TC.

MARMARA NVERSTES GZEL SANATLAR ENSTTS SNEMA-TV ANASANAT DALI

ZEK DEMRKUBUZ VE TUTUNAMAYANLARI BULUTA KONAN ARDI KUU

Yksek Lisans Tezi

Hazrlayan: Cafer Gebeta

stanbul, 2009

TC. MARMARA NVERSTES GZEL SANATLAR ENSTTS SNEMA-TV ANASANAT DALI

ZEK DEMRKUBUZ VE TUTUNAMAYANLARI BULUTA KONAN ARDI KUU

Yksek Lisans Tezi

Hazrlayan: Cafer Gebeta

Tez Danman: Prof. Dr. Selahattin Yldz

stanbul, 2009

NSZ Zeki Demirkubuz, yapt filmler ve hayattaki duruuyla benim gibi sinema sanatna ilgi duyan birok gen iin model olan, rnek alnan bir isim. Zeki Demirkubuz, sinemasna ilgi duyan ve kendisine referans alan biri olarak Demirkubuz sinemasna daha geni bir ereveden; akademik bir bak asyla bakma istei tezimin k noktas oldu. Zeki Demirkubuz karakterleri iin kullanlan tutunamayanlar tanmlamas balamnda, sinemasn irdelemek tez almamn ana eksenini oluturdu. Tandm, birlikte altm ve sinemasndan etkilendiim birine kar objektif olmann ilk etapta beni zorladn sylemeliyim. Bilimsel bir alma hazrlamam ve bunun bende yaratt objektif olma kaygs belirleyici bir rol oynad iin bununla ba etmem zor olmad. Yine Zeki Demirkubuzun karakterleriyle, ok greceli olan, tutunamayanlar kavram arasnda ba kurmak, bu kavramn iini doldurmak da beni zorlad. Grdm ki ok popler bir kavram olmasna ramen tutunamayanlar -daha zel bir balamda tutunamamak-, bilimsel bir dzlemde karlk bulup alt doldurulan bir kavram deil. Daha ok sloganvari, kiisel tanmlamalar zerinden, gnlk dilde kullanlan bir tabir. Zeki Demirkubuz hakknda grsel ve yazl basnda yer alan sylei, haber, yorum bombardmanna karn kuramsal dzeyde, derinlikli kaynan olmamas da beni en ok zorlayan konu oldu. Ruken ztrkn bin bir glkle edindiim kitab, hem Zeki Demirkubuz ve sinemas hakknda yazlan ilk ve tek kitap olmas hem derli toplu bilgilerin yer almas asndan son derece faydal bir kaynak oldu. Zeki Demirkubuzla ilgili rastladm nitelikli sylei, haber ve yorumlarn yan sra yeniden tek tek izlediim filmleri de tez almam iin nemli bir kaynaka ilevi grd. Aratrmamn erevesinin geni olmas buna karlk kiisel sebeplerden dolay hazrlk iin ge balamam sre asndan beni zorlad. Kstl zamanda Zeki Demirkubuzla ilgili kapsaml bir aratrmann ardndan kitaplarn okuduum Ouz Atay, Camus, Dostoyevski gibi isimlerin yan sra Varoluuluk, Minimalizim gibi

kuramlar zerinde yeniden gemek, okumalar yapmak ardndan kendi bak amyla btn bu bilgileri aktarmak sandmdan ok daha uzun bir zaman ald. Youn i tempomla birlikte zellikle son iki ayda geceli gndzl bir alma yapmam gerekli oldu. Yanmda ailem, dostlarm ve hocalarm olmasa ksa srede bu aratrmay bitirmem kolay olmazd herhalde. Aratrmamn metin ksmnn yan sra snrl olanaklar iinde ektiim tez filmim Buluta Konan Ard Kuu iin bandan sonuna bana destek veren ablalarm ehriban ve Kezban Gebeta, benden yardmlarn hibir zaman esirgemeyen arkadam Ozan Demir, Nilgn Atlgan, Zafer Yava, daym Arif Koar, dostlarm ve aileme minnet borluyum. Aratrma almamn hem metin ksmnn hem tez filmimim hazrlk ve ekim aamalar dahil btn srelerinde deerli grleriyle bana katkda bulunan, desteini hi eksik etmeyen sevgili hocam Tez Danmanm Prof. Dr. Selahattin Yldza ve bana emei geen tm hocalarma, ilgi ve alakalar iin ok teekkr ediyorum.

II

NDEKLER NSZ ............................................................................................................................. I NDEKLER ............................................................................................................... III ZET .............................................................................................................................. VI SUMMARY ...................................................................................................................VII GR .......................................................................................................................... VIII 1. TRKYEDE 1990LI YILLARDA SNEMA .......................................................... 1 1.1. 1990LI YILLARIN TRKYESNE GENEL BR BAKI ............................... 1 1. 2 1990 SONRASI TRK SNEMASI ................................................................... 4 1.2.1 GEN YNETMENLER KUAI VE ZEK DEMRKUBUZ............... 6 2. ZEK DEMRKUBUZ VE TUTUNAMAYANLARI ................................................ 8 2.1. ZEK DEMRKUBUZUN HAYATI.................................................................... 8 2.2. DNCE DNYASI ........................................................................................ 12 2.3. SNEMA DL ..................................................................................................... 14 2.4. SNEMASINA ETK EDEN UNSURLAR ......................................................... 16 2.4.1. BRESSON, TARKOVSK ETKS ........................................................... 17 2.4.2. LHAM KAYNAI DOSTOYEVSK ...................................................... 19 2.4.3. VAROLUULUK VE CAMUSNUN ETKS ...................................... 21 2.4.4. DEMRKUBUZ VE MNMALZM ........................................................ 24 2.5. SNEMA ANLAYII........................................................................................... 25 2.6. AUTEUR BR YNETMEN OLARAK DEMRKUBUZ ................................. 26 2.7. DEMRKBUZ SNEMASININ SMGELER ................................................... 28 2.8. DEMRKUBUZ KARAKTERLERNN GENEL ZELLKLER ................... 40 2.9. EDEBYATTA TUTUNAMAYANLAR ............................................................ 45 2.10. BR KAVRAM OLARAK TUTUNAMAMAK ............................................... 49 2.11. TUTUNAMAMAK BALAMINDA DEMRKUBUZ KARAKTERLER .... 51

III

3. ZEK DEMRKUBUZ FLMLERNN ZMLEMES VE KARAKTERLERN TAHLL ......................................................................................................................... 53 3.1. C BLOK ............................................................................................................... 53 3.1.1 KONUSU .................................................................................................... 53 3.1.2 ZMLEMES ........................................................................................ 56 3.2. MASUMYET ..................................................................................................... 60 3.2.1. KONUSU ................................................................................................... 61 3.2.2. ZMLEMES ....................................................................................... 65 3.3. NC SAYFA ............................................................................................... 70 3.3.1. KONUSU ................................................................................................... 70 3.3.2. ZMLEMES ....................................................................................... 73 3.4. YAZGI ................................................................................................................. 77 3.4.1. KONUSU ................................................................................................... 78 3.4.2. ZMLEMES ....................................................................................... 82 3.5. TRAF ................................................................................................................. 86 3.5.1. KONUSU ................................................................................................... 87 3.5.2. ZMLEMES ....................................................................................... 89 3.6. BEKLEME ODASI.............................................................................................. 93 3.6.1. KONUSU ................................................................................................. 94 3.6.2. ZMLEMES ..................................................................................... 96 3.7. KADER .............................................................................................................. 100 3.7.1. KONUSU ................................................................................................. 100 3.7.2. ZMLEMES ..................................................................................... 105 4. BULUTA KONAN ARDI KUU FLM .......................................................... 111 4.1. KONUSU ........................................................................................................... 111 4.2. AMA ................................................................................................................ 111 4.3. SYNOPSS ......................................................................................................... 114 4.4. EKM YNTEMLER VE BMSEL YAPI................................................ 115 4.4.1. MEKAN SEM..................................................................................... 115 4.4.2. OYUNCU SEM .................................................................................. 117

IV

4.5. TREATMENT ................................................................................................... 119 4.6. SENARYO ......................................................................................................... 122 4.7. ALIMA TAKVM ....................................................................................... 128 4.8. EKM VE KURGU EKPMANLARI ............................................................. 128 4.9. FLMN KNYES .......................................................................................... 129 SONU ......................................................................................................................... 130 KAYNAKA ............................................................................................................... 133 EK: DEMRKUBUZ FLMOGRAFS ...................................................................... 136

ZET Zeki Demirkubuz ve Tutunamayanlar adl tez almam genel olarak Demirkubuzun sinema karakterlerini tutunamayanlar tanmlamas balamnda ele almaktadr. 1990l yllarda Gen Ynetmenler Kua olarak nitelendirilen akm iinde yer alan Zeki Demirkubuzun sinemasn iyi tahlil etmenin en doru yolu, o dnemin Trkiyesinin fotorafn yanstarak bunun sinemaya olan etkilerini ortaya koymak olduundan tez almasnn ilk blm buna ayrlmtr. Bu erevede tez almasnn Trkiyede 1990l Yllarda Sinema balkl ilk blmnde; 1990l yllar Trkiyesi ele alnarak sosyal, kltrel, siyasal ve toplumsal dzlemde yaanan deiimlere yer verilmitir. Bunun Trk sinemasna etkisinden sz edilerek Trk sinemasna genel bir perspektif iinde baklm ve Gen Ynetmenler Kua irdelenmitir. almann Zeki Demirkubuz ve Tutunamayanlar baln tayan ikinci blmnde ise; Demirbuzun hayat, dnce dnyas, sinema dili, sinemasna etki eden unsurlar, sinema anlay, sinemasnn sembolleri, auteur olarak Demirkubuz ve sinema karakterlerinin genel zellikleri ele alnmtr. Yine bu blmde tutunamayanlar ilk kez Ouz Atayla gndeme geldiinden ncelikle edebiyatta, Ouz Atayn Tutunamayanlar roman balamnda ele alnarak Atay ve Tutunamayanlar roman mercek altna alnmtr. Tutunamayanlar kavramsal dzlemde tanmlandktan sonra Atayla Demirkubuz karlatrlarak Zeki Demirkubuzun karakterlerinin bu balamda genel bir tahlili yaplmtr. nc blmde ise Demirkubuzun yedi filminin konusu anlatlarak zmlemesi yaplmtr. Zeki Demirkubuz Filmlerinin zmlemesi ve Karakterlerin Analizi balkl bu ksmda, ektii yedi filmindeki barol ve yan rollerdeki karakter ele alnarak analiz edilmitir. Demirkubuzun son filmi Kskanmak henz gsterime girmedii iin bu alma ierisinde yer almamtr.

VI

Tez almasnn son blmde Buluta Konan Ard Kuu adl filmim bu erevede kurumsal ve biimsel zellikleriyle tartlm; filmimin amac, ortaya konulma sreci, ekim teknikleri ve biimsel yaps anlatlmtr.

VII

SUMMARY

My thesis named Zeki Demirkubuz ve Tutunamayanlar generally analyzes Demirkubuzs cinema characters in relation to tutunamayanlar (those who cannot survive). Zeki Demirkubuz is placed in the current of Young Directors in the 1990s. Therefore, the best way for me to be able to analyze his cinema was by reflecting the geography of Turkey and its effects on cinema so the first part of the study was allocated for this purpose. In this respect, in the first part of the study titled Cinema in Turkey in 1990s, Turkey of 1990 was analyzed by evaluating changes experienced on social, cultural, political and societal levels. Then, the effects of these on the Turkish cinema were analyzed and the Turkish cinema was looked at from a general perspective and The current of young directors was analyzed. In the second part of the study titled Zeki Demirkubuz and Tutunamayanlar, Demizkubuzs life, ideas, cinema language, the factors that affected his cinema, his understanding of cinema, cinema symbols, Demirkubuz as an auteur, and the general features of his cinema characters were analyzed. Again, since the concept of tutunamayanlar came into attention for the first time with Ouz Atay, Atays novel Tutunamayanlar and the concept of tutunamayanlar were analyzed. After defining the concept of tutunamayanlar on a conceptual level, Atay and Demirkubuz were compared and Demirkubuzs characters were analyzed in this respect. In the third part, Demirkubuzs seven movies were described and analyzed. In this section named The Analysis of Zeki Demirkubuz films and Characters, the characters of seven lead and side roles in his seven films. Since Demirkubuzs latest movie Kskanmak (Jealousy) has not been released yet, it was not included in this study.

VIII

In the last part of this study, the movie Buluta Konan Ard Kuu (The Thrush that landed on a cloud) wasa discussed for its a conceptual and formal characteristics, and the purpose of the movie, how long it took to shoot it, shooting techniques, and its structural features were reported.

IX

GR Zeki Demirkubuz, filmleri ve hayattaki duruuyla benim gibi sinema sanatna ilgi duyan birok gencin kendisine hep model ald, yknd bir isim olmutur. Kendimi ifade etmenin en nemli yollarndan biri olarak grdm sinemayla ilk anlaml balar kurmamda, Zeki Demirkubuzun nemli bir etkisi oldu. Filmleri, yaptklar, projeleri, syledikleri daima ilgimi ekti; beni etkiledi. Kendimle yaptm isel hesaplamalarda, hayata dair kafamda oluan soru iaretlerinin altn izmemde, sinemaya bak amda, ektiim ksa filmlerde Zeki Demirkubuzun filmlerinin etkisini ve dolayl olsa da katksn inkar etmem mmkn deil. Demirkubuzdan etkilenen ve kendisine referans olarak alan birok gencin yaad doal bir sre olsa gerek. inde bulunduum dizi ve sinema piyasas nedeniyle kendisiyle tanma ve ksa bir sre de olsa birlikte alma frsat da buldum. Zeki Demirkubuz, benim -pek ok kii- iin hep hayatn kysnda, kaybeden, tutunamayan kk insanlarn yklerini anlatan biri oldu. Bunu da hibir angajmana yer vermeden, sahici olmaya alarak, hatta bunda srar ederek yapyordu. mazlum poplizmi deildi yapt; sistemin ezdii insanlarn kendi ilerinde inanlmaz kyclklar olduu gereini de filmlerinde tokat gibi yzmze arpyordu. Yllar nce Ouz Atayn okuduum Tutunamayanlar roman, iimi actm, gnlerce etkisinde kalmtm. Hep bir tutunamayan olarak algladm nedense Atay. Farkl dnyalardan insanlar konu edinmesine ramen Demirkubuzun filmleri de bende ayn etkiyi brakyordu. Tez konumu belirlerken, zerinde ok fazla dnmeye gerek kalmamt; Zeki Demirkubuzun sinemasn ve karakterlerini tutunamamak kavram balamnda ele almak istedim. Tandm, birlikte altm daha da nemlisi etkilendiim Demirkubuz ve sinemasna kar objektif olmann, bilimsel bir bak asyla bakmann beni balangta biraz zorladn itiraf etmeliyim. Bilimsel bir alma yapmamn bende yaratt objektif olma kaygs asl belirleyici olduu iin bununla ba etmem zor olmad.

Demirkubuzu kiisel olarak tanmamn yan sra btn filmlerini defalarca izlemi ve hakknda rastladm eyleri ilgiyle okuyan biri olarak sinemas hakknda belli bir bilgi birikimim vard. Fakat bu altyap Demirkubuzun sinemasn kuramsal dzeyde ele almak iin yeterli deildi. Btn filmlerini yeni batan izleyerek ie baladm. Zeki Demirkubuzun internet sitesi, blogunun yan sra, televizyon, gazete, edebiyat, sinema ve haber dergilerinde kendisiyle yaplan syleiler, hakknda kan haberler, akademisyen, sinema ve ke yazarlarnn eletiri ve yorumlarnn ounu okumaya altm. Grnrdeki kaynak bolluu ve bilgi bombardmanna karn kuramsal dzeyde, nitelikli bilginin ok fazla olmamas beni zorlayan konu oldu. Ruken ztrkn, Zeki Demirkubuzla ilgili yazd kitabnn kuramsal anlamda bana katks oldu. Fakat yeterli deildi; kafamda birok soru iareti vard. Sinemasnn beslendii damarlar net bir ekilde ortaya koymak gerekiyordu. Bunun iin de Demirkubuzun etkilendii, benim de filmlerini ilgiyle izlediim Bresson, Tarkovski gibi ynetmenler, Varoluuluk, Dostoyevski ve Camusla ilgi okumalar yapmam, ynetmenlerin filmlerini izlemem gerekti. Bresson, Tarkovski, Ouz Atay, Camus, Dostoyevski gibi isimlerin yan sra Varoluuluk, Minimalizim gibi kuramlar zerinde yeniden gemek, okumalar yapmak sandmdan ok daha uzun zaman ald. Fakat btn bu okumalar, Bresson, Tarkovskinin filmlerini yeniden seyretmem Demirkubuzun sinemasna daha derinlikli bakmam salad. Demirkubuzun dnce dnyas ve filmlerindeki Varoluu eleri daha net kavram, Bresson ve Tarkovskinin etkilerini daha net grme olana elde etmitim. Hi kukusuz sinema bir lkenin siyasal, kltrel ve toplumsal tarihinin yansmas. Bu nedenle Demirkubuz sinemasn felsefi damarnn yan sra daha iyi kavramak iin 90 yllarn Trkiyesinin yaad sosyal ve kltrel deiimleri analiz etmek, bunlarn o dnemin sinemasna etkilerini incelemek gerekiyordu. Siyasi tarih merakmn yan sra o dnemlere bizzat ahit olmam daha kavramam salad. Sinema aya iin yaptm okumalarn ardndan 90l yllarn Trk sinemas ve Ynetmen

XI

Sinemas diye tabir edilen ve Zeki Demirkubuzun da iinde yer ald akmn k srecini kafamda daha net oturtabiliyordum. 90 yllarda etkisini net bir ekilde hissettiren tketim kltr, bireycilik, parann ve hazzn ykselen deer olmas srecini Demirkubuzun hiletirilen kahramanlar, hayatn ktlk ve acmaszln yanstan alttan alta da toplum ve sistem eletirisi getiren sinemasnda daha net grebiliyordum. Tutunamayanlar, Demirkubuzun karakterleri iin ska kullanlan benim de ok yaktrdm bir nitelemeydi. Ouz Atay bu szc edebiyat dnyasna kazandrd iin ondan balamak gerekiyordu. Atay zerine okumalar yapmaya baladm. Atayn da Demirkubuz gibi Dostoyevski hayran olduunu rendiimde ardm biraz. Atay, Demirkuz gibi alt snftan, sradan insanlar deil, st snftan insanlarn, aydnlarn tutunamamasn anlatyordu. Okuduka grdm ki ister Atayn kahramanlar gibi aydn ister Demirkubuzunkiler gibi sradan olsun kaderleri hep aynyd; sistemin dnda kalm olmak, arklar iinde ezilmek, yabanclamann sonu olarak intihar etmek ya da ldrmak Hibir angajmana girmeden bireyi ve i dnyasn esas almalar gzmde ikisini daha da yaknlatrd. Demirkubuzun karakterlerinin iyi bir ekilde analiz etmenin yollarndan biri de tutunamamak kavramn tanmlamak, iini doldurmakt. Peki ama son dnemlerin en popler deyimi olan tutunamamak ne demekti tam olarak? Kimlerdi tutunamayanlar? yi bildiimi zannettiim bir konu olmasna ramen Zeki Demirkubuzun karakterleriyle, ok greceli olan, tutunamayanlar nitelemesi arasnda ba kurmak, bu kavramn iini doldurmak da beni zorlad. Grdm ki gnlk dilde ska kullanlmasna ramen tutunamayanlar -daha genel balamda tutunamamak- sistematik bir ekilde ele alnp ii doldurulan bir kavram deil. Daha ok sloganvari, kiisel tanmlamalar zerinden, gnlk dilde kullanlan bir tabir. Tutunamamak kavramn, kendi bak amdan geirip tanmlamaya altm.

XII

Artk Demirkubuzun filmlerindeki karakterleri tahlil etmek ve zmlemeler yapmak daha kolayd.Yaptm okumalar, izlediim filmlerin ardndan bu tanmlama zerinden Demirbuzun ektii yedi filmdeki karakterleri daha objektif bir ekilde tahlil etme olana elde ettim. Filmler hakknda kan eletirilerin yan sra Demirkubuzun syleilerde filmleri ve karakterlerine dair anlattklarnn da deerlendirmelerime nemli bir katks olduunu belirtmeliyim. almann snrlarnn geni olmas nedeniyle ele aldm konularda mecburen snrlamalara gittim. Fakat snrl da olsa bu alma Zeki Demirkubuzun sinema karakterlerine tutunamamak kavram balamnda bakma abasdr diyebiliriz. Zeki Demirkubuz iin hep sylene gelen kaybedenlerin sinemacs tanmlamasnn iini doldurmak iin mtevaz bir ura olarak deerlendirilebilir. Tez almamn, ynetmenin sinemasna ilgi duyanlar, daha kuramsal dzeyde bakmak isteyenler iin iyi bir referans olmasn mit ediyorum. Tez almamn dier ksm olan Buluta Konan Ard Kuunda olunu,

hayata tutundurmaya abalayan bir annenin yksn anlatmaya altm. Dardan baknca, tpk Demirkubuzun yaamn kysndaki, sradan, kk insanlar gibi onlar da... Bir anne ve hasta olu Kck bir ard aacnn, bir anneyle oul iin hayata tutunmann, sevgi ve mcadelenin anlam haline gelmesinin yksn anlatmaya altm. Filmimdeki anne hayatn zorlamalarna direnen, varolmaya alan biri. Girdii lm orucu nedeniyle saln kaybeden, annesine bal hale gelen, hayat dntrmek amacyla kt yolda artk sadece izleyicisi olan oul karakteri ise, Demirkubuzun edilgen erkek karakterleri balamnda dnlebilir. Haydarn lm orucu sonucunda annesine tpk bir ocuk gibi baml hale gelmesini, filmin banda yazdm bir metaforla anlatmaya altm: anam beni bir daha dourduunda elleri kll bir yaratktm. stten kesildiinden,

XIII

emzirememiti memesinden Haydar, inand politik dorular uruna cann kaybetmek pahasna sonuna kadar giden biri olarak Demirkubuzun trajik erkek karakterlerine karlk gelebilir mi? Bilmiyorum!.. Demirkubuzun karakterleri politik olmayan tipler. Oysa benim setiim karakter politik biriydi. Bununla politik ya da lmpen, sistemin kurgulad formatta insan olmaya direnmenin ya da bunu baaramamann bedelinin hep ayn; yitiklerin, kaybedenlerin, tutunamayanlarn dnyasnda yer almak olduunu vurgulamaya altm. Senaryodaki erkek karakterin politik biri olmas ardndan girdii lm orucu srecini politik bir angajmana girmeden olduu gibi aktarmaya altm. Yine erkek karakterin lm orucundan sonra hastalanp annesiyle birlikte yaamaya balamas srecini de duygu smrs yapmadan tamamen insani boyutuyla anlatmaya altm. Oul karakterinin drt duvar arasnda baml olduu hayatn anlamlandran tek ey ise bir ard aac, onun glgesi altnda gkyzn seyretmek. Son derece masum, naif belki de hayatta hep daha fazlasn isteyen, yetinmek bilmeyen tketim kltrnn insan iin ocuka! Yan komu Rza, ise sistemin ezdii insanlarn kendi aralarndaki kycln, zalimliin sembol. Evinin rutubet almas gerei, hakllk pay verse de yal bir kadna hakaret eden, ard aacn yerinden skp atacak kadar zalim ve vicdansz. Annenin yan komunun tm engellemelerine ramen yeniden ard aacn dikmesiyle olunu yeniden yeertmesi, hayata tutundurmas arasnda sembolik bir ba kurmaya altm.

XIV

1. TRKYEDE 1990LI YILLARDA SNEMA Bir lkenin sinemas kukusuz o lkenin iinde bulunduu siyasal, kltrel ve toplumsal ortamn yansmasdr. Dier bir ifadeyle; bir lkede toplumsal, siyasal, kltrel hatta ekonomik balamda yaanan gelimelerden ve dnmden sinemasnn etkilenmemesi mmkn deil. Ayn durum Trk Sinemas; daha zel bir ereveden bakarsak 1990l yllarda Gen Ynetmenler Kua olarak nitelendirilen akm iinde yer alan Zeki Demirkubuzun sinemas iin de geerli. Zeki Demirkubuz sinemas kiisel olduu kadar iinde bulunduu dnem ve koullar itibariyle 1990lar Trkiyesinin fotorafnn beyaz perdeye yanstmaktadr elbette. Peki 1990larda Trkiye nasl sreten geiyordu? Bunun sinemaya etkileri nasl olmutu? Bu sorularn cevab bir sonraki blmde ele alnmaya allmtr.

1.1. 1990LI YILLARIN TRKYESNE GENEL BR BAKI 12 Eyll 1980 Askeri darbesi ve ardndan balayan srele Trkiye yeni bir dneme girdi. Toplumda bir depolitizasyon sreci yaanrken 1980 sonrasnda Turgut zalla birlikte balayan serbest piyasa ekonomisi hzla yerlemeye balam; yrtlen liberal ekonomi politikalaryla tketim kltr Trkiyeyi etkisi altna almaya balamt. Kitle iletiim aralar bu dnmde son derece nemli bir rol oynuyordu. zellikle 1990larla birlikte alan zel televizyonlar, gazete, dergi satndaki art, yeni bask tekniklerinin ortaya kmas ile internet gibi yenilikler dnme ivme kazandran en nemli etkenler arasndayd. Btn bunlarn sonucu olarak reklam piyasasnn canlanmas yaanan deiimi simgelerken iletiim aralar dnyay giderek daha yakndan takip eden toplum zerinde nemli bir dnm yaratt. 1980lerden sonra kitle iletiimi alanndaki bu gelimeler, zellikle de hareketlenen reklam sektrnn tketimi pompalanmasyla insanlarn arzu ve

beklentileri artt. Ksa yoldan keyi dnmek, iyi yaamak, her eyin en iyisini kullanmak, nl ve herkes tarafndan tannan biri olmak, dnmeden-retmeden para kazanmak, haz almak ykselen deerlerdi. Bu sylemler iselletirilirken bireycilik de n plana kmaya balamt. Bir yandan yeni zenginler ve bunlarn yeni yerleim ve elence mekanlar, bir yandan da kentle btnleememi krsal kkenli kent insanlar... Ayr birer cumhuriyet gibi olan site eklindeki yerleim yerlerinin lks alveri ve elence merkezlerinin says artarken gecekondu mahalleri sonralar ise varo diye nitelendirilen yerler ise hzla halka halka geliiyor; varolarda ne tam kyl ne de tam kentli ara bir kltr ortaya kyordu. Bunun sonucu olarak snflar arasndaki uurum daha da bymt. Televizyonda grdklerini alamayan, zenginlerin dnyasna ve yaam biimine yknen ancak bir yandan da tepki duyan insan tipi yaygnlamt.
1990larda toplum 1980lerin getirdii serbestliin rahatlyla yeni kavramlarla, yeni yzlerle ve yeni dnyayla karlamtr. Birbirinden renkli, ok sesli, ok yzl ve dedikodulu TV kanallar, byk ehrin elence hayatlarnn renkli klar, daha rahat kabilen hayatn tm rengini yaamak isteyen bir genlik, bir gnde parlayp ertesi gn snen pop starlar, dzensiz yazlm ark szleri, Amerikan way of lifenn dizelerinden, sinema salonlarndan, mzik kanallarndan, toplum hayatna girmesi, konu komu dizileriyle yeralt dizilerinin ekranda boy gstermesi, ok kanall radyo ve TVler, kolay yoldan para kazanmann in aln terinin out olmas gibi farkl alandaki deiimler 90larn ehresini deitirirken ierik boalm grnm n plana kmtr. Sonuta kltrel deformasyon ve poplizm toplumsal deerlerin nne gemitir. 1

1990lara baktmzda tketim kalplar zerinden deiime uraan bir Trkiyenin yan sra eitli ynleriyle muhafazakarlam bir lke tablosu da ortaya kar. Muhafazakar partilerin peinden gidilmi, dindarlk vurgular yaygnlam,

Nigar Psteki, 1990 Sonras Trk Sinemas (1990-2005), stanbul, Es Yaynlar, Ekim 2005, s. 23-24.

geleneksel kimliklerle szel bir ba kurulmutu. Fakat dier yandan lke, tketim kalplar, dil ve gndelik ilikiler zerinden deiime uruyordu. 2 Modernleme srecini tam olarak gerekletirmeden kresellemi, bir yandan da postmodern bir toplum olmaya meyil eden bir Trkiye vardr. Kresellemeyle birlikte hzla dnen Trkiyede, toplumsal ve siyasal alanda da birtakm huzursuzluklar yaanyordu. Politik alanda koalisyonlarn, postmodern tartmalarnn olduu dnemde, Trkiye btn ynleriyle deiiyordu. Belirsizlikler huzursuzluk yaratm; bunlar Trkiyedeki ekonomik ve politik alandaki huzursuzluklarla yan yana ilerliyordu.1990lar, d politikada ise Sovyetler Birlii (SSCB)nin ortadan kalkmasnn blgesel dengeler zerindeki etkisinin yeni yeni hissedilmeye balad yllard. Krfez Savann glgesinde balayan 90larda SSCBnin yklyla sona eren souk sava srecinde Trkiyenin stratejik konumunun neminin azald kans hakimdi. D politikasnda konumunu n planda tutan bir politika gden Trkiye, AB bavurusu ve Krfez Krizi sonrasndaki tutumuyla Bat yanls politikasn srdryordu. 1990l yllarn tamamna bakldnda Krt sorunu bu dnemin son eyreine kadar nemli bir problem olarak kendisini hissettiriyordu. 90larn ikinci yarsna DYPRP koalisyonu ile balanmas nedeniyle muhafazakar akmlar da youn olarak tartlyor; siyasal ve toplumsal yaam etkileyen 28 ubat sreci lkenin gndemine oturuyordu. Bu srele birlikte Refahyol koalisyon hkmetiyle birlikte balayan siyasal slam-laik kesim gerginlii hkmetin uyarlmasyla ksmen telenmi oldu. zetle; 12 Eyll sonras yaanan depolitizasyon ve tketim kltrnn neden olduu deformasyon sonucu, marjinal dncelere sahip, hayat farkl alglayan, de dnc bir kuak yetiiyor; ehresi hzla deien Trkiyede salkl bir modernleme yerine sahip olunan kltre yabanclama ve kltrel deerlerin yitirildii, yerine pozitif kentsel deerlerin konulmad bir sre yaanyordu.
2

Can Kozanolu, Yeni ehir Notlar, stanbul, letiim Yaynlar, 2001, s. 30.

1. 2. 1990LI YILLARDA TRK SNEMASI Toplumsal dzlemde yaanan btn bu gelimelerden sinemann da

etkilenmemesi mmkn deildi. Nitekim yle de oldu. 1990lar Trkiye iin kolay olmad gibi Trk sinemas iin de kolay gemedi. 1990lar balarken Trk sinemasnn ar bir bunalm iinde olduu ve Amerikan sinemas hakimiyeti altnda ezildiini gryoruz. 1989 ylnda Warner Bros-Trkiyenin kurulmas ve The Dangerous Liaisons Tehlikeli likiler filminin Avrupayla hemen ayn anda gsterime kmasyla balayan olay, hemen ardndan UIP-United International Pictures Grubunun da Trkiyede bro amasyla gelimi, bu iki dev irket, Trkiyedeki yabanc film datmna yeni bir boyut getirmiti. Amerikan film irketlerinin faaliyetlerine balamalar, Hollywood filmlerinin dnya ile ayn anda Trkiyeye de gelmesini salamt. Ayn yl iinde, zel TV yayn da yasal ve teknolojik altyaps olmamasna ramen hayata gemi, ilk zel TV kanal Star, Show TV ve dier kanallar izleyerek Trkiye hibir salam yasal, ahlak, estetik ve teknolojik denetimin varolmad zel TV cenneti haline dnmt. Tm bu olaylar dolayl ve dolaysz olarak Trk sinemasnn retimine ok ar bir darbe vurdu. Birden devlet kanallarnn ciddi, tumturakl, hafiften otoriter, kuralc ve konvansiyonel ehresi yerine zel televizyonculuunun ok daha zgr, neeli ve popler yzn gren seyirci, ncelikle evine kapanp bu yeni TV anlaynn nimetlerini tketmeye koyulmutur. Darya kp sinemaya gittiinde ise birden balayan yeni ve parlak Amerikan damgal filmleri izlemeyi semitir. Trk sinemas bu iki yeni olgudan dolay seyircisini bakla kesilmi gibi birden yitirecektir. 3

Atilla Dorsay, Sinemamzda k ve Rnesans Yllar (Trk Sinemas 1990-2004), stanbul, Remzi Kitabevi, Mart 2005, s.12.
3

TVnin renklenmesiyle ikinci ve nc kanallarn almasn 90larn banda zel radyo-TV istasyonlarnn yayna gemeleri izlemi ve hemen devamnda da VCD ve DVD teknolojilerinin Trkiyeye gelmesi zaten zor durumda olan sinemay daha da zora sokuyordu. Trk Sinemas seyirci azl ve finansal sorunlar gibi problemlerle yz yze kalmt. 1990-1996 arasnda 311 film evrilirken 74 tanesi gsterime girebildi. Bylelikle 1990lara balarken krizde olan seyirciyle arasndaki balarn koptuu bir sinema vard. 4
90l yllarn ilk yarsndan itibaren ise Trk sinemasnda bir dnm yaanmaya; poplerlik kefedilmeye baland.Amerikan film irketleri datm ellerinde bulundurduklarndan Trk filmlerinin de tantmlarnda birtakm deiiklerin ortaya ktklar grlmektedir. Ekonomik getiriler, sinemann nne geerken, toplumsal gerekler, sinemann ele ald temel sorun ya da konular olmaktan karak ticari amala yaklaan film ierikleri haline gelmitirBu nedenle de filmlerin atlar kurulurken ticari getirileri nemli bir konuma gelmitir. Popler kltre uygun ve seyircinin beklentisine hitap eden yaptlar, medyatik kiilerle de desteklenince ilgi grdkleri kar klmaz bir olgu olarak ortaya kmtr.5

Kriz var sylemiyle balayan 90'l yllarda, uzun zamandr sinema salonlarna uzak duran izleyici, yeniden sinema kaplarna yld. 1990l yllarn sonunda sinemayla, seyircisi arasnda giderek hzlanan ilikinin balangcnda Berlin in Berlin (Sinan etin 1992) ve Amerikal(erif Gren 1993) filmler yer alr. Bu filmler, tam anlamyla kn yaand Trk sinemasnda 1990larn ilk yarsnda bu emberi kran ilk filmler oldular. Bu filmlerle balayan sre stanbul Kanatlarmn Altnda (Mustafa Altoklar 1995) ve Ekya (Yavuz Tugrul 1996) ile devam ederek Trk Sinemasna yeni bir soluk kazandrd. Bylece Trk Sinemas, Amerikan tarz tantm kampanyalar ve popler isimlerden oluan oyuncu kadrosuyla gie baarsn yakalayarak seyirciyle arasnda tekrar bir kpr kuruyordu.

