KOCAEL N VERS TES * SOSYAL B L MLER ENST TS

E-LOJ ST K UYGULAYAN LETMELER N NCELENMES

YKSEK L SANS TEZ

SMET B HTER KARAGZ

ANAB L M DALI : LETME PROGRAMI : RET M YNET M VE PAZARLAMA DANIMAN: YRD. DO. DR. . F GEN GLEN

KOCAEL - 2007

T.C. KOCAEL N VERS TES * SOSYAL B L MLER ENST TS

E-LOJ ST K UYGULAYAN LETMELER N NCELENMES

YKSEK L SANS TEZ

Tezi Hazrlayan: SMET B HTER KARAGZ Tezin Kabul Edildii Enstit Ynetim Kurulu Tarihi ve No: 04/07/2007-2007/18

Yrd. Do. Dr. . Figen GLEN

Yrd. Do. Dr. enol HACIEFEND OLU

Yrd. Do. Dr. Hlya EKMECEL OLU

KOCAEL - 2007

SUNU

Srekli geliim gsteren bilgi teknolojileri gnmz kresel dnyasnda lojistii yakndan etkilemektedir. Bu alma konusunun seilmesindeki ama, sz edilen etkileimin iletmelere kazandrdklarn belirlemektir. alma ilerledike, ilk taslak halinin tesinde ekillenmi ve daha zengin bir hal almtr. nemle belirtilmesi gerekir ki, getiimiz iki yl ncesine kadar lojistik konusunda Trke kaynak bulmak ok zordu. imdi bu konuda yazlm birok kitap, tez, makale vb. bulunmakla beraber almann ikinci blmnde aklanan e-lojistik ve ilgili kavramlara ait Trke kaynak bulmakta sknt ekilmitir. Ancak bu konuda almalar arttka, eksikliklerde ksa srede giderilecektir. Uygulama ksmnda ise ou aratrmacnn yaad sorunlarla, baz iletmelerin ilgisizlikleri ile karlalmtr. Ancak hepsi benim iin birer tecrbe oldu. alma sonlandnda; lojistik konusundaki bilgilerimin pekitiini fark ettim, inceleme frsat bulan herkes iin de faydal bir kaynak olacan ummaktaym. Yksek lisans renimimiz boyunca hogrsn hibir zaman eksik etmeyen, almamn her aamasnda yardmlarn ve kymetli vaktini esirgemeden beni ynlendiren danman hocam Sayn Yrd. Do. Dr. . Figen Glene sevgi ve teekkrlerimi belirlenmesi sunarm. konusunda almann deerli uygulama blmnde; paylaan rnek Sayn kitlenin Atilla fikirlerini benimle

Yldztekine, anket sorularnn yantlanmasnda bata Aras Lojistik Bilgi Teknolojileri Mdr Sayn Ahmet zkan olmak zere yardmlarn eksik etmeyen tm yetkililere teekkr bor bilirim. Ayrca bana her konuda destek olduklar gibi, almam srasnda da manevi destekleriyle beni yalnz brakmayan sevgili aileme ok teekkr ederim.

Kocaeli, Mays 2007

smet Bihter KARAGZ

II

 NDEK LER SUNU.........................................................................................................................I NDEK LER..........................................................................................................II ZET..........................................................................................................................V ABSTRACT..............................................................................................................VI KISALTMALAR....................................................................................................VII TABLOLAR ..............................................................................................................X EK LLER................................................................................................................XI GRAF KLER..........................................................................................................XII G R ...........................................................................................................................1 BLM 1 KAVRAMSAL AIDAN LOJ ST K VE LOJ ST K YNET M
1.1. LOJ ST K KAVRAMI................................................................................................... 2 1.1.1. LOJ ST N TANIMI VE TAR HSEL GEL M .............................................................. 2 1.1.2. LOJ ST KLE LG L TEMEL KAVRAMLAR ................................................................... 9 1.1.3. TRK YEDE LOJ ST K SEKTRNN KONUMU....................................................... 14 1.1.4. LOJ ST N GEL MES NDE ETK L OLAN FAKTRLER .......................................... 15 1.1.5. LOJ ST N NEM ..................................................................................................... 18 1.2. LOJ ST K YNET M ................................................................................................ 21 1.2.1. LOJ ST K YNET M N AMALARI ............................................................................. 22 1.2.2. LOJ ST K YNET M N N TEMEL UNSURLARI ........................................................... 23 1.2.2.1. Giri Lojistii ................................................................................................... 25 1.2.2.2. retim Lojistii ................................................................................................ 25 1.2.2.3. k Lojistii................................................................................................... 25 1.2.3. LOJ ST K YNET M FAAL YETLER ......................................................................... 26 1.2.3. LOJ ST K YNET M NDE DI KAYNAK KULLANIMI (OUTSOURC NG) .................... 35 1.2.3.1. D Lojistik Kaynak Kullanmann Avantajlar................................................. 35 1.2.3.2. 3PL Hizmet Salayc Firma Seim Kriterleri ................................................. 37 1.3. LOJ ST K YNET M VE B LG AKII............................................................................ 37 BLM 2 ELEKTRON K T CARETTE LOJ ST K: E-LOJ ST K 2.1. ELEKTRON K T CARET .......................................................................................... 40 2.1.1. E-T CARET KAVRAMI ................................................................................................. 40 2.1.2. GELENEKSEL T CARETTEN E-T CARETE GE ...................................................... 42 2.1.3. E-T CARET N ETK LER ............................................................................................. 43 2.1.5. E-T CARET N SINIFLANDIRILMASI ............................................................................ 45 2.1.5.1. Firma-Firma Aras E-Ticaret (B2B)................................................................. 45 2.1.5.2. Firma-Tketici Aras E-Ticaret (B2C) ............................................................. 46 2.1.5.3. Tketici-Firma Aras E-Ticaret (C2B) ............................................................. 46 2.1.5.4. Tketici-Tketici Aras E-Ticaret (C2C) ......................................................... 46 2.1.6. E-T CARET N GELECE VE E-T CARET N GEL M N YAPILMASI GEREKENLER ........................................................................................................................ 47

II

2.1.7. E-T CARETE ELET REL B R BAKI .......................................................................... 48 2.2. E-LOJ ST K.................................................................................................................. 49 2.2.1. E-LOJ ST N TANIMI ................................................................................................ 49 2.2.2. E-T CARET N E-LOJ ST E ETK LER ...................................................................... 50 2.2.3. E-LOJ ST N GELENEKSEL LOJ ST K LE KARILATIRILMASI ........................... 52 2.2.4. E-LOJ ST KTE FAAL YETLER..................................................................................... 54 2.2.4.1. E-Lojistikte Mteri Hizmeti Ynetimi ........................................................... 55 2.2.4.2. E-Lojistikte Satnalma...................................................................................... 56 2.2.4.3. E-Lojistikte Bilgi Paylam Ynetimi ve Teknoloji........................................ 58 2.2.4.3.1. GPS (Uydu Sistemleri le Kresel Konum Belirleme Sistemleri) ............ 60 2.2.4.3.2. Web zml Sistemler ........................................................................... 62 2.2.4.3.3. Uydu ve Web zml Sistemler............................................................. 64 2.2.4.4. E-Lojistikte Stok ve Datm Ynetimi............................................................ 68 2.2.4.5. Sanal Depolama................................................................................................ 68 2.2.4.6. E-Lojistikte Geri Dn Lojistii..................................................................... 70 2.2.5. E-LOJ ST K UYGULAMALARI ..................................................................................... 71 2.2.6. E-LOJ ST K YAZILIMLARI.......................................................................................... 72 2.2.6.1. EDI (Elektronik Veri Deiimi) ....................................................................... 73 2.2.6.2. BARKOD ......................................................................................................... 75 2.2.6.3. RFID (Radyo Frekansl Tanmlama)................................................................ 77 2.2.6.4. ERP (Kurumsal Kaynak Planlama) .................................................................. 79 2.2.6.5. OMS (Sipari Ynetim Sistemleri) .................................................................. 80 2.2.6.6. WMS (Depo Ynetim Sistemleri).................................................................... 81 2.2.6.7. TMS (Tama Ynetim Sistemleri) .................................................................. 83 2.2.6.8. APS ( leri Planlama Sistemleri) ....................................................................... 84 2.2.6.9. ATS (Ara Takip Sistemleri) ........................................................................... 85 2.2.6.10. Intranet ve Extranet Teknolojisi ..................................................................... 88 2.2.7. TRK YEDE E-LOJ ST K YAZILIMLARI KULLANIMI .............................................. 89 2.2.8. E-LOJ ST N SALADII AVANTAJLAR .................................................................. 90 2.2.9. E-LOJ ST K UYGULAMADA KARILAILAN ZORLUKLAR........................................ 91 BLM 3 TRK YEDE E-LOJ ST K UYGULAYAN LETMELER 3.1. ARATIRMANIN AMACI.......................................................................................... 92 3.2. ARATIRMANIN SINIRLARI .................................................................................. 92 3.3. ARATIRMANIN YARARLARI ............................................................................... 93 3.4. ARATIRMANIN YARGILANMASI ....................................................................... 93 3.5. B LG TOPLAMA YNTEM ................................................................................... 94 3.6. ARATIRMANIN MODEL ....................................................................................... 95 3.7. ELDE ED LEN VER LER N ANAL Z VE YORUMLANMASI.......................... 97 3.7.1. GENEL VE DEMOGRAF K ZELL KLER ..................................................................... 97 3.7.2. E-LOJ ST K KULLANIMI ........................................................................................... 102 3.8. ELDE ED LEN VER LER DEERLEND RME ................................................. 114 3.8.1. DEMOGRAF K ZELL KLERLE LG L VER LER DEERLEND RME .................... 114 3.8.2 LOJ ST K KULLANIMI LE ELDE ED LEN Y LEMELERLE LG L VER LER DEERLEND RME 116 3.5.2.1 Mteri Hizmetleri .......................................................................................... 116 3.5.2.2 Sipari Sistemleri............................................................................................. 116

III

3.5.2.3. Depo Sistemleri .............................................................................................. 116 3.5.2.4.Tama Sistemleri............................................................................................ 117 3.5.3. LETMELERDE E-LOJ ST K UYGULAMA NEDEN VE SONULARIYLA LG L SORULARIN DEERLEND R LMES .................................................................................... 117 3.5.3.1. Uygulama Amalar ....................................................................................... 117 3.5.3.2. Uygulama ....................................................................................................... 117 3.5.3.3. Uygulama Sonucu .......................................................................................... 117 3.5.3.4. Uygulamada Karlalan Zorluklar ............................................................... 118 3.5.3.5. Gelecekle lgili Tahminler.............................................................................. 118 3.5.4. LETMELER N EKLED KLER VE E-LOJ ST KLE LG L PROJELER N N DEERLEND R LMES ......................................................................................................... 118 BLM 4 SONU VE DEERLEND RMELER SONULAR ....................................................................................................................... 119 KAYNAKLAR LAR.......................................................................................................... 121 EKLER ............................................................................................................................... 129

IV

ZET Tarih ncesi alardan bu yana varln srdren lojistik, iletme kavram olarak literatrde yerini yeni almasna ramen kapsam ve tanmnda srekli deiimler geirmitir. Mteri istek ve ihtiyalarn karlamay hedefleyen lojistik; kreselleme, ilerleyen teknoloji ve artan tketici bilinci ile ekillenen dinamik bir sektr haline gelmitir. Bu durum iletmeleri, yenilikleri yakndan takip etmeye zorlamaktadr. Bu almada, lojistik firmalarnn, faaliyetlerinde elektronik uygulamalar kullanmasyla birlikte baarlarnn ne derecede etkilendiinin belirlenmesi amalanmtr. Hazrlanan bu alma ana blmden olumaktadr. lk blmde; lojistik tanmndan balayarak gnmze kadar dnyada ve Trkiyede lojistik kavramnn geliimi ve nemi, lojistikle ilgili kavramlar, lojistik ynetimi ve faaliyetlerinin ayrntlaryla aklamalarna yer verilmitir. kinci blmde; elektronik ticaret ve lojistikle olan ilikisi konu edilmitir. lk bata e-ticaretten ksaca bahsedilerek e-lojistie gei yaplm, e-lojistiin uygulama alanlar, yazlmlar ve uygulamalar salad avantajlar ve karlalan zorluklarla beraber aklanmtr. Son blmde, e-lojistik uygulayan Trkiyenin nc lojistik iletmelerine almann lm kriterlerine uygun olarak elektronik posta kullanlarak kapsaml bir anket uygulamas yaplmtr. Toplanan veriler istatistiksel olarak analiz edilip, elde edilen bilgiler almann sonucunda gsterilmitir.

ABSTRACT Although logistics enduring from the prehistoric ages has a place in literature as a business term, its scope and definition evolved continuously. Logistics aiming at meeting customers wants and needs has become a dynamic sector shaped by globalization, developing technology and increasing consumer consciousness. This situation enforces businesses to follow innovations closely. The goal of this paper is to determine how the success of the logistic firms was affected after they used electronical applications in their activities. It includes three main parts. In the first part, starting with the definition of logistics, the development of the concept in the world and in Turkey, its importance, concepts related to logistics, management of logistics and its activities are explained in detail. In the second part, the relationship between e-trade and logistics is discussed. After mentioning e-trade shortly, the advantages and disadvantages of e-logistics, its applications, its software are defined. In the last part, an extensive survey for the Turkeys leading logistics enterprises, which is appropriate for this papers measurement criterias, is done by email. Collected data is analyzed statistically and obtained knowledge is shown at the end.

VI

KISALTMALAR 3PL 4PL ABD A.g.e. APS ATS B2B B2C B2E B2G BDT C2B C2C CLM CRM CSCMP EANCOM EAN-UCC EDI E-Lojistik E-Mail EPC ERP E-Tedarik E-Ticaret G2B G2C G2G : 3.Parti Lojistik (Third Part Logistics) : 4. Parti Lojistik (Fourth Part Logistics) : Amerika Birleik Devletleri : Ad Geen Eser : leri Plalama Sistemleri (Advanced Planning and Scheduling) : Ara Takip Sistemleri : Firma-Firma Aras E-Ticaret (Business to Business) : Firma-Tketici Aras E-Ticaret (Business to Customer) : Kurum i E-Ticaret (Business to Enterprise) : Firma Devlet Aras E-Ticaret (Business to Goverment) : Bamsz Devletler Topluluu : Tketici-Firma Aras E-Ticaret (Customer to Business) : Tketici-Tketici Aras E-Ticaret (Customer to Customer) : Lojistik Yneticileri Konseyi (The Council of Logistics Management) : Mteri likileri Ynetimi (Customer Relationship Management) : Tedarik Zinciri Ynetimi Profesyonelleri (Supply Chain Management Professionals) : EDI-Mesaj-Nakliye Tavsiye Mesaj : Barkod Standard : Elektronik Veri Deiimi (Electronic Data Interchange) : Elektronik Lojistik : Elektronik Posta : Elektronik rn Kodu (Electronic Product Code) : Kurumsal Kaynaklarn Planlanma (Enterprice Resource Planning) : Elektronik Tedarik : Elektronik Ticaret : Devlet Firma Aras E-Ticaret (Goverment to Business) : Devlet Vatanda Aras E-Ticaret (Goverment to Customer) : Devlet Devlet Aras E-Ticaret (Goverment to Goverment) VII

E-Satnalma : Elektronik Satnalma

GA GIS/CBS GPRS GPS GSM GSMH HSCSD GEME IT TO ZTO JIT KAR D LAN LODER MCS M. M.S OMS PRM QR RF RFID S. SCM/ TZY Seven Rs SMS SSCC T.C. TMS TMMOB TOBB

: Yer Antenleri (Graund Antennas) : Corafi Bilgi Sistemleri (Geographical Information Systems) : Genel Paket Radyo Hizmetleri (General Packet Radio Service) : Kresel Konum Belirleme Sistemleri (Global Positioning Systems) : Kresel Mobil letiim Sistemleri (Global Systems for Mobile Communication : Gayri Safi Milli Hasla : Yksek Hzl Devre Anahtarlamal Veri (High Speed Circuit Switched Data) : hracat Gelitirme Ett Merkezi : Biliim Teknolojisi (Information System) : stanbul Ticaret Odas : zmir Ticaret Odas : Tam Zamannda (Just In Time) : Trkiye Kargo Kurye ve Lojistik letmecileri Dernei : Yerel A (Local Area Network) : Lojistik Dernei : Ana Kontrol stasyonu (Master Control Station) : Milattan nce : zleme stasyonlar (Monitor Stations) : Sipari Ynetim Sistemleri (Order Management Systems) : rn Geri Dnm Ynetimi (Product Recovery Management) : Hzl Yant (Quick Response) : Radyo Frekans (Radio Frequency) : Radyo Frekansl Tanmlama (Radio Frequency Identification) : Sayfa : Tedarik Zinciri Ynetimi (Supply Chain Management) : Yedi Doru (Seven Rights) : Ksa Mesaj/ leti Servisi (Short Massage Service) : Tama Birimi Numaras (Serial Shipping Container Code) : Trkiye Cumhuriyeti : Tama Ynetim Sistemleri (Transportation Management Systems) : Trk Mhendis ve Mimarlar Odas Birlii : Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii VIII

TB TAK TQM UT KAD Vb. Vd. YY YT WAN WEB WMS

: Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu : Toplam Kalite Ynetimi (Total Quality Management) : Uluslararas Tamaclk ve Lojistik Hizmet retenleri Dernei : Ve benzeri : Ve dierleri : Yzyl : Yldz Teknik niversitesi : Geni Alan Alar (Wide Area Network) : Bilgisayar A : Depo Ynetim Sistemleri (Warehousing Management Systems)

IX

TABLOLAR L STES
TABLO 1.1: LOJ ST N GEL M ......................................................................................... 6 TABLO 1.2: GELENEKSEL YAKLAIM VE 3PL N KARILATIRILMASI ..............................11 TABLO 1.3: LOJ ST K YNET M N N TEMEL UNSURLARI ....................................................25 TABLO 1.4: TAIMA TRLER N N ZELL KLER .................................................................29 TABLO 1.5: DI KAYNAIN SEBEPLER VE AVANTAJLARI .................................................35 TABLO 2.1: E-T CARET KULLANMANIN SALADII FAYDALARIN ZET ..........................44 TABLO 2.2: E-T CARET TRLER ........................................................................................ 45 TABLO 2.3: E-LOJ ST K LE GELENEKSEL LOJ ST N KARILATIRILMASI ..................... 52 TABLO 2.4: GELENEKSEL SATINALMA LE E-SATINALMA KARILATIRILMASI ..............58 TABLO 2.5: GER DN LOJ ST N N ELEKTRON K FAAL YETLERLE L K S ................ 70 TABLO 2.6: RFID LE TEDAR K Z NC R ZER NDE SALANAN FAYDALAR ......................78 TABLO 3.1: MTER H ZMETLER NDE SALANAN YARARLAR ...102 TABLO 3.2: S PAR S STEMLER NDE SALANAN YARARLAR ..104 TABLO 3.3: DEPO S STEMLER NDE SALANAN YARARLAR .....105 TABLO 3.4: TAIMA S STEMLER NDE SALANAN YARARLAR ....106 TABLO 3.5: E-LOJ ST K UYGULAMA AMACI ....108 TABLO 3.6: E-LOJ ST K UYGULAMA .109 TABLO 3.7: E-LOJ ST K UYGULAMA SONUCU ..111 TABLO 3.8: E-LOJ ST K UYGULAMADA KARILAILAN ZORLUKLAR ...112 TABLO 3.9: GELECEKLE LG L TAHM NLER .113

EK LLER L STES
EK L 1.1: LOJ ST K AI ...................................................................................................... 3 EK L 1.2: SEVEN RS (YED DORU) ................................................................................. 4 EK L 1.3: TEDAR K Z NC R YAPISI .................................................................................. 10 EK L 1.4: GLOBAL LOJ ST K EVRES .............................................................................. 13 EK L 1.5: LOJ ST K STRATEJ P RAM D ............................................................................ 22 EK L 1.6: LOJ ST K YNET M B LEENLER ..................................................................... 24 EK L 1.7: Z RNNN GEL MES NDE H ZMET N KULLANIMI ................................... 26 EK L 2.1: E-T CARET ALIMA S STEM .......................................................................... 40 EK L 2.2: E-LOJ ST N ELER ..................................................................................... 54 EK L 2.3: E-MTER H ZMET FONKS YONLARI ............................................................. 55 EK L 2.4: E-SATINALMA ................................................................................................... 57 EK L 2.5: LOJ ST K TEKNOLOJ DE M ......................................................................... 59 EK L 2.6: GPS ................................................................................................................... 61 EK L 2.7: ARZ Z NC R NDE CBS N KULLANILDII BAZI SRELER .................................67 EK L 2.8: SANAL DEPOLAMANIN KAVRAMSAL MODEL ....................................................69 EK L 2.9: E-LOJ ST K LEM SREC .................................................................................71 EK L 2.10: LOJ ST K YAZILIMLARI ....................................................................................72 EK L 2.11: EDI UYGULAMASI .......................................................................................... 73 EK L 2.12: TEDAR K Z NC R NDE BARKOD UYGULAMALARI ...........................................76 EK L 2.13: GNLK HAYATTA SIKA KARILAILAN BARKOD ........................................77 EK L 3.1: ARATIRMANIN MODEL ....97

XI

GRAF KLER L STES

GRAF K 2.1: TRK YEDE SEKTRLERE GRE YAZILIM UYGULAMALARI .......................... 89 GRAF K 2.2: TRK YEDE LOJ ST K YAZILIMI KULLANIMI .................................................. 90 GRAF K 3.1: LETMELER N FAAL YET YILLARI ................................................................... 97 GRAF K 3.2: LETMELER N ORTAKLIK YAPISI .................................................................... 97 GRAF K 3.3: LETMELER N TEMEL LOJ ST K FAAL YETLER ............................................... 98 GRAF K 3.4: LETMELER N YILLIK C ROLARI ..................................................................... 98 GRAF K 3.5: LETMELER N ALIAN SAYISI ....................................................................... 99 GRAF K 3.6: LETMELER N LOJ ST K L SANS E T ML ALIAN SAYISI............................ 99 GRAF K 3.7: LETMELER N LOJ ST K MESLEK OKULU E T ML ALIAN SAYISI ........... 100 GRAF K 3.8: LETMELER N LET MLER ...................................................................... 100 GRAF K 3.9: LETMELER N DI LET MLER ................................................................... 101 GRAF K 3.10: LETMELER N KULLANDII STANDART BELGELER ................................... 101

XII

GR Lojistik, dnya tarihinde askeri alandan balayarak tarih ncesi alardan beri uygulanmaktadr. Uzun yllar boyunca sadece askeri alanda kullanlan lojistik, gnmzde i hayatnda da yerini almtr. Sanayi Devrimi ve kreselleme sonucu nemi fark edilen lojistik, benzer teknolojilerin kullanld gnmz dnyasnda, iletmelerin baars iin ynetimi titizlik isteyen bir faaliyet haline gelmi; iletmelerin ve dolaysyla lkelerin rekabeti stnln ifade etmede de en nemli unsurlardan biri olarak deerlendirilmektedir. Lojistik, biliim teknolojileri ve gen teknolojileriyle birlikte 21. yzylda dnyada geliecek olan sektrden biri olarak gsterilmektedir. Elbette ki bu geliime ak sektr, biliim ve iletiim teknolojilerindeki yeniliklerden ok yakndan etkilenmekte, bunun nda srekli deimek ve kendini yenilemek zorundadr. 2000li yllarn bana kadar lkemizde sadece rnlerin nakliyesi olarak dnlen lojistik, artan tketici bilin ve ihtiyalaryla her geen gn faaliyetlerine yenisini eklemekte ve yeni kavramlar gelitirilmekte; bylece daha profesyonel ve etkin hizmetler sunulmasna imkan tanmaktadr. Teknolojide yaanan hzl geliimin etkisiyle, youn rekabet ortamnn yaand lojistik sektrnde mteri istek ve ihtiyalarn karlamak amacyla iletmeler bu gelimelere kar kaytsz kalamamaktalar. Bir generale atfedilen yi bir lojistikle sava kazanlmayabilir ama kt bir lojistikle savan kaybedilecei kesindir, dier bir generalin Taktikleri amatrler tartr, profesyonel askerler ise lojistik zerine alrlar szleri de, konunun ok boyutlu nemini gstermektedir.

BLM 1 KAVRAMSAL AIDAN LOJ ST K VE LOJ ST K YNET M

1.1. LOJ ST K KAVRAMI Uzun yllar boyunca sadece askeri alanda kullanlan lojistik, gnmzde i hayatnda da yerini almtr. Sanayi Devrimi ve kreselleme sonucu nemi fark edilen lojistik, benzer teknolojilerin kullanld gnmz dnyasnda, iletmelerin baars iin ynetimi titizlik isteyen bir faaliyet haline gelmitir. Lojistik Yunanca logistikos (hesaplama yetenei) ve Franszca logistique (arz etmek, kla-konak yeri) kelimelerinden tremitir1. Lojistik kelimesi (logistics) esas olarak logic ve statistics kelimelerinin birlemesinden meydana gelmitir. Bu kelimeler Trke karlk olarak istatistiksel mantk ifade etmektedir. Bylece; askerlerin konak yeri, hesap ve mantk kavramlarnn bileimiyle lojistik kavram elde edilmitir2. Lojistik kelimesi ilk olarak Silahl Kuvvetlerde kullanlmtr. 1905 ylnda Albay Chauncey B. Baker tarafndan malzeme ve personelin tama, tedarik, bakm ve yenilenmesi eklinde askeri bir fonksiyonu tanmlamak amac ile kullanld bilinmektedir. Askeri anlamda lojistik, muharip unsurlara strateji ve taktiine uygun ve gerekli olan ikmal maddeleri ile hizmet desteini salamak iin yaplan faaliyetler anlamna gelmektedir. Bu kapsamda ordularn erzak ve mhimmat desteinin dnlerek hareket ettirilmesi sanat olarak ngrlmektedir3.

1.1.1. Lojistiin Tanm ve Tarihsel Geliimi Lojistiin birok tanm yaplabilmektedir. Bunun balca nedeni; lojistiin ok geni bir uygulama sahasnn oluu ve bu yzden bu kavrama farkl alardan
Stephen Hays Russell, Growing World of Logistics, Air Force Journal of Logistics, Winter, 2000, http://findarticles.com/p/articles/mi_m0IBO/is_4_24/ai_74582445/pg_1, 14.09.2006. 2 A.g.e., 14.09.2006. 3 Mehmet Tanya, Lojistik ve Tedarik Zinciri Ynetimi, Otomasyon Dergisi, say 136, 2003, http://www.bilesim.com.tr, 12.02.2006.
1

baklabilmesidir. Lojistik; planlama ve verimi kontrol edebilme, maliyetleri drebilme, hammadde, yar mamul ve mamullerin stoklanmas gibi srelerin mterilerin gereksinimlerine gre ynetilmesidir4. En genel tanmyla bir rn kaynandan (tedarikilerden), nihai tketicisine (mterilere) ulatrmak iin gerekli tm faaliyetler olarak tanmlanmaktadr5.

ekil 1.1: Lojistik A Kaynak: Julien Bramel-David Simchi-Levi, The Logic of Logistics: Theory Algorithms and Applications for Logistics Management, 1997, s.2. Lojistik a (ekil 1.1), hammaddelerin, yar mamul ve mamullerin tesisler arasndaki akn salamasna ek olarak; tedariki, retim merkezleri, depolar, mteriler, datm merkezleri ve perakende sat yerlerinden oluur6. Bir genel tanm da literatre Seven Rs olarak gemi olan Yedi Doru tanmdr: Doru rnn, doru artlarda, doru miktarda, doru yerde, doru zamanda, doru

H. Ronald Ballou, Business Logistics Management Planning Organizing and Controlling The Supply Chain, Prentice Hall International, 1999, s.6. 5 Osman Z. Orhan, Dnyada ve Trkiyede Lojistik Sektrnn Geliimi, TO, 2003, s.7. 6 Julien Bramel-David Simchi-Levi, The Logic of Logistics: Theory Algorithms and Applications for Logistics Management, Springer, 1997, s.1.

maliyetle, doru mteri iin kullanlabilirliini salamaktr7. Bu erevede rn ya da hizmetler iin nemli bir deer yaratc faaliyet olarak deerlendirilmektedir8.

Doru rn Esneklik Doru miktar

Teslim gvenirlii

Doru zaman
Teslim zaman

Doru yer
Teslim koullar

Mteri Memnuniyeti

Doru artlar
Kullanlabilirlik

Doru mteri
Uygunluk

Doru maliyet

ekil 1.2: Yedi Doru (Seven Rs) Lojistiin gnmzde kabul gren en geerli tanm, Lojistik Ynetim Konseyi (The Council of Logistics Management-CLM), yeni ad ile Tedarik Zinciri Ynetimi Profesyonelleri (Supply Chain Management Professionals-CSCMP) tarafndan yaplmtr. Bu tanma gre lojistik; mterilerin ihtiyalarn karlamak zere rnlerin retildii veya kaynakland noktadan, son kullanmnn bulunduu
Stephen Hays Russell, Growing World of Logistics, Air Force Journal of Logistics, Winter, 2000, http://findarticles.com/p/articles/mi_m0IBO/is_4_24/ai_74582445/pg_1, 14.09.2006. 8 Okan Tuna, Trkiye in Trkiye in Lojistik ve Denizcilik Stratejileri: Uluslar aras ve Blgesel Belirleyiciler, Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Cilt:3, Say:2, 2001, s.194.
7

tketim noktasna kadar olan tedarik zinciri iindeki malzemelerin, servis hizmetlerinin ve bilgi aknn etkin ve verimli bir ekilde iki yne doru hareketinin ve depolanmasnn, planlanmas, uygulanmas ve kontrol edilmesidir9. Bu tanm lojistiin en stn boyutu olan mteri (tketici) isteklerinin karlanmas zerinde nemle durmutur10 ve iki nokta (tedariki-mteri) arasndaki mal, hizmet ve bilgi akn ieren tm faaliyetleri kapsamaktadr11. Bu tanmda kritik olan noktalar lojistik hizmetlerin mteri ihtiyacn karlamak iin yaplmasdr. Burada mteri olarak tanmlanan, rnn sahibi olan retici veya satc deil o rn kullanacak olan son kullanc olmaktadr. Hedef son kullancya istedii mal istedii yerde istedii zaman istedii kadar, istedii artlarla ve istedii fiyatla teslim edilmesinin salanmasdr. Bu da mteri memnuniyeti yaratmann temelini oluturur12. CSCMPin tanm son tanm deildir. Teknolojinin gelimesi, i olanaklarnn artmas, kreselleme ve geliim, her eyi deitirdii gibi tanmlamalar da deitirmektedir. leride yeni tanmlarn gelmesi, mevcut tanmlara, bilgi iletiimin web tabanl olmas yani internet zerinden haberleme eklenecektir. leride elojistike gtrecek olan bu eklenti tanmda yerini alacaktr13. Msr piramitlerinin yapm (M.. 2575-M.. 2465) sivil alanda lojistiin kullanm asndan en eski byk proje saylr. Yine M.. 216 ylnda Kartacal General Anibaln 30000 kiilik ordusunu atlar ve fillerle Alpler zerinden Fransadan talyaya geirmesi, askeri lojistiin tarihesinde nemli bir kilometre

Supply Chain Management Professionals-CSCMP, http://www.cscmp.org/Downloads/Resources/glossary03.pdf, 16.09.2006. 10 Birdoan Baki, Lojistik Ynetimi ve Lojistik Sektr Analizi, Lega Kitapevi, 2004, s.14. 11 Otomasyon Dergisi, say 136, 2003, http://www.bilesim.com.tr, 12.02.2006. 12 Atilla Yldztekin, Lojistik Sektr Yazs, Ambar Dergisi, Kasm 2003. http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari, 16.09.2006. 13 Atilla Yldztekin, Lojistiin Tanmlar, Dnya Gazetesi, 07.02.2002. http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari, 16.09.2006.

tadr14. Bununla birlikte yirminci yzyln balangcnda lojistiin byk bir nemi yoktu ve 2. Dnya Savana kadar i alanna uygulanmamtr15. Tablo 1.1: Lojistiin Geliimi
AAMALAR Depolama ve Ulatrma YNET M MERKEZ 1960 Yllar Sat pazarlama, Depolama, Stok denetimi, Ulatrma etkinlii, 1980 Yllar Lojistiin merkeziletirilmesi Toplam maliyet ynetimi Sre optimizasyonu Rekabeti bir avantaj olarak lojistik 1990 Yllar Lojistik planlama Tedarik zinciri stratejileri letme faaliyetleri ile btnleme Sre kanallar ile btnleme 2000 Yllar Stratejik tedarik zinciri gr Extranet teknoloji kullanm Kanal glerini ortak bir kuvvet arac kullanmak iin tedarik zinciri TQM gstergelerinde ibirlii yapmak RGTSEL TASARIM Dank lojistik faaliyetler Lojistik faaliyetler arasnda zayf balant Dk lojistik ynetimi otoritesi iletme baarsn destekler Merkezilemi lojistik faaliyetler Byyen lojistik ynetimi otoritesi Bilgisayar uygulamalar Lojistik faaliyetlerde genileme Tedarik zinciri planlama Toplam kalite ynetimi iin destek Lojistik ynetim faaliyetleri Ticari ortaklk Sanal rgt Talepteki deiimler Benchmarking ve yeniden Yaplanma

Toplam Maliyet Ynetimi

Entegre Lojistik Ynetimi

Tedarik Zinciri Ynetimi

E-Tedarik Zinciri Ynetimi

2000 Yl ve Sonras SCM kavramna internetin Tedarik zinciri a ile ticaret uygulanmas ortakl yapmak Dk maliyetli annda veri taban .com, -e eklentisi vb. piyasa paylam deiiklikleri (e-ticaret) Elektronik bilgi rgtsel eviklik ve llebilirlik SCM senkronizasyonu

Kaynak: David F. Ross, Introduction to E-Supply Chain Management, CRC Pres LLC, 2002, s.6.

