ABye Uyum Srecinde Trk Kamu Ynetiminin Dnm zerine Notlar

Abdullah YILMAZ*
zet: Bu almann amac, ABye uyum srecinde Trk kamu ynetiminin kar karya bulunduu dnmn temel nitelikleri ve sorunlar ile bu balamda ortaya konabilecek zm nerilerinin belirlenmesidir. Bu amala, ncelikle kamu ynetiminin rgtsel yn odakl bir dnden bugne temel nitelikler ve sorunlar panoramas karlacaktr. zellikle yeni kamu ynetimi anlay, ynetiim, yerellik vb. kavramlar ve yaklamlar erevesinde Trkiyede kamu ynetiminin kar karya bulunduu dnm sreci, AB ile ilikilerde gelinen noktada ortaya konan yasal ereve deiiklikleri, anlaylar ve yeniden yaplanma abalar balamnda irdelenecektir. Bu erevede ortaya konan yeniden yaplanma abalarnn AB srecinde kar karya kald durum ve bu srecin temel sorunlar, bu almada gelecee dnk projeksiyonlar da ierecek biimde tartlacaktr. Anahtar Kelimeler: AB Uyum Sreci, Trk Kamu Ynetimi, Trk Kamu Ynetiminin Temel Karakteristikleri ve Problemleri

Notes On Transformation Of Turkish Public Administration In The Process Of Adaptation To The EU

Abstract: The objective of this study is twofold. The first one is to determine basic characteristics of Turkish public administration in comparison to the EU standards and then to propose some solutions for encountered problems in the course of adaptation to the EU, especially in the transformation of Turkish public administration. To meet these objectives, a panorama of basic characteristics and problems from past to current day is drawn by focusing on the organizational aspects of public administration. Following this, the adjustment efforts especially in legislative frameworks, social and administrative conventions and in other reconstruction endeavors are studied in a framework of new concepts and approaches such as new public administration, governance and subsidiarity. Furthermore, the encountered position of demonstrated reconstruction efforts and their fundamental concerns are examined in order to introduce some projections about future developments. Finally, some recommendations are made in accordance with the point of attained stage in the relations with the EU. Keywords: The Process of Adaptation to the EU, Turkish Public Administration, Basic Characteristics and Problems of Turkish Public Administration

GR Dnyada yaanan hzl ve ok ynl deiim zellikle ynetim anlaynda ve klasik brokratik yaplarda kkl bir yeniden yaplanmay gndeme getirmitir. Dnyada ynetim anlayn ve yaplarn kkl bir ekilde etkileyen veya uyaran deiim faktrleri, ekonomi teorisinde deiim, ynetim teorisinde deiim, zel sektrn rekabeti yaps ve kaydettii ilerlemeler, son olarak da toplumsal eletiri ve deiim talebi ile sivil toplumun geliimi olmak zere drt
*

Yrd. Do. Dr., D.P.. Ktahya ..B.F. Kamu Ynetimi Blm retim yesi

ana balkta ele alnabilir. Btn bu teorik ve reel deiimler dorultusunda kamu ynetiminin toplumsal rol ve ilevleri ile bunlar yerine getirirken uygulayaca yntemler ve oluturaca kurumsal yaplar tartma konusu haline gelmitir. Genel olarak ifade edilecek olursa, toplumun taleplerine kar duyarl, katlmcla nem veren, hedef ve nceliklerini netletirmi, hesap veren, effaf, daha kk ancak daha etkin bir kamu talebi dile getirilmitir. Kamunun retimden ekilmesi, dzenleyici ilevinin glendirilmesi, zel sektr ve toplum ile paydalk ilikisi gelitirilmesi ngrlmtr. Sz edilen bu srete, ekonomik, sosyal ve siyasal parametrelerle birlikte, gerek anlay gerekse yaplanmalar balamnda, ynetim olgusu boyutunda ortaya kan gelimelerin Trk kamu ynetiminde oluturduu yansmalarn nitelii bu almann ieriini oluturmaktadr. Bu erevede, yeni kamu ynetimi yaklamlarnn Trkiye gndemi, zellikle merkezi ynetim-yerel ynetim ilikileri ve kamu ynetiminin rgtsel-ilevsel sorunlar boyutlu olarak ne karlarak irdelenmektedir. OSMANLIDAN CUMHURYETE TRKYEDE KAMU YNETM Kamu Ynetiminin Yapsal Grnm ve Merkez-Yerel likileri Osmanldan Cumhuriyete kalan miras, ekonomiden sosyal alana ve kltrden ynetime geni bir yelpazeyi iermektedir. Bu geite, mparatorluk brokrasisinin biimsel yn ile birlikte ynetim gelenekleri ve siyaset kltr de miras olarak intikal etti. Osmanl Devleti ile Trkiye Cumhuriyeti arasndaki sreklilik niteliinin en bariz hissedildii alan idari alandr. zelikle, merkeziyetilik-adem-i merkeziyetilik ilikileri ve yerel ynetim anlay ile ilgili olarak bu tevars niteliini aka grmek mmkndr. Bugnk merkezi ynetim bnyesi iinde yer alan temel kurumlarla yerel ynetimler, byk lde mparatorluktan Cumhuriyete miras olarak intikal etti. Aradaki en nemli farkllk, sz konusu ynetim organlarnn gelimesi, rgt bakmndan bymesi ve yaylmas biiminde kendini gsterdi. (Erylmaz, 1995: 341) Cumhuriyet ynetimi de, yerel ynetimleri, siyasi organlar olarak deil, daha ok idari birimler biiminde deerlendirerek, yetki grev ve rgt yapsn bu anlaya gre dzenledi. Birlik ve beraberlik tehlikeye girer gerekesiyle yerel ynetimleri glendirme konusunda hep tereddtle hareket etti. Tanzimatla birlikte her alanda meydana gelen yapsal dnm kprdanmalar kukusuz ynetim alannda da meydana gelmitir ve zellikle ynetsel yap ve ynetim hukuku transferinde rnek alnan Fransa modeli benzeri bir yaplanma gerekletirilmeye allmtr. Bu yeni yaplanma, toplumun beklentileri ve uralar sonucu olumu bir durum deildi. (Hamamc, 1981: 9) 19. yzylla birlikte geleneksel kurumlar i ve d nedenlere bal olarak yozlamaya balam ve mparatorluk zerinde Batnn ekonomik etkisi ile yerel kurumlar

da ieren bir dizi deiiklik gndeme gelmitir. 19. yzylda merkezin Batnn saldrs karsnda giritii savunma modernizasyonu diye nitelendirebileceimiz yenileme abalar ayn zamanda bizzat merkezi glendirme niyetinden de kaynaklanyordu. Bu balamda, yerel ynetim, merkezi hkmetin ilerini yerel planda yrtecek yeni bir ynetim aracndan baka bir ey deildi. (Gymen, 1999: 68) lber Ortaylya gre (Ortayl, 1985: 31) bu durum, merkeziyetilik anda yerel ynetimin gelimesi olarak deerlendirilebilir ve Trkiyede yerel ynetim gelenei modern merkeziyetilikle yattr denebilir. Merkeziyetilii arttrmak isterken ortaya kan bu adem-i merkeziyeti nitelikteki yerel ynetim uygulamas Trk yerel ynetimlerini Bat Avrupa yerel ynetimlerinden ayran nemli zelliklerden biridir. lkemizde yerel ynetimler tarihsel bir evrimden ok, siyasal iktidarlarn yukardan aaya doru yaptklar dzenlemelerle oluturulmulardr. Yaplanlar yerel siyasal bilincin gelimesinin rn olmaktan te, Bat kltrne ve kurumlarna duyulan zlemin ve dalan Osmanl devlet yetkesinin rgtsel dzenlemelerle glendirilmesi, devlet denetiminin kesin stnln salama ve srdrme isteklerinin sonucudur. Merkez denetimini glendirme kaygs ile Batnn uygar kurumlarnn badatrlmasnn yansmas olarak yerel ynetimler, gerek sunduklar hizmetler, gerekse merkezin youn denetimi altndaki yetersiz akal ve ynetsel yaplar ile beklenen gelimeyi gsterememilerdir. Bat yerel ynetimlerinin temel dayana olan siyasal bilin, oulcu demokrasi, zgr dnce gibi kavramlar ise lke yaamna ok sonralar girmitir. Ksaca, yerel ynetim kendi iinde bir ama olmaktan daha ok, devlet yetkesini glendirmenin bir arac olarak gelitirilmitir. Kanmzca, gnmzde de karlalan sorunlarn temelinde bu anlay yatmaktadr. (Eke, 1982: 115,116) Son olarak, sz konusu srecin balang ve geliim aamalarnda azmsanmayacak etkileri olan d etkenlerin de gz ard edilmemesi gerekmektedir. Cumhuriyete geile birlikte yeni devletin devrald kltrel mirasn, zellikle brokratik kltrn, Osmanlnn merkeziyeti yaps olduunu, yani Osmanlnn merkeziyeti kltrnn, Trkiye Cumhuriyetini de nemli lde etkilediini belirtmek gerekir. (Grmez, 1997: 99,100) Osmanldan Cumhuriyete devreden nemli niteliklerden biri olan bu merkeziyetilik ya da Heperin deyimiyle (Heper, 1974: 89) Brokratik Ynetim Gelenei, zellikle tek parti dneminde olmak zere yeni dnemde de olanca arlyla devam etmitir. Bu gelimenin temel nitelikleri 1950li yllarda karlalan yeni koullarn getirdii ekonomik, sosyal ve siyasal almlarn ortaya kard yeniden yaplanma gereksinimi ortaya kncaya kadar devam etti. Tek partili bir rejimden ok partili sisteme geiin yannda, sanayileme abalar ve tarmda makinelemenin yol at hzl kentleme gibi nemli dnmler sonrasndadr ki Trk toplumunda sistemle ilgili geni kapsaml yeniden dzenleme ve yaplanma gereksinimi ortaya kmtr.