4 5

Nigar Psteki, a.g.k, s.31. Nigar Psteki, a.g.k, s.32.

Ekyann 2.5 milyon izleyiciye ulamas Trk sinemasnn 90larn bandaki kt gidiatndan kurtulmasnn en somut iareti olmutu. zellikle son yllarda karmza kan stanbul Kanatlarmn Altnda, Ar Roman, Ekya, Propaganda, Kahpe Bizans, Gle Gle, Komser ekspir, Vizontele ve Her ey ok Gzel Olacak gibi yapmlar, teknik kaliteyi ne kararak, poplist bir anlatm yolunun peinden gittiler. Bu yolla ulusal alanda prestij kazanan Trk sinemas, uluslararas poplaritesini bu dnemde kazand. Bu filmler. ierik olarak fazla zengin olmasalar da sradan izleyicileri saflarna alarak giede baar saladlar.

1. 2.1 GEN YNETMENLER KUAI VE ZEK DEMRKUBUZ 1990l yllarda poplere yakn duran bu filmlerin yannda alternatif sinema araylar da kendisine yer buldu. 90 sonrasnda geleneksel Yeilam tarzna ve retim biimine kar durarak kendi sinemasn oluturmaya alan, kendilerine yeni bir kulvar aan bir kuak bulunuyordu. Popler kltrden ve kalplam hikaye anlatma biiminden uzak duran, kiisel sluplarn oluturan bu ynetmenler, seyirci beenisinden ziyade kendilerini anlatma yollarn semilerdi. Yeni kuak gen ynetmenlerin film retmedeki farkl tavrlar bamsz olarak nitelendirilmelerine neden oldu. Ortaya kan rnler toplumun iindeki bireyi inceleyen, sradan insann sunumunu yapan ve bir anlamda gerei yeniden reten filmlerdi. 6 Ecinsellik, trban ve Krt sorunu gibi birok konu ve tema, zellikle yeni kuak ynetmenler tarafndan ilendi. Reis elik, Yeim Ustaolu, Handan peki, Kazm z gibi ynetmenler tartlan konular filmlerine tadlar.

Nigar Psteki, Trk Sinemasna Yeni Bir Bak:Ynetmen Sinemas, stanbul, Es Yaynlar, Aralk 2005, s.14.

Politik yn ar basan, tartma ortam salamaya alan ynetmenlerin yannda daha bireysel, kendi hayatlarndan, deneyimlerinden faydalanarak film eken ynetmenler de yeni kuan nemli sinemaclar arasnda yer aldlar. Geleneksel karakterlerin aksine marjinal ve anti-kahramanlar bu ynetmenlerin sinemasnda belirleyici oldu. Bu ynetmenler kk btelerle yapm olduklar filmleriyle yurtdnda zellikle Avrupadaki festivallerde adlarn duyurdular. Nuri Bilge Ceylan, Serdar Akar, Dervi Zaim hatta yurtdnda yaayan Ferzan zpetek ve Fatih Akn gibi ynetmenleri bu kategoriye sokabiliriz. Yeni kuak ynetmenler arasnda nemli bir dier isim ise Zeki Demirkubuzdur. zellikle toplumda kendilerine yer bulamam kk, sradan insanlarn hayatlarn filmlerinde konu edilen Demirkubuz, film retim tarz ve kendine has sinema diliyle olduka farkl bir yerde durur.

2. ZEK DEMRKUBUZ VE TUTUNAMAYANLARI Zeki Demirkubuzun sinemas iin sylenegelen tutunamayanlarn sinemas nitelemesi tahlil etmeden nce Demirkubuzun sinemasna pek ok adan bakmakta fayda var. Zira bu kanmzca hem tutunamayanlarn sinemas nitelemesinin iini doldurmak hem de Zeki Demirkubuz sinemasnn daha iyi anlalmas iin son derece gerekli. te yandan Zeki Demirkubuzun yaam yks ve dnce dnyas, hayata bak asn iyi okumak da sinemasn daha iyi zmlemek asndan son derece nemli.

2.1. ZEK DEMRKUBUZUN HAYATI Zeki Demirkubuz,1 Ekim 1964te Ispartada dodu. Trkiyedeki herhangi bir aileden farkl bir aile deildir onunkisi de... Babas halclkla urar, annesi ise ev hanmdr. Drt kardein en bydr. lkokulu Ispartada okur. Ardndan Isparta Gnen retmen Okuluna gider. Bu okul, Demirkubuzun hayatnda belirleyici bir rol oynar. Siyasi fikirlerle ilk kez burada tanr. Sosyalist olmasnn tek nedeni ise gururdur. Hep sosyalistler hakszla urar, ac eker, dvlrd. Ben de inandm iin deil, onlar daha iyi insanlar olarak grdm, sevdiim iin hep yanlarnda yer aldm diyecek kadar ak szldr. Siyasi olaylara karr. Orta nc snftayken ilk kez hapse girer; iki gn yatar. ki yl st ste kalnca yatllk hakk elinden alnr. Ailesi bir yl nce stanbula yerlemitir. ki yl sonra da Demirkubuz stanbula gelir. Fakat okulla ba kesilmez. ki yl sonra siyasi koullarn biraz dzelmesi zerine Ispartadaki okula yeniden balar. Ortaokulu bitir. Lise iin tekrar stanbuldaki ailesinin yanna yerleir. Fakat sadece lise birin ilk dnemine kadar okuyabilir. Demirkubuzun politik ilgisi daha da artmtr. 80lere kadar fabrikada ve tekstil atlyelerinde iilik yapar.

12 Eylle birlikte 17 yandayken rgt yelii suundan yakalanr. 3 yl hapis cezasna arptrlr. Fiziksel ve psikolojik ikence grr. Cezaevinin Demirkubuz zerinde ok nemli bir etkisi olur. Entelektel birikimini bu srete edinir. Edebiyatla ilk kez burada tanr. Btn edebiyat klasiklerini okur. zellikle Dostoyevskiden ok etkilenir. Kendi deyimiyle, hayata, kendisine dair ilk sorular, ilk kukular bu romandan sonra balar. 7 Demirkubuz, hapis srecinde kendi kendine ngilizce de renir. Hapisten ktktan sonra yepyeni bir Trkiyeyle karlar. Trkiyenin btn sosyal dokusunun deimesiyle akna dnen, mahalle arkadalarnn selam vermekten ekindii biridir artk: 12 Eyll sonras, ierden ktmda iine dtm hayat ok artmt beni, hibir ey zmemiti beni, onca ey zmemiti ama mahalleye gittiimde arkadalarmn selam vermemeleri zmt. 8 Hapisten ktktan sonra 84-85 yllar arasnda el arabasyla Anadoluda iportaclk yapmaya balar. zmir, Afyon, Aydn, Isparta, Burdur ve Denizlide Masumiyet ve dier filmlerinde ska rastladmz taradaki otel odalarnda kalr, gezer bir yandan da hayat izler. Bu dnemde insan ve hayat zerine dnen, bir yenilgi sonras kendini ina eden aydn adayyla karlarz. Askere gitmek istemez, bunun tek yolu da tekrar okula dnmektir. Bunun iin liseyi dardan bitirip niversite snavlarna girer. nce filolojiyi kazanr fakat o yl gitmez. Sonra stanbul niversitesi Basn Yayn Yksek Okuluna kaydolur. Hapishanede ngilizce renmesinin, okuyup-yazmasnn bunda katks byktr kukusuz. ykler yazar. Yazd bu ykleri gstermek iin bir gn Zeki ktenin yanna gider; tanrlar. kten, Demirkubuzun yklerini beenmez ama sinemaya balamas onun sayesinde olur. Tanmann ardndan kten birlikte almak iin davet eder o da bu teklifi kabul ederek Ses filminde asistan olarak almaya balar. Bylece 1986

S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 83. Birgn Pazar, Zeki Demirkubuzla Hayata, Aydna, 12 Eyll Cuntasna ve Sinemaya Dair, 15 Austos 2009.
8

ylnda Zeki ktenin asistan olarak sinemaya adm atar. Sinemay semesi ok bilinli bir tercih deildir o dnem. Hangi ii yaptnn pek bir nemi yoktur. lk balarda ok sevmez sinema ortamn. Hatta iki yl sonra brakp tekrar iportaclk yapmaya balar. Sinema dnyasnn iinde tekrar yer alr. Tomris Giritliolu, Yavuz zkan, Firuzan hatta Ferdi Tayfur gibi birok isme asistanlk yapar. Fakat o hep kendisini ktenin asistan olarak grr. 9 yl asistanlk ve ynetmen yardmcl yaptktan sonra 1994te ilk filmi C Bloku eker. Planl-programl bir srele deil de kendiliinden C Bloku eker; Hibir hazrl yoktur. C Bloku ektii tarih Trkiyede byk 1994 krizinin eikte olduu bir zamandr. Bir yanda Trkiyede derin bir siyasal kriz yaanrken, te yanda entelektel planda byk bir kimlik bunalm, varolan toplumsal iddet ve kszl aklayamayan bir krizin yaand sretir. Gemiteki film anlatm tarzlarnn ve yklerin konularnn hibirisi artk inandrclk tamad, sinematografik dilin tmden yetersiz kald, alay edildii, itibarszlat bir dnemden geiliyordur. Yerli festivallerde byk dl alan filmler dahi 50 binin altnda seyirci toplar. Demirkubuz bu koullarda byk lde dviz zerinden borlanarak C Bloku eker, film bittiinde ald borlar Trk Liras zerinden tarihi devalasyon nedeniyle katna kar. Demirkubuz, lk filminin Uluslararas stanbul Film Festivalinde ikincilik dl almasnn ardndan tartmal bir konuma yaparak dl reddeder: 12 Eyll 1980 askeri darbesinden sonra Trkiyede 1 milyon insan bata olmak zere Trkiye halknn ektii aclar ok pazarland ve yaygn olarak grmezden gelindii-yok sayld iin bu dl reddediyorum.der. k byk bir aknlk yaratr, tartmalara neden olur. Daha sonra filmin, Avrupa festivalleri bata olmak zere gsterim sreci baaryla geer. 9 Demirkubuz iin sinema gerek anlamda ikinci filmi, Masumiyetten(1997) sonra balar. Kendisi her syleisinde aslnda Masumiyeti ekerken zgn bir sinema dili ve insan anlay gelitirebildiinden sz eder. Nitekim Masumiyet gsterime
9

Zahit Atam, Zeki Demirkubuz Sinemas zerine, Birgn Pazar, 21 Eyll 2008.

10

girdikten sonra Yeni Trk Sinemasnn ilk ve en baarl aykr rneklerinden birisi olarak nitelendirilir. Masumiyeti yine baarl bir dier filmi nc Sayfa(1999) izler. Demirkubuz,Venedik Film Festivali'nde gsterilen Masumiyet ve Locarno ile Rotterdam da dahil olmak zere birok uluslararas festivalde gsterilen nc Sayfa ile eletirmenlerin ve izleyicilerin dikkatini eker. Kamuoyunda Demirkubuzun bilinirlii ve tannrl artar. Hatta kendi kulvarnda poplerleir. Ardndan Karanlk stne ykler lemesinin ilk filmi olan ve her ikisi de Cannes'da Belirli Bir Bak blmnde gsterilen Yazg ve tiraf 2001 ylnda eker. 2003 ylnda ise Bekleme Odasn ynetir. Bu filmler dierleri kadar baarl bulunmaz; vasat olarak nitelendirilir. Demirkubuzun kendisini tekrar ettii eletirileri dile getirilir. Her ne kadar Masumiyet ve nc Sayfa kadar ilgi ekmeseler de felsefi bir hesaplamay, zellikle insann dnya zerindeki varln anlamlandrmaya ve anlamaya alan bir dnsel sorgulamay ieren filmlerdir bunlar. Demirkubuz, dier bir kn 2006da ektii Kader filmiyle yapar. Pek ok eletirmene gre Zeki Demirkbuzun yeniden douunu simgeleyen bir filmdir. Zeki Demirkubuz'un Kader filmi 2006 Antalya Altn Portakal Film Festivali'nde En yi Film dln alr. imdiye kadar yedi filme imza atan Demirkubuzun son filmi ise Kskanmak adn tayor. Yazar Nahit Srr rikin 1946 ylnda yazd ayn adl romanndan senaryolatrlan film, Kasmda sinemalarda gsterime girecek. Serhat Tutumluer, Berrak Tznata ve Nergis ztrkn barollerini paylat film;masumiyet, vicdan, tutku, kader gibi insan doasnn kiisel temalarn ileyen Zeki Demirkubuz'un yorumuyla kskanl anlatyor. Kskanmak, Demirkubuz'un u ana dek yapt filmlerden farkl zellikler tayor. Minimalist sinemann nclerinden saylan ynetmen bu filmde ilk kez bir yapm irketiyle alm. Kskanmak, Yerli Film'in yapmclnda hayata geiyor. Demirkubuzun ektii ilk dnem filmi ayn zamanda.

11

Oyuncular iin zel kostmlerin dikildii filmin btesinin 1 milyon dolar civarnda olduu belirtiliyor.

2. 2. DNCE DNYASI Ac ve insann ac ekmeye mahkum bir varlk olduu Demirkubuzun hayata kar tavrnn temel elerini oluturur. Kendi deyiiyle acy deil, neden ac ektiimizi anlatmaya alr. Eer varolu derdi varsa acnn insana bir anlam verdiine inanr. Tabii bu elere Demirkbuzun ska szn ettii sululuk duygusunu da eklemek gerek. nsan sulu domutur ve srekli su iler, bu adan aslnda ilemedii sutan mahkum olsa bile, aslnda bu bir hakszlk deildir. nk nasl olsa iledii su/sular vardr ve ceza onlara saylabilir. 10 Ktlk ve iyilik de Demirkubuzun zerinde kafa yorduu ve filmlerinde iledii temalardr. Ynetmen, insann znde ktlk zerine kurulu olduunu dnr. Ktlk, iyilikten daha ok ilgisini eker. Bunun balca nedeni ktln ona gre iyilikten daha ok anlalmaya muhta olmas. Demirkubuza gre iyilik tanmldr, bilinir ve bu binlerce yldr byledir. Bugn ideolojilerin, dinlerin, insanlk idealleriyle ilgili olgularn hibirinde ama, ideal kt deildir. Ahlak hepsinde ortak kavramdr. Hibirinde yalan, ktlk savunulmaz. Ama esasnda bu ideoloji ya da dinlerin mevcudiyet nedenlerinin banda ktlk vardr. deal iyiliin yolu ktl anlamaktan geer. 11

Demirkubuz kader meselesine de kafa yorar. Yazg adl bir filmi ekmesinin dnda kzna da ayn ismi vermesi anlaml. Demirkubuza gre kader, zerinde
Atilla Dorsay, a.g.k, s. 207. Tuba zden, nsan Ruhunun Belgeselini ekiyorum(Sylei), Aksiyon Dergisi, Say: 624, 20 Kasm 2006, s. 82.
11 10

12

yaadmz zemin, biz bunun iinde dnyaya geliyoruz. Burada bizim de yapabileceimiz eyler en bata irademiz var. Ama btn bunlar etki edemediimiz, dmzdaki zeminde gerekleiyor. "Depremi kadere benzetecek olursak, salam bir ev yapmak da irademizi ifade ediyor. nsan her ne kadar kader karsnda gsz olsa da yok saylmas doru deil. Misalden devam edecek olursak depreme mani olamasak da salam ev yapma iradesine sahibiz. zetle kaderi dogma gibi ele alrsak insan hie saym oluruz. Kaderi yok sayarsak bu defa da Bat'daki gibi insan hak etmedii kadar merkez bir yerde konumlandrrz." diyor ynetmen. 12 Tutkuyu da Zeki Demirkubuz filmlerinde ska dile getirir. nsan insan yapan en nemli duygu; tutku, Demirkubuza gre. Ona gre insanlar ikiye ayrlyor: Tutku sahibi olanlar ve olmayanlar. Eer tutkusu yoksa akl olarak ne kadar zme ulasa ok zeki olsa da Tanr inancnn bir kiide gelimeyecei kanaatinde: Gnah duygusuyla i ie ya da sapk eilimlerle dahi ortaya ksa bir insan ancak tutkusu varsa Tanr inancna yaklaabilir. eklinde konuuyor. 13 Demirkubuz, filmlerinde nedensizlik de nemli bir anlatm esi olarak n plana kar. Zira ynetmen neden kadar, nedensizliin de insanolunun nemli bir yan olduunu dnr. Demirkubuzun bu konudaki grleri ise yle:
nk insann doas byle bir ey. Nietszchenin bir sz var: nsann akl bir varlk olduu kadar, akld bir varlk olduunu da kabul etmenin zaman geldi diye. Bu ok doru bir sz. Ne kadar akll olursak olalm, ne kadar bilimsel bakarsak bakalm, bulduumuz cevaplarn, bulduumuz nedenlerin bizi daha byk nedensizliklerin, daha byk sorularn eiine getirdiini gryoruz. Bu, ok da bana ait bir ey deil. Ama ben bunu filmimi yazarken ve yaparken, zellikle baz durumlar olutururken sorun ediyorum, hep aklmn bir kesinde tutuyorum. zellikle de filmin ismini koyarken ya da final sahnelerine karar verirken buna dikkat ediyorum. Hep bir finalsizlikle, bir yere gitmeme hissiyle brakmaya alyorum hikyeyi 14

12 13 14

Tuba zden, a.g.e, s.83.

Tuba zden, a.g.e, s. 84. Nadir perli, Frat Ycel, Zeki Demirkubuz Altyaz Sylei, Altyaz Dergisi, say 56, Kasm 2006.

13

Demirkubuza gre vicdan ve vicdanla birlikte ortaya kan utan ve itiraf duygusu da insanlk iin son derece nemli duygu. Kendimizi gerekletirirken nasl bir karaktere sahip olacamz ya da olduumuz konusunda en belirleyici ey olarak vicdan karmza kar. Vicdanla birlikte insanln en byk iki icad olduuna inand itiraf ve utan duygusu olmadan insanln hibir sorununu zemeyeceini dnr. Demirkubuz insann en byk ykmll ve sorumluluunun kendisine kar olduu fikrindedir. Sosyalist bir gemii olmasna karn Demirkubuz, filmlerinde politik konular ne kartmaz. Kendisini, inansz ve her eyi sorgulayan biri olarak ifade eden Demirkubuza gre politik olmak bir tr dogma. Demirkubuzun dncesine gre bir insan yalnz kendini sanat, sinema, edebiyat, felsefe gibi bir alanda ifade etmeye balarsa o zaman hibir eyin klesi olmama, hibir eyin angajmanna girmemek durumunda. Kendisini, insan ruhunun belgeselini yapmaya alan bir sinemac olarak tarif eden Demirkubuz, daha ok insan doasna odaklanr. 15

2. 3. SNEMA DL Zeki Demirkubuz, film retim tarzyla kukusuz kendisine has bir ynetmen. Bamsz sinemac kavramnn erevesini izen en nemli ynetmenlerden biri. Hem piyasa retim ilikilerinden farkl bir yntemle kendi parasal kaynaklarn arlkl olarak kulllanr hem de filmlerindeki temalarla ve konularla farkl bir yerdedir. Demirkubuz, klielemi deyimle ticari sinemann dnda, bamsz, kiisel bir sinemann peindedir. Filmlerine nceleri Zeki Demirkubuz bamsz film ibaresini koyan ynetmen, bununla kastettiinin finansal adan bamszlk deil, ruhsal adan bamszlk olduunu sk sk tekrar eder. Filmlerini piyasann verilerine gre deil; kendi kiisel
15

Zeki Demirkubuzla Sinemas zerine(sylei), http://www.sosyalistforum.org/sinemaamp-tiyatro-dunyasi/103-zeki-demirkubuzla-sinemasi-uzerine.html, 14 Temmuz 2007.

14

seimine gre oluturan Demirkubuzun kelimesini vurgulamas bundandr.

kimi filmlerinin giriinde bamsz

Zeki Demirkubuz sinemasna aray sinemas demek daha doru olur. nk onun filmleri biraz da ynetmenin anlamad, anlamak iin aba sarfettii temalar zerine kurulu gibidir. Yani bir anlamda kendi sorunlarna izleyiciyi katp ortak bir servene kmak ister. Filmlerinin genelde seyirciyi rahatsz eden, onu kendisine ynelten bir yaps vardr. Seyirciyi avutmay, uyutmay deil, sarsmay, rahatsz etmeyi hedefler. Onu elendirmekten, hoa vakit geirtmekten ok yzlemeye arr. Bu nedenle de snrl bir izleyici ve sinema severe hitap eder. rnein baz filmlerinin gie baars yledir: Masumiyet 22.854, nc Sayfa 11.508, tiraf 14.922, Yazg 10.539. eitli tarihlerde yeniden gsterime girdii ve festivallerde yeniden gsterildii iin Masumiyetin izleyici saysnn 60 binin zerinde olduu tahmin ediliyor. 16 Demirkubuz, toplam yedi filmden oluan sinematografisiyle giede yeterli baar elde edememi olmasna ramen Trkiyede zelikle eletirmenler ve entelektel izleyiciler arasnda filmleri en ok dikkat eken ynetmenlerden biridir. Sinema eletirmeni Atilla Dorsay, Demirkubuz sinemasn yle tanmlar: Demirkubuz, seyirciye ok katlma ans vermeyen, hoa gitmeyi hi takmayan, tek amac sanki hayatn yreinden gelen kimi lklar bir film boyutuna karmaya almak olan kiisel filmler yapar. Bu kristal kadar souk, ama yine kristal kadar gzel dnyaya girmek, sonunda seyirciye kalmtr. Bu giri elbette aba ister. Ama bunun dllendirici bir aba olduu da kukusuzdur. nk sonunda Demirkubuz karakterleri belleimize akl kalr, Demirkubuz filmleri ise gnmz sinemas iinde insan

16

S.Ruken ztrk, a.g.k, s 54-55.

15

gereine, sanatnn kiisel szgecinden gemi insan gereine yaklamada rnek abalar olma zelliini korurlar. 17 Demirkubuz ilke olarak Amerikan usul bir ekim-kar ekim sralamasna dayal kurguyu ieren klasik sinema anlayn yeler. Amerikan tarz anlatm ykmak isteyen Yeni-Dalga sonras Avrupa sinemasnn(ve gnmzde de Uzakdou sinemasnn) pek sevdii, konuan yerine dinleyeni gstermek, ana kiilii odak noktasndan uzaklatrmak, hatta tmyle objektif d brakmak gibi zorlamalara yeltenmez. Buna karlk, Avrupa sinemasndan zellikle tek ya da ikili konuma sahnelerindeki kesintisiz ok uzun ekimleri alm gibidir. 18 Sinemasal yalnlk Demirkubuzun adeta temel zelliidir. nk sinemann, hayatn kendisi gibi sslemesiz ve yaln olmas gerektiini dnr. Filmlerindeki kahramanlarn hayatlarna uygun sakin, uzun erevelerle anlatr yksn. Mzik, hareket, k gibi sinemasal eleri filmin derdini anlatacak kadar kullanr. Kamera hareketi ok az, kurgu genellikle dmdz, aydnlatma olabildiince azdr.

2. 4. SNEMASINA ETK EDEN UNSURLAR Zeki Demirkubuz sinemas deyince akla ilk gelen isim Dostoyevskidir. nl Rus yazar, Demirkubuznun yaama bak as ve dnce dnyasnn ekillenmesinde kendisine referans ald ve sinemasnda yansmasn bulan en nemli isim. Demirkubuz sinemasn besleyen dier damarlar ise Varoluuluk ve nl Fransz dnr ve yazar Camusdur. Yine sinema dnyasnn iindeki isimlerden Bresson, Tarkovski de en az yukardaki isimler kadar etkili unsurlar arasnda bulunur.

17 18

Atilla Dorsay, a.g.k, s. 209. Atilla Dorsay, a.g.k, s.207.

16

2.4.1. BRESSON, TARKOVSK ETKS Demirkubuz, tm sinemasal sslerden arnm yaln anlatma zellikleriyle adeta Fransz sinemac Robert Bressonu artrr. Hikayeye yabanc ya da gereksiz olan e gelip filme burnunu sokmaz. Buna, ok snrl tutulmu kadronun dnda kalan gereksiz kiiler olduu kadar, ok zenli erevelemeler, mzik, gzelletirici bir klandrma gibi sinemasal ssler de dahildir. Demirkubuz sinema tekniinin yan sra ticari sinemann dndaki kiisel sinemasyla da Bressondan izler tar. Bressonun en sevdii ynetmenler arasnda olmas tesadf olmasa gerek. Bilindii gibi nl Fransz ynetmen Robert Bresson sinemasnn temel zelliklerinden biri diyaloglarn, kamera hareketlerinin ve giderek oyuncu karakterlerinin son derece kstl olmasdr. Oyuncu seimlerinde profesyonel olmayan oyuncular yeleyen ve oyuncularn oynadklar rolde duygusalla izin vermeyen bir ynetmen olan Bressonun filmleri bu adan ok nevi ahsna mnhasrdr. Sinema dili, sinemada Minimalizm olarak da deerlendirilebilir. Bir rportajnda, hayatn iindeki basitlik ve sradanlkta, Tanrnn adn anmaya gerek duymadan Onun varln grmenin neminden bahseden Bresson iin tm filmleri byle bir arayn sembol mahiyetindedir. Bu yzden Bresson sz konusu olduunda, onun filmlerini salt estetik dzeydeki Minimalizmiyle deil, bu minimalizmin sebeplerini, yani Tanry hissetmek ve hissettirmek isteyen bir insann abalar olarak grmeliyiz. Filmin ruhsallna katlabilmek iin de belki de bir teslimiyet ve ruhsal olarak filmdeki yaantya katlmak gerekir. Bresson filmleri hayatn kendisi kadar yava ya da hayatn kendisi kadar hzldr. Bylece sylendiinde ok skc sanlabilecek bir sinema yerine, son derece youn ve insancl bir malzeme verir seyircisine. Sinema dnyasnn Dostoyevskisi olarak nitelendirilen Bresson, erdem, masumiyet, su, lm - zellikle intihar -, tinsel adan yeniden yaradl ve ry temalarn her filminde srarla iler. Bresson, ticari sinemay, seyircinin beklentilerini umursamad gibi onu sayan ve seven seyircisinden byk abalar bekler. 1945 yapm Boulogne Orman'nn Hanmlar, ynetmenin en

17

bilinen filmlerinden. Yankesici', 1962 Cannes Film Festivali'nde Jri zel dl kazanan Jeanne d'Arc, 1966 yapm Rastgele Baltazar, 1967 yapm Moucette, 1974 ylnda yine Cannes'da FIPRESCI dl kazanan (Bresson dl reddetmiti) Gln Lancelot'su ve Bresson tarzn en iyi yanstan filmlerden bir dieri ise 1983 yapm Paradr. 19 Yine kimi eletirmenlerce Demirkubuzun filmleriyle, iletiimsizliin, yaama skntsnn ve imkansz akn sinemacs olarak nitelendirilen talyan sinemac Michelangelo Antonioni filmleri arasnda da benzerlikler kurulur. Demirkubuzun, zellikle ilk filmi C Blokta Tlay karakterinin skntsn ve yalnzlk hissini anlatmak iin insansz, byk bloklarn kullanlmas, Antonioninin Leclisse/Gnbatm(1962) filminin atmosferini artrr. Varoluu felsefeyi filmlerinde yanstan Antonioni sosyal meseleleri, toplumsal problemleri filmlerinde birer karakter almasna dntren ynetmenlerdendir. Kiisel bir anlatm stili olan Antonioni genellikle zengin, evresinden soyutlanm, yalnz bireylerin hayatnn skc ve anlamsz hale geliini anlatr filmlerinde. Macera, Gece, Gne Tutulmas;1960, 1961 ve 1962 yllarnda dnya sinemasna armaan ettii filmdir. Ruh sal, duygusuzluk, soukluk temalar stne ilgin filmdir bunlar. 1960ta Cannesda yuhalanmasna ramen Macera bugn herkese baeser olarak kabul edilir. Blow Up, Zabrinski, Point ve Passeger da talya dnda yapt dier nemli filmlerdir. 20 Dostoyevskiden holanan ve filmlerinde Dostoyevskinin varoluuluuna benzer bir varoluu tutum iinde olan Rus ynetmen Andrey Tarkovski de Demirkubuzun etkilendii ynetmenler arasnda bulunur. Dostoyevskinin edebiyatta yapt derin ruhsal zmlemelere, bilinalt okumalarna benzer durumu Tarkovski filmlerinde grmek mmkndr. Felsefede varoluuluun urat olumsallk,
Mehmet Baydur, Sinema Yazlar, 1inci Bask, stanbul: letiim Yaynlar, 2004, s. 117118. 20 Mehmet Baydur, a.g.k.,s.112.
19

18

zgrlk, ac, yabanclama, kt niyet, yazg, sorumluluk, vicdan, dnce ve eylem arasndaki eliki gibi temel soru ve sorunlar Tarkovskinin filmlerinde dile gelir. Tarkovski filmlerinde derin felsefi sorular ortaya atarak onlar yantlayan, dnyasna kolay kolay girilemeyen ynetmenler arasndadr. Kurban(1986), z Src(1979), Solaris(1972), vann ocukluu(1962) ve Ayna(1975) akla gelen en nemli filmleri. Sanat, ideale duyulan zlem olarak nitelendiren Tarkovskiye gre yalnzca bir meta olarak tketilmek istenmeyen her trl sanatn amac kendine ve evresine, hayatn ve insan varlnn anlamn aklamak, yani insanolunun bu gezegendeki varolu sebebini ve amacn gstermek olmal. Hatta belki de hi aklamaya bile kalkmadan onlar bu soruyla kar karya getirmeli. 21 Demirkubuzun en ok beendii ynetmenler arasnda ise yukarda da deindiimiz Bresson, Tarkovski ve Antonioni gibi isimlerin yan sra Kieslowski, Ozu, yeni Amerikan sinemasndan Gust Van Sant, zellikle Alexander Pane ve Trk Sinemasndan Ylmaz Gney yer alr.

2. 4.2. LHAM KAYNAI: DOSTOYEVSK Demirkubuzun sinematik dil bilgisi edebi geler tar. nk beslendii kaynak temelde edebiyatn gcdr. Edebiyata ilgisi sinemadan ncedir; henz ynetmenlie balamadan nce, edebiyat hayatnda yer etmeye balar. En ok da Dostoyevski Kendisi iin temel referans olduunu her frsatta dile getirdii Dostoyevskiyle 17 yanda, cezaevindeyken tanr. Hapisteyken Balzac, Stendhal dahil klasik edebiyatn btn yazarlarn okur ama Dostoyevskinin etkisi baladr onda. En ok da Su ve Ceza roman etkiler Demirkubuzu: Hayat ne biim e dedirten, merak ettiren baka bir kitab daha okumama sebep olan ve bu aamaya kadar sren servenimin balangc
Adrey Tarkovski, Mhrlenmi Zaman, eviren Fsn Ant, stanbul: Agora Kitapl, s.27.

21

19

odur. Hayatm, arkadalarm ailemi onun kitaplaryla tandm.der. Hayata ve kendisine dair ilk sorular, ilk kukular Su ve Ceza romandan sonra balar. Hapisteyken iki roman denemesi yazar. Etkisinde kald Su ve Cezann devamn yazar. Raskolnikov ve Sonyann hapisten ktktan sonraki hayatn 300-400 sayfada anlatr. O gnden sonra Dostoyevsi kader gibi takip etmeye balar Demirkubuzu22 Dostoyevskinin temel vurgularn sinemaya tamaya alr. Aklar karsnda aresizleen, zavalllktan alayan kahramanlar Dostoyevski romanndan frlam gibidir. ntiharlarn, lmlerin, amazlarn, atmalarn adresi sanki belli gibidir. Dostoyevskideki diyaloglarn gc de onun filmlerinde kendini gsterir. Tm olup bitenleri tpk Dostoyevskide olduu gibi olaylarn anlatmndan deil, diyaloglardan (bazen on dakika sren) reniriz. Dnya edebiyatnn gelmi gemi en byk yazarlarndan biri olan Dostoyevski, su, ceza gibi kavramlar ekseninde insan ruhunun derinliklerini romanlarna yanstr. Yeraltndan Notlar varoluu felsefenin edebiyattaki yansmann ilk rnei olarak deerlendirilir. Dostoyevski iin insan ve insann yazgs temas her eyden nce bir zgrlk temasdr. nsann yazgs ve aclar hep zgrlyle koulludur. zgrlk, onun felsefesini anlamak iin bir anahtar grevi tar. 23 Dostoyevskinin btn kahramanlar, hep blnm, paralanm insanlardr. Kiiliin btnln kaybederler. Bir tr ikili yaam srrler. Blnmenin snrnda insann dier beni, onun i ktl eytan olarak ayrlr ve kiileir. Dostoyevskinin karakterlerinin her biri engelleri aar sonunda bu aba urunda yok olsalar bile. Karakterler, kendilerini zgrletirir ve lene kadar kendi setikleri hayatlar kiilik zelliklerinin en ar noktalarna kadar yaarlar. Benliklerini paralamalar ve kendi

idem ztrk, Bu ie El Yordamyla Baladm, Yaptka Bir ey rendim (Sylei), Notos yk, say 10, Haziran-Temmuz 2008, s. 47. 23 Notos yk, Dostoyevski Daha 1000 Yl Okunacak, Say 15, Nisan-Mays 2009, s. 44
22

20

kendilerini infaz etmeleri o dnemki yaamn dzenlenmi biimine kar yaplabilecek en sert protestodur.
Su ilemek sorunu, neyin mubah olduu sorusuna yol amaktadr. Her ey mubah mdr? . Sk sk deinmitir bu konuya. Su ve Cezann ardnda bu yatar, byk apta Cinler ve Karamazov Kardelerde de ayn ey vardr. zgr adam u kmazla kar karyadr:Yaradlmda ahlaki normlar ve snrlar var mdr, yoksa kendi bama bir eyler yapabilir miyim? zgrlk keyfi davrana dnt m bir kez kutsal ve yasak, hibir ey tanmaz olur; nk tanr varolmayp da insan varolsayd o zaman her ey mubah olabilirdi; insan diledii gibi tketebilirdi kendini. Ayn zamanda bu saplantnn kurban olur ve bunun zorbal altnda zgrln ksa zamanda yitirebilirdi. Bu sreci Dostoyevski btn gcyle ortaya koymutur. 24

2. 4.3. VAROLUULUK VE CAMUSNUN ETKS Su ve sululuk zerine younlaan Yazg , tiraf ve Bekleme Odas gibi filmleri, Demirkubuzun esin kaynaklarndan birini daha aka belirler: Su ve Cezann Dostoyevskisi ayn zamanda Albert Camus, Jean Paul Sartre ve Varoluuluk akm. Camustan yapt uyarlamaya dayanan Yazg filminde, yaamn anlamszlna inanan bir kk memurun(Serdar Orin), ilemedii bir cinayetle sulandnda kendisini savunmayp yazgsna boyun eiini konu edinir. Bekleme Odasnda, Su ve Cezay ekmeye hazrlanan, kendisine ve evresine yabanclam bir ynetmenin film ekme srecini ve i skntsnn hikayesini filme alan Demirkubuz, filmin barollerinde kendisi yer alr.Ynetmenin dier filmleri tiraf ve Masumiyette de bireyin elikilerini, horlanmln, yabanclamasn ve isel skntsn grmek mmkn. Kkleri, S. Kierkegaard, Nietsche gibi dnrlere dayanmakla birlikte ada felsefede J.P. Sartre, K. Jaspers, M. Heidegger ve G. Marcel gibi dnrler tarafndan savunulmu olan Varoluuluk, bireyin deneyimini ve bu deneyimin tekilliini ve biricikliini insan doasnn anlamnn temeli olarak gren bir felsefe akm. Varoluu
24

a. g.e, s. 62.

