. Y Raslullah aman el-aman. Diye azm bk ederek tib mstafir olup, hirl-mr bortan hl olmad. Diye diye nakl olunur. Onda borsuzluk memduh deildir. Ehl-i beldeyi kimseye muhta etmez. Onlarn gn-i kalbleri, nizm- halleri vardr. Hemen Cenb- Mevl. Cmleye kbet hayr ihsan eyleye. Amin
22

Hikye-i Sni nakl olunur ki: Ehl-i belde beyninde mehurdur ki, Anadolu cnibinden bir k- sdk gelip, mcveret edip mteehhil olmu. Mddet-i vfire ikamet sebebiyle Hcre-i erifede bir hizmet-i celile ile merref olup, bir zaman getikte mahmm olmu. Hareret-i humm ile bir gn hatrna gelmi ki, imdi vilayetimde olaydm. u filan yogurttan bir tas ayran ieydim. diye htrna gelmi. Maahza lisne gelmemi iken o gece eyhulHareme sadetle amir buyurmular ki,Bizim filan hizmetimizi huccc ile geliyor. Filan kimseye veresin. eyhul-Haram db ile, Ya Raslallah! O hizmete mmetinden filan kimse memurdur. dedikte sadetle buyurmular ki, O kimseye bizden selm eyle, varsn vilyetinde ayran isn. diye emir buyurmular. Erte gelip, o zta evinde eyhul-Harem emr-i eriflerini tebli ettii anda, Seman ve taten! diye beldesine zimet edip gitti, diye mehurdur. Bundan bize bir ey fide oldu. Evvela bir gnlde iki muhabbet olmaz. Ve hem bir kii mcaveret murad ederse kendiy tezkiye etsn, cemi-i mtelezizt- dnyadan gemi ise kalsn. Yoksa bir sene misafir olup yine beldesine gitsin. Her ne kadar misafirin noksan olursa mazurdur. Bu mahalde imam- Azm kavli zere hareket lzmdr. Zira buyurmular ki: Hayrldr, biz bunda, gnlmz Bdatta olmadan; biz Bdatta olup ta gnlmz bunda olma. diye cevap vermiler. Allahu Azimu-n gnlmzden cemii muhabbeti mahv edip, kendi akyla ve Reslunun muhabbetiyle meml eyleye. min.

Resm-i Vildet :
Ve dahi malum ola ki, bir kimsenin bir evld dnyaya gelse, krknc gn bir kat cedid libas giydirip, pk gasl edip san tararlar. Gl-b ile ya ile tatir edip, vlidesi, babas, akraba ve taallkt, cmlesi cedid libaslar ile thiren bade salatil magrib Hcre-i Sadete gtrrler. Cmle aalar ile Hcre-i erife dahil olurlar. Badeh mezkr msumu ya
23