ok partili dneme geile beraber nemli baz gelimeler olmakla birlikte, Trk ynetim sisteminin ve dolaysyla yerel ynetimle ilgili anlay ve uygulamalarda, merkeziyetilik dncesinin byk oranda devam ettii sylenebilir. Bu balamda ilk aamay oluturan 1945-1960 dneminde siyasiidari gelimelere paralel, baz olumlu deiimler olmakla birlikte, ok nemli bir deiim yaanmamtr. Grmeze gre (1997: 122), bu dnemde, ok partili hayata gei ve baz kanunlarda yaplan dzenleme ve deiiklikler dnda nemli kararlarn alnmad grlmektedir. Trkiyede, ok partili hayata gei srecinde yerel ynetimlerle ilgili oluturulacak bir ereve deerlendirmede, 1960 sonrasnda, gerek yasal dzenlemeler gerekse planl dneme gei anlamndaki gelimelerin nemli bir yeri vardr. Eski merkeziyeti zihniyet, zel siyasi-idari gelimeler ve merkezi ynetimdeki brokrasinin arlna paralel olarak, devam etmekle birlikte bu dnemde zellikle 1961 Anayasas ile yerel ynetimler konusunda nemli dzenlemeler yaplmtr. 1961 Anayasas, dnemine gre olduka ileri demokratik hkmler getirmekteydi. Ancak Anayasa tek bana toplumdaki siyasal bilinci, siyasal kltr yanstmamaktadr. Nitekim Anayasaya ramen anti-demokratik nitelikler tayan pek ok dzenlemelerin bu dnemde de yapldn syleyebiliriz. 1961 Anayasas, yerel ynetimler konusunda daha nceki anayasalardan farkl olarak hizmet yerinden ynetim ilkesini de getirerek adem-i merkeziyet -yerinden ynetim-ilkesini anayasal klmtr. Ancak, bu dnemde de, anayasadaki merkeziyeti olmayan hkmlere ramen, Trk ynetim sistemi ar merkeziyeti eleri zerinden atamamtr. (Grmez, 1997: 131) Gerek geleneksel merkeziyeti yap, gerekse dnemin kendine zg siyasi-idari gelimeleri, merkez-yerel ilikilerinde ve yerel ynetimlerin yapsnda deiikliklerin olumasn engellemitir. ok partili hayata gei ve zellikle planl kalknma dneminin balangc olarak nitelendirebileceimiz 1960dan 1980lere kadar devam eden dnemin nemli bir zellii de, merkeziyetilik-adem-i merkeziyetilik ilikileri ve siyasi-idari gelimeler balamnda ortaya kan yerel ynetim yaplanmalar ve ileyiine ilikin sorunlarn giderek artmas ve bu anlamda bir takm tartmalarn balam olmasdr. Genellikle, yeniden dzenleme ya da reform odakl bu tartmalar birtakm gereki nedenlere dayanmakla birlikte, zaman iinde nemli bir gelime de salanamamtr. Bunun balca nedeni ise, ekonomik, sosyal, siyasal baz faktrlerin tesinde, merkeziyeti ve devletisekinci zihniyetin deimemesidir. Kamu Ynetiminin rgtsel-levsel Sorunlar ve zm Araylar Trkiyede kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmasn gerekli klan nedenler yalnzca merkezi ynetim-yerel ynetim ilikileri erevesindeki yapsal sorunlarla snrl deildir. Bunun yannda rgt kltr, ynetim teknikleri vb. konulardaki kamu ynetiminin rgtlenmesini ve ileyiini etkileyen bir takm

i ve d faktrlerin farkl boyutlardaki etkileri de Trk kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmasn gerekli klmaktadr. zellikle geleneksel ynetim anlayndan yeni kamu ynetimi anlayna doru yaanan tartmalar ve kamu rgtleri ile iletme ynetimlerini birbirine yaklatran teorik ve pratik gelimeler de bu anlamda Trkiyede kamu ynetiminin hem rgtsel hem de ilevsel olarak reforme edilmesini gerektirmektedir. Esasnda ynetimde yeniden dzenlemeyi gerekli klan nedenler alt grup etrafnda toplanabilir. Bunlardan birincisi, rgtsel bozukluklar ve yapsal sorunlardr. kincisi, igrenlerle ilgili olup sorunun ana gesini oluturmaktadr. ncs ise, yer, ara-gere, yntem ve brokratik kltr sorunudur. Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde kullanlan yer, ara-gere ve mevzuatn ada gelimelere uydurulmas ve hizmetin amacna uymasnn salanmas, ynetimde yeniden dzenlemeyi gerekli klmaktadr. Bu yeniden dzenleme almalarnn ieriine gemeden nce Trkiyede kamu ynetiminin rgtsel ve ilevsel sorunlarndan bazlarna deinmekte yarar vardr. Tanzimattan bu yana devam eden merkeziyeti yaklam beraberinde krtasiyecilik de getirmi ve ynetimin ileyii, hizmetlerin etkin verimli yrtlmesini yavalatan ayrntl kurallara balanmtr. Ynetsel ve mali merkeziyetilik, ynetim sistemimizin btn zamanlarda kaos ve kriz iinde kalmasna, yapsnn ve srelerinin yozlamasna, ar bymeye, krtasiyeciliin artmasna, zaman ve kaynak israfna neden olmaktadr. Brokratlar, doabilecek muhtemel sorumluluktan kurtulmak iin, hizmetlerin yrtlmesinden ok bu kurallarn yerine getirilmesini ncelemeyi tarz olarak benimsemilerdir. Kurallar genellikle yasalarn ayrntl dzenleme yapmasndan domakta ve kamu grevlileri mevzuat kargaasnda gerek ilevlerinden uzaklamaktadrlar. Btn bu zellikleriyle kamu brokrasisi, gerek ilevinden uzaklamakta ve vatandala iletiim kanallarn daraltma ynnde ilemektedir. Trk kamu ynetiminin en ok aksayan yn, kaynaklarn en etkili biimde kullanmak suretiyle, hizmetleri kaliteli, hzl, verimli ve etkili bir biimde yerine getirememe sorunudur. Ar mevzuatlk; ilerin amacndan uzaklamasna ve biimsel muhteva kazanmasna neden olmutur. Bunun sonucunda, personelde ve yneticilerde inisiyatif kullanma yerine, pasif kalma, iinde bulunulan dzeni srdrme eilimi kurumsallamaktadr. Gnmz ihtiya ve artlarna cevap veremeyen eskimi, daha ok eski gelenek ve alkanlklar yanstan mevzuatn ar ayrntc, kat kurallar, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesini gletirmekte, kamu ynetiminin ada gelimelere uymasn engellemektedir. Ayn amaca dnk kurulular arasnda, ibirlii salama, yol gsterme ve koordinasyonun gerekletirilmesi konusunda sorunlar bulunurken, bu durum bir ksm ilerin ortada kalmasna neden olmaktadr.

Vatandalarn hizmetlerle ilgili kararlarn alnmasna ve uygulanmasna katlmnn salanmas, ynetim srelerinin gizlilii ve bilgi edinme hakknn ada bir anlayla dzenlenmemesi, vatandalarla kamu ynetimi arasna ciddi engeller ve sorunlar karmaktadr. Ynetimi gelitirmenin dar ve biimsel anlamda alglanmas, yeterli rgtlenmeye kavuturulamamas, gelimelerin kurumsallamasn engelleyerek, olayn kiisel boyutta kalmasna neden olmutur. Yeniden dzenleme almalarnda, yaratclktan ziyade taklide nem verilmesi, yerel moral deerlerinin ve insan faktrnn ihmal edilmesi sk sk ynetimin yeniden dzenlenmesine gereke olmutur. Bir yandan saylan faktrler, bir yandan ynetim sistemimizin ada bir yapya kavumam olmas, dier yandan sosyo-ekonomik ve siyasal koullarn yaratt ortamn olumsuz ynde gelimesi, ynetime duyulan gvenin sarslmasna neden olmutur. Partizanlk, kayrma, rvet, rant kollama, otorite boluu, yasalarn uygulanmasnda fiili ayrmclk kamu ynetimimize kar daimi bir honutsuzluk dourmaktadr. (Ayka vd., 2003: 160) Kamu ynetiminin hem rgtsel hem de ilevsel boyutunda ortaya kan sorunlara zm araylar balamnda, ynetimde yeniden yaplanma konusu on yllardr Trkiyenin gndemindedir. Hatta merkez-yerel ilikileri asndan bu yeniden yaplanma abalar Bitmeyen Senfoni olarak adlandrlmtr. 1980lerde liberal dnemle hzlanan bu araylar, 1990larn sonuna doru olmazsa olmaz (sine qua non) bir noktaya gelmi ve artk srdrlemez hale gelen kamu ynetimi hem i hem de d dinamiklerin ynlendirdii bir ortamda yeniden yaplandrlma yoluna girmitir. Yukarda sz edilen rgtsel ve ilevsel sorunlarn yannda, kreselleme, blgeselleme ve yerelleme dinamiklerine paralel ortaya kan yeni ynetim yaklamlarnn oluturduu d faktrler de bu yeniden yaplanma srecinde giderek daha nemli hale gelmektedir. KRESELLEME-YERELLEME DNAMKLERNN YNETMNE ETKLER VE TRKYE KAMU

Gnmzn uluslararas ortamnda ve kreselleme srecinde yaanan hzl deiim ve gelimeler, ynetim olgusunu hzla ne karmaktadr. (kmen, 2003: 177) Bir yandan spernasyonel ve transnasyonel nitelikte yaplanmalar srerken, dier yandan kreselleen bir dnyada yerelliin hibir zaman nemini yitirmedii tam tersine arln artrd ve bu iki gelime eiliminin birbirlerini tamamlad ynndeki dnceler yaygnlamaktadr. Kreselleme srecinde ortaya kan bu yaklamlar ve yaplanmalar, dorudan ya da dolayl devlet yaplarn, demokrasi anlayn, uluslararas ilikiler balamnda Bat ve Bat-d lkelerin ilikilerini ve kurumlamalar, birey-vatanda anlaynn ieriini dntrmektedir. (kmen, 2005b: 51) Bu sreler devam ederken,

olmazsa olmaz (sine qua non) nitelikte baz kavram ve deerler n plana kmakta ve son tahlilde, kamu ynetiminin yaplanmas, merkez-yerel ilikileri ve demokrasi pratikleri bata olmak zere pek ok konu bu sreten etkilenmektedir. (kmen, 2005a: 540) Dnya yeni bir yzyla ve nc bin yla girerken uluslar aras kamu ynetimi bilimi ok nemli deiimler geirmektedir. Bu deiimler hem kamu ynetimi biliminin kuramsal yapsnda ve hem de kamu ynetimi uygulamalarnda yaanmaktadr. Dnya ekonomisinin iinde bulunduu koullar ve dnya nfusunun hzla bymesi gerei kamu ynetiminin kuramsal ieriinin ve uygulama koullarnn hzla deimesini kanlmaz klmaktadr. Ortaya kmakta olan toplumsal, ekonomik ve siyasal olgular, kamu ynetimini deime ve gelime ynnde gl bir bask altna almaktadr. Deiim, duraanlktan devingenlie, yapsal endielere bamllktan, etkenlik ve verimlilik araylarna ve hukuksal geerlilik endielerinden yarar/maliyet uzlalarnn ortaya karlmasna doru bir yneli ve gei biiminde ortaya kmaktadr. Kamu hizmetlerinin retilmesi ve topluma sunulmasnda klasik kalplarn dna kan araylar younluk kazanmaktadr. Ynetim ve iletme szlemesi, imtiyaz haklarnn devri, tesis sat ve benzeri yntemlerle ekillenen zelletirme eilimleri-kendisine tannmak istenen ideolojik ereve ne olursa olsun-bu deiimi gsteren nemli belirtiler ve gstergeler ortaya kmaktadr. (Yaam, 1997: 1) Ksaca kamu ynetimi, geleneksel ynetim anlaynn paradigmik deerlerinden, katlm ve sorumluluk merkezli yeni bir ynetim nosyonuna, dier bir deyile Administrationdan Managementa doru bir dnm geirmektedir. (Lynn, 2001: 6) Kamu ynetimi, kreselleme srecinde gerekten de ok nemli deiimlere sahne olmakta ve gnmzn farkllaan koullarna ve yeni gereksinimlere uyma/uydurulma abalar iinde grlmektedir. Ynetime katlma, demokratik ynetim, zerkleme ve yerelleme, ynetiim, optimal hizmet sunumu, performans ynetimi vb. kavramlarla ifade edilebilen yeni fenomenlerin ve temelde iletme ynetimi alannda yerleen yeni ynetim tekniklerinin kamu ynetiminin yapsal ve ilevsel srelerine dahil edilme giriimleri, bugn ulusdevletlerin siyasi ve ynetsel gndeminin banda yer almaktadr. (Parlak ve Sobac, 2005: 192) te yandan tm gelimi ve gelimekte olan lkelerde zellikle iinde yaadmz yzylda devlet faaliyetlerinin srekli genilemesi ynetimle ilgili sorunlarn artmasna neden olmutur. Bu sorunlar devletin yeniden yaplandrlmas ve devlet faaliyetlerinin snrlandrlmas grlerini yaygnlatrmtr. (Aktan, 1999: 1) Klasik ynetim ve ona ilikin yaklamlarn yetersizlii ve bu balamdaki zm araylar gnmzde ortak konsensus konularndan birini oluturmaktadr. Bunun temel nedenleri arasnda farkl bir takm gelimeler yer almaktadr. Bunlardan birincisi sanayi toplumundan bilgi toplumuna gei;