21

felsefe geleneksel felsefenin ne srd gibi zn varolutan nce deil de varoluun zden nce geldiini ne srlr. Baka bir deyile iradesi ve bilinci olan insann irade ve bilinten yoksun nesneler dnyasna(dnyaya) frlatlm bulunduunu, kendisini nasl oluturursa yle olacan, zn kendisinin belirleyeceini, bireylerin mutlak irade zgrlne sahip bulunduunu, insann zgrle mahkum bulunduunu ve olduundan tmyle farkl biri olabileceini dile getirir. Varoluuluk evrenin aklla anlalabilir olan bir gelime dorultusunda olmayp, z itibariyle sama ve anlamsz olduunu, evrene anlamn insan tarafndan verildiini ne srer. 25 Sinema ise Varoluu felsefeyle ellili yllarda buluur. Yeni Dalgann Godard, Truffault, Chabrol ve Resnais gibi ynetmenleri Sartre ve Camus gibi bireyin varolusal sanclarn, bunalm ve huzursuzluklarn yanstrlar. Yeni Dalga Sinemasnn en gl olduu 1959-64 aras, ayn zamanda Sartre Varlouluunun gndemde olduu yllardr. Godard ile birlikte tm Yeni Dalga Sinemasnn ve sinemaclarnn yks, ayn zamanda kinci Dnya Savann hemen ardnda sinemayla birlikte varoluuluu kefeden bir kuan yks olarak okunabilir. Bunun en somut rnei Godardn u szlerindedir:nemli olan insanlarn varolduunu hissetmesidir. Gn boyunca geirdiimiz zamann drtte nde bu gerei hatrlayamayz:evremizi saran evlere ya da trafik nn krmzsna dalmken, birden bire o anda varolduumuzu fark ediveririz. Sartre da roman yazmaya byle balad. Zaten Bulant da o zaman yazlmt. 26 Yeni Dalgayla balayan varoluu sinema ardndan Bergman, Antonioni, Tarkovski ile devam ederek gnmze kadar devam eder. Trk Sinemasnda ise Zeki Demirkubuzun yan sra zellikle mer Kavur Anayurt Oteliyle bireyin varolusal trajedisine ve isel yolculuuna eilir.

Ahmet Cevizci, Felsefe Szl, Geniletilmi 2nci b.,Ankara: Ekin Yaynlar, Ekim 1997, s. 698-699. 26 Hakan Sava, Sinema ve Varoluuluk, stanbul: Altkrkbe Yayn, Eyll 2003, s. 197.
25

22

Demirkubuzun kitaplarn yanndan eksik etmedii ve sinemasna etki eden nl Fransz dnr ve romanc Camusdan da sz etmek gerekir. Camus, nsann yaradl nedeniyle ald byk sorumluluk sonucunda girmi olduu bunalmdan kurtuluu konu edindii Yabancda bir hi uruna idama mahkum edilen topluma ve kendine yabanclam Mersaultun yksn anlatr. Mersault, sevip sevmemek, evlenip evlenmemek, Tanrya inanp inanmamak, bir hi yznden adam ldrp elini kana bulamak gibi sorunlar kendine dert edinmeyen, annesinin lm dahil her eye kaytsz yaklaan biridir: Anam lm bugn. Belki de dn, bilmiyorum. Kapc tabutu kapamlar, ananz grmek isterseniz aaym dedi. Tabuta yaklarken durdum. stemiyor musunuz? dedi. hayr diye karlk verdim. Bunu sylememeliydim diye dndm. Niin? diye sordu. Bilmiyorum diye karlk verdim. 27 Dnsel serveni iki ayr dneme ayrlan Camus, birinci dnemde dnyann samal ve yaamn anlamszl konular ve dolaysyla sama kavram zerinde younlar. kinci dnemde dnyann anlamszlna bakaldrmak, toplumu deitirmek ktlkleri gidermek ve daha iyi bir dzen kurmak amacyla eylemde bulunmak temalar zerinde durur. Ona gre dnyann kamalna, kanlmaz yenilgiyi bile bile ktlklere kar kmak, yaama anlam katmaktan baka bir ey deildir. 28 Demirkubuzun dnce dnyasnda, dolaysyla sinemasnda hayran olduu Nietzschenin nihilist felsefesinin etkisinin olduunu da belirtmek gerekir.

Albert Camus, Yabanc, eviren Vedat Gnyol, 9uncu Basm, stanbul: Can Yaynlar, 1999 s. 11-14. 28 Ahmet Cevizci, a.g.k, s.140.
27

23

2.4.4 DEMRKUBUZ VE MNMALZM Demirkubuz ayn zamanda Minimalist sinemann Trkiyedeki ncleri arasnda da yer alr. mza att dk bteli filmleri, yaln, sslemesiz anlatm, uzun planlardan oluan ve bireyin i skntsn anlatan filmleriyle Minimalist sinemann rneklerini verir. Demirkubuz, kendisiyle yaplan bir syleide bu konuda unlar syler: Ben kendimi illa bir yerde dnmek gerekirse hibir yerde gryorum. nk ben minimalizme inanyorum, yoksullua inanyorum. Yani reel olmayan, rasyonel olmayan her eye inanyorum 29 Trkiyede de 1990 sonrasnda Minimalizm zellikle dk btelerle film eken bamsz ynetmenler tarafndan tercih edilen bir yaklam oldu. Demirkubuzun yan sra Nuri Bilge Ceylan, Semih Kaptanolu, Minimalist yaklamn Trkiyedeki nemli temsilci arasnda bulunur. Minimalist sinema aslnda hayatn hzl dzenine, karmaasna bir bakaldrdr. Ritmin, temponun yavalamas hatta durmas isteiyle dopdolu olduu iin varoluu bir zellik de kazanr. Ozu ve Bresson'un at yolda dnyann eitli lkelerinden ok farkl ynetmenlerin (Kiarostami, Tarkovsky, Kim-ki duk, Wong Kar Wai vb.) katksyla zenginleen Minimalist sinema rnekleri, seyirciye Hollywood karmaas, aaas ve gsteriinden uzak, geree olduka yakn ve yrek burkan, iirsel filmler olarak dner. Minimalist anlatm biimi temelde avandgard sanat akm iinde deerlendirilecek bir yaklam tarzdr. 1960l yllarda zellikle mimari ve tasarmdaki karl minimali maksimize etme ilkesine dayanan bu yaklam, ksa srede dier sanat dallarnca da benimsendi. Minimalist filmler, geleneksel anlatnn karsna modernist anlaty koyar. Bu tarzda tercih edilen ey, hem kullanlan teknikte hem de dramatik yapda doallk ve sadeliktir. Bireycilii ykselten bak asyla gnmz
Yeni nsan Yeni Sinema, Zeki Demirkubuz ile Yeni Filmi ve Sinema zerine(sylei), say 5, Ekim 1998, s 116-117.

29

24

Minimalist sinema rnekleri, arlkl olarak bireyin i elikilerine odaklanr. Daha ok, dk btelerle film eken ynetmeler tarafndan bu anlatm biiminin benimseniyor. 30

2. 5. SNEMA ANLAYII Demirkubuz, sinema anlayn yle zetler:

tek ans olan sinema kiisel sinemadr Kiisel sinema ile kastettiim toplumsal, sosyolojik, ulusal olmama durumu deil. Zaten doas itibaryla kiisel olan bir ey bunlar da ierir. Bana gre her eyden nce toplumsal olan, btn mazlumiyetine, edilgenliine ramen, faizm olma durumudur. Toplum dediimiz olgu her eyden nce mdahale esinin n planda olduu, birinin dedii gibi, sadece korunma duygusuyla en bata ortaya km iktidarn ele geirilmesiyle, insan, bireyi yok etmekle eanlaml bir konuma dnmtr. Tarih bireyin toplumsal olana kar savamdr. 31

Demirkubuz, sinemann bilin gtrmek, halk uyandrmak, gerekleri anlatmak gibi bir ilevi olduuna inanmaz. Tarkovski, Bergman gibi byk auteurleri rnek gstererek i yolculuklardan yana olduunu vurgular. Ynetmene gre kiisel olan ayn zamanda toplumsaldr ama toplumsal olan kiisel deildir. Demirkubuz, eitli syleilerinde toplumsal olann faizm ve dayatmac bir yan olduunu srarla vurgular. Bu anlamda toplumcu sinema deildir yapt... Dolaysyla sistemleri ya da byk anlatlar ilemek yerine sradan insanlar ve kk anlatlar yelemesi de bundandr. Peki Demirkubuzun filmlerini hangi tr iinde deerlendirmek daha doru? Ynetmenin filmlerini belli bir tr iinde deerlendirmek pek mmkn deil. Demirkubuz, daha nce de vurguladmz gibi toplumcu sinema yapmaz. Genellikle filmleri psikolojik drama olarak adlandrlabilir ama melodramn Masumiyet ve

Glseren endur Atabek, Minimalist Sinema Nereye?, ,http://www.koalakultur.com/?p=1633, 17 Temmuz 2009. 31 S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 59.
30

25

nc Sayfayla kara filmin kysndan getikleri de olur. Ynetmenin ifade ettii gibi yaayan canl karakterler yoluyla yani tikel olanla iinde yaad topluma gndermelerde bulunan, oradan da evrensele giden filmlerdir bunlar. Kiisel olan ne kararak toplumsal olana ve insana dair syleyecekleri olan filmlerdir. Topluma ait ykler ve eletiriler yapyor grlse de giderek kiiselleen sinemas karakterlerin psikolojik durumlarn yanstr. 2.6. AUTEUR BR YNETMEN OLARAK DEMRKUBUZ Filmlerinin her aamasnda grev alan Demirkubuz, kiisel sinema olarak ifade ettii sinemasyla tam anlamyla yaratc bir ynetmendir(auteur). Cahiers du Cinema dergisinde balayp ABDye Andrew Sarris eliyle giren auteur tartmalar da kiisel olma anlayndan kn bulur. Film ynetmenlerini yazara benzeten bu kuramn z Sarris tarafndan ncle indirgenir: Bir, auteur teknik yeterlilie sahiptir; iki, ayrt edici bir kiisellii, kiisel biemi vardr; , filmde ynetmenin malzemesiyle kiisellii arasndaki gerilimden doan anlam yatar. Kendine has tarzn filmlerinde hissettiren ynetmendir, auteur. Yine bu kurama gre ynetmen, anlatmak istediini en iyi biimde anlatabilmek iin iyi bir teknie sahip olmaldr. Bylelikle karndakinin anlayabildii kadar varsn durumu bir nebze krlm olur. kinci olarak, filmi izleyen izleyiciler, filmin hangi ynetmene ait olduunu, filmin biem zellikleriyle, fazla vakit gemeden kavrarlar. nk auteur sfatn alm bir ynetmen, kendi imzasn filmlerinde belli eden ynetmendir. yi bir teknik ve belirgin biem zellikleri de tam olarak yeterli deildir. Bir auteurun elinden kan bir filmin derin anlamlara sahip olmas gereklidir. 32 Kendisine has tarzn filmlerinin tmnde hissettiren Demirkubuz, bu alardan bakarsak gerek bir auteurdur.

32

S.Ruken ztrk,a.g.k, s.60.

26

Yine Bernard Dickin de belirttii gibi tm auteurlerin belli ortak noktalar var: Bakalaryla ibirlii yapmak, almada farkllk aramak, motifleri yinelemek, daha nceki almalarn ima etmek ve filmlerini zenginletirmek iin gemiten dn almak gibi 33 Demirkubuz bamsz bir ynetmen olarak olabildiince finansman sorununu kendisini zer, filmlerini kendisi yazar. Baz filmlerinin grnt ynetmenlii ve kurgusu da Demirkubuza aittir. Ortak alma arkadalar arasnda nc Sayfa ve tirafta oynatt Baak Kklkaya, nc Sayfa ve Yazgda oynatt Serdar Orin, ei Nur Hayat Kavrak, kardei Abdullah Demirkubuz, Masumiyet ve Yazgnn grnt ynetmeni Ali Utku ve eitli filmlerinde kk rollerde oynam dier oyuncular saylabilir. Auter ynetmenlerin almalarnn roman, oyun, zgn senaryo gibi pek ok kayna olabilir. Demirkubuzun da alt filmi zgn senaryolara dayanrken, Yazgda Camusnun LEtranger(Yabanc)den esinlenmi, yl sonunda vizyona girmesi beklenen Kskanmak ise Yazar Nahit Srr rikin ayn adl romanndan senaryolatrarak ekmitir.
Tekrar bir auteuru rahatsz etmez. Gerek bir auteur () yalnzca eitli trlerdeki temel temalar deil, ayn zamanda bu tr iindeki motifleri yineler yine Dickin szleriyle bir ynetmenin gndermeler yapmas, srekli ayn eyi sylemesi demek deildir. Ynetmen farkl balamda kendisine gnderme yapar. Auteurler zgnlk sorunsalyla rahatsz edilmezler, nk onlar kendilerini bir gelenein paras olarak grrler. Gemiten dn alrken ona sayg borlarn da derler, onu almazlar. Bu konuda Demirkubuzun filmleri zengin bir maden gibidir. 34

33 34

S.Ruken ztrk,a.g.k, s.60. S.Ruken ztrk,a.g.k, s.61.

27

2.7. DEMRKBUZ SNEMASININ SMGELER Kendi imzasn her filmde belli eden Demirkubuz sinemasnn anahtar nesneleri olan, sinemasn simgeleyen birok sembol var. Demirkubuz sinemasn daha iyi anlamamaz salayan kendine has zelliklerini u ekilde sralayabiliriz: 2.7.1 Televizyon Motifi Onun filmlerinde televizyon bal bana bir tez konusudur. Filmlerde aslnda iki hayat vardr, biri filmde, dieri televizyonda akp giden hayat. Ynetmen, filmlerinde srekli TVyi kullanr; filmlerin tmnde karakterler srekli amzn medyas olan televizyonu izlerler. TV, Demirkubuz iin insan yaama yabanclatrc elerin banda gelen bir teknolojik bela, gereklikten kopu, yapay ya da sanal dnyalara seyahat bileti gibidir. Bu kapsamda filmlerde, TV adeta kahramanlarmz gerek hayattan koparan alabildiine yapay konumalar, eski Trk filmleri diyaloglar, tekdze bir sesle okunan en canhra haberler gibi yapaylk ve yabanclatrc e olarak sk sk kullanlr. lk filmde televizyonda izlenen, filmlerdir. Yazg ve tirafta ise haberler, belgeseller zlenen programlar rastgele seilmemitir. Szgelimi Masumiyette klasik Trk filmlerinin(Yeilam filmleri) izlenmesi, bu filmlerde kullanlan melodram trnn Masumiyette klk deitirmesiyle aklanabilir. tirafta yabanc bir kanaldan ngilizce haberlerin dinlenmesi, ayn zamanda karakterlerin snfsal konumuna iaret eder(dil bilen, kk burjuva, entelektel erkek). C Blokta yabanc filmler izlenir. Masumiyette izlenen yine Trk filmleri arasnda ynetmen filmine gnderme yapar, izleyici ve filmin iindeki izleyenler C Bloktan bir sahne grrler. nc Sayfada ise hem film izlenir hem de arabesk bir dizi film ekilir, ayn zamanda kahvede oturan erkekler Masumiyeti izlerler. Kaderde, Masumiyetin yan sra diziler ve haberler vardr.

28

Demirkubuz, filmler arasna kendi filmlerini de koyarak Trk sinemas geleneinin hem paras olduuna hem de onu dntrdne iaret eder. Trk filmlerini dn almas da bu ereveye yerletirilebilir. 35

2.7.2 Kendiliinden Alan Kaplar Srekli alp kapanan kaplar ise onun bir baka anlatm biimidir. Ev ii, onun temel mekn olduu iin srekli girip kan insanlar grrz, bu anlamda kaplar onun sinemasnda nemli bir simgedir. Filmlerinde kendi kendine alan kaplar kullanan ynetmen bu motifi bilinli olarak seer. Ynetmenin her filminde artk amaz bir kural haline gelen kap motifi yine olduka Bressonvaridir. Bu, bazen kapnn kapanmasyla kararan perdeye karlk gelir, bazen de mekan deiikliklerinde bir deiim motifi olarak kullanlr. Bazen de bir sahneden baka bir sahneye geerken tpk nc Sayfa filminde olduu gibi youn olarak kullanlr. Bir trl kapanmayan kaplar zellikle kahramanlarn bakalar tarafndan sorgulandklar sahnelerde n plana kar. Masumiyet filminde ironik bir ilev grr. Yusuf, hapisten kt gn kimsesi olmad iin darya kmak istemediini bildirdiinde kap kendiliinden alr. Masumiyette kapnn ilk al hapishane mdrnn odasnda gerekleir, mdr kapnn bozuk olduunu syler. Yazgda Musa hapisten kmak zereyken savcnn odasnda beklemektedir, kap yine alr. Bu kez savc tamirci ararak kapy onarr. Yusuf iin alan kap, Musa iin kapanmtr. tiraf ve Kader de kapnn kendiliinden almas motifine rastlanr. Filmlerinde kaplar kullanmasnn sembolik

35

S.Ruken ztrk,a.g.k, s.61.

29

bir anlam olmadn syleyen Demirkubuz, kendiliinden alan kaplar ok sinematik bulduu ve gerilim duygusu yaratabildii iin kullandndan szeder.

2.7.3. Kstrlmlk Atmosferi Demirkubuzun hemen hemen tm filmlerinde skntnn, kapatlmln, daraltan bir atmosferin varlndan sz etmek mmkndr. Kstrlm ve kszlk filmlerindeki ana izlek olarak karmza kar. C Blok, bariz bir biimde kszlk ve sktrlmln filmidir. Yine Masumiyet, kapallyla tanmlanan bir tara dnyasdr. Bekleme Odasnda ise ynetmen Ahmetin btn hayat adeta ev iinde geer. tirafta da mekan bakent olmasna karn tara manzaralar grrz. Dier filmlerinin mekan stanbuldur-Kader filminde ksmen-. Ama ister zengin evreler ister yoksul mahalleler olsun kstrlmlk atmosferi deimez.

2.7.4. Filmlerinde Rol Almas Demirkubuz, filmlerinde kendisine mutlaka gnderme yapar. Ynetmen, filmlerinde kendisini yalnzca simgesel olarak deil, somut olarak da grnr klar. yle ki zellikle ynetmenlie balad ilk yllarda kendisini gstermeme, n plana kmama konusundaki abasyla dikkatleri ekerken, filmlerinde ise aksine zgrce grnme, kendisini gsterme olanan kullanmaktan kanmaz. C Blokta akl hastanesindeki bir hasta rolnde grlen Demirkubuz, Masumiyette film izleyenler arasnda yer alan bir seyircidir, nc Sayfada artk sesini duyduumuz, figranlarla grme yapan ynetmendir. Yazgda bir kez daha ana karakterler arasnda bir sinema salonunda film izleyen izleyici olarak karmza kar. tirafta ise artk kendisi deil grnts/imgesi gsterilir; karmza aldatld iin intihar eden koca olarak(Taylan) birka fotorafyla kar. Beklemede Odasnda ise bizzat ba rolde oynar.

30

2.7.5. Yol Motifi Demirkubuz, kap gibi yol motifini de filmlerinde sk sk kullanr. C Blokta Tlay skld an arabasyla yollara der. Masumiyet bir yol filmidir aslnda. nc Sayfada karakterlerin yolculuu ona rastlant eseri gerei gsterecektir. Yazgda karakterlerin hapse gidii ya da tirafta karakterlerin ehirleraras ve ehir iinde yapt yolculuklar gsterilir. Tlayn (C Blok), Yusufun(Masumiyet) ve Harunun(tiraf) yolculuklar perdede daha uzun kalr. sann(nc Sayfa) yolculuu filmde nemli bir dorua iaret eder. Tesadf sonucu Meryemi ev sahibinin olu ve ocuklaryla grr. stanbul dnda birok Anadolu kentinde geen Kader de bir anlamda yol filmidir.

2.7.6. Snrl Film Mzii Demirkubuz, Bresson, Antonioni baka olmak zere ve birok modern sanatya yakn biimde, giderek maniple edici mzik kullanmna tmyle srt evirir. Ynetmen, mziin izleyiciyi ynlendirici tarzda kullanmna kardr. Demirkubuz, Film mzii ok tehlikeli bir ey. Ben mziin azn, mdahale etmeyenini, duygu oluturmayan severim. Mmknse kullanmyorum 36 Bu nedenle Demirkubuzun filmlerinde mzik neredeyse hi yoktur;sahnelerin betimlenmesinde, karakterlerin duygularnn anlatmnda ve atmosfer oluturmada mzik bir e olarak kullanlmaz. Ynetmenin, genellikle kapan jeneriklerinde ya da ksa sren sahnelerde son derece az ve ilevsel biimde mzii kullanmay tercih ettiini grrz.

Benim in Aslolan Sorulardr, Film Balyor(Belgesel), Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 140,
36

31

2.7.7. Srekli alan Telefonlar Buna karlk Demirkubuz, modern yaamn paranoyasnn ve bunun insan psikoloji zerindeki kertici yann vermek iin mzikten farkl seslere bavurur. rnein tirafta, srekli, kullanmyla seyirciyi neredeyse bezdiren telefon sesleri vardr. Balarda, ama aslnda btn filmde, srekli alan ve oklukla almayan telefonlar nlar durur. Cevap verilen ya da verilmeyen bu telefonlar filmlerde en kritik anlarn bir aracdr. Modern iletiim arac telefon sanki ynetmen iin iletiimsizlik esi gibi kullanlr. Telefon ou zaman almaz, aldnda da konumalar ya anlamszdr ya da kahramanlara en kt haberleri bildirmek iin kullanlr.

2.7.8. Dinsel simler Ynetmen karakterlerinin isimlerini de genellikle dini kiiliklerden alr. sa, Musa, Meryem, Harun,Yusuf gibi isimleri kullanarak dinsel kiilere gnderme yapar. Demirkubuzun bu isimleri kullanmasn ise sk sk dile getirdii zere dinsel z kavram balamnda deerlendirmek gerek sanrz.

2.7.9. Balantl Filmler Demirkubuz, filmleri arasnda youn bir biimde btnlkten sz etmek mmkndr. Filmler arasnda hepsi bir tek filmmi gibi seyircinin bulaca balantlar, benzer yorumlar sz konusudur. Masumiyet ve nc Sayfann al sahneleri ve mekanlar birbirini izler gibidir. Ya da biraz daha farkl adan bakarsak; C Blokun snf atlam Tlaynn yaad sknt, aslnda nc Sayfann Meryeminin yaayacaklarn nceden gsterir gibidir. nc Sayfa iinde yer alan Masumiyetin bir sahnesinde Haluk Bilginerin canlandrd Bekir karakterinin konumasnda geen bir inandm orospuya tam 20 yl

32

geti replii, bir anlamda sann Meryeme kanp gven duymasn anmsatr. Dolaysyla ynetmenin bir nceki filmi, yeni filminde nemli bir ileve sahiptir; saya syletilmeyen sz Bekirin azndan duyurulur. Bekirin Uurun peinden gitmesi(Masumiyet), Harunun Nilgnn peinden gitmesini(tiraf) anmsatr. nemli bir fark vardr: Bekir intihar edebildii halde Harun bunu baaramaz. Sevgilisine giden eini izleyen Harun, telin nne geldiinde cesaret edip otele giremez, hemen ekip gider, Meryemin kapsn alamayan saya(nc Sayfa) benzer. Ynetmen bu izlenimlerin olmasna sanki zellikle dikkat eder. Demirkubuz,
Sonuta bunlar benim iimden kan filmlerse, ben kiilik olarak, duygu olarak bir btnsem byle olmas ok doal. Bu gemie sadakat olarak da alglanabilir. Hayat, son yaadmz gnn, yeni ve baka bir kiilik ifade etmesi anlamna gelmez, son yaadmz bir nceki gnmzn devamdr. Bunlarn toplam da bizim anlammzdr. 37 der.

2.7.10. ntihar ve lm Sahneleri Ynetmenin hemen hemen tm filmlerinde lm, intihar ya da ldrme sahneleri yer alr. lk filmiC Blokta ve Bekleme Odasnda grece daha azdr. C Blokta sadece bir cinayet giriimi grlrken Bekleme Odasnda ynetmen Ahmetin sevgilisi Serap intihar giriimde bulunur. Kaderde Bekir intihara teebbs eder. Masumiyette ise intihar eder; Uur ve Zagor ldrlr. (Yusufun enitesi de intihara teebbs ettiini syler) nc Sayfada sa ev sahibini ldrr, filmin sonunda intihar eder. Yazgnn sonuna doru Musann hapisten kmasn salayan mektubun sahibi intihar eder; filmde ayn adamn kars ve ocuklar ldrlmtr. tirafta Taylann intihar sululuk duygusu yaratr, Harun da intihar etmeye teebbs eder. Nilgnn sevdii adamn kz da intihar eder.

37

Berat Gkran,Kendime hanet Etmeyeceim (Sylei 10), Cumhuriyet Dergi, 14 Kasm 1999, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.184.

33

2.7.11. Cezaevi Motifi Demirkubuzun filmlerinde cezaevi de deimez bir motif olarak ska karmza kar. Masumiyet, ynetmenin bir mahkumla cezaevi mdr arasnda geen bir sahneyi ieren tek filmi deildir. Albert Camusnun Yabancsndan uyarlanan Yazgda filmin kahraman Musa ilemedii bir sutan dolay hkm giyer. Susuzluu kantlandnda cezaevi mdrnn yanna gtrlr ve hayatndaki dramlara kaytszl konusunda uzun bir felsefi konuma yaparlar. Masumiyet, Kader ve hatta Bekleme Odas gibi filmlerinde bir ekilde cezaevi yer alr.

2.7.12. Otorite Simgesi Demirkubuzun filmlerindeki kahramanlarla hep bir iktidarn karsndayken tanrz. Kahramanlarn bir otorite tarafndan sorgulandklar sahneler n plana kar. Bu kimi zaman cezaevi mdr, savc kimi zaman da mafya babasdr. C Blokun ilk sahnesi cinsel iktidarn, Masumiyetin ilk sahnesi devlet iktidarnn, nc Sayfannki ise bir ete iktidarnn nnde balar. Demirkubuz yazar Nilgn Cerraholunun kendisiyle yapt syleide, Otorite karsnda sorgulanan biri mi oldunuz hep? sorusuna, ocukluk yllarmdan beri anmsadm bir ey bu. ki yldan fazla hapishanede kaldm.Yatllk yllar filan. Bunlarn bende oluturduu bir bak var. Devletle otoriteyi temsil eden her eyle aramda bir mesafe, bir eliki, fkeye dair bir uzaklk bulundurma aray ve bunun getirdii yabanclama var. diye cevap verir. 38

38

Nilgn Cerraholu, Temel Sorunumuz Ahlak, (Sylei 9) Milliyet, 10 Ekim 1999, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.173.

34

2.7.13. Srpriz esi zleyicisinin her zaman nnde olan ynetmen srprizleri sever. Srpriz filmlerin banda, ortalarnda ya da finalda yer alr. Ortaya ktnda izleyiciyi de karakterleri(nc Sayfada ve Masumiyette olduu gibi) de artr. C Blokun banda Tlayn varolardan geldiini ve Aslnn hizmeti olduunu bilmeyiz. nc Sayfada sa, Meryemin oyununu finalde fark eder. Masum yzl ev sahibinin Meryemle birlikte olmak iin babasn ldrmeyi planladn ve saya oynadklar oyunu seyirci sonradan renir. Masumiyette akna karlk alamayan Bekir bu acya dayanamaz ve filmin tam ortasnda intihar eder. Masumiyette sz edilen iki karakterin (Zagor ve Orhan) ayn kii olduunu finalde anlarz ama karakterler anlamaz. Film karakterlerinin srprizi fark etmeyileri saflklarndan, dikkatsizliklerinden ya da tamamen kaderin oyunundan dolaydr. tirafta aslnda Harunun en yakn arkadan(Taylan) aldattn ok sonra fark ederiz oysa karakterler filmin bandan beri bunun acsn tamakta, gerginliini yaamakta ne olduunu tam anlayamadmz diyaloglarla bu trajediyi da vurmaktadrlar.

2.7.14. Hareketsiz Kamera Yaln ve gsterisiz sinema dilini tercih eden Demirkubuzun filmlerinde ok fazla kamera oyunlar grmeyiz. Artistik kamera hareketlerinin yerine hareketsiz kamera kullanr; uzun ve statik sahnelerle yklerini anlatmay sever. nc Sayfayla birlikte, kamera hareketleri deta durur. Doal k devreye girer. Gerekmedike a bavurmaz. Bressona yani saf sinemaya yaslanr. Uzun sahnelerde bazen karakterler tek bir planda konuurlar. (Masumiyette Bekir, nc Sayfada Meryem, tirafta Harun gibi) lk film olan C Blok, gerek kamera gerekse ieriiyle daha farkl bir yerde durur; hareketli bir kamera kullanlr. Kamera alt ya da st alardan ve biimi bozarak grntleri gsterir. Yazgda

35

savcnn odasnda uzun bir evrinme yaplr. Ancak genel olarak filmlerde hareketli kamera kullanlmam, planlar genellikle uzun ve hareketsiz bir kamera tarafndan ekilmi, kamera nndeki sahnelerin dzenlenmesine nem verilmitir.

2.7.15. Uzun Diyaloglar Demirkubuz, filmlerinde kulland uzun diyaloglarla da dikkat eker. Uzun diyaloglardan kanan birok ynetmenin aksine, skc olmak pahasna bu zelliinden vazgemez. Ynetmen, flashbacki kulland tek film olan C Blok dnda karakterlerin yklerini flash-back yerine kendilerinin uzun anlatm sahneleri araclyla anlattr. Masumiyette Derya Alabora-Haluk Bilginer ikilisinin uzun konumas belki de filmin en unutulmaz blmlerinden biridir. Ynetmen, Yazg,tiraf, Bekleme Odas, Kader ve nc Sayfada da bu diyaloglar ska kullanr. tirafta Harun ve Nilgnn lokantadaki sahneleri, finalde evdeki konumalar, Yazgdaki itiraf sahnesi ya da yine Yazgnn sonunda kahramanmz ile savc arasndaki ok uzun diyalog, Masumiyette Bekirle Yusuf arasnda, Bekleme Odasnda ynetmen Ahmetle Kerem, Kaderde Bekirle Uur arasndaki diyalog gibi Genelde hznl bir ierie yaktrlan bu uzun ekimler, unutulmaz birer sinemasal blm olarak kafamza gelip aklr. Bunda Demirkubuzun edebiyattan beslenmesinin katks byk olsa gerek. Demirkubuz, diyalog merakn yle anlatr:
Diyalog manya diyebileceim bir biimim var benim. Bunun da sebebi anlatc tarzda ykleri sevmem. Albert Camusun Dyle Dostoyevskinin Yeraltndan Notlar devaml yanmda durur. Onlar aslnda kocaman tek bir diyalog. Onlar anlatmyorum ama onlardan yararlanmak bir eyi anmsamak iin bir yardmc, birlikte senaryo altm bir arkada gibi tutuyorum. Toplamda belki bir hikaye

36

anlatmyorum ama pratik olarak baktm zaman bir hikayeyi diyaloglarla film haline getiren biriyim. 39

2.7.16. Evrensel Temalar Zeki Demirkubuz evrensel konulardan yola kar: Bunalm, ak, su ve sululuk, kskanlk, gzellik, yalnzlk, irkinlik, merhamet, masumiyet, lm, karclk, inan, inanszlk, aldatma, cinsellik, kadn-erkek ilikileri, yabanclama ve varolusal sorunlar onun da gzde temalardr. zellikle insanlar arasndaki ktlk ve ektikleri ac temalar Demirkubuzu yakndan ilgilendirir. Demirkubuzun btn filmlerindeki ortak tema, en edilgen ve en masum karakterin (kim olursa olsun; katil, pezevenk) evresinde dnen ve onun edilgenlii ya da safl sonucunda aleyhine dnen bir arkn iine skmaktr.

2.7.17. mkansz Ak Filmlerde anlatm arlkl olarak kadn-erkek ilikilerine oturtulur. Demirkubuz, filmlerinde imkansz aklar anlatr. Demirkubuzun filmlerindeki ak yks hep dramatik, aclarla yorulmutur. Anlatt ak hikayeleri mistik, byleyici ve ayn zamanda imkanszdr. Mutlu sona inanmaz ynetmen. rnein Masumiyette Yusuf ve Bekirin Uura duyduu ak ya da baka dzlemlerde nc Sayfada sann Meryeme, tirafta Harunun Nilgne hatta Nilgnn nc kiiyle olma istekleri karlk bulmaz. Erkekler(Yusuf, sa, Harun) olanaksz da olsa birlikte olma isteklerini dile getirir. Filmlerinde hep kadnlara deli divane ak, bu ak uruna cinayet ileyen imknsz aklar sonucu intihar eden erkekler vardr. Toplum d insanlarn bile aklar uruna kendi canlarna kyabilecek kadar gururlu olduklar vurgulanr. Toplumsal cinsiyet anlamnda farkl bir rol izer erkeklere. Kadnlar da ayn ekilde sevdikleri adam iin mcadeleden hi kamaz, yllarca beklerler.
39

idem ztrk, a.g.e, s. 50.