Cargo@Cargo, Lojistiin Tarihesi, Bilgi Bankas, http://www.cargoatcargo.com/TR/bilgiBankasi/lojistiinTarihesi.asp, 22.03.2006. 15 Ruslan Tymofyeyev- Bruce Strom, History of Logistics, University of Indianapolis, http://business.uindy.edu/oei/dates/lsc/2003/Dist.Log.History.doc, 28.09.2006.

14

Tabloda verilen bilgiler dnemler itibariyle ksaca aklanacak olursa; 1950 Yl ncesi: 1950li yllara kadar dnya genelinde iletmeler lojistik kavramn tanmamakta ve lojistik faaliyetlerini ayr ayr blmlerde ve farkl sorumluklar altnda srdrmekteydi. Genellikle de bu blmlerin hedefleri birbirleriyle atmakta ve ortak hareket ettirmeyi gletirmekteydi16. Bu dnemde pazarlama yaklamnn ortaya kmasyla, lojistik nemini arttrd. 1950-1960 Yllar: Bu dnemde, datm sistemleri plansz ve dzensizdi. reticiler retir, perakendeciler satar ve bir ekilde mallar dkkanlara ulard. Datm, genel olarak nakliyeci ve reticilerin kendi aralar ile yaplrd. Geerli kontroller ve datmla ilgili eitli fonksiyonlar arasnda hibir gerek balant yoktu17. 1950 yllarnda ilk defa iletme sreli yaynlarnda fiziksel datm, malzeme ynetimi, tedarik ynetimi ve datm ynetimi gibi terimler referans olarak gsterilmeye baland18. 1960-1970 Yllar: irketler mteri sadakati yaratmak ve yakalamak iin ayrntl pazarlama stratejileri gelitirmeye arlk vermeye balad19. lojistii kavramnn ortaya kmas 1960 yllarna rastlamaktadr. Bu deiimi tetikleyense kitle retiminden, geni eitli ve kk boyutlu retime geitir. Henz bu dnemde lojistiin standardizasyonu veya genel kabul grm bir ifade ekli yoktu20. Gnmzde lojistiin en geerli tanmn yapan CLM 1963 ylnda kurulmutur. 1970-1980 Yllar: Bu sre datm kavramnn gelitirilmesinde nemli bir on yldr. Bir byk deiim baz firmalar tarafndan bir organizasyonun fonksiyonel ynetim yapsnn datm da iermesi gerektiinin belirlenmesiydi. Bu on ylda reticilerin ve tedarikilerin gcndeki bir art ile byk perakendecilerin art grld. Balangta kendi dkkanlarna tedarik iin blgesel ve lokal datm
Orhan, a.g.e., s.39. Alan Rushton-Phil Croucher-Peter Baker, The Handbook of Logistics and Distribution Management, Kogan Page, 2006, s.8. 18 John Joseph Coyle-Edward J. Bardi, The Management of Business Logistics, West Publication Coperation, 1980, s.4. 19 Robert B. Handfield-Ernest L. Nicholas, Supply Chain Redesign, Finansial Times Prentice Hall, 2002, s.2. 20 David F. Ross, Intreduction to E-Supply Chain Management , CRC Pres LLC, 2002, s.7.
17 16

deposunda kavramsal bir deiiklik yaand ve kendi datm alarnda daha byk perakende zincirleri gelitirildi21. 1980-1990 Yllar: Lojistik kavram geni kitleler tarafndan 1985 ylnda kullanlmaya balamtr. Kavramn geirdii bir sonraki aama lojistikten Tedarik Zinciri Ynetimine (TZY) geitir. Bu geiin arkasndaki temel neden ise 1980lerden sonra bilgi sistemleri ve iletiim teknolojisinde yaanan hzl gelimedir. 1981 ylnda ABDde telekomnikasyon sektrnn dereglasyonu ile birlikte bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanm hz artmtr. Nakliye sektrnn dereglasyonu da ayn dneme rastlamaktadr22. Nakliyedeki dereglasyonla, fiyat esneklii ortaya kt ve ulatrma irketlerinin mterilerine saladklar hizmetleri nemli lde oald23. 1985 ylnda giyim sektrnde QR (Quick Response/Hzl Yant) kavram ortaya km, bunu dier sektrlerdeki hareketler takip etmitir. Kurumlar aras bilgi alarnn ve EDI (Electronic Data Interchange/Elektronik Veri Deiimi)nin geliimi ile beraber TZYye gei sreci balamtr24. 1990-2000 Yllar: 1990larn balarnda, iletmeler yeni pazar mcadelelerine tepki verebilmek iin retim kabiliyetini geni apta deitirecek btnleik lojistik ynetimi faaliyetlerini kkten geniletmeye balam ve tedarik zinciri boyunca tm yavru irketlerin bir dizgide bulundurmaya ynelmitir25. 2000 Yl ve Sonras: Gn getike hizmetlerine yenilerini ekleyen lojistik, artk iletme stratejilerinin nemli bir bileeni ve rekabet avantaj salamann genel bir gerei haline gelmitir. Bununla birlikte oluan pazar deiiklikleri, tezin ana konusu olan e-lojistik hizmetler ayrntl olarak ikinci blmde incelenecektir.

Rushton-Croucher-Baker, a.g.e., s.9. Cargo@Cargo, Lojistik Bilgi Bankas, Lojistiin Geliimi, http://www.cargoatcargo.com/TR/bilgiBankasi/lojistiginGelisimi.asp, 22.03.2006. 23 Donald J. Bowersox-David J. Closs-M. Bixby Cooper, Supply Chain Logistics Management, The McGraw-Hill/Irwin, 2002, s.328. 24 Cargo@Cargo, Lojistiin Geliimi, http://www.cargoatcargo.com/TR/bilgiBankasi/lojistiinGeliimi.asp, 22.03.2006. 25 David F. Ross, Competing Through Supply Chain Management: Creating Market-Winning Strategies Through Supply Chain Partnerships, Chapman&Hall, 1998, s.96.
22

21

1.1.2. Lojistikle lgili Temel Kavramlar almann daha salkl bir biimde srdrlebilmesi asndan, lojistik literatrnde yaygn olarak kullanlan baz temel kavramlarn burada ksaca aklanmas yerinde olacaktr. i) Tedarik Zinciri Ynetimi: CLM ye gre Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY); tedarik zincirinin ve bu zincir iinde yer alan tm irketlerin uzun vadeli performanslarn arttrmak amacyla, sz konusu irketlere ait iletme fonksiyonlar ve planlarnn, zincirdeki tm irketleri kapsayacak ekilde, sistematik ve stratejik koordinasyonudur. Dolaysyla ilk tedarikiden son kullancya kadar, mteriye deer katan rn, hizmet ve bilgilerin saland i srelerinin entegrasyonudur26. Bu tanmla aklanan tedarik zinciri ynetimi u faktrlerin gerekletirilmesini amalamaktadr27: retimi dzenli ekilde gerekletirecek kesintisiz malzeme, hizmet ve bilgi akn gerekletirmek, Envanter maliyetlerini ve kayplar en aza indirmek, rnn kalitesini korumak, Gvenilir tedarikiler bulmak ve korumak, Temin edilen materyalleri ve servisi standart hale getirmek, Gerekli olan materyalleri ve hizmetleri en dk maliyetle salamak, Kurumun pazarlk ve rekabeti gcn ykseltmek, Kurum iindeki dier gruplarla iyi iliki kurmak, Minimum idari giderlerle almak. lk halkasn hammadde temin ve tedarik edenlerin, son halkasn nihai tketicilerin oluturduu tedarik zinciri; mteriler asndan bakldnda bir rn veya hizmet iin talepleri yerine getirmek zere gereken deerleri oluturan retim, datm, pazarlama, lojistik ve hizmet kademelerini de iine alan unsurlarn
26

Mehmet Tanya, Lojistik ve Tedarik Zinciri Ynetimi, Otomasyon Dergisi, say 136, 2003, http://www.bilesim.com.tr, 12.02.2006. 27 Atilla Yldztekin, Tedarik Zinciri Ynetimi, 3D Dergisi http://www.atillayildiztekin.com, 13.02.2006.

tamamdr28. Tedarik zinciri fabrika dzenlemesinden perakende raflarna kadar olan, satclar, retim faaliyetlerini, lojistik tedarikilerini, i datm merkezlerini, datclar, toptanclar ve dier ticari ortaklklar ierir29. Tedarik zincirinin bu anlayla bir rn sreci zerindeki yeri u ekildedir.

liki Ynetimi Bilgi, rn, hizmet, sermaye ak TEDAR K AI LETME DAITIM AI S O N Mhendislik Satnalma Lojistik T K E T C

lemler

ekil 1.2: Tedarik Zinciri Yaps Kaynak: Robert B. Handfield-Ernest L. Nicholas, Supply Chain Redesign, Finansial Times Prentice Hall, 2002, s.9.

Zafer Yaman, Talep Ynetiminde Araylar ve SCM, http://www.pazarlamadunyasi.com.tr/dergioku.php?haberid=29, 15.10.2006. 29 Beter Management, Business Articles Seminars Management Insights, http://www.bettermanagement.com/topic/whatis.aspx?f=12, 16.10.2006.

28

10

ii) 3PL (3. Parti Lojistik): 3PL, iletmelerin malzeme ynetimlerinin ve rn datm faaliyetlerinin tamamn veya bir ksmn gerekletirmek iin d kaynak (outsourcing) kullanmalardr. 3PL ilikileri, geleneksel lojistik salayc ilikilerine gre daha karmak, stratejik ortaklklardr30.

Tablo1.2: Geleneksel Yaklam ve 3PL in Karlatrlmas

GELENEKSEL DI KAYNAK KULLANIMI (3PL) Standart Mteriye zel Genellikle tek boyutlu, yalnzca tama ya ok boyutlu; tama, depolama, ambar da yalnzca depolama ynetimi birbirini tamamlar biimde btnleik sistem yaklam Ama nakliye masraflarnn en aza Hizmet kalitesi ve esneklik gereksinimlerini indirilmesi de gz nne alarak toplam sahip olma maliyetin en uygun dzeye indirilmesi 1-2 yllk szlemeler st/orta ynetim dzeyinde tartlan daha uzun sreli szlemeler Daha geni kapsaml lojistik uzmanl ve analitik yetenekler gereksinimi Szleme grmeleri ksa srer Szleme grmeleri uzun srer letmeler arasndaki ba daha zayf, hizmet letmeler arasndaki ba daha kuvvetli, salayc firmay deitirmek daha kolay hizmet salayc firmay deitirmek daha zor ve maliyetli Daha kstl bir alanda uzmanlk gereksinimi

Kaynak: Doan Necip Mersin, 1.Uluslararas Lojistik Bildirileri Kitab, Baheehir niversitesi Yaynlar, 2003, s.103.

iii) 4PL (4. Parti Lojistik) : LODER (Lojistik Dernei) 4PLi; mterilerine kapsaml tedarik zinciri zmleri sunmak iin, kendi organizasyonunun kaynaklarn, yeteneklerini ve teknolojisini, nc taraf lojistik (3PL) iletmeleri ile bir araya getiren ve tm zincirin tasarmn ve ynetimini stlenen irketler olarak tanmlamaktadr. 4PL iletmeleri tm tedarik zinciri boyunca deer katabilme uzmanlna ve yeteneine sahip olmak zorundadr31.

David Smichi Levi-Philip Kaminsky-Edith Smichi Levi, Design & Managing The Supply Chain Concepts Strategies & Case Studies, McGraw-Hill Irwin, 2003, s. 149. 31 LODER Lojistik Dernei, Lojistik Terimleri, http://www.lojistik.org/lojistik dernei lojistik terimleri, 08.10.2006.

30

11

4. Parti Lojistik iletmeleri aadaki hizmetleri sunabilmektedirler32: Tama hizmetlerinin yannda datm ve depolama gibi dier lojistik faaliyetlerin entegre bir biimde salayabilmektedirler. Lojistik alanndaki deiimlerle birlikte organizasyonel konulardaki gelimeleri de birletirilerek, ynetime sunabilirler. 4PL salayclar, altklar firmalarn ilerini ksa bir sre iinde renerek firma mterileri iin daha iyi lojistik zmler retirler. 4PL irketleri gl teknoloji alt yaplaryla baarl bir tedarik zinciri uygulamas meydana getirirler. iv) Global Lojistik: Artan faiz oranlar ve gittike byyen faaliyet maliyetleri ile 1970 yllarnda, lojistik daha ziyade lojistik yklenicileri gibi kabul edildi. Buna ilaveten, birok iletme iin lojistik maliyetler kresellemeden tr kritik sorun haline geldi. Bu lojistii iki esas tarafta etkiledi. Birincisi; dier lkelerden daha gelimi asdr, rekabeti bu snf, yerli organizasyonlarn yeni yaplarn ve rnlerini denizar farkllatrma iin yeni yollar aramasna neden olmutur. Lojistik, mantksal bir bak yzden organizasyonlarn yakn pazarlara, rekabetilerden daha gvenli ihtiyalara cevap verecek imkanlar salamalar gerekecektir. kincisi; organizasyonlar gitgide uzak mesafelerde al ve sat yaparken, organizasyonlar aras tedarik zinciri ticareti zaman alc, ok maliyetli ve karmak hale getirmektedir. Mkemmel lojistik ynetimine, global frsatlara tam olarak g uygulamak iin ihtiya duyulur33. Global lojistik gerekte bilgi ak ynetimidir. Bilgi sistemi ileyii ile; hammaddelerin, paralarn ve nihai mallarn karmak ak uygun maliyet salanarak ynetilir34.

Metin anc-Murat Erdal, Lojistik Ynetimi, UT KAD Yaynlar, 2003, s.48. M. Douglos Lambert-James R. Stock-Lisa M. Ellram, Fundamentels of Logistics Management, Irwin/McGraw-Hill, 1998, s.6. 34 Martin Christopher, Supply Chain Management, FT Prentice Hall Financial Times, 1998, s.144.
33

32

12

ekil 1.3: Global Lojistik evresi Kaynak: Douglos M. Lambert-James R. Stock-Lisa M. Ellram, Fundamentels of Logistics Management, Irwin/McGraw-Hill, Boston, 1998, s.398. Lojistik global boyutlara ulat zaman belirsizlikler ve riskler artar35: Artan Belirsizlikler: Artan mesafeler Artan teslim sreleri Artan pazar bilinmezlikleri Azalan Kontrol Yetenekleri: Artan araclarn says Artan ynetim mdahaleleri

35

Donald J. Bowersox-David J. Closs, Logistical Management The Integrated Supply Chain Process, McGraw-Hill, 1996, s.139.

13

1.1.3. Trkiyede Lojistik Sektrnn Konumu Dnyadaki benzer uygulamalara paralel biimde hizmetleri eitlendiren ve uzmanlatran Trkiyede yerleik lojistik sektr, 2000 ylnn bana gelindiinde, emekleme devresini geride brakarak, yerli ve uluslararas irketlerde ibirliine giden, yurtd brolar aan hizmetlerinin kalitesini srekli artran, dinamik bir sektr haline gelmitir36. Ancak; hala lojistii sadece nakliye veya datm ilemi olarak grp, hizmetlerini bu lde gerekletiren irketler mevcuttur. Ayn ekilde, baz hizmet alanlar da lojistii bu ekilde deerlendirmektedir. Trkiye, corafi olarak kresel lojistik reten dou ile tketen bat arasnda bir kprdr. Tketimin doyaca bat ile tketimin artaca dou arasndaki mal hareket trafiinin ters dnmesi sz konusudur. Bu durumda yeni tama kanallarna ihtiya vardr. Trkiye uzak mesafede en ekonomik seenek olan deniz tamacl ile douya gelecek mallarn uzak douya, BDT lkelerine ve Arap lkelerine hareketinde bir aktarma noktas, yani lojistik s olmak durumundadr37. Trkiye corafyasnn lojistik bak asyla nemli stnlkleri vardr. lkemiz jeo-stratejik adan Asya ve Avrupa ile Karadeniz ve Akdeniz arasnda kpr konumunda olup ktann kesiim noktasndadr. Bu bak asyla Trkiye; Avrupa, Balkanlar, Karadeniz, Kafkaslar, Hazar, Orta Asya, Orta Dou ve Kuzey Afrika lkeleri iin bir datm ve toplama (aktarma) merkezi olabilecek zellii ile uluslararas lojistik asndan ok uygun bir konumdadr. Ancak fiziksel ve kurumsal altyap eksiklikleri vardr38. Yaplan tahminlere gre Trkiyede lojistik faaliyetlerin toplam hacmi yaklak 30 milyar ABD dolar dzeyindedir. Lojistik sektrnde faaliyet gsteren iletmelerin toplam cirosunun ise 6-10milyar ABD dolar arasnda olduu tahmin edilmektedir. (En ok kabul gren tahmin 7 milyar ABD dolardr.) Ayrca lojistik sektrnn GSMHya katks 12 milyar ABD dolar ve istihdamnn ise 1,5 milyon kiinin zerinde olduu tahmin edilmektedir. Bu deerler sektrn Trk ekonomisi

UT KAD, Lojistik Hizmetler, http://www.utikad.org.tr/loj-hizmet.htm, 10.02.2006. Atilla Yldztekin, Hedef Dergisi Yazs, http://www.atilla yildiztekin.com, 10.02.2006. 38 Mehmet Tanya, Trkiye Lojistik Sektr in Strateji ve zm nerileri, 19.02.2006, Atlm niversitesi Ankara, slide:7, http://www.biymed.com.tr, 04.10.2006.
37

36

14

asndan nemini aka ortaya koymakta, Trkiyenin iinde bulunduu corafyann lojistik ss olmas durumunda bata istihdam olmak zere lke ekonomisine nemli lde katksn arttracan aka gstermektedir39. Trkiye, gelecekte evresindeki komu lkelerle ve dier blge lkeleriyle daha fazla ticaret yapmak mecburiyetindedir. Komu ve blge lkeleriyle yaplan ticaret gelitike tamaclk ve lojistik hareketlilik artacak ve sektr yeni bir dinamizm yakalayacaktr40. 1.1.4. Lojistiin Gelimesinde Etkili Olan Faktrler Lojistik; biliim teknolojileri ve gen teknolojileriyle birlikte 21. yzylda dnyadaki geliecek olan sektrden biri olarak karmza kmaktadr41. Ulusal ekonominin canlanmasyla beraber ithalat ve ihracatn artmas, lojistik sektrnn gelimesine katk salamaktadr. Kresellemenin hzlanmas, dnyann tek pazar haline dnmesi, lek byklnn avantajlarnn kullanlmas gibi gelimeler sonucunda gelecekte kresel lojistik irketlerinin tm lkelerde kendi isimleriyle devreye girecekleri, bilgi teknolojilerini ve iletiimi baar ile kullananlarn ykselecei, kendi kadrolarn eitebilecek olanlarn ucuz i gc kazanabilecekleri, ellelenen miktarlarn artmasyla otomasyonun, robotlarn nem kazanaca, datmn ileride bayi ve sat merkezleri yerine son kullancya kadar inecei ve bu sayede palet ls yerine paket ls ile lojistik hizmetlerin yerine getirilecei, deniz tamaclnn demiryolu ile birletirilecei kombine tamacln nem kazanaca gibi birok ey hayal edilebilir42. Lojistik faaliyetlerde etkinliin ve verimliliin artrlabilmesi iin aadaki konulara nem verilmelidir43:

39 Sahavet Grdal, Trkiye Lojistik Sektr Altyap Analizi, TO Yaynlar 2006-14, EUROMAT, 2006, s.48. 40 Murat Erdal, Kresel Lojistik, UT KAD, 2005, s.146. 41 Lojistik ve Ulatrma likisi, http://www.biymed.com/pages/makaleler/makale91.htm, 02.11.2006. 42 Atilla Yldztekin, Lojistik Sektrnn 20 Yllk Gemii, Dnya Gazetesi 05.08.2004, http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari, 16.09.2006. 43 Mehmet Tanya, Lojistik ve TZ Ynetimi, Otomasyon Dergisi, Say 136, Eyll 2003, http://www.bilesim.com.tr, 12.02.2006.

15

irketlerin TZY bak asyla analizi, haritalanmas, zincirdeki temel yetkinlik alanlarnn ve niteliklerinin belirlenmesi, optimizasyonu, yeniden tasarm ve ynetimi, Tedarik zinciri iindeki arz ve taleplerin en iyi ekilde planlanmas, verimsizliklerin nlenmesi, gvenlik stoklar ve dier parametrelerin en iyi ekilde dzenlenebilmesi iin etkin talep tahmin ve sistemlerinin oluturulmas, Depo tasarm, uygulamas ve ynetimi, depo yer, kapasite, dzen ve ilemlerinin planlanmas, depo kiralama ve depolamada d kaynak kullanm olanaklarnn deerlendirilmesi, Etkin ve verimli nakliye planlama ve ynetim sistemi oluturulmas, nakliyede yk konsolidasyonu, kombine (oklu model-multimodal) nakliye organizasyonlar, ara-yk izleme, etkin filo ynetimi uygulanmas, Geri dn lojistik sisteminin oluturulmas (iadeler, bo kaplar, onarlacak rnler), Entegre lojistik, kombine nakliye, kapdan kapya lojistiin en iyi ekilde gerekletirilmesi oluturulmas, Lojistik alannda toplam kalite ynetimi vb. tekniklerle daha d ve i mteri odakl almalara ynelinmesi, Stok ve verimsizlikleri en aza indirmek amacyla tam zamannda retim/datm gerekletirilmesi, Tedariki ynetimli (VMI) ve mteri ynetimli stok-sipari sistemleri oluturulmas, Sipariten teslimata olan srenin en aza indirilmesine ynelik abuk yant (QR) esasl sistemlerin kurulmas, 16 (JIT) yaklamna uygun lojistik hizmetlerin iin proje ynetimi esasl ynetim biimlerinin

Mterilere

istedikleri

rn

istedikleri

yerde

istedikleri

miktarda

bulabilmelerine olanak veren Etkin Tketici Yant Sistemlerine gereken lojistik destein verilmesi, Mteri likileri Ynetimi (CRM) yaklamnn Lojistik Ynetiminde

uygulanmas, Yk ve hizmetlerde mteri asndan izlenebilirlik salanmas Uygun Biliim Teknolojilerinin (IT) belirlenmesi, entegrasyonu ve seimi, IT alt yapsnn oluturulmas; nternet, Elektronik , Elektronik Ticaret, EDI, Ara Takip Sistemleri, Radyo Frekans (RF) Teknolojisi, Kurumsal Kaynaklarn Planlanmas (ERP), leri Planlama Sistemleri (APS), Depo Ynetim Sistemleri (WMS), Tama Ynetim Sistemleri (TMS), Barkod Sistemleri, CRM, vb. e-lojistik bilgi sistemlerinden yararlanlmas ve bu sistemlerin birbirleri ile olan entegrasyonunun salanmas, "Bir ii en iyi yapan bilir" ilkesinden hareketle iinde en iyilerden yararlanmay ngren D Kaynak Kullanm yaklamnn uygulanmas, darya verilecek lojistik hizmetlerin belirlenmesi, uygun niteliklerde 3PL irketlerin seimi, bu irketler ile Tedarik Zinciri Optimizasyonu olanaklarnn belirlenmesi, 3 PL irketlerin deerlendirilmesi sisteminin oluturulmas, Birlikten kuvvet doar ilkesinden hareketle lojistik anlamda d kurulularla stratejik ibirlii konularnn belirlenmesi, aratrlmas ve uygun irketler ile Stratejik Ortaklklar kurulmas, Devreye en az zarar verecek ekilde lojistik faaliyetlerin gerekletirilmesi amacyla Yeil Lojistik (Green Logistics) anlayna sahip olunmas, Faaliyet Bazl Maliyetlendirme (ABC): Lojistik maliyetlerin yaplan faaliyetler baznda belirlenmesi ve takibinin salanmas, Satnalma maliyetlerini drmee ynelik sistemler oluturulmas, 4 PL letmeler konusundaki gelimelerin deerlendirilmesi. 17

1.1.5. Lojistiin nemi Son yllarda, kresellemenin etkisiyle lojistie verilen nem artmtr. Yeni ekonomik yap iinde irketlerin, maliyetlerin azaltlmas ve mteri memnuniyetinin salanmas konularna odaklanmalar lojistiin nem kazanmasna neden olmutur44. Hibir i sreci lojistiin karmakln ve corafik uzunluunu iermez. Lojistik; dnyann her tarafnda, gnn yirmi drt saati, haftann yedi gn, yln elli iki haftas, rn ve hizmetlerin ihtiya duyulduklar anda hazr bulunmalaryla ilgilenir. Lojistik olmadan; pazarlama, retim ve uluslararas ticarette baarl olmak zordur. Gelimi endstriyel toplumlarda lojistik yeterlilik byk nem tar; tketiciler satn aldklar rnleri, sz verildii gibi teslim edilmesini bekler45. Bir hizmet sektr olan lojistik sektrnn dier tm sektrlerle dorudan ve dolayl ilikisi bulunmaktadr. Lojistik, bir iletmenin toplam i yapsnn iinde yle nemli bir edir. Aada bu youn iliki ortaya konmaya allmaktadr46: retim ile : retim planlama, retim kontrol, Fabrika ve depo tasarm, Hammadde stoklar, vb. Pazarlama ile : Mteri hizmetleri, Ambalajlama/Paketleme, Datm merkezi yeri, Envanter seviyeleri, Sipari sreci, vb. Finans ile : Stok tutma, Stok kontrol, Mali donanm, Datm maliyeti kontrol, vb.

Mehmet akir Ersoy, Lojistiin nemi ve Trkiye, V. Lojistik Ynetim Zirvesi Ekol Zirve zel Dergisi, 16-17 Nisan 2003. 45 Bowersox-Closs-Cooper, a.g.e., s.31. 46 Rushton-Croucher-Baker, a.g.e., s.163.

44

18

retime Etkisi: retim sektrnde rekabet gcnn elde edilmesinde lojistiin nemi ok byktr. Hedef pazarlarn istek ve ihtiyalarnn zamannda karlanabilmesinde lojistik kaldra etkisi grmektedir47. Ekonomiye Etkisi: Lojistik ekonomide 2 nemli yolda anahtar rol oynar. Birincisi, dier ekonomik faaliyetleri etkileyerek ve bu faaliyetlerden etkilenerek lojistik iletmeler iin nemli harcamalardan biridir. kincisi; lojistik birok ekonomik ilemin hareketini ve akn destekleyen, neredeyse tm mal ve hizmetlerin satn kolaylatran nemli bir faaliyettir48. Pazarlamaya Etkisi: Lojistik ounlukla pazarlamann dier yars olarak alglanmtr. Bu tanmlamann ardndaki neden, bir firmann lojistik sistemindeki fiziksel datm ksmnn mteriler iin mallarn depolanmas ve fiziksel hareketlerinden sorumlu olmas ve bylece bir rnn satlmasnda nemli rol oynamasdr. Eer, iletmenin doru rn doru miktarda salama yetenei varsa fiziksel datm bir rn satmak iin temel bir deiken olabilir49. Uluslararas pazar artlar ierisinde hibir tarafn; tedariki, retici, datc ya da mterinin gecikmeye tahamml bulunmamaktadr. En kk bir gecikme veya hata btn bir irket imajnn zarar grmesine ve pazar paynn kaybedilmesine neden olmaktadr50. Artk hizmet alan firmalar mallarnn sadece iki nokta arasnda tanmasn deil; depolanmas, gmrklenmesi, ellelenmesi, ambalajlanmas ve gereksinimlere gre datlmasn da talep etmektedirler. Bylece kendi ana faaliyet konularna odaklanmaya daha fazla zaman ayrabilmekteler. Bir baka deyile, bu sayede hem retim srecinde yaratclk ve kalite konularna daha fazla zaman ayrmakta hem de maliyetlerini azaltabilecek olanaklara kavumaktadrlar. Bunlar lojistik hizmetlerin nemini giderek arttrmaktadr51. Gelecekte kurumlarn rekabeti rettikleri rnlerde veya tketilen rnlerde deil, kullandklar tedarik zincirleri

47 48

Erdal, a.g.e., s.147. Lambert-Stock-Ellram, a.g.e., s.10. 49 Baki, a.g.e., s.26. 50 Erdal, a.g.e., s.147. 51 Ersoy, a.g.e., s.38.

19

arasnda olacaktr52. Yani iyi ynetilen lojistik faaliyetleri, rekabet avantaj salayacaktr. Gnmzde iletmelerin ve dolaysyla lkelerin rekabeti stnln belirlemede en nemli stratejik unsurlardan biri olarak deerlendirilmektedir. Kresel birok markann uluslar aras pazarlarda kalc olmasnn ardnda mteri tatmini ve dk maliyetleri hedefleyen etkin bir lojistik ynetiminin olduu bilinmektedir. Yaplan aratrmalar bu tr iletmelerin, ar reklam, baskc sat, dk fiyat politikalar yerine lojistik etkinlie ncelik verdiini ve rnlerini/hizmetlerini mterilerine elverili kldklarn gstermitir53. Lojistik fonksiyonunun nem kazanma nedenleri yle sralanabilir54: Mamul eitlerinin gelien ve deien tketici isteklerini karlama zorunluluu ile hzla artmas, Byk uluslar aras retim ve sat firmalarnn oalmas, Bilgisayar kullanmnn yaygnlamas ve haberleme sistemlerinin gelimesi, retim teknolojilerinin pek ok alanda doyma noktasna ulamas nedeni ile yneticilerin maliyet drmek iin lojistik alanna ynelmesi, Tama uzaklklarnn ve maliyetlerinin artmas, evreyi koruma amac ile kullanlm malzemelerin yeniden kullanlmak zere ilenmesi. Gnmzde lojistiin kazand nem, irketleri lojistik verimliliini arttrarak rekabet avantaj elde etmeye zorlamaktadr55. Bir generale atfedilen yi bir lojistikle sava kazanlmayabilir ama kt bir lojistikle savan kaybedilecei kesindir sz de, konunun ok boyutlu nemini gstermektedir56.

Avrupa Birlii Merkezi, Tedarik Zinciri Sunumu, http://www.abmistanbul.org/dokumanlar/abm/seminer/20031216_tedarik/sunumis.ppt#29, 04.04.2006. 53 Tuna, a.g.e., s.194. 54 Blent Kobu, retim Ynetimi, Beta Basm Yaym, 2005, s.237. 55 Orhan, a.g.e., s.16. 56 Logistics Quotes, Navy Supply Corps Newsletter, May-June 2003, http://findarticles.com/p/articles/mi_m0NQS/is_3_66/ai_101940760/pg_1, (18.10.2006)

52

20

1.2. LOJ ST K YNET M Gnmzde lojistik hizmetleri ok eitli hale gelmitir. Gn getike hizmetlerine yenilerini ekleyen bu dinamik sektrn, balca hizmetleri unlardr: Uluslararas ve dahili tamaclk hracat-ithalat ilemleri ve gmrkleme Tama trnn belirlenmesi Karayolu Denizyolu Havayolu Demiryolu Nehir yolu Boru Hatt Kombine Tamaclk

Tama ynetimi ve tayc seimi Tama szlemesi ve kapsamnn belirlenmesi Tama belgeleri hazrlama Uluslararas yasal mevzuat ve uygulamalar hakknda danmanlk hizmeti Operasyon ve sevk ynetimi Maliyet planlamas Sigortalama Depolama Elleleme Ambalajlama, barkod ve etiketleme Vergi mevzuat ve ilemleri Pazarlama Satnalma Mteri ilikileri ynetimi Banka ilemleri Biliim teknolojilerini kullanarak tm niteler arasnda koordinasyon ve iletiimin salanmas vb. hizmetler olarak oaltlabilir.

21

1.2.1. Lojistik Ynetimin Amalar Lojistik ynetimi, bir sistem yaklam belirleyerek her biri ayr bir maliyet unsuru olan fonksiyonlar arasnda dei-toku dengesi salayan mteri hizmeti dzeyini srekli gelitirmeyi bir hedef olarak belirler. yi bir lojistik ynetimi, kaliteyi arttran ve firmalara i ve d pazarlarda rekabet gc kazandran bir etki oluturabilmektedir57.