msteslim ya nakb-i Harem eline alp, Destur ya Raslallah! deyip, salt u selm ederek pide-i sadetin altna koyup stn rterler. Cmlesi kimen salt u selma balarlar. Yirmi dakika mikdar meks olduktan sonra, Destur Ya Raslallah! deyip, msumu mahallinden ahz edip, vlidesine teslim mahalline gtrrler. Aalarn bahileri vardr,verirler. yle mehurdur ki, ne kadar aalar masum olsa hi sadsn karmaz. Ve hem ekseri az deprenerek kar. Hazret-i Rislet-penh Efendimiz mbarek yed-i Sadetleriyle hurma yedirir, diye mehurdur. Ann iin Medine-i Mnevverede dnyaya gelenin rhn vardr, bild- sirede dnyaya gelenin zerine, Zira yed-i Peygamberden hurma tenvl ettii iin. Ehl-i Medineye muhabbet, Efendimize rcidir. Allah, kalbimizde muhabbetlerini nen fe-nen mzdad eyleye. min. Baz kimse darb- mesel yerine, Karmda Medine fukaras gibi ne durursun! dey tabir ederler. yzen billah-i Tel tahkire mukarin olursa kfr ibesi vardr. ( el-Hazere el-Hazere min hazal-Kelm) Ehl-i muhabbete bir vechile tahkiri mucib kelimat ve vaz- harekat yakmaz. Belki Ehl-i Medineyi grd yerde kyam etmek, vcibe-i zimmetimizdir. Zira hem crn- sadet, hem merd-i garib, hem misafir, onlara tazim ve ikrm Efendimize rcidir. Aleyhis-saltu ves-selm crnn pek sever. yle olunca k- Raslullah olanlara lazmdr ki, Efendisinin sevdiini o dahi sevip, tazim eyleye. Eer ehl-i Medinenin, ehl-i Ruma ettii ikram ve tazimi bizler mukabele etmek kudretimiz yoktur. Bizler etsek aka ile ederiz. Lkin onlar mlen,cnen ikram ederler. Leyl nehr, ehl-i Ruma ez-dil cn du ederler. En fakiri bir hacya ettii ikram, yirmi kurua olmaz. yle munim ztlardr. Hatta hac vakti bir adamn evine bir misafir olup itm olunmazsa indlerinde o kimse medhuldur. Zira derler ki, Eer sen adam olaydn, senin hnende birka misafir hac itm olunur. diye hitab ederler. O sebebten bildik bilmedik kim olursa istikbal edip, niyaz ederek hanelerine davet edip, itm- tam ve amarn gasl edip, temiz yataklarla rical ve nisya bir rtbe ikram ederler ki, senin ettiin ikrm yine sana masraf eder. Netice seni mahcub eder. yle olunca bize lyk deildir ki beldemiz de
24

onlarn misaferetinden r-gerdn olma! Mukaddemen onlarn hakknda olan evsaf mlum iken, bu makle eylere dikkat lzmdr. Heman hacc edip gelmek ile olmaz. Ve hem bir sene mcaverat edip, her bir eye dikkat ederek, ashbyla lfet ederek, sul ederek, sene-yi kmileyi tekmil ederse, bu esrarlara vkf olur. Hemen Cenb/ Hazret/i Allah, muhabbetleriyle kalbimizi iml edip, daima haklarna riyet etmesini bize muvaffak eyleye. min.

Bb- Vasf- Baka-i erif :

Ve dahi mlum ola ki, Bak-i erif haric-i srda bir mahall-i mbarekte kale-i Medinenin Bb- Cuma tarafndadr. Cmle mevtay o kapdan ihra ederler. Bb- Cuma aalar tarafnda Hre tabir ettikleri yerdedir. Bak dedikleri Haric-i Srda etraf divar ile mesdud bir mezaristandr. inde baka baka kubbe ve trbeler vardr. Ve kaplar vardr. Kezlik asl- Bak dahi drt-be yerde kaps vardr. Ve dern- Bakde fskye tabir ederler lahidler vardr. Kaplar vardr. Ekser onun iine vaz ederler. Hisaba gelmez. Al-rivyetin yalnz yetmibe bin Ashb- Kirm var derler. hed hi hesab kabul etmez. O andan u vakta dek gen ehl-i belde ve huccc kyas et. Mstakil mezarlar kat ok. Amma bir garib esrar, bu gn bir mevtay defn etseler ertesi gn zerine bir gayrsn defn ederler. Ol defn-olandan eser yoktur. Hk-i erifi mumellehadr. Ve hem tbut yoktur. Erkek ve dii kefeni ile defnolunur. Lahid yapp, azn kerpile sedd-edip zerine toprak korlar. Onda taaffn olmaz. Hem eserde yle varit olmu ki, yarn maher gn bil-hesb ve l-azb gl sepeti silker gibi Ehl-i Bakiay Cennete silkseler gerek. yle bir mahall-i mbrekde defnolmak deme bir kimseye mukadder olamz. Eger olursa bundan byk sadet olmaz. Gelelim Bakde olan kubbelerin iinde olan zt- eriflere: Evvel i Hazret-i Osman (r.a.) hir-i Bakde mstakil bir kubbedir ki, onun karsnda Murdiatun-Neb (s.a.s.) Halme (r.a.)) bir kubbededir. Ve
25