37

2.7.18. Aldatma Demirkubuz'un sinemas aldatma zerine kuruludur. Bu aldatmay hep kadnlar yapar. C Blokta Tlay ve Selim birbirlerini aldatrlar; hizmetileri Asl hem Selim hem de Haletle birlikte olur. nc Sayfada Meryem say, Yazgda ei Musay, tirafta ei Harunu aldatr. Kadnn aldatmas youn olarak ilenir. Buna bal olarak da kskalk sz konusudur.(Selim, Bekir ve Harunun kskal) tirafta Nilgn ve Harun arasnda nce telefon ve sonra yemek yedikleri yerde yaanan ince sorgulama(bir ey mi var yok, bir sorun mu var?, ne gibi?...), benzer bir sorgulama ok daha kk boyutlarda C Blokta Selimden Tlaya ynelir. Aslnda bu bir aldatma deil, kandrmadr. Tpk Dostoyevski'nin kitaplarndaki gibi. Kadnlar kandrr ve bu kandrmalarnn hep hakl bir nedeni vardr. Uur'un Bekir'i kandrmasnn hakl sebebi Zagor'u sevmesidir. Bir taraftan mcadele eden kadnlar, dier taraftan bu mcadele iin kullanlan erkekler Tpk nc Sayfada olduu gibi Meryem sa'y kandrr. nk baka trl kocasndan kurtulamayacaktr. Peki neden hep kadnlar aldatyor? Demirkubuz, kendisiyle yaplan bir syleide bu soruya yle yant verir:
nk erkein aldatmas trajik olmuyor. Bir kadn aldatt zaman bir anlamda ok trajik ve film ekmeye deer biimde ortaya kyor karl, sebebi bu. Erkek aldatt zaman bunun etkisi, bunun ortaya kard sorunlar ya da bu ihanetin sorgulamas ok derinlikli bir biimde yaplmyor. Ama kadn aldatt zaman sorgulama ok derinlikli yaplyor, ac ok katmerleiyor, sonular ok daha keskin oluyor, bu bir gereklik, bunu ister kabul edelim ister etmeyelim bu doru. Bana erkek acs daha ilgin geliyor. 40

40

nk Erkein Aldatmas Trajik Olmuyor, (ODT syleisi), 12 Mays 2006, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 127.

38

2.7.19. Kfrl konumalar Yeni sinemaclarn ve dier gen ynetmenlerin filmlerinde olduu gibi kfrl konumalar da Demirkubuzun filmlerinde nemli yer tutar. Demirkubuz, sokan dilini sinemaya olduka gereki bir ekilde yanstm en nemli ynetmenlerden biridir.

2.7.20. Amatr Oyuncular zellikle isim yapmam iyi oyuncular bulma konusunda baarl olan ynetmen, filmlerinde giderek amatr oyunculara doru kayar. Bekleme Odas filminde kendisi de bizzat barol oynayan Demirkubuz, herkesin oyuncu olabilecei grndedir. Oyuncu seimi konusunda sezgisi ve etkilendii yzleri gzlemleyerek hareket ettiini belirten Demirkubuz, oyuncunun eitimli ya da eitimsiz olmasn ok fazla nemsemez. Demirkubuza gre nemli olan insann bu ii yapacak sezgisi, kapasitesi olmas ve ynetmenin bunu ortaya karmasdr. Oyuncu ynetiminde de son derece baarl olan Demirkubuz, oyuncunun performans konusunda sorumluluun byk ounluluunu ynetmene ykler. Ynetmene gre kt oyuncu diye bir ey yoktur, kt ynetmen, kt senaryo ve kt proje vardr;bir filmde bu adan bir sorunun olmasnda, ortaya kmasnda en az sorumluluk sahibi oyuncudur.

39

2. 8. DEMRKUBUZ KARAKTERLERNN GENEL ZELLKLER Demirkubuzun ektii yedi filmde karakterlerin ykleri farkl da olsa aslnda temelde benzer kiiliklere sahip olduu grlr. nk bu karakterlerin temelde zellikleri ayndr. ykler farkl da olsa Demirkubuz, hep ayn dnyann iindeki insanlar anlatr. Tm karakterler zaaflaryla birlikte plak olarak yansrlar sinemaya. Demirkubuzun karakterlerinin zelliklerini genel olarak u ekilde sralayabiliriz: 2.8.1. Anti Kahramanlar Demirkubuzun filmleri, daima anti-kahramanlardan oluur. Bazen nefret bazen de sevgi duyulan kiilerdir. Bu nedenle Demirkubuzun kahramanlarn basit bir ekilde kategorize etmek pek mmkn grnmez. Hayatn iinden insanlar gibi gerek olmalar belki de ortak zellikleridir. Demirkubuz, kahramanlarn idealize edip, kiilik yceltmesine gitmez. Onlar bazen irkinletirip gzden drr. zleyici beenisinden uzak tutar, zaaflarn ne karr. ouna gnahlarnn bedelini dettirir ve pimanlklarn itiraf ettirir. Bu anlamda kahramanlarna nesnel davranr. te yandan Demirkubuzun sinemas karakter arlkldr. Bu yzden de oyunculuk ok nemlidir. 2.8.2. Alt Snftan nsanlar Demirkubuz, genelde alt snftan insanlarn yklerini anlatr. Demirkubuzun filmlerinde hep bir yoksulluk vardr. Bu kalbn dna ksmen tiraf ve C Blokta kmtr. Ancak C Blokta Tlayn alt snftan geldiini sonradan reniriz. Kapc olan Halet ve evin hizmetisi Asl da filmde baskn olan yan karakterlerdir. tirafn sonunu hatrlayanlar yine bir gecekondu hikyesi ile bittiini bilirler.

40

2.8.3. Trajik Erkek Karakterler Demirkubuz, filmlerinin hepsinin trajik karakteri erkektir. C Blokta Halet, Masumiyette Yusuf, nc Sayfada sa, Yazgda Musa, tirafta Harun-Taylan ve Kaderde Bekirdir. Yalnzca C Blokta ana karakter kadndr. Filmlerdeki erkekler temelde iyidir ama edilgen ve iradesizdir. Balarna gelen olaydan sonra ykma urarlar. Saflk zellikle ilk filmdeki erkek karakterlerin temel zelliidir (Halet, Yusuf, sa). Genellikle bu kt olaylarn nedeni de kadndr. Kadnlar gl ve direnen karakterlerden onurlu ama zavall karakterlere doru salnrlar. Bekirin Uurun peinden gitmesi(Masumiyet), Harunun Nilgnn peinden gitmesini(tiraf) anmsatr. nemli bir fark vardr: Bekir intihar edebildii halde Harun bunu baaramaz. Sevgilisine giden eini izleyen Harun, otelin nne geldiinde cesaret edip giremez, hemen ekip gider, Meryemin kapsn alamayan saya(nc Sayfa) benzer. Filmlerindeki erkeklerin iradesizlii/edilgenlii, varoluu balamda Yazgnn Musasyla dorua kar. Erkek dayanmas Musayla komusu arasnda(Yazg), Sha ile Harun arasnda(tiraf) ve daha farkl dzeyde Bekirle Yusuf arasnda(Masumiyet) grlr. Erkek iddeti polisten Yusufa ikence olarak, Mafya babasndan saya, Bekirden Uura szle, kocasndan Yusufun ablasna fiziksel olarak, gemite ise, Yusuftan ablaya ve Uurun eski kocasndan Uura fiziksel olarak(Masumiyet) kocasndan Meryeme fiziksel olarak(nc Sayfa), Harundan Nilgne szle ve fiziksel olarak(tiraf) yneltilir.

2.8.4. Femme Fatale Kadnlar Demirkubuz filmlerinde zellikle kadn karakterler dikkat eker. Kadnlar genelde aykr karakterlerdir. Fahielik yapar, evli olduklar halde kocalarn aldatrlar. Ak iin entrikalar evir, sradan grnmelerine ramen erkekleri ellerinde oynatrlar. Kadn karakterler Demirkubuz sinemasnn en tartmal yanlarndan biridir. yle ki

41

ynetmen kadn dman eletirilerine bile maruz kalr. Kadnlar genelde femme fatale olarak karmza kar. Bununla ilgili olarak bir parantez amakta fayda var. Femme Fatale yani lmcl kadn imgesi, cazibesiyle erkei batan karan, trl oyunlarla ana drp ldren, asla gvenilmez bir kadn motifidir. Femme fatale, sinemada en tandk haliyle kara filmin vazgeilmez bir sembol olarak, gzelliini bir silah gibi kullanan, batan karc en eninde sonunda zarar veren ykc kadn, erkek baknn(erkek fantezisinin) kadn ekillendirme ve ona anlamlar ykleme arzusunun doruklarndan biridir. ster Double Indemnity(ifte Tazminat) gibi klasik kara filmler olsun ister Fatal Attraction(ldren Cazibe) gibi yuppie korku filmleri olsun femme fataleler tehlike arzettikleri anda cezasn bulurlar. 41 Nitekim Demirkubuzun filmlerine baktmzda; Nilgn, tirafta ilk kocasn brakp evlendii Harunu da baka bir erkek iin aldatnca ve bunun cezasn ekecektir. Meryem, nc Sayfada sevdii adama kavumak iin say kullanacak, bu uurda cinayet ilemeyi dahi gze alacaktr. Uur, Masumiyet ve Kaderde sevdii adam iin fahielik yapacak, ona hapiste bakabilmek iin evresindeki erkekleri kullanacaktr. Sinem, Yazgda evli an cezalandrmak iin Musayla evlenecek ve ilikisini srdrmeye devam edecektir. Demirkubuzun kadn karakterlerini farkl alardan okumak da mmkn. Nitekim Ayegl Ko, C Blok, Masumiyet, nc Sayfa ve tiraftaki kadn karakterlerine farkl bir bak as getirir. Koa gre Demirkubuzun zellikle drt filmindeki kadn oyuncularn karakterlerindeki enerji, boyun emezlik ve genel geer ahlakn dnda konumlanmalar asndan son dnem Trk sinemas asndan son derece ilgin. Sz konusu filmlerindeki femme fatalelere erkek/otorite tarafndan haddeleri bildirilmez, gsz braktklar erkekler gsz brakldklaryla kalrken onlar bildiklerini okurlar. Bu drt filme ilikin konuma, konuturma abas ve suskunluu
Ayegl Ko, Vagina Dentatalar, Femme Fataleler: C Blok, Masumiyet, nc Sayfa ve tirafta Kadnn Temsili, Yay.Haz.: Deniz Bayraktar, Trk Film Aratrmalarnda Yeni Ynelimler 4, Sinema Dizisi 5, stanbul: Balam Yaynlar, Mays 2004, s.188.

41

42

g ilikisi balamnda okuyan Ko, erk sahibi olann erkek olmad eklinde bir yorum getirir. Koa gre kadn karakterlerin ilikide olduklar erkekler tarafndan hesap vermeye zorlandklar hibir durumda hesap vermemeleri erkein zaten kurulmam-otoritesine boyun emediklerine iaret eder. 42 C Blokta Tlay kocasnn srarla, Biri mi var? diye sormasna yant vermez. Ayn ekilde Asl da Selimin Tlayn nerede olduunu, ne yaptyla ilgili sorularn duymazdan gelir. Masumiyette Uur ne Bekirin ne Yusufun yapt ie karmalarna, kendisini sahiplenmelerine izin vermez. Yusufun ablas sevmedii kocasyla ve sevdii erkei ldren kardeiyle konumaz. tiraf tamamen Nilgnn itiraf etmemesi zerine kuruludur. nc Sayfann sonunda Meryem sann silahla tehdidini ciddiye almadan tpk kocasn ldrme plann anlatt gibi soukkanllkla anlatr olup biteni. Erkein kadna silah dorultmas nc Sayfann yan sra Masumiyette de grlr. Bunun kadnda korku uyandrmamas onlarn dililiini dorular. Uur Bekirin kskanlk krizlerinden birinde silahn karmas karsnda hi istifini bozmaz, hatta fkelenir, Vuracaksan vur, yoksa ekil git yolumdan! diye onu tahrik eder, sonra da srtn dnp gider. Meryem ise sann silahl alacaklar karsnda Napyorsunuz lan o silahla? Konusam ne olacak put! Vur, vur da grelim!, sa kapsna dayandnda ise Vuracak msn ne yapacaksan yap, az sonra kocam gelecek. der. Erkek iktidarszln vurgulayan yalnzca silahn geri tepmesi deildir. Uur(Masumiyet), Meryem(nc Sayfa) ve Asl(C Blok) serde erkeklik var erkeklere kar kullanrlar. Uur Yusufun kendisine alma sahnesinde, Ne ablas lan, ne ablas? Ne istiyorsun lan sen benden, sikmek mi istiyorsun? Sik o zaman herkes tadna bakt bir de sen bak, o kadar emein geti, ne kar!, Meryem sann kocasn ldrme fikrinden rkmesi karsnda, Erkek misin lan sen?, Asl Halete Erkeksen yakala hadi, canm actrsan azna sarm! der. Kader2de Uur, peinden
42

Deniz Bayraktar, a.g.k, s. 192.

43

gelen Bekire, Ne biim erkeksin lan sen, sen de hi gurur yok mu? diyerek srekli hakaret eder. st orta snf kadnlar Tlay ve Nilgn kocalarnn iddeti karsnda kar ataa gemezler ama kocalarn terk ederler. Drt filmde de ana kadn karakterler statkoyu srdrmezler.

2.8.5 Etkili Yardmc Karakterler Demirkubuz sinemasnda; baroller kadar yan roller de nemlidir. Yan rollerdeki kiilerin oyunculuklar da en az baroldekiler kadar etkilidir. rnein Masumiyetteki otel sahibi; Bir byk rak iti, sonra nah byle iki tane cigaralk sard. ve Trk filmi var. replikleriyle akllara kaznan bir karakter olarak filmin unutulmazlar arasna girer. Gven Kra'n tutunamayan tavrna elik eden posterci oda arkada Mslm Grses, Ylmaz Gney, stanbul gibi simgelerle rol alar. Gven Kra'n Ankara'da gittii pavyonda kapda bekleyen, Zagor'u anlatan adam ya da orbac muhabbetleri, yan rollerin, kyda kede kalm fenomenlerin filme damga vurmasn salayan ayrntlardr. Yazgda Engin Gnaydn'n canlandrd arzal komu karakteri film boyunca olay rgsne nemli bir figr olarak karmay baarr. Kader'in pavyon aleminin sert ve tavizsiz hayatn anlatt blmleri iin unutulmaz olanlar Bekir ve Uur'un pavyonda alan arkadalardr. Yan roller, yardmc karakterler sadece baklaryla bile ok ey anlatr. Kaderde Bekir'in Uur'u ararken sahilde karlat arkadana, Uur nerelerde ulan, yine devam m orospulua? sorusunu sorar, verilen cevap Bekir'i sahneden kartr, kyda kede kalm karakter verdii cevapla sahneyi alp gtrr. Yine Kaderde Bekir'in ocuuna ila almak iin kt yolculuun, esrar alemiyle devam eden ve bir batakhanede sonlanan sahnelerini hatrlaynca aklda kalan ayrnt, Bekir'e Uur abla nerelerde? sorusuyla gemii hatrlatan semt ocuklardr.

44

2.9 EDEBYATTA TUTUNAMAYANLAR Yukarda Demirkubuzun, karakterlerinin zelliklerinden genel olarak sz etmeye altk. Ynetmenin karakterleri iin kullanlan bir dier tabir ise tutunamayanlardr. Demirkubuzun filmlerindeki kahramanlara en ok yaktrlan szcktr, tutunamayanlar Peki tam olarak neyi ifade eder tutunamamak? Kimdir tutunamayanlar? Demirkubuzun karakterleri hangi zellikleriyle bu kavrama dahil edilir? Aslnda bu sorulara yant vermeden nce, Modern edebiyatn en nemli temsilcilerinden olan Ouz Ataydan ve onun Tutunamayanlar romanndan sz etmek gerekiyor. Zira tutunamamak kavram ilk kez Ouz Atayla girdi hayatmza. Aslnda edebiyatta, Yusuf Atlgan, Ferit Edg, Bilge Karasu ve Orhan Pamuk gibi pek ok yazar eserlerinde yabanclam, yitik insanlarn farkl rneklerini yanstr. Fakat, tutunamamak deyince hemen akla Ouz Atay gelir. Atay daha ok yaratt kahramanlarla zdeletirerek bir tutunamayan olarak okuduk. 1934te neboluda doan Atay, Ankara Maarif Koleji`ni, T naat Fakltesi`ni bitirdi. 1960`ta DMMA(stanbul Devlet Mhendislik ve Mimarlk Akademisi) naat Blmnde retim yesi olarak almaya balad. lk roman Tutunamayanlar 1971-1972 ylnda yaymland.

Tutunamayanlar

1973 ylnda Tehlikeli Oyunlar adl ikinci roman izledi.

Hikyelerini Korkuyu Beklerken bal altnda toplad. 1911-1967 arasnda yaam hocas Prof. Mustafa nan`n hayatn romanlatrarak Bir Bilim Adamnn Romann yazd. Oyunlarla Yaayanlar adl tiyatro eseri Devlet Tiyatrolarnda sahnelendi. Atay, beyninde oluan tmr nedeniyle 13 Aralk 1977`de, byk projesi Trkiye`nin Ruhunu yazamadan hayata gzlerini yumdu. lmnden sonra ise yazd Gnlkler ve yarm brakt roman Eylembilim yaymland.

45

Ksack yaamna yedi kitap sdrmasna ramen okur, Tutunamayanlarn yazar olarak tand, bildi AtayTutunamayanlar, 1990l yllarda bir klt haline gelerek eletirmen ve okurlarn youn ilgisiyle karlat. Zira Trkiyede gelenei olmayan bir roman tarznn ilk rneiydi; Trk edebiyat ierisinde hem ierik hem de ortaya koyduu teknik bakmndan olduka farkl bir yerde duruyordu. Oysa Atayn, 1970te TRT Roman dln alan roman Tutunamayanlar yaymland 1971 ve 1972 yllarnda edebiyat evrelerinde suskunlukla karlanm, pek de anlalamamt. Fakat 1980lerde tekrar yaynlannca adeta yeniden kefedildi. Ouz Atay, kaleme ald Tutunamayanlar romanyla yabanclam yalnz insanlar anlatr. Tutunamayanlarn ba karekteri Selim, btn hayat okumaktan ibaret olan, yaama ilikin karar almak ve eylemde bulunmak konusundaki korkusundan dolay hayata dahil olamayan biridir. Kk ihtiras oyunlarna, agzllklere, rekabetlere, dedikodulara, birbirine elme atmalara yabancdr, byle bir dnyada soluk almay bilmez; Bana yaamasn retmediler. der. 43 Kendisine ve evresine iyice yabanclaan Selim, kiilik paralanmasnn ardndan intihar eder. Romann dier bir ba karakteri Turgut zben ise kk burjuva yaamnn iine gmlm gen bir mhendistir. ine, ailesine ve giderek kendisine yabanclaan biridir.
Yannda yatan karsna bakt. Nerminin vcudu yorgann kvrmlar arasnda kaybolmutu; yalnz salar grnyordu. Yorgan hafife inip kalkmasa yatakta canl bir varlk olduunu anlamak zordu. Belki de gerekten yoktur; yanmda yatan bir sa demetinden ibarettir. Yorgann altndan elini uzatarak tenine dokundu. Yazk; insanlar dncelerimize uygun biimler alamyorlar. Karsna srtn dnd, kolunu yataktan aa

burjuva dzeninin

kurallarna, deer yarglarna, beenisine, yaam biimine ayak uyduramayan; topluma

43

Ouz Atay, Tutunamayanlar, 4. Bask, stanbul: letiim Yaynlar, 1985, s. 75.

46

sarktt. Hayat, dnceleri tutan bir hapishanedir. nsanlar can skc bir sa demetidir, ben de aklsz bir robottum. 44

Arkada Selim Ikn intiharn bir gazete haberinden renir ve sarslr. Turgut, Selimin intiharnn sebebini aratrmaya giriir. nceleri igdsel bir tedirginlikle Selim Ikn dnyasna girmeye alr; aslnda kendisini arar. Turgut, intihar eden arkadann yerine gemeye alrken kendisini yava yava kaybeder. Bilin blnmesi yaar. lm olan Selimle abartl konumalar yapar, sonralar Olricle kendine bir teki ben yaratr. Evinden ayrlr, bir trene biner ve gzden kaybolur. Turgut zben, Selimlemeye alrken, modern hayatn ve teknolojinin kurulu dzenine ait kurum ve kurulular da eletirmeyi ihmal etmez. Selimin ahsnda toplumun ve onun ryen, kokuan ynlerini ironik yaklamla ortaya serer. Sosyolojik bir mahiyette ele alnan konular, bilin ak eklinde romana yansr. yle ki, kimi yerlerde Turgutun Selimleme abas, Trkiyenin Batllama macerasyla zdeleir. Selimi intihar uurumuna srklenmesiyle, toplumumuzun kltrel zl arasnda bir benzerlik gze arpar. Tutunamayanlar, bireysel varolularnn peine dm aydnlarn macerasn anlatr. Romanda, bir tarafta Bat kltryle rastgele bezenmi, yerleik kk burjuva yaantsnn skcl ve sradanl, dier tarafta aydnlarn toplum kurallaryla olan elikileri ve i hesaplamalar yer alr. Bunun yan sra kk burjuva yaants, ironi ieren deyiler ve zekice benzetmeler araclyla alaya alnr. Alman aratrmac Tatjana Seyppele gre Tutunamayanlar, tarihsel misyonlarn skalayarak yaayan entelektellere ilikin eletirel bir eser olarak da okunabilir; ancak satr aralarnda bir baka ark sakldr; alayc da olsa, uyum

44

Ouz Atay, a.g.k, s 17-18.

47

salamayanlarn arks Toplumun disipline edici aygtna daima kar koyan, slah olmaz bir insan tipinin arks dr bu. 45 Tutunamayanlar, metinleraras ilikileri bakmndan okuduumuzda karmza birok yazar, dnr ve bunlarn eserleri veya sluplar kar. Shakespeare, Kafka, Oblomov, Cervantes gibi kendisini gsteren birok yazar arasnda Dostoyevskinin zel bir yeri vardr. nk Dostoyevski Ouz Atayn hayatnda bambaka bir yerdedir. Akademisyen-yazar Yldz Ecevit, Ouz Atayn Dosteyevski ile arasndaki bu kuvvetli ban sebebini, onlarn yaam yollarnn ve kimi kiilik zelliklerinin benzer olmasnda bulur. kisi de edebiyat olmalarnn dnda hayata matematik ve fizik bilimlerinin szgeinden bakmlardr. nk ikisi de mhendistir. kisi de Dou insannn sezgisel ve duygusal yanlarn alm ama ayn zamanda bir Batl gibi mantksal dncenin yolundadrlar. Tpk Dostoyevski insanlar gibi Ouz Atay insanlar da dzenle uyuamaz ve bu uyumsuzluk duygusu onlar karanlk bir yalnzla iter. Ayrca Tutunamayanlarn sylemi de yer yer bu Rus yazarndan esinler tar. Ouz Atay ile Dostoyevski arasndaki akrabaln kurmaca dzleme yansyan nemli gstergelerinden biri de anlatm tutum(lardr); trajik, komik, grotesk dzlemler arasnda snr tanmaz geiler yapar(lar). 46 Zaten Ouz Atay da bunu romannda belirtir; Selim varolu sanclar iinde etrafnda isyan rzgarlar estirirken arkada onun o sralar Dostoyevski okuduunu belirtir. Selimin kitaplar evrenindeki bu sancl sreci yazara metinler arasnda yrme imkan verir. stedii ekilde okuyucuya metinsel bir zenginlik sunar. Mikin, Raskolnikof, van, Yeraltndan Notlarn yer alt adam ve daha bir ok Dostoyevski kahraman Selim Ikn kiiliinde buluur. Selim onu anlamayp, basit deerler
Tatjana Seyppel, Ouz Atayn Dnyas, eviren Tanl Bora, stanbul: letiim Yaynlar, 1989, s. 107. 46 Yldz Ecevit, Ouz Atayn Biyografik ve Kurmaca Dnyas, stanbul: letiim Yaynlar, 2005, s.212.
45

48

peinde koanlar Dostoyevski okumamakla sular. Bu karakterlerin hepsi birer i hesaplama ierisindedirler. Turgut zben de somut dzlemde kt yolculua aslnda kendiyle hesaplamak iin gitmitir. Ouz Atay ve Dostoyevski arasndaki metinleraras iliki, yazarn dier romanlarnda da kendini gsterir. Atayn felsefi anlamda etkilendii dnr ve yazarlar da romanda soyut bir ekilde grmek mmkndr. Bunlarn banda Sartre, Kierkegaard, Heidegger ve Albert Camus gibi isimleri sayabiliriz. Tutunamayanlarda kendini en ok gsteren felsefi dnce ise Varoluuluk tur. Zaten esas itibariyle, romann ana karakteri olan Selim Ik, tam bir varolusal zdrap ierisindedir. Kendini, hayat ve evreni sorgulamaya balayan Turgut da bu zdraba daha sonra ortak olmutur. Her ikisi de varolularna bir anlam bimeye ve bunun hayat ierisindeki yerini bulmaya alr.

2.10. BR KAVRAM OLARAK TUTUNAMAMAK Ouz Atayn kazandrd tutunamayanlar tabiri ncelikle 12 Eyll Askeri darbesinin ardndan o dnemin aydnlar iin daha ok kullanld. Tutunamamak, 80li yllarda aydnlarn toplumdaki konumunu, siyasetten koparllarn, sonusuz araylarn simgeliyordu. Tutunamayan olu, ilk etapta aydn olmann bir art olarak anlald. Tutunamamak, kapitalizm ann bir tr asaleti olarak algland. Ardndan pek ok kimse, tutunamayanlar tayfasndan diye kendisini tasvir etti. Poplerleti; belki biraz da arabeskletirildi bu kavram. 1990l yllar teki Trkiye gerekliinin gndeme geldii ve dile getirildii yllard. Tutunamamak artk sadece aydn-entellektellere yaktrlan deyim olmaktan kt; ezilen, kaybeden, horlanm, sistemin dna atlm kk, sradan insanlar iin de kullanlr oldu.

49

Peki tam olarak kimdir tutunamayanlar, tutunamamak neyi ifade eder? Atayn yksn anlatt tutunamayanlar aydnlard. Uyumsuzluk, yabanclama, dlanmlk, baarszlk, eylemsizlik gibi zellikler ortak paydalaryd. Hem buradan hem genel olarak dile getirilen ifadelerden yola karak tutunamayanlar iin u tanmlama yaplabilir: Tutunamayanlar, sistemle bark olmayan, hayatta bir trl dzen tutturamam, yaamn kysnda olanlardr. tutunan olmann, baarnn yceltildii modern kapitalist ada, tutunanlarn kurumsallatrld bir dzene bir trl uyum salamayanlardr. Modernizm adna insanlk unutturan bu hayat dzenine, onun nimetlerine srt eviren, vazgeenlerdir. Yldz Ecevitin u ifadeleri ise ykselen deerler dnyasnn dnda kalan gnmz tutunamayan insann zetler gibidir:
nsan, ruhla madde arasndaki gel-git'le biimlenir. Kimi kez maddeyi dorukta deneyimler, kimi kez ise i dnyann dipsizliinde, kendini, dnyay, evreni, insan ve onun bu dnyadaki yaam amacn sorgular. O dipsiz derinlikte uzun sre kalmay baarabilen insan ise, -moda deyile'ykselen deerler'le biimlenmi bu dnyay artarak 'yabanclaan' baklarla izler. Tm deerlerin ayak altna alnd bir dnyadr bu; Nietzsche'nin, iinde "Tanr'nn ldn" syledii trde bir dnya... 'Para'nn, markal tketimin, 'sperlks' Mercedeslerin, koltuun, prestijin, gcn tanrlat bir dnya... Derinlerde yzen ve orada tm bozulmamlyla insansal erdemlere rastlayan kii ise, byle bir dnyann insan olmadnn bilincindedir. nk onun Tanrs madde deildir; onun iin 'emek'tir kutsal olan, -kulaa artk ok 'naif' geliyor olsa da- kimsenin hakkn yememektir, drstlktr, zveridir ve sevgidir... Kendine kartdeerler zerine kurulu bir ada yaratmtr ve tm yozluklarn ortasnda, 'ykselen deerler'e ayak uydurmakszn yaamaya almaktadr oluturduu bu adasnda. 47

Belki tutunamamay ok idealize eden, karamsar bir karm olacak ama; ster, sistemin arklarnn ezdii sradan insanlar ister, ykselen deerler dnyasna, retim ilikilerine muhalefet eden insanlar olsun, sistemin arzulad insan tipi kategorisine girmiyorsanz tutunamamak ortak kader gibi Kendi adasn oluturabilen insanlara ise ne mutlu!

Yldz Ecevit, Edebiyatta Yabanclama ve Yabanclatrma, http://www.felsefeekibi.com/Forum/forum_posts.asp?TID=35878&PN=1, 17 Temmuz 2004.

47

50

2.11. TUTUNAMAMAK BALAMINDA DEMRKUBUZ KARAKTERLER Demirkubuz iin kimi zaman Ouz Atayn sinemadaki karl tanmlamas yaplr. Kanmzca ok da yanl bir tanmlama deildir. Varoluuluk ve Nihilizme ilgi duyan; bireyin i dnyasn, elikilerini anlatan Demirkubuzun temel referanslar arasnda da tpk Atayn da etkilendii Dostoyevski ve Camus yer alr. Atay, sadece Tutunamayanlarda deil, dier eserlerinde de toplumun alkanlklaryla uyumayan, bireyin, bir cemaate, rgte snmadan, boyun emeden direniini ironik halde anlatr. Bir bakma ierik asndan hep tutunamayanlar yazmtr.
Atayn kahramanlar . Uyumsuz Don Kiotun lkemizde yaam acllardr. Tek balarna ayakta kalmaya, kendi dorularn savunmakta bu kadar inat olduklar iin de yok olmaya mahkum olan kahramanlar, gnmz insann evrensel yazgsna tanklk ederler. Bu yzden de var olmaktan ok yok olmaya yakn dururlar. Onlar bekleyen ou kez delilik ya da lm. 48

Demirkubuz da filmlerinde bireyi, i dnyasn esas alr. Hayatta tutunacak hibir eyleri olmayan, retim ve mcadele dnyasndan btnyle kopuk, baskn bir iletiimsizlik ve kszlk iinde yaayan, hedefsiz insanlar anlatr. Onun hikayelerinin kahramanlar da popler deyimle sylersek hep

tutunamayanlardr. Demirkubuzun kahramanlarnn ou toplumun disipline edici aygtna kar koyan, yaam biimine ayak uyduramayan, topluma yabanclam yalnz insanlardr. Tm filmlerinde hep kaybeden, hayatn sillesini yemi insanlar vardr. Sylenecek sz, gidilecek yeri kalmam, skm, yasad, toplumd insanlar yanstr. Hep kstrlm bir kenara itilmileri anlatr; en alttakileri, ezilenleri, kaybedenleri Zeki Demirkubuz bu tip "kaym" hayatlar hemen hemen her filminde iler. kmazlarda boulan alt kltrden insanlarn dram, hapiste rtlen genlikten sonra ''cezaevini'' evi olarak kabul edip dar kmak istemeyen karakterler, hayat
48

Ahmet mit, Uyumsuzlarn Aksak Tangosu, kz Dergisi, Aralk 1997, Yay. Haz.: Handan nci, Ouz Ataya Armaan, stanbul: letiim Yaynlar, 2007, s 53.

51

okulunda kaybedenlerin kesien ykleridir anlatt Ama bu yaklamlardan yola karak onu bir umutsuzluk ve k ynetmeni olarak nitelemek doru deil. nk Demirkubuz, bu insanlar anlatarak insanln temel ykselen deerlerine muhalefet eder; bu dm, itilmi insanlarn penceresinden yerleik anlaylar eletirir. Genel olarak zetlersek, Zeki Demirkubuz filmografisini kabaca iki gruba ayrabiliriz. lk grubu, Masumiyet (1997), nc Sayfa (1999) gibi filmleri oluturuyor. Toplumun dnda kalanlarn, tutunamayanlarn, varotakilerin hikyelerini anlatt filmler bunlar. Dier grubu ise felsefi bir hesaplamay, zellikle insann dnya zerindeki varln anlamlandrmaya ve anlamaya alan bir dnsel sorgulamay ieren Yazg (2001), Bekleme Odas (2004) gibi filmleri oluturuyor. Tm karakterleri akla Jean Paul Sartre'n Varoluuluk kitabnda da tasvir ettii dnyaya frlatlm, rpnan, srekli de maruz kalan, son kertede yenik-yitik insan tiplerini getirir. Aslnda genel toplamda baktmzda karakterlerin tek farklar hikayeleridir. Yldrm Trkerin Masumiyet filmine ilikin kaleme ald u ifadeler ise Demirkubuzun karakterlerinin zeti gibidir:
Btn okullarn, kurumlarn dnda kalmlar, oy vermeyenler, saymlarda saylmayanlar, karanlk otel odalarnn sakini mlkszler, dkkanlarn vitrinleri nnde ezilenler, kaplardan rahat giremeyenler, yenilmek iin dvenler, kendisini saknmay bilmeyenler, kaderlerinin izgisini acl arklardan takip edenler, boyunlarnda ipleri, avularnda jiletleriyle gezenler, dnyaya hibir yatrm olmayanlar.49

Yldrm Trker, Sinemann Masumiyeti, Radikal 2, 9 Kasm 1997, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.39.
49

52

3- DEMRKUBUZ FLMLERNN ZMLEMES VE KARAKTERLERN TAHLL Demirkubuzun karakterlerini tahlil etmenin, onlara yakndan bakmann en iyi yollarndan biri de filmleri. te bu nedenle tez almasnn bu blmnde Demirkubuzun, imdiye kadar -son filmi Kskanmak saymazsak- ektii yedi filmi mercek altna alarak Demirkubuzun karakterlerini tek tek analiz etmeye altk.

3.1. C Blok (1994) Zeki Demirkuzun Alp Zeki Hepere adad ilk filmi C Blok, evliliinde tatminsizler nedeniyle mutsuz olan Tlayn yks zelinde burjuva ifti olan TlaySelim ve alt snftan hizmetisi Asl ve Halet arasndaki ilikiler, bu ilikilerdeki doyumsuzluk, i skmas ve yalnzl dile getiriliyor.