Mteri hizmetleri STRATEJ K Kanal tasarm

ebeke tasarm

YAPISAL
Depo tasarm ve faaliyetler

Tama
ynetimi

Malzeme ynetimi

FONKS YONEL
Bilgi sistemleri
Prosedr ve muamele ler

Tesis ve ekipma nlar

Organizasyon

ve deiim ynetimi

UYGULAMA

ekil 1.4: Lojistik Strateji Piramidi Kaynak: William C. Copacino, Supply Chain Management, CRC Pres LLC, 1997, s.32.

57

GEME, a.g.e., s.20.

22

Lojistik piramidi, lojistik stratejisi gelitirmek iin etkili bir aratr. Stratejik seviye; iletmelerin mterilerine olan temel deer saptamalar lojistiin nasl katkda bulunabildiini anlamak asndan nemlidir. Yneticiler deer saptamalarn ve lojistik stratejileri anladktan sonra, yapsal sorunlara ynelmeli ve ka tane depoya ihtiya var gibi sorular sorulmaldr. letmeler en etkili yolda altklarn garanti etmelidir. Fonksiyonel mkemmellii salamak, tama ynetimi, depo operasyonu ve malzeme ynetimi gibi faaliyetler iin optimal uygulama almalar tasarlamay gerektirir. Baarl bir uygulama olmadan, lojistik strateji ve planlarda gelime anlamsz olur58. lk olarak lojistik ynetimi; tedariki ve retim tesislerinden, depo ve datm merkezleri araclyla perakendeci ve maazalar boyunca her vastann, etkili ve mteri isteklerine uygun rnler kmasndaki etkisini dikkatle inceler. Lojistik ynetiminde ikinci ama tm sistem boyunca, verimli ve etkin maliyetli olmak; ulatrma ve datmdan hammadde, yar bitmi ve tamamlanm rnlerin stoklanmasna kadar maliyetleri minimize etmektir59. Lojistik ynetiminin amalarn yle sralanabilir60: Hzl Yant (sipariten teslimata olan sre), En Az Stok, En Az Maliyet (yklerin birletirilmesi, konsolidasyon, verimlilik), Kalite (hasarszlk, performans), zlenebilirlik (yk, ara ve kap takibi), Srdrebilirlik (yaam evrim destei, yedek para, ambalaj malzemesi ve hurda geri toplama, evresel duyarllk).

1.2.2. Lojistik Ynetiminin Temel Unsurlar letmeler asndan lojistik, hammadde, yar mamul ve hazr paralarn retim ortamna tanmas fiziksel tedarik (giri lojistii); sonrasnda bunlarn i
58 59

Copacino, a.g.e, s.34 Bramel-Levi, a.g.e., s.3. 60 Tanya, a.g.e., slide:4

23

istasyonlar ve tezgahlara tanmas yani kurum ii malzeme ak ve elleleme; nihayetinde ise k ambarndan datm kanallarna ve mterilerine kadar uzanan zincir fiziksel datm (k lojistii) olarak aamal bir ynetim srecinden olumaktadr. Bu aamal ve birbiriyle balantl olarak gelien yap tek bir at altnda Tedarik Zinciri Ynetimi olarak toplanmaktadr.(Tablo 1.3) Lojistik Ynetiminin Bileenleri

Lojistik Ynetim Faaliyetleri Planlama Uygulama - Kontrol

Lojistik Girdileri:

- Doal Kaynaklar - Tesis ve Donanmlar - nsan Kaynaklar - Finansal Kaynaklar

- Bilgi Kaynaklar

Tedarik retim Datm Lojistii Lojistii Lojistii

Lojistik ktlar: - Pazarlama Ynelimleri (rekabeti avantaj) - Zaman ve Yer Faydas - Mterilere Verimli Hizmetler - Uygun Mallar

Mteri Hizmetleri Talep Tahmini Datm letiimi Envanter Kontrol Malzeme Ellelemesi Sipari leme Para ve Hizmet Destei

Fabrika ve Depo Yeri Seimi Satnalma Ambalaj/Paketleme Geri Dnen Mallarn lenmesi Fire/Atk Ynetimi Trafik ve Ulatrma Ynetimi Depolama

ekil 1.5: Lojistik Ynetim Bileenleri Kaynak: M. Douglos Lambert-James R. Stock-Lisa M. Ellram, Fundamentels of Logistics Management, Irwin/McGraw-Hill, 1998, s.5.

24

1.2.2.1. Giri Lojistii Giri lojistii, tedarikileri iletme srecine balayan girdi hareketinden sorumludur. Tanmas planlanan unsurlarn (hammadde, yar mamul, hazr para vb.) nereden veya kimden, ne kadar ve ne zaman sipari edilmesi gerektiini belirlemektedir. Fiziksel tedarik sistemi, eitli tedarikiler arasndan seim yapabilmek iin gerekli olan kriterleri sunmakta olup, gelen malzemelerin hangi tama tryle tanacan belirleyerek onlarn depolanaca yerleri ve bu yerlerin olmas gereken zelliklerini aklamaktadr. 1.2.2.2. retim Lojistii Dahili ilemler, iletme ii al faaliyetlerinin ynetimini kapsamaktadr. Giri ambarnda bulunan malzemelerin imalat ortamndaki i istasyonlarna aktarm ve blmler arasnda dolamnn salanarak tamamlanm rn haline
61

dntrlmesiyle birlikte k ambarna sevki bu aamadaki temel srelerdir . 1.2.2.3. k Lojistii Pazara, dolaysyla mteriye yakn olmak, fiziksel datm ve onun gerektirdii hizmetlerle olmaktadr. Dnya leinde fiziksel datm kolaylatran ok sayda ve nitelikte gelimeler olmasna karn, fiziksel datm nemini korumaktadr. Bunun en nemli nedeni, iletmelerin da almalar ile birlikte, rekabetin artmas ve rekabet iinde fiziksel datmn nemli bir etkinlie sahip olmasdr62.

anc-Erdal, a.g.e., s.51-52. Ahmet Hamdi slamolu, Pazarlama Ynetimi Stratejik ve Global Yaklam, Beta Basm Yaym, 2000, s.419.
62

61

25

Tablo 1.3: Lojistik Ynetiminin Temel Unsurlar

Giri (Inbound) Lojistik Sreleri F Z KSEL TEDAR K Tedarik Sistemleri Hammadde/yarmaml/ Hazr para temini/ satnalma programlar/ giri ambar/depolama retim Sreleri ve Malzeme Ynetimi DAH L LEMLER retim Sistemleri Sre planlama/retim programlama/imalat/ kurum ii tama k (Outbound) Lojistik Sreleri F Z KSEL DAITIM Datm Sistemleri Tamamlanm rnler/ k ambar/ depolama/ datm zinciri/hedef pazar ve mteriye sunum

Kaynak: anc-Erdal, a.g.e., s.50.

1.2.3. Lojistik Ynetimi Faaliyetleri Lojistik ynetimi faaliyetlerini aadaki alt balklar altnda incelemek mmkndr. i) Mteri Hizmetleri: Mteri hizmetleri, lojistik ynetiminin en nemli faaliyetlerindendir. nk daha nce de akland gibi lojistik ynetiminin znde, mteri memnuniyeti yatmaktadr. Her mteriye zel hizmet verebilen lojistik ynetiminde baarl olabilmenin art; mterileri ok iyi tanyan, isteklerini anlayan ve istenildii zaman yerine getirebilen mteri hizmetlerinin varldr. Mteri hizmetleri, lojistik sistemin ktsdr. Doru rn, doru mteriye, doru yerde, doru artlarda ve doru zamanda, mmkn olan en dk toplam maliyetle sunmay ierir. Bylece mteri memnuniyeti salanr63.

Ltfi Aygler, International Transportation and Logistics, School of Applied Disciplines Department of Logistics, 1999, s.142.

63

26

z rn

*kalite *rn zellikleri *teknoloji *dayankllk

*teslim sresi ve esneklik *teslim gvenilirlii ve tutarllk *tek iletiim noktas *i yapmay hafifletmek *sat sonras destek, vb

ekil 1.6: z rnnn Gelimesinde Hizmetin Kullanm Kaynak: Martin Christopher, Logistics and Supply Chain Management, FT Prentice Hall Financial Times, 1998, s.44. Pazarlamann nde gelen dnrlerinden Peter Lewitin dedii gibi; insanlar artk rnleri deil, yarattklar faydalar satn alyorlar. Bu ifadenin arkasndaki gr, teklifin btnldr ki bu da mteri deerini dourur. ekil 1.7 bu fikri hizmet kuatmas yaklam ile gelitirir. Merkezdeki temel rn olan z (core) rn, fabrikadan ayrld eklidir. Dtaki daire mteri hizmetleri ve lojistik hizmetlerin ekledii tm deerleri temsil eder64. Lojistik iletmesi, gerek esas hizmet gerekse bunu evreleyen ilave hizmet elemanlar bileenlerinin zelliklerini mterilerin talep ettii faydalar zerine kurar ve gelitirir65. lem eleri, genellikle blme ayrlr. Bunlar, her bir hizmet gereksiniminin zamann ve ieriini yanstr.

64 65

Christopher, a.g.e., s.44. anc-Erdal, a.g.e., s.67.

27

- 1. lem ncesi eler: Bunlar, asl ilem alma yerinden nce ortaya kan mteri hizmet faktrleridir ve unlar ierir: Yazl mteri hizmeti politikas Sipari personelinin eriilebilirlii Tek sipari irtibat noktas Organizasyon yaps Sipari hacmi kstlamas Sistem esneklii lem eleri - 2. lem eleri: Bunlar, fiziksel ilemlerle direkt ilgili faaliyetlerdir ve genellikle datm ve lojistikle ilgilenir. Bu balk altnda unlar kapsanr66: Sipari dn sresi Sipari hazrlama Stok bulundurma Teslim alternatifleri Teslim sresi Teslim gvenirlilii Tamamlanm rnlerin teslimi Mallarn durumu Sipari durum bilgisi - 3. lem Sonras eleri: Bunlar, teslimden sonra oluan elerden meydana gelir. rnein; Yedek para bulunurluu Beyan sresi lemlerin faturalanmas Doru faturalama rn yedei/garantisi
66

Rushton-Crouker-Baker, a.g.e., s.37.

28

Dn politikas Mteri ikayetleri ve prosedrleri Hasar prosedrleri Tm iletme faaliyetlerinin karsnda mteri hizmetinin farkl elerini deerlendirmedeki ama, kusursuz bir hizmet tedariini salamay denemektir. Ama mteri memnuniyetindeki farkl ayrntlara uygun, irketin tm grev srasn bir yandan dier yana deerlendirmek, benzersiz bir servis imkan sunmaya almaktr. Mteri hizmeti eleri ayn zamanda ok ilevli blmlerle snflandrlr. Bu drt ana ok ilevli blm: 1. Zaman 3. letiim : Siparilerin yerine getirilme devir sresi : Sipari almlarnn kolaylatrma ve sorulara yant bulma : Yeniden dzenleme ve deien mteri ihtiyalarna karlk verme yetenei. ii) Tama: Uluslararas piyasalarda yaanan youn rekabet, bu piyasalarda pazar payn muhafaza ve artrmada, dk maliyetle girdi teminini, ayrca retilen mallarn yine uluslararas piyasalara rekabet edebilir fiyatlarla zamannda arzn gerekli klmaktadr67. Maln yerinde ve zamannda ihtiya sahiplerine ulatrlabilmesi iin planl, programl bir ulatrma ve depolama sistemine ihtiya vardr. htiya duyulan bu sistem, lojistik kavramnn bel kemiini oluturmaktadr. Tamaclk lojistiin merkezinde yer alan bir faaliyet durumundadr68. Tamann grevi; hammaddeleri tedarik noktasndan retim noktasna, mamulleri ise retim noktasndan tketim noktalarna arzu edilen miktarlarda, planlanan sre iinde ve makul bir maliyetle gndermektir69. Lojistik ynetiminde tamann rol son otuz ylda nemli lde deimektedir. Bugn geni ulatrma alternatifleri, rn veya hammadde lojistiini desteklemek iin mevcuttur. rnein,
T.C. Babakanlk D Ticaret Mstearl, Ulatrmann D Ticaretimizdeki nemi, http://www.dtm.gov.tr/ead/ekonomi/sayi5/ulastirma.htm, 05.11.2006. 68 Hasan zgen, Lojistik ve Ulatrma likisi, http://www.biymed.com/pages/makaleler/makale91.htm, 02.11.2006. 69 Zeyyat Sabuncuolu-Tuncer Tokol, letme I-II, rnek Kitapevi, 1987, s.200.
67

2. Gvenilirlik : Sabit garantili teslimat sresi, hatasz sipariler 4. Esneklik

29

lojistik yneticileri toplam lojistik maliyetlerini drmek iin zel entegre tamalar uygulayabilir70. Tamann verdii kararlar u ekilde sralanabilir: 1. Tama tr karar (maliyet ve kar analizleri yaplarak, rn ya da rnlerin durumuna ve ulatrmann altyapsna uygun, hava, kara, deniz, demir, nehir yolu ve boru hatt tamaclndan birinin yada kombine tama karar) Tablo 1.4: Tama Trlerinin zellikleri
letme zellikleri Demiryolu Karayolu Denizyolu Boru Hatt Havayolu

Hz Yetenek Gvenilirlik Kapasite Sklk / Frekans Bileik Sonu

3 2 3 2 4 11

2 1 2 3 2 10

4 4 4 1 5 18

5 5 1 5 1 17

1 3 5 4 3 16

Kaynak: Bowersox-Closs-Cooper, a.g.e., s.346. Tablodaki deerlerden en dkleri, en iyi olan iaret eder. Bunlar ksaca aklanacak olursa: Demiryolu; ekonomik ve ar hacimli ykler iin elverili tama eklidir. Karayolu; olduka esnek, greli olarak hzl ve ucuz bir tama eklidir. Denizyolu; en yava ve en ekonomik tama ekli olup, byk hacimli mallarn tanmasnda en uygun yntemdir. Havayolu; en pahal fakat en hzl tama eklidir. Boru Hatt; esas olarak gaz ve yalarn tanmasnda kullanlr. Nehir Yolu; nehrin getii yerlerle snrl tama eklidir. Elektronik Ulatrma; en yeni tama eklidir. Eskiden yalnz fiziksel biimlerde yollanan mzik gibi mallar, bu tama ekli ile internet yoluyla elektronik olarak yollanabilmektedir71.

Bowersox-Closs-Cooper, a.g.e., s.328. Sunil Chopra-Peter Meindl, Supply Chain Management Strategy Planning and Operation, Prentice Hall, 2000, s.55.
71

70

30

2. Tayc seimi (ulatrmay gerekletirecek tayc yada tayclarn belirlenmesi karar) 3. Tama aralarnn seimi (tamann z mallarla, kiralama ya da satnalma yollarndan hangisi ile gerekleecei karar) 4. Trafik hattnn belirlenmesi (rnlerin ulatrlmasnda hangi yolun izlenecei karar) 5. Tama szlemesi ve kapsamnn belirlenmesi karar 6. Tama belgelerinin hazrlanmas iii) Satnalma: Satnalma faaliyeti iletmelerde uzun yllar boyunca basit bir fonksiyon olarak ele alnd ve organizasyon iinde dk bir seviyede faaliyetler gsteren alanlar tarafndan gerekletirildi. nk ama, retim iin gerekli olan malzemenin en dk fiyattan alnmas ile snrl idi. Oysa son yirmi ylda, satnalma tedarik zinciri ynetimi anlay ile yerini retici ile tedariki ilikisini temel alan bir anlaya brakt ve faaliyet organizasyon iinde daha stratejik ve yksek seviyede bir konuma yerleti. Gnmzde gelimi lkelerde retim yapan bir iletmenin ana girdilerinin banda satnalma kalemleri gelmektedir. retim yapan her iletme birbirinden farkl retim stratejilerine sahip olabilir ve bu nedenle her birinin satnalma yaklam, setikleri retim stratejisinin zel gereksinimlerini karlayacak ekilde farkllk gsterebilir. Hi kukusuz; gsterilen performans, mterilerin rn kalite gereksinim ve beklentilerini karlamak zorundadr. retimin istenen kalite ve hzda srdrlmesi, tedariki ve retici, bir baka deyile satc-alc ilikisinin salkl, sistemli ve stratejik bir erevede ynetimini zorunlu klmaktadr72. iv) Geri Dn Lojistii: letmeler uzun yllar boyunca ileri lojistik faaliyetlerine odaklanp, geri lojistik faaliyetlerini hep maliyet olarak grmlerdir. Geri dn lojistii; rn ve kaynaklarn satndan veya mterilere tesliminden sonra hareket ve ynetimlerine odaklanm, lojistiin uzmanlam bir blmdr73.

72 73

Serdar Aydntu, . Ulatrma ve Lojistik Y.O. Yaymlanmam Ders Notlar, stanbul, 2001. Council of Supply Chain Management Professionals, http://www.cscmp.org/Downloads/Resources/glossary03.pdf, 29.10.2006.

31

CLM geri dn lojistiini u ekilde tanmlamtr: Hammadde, yar mamul, nihai mallar ve ilgili bilgi akna yeniden deer katma veya uygun kullanmn salamak iin, tketim noktasndan retim noktasna kadar; planlama, uygulama, kontrol etme, etkin ve verimli maliyet d salama srecidir. Tam olarak geri dn lojistii, satlan mallarn var yerinde deer yakalama veya doru kullanmn salama srecidir. Hasarlanan, mevsimsel stok, yeniden kazanm, retici firma tarafndan geri istenen, modas geen, kullanm sresi geen ve ar stok nedeniyle geri dnen mallarn yansra; geri dnm programlarn, tehlikeli madde programlarn, eskimi malzeme eitimi ve aktifleri iyiletirme almalarn da ierir74. Bu ilemlerin ynetimi, rn Geri Dnm Ynetimi (PRM-Product Recovery Management) ne gre yaplabilir. PRM kullanlm rn ve materyallerin nemiyle ilgilidir. Geri dn lojistii, evreyle daha duyarl, gl bir geri dnmn salanmas iin iin tm lojistik aktiviteleri iin kullanlm rn, rn paralar ve/veya materyallerin geri dnmyle ilgilidir. Bundan tr evreci Lojistik olarak ta adlandrlr. Geri dn lojistiinin etkin hale gelmesinin ana nedenleri75: 1. Tketicilerin artan evre bilinci, 2. evre kanunlarnn, iletmeleri rnlerini geri alma ve bu konuda ilave tedbirleri almaya mecbur klmas, 3. Geri dntrlm rn kullanmnn retim aamasnda yksek maliyetlerden kurtarmas. Tm bu geri dn lojistik ilemlerinde ki ama; mallarn deerini veya uygun kullanm dzeyini maksimum dereceye karrken, sre maliyetlerini en aza indirmektir76.

Deborah L. Bayles, E-Commerce Logistics&Fulfillment Delivering The Goods, Prentice Hall PTR, 2001, s.258. 75 REVLOG- The European Working Group on Reverse Logisitcs, http://www.fbk.eur.nl/OZ/REVLOG/, 07.11.2006. 76 Usha Subramaniam-Joyendu Bhadury-H. Steve Peng, Reverse Logistics Strategies and Implementation: A Pedagogical Survey, Journal of The Academy of Business and Economics. http://findarticles.com/p/articles/mi_m0OGT/is_1_4/ai_n8690406/pg_3, 02.11.2006.

74

32

v) Datm Ynetimi: Datm ynetiminin temel amac, mteriden alnan hammadde, yar mamul, hazr para ve tamamlanm rn ve eyalarn lke iinde veya ihra edilen pazarlarda istenilen adrese zamannda, ekonomik, hzl ve gvenli olarak sevk edilmesidir. Bu ynetimin baars ise; mteri siparilerinin nceden tespit edilmesine, bilgi teknolojilerinden faydalanarak mteri isteklerine hzl bir biimde yant verebilme yeteneine ve retimde stok seviyelerinin minimum dzeylere indirilmesine baldr77. vi) Fabrika ve Depo Yeri Seimi: Firmalarn ynetmek zorunda olduklar lojistik srelerinin nemli halkalarndan birini oluturan fabrika ve depo yeri seimi stratejik bir karardr. Sadece hammaddelerin giri nakliyesi ile nihai mallarn k nakliyesini deil, hem de mteri hizmet dzeylerini ve tepki hzn etkiler. Uzun vadeli stratejik hedeflerin analizi ile olduka kapsaml bir almann sonucu ortaya kar, firmalarn tm lojistik sisteminin yapsn etkiler78. vii) Depolama: Depolama, her lojistik sistemin ayrlmaz bir paras olarak tanmlanabilir. Yllar boyu sadece stoklarn tutulduu ya da rnleri saklayan iletmelerin nemsiz taraf olma gr gelimi, kaynak noktasndan retim noktas arasnda mallar depolayan, dzenleyen; durumlarna ait bilgileri ynetime ileten iletmelerin lojistik sistemlerinde ok nemli bir faaliyet haline gelmitir79. deal olarak bir depo ezamanl bir ekilde ekonomiklik ve hizmet faydas salar80. Depolama, lojistik iin stratejik bir role sahiptir. Bunlar maddeler halinde aklanacak olursa81: Yerel stok salamak, Mteriler iin katma deerli hizmetler gerekletirmek, nemli tedarikilere yakn alarak gelen malzemelerin kontrol merkezi gibi hizmet vermek.
anc-Erdal, a.g.e., s.114. Lambert-Stock-Ellram, a.g.e., s.19. 79 A.g.e., s.266. 80 Bowersox-Closs-Cooper, a.g.e., s.382-383. 81 Kent N. Gourdin, Global Logistics Management, 2006, Malden MA Oxford : Blackwell Pub s.131.
78 77

33

Siparilerin birleme noktas olmak, Daha ekonomik tamalar iin siparileri birletirmek, Deiken retim srelerine kar korumak, Kalite denetimlerini salamak, Geri dn lojistiini ynetmek, retim ekonomisini salamak, Etkin satnalmay salamak.

viii) Ambalajlama: Ambalajlama lojistiin amacn gerekletirmesini salayan nemli halkalardan biridir. nk daha nce de akland gibi amac, doru rnn doru artlarda kullanlabilirliini salamak olan lojistik doru ambalajlama kararlar ile bunu gerekletirebilir. Koruyucu ambalajlama karar verilirken, u hususlara dikkat edilmelidir82: Seilen ambalaj tama aralar ve sistemleri, depolama zellikleri ile uyumlu olmaldr. Ambalajn maliyeti ile ortaya kabilecek hasarn maliyeti arasnda tutarllk olmaldr. Ambalaj maln korunmasna, tanmasna, depolanmasna, perakende sat noktalar ve tketicilerin satn alp saklama zelliklerine uygun olmaldr. Ambalaj seilirken pazar testi ihmal edilmemelidir. Yukarda ksaca aklanan temel lojistik faaliyetler artk birbiriyle balantl hale gelmitir. Her bir faaliyet tek bana dierini etkileyebilecek, maliyeti ykseltebilecek olan alanlardr. Bu sebeple btn bu ilerin iletmelerin ihtiyalar erevesinde en uygun bir ekilde ynetilmesi gerekmektedir. Bu da lojistik ynetimi ile gerekletirilebilecek bir sretir. Bu sre ierisinde uygun lojistik ynetimi sisteminin oluturulmas verimlilii arttrarak rekabet avantajlarna olumlu etkilerde bulunabilir83.

82 83

Ahmet Hamdi slamolu, Pazarlama lkeleri, Beta Basm Yaym, 2002, s.303. GEME, a.g.e., s.21.

34

Yaplan aratrmalarda,

firmalarn en ok yararlandklar lojistik hizmet;

ulam (%60dan fazla) iken, en az yararlandklar alanlar depolama ve lojistik bilgi sistemleri bulunmutur (%40dan az). Yaplan F testiyle byk, orta ve kk lekli firmalar arasnda depolama, lojistik bilgi sistemleri ve danmanlk hizmetleri gibi alanlarda istatistiksel farkllk olduu tespit edilmitir. Byk firmalar bu hizmetleri orta ve kk lekli firmalara gre daha fazla d kaynak kullanarak gerekletirmektedir84.

1.2.3. Lojistik Ynetiminde D Kaynak Kullanm (Outsourcing) retici kurulularn kendi temel i konularna younlamas ve lojistik hizmetlerini bu konuda yaplanm ve uzmanlam kurululara brakmas gnmzde en ok rastlanan uygulamalardan biridir. Basit anlamda outsourcing veya d kaynak kullanma, retici adna tedarikiden satcya olan rn hareketinin bu i iin uzmanlam kurulularca yerine getirilmesi ilemi eklinde tanmlanmaktadr. Bu tanm gnmzde zellikle lojistik konusunda deimi ve u eklini almtr. Outsourcing lojistik hizmetlerin mteri memnuniyeti ve art deer yaratmak amacyla, ana i konusu lojistik olan kurulular tarafndan yerine getirilmesi iin, retici kurulularla yaplan uzun sreli, stratejik i ortakldr85. 1.2.3.1. D Lojistik Kaynak Kullanmann Avantajlar Bu yntemle retim yapan kurulular finansal, igc ve zaman gibi her trl kaynaklarn ana i konularna younlatrabileceklerdir. Benzer ilerin ayn adres altnda birlemesi ile leklerin bytlp ekonomi yaratlmas mmkn olacaktr. Depolama, park alan gibi sahalarn lojistik dnda kullanlmas ile yer ve kapasite kazanmalar sz konusu olacaktr. Lojistik iini kendi zerlerine alan lojistik irketleri (3PL) de gncel teknolojileri uygulayp i kalitesinde art salayabileceklerdir. Lojistik hizmetlerin uzman kurulular tarafndan yaplmas ile hizmet verimi artacak ve mteri memnuniyeti ykselecektir. Gnlk, haftalk aylk ve mevsimsel kapasite deiikliklerine kar lojistik kurulular i farkllatrmas
84 85

Baki, a.g.e., s.114. Atilla Yldztekin, Hedef Dergisi, Lojistik Sektr Yazs, Austos 2004, http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari, 15.10.2006.

35

yaratp maliyetleri geriye ekebileceklerdir. Dk vasfl i gc ile gerekleecek lojistik ileri ile retimde alan yksek vasfl iilerin ayn i yerinde ayn kadroda almalar nlenecek ve ii sorunlar azalacaktr86. Tablo 1.5: D Kaynan Sebepleri ve Avantajlar
D Kaynan Sebepleri 1.Organizasyon Avantajlar -En iyi yaplan ie odaklanarak etkinlii arttrmak. - artlar, mal ve hizmet talebi ve teknolojideki deimeleri karlayabilmek iin esneklii arttrmak. -Organizasyonu deitirmek. -Mal ve hizmet deerini, mteri tatminini ve hisse deerini arttrmak. 2.Gelime - lem performansn arttrmak (kalite ve verimlilii arttrmak, retim sresini ksaltmak vs.). -Baka ekilde elde edilmesi mmkn olmayan uzmanlk, beceri ve teknolojiyi elde etmek. -Ynetim ve kontrol gelitirmek. 3.Finansman -Aktiflere yaplacak yatrm azaltmak ve serbest kalan kaynaklan dier amalar iin kullanmak. -Aktifleri tedarikilere transfer ederek(sat, kiralama) nakit oluturmak. -Tedarikinin ebekesini kullanarak pazara ve i imknlarna ulamak. -Tedarikinin gelien kapasitesini, srecini ve sistemini kullanarak, iletmenin bymesini hzlandrmak. -Satlarn ve retim kapasitesinin arttrlmas iin finansman salanamad dnemlerde satlar ve retim kapasitesini arttrmak. -Mevcut becerileri ticari olarak kullanmak. 5.Maliyet -Tedarikinin performansnn daha yksek ve maliyetlerinin daha dk olmasndan dolay, maliyetlerde dme. -Sabit maliyetleri, deiken maliyetlere dntrme. -alanlara daha iyi kariyer imkn salamak.

4. Gelir

6. gc

Kaynak: .Mete Doruer, retim Ynetimi ve Organizasyonu, Alfa Basm Datm, 2005, s.385.

Atilla Yldztekin, 3PL, GEME Dergisi, Temmuz 2003, http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari, 29.10.2006.

86

36

Yukardaki tabloda belirtilen avantajlarnn yan sra, d kaynan aada belirtilen riskleri de vardr87: Maliyet kontrol yapamama, Finansal glk, yava uygulama, verilen szlerin tutulamamas, sorumluluk, eksiklii, gnlk kalite dkl vb. tedariki risklerinin ortaya kmas, Beklenmeyen cretler veya ekstra kullanm maliyetlerinin ortaya kmas, Etkinlik artarken, retim maliyetlerinin artmas, Arz kstlamalar, st ynetimin daha dikkatli olmas gerei, Modas gemi teknolojiye mahkum olma ihtimali, Uzun dnemde esnekliin ve deien iletme ihtiyalarnn karlanamamas. 1.2.3.2. 3PL Hizmet Salayc Firma Seim Kriterleri irketler, amalarn ve seim kriterlerini belirleyerek ihtiyalarn ve mevcut ilemlerini en iyi ekilde karlayacak 3PL firmay daha doru seebilirler. Sink ve dierleri Amerikada bir grup zerinde yaptklar aratrmada 3PL firmay seerken en nemli kriteri temel yetenekler olarak tespit etmilerdir. Firmann uzmanlk durumu, deneyimi ve gvenirlii genellikle temel yetenekler olarak bahsedilebilir. Bir tedarikinin gvenilirlii ve inanlr olmas, 3PL hizmetlerinin satn alnmasnda son derece nemlidir. Fiyat, hizmette ikinci bir kriter olarak dnlmtr. Roberts salanan hizmet dzeyini, insan kalitesi ve maliyetini 3PL firmay seerken en ok kullanlan deerlendirme kriterleri olarak belirlemitir. Maliyet ve hizmet temel konular olmakla birlikte, zellikle operasyonel alanda insan kalitesi de dikkate deer bir deikendir88. 1.3. Lojistik Ynetimi ve Bilgi Ak Gnmzde sadece rnlerin ak deil, bilgi ak da ok nemli hale gelmitir. Bir ynetici, Lojistik gittike daha ok bilgiye baml hale geliyor; hatta

87 88

. Mete Doruer, retim Ynetimi ve Organizasyonu, Alfa Basm Yaym Datm, 2005, s.86. Baki, a.g.e., s.98.

37

lojistik bilgidir demitir. Bu yarg, lojistik performans iin bilgi sistemlerinin oynad anahtar rol gstermektedir89. Tedarik zinciri iindeki tm halkalar, iletiim halinde olmal ve bilgi transferi kesintisiz, eksiksiz ve ezamanl olarak gerekletirilmelidir. Lojistik sistemini oluturan bu halkalarn bilgiyi kullanm ekilleri yledir90: i) Tedariki Bilgisi: Hangi rnler satn alnabilir? Hangi fiyatta? Teslim sresi ne kadar? Nereden teslim edilecei? Ayrca siparilerin durumu, deiiklikler ve deme plan bilgilerini de ierir. ii) retim Bilgisi: Ne retilebilir? Ka tane? Hangi faaliyetlerle? Hangi teslim sresinde? Hangi sat artlarnda? Hangi fiyattan? Parti bykl nedir? Nerede olduu tanmak, nedir. Ne nicelikte. Ne biim ile. Beyaz bedelde. Her yerde ne kadar ok depolanr. Ne liderlikle, ayarlar iii) Datm ve Perakendeci Bilgisi: Ne tanyor? Nereye tanyor? Miktar nedir? Ne biimde? Hangi fiyattan? Her biri ne kadar stoklanacak? Hangi teslimat sresiyle? iv) Talep Bilgisi: Kim satnalyor? Ne satnalyor? Hangi fiyattan? Nerede? Hangi miktarda? Talep bilgisi, talep tahminini ve talep datm bilgisini ierir. Bilgi-iletiim fonksiyonu, lojistiin temelinde yatmaktadr. Lojistikte biliim, srecin nceden planlamas iin gereken bilgilerin toplanmas ile balar. Bu bilgilerle planlanan sre ve performans kriterleri SCM program iinde i emri haline getirilir. Bu bir biliim ilemidir91. Bir lojistik bilgi sisteminin ktlar unlar kapsar92:
William C. Copacino, Supply Chain Management, CRC Pres LLC, 1997, s.126. Chopra-Meindl, a.g.e., s.337. 91 Tedarik Zinciri Ynetimi, Otomasyon Dergisi, Ekim 2005, Say 161, http://www.bileim.com, 08.11.2006. 92 The Supply Chain Consortium, http://scrc.ncsu.edu/public/DEFINITIONS/J%20-%20L.html, 07.11.2006.
90 89

38

Fiyat veya performans verilerinin ksa raporlar, Envanterlerin durum raporlar veya sipari sreleri, stisna, istenilen performansla fiili performansn kyaslanmas, Hareketi balatan raporlar. kt, ykleme ve nakliye faturalarnn faturalar eklinde de olabilir. Bu bilgilerin yararl olabilmeleri iin u zellikleri tamalar gereklidir93: Bilgi doru ve tam olmaldr: Bilgi olmadan tedarik zincirinin gerek durumunu grmek ve doru karar vermek ok zordur. Bilgi gncel eklinde kolay bulunur olmaldr: ou kez bilgi tam olarak bulunur, fakat zamanla gncelliini yitirmi ve eriilmesi zor olabilir. Byle bir bilgi ile doru karar alnamaz. Bilginin tr doru olmaldr: Bilgi, kullanlabilir olmaldr. letmeler, karar alma srecinde birok gereksiz bilgiye sahiptir. Bu yzden, iletmeler bilgileri kaydederken kullanacaklar bilgileri semelidir. kinci blmde, bilgi teknolojileri daha ayrntl olarak incelenecektir.