ikincisi Fordist retimden esnek retime geiin ivme kazanmas; ncs ulus-devletler dnyasnn yerini kresellemi dnyaya brakmas ve sonuncusu da postmodernist dncenin, modernist dncenin yerini almaya aday olmasdr. (Tekeli, 1996: 24) Bu gelimelere paralel olarak sz edilen faktrlerle etkileim iindeki ekonomik, sosyal ve siyasal olgular da gerek kavray gerekse kurumlama anlamnda nemli bir ierik deiimine uramakta ve dnmektedir. Bu dnmn nemli bir yann da, devlet, toplum ve birey arasndaki ilikilerin niteliinin deimesi ve interaktif bir anlayn genel kabul grmesi oluturmaktadr. Ekonomik, teknolojik, sosyolojik ve kltrel deiimlerin youn bir biimde yaand gnmz dnyasnda, kamu ynetimi ve yurtta arasndaki ilikiler nemli farkllamalar gstermektedir. Bu farkllama, kamu ynetimi ve yurtta arasndaki ilikilerin artmasna, ynetiim ve yurttan sorumluluk almas gibi kavramlarn sk sk kullanlmaya balanmasna neden olmutur. (Eren, 2003: 62) Refah devleti anlay iinde bat Avrupa lkelerinde 1970lere kadar geerliliini koruyan, kat hiyerarinin hakim olduu brokrasiye dayanan, merkezi organlarda nceden belirlenen amalar gerekletirmek iin, tek zneli, merkezi, hiyerarik iblm iinde retim yapan, kaynak ve yetkileri kendinde toplayan, sorumluluun yasalara ve prosedrlere gre olduu geleneksel kamu ynetimi modeli, 1980li yllarda bir dizi reform politikalar ile yeni bir modele (yeni kamu iletmecilii) dnmtr. (mrgnlen, 2003: 7) zellikle Fransa ve Almanya bata olmak zere Kta Avrupasnda, ynetimin modernletirilmesi almalarnda etkinlik ve verimlilii ne karan kamu ynetimi reformlarnn nemli bir yeri bulunmaktadr. (Kickert, 2005: 537-563) Yeni kamu ynetiminin gerek bir tanm yaplamamakla birlikte ierdii nitelikler olduka net ve anlalabilirdir. Performans denetimi, verimlilik vb. niteliklerin tesinde kesin olan bir ey, yeni kamu ynetiminin, kamu ynetimiyle (public administraion) ayn ey olmaddr. (Hughes, 2003: 76) Bilgi toplumuna doru, rgt ve ynetim anlaynda ortaya kan bu gelimeler, deiimler ve araylar erevesinde yaplmakta olan almalar, Dnyann gelimi lkelerinden gelimekte olan lkelerine kadar geni bir izgide devam etmektedir. ou kez, 21. Yzylda nasl bir kamu ynetimi sorusuna cevap nitelii tayan bu almalarn zn genellikle merkezi ynetimyerel ynetim ilikileri balamnda ortaya kan yerellik (subsidiarity), etkinlik, verimlilik, katlm, effaflk gibi ilkeler ve kavramlar oluturmaktadr. Bu almalar, ortaya kan kresel gelimeler ve bilgi toplumu niteliklerine paralel olarak yerel zerklik erevesinde, ynetim reformu, ynetimde yeniden yaplanma ve yeniden dzenleme gibi isimlerle dile getirilmektedir. Trkiyede de ortaya kan bu almalar, teknolojik gelimelerin ynetime etkisi, zellikle yerel ynetimlerin sunduu hizmetlerin ynetiminin iletme niteliinin artmas, kentleme, yerelleme ve zerkleme eilimleri gibi kresel gelimelerin hepsi rgt ve ynetim anlaynda ortaya kan deimelerle yakndan ilgilidir.

Genel olarak bakldnda kamu ynetiminde bugne kadar yaplan yeniden yaplanma almalarnn aamadan getikleri gzlenmektedir. Bunlardan birincisi 1980li yllara kadarki dnem olup, idari reform kavram etrafnda ekillenmitir. Bu kapsamda yaplan almalar, daha ok gndelik sorunlarn zmne dnk olarak rgtlenme yaplarn, srelerini ve prosedrlerini iyiletirmeye ynelik dzenlemeler yapmay iermektedir. kinci aama, 1980li yllarda hakim hale gelmi ve kurumsal almalarn tesine geerek, devletin roln yeniden tanmlama ve ilevlerini snrlandrma zerinde younlamtr. Bu aamada zel sektrn ynetim anlay esas alnm ve kamuda bu anlay yaygnlatrmak hedeflenmitir. Etkilerini gnmzde de srdren nc aama ise, 1990l yllardan itibaren glenmeye balam ve kamuya kendi iinde bakmak yerine, kamu ynetimini toplumun geneli ile birlikte dnme yaklamn getirmitir. zel sektrn yan sra, sivil toplum rgtlerine de gl bir vurgu yapan bu yeni yaklam; kamunun tm toplumun etkileimi ile oluan bir alan olduunu ifade eden ynetiim kavram ile zetlenebilir. Bu ieriiyle ynetiim, geleneksellemi kurallar ve prosedrleri ters yz eden, karar alma srelerini, ynetimsel ilikileri yeniden yaplandran bir olgu olarak ortaya kmtr. (Doig ve Wilson, 1998: 267,272) KRESEL, BLGESEL DNAMKLER, AVRUPA BRL SREC VE KAMU YNETMNDE YENDEN YAPILANMA ABALARI Yeni Anlaylar, Yeni Yaklamlar ve Yeniden Yaplanmay Gerekli Klan Nedenler Olumlu ya da olumsuz etki ve sonular ile kreselleme olgusu, 1980lerde belirginleen liberalleme politikalar ile balayan ve 1990larda kreselleme ynndeki i ve d dinamiklerle beslenen bir sre olarak, btn dnyann olduu gibi Trkiyenin de kar karya olduu bir gerektir. Hem teknolojikekonomik, hem de politik ideolojik anlamda devam eden bilgi toplumu olma srecinde en nemli zellik olarak ortaya kan kreselleme olgusunun ilk yansd alanlardan biri, demokrasi, yerinden ynetim, kentleme, katlm, zerklik ve yeni ynetim teknikleri gibi kavramlar da ierecek biimde, ynetimdir. Bu srete, yukarda ele alnan nitelikleri ve zelliklerinin tesinde, Trk ynetim sistemi de birtakm sorunlarla karlam ve ortaya kan yeni deerler ve anlaylar erevesinde yeniden yaplanma ve dzenleme ihtiyac gndeme gelmitir. Bugn iin Trkiyede kamu ynetiminin mevcut durumuna ilikin olarak; kamu kurumlarnn hantal yaplar, karar alma srelerindeki yaval, yetki ve sorumluluk dengesinin iyi datlmam olmas, engelleyici brokratik zihniyet, ynetim-siyaset dengesinin kurulmam olmas gibi nedenlerle idarenin nc olmak yerine toplumsal gelimelerin ve deiimin nn tkad eklinde eletiriler getirilmektedir. Bu ve benzeri nedenlerin etkisiyle idarenin

amalarnda, grevlerinde, grevlerin blmnde, rgt yapsnda, personel sisteminde, kaynaklarnda ve bu kaynaklarn kullanl biiminde; mevzuatnda ve halkla ilikiler sisteminde mevcut aksaklklar, bozukluklar ve eksiklikleri dzeltme amac gden dzeltim faaliyetleri (btn dnyada olduu gibi Trkiyede de) kamu ynetimi disiplininin ve lke ynetimlerinin gndem maddesini oluturmaktadr. (DPT, 2003: 3) Bu balamda Trkiye zelindeki ilk sorun alan merkeziyetilik ve brokratik hantallama ile ilgilidir. lkemizin bugnk ynetim yaps; d dnyaya kapal, ekonomisi tarma dayal, nfusu az (13 milyon) ve byk bir ksm krsal alanda (%76) yaayan insanlardan oluan, ulam imkanlar kstl, teknolojisi yok denecek kadar az, vb. faktrlere dayal olarak dzenlenmiti. Yeni kurulan devletin amac, bir taraftan, toplumu dntrerek modernletirmek, yani ona batl anlamda yeni bir grnt ve kimlik kazandrmak; dier taraftan, ekonomik kalknmada nclk yapmakt. Bunun iin, Cumhuriyet ynetimi, blnmeyi ve paralanmay nlemek maksadyla merkeziyeti-brokratik ynetim anlayn devam ettirmitir. Merkezi devlet yaps, her eyden nce bir verimsizlii ve maliyet artna sebep olmaktadr. Ancak, yine de salkl bir planlama ve denetim yaplamamakta, yerel sorunlara zamannda ve etkin mdahale edilememekte, kararlar gecikmekte, en temel altyap sorunlar bile zlememektedir. Dier taraftan, toplumun her alannda ve kademesinde devletin yer almas ve ok fonksiyonlu hizmet yaplanmas, devleti ilerin iinden klamaz hale getirmitir. Ar merkeziyetilik, bir taraftan brokrasinin artmasna ve devletin giderek hantallamasna neden olmakta; dier taraftan, halkn yerel mahiyetteki hizmetlere olan ilgisini azaltmakta ve demokrasinin gelimesini nlemektedir. Bilgi toplumuna doru yaanan srete, kreselleme ve demokratikleme eilimleri, ynetimleri adem-i merkeziyetilie, effafla, etkinlik ve verimlilik ilkelerine gre hareket etmeye, katlma doru yneltmektedir. Meydana gelen deiiklikler, rgt ve toplum yaplarn yeni ihtiya ve gelimelere uymaya zorlarken dier taraftan da, ynetim yaplarnda, nispi olarak klme ve yerelleme gibi iki eilimi ne karmaktadr. Trk ynetim sistemi de doal olarak, tm dnyadaki bu gelimelerden etkilenmekte ve bu gelimeler paralel olarak, yeniden yaplanma tartmalarna konu olmaktadr. Bu tartmalarn odan ise, adem-i merkeziyetilik, demokratikleme ve yerel ynetimlerin glendirilmesi gibi konular oluturmaktadr. 1980 sonras liberalleme eilimleri ile bu ynde baz nemli admlar atlm olmakla birlikte, Trk ynetim sisteminin temel nitelikleri aynen devam etmektedir. Bu noktada merkeziyetilik hala youn bir ekilde srerken, baz ekli ve hukuki dzenlemelerin tesinde, 1990 sonras ortaya kan global gelimeler ve bilgi toplumuna doru yaanan deimelerin gerektirdii dzenlemeler yaplamamaktadr. Gerekte bu, bir dzenleme sorunu da deil,