3.1.1. Filmin Konusu C Blokun nnde silecekleri alan arabann iinde bir adam (Halet) binaya bakmaktadr. eriden kacak birini bekler gibidir. eriden kan adam(babas) 36 numaraya bakmasn syler. Halet umursamaz grnr. Kapya elinde bir paketle gelen adama korna alar. Bu srada binadan bir kadn(Tlay) kar. Halet adamn yanna gelerek nereye gittiini sorar. Kuru temizlemeden geldiini syleyince paketi adamdan alr. Kendisi gtrr. Kapy bir hizmeti aar ve paketin geciktii konusunda bir eyler syleyerek kapy kapatr. Koridordan da sylenen bir adam geer. Halet baka bir daireye gidip kapy aldnda ieriden bir kadn sesi (Asl) ieri girmesini syler. Bu, iyi giyimli bir kadndr;seviirler. Halet, koltukta yatarken kadn eski kyafetlerini giyerek temizlik yapmaya balar. Evin hanm gelmeden iini bitirmek telandadr. Dairede hizmeti olarak alt anlalr. Evin sahibi Tlaydr. Eve geldiinde yatak

53

odasndan sesler duyar. Haletle Asly seviirken grr. Hibir ey sylemeden evden kar. Darda evresindeki byk bloklara bakar. Halet aa indiinde kadnla karlar. Konumazlar. Halet babasyla yemek yerken Asl yukarya arr. Tlay o gn ziyareti srasnda yatak camn niye krdn sorar. Ancak Halet bir ey sylemez. Kocas(Selim) srar etmemesini syler. Halet gittikten sonra Tlayn evlilik yaantsn grrz. Selimle birlikte konumadan srekli televizyon izleyerek vakit geiren iletiimsiz bir ift olduklar anlalr. Gece Halet ve Tlay da uyku tutmaz. Tlay sigara iip pencereden bakarken aada Haleti grr. Sabah evden karken yine karlarlar. Tlay arabasyla yola kar. Deniz kenarnda dolar. Yanna bir balk yaklar. Barakasnn uzakta olmadn syler. Tlay oradan uzaklar. Arkada Fatou ziyarete gider. Onunla dertleir. Film boyunca Tlayn duygularn, Fatoa anlattklarndan reniriz. ok sklan Tlay iindeki sknty atmak iin macera kitaplar okur ve arabasyla gezer. Dnte servise kan Haletle karlar. Birlikte asansre binerler. Selimin karsyla bir ba kalmamtr. Tlaya ayrlmak istediini syleyerek yatak odasna gider ve alamaya balar. Sabah Tlay pencereden Haleti gzetlerken Aslya Fatoun geleceini haber vermesini syler. Sslenerek dar kar. Bu arada ykad arabalardan birinde oturan Halet kuru temizlemecinin kalfasyla akalamaktadr. Arabasyla uzaklaan Tlay grnce onu takibe balar. Bir sre sonra Tlayn benzin istasyonuna giderek Fatou aradn grrz. Fato onun iin endielenmitir. Tlayn Fatoa kayp olduu zamanda bana gelenleri anlattn grrz. Srekli mahvolduunu sylemektedir. O gn gezdii ssz yerde bir tecavze tank olmutur. Daha sonra gittii sahilde de genle karlamtr. Genlerden birinin elle tacizine sesini karamam ve arabada tecavze uramak zereyken Halet son anda gelmi, genleri dverek Tlay kurtarmtr. Daha sonra ise Haletle birlikte olmutur. Ayn gece vcudunda morluklar olan Tlay, bunu Selimden saklar. Selim, Tlay kata geldii konusunda sorguya eker. Tlay erken yatnca Asly sorguya

54

ekerek bir eyler renmeye alr. Asl evine dnmek zere ktnda Haletin onu beklediini grr. Ona bir tokat atar. Ardndan birlikte olurlar. Sabah Haletin arabada gecelediini grrz. Asl da Tlaya kahvalt hazrlamaktadr. Tlayn annesi ziyarete gelir ve yollad parann yetmediini syler. Tlay, sinirlenerek annesinin kocasna para yolladn onlarla uramaktan skldn syler. Annesini eve brakrken zr diler. Eve dndnde kapc dairesine girer. Haleti san ykarken bir sre izler ve hzla evden kar. Selim bir i seyahatine kacaktr. Gitmeden nce Tlaya hayatnda biri olup olmadn sorar. Ancak yant alamaz. Birlikte apartmandan hzla karlar. Halet onlarn arkasndan bakar. Arabada Selim, Tlay istememesine ramen ona dokunmak ister. Ardndan zorla cinsel ilikiye girer. Eve tek bana dnen gen kadn, kapc dairesine gider. Haletin yanna oturur. Seviirler. Halet, Tlay gittikten sonra plak olarak dar kar. Bloklara bakar. Sabah, babas battaniyeye sararak onu eve gtrr. Asl da Haleti o halde ie giderken grr. Evde Tlay mutfakta uyurken bulur. Tlay gn boyunca dar kmaz. Bu dnemde Aslyla sohbet etme abas ierisindedir. Ona kendisini mutfakta bulduu sabah ne dndn sorar. Tuhaf eyler dnmesini istemediini syler. Asl ise Tlay dardayken ev telefonuna yant alamaynca Selim Beyin kendisini aradn ve ona Fato Hanmla olduunu sylediini anlatr. Tlayn yuvas yklp, iinden olmasn diye yalan sylemitir. gn sonunda Tlay dar kar. Asl balkondan Halete eve gelmesini iaret eder. Ancak Haletin yrye kan Tlayn peinden gittiini grr. Tlay ve Halet konumadan yrrler. Sahilde dolarken Tlaydan ate isteyen bir adamn yzne bakan Tlay, katil! diye barr. Daha nce arabasyla gezintiye kan Tlay, ssz olan parkta gen bir ift grmtr. Gen adam, Tlaydan sigara imek iin ate ister. iftler, sarmaa dola parktan yukar doru yrrken aniden kz kamaya erkek de peinden gelmeye balar. Ardndan kza yetien erkek, kza nce sarlr gibi yapar ardndan baklayarak kaar. Tlayn kendisini grdnn farknda deildir. ahit olduu bu olay Fatoa anlatr. Fakat polise gitmez. te bu gen,

55

Tlayn parkta grd katildir. Katil yine tesadfen Tlayn karna kmtr. Tlayn barmasyla birlikte Halet, adamn peinden komaya balar. Yznden yaralanr. Tlay bu hikayeyi Fatoa anlatmaktadr. Bunun Haleti son gr olduunu syler. Tlay Aslyla tartrken grrz. Yar plak vaziyetteki Asl alamakl bir halde bir eyler sylemeye alr. Arkasn dnen Tlay, Aslnn arkasnda yar plak bir vaziyette kocas Selimi grr. Yznde byk bir aknlk ifadesi vardr. Selimin, kendisini Aslyla aldattn anlar. Fatoa gece boyunca sokaklarda dolatn anlatr. Annesine gitmitir. Be gn orada kaldktan sonra kendisine bir ev tutmutur. Fatoa i aradn syler. Yeni evine tand gn C Bloka gider. Evi botur. Asly baka bir daireden karken grr. ki kadn konumadan birlikte merdivenden inerler. Tlay kapc dairesine iner. Kimse yoktur. Apartmann kapsndaki, Kapclar, satclar, dilenciler giremez yazsna bakarak glmser. Anahtarn pe atar. Haletin babasn grr. Babas Haletin yaralandn, yaras iyileene kadar evde kaldn sonra da akl hastanesine yattn anlatr. Tlay, Fatoa olanlar anlattktan sonra hastanede Haleti ziyarete gider.

3.1.2. Filmin zmlemesi Byk bloklar ve gri havann elik ettii C Blokta youn bir kuatlm ve kstrlm atmosferi vardr. Demirkubuz, simgesel apartman gndermeleriyle modern mimarinin ezdii insanlarn, evlerinin hapisaneye dnmesi sonucu aradklar klar arlkl olarak iler. Filmin ba karekteri-ki C Blok ba karakteri kadn olan tek Zeki Demirkubuz filmi-Tlay, st-orta snfa mensup, almayan ve snf atladn sonradan rendiimiz biri olarak kar karmza. Evliliinde mutsuz olan Tlay, arabasna atlayp uzaklaarak huzur arayan ve cinsel adan tatmin olamam biridir. Adeta dev bloklarn arasnda yaanan binlerce yalnzlk yksnden birinin znesi gibidir. Issz

56

yerlerde arabasyla dolaan Tlay, buralarda karlat ve ou zaman kendisini szleelle taciz eden adamlara yaknlaarak adeta heyecan arar. Tlay, evine temizlie gelen Asly(Zuhal Gencer) kapcnn olu

Haletle(Fikret Kukan) seviirken grdkten bir sre sonra hayatndaki boluun daha ok farkna varr. te bunun zerine kt giden evliliinin de etkisiyle hayatn sorgulamaya ve k yolu aramaya balar. inde bastrmaya alt cinsel isteklerini frenleyemez ve uzun zamadr kendisini izleyen ve ilgi duyduu her halinden belli olan Haletle birlikte olur. Kocas Selim de evin hizmetisi Aslyla ilikiye girer. Ynetmenin deyimiyle, Realite d bir kahraman olarak ele alnan Halet filmin ilgin yan karakterlerinden biri olarak karmza kar. Filmin edilgen karakteridir. Film boyunca neredeyse hi konumaz. Antisosyal bir kiilii olan Halet, arabalarla elenen saf bir karakterdir. Belki de kadnlar iin cinsel anlamda ekici olmasnn nedeni de budur. Filmdeki dikkat ekici yan karakterlerden biri olan evdeki hizmeti kz Asl ise kazand parayla annesine bakan biridir. Alt snftan gelen Asl, cinselliini ak ve rahat olarak yaar. Nitekim, Haletle birlikte olurken bir yandan da evin sahibi Selimle de birlikte olmaktan ekinmez. Ynetmenin daha sonra ekecei, nc Sayfa filmindeki Meryem karakterinin habercisidir sanki. C Bloktaki karakterler, hem evrelerine hem de kendilerine

yabanclamlardr. Tlay, Halet, Asl ve Selim yaadklar hayatn ierisinde kaybolmu, bloklar iinde nesnelemi insanlar olarak vurgulanrlar. Freudyen bak asnn etkin olduu filmde, cinsellik karakterlerin ortak noktalardr; cinsellik yoluyla kendilerini tatmin ederek, hayatlarndaki boluu bu ekilde doldurmaktrlar. rnein Tlay, Haletle ok yakn bir iliki yaamasna ramen hi konumaz. Aralarnda bir ba ya da yaknlk yoktur. Sadece ortak bir tutkuyu paylatklar grlmektedir. C Blokta kadn-erkek arasndaki cinsellik ve iddet ynetmenin dier filmlerinde olmad kadar keskindir. rnein, Halet ve Selimle birlikte olan Aslnn,

57

zellikle edilgen bir tip olan Haletle olan sevime sahnelerinde cinsel iktidara gndermeler yaplr. Asl, sevime sahnelerinde genelde Haletin stndedir ya da hareketlerini srekli ynlendirir. Haleti Tlay ve kocasnn olmad bir gn ieri alp -belki de srekli izledii televizyon dizilerinden esinlenerek -ona Bak bu kadna ve onu iste. der. Haletin alayc suskunluu karsnda sinirlenip, stesene salak, siktir git! diye barr. Yine filmin bir sevime sahnesinde, Canm actrsan, azna sarm! der. Tlay, Kocas Selim(Seluk Yntem) tarafndan arabada tecavze uramasnn hemen ardnda Haletin kald kapcs dairesine gider ve Haletle tpk Asl gibi seviir. Kocasnn kendisine tecavz etmesinin cn belki de Haletle seviirken st pozisyonda bulunarak alr. Filmde her bilgi srpriz olarak karmza kar: rnein Tlayn varolardan geldiini, filmin banda Aslnn hizmeti olduunu anlamayz. Filmdeki edilgen karakter Haletinde akl hastanesine dtn, Tlayn ona belki daha sonradan bir eyler hissettiini de Filmin ounluu Tlayn arkada Fatoa anlatmndan ibarettir. C Blokta mziin azl, araba sileceinin sesi, ayak sesleri ya da televizyonun sesi, stanbulun gri tonlardaki soukluu ve insanszl bizi modern zamanlarn yaratt yalnzlk duygusuna gtrr. Filmde, adeta tematik bir ilevi olan araba da nemli bir anlatm esi olarak ne kar. Her can skldnda arabasna atlayp uzaklara giden Tlayn (Serap Aksoy) snf atlama isteinin, fantezilerini gerekletirme ve zgrlk duysunun bir yansmas belki de Zeki Demirkubuz, ilk filmini ekme isteini, byk, insansz bloklardan alr. Otoyoldan bir mekana giderken grd bloklar ona, bir film duysunu sezdirmitir:
Senaryonun byk ksmn Atakyde yazdm. Atakyn ardndaki varolarda bydmden, Atakyn bizim iin, oradaki insanlar iin

58

temsil ettii eyi biliyordum. Orasn o kayp insanlarn mekan olarak dnmemin nedeni de buydu. C Bloku semeden bir buuk ay nce, asistanln yaptm bir filmde, otobandan, TEM yolundan bir mekana gidiyorduk. Bloklar bir film duygusunu sezdirdi bana. Klasik anlamda bir hikayesi neredeyse yoktur. Bir hikaye olmadan, bu apatmanlar, yollar, birincil kahraman olarak seerek, bunlarn iine nesne olarak anlatmay dndm, nesnelemi kahramanlar yazdm. Btn bunlar da ksa film bile ekmemi bir insann el yordamyla ektim.... 50

Filmin ad da dorudan kuatlmlk ve kstrlmlk duygusuna gnderme yapar. Ynetmen, filminin ismine C Blok demesinin gerekelerini yle anlatr.
Hapishanede, hastanede hep C Blokta yattm, sonra her yerde gzme iliti. nsanlara kuatlml artrmas iin o skml artrmak iin o ismi koydum. Herkesin bir C Blok hikayesi vardr ya hapishanede hastanede yatmtr ya da yatl okulun C Blokunda kalmtr. 51

Demirkubuz, ilk filminin Uluslararas stanbul Film Festivalinde ikincilik dl almasyla, tartmal bir konuma yaparak dl reddeder. Ynetmenin dier filmlerine oranla en yoruma ak ve soyut almas budur. C Blok biimsel olarak dier filmlerinden farkldr. Ynetmenin bir daha kullanmayaca hzl evrinmeleri, uzun geriye dnleri iinde barndrr. Filmde genel anlamyla kamera duraandr. Mzik de Demirkubuzun dier filmlerindeki gibi ok fazla kullanlmamtr. Tlay karakterinin skntsn ve yalnzlk hissini anlatmak iin insansz, byk bloklarn kullanlmas, Antonioninin Leclisse/Gnbatm(1962) filminin atmosferini artrr; hatta Demirkubuzun filmiyle ynetmenin filmleri arasnda benzerlikler kurulur. Oysa ynetmen kendisiyle yaplan syleilerde C Bloku yaparken Adornonun mimari zerine yazdklarndan etkilendiini anlatr. Film, birbirinden farkl eletiriler alr. Baz eletirmenler konusu ve anlatm tarzyla ilgi ekici bulur. Bazlarna gre ise ynetmen; izgisi pek belli olmayan bir yk araclyla bunalml gen bir kadnn cinsel sorunlarn, dier taraftan sitelerde i ie yaayan insanlarn yaamlarn anlatma niyeti gsterse de bir ilk filmin tm art ve
Rza Kra, Kendine Gvenen e Dnk Bir Ynetmen: Zeki Demirkubuz(Sylei), Klaket 7, 1997, s.43-48, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 33-34. 51 S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 34
50

59

eksilerini ierdii iin C Blok tatmin edici olmaktan bir hayli uzak kalr. rnein sinema yazar-aratrmac Giovanni Scognamillo, yapm koullarnn da zorlamasyla C Bloku biraz yer alt deneysellii, sinematografik marjinallii ve biraz da kararszl birarada yrten bir film olarak niteler. 52 Nigar Psteki ise filmle ilgili u tespitlerde bulunur:
Film paral bir anlatmla Tlayn dn ve bugn birlikte yaad bir grnme sahiptir. Seyirci olarak hikayeyi takip etmek zor olsa da Halet ve Tlayn psikolojik bozukluklarn vermek asndan baarl bir atmosfer oluturulmasna yardm etmektedir.Alan derinliklerinin ve kamera alarnn kullanmyla Tlayn aray anlatlmtr. Filmin yksnn byk bir ksm Tlay tarafndan arkada Fatoa anlatlmtr. Filmde kullanlan kout anlatm tarz, hikayenin ounu Tlayn szlerinden takip etmemiz yknn takibini zorlatrmaktadr. zellikle Tlayn ahit olduu tecavz ve katil! diye bard adamn ykleri havada kalmaktadr. 53

C Blok, filmin ynetmeni Demirkubuzun ise kendi deyimiyle en mesafeli bulduu ve hrpalad filmdir. Demirkubuz, ilk filminde ok fazla Yeilam esinin bulunduu dncesindedir. Ona gre ok fazla mzik, sinematik(yan ar davurumcu ve kendilerine hizmet eden) imgeler, ilerinde birden ok komik sahne ve etkileyici bir seks sahnesinin de bulunduu, popler beeniye ynelik ok fazla dramaturji tavizi vardr.

3.2. Masumiyet (1997) Yeni Trk Sinemasnn ilk ve en baarl aykr rneklerinden biri olarak nitelendirilen Demirkubuzun ikinci filmi Masumiyet bir btn olarak tekinsizlikparalanmlk-kszlk zerine kuruludur. Filmde, pavyon arkcs olan ve para karl erkeklerle birlikte olan Uurun aresiz ak ve ona olan aklar nedeniyle

Giovanni Scognamillo, Trk Sinema Tarihi, Geniletilmi Bask, Sinema Dizisi:1, stanbul: Kabalc Yaynevi, s. 430. 53 Nigar Psteki, Trk Sinemasna Yeni Bak: Ynetmen Sinemas, s.64-65.
52

60

hayatlar kararan Bekir ve Yusufun hikayesini anlatlrken; sradan hayatlarn arkasndaki dramlar da dile getirilir.

3.2.1. Filmin Konusu Cezaevi mdr odasna birini alr, kapy kapatr, kap yine de kendiliinden alr. Cezaevi mdr elindeki kad yksek sesle okur:Ben, Sleyman Gneten olma 1965 Erzincan doumlu Yusuf Gne. On yldan beri TC Adalet Bakanlna bal eitli cezaevlerinde hkml olarak kalmaktaym. Tahliyeme 3 gn kalmtr. Depremde btn ailemi kaybettiimden darda hi bir yaknm kalmamtr. Gidebileceim hi bir yer olmayp, bildiim bir meslek ya da zenaat yoktur. Bu yzden siz byklerimden, kalan mrm burada geirmek iin izin istiyorum. Aksi takdirde, hi istemeden, bir su ileyip mahkumiyetimin devam etmesini salayacam. Ancak buna lzum kalmadan siz byklerimin anlay gstereceine yrekten inanyorum. Durumu bilgilerinize arz ederim. Buradan Yusufun dar kmaktan korktuunu, kendini dardaki hayata hazr hissetmediini anlarz. Darda sadece ablasyla enitesinin olduunu onlarn da baka bir ehre yerletii syler. Cezaevi mdr Yusufa: kp bir dene. Baktn olmuyor. Bir dene. Olmuyorsa ne olacak? der. Daha sonraki sahnede Yusufu, bir otobste izleriz. Kamera bize yolu gsterir. Ancak sadece, farlarn aydnlattn seebiliriz. Yolda otobse binen (daha sonra Bekir ve Uur olarak karmza kacak) iki karaktere rastlarz. Otobs durdurulur ve polis, bu iki kiiyi indirir. Karanlkta otobs yoluna devam ederken, tabelalardan nerede olduumuzu anlamaya alrz. Yusuf, otobsten indiinde rkek ve akndr. Yapayalnzdr. Yusuf, otelin hemen dnda kalmtr. Otelin iinde ak olan televizyondaki bir Trk filminde kime ait olduunu bilemediimiz bir ses, sanki Yusufu karlar: Ho geldiniz. der.

61

Otelin lobisindeki televizyonu grrz. Oteli ileten Mehmeti, sessiz sakin oturan ya da uyuyakalan kk kz ocuunu grrz. Lobideki kz ocuu Yusufun ilgisini eker. Mehmet, kk kz kastederek Ailesi hep ge gelir der, Yusufa. Yusufun odasna getiimizde, duvardaki resimlere gzmz taklr. Ylmaz Gney, Orhan Gencebayn resimleri ve manzara resimleri vardr. Kk kz hastalandnda Yusuf ve Mehmet, onu hemen hastaneye gtrrler. Bu arada televizyonda yine bir Trk filmi vardr. Filmdeki sesi duyarz. ok mutluyum. der. Karanlk perdede, kaplarn almasyla ieri hafif bir k dolar, kap kapanr, k karanla dnr. Bunlar bir yandan fade-in / fade-out grevi grr, dier yandan biz bu arada grebildiimiz kadarn grebiliriz. Hastaneden sonraki sabah, kap yine alr, Yusuf, ocua bakar, kapy tekrar kapatr. Daha sonra Yusufu ehirde dolanrken grrz. Enitesi Hasann dkkanna gider. Hasan, onu evine davet eder. Bu defa alan kapdan Yusufun ablasn grrz. Sessizlik vardr. Kadn konumaz. ocuk da sessizdir. Televizyonun nnde Trk filmi seyretmektedir. Abla arkadaki odaya geerken yandaki kap alr, Hasan salona girer. ki iesi boaldka Hasan da anlatr: ocuu da kendine benzetti. Biri televizyonun karsna geiyor. Dieri de odaya. Ses yok, seda yok. Ne yaptm ben ona. Boynuzlanan ben. Onuru krlan ben. Hasan itike kontroln kaybeder. Televizyondaki Trk filminin nnde, ayakta; kzgn, kemerini gevetir, barr arr. Filmdeki karakterlerden farkl bir grnt izer. Yandaki odada duran karsna giderek dver. Kadn sessizdir. Yusuf, aceleyle oradan uzaklap otele gider. Karanlkta alan kap bize Yusufu gsterir. Yusuf, ieri girer, kap kapanr, k kesilir. Sonra dier bir kap alr, Yusuf, kk kza bakar. Kz uyumaktadr. Daha sonra, bu kk kzn ilemin, Yusufun otobste grd Uurun kz olduunu anlarz. Uur, yine otobste grdmz Bekirledir. Ancak, bu noktada

62

bilemeyiz ocuun kime ait olduunu. Yusuf ile Bekir, orbacda konuurlar; dertleirler. daha sonra Yusuf, ehirde dolanr. Yusuf, yine byle gezindii bir gn Uuru grr. Elinde poetle yrmektedir Uur. Yusuf, Uurun peine, bizler de onlarn peine taklrz. Filmin akp giden dier dakikalarnda, otelin lobisine iki adam gelir ve Uur onlarla gitmeye alnca, Bekir, silah Uura dorultsa da Uur gsn silaha yaslar. Sksana lan!diye haykrr, Ya ekersin, ya da sikrir gidersin. der. Ardndan kendisine syledii saatte dneceini syleyerek kar. Mehmet ile Yusuf kt halde olan Bekiri odasna karrlar. Onu yatana yatrrlar; Yusuf kapatr, kapdan kar, karanlklar, belli belirsiz aydnlklar birbirini takip eder. Aada televizyonda bir Trk filmi vardr. Melodram. Sakn bu ac ayrmasn sizi der, filmdeki ses bu defa. Mehmet, aladnda Yusuf, Film bu Mehmet Abi, film. Milleti alatmak iin yapyorlar. der. Yusuf, lobideki aynada ilemi grr. Kz, yine hareketsiz, televizyonun karsndadr. Televizyonu grmeyiz ama James Brownn I Feel Good arksn duyarz. Daha sonra, kk kzn sar ve diliz olduunu rendiimizde de televizyonun sesi geri plandan duyulmaktadr: Hayatn anlam nedir sizce? Masumiyetin bir dier sahnesinde Bekir, Yusuf ve kk kz grrz. Bekir ve Yusuf birbirlerine yklerini anlatrlar. Yusuf, en yakn arkadan ldrmtr. nk, ablas evli olduu halde bu arkadayla kamtr. Yusuf da arkadan ldrm, bu arada kurun, ablasnn dilini paralamtr. Uurun yksn ve dolaysyla Bekirin yksn de Bekirin azndan alrz. Uurun bir cezaevinden dierine girip kan Zagor uruna 20 yldr bir yerden bir yere tandn, orospuluk yaptn anlarz. Bekir de sevgisi uruna tm bu aclara katlanm, yllarca Uurun peinden gitmitir. ok basit zetler tutkusunu: Her seferinde peinde buldum kendimi ve ite aradan 20 yl geti.. Bekir, yaamn ise Olum, Bekir, kaderin belli. E ban, usul usul. O gn bugndr yryorum ite.

63

diye zetler.Kk kz ilemin konuamamasnn nedenini de reniriz: Uur, hamileyken kocasndan dayak yemitir. Bekir ve Uurun kavgalarna ahit oluruz. Gecenin sessizliinde bir silah sesi duyulur, Bekir intihar eder. Bekirin lmyle deiim hzlanr. Yusuf, Bekirin yerini alr. Yusuf da aktr Uura: Sevdim seni abla. der. Uur kr Yusufa: Brak bu film azlarn, 20 yl oldu. Gidecek yer kalmad. Sylenecek sz de. stersen git. der. Yusuf gider ama geri dner. Yusuf, yine bir gece pavyonda Uuru beklerken polis basknna urar. Karakolda falakaya yatrlr. Otele dndnde televizyonda izgi film Casper seyreder. Lobide otururken Yusufa telefon gelir. Uurun kocasnn hapishaneden katn reniriz. Yusuf, ilemi de alarak yollara der. Ankaraya giderler. Uurla buluacaklardr. Buradaki otelin lobisinde de insanlar kprdamadan, sessizce televizyona bakarlar, Trk filmi seyrederler. Ankaraya verilen adrese gittiklerinde burasnn bir disko olduunu grrler. Diskonun kaps mhrlenmitir. Kapnn nnde beklemeye balarlar. Biraz sonra bir adam gelir. Adama Uuru sorarlar. Uurun sevgilisinin bir gece nce orada cinayet ilediini renir. Yapacak bir ey olmad iin stanbula doru yola karlar. Molada yemek yerlerken ilemin gz TVden ayrlmamaktadr. Haberler yaynlanmaktadr ve bir cinayet haberi verilirken Uurun da fotoraf gsterilir. Ancak Yusuf bu grnty karr ve grmez. stanbula geldiklerinde hapisten arkada olan Orhann babasnn kahvesine gider. Ancak kahve devredilmitir. Sonunda adamn kald yeri bulur. Eve girdiinde arkadann cenazesini grr. st rtlp yere yatrlmtr. Ve beyazperde de kapkara zemin zerinde Samuel Beckettn szleri belirir: Hep denedin. Hep yenildin. Gene dene. Gene yenil. Daha iyi yenil. Szyle film biter.

64

3.2.2. Filmin zmlemesi Zeki Demirkubuz ve Nihal Koldatan bamsz bir yapm ibaresiyle balayan Masumiyet, arpc hikayesi ve anlatm diliyle yeni Trk Sinemasnn kltleen rneklerinden biridir. Demirkubuzun en baarl filmlerinden biri olan Masumiyet, cinayet suuyla 10 yl yatt hapishaneden kan Yusufun bir tara otelinde karlat fahielik yapan Uur, Uurun kk kz ve pezevengi/korumas olan Bekirle ilikisinin yksn anlatr. Masumiyet, filmdeki insanlarn hepsinin ortak paydasdr sankidir. Yldrm Trker, kaleme ald yazsnda yle zetler filmdeki karakterlerin masumiyetini: Askerlik dn evli ablasyla kaan en yakn arkadan ldrp ablasn da sakatlad iin on yl hapis yattktan sonra dnyaya kmak istemeyen Yusuf, yirmi yldr hapisteki sevdalsnn peinden srekli tara ehirlerini fahielik yaparak gezen Uur, Uura delicesine sevdal, salt onun yannda olabilmek iin her eyi sineye ekip kadnn pezevenkliini, korumaln stlenen Bekir, anasnn yasak ak yznden gze aldklar sonucu hamileyken yedii dayak yznden sakat domu olan Uurun sardilsiz kk kz ilem ve Yusufun kurunuyla dilini paralad ablas. Zekinin bu insanlara elik eden gz, masumiyetin belki de en arpc tanmna bakyor. Bir arada srklenen, hayat deitirmek, dntrmek konusunda en ufak bir malzemesi olmayan, korunmay bilmeyen, rlplak yaayan ve len, sonuna kadar mlksz, barksz ve saknmasz insanlarn seyyar hayatlarnda buluyor masumiyeti. 54 Atilla Dorsay ise filme ilikin u eletirileri getirir:
Demirkubuz, Masumiyette bir rportaj yalnlyla yaklayor kahramanna, hoa gitmek iin hibir dn vermiyor, ok uzun monologlardan, kederli renklerden, i burucu erevelemelerden, rahatsz edici olmaktan kanmyor. Ve sonuta tavrnn bedelini de gerekten itenlikle ekilmi, bunun yannda seyri kolay olmayan bir filme ulaarak
54

Yldrm Trker, Sinemann Masumiyeti, Radikal 2, 9 Kasm 1997, Aktaran:S.Ruken ztrk, a.g.k, s.38.

65

dyor. Demirkubuzun anlatmnda yer yer tutuk bir tavr var. rnein o pavyon sahneleri hi yaamyor, Yusufun Uuru sokakta takip edip sahnesinin birden pavyonda ark blmyle srdrmesi tam bir kopukluk yaratyor. TV tutkunluunu veren sahneler bir zamanlarn erif Gren filmleri kadar sk ve i bayltc biimde kullanlyor, sesli ekimin getirdii doallk, konumalardan nemli bir blmn anlalmaz olmasyla deniyor. Yani ok neeli ve keyifli bir seyir deil bu Ama yine de insan tokat gibi arpan itenlii ve katksz gerekiliiyle film. 55

Filmdeki Uur aykr bir karakter olarak karmza: Trk Sinemasnn her daim masum kalan hayat kadnlarnn tersine, fettan, sivri dilli, az bozuk, sevgilisi iin fahielik yapan biridir. efkatli ve ana biri de deildir; Kzna ok fazla dkn olmayan bir karakter izer. Uur, Demirkubuzun daha sonraki kadn karakterlerinin habercisi gibidir. Bildiini okuyan Uur, ekim alanlarna giren erkelere kar kaytszdr, onlarn karsnda iktidarsz kalmalarna, ac ekmelerine aldrmaz. Bekir ve Yusufun hazin sonuna sebebiyet veren biridir ayn zamanda. Masumiyette Uur, Bekir ve Yusufun kendisini sahiplenmesine izin vermez. Bekirin dayanamayp intihar etmesi zerine Uurun kz ileme bakmak Uuru arkclk yapt pavyona getirip gtrmek ve onun pezevenkliini yapmak Yusufa kalr. Ancak Yusuf da tpk Bekir gibi Uura tutkundur ve temiz hislerini Uura amaya kalktnda Uur tarafndan hiddetle haddi bildirilir. Uur yine de aslnda o izilen bu fotorafa ramen, Zagora olan ak yznden btn bunlar gze alan, yersiz yurtsuz kksz bir hayat seen biridir. Uurun Bekiri cilvelerle kendisine baladn Bekirden dinleriz. Sanki Uur, hem Bekirin hem de Yusufun gznde, arzuland haliyle, batan karc, her iki erkein hayatlarn karartan biri olarak famme fataledir. Uurun pezevengi olan Bekir ise, o grntsnn altnda aslnda tutkuya dnp saplantl bir hale gelen bir akn kurbandr. Uura olan imkansz ak yznden ailesini, iini gcn kaybetmitir. Uurun peinden ehir ehir gezdii Zagora olan akn ve erkeklerle srekli birlikte oluunu iine sindiremez noktaya

55

Atilla Dorsay, a.g.k, s.114-115.

66

gelmitir. Nitekim artk bu hayata daha fazla dayanamayarak filmin tam ortasnda intihar eder. Ablasnn an, en yakn arkadan ldren Yusuf ise, katildir ama hayattan korkmaktadr. Yalnz, yaltlm toplum-d bir karakterdir. yle ki cinayetten on yl yattktan sonra dar kmak istemez ve hapiste kalabilmek iin cezaevi mdrne dileke verir. Yaam hi tanmayan Yusuf bir yanyla da sert hapishane koullarnda bile iindeki ocuk yan korumu biridir. ilemin hastalanmas, Yusufun yardm severliini-merhametini aa kartr. O da tpk Bekir gibi Uura besledii platonik akna karlk bulamaz.
Masumiyetin kahraman Yusuf, Haletin bir eitlemesidir. .Haletle kyaslandnda yava olmak yerine daha ok duygusal olarak engellenmi biridir. Yusuf gelien dramda sadece bir seyircidir ama krlp dklen paralar toplamak ona der. Filme tuhaf bir iyimserlikteki derli toplu melodram havasn veren ey Yusufun durumu, yani kendini yaama adamaktan korkan birisinin zenginlemi masumiyetidir.56

Filmde olaylardan birinci derecede etkilenen kii ise Uurun kk kz ilemdir. Annesinin hamileyken yedii dayak yznden sakat domu; sar dilsiz kz ocuudur. Ardndan da annesinin lmesi zerine tek bana kalr. Kk dnyasn televizyon doldurmutur. Annesinin lmn de televizyon izlerken renir. Yusufun dilsiz ablas ise Yeilamda ska kullanlan ailenin namusunu iki paralk eden, sonuta cezalandrlan kadnlardan birisidir. Sevmedii kocasnn kendisine uygulad iddete ve Yusufun af dilemesine ramen suskunluunu bozmaz; bir anlamda kendisine yaplann karln bu ekilde verir. Masumiyet filminin atmosferi klostrofobiktir bu nedenle, srekli bir

kapatlmlk, kapal yerde kalma duygusu yaratr izleyende. yknn byk bir blm film iinde ad verilmeyen bir tara kentinde geer. zbe otel odalar, ev ileri,

56

Olaf Mller, Trk Ynetmenin Sert ve Edebi Ufkuna Yol Gsteren Ik: Bir Metafor Olarak Hapishane, eviren Nur Emirgil, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.28.