93

Chopra-Meindl, a.g.e., s.337.

39

BLM 2 ELEKTRON K T CARETTE LOJ ST K: E-LOJ ST K 2.1. ELEKTRON K T CARET 2.1.1. E-Ticaret Kavram Kavramsal olarak mal veya hizmetin alnp satlmas olarak aklanan ticaret kavram elektronik ortama tand zaman elektronik ticaret olarak adlandrlmaktadr. E-ticaret bilgisayar alar aracl ile rnlerin retilmesi, tantmnn, satnn, demesinin ve datmnn yaplmasdr94. nternetin hzla yaygnlamas, elektronik ticareti ticari ilemlerin

yrtlmesinde yeni ve ok etkin bir ara haline getirmitir. Elektronik ticaret, tm dnyada ticaretin serbestletirilmesi eilimi ile birlikte, son yllarda yaanan bilgi iletiimini kolaylatran teknolojik gelimelerin bir rn olarak ortaya kmtr95. Ortaya kan bu rnn sreleri aada ekil yardmyla aklanmtr:

ekil 2.1: E-Ticaret alma Sistemi Kaynak: E-Ticaret Bilgi Eitim ticaretmerkezi.net, 12.09.2006.
94 95

ve

zm

Merkezi,

http://www.e-

Aysun Kkylmazlar, Elektronik Ticaret Rehberi, TO 2006-3, Rema Matbaaclk, 2006, s.6. T.C. Babakanlk D Ticaret Mstearl E-Ticaret Genel Koordinatrl, http://www.eticaret.gov.tr/tanim/tanim.htm 13.09.2006.

40

Kapal ve ak alar kullanlarak yaplabilecek i ve ticaret aktivitelerini u ekilde sralamak mmkndr96: Mal ve hizmetlerin elektronik alverii, retim planlamas yapma ve retim zinciri oluturma, Tantm, reklam ve bilgilendirme, Sipari verme, Anlama/szleme yapma, Elektronik banka ilemleri ve fon transferi, Elektronik konimento gnderme, Gmrkleme, Elektronik ortamda retim izleme, Elektronik ortamda tamay izleme, Ortak tasarm gelitirme ve mhendislik, Elektronik ortamda kamu almlar, Elektronik para ile ilgili ilemler, Elektronik hisse alverii ve borsa, Ticari kaytlarn tutulmas ve izlenmesi, Dorudan tketiciye pazarlama, Saysal imza, elektronik noter gibi gvenilir nc taraf ilemleri, Saysal ieriin annda datm, Annda bilgi oluturma ve aktarma, Elektronik ortamda vergilendirme, Fikri, snai ve ticari mlkiyet haklarnn korunmas ve transferi.

nder Canpolat, E-Ticaret ve Trkiyedeki Gelimeler, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanl Hukuk Mstearl, 2001, s.14.

96

41

2.1.2. Geleneksel Ticaretten E-Ticarete Gei Devaml yeni rn, hizmet ve bilginin retildii gnmz koullarnda i dnyas her gn yeniden domakta; irketler birbirleri hatta bazen kendileri ile youn bir rekabet iine girmekteler. Baarl olabilmeleri iin yeni frsat alanlar bulmak ve bunu en hzl ekilde kendi faaliyetlerine uyarlayarak, mterilerinin hizmetlerine gre ekillendirip sunmak zorunluluundalar. Teknolojinin bu geliimi ile neredeyse her trl iletme iin geleneksel ticaretten, e-ticarete gemek kanlmaz hale gelmitir. Geleneksel ticaret karsnda elektronik ticaretin salad avantajlar aadaki gibi belirlenebilir97: Ticari ilemlerin yrtlmesi iin gerekli bilgiler, ilemi balatan kii tarafndan, ticaret srecine dahil tm taraflarn (retici, satc, alc, gmrk idareleri, sigortac, nakliyeci, bankalar, dier kamu kurumlar vb.) birbirine bal bilgisayarlarndan birisine nceden belirlenmi standart formatta bir kez girildiinde ksa bir sre iinde tm taraflarn bilgisayarlarna ulamaktadr. Gereken belgeler elektronik ortamda hazrlanmakta ve bu bilgi ve belgeler ilgililerin kullanmna sunulmaktadr. Bylece, ilemler minimum hata ile ksa bir sre iinde ve krtasiye masraf denmeksizin tamamlanmaktadr. E-ticaret pazara giriteki engellerin azalmasnn yannda herkese eit eriim imkan vermektedir. Alc ve satcnn bir araya gelmesi gerekmediinden, zellikle hizmet ticaretinde ilem maliyetleri olduka azalmakta, araclarn yerini web sayfalar almaktadr. Firmalarn pek ok faaliyetinin daha dk maliyetle yaplmas ve reticiler arasnda rekabetin artmasnn yan sra bilgilerin hzl ve etkin olarak iletilmesi sz konusudur.

97

M. Nusret Sarsakal-M. Ali Aydn, Havaclk ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt 1 Say 2 Temmuz 2003, s.84, http://www.hho.edu.tr, 23.12.2006.

42

Daha hzl bir ekilde rn gelitirilmesi, test edilmesi ve mteri ihtiyalarnn tespit edilmesi mmkn olduundan, talebe daha hzl bir ekilde cevap verilebilir. Alclarn evlerine kadar hizmet verilmektedir. Daha ok sayda rn yelpazesi sunulabilmektedir. Maliyetler dmektedir. Genel olarak deerlendirildiinde elektronik ticaretin geleneksel ticarete gre belirgin farklarnn daha ok iletiim ve onay ilemlerinde ortaya kt grlmektedir. Bilgi aktarmnn salanmas iin geleneksel yntemde birok yol vardr. Ancak bunlarn hepsi elektronik posta ve dier bilgi aktarm alanlarndan daha hzl olamamaktadr98.

2.1.3. E-Ticaretin Etkileri E-ticaret; iletmeleri, tedarikileri, mterileri ve teknolojiyi yakndan etkilemektedir. letmelerin rgt yaplarn, bilgi teknolojilerinin kullanmn, ticaret yap ve gerekleme ortamn, tedarik srelerini, mterilerin tutum ve isteklerini ekillendirmektedir. E-ticaretin etkilerini aadaki gibi sralamak mmkndr99: Mterilere direkt sat sunmak, Dnyann her yerinden 24 saat eriim salamak, eitli kaynaklardan bilgi toplamak, Bilginin kiisellemesini ve mteriye zel bilgi oluumunu salamak, Pazar iin zaman hzlandrmak, Esnek fiyat uygulamas gelitirmek,
98 99

Kkylmazlar, a.g.e., s.13. Chopra-Meindl, a.g.e., s.394.

43

Hizmet ve fiyat farkllatrmasna izin vermek, Etkin para transferini kolaylatrmak. Yukarda saylan etkiler aadaki tabloda zetlenmitir: Tablo 2.1: E-Ticaret Kullanmann Salad Faydalarn zeti Gelirleri Arttrr Mevcut kanallar kolaylatrma Mevcut kananlarla eriimi hzlandrma Yeni datm kanallar Web tabanl apraz sat ve sat arttrma Hedefler iin kampanya planlamas ve uygulamas apraz pazarlama ve promosyon Rekabet stnl Kazanmak in Mevcut likileri Arttrr rn gelitirme iin web anketleri ve fokus gruplar Ekip ruhlu mteri hizmetleri gerekletirme Temsilci ve mteri iin internette kiisel deneyim nteraktif birebir pazarlama

Srelerin Verim ve Etkinliini Arttrr Kanal yelerinin i srelerinde yeniden yaplanma ve otomasyon salar

Mteri hizmeti ve rn satlarnda otomasyon uygular Elektronik tedarik zinciri balants kurar
Yeni rn, fiyat, promosyon vb. ye ait bilgi dalmnda otomasyon uygular

Hizmetleri Gelitirir nteraktif mteri hizmetleri nternet ile btnleik oklu ortam hizmetleri (e-posta, etkileimli konuma, vb.)

Kaynak: Charles C. Poirier-Michael J. Bauer, E-Supply Chain Using The Internet to Revolutionize Your Business, Barrett-Koehler Publishers, 2001, s.129. E-Ticaretin, saylan etkilerinin yannda baz olumsuz etkileri de

bulunmaktadr. Bu etkiler sralanrsa100: E-Ticaret, bilim ve teknoloji reten sratle ekonomik ve toplumsal faydaya dntren gelimi lkeler ile endstri toplumu olmadan bilgi toplumu olmaya alan geri kalm ve gelimekte olan lkeler arasnda refah dzeyi farklarn daha da arttracaktr.

100

Canpolat, a.g.e., s.17.

44

E-Ticaret; bir yandan yeni i alanlar, grev ve unvanlar ortaya karrken dier yandan da geleneksel ticarette rol alan baz unsurlarn ortadan kalkmas nedeniyle igc fazlas karacak, dolaysyla isizlii arttracaktr. E-Ticaret btn ile ele alndnda teknik yaps itibariyle tamamen denetime msait nitelikte deildir. nternetin kullanmnda ortaya kabilecek suistimalleri, arlklar, usulszlkleri, kural d davranlar denetleyip yaptrm uygulayacak merkezi bir otorite bulunmamaktadr.

2.1.5. E-Ticaretin Snflandrlmas almada, en yaygn kullanlan e-ticaret ekillerinin aklanmas uygun grlmtr. Tablo 2.2: E-Ticaret Trleri Devlet Firma Tketici/Birey/Vatanda Devlet (Kamu Kurum ve Kurulular) Firma Tketici/Birey/Vatanda G2G B2G C2G G2B B2B C2B G2C B2C C2C

Kaynak: http://www.igeme.org.tr/tur/sss/eticaret.htm, 29.01.2007. Tablo 2.2de gsterilen e-ticaret trlerinin yaygn kullanlan ekilleri aada aklanmtr: 2.1.5.1. Firma-Firma Aras E-Ticaret (B2B) letmeden iletmeye elektronik ticaret (B2B); iletmeler arasndaki mal, hizmet ve bilgi alveriinin internet ortamnda gerekletirilmesidir. B2B faaliyetleri; rnlerin son kullancya ulamadan nceki sat ve transferlerini, tedarik zinciri faaliyetleri ve ortak giriimlerini (joint venture), retim szlemelerini, rnlerin datm ve pazarlanmasn, rn ve hizmetlerin destek

45

hizmetlerini kapsamaktadr101. Bu maddeler genel bir ekilde aklanrsa B2B, iletmeler tarafndan organizasyon ii maliyetleri drmek ve i srelerinin etkinliinin arttrlmas iin iletiimin gelitirilmesinde kullanlmaktadr102.

2.1.5.2. Firma-Tketici Aras E-Ticaret (B2C) Trl internet uygulamalarnn kullanm ile, firmann mal ve hizmetlerini direkt olarak nihai mteriye sunmasna olanak tanyan elektronik ticaret eklidir. B2C, rn ya da hizmetlerin internet zerinden satn almann rahat olmas sebebiyle tketiciler tarafndan tercih edilmektedir. letmeler ise B2C e-ticareti, yeni pazarlara ulamak, mallarnn ve hizmetlerinin deerini arttrmak amacyla kullanmaktadr103. 2.1.5.3. Tketici-Firma Aras E-Ticaret (C2B) Tketici firma aras e-ticarette (C2B); rne olan talep fiyatn belirlenmesi asndan ok nemlidir. Bir anlamda tersine ak arttrma sreci de denebilir. C2B elektronik ticaretin en gzel rneklerine havayolu tamaclnda rastlanr. Bu iletmelerde bilet fiyatlar mteriler tarafndan belirlenir ve bylece iletme mterilerine en uygun fiyattan bileti sunabilir104. 2.1.5.4. Tketici-Tketici Aras E-Ticaret (C2C) nternetin yaratt bir i modelidir. Gemite organize olmayan ikinci el pazarlarnn hem kayt altna alnmas hem de organize bir ekilde geni alanlara yaylmasn salama zellii vardr. Temeli ikinci el rnlerin mzayedeler dzenlenmesi suretiyle el deitirmesine dayanmaktadr. nemli bir kar modeli olarak giderek gelien bir hacme sahiptir105.

Recep Baki Deniz, letmeden Tketiciye nternette Pazarlama ve Trkiyedeki Boyutlar, Beta Yaym, 2001, s.14. 102 Charles H. Trepper, E-Commerce Strategies, Microsoft Press, 2000, s.9. 103 A.g.e., s.9. 104 Ayen Altun, Elektronik Ticaretin Ekonomik Etkilerinin Gelimi lkeler ve Trkiye Asndan Deerlendirilmesi, Dumlupnar niversitesi SBE Enstits YL Tezi, 2004, s.25. 105 brahim Krova, letmeler Aras E-Ticaret, TO Yaynlar No: 2001-32, s.36.

101

46

Kurum ii e-ticaret (B2E) de nemi giderek anlalan, dier e-ticaret ekillerinin eksiksiz ve tam almasna olanak salayan nemli bir sretir. Yukarda saylan ticaret ekillerinde baarl olabilmek iin, ilk nce iletme ii bilgi sisteminin etkin olarak almas gerekmektedir. letme ii bilginin sorunsuz paylam ve eksiksiz gnderimi, hem iletmenin srelerini hzlandrmay hem de mterileri ile doru iletiim kurulmasn salamaktadr. zellikle lojistik firmalarnn operasyon blmlerinin gnlk ilemlerinde youn olarak kullanlmaktadr. u anda Trkiyedeki ticaret uygulamalar ounlukla iletmeden tketiciye (B2C) sat biimiyle gereklemektedir. Ancak dnyadaki mevcut uygulamalardan da anlalabilecei gibi iletmeden iletmeye sat da elektronik ticaret hacminin byk ksmn oluturmaktadr ve Trkiyede de yava yava nce byk firmalar olmak zere birok irketin tedarikileri ve bayileri arasndaki ilemleri internete tadklar grlmektedir. Zamanla bu ilem hznda mthi bir art yaanmas beklenmektedir106. 2.1.6. E-Ticaretin Gelecei ve E-Ticaretin Geliimi in Yaplmas Gerekenler E-ticaret gelitike daha esnek ve daha kolay uyum salayan bir yap gerektirir, bu da alanlarn ilev ve yeteneklerinin de yeniden tanmlanmasn zorunlu klmaktadr. Bu adan bakldnda e-ticaretin gelecekteki ekonomik ve toplumsal etkilerini yle tanmlamak mmkndr107: Alm-satm hzlanacak, Ekonominin ileyi younluu artacak, Ekonomik faaliyetlere aklk gelecek, Zaman kavram tamamen deiecek, retim maliyetleri decek,

106 107

Kkylmazlar, a.g.e., s.35. Nuray Korkmaz, Sorularla nternet ve E-Ticaret Rehberi, TO, 2002-37, s.77.

47

Fiyatlandrma yntemi deiecek, letmelerin rgt yaps yenilenecek, Yenilikler ivme ve zenginlik kazanacak, gcnn nitelii nem kazanacak ve istihdam uzun vadede artacak, Byk iletmeler kk iletmeleri e-ticarete zorlayacak, letiim yollar oalacak ve geliecek, Veri tabann kullanm byk nem kazanacak.

2.1.7. E-Ticarete Eletirel Bir Bak E-ticaretin aklanan yararlarna karlk, uygulama alanlarnn zannedildii kadar yaygn olmadn ne sren grler bulunmaktadr. Bu eletirilerde deinilen balca nokta; e-ticaretin etkin ve hzl ilem salamasyla birlikte, mallarn tanmasnda hala fiziksel ilemlere tabi tutulduu gereinin gz ard edilmekte olduudur. Tanacak mallar seilmeli, ambarlardan 20. yyn bilinen yntemleri ve tama ekilleri ile adreslere gnderilmelidir. zellikle gda gibi, tama zamanlarnn nemli olduu ve bazen zel depolama koullar gerektiren sektrlerde e-ticaretin getirilerinin en azndan beklenen seviyede olmayaca savunulmaktadr108.

108

Orhan, a.g.e., s.60-61.

48

2.2. E-LOJ ST K 2.2.1. E-Lojistiin Tanm almann ilk blmnde akland zere; lojistiin temel amac doru rn, doru mteriye, doru yerde, doru artlarda ve doru zamanda, mmkn olan en dk toplam maliyetle sunmaktr. Bu amaca eksiksiz ulamak iin, e-lojistik uygulamalarndan faydalanmak gerekmektedir. E-lojistik; daha fazla bilgi ve hizmetin sunulduu, geleneksel lojistiin gelimi eklidir. Daha ak bir anlatmla; geleneksel lojistik srelerinde (satnalma, depolama, mteri hizmetleri vb.) internet teknolojilerinin temel alnd sistemdir. Bu sreci tanmlamak gerekirse artk lojistik hizmetler u aamalar takip etmektedir109: Maln alnmas (sklmesi gereken bir birim, rnein bir fabrikada olabilir), Otomatik yk haline getirilmesi (paketlenmesi ve etiketlenmesi), Elleleme ileminin gerekletirilmesi (otomatik olarak), Yklemede otomasyon yazlmlarndan yararlanlmas, ilemlerin ve

evraklarn elektronik ortamda standart bir format zerinden gerekletirilmesi ve hazrlanmas, Otomatik ykn toplam lojistik planlamas ile gzergaha sokulmas, Gzergah zerinde aralarn uydu ve haberleme sistemlerinin de kullanlarak takibinin gerekletirilmesi, Liman, depo veya antrepoya indirilecek ykn, bilgisayarl entegre liman, depo veya antrepo otomasyon sistemi ile otomatik boaltlma ileminin gerekletirilmesi,

109

Beli, a.g.e., s.50.

49

mternet tabanl evrimii elektronik gmrk mavirlii hizmetlerinin salanmas, Elektronik gzetim, denetim ve sigorta hizmetlerinin salanmas, Ykn limandan, depodan tanarak yerinde teslim edilmesi, hatta bu bir tesis ise kurulup alr vaziyette mteriye teslim edilebilmesi. 2.2.2. E-Ticaretin E-Lojistie Etkileri Elektronik ortamda gerekleen alveriler, ister nihai tketiciye yaplsn ister iletmeler arasnda yaplsn fiziki ortamda bir tama ve teslimle sonulanr. Bu nedenle, elektronik ticaretin lojistik sektrnde nemli bir byme yarataca aktr. nternet zerinden yaplan satlarn artmas, yeni datm, tama ve lojistik modellerini de gndeme getirecektir. Dier taraftan, perakendeciliin deimesi ve gelimesiyle alt hizmetler olarak depolama, datm, hizmet, ambalaj ve paketleme de deiecek ve geliecektir. Sonu olarak, internet ve e-ticaretin gelimesi ile lojistik sektr de geliecek ve deiime urayacaktr110. E-ticaretin lojistik iletmelerine uygulanmas u yararlar salayacaktr111: Gerekli rnlerin temini, rnlerin koullara uygun yerlere konumlandrlmas, rnlerin rekabet edilebilir fiyatla sunulmas, rnlerin ihtiyalar olunduklar srada kullanlr halde bulundurulmas, rnlerin mterilere doru zamanda teslim edilmesi. Bu saylan maddeler e-lojistiin zn oluturur. Bu be maddeyi uygulayabilmek iin; e-lojistik stratejiler kurmak, planlama yapmak, ortaklklar kurmak ve teknolojiyi kullanmak zorundadr112 .
E-Ticaretin Bymesine Paralel Olarak Lojistik ve Kargo Sektr de Byyecek, KAR D Trkiye Kargo Kurye ve Lojistik letmecileri Dernei, http://www.karid.org.tr/mainsektor.html, 06.12.2006. 111 Janice Reynolds, Logistic & Fulfillment For E-Business: A Practical Guide to Mastering Back Office Function for Online Commerce, McGraw-Hill, 2001, s.9.
110

50

nternetin, tedarik zinciri ynetiminin etkinliinin arttrlmasnda sunduu imkanlar u ekilde ifade edilmektedir113: Tedariki iletmelerde alanlarla herhangi bir iletiim kurmadan, dorudan salanan online hizmet ile mterinin rnleri semesine ve sipari vermesine imkan tanmas, Tama srasnda gnderilen siparilerin ve tat aralarnn takip edilmesine ve izlenmesine imkan tanmas, Teslimatn gecikmesi, stok kontrol, teslimat veya sipari zamanlarnn deitirilmesi gibi nedenlerle ortaya kan problemler hakknda mteriler veya alclarla annda temas kurma frsat vermesi ve bu durumun iletme veri tabannda grlmesinin salanmas, 24 saat iinde kamu veya zel lojistik iletmelerinde ykleme ve boaltma program hazrlamaya imkan vermesi, Dnya apnda 7 gn 24 saat mteri hizmetleri sunulmasna ve mterilerle dorudan iletiim kurulmasna imkan vermesi, letmelerin uluslar aras pazarlara almasna ve bu mterilerden sipari alnmasna imkan vermesi, Sipari veren iletmelere verdikleri siparilerin durumunu kendi

iletmelerinden kontrol etme imkan vermesi, Siparie gre retilen rnlerdeki deiiklii annda alclara haber verme imkann salamas, demelerin elektronik ortamda yaplmas, hesaplarn ve bor durumunun kontrol edilmesine imkan tanmas, letme lojistii erevesinde datm yaplacak ve/veya toplanacak rnleri en etkin bir ekilde programlamaya imkan vermesi,
112 113

A.g.e., s.9. Beli, a.g.e., s.52.

51

Mteri hizmetleri problemlerinin daha hzl ve etkin bir ekilde zme kavuturulmasn salamas, Mteri hizmetleri ve ilikileri maliyelerinin azaltlmasn ve daha etkin bir ekilde mterilere hizmet verilmesini salamas.

2.2.3. E-Lojistiin Geleneksel Lojistik le Karlatrlmas Elektronik ticaretin geliimi ile geleneksel lojistik kkten deimi; evik ve yksek hzl bir lojistik yaklam gerekli hale gelmitir. Geleneksel lojistik ile elojistik karlatrldnda (Tablo 2.3), en temel farkn lojistik grnn deiiminde yaand grlmektedir. Artk mteriler satnalma dmesine bastklar andan mallar teslim alma zamanna kadar-baz durumlarda mallarn dn anlar- kendilerine zg, esnek ve yksek hzl, hizmet devamll olan teslimatlar talep etmektedirler114. Tablo 2.3: E-Lojistik le Geleneksel Lojistiin Karlatrlmas Geleneksel Lojistik Ykleme tipi Mteri Talep Tr Stok/Sipari Ak
Ortalama Sipari Miktar Var

E-Lojistik Para Yk Bilinmiyor ekme Sistemi ki Ynl 100$dan Az ok Dalml Mevsimsel, Paral Tedarik Zinciri Boyunca

Dkme Yk Stratejik tme Sistemi Tek Ynl 1000$dan ok Toplu Sabit Zincirin Bir Halkasnda

Talep Mali Sorumluluk

Kaynak: Deborah L. Bayles, E-Commerce Logistics and Fulfillment Delivering the Goods, Prentice Hall PTR, 2001, s.3.

114

Bayles, a.g.e., s.3-4.

52

E-lojistik hizmeti standart lojistik hizmetlerinin bir alt koludur, ancak baz zellikleri ile ayr bir sektr olarak ortaya km ve gittike de ayrlmaktadr. Tablo 2.3de de belirtilen, her iki lojistik hizmet arasnda gzlenen farklar u ekilde aklanabilir115: Lojistiin ara, depo, liman gibi ayrmlarna karlk e-lojistik sadece IT tabanldr. E-lojistikte iin bizzat yaplmas deil yaplan veya yaptrlan iin kontrol altnda olmas nemlidir. Lojistik, standart kayt sistemini kullanrken, e-lojistik entegre, web tabanl uygulamalar kullanr. Tm hizmetin online olarak takip edilmesi nemlidir. Lojistik hizmetlerde iletiim manuel yaplrken e-lojistikte internet bazl EDI kullanlmaktadr. Bilgi formu, sipari formu, fatura, deme makbuzu gibi manuel bazl dokman, e-lojistikte nemini yitirmitir. Lojistik hizmetlerde merkezi depolar kullanlrken e-lojistik mteriye yakn dank alanlara yaylm depolar gerektirmektedir. E-lojistikte sipariin mteriye ulama hz fiyatndan daha nemlidir ve en ksa olmak zorundadr. Sevkiyat lojistikte paletler veya kamyonlarla yaplrken, e-lojistikte kk paketlerde ve kk lekle yaplr. Lojistikte tamalar arasndaki sre uzunken e-lojistikte ok ksadr. E-lojistik siparilerin sk verildii sektrlerde hizmet vermektedir. Lojistikte hizmet ihtiyac kolayca tahmin edilebilirken e-lojistikte edilemez. Planlama yaplmas e-lojistikte son derece zor ve gereki olmaktan uzaktr. Tama hz lojistikte yavaken e-lojistikte hzl olmak zorundadr. Stoun grnrl lojistikte az iken e-lojistikte fazladr.

115

Atilla Yldztekin, Gelecein Sektr E-Lojistik, Dnya Gazetesi 06.09.2001, http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari, 16.09.2006.

53

Tm bu farklar, i byklnn artmas, mesafelerin uzamas, yeni rnlerin hizmet yelpazesine eklenmesiyle nemlerini artracak ve e-lojistik ileride kendi know-how'n yaratacak, gelitirecek bir sektr haline gelecektir. E-lojistiin gelimesiyle standart lojistik hizmetlerin nemi ve krll azalacak, kontrol etkinlii decek ve hizmet salayclar e-lojistik hizmetleri vermek zere kurulan irketlere hizmet veren kurulular haline gelecektir116.

2.2.4. E-Lojistikte Faaliyetler Deien rn ve hizmet talepleri, iletmelerin yaplarn deitirmelerini ve bu yapya uygun faaliyetler gelitirmelerini gerektirmitir. Gnmzde lojistik iletmeleri, faaliyetlerini hzl ve e zamanl bilgi paylam sunan sistemler gelitirerek dzenlemektedir.

Depolama

Ambalajlama ve Ykleme Satn Alma

Stok Planlama ve Kontrol Talep Tahmini Mteri Hizmetleri

E-LOJ ST K

Hizmetler Tama Ynetimi Geri Dnm Sipari Sreci

ekil 2.2: E-Lojistiin eleri Kaynak: Janice Reynolds, Logistic & Fulfillment For E-Business: A Practical Guide to Mastering Back Office Function for Online Commerce, McGraw-Hill, 2001, s.406.

116

Atilla Yldztekin, Gelecein Sektr E-Lojistik, Dnya Gazetesi 06.09.2001, http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari, 16.09.2006.

54

2.2.4.1. E-Lojistikte Mteri Hizmeti Ynetimi Mteri hizmetleri; ou zaman iletmenin retiminden ve sat

faaliyetlerinden ayr dnlmesine ramen, mterilerle iletiimde en son teknolojileri benimsemeye her zaman ak bir sistemdir. nternet teknolojisi, mteri hizmet fonksiyonlarn ve kapasitesini nemli derecede genileten yeni bilgisayar dzenlerinin oluumuyla pek ok geleneksel yntemi kullanlmaz hale getirmitir. Bugnn e-ticaret uygulamalar, mterilere gelimi olanaklar ile hizmet sunma imkan tanmaktadr. On yldan daha az bir sre iin imkansz olan snrsz ve kesintisiz hizmet imkan mmkn olurken, mteri hizmet yazlmlar iletmelerin maliyelerini azaltmaktadr117. Web A e-hizmetler e-satnalma e-sat sat gcnn otomasyonu bilgi saklama irket d hizmet WMS/TMS kts geri dnen mallar

Pazarlama

Sat

Mteri Hizmeti

ekil 2.3: E-Mteri Hizmeti Fonksiyonlar Kaynak: Dvid Ross, Introduction to E-Supply Chain Management Engaging Technology to Build Market-Winning Business Partnership, ST. Lucie Press, 2003, s.177. Lojistik mteri hizmetlerinin elektronik ortama tanmas u yaralar salamaktadr: Mteri verilerinin elde edilmesi, saklanmas ve istenildiinde kullanlmas daha kolaylar,
117

Ross, a.g.e, s.177.

55

Mteriye eriim ya da iletmenin mteriye eriimi kolaylar, Mteri verilerinin karmas gibi hatalar nlenir, Mteri bilgilerinin daha ayrntl tutulmas ile mterilerin daha yakndan tannmas ve mteriye zel lojistik hizmet sunulmas, Mterilerin gznde, lojistik iletmesinin mterilerini birer i orta olarak grdkleri hissi uyandrmas salanr.

2.2.4.2. E-Lojistikte Satnalma E-Satnalma; daha stratejik ve kontroll bir satn alma yaps salayarak rn kaynak planlamas, talep, sipari ve tedarik srelerini elektronik ortamda ynetme olana verir. Bu yolla, iletme hem zamandan tasarruf etmi hem de maliyet kalemlerini kontrol altna alm olur118. E-satnalmada rnler eitli tedarik mahallerinden mterilere ska tedarik edilir. Teknoloji ve bilgi sistemlerindeki art byk organizasyonlarn satnalma aktivitelerini byk apta etkilemektedir. zellikle, British Airways, BP vb. byk irketler tarafndan geni oranda yaylmaktadr119.

118 119

Simens Business Service, http://www.sbs.com.tr/turkce.asp?1=2&2=3&3=4, 02.02.2007. Andrew J. Berger-John Gattorna, Supply Chain Cybermastery Building High Performance Supply Chains of the Future, Gover Pub Co, 2001, s.80.

56

Fatura karma, Tahsilat, Sanal Bankaclk ERP ve Varlk Ynetimi Operasyonlar Satnalma Lojistik ekil 2.4: E-Satnalma Kaynak: Charles C. Poirier-Michael J. Bauer, E-Supply Chain Using The Internet to Revolutionize Your Business, Barrett-Koehler Publishers, 2001, s.102. letme Kaynak Portal

Faturalama ve Fatura Ynetimi

E-Satnalmann avantajlar u ekilde aklanabilir120: Azalan iletme maliyetleri Evrak ilemlerinin azalmas, Satnalma sresinin ksalmas, Stok ve harcamalarn kontrolnn iyiletirilmesi.

Artan satnalma etkinlii Yeni tedarik kaynaklarnn bulunmas, letiimlerin dzene koyulmas, Personel kullanmnn yoluna koyulmas, Dn srelerinin ksalmas. Azalan satnalma fiyatlar Tm denen fiyatlarn azaltlmas, Rekabetin deerlendirilmesi amacyla rakip dkknlardan alveri yapma fikrinin gelimesi.

120

John J. Coyle-Edward J. Bardi-C. John Longley, The Management of Business Logistics A Supply Chain Perspective, Thomson South-Western, 2003, s.138.

57

Tablo 2.4: Geleneksel Satnalma le E-Satnalma Karlatrlmas Sre Toplu Almlar Hacim skontosu Ynetim Sreci alan Etkinlii Sipari Dn Sresi Hata Says Hammadde Fiyat Uygulama evrimi Ynetim Maliyetleri Stok Geleneksel Yksek Dk Belge Youn Dk Uzun Yksek Uzun (1 hafta zerinde) Sipari Bana 65-100 E-Satnalma Dk Yksek
Daha Az Belge,Elektronik

Yksek Ksa Dk %5-10 Azalma Ksa (2gn) Sipari Bana 30 %25-50 Azalma

Kaynak: J. Brian Heywood-Michael Barton-Caroline Heywood, E-Procurement Managing Successful: E-Procurement Implementation, Financial Times Prentice Hall, 2002, s.64. Tablo 2.4de daha nce salad yararlar aklanan e-satnalma geleneksel satnalma ile karlatrlmtr.

2.2.4.3. E-Lojistikte Bilgi Paylam Ynetimi ve Teknoloji Lojistik sistemini harekete geiren, ileyiini etkileyen, bilgi, sipari ve haberle ilgili faaliyetlerin birletirildii fonksiyon olarak tanmlanan lojistik bilgi sistemi iinde teknoloji boyutunun nemli bir yeri vardr. nternet alannda ortaya kan gelimeler ile lojistik uygulamalar iin hem etkin hem de ucuz biliim zmleri sunulabilmektedir121. IT alanndaki yenilikler getiimiz on yl boyunca artc bir hzla gelime gstermitir. lk olarak hzla yaylan internet teknolojisi ve a teknolojisinin ilerlemesi, hemen hemen her yerden internet ana girie olanak vermitir. Bunun sonucu olarak, internet uygulamalarndan doan e-ticaret ve mobil ticaret gibi aralar global iletmeler ve irketler aras uygulamalar iin teknoloji altyaps salamaktadr. Ayrca hesaplama gcndeki srekli art ve bilgisayar donanmlarnn dmekte olan fiyatlar, ileri planlama-programlama (APS) veya tedarik zinciri a planlama

121

Tuna, a.g.e., s.198.