bir zihniyet, anlay ve gelenek sorunudur. Dnya Savandan 1990lara kadar dnyadaki genel siyasi atmosfer, Trkiyedeki merkeziyeti zihniyete hizmet etti. ki kutuplu dnya, Trkiye ve benzeri lkelere dnyadaki hassas dengeleri kendi karlar iin kullanma ans verdi. Bloklar aras gerilim evre lkelerin greli zerkliinin artmasna ve dolaysyla lke iinde d dnyadan bamsz bir politika izleyebilmelerine yol at. Bylece devleti gelenein temsilcileri topluma kar ikili bir avantaja sahip oldular. Ancak 1990lara gelindiinde devletilik anakronik bir hale geldi. Bugn sz edilen yeni dnya dzeni, tek bir lkenin olmasa da, tek bir zihniyetin hegemonyasn simgelemektedir. Batnn iktisadi ve siyasi normlarnn evrensellemesi anlamna gelen bu dzen, Trkiyenin zerinde de zorlaycl olan bir unsurdur. 1980lere gelindiinde dnyadaki kreselleme akm hem iktisadi hem de kltrel adan ulusal snrlar anlamszlatrmaya ve topluma ramen devletiliin muhafazasn olanaksz klmaya balamtr. (Mahupyan, 1997: 169, 202) Bu, son tahlilde, ynetim anlay ve yaplanmalar balamnda, demokrasi anlay ve uygulamalarndan, merkeziyetilik adem-i merkeziyetilik ilikilerine ve yerel ynetimlere kadar geni bir etki alan meydana getirmitir. 1990larda iyice belirginleen kreselleme ve bilgi toplumu olma sreci, Trk ynetim sisteminin kendine zg ekonomik, sosyal, kltrel, siyasal ve tarihi boyutlu niteliklerinin de etkisiyle gnmzde bir takm krlma alanlar oluturmaktadr. Bunu, tm toplumlarn ulus-devlet olma srecinde, Bat ile dierleri arasnda meydana gelen ve zihniyet asndan bir krlma hatt niteliinde ortaya kan gelimelerin devam olarak da ele alabiliriz. Daha nce sanayi toplumuna geen merkezdeki Bat ile Bat-d toplumlar (evre) arasndaki farkllama ve krlma hattna benzer bir gelime, bu kez bilgi toplumuna geite ve zellikle kreselleme sreci balamnda ortaya kacak gibi grnmektedir. nceki gelimeden farkl olarak bugn, ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasal ierikli bu farkllama son tahlilde bir uyumsuzluk ve sorun alan niteliine brnmektedir. Daha ok gelimekte olan lkelerin genel durumu iinde de deerlendirilebilecek bu yeni gelimelerin en nemli zellii, sorunlu bir nitelikte ortaya kmasdr. Kreselleme ve bilgi toplumu olma srecinde Trkiyenin kar karya bulunduu ikinci sorun alan ise, siyaset ve idare kavramlarna ilikin zihniyet ve gelenek olgusu ile ilgilidir. Bunu zellikle, demokrasi, katlm ve yerel ynetimle ilgili yansmalarda aka grmek mmkndr. Trkiyede yerel ynetimler, siyasi kurumlar olarak deil, daha ok organlar olarak nitelendirilmektedir. Yerel ynetimlerin siyasi yn, fazla fonksiyonel deildir. Bunun da temelinde, geleneksel olarak, siyaset kltr yerine idare kltrnn egemen olmas yatar. Merkeziyeti, brokratik ve vesayeti ynetim mekanizmas, idare kltrnn temel dayanadr. Siyaset ile idare kltr arasndaki ilikiyi daha iyi analiz edebilmek iin merkez ve evre kavramlar kullanlabilir. Siyasi sistemimizde merkez kavram, daha ok fonksiyonel

(politikalarn belirlenme srecine katlan ve katlmayan) bir ierie sahiptir. lkemizde yz elli yldan beri devam eden merkeziyetilik ve adem-i merkeziyetilik tartmas, merkezin, evre karsnda duyduu gvensizlikten kaynaklanmaktadr. Merkeziyetilik, hakim politikalarn belirlenmesi ve yrtlmesi srecinde, evreyi denetlemek ya da dlamakta kullanlan bir yntemdir. Ynetimde merkeziyetiliin sebebi, teknik, ekonomik ve sosyal ihtiyalar deildir, daha ok siyasidir. (Erylmaz, 1997: 103, 105) Siyaset ve idare farkllamas ile ilgili bu anlay ve uygulamalar, 1990larn sonunda yaanan global gelimeler balamnda, Trkiyede bir gerilim ve sorun alan oluturmaktadr. Dnyann bu srete kar karya olduu gerek anlay gerekse yaplanma boyutlu deerlerle, Trkiyenin ynetime ilikin geleneksel zihniyeti ve bu balamdaki yaplanmalar uyumamaktadr. Kresellemenin yaratt sonular ve modernite tartmalar, tm dnyada homojen toplum varsaymn ve merkezi karar alma sistemlerini ypratmakta; Bat dnyas yeni araylarn ve almlarn iine girmektedir. Bu anlay ve buna ilikin uygulamalar, yeni srete, devlet ve toplum ilikilerinden, yerel ynetimler bata olmak zere merkeziyetilik-adem-i merkeziyetilik ilikileri boyutlu yaplanmalara kadar geni bir yelpazede gerilim ya da sorun alanlar oluturmaktadr. zellikle Avrupa Birlii ile ilikilerde gelinen aama asndan bakldnda, kresel, blgesel yaplanmalarn kamu ynetimine etkileri ve bu balamda ortaya kan yaklam ve yaplanmalar, Trkiye zelinde kamu ynetiminin yaniden yaplandrlmas da iinde olmak zere pek ok konuda nemli admlarn atlmasn gerekli klmaktadr. Kamu ynetiminin ileyiini srdrlemez hale getiren sorunlar anlamnda i faktrler, sz edilen d faktrlerle aknca bu ynde admlar ve iyiletirilmelerin yaplmas kanlmaz hale gelmitir. Burada gzden karlmamas gereken nokta ise, ynetimin, ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasal dier faktrlerle etkileim iindeki bir alt sistem olarak alglanmas ve bu ynde btncl bir bak asnn hayata geirilebilmesidir. Trkiyede, birok alanda olduu gibi kamu ynetiminde yeniden yaplanma ile ilgili almalar da, 1960 sonras planl kalknma dnemiyle balamtr denilebilir. Ynetimin btn olarak yeniden yaplanmas balamnda hazrlanan kalknma planlarnda, yerel ynetimler nemli bir yer tutmutur. Planl dnemde, yerel ynetimlerin yeniden dzenlenmesini amalayan en nemli giriim olarak ise, MEHTAP (Merkezi Hkmet Tekilat Aratrma Projesi1962) Raporunu sayabiliriz. Yine, yerel ynetimlerde yeniden dzenleme giriimleri ile ilgili bellibal almalar arasnda 1978 Ocak aynda kurulup, Kasm 1979da kaldrlan Yerel Ynetim Bakanl denemesi nemli bir yere sahiptir. Olumlu ya da olumsuz ynleriyle bu giriim, yerel ynetimin nemini vurgulama frsat salam bir alma olarak deerlendirilebilir. Ayrca, lkemizde gl merkezi ynetim dncesinin gl imajn ortaya koymas asndan nemli bir deneyimdir.

Merkeziyetilik ve brokratik hantallamadan da kapalla, kuralclk ve sorumluluktan kamaktan siyasal yozlama ve rmeye kadar pek ok sorunun yannda, kentlerin bymesi ve kentlemenin artmas, halkn beklentilerinin deimesi ve demokrasi talepleri, kent ynetiminde ok ba yap ve yetki karmaas, kentleme ve hemehrilik bilinci gibi pek ok neden, ynetimin bir btn olarak ele alnp, yeniden yaplandrlmasn gerekli klmaktadr. lkemizde idareyi gelitirme ya da idari reform almalarnn uzun bir tarihi ve ilgin bir hikayesi olmasna ramen alnan mesafenin tatminkar olmad belirtilerek yaplan almalarda konunun farkl ynleri zerinde durularak btncl bir bak asnn ortaya konulamad eletirisi genel olarak dile getirilmektedir. dari reform almalarnda unutulmamas gereken husus bu almalarn toplumsal, kltrel ve rgtsel deiim srecine bal olarak ele alnmas gerektii ve zamanlamadan balayarak, ilgili alanda ve gerei kadar deiimi ve geliimi ngren bir alt sre olarak alglanmas gerektii zerinde durulmaktadr. Toplumsal yapdan, kltrel zelliklerden ve rgt ortamndan soyutlanarak giriilen idari reform almalarnn baarya ulamasnn tesadflere bal olduu ve uzun dnemde bir anlam ifade etmeyecei ne srlmektedir. (Ayka, 2003: 257) Bu erevede uzun zamandan beri gndemde olan ve devam eden Trk kamu ynetimini yeniden yaplandrma almalarnn 1990larn sonunda yeni dinamikler ve realitelerle kar karya kald da bir gerektir. Ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasi-idari ierikleriyle kresellemeblgeselleme ve yerelleme dinamiklerinin ynlendirdii bu srete Avrupa Birlii ile ilikilerde gelinen aama da belirleyici bir etken olmaya aday grnmektedir. Kamu Ynetimini Yeniden Yaplandrma Yasalar ve Avrupa Birlii Uyum Sreci 1980lerden sonra devletin kltlmesi, etkinliinin ve verimliliinin artrlmas abalar dorultusunda hem kamu ynetiminde hem de yerel ynetimlerde nemli bir paradigma deiiminin yaand grlmektedir. Toplam kalite, ynetiim, stratejik planlama, performans gibi kavramlar bu deiimde sk kullanlan kavramlardan bazlardr. Kamu ynetiminde yaplan reformlar kapsamnda zellikle stratejik ynetim, denetim ve performans gibi kavramlar ayr bir yer tutmaktadr. (ukurayr ve Erolu, 2004: 41) Kamu ynetimini deiime zorlayan etkenler ana eksenden kaynaklanmaktadr. Bunlardan birincisi, kamu harcamalarnn bte zerine getirdii yk ve bte aklarnn mali sitemde yol at skntlardr. kicisi, bilgi ve iletiim teknolojilerinde yaanan hzl deiimdir. ncs toplumsal talepler karsnda kamu kesiminin performansnn yetersiz kalmasdr. Kamu ynetimi reformu da bu nedenlere paralel olarak iki ana temel zerine yaplandrlmaktadr. Birincisi devletin rol diye de ifade edilen kamu ynetiminin grev alannn ne olacadr. kincisi bu grevlerin nasl

