İMO İzmir YDY Kurs Notları Erkan Ozer

ELK YAPI SSTEMLERNN
DEPREM BLGELERNDE YAPILACAK BNALAR HAKKINDA

YNETMELE (2006 TRK DEPREM YNETMEL)
UYGUN OLARAK TASARIMI

Bu blmde, elik yaplarn pratikteki uygulamalarn ieren drt farkl yap sistemi,
lkemizde yrrlkte olan standartlara ve bir yl sonra yrrle girmek zere 2006 Mart
tarihinde yaynlanan Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik
kurallarna uygun olarak boyutlandrlacaktr.
Bu yap sistemleri aada tanmlanmtr.
1. Her iki dorultuda sneklik dzeyi normal erevelerden oluan be katl elik
bina (rnek 10).
2. Her iki dorultuda sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerden
oluan yedi katl elik bina (rnek 11).
3. Bir dorultuda sneklik dzeyi yksek erevelerden, dier dorultuda sneklik
dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerden oluan karma tayc sistemli,
alt katl elik bina (rnek 12).
4. Bir dorultuda sneklik dzeyi normal erevelerden, dier dorultuda sneklik
dzeyi normal merkezi elik aprazl perdelerden oluan karma tayc sistemli,
tek katl endstri binas (rnek 13).
Aada, bu yap sistemleri tantlarak zellikleri aklanacak, sistemlerin analiz ve
tasarmna ait baz sonular ile balca tipik elemanlarnn boyutlandrma ve detay
hesaplar verilecektir.
Bilindii gibi, bir yap sistemine etkiyen deprem kuvvetleri sistemin dinamik
karakteristiklerine ve dolaysyla enkesit boyutlarna bal olarak hesaplanr. Dier
taraftan, hiperstatik sistemlerin d etkiler altnda analizi de sistemin enkesit
karakteristiklerine baldr. Bu nedenle yap sistemlerinin tasarm, birbirini izleyen sistem
analizi ve boyutlandrma admlarndan oluan bir ardk yaklam ynteminin
uygulanmasn gerektirmektedir.
Aadaki saysal rneklerde, bu ardk yaklamn son admnda, n boyutlandrma
sonucunda enkesitleri belirlenen yap sistemlerinin tasarmna ait analiz ve boyutlandrma
hesaplarna yer verilmektedir. Bylece, elik yap sistemlerinin pratikteki olas
uygulamalarn geni kapsamda ieren saysal rnekler aracl ile, elik yaplarn ulusal
standartlara ve zellikle 2006 Deprem Ynetmeliine uygun olarak tasarmnda izlenen
yolun ve bunun balca admlarnn aktarlmas amalanmtr.
elik yap sistemlerinin analiz ve boyutlandrlmasnda esas alnan ulusal ynetmelikler ve
standartlar, Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik (2006 Trk
Deprem Ynetmelii), TS498 Yk Standard, TS648 elik Yaplar Standard, TS3357
Kaynakl elik Yaplar Standarddr.
rneklerde, Deprem Ynetmeliine ve ilgili standartlara yaplan referanslar (ilgili madde,
tablo ve ekil numaralar) kaln harflerle belirtilecektir.
1
2006 TRK DEPREM YNETMEL
BLM 1 ve BLM 2
GENEL HKMLER ve
DEPREME DAYANIKLI BNALAR N
HESAP KURALLARI
Prof. Dr. Erkan zer
stanbul Teknik niversitesi
BALICA YENLK ve REVZYONLAR
1. Ynetmelik kapsamnn geniletilmesi (Madde 1.1)
a) deprem blgelerinde yeni yaplacak binalar
b) deprem ncesinde veya sonrasnda performans
deerlendirilecek ve glendirilecek olan mevcut
binalar (Blm 7)
2. Komu katlar aras rijitlik dzensizliine (yumuak kat)
ilikin tanmn ve snrn deitirilmesi (Madde 2.3.2.4 c)
2
3. Tayc sistemin dey elemanlarnn sreksizliine
ilikin koullarn deitirilmesi (Madde 2.3.2.4 c)
st katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasna
hibir zaman izin verilmez.
4. Farkl dorultularda birbirinden farkl R katsaylar
kullanlmas ve buna ilikin koullar (Madde 2.5.1.3)
5. Bina ykseklii boyunca birbirinden farkl R katsaylar
kullanlmasna ilikin koullar (Madde 2.5.5.2)
6. Tayc sistem davran katsaylarnn (R) yeniden
tanmlanmas (Tablo 2.5)
a) deprem yklerinin tamamnn balantlar tersinir
momentleri aktarabilen erevelerle tand
prefabrike betonarme binalar
b) kolonlar stten mafsall tek katl prefabrike
betonarme binalar
c) deprem yklerinin prefabrike veya yerinde dkme
perdelerle tand binalar
d) deprem yklerinin prefabrike veya yerinde dkme
perdeler ve balantlar tersinir momentleri
aktarabilen prefabrike erevelerle tand binalar
e) kolonlar stten mafsall tek katl elik binalar
f) merkezi aprazl elik perdeler
g) deprem yklerinin elik ereveler ve merkezi elik
aprazl perdeler ile tand binalar
3
7. Edeer deprem yk ynteminin uygulanabilecei
binalarn ykseklik snrlarnn yeniden tanmlanmas
(Tablo 2.6)
8. Kar ykleri iin (n) hareketli yk katlm katsaysnn
ak olarak tanmlanmas (Madde 2.7.1.2)
9. Ek edeer deprem yknn yeniden tanmlanmas
(Madde 2.7.2.2)
10. Binann birinci doal titreim periyodunun belirlenmesi
(Madde 2.7.4) ve yksek yaplarda doal periyodun
snrlandrlmas (Madde 2.7.4.2)
11. Elemanlarn asal eksenleri dorultularndaki i
kuvvetlerin, tayc sisteme ayr ayr etkitilen, x ve y
dorultularndaki depremlerin ortak etkisi altnda
hesaplanmas (Madde 2.7.5)
E1 = Ex 0.3 Ey E2 = 0.3 Ex Ey
12. Mod Birletirme Yntemi ile hesaplanan byklklere
ilikin altsnr deerlerinin yeniden tanmlanmas
(Madde 2.8.5)
a) A1, B2 veya B3 tr dzensizliklerin en az birinin
mevcut olmas halinde: = 0.90
b) dzenli binalarda: = 0.80
4
13. Zaman Tanm Alannda Hesap Yntemleri uygulanmas
halinde kullanlacak olan yapay, kaydedilmi ve
benzetirilmi deprem yer hareketlerinin tanmnn ve
salamas gereken koullarn geniletilmesi
(Madde 2.9)
14. Greli kat telemelerinin snrlarnn yeniden
tanmlanmas (Madde 2.10.1.3)
15. Deprem derz boluklarnn hesabnda esas alnacak olan
yerdeitirmelerin yeniden tanmlanmas
(Madde 2.10.3.1)
16. Yapsal kntlara, mimari elemanlara, mekanik ve
elektrik donanma etkiyen deprem yklerinin yeniden
tanmlanmas (Madde 2.11)
BLM 3
BETONARME BNALAR N
DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI
Prof. Dr. Erkan zer
5
1. Betonarme binalarda kullanlacak malzemelere ilikin
koullarn deitirilmesi (Madde 3.2.5)
a) deprem blgelerindeki tm betonarme binalarda en
az C20 snf beton kullanlmas
b) vibratr kullanmna ilikin koullar
c) nervrsz donat kullanmnn kstlanmas (etriye,
iroz ve deme donats dnda)
d) donatnn kopma ve akma dayanmlar arasndaki
orann alt snrnn 1.15 olarak deitirilmesi
e) donatnn kaynaklanmasna ilikin koullar
2. Kolonlarda brt enkesit alanna ilikin koulun
deitirilmesi (Madde 3.3.1.2)
Ac N/(0.50 fck)
koulunun dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda
kontrol edilmesi (yk gvenlik katsaylar ile arttrlm
dey ykler iin kontrolun TS500 Betonarme
Standardna braklmas)
6
3. Konsol kolonlarda sarlma blgesinin tanmlanmas ve
enine donatnn temel iinde devam ettirilmesine ilikin
koullar (Madde 3.3.4.1)
a) konsol kolonlarda sarlma blgesi uzunluunun kolon
byk boyutunun 2 katndan az olmamas
b) enine donatnn temel iinde 300 mmden ve en byk
donat apnn 20 katndan az olmayan bir ykseklik
boyunca devam ettirilmesi
c) anak temellere mesnetlenen kolonlarda, sarlma
blgesindeki enine donatnn anak ykseklii
4. Kolonlarda ve perde u blgelerinde etriye kollarnn
ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzakln, etriye
apnn en az 20 kat olarak deitirilmesi
(Madde 3.3.4.1a ve 3.6.5.2a)
5. Kirilerde boyuna donat dzenlenmesine ilikin baz
koullarn deitirilmesi (Madde 3.4.3.1 ve 3.4.3.2)
a) geni kolonlara birleen kirilerde boyuna donatnn
kenetlenmesi
b) kiri alt donatlarnn komu akla uzatlmas
c) st montaj donatsnn kiri ortasndaki eklerinde zel
deprem etriyelerinin kullanlmasna gerek olmamas
7
6. Perdelerde minimum kalnlklara ilikin koullarn
yeniden dzenlenmesi (Madde 3.6.1 ve 3.6.2.1)
kat ykseklii 6 mden byk olan perdelerde, perde
kalnlklar :
Kat ykseklii 6 mden byk olan ve kat yksekliinin
en az 1/5ine eit uzunluktaki elemanlarla yanal
dorultuda tutulan perdelerde perde kalnl, yanal
dorultuda tutulduu noktalar arasndaki yatay
uzunluun en az 1/20sine eit olabilir. Ancak bu
kalnlk 300 mmden az olamaz.
u blgesi kalnlklar
7. Kritik perde ykseklii tanmnn geniletilmesi
(Madde 3.6.2.2)
8. Perdelerin kesme gvenlii hesabnda esas alnacak
kesme kuvvetinin 1.5 kat arttrlarak yeniden
9. Prefabrike binalarn balantlarnn tasarmnda esas
alnacak i kuvvetlerin arttrlmas (Madde 3.12.2.2)
a) kaynakl balantlarda : i kuvvetlerin 2 kat
b) dier balantlarda : i kuvvetlerin 1.5 kat
8
BLM 4
ELK BNALAR N
Prof. Dr. Erkan zer
1. Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl perdelerin
2. Merkezi aprazl perdelerde, R tayc sistem davran
katsays iin yeni deerler ngrlmesi (Tablo 2.5)
3. Tayc sistemleri her iki deprem dorultusunda farkl
olan binalarda, her iki dorultuda farkl R katsaylar
kullanlmasna olanak salanmas (Madde 4.2.1.3)
4. Dey dorultuda farkl tayc sistemler ieren elik veya
betonarme-elik karma binalarda, farkl R katsaylar
9
5. Arttrlm deprem ykleri ve o bytme katsaylar
(Madde 4.2.4 ve Tablo 4.2)
6. Yap elemanlarnn i kuvvet kapasiteleri ve birleim
elemanlarnn gerilme snr deerlerinin tanm
(Madde 4.2.5)
7. Sneklik dzeyi yksek ve normal sistemlerde enkesit
koullar (Tablo 4.3)
8. Basn kuvveti etkisindeki ubuklarda narinlik koulu
(Madde 4.6.1.2 , 4.7.1.2 ve 4.8.1.2)
9. Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl perdelerde
yatay yklerin dalm (Madde 4.6.2)
10.Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl
perdeler ve tasarm kurallar (Madde 4.8)
perdelerde ba kirilerinin tasarm (Madde 4.8.2)
12.elik erevelerde kiri-kolon birleim blgesi tasarm
ve kayma blgesine ilikin koullar (Madde 4.3.4 ve
4.4.2)
10
13.Merkezi elik aprazl perelerde zel apraz dzenleri
iin ek koullar (Madde 4.6.4)
14.Kapasite tasarm kavramna aklk getirilmesi
(Madde 4.3.4 ve 4.4.2)
15.Kapasite hesaplarnda arttrlm akma gerilmelerinin
(Da a) kullanlmas (Madde 4.2.3.6 ve Tablo 4.1)
16.Sadece ekme kuvveti tayacak ekilde hesaplanan
ubuklarda narinlik koulu (Madde 4.7.1.4)
17.Yeterli sneklik koullarn salayan kiri-kolon
birleim detaylar rnekleri (Bilgilendirme Eki 4A)
a) sneklik dzeyi yksek erevelerin moment aktaran
kiri-kolon birleimlerinde kullanm koullar
b)sneklik dzeyi normal erevelerin moment aktaran
kiri-kolon birleimlerinde kullanm
11
BLM 7
MEVCUT BNALARIN
DEERLENDRLMES VE GLENDRLMES
Prof. Dr. Erkan zer
BALICA YENLKLER
1. Binalardan bilgi toplanmas, bilgi dzeyleri ve bilgi dzeyi
katsaylarna ilikin hususlar (Madde 7.2)
a) snrl bilgi dzeyi (bdk=0.70)
b) orta bilgi dzeyi (bdk=0.90)
c) kapsaml bilgi dzeyi (bdk=1.00)
2. Farkl deprem etkilerinin gz nne alnmas (Madde 7.8)
a) servis depremi (50 ylda %50 72 yl)
b) tasarm depremi (50 ylda %10 475 yl)
c) en byk deprem (50 ylda %2 2475 yl)
12
3. Bina nem katsaysnn kullanlmas yerine ok seviyeli
performans hedeflerinin ngrlmesi (Tablo 7.7)
4. Yap elemanlarnda hasar snrlar ve hasar blgelerinin
kesit hasar snrlar
a) minimum hasar snr (HK)
b) gvenlik snr (CG)
c) gme snr (G)
kesit hasar blgeleri
a) minimum hasar blgesi
b) belirgin hasar blgesi
c) ileri hasar blgesi
d) gme blgesi
5. Depremde bina performansnn belirlenmesi iin
ngrlen hesap yntemleri (Madde 7.4)
a) dorusal elastik analize dayanan dayanm bazl
deerlendirme yntemleri (Madde 7.5)
b) dorusal elastik olmayan analize dayanan
ekildeitirme ve yerdeitirme bazl deerlendirme
yntemleri (Madde 7.6)
6. Betonarme yap elemanlarnda hasar snrlarnn
birim ekildeitirmelere bal olarak tanmlanmas
(Madde 7.6.9)
13
7. Binalarn glendirilmesi (Madde 7.9)
a) glendirmenin temel ilkeleri (Madde 7.9.2)
b) glendirme trleri (Madde 7.9.3)
b1) Tayc sistem elemanlarnn eleman baznda,
tekil olarak glendirilmesi ve iyiletirilmesi
b2) yap sisteminin tmnn glendirilmesi
10/1
RNEK 10 : HER K DORULTUDA SNEKLK DZEY
NORMAL EREVELERDEN OLUAN BE KATLI
ELK BNA

10.1 Sistem
boyutlu genel sistem grn ve bilgisayar hesap modeli ekil 10.1de, normal kat
sistem plan ekil 10.2de, tipik sistem enkesiti ekil 10.3te verilen be katl elik binann
tasarmna ait balca sonular ile tipik elemanlarnn boyutlandrma ve detay hesaplar
aklanacaktr.
Binann her iki dorultudaki yatay yk tayc sistemi, Deprem Ynetmelii Madde 4.4te
tanmlanarak ilgili tasarm koullar verilen, sneklik dzeyi normal moment aktaran
erevelerden olumaktadr.
Kat demeleri, elik kirilere mesnetlenen ve trapez profilli sac levhalar zerinde, yerinde
dkme betonarme olarak ina edilen kompozit deme sisteminden meydana gelmektedir.
Dzlemi iinde rijit bir diyafram oluturan betonarme demenin elik kirilere balants
iin, boyutlar ve yerleimi konstrktif olarak seilen kayma ivilerinden (stud)
yararlanlmtr. Bu rnekte elik kirilerin, dey ykler altnda, betonarme deme ile
birlikte kompozit olarak almas hesaba katlmamaktadr.
2.0 m aralklarla tekil edilen ikincil ara kiriler, ana kirilere mafsall olarak
balanmaktadr. Akslardaki ana ereve kirilerinin kolonlara balants ise, kolonlarn
zayf eksenleri dorultusunda mafsall, kuvvetli eksenleri dorultusunda rijit olacaktr.
Kolonlarn 0.00 kotunda, temele ankastre olarak mesnetlendii gznnde tutulacaktr.
ekil 10.1 Genel Sistem Grn ve Bilgisayar Hesap Modeli
10/2
6.00 6.00
1 2 3 4 5
A
B
C
D
6.00 6.00
8
.
0
0
8
.
0
0
8
.
0
0
2
.
0
0
3
.
0
0
3
.
0
0
a
s
a
n
s
r
m
e
r
d
iv
e
n
HEB
HEA
x
y
6
6.00
2.00 2.00 2.00
H
E
A
I
P
E
moment aktaran
ereve (tipik)
ikincil ara
kiriler (tipik)
betonarme
deme
moment
aktaran
ereve
(tipik)
H
E
A
HEA
I
P
E
(HEA)
trapez
sac
ekil 10.2 Normal Kat Sistem Plan
Tayc sistemin kirileri ve kolonlar Avrupa norm profilleri (kiriler iin IPE ve HEA
profilleri, kolonlar iin HEA ve HEB profilleri) kullanlarak boyutlandrlacaktr.
Sistemin tasarmnda Fe37 yap elii kullanlmas ngrlmektedir. elik yap
malzemesinin zellikleri ile ilgili olarak, Deprem Ynetmelii Madde 4.2.3.1 geerlidir.
TS648 elik Yaplar Standardna gre, Fe37 yap eliinin akma gerilmesi
a
= 235 N/mm
2
, elastisite modl E=206182 N/mm
2
ve emniyet gerilmeleri, normal
gerilme iin
em
= 141 N/mm
2
, kayma gerilmesi iin
em
= 82 N/mm
2
deerlerini
almaktadr.
Deprem Ynetmelii Madde 4.2.3.2ye uygun olarak, deprem ykleri etkisindeki
elemanlarn birleim ve eklerinde ISO 10.9 kalitesinde (akma gerilmesi,
a
= 900 N/mm
2
),
deprem ykleri etkisinde olmayan elemanlarn birleim ve eklerinde ise ISO 5.6
kalitesinde (akma gerilmesi,
a
= 300 N/mm
2
) bulon kullanlacaktr. Kaynakl birleimler
ve kaynak malzemesi ile ilgili olarak Madde 4.2.3.3 ve Madde 4.2.3.4 geerlidir.

10/3
6.00
1 2 3 4 5
6.00 6.00 6.00
4x3.00=12.00
6
6.00
HEA
1. kat
0.00
2. kat
3. kat
4. kat
at
4.00
HEB (HEA)
betonarme deme
+ trapez sac
ekil 10.3 Tipik Sistem Enkesiti ( A aks erevesi)
10.2 Dey Ykler
a) at demesi : at kaplamas 1.0 kN/m
2
izolasyon 0.2 kN/m
2

trapez sac + betonarme deme 2.1 kN/m
2

asma tavan + tesisat 0.5 kN/m
2

elik konstrksiyon 0.5 kN/m
2

g = 4.3 kN/m
2

hareketli yk q = 1.0 kN/m
2

b) Normal kat demesi: kaplama 0.5 kN/m
2
2

2

blme duvarlar 1.0 kN/m
2

elik konstrksiyon (kolonlar dahil) 0.8 kN/m
2

g = 4.9 kN/m
2

2

Not: Merdiven ve asansr blgesindeki sabit ve hareketli yklerin demenin dier
blgelerindeki sabit ve hareketli yklere eit olduu varsaylmtr.
c) D duvar yk (normal katlarda): g
d
= 3.0 kN/m
10.3 Deprem Karakteristikleri
Tasarm yaplacak olan be katl elik bina birinci derece deprem blgesinde, Z2 yerel
zemin snf zerinde ina edilecek ve konut veya iyeri olarak kullanlacaktr.Yap tayc
sisteminin her iki dorultuda sneklik dzeyi normal erevelerden oluturulmas
ngrlmektedir. Bu parametreler esas alnarak belirlenen deprem karakteristikleri ve ilgili
ynetmelik maddeleri aada verilmitir.
10/4

etkin yer ivmesi katsays (birinci derece deprem blgesi) A
o
= 0.40 (Madde 2.4.1)
bina nem katsays (konutlar ve iyerleri) I = 1.00 (Madde 2.4.2)
spektrum karakteristik periyotlar T
A
= 0.15 s T
B
= 0.40 s (Tablo 2.4)
(Z2 yerel zemin snf)
tayc sistem davran katsays (deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi
normal erevelerle tand elik binalar) R = 5 (Tablo 2.5)
hareketli yk katlm katsays (konutlar ve iyerleri) n = 0.30 (Tablo 2.7)
10.4 Dzensizliklerin Kontrol
Deprem Ynetmelii Madde 2.3 uyarnca dzensizlik kontrollar yaplacaktr.
Bina kat planlarnda kntlarn olmamas, deme sreksizliklerinin ve demelerde
byk boluklarn bulunmamas, yatay yk tayc sistemlerin planda dzenli olarak
yerlemesi nedeniyle planda dzensizlik durumlar mevcut deildir.
Benzer ekilde, tayc sistemin dey elemanlarnda sreksizliklerin ve ani rijitlik
deiimlerinin olmamas ve kat ktlelerinin yap ykseklii boyunca deiiklik
gstermemesi nedeniyle, dey dorultuda dzensizlik durumlar da mevcut deildir.
10.5 Binann Birinci Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi
Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanmasnda, Deprem Ynetmelii Madde 2.7.4e
gre, binann her iki deprem dorultusundaki birinci doal titreim periyotlar Denk.(2.11)
ile hesaplanan deerlerden daha byk alnmayacaktr.

1 2
N
2
i fi
i=1
1
N
fi fi
i=1
= 2
/
m d
T
F d
| |
|
|
\
(2.11)
Bu denklemde, m
i
toplam

kat ktlelerini gstermektedir ve w
i
, g
i
, q
i
srasyla toplam kat
arlklar ile katlarn toplam sabit ve hareketli ykleri olmak zere

| |
i
i i i
1
g
w
m g nq
g
= = + (n = 0.30)
bants ile hesaplanr. Drdnc normal kat iin, kat arlklar ve kat ktlelerinin hesab
aada ayrntl olarak verilmi ve dier sonular Tablo 10.1de topluca gsterilmitir.

4
30 24 (4.9 0.3 2.0) 2 (24 30) 3.0 4284.0 w kN = + + + =

2
4
4284.0
436.70 /
9.81
m kNs m = =

10/5
Tablo 10.1 Kat Arlklar ve Kat Ktleleri
Kat w
i
m
i

at 3312.0 337.61
4 4284.0 436.70
3 4284.0 436.70
2 4284.0 436.70
1 4284.0 436.70
20448.0 2084.4
Denk.(2.11)deki F
fi
fiktif kuvvetleri kat arlklar ve kat ykseklikleri ile orantl
kuvvetlerdir ve aadaki bant ile hesaplanabilirler.

i i
fi 0
N
j j
j=1
=
w H
F F
w H

Burada F
0
, seilen herhangi bir yk katsaysn gstermektedir ve bu rnekte F
0
= 1000 kN
olarak alnacaktr. Bu ekilde hesaplanan F
fi
fiktif kuvvetleri Tablo 10.2nin ikinci
kolonunda verilmilerdir.
n boyutlandrma sonucunda kiri ve kolon enkesitleri belirlenen sistemin, (x)
dorultusunda kat ktle merkezine etkitilen F
fi
fiktif kuvvetleri altnda analizi ile elde
edilen d
fix
yatay kat yerdeitirmeleri Tablo 10.2nin nc kolonunda grlmektedir.
Bu byklkler Denk.(2.11)de yerlerine konularak yap sisteminin (x) dorultusundaki
birinci doal titreim periyodu hesaplanr. Bu hesaplar, Tablo 10.2 zerinde gsterilmitir.
Tablo 10.2 Fiktif Yklerden Oluan Kat Yerdeitirmeleri
Kat F
fi
(kN) d
fix
(m) m
i
m
i
d
fix
2
F
fi
d
fix

at 266.8 0.01908 337.61 0.12291 5.0905
4 280.3 0.01683 436.70 0.12369 4.7174
3 215.6 0.01335 436.70 0.07783 2.8783
2 151.0 0.00884 436.70 0.03413 1.3348
1 86.3 0.00413 436.70 0.00745 0.3564
1000.0 0.36601 14.3774
(x) dorultusundaki birinci doal titreim periyodu

1 2
N
2
1 2
i fix
i=1
1x
N
fi fix
i=1
0 36601
= 2 2 1 002
14 3774
m d
T s
F d
| |
|
| |
= =
|
|
\
|
\
/
/
.
.
.

olarak bulunur. Benzer ekilde, (y) dorultusundaki birinci doal titreim periyodu da

1y
1.098 T s =
deerini almaktadr.
10/6
10.6 Toplam Edeer Deprem Yknn Hesab
Deprem etkileri altnda uygulanacak hesap ynteminin seimine ilikin olarak, Deprem
Ynetmelii Madde 2.6.2ye gre, bina yksekliinin

N
16.0 H m = < 40.0 m
olmas ve tayc sistemde burulma ve yumuak kat dzensizliklerinin bulunmamas
nedeniyle edeer deprem yk yntemi uygulanacaktr.
Deprem Ynetmelii Madde 2.7.1e gre, gznne alnan deprem dorultusunda, binann
tmne etkiyen toplam edeer deprem yk (taban kesme kuvveti), V
t
, Denk.(2.4) ile
belirlenecektir.