58

uygulamalar gibi almann ileriki konusunda aklanacak olan bir ok yeni yazlm zmlerini mmkn hale getirmitir122. Kresel rekabet ortamnda baarl olabilmek iin retilen rnlerin dnya zerindeki farkl yerlerde bulunan ve birbirlerinden farkl olan mterilerin isteklerini karlamas koulu giderek daha nemli hale gelmektedir. Bu durum; tm isletmecilik etkinliklerinde lojistik sektrnn nemini giderek artrmaktadr. Mteri memnuniyetinin ve isletme verimliliinin salanmasnda, rn tesliminin zamannda yaplmas, isletme kaynaklarnn etkin bir biimde deerlendirilmesi ve stok ynetimi nemli rol oynamaktadr. Bununla birlikte; lojistik sektrnde faaliyet gsteren isletmeler biliim sistemleri kullanmyla performans arts salamaktadr. zellikle nemli lde katma deer yaratan zmler olan kiiselletirme, apraz sevkiyat, yolda birletirme, toplu modifikasyon, etiketleme, paketleme, yeniden paketleme gibi hizmetlerin llebilir bir performans ile gerekletirilmesi iin biliim sistemlerinin etkin bir biimde kullanlmas gerekmektedir123. Bilgi teknolojilerindeki gelimeler ile, lojistik faaliyetlerinde u deiimler gzlemlenmektedir: Nakliye iletmeleri arasnda homojen yap Sadece datm kanallarnda izleme Pahal uzay sistemleri Barkod etiketleri Genel hcresel iletiim a RF etiketleriyle otomatik tanmlama Tama sistemleri ve nakliye iletmeleri arasnda kesintisiz ilerlik Gerek zamanl izleme

ekil 2.5: Lojistik Teknoloji Deiimi Kaynak: http://www.google.com/logistics/grafics, 02.02.2007.

122 Ralf Hieber, Supply Chain Management: a Collaborative Performance Measurement Approach, Vdf Hochshulverlog, 2002, s.8-9. 123 stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Yl: 4, Say: 8, Gz 2005/2, s.118.

59

2.2.4.3.1. GPS (Uydu Sistemleri le Kresel Konum Belirleme Sistemleri) GPS, Kresel Konumlandrma Sistemi uydu teknolojisini temel alr124. Uydu sistemlerinin karada, havada ve denizde birok kullanm alan vardr. Basit bir anlatmla, GPS bulunulan yerleri iaretleme ve belirlenen noktaya geri dnme imkan salar 125. Elinde GPS alcs olan herhangi bir kullancnn, uydu sinyalleri yardmyla126: Herhangi bir yer ve zamanda, Her trl hava koulunda, Global bir koordinat sisteminde, Yksek duyarllkta, Ekonomik olarak, Annda ve srekli konum, hz ve zaman belirlemesine olanak veren bir radyo navigasyon sistemidir.

GPS birimden olumaktadr127: 1. Kontrol Blm: Uydularn ve sistemin tmyle almasn salamak ve izlemek iin kurulan yer istasyonlarndan olumaktadr. Sistem; zleme stasyonlar (MS-Monitor Stations), Ana Kontrol stasyonu (MCS-Master Control Station), Yer Antenleri (GA-Graund Antennas)nden olumaktadr. 2. Uzay Birimi: Aralk 1994 itibariyle, GPS Sistemi farkl 6 dzlemdeki yrngelerde dnen 25 uydudan olumaktadr.

124 125

Guachang Xu, GPS: Theory, Algoritms and Applications, New York: Springer, 2003, s.1. Ilgt Beygo-Mehmet Karlayan, GPSin Ksa Mesafelerde Hassasiyeti, Hassasiyeti Arttrma Yntemleri ve Model Araba Navigasyonuna Uygulanabilirlii Aratrma Raporu, http://www.erciyes.edu.tr, 03.02.2007. 126 Muzaffer Kahveci-Ferruh Yldz, GPS Global Konum, Nobel Yaynlar, 2001, s.2. 127 Kamil Eren-Turgut Uzel, GPS lmleri, YT naat Fakltesi Fotogrometri Mhendislii Blm, Yayn No:301, 1995, s.38.

60

3. Kullanc Birimi: Bu ksm, GPS sinyallerini konum belirlemesine dntrmek iin gerekli aletlerden (alc+anten sistemi) olumaktadr.

Bu sistemle dnyann her yerinde alan, daha ksa zamanda ve daha incelikli sonular elde etmek amalanmtr. Sistemin amac, yrngeleri ezamanl olarak gnderilen sinyaller yardmyla bal uzaklklar lerek GPS alcsnn konumunu belirlemektir128.

ekil 2.6: GPS Kaynak: Navigate Ara Takip Sistemleri, http://www.aractakip.eu/gps.ppt#258,3,GPS_NED R, 10.01.2007.

GPS gibi uzay bazl konum belirleme sistemlerinin ok anlaml ve nemli zellii, herhangi bir zamanda dnyann herhangi bir yerinde kullanclar iin konum belirleme sinyallerinin mevcut olmas gereine dayanr129. GPSin stn Taraflar130: Noktalar aras gr zorunluluu ortadan kalkmtr. GPS alc anteninin uydu sinyalini izleyebilmesi iin gkyzn grmesi yeterlidir,

Kamil Eren-Turgut Uzel, GPS lmeleri, YT naat Fakltesi Jeodezi-Fotogrometri Mhendislii Blm, Yayn No:301, 1995, s.37. 129 Turgut Uzel, GPS Uydular Yardmyla Konum Belirleme, Yldz Teknik niversitesi Mhendislik Fakltesi Jeodezi-Fotogrametri Mhendislii Blm Yaymlanm Ders Notu, 1990, s.37. 130 Muzaffer Kahveci-Ferruh Yldz, GPS Global Konum, Nobel Yaynlar, 2001, s.3.

128

61

Nokta yeri seiminde noktalarn en yksek yerlerde olmas gibi zorunluluklar ortadan kalkmtr. Gereksinim duyulan ve GPS lsnn yaplmasna olanak veren her yerde nokta tesisi yaplabilmektedir, GPS llerinin yaplmas byk oranda hava artlarndan bamszdr, Gece ve gndz srekli (24 saat) lm yaplabilmektedir, GPS ltlerini yaplndaki hz ve aletlerin kullanm kolayl, lc hatalarnn olmamas nedenleriyle ekonomik bir sistemdir, boyutlu nokta koordinatlar elde edilmektedir, Elde edilen jeodezik doruluklar en duyarl klasik jeodezik tekniklerle elde edilenlerle eit ya da daha iyidir. GPSin zayf taraf ise, alc anteni mutlaka ak gkyzn grme gerekliliidir. Baka bir anlatmla, GPS sinyalleri radyo sinyalleri gibi kuvvetli olmadndan kapal yerlerde, ok sk aalkl blgelerde ve madenlerde kullanlamamaktadr131.

2.2.4.3.2. Web zml Sistemler 2.2.4.3.2.1. GSM (Kresel Mobil letiim Sistemleri) Dijital iletiim teknolojisi ile alan uluslar aras hcresel mobil haberleme ve veri hizmeti sunan bir sistemdir. GSM birinci kuak kablosuz iletiim sisteminden, kulland dijital ve oklu eriim yntemleriyle ayrlmaktadr132.

131 132

A.g.e., s.3. GSM World, http://www.gsmworld.com/technology/what.shtml, 01.02.2007.

62

GSMin zellikleri u ekildedir133: Radyo frekansn verimli bir ekilde kullanr, Ses kalitesi analog sistemlere gre daha iyidir, Veri iletimi sistem iinde salanr, Konuma ifrelenir, abonenin gvenlii salanr, Uluslararas dolam ile dnyann dier lkelerinin GSM ebekeleri de kullanlabir.

2.2.4.3.2.2. GPRS (Genel Paket Radyo Hizmetleri) GPRS; GSM ebekesi zerinden paket veri iletimi salayan bir teknolojidir. Bu teknoloji sayesinde, kullanclar GSM uyumlu mobil cihazlar ile e-posta, faks servislerine ulaabilir, rezervasyon, sanal alveri, finansal hizmetler, mobil bankaclk, kurumsal zmler, lojistik hizmetler, filo ynetimi, teknik servis otomasyonu, takip v.b. ilemleri daha hzl yaplabilmektedir134. GPRSin iletmelere kazandrd yararlar u ekildedir135: letiim maliyelerini drmek, Sabit bir alana bal kalmamak, Daha verimli almak, Operasyonu kontrol altnda tutmak, Daha kaliteli mteri hizmetleri, Daha yaygn hizmet a, 7/24 (7 gn 24 saat) hizmet.

133 134

UND Teknoloji, http://www.undteknoloji.com, 30.12.2006. Turkcell, GPRS Nedir, http://www.turkcell.com.tr, 30.12.2006. 135 Telsim,Mobil Eriim Servisleri, http://www.telsim.com.tr, 10.01.2007.

63

GPRS teknolojisi, kullancya yksek eriim hznn yan sra, balant sresine gre deil gerekletirilen veri alverii miktar zerinden tarifelendirilen ucuz iletiim olana salamakta ve bylelikle srekli balantda, srekli gerek zamanda (always connected /always online) anlayn sunmaktadr136.

2.2.4.3.3. Uydu ve Web zml Sistemler 2.2.4.3.3.1. CBS (Corafi Bilgi Sistemleri) CBS; konuma dayal gzlemlerle elde edilen grafik ve grafik-olmayan bilgilerin toplanmas, saklanmas, ilenmesi ve kullancya sunulmas ilevlerini btnlk ierisinde gerekletiren bir bilgi sistemidir. CBS, aadaki bilgi sistemlerinin oluturulmasna yardmc olmakta ve bazen bu isimlerle adlandrlmaktadr137: Kadastral bilgi sistemleri, Grnt bazl bilgi sistemleri, evre bilgi sistemleri, Arazi bilgi sitemleri, Doal kaynak ynetimi bilgi sistemleri, Pazar analiz bilgi sistemleri, ehir bilgi sistemleri, Bilgi planlama sistemleri, Uzay bilgi sistemleri, Uzay karar destek sistemleri.

136 137

UND Teknoloji, http://www.undteknoloji.com/Downloads/UND_TECH-ATS-faq.pdf, 30.12.2006. David J. Maguire-Michael F. Goodchild-David W. Rhind, Geographical Information Systems Principles and Applications, Wiley, 1993, s.12.

64

CBS, tamaclk, altyap ynetimi, lojistik problemlerinin zm, yol durumunun takibi, aralarn izlenmesi ve en ksa veya en hzl hangi yoldan gidileceinin belirlenmesinde olduka kullanl bir aratr. Bu faaliyetler datm, tama, kargo ve lojistik irketleri ve bnyesinde bu fonksiyonu barndran irketler, otobs iletmeleri, gvenlik gleri, itfaiye ve benzeri kurulular iin olduka nemlidir. Aralarn gvenlii, hizmet kalitesinin artrlmas, maliyetlerin drlmesi gibi birok konuda karar verme mekanizmalarna katk salamak iin CBS tabanl uygulamalardan yararlanlabilir138. Gnmzde ok sayda birey ve iletme nerede sorusuna CBS kullanmyla cevap bulmaktadr. Kullanm saysnn artmasnn nedenleri aklanrsa139: nternet sayesinde CBSne daha geni eriim olana, Hzla byyen pazarda, GBS donanm ve yazlm fiyatlarndaki azalmalar sayesinde lek ekonomilerinin elde edilmesi, Corafi ller hakknda karar almada artan bilin, Kullanc etkileiminin daha kolaylamas, zellikle gz nnde canlandrma olmak zere, veri ynetimi ve analizi, vd. balantl programlar gibi destek uygulamalar iin daha ileri teknoloji, Gnderilen corafi dijital verilerin oalmas (kullanlan GPS teknolojisinin oalmas gibi), Geerli verilerin hazr bulunmas, nceki uygulamalara ait sonularn birikerek toplanmas.

M.O. Korkmaz-H.Smen- R.N. elik, Arz Zinciri Ynetiminde Corafi Bilgi Sistemlerinin Kullanm, TMMOB Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas 10. Trkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultay28 Mart - 1 Nisan 2005, http://www.khmo.org.tr, 23.12.2006. 139 Paul A. Longley, Geographic Information Systems and Science, New York: Wiley, 2001, s.31.

138

65

Ulatrmann btn ekilleri, corafik bilgi ierir ve bu yzden, daha verimli bir ekilde CBS ile ynetilir140. CBSnin lojistikte kullanld alanlar u ekildedir141: Rotalama ve izelgeleme; Rotalama ve izelgeleme srecinde CBS uygulamalarnn kullanlmas durumunda; mterilerden internet veya dier yollardan gelen sipariler otomatik olarak veya manuel olarak CBSde yeralan saysal haritalara yerletirilir. Bu sayede mteriler konumlarna gre harita zerinde grntlenir; mteriye ait konumsal olmayan bilgiler ve siparile ilgili bilgiler gerekli sorgulamalarla CBS uygulamas sayesinde grntlenmektedir. Siparilerin niteliine ve konumlarna gre en uygun ara; ara konumuna gre, adreslere urama sras belirlenerek atanr. CBS uygulamasndaki saysal haritalarn niteliklerine bal olarak aralarn izleyecei yollar ve urama noktalarn gsteren haritalar, aralar ve siparilerle ilgili raporlar elde edilebilir. Bu sayede esneklik, hz, zaman tasarrufu ve maliyetlerde azalma salanr. Ara Takip; Lojistik srelerin nemli bir parasn oluturan nakliye ileminde, hangi tama yntemi kullanlrsa kullanlsn aralarn ve aralarn tadklar rnlerin arz zinciri halkalar arasndaki hareketlerinin ve nerede olduklarnn bilinmesi irketler iin olduka nemlidir. Bu sayede, hem irket yneticileri aralarn srekli olarak takip edebilmekte hem de yetkilendirilmi mteriler kendi taycsyla iletiim kurarak onlar izleyebilmektedir. Bu uygulama ile rota d maliyetlerde tasarruf salanr; ara izleme sistemleri acil durumlar, arza, trafikten kaynaklanan problemler gibi durumlar iin daha gelimi iletiim olana salanr; ayrca aralarda kaybolma veya alnma gibi durumlar minimuma indirir. CBS tabanl ara takip sistemi sayesinde firmalar bu bilgilere anlk olarak izleme ile veya gemie dnk kaytlarda sorgulama yaparak sahip olabilmekte ve zincirdeki

140 141

Laura Lang, Transportaton GIS, CA:Esri Pres, 1999, s.1. M.O. Korkmaz-H.Smen- R.N. elik, Arz Zinciri Ynetiminde Corafi Bilgi Sistemlerinin Kullanm, TMMOB Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas 10. Trkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultay28 Mart - 1 Nisan 2005, http://www.khmo.org.tr, 23.12.2006.

66

kopuk halkay bu sayede tamamlayabilmektedirler. Bu konu ayrntl olarak ileriki blmde aklanmtr.

ekil 2.7: Arz Zincirinde CBSin Kullanld Baz Sreler Kaynak: M.O. Korkmaz-H.Smen- R.N. elik, Arz Zinciri Ynetiminde Corafi Bilgi
Sistemlerinin Kullanm, TMMOB Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas 10. Trkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultay28 Mart - 1 Nisan 2005, http://www.khmo.org.tr, 23.12.2006.

Alt Yap Planlama; Lojistik iin mallarn nerede olduunu bilmek, ok byk nem tamaktadr. Ancak, eya ve insanlarn bir noktadan dierine hareketini ve ulamn salayan altyap (otoyol, demiryolu, kanallar vb.) ile otoyol otoriteleri (yollarn nereye ina edilmesi gerektii vb.) ne ait kararlarn alnmas da bir o kadar nemlidir. Otoyollarn durumlarn izlemek, alternatif yol almalar ve yol gzergah belirleme asndan CBSne ihtiya duyulmaktadr142.

142

Longley, a.g.e., s.45.

67

2.2.4.4. E-Lojistikte Stok ve Datm Ynetimi Datm ve stok ynetiminde geleneksel modellerin terk edilmeye balanmasyla, ana ve arac firmalarn uzmanlamas gereklilii kanlmaz hale gelmitir. Buna sebep; web zerinden gerekletirilen ilemlerde mteri beklentilerinin artmas ve yasal dzenlemeler gsterilebilir143. Web zerinden datm yapan firmalara ilikin olarak ortaya bir model konmu ve uygulamalar u ekilde snflandrlmtr144: 1. Stoklamann ana firmaya ait olduu entegre sisteme tam anlamyla entegre bir ambarn, stoklamann yan sra bayi, datc ya da nihai mterilere sevkiyat da yapabilecei sistemdir. 2. Stoklamann ana firmaya ait olduu ayrlm sistemler: Firmann, web zerinden gelen sipariler iin ayr bir envanter ayrd sistemler. 3. Stoklamann dar verilmesi: Bir lojistik firmasnn web siparileri iin stok tutup bu siparilerin sevkiyatlarn gerekletirdii sistemler. 4. Noktasal sevkiyatlar: Web zerinden siparii alan bayi ya da ara firmalarn mallarn alm, hazrlanmas ve sevkiyatn gerekletirdii sistemler.

2.2.4.5. Sanal Depolama Sanal depolama kavram, sadece dnya apnda datm merkezleri kullanarak etkin ve doru performanslar sergilemeyi salayacak karma algoritmalardan faydalanan dinamik ve srekli malzeme lojistik ilevlerinin altndan kalkabilen bir evrensel sistem olarak tanmlanmaktadr. Kavramn temelini; gerek zamanl olarak, dnya apndaki veri tabanlarndaki byk miktarlardaki verilerin
143 144

Orhan, a.g.e, s.64. A.g.e., s.64-65.

68

hzla ilenmesine olanak veren yeni teknolojiler oluturmaktadr. Bu tr bir sistemin avantajlar retilen i ve dorulukta miktar kazanmlar, mteri hizmetleri iin annda malzemenin durumunun grnmesi, ulatrmada tam kontrol ve sanal veritabanna girmeye hakk olanlar iin veri analizi yeteneidir. Ayrca, sanal depolama envanteri drmekte, retilen i ve mteri hizmetlerini arttrmaktadr.

ekil 2.8: Sanal Depolamann Kavramsal Modeli Kaynak: Sanal Depolama, Lojistik Trkiye, http://www.lojistikturkiye.com, 13.12.2006. Sanal depolama kavram gelime ve uygulama bakmndan hala olgunlua ulamamtr. Sanal depolama baz elektronik ve telekomnikasyon irketleri tarafndan kullanlmaktadr. Birok irket tarafndan verimli olarak kullanlabilmesi iin eitli aratrmalarn ve rneklerin yaplmas gerekmektedir145.

145

Lojistik Trkiye, http://www.lojistikturkiye.com, 13.12.2006.

69

2.2.4.6. E-Lojistikte Geri Dn Lojistii E-ticarette geri dn lojistii, uygulamaya ileri lojistikten sonra balanan nemli bir konudur. Kokkinaki vd. (1999) e-ticarette geri dn lojistiinin roln incelemi ve geri dn lojistik faaliyetlerinin e-ticaret uygulamalaryla zdeleen modelini belirtmitir. u an en yaygn kullanlan e-geri dn lojistik ekli; yeni ve kullanlm rnlerin beraber sunulduu elektronik pazar yerleridir. Ayrca, kullanlm paralar ya da yeniden retilmi rnleri internet a kullanarak sunan siteler bulunmaktadr. Son olarak; toplama, seme, yeniden kullanm ve yeniden datm ieren internet a tabanl rnekler bulunmaktadr146. Tablo 2.9: Geri Dn Lojistiinin Elektronik Faaliyetlerle likisi E-ticaret Uygulamalar -Pazarlama -Satnalma Geri Dn Lojistii Faaliyetleri
Kullanlabilir rn, para ve materyallerin reklam Aranan kullanlm rn, para, materyal hakknda bildirim Tedariki/mteri iin aratrma Satn alma anlamalarn yapma Beklenen teslimat hakknda bilgi alma Aranan kullanlm rn, para ve materyal talebine cevap Fiyatlama (rnein belirli, anlamal, ak artrma) Sipari sreci Sipari takibi Mteri faturalama, toplama ve deme rn takibi Mteri destei Mteri/rn izleme

-Sat

-Sat Sonras Hizmetler

Kaynak: A. I. Kokkinaki-R. Dekker-J. van Nunen-C. Pappis, Econometric Institute

Report EI-9950/A, Econometric Institute, Erasmus University Rotterdam, The Netherlands Rotterdam School of Management, Erasmus University Rotterdam, The Netherlands University of Piraeus, Greece An Exploratory Study on Electronic Commerce for Reverse Logistics, https://ep.eur.nl/bitstream/1765/729/1/feweco19991222101228.pdf, 22.01.2007.

146

Helena Ramalhinho Loureno-Juan Pablo Soto, Reverse Logistics Models And Applications: A recoverable Production Planning Model, IET Institut Destudis Territorials, Document de Treball / Working Paper # 3 Grup de Recerca en Logstica Empresarial October 2002 http://www.grel.org/wp/IET_working_paper_003.pdf, 22.01.2007.

70

Tablo 2.5; geri dn lojistiinde uygulanabilecek e-ticaret faaliyetlerini zetlenmitir. Lojistik operasyonlarn basitletirmek iin e-ticaret, nc parti ile anlamalar ve dier tanmlanm lojistik fonksiyonlar da sunmaktadr147. 2.2.5. E-Lojistik Uygulamalar E-Lojistik hizmetlerin bilgi teknolojileri yardmyla mterilere ulatrlmas bir takm sistemli uygulamalar iermektedir. Hizmetlerin elektronik ortam zerinden sipari alnp-verilmesi, siparie ait bilgilerin takibi, bilgilendirilmesi, vb. uygulamalarn en yaln hali ekil 2.7de gsterilmitir. Elektronik Sipari Onay Emri Yklendi

Ynetim Merkezi

Mteri Bilgi
Hizmetleri

Boaltld

Mteri Bilgi
Hizmetleri

ekil 2.9: E-Lojistik lem Sreci Kaynak: T.C Babakanlk D Ticaret Mstearl hracat Gelitirme Etd Merkezi( GEME), Lojistik Sunusu, http://www.igeme.org.tr/tur/pratik/lojistik.pdf, 13.09.2006. Mteri tarafndan elektronik imkanlar kullanlarak verilen sipari, btn akn kontrol edildii ve ynlendirildii ynetim merkezinde deerlendirilmekte ve onaylanmasnn ardndan i emrinin verilmesi ve bu emrin alndnn merkeze bildirilmesi, mteakiben yklemenin gerekletirilmesi ve bu ilemin merkeze bildirilmesi, ardndan merkezdeki mteri bilgi hizmetleri araclyla maln yklendiinin mteriye bildirilmesi, mal mteriye ulatnda boaltma ileminin yaplmas ve bu durumun merkeze bildirilmesi ve son olarak da mteri bilgi hizmetleri araclyla mterinin maln indirildiine dair bilgilendirilmesi ilemleri
147

A.g.e., 22.01.2007.

71

gerekletirilmektedir. Btn bu uygulamalar elektronik ortamda ve genellikle otomatik olarak gerekletirilmektedir. Mal ak devaml bir ekilde gzlenebilecei byle bir sistem ierisinde en hzl ve en esnek zm retilerek hizmetin optimal ekilde salanmasna imkan tanmaktadr148. 2.2.6. E-Lojistik Yazlmlar Lojistik sektrnde kullanlan yazlmlar; elektronik veri deiimi (EDI), barkod, radyo frekansl tanmlama (RFID), kurumsal kaynak planlama (ERP), depo ynetim sistemleri (WMS), tama ynetim sistemleri (TMS), ileri planlama sitemleri (APS), corafi bilgi sistemleri (CBS), uydu ara takip sistemleri, sipari ynetim sistemleri (OMS), intranet ve extranet vb. sistemler olarak sralanabilir. Lojistik iletmeler tm faaliyetlerinde bu yazlmlardan yararlanma ansna sahiptir. Sipari Ynetimi retim Planlama ERP Sipari Oluturma Satnalma Toplama ve Paketleme Sipari Gerekletirme WMS Depo Operasyonlar RFID Ykleme Optimizasyonu Sevkiyat Planlama TMS Kayt ve zleme Teslimatn Onay

EDI

ekil 2.10: Lojistik Yazlmlar Kaynak: S&T IT Solutions&Services, http://www.snt.si/Dogodki/Prezentacije/20051017-SSA-ERP/SSA-WMS-MaartenBaltussen.pdf, 28.09.2006.

148

T.C Babakanlk D Ticaret Mstearl hracat Gelitirme Etd Merkezi( GEME), Lojistik Sunusu, http://www.igeme.org.tr/tur/pratik/lojistik.pdf, 13.09.2006.

72

Tedarik zinciri srelerinin gerek zamanl izlenebilmesi, verim artnn salanmas ve mteri memnuniyetinin artrlmasn salamak iin ilgili yazlmlarn kullanlmas bir gereklilik olarak grlmektedir. Etkin yazlm uygulamasyla farkl taleplere ortak kaynaktan zm yaratmak ve hzla deien koullara ayak uydurmak mmkndr. Bu sayede doru tahmin ve planlama, sevkyat hznn artrlmas, stok planlamasnn efektif hale getirilmesi, yeterli ve tutarl bilgi tutabilme ve izleyebilme gibi kazanlar da elde edilmektedir149. 2.2.6.1. EDI (Elektronik Veri Deiimi) Elektronik Veri Deiimi (EDI), iletmelerin birbirleri ile belge ve bilgi transferlerini standart bir dzen kullanarak bilgisayardan bilgisayara gerekletirmelerine imkan veren, lojistik faaliyetlerde ska kullanlan bir sistemdir. EDInin ilk uygulama alan da tamaclk sektr olmutur. EDI bal iletmelerin; faturalarnn, konimentolarnn, sevk teyitlerinin, ykleme detaylarnn ve deitirmeyi setikleri eitli bilgilerin dei-tokuunu mmkn klmaktadr150. Temel amac, farkl ortamlarda alan uygulama yazlmlar arasnda belli standartlarda veri transferinin gerekletirilmesidir151. A letmesi Uygulama B letmesi Uygulama

lemler

lemler

EDI Verisi letiim

EDI Verisi

ekil 2.11: EDI Uygulamas Elegans, http://www.elegans.com.tr/haberdetay.asp?varLang=T&HaberCode=42, 29.12.2006. Rushton-Croucher-Baker, a.g.e., s.530. 151 TOBB-GS1 Trkiye, http://www.tobb.org.tr/gs1/edi.php, 20.01.2007.
149 150

73

Kaynak: EDI Zone, http://www.theedizone.com/edi_resources/images/edi_ani.gif, 20.01.2007.

EDInin eitli faydalar unlar iermektedir152: Artan letiim ve Birbirine Bal Birok Bilgisayar Sistemi (Networking); Kanal yelerinin iletme srelerine ait gncel bilgileri elektronik ortamda aktarmasyla, tedarik zinciri boyunca iyileme salanr ve verimlilik artar. Daha Verimli Ticari lemler; Evrak ilemleri ve tekrarlar ortadan kalkar, geni yelpazede ilem faaliyetlerinin dn sreleri nemli lde azalr. Artan Doruluk; lemler derhal bilgisayardan bilgisayara aktarlr. Bilgiler manuel olarak gnderildiinde hatalarn olmas normaldir, ancak bilgisayardan bilgisayara transferinde hemen hemen olanakszdr ayrca bilgilerin sadece bir kez bilgisayara girilmeye gerek klmaktadr. Azalan Kanal Bilgi lemleri; Tedarik zinciri yeleri arasndaki bilgi aknn nemli lde hzlanmasn salar. Bu hzlanmayla bilgiye ulam maliyetleri de azalr. Hzl Yant; Mteri ve tedariki sipari ilem sreleri azalr, kanal boyunca gncel bilgi eriimini mmkn klar. Artan Rekabet stnl; EDI tedarik a boyunca envanterin sevk sresini azaltmaya, sermaye harcamalarn azaltmaya, yatrm getirisini arttrmaya ve mteri hizmetlerinin srekli ilerleme gerekletirmesine olanak salar.

152

Ross, a.g.e, s.90.

74

2.2.6.2. BARKOD Barkod, otomatik tanma/bilgi toplama teknolojisinin temel unsurlarndan biridir. Hzl, doru ve kolay bilgi giri yntemi olan barkodlar, sistemlerin daha ekonomik kullanlmasn salar. Hangi rnn ne kadar satt, stok saptanmas, yeni sipariin belirlenebilmesi gibi konularda barkodlar byk kolaylk ve kullanllk sunmaktadr153. Bu zellikler ksaca aklanrsa154: Doruluk; En doru bilginin alnmasn salar ve kullanc hatalarn ortadan kaldrr. Benzer rnler veya benzer kodlara sahip rnler arasndaki karkl nler. Hz; stenen bilgi manuel ekilde toplanacak bilginin ok stnde bir hzla ve doru bir ekilde toplanr. Bu toplanan bilgiler ok hzl bir ekilde bu bilgileri ileyebilecek, deerlendirebilecek kiilere veya ortama ular. Ekonomiklik; Doruluun artmas ve veri giri hznn ykselmesi ile iilik maliyeti decek sistem daha ekonomik olacaktr. Kullanllk; Barkod rnlerinin bilgisayara balamas ve iletmesi ok kolaydr. Bu sistem ile gvenilir, detayl, hzl veriler toplanr. Bu toplanan bilgiler ile sistem daha etkili ynetilebilir.

153 154

Trkan Yney, TB TAK Bilim ve Teknik Dergisi, Say.448, Mart 2005, s.102. Barkod Center, http://www.barkodcenter.com/barkod_yararlari.php, 17.01.2007.

75

RET C

MTER

Elektronik Veri Deiimi(EDI)

GNDER C
SSCCnin tanmlad paletin

B LG SAYAR

ayrntl bilgileri

ALICI B LG SAYAR

SSCC Barkodu baslr

EANCOM mesaj (DESADV) Tayc, Datc Palet yer deitirirken

SSCC barkodu okutulur

SSCC Barkodu okutulur

ekil 2.12: Tedarik Zincirinde Barkod Uygulamalar Kaynak: Tedarik Zinciri Uygulamas, EAN-UCC Sistemi Uygulama Klavuzu Tanmlama, Numaralandrma ve Barkod Standartlar, TOBB, 2000, s.8. Ticari rnlerin tanmlanmas ve numaralanmas ile bu numaralarn barkodlarla simgelenmesi, sat noktalarndaki sat ilemlerine olduu gibi fabrika, datm merkezi, depo gibi ortamlarda maln teslim alnmas, envanter ynetimi, mal sevkiyat gibi bir ok lojistik uygulamaya da doruluk, kolaylk ve hz kazandrmaktadr. Ticari rnlerin tanmlar, numaralar ve barkodlar ticari rnn hareket ettii tedarik zinciri iinde ve datm kanallar boyunca gerekletirilen satn alma, envanter ynetimi, sipari verme, sat ve sat noktas operasyonlarnda otomasyon yaplmasn salamaktadr. Bylece ilemlerin elektronik ortamda gerekletirilmesine olanak vermektedir155.

155

EAN-UCC Sistemi Uygulama Klavuzu: Tanmlama, Numaralandrma ve Barkod Standartlar, TOBB, 2000, s.9.

76

ekil 2.13: Gnlk Hayatta Ska Karlalan Barkod Kaynak: Bos Grup, Barkod Teknolojisine Ynelik Temel Aklamalar, http://www.bosgrup.com/pdf/barkod nedir.pdf, 26.12.2007.

2.2.6.3. RFID (Radyo Frekansl Tanmlama) RFID; cisimleri radyo dalgalarn kullanarak tanmlayan bir sistemdir. Tipik olarak, bir okuyucu ve bir mikroipte dijital bilgiyi tutan antenden oluur. Anten mikroipin bilgisini okuyucuya iletimini salar. Okuyucu, ald radyo sinyallerini dijital bilgiye dntrr. Bylece bilgi bilgisayar sistemine aktarlarak, kullanlacak hale gelir156. Son yllarda lojistik sektrnde teknoloji kullanmnda RFID teknolojisinin ne kt grlmektedir. RFID teknolojisi sre takibinden depo yerleimine kadar pek ok alanda yararl olmaktadr. Teknoloji standartlatka, tedarik zinciri ynetiminde daha ok kullanlacaktr. Ama idari hatalarn, barkod tarama srasndaki iilik kayplarnn, irket ii hrszln, sevkiyat hatalarnn ve stok dzeylerinin azaltlmasdr157. Gnmzde lojistik sektrnde RFID uygulamalar unlar iermektedir158: Hangi ara/src depoya geldi/girdi, rn ne zaman depoya geldi, Yeri, Kim tarafndan hangi operasyona tabi tutuldu, zinsiz karlan rnler iin uyar,
156

RFID Journal, Glossary of RFID Terms, http://www.rfidjournal.com/article/glossary/3#137, 23.12.2006. 157 RFID Turkey-Trkiyenin RFID Merkezi, RFIDn Yararlar ve Kullanm Alanlar, http://www.rfidturkey.com, 23.12.2006. 158 Lojistik Trkiye, http://www.lojistikturkiye.com/menu.asp?menu_id=40&page_id=5, 23.12.2006.