67

otobs terminalleri, otel lobileri, tara pavyonlar, yknn ana mekanlarn oluturur. Bu mekanlarn tmnde boucu bir tara khnelii vardr. F. Asuman Suner, Zeki Demirkubuzun Masumiyetiyle Dervi Zaimin Tabutta Rvaatasn ele ald almasnda tematik ve grsel balamda birbirinden farkl gzken bu iki film arasnda birok paralellikler kurarak farkl bir bak as getirir. Sunerin Masumiyetteki klostrofobik, Tabutta Rvaatadaki agorafobik mekan algs zerine grleri yle: Her iki mekan kullanm ayn kszlk duygusunu yanstyor. 1990lar Trkiyesinde yaanan kimlik ve aidiyet krizini klostrofobi ve agorafobiyi ayn anda reten bir durum olarak kavrayabiliriz. Bu, hem fazlasyla ierde olmay, dar almamay, kendi stne kilitlenmeyi, hem de darda braklmay, ierilmemeyi ifade eden bir durumdur. Baka bir deyile sylersek, 1990lar Trkiyesinin aidiyet krizi, ait olunan yerle ayn anda hem klostrofobik hem de agorafobik bir ilikiyi imlemektedir. Bir yanda haraketsizlik, duraanlk ve kstrlm duygusu, bir yanda bolua atlma ve serbest dme deneyimi bu paradoksal ilikinin birbirini tamamlayan parametrelerini oluturur. 57 Yine Sunere gre her iki film de anlat ierisinde ne kmayan ancak yknn tm dokusuna nfus etmi olan bir dehet duygusu etrafnda biimlenmekte. Her iki filmde de deheti izletme biimi 1990lar Trkiyesinde toplumsal iddetin izleni biimini artryor. Bu balamda her iki filmin finalinde de yknn vard son noktann televizyon haberleri araclyla izleyiciye aktarlyor oluu olduka manidar. Sunere gre yaanan aidiyet ve kimlik krizi bu dehet duygusuyla ilikili. 58 Akn yok edici, incitici halini ele almas nedeniyle melodramn kalplaryla izilen Masumiyette Demirkubuz, kendi anlatm tarz ve kurgusuyla bu kalbn dna kar. Alatmaktan ziyade, ortaya koymay amalayan yer yer rahatsz eden bir dili

F. Asuman Suner, Masum ve Mahsun: 1990lar Korku Sinemas, Yay. Haz.: Deniz Bayraktar, Trk Film Aratrmalarnda Yeni Ynelimler 4, s.262. 58 Deniz Bayraktar, a.g.k, s. 264.
57

68

sergiler. lk etapta ana karakterlerden birisini (Bekir) filmde erkenden ldren ynetmen, geleneksel film stratejisinin de dnda davranr. Televizyonda Uur ve Zagorun ldrld anlatldnda, Yusuf yemek yemektedir ve tesadfen haberi grmez. Daha nce de Uurun odasna gz gezdirirken Zagor/Orhann fotorafn grmemitir. Seyirciye daha nce Uurun sevgilisi Zagorun fotorafn gsteren ynetmen, filmin sonunda Orhann fotorafn gsterir. Seyirci Zagorun ve Orhann ayn kiiler olduunu anlar, ama Yusuf bu bilgiye tesadfen ulaamamtr. Yani Orhann Uurun sevgilisi olduunu anlamayamaz. Oysa, tesadfler Yeilam filmlerinin ok nemli bir zelliidir. Popler yerli filmlerde tesadfler ya atmay yaratr ya da tam tersi atmann zlmesine yarar. Masumiyetin en nemli noktasnda ynetmen tesadf tersten kurar ya da baka bir deyile yapsn bozar. 59 Masumiyette film boyunca Trk filmleri, hayata nazire yaparcasna grntlenir. Filmde karakterler genellikle hibir ey yapmadan Trk filmleri izlerler. Sonraki sahnelerde, baka bir otelde koltuklara C Bloku izleyen seyirciler ve ynetmen Demirkubuz oturur. Masumiyette olaylarn arka plannda srekli grnen/iitilen Yeilam melodramlar, kendi melodramatik yaps hakknda bir farkndalk tavrn ortaya koyar ve bu anlamda film iinde ironik bir st kurmaca dzlemi oluturur. Demirkubuzun, kamerasnn asn deitirmeden Bekirin hayatn anlatt 10 dakikalk sahne de yine klasik film kalplarnn dndadr. Trk sinema tarihine zerinde en ok konuulan sahnelerinden biri olarak geer. Bekirin, Yusuf ve ilemle gittikleri piknikte tek planda yksn anlatt sahne, ynetmenin birok karakterinin gemilerini anlattrd sinema dilinin balangcdr. Demirkubuz, bu anlatm dilini srarla dier filmlerinde de devam ettirir.

59

S.Ruken ztrk a.g.k, s.62.

69

Cezaevinde, otelde karakolda her yerde durup dururken kaplar alr, Demirkubuz bu motifi dier filmlerde de ska kullanacaktr. C Blokta bir yerde trk kullanan ynetmen Masumiyette farkl bir trk kullanr.

3.3. nc Sayfa (1999) nc Sayfa, Zeki Demirkubuzun yine kaybedenlerin dnyas ve kszlklar anlatt bir filmi. Figranlk yapan sayla kap komusu Meryemin yksn anlatan film, aslnda ezilenlerin kendi aralarndaki kycln ne kadar iddetli boyutlara varabileceini kara film unsurlaryla dile getirir.

3.3.1. Filmin Konusu sa, bir kapy aarak ieri girer. Masada oturan biri ma izlemektedir. sa, elleri nnde adamn karsnda durur. Adam, kapy kapatr. Kap tekrar alr. sa, kaybolan 50 dolar almadn syler. Ancak yalan syledii gerekesiyle adam tarafndan dvlr. Ertesi gne kadar paray getirmesi gerekmektedir. Kendinden geene kadar dayak yer. Adam Paray, ya getireceksin ya da getireceksin derken fonda Tansu illerin resmi dikkat ekmektedir. sa, figranlk yaparak geinmektedir. Bir ekim setine gider. Onu kanlar iinde gren arkadana alayarak 50 dolar der. Para istedii ajans sahibinden azar iitir. Broda temizlik yapmas iin yalnz brakldnda ekmeceleri kartrr. Eve dndnde ksa bir not yazar ve ajanstan getirdii poet iinden bir tabanca karr. akana dayar. ntihar etmeyi dnmektedir. Ancak kaps alar. Kapy atnda karsnda ev sahibini bulur. Geciken kira borcunu istemektedir. ki gn ierisinde 600 dolar getirmesini ister. Barp arr. Ev sahibi gittikten sonra sa, silah tekrar akana dayar. Atelemeden bekler. Hzla evden kar.

70

Ev sahibinin dairesine kp ona ate eder. Ev sahibi lr. sa olduu yerde ylr. Dairesinde uyurken polis gelir. Kapsn alar. Karakola gtrlr. Komularnn hepsi orada sorgulanmaktadr. sa da sorgulanr. Btn gece uyuduunu syler. Ev sahibini en son bir hafta nce grdn syler. Eve dndnde kapda der, baylr. Kar dairedeki kadn(Meryem) onu yerde grnce yanna gelip bakar. Onu ieri ekip yatrr. sa kendine geldiinde kadn evinde grr. Duvardaki resimlere bakmaktadr. sann oyuncu oluu ok ilgisini ekmitir. Mahsun Krmzgl, Sibel Can sorar. Haklarnda yorumda bulunur. sayla ilgilenir. Ona yemek getirir. sa, Meryemin tabaklarn ykayp gtrdnde kahvaltya arlr. Meryemin ocuklar Sibel ve Can ile tanr. Televizyonda Aye zgnn program yaynlanmaktadr. sa, 50 dolar iin dayak yediini anlatr. Ev sahibinin ldrl hakknda konuurlar. Meryemin kocas uzakta almaktadr. sa karken yabanc biri olduunu, kendisinden ekinip ekinmediini sorar. Meryem ondan korkmadn syler. Dar ktnda sokakta peindeki adamlara rastlar. Eve kaar. Adamlar kapy zorlarken, Meryem kapsn aar. Adamlarla tartmaya balar. 50 dolar iin yaplanlar ayplar ve borcu kendisinin Trk Liras olarak deyeceini syler. Adamlar gittikten sonra sa alamaya balar. Meryem de alar. sa, bir dizide oynamaktadr. Film boyunca ara sra filmin setinde grrz. ocuklara ve Meryeme bir eyler alan sa, birlikte gezmeyi teklif eder. Parka giderler. Meryemin kocasyla aras yoktur. Evlere temizlie gitmektedir. sa, Meryeme ne isterse yapacan syler. Ev sahibinin olu Serdar, babasnn ilerini devralmtr. saya kiralara kendisinin baktn ve borcu olup olmadn sorar. sa, tm borlar dediini syler. ledii cinayetin zeri giderek kapanmaktadr. Bu arada srekli yeni iler bulma peindedir. Bu nedenle bir reklam filmi semelerine katlr. Semelere gelen insanlarn tek tek sorulan sorulara yantlarn izleriz. Hayattan ne bekliyorsunuz?, Ne hayal kurarsnz? gibi sorulardr bunlar. Drdnc aday olarak say izleriz. Hayalinin barol oynamak olduunu syler. Eve dndnde Meryemin kocasnn kapy

71

aldn grr. Gece kavga sesleri duyar. Meryem dayak yemektedir. sa, mdahale etmek istese de kapdan geri dner. Sabah ekinerek kapy vurur. Meryemin yz gz imitir. Ona kar- koca arasnda olan bir meseleye karmamasn syler. sa, Meryeme kendisini sevdiini syler. Kap yzne kapanr. Ev sahibinin olu Serdar, saya kendisini televizyonda grdn syler. Konuurlar. Serdar evini tamaktadr. dn Meryemin kocasyla eyalar tarken onlar gren sa bir koltuu tamalarna yardm eder. Meryem de evi temizlemektedir. Meryem, sann evine gider. Alar. sa, Ne isterse yapacam. deyince Meryem de bunun zerine kocasn ldrmesini syler. sa ekinince Meryem imal laflarda bulunur. sann silahn evinden getirir. Katil olduunu bilmektedir. Cinayet gecesi orada olduunu syler. Ev sahibinin yannda alan kocasyla stanbula geldiklerinden beri onun metresidir. Kocas da bu duruma ses karmamtr. Olanlar tek tek anlatr. sa, Meryeme kocasn ldreceini syler. Adam takip etmeye balar. Ancak vurmay baaramaz. Meryem, sabrszlansa da bir yandan da saya kocasn ev sahibinin hemen ardndan ldrmenin doru olmadn dndn syler. say gren olabileceini de belirtir. Bu nedenle kocasnn lsn yok etmeyi teklif eder. Evde ldrp cesedini bir ukura atmay planladn syler. Gece yars cinayeti ilemeye karar verirler. Ancak polis gelir. Meryemi alr. sa skntyla bekler. Kumar yznden kocas baklanmtr. sa yeniden semelere katlr. ehir dnda bir ay srecek bir ie gidecektir. Meryem, akrabalarnn onlar geri ardn syler. sa, geri dndnde her eyin yoluna gireceini syler. ekimden geri dndnde Meryemin kapsn alar. Ancak aan olmaz. Ev boalmtr. erisi badana olmaktadr. Serdar, akrabalar gelecei iin evi boaltmasn syler. sa ev bakacaktr. sa, dn servis aracndayken Meryem ve Serdar bir evin nnde birlikte grr. Evin kapsn alar. Meryeme elindeki silah dorultur. Meryemin klk kyafeti deimitir ve Serdarla evlenmitir. saya Serdarla uzun sredir ilikileri olduunu ve

72

cinayet iledii gece zaten kendilerini ev sahibini ldrmeyi planladn syler. sa dar kar. Kap kapanr ve silah sesi duyulur.

3.3.2. Filmin zmlemesi Ynetmen, Bamsz ibaresi yazan filmini yeniklere ve unutulmulara adar. Filmin hemen banda gen bir mafya babasndan ldresiye dayak yiyen say gryoruz. Bu dayan tek sebebi de sadece 50 dolardr. Ynetmen, alt snftan insanlarn hayatlarnn acmaszln, yoksulluunu bu hayatlarn nasl kolaylkla harcanabileceini iddet sahnesiyle gsterir. Filmin balang sahnesinde kaba iddeti, hayatn acmaszln aleni ekilde gsteren ynetmen, filmin ilerleyen sahnelerinde alt snftan insanlar arasndaki yaama mcadelesinin daha derin karmak belki de daha kumpaslarla dolu boyutunu gsterir. nc Sayfann znde yatan eyi ynetmen yle aklar; Demirkubuza gre yoksullarn maruz kald en byk terr kendi aralarnda yarattklar terrdr. Onlar sisteme gre mazlumdur ama kendi ilerinde inanlmaz kyclklar vardr.
Zeki, 50 dolar yznden hayat hzla uurumdan aa srklenen sann yksn anlatrken bize su ve ceza dolaynda stnde kolayca atlayp gemeyeceimiz bir ahlak problemini sunuyor. illerin portesi altnda ma seyreden, Rambo/Yuppie karm gariban ete babas adaylar, 50 dolar iin afili can alclar oynayan tetiki msveddeleri, merdivenin altnda oturanlar tehdit antajla kullanan kk mal sahipleriyle izilen atmosfer, suu da yeniden tartmamz gerektiini hatrlatyor. Evet, karanlk. Umuda, bir yerinden k szan bir fona balanmyor Zekinin ykleri. O daha ok gerekilik duygusunun usulca buharlat, dolaysyla herkesin vahetin kap komusu olarak neredeyse tevekkl iinde srklendii bir yoksulluk ve aresizlik noktasn anlatyor. Orann ahalisi de her eyi nc sayfalarda aktarld kadar kolay ve uzaklkl, bin bir entrikal dizilerdeki kadar k ve acmasz yaamak istiyor. Oysa, evilerinde bir balarna kaldklarnda ilerinden kimisi akana dayad tetiin ucunda sarslarak ksack mrn frlatp atmak iin cesaret

73

toplamaya alyor. Dnyann kabul etmeyip geri evirdii insanlarn hayatnda her ey daha plak yaanyor. 60

Byk ehre yerlemi olan sa, figranlk yaparak hayata tutunmaya alan biridir. sa ise tpk Halet ve Yusuf gibi edilgendir. Radikal yazar Yldrm Trker, sa karakteri hakknda u deerlendirmeyi yapar:
Ynetmenin bir konumasnda Prens Mikine benzettii sann masumiyeti, onun katil olmasna engel deil. sa da Masumiyetin Yusufu gibi masum katillerden. Kendini ldrmeye alrken bakalarn ldren kafasn ne kadar sk ve iddetle ktle arpsa da kimsesiz bir kedi yavrusu gibi okanmak ve balanmak iin umutsuzca rpnan sapszlardan. Filmler ve dizilerdeki konumal figrasyon rolleri aldyla vnen, gnn birinde bir filme de olsun barol oynama hayaliyle ayakta duran kavruk bir delikanl. 61

aresizliinden intihar etmeye niyetlenen sann ktlnden cinayet ilediini dnmeyiz. Nitekim, sa cinayet ilemesine ramen, bu durum seyircinin aklnda kalmaz, filmin sonunda kurnaz karakterlerin kurban olduu iin intihar eden biri olarak akllarda kalr. te, Demirkubuza gre nc Sayfann en ironik durumu da burada ortaya kar:
Daha filmin ortasnda ocuun katil olduunu unutturduumu dnyorum, film bittii zaman kimse bu adam yasalarla yarglamaya kalkmyor. Bu adam bu cinayeti iledi demiyor, sadece iyi bir insann kendisini ldrmesinin acsyla yzleiyor. Bunlar toplumun hayat bilgisiyle alay etmek iin, onlara kar byk bir fke duyduumu, bu toplumsal hayat bilgisini ok deersiz bulduumu ifade etmek iin yaptm. 62

60 61 62

Yldrm Trker, plak Gzle Masum Katiller, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k,s.42-43.

Yldrm Trker, plak Gzle Masum Katiller Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.42. Berat Gnkan, Kendime hanet Etmeyeceim (Sylei 10), Cumhuriyet Dergi, 14 Kasm 1999, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.185.

74

Ak olduu kadnn ara sra yanana kondurduu pckle yetinen saf sa ise bilmeden Meryemle Serdarn cinayet planlarna dahil olmu ve ilerini kolaylatrmtr. sa, hayalleri arasnda barol oynamak istediini ve aclara ramen baaran bir insan olmak istediini syler. Oysa filmde, tam tersine sonuna kadar gvendii Meryem tarafndan aldatlnca buna dayanamaz. ntihar ederek baarsz olanlar, kaybedenler snfnda yer alr. sann kar dairesinde yaayan, kapc Meryem ise hayatn acmaszlatrd bir kadndr. Lafn saknmayan kiilik yapsyla kaybedecek bir eyi kalmayan birinin fkesini tar. Kyafeti, konumas, tavrlaryla kenar mahallelerde yaayan kadnlarn tipik bir temsilcisidir. Hayat televizyon programlar, ocuklar ve temizlik yapmakla geen Meryemin ocuklarna Sibel ve Can isimlerini vermesine armamak gerek belki de Ynetmen, diziler, magazin ve reality programlaryla rlm bir sanal hayat ve gerek hayatn i ie gemiliini Meryemin ocuklarna ismini verdii arkc Sibel Can iin syledikleriyle ironik bir ekilde dile getirir: oluk ocuk sahibi insan. Biraz ar olmas lazm. Sesi gzel ama hareketlerini hi tasvip etmiyorum. Ne o yle ktlktan km gibi der. brahim Tatlses iin yorumlar da ilgintir: Ben ahsen beeniyorum. Hem akll, hem yakkl. Hem de mtevaz. nsan onunla konuurken, sklmyor. Belden aaya ok iniyor ama olsun. Onun da huyu byle. Herkesi olduu gibi grmek lazm. Meryemin saya yaadklarnn film olmadn srekli tekrarlamas ya da cinayet planlarken izledii filmlerden etkilenmesi yabanclamln gstergesidir. Filmin balangcnda Meryem- tad dini simgesi nedeniyle, ismiyle doru orantl olarak-merhameti tayan karakterdir. sann dvlmesine tepki gsterir; onun borcunu der. Ahbaplk kurar, ona orba gtrr ve sofrasn paylar. Oysa, film iinde izlenen Trk filmlerindeki diyaloglar gibi Meryem, rahata kavumak, iki ocuunu daha iyi yetitirebilmek iin biran nce snf atlamaya abalayan ve bunun uruna her trl

75

yola bavuran biridir. Meryem tarafndan bakldnda ise, bu kadar eziyet ekmi biri iin, iyi yaamak gibi istekler son derece masum. Yani sonu itibariyle bakldnda kt biridir. Bata kocasnn iddetinden ezilen aresiz kadn pozisyonundaki Meryemi, filmin ilerleyen sahnesinde soukkanllkla cinayet planlar yapan ve gizli ayla sann bana orap ren biri olarak grrz. Ev sahibinin masum yzl olu, Serdarn gerek yz de filmin sonunda ortaya kar: Balangta filmde nemli olmayan bir karakter gibi gsterilen her eyden habersizmi gibi saya yaklaan Serdarn aslnda Meryemle birlikte olmak iin babasn ldrmeyi planlayan gizli ak olduunu anlarz. Zeki Demirkubuz bu filminde Double Indemnity (ifte Tazminat), The Postman Always Rings Twice (Postac Kapy ki Kere alar) ve Body Heat (Vcut Iss) gibi film-noir(kara film) klasiklerinden gelen, negatif, kaotik, insann doas, ikilemleri, ihtiras, intikam, ihanet, hayatn pislii, korku, endie ve gerilim gibi temalar kullanr. Filmin en nemli karakterleri Meryem ise, tpk film noirde olduu gibi trajedinin asl ynlendiricisi, cazibesiyle erkekleri batan kartan trl oyunlarla ana dren bir femme-fatale olarak dnlebilir. Demirkubuz, en sade filmim dedii nc Sayfayla sinemasnn temel zelliklerini bir kez daha yanstr: Karakterler karsnda gl bir otorite, ak kaplar, kfrl konumalar, sabit kamera, kenarda kalm karakterlerin kullanlmas, Hitchcock gibi perdede ufack bir sre grnme istei Filmde, bu motiflere bir de klarn snmesi eklenir. nc Sayfann sonunda filmin iindeki Yeilam diyaloglar, koridorlarda klar sndnde ve kapan jenerii baladnda da srer. Filmin iindeki filmde de bir ihanet yaanm ve kadn karakter asl erkek karakterin sulad biimiyle rahata kavumak iin, para iin, zengin olan erkei tercih etmitir. Filmi iindeki filmle, izlediimiz film arasnda bu anlamda bir paralellik kurularak hem Yeilamn aslnda

76

yaadmz dnya olduu sylenir, hem de inandrc olmayan bir Yeilam filminin yks, gndelik yaamla ilgili ayaklar zerine basan bir sanat filmine malzeme edilir. Ayn zamanda sanat filmlerinin ortak zellii olan filmin kurmaca yaps ne karld iin izlediimiz her iki krlmaya allr. 63 sann evi gidi-dn saatleri, dizi seti grntleri, mekanlara giri-klar film ierisinde kurgunun devamlln bozacak ekilde keskin hatlarla ayrlr. Bu anlatm karakterlerin birbirlerine olan mesafesini, yaadklar amazlar ve hayata tutunma abalarn yanstmak asndan filmde anlam kazandrr. Filmde dikkati eken bir zellik de Masumiyette Bekirin yksn anlatt uzun sahnelerin aynsnn bu filmde bulunmasdr. Meryemle sa arasnda geen Meryemin yksn alayarak anlatt uzun monolog da filmin en ilgin sahnelerinden biridir. Demirkubuz, Meryemin konumasn hem d hem de dudaklar oynamadan sadece yze zoom yaparak i ses eklinde kesintili anlatmla verir. eyin de film olduu duygusu yaratlarak zdeleme

3.4. Yazg (2001) Yazg, Zeki Demirkubuzun Karanlk stne ykler balkl lemesinin ilk filmi. Antalya Altn Portakal Film Festivalinde, Zeki Demirkubuza En yi Ynetmen dln kazandran film, bir uyarlama. Albert Camusun Varoluuluun ana kaynaklarndan biri olan LEtranger/Yabanc adl nl eserinden esinlenerek yaplan

63

S.Ruken ztrk, a.g.k, s.62-63.

77

3.4.1. Filmin Konusu Televizyon izlerken bir taraftan da ekirdek yiyen Musay yakn plan grrz. Arka planda da yal bir kadn uyuyakalmaktadr. Musa televizyonu kapatr. Annesine yatmasn syler. Uyurlar. Musa sabah uyandnda annesinin kalkmadn grr. Umursamaz bir ekilde annesinin odasnn kapsn vurup ieri bakar. Uyuduunu grnce sesini karmaz. Kahvalt hazrlar. Ancak ekmein olmamas nedeniyle kahvalt yapmadan ie gider. yerine geldiinde patronu telefonda konumaktadr. Musaya dosyadaki belgeleri gzden geirilmesini syler. le yemeinde i arkadalar Sinem ve Yavuzla sohbet eder. Musa sohbet srasnda sabah annesinin uyanmadn syler. Arkadalar eve gidip bakmasn sylediklerinde de gerek olmadn belirtir. Musa yetitirmesi gereken ileri nedeniyle ge saatlere kadar i yerinde kalr. Eve dndnde ise her eyi brakt gibi grr. Annesi hala yatmaktadr. Musa annesinin ldn anlar. Fakat hibir tepki vermeden kendisine stl kahve yapp televizyonu aar, film izler. Trk filminin sesi duyulur. Annesinin odasnn lambasn sndrp kapsn kapatr. Televizyon izlemeye devam eder. Sabah annesine tekrar bakar. e gider, ge kald iin kzan patronuna annesinin ldn syler. Cenaze ilerinin nasl yapldn bilmediini iin yardm ister. Musa evinin penceresinden bakarken eli kesilen komusu Necati, temiz bir bez ister. Bezi gtrdnde birlikte otururlar. Necati uzun sredir birlikte olduu ve kendisini aldattn dnd metresine ne yapmas gerektii konusunda Musadan yardm ister. Kendisini aldattn dnd kadna suunu itiraf ettirip ondan intikam olmay planladn anlatr. Ancak onu dvmesi mi yoksa otelde ahlak zabtasna bastrmas m gerektii konusunda kararsz kalr. Kadna bir mektup yazmay ve eve armay planlamaktadr. Musaya bu mektubu yazmasn rica eder. Musa da mektubu yazar. Ge saatlere kadar birlikte oturup sohbet ederler.

78

 knda Yavuz, Musaya birlikte sinemaya gitmeyi teklif eder. Bata kabul eden Musa sonradan vazgeer. Musa yolda yrrken Sinemin bir arabadan fkeli bir biimde indiini grrz. Ancak birbirlerini fark etmezler. Musa evine gitmek istemez. Sokaklarda dolar. Sinemaya giderken Sinemle karlar. Birlikte filme girerler. Musa tuvalette Yavuzla karlar. Ancak onu farketmez. Film srasnda Musa Sinemin bacaklarna dokunur. Birlikte eve giderler. Sinem birlikte olmak istemez. Sabah kahvalt yaparken Necatinin ve sevgilisinin barmalarn duyarz. Necati kadn kovar. Sinem, Musaya polis armasn syler, Musa, polisleri sevmediini syleyerek hibir ey olmam gibi kahvaltsn yapmaya devam eder. Sinem karken kadn, polislerle birlikte gelir. Necatiyi karakola gtrrler. Necati dndnde Musaya gelir. Plan baaryla uyguladn syler. Sinemin evli olan patronu Naimle ilikisi olduunu reniriz. Sinem patronuna boanmad iin kzgndr. Musaya gider ona evlenme teklif eder. Sinem evden kar. Sabah ie patronunun kars gelir. Gece Naim eve gelmemitir. Sinemle birlikte olduklarn anlarz. Musa ve Yavuz yemek yerken yanlarna Sinem gelir. Babas fenalat iin ge kaldn syler. Akam yine Musaya gider. Bir sre sonra da evlenirler. Sinem dn fotoraflarna bakarak yorumlarda bulunur. Sevgilisinin aabeyleri peinde olduu iin birka gn ortadan kaybolan Necati onlar tebrik etmeye gelir. Necatinin silah Musann ilgisini eker. Musa eve geldii bir gn Sinemin yatakta rlplak uyuduunu grr. Duta da biri vardr. Ses karmadan evden karken ayakkablkta erkek ayakkablarn grr. Darda Necati ile karlar. Birlikte bilardo oynarlarken peindeki sevgilisinin aabeyleri ieri girer. Dar karlar. Kaldrma oturup, adamlarn tepkilerini kollarlar. Necati, kendisini korumas iin silahn Musaya verir. Adamlara kfreder. Necati yaralannca Musa adamlarn peinden ate eder. Musa iteyken boyacnn getirdii Naimin ayakkablarna bakar. Evde grd ayakkablardr. Naim, Musaya ocuun bilgisayarna bakmas iin eve gitmesini rica eder. Musa oradayken Naim,arar. Musa Naimin karsnn telefonda alayarak konutuunu duyar. Dar karak sokaklarda

79

dolar. Eve geldiinde kapda polis tarafndan tutuklanr. Sorguda polis ona Naimin kars ve ocuklarnn lm fotoraflarn gsterir. Musa, onlar ldrmekle sulanr. Musa bu sulamalar karsnda hibir ey sylemez. Ne suu reddeler, ne de kabul eder Avukat savunmasn oluturmak iin Musayla konuur. Sinem hapiste olan Musay ziyarete gelir. Musa Sineme hibir sulamada bulunmaz; ok gzel olduunu ve sadece gmleinin dmelerini amasn syler. Musa savcnn odasna gelir. Aradan drt yl gemitir. Patronu Naim kendisini vurmu ve itiraf mektubu brakmtr. Savc mektubu okur. Naim balangta, Musann pheli ve tuhaf kiilii sayesinde kurtulmu ancak vicdan azab hayatn mahvetmitir. Bu nedenle de kars ve ocuklarn kendi elleriyle ldrdn itiraf etmitir. Suundan dolay idam cezas alm olan Musa, Naimin cinayeti kendisinin ilediini itiraf etmesiyle tutuksuz yarglanmak zere serbest braklacaktr. Savc, Musann kendisini savunup susuzluunu sylememesi karsnda akndr. Musa, serbest braklnca stanbula dner. Eve geldiinde hem Necatinin hem de kendi evinin klarnn yandn grr. Sinem kapy aar. Evde kk bir ocuk vardr. Televizyonu aar. Zili alan kapy aan Sinem, gelen kadna Necatinin istedii yumurtalar verir. Sinem ve Musa koltukta konumadan yan yana otururlar. Sinemin alan bacann karsnda Musann yznde belli belirsiz bir glmseme oluur. Kararmadan sonra Musann sesini duyarz: Sonra yatp sevitik. Sabaha kar uyanp kalktm. Pencereyi ap soka seyrettim. Biran artk her ey sona eriyormu gibi geldi ve uzun zamandan beri ilk defa annemi anmsadm. O uzun ve sama yllarn sonunda o gece lm o kadar yaknken neler hissetmiti acaba? Aklndan neler gemiti diye dndm. O an iimde bir ey kmldar gibi oldu. Heyecanlanp dinlendim. Ama ruhum hala bombotu.

80

3.4.2. Filmin zmlemesi Yazg, insanlarn ancak eylemle kendisini kodlad belki de btnyle varolduu, kymet kazand modern dnyada eylemsizliiyle dikkat eken antikahraman Musann srad yaamn anlatyor. Gmrk muhasebecisi olarak alan Musa, sessiz ve iine kapank biridir. nansz yaayan, hayatn zevkli ya da ac yanlarn uzaktan izleyen bir karakterdir. Dncelerindeki nihilizm btn hayatna sinmitir. Adeta bir lden farksz bir ekilde yaamaktadr. Hibir beklentisi olmad iin hayata kaytsz ve tepkisiz bir tavr iindedir. Musa, kar karya kald birok olayda, dier kiilerden farkl tepkileriyle dikkat eker. rnein, annesinin lmn arkadalarna aldrmaz bir tavrla syler. Hatta bu lme sevinir bile. yerinden Sinemin(Zeynep Toku) Annem ldkten sonra zldn m? eklindeki sorusuna, Saylmaz Her insan yaknlarnn lmne biraz sevinir. Annesi de olsa fark etmez der.. Musann yaama bak asn en iyi zetleyen ve sklkla kulland cmle ise, Fark etmez Bu cmleyi filmdeki Musa karakterinin hayat iindeki tepkisizlik ve kaytszlnn bir ifadesi olarak sk sk duyarz. yerinden Sinemin evlenme teklifine, kaytsz bir ekilde Benim iin hi fark etmez, istersen evleniriz der. Yine Sinemin, Beni seviyor musun? eklindeki sorusuna, Bilmiyorum der. Sonrasnda patronu ve kars arasndaki ilikiyi kefettiinde verdii tepki de bunlardan farkl deildir; dnp karsn yatakta plak bulduunda tuvalettekinin kim olduunu dahi merak etmez. Hi ilemedii bir su nedeniyle tutuklanp hapse girdiinde ise kendisini savunma gerei duymamas, susuz olduunu sylememesiyle kaytszl doruk noktasna kar. Bir yabanc gibi dnyaya frlatlm Musa iin ierisi de dars da birdir. Musa hapse girip ilemedii bir sula itham edildiinde bunun nedeni olan Sinem

81

ziyaretine gelir. nanszl ve tepkisizlii adeta inan olarak kabul eden Musann hapishanede ilgilendii tek ey ise Sinemin dmesinin gmleini amasdr. Ardnda susuz olduunun patronunun intihar etmeden nceki mektubunda anlalmas karsnda da son derece ilgisiz bir tavr ierisindedir. Savc patronun intihar mektubunu okur, fakat Musa kapy tamir eden adamla ya da duvardaki tabloyla daha ok ilgilendii iin doru dzgn dinleyemeyiz dahi mektubu. Musa neyle ilgileniyorsa grnt oraya kayar. Demirkubuz, bununla anlamszlk hissini daha da kuvvetlendirir. Musa evine gidip yanda bir ocukla karlatnda, tepkisizlik ve anlamszlk devam eder. Seyircinin merak ettii Bu ocuk kimin? sorusu yine Musann ilgisizlik tutumuyla yantsz kalr. Musann, hapis sonrasnda eve dndnde ise Sinemle yan yana oturduklarnda belirsiz bir glmseme olumasna yol aan ey Sinemin alan bacadr.
Demirkubuz diyor ki tm bu drt yldan, yandaki ocuktan, len anneden, yklan aileden, insanlarn Musann dnce ve duygularna yklemeye altklar anlamlardan, geriye kalan tek bir gerek var; o da Musann Sinemin plak dizine duyduu arzu. Tm bunlarn arkasnda yatan tek bir ey var diyor, koskocaman bir sama. Annen ldnde niye zlmedin?, Niye o aileyi ldrmek geldi iinden? Patronunu karnla yakalaynca niye kskanlk duymadn? diye soran, her eyi neden-sonu ilikilerine indirgemeye alan, igdlerin, doalln ve vicdann yerini almaya alan yaklamlar eletiriyor. Akla ve toplumsal ahlaka kar gvensizlii belirtiyor. 64

Yazgnn daha nceki Demirkubuz filmlerinin tematik adan zt ucunda yer ald grlr. nceki filmlerindeki tutku, ac ve saplant temalar Yazgda yerini kaytszla brakr. Bu adan bakldnda Yazgda hem daha nceki Demirkubuz filmlerini andran hem de onlardan baz noktalarda olduka farkllaan bir anlatm ve sinema dili grrz. Bu farkllklarn banda, ba karakter Musa ve seyirci arasnda kurulan iliki geliyor. Daha nceki filmlerinde karakterlerinin gemii nemli bir yer tutuyordu. Hatta
64

Frat Ycel, Yazgya Biimsel Bir Bak Altyaz, Aralk 2001, say 3, s.104, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 45.