1
t o
a 1
( )
= 0.10
( )
WA T
V A I W
R T
(2.4)
Binann (x) dorultusundaki taban kesme kuvveti

1x
1.002 T s = >
B
0.40 s T =
iin

0.8
1x
0.40
( ) 2.5 1.20
1.002
S T
| |
= =
|
\
ve ( )
ax 1x x
5 R T R = =
deerleri Denk.(2.4)te yerlerine konularak

tx
0.40 1.0 1.20
20448.0 1963.0
5
V kN

= =
eklinde hesaplanr. Benzer ekilde, (y) dorultusundaki taban kesme kuvveti

1y
1.098 T s = >
B
0.40 s T =
iin hesaplanan

0.8
1y
0.40
( ) 2.5 1.11
1.098
S T
| |
= =
|
\
ve
( )
ay 1y y
5 R T R = =
deerleri yardmyla

ty
0.40 1.0 1.11
20448.0 1815.8
5
V kN

= =
olarak elde edilir.
10.7 Katlara Etkiyen Edeer Deprem Yklerinin Belirlenmesi
Deprem Ynetmelii Madde 2.7.2ye gre toplam edeer deprem yk, bina katlarna
etkiyen edeer deprem yklerinin toplam olarak ifade edilir. Binann Ninci katna
(tepesine) etkiyen ek edeer deprem yk, F
N
, (x) ve (y) dorultular iin
10/7

Nx tx
0.0075 0.0075 5 1963.0 73.61 F NV kN = = =

Ny ty
0.0075 0.0075 5 1815.8 68.09 F NV kN = = =
eklinde hesaplanr.
Toplam edeer deprem yknn F
N
tepe kuvveti dnda geri kalan ksm, Ninci kat
dahil olmak zere, binann katlarna Denk.(2.9) ile datlacaktr.

i i
i t N
N
j j
j=1
= ( )
w H
F V F
w H

(2.9)
(x) ve (y) dorultular iin

i i
ix
N
j j
j=1
= (1963.0 73 61)
w H
F
w H
. ve
i i
iy
N
j j
j=1
= (1815.8 68 09)
w H
F
w H
.
denklemleri ile hesaplanan F
ix
ve F
iy
edeer deprem ykleri, Tablo 10.3te topluca
verilmitir. En st kat demesine etkiyen edeer deprem ykleri, F
N
tepe kuvvetlerini
de iermektedir.
Tablo 10.3 Katlara Etkiyen Edeer Deprem Ykleri
Kat w
i
H
i
/ w
i
H
i
F
ix
(kN) F
iy
(kN)
at 0.2668 577.70 534.38
4 0.2803 529.60 489.88
3 0.2156 407.35 376.81
2 0.1510 285.30 263.90
1 0.0863 163.05 150.83
1.0000 1963.0 1815.8

10.8 Deprem Yklerinin Etkime Noktalar
Deprem Ynetmelii Madde 2.7.3.1e gre, burulma dzensizliinin bulunmad
binalarda katlara etkiyen edeer deprem yklerinin, ek dmerkezlik etkisinin hesaba
katlabilmesi amac ile, gznne alnan deprem dorultusuna dik dorultudaki kat
boyutunun + %5i ve %5i kadar kaydrlmas ile belirlenen noktalara ve ayrca kat ktle
merkezine uygulanmas ngrlmektedir. (x) ve (y) dorultularndaki ek dmerkezlikler

x
0.05 30.00 1.50 e m = = ve
y
0.05 24.00 1.20 e m = =
deerlerini alrlar.
Not: ncelenen bu binada kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram olarak
almas nedeniyle, edeer deprem yklerinin sadece ktle merkezinin %5 ek
dmerkezlik kadar kaydrld noktalara etkitilmesi yeterli olmakta, ayrca kat ktle
merkezine uygulanmas gerekmemektedir.
10/8
10.9 Rzgar Ykleri
Rzgar ykleri TS498 Yk Standardna gre belirlenecektir. Rzgar dorultusuna dik
olan yzeye yayl olarak etkiyen rzgar ykleri, kat demelerine etkiyen statike edeer
tekil kuvvetlere dntrlerek hesap yaplacaktr.
Bir kat demesine etkiyen W
i
edeer rzgar kuvveti

i f i
W c qA =
denklemi ile hesaplanr. Burada
c
f
: aerodinamik yk katsaysdr. Plandaki izdm dikdrtgen olan ve ykseklik/genilik
oran 5i amayan bina tr yaplarda
c
f
= 1.2
deerini almaktadr.
q : nominal rzgar basncdr. Bina yksekliine bal olarak

2
0 8.0 iin 0.5 / H m q kN m < =

2
8.0 20.0 iin 0.8 / m H m q kN m < =
bantlar ile hesaplanr.
A
i
: kat demesine rzgar yk aktaran alandr ve rzgar dorultusuna dik olan yzeyin
genilii ile ardk iki katn yksekliklerinin ortalamasnn arpm ile elde edilir.
Buna gre, (x) dorultusunda yapya etkiyen rzgar kuvvetleri

1x
4.0 3.0
1.2 0.5 24.0 50.40
2
W kN
+
= =

2x
2.5 1.0
1.2 24.0 0.5 1.5 1.0 0.8 2.0 48.96
3.0 3.0
W kN
| | | | | |
= + + =
| | |
\ \ \

3x
0.5 2.0
1.2 24.0 0.5 1.0 0.8 2.0 1.5 67.68
3.0 3.0
W kN
| | | | | |
= + + =
| | |
\ \ \

4x
1.2 0.8 24.0 3.0 69.12 W kN = =

5x
1.2 0.8 24.0 1.5 34.56 W kN = =
deerlerini almaktadr.
Not: Nominal rzgar basncnn deer deitirdii katn altndaki ve stndeki demelere
etkiyen rzgar kuvvetleri, yayl rzgar yklerine statike edeer kuvvetler olarak
hesaplanmlardr.
Benzer ekilde, (y) dorultusundaki rzgar kuvvetleri

1y 1x
30.0
63.00
24.0
W W kN = =
2y
61.20 W kN =

3y
84.60 W kN =
4y
86.40 W kN =
5y
43.20 W kN =
olarak bulunur.
10/9
10.10 Yk Birleimleri
Yap sisteminin dey ykler ile yatay deprem ve rzgar kuvvetleri altnda analizi ile elde
edilen i kuvvetler, Deprem Ynetmelii Madde 2.7.5e ve TS648 elik Yaplar
Standardna uygun olarak, aadaki ekilde birletirileceklerdir.
a) Dey yk birleimleri : G + Q ( 1 ykleme)
b)Dey yk + deprem birleimleri : G + Q E
x1
0.3E
y
(32 ykleme)
G + Q E
x2
0.3E
y

G + Q 0.3E
x
E
y1
G + Q 0.3E
x
E
y2
0.9G E
x1
0.3E
y

0.9G E
x2
0.3E
y

0.9G 0.3E
x
E
y1
0.9G 0.3E
x
E
y2

c) Dey yk + rzgar birleimleri : G + Q W
x
( 8 ykleme)
G + Q W
y
0.9G W
x
0.9G W
y
Burada
G : sabit yklerden oluan i kuvvetler
Q : hareketli yklerden oluan i kuvvetler
E
x1
, E
x2
: (x) dorultusunda, kat ktle merkezinin, bu dorultuya dik dorultudaki
kat boyutunun + %5i ve %5i kadar kaydrlmas ile belirlenen
noktalara uygulanan deprem yklerinden oluan i kuvvetler
E
y1
, E
y2
: (y) dorultusunda, kat ktle merkezinin, bu dorultuya dik dorultudaki
W
x
, W
y
: srasyla (x) ve (y) dorultusundaki rzgar yklerinden oluan i
kuvvetlerdir.
Deprem Ynetmelii Madde 4.2.4e gre, ynetmeliin gerekli grd yerlerde, elik
yap elemanlarnn ve birleim detaylarnn tasarmnda, arttrlm deprem yklemeleri
gznne alnacaktr. Arttrlm deprem yklemelerinde, deprem etkilerinden oluan i
kuvvetler
0
bytme katsaylar ile arplarak arttrlacaktr. Deprem Ynetmelii
Tablo 4.2ye gre, sneklik dzeyi normal ereveler iin bytme katsays

0
= 2.0
deerini almaktadr.
TS648 elik Yaplar Standardna ve Deprem Ynetmelii Madde 4.2.3.5e gre, emniyet
gerilmeleri yntemine gre yaplan kesit hesaplarnda, birleim ve ekler dnda, emniyet
gerilmeleri dey yk + rzgar yklemeleri iin %15, dey yk + deprem yklemeleri
iin %33 arttrlacaktr. Birleim ve eklerin tasarmnda ise, her iki ykleme durumu iin
emniyet gerilmeleri %15 arttrlacaktr.

10/10
10.11 Sistem Analizleri
ekil 10.1 10.3te tanmlanan ve n boyutlandrma sonucunda enkesit profilleri
belirlenen yap sisteminin, yukardaki blmlerde hesaplanan dey ykler ile deprem ve
rzgar kuvvetleri altnda analizi yaplm ve toplam (41) adet yk birleimi iin eleman i
kuvvetleri elde edilmitir.
Sistem analizleri ETABS bilgisayar yazlmndan yararlanarak gerekletirilmitir.
Aadaki blmlerde, analiz sonular deerlendirilerek greli kat telemeleri ve ikinci
mertebe etkileri kontrolleri ile balca tipik elemanlara ve birleimlere ait kesit ve detay
hesaplar aklanacaktr.
10.12 Greli Kat telemelerinin Kontrol
Greli kat telemelerinin kontrol, Deprem Ynetmelii Madde 2.10.1e gre
yaplacaktr.
Herhangi bir kolon iin, ardk iki kat arasndaki yerdeitirme farkn ifade eden
azaltlm greli kat telemesi,
i

i i i-1
d d =
denklemi ile hesaplanr. Bu denklemde d
i
ve d
i-1
, her bir deprem dorultusu iin binann
ardk iki katnda, herhangi bir kolonun ularnda, azaltlm deprem yklerinden meydana
gelen en byk yerdeitirmeleri gstermektedir. Bu rnekte, her bir deprem dorultusu
iin d
i
kat yerdeitirmelerinin en byk deerleri, saysal deerleri Tablo 10.3te verilen
ve %5 ek dmerkezlikle uygulanan azaltlm deprem yklerinden meydana gelmektedir.
Her bir deprem dorultusunda, binann iinci katndaki kolonlar iin etkin greli kat
telemesi,
i

i i
R =
bants ile hesaplanacaktr.
(x) ve (y) dorultularnda %5 ek dmerkezlikle uygulanan azaltlm E
x1
ve E
y1

deprem ykleri altnda, yap sisteminin analizi ile elde edilen d
ix
ve d
iy
yatay
yerdeitirmelerinin her katta ald deerler Tablo 10.4 ve Tablo 10.5in nc
kolonunda, ardk katlar arasndaki azaltlm greli kat telemeleri ise tablolarn
drdnc kolonunda verilmitir. Hesaplarda, ana deprem dorultusundaki deprem
yklerinden dolay, bu dorultuya dik dorultudaki yerdeitirmelerin bileke
yerdeitirmeye etkisi terkedilmitir. Her iki dorultudaki simetri nedeniyle burulma
dzensizlii bulunmayan bu binada, sz konusu varsaymn yerdeitirmelere etkisi %1
den daha kk olmaktadr.
Tablo 10.4 (x) Dorultusunda Greli Kat telemelerinin Kontrol
Kat h
i
(cm) d
ix
(cm)
ix
(cm)
ix
= R
ix
(cm)
ix
/ h
i

at 300 4.0463 0.4956 2.4780 0.0083
4 300 3.5507 0.7470 3.7350 0.0125
3 300 2.8037 0.9535 4.7675 0.0159
2 300 1.8502 0.9870 4.9350 0.0165
1 400 0.8632 0.8632 4.3160 0.0108
10/11
Tablo 10.5 (y) Dorultusunda Greli Kat telemelerinin Kontrol
Kat h
i
(cm) d
iy
(cm)
iy
(cm)
iy
= R
iy
(cm)
iy
/ h
i

at 300 4.6366 0.6168 3.0840 0.0103
4 300 4.0198 0.8855 4.4275 0.0148
3 300 3.1343 1.0998 5.4990 0.0183
2 300 2.0345 1.1118 5.5590 0.0185
1 400 0.9227 0.9227 4.6135 0.0115

Her bir deprem dorultusu iin, binann her katndaki azaltlm greli kat telemeleri sz
konusu deprem dorultusundaki deprem yk azaltma katsays, R ile arplarak
i
etkin
greli kat telemeleri hesaplanm ve tablolarn beinci kolonuna yazlmtr. Bu deerlerin
kat yksekliklerine oranlar ise tablolarn son kolonunda yer almaktadr.
Tablolardan grld gibi,
i
/h
i
oranlarnn en byk deerleri, (x) ve (y) dorultularnda
(
ix
/ h
i
)
maks
= 0.0165 ve (
iy
/ h
i
)
maks
= 0.0185
olmakta ve Deprem Ynetmelii Madde 2.10.1.3te ngrlen
(
i
/ h
i
)
maks
= 0.0185 < 0.02
koulunu salamaktadr.
10.13 kinci Mertebe Etkileri
Deprem Ynetmelii Madde 2.10.2 uyarnca, gznne alnan deprem dorultusunda her
bir katta, ikinci mertebe etkilerini temsil eden ikinci mertebe gsterge deeri,
i
hesaplanarak

N
i ort j
j=i
i
i i
( )
= 0.12
w
V h

(2.20)
koulu kontrol edilecektir. Bu bantda
(
i
)
ort
: iinci kat iin yukardaki blmde tanmlanan azaltlm greli kat telemelerinin
kat iindeki ortalama deerini
V
i
: gznne alnan deprem dorultusunda binann iinci katna etkiyen kat kesme
kuvvetini
h
i
: binann iinci katnn kat yksekliini
w
j
:

binann jinci katnn, hareketli yk katlm katsays kullanlarak hesaplanan
arln gstermektedir.
Kat demesinin rijit diyafram olarak alt bu binada, E
x1
ve E
x2
yklemelerinden
dolay kat ktle merkezinde meydana gelen azaltlm greli kat telemelerinin ortalamas,
(x) dorultusu iin (
i
)
ort
olarak alnabilmektedir. Benzer durum (y) dorultusu iin de
geerlidir.
Her iki deprem dorultusu iin, btn katlarda Denk.(2.20) koulunun salanmas
durumunda, ikinci mertebe etkileri TS648 elik Yaplar Standardna uygun olarak
10/12
deerlendirilecektir. Bu koulun herhangi bir katta salanmamas durumunda ise, tayc
sistemin rijitlii yeterli lde arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.
Her iki deprem dorultusu iin her katta hesaplanan
i
parametresinin en byk deeri,
(y) dorutusunda ve ikinci katta meydana gelmektedir. Bu deer

( ) ( ) ( ) ( ) 2y 2y 1y
ort ort ort
1.8799 0.8509 1.0290 d d cm = = =

5
j
j=2
3 4284.0 3312.0 16164.0 w kN = + =
(baknz, Tablo 10.1)

2y
1815.80 150.83 1664.97 V kN = = (baknz, Tablo 10.3)

2
300 h cm =
olmak zere

maks 2y
1.0290 16164.0
0.033
1664.97 300

= = =
< 0.12
koulunu saladndan, ikinci mertebe etkilerinin TS648 elik Yaplar Standardna gre
deerlendirilmesi yeterlidir.
10.14 kincil Deme Kirilerinin Boyutlandrlmas
Ana ereve kirilerine mafsall olarak mesnetlenen ve deprem ykleri etkisinde olmayan
normal kat ikincil deme kirilerinin (baknz, ekil 10.2) dey ykler (G+Q yklemesi)
altnda gerilme ve sehim kontrolleri yaplacaktr.
Dey sabit ve hareketli yklerden oluan i kuvvetler (kesit zorlar)
maks
110.4 M kNm =
maks
55.2 T kN =
Seilen kiri kesiti (IPE 360) iin gerekli enkesit karakteristikleri:
W
x
= 904 cm
3
, I
x
= 16270 cm
4
, S
x
= 509 cm
3
, t
w
= 8 mm
Normal gerilme tahkiki :
6
2 2
3
110.4 10
122.1 / 141 /
904 10
em
M
N mm N mm
W

= = = < =

Kayma gerilmesi tahkiki:
6
2 2 x
em 4
x w
55.2 509 10
21.6 / 82 /
16270 10 8
T S
N mm N mm
I t

= = = < =

Sehim tahkiki : analiz sonularna gre, mesnetler arasndaki greli dey yerdeitirme

maks
2.187 f cm = , L = 800 cm

maks
2.187 1 1
800.0 366 300
f
L
= = <

10/13
10.15 Ana ereve Kirilerinin Boyutlandrlmas
1. Kat, B aks erevesi, 2-3 akslar aras ana ereve kiriinin (baknz, ekil 10.2) en
elverisiz olan dey ykler + deprem yklemesi (G + Q E
x2
0.3E
y
yklemesi) iin
gerilme ve sehim kontrolleri yaplacaktr.
Dey sabit ve hareketli ykler ile deprem etkilerinden dolay kiri mesnedinde oluan i
kuvvetler (kesit zorlar) ve toplam i kuvvetler
M
G+Q
= 162.1 kNm
M
E
= 120.5 kNm M
G+Q+E
= 282.6 kNm
T
G+Q
= 142.6 kN
T
E
= 21.7 kN T
G+Q+E
= 164.3 kN
Seilen kiri kesiti (HE 400 A) iin gerekli enkesit karakteristikleri:
W
x
= 2310 cm
3
, I
x
= 45070 cm
4
, S
x
= 1281 cm
3

enkesit boyutlar: balk genilii : b = 300 mm , balk kalnl: t = 19 mm
enkesit ykseklii: d = 390 mm , gvde kalnl: t
w
= 11 mm
gvde ykseklii : h = 390 219 = 352 mm
balk alan : F
b
= 301.9 = 57 cm
2

Sneklik dzeyi normal erevelerin kirileri iin Deprem Ynetmelii Madde 4.4.1de
verilen enkesit koullar uyarnca, kiri enkesitinin balk genilii/kalnl ve gvde
ykseklii/kalnl oranlarnn Tablo 4.3te verilen koullar salamas gerekmektedir.
Kiri enkesitinde yerel burkulmann nlenmesini amalayan bu koullar

s a
/ 2
0.4 /
b
E
t
ve
s a
w
4.0 /
h
E
t

eklindedir.
Fe37 yap elii iin
s a
/ 206182/ 235 29.62 E = =
deeri yukardaki ifadelerde yerlerine konularak

150
7.89 0.4 29.62 11.85
19
= < = ve
352
32.00 4.0 29.62 118.48
11
= < =
elde edilir ve enkesit koullarnn saland grlr.
Deprem Ynetmelii Madde 4.4.4.1 yatay yk tayc sistemin kirilerinin st ve alt
balklarnn yanal dorultuda mesnetlenmesini ve mesnetlendii noktalar arasndaki
uzakln

y s
b
a
0.124
r E
l

koulunu salamasn ngrmektedir. Deprem Ynetmelii Madde 4.4.4.3e gre,
betonarme demelerin elik kiriler ile kompozit olarak alt elik tayc sistemlerde
bu koula uyulmas zorunlu olmamakla birlikte, mesnetler aras uzakln l
b
= 800 cm
olduu (y) dorultusundaki ereve kirilerinde de (kiri balnn ve gvdenin 1/5inin
yanal dorultudaki atalet yarap, r
y
= 7.94 cm) bu koulun saland grlmektedir.
10/14

b
7.94 206182
800 0.124 864
235
l cm
= < =
Betonarme demenin kompozit etkisi nedeniyle kiri st balnn yanal burkulmas
nlenmektedir. Buna karlk, negatif mesnet momenti etkisinde, kiri alt balnn yanal
burkulma tahkiki yaplacaktr.
TS648 Standard Madde 3.3.4.2ye gre, basn balnn dolu dikdrtgen kesit olmas ve
enkesit alannn ekme bal enkesit alanndan daha kk olmamas halinde, basn
emniyet gerilmesi

b
B a
b
840000
0.6
/
C
s d F

s : kiriin basn balnn yanal burkulmaya kar mesnetlendii noktalar
arasndaki uzaklk,
s = 200 cm

2
1 1
b
2 2
1.75 1.05 0.3 2.3
M M
C
M M
| | | |
= + +
| |
\ \
eklinde hesaplanan bir katsaydr.
Emniyetli ynde kalmak zere, M
1
/M
2
= 1 alnarak hesaplanan C
b
=1.00 deeri
yukardaki denklemde yerine konularak

2 2
B
840000 1.00
6138 / 613.8 /
200 39/ 57
kg cm N mm

= =

2
B
141 / N mm =
elde edilir.
Normal gerilme :
6
2 2
3
282.6 10
122.0 / 1.33 141 /
2310 10
em
M
N mm N mm
W

= = = < =

Kayma gerilmesi:
6
2 2 x
em 4
x w
164.3 1281 10
42.5 / 1.33 82 /
45070 10 11
T S
N mm N mm
I t

= = = < =


maks
0.555 f cm = , L = 600 cm

maks
0.555 1 1
600.0 1081 300
f
L
= = <
Not: Gerilme hesaplarndan grld gibi, kiriteki en byk normal gerilme emniyet
gerilmesinin %65i dolaylarndadr. Bu durum, kiri enkesit profillerinin seiminde greli
kat telemelerinin snrlandrlmasnn daha etkin olmasndan kaynaklanmaktadr, (baknz,
Blm 10.12).
10.16 Kolonlarn Boyutlandrlmas
1. Kat, 2/B kolonunun (baknz, ekil 10.2) en elverisiz olan dey ykler + deprem
yklemesi (G + Q E
x2
0.3E
y
yklemesi) iin gerilme kontrolleri yaplacaktr.
Dey sabit ve hareketli ykler ile deprem etkilerinden dolay kolonun alt ucunda oluan
toplam i kuvvetler (kesit zorlar)
10/15
N
G
= 1363.0 kN
N
Q
= 513.0 kN
N
E
0 N
G+Q+E
= 1876.0 kN (basn)
(x) dorultusunda: M
G
= 0.3 kNm
M
Q
= 0.2 kNm
M
E
= 525.5 kNm M
G+Q+E
= 525.0 kNm
T
G
= 0.3 kN
T
Q
= 0.1 kN
T
E
= 145.8 kN T
G+Q+E
= 145.4 kN
(y) dorultusunda: M
G
= 0.2 kNm
M
Q
= 0.1 kNm
M
E
= 10.9 kNm M
G+Q+E
= 11.2 kNm
T
G
0.0 kN
T
Q
0.0 kN
T
E
= 2.5 kN T
G+Q+E
= 2.5 kN
deerlerini almaktadr. Dey ykler + deprem yklemesi iin, kolonun st ucundaki
eilme momentleri ise
M
x
= 0.2 kNm ve M
y
= 1.2 kNm
dir.
Seilen kolon kesiti (HE 600 B) iin gerekli enkesit karakteristikleri:
A = 270 cm
2
W
x
= 5700 cm
3
, I
x
= 171000 cm
4
, S
x
= 3212 cm
3
, i
x
= 25.2 cm

W
y
= 902 cm
3
, I
y
= 13530 cm
4
, S
y
= 696 cm
3
, i
y
= 7.08 cm
w
= 15.5 mm
balk alan : F
b
= 303.0 = 90 cm
2