77

Paketlerin otomatik olarak ayrlmas. RFID kullanm ile lojistik sreler hzlanmakta ve maliyetler dmektedir. retim ve lojistik srelerinde bilgi aknn elle takip edilmesinden kaynaklanan hatalar ve zaman kayplar da nlenmektedir159. RFID; ayn anda tanmlama, salam ve kabul edilebilir alma mesafesi, gr as gereksinimi olmamas (otomatik okuma) gibi zelliklerinden dolay tercih edilmektedir. Ancak alternatifleri (rnein barkod) kadar ucuz bir sistem olmadndan ve baz sorunlu durumlardan (metal, sv vb.) olumsuz etkilenmektedir160. Tablo 2.6: RFID le Tedarik Zinciri zerinde Salanan Faydalar retici Sipari ykleme zamanlarnda azalma
Sipari doruluk

Lojistik Hizmet Perakendeci Salayc Daha iyi sipari teslim Maaza ii yerleimin gerek zamanl veriler ile oranlar
daha iyi yaplmas

gnderimlerinde Stok daralmasnda

azalma

Sat noktas etkinliinin artmas, k kontrollerinde doruluk

Perakendeciden daha iyi Ynetim ve insan tketici sat verisi salanmas hatalarnda azalma

Gelitirilmi ters lojistik faaliyetleri

Raf ve depo seviyesinde daha doru ve hzl stok takibi

Dk sahtecilik

Dk iilik gereksinimleri

Tedariki stoklarnn daha iyi Stok izlemede daha az Stok seviyelerinde zaman ve daha dk optimizasyon ynetilmesi
maliyet rn gvenlii iin yaplan geri arlarn kolaylamas

sralamada daha fazla etkinlik

Tedariki demelerinin ve yklemelerinin otomatikletirilmesi

Daha doru talep planlama

Etkin operasyonlar ile kapasite art Daha dk gvenlik stoklar Yrtme hatalarndan daha az cezai demeler ilerin daha etkin Kullanlmas
Yanl teslimlerin azalmas ile daha dk cezai demeler

ilik maliyetlerinde azalma

Yeniden kullanlabilir varlklarn daha etkin ynetimi

Gri pazarlarn daha etkin izlenmesi

Kaynak: Alp stnda-Mehmet Tanya, RFID Yatrmlarn Etkileyen Faktrler zerine Bir alma,http://www.rfidturkey.com/itu/makale/RFID-3w.pdf-EkSonu, 10.01.2007.
159 160

Hacer Erar, TB TAK Bilim ve Teknik Dergisi, RFID Teknolojisi, say 457, Aralk 2005, s.100. EPC Global, http://www.epcglobal.tobb.org.tr/rfid.php, 16.01.2007.

78

Tablo 2.6 gstermektedir ki; RFID teknolojisi ile birlikte tedarik zincirinin her aamasnda gerek zamanl stok ve lojistik bilgisi retici, tedariki, datc ve perakendeciler tarafndan paylalabilmektedir. RFID uygulamalar ile salanan faydalar verimlilik, doruluk grnrlk ve gvenlik olarak snflandrmak mmkndr161.

2.2.6.4. ERP (Kurumsal Kaynak Planlama) ERP; irketin tedarik ilemlerinden sat sonras mteri desteine kadar btn srelerin bilgi teknolojileri ortamnda btnletirilmesidir. ok sayda hammadde, yardmc madde ve dier retim bileeni kullanan karmak iletme yaplarnda bilgi teknolojileri yardmyla kurumsal kaynak planlamas sistemleri verimlilii nemli lde arttrmaktadr162. ERPnin yararlar163: retimi standart ve daha hzl hale getirmek; retim irketleri irketin farkl birimlerinin ayn ii yapmak iin farkl bilgisayar sistemleri ve yazlmlar kullandklarn sklkla grlr. ERP sistemleri standart bir yntemle retim iini otomatik hale getirirler. Farkl sistemlerin, tek ve entegre bir sisteme dnmesi, zaman kazandrr, retimi artrr ve genel ynetim maliyetlerini drr. Stoklar azaltmak; ERP retim ilemini daha przsz hale gelmesini ve stok kontrol ileminin izlenebilir hale gelmesini salar. Bylece stoklar azaltlr, daha iyi planlama salanr, ambarda ve retim yerinde stoklarn azalmasn salar. Bu sayede maliyetler dp rakipler karsnda fiyat ve rekabet avantaj salanr. Finansal bilgileri entegre etmek; st ynetim irketin karna bakmak istediinde gerei farkl ynleriyle aratrmak zorundadr. Muhasebe kendi
161

Alp stnda-Mehmet Tanya, RFID Yatrmlarn Etkileyen Faktrler zerine Bir alma, http://www.rfidturkey.com/itu/makale/RFID-3w.pdf - Ek Sonu, 10.01.2007. 162 brahim Krova, letmeler Aras E-Ticaret, TO Yaynlar 2001-32, s.24. 163 irketler ERPyi Neden Tercih Eder, Akademik Biliim Konferanslar, http://ab.org.tr/ab06/bildiri/28.doc, 29.12.2006.

79

sistemine gre kar rakamlar verir, sat baka formatta kar bildirir, her birim kendi sistemiyle kara ne kadar katkda bulunduklarnn bilgisini verir. ERP tek bir formatta gerek rakamlar sunar. Kimse itiraz edemez, nk herkes ayni sistemi kullanmaktadr. Mteri siparilerini entegre etmek; ERP sistemi sipariin alnmasndan balayp sipari kamyona yklenip fatura kesilene kadar tm ilemi kontrol eder. Her birimde bulunan ve dier birimlerle haberlemeyen farkl sistemler yerine tm ilemler tek merkezden idare edilir. Personel ilemlerinde standartlama; baz irketlerin deiik yerlerde fabrikalar ve brolar vardr. Bunlar farkl nsan Kaynaklar sistemlerini kullanrlar. ERP bunlar da standart hale getirir. Tm organizasyonun batanbaa btn ilemlerinin bilgisine annda eriim; ERP, nemli ilerin btnyle girildii, kaydedildii, ilenildii, izlenildii ve bildirildii bir iletme veritaban salar 164. Bu erevede, hangi mteriye ait sipariin, hangi datm merkezinden karlanmas veya hangi fabrikada retilmesi gerektii, tm fabrikalarn malzeme ve hizmet ihtiyalarnn karlanmasnn uygun olaca, fabrikalarn elinde bulunan makina, malzeme, igc, enerji, bilgi ve dier retim ve datm kaynaklarnn nasl egdml ve ortaklaa kullanlabilecei anlalmaktadr165.

2.2.6.5. OMS (Sipari Ynetim Sistemleri) Lojistik bilgi sistemi temel olarak sipariin ynetimidir. Pazarlama sat ile sipari ynetimi arasndaki iletiime bal olarak dngnn tamamlanmas sz konusudur. Dier bir anlatmla sipari ynetimi, mteri hizmet kalitesinin gstergesidir. stenen dzeyde hizmetin sunulabilmesi iin siparilerin planlanmas,

164

Khalid Sheikh, Manufacturing Resource Planning(MRP II): with Introduction to ERP SCM and CRM, McGrow Hill, 2003, s.521-522. 165 Yaln System, http://www.yalindanismanlik.com/erp/erp.htm, 16.01.2007.

80

alnmas, aktarlmas, ilenmesi, hazrlanmas ve yollanmas srasnda bilginin, envanterin ve dokmantasyonun eksiksiz yaplmas gerekir166. Sipariin istenilen zamanda, istenilen yerde ve istenilen miktarda doru olarak hazr bulundurulmas iin, sipari ynetim sistemleri kullanlmaktadr. Bu sistemlerin salad kazanmlar u ekilde sralanabilmektedir: Mteri memnuniyet derecesi artar, Mteri hata oranlar azalr, letme esneklik kazanr, Sipari takip kontrol salanr, evrim sreleri ksalr, Sipari deikenliinin etkisi en aza indirilir. Ayrca Sipari ynetim sistemleri ile teslim edilemeyen mallar, bekleyen sipariler, tkenen stoklar, sipari karlama oranlar, mteri memnuniyetleri, sat kayplar kolayca llebilmektedir167.

2.2.6.6. WMS (Depo Ynetim Sistemleri) WMS; depo ve datm merkezlerindeki stok, ekipman, igc kaynaklarnn ve depolama lojistik srelerinin bir btn olarak ynetimini salamaktadr. Kurum iinde yaplan retim, satnalma, lojistik planlama, sipari ynetimi ile sat kanallar boyunca yaanan taleplerin karlanmasna imkan veren operasyonlar yneten WMS, barkod ve RF iletiim teknolojileri ile birlikte kullanldnda depolama ve datm lojistik verimini azami seviyeye karabilmektedir168.

166 167

Grdal, a.g.e., s.23. Atilla Yldztekin, Dnya Gazetesi iin Lojistik Yazs 28 ubat 2002, irketinizi yneten kim Siz mi Envanteriniz mi, http://www.atillayildiztekin.com 168 Selco Systems Engineering & Logistics Consulting, http://ww.selco.com, 11.02.2007.

81

WMS fonksiyonlar tm depo faaliyetlerini kapsamaktadr169: Mal Kabul: Depo planlama, ebat ve alklarn listelenmesi, kalite rneklemesi. Yerletirme: En iyi stok yerine karar verme ilem sreleri, uygulanabilir tm stok trleri iin destek. Yenileme: Sabit veya sipari tabanl ikmalleri depolara toplama. Toplama: Gzergah optimizasyonu, yerletirme. Katma Deerli Hizmetler: Gruplama, etiketleme, montajlama. Paketleme: Doru kutu/koli byklklerini tanmlama. apraz Sevkiyat: Planlama, etiketleme ve ayrtrma. Ayrtrma: eitli kategorilere (sipari, tat ya da corafi alan) ayrma. Sevkiyat: Rota kontrol dzenleme, belgeleme, sevkiyat bilgilerinin iletimi. Ynetim: Depo i gc planlama, performans lm, retim plan, modelleme (yeni rn iin snflandrma ya da dzeltmeler), faturalama, palet ynetimi, gmrk raporlama. Stok Saym: Tam saym ve srekli envanter. Depo ynetim sistemlerinde; bir depodaki btn rn ve siparilerin teslim alma, elleleme ve depolama faaliyetleriyle ilgi her trl detay ve bilgi kayt altna alnr. Buna ek olarak, WMSde, depoda kald sre boyunca btn envanterin yeri de net bir biimde kayt altnda tutulmaktadr170.

Rushton-Croucher-Baker, a.g.e., s.350-351. Depo Ynetim Sistemi, http://www.dhl.com.tr/publish/tr/tr/services/logistics/it.high.html, 03.01.2007.

170

169

82

WMS kullanarak u yararlar salanr171: Depo giri ve k ilemlerinin srelerini optimize eder ve ilemlerin saylarn azaltr, Hareket halindeki ya da duran stoklar en iyi ekilde kullanma ve yeni dzenlemeleri uygulamay salar, Kaynak kullanmn optimize eder ve iilik maliyetlerini drr, Depo envanterine netlik ve doruluk kazandrr, Toplama hazrlk srelerini azaltr, retkenlik artar, Depo bilgisine kolay eriim salar, Rekabet avantaj salar, Datm merkezindeki alann daha verimli kullanmn salar, Gelitirilmi sipari karlama, Tedarik zinciri maliyetleri der.

Bu sistemin en nemli avantaj; hzl ve doru bilgi salamasnn yannda mallarn niteliklerinin bozulmas halinde geri denetim yeteneinin bulunmasdr172. 2.2.6.7. TMS (Tama Ynetim Sistemleri) TMS; datm sistemlerinin ve evriminin optimizasyonu ile nakliye srelerini ve maliyetlerini azaltan, tatlarn ve yklemelerin e zamanl i takibini yaparak, teslimat program hakknda mterilere bilgi veren bir sistemdir173.

171

Conceil Assistance Teknique Logistique, Systemes Dinformations Logistique, http://www.catlogistique.com/systemes_d'informations_logistique.htm, 12.01.2007. 172 Rushton-Croucher-Baker, a.g.e., s.351. 173 Conceil Assistance Tecnique Logistique, Systemes Dinformations Logistique, http://www.catlogistique.com/systemes_d'informations_logistique.htm, 12.01.2007.

83

TMS u faaliyetleri ier174: Ak ve Olay Ynetimi, Datm A Ynetimi, Mteri ve Tayc Szleme Ynetimi, Grnrlk/ zleme ve Takip, Bilgi ve Raporlama Ynetimi, Tama Dokmanlar Ynetimi, Gmrk lemleri, Ykleme Planlama ve Optimizasyonu, Rota Planlama ve Programlama, Tayc Seimi ve Ara-Src Planlama. TMSne ok nem verilmesinin nedeni, ilk blmde akland zere tama maliyetlerinin toplam lojistik maliyetlerinin iinde byk bir orana sahip olmasdr. Sistemin salad yararlar175: Datm sisteminin ve eviriminin optimizasyonu ile nakliye srelerini ve maliyetlerini azaltr, alan saysn ve buna ilikin maliyetleri azaltr, Teslimat programna ilikin, yk ve ara bilgilerini dzenler, Mteri hizmet kalitesini arttrr. 2.2.6.8. APS ( leri Planlama Sistemleri) APS; karar destek ve iletme planlamasndan oluan ok geni bir sistemdir. letmelerin lojistik faaliyetlerinin, verimli ekilde planlanmasna ve ynetilmesine olanak salamaktadr. Bu sistem, gerek zamanl talep ve/veya tahmin, retim
Cap Gemini Ernst&Young, Transportation Software 2003, http://www.logisticsit.com, 26.07.2007. 175 Conceil Assistance Tecnique Logistique, Systemes Dinformations Logistique, http://www.catlogistique.com/systemes_d'informations_logistique.htm, 12.01.2007.
174

84

kapasitesi ve hzyla ilgili bilgiler, envanter tutma derecesi, tedariki teslimat sreleri, ortak maliyetler, vb. iletme retim ve envanter gereksinimlerine ait kararlar almay kolaylatrmaktadr176. APS; fonksiyonlar ve ilemler ararsndaki aktiviteleri tanmlarken, tm
lojistik ve tedarik zinciri kararlarndaki bilgi ve koordinasyonu btnletirmeyi amalar. Sistemin, ilemleri yerine getirmesini ve geliimini salayan 4 faktr vardr
177

1. Yatay tanma planlama, 2. Tedarik zinciri gzleme, 3. Ezamanl kaynak dncesi, 4. Kaynak kullanm. Sistemin yararlar u ekilde aklanmaktadr178: retim sresini ksaltr, Stoklar azaltr, stok devir hzlarn arttrr, Mteri hizmetlerini iyiletirir, siparii karlama etkinliini arttrr, Planlama dnemimi ksaltr, Planlama srecinin etkinliini arttrr ve maliyetlerini azaltr, retim sreci boyunca ynetimin kontroln salar, Toplam tedarik zinciri maliyetlerini azaltr. 2.2.6.9. ATS (Ara Takip Sistemleri) Daha nceki blmde ksaca anlatld zere, ara takip sistemleri sayesinde mobil aralarn konum (koordinat) ve durum (hz, vb.) bilgilerini grafiksel birok ayrntl konumsal ve veritaban analizlerini birbirleri ile ve metinsel olarak bilgisayar ekrannda grntlemek ve sz konusu ara(lar) hakknda ilikilendirerek yapmak mmkn hale gelmektedir. Her trl kara, hava ve deniz aracnn dnya

Rushton-Croucher-Baker, a.g.e., s.533. Bowersox-Closs-Cooper, a.g.e., s.249. 178 Gnther Kruse, Advanced Planning&Scheduling-Todays Hot Topic In Manufacturing Systems, Supply Chain Analytics, http://www.supplychain.com, 27.01.2007.
177

176

85

zerindeki konumlarnn, uydular (GPS) yardm ile saysal haritalar zerinde izlenebilmesi olan Ara Takip Sistemi kullanc taleplerine gre farkl ve esnek uygulamalar ierir. Aralarn internet zerinden online takibi yaplabilir, yada kamuya ait bir aracn konum ve durum bilgileri, arata bulunan ATS cihazna daha sonra incelenmek zere kaydedilebilir. Benzeri ekilde, nakliye filolarna, ara kiralama irketlerine yada turist gruplarna ait aralarn hatta, doa turizmi yapan kamplarn yada hareket eden dier nesnelerin izlenebilmesi mmkndr. Aralarn online takibi alannda konum belirleme (GPS) ve haberleme (GSM, GPRS) sistemleri ile GIS (Corafi Bilgi Sistemi) teknolojisi kullanlarak deiik ama ve kapsamda birok farkl zmler sunmaktadr179. Gnmzde artk, GPS sistemlerinin monte edildii aralar biliim imkanlar ile donatlm lojistik merkezlerden takip edilebilmektedir. Modern ulatrma planlamas planlayan-uygulayan-talep eden geninin ortak bir konsenss ile oluturulmaktadr. Ulatrmay talep eden, sipariinin hangi koullarda hangi tip aralarda hangi ulatrma trleri ile tandnn yan sra, istedii anda kendisine lojistik firma tarafndan tahsis edilen ifre ile bulunduu yere en yakn internet imkan ile sipariinin nerede olduunu izleyebilme imkanna sahiptir. Arzu ettii takdirde lojistik firma ile koordine ederek, ykn konumunun deiimi iin karar verip, ykn pozisyonuna gre maliyet analizi yaparak alaca kararn etkin bir deerlendirmesini yapabilmektedir180. Yeni nesil Ara Takip Sistemlerinde bulunmas gereken olmazsa olmaz zellikler aada sralanmtr181: Dk iletme gideri salayan GPRS tabanl iletiim, Yksek konum hassasiyeti salayan GPS uydu alcs, Sisteme internet bulunan herhangi bir yerden ifre ile kontroll olarak eriim salayabilen internet tabanl yazlm,

179

Mehmet Sezgen-Murat Demirtal, Ara Konum ve Durum Bilgilerini Bilgisayarda Online Takibi:Ara Takip Sistemi, http://www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/C4-1.doc, 06.01.2007. 180 M. Hakan Keskin, Lojistik Tedarik Zinciri Ynetimi, Nobel Yaym Datm, 2006, s.87. 181 Uydu Ara Takip, Tamaclk ve Lojistik Dnyas 2005, Dnya Yaymclk, 2005, s.258.

86

Aracn sadece hareket ve durma bilgileri dnda ok nemli kontak ve buna bal rlanti bilgilerinin de takibi, Herhangi ek bir donanm ve maliyet gerektirmeyen yazlma dayal ok sensrleri ile srcnn arac kullanm hakknda (ani kalk, sert fren ve savrulma gibi) bilgi retme, Aracn yan sra srcnn de sistem tarafndan takibi, ok eitli raporlar alabilme (belirlenen tarihler arasnda hangi srcnn hangi aralarla ne tr ihlaller iledii gibi), arivleyebilme. Aracn rotasn, gemie ynelik hareketlerini, sensr bilgilerini, iki ynl mesaj kaytlarn vb. detay bilgilerine yksek hzda eriim, harita zerinde animasyon ve yaknlatrma olanaklar.

Lojistik ynetimi yazlmlar her aamada optimizasyonu maliyet bilgisini de dnerek gerekletirdii iin, tamamlanan projelerde malzeme stoklarnda %30-50 azalma, nakliye maliyetlerinde %10-12 azalma, lojistik maliyetlerinde %10-20 azalma, malzeme satn alma fiyatlarnda %5-10 azalma, kapasite kullanmnda %520 iyileme, sipari tamamlama orannda %5 iyileme, tahmin doruluunda %20-60 iyileme, raf mrl rnlerin stoklarnda %10-20 azalma sonular elde edilmitir.

87

2.2.6.10. Intranet ve Extranet Teknolojisi Intranet, sadece belirli bir kurulu iindeki bilgisayarlar, yerel alar (LAN) ve geni alan alarn (WAN) birbirine balayan adr182. Klasik a yaplarnn tm avantajlar, intranet sistemlerinde de geerlidir. Bunlar; kat kullanmn azaltlmas, performans kontrolnn ve ynetiminin kolayl, irket bilgilerinin srekli gncel olmas, iletme ii birimlerin birbirlerinin almasndan haberdar olmalar vb. olarak saylabilir. Farkl platformlarda oluturulan bilgileri tek bir arabirim ile kullanclara sunabilmesi, intraneti ekici klan baka bir zelliktir. Bylece, iletme iinde yaplan tm almalar kolayca standart balanabilir, doruluklar ve personelin tketici zerindeki etkileri daha kolay izlenebilir183. ntranet trleri aada verilmektedir184: letme ii iletiim aralar, letiim yannda, karlkl etkileim almalarnn da kullanld yaplar, Tketicilerin ve/veya birlikte alan iletmelerin de eriebildii yaplar. Extranet sistemleri, i ortaklarn internet zerinden birbirine balayan adr. nternet ile iletme dahilinde kullanlmakta olan intranet sistemleri arasnda bir kpr olarak da tanmlanabilir. Extranet zmleri, byk organizasyonlarn daha nce kullanmakta olduu EDI sistemlerinin kapsamnn geniletilmi/gelitirilmi versiyonlar olarak ele alnabilir. Extranet sistemlerinin nemli zellii; veri elde etme ve bunlar bilgiye dntrp deerlendirmede tedarik, retim ve sunum hizmetlerinin her noktasnda bir arada deerlendirilebilmesidir185.

ODT, nternet ve lgili Konularda Ska Sorulan Sorular, http://www.po.metu.edu.tr/links/inf/css25/bolum1.html#19, 01.02.2007. 183 Cokun Dolanbay, Yeni Ekonomide Baarnn Anahtar E-Ticaret Strateji ve Yntemler, Sistem Yaynlar, 2000, s.15. 184 A.g.e., s.15. 185 A.g.e., s.16.

182

88

2.2.7. Trkiyede E-Lojistik Yazlmlar Kullanm Lojistik sektrnde biliim kullanm Trkiyede yaygnlamam

bulunmaktadr. Yazlm kullanm ile ilgili olarak yaplan bir aratrmaya gre, yazlm kullanmnn da olduka dk olduu sonucu ortaya kmtr186.

iletiim , ila Yiyecek,iecek, perakende Otom otiv,beyaz eya,krtasiye Tekstil,m akina,ttn, reklam Kat,Mcevher,Grnt Dier, Lojistik 0 10 20 30 40 50 60 Sektr yzdesi %

Grafik 2.1: Trkiyede Sektrlere Gre Yazlm Uygulamalar Kaynak: Atilla Yldztekin, Computer World Dergisi, Lojistik Sektrnde Biliim, 23.03.2003, http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari, 16.09.2006. Ayn aratrmann sonucuna gre; lojistik tm ilemlerde %100 yazlm kullanm gerektirdii halde, nemli operasyonlarda bile bu oran %50nin altnda bulunmaktadr. Sektrde operasyonel programlarda bile uygun yazlm kullanmak yerine geleneksel yntemlerle allmaya abaland grlmektedir. Yurtdnda oka kullanlan el terminalleri ise, kargo dnda lojistik sektrmze girmemi bulunmaktadr187.

186 mr Kanalc, Trkiye ve Lojistik, Aratrma ve Meslekler Gelitirme Mdrl, zmir Ticaret Odas AR&GE Blteni, Kasm 2005, s.2 , http://www.izto.org.tr, 21.12.2006. 187 A.g.e, http://www.izto.org.tr, 21.12.2006.

89

Muhasebe Nakliye ynetimi Depo ynetimi Ara Takip Datm CRM Barkod ERP Yk takip, Adv. Plan. Liman 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Yazlm %'si

Grafik 2.2: Trkiyede Lojistik Yazlm Kullanm Kaynak: Atilla Yldztekin, Computer World Dergisi, Lojistik Sektrnde Biliim, 23.03.2003, http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari, 16.09.2006.

2.2.8. E-Lojistiin Salad Avantajlar E-Lojistik Sunan letmelere Salad Avantajlar: letmenin krtasiye-evrak harcamas azalr ve tekrar ilerden kurtulunarak maliyetler azalr, letmenin, hizmet yelpazesi geniler, letmenin sreleri hzlanr, letme ii ve d iletiim eksikliinden doan sorunlar kaybolur.

E-Lojistii D Kaynak Olarak Kullanan letmelere Salad Avantajlar: letmeler kendi ilerine odaklanrken, bilgi teknolojisinin tm etkinliinden faydalanma ans bulur, Mterilerin gznde iletmenin prestiji artar, Dier faaliyetler geliir (satnalma, datm, vb.) letmenin etkinlii artar, maliyetleri azalr.

90

E-Lojistik Hizmeti Kullanmann Mterilere Salad Avantajlar: stedikleri bilgilere annda ularlar, Siparilerin nerede olduu, ne kadar zamanda gelecei bilgilerine annda ulatklar iin kendi planlarn daha baarl gerekletirebilirler, Online sipari ile fiyatlar karlatrma olana kolaylar, Siparilerinin kaybolma ya da yanl adrese gitme gibi sorunlarla karlamalar azalr. Olas hatalara annda tepki verebilirler, retim iin ihtiya duyulan malzemelerin nceden tespiti ve hzl bir biimde teslimi salanr.

2.2.9. E-Lojistik Uygulamada Karlalan Zorluklar nternet kullanmnn ve alt yapsnn geliememesinden doan sorunlar nedeniyle, e-lojistik iletmeleri baz zorluklarla karlamaktadr. Kesintisiz iletiimde bulunmas gereken ilemelerin alt yapyla karlatklar problemler zetlenirse188: Merkez ile blgeler arasnda ki iletiimi salayan Frame/Relay hatlarda yaanan kopukluklar, Hatlarn tam kapasitede kullanlmamas, ubelerin internete balanmalarnda yaadklar sorunlar ve iletiim maliyetlerinin yksek olmas, zellikle blgelerde nitelikli bilgi ilem destek elemanlarnn

bulunamamas.

Batuhan Kocaolu, nc Parti Lojistik Ynetim Sistemlerinde Datm Planlamas Faaliyetleri ve Trkiyedeki Firmalarn Uygulamada Karlat Sorunlarn Analizi, YT FBE Makine Fakltesi Endstri Mhendislii YL Tezi, 2004, s.124.

188

91

BLM 3 TRK YEDE E-LOJ ST K UYGULAYAN LETMELER N NCELENMES 3.1. ARATIRMANIN AMACI Bu almada, lojistik iletmelerinin faaliyetlerinde elektronik uygulamalar kullanmasyla birlikte baarlarnn ne derecede etkilendiinin belirlenmesi amalanmtr. Ayrca, sz edilen iletmelerin bilgi teknolojilerini hangi faaliyetlerde kullandklar ve uygulama sonucunda ne tr faydalarn elde edildiinin tespiti hedeflenmitir. Aratrmaya katlan iletmeler aadaki konulara gre incelenmitir: Sunulan hizmetler Ciro, alan says, ortaklk yaps, faaliyet gsterdii yl letiim yaplar ve teknolojileri Sahip olunan kalite belgeleri E-lojistik uygulamalar Ama, bu balklar altnda e-lojistik uygulayan iletmelerin kendi sektrlerindeki durumlarn tm ynleriyle belirleyebilmektir. 3.2. ARATIRMANIN SINIRLARI Aratrmann bilgi toplama ynetiminin elektronik posta olmas nedeniyle herhangi bir il ile snrlandrmaya gidilmemitir. Ancak aratrmaya katlan tm iletmelerin Trkiye genel merkezleri stanbulda yer almaktadr. Aratrmaya katlan iletmeler, seilirken internet sayfalarnda mterilerin yk takiplerini yapacaklar Ara Takip Sistemleri blmnn bulunmasna dikkat edilmitir. Daha sonra bu iletmelerin tama ve depo-antrepo hizmetlerine ilave dier lojistik hizmetleri sunma art aranmtr. nk, sadece tama hizmeti veren kargo iletmeleri de gnmzde yk takip sistemi hizmeti sunmaktadr. Ayrca internet arama motorlarnda yaplan taramalarda; aratrmada belirlenen saynn 92

zerinde e-lojistik uygulayan iletme bulunmutur. Ancak gerekli aratrmalar yapldnda bunlarn sadece tama iletmesi olduu belirlenmitir. Tama tek bana lojistik iletmesi olarak adlandrmak iin yeterli olmayp, almann ilk blmnde de anlatld zere sadece lojistiin nemli bir faaliyetidir. 3.3. ARATIRMANIN YARARLARI Aratrma sonlandnda e-lojistik uygulayan iletmelerin sektrdeki yerlerini belirlemek adna yararl olacaktr. Szgelimi bu iletmelerin baarl olmadklar belirlenirse, faaliyetlerinde elektronik ortamdan yararlanmayan lojistik iletmelerin bilgi teknolojilerine bouna kaynak harcamamalar gerektiini syleyebilecektir. Salanacak dier bir yarar ise, bu konu ile ilgili ileriki yllarda yaplacak almalara yn vermek ve bir karlatrma kayna oluturmaktr. 3.4. ARATIRMANIN YARGILANMASI Trkiyedeki iletmeler dnya lojistik sektrn geriden takip etmektedir. almann ana konusu olan e-lojistik uygulamalar lkemizde yaygn olarak sunulmamakta ve tketiciler tarafndan da sorgulanmamaktadr. Bunun sonucunda uygulamann gerekletii iletme says ok az sayda belirlenmi olup, iki iletme de ynetim prensiplerini ne srerek aratrmaya katlmamtr. Tm bu olumsuzluklara ramen, aratrma sonucu gnmz iin geneli kapsayacak zelliktedir. Ayrca e-lojistik uygulayan iletme saysndaki azlk bu konuda yaplacak gelecekteki almalara kyaslama olana salama gibi byk bir yarar sunmaktadr.

93

3.5. B LG TOPLAMA YNTEM Bu aratrmada ele alnan sorunun zm iin kullanlabilecek en uygun yol, birincil kaynaklardan verilerin toplanmas ve bu verilerin uygun metotla analiz edilmesidir. Bunun iin gerekli veriler anket formu oluturularak toplanmtr. Veri toplamada almann ana konusuna uygun olarak elektronik posta yntemi kullanlmtr. Bu aratrmada, aratrmann amacna uygun birincil verilerin toplanmasnda blmden oluan yetmi soru ieren anket yntemi kullanlmtr. lk blmde kapal ulu sorulara, ikinci ve nc blmde cevaplayclarn mevcut ifadelere katlma derecelerini len Likert lei (Kesinlikle Katlmyorum Katlmyorum Kararszm Katlyorum - Kesinlikle Katlyorum) sorularna yer verilmitir. Bunlara ek olarak, son blmde iki adet ak ulu soru bulunmaktadr. Kapal ulu sorularda, cevaplaycnn verebilecei cevaplar standart hale dntrlr. Bylece, cevaplaycnn cevaplar snrlandrlr. Tahmin hatalarna bir nlem olarak, cevap klarna baka varsa yazn gibi bir seenek ilave edilir. Ama, u ya da bu nedenle gzden kam bir cevap olabilecekse, bunun verilmesine olanak salamaktr189. almada da bu aklamalar gz nnde bulundurulmu ve baz sorulara dier, belirtiniz ifadesi eklenmitir. Ak ulu sorularn en byk avantaj, aratrmacya beklenmeyi renme frsat vermesidir. Son olarak anketin bitimine, cevaplaycnn anket iinde ifade edemedii, ek olarak belirtmek istedii dnce ve fikirleri aklamasna olanak veren, bir ya da birka tane genel yorum istenen ak ulu sorunun eklenmesi yararl olacaktr190. Belirtildii zere, anketin son blmnde bu soru trnden yararlanlmtr.

189

Ahmet Hamdi slamolu, Bilimsel Aratrma Yntemleri, Beta Basm Yaym Datm, 2003, s.125. 190 Trker Ba, ANKET Nasl Hazrlanr Uygulanr Deerlendirilir, Sekin Yaynclk, 2005, s.6162.