vasat- Bakde ammun-Neb (s.a.s.) Hazret-i Abbas ve Hazret-i seyyidn Hasen ve Hazret-i mam Bakr ve mam Zeynel-Abidin (r.a.) al rivyetin Hazret-i Fatmatz-Zehra (r.a.) Hazretleri bu mezkurn Hazretler ile maan bir kubbedir. Ve Abdullah ibn-i Mesud ve Osman ibn-i Mezn ki Efendimizin st karndadr. Efendimizin olu brahim (r.a.) hazretleri cmlesi bir kubbededir. Hazret-i Akil ibn-i Eb Talib (r.a.) bir kubbededir. Bent- Raslullah (r.a.) Rukiyye ve Zeyneb ve mm Glsm (r.a.) ve ezvc- thirt yedisi bir kubbedir. mam- Mlik (r.a.) bir kubbedir. Nfi mevl Abdullah ibn-i mer bir kubbedir. Bunlar Bakia derunundadr. Hricte kale kaps ile Bakia beyninde iki kubbe vardr. Biri Said ibn-i Muaz, birisi Ebu SaidilHudridir. Dahi Bbu-ami tarafnda ark cnibinde Medineye bir buuk saat, amm- Rasulillah hazretleri Hz. Seyyidna Hamza (r.a.) mstakil trbedir. Dern-i Kalede Bb- Msri ile Bb- Sagir beyninde hisar dibinde Gaz-i Uhudta lemdar iken ehid olup serini eline alp, mahall-i mezkre gelen Mlik b. Sinan (r.a.) kubbedir. Ehl-i Medine her Cuma gecesi bade saltil-asr cmlesi sair-kebir, ricl ve nis fevc-fevc Bakia ziyaretine giderler. Merkidlerin zerine birer demet yonca yahut fesleen yahut yeillik korlar. Snnet diye hi terk etmezler. Gayet snnet-i Raslillaha riyet ederler. Allah cmlemizi snnet-i erifine tbi ve eriat- mutahharas zere sbit-i kadem eyleye. min.

Bb- Ahvl- Cenze :

Ve dahi mlum ola ki, bir kimse vefat eder ve beher-hl mahkemeden icazet tabir iderler, bir tezkire almadka gassl gasl itmez. Bir senede ka adam vefat eder iczeden mlumdur. Ve hem det-i belde budur ki cenze shibi her kimse onunla hzr olan cemaat cmlesi musfaha ederler. Badeh cenazeyi alp nnde cehren zikrullah ederek Bb- Rahmetten Harem-i erife idhal edip, doru huzr- Sadete gtrrler. Muvcehe penceresine mevtnn ban tutup, kymen salt selm ederek istif ederler.
26

Badeh, Mihrb- Osmani nne vaz ederler. Bdes-sal namazn klarlar. Er kii niyetine demezler. es-Saltu takabbele minkumullhNamaznz Allah kabul buyuruversin! derler. Baz kerre -be cenze cem olur. Cins-i vhid ise yani hep erkek yahut hep dii ise cmlesini bir namaz ile iktifa ederler. Badeh Bb- Cibrilden ihra edip tevhid iderek gtrrler. Baka defnederler ve gassl ile mezarc ikisi bir adamndr, muktaadr. erf tarafndaniltizm olunur. Alama feryad yoktur. Belde-i Tayyibede hekim yoktur, Efendimizin dus vardr. Bir kimse hasta olsa su iirirler. Eer gemez ise huzr- sadetle varp du ederler. Eer yine gemez ise vakt- tamam oldu diye hazr olurlar. Yani lmden havf yoktur. Cmlesi mbeir gibidir. Zira eserde vrid olmu ki: Medine krk gibi, vesahn tara atar. diye buyurmulardr. Elbette o Belde-i Tayyibede skin olan, gerek medfn olan cmlesi ehl-i sadettir. Allahu Azimu-n cmlemizi civr- Raslullahta skin-i ehl-i sadet zmresine idhal eyleye. min. Zira ehl-i Beldede ok kimse mahade etmiler ki bild- sirelerde veft eden ehl-i imandan baz kimseler emr-i Hak ile Medine-i Mnevvereye nakl olunurmu. Yani iskn olan ve onda medfn ehl-i sadet olduuna bu dahi ahittir. BEYT:
Deryemen bemen Bemen deryemen ( O yanmdaYemendedir, Ama Yemende yanmda da deildir.)