Sneklik dzeyi normal erevelerin kolonlar iin Deprem Ynetmelii Madde 4.4.1de
verilen enkesit koullar uyarnca, kolon enkesitinin balk genilii/kalnl ve gvde
Kolon enkesitinde yerel burkulmann nlenmesini amalayan bu koullar
s a
/ 2
0.4 /
b
E
t
ve
d
a
0.10
N
A
> iin
d
s a
w a
1.66 / 2.1
N h
E
t A
| |

|
|
\

eklindedir.
Boyutsuz normal kuvvet orannn
3
d
2
a
1876.0 10
0.296 0.10
235 270 10
N
A

= = >

deeri ile Fe37 yap elii iin
s a
/ 206182/ 235 29.62 E = =
150
5.00 0.4 29.62 11.85
30
= < = ve ( )
540
34.84 1.66 29.62 2.1 0.296 88.70
15.5
= < =
10/16
Bileik eik eilme (eksenel basn ve iki eksenli eilme) etkisindeki bu kolonda, normal
gerilme tahkiki TS648 elik Yaplar Standard Madde 3.4te verilen

my by
eb mx bx
bem eb
eb
Bx ' By '
ex
ey
1.00
1.0-
1.0-
C
C

+ +
| | | |
| |
|
\
\

forml ile yaplacaktr. Burada
3
2
eb 2
1876.0 10
69.5 /
270 10
N mm

= =
: yalnz basn kuvveti altnda hesaplanan gerilme
bem
: kolonun
x
= s
kx
/i
x
ve
y
= s
ky
/i
y
narinliklerinden byk olanna bal olarak,
TS648 Standard izelge 8e gre belirlenen basn emniyet gerilmesidir.
2/B kolonunun kuvvetli ekseni dorultusunda yanal telemesinin nlenmemi olduu,
zayf ekseni dorultusunda ise, bu dorultudaki dier rijit kolonlar tarafndan yanal
telemesinin nlendii varsaym yaplmtr. Buna gre, 2/B kolonunun eilme rijitlii ile
bu kolona balanan kirilerin eilme rijitliklerine ve mesnet koullarna bal olarak,
TS648 Standard izelge 5teki nomogramdan bulunan K
x
ve K
y
katsaylar yardm ile
hesaplanan s
kx
ve s
ky
burkulma boylar

kx x
1.75 400 700 s K H cm = = = ,
ky y
0.85 400 340 s K H cm = = =
deerlerini almaktadr. Bu deerler kullanlarak, narinlik oranlar

kx
x
x
700.0
28
25.2
s
i
= = = ,
ky
y
y
340.0
48
7.08
s
i
= = = ,
( )
x y
, 48 maks = =
olarak bulunur.
Bu narinlik deeri iin, izelge 8den bulunan basn emniyet gerilmesi

2 2
bem
1162 / 116.2 / kg cm N mm =
dir.
Yalnz eilme momentleri altnda hesaplanan gerilmeler:
6
2
bx 3
525.0 10
92.1 /
5700 10
N mm

= =

6
2
by 3
11.2 10
12.4 /
902 10
N mm

= =

C
mx
= C
my
0.85 : yanal telemesi nlenmemi sistem
' 2 2
ex 2
8290000
10574.0 / 1057.4 /
28
kg cm N mm = =
' 2 2
ey 2
8290000
3598.0 / 359.8 /
48
kg cm N mm = =
Yanal burkulma halinde basn emniyet gerilmesi

b
B a
b
840000
0.6
/
C
s d F

denklemi ile hesaplanr, (baknz Blm 10.15). Burada
10/17
s : kolon basn balnn yanal burkulmaya kar mesnetlendii noktalar
arasndaki uzaklk,
s = H = 400 cm

2
1 1
b
2 2
1.75 1.05 0.3 2.3
M M
C
M M
| | | |
= + +
| |
\ \
Kuvvetli eksen dorultusundaki kolon u momentlerinin

1
2
x
0.2
0
525.0
M
M
| |
=
|
\

oran iin hesaplanan C
bx
= 1.75 deeri yukardaki denklemde yerine konularak

2 2
Bx
840000 1.75
5513 / 551.3 /
400 60/ 90
kg cm N mm

= =

2
B
141 / N mm =
elde edilir.
Kolonun zayf ekseni dorultusunda yanal burkulma szkonusu olmadndan, eilmedeki
emniyet gerilmesi aynen kullanlacaktr.

em
69.5 0.85 92.1 0.85 12.4
1.285 1.33
69.5 69.5 116.2
1.0 - 141.0 1.0 - 141.0
1057.4 359.8

= + + = <
| | | |

| |
\ \


6
2 2 x
em 4
x w
145.4 3212 10
17.6 / 1.33 82 /
171000 10 15.5
T S
N mm N mm
I t

= = = < =

10.17 Tayc Sistem Elemanlarnn Enkesit Profilleri
nceki blmlerde, rnek olarak seilen ikincil ve ana kiriler ile bir kolon zerinde
ayrntl bir ekilde aklanan tasarm ilemlerinin, tayc sistemin tm elemanlar
zerinde tekrarlanmas sonucunda belirlenen enkesit profilleri aadaki tabloda
verilmitir, Tablo 10.6.
Tablo 10.6 Tayc Sistem Elemanlar Enkesit Profilleri
Tayc Sistem Eleman Enkesit Profili
kincil kiriler (tm katlarda) IPE 360
A,...,D Akslar ana kirileri (tm katlarda) HE 400 A
1,...,6 Akslar ana kirileri (tm katlarda) HE 400 A
0.00 / +7.00 kotlar arasndaki tm kolonlar HE 600 B
+7.00 / +16.00 kotlar arasndaki tm kolonlar HE 600 A

10/18
10.18 Kiri-Kolon Birleim Blgesinin Tasarm
ncelenen sneklik dzeyi normal ereve sistemin 1. Kat, B aks erevesi, 2-3 akslar
aras kirii ile 2/B kolonunun (baknz, ekil 10.2) birleim blgesi Deprem Ynetmelii
Madde 4.4.2ye uygun olarak boyutlandrlacaktr.
Madde 4.4.2.1e gre, birleimde dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan
M
G+Q
= 162.1 kNm
M
E
= 120.5 kNm M
G+Q+E
= 282.6 kNm
T
G+Q
= 142.6 kN
T
E
= 21.7 kN T
G+Q+E
= 164.3 kN (baknz, Blm 10.15)
i kuvvetleri altnda, deprem yklemesi iin izin verilen %15 emniyet gerilmesi arttrm
ile, gerilme kontrolleri yaplacaktr.
Kiri-kolon birleim blgesinin oluturulmas iin, Deprem Ynetmelii Bilgilendirme
Eki 4.A.2.3te verilen Aln Levhasz Bulonlu Kiri-Kolon Birleim Detay
uygulanacaktr. Madde 4A.2.3te belirtildii gibi, bu detay sneklik dzeyi normal
erevelere koulsuz olarak uygulanabilmektedir.
Birleim detaynda, ek balk levhas ve balk bulonlar tarafndan aktarlmas gereken
ekme kuvveti:

b
282.6
724.6
0.39
M
N kN
d
= = =
deerini almaktadr. Bu kuvvetin aktarlmas 20300 mm boyutunda ek balk levhalar
ve 28 adet M24 (ISO 10.9) yksek dayanml uygun bulon kullanlacaktr, ekil 10.4.
tam penetrasyonlu
kt kaynak
veya
8 M24 (ISO 10.9)
uygun bulon
sreklilik
levhalar
( / 20)
3M24 (ISO 10.9)
veya
kayma levhas
ek balk levhas
HE 600 B
600 10 50
( / 12x300)
( / 20x300)
HE 400 A
3
9
0
3
0
0
4
5
4
5
5
0
5
0
1
0
0
50
1
0
0

ekil 10.4 Kiri-Kolon Birleim Detay
10/19
Levhada ekme gerilmesi:

( )
3
2 2
em
net
724.6 10
144.9 / 1.15 141 162.1 /
20 300 2 25
N
N mm N mm
A

= = = < = =

Uygun bulonlarn emniyetli tama kapasitesi:

em
1.15 8 137.5 1265.0 724.6 N kN kN = = >
Gvde levhas tarafndan aktarlmas gereken kesme kuvveti: T = 164.3 kN
Bu kuvvetin aktarlmas iin 12300 mm boyutunda kayma levhas ve 3 adet M24 (ISO
10.9) yksek dayanml bulon kullanlacaktr.
Levhada kayma gerilmesi:

( )
3
2 2
em
net
164.3 10
60.9 / 1.15 82 /
12 300 3 25
T
N mm N mm
A

= = = < =

Bulonlara etkiyen kuvvetler:
164.3
54.8
3
V kN = = ,
164.3 60
49.3
200
H kN
= =

2 2
em
54.8 49.3 73.7 1.15 108.5 124.8 R kN kN P = + = < = =
Yukardaki tahkiklere ek olarak, birleimin eilme momenti ve kesme kuvveti tama
kapasiteleri aada tanmlanan i kuvvetlerden kk olanlarn da salayacaktr.
a) Dm noktasna birleen kiriin eilme momenti kapasitesinin 0.81.1D
a
kat ve

( )
pi pj
e dy a
n
1.1
M M
V V D
l
+
= (4.5)
denklemi ile hesaplanan kesme kuvveti.
Kiriin eilme momenti kapasitesi (plastik moment) :

3
pi xp a
2 1281 235 10 602.1 M W kNm

= = =

pj
0 M = (dier ucu mafsall kiri)
Fe37 eliinden yaplan hadde profilleri iin arttrma katsays (Tablo 4.1):
a
1.2 D =

a p
0.8 1.1 0.8 1.1 1.2 602.1 635.8 D M kNm = =
Serbest aklk ( plastik mafsallarn kiri ularnda olutuu varsaym ile):
n
5.70 l m =
Dey yklerden oluan basit kiri kesme kuvveti:
dy
114.1 V kN =

( )
e
602.1 0
114.1 1.1 1.2 253.5
5.7
V kN
+
= =
b) Madde 4.2.4te tanmlanan arttrlm deprem etkilerini ieren ykleme durumlarndan
dolay, kolon yznde meydana gelen eilme momenti ve kesme kuvveti.

G+Q 0 E
162.1 2.0 120.5 403.1 M M M kNm = + = + =

G+Q 0 E
142.6 2.0 21.7 186.0 T T T kN = + = + =
Buna gre, birleimin eilme momenti ve kesme kuvveti tama kapasitesi
10/20
M = 403.1 kNm ve T = 186.0 kNm
deerlerini salayacaktr. Kapasite kontrollerinde, Madde 4.2.5te verilen gerilme snr
deerleri kullanlacaktr.
Kapasite momenti altnda, ek balk levhas ve balk bulonlar tarafndan aktarlmas
gereken ekme kuvveti:

b
403.1
1033.6
0.39
M
N kN
d
= = =
20300 mm boyutundaki ek balk levhasnda oluan ekme gerilmesi:

( )
3
2 2
a
net
1033.6 10
206.7 / 235 /
20 300 2 25
N
N mm N mm
A

= = = < =

8 adet M24 (ISO 10.9) yksek dayanml uygun bulonun tama kapasitesi:

p
1.70 8 137.5 1870.0 1033.6 N kN kN = = >
Kapasite kesme kuvveti altnda, 12300 mm boyutundaki kayma levhasnda oluan kayma
gerilmesi:

( )
3
2 2 a
a
net
186.0 10
68.9 / 135 /
12 300 3 25 3
T
N mm N mm
A

= = = < = =

3 adet M24 (ISO 10.9) yksek dayanml bulona etkiyen kuvvetler:

186.0
62.0
3
V kN = = ,
186.0 60
55.8
200
H kN
= =

2 2
u
62.0 55.8 83.4 1.7 108.5 184.5 R kN kN P = + = < = =
Kayma Blgesi Kontrolleri
a) Deprem Ynetmelii Madde 4.4.2.3(a) uyarnca, kayma blgesinin gerekli V
ke
kesme
dayanm

ke p
b ort
1 1 1 1
0.8 0.8 2 602.1 2195.0
0.39 3.50
V M kN
d H
| |
| |
= = =
| |
\
\

G+Q 0 E
142.6 2.0 21.7 186.0 T T T kNm = + = + =
kesme kuvvetlerinden kk olanna eittir.
Kayma blgesinin V
p
kesme kuvveti kapasitesi

2 2
3 cf cf
p a c p
b c p
3 3 300 30
0 6 1 0 6 235 600 15 5 1 10
390 600 15 5
b t
V d t
d d t

(
(

= + = +
(
(

(

. . .
.

p
1604 0 186 6 V kN kN = > . .
b) Deprem Ynetmelii Madde 4.4.2.3(c) ve Madde 4.3.4.3(c) uyarnca, kolon gvde
levhasnn kalnl
10/21

( )
min
2 600 390
15.5 11
180 180
u
t mm mm
+
= = =
c) Deprem Ynetmelii Madde 4.4.2.4 ve Madde 4.3.4.4 uyarnca, t
cf
= 30 mm olan
kolon balk kalnl

c f bf bf
0.54 0.54 300 19 40.8 t b t mm = =
ve

bf
c f
300
50
6 6
b
t mm = =
koullarnn her ikisini de salamadndan, sreklilik levhalarna gerek olmaktadr.
Sreklilik levhalarnn kalnl t = 20 mm olarak seilmi ve bylece kiri balk
kalnlndan (t
bf
= 19 mm) daha az olmamas salanmtr.
10.19 Kolon Ek Detaynn Tasarm
Kolon ek detaylar, Deprem Ynetmelii Madde 4.4.3 ve Madde 4.3.5e uygun olarak
tekil edilecektir. Buna gre, ek detay +8.50 kotunda ve tam penetrasyonlu kt kaynak
kullanarak oluturulacaktr. Kt kaynak kalnlklar, birletirilen profillerden daha kk
kesitli olannn (HE 600 A) balk ve gvde kalnlklarna eit olarak, a = 25 mm ve
a
w
= 13 mm seilecektir, ekil 10.5.
30
600
25 540 25
5 590 5
540 30
V25 HE 600 A
HE 600 B
V25
V13

ekil 10.5 Kolon Ek Detay
Deprem Ynetmelii Madde 4.2.5 uyarnca, Madde 4.2.3.3te verilen koullar salayan
tam penetrasyonlu kt kaynakta gerilme snr deeri yap eliinin akma gerilmesine eit
10/22
olarak alnabileceinden, Madde 4.3.5.3te ngrlen kapasite koullar kendiliinden
salanmaktadr.
10.20 Kolonlarn Temel Balant Detaynn Tasarm
ncelenen sistemin 2/B kolonunun (baknz, ekil 10.2) temel balant detay, Deprem
Ynetmelii Madde 4.9a uygun olarak boyutlandrlacaktr.
Buna gre, kolon taban kesitinde ve kuvvetli eksen dorultusunda, dey ykler ve
depremin ortak etkisi altnda, 0.9G E
x2
0.3E
y
yklemesinden oluan
M
0.9G+E
= 524.8 kNm
N
0.9G+E
= -1227.0 kN
T
0.9G+E
= 145.2 kN
uygulanarak, detay tasarm yaplacaktr. Kolonun zayf ekseni dorultusundaki i
kuvvetler, dier dorultudaki etkilere oranla %3 dolaylarndadr ve hesapta
terkedilecektir.
Uygulanmas ngrlen temel balant detaynn krokisi ekil 10.6da verilmitir. ekilden
grld gibi, detayn oluturulmasnda 50600900 mm taban levhas, 20350900 mm
yk aktarma levhalar ve 24 adet M24 (ISO 10.9) ankraj bulonu kullanlmaktadr.
6
0
0
600 75 75 75 75
3
0
0
1
3
0
1
3
0
6
5
6
5
1
6
0
1
5
5
1
5
5
900
2
0
2
0
8M24 (ISO 10.9)
14
(tipik)
taban levhas
( / 50)
h= 350
450 225 225
75 375
T
C
337.5 112.5
c
N
M
20
560
20

ekil 10.6 Temel Balant Detay
10/23
Eilme momenti ve normal kuvvetten dolay kolon tabannda oluan ekme ve basn
kuvvetleri

524.8 1227.0 0.3375
155.4
0.3375 0.375
T kN

= =
+
, 155.4 1227.0 1382.0 C kN = + =
bulon ekme kuvvetleri

em
155.4
38.9 1.15 127 146.0
4 4
T
P kN kN P = = = < = =
beton basn gerilmesi

3
2
c
1382.0 10
10.2 /
225 600
N mm

= =

Beton basn gerilmesinden dolay taban levhasnn eilmesinden meydana gelen normal
gerilme

10.2 130 150
49725 /
4
m Nmm mm

=

2 2
em 2
e
49725
119.3 / 1.15 141 /
1 50
6
m
N mm N mm
W
= = = < =

olarak bulunur.
Ankraj bulonlarnn emniyetle aktarabilecei kesme kuvveti (srtnme katsays: = 0.55)

em em 0.9G+E
0.55 8 146.0 642.4 145.2 T P kN kN T = = = > =
Kolon kesit zorlarnn taban levhasna aktarlmasn salayan kaynaklardaki gerilmeler,
daha elverisiz olan G + Q E
x2
0.3E
y
yklemesi iin kontrol edilecektir.
1876.0 N kN = , 525.0 M kNm =

( ) ( )
v
c cf
1876.0 525.0
929.5
4 2 4 2 0.60 0.03
N M
P kN
d t
= + = + =

kaynak gerilmesi:

( )
3
2 2
k k,em
929.5 10
103.1 / 1.15 110 /
2 14 350 2 14
N mm N mm
= = < =

Yukardaki tahkiklere ek olarak, temel balant detaynn kapasitesi aada tanmlanan i
kuvvetlerden kk olanlarn da salayacaktr.
a) Temele birleen kolonun eilme momenti ve eksenel kuvvet kapasitelerinin 1.1D
a

katna eit olan eilme momenti ve normal kuvvet.
Kolonun eilme momenti kapasitesi (plastik moment) ve eksenel kuvvet kapasitesi:

3
p xp a
2 3212 235 10 1510.0 M W kNm

= = =

1
p a
270 235 10 6345 N A kN

= = =
10/24
a
1.2 D =

a p
1.1 1.1 1.2 1510.0 1993.0 D M kNm = =

a p
1.1 1.1 1.2 6345.0 8375.0 D N kN = =
b) Blm 4.2.4te tanmlanan arttrlm deprem etkilerini ieren ykleme durumlarndan
dolay kolon taban kesitinde meydana gelen eilme momenti ve normal kuvvet.
0.9G +
0
E yklemesi iin:
0.9G 0 E
0.9 0.3 2.0 525.5 1051.0 M M M kNm = + = + =

0.9G 0 E
0.9 1363.0 0 1227.0 N N N kN = + = + =
Buna gre, temel balant detaynn tama kapasitesi
M = 1051.0 kNm ve N = 1227.0 kN

1051.0 1227.0 0.3375
893.9
0.3375 0.375
T kN

= =
+
, 893.9 1227.0 2120.9 C kN = + =

u
893.9
223.5 1.7 127 215.9
4 4
T
P kN kN P = = = = =
Beton basn gerilmesi, taban levhasnn eilmesinden meydana gelen normal gerilme ve
kolon kesit zorlarnn taban levhasna aktarlmasn salayan kaynaklardaki gerilmeler,
daha elverisiz olan G + Q +
0
E yklemesi iin kontrol edilecektir.
G + Q +
0
E yklemesi iin:
G+Q 0 E
0.5 2.0 525.5 1051.0 M M M kNm = + = + =

G+Q 0 E
1876.0 0 1876.0 N N N kN = + = + =
kuvvetleri

1051.0 1876.0 0.3375
586.5
0.3375 0.375
T kN

= =
+
, 586.5 1876.0 2462.5 C kN = + =

3
2
c
2462.5 10
18.2 /
225 600
N mm

= =

gerilme:

18.2 130 150
88725 /
4
m Nmm mm

=

2 2
a 2
p
88725
142.0 / 235 /
1 50
4
m
N mm N mm
W
= = = < =

10/25
Kolon kesit zorlarnn taban levhasna aktarlmasn salayan kaynaklardaki en byk
kuvvet:

( ) ( )
v
c cf
1876.0 1051.0
1391.0
4 2 4 2 0.60 0.03
N M
P kN
d t
= + = + =

kaynak gerilmesi:
( )
3
2 2
k k,u
1391.0 10
154.3 / 1.7 110 /
2 14 350 2 14
N mm N mm
= = < =

11/1
RNEK 11: HER K DORULTUDA SNEKLK DZEY YKSEK
MERKEZ ELK APRAZLI PERDELERDEN OLUAN
YED KATLI ELK BNA

11.1 Sistem
sistem plan ekil 11.2de, tipik sistem enkesiti ekil 11.3te verilen yedi katl elik
binann tasarmna ait balca sonular ile tipik elemanlarnn boyutlandrma ve detay
Binann her iki dorultudaki yatay yk tayc sistemi, Deprem Ynetmelii Madde
4.6da tanmlanarak ilgili tasarm koullar verilen, sneklik dzeyi yksek merkezi elik
aprazl perdelerden olumaktadr.

11/2
2.0 m aralklarla tekil edilen ikincil ara kiriler ana kirilere mafsall olarak
balanmaktadr. Benzer ekilde, akslardaki ana ereve kirilerinin kolonlara balantlar
da mafsall olacaktr. Kolonlarn 0.00 kotunda, temele mafsall olarak mesnetlendii
gznnde tutulacaktr.
Tayc sistemin kirileri ve kolonlar Avrupa norm profilleri (kiriler iin IPE ve HEA
profilleri, kolonlar iin HEB profilleri) kullanlarak boyutlandrlacaktr. Dey dzlem
aprazlar ise kare kesitli kutu profillerle tekil edilecektir.
a
= 235 N/mm
2
, elastisite modl E=206182 N/mm
2
gerilme iin
em
= 141 N/mm
2
em
= 82 N/mm
2
deerlerini
almaktadr.
a
= 900 N/mm
2
),
deprem ykleri etkisinde olmayan elemanlarn birleim ve eklerinde ise ISO 5.6 kalitesinde
(akma gerilmesi,
a
= 300 N/mm
2
) bulon kullanlacaktr. Kaynakl birleimler ve kaynak
malzemesi ile ilgili olarak Madde 4.2.3.3 ve Madde 4.2.3.4 geerlidir.
6.00
1 2 3 4 5
6.00 6.00 6.00
2
.
5
0
2
.
5
0
a
s
a
n
s
r
m
e
r
d
iv
e
n
HEB
IPE
I
P
E
merkezi elik aprazli
perdeler (tipik)
6
6.00
2.00 2.00 2.00
I
P
E
I
P
E
ikincil ara
kirisler (tipik)
ana kirisler
(tipik)
betonarme
dseme
A
B
C
D
8
.
0
0
8
.
0
0
8
.
0
0
3
.
0
0
x
y
HEA
trapez
sac

11/3
6.00
1 2 3 4 5
6.00 6.00 6.00
IPE
7x3.50=24.50
HEB
6
6.00
HEB
3.00 3.00
IPE
1. kat
0.00
2. kat
3. kat
4. kat
5. kat
6. kat
ati
betonarme dseme
+ trapez sac

ekil 11.3 Tipik Sistem Enkesiti ( A aks erevesi)
11.2 Dey Ykler
2
izolasyon 0.2 kN/m
2

2

2

2

g = 4.3 kN/m
2

2

2
2

2

2

2

g = 4.9 kN/m
2

2

d
= 3.0 kN/m
11/4
Tasarm yaplacak olan yedi katl elik bina birinci derece deprem blgesinde ve Z2 yerel
zemin snf zerinde ina edilecek ve konut veya iyeri olarak kullanlacaktr. Yap tayc
sisteminin her iki dorultuda sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerden
oluturulmas ngrlmektedir. Bu parametreler esas alnarak belirlenen deprem
karakteristikleri ve ilgili ynetmelik maddeleri aada verilmitir.
o
= 0.40 (Madde 2.4.1)
A
= 0.15 s T
B
= 0.40 s (Tablo 2.4)
tayc sistem davran katsays (deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi
yksek merkezi elik aprazl perdelerle tand elik binalar)
R = 5 (Tablo 2.5)

1 2
N
2
i fi
i=1
1
N
fi fi
i=1
= 2
/
m d
T
F d

(2.11)
Bu denklemde, m
i
toplam

i
, g
i
, q
i
srasyla toplam kat

[ ]
i
i i i
1
g
w
m g nq
g
= = + (n = 0.30)
bants ile hesaplanr. Altnc normal kat demesi iin, kat arlklar ve kat ktlelerinin
hesab aada ayrntl olarak verilmi ve dier sonular Tablo 11.1de topluca
gsterilmitir.
11/5

6
30 24 (4.9 0.3 2.0) 2 (24 30) 3.0 4284.0 w kN = + + + =

2
6
4284.0
436.70 /
9.81
m kNs m = =
Kat w
i
m
i

at 3312.0 337.61
6 4284.0 436.70
5 4284.0 436.70
4 4284.0 436.70
3 4284.0 436.70
2 4284.0 436.70
1 4284.0 436.70
29016.0 2957.8

Denk.(2.11)deki F
fi

i i
fi 0
N
j j
j=1
=
w H
F F
w H

Burada F
0
0
= 1000 kN
fi
n boyutlandrma sonucunda kiri ve kolon enkesitleri belirlenen sistemin, (x)
dorultusunda kat ktle merkezine etkitilen F
fi
fiktif kuvvetleri altnda analizi ile elde
edilen d
fix
yatay kat yerdeitirmeleri Tablo 11.2nin nc kolonunda grlmektedir.
Bu byklkler Denk.(2.11)de yerlerine konularak yap sisteminin (x) dorultusundaki
birinci doal titreim periyodu hesaplanr. Bu hesaplar Tablo 11.2 zerinde gsterilmitir.
Kat F
fi
(kN) d
fix
(m) m
i
m
i
d
fix
2
F
fi
d
fix

at 204.9 0.01386 337.61 0.06485 2.8399
6 227.2 0.01172 436.70 0.05998 2.6628
5 189.3 0.00940 436.70 0.03859 1.7794
4 151.4 0.00710 436.70 0.02201 1.0749
3 113.6 0.00473 436.70 0.00977 0.5373
2 75.7 0.00280 436.70 0.00342 0.2120
1 37.9 0.00093 436.70 0.00038 0.0352
1000.0 0.19900 9.1415

11/6

1 2
N
2
1 2
i fix
i=1
1x
N
fi fix
i=1
0 19900
= 2 2 0 927
9 1415
m d
T s
F d

= =

/
/
.
.
.

olarak bulunur. Benzer ekilde, dier dorultudaki birinci doal titreim periyodu da

1y
0.764 T s =
deerini almaktadr.