82

bir glge gibi onlarla beraber ilerliyor, vicdanlarnn ve varolularn karartyordu. Oysa Yazgda Musann gemii hakknda herhangi bir bilgi verilmiyor seyirciye. Musann gemi deneyimlerinin yan sra ailesi, ve arkadalaryla olan ilikileri hakknda da hibir ey bilinmiyor. Kiisel zevk anlamnda onunla ilgili bildiimiz tek ey, stl kahve sevdii ve Sineme duyduu cinsel arzu. Yazgy izlerken Musann duygu ve dncelerini anlama isteimiz Demirkubuzun bilinli tercihleri sonucu karlksz kalyor. Sinemin Musaya sorduu sorular, onun azndan kmadan bizim aklmza geliyor. Ve tpk Sinem gibi onun kaytszl bize de ekici geliyor. Umutsuzca anlamlandrmaya alyoruz. Musann davranlar karsnda seyirci kendini tam bir boluk ierisinde buluyor.Tpk savc gibi seyirci de nedenlerini aryor bu boluun. naszlk m, ahlakszlk m sevgi ve efkat eksiklii mi, her gn saatlerce bilgisayar ekrannn banda rakamlarla cebellemek mi? Sonuncusu dahil hibir neden ne izleyici ne de savclar tatmin ediyor. 65 Filmde zellikle Musa, karakteri abartl ilgisizlii nedeniyle eletirilir; gereki bulunmaz. Musa, kimi eletirmenlerce yaadmz corafya itibariyle fazla modern fazla trajik bulunur. rnein, Asl Daldal filme ilikin u eletirilerde bulunur:
Varoluu felsefenin etkilerini gsteren Yabancda Meursault, denizgne ve lm geninde, iine duygularyla giremedii, hep dnda kalarak gzlemledii bir yaamda Varoluu bir sonsuz zgrlk ierisinde yaar. Yazg, Yabancn varoluu tanklklarn yzeysel bir ekilde kopyalarken (annesinin lmne tepkisiz kalma, i arkadayla sadece tensel bir beraberlik yaama, arkada iin gereksiz yere birini vurma, stne yklan sua itiraz etmeme) Camustaki ikincil anlamlar derinliine (gzlemlerin zenginlii, Meursaultun kendine zg varolusal mutluluu, doa ve insan ilikileri) girmez. Yazg, Yabancdaki varoluu felsefeyi kendi anlam btnlnden kopararak yzeysel ynleriyle ele alr.66

Frat Ycel, Yazgya Biimsel Bir Bak, Altyaz, Aralk 2001, say 3, s.104, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 46. 66 Asl Daldal, Zeki Demirkubuzun Yazgs, Yeni nsan Yeni Sinema, say: 12, MaysHaziran 2002, s.8-9, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.48.
65

83

Demirkubuz, Musann kaytszl konusundaki eletiriler iin unlar syler:

Bu hepimizin kaytszl. Problem istememe gibi ideolojimiz var. Musa daha ak yayor bunu. Musa kendisini sulu olmad halde sulu hisseden biri. Bugne kadar ektiim filmlerde bildiimiz anlamda su ileyen insanlarla masumiyeti anlatmay denedim. Yazgda ise hi su ilememi bir insanla suu anlatmay denedim. Einin kendisini aldatmasna kaytsz kalarak ihaneti anlamsz klyor, ilemedii bir sua boyun eerek suun ve adaletin anlamn darmadan ediyor. Musann kaytszl onu yarglayanlarn dnyasnn adaletinin ne denli basit, ne derece adaletsiz olduunu anlatmak iin bir imkan sundu bana. nsanlarn tm serveninden edindii hayat bilgisinin ne kadar naif olduunu gstermek istedim. Ben bu anlamlarn karsna boluu kardm. 67

Ynetmen, eletirilere baka bir dergide yer alan syleisinde ise u yant verir:
Bence insanlarn ok byk bir blm i dnyas olarak, benim hikayemdeki Musa gibi Kimse ac ekmek, annesi ldnde zlmek istemiyor ve kars aldattnda buna kaytsz kalmak istiyor. Ama kendilerine ait olmayan ykler, imajlar, yznden herkes bunu oynamak zorunda kalyor. Musann asl fark u: Bugnk insanln stlendii stat ve kimliklerden olumu bir varoluu reddetmesi. Yani bu sslerden, bu giysilerden arnd zaman geriye kalan gstermesi. Musa btn bunlar aa karan, ikiyzll aka reddeden, kendisine drst ve saf bir adam. 68

Ynetmeni, kendi felsefi dnyas ierisinde deerlendirmeye alrsak, Musann yabanclnn kkeni Demirkubuzun insan doasndaki metafizik ktlk ve varolusal yalnzlk kavramlarnda sakl olduu grlr. Toplum eletirisini karakterlerin zerinden yapmay tercih eden ynetmen asl kurtuluun ktlkle gelecei ynndeki felsefesini her filmde iler. Karakterler bir biimde ktdrler ve sular nedeniyle vicdanlar onlar rahatsz etmektedir. Bu nedenle bu uzun sahnelerle kendilerini ve nedenlerini anlatrlar. Oysa Musa, kaytszlyla olanlar izleyen biridir. Kendi hayatna mdahalelerde bile seyreden pozisyonundadr. Kt deildir. Ancak tepkisiz kalarak kendisini sutan korumaktadr.
Nihal Bengisu Karaca, deal yiliin Yolu Ktl Anlamaktan Geiyor (Sylei 6), Aksiyon Dergisi, 17 Kasm 2001, say 363, s.46-48, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 155-156.
67

Rahmi akmak, ki Maddelik Bamszlk Manifestosu: Yazg ve tiraf Sinema Gazetesi, 30 Kasm-6 Aralk 2001, s.4, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 160-161.
68

84

Demirbukuzun Musa portresinde nemli temel talardan bir dieri de insann varolusal bir yalnzl olduu felsefesi. Demirkubuzun yorumuyla, Musann toplum dl ve marazi yabanclamas olmas gereken salkl durumdan sapma deil, aslnda insann gerek varolusal trajedisinin ortaya dklmesidir. Ynetmene gre, insan ontolojik olarak zaten sosyal bir hayvan deil, varolua atlm bir hitir. Filmde younlatrlm bir felsefi arka plan dikkat ekiyor. Filmin antikahraman Musann olaylar karsndaki sylem biimi ve eylemsizliiyle gl gndermeler ierirken zellikle filmin sonlarnda Musayla savcyla arasnda geen ve yaklak 10 dakikay aan Dostoyevskici diyalogla bu ok daha somut olarak-belki ki de biraz didaktik olarak- aktarlr: Musa, hayata kar niye bu kadar tepkisiz olduunu soran savcya, Syleyecek fazla bir eyim yok. O yzden susarm. diye yant verir. Hilie inan Musann tanrya inancn da yok etmitir. Filmde savcyla konumalarnda bu da sorgulanr. nsann iinde inan olmadan yaamasnn mmkn olup olmad tartlr. Karsnn aldatmasna gz yummas ve annesinin lmne sevinmesi kadere inanszln m gstermektedir? Ya da Yaam arzularmz m, ynlendirmeli yoksa inanlarmz m? eklindeki tartmalar akp giderler. Yazgda, Zeki Demirkubuz sinemasnn temel zellii olan minimalist anlatm filmin tmne yaylyor. Musann annesinin lm, karsnn onu aldatmas ve sonradan Musann san olduu cinayetleri grmeyiz. Bu durum baz eletirmenler tarafndan Demirkubuzun hikayelerin tm dramatik elerini perdenin dnda tutmasna itiraz edilmesine de neden olur. rnein filmin ilk sahnesinde anne ve olu solanda ekirdek yerken grrz. Bu detay dnda Musann annesiyle olan ilikisi hakknda hibir ayrnt yoktur. Anne ldkten sonra ise ekirdek kabuklar ve kanepenin zerinde bir yelek gsteriliyor bize; Yaam ve lm srecine dair grntye yansyanlar sadece bunlardan ibaret. Demirkubuz anne ve olunun hayatlarnn tm anlamszln ve skcln iki kadrajla seyirciye aktaryor. Anne ldkten sonra, Musa her zamanki gibi kahvalty hazrlyor, sonra evde ekmek kalmadn fark ediyor, bir sonraki karede ise Musa elinde simit otobs

85

duranda beklerken gryoruz. Demirkubuz, Musann evde ekmek kalmad iin kahvalt yapmadan ktn ve ie giderken yolda bir simit alp kahvaltsn bu ekilde geitirdiini iki kareyle anlatyor. Filmin ilerleyen ksmlarnda da bu anlatm biimini devam ettiriyor. Yine ayakkab imgesini kullanarak, aldatmak olayn aktarmas da buna baka bir rnek olarak gsterilebilir. Fakat en u rnek filmin sonlarnda kyor karmza. Musann drt yl getikten sonra hapisten kn kendi sinemasnn btnl ierisinde aktaryor sahneyi, ne drt yl sonra gibi bir uyar ne de mekan deiimine ihtiya duyuyor; nk zaten Musa ve savc arasnda geen konuma esnasnda seyirci neler olduunun farkna varyor. Ayrca drt yllk bir geii aniden yaparak, aradan geen tm zamana ramen Musann kaytszlnda, ruhsal konumunda hibir deiiklik olmadn daha gl bir ekilde vurgulam oluyor. 69 Ynetmenin hareketsiz kameras bu kez daha hareketlidir. Betimleyici bir e olarak mekan tanmlanmasnda kullanlmtr. mekan yannda d mekan da ayn arlkta kullanlmtr. Artk ynetmenle zdeleen televizyon ve Trk filmleri de filmde ska kullanlr. Filmlerinde mzii ok fazla kullanmayan ynetmen bu tavrn Yazgda da devam ettir: Sadece kapan jeneriinde belli belirsiz bir mzik duyulur. Demirkubuzun Yazgda kapanmayan kap imgesini burada da kullandn grrz. Musa hapisten kmak zereyken savcnn odasnda beklemektedir. Kap yine alr. Bu kez savc tamirci ararak kapy onarr.

3.5. tiraf (2001) Zeki Demirkubuz, Karanlk zerine ykler lemesinin ikinci filmi olan tirafta ak, ihanet, kader, yalnzlk, evlilik, sadakat ve aldatma gibi temalar, bu kez kamerasn st-orta snftan evli bir iftin dnyasna ynelterek dile getir.

Frat Ycel, Yazgya Biimsel Bir Bak, Altyaz, Aralk 2001, say 3, s.104, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 45.
69

86

3.5.1. Filmin Konusu Pencereden dary izleyen bir adamn (Harun) gznden biz de dary izleriz. Harunu kars(Nilgn) arar. Konumalar ok sradan ve mesafelidir. Harun, ksa cevaplar vermektedir. Konumasndan Harunun bir i seyahatinde olduunu anlarz. Akam olmutur. Harun oteline gelir. Kald oday grrz. Danktr. Du alr. Pencereden dary seyreder. Televizyonu aar. Kanallarda dolar. Kars tekrar arar. Aniden giyinip, hazrlanmaya balar. Yola kar. Uzun uzun yolda giden arabasn grrz. Ankaraya, hzla varmak istedii yne doru gitmektedir. Evine gelir. Kars yoktur. Telefon alar. Ancak cevap almadan kapanr. Harun yatar; kars gelir. Harun yatandan karsnn kard sesleri dinler. Telefon eder. 216y balamalarn ister. Geldiini haber verirler. Kars odaya girince uyuyormu numaras yapar. Sabah olur; kadn giyinir ve kar. O knca Harun kalkar. Telefonun radial tuuna basar. Aranan yer bir oteldir. 216y balatr. Telefonu bir adam aar. Harun ie gider. Aniden dnd iin ii aksam, bu da problem yaratmtr. Arkada Sha, Harunun rahatszl yznden dndn syleyerek durumu kurtarmaya alr. Bir yandan da asl meselenin ne olduunu merak eder. Ama yant alamaz. Harun brosundan karsn arar. Konuamaz ve telefonu kapatr. Sonra tekrar arar. Konuurlar. Yemekte birbirlerinden gzlerini karrlar. Harun gergin; kars ise huzursuzdur. Konumalarnda aralarnda sorunlar olduunu anlarz. Nilgn ayrlmak, Harun ise neler olduunu renmek istemektedir. Karsn, kendisini aldattn sylemeye zorlar. Kavga ederler. Nilgn masadan kalkar. Harun otele gider. Ancak girmez. Eve gelir. Nilgn yatmaktadr. Bu sefer o uyuma numaras yapar. Harun televizyon izler. Uyuyakalr. arkada Sha neler olduunu bilmek ister. Harun bunalmdadr. Nilgn arar. zr diler. Akam, Nilgnn arkadan(Nermin) arar. Ge kalan Nilgnn nerede kaldn merak etmitir. Nermin az nce ktn syler. Evliliklerinde byk bir gven problemi olduu net olarak ortaya kar. Telefon alar. Arayan Shadr. Dostu iin endielenmektedir: aniden iten kmasn merak etmitir.

87

Harun alamaya balar. Nilgn eve gelir. Harun yine televizyon izlemektedir. Nilgn hemen yatar. Harun konumak iin yalvarr. Olumlu ya da olumsuz bir yant vermesini istemektedir. Nilgn sarsmaya balar. Aldattn itiraf etmesini istemektedir. Kars susar, konumaz. Nilgn eyalarn toplamaya balar. Harun kmasna izin vermez. Nereye gittiini sylemesini istemektedir. Gerei sylemesi iin yalvarr. Nilgn, Taylann bandan beri her eyi bildiini syleyince arr. Taylann lmne sebep olan kii o deildir. Aslnda Harun kendisini aldatmtr. Harunun ve Nilgnn onu aldatacaklarn bandan beri bildiini syler. Taylan gururu yznden intihar etmitir. Telefon srekli almaktadr. Nilgn aa atlayacan syleyerek Harundan kendisini brakmasn ister. Harun yatak odasna gider. kisi de ayr odalarda alamaktadr. Harun, Nilgnn ayaklarna kapanr;perek alar. Telefon tekrar almaya balar. Harun aar. Bir adam Nilgn sorar. Nilgn kendisine gelmesi iin arr. Nilgn, Harunu, Beni affet diyerek terk eder. Harun sabaha kadar ayn koltukta oturur. Sabah Taylann ailesini ziyarete gider. Nilgn grp grmediini sorarlar. Harun, Nilgnle grmediini syler. Taylann fotorafna bakar. erevenin bir kesinde Nilgnn dier kesinde Harunun fotoraf vardr. Nilgnn hi aramamas Taylann ailesinin gcne gitmitir. Onlar konuurken Harun da alamaktadr. Dar kp tekrar alar. Nilgnle aralarndaki ilikiyi anlatmaya balar. Taylana suunu itiraf edememenin skntsn yaadndan bahseder. Taylann bilmezden gelme tavrlar onu da ok skmtr. Kendisi suunu itiraf edemeden Taylan intihar etmitir. Taylann ailesi,gnahn baka yerde temizle diyerek Harunu kovar. Harun eve dner. Bileklerini keser. Shay arar. yi olmadn syler. Eve arr. Hastaneden sonra daha rtin bir hayat olmaya balar. Shann kars, Nilgn hakknda duyduklarn Haruna anlatr. Nilgnn evliliine olanlar duyan patronu onu iten kovmutur. Harunu aldatt sevgilisi evli biridir. Karsnn ailesi Nilgn tartaklamtr. Sevgilisinin 12 yandaki kz bir mektup yazarak intihar etmitir. Olanlardan Nilgn sulayarak eski karsna dnmtr. Nilgn artk bir gecekonduda

88

yaamaktadr ve 6 aylk hamiledir. Bunlar duyan Harun, daha fazla bir ey duymak istemez. irketin ald yeni bir baraj inaatna gidecektir. Bu arada gitmeden Nilgn ziyaret etmeye karar verir. Grnmeden Nilgn izler, ardndan kapy almaya cesaret eder. eride oturur. Aralarnda mesafe vardr. Nilgn arkas dnk olarak yemek yer. Harun, Diyarbakra baraj inaatna gideceinden bahseder. Orada 3 yl kalacaktr. Nilgne birlikte gitmeyi teklif eder.

3.5.2. Filmin zmlemesi tiraf, mhendis Harunun(Taner Birsel) kars Nilgne(Baak Kklkaya) kendisini aldatmasn itiraf ettirme abasn anlatr. tiraftaki koca, Yazgdaki Musa ve Bekleme Odasnda Demirkubuzun bizzat canlandrd Ahmet karakterlerinin tamamen zt kutbunda yer alan, karsna kar saplant bir karakterdir. Harun, ei tarafndan aldatlmaktadr ve buna tahamml kalmamtr. Gvensizlik Harun iin dayanlmaz bir noktaya gelince karsnn ilikisini itiraf etmesini ister. nce yalvarr, ardndan iddete ynelerek bunu dener. Harun grnrde Nilgnn ayrlma istemine deil, gerei sylememesine fkelenir ve kendini aalanm hisseder. Peki Harun, karsna ihanetini itiraf ettirme konusunda niin bu kadar takntldr? Bu aldatlan bir kocann fkesi midir sadece? Film ilerledike, bu ilikinin ok karmak olduu ortaya kar. Harunun inadnn gerek nedenini ancak film ilerledike zeriz. Harun, Nilgne ihanetini itiraf ettirerek kendi yaralarn sarmak, kendini aklamak, temizlemek, bir yalan dorulatmak ister. Nilgn itiraf ettike kendisi itiraf etmi gibi rahatlayacaktr. nk Harun, Nilgnle; arkadann karsyla birlikte olmutur. Sre iinde Taylan aldatlmaya dayanamaz, intihar eder. Nilgn Harunla

89

evlenir(Gemie dnk bu sahneleri ynetmen gstermez. Seyirci bunlar karakterlerin azndan duyar). Dolaysyla yasak bir iliki zerine kurulmu bir evliliktir bu. Seyircinin bunu, Nilgnn azndan renmesi, balangta ei tarafndan aldatlan taraf olduu iin Haruna duyulan sempatinin ya da acma duygusunun azalmasna neden olur. Belki de suun eitlenmesine neden olur. Nilgn, Harundan daha sulu deildir artk. Demirkubuz, Harun ve Nilgn karakterinin zelinde deien insan ruhunun tekinsiz yzn gsterir:
Erkek bir yasa delmi ve arkadann eini ayartmtr. Kadn sululuk duygusuyla bilindnda erkei kkrtarak hem aralarndaki iddetin dozunu arttrr hem de erkee pasif iddet uygular. Bu arada erkek de ayn sululuk duygusuyla yalnzca karsnn ihanetini beklemekle kalmaz onu tevik de eder. Bedelini bilin altnda byle demeyi dnr. Her ikisi de birbirini zalimlikle sular, konumlar srekli deiir. Her ikisi de sululuk duygusuyla kvranr aslnda. Harun, arnmak ya da sululuk duygusunu yanstarak bu duygudan kurtulmak iin itiraf ettirmek ister, Nilgn gemiteki suuyla erkei bir kez daha yz yze getirmek iin itiraf etmez. Her iliki gibi ikili ilikilerde de taraftarlar iktidar mcadelesine girer. Harun kaba gce bavurarak iktidarn taycs olurken Nilgn ise Harunun istedii yant vermeyerek onun iktidarn sarsar. likinin ynn inat tavrlaryla belirler, iktidara sahip de odur. Dolaysyla ksr dng zerine kurulmu iliki ve ilikiyi yine kendi zerine kapanarak anlatan bir yap sz konusudur. 70

Ynetmen, Harunun (geree tank olduu halde) inatla ve srarla itiraf ettirmek istemesinin ardndaki nedenini, ruhsal adan kendi itiraf istemini filmin ikinci yarsnda izleyiciye aklar. Harun bir fke patlamasnn ardndan, telefonda nc kiiyle karlar; artk itiraf ettirmek istemesinin anlam da kalmaz, her eye boyun eer. Nilgn evi terk edince, bu kez kendisi itiraf etmek iin yola kar ve Taylann her eyden habersiz ailesine gerei syler.
Film gen ilikileri anlatr. genler, gen dourur. nce Taylan, ei Nilgn ve nc kii HarunHarunun gemite bir acnn zerine kurduu evlilii imdi bir bakasnn tehdidiyle savrulmaktadr. Bu hem
70

S.Ruken ztrk, a.g.k, s.70.

90

kaderi ima eder, yani istemedii ama yapt bir ey dngsel biimde onun da bana gelir, hem de l ilikiler yeni l ilikileri yaratrken evlilie de kurumsal olarak gvenilmeyeceini gsterir: Harun, ei Nilgn ve nc kii, ite yeni bir gen. Ama bu kadarla da bitmez, sonuta Nilgn, sevdii nc kii ve nc kiinin ei vardr. Dolaysyla ematik bir yorum da olsa filmin nerdii aslnda tekeliliin imkanszldr. Ve yaptmz ktlklerin kabuslar eklinde bir gn karmza geleceidir. 71

Taylann, ei ve arkadann ihaneti karsnda salam durmuu Harunun gszln apak bir ekilde ortaya karr. Taylan, aldatlm bir koca olduu halde acsn iine gmer, itiraf ettirme abas iine girmez. Tpk Bekir, sa gibi dier kaybedenler gibi lmesini bilir. Harun ise Taylan kopye ederek intihar giriimde bulunur, ancak lmekten korkarak arkadan arar. Nilgnn yeni ilikisi de simgesel olarak Harunun cinsel iktidarszlnn, yetersizliinin gstergesidir: Harun aldatldn rendikten sonra srekli alar, ayaklarn srerek iki bklm, ba nde gezer. Harun iri cssesiyle ironik bir biimde kurbanlatrlarak edilgenliin ve zavallln simgesi trajik bir karakter olur. Filmin iinde eril mant drste ortaya koyan bir sahne de yer alr. Kavga srasnda Nilgn, Haruna, Hep sana ihanet edeceim, seni terk edeceim zaman bekledin, bunu umdun der. Kaba eril zihniyet tayan erkein birlikte olduu kadna, Nasl olsa benimle birlikte oldu, o halde herkesle birlikte olabilir mantyla bakt gerei, Harunun Nilgne sverken setii szcklere yansr. Harunun Nilgnle ilgili yllarca, Taylan aldatabilecei iin bir gn kendisini de aldataca paranoyas ortaya kar. Nilgn bu zihniyeti aa karr. 72 Filmde Nilgnn en nemli ilevi kukusuz btn trajedilerin nedeni olmasdr. Nilgnn ihanetiyle Taylan kendisini ldrm, Harun perian olmu, yeni sevgilisinin de bana felaketler gelmi ve umutsuzca eski ailesine geri dnmtr. Balangta, Harunla suu paylamalar seyircinin gznde ikisinin de ksmen sulu olmas

71 72

S.Ruken ztrk, a.g.k, s.71. S.Ruken ztrk, a.g.k, s.72.

91

sonucunu doursa da Nilgn ikinci kez kocasn aldatt iin artk daha sulu gzkr. Evden ayrlmas, evli sevgilisinin yannda da mutlu olamamas, iini kaybetmesi ve hamile olarak ortada kalmas, ihanetin cezas olmutur. Filmin sonunda iktidar, her eye ramen yine de Diyarbakra birlikte gitmeyi teklif eden Harunla aralarndaki hibir eyin unutulmayacan geen tek eyin zaman olduunu syleyen ve net bir yant vermeyen Nilgn arasnda durur. Dolaysyla tiraf ak ulu olarak biter. tiraf, insan srekli rahatsz eden, zaman zaman ar gereki, zaman zaman gerekiliin krld ve izleyiciyi uzaklatran sahnelere sahip. Film, Cannes Film Festivalinde olumlu ve olumsuz eletirileri birlikte alr. Positif dergisinde eletirmen, dorusal anlatm, klasik emas ve mizansen nedeniyle bu filmin niye seildiini anlayamadm diye yazarken, Le Mondedan Mandelbaum, Kadn erkek ilikilerinde duygusal kuruluu baaryla yanstt iin Demirkubuzu takdir eder. Eletirmen Atilla Dorsay ise tiraf iin unlar syler:
Demirkubuz alabildiine yaln ve ekonomik bir anlatmla, bizlere hayatn yreinden gelen bir l duyuruyor sanki. Son derece yaayan kiilikler, sanki yan bamzda ellerimizle dokunabileceimiz karakterler yaratyor. Srekli alan ve genelde almayan telefonlar, nnde en tepkisiz biimde oturulan aptallatrc televizyon ekranlar, hep ak duran bilgisayarlar, sanki teknolojinin insan yaamn daha da mutsuz ve anlamsz klmak iin yaratt bululara dnyorlar. Sadece Harunun gece gezilerinde duyulan mzik, ynetmenin yapaylklara tmyle uzak tavrn belgeliyor. Ve byk kent grntleri, akp duran trafik, sersemletici kent grnts, bu ie dnk krk ak hikayesine elik ediyor. 73

tirafta da artk Demirkubuz, sinemasnn zellii olmaya balayan hareketsiz kamera, duraan ve uzun planlar, TVnin srekli bir e olarak kullanlmas, mziin olmamas-sadece Harunun gece gezmelerine elik eder-, sinema dilinin fazla kullanlmamas gibi zelliklere rastlanr. Harun ve Nilgnn lokantadaki sahneleri, finalde evdeki konumalar unutulmaz birer sinemasal blm olarak kafamza gelip
73

Atilla Dorsay, a.g.k, s.98.

92

aklr. tirafta srekli kullanmyla seyirciyi neredeyse bezdiren telefon sesleri vardr. Ynetmen telefonu sanki iletiimsizlik esi gibi kullanr. Ynetmen, dier filmlerinde olduu gibi flash-back kullanmadan karakterlerin gemilerini anlattrmtr. Nilgnle ateli bir kavga srasnda Taylan-Harun ve Nilgn ilikisini; Harunun arkada Taylann ailesine itirafta bulunurken ise, Nilgnle evliliklerinin ncesini renmi oluruz. Yine ortak motifler olarak kaplarn almas, ynetmenin bu kez kendi fotorafyla kendi filmine katlmas, yollarn, kullanlmas ve anlatdaki srpriz, filmlerindeki ortak zelliklerindendir. Ayrca filmde, Nilgnn bir kez ayakta durmas srasnda (balkon kapsnda beklemesi) Harunun da pek ok duruunda ya da oturuunda kamera uzun sre kprdamadan karakteri kaydeder. zleyici iin rahatsz edici, gergin bir bekleyi olsa da Demirkubuz byle bir seimle zellikle yabanclatrma etkisini baarl bir biimde yaratr. Bu filmde mekan olarak seilen Ankarann bir memur kenti olarak yan anlamda sessiz, sakin, kark olmayan, dzenli ve huzurlu bir kent olarak kodlanmas, ini klarla dolu, huzursuz, gergin bir ilikiyle arpc bir ztlk oluturur.

3.6. Bekleme Odas (2003) Filmlerinde eitli kereler karmza kan Zeki Demirkubuz, altnc filmi Bekleme Odasnda bu kez Ahmet karakteriyle ba rollerde oynar. Bekleme Odas, Ahmet adl bir ynetmenin Dostoyevskinin Su ve Ceza isimli romann senaryolatrp, filme uyarlarken geirdii skntl srecini anlatr.

93

3.6.1. Filmin Konusu Filmin jenerii akarken klavye sesleri duyarz. Bilgisayar ekrannda bir senaryo metninin sayfasn grrz. Ahmet, 34. sahneyi yazmaktadr. Ancak yazdklarn siler. Skntldr. Telefon alar. Arayan bir kadndr(Serap). Nasl olduunu sorar. Ahmet televizyon izler ve uyur. Hareketlerinin hepsini uzun uzun izleriz. Gece bir anda uyanr. Aadan baz sesler duyar. Balkondan grd hrsza gitmesini syler. Ancak bahe duvar ok yksektir ve hrsz ayan burkmutur. Bu nedenle Ahmet onu n kapdan karmak iin elinde silahla aaya iner. Sabah, Serapn Tarn isimli kedilerini armas iin uyanr. Kafede ay ierken ieri giren bir kadn dikkatini eker. Denize ta atar. Serapla ay bahesinde konumadan oturmalarn uzun uzun seyrederiz. Evde bo bilgisayar ekran Ahmeti rahatsz etmektedir. Arabasyla dar kar. Sigara almak iin durduunda dkkann nnde dolanan ocuk dikkatini eker. Bu, evine girmeye alan hrszdr. Serap, Ahmetin hayatnda baka biri olup olmadn merak eder. Ahmet, cevap vermez; televizyonu aar. Ardndan Serapn kukularn dorultacak cmleleri azndan duyarz: ki ay nce bir kafede tant bir doktorla ilikisi olduundan bahseder. Kafede otururken kadnn aladn grdn ve merak edip nedenini sorduunu syler Bunun zerine Serap alamaya balar ve evi terk eder. Ahmet hibir tepki vermez. Kap alar. Gelen Eliftir. Film iin her eyin hazr olduunu syler. Ahmete kahraman oynatacak adaylarn deneme ekimlerini izlettirir. Dostoyevskinin Su ve Ceza romann filme ekeceklerdir. Ahmet, Raskolnikovu oynatacak birini bulmakta zorlanmaktadrlar. Elife filmin yapmnn skntsndan ve Serapla ilikisinin bittiinden bahseder. Ancak Elife anlatt tamamen farkl bir hikayedir. Serapn hayatnda biri olduu iin onu dvdn ve kadnn evi terk ettiini syler. Elifin de Kerem adnda bir sevgilisi olduunu reniriz. Komusuna hrsz girmitir. Ahmete gece birini grp grmediini sorar. Ahmet olumsuz yant verir. Sonra aklna bir ey geldiini anlarz. Polisi arayarak evine hrsz girdiini syler.

94

Karakola gider; sabkallarn albmn inceleyerek hrsz tehis etmesi istenir. Ahmet hrszlarn resimlerine bakar ve evine girmeye alan ocuun resmini bulur. Ahmetin kaps alar; bu kez gelen Keremdir. Elifin gndr ortaklkta olmadn syler. Ahmet, bakkala ay almaya gittiinde Kerem evi dolar. Elifin orada olduundan phelendii bellidir. Ahmet, dndnde film ve Elif hakknda konuurlar. Kerem, senaryoyu inandrc bulmadn syler. Ahmet su ve ktlk zerine ykleri sevdiinden sz eder. Kerem, film ekmenin Elifi ok deitirdiini syler. lkeleri, deerleri olan biriyken; saygsz ve bencil biri haline gelmitir. Kendine, ar, melankolik bir hava vermitir. Bununla ilgili tarttklar iin Elifin evi terk ettiini anlatr. Bu durumdan Ahmeti sorumlu tutmaktadr. Elifi iten kovmasn syler. Ahmet, hrsz tehis etmek iin gittii karakolda evine giren hrsz tanmasna ramen onlardan biri olmadn syler. Bu oyunla ocuun(Ferit) izini bulmutur. Karakol knda ocuun peinden gider. Ona oyunculuk teklifinde bulunur. ocuk ona inanmaz. Ahmet telefonunu vererek fikrini deitirirse aramasn syler. Eve geldiinde Elifi kendisini beklerken bulur. Keremi aramasn sylese de Elif aramak istemez. Gece, Ahmette kalr. Elif uyuduu srada telefon alar. Arayan bir erkektir ve Serapn intihar ettiini, hastanede yattn syler. Ahmet, tepki vermez. Elif de bu arada uyanmtr. Ahmet hazrlanp dar ksa da hemen geri dner. Gitmekten vazgemitir. Koltua oturarak yan gzle Elife bakar. Gece birlikte olurlar. Ferit arayarak rol kabul ettiini syler. Ahmetin evinde Elifle ocua deneme ekimi yaparlar. Arabayla Feriti evine brakrken Kerem yanlarndan geer. Eve geri dndnde Elifi balkonda alarken bulur. Ahmet olanlar sormaz. Elif, Kereme dnmeyi dndn sylediinde de tepki vermez. Ahmetin bu tutumu gen kadn ileden karr. Eyalarn toplayarak dar kar. Ahmet, arkasndan koarak onu eve geri getirir. Kskand iin byle davrandn syler. Sabah, Elif erkenden kalkar. Ahmet de uyanmtr, ancak belli etmez. Elif bir not yazar, yanandan perek kar.

95

Serap arayarak grmek istediini syler. Ahmet dar ktnda nce Feritin yaad yere gider. Elif iten ayrld iin yalnz kalmtr. Ancak Ferit hapistedir. Ahmet, aabeyine zaten filmin iptal olduunu, bunu sylemek iin ynetmenin kendisini gnderdiini syler. Serap buluma yerine gelmez. Eve dndnde telesekreterinde bir mesaj bulur. Serap onu grmek istemediine karar verdiini syler. Bu arada kaps alar. Sanem adnda bir kadn deneme ekimlerine geldiini syler. Ahmet, bata filmin iptal olduunu syleyerek kz gnderir ancak sonradan fikrini deitirerek ay imeye arr. Bilgisayar ekrannda Bekleme Odas yazdn grrz. Ahmet yeni bir senaryo yazmaktadr. Kendi hikayesidir. Sanem, ona ay getirir. Sanemle birlikte yeni bir ilikiye baladn anlarz.

3.6.2. Filmin zmlemesi Bekleme Odas, Su ve Cezay ekmeye hazrlanan Ahmet adl bir ynetmenin skntl yaratm srecinden te kendisiyle yzlemesinin yksdr. Ynetmen Ahmet, evresi tarafndan nemsenen, filmleri taktir gren, idealist ve ilkeli olarak tannan bir sinemacdr. Ancak darya verdii grntnn aksine gerek yaamda bambaka biridir. Yaad hayata kar nedensiz bir kaytszlk iindedir. Tam bir hayal krkl ve yklmlk ierisinde yaar. Ar gururlu hatta kibirli olan Ahmet, korkularn, aclarn saklayan yalnz biridir. Kendi kk dnyasnda adeta bir yabanc gibi yaamaktadr. Kendini evine kapatm, hayat evin iinde televizyon ve sigarayla gemektedir. Sinemaya olan inancn yitirmi olan Ahmet, Dostoyevskinin Su ve Ceza romann filme ekmek ister ama bunun iin pek de hevesli grnmez. Filmdeki Ahmet, hayata kaytszl konusunda Yazgdaki Musa karakteriyle olan benzerliiyle dikkat eker. Ahmetin de hayata ilikin dorular yoktur. Gemiine ve geleceine ilikin tm inanlarn yitirmitir. Bunu zellikle varoluuluun izlerini

96

tayan diyaloglarda grmek mmkndr. Su ve ktlk hayatn ayrlmaz bir parasdr. O kadar duyarszlamtr ki insanlarn kendisi hakknda dndklerini olumlayacak ekilde davranmak onun iin olaan bir eydir. Yanllar dzeltmek iin herhangi bir abada bulunmaz. Gndelik hayattaki (ak, sevgi) her ey anlamn yitirmitir. Serapn, Hayatnda birisi mi var? sorusuna evet yalann syler. Serapa aldatldndan emin olduu iin istedii hikayeyi uydurur. Hrsz yakalad halde brakr. Hrsz oyuncusu Ferit, hapse girince zaten film ekmekten vazgetiini syler. Zaafn ortaya koyduu tek sahne Elifin arkasndan giderek kskand iin kt davrandn sylemesidir. Ancak ertesi sabah Elif giderken uyuma numaras yaparak yine eski alkanlklarn srdrr. Bekleme Odasnda bizzat oynayan ynetmen Ahmet sevgilisi Serapa neden byle amaszca yalan syler ve sonra da sevgilisi onu terk ederken neden doruyu sylemez? Filmlerde bir dizi psikolojik ya da toplumsal nedenin kkenine inmek iin herhangi bir aba yok; bunun yerine aklama sunmay reddeden bir tavrla kar karya kalrz. Bu arayn Varoluu bir kaygyla hareket eden Demirkubuzun ok nemsedii nedensizlik zerine oturttuu sylenebilir. Bekleme Odas, aslnda Demirkubuzun kendisine dair birok okumalar ieren bir film. Demirkubuzun iki temel esin kayna olan iki byk yazar Dostoyevski ve Camusa olan hayranln bir kez daha gsterdii gibi belki de daha da nemlisi Demirkubuzun kendisine dair saysz ipular veriyor:
Zeki Demirkubuz, Ahmetin varlnda film yapmann ve bunun pimanlnn ipularn vermektedir. Film yapma sreci skcdr. Bir kavga ve i hesaplama srecidir. Demirkubuz, seyirciye kendisini anlatma abas ierisindeyken kendi ktmserliinin izlerini de grmekteyiz. Ahmet, bencil biridir ve film piyasasndaki herkes byledir. Bunu Keremin Elifin geirdii kiilik deiimi zerindeki gzlemlerinden reniriz. lkeleri ve deerleri olan biriyken bencil ve saygsz biri olmutur. Raskolnikov olarak evine girmeye alan hrsz kullanmaya karar verince onu bulabilmek iin polisi kullanr. Evine hrsz girdiini syleyerek sabka kaytlarn inceler ve gen hrsz tehis iin karakola getirdiklerinde o olmadn syler. Kt m yoksa problemli bir kiilik mi olduu belli olmayan Ahmet, aslnda yalnz biridir.Yabanclamann ortasndaki hayatnda insanlara ihtiyac olduunu kabul etmemektedir. Bu

97

nedenle Serapa onu aldatt yalann syler ya da Elifin gitmesine izin verir. Kadnlar kullanarak yalnzln unutmaktadr. Bu nedenle yannda srekli bir kadn bulunmaktadr. 74

Atilla Dorsay da filmde Demirkubuzdan saysz izdiimler olduu grndedir:

Bekleme Odas, bence ynetmenin filmografisine cuk diye oturuyor. Dev bir klasii uyarlama sanclar eken ynetmen Ahmette sanrm Zekiden saysz izdm var. yle olmasa ynetmen barol bizzat kendisi yklenir miydi? Filmdeki ynetmenin azndan, Sinema dinsel bir meseledir, diyen Demirkubuz, sanki Dostoyevski mistisizmiyle bulutuu noktay bize aklyor. Ahmetin brosunda asl duran yazarn resminin altnda, (ngilizce olarak) Tanr yoksa, her ey mubah demektir. sz okunuyor. Demirkubuz bize din ve inanla da meselesi olan bir ynetmen olduunu duyumsatyor. Demirkubuz bize son derece yaln bir biimde anlatlm, sanki bir gram bile fazlas olmayan bir film sunuyor. Bu sadelii skclkla eanlaml bulanlar az olmayacak ama ben kendi adma filmin ar, przsz anlatmna hayran oldum. Ynetmenin bize kendisini, sanatn, film yapmann sanclarn ve film bittikten sonraki pimanlklarn anlatrken yan kiiler, zellikle de Elif ve Kerem araclyla bizzat kendisine ar eletiri oklar yneltiyor. Belki de sanat sonu olarak bencil olmas gereken biridir, diyor bize Yoksa eserine nasl younlaabilir ki ? 75

Demirkubuz, Daha kiisel bir film yapt iin dramatik adan zayf bir film ortaya kard eklinde eletirilerin yan sra filmde bizzat kendisini ba rol oynamas konusunda da eletirilir. Dier filmlerinde eitli durum ve karakterlerde zaaflarn, iyi ve kt yanlarn ve dncelerini bir ekilde anlattn syleyen Demirkubuz, Bekleme Odasyla bu kez bunu daha ak bir ekilde yapmak istedii iin filmi ektiini syler. stelik, kendi deyimiyle bir sr insann filmi beenmeyecei bile bile yaptn anlatr:
Bir sr insann nefret edeceini, hatta zel hayatmda da bana sorunlar yaratacan bile bile ve bir sr para harcayarak, o paray pe atar gibi yaptm bu filmi. Bugne kadar ektiim filmlerimin ve benimle ilgili oluan imajma gck olmutum. Byle iyilik, abartl olumluluk, vg bana batar ve sklrm. Durup dururken olumlu olumsuz her eyden
74 75

Nigar Psteki, a.g.k, s.105-106. Atilla Dorsay, a.g.k, s. 44-45.