Mefhumu zere muhabbette kurb ve bud yoktur. Kii kimi severse annla harolur. Kimde kim akn nin vardr. Akibet muka onu ergrr. Hemn Cenb- Mevl kalbimizde Ak- Reslullah glib edip, kablelmevt ziyaret-i mhadesiyle zevk-yb, badel-mevt vuslt- civar ile eref-yb eyleye.min.

Bb- Hri ve Dahilinde Olan Havadist :

Mlum ola ki, Kale-yi Medine iinde kale derler Yedikule gibi bir mstakil kalesi vardr. Ocakdr Aas nefart vardr. Mahkemeye tbi
27

kdi-i beldeye hizmet ederler. Muhzarlar ve tercman ve avuu ocakldr. eyh-ul-Harem aal ocaktr. Nevbeti tbir olunur. Kethds ve nefert vardr. Hcre-i erife hizmet ederler. Siph oca vardr. Mstakil aas ve nefert vardr. Lkin eyh-ul-Hareme tbidir. Kale ile sipahi aal etmektir. sitane-i Aliyyeden era olurlar ve bu ocan gerek zabiti, gerek neferi msellah gezerler. Ocakl ondan mlumdur. Hatta hademe-i mahkeme dahi silah ile hizmet eder. Leyl nehr Mescide dahi yle giderler. Vechi bu ki, hric-i srda mahaller vardr. Ekseri harb-i Arabi gelip, baz deve, kz serika etmekle, herkes hazr olurlar. Bir ey iktiza ederse eve gitmeden bulundu yerden herkes sekirdp elinden alrlar. Daima Urbndan havf zre olurlar. Hatta Kubya ve Hz. Hamzaya ve Avaliye ve sair mesire bahelere bir-iki kii gidilmez. Be on kii olup,msellah giderler. Ehl-i Beldenin tek ocakldan ma-das sair ve kebir cmlesi birer seccade ve birer (ille, celle) ve birer sa ile gezerler. Riy yoktur. stihza yoktur. Birbirlerine gayet tazim ve tevkr ederler. Fakr ve gan, sair ve kebir cmlesi ehl-i muhabbettir. Gn-y kalbleri vardr. Sabhl-vecih, fashl-lisndrlar. Ahlk- hamde sahibidirler. Bir kimse biriyle niza etse biri gelip, Salli alen-Neb, Ftiha dedii gibi o saat afv edip, karnda olurlar.Asla garaz bilmezler. Ve umr- dinde mdhene etmezler. Kizb ihtiyr etmezler. Zulmden, gadirden itinab ederler. Yetimlere, fukaraya ve gurabaya merhamet ederler. Cemi-i etvrlar snnet-i seniyyeye mutabktr. Byle mbarek mstecb- dava zatlardr. Skkn- Medine-i Mnevvere ve dahi haric-i Kalede Bb- Msrn n meydandr. Kars evler, havilerdir. Yani mahallelerdir. Banda Mescid-i nebi vardr. Ser--p ehr-yr Efendilerimizin birer mescidleri vardr. Lakin Cumas klnmaz. Amma Mescid-i Nebide Cuma klnr. Hatta Efendimiz aleyhis-salt ves-selm Medine-i Mnevvereye teriflerinde ibtid Cuma anda ed edip, badeh ieriye terif etmiler. imdi snnet-i eriftir, bir kimse mcveret murad etse, ibtida Cumay anda ed edip, sonra ieri girer. Hatta Kd-y belde tara nuzl edip, Cumaya kadar ikamet eder. Ol Cuma anda ed eder. Hatibine hilat giydirip, bade saltil-Cuma ocakl gelip, alay ile mahkemeye getirirler. det-i beldedir.
28