N
24.5 H m = < 40.0 m
t
, Denk.(2.4) ile
belirlenecektir.

1
t o
a 1
( )
= 0.10
( )
WA T
V A I W
R T
(2.4)

1x
0.927 T s = >
B
0.40 s T =
iin

0.8
1x
0.40
( ) 2.5 1.28
0.927
S T

= =

ve ( )
ax 1x x
5 R T R = =

tx
0.40 1.0 1.28
29016.0 2971.2
5
V kN

= =

1y
0.764 T s = >
B
0.40 s T =
iin hesaplanan

0.8
1x
0.40
( ) 2.5 1.49
0.764
S T

= =

ve
( )
ay 1y y
5 R T R = =
11/7
deerleri yardmyla

ty
0.40 1.0 1.49
29016.0 3458.7
5
V kN

= =
olarak elde edilir.
N

Nx tx
0.0075 0.0075 7 2971.2 155.99 F NV kN = = =

Ny ty
0.0075 0.0075 7 3458.7 181.58 F NV kN = = =
eklinde hesaplanr.
N

i i
i t N
N
j j
j=1
= ( )
w H
F V F
w H

(2.9)

i i
ix
N
j j
j=1
= (2971.2 155 99)
w H
F
w H
. ve
i i
iy
N
j j
j=1
= (3458.7 181 58)
w H
F
w H
.
ix
ve F
iy
N
tepe kuvvetlerini
de iermektedir.
Kat w
i
H
i
/ w
i
H
i
F
ix
(kN) F
iy
(kN)
at 0.2049 732.83 853.06
6 0.2272 639.62 744.56
5 0.1893 532.91 620.36
4 0.1514 426.22 496.16
3 0.1136 319.81 372.28
2 0.0757 213.11 248.08
1 0.0379 106.70 124.20
1.0000 2971.2 3458.7

11/8

x
0.05 30.00 1.50 e m = = ve
y
0.05 24.00 1.20 e m = =
deerlerini alrlar.
11.9 Rzgar Ykleri
olan yzeye yayl olarak etkiyen rzgar ykleri, kat demelerine etkiyen statike edeer
tekil kuvvetlere dntrlerek hesap yaplacaktr.
i
edeer rzgar kuvveti

i f i
W c qA =
c
f
c
f
= 1.2
deerini almaktadr.

2
0 8.0 iin 0.5 / H m q kN m < =

2
8.0 20.0 iin 0.8 / m H m q kN m < =

2
20.0 100.0 iin 1.1 / m H m q kN m < =
A
i
: kat demesine rzgar yk aktaran alandr ve rzgar dorultusuna dik olan yzey

1x
1.2 0.5 24.0 3.5 50.40 W kN = =

2x
3.0 1.25
1.2 24.0 0.5 1.75 1.0 0.8 2.5 58.11
3.5 3.5
W kN

= + + =

3x
0.5 2.25
1.2 24.0 0.5 1.0 0.8 2.5 1.75 79.41
3.5 3.5
W kN

= + + =

11/9

4x
1.2 0.8 24.0 3.5 80.64 W kN = =

5x
2.25 0.5
1.2 24.0 0.8 1.75 2.5 1.1 1.0 81.87
3.5 3.5
W kN

= + + =

6x
1.25 3.0
1.2 24.0 0.8 2.5 1.1 1.0 1.75 103.17
3.5 3.5
W kN

= + + =

7x
1.2 1.1 24.0 1.75 55.44 W kN = =
hesaplanmlardr.

1y 1x
30.0
63.00
24.0
W W kN = =
2y
72.64 W kN =
3y
99.26 W kN =

4y
100.80 W kN =
5y
102.34 W kN =
6y
128.96 W kN =
7y
69.30 W kN =
olarak bulunur.
b) Dey yk + deprem birleimleri: G + Q E
x1
0.3E
y
(32 ykleme)
G + Q E
x2
0.3E
y

G + Q 0.3E
x
E
y1
G + Q 0.3E
x
E
y2
0.9G E
x1
0.3E
y

0.9G E
x2
0.3E
y

0.9G 0.3E
x
E
y1
0.9G 0.3E
x
E
y2

x
( 8 ykleme)
G + Q W
y
0.9G W
x
0.9G W
y
Burada
11/10
E
x1
, E
x2
E
y1
, E
y2
W
x
, W
y
kuvvetlerdir.
kuvvetler
0
Tablo 4.2ye gre, sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdeler iin bytme
katsays

0
= 2.0
deerini almaktadr.
rzgar ykleri altnda analizi yaplm ve toplam (41) adet yk birleimi iin eleman i
mertebe etkileri kontrolleri ile balca tipik eleman ve birleimlere ait kesit ve detay
yaplacaktr.
i

i i i-1
d d =
i
ve d
i-1
iin d
i
11/11
telemesi,
i

i i
R =
x1
ve E
y1

ix
ve d
iy
yatay
Tablo 11.4 (x) Dorultusunda Greli Kat telemelerinin Kontrol
Kat h
i
(cm) d
iy
(cm)
iy
(cm)
iy
= R
iy
(cm)
iy
/ h
i

at 350 4.3781 0.6913 3.4565 0.0099
6 350 3.6868 0.7422 3.7110 0.0106
5 350 2.9446 0.7268 3.6340 0.0104
4 350 2.2178 0.7487 3.7435 0.0107
3 350 1.4691 0.6003 3.0015 0.0086
2 350 0.8688 0.5834 2.9170 0.0083
1 350 0.2854 0.2854 1.4270 0.0041
Tablo 11.5 (y) Dorultusunda Greli Kat telemelerinin Kontrol
Kat h
i
(cm) d
iy
(cm)
iy
(cm)
iy
= R
iy
(cm)
iy
/ h
i

at 350 3.4691 0.4987 2.4935 0.0071
6 350 2.9704 0.5543 2.7715 0.0079
5 350 2.4161 0.5579 2.7895 0.0080
4 350 1.8582 0.5898 2.9490 0.0084
3 350 1.2684 0.4915 2.4575 0.0070
2 350 0.7769 0.4952 2.4760 0.0071
1 350 0.2817 0.2817 1.4085 0.0040

i
etkin
iy
/h
i
(
ix
/ h
i
)
maks
= 0.0107 ve (
iy
/ h
i
)
maks
= 0.0084
11/12
(
i
/ h
i
)
maks
= 0.0107 < 0.02
koulu salanmaktadr.
i

hesaplanarak

N
i ort j
j=i
i
i i
( )
= 0.12
w
V h

(2.20)
(
i
)
ort
V
i
kuvvetini
h
i
w
j
:

arln gstermektedir.
x1
ve E
x2
yklemelerinden
(x) dorultusu iin (
i
)
ort
geerlidir.
deerlendirilecektir. Bu koulun herhangi bir katta salanmamas durumunda, tayc
i
(x) dorutusunda drdnc katta meydana gelmektedir. Bu deer
( ) ( ) ( ) ( )
4x 4x 3x
ort ort ort
2.1515 1.4243 0.7272 d d cm = = =

7
j
j=4
3 4284.0 3312.0 16164.0 w kN = + =
(baknz, Tablo 11.1)

4x
732.83 639.62 532.91 426.22 2331.6 V kN = + + + = (baknz, Tablo 11.3)

4
350 h cm =
olmak zere

maks 4x
0.7272 16164.0
0.014
2331.6 350

= = =
< 0.12
11/13
altnda gerilme ve sehim kontrolleri yaplacaktr.
maks
110.4 M kNm =
maks
55.2 T kN =
W
x
= 904 cm
3
, I
x
= 16270 cm
4
, S
x
= 509 cm
3
, t
w
= 8 mm
6
2 2
3
110.4 10
122.1 / 141 /
904 10
em
M
N mm N mm
W

= = = < =

6
2 2 x
em 4
x w
55.2 509 10
21.6 / 82 /
16270 10 8
T S
N mm N mm
I t

= = = < =


maks
2.187 f cm = , L = 800 cm

maks
2.187 1 1
800.0 366 300
f
L
= = <
Merkezi apraz sisteminin diyagonal ubuklarnn baland, 1. kat A aks 2-3 akslar
aras kirii (baknz, ekil 11.3) en elverisiz olan dey ykler + deprem yklemesi
(G + Q + E
x2
0.3E
y
yklemesi) iin boyutlandrlacaktr.
Dey sabit ve hareketli ykler ile deprem etkilerinden dolay kirite oluan toplam i
kuvvetler (kesit zorlar)
M
G+Q+E
= 29.3 kNm
N
G+Q+E
= 74.8 kN
T
G+Q+E
= 50.2 kN
A = 72.7 cm
2
, W
x
= 904 cm
3
, I
x
= 16270 cm
4
, S
x
= 510 cm
3
, i
x
= 15.0 cm
i
y
= 3.79 cm , r
y
= 4.33 cm
enkesit boyutlar: balk genilii : b = 170 mm , balk kalnl: t = 12.7 mm
w
= 8 mm
gvde ykseklii : h = 360 212.7 = 334.6 mm
balk alan : F
b
= 171.27 = 21.6 cm
2

Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl perdelerin kirileri iin Deprem Ynetmelii
Madde 4.6.1.1de verilen enkesit koullar uyarnca, kiri enkesitinin balk
11/14
genilii/kalnl ve gvde ykseklii/kalnl oranlarnn Tablo 4.3te verilen koullar
salamas gerekmektedir.

s a
/ 2
0.3 /
b
E
t
ve
s a
w
3.2 /
h
E
t

eklindedir.
Fe37 yap elii iin
s a
/ 206182/ 235 29.62 E = =

85
6.69 0.3 29.62 8.89
12.7
= < = ve
334.6
41.83 3.2 29.62 94.78
8
= < =
Deprem Ynetmelii Madde 4.6.4.1(c) ve Madde 4.3.6.1 yatay yk tayc sistemin
kirilerinin st ve alt balklarnn yanal dorultuda mesnetlenmesini ve mesnetlendii
noktalar arasndaki uzakln

y s
b
a
0.086
r E
l

bu koula uyulmas zorunlu olmamakla birlikte, yanal dorultudaki mesnetler aras
uzakln l
b
= 200 cm olduu ereve kirilerinde (kiri balnn ve gvdenin 1/5inin
y
= 4.33 cm) bu koulun da saland grlmektedir.

b
4.33 206182
200 0.086 327
235
l cm
= =
emniyet gerilmesi

b
B a
b
840000
0.6
/
C
s d F

arasndaki uzaklk, s = L = 200 cm

2
1 1
b
2 2
1.75 1.05 0.3 2.3
M M
C
M M

= + +

1
/M
2
= 1 iin hesaplanan C
b
= 1.00 deeri yukardaki
denklemde yerine konularak
11/15

2 2
B
840000 1.00
2520 / 252.0 /
200 36/ 21.6
kg cm N mm

= =

2
B
141 / N mm =
elde edilir.
Normal gerilme:

6 3
2 2
3 2
29.3 10 74.8 10
42.7 / 1.33 141 /
904 10 72.7 10
em
M N
N mm N mm
W A

= + = + = < =

Kayma gerilmesi:

6
2 2 x
em 4
x w
50.2 510 10
19.7 / 1.33 82 /
16270 10 8
T S
N mm N mm
I t

= = = < =

Deprem Ynetmelii Madde 4.6.4.1(a) ve (b) uyarnca, V ve ters V eklindeki apraz
sistemlerinde, aprazlarn baland kirilerin srekli olmas ve aprazlarn yok
varsaylmas durumunda kendi zerindeki ykleri gvenle tamas gerekmektedir.
aprazlarn yok varsaylmas durumunda, sz konusu kirite G + Q yklemesinden
meydana gelen kesit zorlar
M
G+Q
= 123.9 kNm
N
G+Q
= 0.0
T
G+Q
= 64.2 kN
deerlerini almaktadr. Bu kesit zorlar iin

6
2 2
3
123.9 10
137.1 / 141 /
904 10
em
M
N mm N mm
W

= = = < =

6
2 2 x
em 4
x w
64.2 510 10
25.2 / 82 /
16270 10 8
T S
N mm N mm
I t

= = = < =

eklinde, normal gerilme ve kayma gerilmesi tahkikleri salanmaktadr.
11.16 aprazlarn Boyutlandrlmas
A aks erevesi, 2-3 akslar aras dey merkezi apraz sisteminin 1. kat elemanlarnda
(baknz, ekil 11.3), en elverisiz olan dey ykler + deprem yklemesi (G + Q + E
x2

0.3E
y
Bu elemanlarda, dey sabit ve hareketli ykler ile deprem etkilerinden oluan ubuk
kuvvetleri ile toplam ubuk kuvvetleri:
N
G+Q
= -252.0 kN
N
E
= -632.8 kN N
G+Q+E
= -884.8 kN
apraz elemanlar iin seilen kesit: 200 200 10
Enkesit karakteristikleri: A = 74.90 cm
2
, i
min
= 7.72 cm
Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerin elemanlar iin Deprem
Ynetmelii Madde 4.6.1.1de verilen enkesit koullar uyarnca, apraz elemanlarn
kenar uzunluu/kalnlk orannn Tablo 4.3te verilen koulu salamas gerekmektedir.
apraz elemann enkesitinde yerel burkulmann nlenmesini amalayan bu koul
11/16

s a
w
0.7 /
h
E
t

eklindedir.
Fe37 yap elii iin
s a
/ 206182/ 235 29.62 E = =
deeri yukardaki ifadede yerine konularak

200 2 10
18.00 0.7 29.62 20.73
10

= < =
elde edilir ve enkesit koulunun saland grlr.
Deprem Ynetmelii Madde 4.6.1.2ye gre, basnca alan elemanlarnn narinlik oran

s a
4.0 / 4.0 29.62 118 E = =
snr deerini amayacaktr.
ubuk boyu L = 461 cm olan apraz elemanlarda, narinlik oran

461
60 118
7.72
= = <
olduundan narinlik koulu salanmaktadr.
Narinliin = 60 deeri iin, TS648 elik Yaplar Standard izelge 8den bulunan
basn emniyet gerilmesi

2 2
bem
1060 / 106.0 / kg cm N mm =
dir. Buna gre, apraz elemanlarda gerilme tahkiki:

3
eb
2
bem
884.8 10
1.114 1.33
74.9 10 106.0

= = <

11.17 Kolonlarn Boyutlandrlmas
1. Kat, 3/A kolonu (baknz, ekil 11.3) en elverisiz olan dey ykler + deprem
yklemesi (G + Q + E
x2
0.3E
y
yklemesi) iin boyutlandrlacaktr.
Dey sabit ve hareketli ykler ile deprem etkilerinden dolay kolon st ucunda oluan i
kuvvetler (kesit zorlar)
N
G
= 777.6 kN
N
Q
= 280.0 kN
N
E
= 1750.1 kN
(x) dorultusunda: M
G+Q+E
= 42.96 kNm
(y) dorultusunda: M
G+Q+E
= 4.49 kNm
Seilen kolon kesiti (HE 450 B) iin gerekli enkesit karakteristikleri:
A = 218 cm
2
W
x
= 3550 cm
3
, I
x
= 79890 cm
4
, S
x
= 1991 cm
3
, i
x
= 19.1 cm

W
y
= 781 cm
3
, I
y
= 11720 cm
4
, S
y
= 599 cm
3
, i
y
= 7.33 cm
11/17
w
= 14 mm
balk alan : F
b
= 302.6 = 78 cm
2

Sneklik dzeyi yksek merkezi elik aprazl perdelerin kolonlar iin Deprem
Ynetmelii Madde 4.6.1.1de verilen enkesit koullar uyarnca, kolon enkesitinin balk
salamas gerekmektedir.
s a
/ 2
0.3 /
b
E
t
ve
d
a
0.10
N
A
> iin
d
s a
w a
1.33 / 2.1
N h
E
t A

eklindedir.
3
d
2
a
2807.7 10
0.548 0.10
235 218 10
N
A

= = >

s a
/ 206182/ 235 29.62 E = =
150
5.77 0.3 29.62 8.89
26
= < = ve ( )
398
28.43 1.33 29.62 2.1 0.548 61.14
14
= < =
Merkezi apraz sisteminden aktarlan byk eksenel kuvvetlerin etkisinde olan, buna
karlk eilme momentleri kk deerler alan bu kolonda, Deprem Ynetmelii Madde
4.3.1.2 uyarnca

0
2.0 G Q E G Q E + + = + +

0
0.9 0.9 2.0 G E G E + = +
yklemeleri altnda elde edilen eksenel basn ve ekme kuvvetleri iin (eilme
momentleri gznne alnmakszn) kesit hesab daha elverisiz sonu vermektedir.
Bu ekilde hesaplanan eksenel basn ve ekme kuvvetleri

G+Q+2E
777.6 280.0 2.0 1750.1 4558.0 N kN = =

0.9G+2E
0.9 777.6 2.0 1750.1 2800.0 N kN = + =
deerlerini almaktadr. Kolon enkesitinin eksenel basn ve ekme kapasiteleri ise

bp bem
1.7 N A = (4.2c)

p a net
N A = (4.2d)
bantlar ile hesaplanacaktr. Burada
bem
: kolonun
x
= s
kx
/i
x
ve
y
= s
ky
/i
y
3/A kolonunun her iki eksen dorultusunda yanal telemesinin merkezi apraz sistemi ile
nlenmi olduu gznnde tutulmutur. Buna gre, 3/A kolonunun mesnet koullarna
bal olarak, s
kx
ve s
ky
burkulma boylar
11/18

kx x
1.00 350 350 s K H cm = = ,
ky y
0.85 350 300 s K H cm = =
deerlerini almaktadr. Bu deerler kullanlarak narinlik oranlar

kx
x
x
350.0
18
19.1
s
i
= = = ,
ky
y
y
300.0
41
7.33
s
i
= = = ,
( )
x y
, 41 maks = =
olarak bulunur.

2 2
bem
1222 / 122.2 / kg cm N mm =
dir. Bu deerler ile hesaplanan eksenel basn ve ekme kapasiteleri

3
bp bem
1.7 1.7 122.2 21800 10 4530.0 4558.0 N A kN kN

= = =

3
p a net a
235 21800 10 5123 2800 N A A kN kN

= = = = >
olduundan kapasite tahkiki salanmaktadr.
nceki blmlerde, rnek olarak seilen ikincil ve ana kiriler ile apraz elemanlar ve bir
kolon zerinde ayrntl bir ekilde aklanan tasarm ilemlerinin, tayc sistemin tm
elemanlar zerinde tekrarlanmas sonucunda belirlenen enkesit profilleri aadaki tabloda
verilmilerdir, Tablo 11.6.
Tayc Sistem Eleman Enkesit Profili
kincil kiriler (tm katlarda)
IPE 360
1,...,6 Akslar ana kirileri (tm katlarda) IPE 360
A ve D Akslar ana kirileri (tm katlarda) IPE 360
B ve C Akslar ana kirileri (tm katlarda) HE 360 A
+7.00 / +14.00 kotlar arasndaki tm kolonlar HE 400 B
apraz sistemi elemanlar (tm katlarda)
200 10

11.19 aprazlarn Kiri ve Kolonlar ile Birleim Detaylarnn Tasarm
Yukardaki blmde kesit hesaplar yaplarak enkesit profilleri belirlenen, A aks
erevesi, 2-3 akslar aras dey merkezi apraz sistemi 1. kat elemanlarnn ereve kiri
ve kolonlarna birleim detaylarnn tasarm yaplacaktr.
Bu elemanlarda, dey sabit ve hareketli ykler ile deprem etkilerinden oluan ubuk
kuvvetleri ile toplam ubuk kuvvetleri:
N
G+Q
= -252.0 kN
N
E
= -632.8 kN N
G+Q+E
= -884.8 kN
apraz elemanlar iin seilen kesit: 200 200 10
Seilen dm levhas boyutlar : b/t = 40020 mm
11/19
apraz elemann dm levhasna balants 47.300 ke kayna ile salanacaktr.
Birleimde 8 adet M24 (ISO 10.9) bulon kullanlacaktr.

em
1.15 108.5 124.8 P kN = =
Bulonlar profil eksenine gre simetrik olarak yerletirilecektir.
Bir bulona gelen kuvvet :
em
884.8
110.6 124.8
8
V kN kN P = = < =
Kaynak tahkiki:

( )
3
2 2
k k,em
884.8 10
110.5 / 1.15 110 126.5 /
4 7 300 2 7
N mm N mm
= = < = =

Deprem Ynetmelii Madde 4.6.3.1 uyarnca, ayrca, birleimin tama kapasitesi aada
tanmlanan i kuvvetlerden kk olann da salayacaktr.
(a) apraz elemann eksenel kuvvet (basn) kapasitesi, (baknz Blm 11.16).

1
u1
1.7 106.0 74.9 10 1350.0 N kN
= =
(b) Madde 4.2.4te verilen arttrlm yklemelerden (
0
= 2.0) meydana gelen eksenel
kuvvet.

u2
252.0 2.0 632.8 1518.0 N kN = + =
(c) Dm noktasna birleen, IPE 360 kiriler tarafndan sz konusu apraza
aktarlabilecek en byk kuvvet (ubuklar arasndaki a: = 49.4
o
).