yaplacadr. Ksaca ne yapmal ve nasl yapmal diye ifade edilebilecek bu sorulardan hangisine ncelik verilecei reformun temel stratejisini belirleme asndan en nemli unsurdur. Bu ncelik de byk lde kamu kesiminde yaanan arlkl sorun tarafndan belirlenmektedir. Mali alandan gelen basklar nedeniyle reforma zorlanan bir kamu ynetimi sisteminde, daha ziyade piyasac strateji izlenmekte devletin ekonomik ve sosyal yaamdaki rol azaltlmaktadr. Devletin roln daraltc anlamda yeniden tanmlayan bu yaklamda, devletin stlenmeye devam ettii hizmetleri yrtrken de piyasa mekanizmasndan en geni ekilde yararlanmas ilkesi benimsenmektedir. (Ylmaz, 2001: 93) Btn dnyada tartlan yeni ynetim anlay ve kreselleme-yerelleme dinamiklerinin, Trkiyenin toplumsal, kltrel, siyasal ve ynetimsel i dinamikleriyle e zamanl etkileiminin yansd temel alanlardan birisi de kamu ynetimidir. Literatrde zaman zaman Bitmeyen Senfoni olarak da deerlendirilen yeniden yaplanma abalar, son dnemde ortaya konan 1997 ve 2001 tarihli tasarlarla daha da somutlam ve son olarak 2003 tarihli kamu ynetiminde btncl bir deiimi ngren reform paketi erevesinde belirli bir dzeye ulamtr. Bu kapsamda, onaylanan Belediye Kanunu, Bykehir Belediye Kanunu, l zel dareleri Kanunu ve bunlara ereve oluturan Kamu Ynetiminin Temel lkeleri ve Yeniden Yaplandrlmas Kanunu, Trk yerel ynetim sisteminde merkez-yerel ynetim ilikilerine hakim olan geleneksel eilimleri, yerel ynetimlerin idari, siyasi ve mali alardan merkezi ynetim karsndaki geleneksel ikincil durumunu deitirme ve ada formlara uygun, yerel ynetimlerin grev, yetki ve kaynak asndan daha gl ve ileyi asndan daha katlmc ve demokratik olduu bir kamu ynetimi anlayna geii salama asndan bir balang olabilir. Eksikliklere ve uygulamaya ilikin yetersiz dzenlemelere ramen, bu reform paketi erevesinde onaylanan yasalar, yerinden ynetim konusunda nemli bir adm olarak deerlendirilebilir. Getirilen (getirilmeye allan) dzenlemelerde, merkezle yerel ynetimler birbirlerinin alternatifi olarak grlmemekte, aralarnda grev blm ve dalm vurgulanmaktadr. Ortaklk modelinin doal bir uzants ve yerinden ynetimlerin gl kurumlar olduu bir ok Avrupa lkesinde grlen genel yetki ilkesine de yer verilmektedir. Bylece, yerel ynetimler, yasalarn baka kurumlara brakmad her trl yerel hizmet ve grevi yapabileceklerdir. (Ksecik ve zgr: 2005: 11) Bu ynde yaplan dzenlemelerin Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art ile getirilen ilkelere ve Maastricht Antlamasnn nemli bir ynn oluturan Subsidiyarite (yerindenlik) ilkesiyle uyumlu olduu ifade edilebilir. Yeniden yaplanma ynnde yaplan mevzuat deiikliklerinin nemli bir yan da dnyada hzla ne kan yeni kamu ynetimi anlay ve ynetiim dinamikleri ile paralel dzenlemeler getirmesidir. Eksikliklere ramen yine de sre iinde, yerel ynetimi yalnzca snrl hizmetler reten bir yap ve merkezi

hkmetin uzants olarak gren anlaytan, yerel demokrasinin ve kentli haklarn gerekletirilmesinin ba aktr, zerk, demokratik, katlmc saydam olmas gereken bir kurum nitelemesine doru geilmekte olduu sylenebilir. Bu anlay deiikliinin izlerini, katlmc bir anlay iinde hazrlanan ve Habitat II Konferansna (stanbul, 1996) sunulan Trkiye Raporunda ve Eylem Plannda bulmak mmkndr. Bu Planda, amasal nitelikli ilkeler olarak srdrlebilirlik (sustainability), yaanabilirlik (livability), hakalk (equity); arasal ilkeler olarak kentli ball (civic engagement), yapabilir klma (enablement) ve ynetiim (governance) sunulmaktadr. Dolaysyla, bu ilkelerden yola kmayan herhangi bir reform veya yeniden yaplandrma abasnn yaygn bir destek grmesi kukuludur. Ynetiimin, daha nce tartlan zellikleri bu Eylem Plannda da vurgulanmakta, toplumu ynlendirmekte sorumluluk dengesinin devletten sivil topluma doru kaymas gereine iaret edilmektedir. Yeni toplumsal iblm erevesinde tek znenin (devletin) hakimiyetini aramak yerine yerel, ulusal ve uluslar aras lekte yeni aktrlerin devreye sokulmas nem kazanmaktadr. Yeni ilikiler sistemi iinde, demokratiklik, aklk, hesap verebilme, oulculuk, kararlarn ve hizmetlerin mmkn olan en alt dzeyde retilmesi (subsidiarity) ne kmaktadr. (Gymen, 2000: 8, 9) Yeni yasal dzenlemeler byk oranda sz edilen yaklamlarn devam olduu yani yeni kamu ynetimi anlay odakl olduu izlenimini vermektedir. zellikle, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, niversiteler, sendikalar ve gndemdeki konularla ilgili sivil toplum kurulularnn ynetim srecinin iine ekilmesi ve yine kent konseyleri ve Yerel Gndem 21lerle katlmn salanmasna ilikin dzenlemeler olumlu gelimeler olarak deerlendirilebilir. Bu ynde atlan admlarn kapsaycl yeni yasal dzenlemelere ereve oluturan Kamu Ynetiminin Temel lkeleri ve Yeniden Yaplandrlmas Kanun Tasarsnn genel gerekesi ve ieriinde de ak bir ekilde dile getirilmektedir. Bu yaklama gre, Trkiyenin 1990 sonras kar karya kald bir takm i ve d dinamikler son tahlilde ekonomik, sosyal, siyasal ve ynetimsel bunalmlar ve krizleri ortaya karmtr. Ekonomik krizler ve yolsuzluklar, gerek genel olarak kamu ynetiminde zelde ise yerel ynetimlerde yeniden yaplanmaya ilikin tartmalar arttrmakla kalmayp bir zorunluluk haline getirmitir. Bu balamda yukarda sz edilen iki tasarnn hazrlanmasn ortaya karan koullarn giderek arlamas, siyasal gelimeler vb. i faktrler, kreselleme, blgeselleme (Avrupa Birlii vb.) ve yerelleme dinamiklerinin ortaya kard somut sonularla birleince, yerel ynetimleri de iine alan bir kamu ynetiminde yeniden yaplanma almas olmazsa olmaz (sine qua non) haline gelmitir. 2003 yl Ekim aynda geni katlml bir almayla somutlaan ve 2004 yl banda TBMM gndemine gelen, Kamu Ynetimi Temel Kanunu Tasars, daha nce hazrlanan iki tasarnn ieriinden de yaralanarak hazrlanan ve merkezi ynetim-yerel ynetim ilikileri balamnda yerel ynetimleri ve dier sivil aktrleri ya da ynetiim faktrlerini

ne karan bir tasar niteliindedir. Bir takm eksiklikleri ve eletirilebilecek noktalar bulunmakla birlikte, nceki tasarlarla karlatrldnda daha yerinden ynetimci ve ynetimde yeniden yaplanmay gerektiren i ve d faktrleri daha ynetiimci bir okumayla ele ald sylenebilecek bu yasa, doru bir biimde uygulanabilirse yerel ynetiimin Trkiye gndemine nemli katklar salayabilir. Ancak bu yaplrken, ynetiimin temel aktrleri iinde yer alan sivil toplum kurulularnn ortaya koyduu hakl eletiriler de dikkate alnmal ve gerek kanun tartlrken gerekse uygulama aamasnda sz edilen aktrler gz ard edilmemelidir. Kamu Ynetimi Temel Kanununun amac, katlmc, saydam, hesap verebilir, insan hak ve zgrlklerini esas alan bir kamu ynetiminin oluturulmas; kamu hizmetlerinin adil, sratli, kaliteli, etkili ve verimli bir ekilde getirilmesi iin merkezi idare ile mahalli idarelerin grev, yetki ve sorumluluklarnn belirlenmesi; merkezi idare tekilatnn yeniden yaplandrlmas ve kamu hizmetlerine ilikin temel ilke ve esaslar dzenlemektir. Tasarda, kamu ynetimini kurulu ve ileyiinin temel ilkeleri ise, srekli geliim, katlmclk, saydamlk, hesap verebilirlik, ngrlebilirlik, yerindelik, beyana gven ile hizmetten yararlananlarn ihtiyacna ve hizmetlerin sonucuna odakllk esas alnr, eklinde ifade edilmektedir. Merkezi idarenin genel yetkileri ele alnrken ise, hizmetlerin verimli ve merkezi idare ile mahalli idareler arasnda koordinasyon ierisinde yerine getirilmesi konusuna dikkat ekilmektedir. Yine, kamu kurum ve kurulular ile zel sektr, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ve sivil toplum rgtleri arasnda iletiim ve ibirliini salayc mekanizmalar oluturmak, hizmet ve ilev kapasitelerini gelitirmek de merkezi idarenin genel yetkileri iinde ele alnmaktadr. Tasary nceki tasarlardan farkl klan dier bir konu da ynetiim dinamiklerini ne karan i ve d faktrlerin ayrntl bir analize tabi tutulmasdr. Buna gre, kreselleme ve sanayi toplumu artlarndan bilgi toplumuna gei eklinde zetlenebilecek olan dnyadaki gelimeler ile halkmzn artan ve eitlenen talepleri, etkinliin artrlmas ve katlmclk ekseninde kamu ynetiminde kapsaml bir yeniden yaplanma ihtiyacn gndeme getirmitir. Bu genel ereve iinde hazrlanan Kamu Ynetimi Temel Kanunu Tasars yeni ve kapsaml bir perspektif iinde kamu ynetiminde yeniden yaplanma srecini balatmak ve bu srece rehberlik etmek zere hazrlanmtr. Kamu ynetimi zihniyeti, yaklam ve yntemleri ile organizasyon yapsnda kkl deiiklikler ngren bu Kanun Tasars; kapsaml bir ereve ve uzun vadeli bir perspektif iinde, merkezi idare ve mahalli idarelerde iyi ynetiim ilkelerini hayata geirmeyi hedeflemektedir. (T.C. Babakanlk, 2003: 11-66) Ynetiim kavramndan isim olarak da sz eden Tasar, Trk kamu ynetiminde merkez ve yerel boyutunda yeniden yaplanmay gerektiren i ve d faktrlere ilikin nemli analizler yapm ve bu balamda bir ierik ortaya konmu olmakla birlikte, yine de bir takm eletiriye ak noktalar da bulunmaktadr.