Hatrma bir misal gelir ki, ukne resm-i Medineyi tefhim iin misl-farz Sultan Ahmed Camii, Medine-i Mnevvere; n At Meydan, hucccn konduu yer. Karsnda olan Defterhne, Mescid-i Nebi; Mehterhneye gelince mezkur mescid-i ehr-yr.Dahi hviler ve mahalleler,cmlesi bir hizadadr. At meydannn bir banda Byk Sakkaba, bir banda Kk Sakkaba. Ayasofya canibi, Bb- am taraf nnde Emir-i Hac. ki sakka beyninde Srre Emini al-mertibihim haymelerini kurarlar. Sir huccc etrafna kunarlar. Ordu-y pazardr. Sultan Ahmedin At Meydanna alan kaps, Bb- Msr; maret taraf, Bb- sagr ki i kale kapsdr. Ayasofya taraf, Bb- am. Kemeralt taraf, Bb- Cuma yani Baka kapsdr.Fefhem.Bir misal ettim ki, gidenlerin mlumdur. Bundan ayn misl olmaz. Haylinde grm gibi olursun. Ves-Selm. ki saat miktar Mescid-i Kub vardr. Gayet mbarek yerdir. Mahall-i ziyarettir. Hatta bir mahal var. Lemescidun ussise ala ttakv/Temeli takv zerine kurulan mescid (9/Tevbe Sresi 108.) yeti anda nzil olmutur. Ertaf ba ve bahedir. Herey vardr. Cmle sebzevt vardr. Lakin lahana, prasa, karnbat, enginar yoktur. Fevkihe mteallik her ey var. Kzlck, erik, mumula, armut dahi baz mnasebetsiz eyler yoktur. Lakin bostan, zm, ayva, nar, elma oktur. Hele nr ve hurmas bir yere uymaz. Muz ve hurma ve nebik bu ey stanbulda yoktur. Hurmann env pek ok. Lkin bazsnn ismi gaib olmu. Levn tabir ederler. Tazesine hi karar olmaz. Geri kiraz, fine yoktur. Amma bedeli taze hurmadr. Her biri bir trl. Evvel, hurma nevi Ben-dem mizacdr. Hatta yedi isim deiir. Hurma olunca ibtida ieine tal, derler. sm-i sni, hall derler. sm-i slis, belh derler.sm-i rb, zehd derler. sm-i hmis, busr derler. sm-i sdis, rutab derler ki, taze hurmadr. sm-i sbi, temr derler. Medinede mevcut olan hurmalarn isimleri: elebi, acve, hely, hulve, temr-i Nebi, tibr, cel, garse, byd, rkul-bent, zehr. Bu isimlerden m-adsna levn derler. Etrafnda baheler vardr. Sular oktur. Havuzlar vardr. Deve, kz koarlar. Ekser yonca ekerler. Ehl-i belde ekseri giderler, anlarda teferrc etmeye. Mukbil olma tabir ederler. Sal, Cuma bde saltiz-zuhr, herkes