1
u3
235 72.70 10
2624.0
0.651
N kN

= =
Buna gre, birleimin eksenel kuvvet kapasitesi
1350.0 N kN =
deerini salayacaktr. Bu kuvvetten oluan bulon kesme kuvveti ve kaynak gerilmesi

u
1350.0
168.8 1.7 108.5 184.5
8
V kN kN P = = < = =

( )
3
2 2
k k,u
1350.0 10
168.6 / 1.7 110 187.0 /
4 7 300 2 7
N mm N mm
= = < = =

eklinde, Madde 4.7.2.2ye gre hesaplanan tama kapasitesinden kk olduundan
tahkik salanmaktadr.
Deprem Ynetmelii Madde 4.6.3.3e uygun olarak, apraz elemanlar dm noktasna
birletiren levhalarn dzlemi iindeki eilme kapasitesi, dm noktasna birleen
ubuun eilme kapasitesinden daha az olmayacak ve dm levhasnn dzlem dna
burkulmasn engelleyecek nlemler alnacaktr.
apraz elemann eilme kapasitesi:
3
p a p
235 508 10 119.4 M W kNm

= = =
Bulon deliklerinden kaynaklanan enkesit kayb gznnde tutularak, dm levhasnn
plastik mukavemet momenti:
( )
3 3
p
20 62.5 31.25 50 112.5 37.5 181.25 2 575 10 W mm = + + =
11/20
Dm levhasnn eilme kapasitesi:

3 6
p a p
575 10 235 10 135.1 119.4 M W kNm kNm

= = = >
olduundan tahkik salanmaktadr.
11.20 Kiri Kolon Birleim Detaylarnn Tasarm
1. Kat, B aks erevesi, 2-3 akslar aras kirii ile 3/B kolonunun birleim detaynn
tasarm yaplacaktr. Yatay rzgar ve deprem etkilerinin sneklik dzeyi yksek merkezi
elik aprazl perdeler tarafndan karland bu sistemde, sz konusu birleim detaynn
tasarmna esas olan en elverisiz ykleme G + Q yklemesidir
Dey sabit ve hareketli yklerden dolay, mafsall kiri kolon birleimine etkiyen kiri
mesnet tepkisi
T
G+Q
= 110.4 kN
deerini almaktadr.
Birleim detay 12260 mm boyutundaki kayma levhas ve 4 adet M20 (ISO 5.6) bulon ile
tekil edilecektir, ekil 11.4.
4
0
2
6
0
3
6
0
5
0
5
0
6
0
4
0
IPE 360
6
0
6
0
HE 450 B
4M20 (ISO 5.6)
10
/ 12
V12
4040

ekil 11.4 Kiri Kolon Birleim Detay
Bulonlara etkiyen kesme kuvveti:
em
110.4
27.6 53.4
4
V kN kN P = = < =

Kayma levhasnn kolona balanan kesitinde meydana gelen normal gerilme ve kayma
gerilmesi kontol edilecektir.
Levhaya etkiyen eilme momenti:
110.4 0.05 5.52 M kNm = =

6
2
2
k
5.52 10
40.8 /
1
12 260
6
M
N mm
W

= = =

11/21

3
2
3 110.4 10
53.1 /
2 12 260
N mm

= =

Asal gerilme:

2 2 2 2
h h,em
40.8 3 53.1 100.6 / 0.75 235 176.3 / N mm N mm = + = < = =
11.21 Kolon Ek Detaynn Tasarm
Kolon ek detaylar, Deprem Ynetmelii Madde 4.3.5e uygun olarak tekil edilecektir.
Buna gre, rnein +15.50 kotundaki kolon ek detay tam penetrasyonlu kt kaynak
kullanarak oluturulacaktr. Ancak eklenecek profillerin (HE 400 B ve HE 340 B) enkesit
yksekliklerinin farkl olmas nedeniyle, profiller arasnda gerilme akn salamak zere,
50 mm kalnlkl bir gei plakas kullanlacaktr, ekil 11.5. Profilleri gei plakasna
balayan kt kaynak kalnlklar, birletirilen profillerin balk ve gvde kalnlklarna eit
olarak seilecektir.
24
352
24
400
297
V21
5
V
25
V21
5
V
25
V
13
5
HE 400 B
HE 340 B
50
V12
30 340 30
21
5
21
5

ekil 11.5 Kolon Ek Detay
ncelenen sistemin 3/A kolonunun (baknz, ekil 11.3) temel balant detay Deprem
Ynetmelii Madde 4.9a uygun olarak boyutlandrlacaktr. Merkezi apraz sisteminden
aktarlan byk eksenel kuvvetlerin etkisinde olan bu detayda, en elverisiz olan

0
2.0 G Q E G Q E + + = + +

0
0.9 0.9 2.0 G E G E + = +
yklemeleri iin elde edilen kolon eksenel basn ve ekme kuvvetleri ile detaya birleen
aprazn eksenel basn ve ekme kuvvetlerinin dey bileenlerinin toplam iin tahkik
yaplacaktr.
Bu ekilde hesaplanan kolon eksenel basn ve ekme kuvvetleri
11/22

G+Q+2E
777.6 280.0 2.0 1750.1 4558.0 N kN = =

0.9G+2E
0.9 777.6 2.0 1750.1 2800.0 N kN = + =
deerlerini almaktadr, (baknz, Blm 11.17).
Yukarda belirtilen yklemeler iin, detaya birleen aprazn eksenel basn ve ekme
kuvvetlerinin dey ve yatay bileenleri ise ( = 49.4
o
)
( )
G+Q+2E
252.0 2.0 632.8 0.759 1152.0 V kN = =
( )
0.9G+2E
0.9 176.5 2.0 632.8 0.759 840.0 V kN = + =
( )
G+Q+2E
252.0 2.0 632.8 0.651 988.0 H kN = =
( )
0.9G+2E
0.9 176.5 2.0 632.8 0.651 720.5 H kN = + =
grld gibi, detayn oluturulmasnda 40500600 mm taban levhas, dey berkitme
(takviye) levhalar ve 8 M36 (ISO 10.9) ankraj bulonu kullanlmaktadr.

5
0
0
75
7
0
600
8M36 (ISO 10.9)
taban levhas
( / 40)
7
0
75 450
120 120 95 95
1
5
0
1
0
5
1
0
5
HE 450 B
V (tipik)
20

Temel balant detayna etkiyen toplam basn kuvveti

b
4558.0 1152.0 5710.0 N kN = =
Bu kuvvetten oluan beton basn gerilmesi

3
2 2
c ck
5710.0 10
19.03 / 0.85 0.85 25.0 21.25 /
500 600
N mm f N mm

= = < = =

11/23
Not: Temel beton snfnn C25 olduu ve kapasite tasarmnda malzeme emniyet
katsaysnn kullanlmayaca ngrlmtr.
Beton basn gerilmesinden dolay, taban levhasnn eilmesinden meydana gelen normal
gerilme

19.03 225 250
93082 /
11.5
m Nmm mm

=

2 2
a
2
p
93082
232.7 / 235.0 /
1
40
4
M
N mm N mm
W
= = = < =

olarak bulunur.
Temel balant detayna etkiyen toplam ekme kuvveti

2800.0 840.0 3640.0 N kN = + =

Bu kuvvetten oluan bulon ekme kuvvetleri

u
3640.0
455 1.7 294 499.8
8 8
N
P kN kN P = = = < = =
Ankraj bulonlarnn aktarabilecei kesme kuvveti (srtnme katsays: = 0.55)

( ) ( )
u u 0.9G+2E
8 499.8 3640.0 0.55 197.1 720.5 T P N kN kN H = = = < =
olduundan, kesme kuvvetlerinin temele aktarlmas iin kayma kamasna gerek
olabilecei grlmektedir.

12/1
RNEK 12 : BR DORULTUDA SNEKLK DZEY YKSEK
EREVELERDEN DER DORULTUDA SNEKLK
DZEY YKSEK DIMERKEZ ELK APRAZLI
PERDELERDEN OLUAN ALTI KATLI ELK BNA

12.1 Sistem
sistem plan ekil 12.2de, tipik sistem enkesitleri ekil 12.3te verilen alt katl elik
binann tasarmna ait balca sonular ile tipik elemanlarnn boyutlandrma ve detay
Binann (x) dorultusundaki yatay yk tayc sistemi, Deprem Ynetmelii
Madde 4.8de tanmlanarak ilgili tasarm koullar verilen sneklik dzeyi yksek
dmerkez elik aprazl perdelerden, (y) dorultusundaki yatay yk tayc sistemi ise,
Deprem Ynetmelii Madde 4.3te tanmlanarak ilgili tasarm koullar verilen sneklik
dzeyi yksek moment aktaran erevelerden olumaktadr.

12/2
2.0 m aralklarla tekil edilen ikincil ara kiriler ana kirilere mafsall olarak
balanmaktadr. Akslardaki ana ereve kirilerinin kolonlara balants ise, kolonlarn
zayf eksenleri dorultusunda mafsall, kuvvetli eksenleri dorultusunda rijit olacaktr.
Kolonlarn 0.00 kotunda, temele ankastre olarak mesnetlendii gznnde tutulacaktr.
Tayc sistemin kirileri ve kolonlar Avrupa norm profilleri (kiriler iin IPE profilleri,
kolonlar iin HEB profilleri) kullanlarak boyutlandrlacaktr. Dey dzlem aprazlar ise
kare kesitli kutu profillerle tekil edilecektir.
a
= 355 N/mm
2
, elastisite modl E = 206182 N/mm
2
gerilme iin
em
= 212 N/mm
2
em
= 122 N/mm
2
deerlerini
almaktadr.
6.00
1 2 3 4 5
A
B
C
D
6.00 6.00 6.00
3.00 3.00
6
.
0
0
6
.
0
0
6
.
0
0
2
.
0
0
2
.
0
0
2
.
0
0
a
s
a
n
s
r
m
e
r
d
i
v
e
n
HEB
IPE
IPE
I
P
E
betonarme
deme
moment
aktaran
ereve
(tipik)
Dmerkez elik aprazl perde (tipik)
ikincil ara kiriler (tipik)
x
y
IPE
trapez
sac

a
= 900 N/mm
2
),
deprem ykleri etkisinde olmayan elemanlarn birleim ve eklerinde ise ISO 5.6
kalitesinde (akma gerilmesi,
a
= 300 N/mm
2
) bulon kullanlacaktr. Kaynakl birleimler
ve kaynak malzemesi ile ilgili olarak Madde 4.2.3.3 ve Madde 4.2.3.4 geerlidir.
12/3
6.00
1 2 3 4 5
6.00 6.00 6.00
2.70 2.70
IPE
0.60
3.50
5x3.00=15.00
IPE
0.00
HEB HEB
ekil 12.3a Tipik Sistem Enkesiti ( A aks erevesi)
12.2 Dey Ykler
2
izolasyon 0.2 kN/m
2

2

2

2

toplam sabit yk g = 4.3 kN/m
2

2

2
2

2

2

2

toplam sabit yk g = 4.9 kN/m
2

2

d
= 3.0 kN/m
12/4
ekil 12.3b Tipik Sistem Enkesiti ( 2 aks erevesi)
Tasarm yaplacak olan alt katl elik bina birinci derece deprem blgesinde, Z2 yerel
zemin snf zerinde ina edilecek ve konut veya iyeri olarak kullanlacaktr. Yap tayc
sisteminin bir dorultuda sneklik dzeyi yksek erevelerden, dier dorultuda ise
sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerden oluturulmas
o
= 0.40 (Madde 2.4.1)
A
= 0.15 sn T
B
= 0.40 sn (Tablo 2.4)
tayc sistem davran katsays (x dorultusunda deprem yklerinin tamamnn
sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerle tand elik bina)
R
x
= 7 (Tablo 2.5)
(y dorultusundaki deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek erevelerle
tand elik bina) R
y
= 8 (Tablo 2.5)
Not: Deprem Ynetmelii Madde 4.2.1.3 ve Madde 2.5.1.3e gre, her iki dorultuda
sneklik dzeyleri ayn olan karma sistemlerde, farkl dorultularda farkl tayc sistem
davran katsaylar kullanlabilmektedir.
6.00
B C D
6.00 6.00
3.50
5x3.00=15.00
IPE
0.00
HEB
A
1. kat
2. kat
3. kat
4. kat
5. kat
at
betonarme deme
+ trapez sac
12/5

1 2
N
2
i fi
i=1
1
N
fi fi
i=1
= 2
/
m d
T
F d

(2.11)
Bu denklemde, m
i
toplam

i
, g
i
, q
i
srasyla toplam kat

[ ]
i
i i i
1
g
w
m g nq
g
= = + (n = 0.30)
bants ile hesaplanr. Beinci normal kat iin, kat arlklar ve kat ktlelerinin hesab
aada ayrntl olarak verilmi ve dier sonular Tablo 12.1de topluca gsterilmitir.

5
18 24 (4.9 0.3 2.0) 2 (24 18) 3.0 2628.0 w kN = + + + =

2
5
2628.0
267.89 /
9.81
m kNsn m = =
Kat w
i
m
i

at 1987.2 202.57
5 2628.0 267.89
4 2628.0 267.89
3 2628.0 267.89
2 2628.0 267.89
1 2628.0 267.89
15127.0 1542.0
Denk.(2.11)deki F
fi
12/6

i i
fi 0
N
j j
j=1
=
w H
F F
w H

Burada F
0
0
= 1000 kN
fi
n boyutlandrma sonucunda kiri ve kolon enkesitleri belirlenen sistemin, dmerkez
elik aprazl perdelerin yer ald (x) dorultusunda kat ktle merkezine etkitilen F
fi
fiktif
kuvvetleri altnda analizi ile elde edilen d
fix
yatay kat yerdeitirmeleri Tablo 12.2nin
nc kolonunda grlmektedir. Bu byklkler Denk.(2.11)de yerlerine konularak
yap sisteminin (x) dorultusundaki birinci doal titreim periyodu hesaplanr. Bu hesaplar
Tablo 12.2 zerinde gsterilmitir.
Kat F
fi
(kN) d
fix
(m) m
i
m
i
d
fix
2
F
fi
d
fix

at 227.5 0.01346 202.57 0.03670 3.0622
5 252.1 0.01218 267.89 0.03974 3.0706
4 203.3 0.01034 267.89 0.02864 2.1021
3 154.5 0.00805 267.89 0.01736 1.2437
2 105.7 0.00552 267.89 0.00816 0.5835
1 56.9 0.00284 267.89 0.00216 0.1616
1000.0 0.13276 10.2237


1 2
N
2
1 2
i fix
i=1
1x
N
fi fix
i=1
0 13276
= 2 2 0 716
10 2237
m d
T s
F d

= =

/
/
.
.
.

olarak bulunur. Benzer ekilde, (y) dorultusundaki birinci doal titreim periyodu da

1y
1.081 T s =
deerini almaktadr.

N
18.5 H m = < 40.0 m
12/7
t
, Denk.(2.4) ile
belirlenecektir.

1
t o
a 1
( )
= 0.10
( )
WA T
V A I W
R T
(2.4)

1x
0.716 T s = >
B
0.40 s T =
iin

0.8
1x
0.40
( ) 2.5 1.57
0.716
S T

= =

ve ( )
ax 1x x
7 R T R = =

tx
0.40 1.0 1.57
15127.0 1357.1
7
V kN

= =

1y
1.081 T s = >
B
0.40 s T =
iin hesaplanan

0.8
1x
0.40
( ) 2.5 1.13
1.081
S T

= =

ve
( )
ay 1y y
8 R T R = =
deerleri yardmyla

ty
0.40 1.0 1.13
15127.0 854.7
8
V kN

= =
olarak elde edilir.
N

Nx tx
0.0075 0.0075 6 1357.1 61.07 F NV kN = = =

Ny ty
0.0075 0.0075 6 854.7 38.46 F NV kN = = =
eklinde hesaplanr.
N
12/8

i i
i t N
N
j j
j=1
= ( )
w H
F V F
w H

(2.9)

i i
ix
N
j j
j=1
= (1357.1 61 07)
w H
F
w H
. ve
i i
iy
N
j j
j=1
= (854.7 38 46)
w H
F
w H
.
ix
ve F
iy
N
tepe kuvvetlerini
de iermektedir.
Kat w
i
H
i
/ w
i
H
i
F
ix
(kN) F
iy
(kN)
at 0.2275 355.92 224.15
5 0.2521 326.73 205.77
4 0.2033 263.48 165.94
3 0.1545 200.24 126.11
2 0.1057 136.99 86.28
1 0.0569 73.74 46.45
1.0000 1357.1 854.70


x
0.05 24.00 1.20 e m = = ve
y
0.05 18.00 0.90 e m = =
12.9 Rzgar Ykleri
olan yzeye yayl olarak etkiyen rzgar ykleri, kat demelerinin arlk merkezlerine
etkiyen statike edeer tekil kuvvetlere dntrlerek hesap yaplacaktr.
i
edeer rzgar kuvveti
12/9

i f i
W c qA =
c
f
c
f
= 1.2
deerini almaktadr.

2
0 8.0 iin 0.5 / H m q kN m < =

2
8.0 20.0 iin 0.8 / m H m q kN m < =
A
i
: kat demesine rzgar yk aktaran alandr ve rzgar dorultusuna dik olan yzeyin

1x
3.5 3.0
1.2 0.5 18.0 35.10
2
W kN
+
= =

2x
2.25 0.75
1.2 18.0 0.5 1.5 1.5 0.8 1.5 34.83
3.0 3.0
W kN

= + + =

3x
0.75 2.25
1.2 18.0 0.5 1.5 0.8 1.5 1.5 49.41
3.0 3.0
W kN

= + + =

4x 5x
1.2 0.8 18.0 3.0 51.84 W W kN = = =

6x
1.2 0.8 18.0 1.5 25.92 W kN = =
hesaplanmlardr.

1y 1x
24.0
46.80
18.0
W W kN = =
2y
46.44 W kN =
3y
65.88 W kN =

4y 5y
69.12 W W kN = =
6y
34.56 W kN =
olarak bulunur.
12/10
b) Dey yk + deprem birleimleri: G + Q E
x1
0.3E
y
(32 ykleme)
G + Q E
x2
0.3E
y

G + Q 0.3E
x
E
y1
G + Q 0.3E
x
E
y2
0.9G E
x1
0.3E
y

0.9G E
x2
0.3E
y

0.9G 0.3E
x
E
y1
0.9G 0.3E
x
E
y2

x
( 8 ykleme)
G + Q W
y
0.9G W
x
0.9G W
y
Burada
E
x1
, E
x2
E
y1
, E
y2
W
x
, W
y
kuvvetlerdir.
kuvvetler
0
bytme katsaylar ile arplarak arttrlacaktr. Deprem Ynetmelii Tablo
4.2ye gre, dmerkez elik aprazl perdeler (x dorultusu) ve sneklik dzeyi yksek
ereveler (y dorultusu) iin bytme katsays

0
= 2.5
deerini almaktadr.
rzgar ykleri altnda analizi yaplm ve toplam (41) adet yk birleimi iin eleman i
12/11
mertebe etkileri kontrolleri, sneklik dzeyi yksek erevelerde kolonlarn kirilerden
daha gl olmas kontrolleri ile balca tipik elemanlara ait kesit ve detay hesaplar
aklanacaktr.
yaplacaktr.
i

i i i-1
d d =
i
ve d
i-1
iin d
i
telemesi,
i

i i
R =
x1
ve E
y1

ix
ve d
iy
yatay
Tablo 12.4 (x) Dorultusunda Greli Kat telemelerinin Kontrolu
Kat h
i
(cm) d
ix
(cm)
ix
(cm)
ix
= R
ix
(cm)
ix
/ h
i

at 300 2.0012 0.2030 1.4210 0.0047
5 300 1.7982 0.2806 1.9642 0.0065
4 300 1.5176 0.3415 2.3905 0.0080
3 300 1.1761 0.3731 2.6117 0.0087
2 300 0.8030 0.3936 2.7552 0.0092
1 350 0.4094 0.4094 2.8658 0.0082

12/12
Tablo 12.5 (y) Dorultusunda Greli Kat telemelerinin Kontrolu
Kat h
i
(cm) d
iy
(cm)
iy
(cm)
iy
= R
iy
(cm)
iy
/ h
i

at 300 2.8882 0.2998 2.3984 0.0080
5 300 2.5884 0.4552 3.6416 0.0121
4 300 2.1332 0.5486 4.3888 0.0146
3 300 1.5846 0.5795 4.6360 0.0155
2 300 1.0051 0.5755 4.6040 0.0153
1 350 0.4296 0.4296 3.4368 0.0098

i
etkin
i
/h
i
(
ix
/ h
i
)
maks
= 0.0092 ve (
iy
/ h
i
)
maks
= 0.0155
(
i
/ h
i
)
maks
= 0.0155 < 0.02
koulu salanmaktadr.
i

hesaplanarak

N
i ort j
j=i
i
i i
( )
= 0.12
w
V h

(2.20)
(
i
)
ort
V
i
kuvvetini
h
i
w
j
:

arln gstermektedir.
x1
ve E
x2
yklemelerinden
(x) dorultusu iin (
i
)
ort
geerlidir.
12/13
deerlendirilecektir. Bu koulun herhangi bir katta salanmamas durumunda ise, tayc
i
(y) dorutusunda ve ikinci katta meydana gelmektedir. Bu deer

( ) ( ) ( ) ( ) 2y 2y 1y
ort ort ort
0.9558 0.4060 0.5498 d d cm = = =

6
j
j=2
4 2628.0 1987.2 12499.2 w kN = + =
(baknz, Tablo 12.1)

2y
854.70 46.45 808.25 V kN = = (baknz, Tablo 12.3)

2
300 h cm =
olmak zere

maks 2y
0.5498 12499.2
0.028
808.25 300

= = =
< 0.12
altnda gerilme ve sehim kontrollar yaplacaktr.
maks
62.1 M kNm =
maks
41.4 T kN =
W
x
= 429 cm
3
, I
x
= 5790 cm
4
, S
x
= 242 cm
3
, t
w
= 6.6 mm
6
2 2
3
62.1 10
144.8 / 212 /
429 10
em
M
N mm N mm
W

= = = < =

6
2 2 x
em 4
x w
41.4 242 10
26.2 / 122 /
5790 10 6.6
T S
N mm N mm
I t

= = = < =


maks
1.905 f cm = , L = 600 cm

maks
1.905 1 1
600.0 315 300
f
L
= = <
12/14
1. Kat, 2 aks erevesi, A-B akslar aras ana ereve kiriinin (baknz, ekil 12.2) en
elverisiz olan dey ykler + deprem yklemesi (G + Q + E
y2
+ 0.3E
x
yklemesi) iin
gerilme ve sehim kontrolleri yaplacaktr.
Dey sabit ve hareketli ykler ile deprem etkilerinden dolay kiri mesnedinde oluan i
kuvvetler (kesit zorlar) ile toplam i kuvvetler
M
G+Q
= 111.3 kNm
M
E
= 64.9 kNm M
G+Q+E
= 176.2 kNm
T
G+Q
= 84.0 kN
T
E
= 22.3 kN T
G+Q+E
= 106.3 kN
deerlerini almaktadr. Dey ykler + deprem yklemesi iin, kiriin dier ucundaki
eilme momenti ise M
G+Q+E
= 35.3 kNm dir.
Seilen kiri kesiti ( IPE 400 ) iin gerekli enkesit karakteristikleri:
W
x
= 1160 cm
3
, I
x
= 23130 cm
4
, S
x
= 653.5 cm
3

w
= 8.6 mm
gvde ykseklii : h = 400 213.5 = 373 mm
balk alan : F
b
= 181.35 = 24.3 cm
2

Sneklik dzeyi yksek erevelerin kirileri iin Deprem Ynetmelii Madde 4.3.1de
Kiri enkesitindeki yerel burkulmann nlenmesini amalayan bu koullar

a s
E
t
b
/ 3 . 0
2 /
ve
a s
w
E
t
h
/ 2 . 3
eklindedir.
Fe52 yap elii iin 10 . 24 355 / 206182 / = =
a s
E
23 . 7 10 . 24 3 . 0 67 . 6
5 . 13
90
= < = ve 12 . 77 10 . 24 2 . 3 37 . 43
6 . 8
373
= < =
uzakln, sneklik dzeyi yksek erevelerde

y s
b
a
0.086
r E
l

bu koula uyulmas zorunlu olmamakla birlikte, yanal dorultudaki mesnetler aras
uzakln l
b
= 200 cm olduu ereve kirilerinde (kiri balnn ve gvdenin 1/5inin
y
= 4.54 cm) bu koulun da saland grlmektedir.
12/15

b
4.54 206182
200 0.086 343
235
l cm
= =
emniyet gerilmesi

b
B a
b
840000
0.6
/
C
s d F

arasndaki uzaklk, s = L = 200 cm

2
1 1
b
2 2
1.75 1.05 0.3 2.3
M M
C
M M

= + +

1
/M
2
= 1 oran iin hesaplanan
C
b
= 1.00
deeri yukardaki denklemde yerine konularak

2 2
840000 1.00
2552 / 255.2 /
200 40/ 24.3
B
kg cm N mm
= =

2
B
212 / N mm =
elde edilir.
Normal gerilme :
6
2
3
176.2 10
151.9 / 1.33
1160 10
M
N mm
W
= = = <
2
em
212 / N mm =
Kayma gerilmesi:
6
2
4
106.3 653.5 10
34.9 1.33 122 /
23130 10 8.6
x
em
x w
T S
N mm
I t

= = = < =

cm f 407 . 0
max
= , cm L 600 =

300
1
1474
1
0 . 600
407 . 0
max
< = =
L
f

12.16 Dmerkez apraz Sistemin Ba Kirilerinin Boyutlandrlmas
1. Kat, A aks erevesi, 1-2 akslar aras kirii (baknz, ekil 12.2 ve ekil 12.3a) en
elverisiz olan dey ykler + deprem yklemesi (G + Q + E
x2
- 0.3E
y
yklemesi) iin
boyutlandrlacaktr.
Dey sabit ve hareketli ykler ile deprem etkilerinden dolay kirite oluan i kuvvetler
(kesit zorlar) ile toplam i kuvvetler
M
G+Q
= -7.6 kNm
M
E
= -55.5 kNm M
G+Q+E
= -63.1 kNm
12/16
T
G+Q
= 3.7 kN
T
E
= 184.8 kN T
G+Q+E
= 188.5 kN
N
G+Q
0
N
E
= 28.6 kN N
G+Q+E
= 28.6 kN
Seilen kiri kesiti ( IPE 270 ) iin gerekli enkesit karakteristikleri:
A = 45.9 cm
2
, W
x
= 429 cm
3
, I
x
= 5790 cm
4
, S
x
= 242 cm
3
, W
xp
= 484 cm
3

w
= 6.6 mm
gvde ykseklii : h = 270 210.2 = 249.6 mm
balk alan: F
b
= 13.51.02 = 13.8 cm
2

Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerin ba kirileri ve dier kirileri
iin Deprem Ynetmelii Madde 4.8.1de verilen enkesit koullar uyarnca, kiri
enkesitinin balk genilii/kalnl ve gvde ykseklii/kalnl oranlarnn Tablo 4.3te
verilen koullar salamas gerekmektedir.
Kiri enkesitindeki yerel burkulmann nlenmesini amalayan bu koullar

a s
E
t
b
/ 3 . 0
2 /
ve
a s
w
E
t
h
/ 2 . 3
eklindedir.
Fe52 yap elii iin 10 . 24 355 / 206182 / = =
a s
E
23 . 7 10 . 24 3 . 0 62 . 6
2 . 10
5 . 67
= < = ve 12 . 77 10 . 24 2 . 3 82 . 37
6 . 6
6 . 249
= < =
Deprem Ynetmelii Madde 4.8.3.1 uyarnca, ba kirilerinin alt ve st balklar kiriin
iki ucunda, yanal dorultuda mesnetlenecek ve yanal dorultudaki mesnetlerin gerekli
dayanm kiri balnn eksenel ekme kapasitesinin 0.06sndan daha az olmayacaktr.
Dier taraftan, Deprem Ynetmelii Madde 4.8.3.2ye gre, ba kirii dnda kalan kiri
blmnn de

s a
bf
0.45 / 0.45 13.5 24.10 146 b E cm = =
aralklarla yanal dorultuda mesnetlenmesi gerekmektedir.
Bu koullarn salanabilmesi amacyla, ba kiriinin iki ucunda 60 cm aralkla ve ba kirii
dnda kalan kiri ksmlarnn ortalarnda 135 cm aralklarla, ba kiriine dik dorultuda
kiriler oluturulacak ve bu kiriler kompozit betonarme demeye balanacaktr. Bu
kiriler de IPE 270 kesitinde olacaktr.
12/17
emniyet gerilmesi

b
B a
b
840000
0.6
/
C
s d F

arasndaki uzaklk, s = (60060)/4 = 135 cm
C
b
: gvenli ynde kalmak zere, sabit eilme momenti diyagram varsaym ile,

b
1.00 C = olarak hesaplanan bir katsaydr.