94

Hazrlanan anket formu 2007 ylnn Nisan Mays aylar arasnda ilgili iletmelerin Gelitirme, Bilgi Teknolojileri, nsan Kaynaklar ve Lojistik Yneticileri tarafndan doldurulmutur. Sorularn geni kapsaml ve detayl olmas nedeniyle, baz iletmelerce birden fazla blm yneticisi tarafndan cevaplanmtr. ncelikle yetkililere aratrma ile ilgili bilgiler aktarlm olup, aratrma sonulandnda kendilerine iletilecektir. Aratrma sonularnn analizinde SPSS (Sosyal Bilimler in statistik Program-Statistical Package for the Social Sciences) 11.0 Microsoft Paket Program kullanlmtr. Uygulama blmndeki grafiklerde yine bu programdan yararlanlm olup, tablolar Microsoft Ofis Word Program yardmyla oluturulmutur. Aratrma verilerinin toplanmasnda kullanlan anket formu Ek 1de verilmitir. 3.6. ARATIRMANIN MODEL Lojistik firmalarnn, faaliyetlerinde elektronik uygulamalar kullanmasyla birlikte baarlarnn ne derecede etkilendiinin belirlenmeye alld bu aratrma aada aklanan model erevesinde (ekil 3.1) oluturulmutur. Anket formunun giri blmnde iletmenin; ad, telefonu, iletiim ve internet adresleri sorulmutur. lk blmde iletmelerin genel ve demografik zellikleri; faaliyet sresi, ortaklk yaps, temel lojistik faaliyet/leri, yllk ciro, alan says, lisans ve meslek okulu ayrm yaplarak lojistikle ilgili eitim alm alan says, iletme ii ve iletme d iletiim yapsna ait zellikler ile iletmelerin baarlar arasnda bir iliki olup olmad incelenecektir. kinci blmde iletmelerde elektronik ortam kullanmnn; mteri hizmetleri, sipari sistemleri, depo sistemleri ve tama sistemlerinde iyileme salamayla ilikili olup olmad incelenecektir. nc blmde iletmelerde e-lojistik uygulamalarna ait veriler

toplanmaya allmtr. Sonraki blmde ise; iletmelerin e-lojistikle ilgili

95

gelecekteki projelerini aklayabilecekleri, eklemek istediklerini belirtebilecekleri bir alana yer ayrlmtr. Aratrmann modeli u ekilde zetlenebilir:
letmelerin Genel ve Demografik zellikleri Faaliyet Sresi Ortaklk Yaps Temel Faaliyet/ler Yllk Ciro alan Says Lisans Meslek Okulu /D letiim Yaps Standart Belge/leri

letmelerde E-Lojistik Kullanm le Elde Edilen yilemeler Mteri Hizmetleri Sipari Sistemleri Depo Sistemleri Tama Sistemleri

letmelerde E-Lojistik Uygulama Amalar Uygulama Uygulama Sonucu Karlalan Zorluklar Gelecekle lgili

Tahminler

letmelerin ncelenmesi

ekil 3.1: Aratrmann Modeli

96

3.7. ELDE ED LEN VER LER N ANAL Z VE YORUMLANMASI 3.7.1. Genel ve Demografik zellikler
4-7 yil

8-11 yil

15 yil ve zeri

12-15 yil

Grafik 3.1: letmelerin Faaliyet Yllar

Aratrmaya katlan iki iletme 4-7 yl aras, bir iletme 8-11 yl aras, bir iletme 12-15 yl aras, yedi iletme 15 yl ve daha fazla sredir lojistik sektrnde faaliyet gstermektedir.

Tamamen Yabanci %50den Fazla Yabanci

Tamamen Yerli

Grafik 3.2: letmelerin Ortaklk Yaps Sekiz iletme tamamen yerli, bir iletme tamamen yabanc ve bir iletme %50den fazla yabanc ortaklk yapsna sahiptir.

97

DIGER

TASIMA

TZ ENTEGRRE

GMRK ANTREPO

Grafik 3.3: letmelerin Temel Lojistik Faaliyetleri letmelerin hepsi tama ve depo hizmetlerini sunmakla beraber, be tanesi entegre lojistik hizmeti sunduklarn belirtmitir. Gmrk hizmeti sunan iletmelerin oran en dk kmtr.

0 500milyon$'dan fazla

5-50milyon$

50-500milyon$

Grafik 3.4: letmelerin Yllk Cirolar Aratrmaya katlan iletmelerden bir tanesi yllk cirosunu aklamak istememitir. Yllk cirosunu aklayan iletmelerin %50si 50-500 milyon ABD dolar, tanesi 5-50 milyon ABD dolar ve iki tanesi de 500 milyon ABD dolar yllk ciroya sahiptir.

98

1-100kisi 101-250kisi

251-500kisi 500kisi ve zeri

Grafik 3.5: letmelerin alan Says letmelerin yedi tanesi 500 kii ve zerinde alana sahiptir. ki iletme 251500 kii, birer iletme de 101-250 kii ve 1-100 kii alana sahip olduklarn belirtmitir.

1kisi

3kisi

5kisi ve daha fazla

Grafik 3.6: letmelerin Lojistik Lisans Eitimli alan Says Dokuz iletmede lojistikle ilgili lisans eitimi alm alan says 5 kiiden fazla bulunmutur. Bir tanesinde 1 kii, geri kalan bir iletmede de lojistikle ilgili lisans eitimi alan alan says 3 kiidir.

99

hi

5kisi ve zeri

3kisi

Grafik 3.7: letmelerin Lojistik Meslek Okulu Eitimli alan Says Aratrmaya katlan alt iletmede 5 kii ve daha fazla sayda lojistikle ilgili meslek okulu seviyesinde eitim alm alan bulunmaktadr. Bir iletmede alan bu eitime sahiptir. Geri kalan drt iletmede de meslek okulu dzeyinde lojistik eitimi alm alan bulunmamaktadr.

DIER INTRANET

EPOSTA

YZYZE

YAZI

TELEFON

Grafik 3.8: letmelerin letiimleri letmelerin tamam iletme ii iletiimlerini younlukla e-posta ile gerekletirmekte. Dokuz iletme intranet teknoloji yapsna sahip olduunu belirtmitir. Telefon ve yaz yolu yntemlerin kullanm oranlar eit kmtr. 100

Bunlar yzyze grme ve dier kk takip etmektedir. Dier ifadesi olarak bir iletme kurum ii iletiim dergi ve panolarn, bir dier iletme de anlk ileti programnn(Messenger) kurumsal olarak kullanld belirtmitir.

DIER FAKS YZYZE

POSTA

EXTRANET TELEFON

EPOSTA

Grafik 3.9: letmelerin D letiimleri letmelerin tamam iletme d iletiimlerini younlukla e-posta ile gerekletirmektedir. kinci srada telefon ve yz yze grme yer almaktadr. ki iletme extranet teknolojiyi kullanmakta ve bir iletme de dierlerinden farkl olarak kurumsal dergileriyle iletiim kurduklarn belirtmitir.

DIER

OHSAS ISO9001

ISO14001

Grafik 3.10: letmelerin Kulland Standart Belgeleri 101

Aratrmaya katlan on bir iletmenin on tanesi ISO 9001-2000 Kalite Ynetim Sistemlerine sahiptir. iletme TS 18001(OHSAS) Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri Belgesini bulundurmaktadr. Dier sahip olunan belgeler olarak belirtilen belgeler ise Mkemmellik Modeli(EFQM) ve KALDER Kalite Belgesidir. 3.7.2. E-Lojistik Kullanm Mteri Hizmetleri E-Lojistik uygulamalaryla mteri hizmetlerinde salanan yararlara ilikin ifadeler ve iletmelerin bu ifadelere katlma dereceleri aadaki tablo yardmyla gsterilmitir. Tablo 3.1: Mteri Hizmetlerinde Salanan Yararlar fadeler Mteriler ile ibirlii gerekletirmek ve mteri memnuniyetini salamak iin, mterilerle bilgi ilem altyaps kurmann nemi fark edilmitir Mterilerin tercih etme nedenlerinden biri, iletmenin lojistik bilgi sistemlerini kullanyor olmasdr letmenin kulland bilgi teknolojileri mterilerin kullanm asndan gayet aktr Mterilere zel hizmetlerin oluturulmasna imkan vermektedir Mteri hizmet standartlar bilgi sistemleri uygulanmaya balandndan itibaren art gstermitir Mteri ikayet oranlarnda azalma olmutur Mterilerle doru bilgi ak salanmtr Mterilerin gveni artmtr Mterilerle daha uzun soluklu i ortaklklar gzlenmitir Ortalama 5.00 4.82 4.18 4.45 4.55 3.82 4.36 4.27 4.10

Aratrmaya katlan iletmelerin hepsi (%100), mteri memnuniyetini salamak iin mterilerle bilgi ilem altyaps kurmann nemi fark edilmitir ifadesine kesinlikle katlyorum cevabn vermitir.

102

letmelerin %82 gibi byk bir oran mterilerin kendilerini tercih etme nedenlerinden biri olarak lojistik bilgi sistemleri kullanyor olmasdr ifadesine kesinlikle katlmtr. Dier iletmeler de bu ifadeye katldklarn belirtmitir. letmelerin bir tanesi iletmenin kulland bilgi teknolojileri mterilerin kullanm asndan gayet aktr ifadesine katlmam, bir tanesi kararsz kalmtr. Drt iletme katlyorum ifadesini, dier be iletmede kesinlikle katlyorum ifadesini semitir. Aratrmaya katlan iletmelerin alt tanesi mterilere zel hizmetlerin oluturulmasna, imkan vermektedir ifadesine kesinlikle katldklarn, drt tanesi katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan yedi iletme mteri hizmet standartlar bilgi sistemleri uygulamaya balandndan itibaren art gstermitir ifadesine kesinlikle katldklarn, iletme katldklarn belirtirken bir iletme bu ifadede kararsz kalmtr. Aratrmaya katlan iki iletme mteri ikayet oranlarnda azalma olmutur ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, drt iletme kararsz kaldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletmelerin drt tanesi mterilerle doru bilgi ak salanmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, yedi tanesi de katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletmelerin alt tanesi e-lojistik uygulamalaryla mterilerinin gveninin artmas ifadesine kesinlikle katldklarn, drt iletme katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme mterilerle daha uzun soluklu i ortaklklar gzlenmitir ifadesine katldklarn, alt iletme katlmadklarn, iki iletme kararsz olduklarn belirtmitir.

103

Sipari Sistemleri E-Lojistik uygulamalaryla depo sistemlerinde salanan yararlara ilikin ifadeler ve iletmelerin bu ifadelere katlma dereceleri aadaki tablo yardmyla gsterilmitir. Aratrmaya katlan iletmelerden bir tanesi sipari sistemlerinde elojistik uygulamalarn kullanmadklarn belirterek, bu blmle ilgili sorular cevaplamamtr. Tablo 3.2: Sipari Sistemlerinde Salanan Yararlar fadeler Online sipari verme ve ilemleri elektronik olarak takip etme imkan iletmeye esneklik salamtr. Mteri siparilerini eksiksiz ve tam karlama oran arttrmtr. Siparilerin istenen niteliklerde karlanma oran artmtr. Siparilerin zamannda karlanma oran artmtr. evrim sreleri ksalmtr. Kayp siparilerde azalma olmutur. Sipari sistemlerini kullanmak mterilerin sorgulad bir zellik olmutur. Ortalama 4.00 4.09 3.55 3.55 4.00 3.09 3.45

Alt iletme online sipari verme ve ilemleri elektronik olarak takip etme imkan iletmeye esneklik salamtr ifadesine kesinlikle katlmtr. Dier drt iletme, katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan be iletme mteri siparilerinin eksiksiz ve tam karlama oran artmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme siparilerin istenen niteliklerde karlanma oran artmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, iletme katldklarn, drt iletme kararsz olduklarn belirtmitir.

104

Aratrmaya katlan iletme siparilerin zamannda karlanma oran artmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, iletme katldklarn, drt iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan drt iletme evrim sreleri ksalmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, alt iletme katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletmelerden tanesi kayp siparilerde azalma olmutur ifadesine kesinlikle katldklarn, bir tanesi katldklarn, tanesi katlmadklarn, dier tanesi de kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme sipari sistemlerini kullanmak mterilerin sorgulad bir zellik olmutur ifadesine kesinlikle katldklarn, dier iletme katldklarn, bir iletme katldn ve bir iletme de kararsz kaldn belirtmitir. Depo Sistemleri E-Lojistik uygulamalaryla depo sistemlerinde salanan yararlara ilikin ifadeler ve iletmelerin bu ifadelere katlma dereceleri aadaki tablo yardmyla gsterilmitir. Tablo 3.3: Depo Sistemlerinde Salanan Yararlar fadeler Envanter seviyesi azalmtr. Maliyetler azalmtr. Daha iyi alan kullanm salanmtr. Depo ilemleri azalmtr. gc saysnda azalma salanmtr. Ortalama 3.64 3.73 3.73 3.36 3.36

Envanter seviyesi azalmtr ifadesine iletme kesinlikle katlyorum cevabn vermitir. Bir iletme bu ifadeye katlyorum cevabn verirken, yedi iletme depo sistemleriyle envanter seviyelerinin azalmas konusunda salanan iyileme konusunda kararsz kalmtr.

105

Aratrmaya katlan iletme maliyetler azalmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, be tanesi katldklarn ve geri kalan iki iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme daha iyi alan kullanm salanmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, iki iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iki iletme depo ilemleri azalmtr ifadesine katldklarn, drt iletme katldklarn, bir iletme katlmadn, iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme igc saysnda azalma olmutur ifadesine kesinlikle katldklarn, iki iletme katldklarn, bir iletme katlmadn, drt iletme kararsz olduklarn belirtmitir.

Tama Sistemleri E-Lojistik uygulamalaryla tama sistemlerinde salanan yararlara ilikin ifadeler ve iletmelerin bu ifadelere katlma dereceleri aadaki tablo yardmyla gsterilmitir. Tablo 3.4: Tama Sistemlerinde Salanan Yararlar fadeler Ykleme eiliminde deiimler grlmtr Teslimat maliyetleri azalmtr. Teslimat gvenirlii artmtr. Tama maliyeleri azalmtr. Tama rotalar daha iyi planlanr hale gelmitir. Tama zamanlar ksalmtr. Ortalama 3.36 3.27 4.10 3.27 3.55 3.00

106

Be iletme ykleme eiliminde deiimler grlmtr ifadesine kar kararsz kalmtr. ki iletme katldklarn, iki iletmede kesinlikle katldklarn belirtmitir. Dier iki iletme ise bu ifadeye katlmadklarn belirtmitir. Teslimat maliyetleri azalmtr ifadesine sadece bir iletme kesinlikle katlyorum cevabn vermitir. Drt iletme katldklarn, iletme katlmadklarn ve iletme de kararsz kaldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletmelerin byk bir ounluu (%72,7) teslimat gvenirlii artmtr ifadesine katldklarn ve %18,2sini oluturan iki iletme de kesinlikle katldklarn belirtmitir. Sadece bir iletme bu ifadeye katlmamtr. Aratrmaya katlan bir iletme tama maliyetleri azalmtr ifadesine kesinlikle katldn, iki iletme katldklarn, yedi iletme kararsz olduklarn, bir iletme de katlmadn belirtmitir. Aratrmaya katlan iki iletme tama rotalar daha iyi planlanr hale gelmitir ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, iletme kararsz olduklarn belirtmitir Aratrmaya katlan iki iletme tama zamanlar ksalmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, bir iletme katldn, be iletme kararsz olduklarn, iki iletme katlmadklarn belirtmitir.

Uygulama Amalar Aratrmaya katlan iletmelerden bir tanesi sipari sistemlerinde e-lojistik uygulamalarn cevaplamamtr. kullanmadklarn belirterek, bu blmle ilgili sorular

107

Tablo 3.5: E-Lojistik Uygulama Amalar fadeler Hizmet kalitesini arttrma Karll arttrma Maliyetleri azaltma Byme/gelime esneklii salama Stok seviyelerini drme Rakipleri takip etme Kalite anlay Mteri ve tedarikilerin basks Pazar payn arttrma Ortalama 4.60 3.90 4.10 4.00 2.90 3.10 4.50 4.50 4.00

Aratrmaya katlan iletmelerin yardan fazlas hizmet kalitesini arttrma ifadesine kesinlikle katldklarn, dier kalan drt iletme de katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iki iletme karll arttrma ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme maliyetleri azaltma ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, iki iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan drt iletme byme/gelime esneklii salama ifadesine kesinlikle katldklarn, iki iletme katldklarn, drt iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Stok seviyelerini drme ifadesine aratrmaya katlan yedi iletme (%63,6) kararsz olduklarn, iki iletme katlmadklarn, bir iletme de katldn belirtmitir. Aratrmaya katlan bir iletme rakipleri takip etme ifadesine kesinlikle katldn, iletme katldklarn, iki iletme katlmadklarn, bir iletme kesinlikle katlmadklarn, dier iletme de kararsz olduklarn belirtmitir.

108

Aratrmaya katlan ve bu blm anket sorularna cevap veren iletmelerin yars kalite anlay ifadesine kesinlikle katldklarn, geri kalan be iletme katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan ve bu blm anket sorularna cevap veren iletmelerin yars mteri ve tedarikilerin basks ifadesine kesinlikle katldklarn, geri kalan be iletme katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme pazar payn arttrma ifadesine kesinlikle katldklarn, drt iletme katldklarn, iletme de kararsz olduklarn belirtmitir.

Uygulama Aratrmaya katlan bir iletme, u an iin mevcut e-lojistik uygulamalar olmad iin bu blm cevapsz brakmtr. Aratrmaya katlan iletmelerin yantlar aadaki tablo yardmyla gsterilmitir. Tablo 3.6: E-Lojistik Uygulamalar fadeler Lojistik taktik ve stratejik kararlar alnrken bu ama iin gelitirilmi teknolojiden yararlanlmaktadr. Karar alma mekanizmasnda kullanlan bilgi ve yaplan analizlerde bu ama iin gelitirilmi teknolojilerden yararlanlmaktadr. Elektronik ortamda yaplan tm ilemler olas hatalara kar kaydedilip veri ambarnda depolanmaktadr. Tm sistemlerin birbirleri ile bilgi alverii ortak bir sistemle salanmakta, birbirleri ile entegre olmaktadr. letme ii verilen eitimler, alanlarn bilgi teknolojilerini daha verimli kullanmasn salamaktadr. letme, lojistik bilgi sistemleriyle ilgili yurtii ve yurtd fuar ve organizasyonlara katlarak yenilikleri takip etmektedir. Ortalama 4.00 4.00 4.40 3.90 3.90 3.20

Aratrmaya katlan iletme lojistik taktik ve stratejik kararlar alnrken bu ama iin gelitirilmi teknolojiden yararlanlmaktadr ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, bir iletme kararsz olduunu, dier bir iletme de katlmadn belirtmitir.

109

Aratrmaya katlan iki iletme karar alma mekanizmasnda kullanlan bilgi ve yaplan analizlerde bu ama iin gelitirilmi teknolojilerden yararlanlmaktadr ifadesine kesinlikle katldklarn, alt iletme katldklarn, bir iletme kararsz olduunu, dier bir iletme de katlmadn belirtmitir. Aratrmaya katlan drt iletme elektronik ortamda yaplan tm ilemeler olas hatalara kar kaydedilip veri ambarnda depolanmaktadr ifadesine kesinlikle katldklarn, geri kalan alt iletme katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan bir iletme tm sistemlerin birbirleri ile bilgi alverii ortak bir sistemle salanmakta, birbirleri ile entegre olmaktadr ifadesine kesinlikle katldn, sekiz iletme katldklarn, bir iletme kesinlikle katlmadn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme iletme ii verilen eitimler, alanlarn bilgi teknolojilerini daha verimli kullanmasn salamaktadr ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, bir iletme kararsz olduunu, dier bir iletme de kesinlikle katlmadn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme iletme, lojistik bilgi sistemleriyle ilgili yurtii ve yurtd fuar ve organizasyonlara katlarak yenilikleri takip etmektedir ifadesine kesinlikle katldklarn, bir iletme katldn, iki iletme kararsz olduklarn, iletme katlmadklarn, bir iletme de kesinlikle katlmadn belirtmitir. Uygulama Sonucu Aratrmaya katlan iletmelerden bir tanesi sipari sistemlerinde e-lojistik uygulamalarn kullanmadklarn belirterek, bu blmle ilgili sorular cevaplamamtr. Verilen cevaplar aadaki tablo yardmyla aklanmtr.

110

Tablo 3.7: E-Lojistik Uygulama Sonucu fadeler Daha hzl tepkiler verilmeye balanmtr. Rekabet derecesi artmtr. Hizmet kalitesi artmtr. Tekrar eden ilemlerden kurtulunmutur. letme ii ilem etkinliklerinde byk art salanmtr. gc, evrak, zaman ve mekan tasarrufu salanmtr. Son yllarda mteri portfynde art gzlenmitir letmenin karll artmtr. Yeni pazarlara ulalabilirlik salanmtr. Ortalama 4.20 4.10 4.40 4.40 3.90 4.40 3.40 3.60 3.70

Ankete katlan iletmelerin %72,7si, bu blm sorularn yantlayan iletmelerin %80i (sekiz iletme) daha hzl sonular verilmeye balanmtr ifadesine katldklarn, iki iletme de kesinlikle katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme rekabet derecesi artmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, iki iletme kararsz olduklarn belirmitir. Aratrmaya katlan drt iletme hizmet kalitesi artmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, alt iletme katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan drt iletme tekrar eden ilemlerden kurtulunmutur ifadesine kesinlikle katldklarn, alt iletme katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iki iletme iletme ii ilem etkinliklerinde byk art salanmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan be iletme igc, evrak, zaman ve mekan tasarrufu salanmt ifadesine kesinlikle katldklarn, drt iletme katldklarn, bir iletme kararsz olduunu belirtmitir.

111

Aratrmaya katlan bir iletme son yllarda mteri portfynde art gzlenmitir ifadesine kesinlikle katldn, iki iletme katldklarn, yedi iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan bir iletme iletmenin karll artmtr ifadesine kesinlikle katldn, drt iletme katldklarn, be iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iki iletme yeni pazarlara ulalabilirlik salanmtr ifadesine kesinlikle katldklarn, iletme katldklarn, be iletme kararsz olduklarn belirmitir. Uygulamada Karlalan Zorluklar Aratrmaya katlan bir ilete e-lojistik uygulamalarnn varlna ramen, u an iin uygulamadklarn belirterek uygulamada karlalan zorluklar blm sorularn yantlamamtr. Tablo 3.8: E-Lojistik Uygulamada Karlalan Zorluklar fadeler Finansman eksiklii Kalifiye eleman eksiklii Kullanc eitimi Altyap eksiklii Btnleik lojistik hizmetleri iin kullanlacak yeterli yazlm bulunmamas letmede yeterli yazlm ve donanm bulunmasna karlk, tedariki ve/ya mterilerde bulunmamas Ortalama 3.30 3.80 3.60 4.00 3.60 4.00

Aratrmaya katlan iki iletme finansman eksiklii ifadesine kesinlikle katlmakta, drt iletme katlmakta, iletme katlmamakta ve bir tanesi de kesinlikle katlmamaktadr. Aratrmaya katlan be iletme kalifiye eleman eksiklii ifadesine kesinlikle katldklarn, bir iletme katldn, bir iletme kararsz olduunu, iletmede katlmadn belirtmitir.

112

Aratrmaya katlan iki iletme kullanc eitimi ifadesine kesinlikle katldklarn, drt iletme katldklarn, iki iletme kararsz olduklarn, iki iletme katlmadklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme altyap eksiklii ifadesine kesinlikle katldklarn, drt iletme katldklarn, iletme kararsz olduklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme entegre lojistik hizmetleri iin kullanlacak yeterli yazlm bulunmamas ifadesine kesinlikle katldklarn, iletme katldklarn, iki iletme kararsz olduklarn, bir iletme katlmadn, bir iletme kesinlikle katlmadn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletme iletmede yeterli yazlm bulunmasna karlk, tedariki ve/veye mterilerde bulunmamas ifadesine kesinlikle katldklarn, be iletme katldklarn, bir iletme kararsz olduunu, bir iletme katlmadn belirtmitir. Gelecekle lgili Tahminler Aratrmaya katlan iletmelerin gelecekle ilgili tahminlerine ynelik verdii cevaplar aadaki tablo yardmyla gsterilmitir. Tablo 3.9: Gelecekle lgili Tahminler fadeler Ortalama Artan rekabet koullar, her gn kullanlan teknolojinin yerine yenisinin 4.73 kmas sonucunu getirecektir Bilgi teknolojileri iletmeye maliyet kalemi olarak grlmekten ok 4.46 gereklilik haline gelecektir. letmelerin rekabet edilebilirlikleri bilgi teknolojileriyle ifade 4.91 edilecektir. Gelecekte artan rekabet koullar, her gn kullanlan teknolojinin yerine yenisinin kmas sonucunu getirecektir ifadesine iletme katldklarn, sekiz iletme kesinlikle katldklarn belirtmitir.

113

Gelecekte, bilgi teknolojileri iletmeye maliyet kalemi olarak grlmekten ok gereklilik haline gelecektir ifadesine bir iletme kararsz olduklarn, drt iletme katldklarn ve alt iletme katldklarn belirtmitir. Aratrmaya katlan iletmelerin tamamna yakn (on iletme) gelecekte iletmelerin rekabet edilebilirlikleri bilgi teknolojileriyle ifade edilecektir ifadesine kesinlikle katldklarn, geriye kalan bir iletme de katldn belirtmitir. 3.8. ELDE ED LEN VER LER DEERLEND RME 3.8.1. Demografik zelliklerle lgili Verileri Deerlendirme Aratrmaya katlan iletmelerin ou on be yl ve daha fazla sredir bu sektrde faaliyet gstermekte ve lojistik deyince ilk akla gelen irketlerdir. Ayrca elojistik yapan hibir iletme drt yldan daha az bir tecrbeye sahip deildir. Yaplan korelasyon analizi ile, iletmenin faaliyet yl ile yeni teknoloji kullanmnn yaygnlaaca dncesi arasnda gl bir ba olduu ortaya kmtr. On bir iletmeden sekiz tanesi tamamen yerli, iki tanesi tamamen yabanc ve bir tanesi %50den fazlas yerli ortaklk yapsna sahiptir. Dnya devleri de gerek distribtrlk vererek gerek ortaklk kurarak ya da direkt pazarda yerini alm bulunmaktadrlar. Temel lojistik faaliyetlere bakldnda en fazla tamaclk ve depo hizmetleri bulunmutur. Ayrca lojistiin lkemizde tama ve depolama hizmetleri olarak grlmesi fikrinin ortadan kalkt, grlen firmalarn ounun entegre lojistik hizmet sunduklar belirlenmitir. letmeler kalclklarn salamak ve rekabet edebilirlik derecelerini arttrmak iin entegre lojistik hizmetleri sunmaya gayret etmektedir. Entegre lojistik hizmeti verme ile bilgi teknolojilerini kullanma arasnda anlaml bir iliki bulunmutur. Kukusuz daha iyi ve sorunsuz bir a ynetimi ii teknoloji ve bilgi sistemlerindeki yeniliklerin takibi kanlmazdr. Ayrca bu gr uygulama blmnde lojistik bilgi sistemleriyle ilgili yurtii ve yurt d fuar ve organizasyonlara katlarak yeniliklerin takip edilmesine verilen dank cevaplarla kantlanmtr. 114

Aratrmaya katlan iletmelerden bir tanesi yllk cirosunu aklamak istememitir. letmelerin cirolarnda younluk 50-500miyon ABD dolar olarak saptanmtr. Ancak belirtilmesi gerekir ki; aratrmaya katlan iletmelerde cirosu 500milyon ABD dolarndan fazla olan iletmeler bulunurken, 5milyon ABD dolarnn altnda iletmeye rastlanmamtr. Trkiyede byk lekli iletmelerin elojistik faaliyetlerle ilgili hizmet sunduu da sylenebilir. letmelerin yedi tanesi 500 kii ve zeri alana sahip iken, alan says ile ciro arasnda anlaml herhangi bir ilikiye rastlanmamtr. Btn iletmelerde meslek okulu ve/veya lisans dzeyinde lojistikle ilgili eitim sahibi alan bulunmaktadr. Bu saylarn yeterli olmad, iletmelerle e-lojistik yetkilileriyle telefon yoluyla balant kurulurken grlen baz alanlarn e-lojistikten habersiz olmalar ile kantlanmtr. letmelerin hepsi i iletiimlerini younlukla elektronik posta yoluyla salamakta. Bunu intranet sistemler, telefon, yz yze ve yaz yoluyla yaplan grmeler izliyor. Sadece bir iletmede anlk ileti programnn (Messenger) kurumsal olarak kullanld belirlenmitir. Dier bir iletme de kurum ii ve d iletiimlerini salayacak bir dergi karmaktadr. Bylece hem alanlarn iletmelerini yakndan tanyp, yeniliklerden haberdar olunmasna imkan salanm olmaktadr, hem de mterilerine kendilerini daha yakndan tantma frsatn letme d iletiimde de younlukla elektronik posta bulmaktadrlar.

kullanlmaktadr, burada farkl olarak intranet teknolojinin yerini extranet almaktadr ve belge alverilerinde faks kullanlmaktadr. Daha nceki yllarda yaplan Trkiye Lojistik Sektr Altyap Analizi nin standart belgeleriyle ilgili sonularna paralel olarak aratrmaya katlan iletmelerin bir tanesi hari tamamnda ISO 9001-2000 Kalite Ynetim Sistemlerine sahiplik bulunmutur. Sevindirici bir gelime ad geen aratrmada hibir iletmede ISO 14001 evre Ynetim Sistemleri Belgesine rastlanmamken, bu aratrmadaki drt iletmenin yetkinlik kazanm olmasdr. iletme TS 18001 (OHSAS) Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri Belgesini bulundurmaktadr. Dier sahip olunan belgeler ise Mkemmelik Modeli (EFQM) ve KALDER Kalite Belgesidir. Yalnzca tek bir iletme OHSAS, EFQM, ISO 9001-2000 ve ISO 14001 belgelerinin hepsine

115

sahiptir. Ancak evreye, i salna ve gvenliine ilikin almalar yaplmaya balanmas, dnya kalitesinde hizmet sunma iin atlan admn gstergesidir.

3.8.2. Lojistik Kullanm le Elde Edilen yilemelerle lgili Verileri Deerlendirme 3.8.2.1. Mteri Hizmetleri letmelerin e-lojistik uygulamasyla mteri hizmetlerinde lojistiin

uygulamasnn amacna uygun gelimeler grlmtr. letmelerin hepsi mteriler ile ibirlii gerekletirmek ve mteri memnuniyeti salamak iin mterilerle bilgi ilem altyaps kurmann nemi fark edilmitir ifadesine kesinlikle katlyorum cevabn vermitir. Ayrca; hizmet standartlarnda art yaand, mterilerle daha doru bilgi ak saland, zel hizmetlerin oluturulmasna imkan tand ve bu sebeple iletmelerin tercih edilirliklerinin artt grlerine varlmtr. nternet ortamnn kullanclar tarafndan fazla gvenli bulunmamas, mterilerin bu sistemleri etkin olarak kullanmasn etkilemektedir. 3.8.2.2. Sipari Sistemleri Aratrmaya katlan her iletmenin kendi internet sayfasnda, mterilerin siparilerini takip edebilecekleri sipari sistemi adl blm bulunmakta. Online sipari verme ve ilemleri elektronik olarak takip etmenin iletmelere esneklik salad ve siparilerin evrim srelerinde ksalmalar yaratt belirlenmitir. Ancak iletmelerin %40 gibi byk bir oran bu sistemin; siparilerin istenen niteliklerde, tam ve zamannda karlama orann arttrmadaki paynda kararsz kalmlardr. 3.8.2.3. Depo Sistemleri Depo sistemlerinin kullanmyla, iletmelerin envanter seviyelerinde azalma ve daha iyi alan kullanmnda iyilemeler olduu grlmtr. Ancak depo ilemlerinin ve igc saysnda azalmayla ilgili gr birliine varlamamtr.

116

3.8.2.4. Tama Sistemleri Tama sistemleriyle de teslimat gvenirliinde artlar izlenmitir. Tama sistemleri tama zamanlarn ksaltc bir etkiye sahip olduu konusunda, ilgili iletme yetkilileri kararsz kalmlardr. 3.8.3. letmelerde E-Lojistik Uygulama Neden ve Sonularyla lgili Sorularn Deerlendirilmesi 3.8.3.1. Uygulama Amalar letmelerin e-lojistik uygulama amalarnn banda kalite anlaylar ve hizmet kalitesini arttrma sebepleri bulunmutur. Rakipler takip akla gelen seenekler arasnda yer almasna ramen, uygulama amacyla anlaml bir iliki elde edilememitir. 3.8.3.2. Uygulama Uygulama esnasnda elektronik ortamda yaplan tm ilemler olas hatalara kar kaydedilip veri depolarnda depolanmakta ve tm sistemler birbirleri ile entegre olmaktadr. artc bir sonu, iletmelerin lojistik bilgi sistemleriyle ilgili yurtii ve yurtd fuar ve organizasyonlara katlarak yenilikleri takip etme oranlarnn %36.4 gibi dk olmasdr. Uygulamada kullanlan yeni teknolojiler ile iletmenin daha hzl tepkiler vermesi arasnda olduka yksek bir iliki kurulmutur. 3.8.3.3. Uygulama Sonucu Uygulamann amacna paralel olarak; iletmelerin daha hzl tepkiler vermeye balamas, hizmet kaliteleri ve rekabet derecelerinde art sonular bulunmutur. Uygulamayla tekrar eden ilemlerden kurtulan iletmeler; igc, evrak, zaman ve mekan tasarrufu saladklarn belirtmilerdir.