zellikle, vatanda mteri gibi grme konusunda arya gidildii, denetim vb. ilevleri salayacak kurumlar bata olmak zere anayasayla elien hkmler bulunduu konularnda younlaan bu eletirilerin yannda nemli baka bir nokta da, Tasar hakknda sylenenlerin, yazlp izilenlerin, teknik boyutla snrl kalmas ya da polemik dzeyini aamamas gereidir. Bundan da nemlisi, hukuki dzenlemelerin ierii kadar pratie dnk uygulamalardaki baarnn nemi de inkar edilemez. Bu ise, lkedeki demokratikleme, yerel demokrasi kltr ve eitim gibi bir takm deerlerle yakndan ilgilidir. Ayrca bu yeniden yaplandrma almalar sosyal, siyasal, idari ve mali boyutlar ile devam ettii iin yaplan tartmalarn ve eletirel yaklamlarn da byk ounluu itibariyle olumlu katklar salayabilecei dnlmelidir. Son olarak, reform srecinin baarya ulamas iin, kararllk ve hz kadar, gerekilik ve gvenirlilik de nemlidir. Bu nedenle, kamu reformu gibi, kamu kesimini ve toplumu ok yakndan ilgilendiren bir konuda, hkmet, reformun gerekesi ve hedefleri konusunda kamuoyunu yaygn ekilde bilgilendirmeli, ikna etmeli, deiik toplum kesimlerinin reform ile ilgili aray ve tartmalara mmkn olan en geni ekilde katlm salanmaldr. (zilhan, 2003: 7) Bu konudaki tartmalarda ne kan eletirilerin odanda, reformun mevzuat deiikliklerinden ibaret olmad gr yer almaktadr (Ayka vd., 2003: 154):
Trkiye, merkeziyeti, hiyerarik, mevzuat, brokratik ynetim yapsyla, yksek dzeydeki nfuz younluu ile ulusal ve uluslar aras toplumsal, siyasal ve ekonomik gelimelerin gerisinde kalmtr. lkemizde yaplan reform uygulamalar birbirinin tekrar olup hemen hemen ayn saptamalarda ve zm nerilerinde bulunulmaktadr. dari reform almalarnn bir nevi yasal dzenlemeler manzumesi olarak alglanp ynetim aygtnda yaplacak bir takm teknik iyiletirmelerden ibaret olduunu dnmek bu almalarn sosyal gereklikten ve ynetim felsefesinden kopartlarak suni bir slahat almasna indirgeyecektir. dari reform almalarnda azgelimilik sendromu olarak da nitelenen bir halet-i ruhiyeden kurtularak ynetim sistemini mevzuat bir bak asna mahkum etmemek gerekmektedir. Bu balamda lkemizde ska karlalan bir durum olarak, ynetimin ikayet edilen her bir noktas iin yeni bir yasal dzenlemeye gitme veya konu ile ilgili yeni bir rgt oluturma alkanlndan kurtularak ynetim sisteminin btnn kapsayan ada, nitelikli, katlmc, deiime ve gelimeye ak yeni bir bak asna ve ynetim kltrne ihtiya bulunmaktadr.

Ayrca, merkezi idarede bir dzenlemeye gitmeden yerel ynetimlerde yaplacak dzenlemeler ok anlaml olmaz. Yerel ynetimlere ilikin yaplacak dzenlemelerde yaplacak ilk ey, salkl bir grev paylamdr. nce merkezi

ynetim ile yerel ynetimler arasnda ve yerel ynetimlerin kendi aralarnda bir grev taksimatna gitmek gerekir. Bu erevede, yerel mahiyette olan ve zel teebbs tarafndan grlmeyen tm hizmetlerin yerel ynetimlere devri esas olmaldr. Salk, sosyal yardm, evre, imar, turizm gibi merkezi idarenin grev alannda saylan pek ok hizmetin yerel ynetimlerce gerekletirilmesi gereklidir. Bu dzenlemeler yaplrken yerel ynetimlerin yeni brokratik ve hantal kurululara dntrlmemesine de dikkat edilmelidir. Grev taksimatnn salkl ileyebilmesi iin yerel ynetimlere grevleri ile orantl bir gelir salamak gerekir. Gelir paylamnda bamlln azaltlmas, gelir ve grev dalmnn temel yasalarda yaplacak deiikliklerde gvence altna alnmas gereklidir. (Grmez, 2000: 88) Kamu ynetimini yeniden yaplandrma almalarnda ne kan ve rgtsel yap-ileyile ilgili ilkeler de burada nem tamaktadr. Kamu Ynetimi Temel Kanununda yer alan, idarenin btnl, yerel ynetimlere grev ve sorumluluklaryla orantl mali kaynak salanmas, srekli geliim, katlmclk, dzenleyici etki reformu, hesap verebilirlik, ngrlebilirlik, beyana gven, effaflk, mteri odakllk, tasarruf, hizmette yerellik, performans lm ve denetimi, bilgi teknolojilerinden etkili ve yaygn yararlanma, kaynaklarn etkili ve verimli kullanm, ibirlii gibi ilkelerin daha ok iletme ynetimini anmsatan ve yeni kamu ynetimi anlayna paralel bir ierie sahip olduu sylenebilir. Dier yandan, Sigma Program olarak adlandrlan ve Avrupa Birliinin kendine katlmak izleyen Dou Avrupa lkelerinden ynetim yaplarn yeniden yaplandrrlarken dikkate almalarn istedikleri ilkeler de (hukukun stnl, hesap verebilirlik, ngrlebilirlik, effaflk, liyakat, rgtsel kapasite inas, katlm, etkinlik, yerelleme ve sivil toplumla istiare) Trk kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas almalarna nemli lde referans olmu gzkmektedir. Kamu ynetiminin yeniden belirlenen amalaryla birlikte bu ilke ve esaslarn, kamu ynetimi sisteminin yeni kresel rekabet ortamna ve Avrupa Birliine uyum salama asndan dnld sylenebilir. rnein, merkezi hkmeti ar yklenmilikten ve borlanmlktan kurtarmak, hizmetlerin halka daha kaliteli, eitli ve hzl bir ekilde ulatrlmasn salamak iin sunumunu serbest piyasada zel sektre ve yerel ynetimlere devretmek, son kamu ynetimini yeniden yaplandrma abalarnn nemli amalarndandr. Reformun hayata geirmeyi hedefledii ilkeler yannda, gerekletirilmeye allan adem-i merkeziyeti yapda yerel ynetimlerin personel, teknik ve ynetsel anlamda kapasite asndan yeterliliinin ve yerele devredilen grev ve sorumluluklarn yerel ynetimlerce sunulabilmesinin hizmet sunum lei, kamu yarar, kamusal hizmet, yanszlk, tasarruf, hizmetlerin ulalabilirlii, eitlik, hakkaniyet gibi ilkeler asndan da deerlendirilmesi gerekmektedir. (Gl, 2005: 49) Reform almalarnn, zellikle Trkiyenin niter yaps ve olas sosyo-ekonomik eitsizlikler balamnda eletirilen noktalarn da buradan kaynakland sylenebilir.

Bu yaklamlarn tesinde, gerek burada ayrntl olarak ele alnan Kamu Ynetimini Yeniden yaplandrma kanunu ve gerekse yerel ynetimlerle ilgili onaylanan dier yasalarn varmak istedii genel ama ile Trkiyenin Avrupa birlii ile uyum sreci arasnda da yakn bir iliki bulunmaktadr. Bu, ABye yelik srecinde, merkezi idarenin ve zellikle yerel ynetimlerin idari kapasitelerini glendirme amacdr. ABye katlm ncesi dnemde dier aday lkelerdeki reform srelerinde olduu gibi, lkemizde de kamu hizmetlerinin salamasnda sorumluluk alan genileyen yerel ynetimlerin, yelik sonras kendilerinden beklenen grevleri etkin ve verimli bir biimde yerine getirmeleri amacyla, rgtlenme ve ileyi ilkleri asndan reforma tabi tutulmas ve sonu olarak yerel ynetim birimlerinin kapasitelerinin artrlmas gerekmektedir. Bu erevede, Trk yerel ynetim sisteminde gerekletirilmeye allan ve Ulusal Programda da yer alan reformlarla yerel ynetimlerin idari kapasitelerinin glendirilmesi hedeflenmektedir. (Ksecik ve zgr, 2005: 13) Bu balamda Avrupa Komisyonunun hazrlad 2004 Yl lerleme Raporuna baktmzda ayn ynl deerlendirmeler grlmektedir. Buna gre (DPT, 2004: 17);
TBMM Haziran ve Temmuz 2004de, kamu idaresi reformu paketini kabul etmitir. Paket, bir Kamu Sektr Reformu ereve Kanunu, bir l zel daresi Kanunu ile Belediyeler ve Bykehir Belediyeleri Kanununu iermektedir. Birlikte ele alndnda, bu drt kanunun amac, yetkilerin ve grevlerin drt idari dzeyde (merkez, il, metropol ve belediye) bllerek performansn artrlmasdr. lke olarak, bu geni kapsaml ve gl reform, lkenin merkeziyeti, hiyerarik ve ketum idari sisteminin adem-i merkeziyeti, katlmc, effaf ve sorumlu bir yapya dntrmeyi amalamaktadr. Bu reform, baarl olursa, Trkiyenin idari geleneinin modernizasyonuna katkda bulunacaktr. Bu geni kapsaml reform hareketi, kamu idaresinin modern standart ve uygulamalara uygun hale getirilmesi ihtiyacna uygundur. Baarl bir reform, Trkiyenin gelecekte AB ye katlm abalarn destekleyecektir. Bununla birlikte, bu tr kapsaml ve zor reform paketinin uygulanabilirlii ve srdrlebilirlii nemlidir. zellikle, bir etki analizi, bir uygulama plan ve bir bte ve mali ereve gereklidir. Bykehir Belediyeleri Kanunu dndaki kanunlarn eitli maddeleri Cumhurbakan tarafndan Anayasann ilgili hkmlerini, zellikle kamu idaresinin niter yaps ile ilgili olan hkmlerini ihlal ettii gerekesiyle veto edildii iin yrrle girememitir. Sonu olarak, TBMMnin ilgili kanunlar gzden geirmesi gerekmektedir.