2 2
B
840000 1.00
3180 / 318.0 /
135 27 /13.8
kg cm N mm
= =

2
B
212 / N mm =
elde edilir.
Normal kuvvet ve eilme momenti iin normal gerilme tahkiki yaplacaktr. Betonarme
deme sistemine srekli olarak balanan kirite burkulma tahkiki gereksiz olduundan,
normal gerilme, kayma gerilmesi ve asal gerilme

6 3
2 2
em 3 2
63.1 10 28.6 10
153.3 / 1.33 212 /
429 10 45.9 10
M N
N mm N mm
W A

= + = + = < =

6
2
4
188.5 242 10
119.4 / 1.33 122
5790 10 6.6
x
em
x w
T S
N mm
I t

= = = < =

2 2 2 2
h h,em
153.3 3.0 119.4 257.4 / 0.80 355 284 / N mm N mm = + = < = =
bantlar ile hesaplanr ve gerilme tahkiklerinin saland grlr.
Sehim tahkiki : analiz sonularna gre, maksimum dey yerdeitirme

max
0.313 f cm = , L = 600 cm

300
1
1917
1
0 . 600
313 . 0
max
< = =
L
f

a) Ba Kiriinin Boyunun Kontrol
Deprem Ynetmelii Madde 4.8.2.2ye gre, kolona birleen ba kirilerinin dnda, ba
kiriinin boyu

p p p p
1 0 5 0 . / . / M V e M V (4.13)
bantsn salayacak ekilde belirlenebilir. Burada
3
p p a
484 355 10 171.8 M W kNm
= = = : ba kiriinin eilme momenti kapasitesini

3
p a k
0.6 0.6 355 249.6 6.6 10 V A
= = : ba kiriinin kesme kuvveti kapasitesini

p
350.9 V kN =
gstermektedir. Buna gre,
12/18
0.60 e m =
olarak seilen ba kirii boyu

171.8 5 171.8
0.49 2.45
350.9 350.9
m e m
= =
b) Ba Kiriinin Tasarm Kesme Kuvvetinin Kontrol
Deprem Ynetmelii Madde 4.8.2.4e uygun olarak, ba kiriinin tasarm kesme kuvveti

3
d
2
a
28.6 10
0.018 0.15
355 45.9 10
N
A
= = <

iin

d p
188.5 350.9 V kN kN V = =

p
d
2
2 171.8
188.5 572.7
0.60 e
M
V kN kN
= = =
koullarnn her ikisi de salamaktadr.
c) Ba Kiriinin Dnme Asnn Kontrol
Deprem Ynetmelii Madde 4.8.4 uyarnca, ba kiriinin dnme as kontrol edilecektir.
Buna gre, incelenen ba kiriinin bulunduu 1. katn (x) dorultusundaki

i i
p
i i
0.0082 R
h h

= = = (baknz, Blm 12.12)
greli kat telemesi asndan oluan

p p
6.00
0.0082 0.082
0.60
L
e
= = =
ba kirii dnme as, ba kirii uzunluunun

p p
p p
0.60 0.91 1.6
M M
e m
V V
= = <
deeri iin

p
0.082 0.10 = <
d) Kat Kiriinin Ba Kirii Dnda Kalan Blmnn Kontrolu
Deprem Ynetmelii Madde 4.8.6.3, kat kiriinin ba kirii dnda kalan kiri blmnn
ba kiriinin plastiklemesine neden olan yklemenin 1.1
a
D katndan oluan i kuvvetlere
gre boyutlandrlmasn ngrmektedir.
Deprem Ynetmelii Madde 4.8.6.1e gre, ba kiriinin plastiklemesine neden olan
ykleme, deprem etkilerinden oluan i kuvvetlerin, ba kiriinin kesit seimi sonucunda
belirlenen
12/19

p
d
171.8
2.72
63.1
M
M
= = ve
p
d
350.9
1.86
188.5
V
V
= =
Tasarm Bytme Katsaylarnn k ile arpm suretiyle belirlenecektir.
Buna gre, kat kiriinin ba kirii dnda kalan ksmlarnn tasarmnda esas alnacak i
kuvvetler, Fe 52 yap elii iin Tablo 4.1den alnan

a
1.1 D =

katsays kullanlarak

d
1.1 1.1 350.9 424.6 V kN = =

p
424.6 3.7
55.5 7.6 134.1
184.8
M kNm
= + =
eklinde hesaplanr. Ba kiriinin eilme momenti kapasitesi

p
171.8 134.1 M kNm kNm = >
olduundan kesit eilme asndan yeterlidir. Buna karlk, kat kiriinin ba kirii
dndaki ksmnn, rnein gvde levhalar eklenerek, kesme kuvvetine kar takviye
edilmesi gerekmektedir.
12.17 aprazlarn Boyutlandrlmas
1. Kat, A aks erevesi, 1-2 akslar aras aprazlar (baknz, ekil 12.3a) en elverisiz
olan dey ykler + deprem yklemesi (G + Q + E
x2
- 0.3E
y
yklemesi) iin
boyutlandrlacaktr.
Dey sabit ve hareketli ykler ile deprem etkilerinden dolay, basnca alan apraz
elemanda oluan en elverisiz eksenel kuvvetler
N
G+Q
= 24.3 kNm
N
E
= 261.0 kNm N
G+Q+E
= 285.3 kNm
apraz eleman iin seilen kesit: 140 140 8
2
, i
min
= 5.36 cm

Sneklik dzeyi yksek dmerkez elik aprazl perdelerin aprazlar iin Deprem
Ynetmelii Madde 4.8.1.1de verilen enkesit koullar uyarnca, kiri enkesitinin balk
salamas gerekmektedir. apraz elemann enkesitinde yerel burkulmann nlenmesini
amalayan bu koullar

a s
E
t
b
/ 7 . 0 veya
a s
w
E
t
h
/ 7 . 0
eklindedir.
Fe52 yap elii iin 10 . 24 355 / 206182 / = =
a s
E
12/20

14 2 0.8
15.5 0.7 24.10 16.9
0.8

= < =
Deprem Ynetmelii Madde 4.8.1.2ye gre, basnca alan elemanlarn narinlik oran

s a
4.0 / 4.0 24.10 96 E = =
ubuk boyu L = 442 cm olan apraz elemanlarda, narinlik oran

442
82 96
5.36
= = <
Narinliin = 82 deeri iin, TS648 izelge 8den bulunan basn emniyet gerilmesi

2 2
bem
1095 / 109.5 / kg cm N mm =
dir. Buna gre, apraz elemanlarda gerilme tahkiki:

3
eb
2
bem
285.3 10
0.626 1.33
41.6 10 109.5
= = <

Deprem Ynetmelii Madde 4.8.6.2ye gre, ayrca, aprazlarn ba kiriinin
plastiklemesine neden olan yklemenin 1.25
a
D katndan oluan i kuvvetlere gre tahkik
edilmeleri gerekmektedir.
Blm 12.16(d)den grld gibi, ba kirii, tasarm bytme katsaysnn

p p
d d
350.9
1.86
188.5
V M
V M
= = <
deerinde plastiklemektedir. Buna gre, apraz elemanlarn tasarmnda esas alnacak
eksenel basn kuvveti

p
1.25 1.1 1.86 261.0 24.3 691.8 N kN + =
olarak hesaplanr. Kapasite kontrolu ise

3
eb
2
bem
691.8 10
0.893 1
1.7 41.6 10 1.7 109.5
= = <

eklinde salanr.
nceki blmlerde, rnek olarak seilen ikincil ve ana kiriler ile ba kirii ve apraz
elemanlar zerinde ayrntl bir ekilde aklanan tasarm ilemlerinin, tayc sistemin tm
elemanlar zerinde tekrarlanmas sonucunda belirlenen enkesit profilleri aadaki tabloda
verilmilerdir.
12/21
Tayc Sistem Eleman
Enkesit
Profili
kincil kiriler (tm katlarda) IPE 270
A,...,D Akslar ana kirileri (tm katlarda) IPE 270
1,...,5 Akslar ana kirileri (1,2,3. katlarda) IPE 400
1,...,5 Akslar ana kirileri (4,5,6. katlarda) IPE 360
apraz sistemi elemanlar (tm katlarda) 14 44 40 14 44 40 8 88 8
12.19 Sneklik Dzeyi Yksek erevelerde Kolonlarn Kirilerden Daha Gl
Olmas Kontrolleri
Deprem Ynetmelii Madde 4.3.2 uyarnca, sneklik dzeyi yksek sistem olarak
tasarlanan (2) aks erevesinin 1. kat, 2/B dm noktasnda Kolonlarn Kirilerden Daha
Gl Olmas Koulu kontrol edilecektir.
Bu koul, incelenen sistemde olduu gibi, zayflatlm kiri enkesitleri kullanlmamas ve
kiri ularnda guseler oluturulmamas nedeniyle, kiri plastik momentlerinin kolon
yzndeki kesitlerde meydana gelmesi durumunda

( ) ( )
pa p a pi p j
1.1 M M D M M + +
bants ile ifade edilir. Burada
a
1.1 D =
M
pi
, M
pj
: dm noktasnda birleen kirilerin

p p a
M W = (W
p
: plastik mukavemet momenti)
denklemi ile hesaplanan moment kapasiteleri,
M
pa
, M
p
: dm noktasnda birleen kolonlarn, N tasarm eksenel kuvveti
altnda, emniyetli ynde kalmak zere,

p p a
N
M W
A

denklemi ile hesaplanabilen moment kapasiteleridir.
(2) aks erevesi 1. kat, 2/B dm noktasndaki kiri ve kolon enkesitleri ile enkesit
karakteristikleri:
st ve alt kolon kesitleri : HE 400 B A = 198 cm
2
, W
p
= 3232 cm
3

Sol ve sa kiri kesitleri : IPE 400 W
xp
= 1307 cm
3

Dm noktasnda birleen alt kat kolonunun st ucunda (N
st
) ve st kat kolonunun alt
ucunda (N
alt
) dey ykler + deprem yklemesinden oluan en byk eksenel kuvvetler:

st
1442.2 N kN = ,
alt
1191.1 N kN =
Buna gre,
12/22

3
pi p j
1307 355 10 464.0 M M kNm
= = =

3
3
pa 2
1191.1 10
3232 355 10 953.0
198 10
M kNm

= =

3
3
p 2
1442.1 10
3232 355 10 912.0
198 10
M kNm

= =

olduundan
( ) ( ) 953.0 912.0 1865.0 1.1 1.1 464.0 464.0 1123.0 + = + =
koulu salanr.

13/1
RNEK 13: BR DORULTUDA SNEKLK DZEY NORMAL
EREVELERDEN DER DORULTUDA SNEKLK
DZEY NORMAL MERKEZ ELK APRAZLI
PERDELERDEN OLUAN TEK KATLI ELK
ENDSTR BNASI

13.1 Sistem
boyutlu genel sistem grn ekil 13.1de, at sistem plan ekil 13.2de, tipik
ereve enkesiti ve cephe sistem grn ekil 13.3te verilen tek katl elik endstri
binasnn tasarmna ait balca sonular ile tipik elemanlarnn boyutlandrma ve detay
Binann (x) dorultusundaki yatay yk tayc sistemi, Deprem Ynetmelii Madde 4.4te
tanmlanarak ilgili tasarm koullar verilen sneklik dzeyi normal moment aktaran
erevelerden, (y) dorultusundaki yatay yk tayc sistemi ise, Deprem Ynetmelii
Madde 4.7de tanmlanarak ilgili tasarm koullar verilen sneklik dzeyi normal merkezi
elik aprazl perdelerden olumaktadr.

ekil 13.1 Genel Sistem Grn

13/2
6.00 6.00
1 2
H
6.00 6.00
6
.
0
0
24.00
G
F
E
D
C
B
6
.
0
0
6
.
0
0
6
.
0
0
6
.
0
0
6
.
0
0
6
.
0
0
A
aklar
(NPI)
merkezi dey
dzlem apraz
sistemi (tipik)
IPE
moment aktaran
ereve (tipik)
IPE
cephe kolonu
(IPE)
merkezi at apraz
sistemi (tipik)
x
y
ekil 13.2 at Sistem Plan
13/3
at demesi, elik aklar ile bunlara mesnetlenen ve oluklu sac levhalardan tekil edilen
at kaplamasndan meydana gelmektedir. Dzlemi iinde rijit bir diyafram oluturmayan
at demesinde, A-B, D-E ve G-H akslar arasnda merkezi at apraz sistemi
bulunmaktadr. apraz sistemi, ayn akslar arasnda dey dzlemde de devam ederek
binann (y) dorultusundaki yatay yk tayc sistemini meydana getirmektedir. at
demesinin rijit bir diyafram oluturmamas nedeniyle, (x) ve (y) dorultularndaki yatay
yk tayc sistemler birbirinden bamsz olarak davranmaktadrlar.
at apraz sisteminin elemanlar ile bunlar birbirine balayan (y) dorultusundaki kiriler
ereve kirilerine ve kolonlara mafsall olarak balanmaktadr. Akslardaki ereve
kirilerinin kolonlara balants ise rijit olacaktr. Kolonlarn 0.00 kotunda, temele
ankastre olarak mesnetlendii gznnde tutulacaktr.
ereve sisteminin kirileri ve kolonlar Avrupa norm profilleri (IPE profilleri)
kullanlarak boyutlandrlacaktr. at ve dey dzlem balantlar ile (y) dorultusundaki
kiriler ise L profilleri ve kare kesitli kutu profiller ile tekil edilecektir.
a
= 235 N/mm
2
, elastisite modl, E=206182 N/mm
2
gerilme iin
em
= 141 N/mm
2
em
= 82 N/mm
2
deerlerini
almaktadr.
a
= 900 N/mm
2
),
deprem ykleri etkisinde olmayan elemanlarn birleim ve eklerinde ise ISO 5.6 kalitesinde
(akma gerilmesi,
a
= 300 N/mm
2
) bulon kullanlacaktr. Kaynakl birleimler ve kaynak
malzemesi ile ilgili olarak Madde 4.2.3.3 ve Madde 4.2.3.4 geerlidir.

6.00 6.00
1 2
6.00 6.00
24.00
4.50
2.00
1.50
8.00
1.20
IPE
alt balk balant sistemi
0.00
cephe elemanlar
(NP )
dorama
duvar
aklar (NPI)
ekil 13.3a Tipik ereve Enkesiti ( D aks erevesi)

13/4
6.00
A B C D E
6.00 6.00 6.00
IPE
0.00
4.00
4.00
merkezi dey dzlem
apraz sistemi (tipik)
IPE
ekil 13.3b Cephe Sistem Grn ( 2 aks cephesi, blgesel grn)
13.2 Dey Ykler
2
aklar 0.1 kN/m
2

tesisat yk 0.25 kN/m
2

2

g = 0.75 kN/m
2

kar yk q = 0.75 kN/m
2

b) Cepheler : cephe kaplamas 0.1 kN/m
2
cephe elemanlar 0.1 kN/m
2

dorama 0.4 kN/m
2

elik konstrksiyon (kolonlar, birim boyda) 1.2 kN/m
c) D duvar yk: g
d
= 3.0 kN/m
2

Tasarm yaplacak olan tek katl elik endstri binas birinci derece deprem blgesinde,
Z3 yerel zemin snf zerinde ina edilecek ve iyeri (fabrika) olarak kullanlacaktr. Yap
tayc sisteminin bir dorultuda sneklik dzeyi normal erevelerden, dier dorultuda
ise sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdelerden oluturulmas
o
= 0.40 (Madde 2.4.1)
bina nem katsays (iyerleri) I = 1.00 (Madde 2.4.2)
A
= 0.15 sn T
B
= 0.60 sn (Tablo 2.4)
tayc sistem davran katsays (x dorultusunda deprem yklerinin tamamnn
sneklik dzeyi normal erevelerle tand elik bina) R
x
= 5 (Tablo 2.5)
13/5
(y dorultusundaki deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi normal merkezi elik
aprazl perdelerle tand elik binalar) R
y
= 4 (Tablo 2.5)
hareketli yk katlm katsays (kar yk iin) n = 0.30 (Tablo 2.7)
Deprem Ynetmelii Madde 2.3 uyarnca dzensizlik kontrolleri yaplacaktr.
at demesi rijit bir diyafram oluturmadndan tayc sistemde A2 tr dzensizlik
bulunmaktadr. Bu nedenle, Deprem Ynetmelii Madde 2.3.2.2ye uygun olarak, (x)
dorultusundaki deprem etkileri altnda ereveler birbirinden bamsz olarak
hesaplanacak ve (y) dorultusundaki deprem etkilerinin, bu dorultudaki dey dzlem
balantlarna gvenle aktarld hesapla dorulanacaktr.
13.5 (x) Dorultusundaki Moment Aktaran erevelerin Analizi
En elverisiz durumda olan (D) aks erevesinin dey ykler, deprem etkileri ve rzgar
ykleri altnda analizi yaplacaktr.
13.5.1 erevenin Birinci Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi
gre, erevenin birinci doal titreim periyodu Denk.(2.11) ile hesaplanan deerden daha
byk alnmayacaktr.

1 2
N
2
i fi
i=1
1
N
fi fi
i=1
= 2
/
m d
T
F d
| |
|
|
\
(2.11)
Bu denklemde, m
i
belirli noktalarda (genellikle dm noktalarnda) topland varsaylan
ktleleri gstermektedir ve w
i
, g
i
, q
i
srasyla sz konusu noktalara etkiyen toplam
arlklar ile bunlar oluturan sabit ve hareketli ykler olmak zere

| |
i
i i i
1
g
w
m g nq
g
= = + (n = 0.30)
bants ile hesaplanr.
(D) aks erevesine etkiyen sabit ykler ve hareketli yk katlm katsays ile arplm
hareketli ykler ekil 13.4teki sistem emas zerinde grlmektedir.
Sistemin dm noktalarnda topland varsaylan w
i
toplam arlklarnn ve m
i

ktlelerinin bu yklere bal olarak hesab aada verilmi ve sonular Tablo 13.1de
topluca gsterilmitir.

1
6.0 0.2 1.2 2.4 / p kN m = + =
2
6.0 0.4 1.2 3.6 / p kN m = + =

3
6.0 3.0 1.2 19.2 / p kN m = + =

13/6
1.50
2.00
4.50
12.00 12.00
g+0.3q= 6.0 (0.75+0.3x0.75)= 5.85 kN/m
w
m
3
3
w
m
1
1
2
2
w
m
p1
p2
p3
p3= 19.2 kN/m
p1= 2.4 kN/m
p2= 3.6 kN/m

ekil 13.4 (D) aks erevesine etkiyen sabit ve hareketli ykler (n=0.30)

1 3
0.75 2.5 5.75
19.2 1.5 3.6 2.0 2.4 4.5 5.85 6.0 47.81
8.0 8.0 8.0
w w kN = = + + + =

2
1 3
47.81
4.87 /
9.81
m m kNs m = = =

2
5.85 12.0 70.20 w kN = =

2
2
70.20
7.16 /
9.81
m kNs m = =
Tablo 13.1 Dm Noktas Arlklar ve Ktleleri
Dm Noktas w
i
m
i

1 47.81 4.87
2 70.20 7.16
3 47.81 4.87
165.82 16.90
Denk.(2.11)deki F
fi
fiktif kuvvetleri dm noktalarnn arlklar ve 0.00 kotundan
ykseklikleri ile orantl kuvvetlerdir ve aadaki bant ile hesaplanabilirler.

i i
fi 0
N
j j
j=1
=
w H
F F
w H

Burada F
0
0
= 1000 kN
fi
n boyutlandrma sonucunda kiri ve kolon enkesitleri belirlenen ereve sistemin F
fi
fiktif kuvvetleri altnda analizi ile elde edilen d
fix
yatay kat yerdeitirmeleri
Tablo 13.2nin nc kolonunda grlmektedir. Bu byklkler Denk.(2.11)de yerlerine
konularak (D) aks erevesinin birinci doal titreim periyodu hesaplanr. Bu hesaplar,
Tablo 13.2 zerinde gsterilmitir.
13/7
Dm Noktas F
fi
(kN) d
fix
(m) m
i
m
i
d
fix
2
F
fi
d
fix

1 271.1 0.23270 4.87 0.26371 63.085
2 457.8 0.23364 7.16 0.39085 106.96
3 271.1 0.23270 4.87 0.26371 63.085
1000.0 0.91827 233.13
erevenin birinci doal titreim periyodu

1 2
N
2
1 2
i fix
i=1
1x
N
fi fix
i=1
0 91827
= 2 2 0 394
233 13
m d
T s
F d
| |
|
| |
= =
|
|
\
|
\
/
/
.
.
.

olarak bulunur.
13.5.2 Toplam Edeer Deprem Yknn Hesab

N
9.2 H m < 40.0 m
Deprem Ynetmelii Madde 2.7.1e gre, gznne alnan deprem dorultusunda,
erevenin tmne etkiyen toplam edeer deprem yk (taban kesme kuvveti), V
t,

Denk.(2.4) ile belirlenecektir.

1
t o
a 1
( )
= 0.10
( )
WA T
V A I W
R T
(2.4)
erevenin (x) dorultusundaki taban kesme kuvveti

1x
0.394 T s = <
B
0.60 s T =
iin

1x
( ) 2.5 S T = ve ( )
ax 1x x
5 R T R = =

tx
0.40 1.0 2.5
165.82 33.16
5
V kN

= =
eklinde hesaplanr.