29

giderler. Her biri birer ey gtrrler. On kii olur. On trl taam ederler. Birbirlerine br olmazlar. Bazen mstakil ziyafetler de olur. Cmlesi ehl-i safdr. Gam ve gussa yoktur. Onlar elem bilmezler. Allahu Azmu-n anlar Habb hrmetine daima srur- kalb ile, refh- hl ile saf-y hatr ile imrr- vakit ettiriyor. Her gnleri yd ve her geceleri kadirdir. Havasna, suyuna hi karar olmaz. Gayet latiftir. Bir adam yirmi be okiyye su ier. Bir gn bir gece asla zarar vermez. Cemi-i derde devadr. Br-i Htemden gelir. smine Ayn- Zerk derler. Koyunu gayet semiz, gevrek ve leziz eti vardr. Kendi gayet yavatr, ocuk kulandan tutar mektebe getirir gibi gtrr gider. Herkesin evinde birer ya kei, ya inek saman vardr. Ya iek ya gibi bir mertebe latftir. Yzne gzne tr- h gibi srerler. Gz ile satarlar. Gz on, onbir, oniki okka gelir. ki,,drt riyle verirler. Buday, arpa irdeb ile satarlar.rdebi yz yirmi okiyyedir. On, onbe, yirmiye kadar verirler. Riyal hesbdr. Hurma, pirin, kile ile satarlar. Kilesi, pirincin yz dirhem, hurmann bir buuk okiyyedir. Et, sebzevt, zm batman iledir. Batman iki yz dirhemdir. Cmlesi byledir. Ekmei evlerde yaparlar. Baz bedev karlar ekmek satarlar. Gureb alr, ehl-i belde almazlar. Lkin Cenb- Mevl, bi-hrmetin-Nebi bir bereket vermi ki, en fakiri sair beldenin ganisi gibi geinir. Berekt yze taksim etmiler. Doksan dokuzu Medineye, biri cemi-i cihna taksim olmutur. Bir adam gnde iki kuru masraf etse, bir ka misafir ile -be trl nefis taam ederek, saf-y hatr ile geinir gider. Yni herkes bunu fehm edemez. Olur olmaz adamlarn sohbet ile yolundan kalma. Bu frsat ele girmez. Sonra pimanlk fayda vetmez. Muteb olursun. Akibetinde havf vardr. Benim karndalarm sizlere merhamet ederim. Kll mmin hvetn mefhumu zere niyet-i hlise ile yazdm ki, her kim kraat ederse Allah- zl-Cell kalbinde ak- Muhammedi mzdd edip ve kendyi bb- kereminden ign eyleyip, karben ol diyr- mukaddeselerin ziyaretiyle mesrr eyleye. Amin. Benim karndam! Eeri bu abd-i ciz-i bi-re Medine-i Mnevverenin hlt- zevkinden bahs edeyim disem, tahrir ile tahrir ile
30

mmkn deildir. Zevki olarak biraz esrr var ki, beher-hal ruyete muhtatr. Her kes istidd ve itikd kadar kabna gre esrra vkf olur. Kimi kle gelir, kimi gelmez. Alel-huss gecelerine hi doyulmaz. Allah Almdir ki, geceleri bir rtbe mnevverdir ki, ehl-i belde fener gtrmezler. Eer fener getirirler, yn ve erf- belde gtrrler ki, fener anlarda rtbedir. slmbulun bir haftalk mehtb gibidir. Her gece mnevverdir. Gnleri iyd-i ekberdir. Skknna Allahu Azimu-an hi elem vermez. Dima saf-y kalbiyledirler. Asla zaruret ekmezler. Bir hacetleri olsa huzura varp arz ederler. O gn, ya ertesi gn beher-hal feth olur. Cirnn kimseye muhta etmez. Hindden, Yemenden, randan, MverunNehirden cemii bild- slamiyyeden atiyye ve ihsanlar gelir. Cenb- Mevl, Resl hrmetine cmle ilerini sn ediyor. Byle dahi nice esrarlar var ki kefi ciz deildir. Ve hem kle gelmez, ruyete muhtatr. Allah cmleye nasib eyleye. min. Benim karndam, bu abd-i fakir-i b-re istiddm kadar Cenb- Feyyz- Mutlakn mahrem ettii esrrn baz kle gelenlerini kaleme alp, Ahvl-i Medine-i Mnevvereyi tahrir ettim ki, okuyan karndalarmn kalblerinde ak- muhabbet-i Reslullah glip olup ziyaretine sarf- makdr eder ise Allah Kermdir. nallah maksuduna vsl olur. Hi phe etmesin. Lkin kraat eden ihvanmdan rica ve niyaz ederim ki, Allah ve Resl akna bu b- renin kibeti hayr olup, iki cihan sadetine mazhar olmas indr. Nice dular meml-i hlisnemdir. cr eden karndalarmn din ve dnyalarn mamr, hir ve kibetlerini hayr ve cmle maksudlarna nil ve vsl eyleye. min. Bi-Hrmet-i Seyyidil Mrselin. Kusurum var ise afv et Efendim Ki zira pr-kusr u pr derd-mendim.

31