117

3.8.3.4. Uygulamada Karlalan Zorluklar Uygulamada karlalan sorunlar iletmelerin lojistikle ilgili eitim alm alan saylarna, sermayelerine, kendilerine zel yazlm kullanp kullanmadklarna gre deiiklik gstermektedir. yle ki, baz iletmelerin kendilerine ait yazlmlar bulunmaktadr ve gerektiinde mterilerine bu yazlm entegre etme teknolojisine sahiplerken, byle imkanlar olmayan byk bir ounluk tedariki ve/veya mterilerde bulunmamasndan dolay zorluk ektiklerini belirtmilerdir. 3.8.3.5. Gelecekle lgili Tahminler Ortak olarak varlan sonu, e-lojistie gereken nem verilmese de gelecekte firmalarn rekabet edebilirlii zerinde nemli etkisi olacak bir hizmet olacadr. letmelerin rekabet edilebilirlikleri bilgi teknolojileriyle ifade edilecei konusunda fikir birlii olmutur. Ayrca her ne kadar imdi bilgi teknolojilerinin kullanm iletmeye maliyet kalemi olarak grlyorsa da, ileride gereklilik haline gelecektir. 3.8.4. letmelerin Ekledikleri ve E-Lojistikle lgili Projelerinin Deerlendirilmesi Aratrmaya katlan iletmelerin bazlar ieriini aklamak istemese de hepsinin e-lojistik faaliyetlerini gelitirme konusunda projeleri bulunmakta. Baz iletmeler de, kendilerinin yeterli donanm ve teknolojiye sahip olmalarna ramen mterilerden byle bir talep gelmemesinden ya da mterilerde gerekli altyap olmadndan dolay projelerini ertelemektedirler. Baz iletmeler altyap sorununa, ihtiyaca gre ilgili programlarn mteri sistemlerine kurulmas zmn getirmi, bylece hizmetlerine yenisi eklemi. Bazlar da mterilerin internetten ileme yneldikleri alanlara doru almalarn glendirdiklerini, ilgili uygulama alanlarnda gelimelerini srdrdklerini belirtmilerdir.

118

BLM 4 SONU VE DEERLEND RMELER E-lojistik Trkiye iin ok yeni bir hizmet trdr. UND, UT KAD, RODER, KAR D gibi lojistik ve tamaclk sektr derneklerine kaytl bin be yz akn lojistik iletmesinin bulunmasna karlk, e-lojistik uygulayanlarn saysnn azl zc bir gerektir. letmelerin tamamna yakn bu uygulamay byk bir maliyet kalemi grdklerinden, teknolojiye yeterli yatrm yapmamaktalar. Halbuki, lojistiin her uygulama alannda en son teknolojiyi kullanmak iletmeler iin uzun vadeli nemli getiriler salayacaktr. Bu oranlara baklarak Trkiyede lojistiin henz gelime aamasn tamamlayamad sonucuna varlabilir. lkemizde birok tama iletmesi lojistik yaptn iddia etmektedir, oysaki tama lojistik faaliyetlerinden biridir. letmelerin gerek anlamda e-lojistik uygulamalarna geii, ancak mterilerin sorgulad bir hizmet olmasna baldr. Bunun iin de, gerekli altyap eksikliklerinin giderilmesi, internetten yaplan ilemlerin daha gvenilir hale getirilmesi gereklidir. Biliim teknolojilerine daha fazla nem verilmeli ve yatrm yaplmaldr. Bunun yannda mesleki eitimli insan kayna ok nem tamakta ve insan kaynana da nemli yatrm yaplmaldr. lkemizde meslek okulu, lisans ve lisans st lojistik programlar eitim kurumlarnda bulunmaktadr. Ancak insan kaynann sirklasyonunun youn olarak yaand bu sektrde iletmeler eitimli personel bulundurmalarna ramen, irket ii eitime kaynak ayrmak istememektedirler. Gnmz koullarnda her eyin e-ticaret, e-i, e-devlet vb. olarak e- ile ifade edilmesine ramen srekli deien lojistik kavramnn elektronik tabanls lkemizde yeterince gelimemitir. letmeler, biliim teknolojilerine daha fazla nem verme ve yatrm yapma gerekliliinin farknda olmalarna ramen bunu uzun vadeli planlarnda dnmektedirler. Buradan kan bir sonuta udur ki, gnmz koullarnda lojistik yaptn iddia eden birok iletme gelecek yllarda teker teker sektrden silinecektir. Birok iletme de ulusal ya da yabanc iletmelerle glerini, altyaplarn birletirme yoluna giderek varlklarn srdreceklerdir. Yabanc iletmelerle ortaklklar ya da g birlii oluturma yoluyla, iletmelerin yabanc pazarlara almas daha kolay olacaktr. Trkiyenin corafik konumunun tek bana

119

lojistik s olmaya yetmeyecei de kesindir. Byle organizasyonlar sayesinde uluslar aras tantm frsat yakalanabilir. Ayrca, ulusal ve uluslar aras ticaretin lojistik ile ekil bulduu hep gz ard edilmektedir. Lojistik etkin olarak ynetilmedii takdirde, ticari ilemlerde dler olacaktr. Lojistiin neminin artmasna ramen, e-lojistik sektryle ilgili almalar yok denecek kadar azdr. letmeler gelecekte kaynak ayrarak byle bir alma iine gidecekler, ancak baz iletmeler uan iin E-Lojistik Uygulayan letmelerin ncelenmesi konulu almaya vakit ayrmak istememilerdir. letmelerin ounun kendilerini ve iinde bulunduklar sektr, rakipleriyle beraber izleme ans yakalayabilecekleri bir frsat varken, ileride bunun iin bir maliyet kalemi yaratmaktan ekinmemektedirler. Oysa tm iletmelerin katlm ve onlarn da bu konuda ki meraklaryla alma daha zenginleebilir ve daha kapsaml sonular kabilirdi. Henz tam olarak sektrn nc iletmelerince sunulan e-lojistik, nmzdeki yllarda nem kazanacaktr.

120

KAYNAKLAR 3D LOJ ST K Depo Donanm Datm Tama ve letme Sistemleri Dergisi, 4. Say, stanbul, Aralk-Ocak 2001/1. ALTUN, Ayen; Elektronik Ticaretin Ekonomik Etkilerinin Gelimi lkeler ve Trkiye Asndan Deerlendirilmesi, Dumlupnar niversitesi SBE Enstits ktisat ABD YL Tezi, Ktahya, 2004. AYDINTU, Serdar; Yaymlanmam Tedarik Zinciri Ynetimi Ders Notlar, stanbul niversitesi Ulatrma ve Lojistik Yksekokulu, stanbul, 2001. AYGLER, Ltfi; International Transportation and Logistics, School of Applied Disciplines Department of International Trade, stanbul. BAK , Birdoan; Lojistik Ynetimi ve Lojistik Sektr Analizi, Lega Kitabevi, Trabzon, 2004. BALLOU, Ronald H.; Business Logistics Management Planning, Organizing and Controlling The Supply Chain, Prentice Hall International, EH RRRR,1999. BA, Trker; ANKET Nasl Hazrlanr Uygulanr Deerlendirilir, Sekin Yaynclk, Ankara, 2005. BAYLES, Deborah L.; E-Commerce Logistics & Fulfillment Delivering The Goods, Prentice Hall PTR, London, 2001. BERGER, Andrew J.; GATTARNO, John; Supply Chain Cybermastery Building High Performance Supply Chains of the Future, Gover Pub Co, 2001. BEL , Sleyman; Lojistik, GEME( hracat Gelitirme Etd Merkezi), Ankara, 2004. BOWERSOX, Donald J.; CLOSS, David J.; Logistical Management The Integrated Supply Chain Process, The McGraw-Hill, New York, 1996. BOWERSOX, Donald J.; CLOSS, David J.; COOPER, M. Bixby; Supply Chain Logistics Management, The McGraw-Hill/Irwin, Boston, 2002. BRAMEL, Julien; SIMCHI-LEVI, David; The Logic Of Logistics: Theory, Algorithms and Applications for Logistics Management, Springer, New York, 1997. CANPOLAT, nder; E-Ticaret ve Trkiyedeki Gelimeler, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanl Hukuk Mstearl, Ankara, 2001. CHOPRA, Sunil; MEINDL, Peter; Supply Chain Management Strategy, Planning and Operation, Prentice Hall, London, 2000.

121

CHRISTOPHER, Martin; Supply Chain Management, FT Prentice Hall Financial Times, London, 1998. COPACINO, William C.; Supply Chain Management, CRC Pres LLC, Florida, 1997. COYLE, John Joseph; BARDI, Edward J.; The Management of Business Logistics, West Publication Cooperation, St Paul, 1980. COYLE, John J.; BARDI, Edward J.; LONGLEY, C. John; The Management of Business Logistics A Supply Chain Perspective, Thomson South-Western, Kanada, 2003. ANCI, Metin; ERDAL, Murat; Lojistik Ynetimi, UT KAD Yaynlar, stanbul, 2003. DEN Z, Recep Baki; letmeden Tketiciye Trkiyedeki Boyutlar, Beta Yaym, stanbul, 2001. nternette Pazarlama ve

DORUER, .Mete; retim Ynetimi ve Organizasyonu, Alfa Basm Yaym Datm, stanbul, 2005. DOLANBAY, Cokun; Yeni Ekonomide Baarnn Anahtar E-Ticaret Strateji ve Yntemler, Sistem Yaynlar, Ankara, 2000. EAN-UCC Sistemi Uygulama Klavuzu: Tanmlama, Numaralandrma ve Barkod Standartlar, TOBB, 2000. ERAR, Hacer; TB TAK Bilim ve Teknik Dergisi, Say: 457, Aralk 2005. ERDAL, Murat; Kresel Lojistik, UT KAD Uluslar aras Tamaclk ve Lojistik Hizmet retenler Dernei, stanbul, 2005. EREN, Kamil; UZEL, Turgut Uzel; GPS lmeleri, YT naat Fakltesi JeodeziFotogrometri Mhendislii Blm, Yayn No:301, stanbul, 1995. ERSOY, Mehmet air; Lojistiin nemi ve Trkiye, 16-17 Nisan V. Lojistik Ynetim Zirvesi Ekol Zirve zel Dergisi, stanbul, 2003. GRDAL, Sahavet, Trkiye Lojistik Sektr Altyap Analizi, TO Yaynlar 2006-14, EUROMAT, stanbul, 2006. GOURDIN, Kent N., Global Logistics Management, Malden MA Blackwell Pub, 2006. Oxford :

HANDFIELD, Robert B.; NICHOLAS, Ernest L.; Introduction to Supply Chain Management, Prentice Hall, London, 1999.

122

HANDFIELD, Robert B.; NICHOLAS, Ernest L.; Supply Chain Redesign, Finansial Times Prentice Hall, London, 2002. HEYWOOD, J. Brian; BARTON, Michael; HEYWOOD, Caroline; E-Procurement Managing Successful: E-Procurement Implementation, Finansial Timez Prentice Hall, London, 2002. HIEBER, Ralf; Supply Chain Management: a Collaborative Performance Measurement Approach , Vdf Hochshulverlog, Zrih, 2002. SLAMOLU, Ahmet Hamdi; Bilimsel Aratrma Yntemleri, Beta Basm Yaym Datm, stanbul, 2003. SLAMOLU, Ahmet Hamdi; Pazarlama lkeleri, Beta Basm Yaym Datm, stanbul, 2002. SLAMOLU, Ahmet Hamdi; Pazarlama Ynetimi(Stratejik ve Global Yaklam), Beta Basm Yaym Datm, stanbul, 2000. stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Yl: 4, Say: 8, Gz 2005/2, stanbul, 2005. KAHVEC , Muzaffer; YILDIZ, Ferruh; GPS Global Konum, Nobel Yaynlar, Ankara, 2001. KESK N, M. Hakan; Lojistik Tedarik Zinciri Ynetimi, Nobel Yaym Datm, stanbul, 2006. KIROVA, brahim; letmeler Aras E-Ticaret, TO Yaynlar, Yayn No:200132, stanbul, 2001. KOBU, Blent; retim Ynetimi, Beta Basm Yaym Datm, stanbul, 2005. KOCAOLU, Batuhan; nc Parti Lojistik Ynetim Sistemlerinde Datm Planlamas Faaliyetleri ve Trkiyedeki Firmalarn Uygulamada Karlat Sorunlarn Analizi, Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Fakltesi Endstri Mhendislii Blm,Yksek Lisans Tezi, stanbul, 2004. KORKMAZ, Nuray; Sorularla nternet ve E-Ticaret Rehberi, TO, stanbul, 2002-37. KKYILMAZLAR, Aysun; Elektronik Ticaret Rehberi, TO 2006-3, Rema Mabaaclk, stanbul, 2006. LAMBERT, Douglos M.; STOCK, James R.; ELLRAM, Lisa M.; Fundamentels of Logistics Management, Irwin/McGrow-Hill, Boston, 1998. LANG, Laura; Transportaton GIS, CA:Esr Pres, Redlands,1999.

123

LONGLEY, Paul A.; Geographic Information Systems and Science, New York: Wiley, Chichester, 2001. MAGUIRE, David J.; GOODCHILD, Michael F.; RHIND, David W.; Geographical Information Systems Principles and Applications, Wiley, ill bull, 1993. MERS N, Doan Necip; 1. Uluslararas Lojistik Kongresi Bildiriler Kitab, Baheehir niversitesi Yaynlar, stanbul, 2003. ORHAN, Osman Z, Dnyada ve Trkiyede Lojistik Sektrnn Geliimi, TO ( stanbul Ticaret Odas) Yaynlar, stanbul, 2003. Otoasyon Dergisi, 137. say, stanbul, 2003. POIRIER, Charles; BUER, Michael; E-Supply Chain: Using The Internet to Revolutionize Your Business, Berrett-Koehler Publishers, San Francisco, 2001. REYNOLDS, Janice; Logistic & Fulfillment For E-Business: A Practical Guide to Mastering Back Office Function for Online Commerce, McGraw-Hill, London, 2001. ROSS, David F.; Competing Through Supply Chain Management: Creating Market-Winning Strategies Through Supply Chain Partnerships, Chapman&Hall, New York, 1998. ROSS, David F.; Introduction to E-Supply Chain Management, CRC Press LLC, Florida, 2002. RUSHTON, Alan; CROUCHER, Phil; BAKER, Peter; The Handbook of Logistics and Distribution Management, Kogan Page, London, 2006. SABUNCUOLU, Zeyyat; TOKOL, Tuncer; letme I-II, rnek Kitapevi, Bursa, 1987. SHEIKH, Khalid; Manufacturing Resource Planning(MRP II): Introduction to ERP SCM and CRM, McGrow Hill, New York, 2003. with

SMICHI-LEVI, David; KAMINSKY, Philip; SMICHI-LEVI, Edith; Design & Managing The Supply Chain Concepts Strategies & Case Studies, McGrow-Hill Irwin, Lonndon, 2003. Tamaclk ve Lojistik Dnyas 2005, Dnya Yaynclk, stanbul, 2005. TREPPER, Charles H.; E-Commerce Strategies, Microsoft Press, Washington, 2000. TUNA, Okan; Trkiye in Lojistik ve Denizcilik Stratejileri: Uluslar aras ve Blgesel Belirleyiciler, Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Cilt:3, Say:2, Antalya, 2001.

124

UZEL, Turgut; GPS Uydular Yardmyla Konum Belirleme, Yldz Teknik niversitesi Mhendislik Fakltesi Jeodezi-Fotogrametri Mhendislii Blm Yaymlanm Ders Notu, stanbul, 1990. XU, Guachang; GPS: Theory, Algoritms and Applications, New York:Springer, Berlin, 2003. YNEY, Trkan; TB TAK Bilim ve Teknik Dergisi, Say.448, Mart 2005. Z RVE, 16-17 Nisan 2003 V. Lojistik Ynetimi Zirvesi zel Says, stanbul, 2003. NTERNET KAYNAKLARI http://ab.org.tr/ab06/bildiri/28.doc, Akademik Biliim Konferanslar, 29.12.2006. http://www.abm-istanbul.org/dokumanlar/abm/seminer/20031216_tedarik/ sunumiso.ppt#29, Christopher, Martin, Avrupa Bilgi Merkezi, Cranfield University, 04.04.2006. http://www.aractakip.eu/gps.ppt#258,3,GPS_NED R, Sistemleri, 10.01.2007. Navigate Ara Takip

http://www.atillayildiztekin.com/dergi_ve_gazete_yazilari/hedef/hedef_dergisi_icin_ Lojistik_Sektoru_Yazisi_Agustos_2004.doc, Atiila Yldztekin Lojistik Ynetim Danman, Atilla Yldztekin, Hedef Dergisi iin Lojistik Sektr Yazs, 16.09.2006 . http://www.barkodcenter.com/barkod_yararlari.php, Barkod Center Profesyonel Barkod zmleri, 17.01.2007. http://www.biymed.com/lojistikvetedzin, B YMED Mhendislik Eitim Danmanlk, 02.11.2006. Bilgi letiim Ynetim

http://www.bosgrup.com/pdf/barkod_nedir.pdf, BOS Group, 26.12.2007. History of http://business.uindy.edu/oei/dates/lsc/2003/Dist.Log.History.doc, Logistics, University of Indianapolis, Ruslan Tymofyeyev-Bruce Strom, 28.09.2006. http://www.cargoatcargo.com/TR/bilgiBankasi/lojistiginTarihcesi.asp, Cargo@Cargo Lojistik Datm, 22.03.2006 http://www.cargoatcargo.com/TR/bilgiBankasi/lojistiginGelisimi.asp, Cargo@Cargo Lojistik Datm, 22.03.2006. http://www.cat-logistique.com/systemes_d'informations_logistique.htm, Assistance Tecnique Logistique, 12.01.2007. 125 Conceil

http://www.dhl.com.tr/publish/tr/tr/services/logistics/it.high.html, 03.01.2007. http://www.dtm.gov.tr/ead/ekonomi/sayi5/ulastirma.htm, Mstearl, 05.11.2006. T.C.

DHL D

Trkiye, Ticaret

http://www.ekol.com/zirve/2003, Ekol Lojistik, 5. Lojistik Ynetim Zirvesi zel Says, 12.02.2006. http://www.elegans.com.tr/haberdetay.asp?varLang=T&HaberCode=42, Magazin, 29.12.2006. Elegans

http://www.epcglobal.tobb.org.tr/rfidNedir.php, EPC Global Trkiye, 23.12.2006. https://ep.eur.nl/bitstream/1765/729/1/feweco19991222101228.pdf, A. I. KokkinakiR. Dekker-J. van Nunen-C. Pappis, Econometric Institute Report EI-9950/A, Econometric Institute, Erasmus University Rotterdam, The Netherlands Rotterdam School of Management, Erasmus University Rotterdam, The Netherlands University of Piraeus, Greece An Exploratory Study on Electronic Commerce for Reverse Logistics, 22.01.2007. http://www.erciyes.edu.tr, Ilgt Beygo-Mehmet Karlayan, GPSin Ksa Mesafelerde Hassasiyeti, Hassasiyeti Arttrma Yntemleri ve Model Araba Navigasyonuna Uygulanabilirlii Aratrma Raporu, 03.02.2007. http://www.e-ticaret.gov.tr, T.C. Babakanlk D Ticaret Mstearl E-Ticaret Genel Koordinatrl, 13.09.2006. http://www.e-ticaretmerkezi.net, 12.09.2006. E-Ticaret Bilgi Eitim ve zm Merkezi,

http://www.fbk.eur.nl/OZ/REVLOG/, REVLOG- The European Working Group on Reverse Logisitcs, 07.11.2006. http://findarticles.com/p/articles/mi_m0IBO/is_4_24/ai_74582445/pg_1, Growing World of Logistics, Air Force Journal of Logistics, Winter, 2000, Stephen Hays Russell, 14.09.2006. http://findarticles.com/p/articles/mi_m0OGT/is_1_4/ai_n8690406/pg_3, Reverse logistics strategies and implementation: a pedagogical survey, Journal of the Academy of Business and Economics, March, 2004, Usha Subramaniam, Joyendu Bhadury, H. Steve Peng, 02.11.2006. http://findarticles.com/p/articles/mi_m0NQS/is_3_66/ai_101940760/pg_1, Logistics Quotes, Navy Supply Corps Newsletter, May-June, 2003, 18.10.2006. http://www.google.com/logistics/grafics, Google, 02.02.2007.

126

http://www.grel.org/wp/IET_working_paper_003.pdf, LOURENO, Helena Ramalhinho; SOTO, Juan Pablo; Reverse Logistics Models And Applications: A recoverable Production Planning Model, IET Institut Destudis Territorials, Document de Treball / Working Paper # 3 Grup de Recerca en Logstica Empresarial October 2002, 22.01.2007. http://www.gsmworld.com/technology/what.shtml, GSM World, 01.02.2007. http://www.hho.edu.tr, SARISAKAL, M. Nusret; AYDIN, M. Ali; Havaclk ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt 1 Say 2 Temmuz 2003, 23.12.2006. http://www.igeme.org.tr/tur/pratik/lojistik.pdf, T.C Babakanlk D Ticaret Mstearl hracat Gelitirme Etd Merkezi( GEME), Lojistik Sunusu, 13.09.2006. http://www.igeme.org.tr/tur/sss/eticaret.htm, T.C Babakanlk D Ticaret Mstearl hracat Gelitirme Etd Merkezi( GEME), E-Ticaret Sunusu, 29.01.2007. http://www.izto.org.tr, mr Kanalc, Trkiye ve Lojistik, Aratrma ve Meslekler Gelitirme Mdrl, zmir Ticaret Odas AR&GE Blteni, Kasm 2005, 21.12.2006. http://www.karid.org.tr/mainsektor.html, E-Ticaretin Bymesine Paralel Olarak Lojistik ve Kargo Sektr de Byyecek KAR D Trkiye Kargo Kurye ve Lojistik letmecileri Dernei, 06.12.2006. http://www.khmo.org.tr, M.O. Korkmaz-H.Smen- R.N. elik, Arz Zinciri Ynetiminde Corafi Bilgi Sistemlerinin Kullanm, TMMOB Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas 10. Trkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultay28 Mart - 1 Nisan 2005, 23.12.2006. http://www.logisticsit.com, Manufacturing & Logistics IT, Transportation Software 2003, 26.07.2007. http://www.lojistik.org/lojistik dernei lojistik terimleri, Lojistik Dernei, Lojistik Terimleri, 08.10.2006 http://www.lojistikturkiye.com, Lojistik Trkiye, 13.12.2006. http://www.pazarlamadunyasi.com.tr/dergioku.php?haberid=29, Pazarlama Dnyas Dergisi Kasm 2004, Talep Ynetiminde Araylar ve SCM, Zafer Yaman, 15.10.2006. http://www.rfidjournal.com/article/glossary/3#137, RFID Journal, 23.12.2006. http://www.rfidturkey.com, RFID Turkey-Trkiyenin RFID Merkezi, RFIDn Yararlar ve Kullanm Alanlar, 23.12.2006.

127

http://www.sbs.com.tr/turkce.asp?1=2&2=3&3=4, 02.02.2007.

Simens

Business

Service,

http://scrc.ncsu.edu/public/DEFINITIONS/J%20-%20L, Supply Chain Resource Consortium, 15.09.2006. htmltp://www.cscmp.org/Downloads/Resources/glossary03.pdf, Council of Supply Chain Management Professionals, 16.09.2006. http://www.selco.com, Selco Systems Engineering & Logistics Consulting, 11.02.2007. www.snt.si/Dogodki/Prezentacije/20051017-SSA-ERP/SSA-WMS-MaartenBaltussen.pdf, S&T IT Solutions&Services, 28.09.2006. http://www.supplychain.com, Gnther Kruse, Advanced Planning&SchedulingTodays Hot Topic In Manufacturing Systems, Supply Chain Analytics, 27.01.2007. http://www.telsim.com.tr, Telsim Mobil Eriim Servisleri, 10.01.2007. http://www.theedizone.com/edi_resources/images/edi_ani.gif, 20.01.2007. EDI Zone,

http://www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/C4-1.doc, SEZGEN, Mehmet; DEM RTALI, Murat; Ara Konum ve Durum Bilgilerini Bilgisayarda Online Takibi:Ara Takip Sistemi, 06.01.2007. Mehmet Sezgen-Murat http://www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/C4-1.doc, Demirtal, Ara Konum ve Durum Bilgilerini Bilgisayarda Online Takibi:Ara Takip Sistemi, 06.01.2007. http://www.turkcell.com.tr, Turkcell, 30.12.2006. http://www.und.org.tr, UND (Uluslar aras Nakliyeciler Dernei), 15.09.2006. http://www.undteknoloji.com, UND Teknoloji Hizmetleri, 30.12.2006. http://www.utikad.org.tr/loj-hizmet.htm, UT KAD (Uluslararas Tamaclk ve Lojistik retenler Dernei), 10.02.2006 http://www.yalindanismanlik.com/erp/erp.htm, Yaln System, 16.01.2007.

128

EKLER EK 1. Anket Formu Sayn Yetkili; Bu anket formu E-Lojistik Uygulayan letmelerin Sektrdeki Baarlarnn ncelenmesi konulu yksek lisans tezinin uygulama ksm iin oluturulmutur. Cevaplarnz aratrma sonularnn geerlilii bakmndan byk nem tamaktadr. Ankette yer alan sorular iletmelere ait zel bilgiler elde etmeye ynelik olmamakla beraber almada iletmelerin isimleri gemeyecektir. lginiz iin imdiden teekkr ederim. Anket Yaplan letmenin; Ad : Web Adresi : letiim Adresi : Telefon : Blm 1: letmenin genel ve demografik zellikleri ile ilgili sorular iermektedir. 1. letmeniz ka yldr lojistik sektrnde faaliyet gstermektedir? o 0-3 yl o 4-7 yl o 8-11 yl o 12-15 yl o 15 yl ve daha fazla 2. letmenizin ortaklk yaps aadaki seeneklerden hangisine uymaktadr? o Tamamen Yerli o %50den Fazlas Yerli o Yar Yarya o %50den Fazlas Yabanc o Tamamen Yabanc 3. letmenizin sunduu temel lojistik faaliyet/leri nelerdir? o Tamaclk hizmetleri o Entegre lojistik hizmetleri o Depo ve antrepo hizmetleri o Gmrkleme ve sigorta hizmetleri o Tedarik zinciri hizmetleri o Dier tamamlayc hizmetler 4. letmenizin ylk cirosu ne kadardr? o 1 milyon$dan az o 1-5 milyon$ o 5-50 milyon$ o 50-500 milyon$ o 500 milyon$dan fazla 129

5. letmenizin alan says ne kadardr? o 1-100 kii o 101-250 kii o 251-500 kii o 500 kii ve zeri 5.1. letmenizde lojistikle ilgili eitim alm alan says katr? Lisans o Hi o 1kii o 2kii o 3kii o 4kii o 5kii ve daha fazla 5.2. Meslek Okulu o Hi o 1kii o 2kii o 3kii o 4kii o 5kii ve daha fazla 6. letme ii iletiimi nasl salyorsunuz? o ntranet o Yzyze grme o Telefon o Yaz yolu o E-mail o Dier(Belirtin) 7. letmeniz ile dier iletmeler veya mteriler ile iletiiminiz ne ekilde salanmaktadr? o Yzyze grme o Telefon o E-mail o Extranet o Posta o Faks o Dier(Belirtin) 8. letmeniz standart belge/lerine sahip mi? o ISO 9001-2000 Kalite Ynetim Sistemleri o IS0 14001 evre Ynetim Sistemleri o TS 18001(OHSAS) Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri o Dier (Belirtiniz) Blm 2: E-Lojistik kullanm ile elde edilen iyilemeler aktarlmtr. Bu ifadelere ne derecede katldnz belirtiniz:(1)Kesinlikle Katlmyorum (2)Katlmyorum (3)Kararszm (4)Katlyorum (5)Kesinlikle Katlyorum.

130

MTER H ZMETLER Mteri memnuniyetini salamak iin, mterilerle bilgi ilem altyaps kurmann nemi fark edilmitir. Mterilerin tercih etme nedenlerinden biri, iletmenin lojistik bilgi sistemlerini kullanyor olmasdr. letmenin kulland bilgi teknolojileri mterilerin kullanm asndan gayet aktr. Mterilere zel hizmetlerin oluturulmasna imkan vermektedir. Mteri hizmet standartlar bilgi sistemleri uygulanmaya balandndan itibaren art gstermitir. Mteri ikayet oranlarnda azalma olmutur. Mterilerle doru bilgi ak salanmtr. Mterilerin gveni artmtr. Mterilerle daha uzun soluklu i ortaklklar gzlenmitir. S PAR S STEMLER Online sipari verme ve ilemleri elektronik olarak takip etme imkan iletmeye esneklik salamtr. Mteri siparilerini eksiksiz ve tam karlama oran arttrmtr. Siparilerin istenen niteliklerde karlanma oran artmtr. Siparilerin zamannda karlanma oran artmtr. evrim sreleri ksalmtr. Kayp siparilerde azalma olmutur. Sipari sistemlerini kullanmak mterilerin sorgulad bir zellik olmutur. DEPO S STEMLER Envanter seviyesi azalmtr. Maliyetler azalmtr. Daha iyi alan kullanm salanmtr. Depo ilemleri azalmtr. gc saysnda azalma salanmtr. TAIMA S STEMLER Ykleme eiliminde deiimler grlmtr Teslimat maliyetleri azalmtr. Teslimat gvenirlii artmtr. Tama maliyeleri azalmtr. Tama rotalar daha iyi planlanr hale gelmitir. Tama zamanlar ksalmtr.

1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3

4 4 4 4 4 4 4 4 4

5 5 5 5 5 5 5 5 5

1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3

4 4 4 4 4 4 4

5 5 5 5 5 5 5

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

131

Blm 3: letmenizde e-lojistik uygulama neden ve sonularn ieren ifadeler yer almaktadr. Bu ifadelere ne derecede katldnz belirtiniz:(1)Kesinlikle Katlmyorum (2)Katlmyorum (3)Kararszm (4)Katlyorum (5)Kesinlikle Katlyorum. UYGULAMANIN AMALARI Hizmet kalitesini arttrma Karll arttrma Maliyetleri azaltma Byme/gelime esneklii salama Stok seviyelerini drme Rakipleri takip etme Kalite anlay Mteri ve tedarikilerin basks Pazar payn arttrma UYGULAMA Lojistik taktik ve stratejik kararlar alnrken bu ama iin gelitirilmi teknolojiden yararlanlmaktadr. Karar alma mekanizmasnda kullanlan bilgi ve yaplan analizlerde bu ama iin gelitirilmi teknolojilerden yararlanlmaktadr. Elektronik ortamda yaplan tm ilemler olas hatalara kar kaydedilip veri ambarnda depolanmaktadr. Tm sistemlerin birbirleri ile bilgi alverii ortak bir sistemle salanmakta, birbirleri ile entegre olmaktadr. letme ii verilen eitimler, alanlarn bilgi teknolojilerini daha verimli kullanmasn salamaktadr. letme, lojistik bilgi sistemleriyle ilgili yurtii ve yurtd fuar ve organizasyonlara katlarak yenilikleri takip etmektedir. UYGULAMA SONUCU Daha hzl tepkiler verilmeye balanmtr. Rekabet derecesi artmtr. Hizmet kalitesi artmtr. Tekrar eden ilemlerden kurtulunmutur. letme ii ilem etkinliklerinde byk art salanmtr. gc, evrak, zaman ve mekan tasarrufu salanmtr. Son yllarda mteri portfynde art gzlenmitir letmenin karll artmtr. Yeni pazarlara ulalabilirlik salanmtr. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5

1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3

4 4 4 4 4 4

5 5 5 5 5 5

1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3

4 4 4 4 4 4 4 4 4

5 5 5 5 5 5 5 5 5

132

UYGULAMADA KARILAILAN ZORLUKLAR Finansman eksiklii Kalifiye eleman eksiklii Kullanc eitimi Altyap eksiklii Entegre lojistik hizmetleri iin kullanlacak yeterli yazlm bulunmamas letmede yeterli yazlm ve donanm bulunmasna karlk, tedariki ve/ya mterilerde bulunmamas GELECEKLE LG L TAHM NLER Artan rekabet koullar, her gn kullanlan teknolojinin yerine yenisinin kmas sonucunu getirecektir Bilgi teknolojileri iletmeye maliyet kalemi olarak grlmekten ok gereklilik haline gelecektir. letmelerin rekabet edilebilirlikleri bilgi teknolojileriyle ifade edilecektir.

1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3

4 4 4 4 4 4

5 5 5 5 5 5

1 1 1

2 2 2

3 3 3

4 4 4

5 5 5

E-Lojistikle lgili Projeleriniz: . Eklemek istedikleriniz: VAK T AYIRIP CEVAPLADIINIZ N OK TEEKKR EDER M.

133

134

135