13/8
13.5.3 Dm Noktalarna Etkiyen Edeer Deprem Yklerinin Belirlenmesi
Deprem Ynetmelii Madde 2.7.2 uyarnca, ereveye etkiyen toplam edeer deprem
yk, dm noktalarna etkiyen edeer deprem yklerinin toplam olarak ifade edilir.
Binann tek katl olmas nedeniyle, ek edeer deprem yknn hesabna gerek
olmamaktadr. Bu durumda, dm noktalarna etkiyen edeer deprem ykleri

i i
i t
N
j j
j=1
=
w H
F V
w H

denklemi ile

N
j j
j=1
1410.8 w H =

1 3
47.81 8.0
33.16 8.99
1410.8
F F kN
= = =

2
70.20 9.2
33.16 15.18
1410.8
F kN
= =
olarak elde edilmitir.
13.5.4 Rzgar Ykleri
Rzgar ykleri TS498 Yk Standardna gre belirlenecektir.
ereve elemanlarna etkiyen w
i
yayl rzgar ykleri

i fi
w c q b =
c
fi
: aerodinamik yk katsaysdr. ereve elemanlarnn konumuna bal olarak, c
fi

katsaysnn ald deerler ekil 13.5 zerinde gsterilmitir.
w
2
w
3
w
4
w
1
0.8 0.4
1.2sin -0.4 0.4
ekil 13.5 Aerodinamik Yk Katsaylar ve Rzgar Ykleri


2
0 8.0 iin 0.5 / H m q kN m < =

2
8.0 20.0 iin 0.8 / m H m q kN m < =
13/9
b : ereve geniliidir.
Buna gre, (x) dorultusunda ereveye etkiyen yayl rzgar ykleri

1
0.8 0.5 6.0 2.40 / w kN m = =

2
0.28 0.8 6.0 1.34 / w kN m = =

3
0.4 0.8 6.0 1.92 / w kN m = =

4
0.4 0.5 6.0 1.20 / w kN m = =
deerlerini almaktadr. Bu ykler, gerek ynleri ile, ekil 13.5teki sistem emas
zerinde gsterilmilerdir.
13.5.5 Yk Birleimleri
b) Dey yk + deprem birleimleri : G + Q E
x
( 4 ykleme)
0.9G E
x

x
( 4 ykleme)
0.9G W
x
Burada
E
x
: ereve dorultusundaki deprem yklerinden oluan i kuvvetler
W
x
: ereve dorultusundaki rzgar yklerinden oluan i kuvvetlerdir.
kuvvetler
0
Tablo 4.2ye gre, sneklik dzeyi normal ereveler iin bytme katsays

0
= 2.0
deerini almaktadr.
13.5.6 Sistem Analizleri
belirlenen ereve sisteminin, yukardaki blmlerde hesaplanan dey ykler ile deprem
13/10
ve rzgar ykleri altnda analizi yaplm ve toplam (9) adet yk birleimi iin eleman i
Sistem analizleri SAP2000 bilgisayar yazlmndan yararlanarak gerekletirilmitir.
Aadaki blmlerde, analiz sonular deerlendirilerek greli kat telemelerinin ve ikinci
mertebe etkilerinin kontrolleri ile balca eleman ve birleimlere ait kesit ve detay hesaplar
aklanacaktr.
13.5.7 Yatay Yerdeitirmelerin Kontrol
Yatay yerdeitirmelerin kontrol, Deprem Ynetmelii Madde 2.10.1e gre yaplacaktr.
Buna gre, herhangi bir kolon iin, ardk iki kat arasndaki yerdeitirme farkn ifade
eden azaltlm greli kat telemesi,
i

i i i-1
d d =
i
ve d
i-1
, binann ardk iki katnda, herhangi bir
kolonun ularnda azaltlm deprem yklerinden meydana gelen en byk
yerdeitirmeleri gstermektedir. Tek katl olan bu rnekte d
i-1
= 0 olduundan, yukardaki
denklem

i i
d =
eklini alr.
erevenin etkin greli kat telemesi,
i
ise

i i
R =
(D) aks erevesinin deprem ykleri iin analizi sonucunda bulunan azaltlm greli kat
telemesi

i i
0.772 d cm = =
olduundan, etkin greli kat telemesi

i
5 0.772 3.86 cm = =
olarak hesaplanr. Buna gre,
i
/h
i
oran

i i
/ 3.86/ 800.0 0.0048 h = =
deerini almakta ve Deprem Ynetmelii Madde 2.10.1.3te ngrlen
(
i
/ h
i
)
maks
= 0.0048 < 0.02
koulu salanmaktadr.
13.5.8 kinci Mertebe Etkileri
Deprem Ynetmelii Madde 2.10.2 uyarnca, gznne alnan deprem dorultusunda
ikinci mertebe etkilerini temsil eden ikinci mertebe gsterge deeri,
i
hesaplanarak
13/11

N
i ort j
j=i
i
i i
( )
= 0.12
w
V h

(2.20)
(
i
)
ort
V
i
kuvvetini
h
i
w
j
:

arln gstermektedir.
Denk.(2.20) koulunun salanmas durumunda, ikinci mertebe etkileri TS648 elik
Yaplar Standardna uygun olarak deerlendirilecektir. Bu koulun salanmamas
durumunda ise, tayc sistemin rijitlii yeterli lde arttrlarak deprem hesab
tekrarlanacaktr.
Tek katl olan (D) aks erevesinde
i
deeri

i ort
( ) 0.772 cm =

j
165.82 w kN = (baknz, Tablo 13.1)

i
33.16 V kN =

i
800 h cm =
olmak zere

maks
0.772 165.82
0.0048
33.16 800

= =
< 0.12
13.6 (y) Dorultusundaki Merkezi apraz Sisteminin Analizi
(y) dorultusundaki deprem ve rzgar etkilerine kar dzenlenen sneklik dzeyi normal
merkezi elik aprazl perde sisteminin deprem etkileri ve rzgar ykleri altnda analizi
yaplacaktr.
ekil 13.2 ve ekil 13.3bde grld gibi, merkezi apraz sistemi, A-B, D-E ve G-H
akslar arasndaki aklklarda dzenlenen at ve dey dzlem apraz sistemlerinden
meydana gelmektedir.
Merkezi apraz sisteminin analiz ve boyutlandrlmasnda u varsaymlar yaplacaktr.
a) Her aklktaki apraz sistemi, aada aklanan analiz sonularnda elde edilen en
elverisiz i kuvvetlere gre, ortak olarak boyutlandrlacaktr. Dier bir deyile, her
sistemin enkesit profilleri ayn olacaktr.
b) A-B ve G-H akslar arasndaki merkezi apraz sistemleri kalkan duvar cephelerine (A
ve H akslar cepheleri) etkiyen rzgar kuvvetleri iin hesaplanacaktr.
13/12
c) D-E akslar arasndaki merkezi apraz sistemi ise, bu apraz sistemine yatay deprem
yklerini aktard varsaylan C-F akslar arasndaki blgeye etkiyen deprem kuvvetleri
iin hesaplanacaktr.
d) Tek katl olan ve byk bir yatay rijitlie sahip bulunan merkezi apraz sisteminin
birinci doal titreim periyodunun

A 1y B
T T T
olduu, dier bir deyile, S(T
1y
) spektrum katsaysnn

( )
1y
2.5 S T =
olarak alnabilecei varsaym yaplmtr.
13.6.1 Merkezi apraz Sisteminin Rzgar Ykleri in Hesab
A ve H akslar cephe kolonlarna etkiyen rzgar ykleri ve bu yklerden dolay at ve
dey dzlem apraz sistemlerine aktarlan mesnet tepkileri aada hesaplanarak ekil
13.6 ve ekil 13.7de gsterilmitir.
Cephe kolonlarna etkiyen rzgar ykleri:

1
0.8 0.5 3.0 1.20 / w kN m = =

2
0.8 0.5 6.0 2.40 / w kN m = =

3
0.8 0.8 6.0 3.84 / w kN m = =
at ve dey dzlem apraz sistemine etkiyen mesnet tepkileri:

1
1.20 2.0 2.40 R kN = =

2
1.20 4.0 4.80 R kN = =

3
4.0 8.3
2.40 8.0 3.84 0.6 11.15
8.6 8.6
R kN = + =

4
4.0 8.6
2.40 8.0 3.84 1.2 12.66
9.2 9.2
R kN = + =
w
1
R
1
R
2
0.60
0.60
4.00
4.00
R
3
w
2
w
3 R
4
w
2
w
3

ekil 13.6 Cephe Kolonlarnn Rzgar Ykleri ve Mesnet Tepkileri
13/13
R=17.48 kN R=17.48 kN
11.15 kN 12.66 kN 11.15 kN
R=17.48 kN
2.40 kN
4.80 kN
6.00 6.00 6.00 6.00
6.00
4
.
0
0
4
.
0
0
6
.
0
0

ekil 13.7 at ve Dey Dzlem aprazlarna Etkiyen Rzgar Ykleri
A-B ve G-H akslar arasndaki at ve dey dzlem apraz sistemleri yukarda belirlenen
rzgar ykleri altnda hesaplanarak ubuk kuvvetleri bulunmutur. Sistem hesaplarnda
a) Eik at dzlemindeki ubuk kuvvetlerinin dey dzlemdeki bileenleri terkedilerek
at apraz sistemi yatay dzlemde hesaplanmtr.
b) Rzgar yklerinin basn kuvveti oluturaca ubuklar terkedilerek yalnz ekme
kuvvetleri etkisi altndaki ubuklar gznne alnmtr.
13.6.2 Merkezi apraz Sisteminin Deprem Ykleri in Hesab
D-E akslar arasndaki at ve dey dzlem apraz sistemlerine etkiyen deprem ykleri
aada hesaplanm ve ekil 13.8de gsterilmitir.
Deprem Ynetmelii Madde 2.7.1 uyarnca, gznne alnan deprem dorultusunda at
ve dey dzlem apraz sisteminin dm noktalarna etkiyen F
i
edeer deprem ykleri,
Denk.(2.4)e benzer olarak uygulanan aadaki bant ile belirlenecektir.

1
i i o i
a 1
( )
= 0.10
( )
A T
F W A I W
R T

Burada W
i
, ilgili dm noktasna etkiyen edeer deprem yknn hesabna esas
oluturan arlktr ve C-F akslar arasndaki sabit ykler ve hareketli yk katlm katsays
ile arplan hareketli yklerin toplamndan meydana gelmektedir.
Binaya (y) dorultusundaki edeer deprem ykleri

A 1y B
T T T
varsaym ile

1y
( ) 2.5 S T = ve
( )
ay 1y
4
y
R T R = =
13/14
deerleri yukardaki denklemde yerlerine konularak

i i i
0.40 1.0 2.5
0.25
4
F W W

= =
eklinde hesaplanr.
at apraz sistemine etkiyen deprem ykleri:
( )
1
0.25 0.75 0.3 0.75 3.0 9.0 6.58 F kN = + =
( )
2
0.25 0.75 0.3 0.75 6.0 9.0 13.16 F kN = + =
at apraz sisteminin mesnet tepkileri:
6.58 3.0 13.16 46.06 R kN = + =
Dey apraz sistemine etkiyen deprem ykleri:
( )
3
3
0.25 2.4 2.0 1.80
2
F kN = = (baknz, Blm 13.5.1)

4
3.75 2.5 0.75 3
0.25 2.4 2.0 0.5 3.6 2.0 19.2 1.5 5.93
4.0 4.0 4.0 2
F kN
| | | |
= + + + =
| |
\ \

R=46.06 kN R=46.06 kN
13.16 kN 13.16 kN 13.16 kN
R=46.06 kN
1.80 kN
5.93 kN
6.58 kN 6.58 kN
13.16 kN 13.16 kN 13.16 kN
6.58 kN
1.80 kN
5.93 kN
6.00 6.00 6.00 6.00
6.00
4
.
0
0
4
.
0
0
6
.
0
0

ekil 13.8 at ve Dey Dzlem aprazlarna Etkiyen Deprem Ykleri
D-E akslar arasndaki at ve dey dzlem apraz sistemleri yukarda belirlenen deprem
ykleri altnda hesaplanarak ubuk kuvvetleri bulunmutur. Sistem hesaplarnda
a) Eik at dzlemindeki ubuk kuvvetlerinin dey dzlemdeki bileenleri terkedilerek
at apraz sistemi yatay dzlemde hesaplanmtr.
b) Deprem yklerinin basn kuvveti oluturaca ubuklar terkedilerek yalnz ekme
kuvvetleri etkisi altndaki ubuklar gznne alnmtr.
13/15
13.7 ereve Kirilerinin Boyutlandrlmas
(D) aks ereve kiriinde (baknz, ekil 13.2), en elverisiz olan dey ykler (G + Q
yklemesi) iin gerilme ve sehim kontrolleri yaplacaktr.
Dey sabit ve hareketli yklerden dolay kiri mesnedinde oluan toplam i kuvvetler
(kesit zorlar)
N
G+Q
= 79.4 kN
M
G+Q
= 344.7 kNm
T
G+Q
= 95.3 kN
W
x
= 3070 cm
3
, I
x
= 92080 cm
4
, S
x
= 1756 cm
3
, A = 156 cm
2
, i
min
= 4.66 cm
w
= 12 mm
balk alan : F
b
= 221.9 = 41.8 cm
2

Sneklik dzeyi normal erevelerin kirileri iin Deprem Ynetmelii Madde 4.4.1de


s a
/ 2
0.4 /
b
E
t
ve
s a
w
4.0 /
h
E
t

eklindedir.
Fe37 yap elii iin
s a
/ 206182/ 235 29.62 E = =

110
5.79 0.4 29.62 11.85
19
= < = ve
562
46.83 4.0 29.62 118.48
12
= < =
uzakln

y s
b
a
0.124
r E
l

koulunu salamasn ngrmektedir. at dzleminde, 600 cm aralklarla yerletirilen
boyuna elemanlarla yanal dorultuda mesnetlenen ereve kirilerinde (kiri balnn ve
gvdenin 1/5inin yanal dorultudaki atalet yarap, r
y
= 5.48 cm) bu koulun yaklak
olarak saland grlmektedir.

b
5.48 206182
0.124 596 600
235
l cm cm
=
13/16
ereve kiriinin mesnet blgesindeki s = 300 cm uzunlukta, negatif mesnet momentinden
dolay basn balnn yanal burkulmasnn nlenmesi amacyla, kiri alt balk
dzleminde bir balant sistemi oluturulacak ve bu durum iin kiri alt balnn yanal
TS648 elik Yaplar Standard Madde 3.3.4.2ye gre, basn balnn dolu dikdrtgen
kesit olmas ve enkesit alannn ekme bal enkesit alanndan daha kk olmamas
halinde, basn emniyet gerilmesi

b
B a
b
840000
0.6
/
C
s d F

arasndaki uzaklk,
s = 300 cm
C
b
:emniyetli ynde kalmak zere, sabit eilme momenti diyagram varsaym
ile,
b
1.00 C olarak seilen bir katsaydr.
Bu deerler yukardaki denklemde yerlerine konularak

2 2
B
840000 1.00
1951 / 195.1 /
300 60/ 41.8
kg cm N mm

= =

2
B
141 / N mm =
elde edilir.
Normal kuvet ve eilme momenti iin normal gerilme tahkiki yaplacaktr.
3
2
eb 2
79.4 10
5.1 /
156 10
N mm

= =
bem
: kiriin
maks
=
y
= s
ky
/i
y
narinliine bal olarak, TS648 Standard izelge 8e
gre belirlenen basn emniyet gerilmesidir.
at dzleminde, 600 cm aralklarla oluturulan at apraz sistemi ile yanal dorultuda
mesnetlenen ereve kiriinin narinlii

ky
maks y
y
600.0
129
4.66
s
i
= = = =
olarak bulunur.

2 2
bem
499.8 / 50.0 / kg cm N mm = =
dir. TS648 Standard Madde 3.4e gre

eb
bem
5.1
0.102 0.15
50.0
= = <
olmas halinde, tek eksenli bileik eilmede normal gerilme tahkiki

eb bx
bem Bx
1.00

+
13/17
forml ile yaplabilir.

6
2 x
bx 3
x
344.7 10
112.3 /
3070 10
M
N mm
W

= = =
,
2
Bx em
141 / N mm = =
deerleri bu formlde yerlerine konularak

5.1 112.3
0.898 1.00
50.0 141
+ = <
elde edilir ve normal gerilme tahkiki salanr.

6
2 2 x
em 4
x w
95.3 1756 10
15.1 / 82 /
92080 10 12
T S
N mm N mm
I t

= = = < =

Sehim tahkiki : analiz sonularna gre, maksimum dey yerdeitirme

maks
5. 434 f cm = , L = 2400 cm

maks
5.434 1 1
2400.0 442 300
f
L
= = <
13.8 ereve Kolonlarnn Boyutlandrlmas
(D) aks ereve kolonunun (baknz, ekil 13.3a) st ucunda, dey ykler + deprem
yklemesi (G + Q E
x
+ 0.3 E
y
Dey sabit ykler, hareketli ykler ve deprem etkilerinden dolay kolonun st ucunda
oluan i kuvvetler (kesit zorlar) ile toplam i kuvvetler
N
G
= 54.1 kN , N
Q
= 54.0 kN
N
Ex
= 4.4 kN
N
Ey
= 37.5 kN N
G+Q+E
= (54.1 + 54.0 + 4.4 + 0.337.5) = 123.8 kN (basn)
M
G
= 172.6 kNm , M
Q
= 172.1 kNm
M
E
= 44.0 kNm M
G+Q+E
= 388.7 kNm
T
G
= 34.7 kN , T
Q
= 34.5 kN
T
E
= 16.6 kN T
G+Q+E
= 85.8 kN
deerlerini almaktadr. Dey ykler + deprem yklemesi iin, kolonun alt ucundaki
eilme momenti ise M
x
= 297.9 kNm dir.
W
x
= 3070 cm
3
, I
x
= 92080 cm
4
, S
x
= 1756 cm
3

A = 156 cm
2
, i
x
= 24.3 cm , i
y
= 4.66 cm
w
= 12 mm
balk alan : F
b
= 221.9 = 41.8 cm
2

13/18
Sneklik dzeyi normal erevelerin kolonlar iin Deprem Ynetmelii Madde 4.4.1de
verilen enkesit koullar uyarnca, kolon enkesitinin balk genilii/kalnl ve gvde
s a
/ 2
0.4 /
b
E
t
ve
d
a
0.10
N
A
iin
d
s a
w a
4.0 / 1 1.7
N h
E
t A
| |

|
|
\

eklindedir.
3
d
2
a
123.8 10
0.034 0.10
235 156 10
N
A

= = <

s a
/ 206182/ 235 29.62 E = =
110
5.79 0.4 29.62 11.85
19
= < = ve ( )
562
46.83 4.0 29.62 1 1.7 0.034 111.63
12
= < =
Bileik eilme (eksenel basn ve tek eksenli eilme) etkisindeki bu kolonda, normal
gerilme tahkiki TS648 elik Yaplar Standard Madde 3.4te verilen

eb mx bx
bem
eb
Bx '
ex
1.00
1.0-
C

+
| |
|
\

forml ile yaplacaktr. Burada
3
2
eb 2
123.8 10
7.94 /
156 10
N mm

= =
bem
: kolonun
x
= s
kx
/i
x
ve
y
= s
ky
/i
y
(D) aks erevesi kolonunun kuvvetli ekseni dorultusunda yanal telemesinin
nlenmemi olduu, zayf ekseni dorultusunda ise, yanal telemesinin dey dzlem
apraz sistemi tarafndan nlendii gznnde tutulmutur. Buna gre, ereve kolonunun
eilme rijitlii ile bu kolona balanan ereve kiriinin eilme rijitliine bal olarak,
TS648 Standard izelge 5teki nomogramdan bulunan K
x
katsays ve yanal telemenin
nlendii dorultudaki K
y
katsays yardm ile hesaplanan s
kx
ve s
ky
burkulma boylar

kx x
1.45 800 1160 s K H cm = = = ,
ky y
800
1.00 400
2 2
H
s K cm = = =
deerlerini almaktadr. Bu deerler kullanlarak narinlik oranlar

kx
x
x
1160.0
48
24.3
s
i
= = = ,
ky
y
y
400.0
86
4.66
s
i
= = = ,
( )
x y
, 86 maks = =
olarak bulunur.
13/19

2 2
bem
846 / 84.6 / kg cm N mm =
dir.
Yalnz eilme momenti altnda hesaplanan gerilme:
6
2
bx 3
388.7 10
126.6 /
3070 10
N mm

= =

C
mx
0.85 : yanal telemesi nlenmemi sistem
' 2 2
ex 2
8290000
3598.0 / 359.8 /
48
kg cm N mm = =
Yanal burkulma halinde basn emniyet gerilmesi

b
B a
b
840000
0.6
/
C
s d F

denklemi ile hesaplanr, (baknz Blm 13.7). Burada
s : kolon basn balnn yanal burkulmaya kar mesnetlendii noktalar
arasndaki uzaklk,
s = H = 800 cm

2
1 1
b
2 2
1.75 1.05 0.3 2.3
M M
C
M M
| | | |
= + +
| |
\ \
Kolon u momentlerinin

1
2
x
297.9
0.766
388.7
M
M
| |
= =
|
\

oran iin hesaplanan C
bx
= 2.30 deeri yukardaki denklemde yerine konularak

2 2
Bx
840000 2.30
1682 / 168.2 /
800 60/ 41.8
kg cm N mm

= =

2
B
141 / N mm =
elde edilir.

em
7.94 0.85 126.6
0.874 1.33
7.94 84.6
1.0 - 141.0
359.8

= + = <
| |
|
\

TS648 elik Yaplar Standard Madde 3.4e gre

eb
bem
7.94
0.094 0.15
84.6
= = <
olmas halinde, tek eksenli bileik eilmede normal gerilme tahkiki

eb bx
bem Bx
1.00

+
forml ile de yaplabilmektedir.
13/20
Bu durumda da boyutsuz normal gerilme oran

7.94 126.6
0.992 1.33
84.6 141
+ = <
deerini alr ve tahkik salanr.

6
2 2 x
em 4
x w
85.8 1756 10
13.6 / 1.33 82 /
92080 10 12
T S
N mm N mm
I t

= = = < =

13.9 at ve Dey Dzlem apraz Sistemi Elemanlarnn Boyutlandrlmas
En elverisiz olan, (D-E) akslar aras dey dzlem apraz sistemi elemanlar
boyutlandrlacaktr. Dey dzlem apraz sisteminin en elverisiz ubuk kuvvetleri:
a) Diyagonal ubuklar i) rzgar yklemesi N
maks
= 29.66 kN
ii) deprem yklemesi N
maks
= 81.85 kN
b) Dikme ubuklar i) rzgar yklemesi N
min
= 24.68 kN
min
= 62.17 kN
Diyagonal ubuklar iin seilen kesit: L 80 80 8
2
, i
min
= 1.55 cm
M20 bulon kullanlmas halinde net enkesit alan: A
net
= 12.30 0.8 2.1 = 10.62 cm
2

Sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdelerin elemanlar iin Deprem
Ynetmelii Madde 4.7.1.1de verilen enkesit koullar uyarnca, aprazlarn kenar
uzunluu/kalnlk orannn Tablo 4.3te verilen koulu salamas gerekmektedir. apraz
elemann enkesitinde yerel burkulmann nlenmesini amalayan bu koul

s a
w
0.4 /
h
E
t

eklindedir.
Fe37 yap elii iin
s a
/ 206182/ 235 29.62 E = =

80
10.00 0.4 29.62 11.85
8
= < =
Deprem Ynetmelii Madde 4.7.1.4e gre, sadece ekme kuvveti tayacak ekilde
hesaplanan aprazlarda narinlik oran 250yi amayacaktr. Ancak, en ok iki katl
binalarda, apraz elemanlarn deprem etkilerinden oluan ekme kuvvetinin
0
= 2.0
katsays ile arpmn tayacak ekilde boyutlandrlmalar halinde bu kural
uygulanmayabilir.
ubuk boyu L = 721 cm olan diyagonal ubuklarnda, narinlik oran

721
465 250
1.55
= = >
13/21
olduundan, boyutlandrma ubuk kuvvetinin

0 maks
2.0 81.85 163.7 N kN = =
deeri iin yaplacaktr.