eklinde bir deerlendirme yaplmaktadr. Kamu ynetimini yeniden yaplandrma abalar bu noktada da eletirilere konu olmaktadr. Buna gre, gerekletirilmeye allan son reform, Trk devlet yapsn ve ynetsel sistemini ABnin ve dier kresel finans evrelerinin talepleri dorultusunda yeniden yaplandrmaktadr. Bu reform, genel olarak

hem devleti ve kamu ynetimini kltmekte ve etkisizletirmekte, hem merkezi ynetimi snrlandrmakta, hem yerel ynetimleri ve sivil toplumu glendirmekte, hem de genel olarak serbest piyasacl temel yaklam olarak benimsemektedir. Ksacas reform aka adem-i merkeziyeti ve piyasac bir nitelik tamaktadr. Ancak, ayn sre kresel ekonomik aktrlerin ulusal alandaki varln ve etkinliini kolaylatrd iin kresellemeci zellikler de tamaktadr. Bu nitelikleriyle de aslnda son on yllarda btn dnyada yaanan globallemeci ya da kyerellemeci eilimlerle rtmekte ya da benzemektedir. (Gl, 2005: 41) Son reform 1980lerde balayan kresel ekonomiyle eklemlenmenin ikinci ayan oluturmaktadr. lk dalga, 1980den balayarak iktisadi-mali liberalizasyon reformlar dalgas olmutur. kinci dalga, 1990lardan balayarak ama kapsaml bir biimde 2000li yllarda belirmi ve dikkatler devlet aygtnn kendisine evrilmitir. Hem dinamikleri hem politika oluturucusu bakmndan dsal olan reform politikasnn ikinci dalgas, Trkiyede bir dizi dzenlemeyle birlikte Kamu Ynetimi Temel Kanun Tasars olarak bilinen yasa metniyle iselletirilmektedir. Bu tasar, kresel reform politikasnn hem lkelerini hem de kavram-kurum an tartmakszn olduu gibi kabul etmitir. (Gler, 2004: 26,27) Bu erevedeki eletirilerin yeni kamu ynetimi anlayna getirilen eletirilerle benzerlii dikkati ekmektedir. Liberal dncenin nclleri balamnda kreselleme-yerelleme dikotomisi merkezli bu eletirilerin genellikle Trkiyenin ABne girii bata olmak zere zelletirme, serbest piyasa, yerelleme vb. kresellemeci yeni liberal hegemonyaya kar olduu grlmektedir. Elbette bir dnya grnn btn nermelerinin doru olmas mmkn olmad gibi tamamen yanllanabilirlii de mantkl deildir. Yani, kresellemenin neo liberal sylem erevesinde kapitalizmin yeniden yaplanmas olduu alglamasndan hareketle, bir ynetim teknii olarak merkezi ynetim ve yerel ynetimlerin yapsal-fonksiyonel olarak yeniden yaplandrlmasna ya da bu anlamda farkl kategorilerde evrensel standartlar oluturan ABne girie kar durma formatlarna brnmenin, Trk kamu ynetiminin kemiklemi sorunlarna bir katk salamayaca aktr. Bunun yerine kavramlar ve olgular bir realite olarak frsat-tehdit analiz erevesinde analiz etmek daha salkl bir yaklam olacaktr. ABne yelik de dahil olmak zere, sreleri d faktrlerin kendine zg koullar asndan deil, lkemizin ve toplumumuzun evrensel deerleri ve standartlar kazanmasnn bir arac olarak deerlendirmek gerekmektedir. Kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas da iinde olmak zere, i dinamiklerimizin evrensel deerler ve gelimeler balamnda dnm gerekletirmeye yetmedii bir durumda, ABne giri yalnzca standartlar ykseltmenin bir manivelas olarak alglanmaldr. Srecin sonunda AB bizi kabul etmez ya da ulusal karlarmza uymad taktirde belki biz yelikten vazgeebiliriz; nemli olan bu deil, bu srete insanln ortak kazanmlarn ve standartlarn kullanabilecek pozisyonu yakalayabilecek admlar atmaktr.

Tasar ve yeni yasalar, eksikliklerine ramen bu ynde nemli ve imdiye kadar atlamam admlar ierdiinden dolay, yapc eletirilerin yannda bazen yaplm olmak iin yaplan ya da ideolojik nyarglarla rntlenmi eletirilere konu olmaktadr. Tasarnn srekli olarak sylenen ama bir trl gerekletirilemeyen reform almalarnn tmn kapsayan bir nitelik tamas, tepkileri artrmakta, yasalama srecini zorlatrmaktadr. Tasar ve yasalar kimine gre Trkiyenin kurtulu reetesi olarak grlrken, kimileri tam tersini ileri srmekte ve hatta daha da ileri giderek lkenin blnmesiyle ilikilendirmektedirler. (Al, 2004: 1) Avrupa Birlii ve uluslar aras kurulularn Trkiyedeki reformlara mali ve teknik destek sunmas ise reformlara pheci yaklamlar daha da artrmaktadr. (Akdoan, 2004: 20) Bu eletirilerin her iki ynde de bazen amacndan uzaklat ise bu balamda dikkatlerden kamamaktadr. Yeniden yaplanma erevesindeki yasalarn lke btnln tehlikeye atmas sz konusu olmad gibi her eyin zm olarak gsterilmeye allmas da doru bir yaklam deildir. Ancak, yeniden yaplanmann uzun tarihi gemii gz nnde bulundurulduunda, atlan admlarn kem ierik hem de kapsam bakmndan nceki dnemdeki abalarn olduka ilerisinde olduu ifade edilebilir. SONU VE GENEL DEERLENDRME Trkiyede ynetimde yeniden yaplanmay gerektiren nedenler ve bu balamda yaplan almalar Tanzimata kadar gtrebiliriz. Trk ynetim tarihi ierisinde ilk batl ynetim kurumlar Tanzimatla birlikte grlmtr. Ancak, Cumhuriyetle birlikte anayasal ve yasal temelleri olan brokratik rgt yaplar oluturulmaya balanm ve 1950lerde bugn de youn olarak devam eden yeniden yaplanma almalarna arlk verilmitir. Bu yeniden yaplanma almalar bir yandan toplumsal, ekonomik ve politik yapmzda ortaya kan deimeler ve i dinamiklerin sonucu iken dier yandan da kresel lekli gelimelerin gerektirdii bir zorunluluk olmutur. Bugn gelinen noktada, Trkiye zelinde kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas projesi 3 Kasm 1839 tarihinde ilan edilen Tanzimat Ferman kadar gncelliini ve scakln muhafaza etmektedir. Haddizatnda Tanzimat ferman metni ile Avrupa Birliine uyum yasalar erevesinde Kopenhag kriteri metinlerinin z itibar ve temel balklar anlamnda pek farkl metinler olmad ortadadr. Kamu hizmeti ve faaliyetlerinin bir ounun merkezi ynetim eliyle yrtlmesi ve tekel niteliinde olmas, bugn bir ok sorunun yaanmasna neden olmaktadr. Bu anlamda Trkiyenin ncelikle bir zihinsel dnm yaamasnn zorunluluu, sosyal ve ekonomik istatistiklerin sonular ile ortadadr. Bununla birlikte ynetimin yeniden rgtlenmesiyle birlikte genel anlamda kamu ynetimi sistemi tartmaya almal, sorunun ynetim boyutunun yan sra bir sistem sorunu olduu unutulmayarak, resmin tamam

gz nne alnarak yeniden ele alnmaldr. Sorunun salt ynetim boyutuna indirgenerek irdelenmesi, sorunun farkl ynlerinin grlmesini engelleyerek, retilecek zmlerin yetersiz kalmasna neden olmaktadr. te tam bu noktada verimli-etkili-hzl kamu ynetimi anlaynn yanna demokratik, katlmc, hesap veren, effaf, insan haklarna saygl olmak gibi ada ve yeni ilkelerin de eklenmesi gerekmektedir. (Ayka vd., 2003: 174) Trk kamu ynetiminin geldii noktada kar karya bulunduu ynetim sorunlar hem siyasi, toplumsal ve ekonomik nitelikli sorunlara yol amakta ve/veya bu sorunlar bytmekte, hem de sz edilen sorunlardan etkilenmektedir. Bu nedenle ynetsel yeniden yaplanma konusuna btncl bir bak asyla eilmek ve ynetim sisteminin dier toplumsal sistemlerle etkileimini dikkate almak doru bir yaklam tarz olacaktr. Bu arada lkemizin Aralk 1999 tarihinde Avrupa Birlii yeliine aday olmas ile, Avrupa Birliine entegrasyonu salayacak reformlarn hzla gerekletirilmesi nem kazanmtr. Sz konusu reformlarn nemli bir blmn kamu ekonomisi ve kamu ynetimine ait reformlar oluturmaktadr. Kamu ynetiminin sorunlarnn zm, bu balamda byk lde ABye uyum srecinde ele alnacak yeniden dzenlemelerle gerekleecektir. (Parlak, 2003: 382) Birbirinin tekrar ve hayata geirilemeyen niteliiyle, yz elli yldr devam eden Trk kamu ynetimini dzenleme abalar, iki binli yllarn banda yepyeni dinamiklerle kar karya kalmtr. Kreselleme, blgeselleme ve yerelleme dinamiklerinin yannda, kamu ynetimi alannda yeni anlaylar ve de facto yeni yaplanmalar, lkenin srdrlemez hale gelen i dinamikleri ile birleince, kamu ynetimi merkezli yeniden yaplandrma almalar kanlmaz olarak sonulandrlmak durumunda kalmtr. Bu anlamda fakl dnemlerde yaplan almalarn her birinin katklar yadsnamayacak olmakla birlikte, Trkiyenin uzun yllardr gndeminde bulunan kamu ynetimi reformu, son yllk zaman diliminde gerekleme srecine girmi bulunmaktadr. Hkmetin bir paket dahilindeki tasarlar balamndaki kararl ve srarl tutumu yakn bir gelecekte tasarlarn tmnn yasalamasna tanklk edeceimiz fikrini glendirmektedir. Trkiyede 2001 ylnda yaanan kriz, yalnzca ekonomik bir kriz olarak deil toplumun politik sistemin meruiyetinden kuku duymas sonucunu ieren bir siyasal kriz, meruiyet krizi olarak yaanmtr. 3 Kasm 2002 ylnda gerekletirilen genel seim sonular bu krizin varln yadsnamaz klm, 58. ve 59. hkmetlerin politikalarnn hedefleri arasna devlet ve politik sisteme kar gelien bir krizin almasn da eklemitir. Kamu Ynetimi Reformu almalar da bylesi bir kriz atlatma stratejisinin paras olarak ele alnmaldr. Trkiyede kamu ynetimi sistemi iin nerilen yeni model, devletin zelletirmeler ve yerele geni yetkiler aktarlmas yollaryla kltlerek, bir

yandan sermeye bikrimi srecine yeni kanallar almasn bir yandan da merkezi ynetimi meruiyet tartmalarnn tek oda olmaktan karlmasn hedeflemektedir. (Balaban, 2004: 5-17) Kamu Ynetimi Temel Kanunu ile devletin ve kamu ynetiminin grev, yetki, kaynak ve sorumluluklarnn piyasaya, yerel ynetim birimlerine, merkezin tara birimlerine ve sivil topluma devri konusunda ciddi bir adm atlmtr. Bu giriimin birinci temel zellii kresel gelimelerle bir paralellik gstermesidir. Giriim, ynetim teknii, kamu ynetiminin temel ilke ve esaslar ve rgt gelitirme yaklam asndan deerlendirildiinde ise, ciddi aksaklklar ve eksiklikler iermektedir. Reform, ynetsel, toplumsal ve ekonomik adem-i merkeziletirmeyi gerekletirmeyi ngrmesine ramen, yine tm nceki reformlar gibi yukardan aaya, merkeziyeti bir biimde hayata geirilmeye allmaktadr. Aadan, yerel ynetimlerden gelen talepler olmasna ramen, reform srecine yerel ynetimlerin, halkn, ilgili evrelerin katks olduka snrl kalmtr. Bu merkeziyeti reform anlayna ramen, kamu ynetimi reformu politikasn ve ynetimi gelitirme stratejilerini egdml yrtebilecek bir ynetsel birim oluturulmamtr. Ancak, deiimi gerei gibi ynetebilmek asndan gerekli olan bu birim, son reformun brokrasiyi kltme ve kk ama ekonomiye hizmet eden bir kamu ynetimi oluturma hedefleri asndan ise tutarl grnmektedir. (Gl, 2005: 53) Yine inde bulunduumuz Avrupann btnlemesi ve kreselleme sreci erevesinde bir yerel ynetim reformundan beklenebilecek en nemli deiiklik, yerel karlarn gelitirilmesi, yerel ynetimlere uluslararas alar zerinde yer alma, etkin olma olana salayacak aralarn salanmas, ynetsel kapasitelerinin gelitirilmesi, kamuzel sektr ortaklklarn gerekletirebilme yeteneklerinin arttrlmasdr. Ne var ki, kamu ynetiminde yeniden yaplanma bal altnda sunulan yasa tasarlar, iinde bulunulan srecin dinamiklerini yakalam grnmemektedir. Yeni yasal dzenlemenin yrrlkteki 1982 anayasas erevesinde yaplmas, daha batan tasarlarn gc ve etkisini nemli lde azaltmaktadr. Yine zerinde arlkla dnlmesi ve tartlmas gereken blgesel gelime sorunlar, kresel kent ynetimi gibi konular tamamen tasarlarn kapsam dnda braklmakta, greceli olarak kk iyiletirmelerle yetinilmektedir. Kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas amacyla hazrlanan yasa taslaklarnda en kkl deiiklikler, denetim ve personel ynetimi alannda yaplmaktadr. Denetime ilikin dzenlemelerin ok boyutlu olarak tartlmas zorunlu grnmektedir. Bu dzenlemeler, yerel ynetimlerin kullandklar yetkilerin denetiminden ok, yerel ynetimler zerindeki merkezi ynetim denetimini glendirmeyi amalad izlenimi vermektedirler. Oysa rnein imar planlama alannda kendilerine tannan yetkileri ktye kullanan belediyelere nasl bir yaptrm uygulanacana, tasarda yant bulmak mmkn deildir. Ayn ekilde, yerel ynetimlerin personel ynetimi konusunda daha fazla serbestlie kavuturulmas ilke olarak olumludur, ancak ngrlen