3
2
em 2
163.7 10
154.1 / 1.33 141
10.62 10
N mm
= = < =

Dikme ubuklar iin seilen kesit: 140 140 8
2
, i
min
= 5.36 cm
Sneklik dzeyi normal merkezi elik aprazl perdelerin elemanlar iin Deprem
Ynetmelii Madde 4.7.1.1de verilen enkesit koullar uyarnca, dikdrtgen kutu kesitli
elemanlarn kenar uzunluu/kalnlk orannn Tablo 4.3te verilen koulu salamas
gerekmektedir. Elemann enkesitinde yerel burkulmann nlenmesini amalayan bu koul

s a
w
1.1 /
h
E
t

eklindedir.
Fe37 yap elii iin
s a
/ 206182/ 235 29.62 E = =

140 2 8
15.50 1.1 29.62 32.58
8

= < =
Deprem Ynetmelii Madde 4.7.1.2ye gre, basnca alan elemanlarn narinlik oran

s a
4.0 / 4.0 29.62 118 E = =
ubuk boyu L = 600 cm olan dikme ubuklarnda, narinlik oran

600
112 118
5.36
= = <
Narinliin = 112 deeri iin, izelge 8den bulunan basn emniyet gerilmesi

2 2
bem
637 / 63.7 / kg cm N mm = =
dir. Buna gre, dikme ubuklarnda gerilme tahkiki:

3
eb
2
bem
62.17 10
0.234 1.33
41.6 10 63.7

= = <

Not : Grld gibi, basn elemannn boyutlandrlmasnda narinlik koulu etkin
olmaktadr.

13/22
13.10 at ve Dey Dzlem apraz Sistemi Birleim Detaylarnn Tasarm
Yukardaki blmde kesit hesaplar yaplarak enkesit profilleri belirlenen, (D-E) akslar
aras dey dzlem apraz sistemi elemanlarnn ereve kolonlarna birleim detaylarnn
tasarm yaplacaktr. Dey dzlem apraz sisteminin en elverisiz ubuk kuvvetleri:
a) Diyagonal ubuklar i) rzgar yklemesi N
maks
= 29.66 kN
maks
= 81.85 kN
b) Dikme ubuklar i) rzgar yklemesi N
min
= 24.68 kN
min
= 62.17 kN
Diyagonal ve dikme ubuklarnn enkesit profilleri, srasyla L 80 80 8 ve 140 140 8
olarak belirlenmitir.
Detay hesaplarnda deprem ve rzgar yklemeleri iin ayn emniyet gerilmesi arttrm
(%15) uygulandndan, daha byk ubuk kuvvetlerinin elde edildii deprem yklemesi
iin birleim hesaplar yaplacaktr.
a) Diyagonal ubuklarnn birleim detay
Birleime etkiyen en byk eksenel kuvvet : N
maks
= 81.85 kN
Enkesit profili : L 80 80 8
Seilen dm levhas kalnl : t = 10 mm
Birleimde 2M20 (ISO 10.9) bulon kullanlacaktr.
em
1.15 75.5 86.8 P kN = =
81.85
40.93
2
V kN = =
Profilin arlk merkezinden geen eksen ile bulon ekseni arasndaki dmerkezlikten
oluan kuvvet :
( ) 81.85 4.50 2.26
30.56
3 2.0
H kN

= =

Bileke bulon kuvveti :
2 2
em
40.93 30.56 51.07 86.8 R kN kN P = + = < =
(a) aprazn eksenel ekme kapasitesi.

1
u1
235 10.62 10 249.6 N kN
= =
0
= 2.0) meydana gelen apraz
eksenel kuvveti.

u2
2.0 81.85 163.7 N kN = =
(c) Dm noktasna birleen, basn etkisindeki 140 140 8 dikme ubuu tarafndan
sz konusu apraza aktarlabilecek en byk kuvvet (ubuklar arasndaki a: ).

1
bem
u3
1.7 1.7 63.7 41.6 10
541.5
cos 0.832
A
N kN

= = =
163.7 N kN =
deerini salayacaktr. Bu kuvvetten oluan bileke bulon kuvveti
13/23

u
163.7
51.07 102.1 1.7 75.5 128.4
81.85
R kN kN P = = < = =
a) Dikme ubuklarnn birleim detay
Birleime etkiyen en byk eksenel kuvvet :
min
62.17 N kN =
Enkesit profili : 140 140 8
Seilen dm levhas kalnl : t = 10 mm
Birleimde 2M20 (ISO 10.9) bulon kullanlacaktr.
em
1.15 75.5 86.8 P kN = =
Bulonlar profil eksenine gre simetrik olarak yerletirilecektir.
em
62.17
31.08 86.8
2
V kN kN P = = < =
(a) Dikme ubuunun eksenel basn kapasitesi.

1
u1
1.7 63.7 41.6 10 450.5 N kN
= =
0
= 2.0) meydana gelen dikme
eksenel kuvveti.

u2
2.0 62.17 124.3 N kN = =
(c) Dm noktasna birleen, ekme kuvveti etkisindeki L 80 80 8 diyagonal
ubuu tarafndan sz konusu apraza aktarlabilecek en byk kuvvet (ubuklar
arasndaki a: ).

1
u3
235 10.62 10 0.832 207.6 N kN
= =
124.3 N kN =
deerini salayacaktr. Bu kuvvetten oluan bulon kuvveti

u
124.3
62.2 1.7 75.5 128.4
2
V kN kN P = = < = =
Deprem Ynetmelii Madde 4.7.2.3 ve Madde 4.6.3.3e uygun olarak, dikme ve
diyagonal ubuklarn dm noktasna birletiren levhalarn dzlemi iindeki eilme
kapasitesi, dm noktasna birleen ubuun eilme kapasitesinden daha az olmayacak ve
dm noktas levhasnn dzlem dna burkulmasn engelleyecek nlemler alnacaktr.

13/24
13.11 Kolon-Kiri Birleim Blgesinin Tasarm
Sneklik dzeyi normal ereve sistem olarak tasarlanan (D) aks erevesinin (baknz,
ekil 13.3a) kolon-kiri birleim blgesi Deprem Ynetmelii Madde 4.4.2ye uygun
olarak boyutlandrlacaktr.
Madde 4.4.2.1e gre, birleimin dey yklerden ve dey ykler ile depremin ortak
etkisinden oluan
M
G+Q
= 344.7 kNm M
G+Q+E
= 388.7 kNm (baknz, Blm 13.7)
T
G+Q
= 95.3 kN T
G+Q+E
= 99.0 kN
i kuvvetleri altnda yeterli dayanma sahip olduunun gsterilmesi gerekmektedir.
Kiri-kolon birleim blgesinin oluturulmas iin, Deprem Ynetmelii Bilgilendirme
Eki 4.A.2.4te verilen Kaynakl Kiri-Kolon Birleim Detay uygulanacaktr. Madde
4A.2.4te belirtildii gibi, bu detay sneklik dzeyi normal erevelere koulsuz olarak
uygulanabilmektedir.
Kaynakl kiri-kolon birleim detaynda, kiri balk levhalarnn kolona birleimi tam
penetrasyonlu kt kaynak ile salanacaktr. Kt kaynak kalnl, kiriin balk levhas
kalnlna eit olarak, a = 19 mm seilecektir. Kiri gvde levhas ise, en az gvde levhas
kalnlna (t
w
= 12 mm) eit kalnlkta bir kayma levhas kullanlarak, ift tarafl a = 8 mm
kalnlkl ke kayna ile kolona balanacaktr.
Bylece, birleim detaynn kapasitesinin, en az birleen kiriin kapasitesine eit olmas
salanmaktadr.
Kayma Blgesi Kontrolleri
a) Deprem Ynetmelii Madde 4.4.2.3(a) uyarnca, kayma blgesinin gerekli V
ke
kesme
dayanm

3
p xp a
2 1756 235 10 825.3 M W kNm

= = =

ke p
b ort
1 1 1 2
0.8 0.8 825.3 935.3
0.60 8.00
V M kN
d H
| |
| |
= = =
| |
\
\

( )
G+Q 0 E
95.3 2.0 99.0 95.3 102.7 T T T kN = + = + =
eklinde hesaplanan V
ke
ve T kesme kuvvetlerinden kk olanna eittir.
Kayma blgesinin V
p
kesme kuvveti kapasitesi ise

2 2
3 cf cf
p a c p
b c p
3 3 220 19
0 6 1 0 6 235 600 12 0 1 10
600 600 12 0
b t
V d t
d d t

(
(

= + = +
(
(

(

. . .
.

p
1071 102 7 V kN kN = > .
b) Deprem Ynetmelii Madde 4.4.2.3(c) ve Madde 4.3.4.3(c) uyarnca, kolon gvde
levhasnn kalnl
13/25

( )
min
2 600 600
12.0 13.3
180 180
u
t mm mm
+
= < = =
olduundan, gvde levhas her iki yzne ilave edilecek t = 10 mm kalnlkl levhalar ile
takviye edilecektir. Bu levhalar kolon gvde lehasna kaynaklanarak birlikte almalar
salanacak, ayrca kolon balk levhalarna tam penetrasyonlu kt kaynakla balanacaktr.

c) Deprem Ynetmelii Madde 4.4.2.4 ve Madde 4.3.4.4 uyarnca, t
cf
= 19 mm olan
kolon balk kalnl

c f bf bf
0.54 0.54 220 19 34.9 t b t mm = =
ve

bf
c f
220
36.7
6 6
b
t mm = =
koullarnn her ikisini de salamadndan, sreklilik levhalarna gerek olmaktadr.
Sreklilik levhalarnn kalnl t = 20 mm olarak seilmi ve bylece kiri balk
kalnlndan (t
bf
= 19 mm) daha az olmamas salanmtr.
(D) aks erevesi kolonunun (baknz, ekil 13.3a) temel balant detay, Deprem
Ynetmelii Madde 4.9a uygun olarak boyutlandrlacaktr.
Boyutlandrma, (D) aks ereve kolonunun alt ucunda, en elverisiz olan dey ykler +
deprem yklemesi (G + Q E
x
+ 0.3 E
y
yklemesi) iin gerekletirilecektir.
Dey sabit ykler, hareketli ykler ve deprem etkilerinden dolay kolonun alt ucunda
oluan i kuvvetler (kesit zorlar) ile toplam i kuvvetler :
N
G+Q
= 127.9 kN
N
Ex
= 4.4 kN
N
Ey
= 82.9 kN N
G+Q+E
= (127.9 + 4.4 + 0.382.9) = 157.2 kN (basn)
M
G+Q
= 209.3 kNm
M
E
= 88.6 kNm M
G+Q+E
= 297.9 kNm
T
G+Q
= 69.3 kN
T
E
= 16.6 kN T
G+Q+E
= 85.9 kN
Buna gre, kolon taban kesitinde, en elverisiz olan dey ykler ve depremin ortak etkisi
altnda, G + Q + E yklemesinden oluan
M
G+Q+E
= 297.9 kNm
N
G+Q+E
= -157.2 kN
T
G+Q+E
= 85.9 kN
uygulanarak, detay tasarm yaplacaktr.
grld gibi, detayn oluturulmasnda 30450800 mm taban levhas, 15250800 mm
dey yk aktarma levhalar ve 23 adet M24 (ISO 10.9) ankraj bulonu kullanlmaktadr.
13/26
kuvvetleri

297.9 157.2 0.30
385.8
0.30 0.35
T kN

= =
+
, 385.8 157.2 543.0 C kN = + =

em
385.8
128.6 1.15 127 146.0
3 3
T
P kN kN P = = = < = =


3
2
c
543.0 10
6.03 /
200 450
N mm

= =

4
5
0
600 50 50 50 50
2
2
0
1
0
0
1
0
0
5
0
5
0
1
7
5
1
7
5
800
1
5
1
5
6M24 (ISO 10.9)
10
(tipik)
taban levhas
( / 30)
400 200 200
50 350
T
C
300 100
c
N
M
h= 250

gerilme
13/27

6.03 100 100
15075 /
4
m Nmm mm

=

2 2
em 2
15075
100.5 / 1.15 141 /
1 30
6
m
N mm N mm
W
= = = < =

deerini almaktadr.
Kolon kesit zorlarnn taban levhasna aktarlmasn salayan dey yk aktarma
levhalarn kolonlara balayan kaynaklardaki gerilmeler tahkik edilecektir.

( ) ( )
v
c cf
157.2 297.9
295.7
4 2 4 2 0.60 0.019
N M
P kN
d t
= + = + =

kaynak gerilmesi:

( )
3
2 2
k k,em
295.7 10
64.3 / 1.15 110 /
2 10 250 2 10
N mm N mm
= = < =

Ankraj bulonlarnn emniyetle aktarabilecei kesme kuvveti (srtnme katsays: = 0.55)

em em G+Q+E
0.55 6 146.0 481.8 85.9 T P kN kN T = = = > =
Yukardaki tahkiklere ek olarak, temel balant detaynn kapasitesi aada tanmlanan i
kuvvetlerden kk olanlarn da salayacaktr.
a) Temele birleen kolonun eilme momenti ve eksenel kuvvet kapasitelerinin 1.1D
a

katna eit olan eilme momenti ve normal kuvvet.
Kolonun eilme momenti kapasitesi (plastik moment) ve eksenel kuvvet kapasitesi:

3
p xp a
2 1756 235 10 825.3 M W kNm

= = =

1
p a
156 235 10 3666 N A kN

= = =
a
1.2 D =

a p
1.1 1.1 1.2 825.3 1089.0 D M kNm = =

a p
1.1 1.1 1.2 3666.0 4839.0 D N kN = =
b) Madde 4.2.4te tanmlanan arttrlm ykleme durumlarndan dolay kolon taban
kesitinde meydana gelen eilme momenti ve normal kuvvet.
G + Q+
0
E yklemesi iin:
G+Q 0 E
209.3 2.0 88.6 386.5 M M M kNm = + = + =
( )
G+Q 0 E
127.9 2 4.4 0.3 82.9 186.4 N N N kN = + = + =
Buna gre, temel balant detaynn tama kapasitesi
M = 386.5 kNm ve N = 186.4 kN
13/28

386.5 186.4 0.30
508.6
0.30 0.35
T kN

= =
+
, 508.6 186.4 695.0 C kN = + =

u
508.6
169.5 1.7 127 215.9
3 3
T
P kN kN P = = = < = =

3
2
c
695.0 10
7.72 /
200 450
N mm

= =

gerilme:

7.72 100 100
19300 /
4
m Nmm mm

=

2 2
a 2
p
19300
85.8 / 235 /
1 30
4
m
N mm N mm
W
= = = < =

Kolon kesit zorlarnn taban levhasna aktarlmasn salayan kaynaklardaki gerilmeler
G + Q +
0
E yklemesi iin kontrol edilecektir.
186.4 N kN = , 386.5 M kNm =

( ) ( )
v
c cf
186.4 386.5
379.2
4 2 4 2 0.60 0.019
N M
P kN
d t
= + = + =

kaynak gerilmesi:
( )
3
2 2
k k,u
379.2 10
82.4 / 1.7 110 /
2 10 250 2 10
N mm N mm
= = < =

1
BLM 1 ve BLM 2
GENEL HKMLER ve
DEPREME DAYANIKLI BNALAR N
HESAP KURALLARI
Prof. Dr. Erkan zer
1. Ynetmelik kapsamnn geniletilmesi (Madde 1.1)
a) deprem blgelerinde yeni yaplacak binalar
b) deprem ncesinde veya sonrasnda performans
deerlendirilecek ve glendirilecek olan mevcut
binalar (Blm 7)
2. Komu katlar aras rijitlik dzensizliine (yumuak kat)
ilikin tanmn ve snrn deitirilmesi (Madde 2.3.2.4 c)
3. Tayc sistemin dey elemanlarnn sreksizliine
ilikin koullarn deitirilmesi (Madde 2.3.2.4 c)
st katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasna
hibir zaman izin verilmez.
4. Farkl dorultularda birbirinden farkl R katsaylar
kullanlmas ve buna ilikin koullar (Madde 2.5.1.3)
5. Bina ykseklii boyunca birbirinden farkl R katsaylar
kullanlmasna ilikin koullar (Madde 2.5.5.2)
6. Tayc sistem davran katsaylarnn (R) yeniden
tanmlanmas (Tablo 2.5)
a) deprem yklerinin tamamnn balantlar tersinir
momentleri aktarabilen erevelerle tand
prefabrike betonarme binalar
b) kolonlar stten mafsall tek katl prefabrike
betonarme binalar
c) deprem yklerinin prefabrike veya yerinde dkme
perdelerle tand binalar
d) deprem yklerinin prefabrike veya yerinde dkme
perdeler ve balantlar tersinir momentleri
aktarabilen prefabrike erevelerle tand binalar
e) kolonlar stten mafsall tek katl elik binalar
f) merkezi aprazl elik perdeler
g) deprem yklerinin elik ereveler ve merkezi elik
aprazl perdeler ile tand binalar
2
7. Edeer deprem yk ynteminin uygulanabilecei
binalarn ykseklik snrlarnn yeniden tanmlanmas
(Tablo 2.6)
8. Kar ykleri iin (n) hareketli yk katlm katsaysnn
ak olarak tanmlanmas (Madde 2.7.1.2)
9. Ek edeer deprem yknn yeniden tanmlanmas
(Madde 2.7.2.2)
10. Binann birinci doal titreim periyodunun belirlenmesi
(Madde 2.7.4) ve yksek yaplarda doal periyodun
snrlandrlmas (Madde 2.7.4.2)
11. Elemanlarn asal eksenleri dorultularndaki i
kuvvetlerin, tayc sisteme ayr ayr etkitilen, x ve y
dorultularndaki depremlerin ortak etkisi altnda
hesaplanmas (Madde 2.7.5)
E1 = Ex 0.3 Ey E2 = 0.3 Ex Ey
12. Mod Birletirme Yntemi ile hesaplanan byklklere
ilikin altsnr deerlerinin yeniden tanmlanmas
(Madde 2.8.5)
a) A1, B2 veya B3 tr dzensizliklerin en az birinin
mevcut olmas halinde: = 0.90
b) dzenli binalarda: = 0.80
13. Zaman Tanm Alannda Hesap Yntemleri uygulanmas
halinde kullanlacak olan yapay, kaydedilmi ve
benzetirilmi deprem yer hareketlerinin tanmnn ve
salamas gereken koullarn geniletilmesi
(Madde 2.9)
14. Greli kat telemelerinin snrlarnn yeniden
15. Deprem derz boluklarnn hesabnda esas alnacak olan
yerdeitirmelerin yeniden tanmlanmas
(Madde 2.10.3.1)
16. Yapsal kntlara, mimari elemanlara, mekanik ve
elektrik donanma etkiyen deprem yklerinin yeniden
BLM 3
BETONARME BNALAR N
Prof. Dr. Erkan zer
3
1. Betonarme binalarda kullanlacak malzemelere ilikin
koullarn deitirilmesi (Madde 3.2.5)
a) deprem blgelerindeki tm betonarme binalarda en
az C20 snf beton kullanlmas
b) vibratr kullanmna ilikin koullar
c) nervrsz donat kullanmnn kstlanmas (etriye,
iroz ve deme donats dnda)
d) donatnn kopma ve akma dayanmlar arasndaki
orann alt snrnn 1.15 olarak deitirilmesi
e) donatnn kaynaklanmasna ilikin koullar
2. Kolonlarda brt enkesit alanna ilikin koulun
deitirilmesi (Madde 3.3.1.2)
Ac N/(0.50fck)
koulunun dey ykler ve depremin ortak etkisi altnda
kontrol edilmesi (yk gvenlik katsaylar ile arttrlm
dey ykler iin kontrolun TS500 Betonarme
Standardna braklmas)
3. Konsol kolonlarda sarlma blgesinin tanmlanmas ve
enine donatnn temel iinde devam ettirilmesine ilikin
koullar (Madde 3.3.4.1)
a) konsol kolonlarda sarlma blgesi uzunluunun kolon
byk boyutunun 2 katndan az olmamas
b) enine donatnn temel iinde 300 mmden ve en byk
donat apnn 20 katndan az olmayan bir ykseklik
c) anak temellere mesnetlenen kolonlarda, sarlma
blgesindeki enine donatnn anak ykseklii
4. Kolonlarda ve perde u blgelerinde etriye kollarnn
ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzakln, etriye
apnn en az 20 kat olarak deitirilmesi
(Madde 3.3.4.1a ve 3.6.5.2a)
5. Kirilerde boyuna donat dzenlenmesine ilikin baz
koullarn deitirilmesi (Madde 3.4.3.1 ve 3.4.3.2)
a) geni kolonlara birleen kirilerde boyuna donatnn
kenetlenmesi
b) kiri alt donatlarnn komu akla uzatlmas
c) st montaj donatsnn kiri ortasndaki eklerinde zel
deprem etriyelerinin kullanlmasna gerek olmamas
4
6. Perdelerde minimum kalnlklara ilikin koullarn
yeniden dzenlenmesi (Madde 3.6.1 ve 3.6.2.1)
kalnlklar :
Kat ykseklii 6 mden byk olan ve kat yksekliinin
en az 1/5ine eit uzunluktaki elemanlarla yanal
dorultuda tutulan perdelerde perde kalnl, yanal
dorultuda tutulduu noktalar arasndaki yatay
uzunluun en az 1/20sine eit olabilir. Ancak bu
kalnlk 300 mmden az olamaz.
u blgesi kalnlklar
7. Kritik perde ykseklii tanmnn geniletilmesi
(Madde 3.6.2.2)
8. Perdelerin kesme gvenlii hesabnda esas alnacak
kesme kuvvetinin 1.5 kat arttrlarak yeniden
9. Prefabrike binalarn balantlarnn tasarmnda esas
alnacak i kuvvetlerin arttrlmas (Madde 3.12.2.2)
a) kaynakl balantlarda : i kuvvetlerin 2 kat
b) dier balantlarda : i kuvvetlerin 1.5 kat
BLM 4
ELK BNALAR N
Prof. Dr. Erkan zer
1. Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl perdelerin
2. Merkezi aprazl perdelerde, R tayc sistem davran
katsays iin yeni deerler ngrlmesi (Tablo 2.5)
3. Tayc sistemleri her iki deprem dorultusunda farkl
olan binalarda, her iki dorultuda farkl R katsaylar
4. Dey dorultuda farkl tayc sistemler ieren elik veya
betonarme-elik karma binalarda, farkl R katsaylar
5
5. Arttrlm deprem ykleri ve o bytme katsaylar
(Madde 4.2.4 ve Tablo 4.2)
6. Yap elemanlarnn i kuvvet kapasiteleri ve birleim
elemanlarnn gerilme snr deerlerinin tanm
(Madde 4.2.5)
7. Sneklik dzeyi yksek ve normal sistemlerde enkesit
koullar (Tablo 4.3)
8. Basn kuvveti etkisindeki ubuklarda narinlik koulu
(Madde 4.6.1.2 , 4.7.1.2 ve 4.8.1.2)
9. Sneklik dzeyi yksek merkezi aprazl perdelerde
yatay yklerin dalm (Madde 4.6.2)
perdeler ve tasarm kurallar (Madde 4.8)
perdelerde ba kirilerinin tasarm (Madde 4.8.2)
12.elik erevelerde kiri-kolon birleim blgesi tasarm
ve kayma blgesine ilikin koullar (Madde 4.3.4 ve
4.4.2)
13.Merkezi elik aprazl perelerde zel apraz dzenleri
iin ek koullar (Madde 4.6.4)
14.Kapasite tasarm kavramna aklk getirilmesi
(Madde 4.3.4 ve 4.4.2)
15.Kapasite hesaplarnda arttrlm akma gerilmelerinin
(Daa) kullanlmas (Madde 4.2.3.6 ve Tablo 4.1)
16.Sadece ekme kuvveti tayacak ekilde hesaplanan
ubuklarda narinlik koulu (Madde 4.7.1.4)
17.Yeterli sneklik koullarn salayan kiri-kolon
birleim detaylar rnekleri (Bilgilendirme Eki 4A)
a) sneklik dzeyi yksek erevelerin moment aktaran
kiri-kolon birleimlerinde kullanm koullar
b)sneklik dzeyi normal erevelerin moment aktaran
kiri-kolon birleimlerinde kullanm

İMO İzmir YDY Kurs Notları Erkan Ozer

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İMO İzmir YDY Kurs Notları Erkan Ozer

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ELK YAPI SSTEMLERNN

DEPREM BLGELERNDE YAPILACAK BNALAR HAKKINDA

(baknz, Tablo 10.1)

: yalnz basn kuvveti altnda hesaplanan gerilme

(baknz, Tablo 11.1)

2800.0 840.0 3640.0 N kN = + =

(baknz, Tablo 12.1)

= = = : ba kiriinin eilme momenti kapasitesini

= = : ba kiriinin kesme kuvveti kapasitesini

ekil 13.5 Aerodinamik Yk Katsaylar ve Rzgar Ykleri

: yalnz basn kuvveti altnda hesaplanan gerilme

: yalnz basn kuvveti altnda hesaplanan gerilme

You might also like