sistemin nepotizm, patronaj gibi tehlikelerden nasl arndrlaca akla kavuturulmaldr. (Arkan, 2004: 51) Trkiyenin ABye girme srecinde beklenen nemli konulardan biri, kamu ynetimi alannda kapsaml bir reform yaplmasyd. Nitekim Trkiyenin Avrupa Birliine katlmna ilikin 2003 Katlm Ortakl Belgesi erevesinde oluturulan ve Ulusal Programlarda yer alan konulardan biri de bununla ilgiliydi. Bu erevede Kamu hizmetlerinin etkin, effaf ve katlmc bir ekilde sunulmas iin gerekli yasal, kurumsal ortamn oluturulmasna dnk olarak kapsaml bir kamu ynetimi reformunun yaplmas istenmekteydi. zellikle 2005 Ekiminde Birlikle mzakere srecinin balamasyla bu konu daha somut hale gelmitir. Bu srete balayan reform almalarnn bu anlamdaki beklentileri karlayp karlamad ya da karlan ve karlmas dnlen yasalarn byle bir srece ereve oluturup/oluturamayaca konusu bugn en ok tartlan konularn banda gelmektedir. Bu balamda yukarda ele alnan olumlu ya da olumsuz dncelerin tesinde konunun, akademik kriterler ve lke/blge ve dnya realitelerinin bir arada sentezlenebildii bir yaklamla ele alnmas hem salkl zmler ve zmlemeler ulalmas, hem Trkiyenin kresel, blgesel, ulusal ve yerel dinamikleri iyi okuyarak gelecee dnk stratejik admlar atabilmesi hem de ylan hikayesine dnen kamu ynetimi reformu abalarnn kmlatif sorunlar zecek bir keyfiyette realize edilebilmesi asndan byk nem tamaktadr.

KAYNAKLAR
Akdoan, A. Argun (2004), Uygulama Asndan Trkiyede Kamu Ynetimi Reformu, Amme daresi Dergisi, Cilt 37, Say 4, 11-30. Aktan, C. Can (1999), Trkiyede Toplam Kalite Ynetiminin Kamu Sektrnde Uygulanmasna Ynelik neriler, Trk dare Dergisi, Say 422, Mart. Al, Hamza (2004), Trk Kamu Ynetiminde Liberal ve Postmodern Esintiler: Kamu Ynetimi Temel Kanunu Tasars, Amme daresi Dergisi, Cilt 37, Say 4, ss.1-10. Arkan, Yeeren E. (2004), Btnleen Avrupada Yerel Ynetimler, Gr, Mart 2004, ss. 38-51. Ayka, Burhan (2003), Ynetimin yiletirilmesi ve rgtsel Deiim, B.Ayka, .Durgun, H.Yayman (Ed.), Trkiyede Kamu Ynetimi, Yarg Yaynlar, Ankara, ss. 255-297. Ayka, B., H. Yayman, M. A. zer (2003), Trkiyede dari Reform Hareketlerinin Eletirel Bir Tahlili, G.. ..B.F Dergisi, Say 2003/2, ss. 153-179. Balaban, Osman (2004), Krizden Ka, Krize Ka: Trkiyede Kamu Ynetimi Reformu, ada Yerel Ynetimler, Cilt 13, Say 4, Ekim, ss. 5-17. ukurayr, M.A, Erolu, T. (2004), Yerel Ynetimlerde Yeniden Yaplanmaya Farkl Bir Yaklam: Verimlilik ve Baar Karnesi, Saytay Dergisi, Say 53, Nisan-Haziran, ss. 41-67. Doig, A, Wlson, J. (1998), What Price New Public Management?, Political Quarterly, Vol. 69, Issue: 3, July-September. DPT (2003), Kamu Ynetiminin yiletirilmesi ve Yeniden Yaplandrlmas, zel htisas Komisyon Raporu, DPT Yayn, Ankara. DPT (2004), Trkiyenin ABye Katlm Srecine likin 2004 Yl lerleme Raporu, DPT Yayn, Ankara. Eke, Ali Erkan (1982), Anakent Ynetimi ve Ynetimleraras likiler, A.. S.B.F. Yayn, Ankara. Eren, Veysel (2003), Kamu Ynetiminde Yeni Meruluk Temeli Olarak Mteri Odakl Ynetim Yaklam, A.. S.B.F. Dergisi, Cilt 58 Say 1. Erylmaz, Bilal (1995), Yerel Ynetim Sendromu, Yeni Trkiye, Say 4, Haziran. Erylmaz, Bilal (1997), Yerel Ynetimlerin Yeniden Yaplanmas, Birleik Yaynclk, stanbul. Grmez, Kemal (1997), Yerel Demokrasi ve Trkiye, Vadi Yaynlar, Konya. Grmez, Kemal (2000), Demokratikleme Asndan Merkez-Yerel Ynetim likileri, G.. ..B.F. Dergisi, Say 2000/4, ss. 81-88. Gymen, Korel (1999), Trk Yerel Ynetiminde Katlmcln Evrimi: Merkeziyeti Bir Devlette Ynetiim Dinamikleri, Amme daresi Dergisi, Cilt 32, S. 4, Aralk, 1999 Gymen, Korel (2000), Trkiyede Yerel Ynetimler ve Ynetiim: Gereksinmeler, nermeler, Ynelimler, ada Yerel Ynetimler Dergisi, Say 2, Nisan. Gl, Hseyin (2005), Kamu Ynetimi Temel Kanunu Tasarsna Adem-i Merkezileme-Kreselleme Dinamikleri ve Ynetimi Gelitirme Alarndan Bak, H.zgr, M.Ksecik (Ed.), Yerel Ynetimler zerine Gncel Yazlar1, Nobel Yayn, Ankara, ss. 39-56. Gler, Birgl A. (2004), Kamu Ynetimi Temel Kanunu zerine, Hukuk ve Adalet, Cilt 1, Say 2.

Hamamc, Can (1981), Merkezi Ynetim-Yerel Ynetim Ekseninde Belediyelerimizin Yaps Ve Demokratikleme Eilimi, Yaynlanmam Doktora Tezi, Ankara. Heper, Metin (1974), Brokratik Ynetim Gelenei, ODT Yayn, Ankara. Hughes, Owen E. (2003), Public Management and Administration, Third Edition, Macmillan Press, London. Kickert, Walter J. M.(2005), Distinctiveness In The Study Of Public Management In Europe, Public Management Review, Vol. 7, Issue: 4, ss. 537-563. Ksecik, Muhammet ve zgr, Hseyin (2005), Yerel Ynetimlerde Reform: Geleneksel Modelin Deiim Sreci, H.zgr, M.Ksecik (Ed.), Yerel Ynetimler zerine Gncel Yazlar-1, Nobel Yayn, Ankara, ss. 1-20. Lynn, Laurence E. Jr. (2001), Public Management, Sage Publications, Chicago. Mahupyan, Etyen (1997), Osmanldan Postmoderniteye, Yol Yaynlar, stanbul. Ortayl, lber (1995), Devraldmz Miras, Yeni Trkiye, Say 4, Mays-Haziran. Ortayl, lber (1985), Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Ynetim Gelenei, Hil Yaynlar, stanbul. kmen, Mustafa (2003), Kent, evre ve Globalleme, Alfa Yaynlar, stanbul. kmen, Mustafa (2005a), Kreselleme Srecinde Yerelleme Eilimleri ve Yerel Ynetimler, H.zgr, M.Ksecik (Ed.), Yerel Ynetimler zerine Gncel Yazlar-1, Nobel Yayn, Ankara, ss. 539-564. kmen, Mustafa (2005b), Kresel Sistem, Demokratikleme-Yerelleme Dinamikleri ve Yerel Demokrasi, Kemal Grmez (Ed.), Kreselleme ve Yerelleme, Odak Yaynlar, Ankara, ss. 21-63. mrgnlen, Uur (2003), Kamu Sektrnn Ynetimi Sorununa Yeni Bir Yaklam: Yeni Kamu letmecilii, Muhittin Acar, Hseyin zgr (Ed.), ada Kamu Ynetimi-1, Nobel Yayn, Ankara, ss. 3-43. zilhan, Tuncay (2003), Kamu Reformunun Temel lkeleri, Gr, Aralk, ss. 6-7. Parlak, Bekir (2003), Kreselleme Srecinde Modern Ulus-Devlet Ve Kamu Ynetimi, Muhittin Acar, Hseyin zgr (Ed.), ada Kamu Ynetimi-1, Nobel Yayn, Ankara, ss. 347-391. Parlak, B, Sobac, Z. (2005), Kuram ve Uygulamalarda Kamu Ynetimi: Ulusal ve Global Perspektifler, Alfa Yayn, stanbul. T.C. Babakanlk (2003), Kamu Ynetimi Temel Kanunu Tasars, T.C. Babakanlk Yayn, Ankara. Tekeli, lhan (1996), Katlmdan Beklentilerimiz Zaman inde Nitelik Deitiriyor, Ada Kentliyim, No: 3, Sonbahar. TODAE (1992), KAYA Raporu Yerel Ynetimler Aratrma Grubu Raporu, TODAE Yaynlar, Ankara. Yaam, F. Demir (1997), Kamu Ynetimi Kuramnda ve Uygulamasnda Yeni Gelimeler: Administrationdan Managementa, Trk dare Dergisi, Say 417, Aralk. Ylmaz, Osman (2001), Kamu Ynetimi Reformu: Genel Eilimler ve lke Deneyimleri, DPT Yaynlar, Ankara.