98

phelenirim ve doruluunu snamaya kalkarm. Durup dururken, Filmlerim, hikayelerim tam benimsenmiken byle bir film yapacam dedim ve gerekten de beklediim gibi oldu. nsanlar en ok da beni beenen, onaylayan insanlar ok ard, filmden nefret ettiler. 76

Sinema eletirmeni Fatih zgven ise filmle ilgili u tespitlerde bulunur:

Bekleme Odas', bizi u ana dek Zeki Demirkubuz'un dnya sna belki de en katlanlmaz biimde sokan film. inde, ynetmenin kendisinin canlandrd bir ynetmen olduu iin de deil srf (hatta belki bu ynetmenin att bir olta). Asl olarak, Demirkubuz'un br filmlerindeki 'dnya'nn sald kk dal budaktan, hikyeciklerden arndrlm, nceki filmlerin 'dnyalarn' en konsantre biimde barndran, belki biraz da kk bir i meknda geen bir film olduu iin. Sevimli bir dnya deil buras; Demirkubuz'un zellikle, bile isteye gze ald ey, bencillikten, yalnzlktan, yalandan, bakasna duyulan ihtiyala bakas fikrine katlanamama arasndaki gerilimden, bundan reyen (filmin kahramanlarnn kulland szckle) 'ktlk'ten en plak haliyle bahsetmek. . Bu filmi katlanlmaz hale getiren ise film olarak iyice yalnlnn yan sra ihanetten en sebepsiz, en aklamasz biimde sz etmesi. Bu dnyay kurann dnyasnn kirini, apan bize gsterme konusunda benimsedii, byklenmeyle kendinden nefret arasnda gelien, tehircilie varan kendi kendini ak ediin ok arpc olduunu da teslim etmemek mmkn deil. 77

Demirkubuz, filmle ilgili yaplan eletirilere ramen en yaln, en basit, en kuru, en dz yanna yaklaabildiim filmim dedii Bekleme Odasnn son derece ahlakl bir film olduunu belirtir: Filmin anlatt meseleyi nemli buluyorum. Hibir eyi estetize etmeden kupkuru ve btn sadeliiyle anlattm dnyorum. Bir sr insan kar kabilir ama oyunculuumun da o kadar kt olmadn dnyorum. 78 Bekleme Odas, uzun sahneleri, yaln anlatm, az mekan kullanmyla ynetmenin film dilini yanstr. Ynetmen, bu filminde de mzik, kurgu, mizansen gibi sinemasal elere ok fazla yer vermez. Anlatt hikayenin nemli yerlerini sahneletiren Demirkubuz, kesmelerle yksn ilerletir. Bu nedenle rnein Ahmet,
S.Ruken ztrk Beni Korkutan Bana Ac Veren Belirsizliktir(Sylei 3-4 Temmuz 2006da ztrk tarafndan Ankarada yaplmtr.), a.g.k, s.114. 77 Fatih zgven, Aklda Kalmamay Reddeden Biri... Radikal, 4 Mart 2004, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.75.
76 78

Nadir perli, Frat Ycel, a.g.e

99

Elifle yan yana otururken, sonraki sahnede yatakta yan yana grrz ya da Sanemle kap nnde tantktan sonra sahnede ayn sahnede ayn evi paylatklarn grrz. yilik, ktlk, insan doas gibi temel konular filmlerinde ileyen ynetmen, zellikle Keremle Ahmet arasndaki uzun diyaloglarda bu konular hakkndaki dncelerini bir kez daha dile getirir.

3.7. Kader (2006) Masumiyetteki karakterlerin genliklerini konu edilen Kader, akn tutkuya dnmesinin hikayesi. Demirkubuz, Kaderle bizi Masumiyet filmindeki karakterlerin, genlik yllarna gtrr. Kader, Masumiyetteki Bekir ve Uurun 25 yl nce birbirlerini grmelerini, ak olmalarn, Masumiyetteki Bekir ve Uura dnmelerini anlatr.

3.7.1. Filmin Konusu Uuru, Bekirin mobilya maazasna girerken grrz. Bekir o srada bir koltukta uyumaktadr. Aznda iklet olan Uur, hallara bakmaktadr. mark ve iveli bir ekilde dkkann iinde dolar. Ev iin hal baktn syler; tanrlar. Uur, maazadan ayrlr. Bekir, arkadan uzun uzun Uura bakar. Uur, fotoraflarn unutmutur. Bekir, fotoraflara bakar. Fotoraflarda Uur ve yannda sevgilisi (Zagor) vardr. Ardndan bir kahvede, ay datan bir ocuu(Uurun kardei Kudret) grrz. Kahvedeki genlerden bazlar Kudrette arkadan el hareketleri yapmaktadrlar. Kudret, sinirlenerek alar. eri gen bir adam(Cevat) girer, niin aladn sorar. erdeki ayc Kamil ibnesi ocua pandik att der, Cevat, Kamilin stne yrr. Dver. Kamil aka yaptn syler. Cevat, Kamili uyararak bir daha yapmamasn yoksa kt olacan syler.

100

Bekir, Mahalledeki arkadalarndan Uur hakknda bilgi almaya alr; yaad yeri renir. Cevat, kapdan ieri girer, yatakta yatan adama, halini hatrn, bir eye ihtiyac olup olmad sorar. Burasnn Uurlarn evi, yatalak ve konumayan adamn ise babas olduunu anlarz. Cevdet, eve getirdii hediye poetlerini aar, datr. Bir yandan da odada ak olan televizyonu izler. Uur yatanda gece uyumaya almaktadr. Fakat Cevatla annesinin sevime seslerinden rahatsz olduu iin uyuyamaz;mutfaa gider su ier, sesler hala duyulur. Bekir, Uurun Zagorla birlikte olduu karedeki fotoraf keser, Zagorun fotorafn yrtar. Uurunkini saklar. Uur, ieri girerek fotoraflarn unuttuunu onlar almaya geldiini syler. Uur bir minibsn iinde hapishanedeki sevgilisi Zagoru ziyarete gider. Bekir, bir taksinin iinde Uuru takip etmektedir. Gece Uur Balkona kar, evin balkonundan dar bakmaktadr. Bekiri Uuru izlerken grrz. Bu kez gndz vakti Uuru uzaktan gzlyordur yine. Takip eder. Uur, sevgilisiyle kpr altnda buluur, sarlrlar. Bekir uzaktan onlar izler. Bekir, odasnda zgn bir ekilde yatmaktadr. Uura olan platonik ak yznden ekmektedir. tii sigarasn avu iine bastrr. Sabah, Bekiri, annesi ve babasyla kahvalt sofrasnda grrz. Babas annesinin kendisiyle konuacaklar olduunu syleyerek sofradan kalkar. Annesi, yan odadan bir fotoraf getirir. Babasnn yakn bir arkadann kz olduunu, fotorafn bugn kendisinde kalmasn syler. Baban sonra seninle konuacak der. Bekir annesinin verdii fotorafa bakar. Bekir dkkanda annesinin verdii fotorafa, ardndan da ekmeden kard Uurun fotorafna uzun uzun bakar. O srada, Uur kagelir. Bekirin elindeki fotorafa bakarak, Kim o sevgilin mi? der. Bekir, ses karmaz. Uur, haln hatrn sormak iin uradn sylese de Bekir, yine karlk vermez. Sessiz sakin tavrlarndan dolay Bekirle alayc bir ekilde konuur. Uur,Gelmemden holanmadn, kusura bakma. deyip maazadan kar. Bekir, arkasndan seslenir. Uur geri dner. Kendisini

101

ok sevdiini syleyerek sonunda akn itiraf eder. Fakat Uur hibir ey olmam gibi yzn evirip maazadan ayrlr. Kudret, kahveleri dikkatli bir ekilde gtrmeye alr. Genlerden biri arkadan hareket yapar. Kudretle genler kavga eder. Kamil, araya girerek ayrr. Kudret, alamakl bir ekilde kfrederek kahveden dar kar. Dardan oturan Cevat, Kudrete ne olduunu sorar fakat Kudret, ona da kfreder, koar. Cevat, sinirli bir ekilde kahveye gider. Kamili dvmeye balar. Kamil, yanl anladn kavgay kendisinin ayrdn sylese de Cevat dinlemez. Masada oturan Zagor, Cevata Kamili brakmasn syler. Tartrlar. Cevat, Zagora silah eker. Ardndan silah ate alr. Cevat yere ylr, lr. Bekiri elinde poetlerle bir gecekonduya doru giderken grrz. Uurun ailesinin ziyaretine gelmitir. Uurdan haber olup olmadn sorar. Annesi olmadn syler. Bekir, yatakta srekli Uurun fotorafna bakar; onu dnr. Elinde poetlerle eve doru giderken grrz. Kapy bir kadn aar. Bekir, daha nce fotorafn grdmz kiiyle evlenmitir. Yemek yerler, sofrada biraz sohbet ederler. Bekir, bir yandan da haberleri izlemektedir. Haberde, iledii cinayetten aranan Zagorun kendisini yakalamaya gelen iki polis memurunu ldrdn ardndan da Uurla gzaltna alndn tesadfen renir. Bekir, maazada yamurlu bir gnde uyuklar bir haldeyken karsnda birden Uuru grr. Uur, annesine yaptklarna teekkr etmek iin geldiini syler. Tam kacakken geri dnp Bekirden Zagora avukat tutmak iin bor para ister. Gerekirse borcunu demek iin orospuluk yapabileceini, metresi olacan syler. Bekiri bir otobsn iinde yolculuk yaparken grrz. Uur bir pavyonda ark sylemektedir. Bekir de kar masada oturmaktadr. Uurun peinden zmire gitmitir. Bekirle Uur, bir otel odasna gelir. Uur, televizyon izleyen birine(Ahmet) selam verir. Yukar kar. Bekir, Ahmetle birlikte ksa bir sre izledii filme bakar.

102

Televizyonda, Masumiyet oynamaktadr, Haluk Bilginerin Orospu, orospu! diyen sesini duyarz. Bekir, pavyonda mzikli bir ortamda elenmektedir. Garsonlardan biri seslenir, Bekir dar kar. Kapda bekleyen bir adam vardr. Ate eder, Bekir yere ylr. Bekirin babasn araba srerken grrz. Arkada Bekir oturmaktadr. Bekir koltuk deneiyle arabadan kar. Bekir stanbula geri dnmtr. Taksi ofrl yapmaya balamtr. Kzna ald hediye paketlerini verir. Balkonda ay ier. Ei de ayakta durmaktadr. Aralarnda sradan gnlk konumalar geer. Bekiri yatakta dnceli bir ekilde grrz. Ei, yemei hazrlar fakat, yemeyeceini syler. O sra televizyonda Kadn sterse Dizisindeki konuma repliklerini duyarz. Ei sinirli bir ekilde sofray toplar. Bekir dar kar. Taksinin iinde sabahlamtr. Babas Bekire artk kimseyi zmemesini einden zr dilemesini ister. Bekir, Tamam der. Bekir, elinde poetle apartmann merdivenlerini kar, evinin kapsnn nne gelir. erden kznn ve iinin sesleri gelmektedir. Elini zile uzatr fakat zile basmaz. Otobsn iinde Bekiri grrz. Uur, yine pavyonda ark sylemektedir. Bekiri karsnda grr. Bankta konuurlar. Bekir, onsuz yapamad syler. stanbula dnmesini, ev tutup kendisine, ailesine hatta Zagora bakacan syler. Uur, kabul etmez. Bekir, srar eder. Uur, Zagor duyarsa bu kez kafana skacak der. Uurla birbirlerine kfrederler. Uur sinirli bir ekilde uzaklaarak gider. Bekir elinde bakla, Uurun alt pavyona zorla girmeye alr. Pavyon sahibi Bekiri tokatlar. Bekiri dar atarlar. Bekir bankta simit yerken pavyonda alan bir tandn grr. Peinden Uuru sorar. O da Uurun Sinopa gittiini syler. Oteldeki Ahmetten, Zagorun isyan kartarak birini ldrdn, Sinop cezaevine gnderildiini iki gn sonra da Uurun peinden gittiini renir.

103

Bir otoyolda giden bir otobs vardr. Bu kez mevsim ktr. Bekir Uurun peinden Sinopa gider. Kald otele gelir, Uuru sorar. Olmadn sylediklerinde Uur nerdesin, k ortaya? diye barmaya balar. erden eli sopal iki kii kar. Bekire saldrmak zereyken Uur ortaya kar. Ben hallederim, siz karmayn kardeim der. Bekire barmaya, peinden geldii iin hareket etmeye balar. Uur, eyalarn toplar. Bekirden ses gelmeyince kapy ap dar kar. Bekir bileklerini kesmitir, koridorda kanlar iinde yatmaktadr. Gece yars Bekiri bir taksinin ierisinde bir adamla birlikte grrz. Hasta olan kzna ila alr. Taksinin iindeki adam ocua biran nce ilac gtrmesini syler fakat o iki imek iin meyhane gider. Mahalleden tandklarn grr. Ardndan Bekiri bir odada mahalleden arkadalaryla esrar ierken grrz. Genlerden biri Uuru sorar. Ardndan dier genlere, Bekirin Uura olan akn, onun iin lmlerden dndn, hastanelerde yattn, bileklerini kestiini, peinden gitmedii ehrin kalmadn anlatmaya balar. Bunun zerine Bekir sinirlenir, asl Uurun onun peinden kotuunu syleyerek yalan bir ekilde hikayesini anlatmaya balar. Mevsimlerden yine ktr. Uzaklardan gelen bir otobs grrz. Otobsn iinde yine Bekir vardr. Eofman ve elinde ila poeti otobsten iner. Bekiri bir odada sobann nnde grrz. Uur, kendisine yiyecek bir eyler getirir. Uur, bir gecekonduda olduka yoksul bir hayat yaam srmektedir. Sohbet etmeye balarlar. Yataktaki bebee bakarak, Ad ne? diye sorar. Uur, ilem olduunu syler. Bebein babas hakknda konuurlar. Zagorun srgne gnderilmesi zerine kendisinin ziyaretine gelmek istediini fakat ilemin babasnn izin vermediini, kendisini dvdn, baklayp kzn da alarak buraya katn anlatr. Sohbet arasnda Bekirin babasnn ldn, kznn yan sra bir de olunun olduunu reniriz. Uur, ailesine dnmesini syler. Bunun zerine Bekir, alayarak kendisiyle yaamak istediini artk eski hayatna dnmeyeceini syler. Uur da alama balar. Ardndan Bekire yataca oday gsterir. Bekir odada oturur. Odann kaps kendiliinden alr. Bekir arkadan srt dnk olan Uurla bebee bakar.

104

3.7.2. Filmin zmlemesi Masumiyetin sonlarna doru Bekirin Uur ile olan hikayesini anlatt gemilerini grrz. Kader ise Uur ile Bekirin tanmalaryla balar. Demirkubuz, zamansal oynamalarla bu gemie dn ilginletirmi; hikaye balangcna dnyor olsa da, olaylarn getii zaman bugnler, yani filmin ekildii 2006 yldr. Balangta orta halli bir ailenin sessiz sakin ocuu olarak grdmz Bekirin uyuuk yaam dkkanna Uurun gelmesiyle birlikte tamamen deiir. O artk imkansz bir akn kurban, Demirkubuzun deyiiyle, gnll bir kaybeden dir Uurla, Bekirin tanma sahnelerinde bir anlamda cinsellik n plandadr. O sahnede Uuru arkasndan grrz ve Bekir batan aa szer, kalalarna ve tenine bakar. Filmin ilk 40 dakikasndan sonra Bekirdeki inanlmaz deiimi grrz. Mazbut biriyken, pavyonlarda racon kesen delikanlya dnmtr. Bekirin maazasnda karmza kan Uur ise, haylaz, mark, dobra, alayc biridir. Film ilerledike, hayatn bir su makinesi olarak geiren Zagora adayan, onun iin orospuluk yapmay bile gze alan biri olarak grrz. Uur, Zagorla olan ilikisi dndaki hibir birlikteliini nemsemez. Zagorla arasndaki ak etkileyici klan belki de kavuamamadr. Aslnda Uurun kaderi de pek ok adan Bekirinki gibidir. Bekirin kendisine olan ak yznden yaadklarn Uur da Zagora kar yaar. Zeki Demirkubuzun dier filmlerinde kadn karakterler fataleyken Kaderin ba kadn karakteri dier kadn karakterlerin hibiriyle kyaslanamayacak lde harbi ve drsttr. 79 Uur her ne kadar Zagora k ve onu hayatnn merkezine oturtmu olsa da, Bekirin hayatndan gitmesini de istemez. Bunu, Zagorla olan fotorafyla beraber, Bekirle olan fotorafn baucuna veya duvarnn bakesine yerletirmesinden anlarz. Uur, bu durumdan holanr aslnda.
Asl Daldal, Kader 26 Kasm 2006, Radikal 2

79

105

zellikle balarda egosu son derece yksek ve vicdan grece olarak daha az bir insanken; gitgide egosu azalan ve vicdan artan bir insan haline geliyor.O ilk sahnede, tamamen skntdan, yaz skntsndan o dkkna geliyor ve bilinsiz bir ekilde Bekirin kanna giriyor. Uur da Bekiri ne kadar kendinden uzaklatrmaya, ona akl vermeye alsa da bundan sonuna kadar holanyor bir yandan. 80

Masumiyette kahramanlarmz film boyunca sren gerilimli ilikilerine ramen daha sakin, daha kabullenmilik haliydeyken Kaderde eikte durma ve karar vermenin, kendi uurumunu yaratmann, gidi gelilerin huzursuzluu vardr. Fatih zgven, ilk sahnesinden son sahnesine kadar bir duygusal mecburiyet hikyesi olarak sz eder filminden. 81 Kaderde nedensizlik ve tutkularn karanlk gcne vurgu yaplr. Uur kaamad bir ballkla cezaevindeki Zagorun peinden, Bekir ise sonu gelmez bir tutku ve imkanszlkla Uurun peinden srklenir. Uur ve Bekir, hi de zorunlu olmadklar halde mecbur olduklar bir kanlmazlkla kaderlerinin peinde srklenirler; bylece, verili yaamlarn, iine doduklar ve bir bakma kendileri iin oktan erevesi izilmi olan kaderlerini de ihlal ederler. Ruhlar ve bedenleri yaralanmasna, durmadan kaybetmelerine ve ykma dnmelerine ramen bu yolda yrrler. Kaderde sevgi-ktlk, merhamet ak ve ballk-tutku srekli birbirinin iine geer. Filmde ak, artk bir gnl oyunu deil, bilinci kuatan bir tutku ile belirlenen imkansz kader olarak, en karanlk yanyla kar karmza. Demirkubuzun kahramanlarnda tutku, ehliletirilebilir, dengelenebilir, baka eylerle telafi edilebilir bir ey deil, geilmesi gereken ahiret kapsdr bir anlamda. Bekir filmin sonlarnda, kendisini oradan oraya srkleyen gcn ne olduunu bilmediini itiraf ettiinde, bir bakma Demirkubuzun nedensiz bir mecburiyet durumu olarak kader ile ne anlatmak istediini fark ederiz.

80 81

Frat Ycel, Nadir perli, a.g.e. Fatih zgven, Antalya, Radikal, 28 Eyll 2006.

106

Enes zel, Bekirin Uura duyduu ak ve bunun yaratt yabanclamay yle anlatr:
Bekir, akla birlikte varlna yapan bir soru iareti tamaya balyor artk. Hatta i dnyas ve d dnyas arasnda olumu uurumu kapatmaya alyor baz sahnelerde. Mesela Uur ve Zagoru birlikte ilk grd gnn akamnda hissizce yatakta yatarken kalkp balkonda avucuna sigara basyor. Fiziksel acyla, yabanclat d dnyaya geri dnmeye abalyor. zbe otel odalarnda, banklarda ve pavyon kelerinde yaad rezil hayat iine, karsna, ocuklarna ve gzel evine tercih edebiliyor. Uurla birlikte bir yandan fiziksel bir k iindeyken, bir yandan da ruhen derdine deva bulabiliyor. Onun yaad yabanclamay en ak Uurdan ayryken grebiliyoruz. Evinde yatakta uzanm yatarken, babasnn ona ald taksiyi gn boyu srm, gnn sonunda eve dnmeye hazrlanrken ya da ocuuna ila almak iin evden dar kmken bir anda onu iine alabilmek iin uraan emberin dnda buluyor kendini. Varln ve eyann ve btn dier sebepler ve sonular aleminin dnda btn olanlara yabanclam bir halde kalveriyor. Ak kendi emberini yaratyor ve kayna kendinde olan nehri yine kendine doru aktyor. Dnyaya yabanclamann kayna olan ak ayn zamanda bu varlk sancsnn zm haline geliyor. 82

Sinema yazar-akademisyen Asl Daldal, ise Kaderi burjuva ahlaka bir bakaldr olarak okur. talyan sinemasnn ustalarndan Pier Paolo Pasolini'nin filmlerindeki burjuva kart, lmpen dnyasyla paralellikler kurar. Pasolini filmlerinin en nemlilerinden iki tanesi olan Accatone ve Mamma Romada saygn kentsoylu yaam reddeden Romal fahieler ve kadn satclarnn hayat anlatlr. zellikle Accatone'nin Vittoriosu, kapitalist dzenin zorlayc alma koullarn reddeden, kentsoylu saygn aile yaantsnn dayatmalarna aldrmayarak fahie sevgilisinden kazand paray yiyen bir serseridir. Kaderin Bekir'i de babasnn can skc dzenli iine, evlendirildii saygn aile kzna ve onun vaat ettii toplumsal statye dayanamaz. zmir'in kenar mahalle pavyonlarnda, bol bol esrar ektii, kafa yapt gecekondu odalarnda, isiz gsz dostlaryla, meknsz, yersiz yurtsuz, burjuvazinin hibir "etiketine" aldrmayan bir
Enes zel, Dnyada reti Konukluk: Yazgdan Kadere,http://www.kafaayari.com/?author, 6 Kasm 2008.

82

107

serseri olur. Uur'un bakaldr daha da can alcdr. Lmpen sevgilisi Zagor uruna fahielii seen, Bekir'in ve evlendii adamn vaat ettii korunakl yaam, "eve kapatlmay reddettii iin" siliveren Uur, feminist topyann, burjuva ailesini darmadan eden zgrlemi kadn imgesine yakn durur. Filmini stanbulun kenar mahalleri ve tara mekanlarnda kuran Demirkubuzun bol kfrl bu arabesk dnyas hijyenik kent soylu aile yaantsndan olduka farkl ve bir o kadar da gerektir. Daldala gre Demirkubuz, Pasolini'den farkl olarak, bu lmpen bakaldry sistematik bir toplumsal felsefeye yaknlatrmak yerine, marazi tutku ve kadere balar. 83 Masumiyette Bekirin krda Yusufa olanlar anlatt sahneyle, Kaderde Bekirin mahalledeki genlerle esrar ierken Uurla arasndaki olanlar anlatt sahneler birbirine benzer. Ancak Masumiyetteki sahnede Bekirde samimiyet, hatta erdem varken, Kaderdeki sahnede yalan syleyerek hava atmaya alr. Uurun gelip kendisine asknt olduunu ve sonunda yazhaneye ekip onu barta, barta sevitiklerini anlatr. Uurun cinsel anlamda bu nesneletirilmesi, gerekte Bekirin kendi hikayesini ve bu hikayede kendini ele geiren gc yere alma giriimidir. Bu nedenle Uurdan tmyle kurtulmak iin her eyi karalamaya, Uuru cinsellik yoluyla kk drmeye alr. Fakat Bekir, gecenin sonunda elinde ocuunun ila poeti, ayanda eofmanyla yollara derek kendisini Uurun kapsnn nnde bulur. Filmde Bekir ve Uurun yan sra yan karakterler de kaybedenler kulbnn yesi olarak karmza kar. Uurun her eyini onun iin feda ettii Zagor, gzn krpmadan adam ldrebilen mahallenin bkn delikanlsdr. Masumiyette Zagor sadece fotoraf olarak gzken gizemli bir karakterken Kaderde grnrlk kazanr. Kahve sahnesinde sessiz ve soukkanl biri olarak kar karmza. Basit bir tartma yznden Cevat ldrr.

83

Asl Daldal, a.g.e

108

Uurun annesi felli kocasn terk etmez, ona bakar. Fakat bir yandan da kendisinden gen biri olan Cevatla birlikte olur. ocuklar ve kocas sevime seslerini duyduklar halde Cevatla yatmaktan ekinmeyecek kadar da cretkardr. Uurun annesinin a, evin reisi bkn delikanl Cevat da bir yandan abi dedii Uurun yatalak babasna bakar bir yandan da kardei Kudreti lmne neden olsa da kollar. Cevatn lmne dolayl olarak sebep olan Uurun erkek kardei Kudret ise kahvehanede ayclk yapan, sbyanclarn tacizine maruz alan bir ocuktur. Ardnda Bekirin azndan duyduumuz kadaryla hayat bu talihsizlikler ekseninde yaayan biridir. Bekirin kars Emine de bir kaybedendir. O hibir zaman esas kadn deil, hep ikinci kadndr. Yemek yapar, ocuk bytr, ev ileriyle ilgilenir. Kocasnn yaptklarna ramen sabreder, beklemekten baka aresi olmadn dnr. Hatta Belki kocam gitmekten vazgeer, bir ocuk daha yapaym diye ikinci ocuunu da yapacak kadar aresizdir. Film boyunca kocasna Yemek hazr, Bugn hava soudu. cmlelerinden baka cmleler kurduunu duymayz. Kaderde Demirkubuzun sinema dilinin daha da oturmu ve olgunlam olduunu gryoruz. Film grsellie yapt vurguyla da Demirkubuz'un sinematografisinde nemli bir yere oturur. Ynetmen filmi ekim srasnda drt mevsimi ve akan yllar seyirciye usta sahnelerle sunar. Kader, her ne kadar ok fazla n plana kmasa da bir yol filmidir aslnda. imdiye kadar biime fazlaca zen gstermeyen ynetmen, Kaderi zellikle zmir ve Anadolu meknlarndaki fotografik karelerle ssler. Kaderde Bekirin, Masumiyetin bir sahnesini izlemesi, Demirkubuzun film iinde kahramanna film izlettirme durumu da son derece etkileyicidir. Masumiyet ve Kader, gemi ve gelecek yer deitirir, birbirinin iine geer adeta. Bekir,

109

Masumiyeti izleyip gelecek bir zamanda kendi geleceine bakarken, biz hikayenin gemi zamannda Kaderin alarn nasl rdn izleriz. Demirkubuz, Kaderde bu kez bir pavyoncu rolyle karmza kar. Kaderin sonunda Demirkubuz filmlerinde ska grmeye alk olduumuz sebepsizce alan kap motifi bir kez daha karmza kar. Bu kez alan kapnn arkasnda, srtna dnerek bebeini kucaklayan Uuru ve ona arkadan bakan Bekiri grrz. Alan kap sradan yaamna dnmek istemeyen Bekir iin yeni bir hayatn balangc gibidir.

110

4. BULUTA KONAN ARDI KUU FLM

4.1. Konusu Uzun yllardr hapis yatan ardndan lm orucuna katlan Haydar, WernickeKorsakoffa (lm orucuna katlanlarda uzun sre alk nedeniyle ortaya kan hastalk) yakalanr. zgr olduunda tek hayali; evlerinin arkasndaki bahede, ard aacnn altnda, ban annesinin dizlerine koyup gkyzn seyretmektir. Annesi, komu Rzann engellemelerine ramen olunun hayalini gerekletirmek iin mcadeleye giriir.

4.2. Ama 2000li yllarda lm orular olduka gndemdeydi. Tutukevlerinde, kou sistemi yerine devletin F tipine geme politikas siyasi mahkumlar arasnda tepkiyle karlanm, ardndan lm orularyla bu sreci protesto etmilerdi. 19 Aralk 2000de hayata dn operasyonlaryla srece mdahale edilmi ardndan 32 kii hayatn kaybetmiti. lm orularna ierdeki tutuklarn yan sra dardaki yaknlar da destek amal olarak katlmlard. Bu sre 2007 ylna kadar devam etmi; 122 kii lm orular yznden hayatn kaybetmiti. Hayatta kalanlar ise yakalandklar Wernike Korsakoff hastal nedeniyle salklarndan oldular. lm orucuna giren tutuklularda ortaya kan Wernike Korsakoff hastal tutuklularda; konuma, denge bozukluu, hafza kayb gibi birok salk sorunlarna neden olmutu. Ardndan T.C.K.nn Cezaevinde tedavisi mmkn olmayacak kadar hasta ve sakat" olanlarn tahliyesini ngren 399uncu maddesi ile Korsakofflu tutuklu ve hkmller tahliye edildi.

111

O dnemler televizyondan grdm Korsakofflu hastalarn dram beni ok etkiledi. Hastalar bakalarnn yardm olmadan tek balarna hibir ey yapamyorlard; Adeta bir ocuktan farkszlard. Beni etkileyen, iin politik boyutu ya da Korsakofflularn siyasi kimlikleri deildi; insani boyutuydu. Her eyin metalat, deerinin parayla biildii bu sistemde -katlrsanz ya da katlmazsnz- inandklar uruna salklarn kaybeden bu insanlarn iine dtkleri trajediydi ac olan... Ve bu konuyla ilgili bir film ya da belgesel yapmak o zamanlar kafamn bir kesinde hep vard. te tez filmindeki karakterin Korsakoff hastas olmasnn hikayesinin balangc budur. Daha nce Yine Ece Temelkurann lm orularyla ilgili yazd Ne Anlataym Ben Sana! kitabn okumutum. Tez filmime balamadan nce Korsakoff hastalar ve aileleriyle ilgili daha fazla aratrma yapmam gerekti. Bunun iin lm orular srasnda Korsakoff hastalarnn tedavisini stlenen Trkiye nsan Haklar Vakf ve nsan Haklar Derneini birok kez ziyaret ettim. nsan Haklar Vakfndan Doktor Servet olak, bana hastalkla, tedavi sreciyle, hastalarn psikolojik durumlar ve ailelerinin yaadklaryla ilgili olduka detayl ve zel bilgiler verdi. Hastalarla ve tedavi sreciyle ilgili birok video kayd izleme olana buldum. Ardndan ziyaret ettiim Trkiye nsan Haklar Derneinde ise Korsakoff hastas eski hkml Eyp Baarla tantm. 1996 ylnda lm orucuna giren Baar, uzun sredir tedavi grdn anlatt. Eyp Baar, daha nce grntlerini izlediim ve anlatlanlardan rendiim Korsakoff hastalarna gre daha anslyd. Grd uzun tedavi sonucu konumas ve yry dzelmiti. Fakat, tam olarak iyileememiti. ok konuursam sarho gibi oluyorum diyordu. Evet, ortada byk bir dram vard. Hem Korsakoff hastalar hem de aileleri asndan. Bir kez daha bu insanlarn yaadklarn bir ekilde dile getirmem gerektiini anladm. nsani boyutu vermek iin de bandan sonuna kadar kameram olduka mesafeli bir noktada tutmaya altm.

112

te yandan filmimde kullandm ard aac ve kuunun da simgesel bir nemi var. Ard aacnn toprakta kk salmas, yeermesi mucize gibi. Yabani olan ard aac, ok zor koullarda yetiiyor. Varolabilmesi, toprakta kk salabilmesi ancak ard kuuyla; daha dorusu onun gbresiyle mmkn. Ard meyvesiyle beslenen ard kuu gbresini topraa dryor, aacn tohumu ancak o zaman filizlenebiliyor ardndan gbre toprakta yeererek aa haline geliyor. Kullanlan modern ziraat teknikleriyle artk ard aalar bu kadar zor koullarda yetimiyor tabii. Fakat ite byle bir varolu hikayesi var, ard aacnn Ard aacn, filmdeki Haydar karakterinin yaama tutunma, varolma abasnn metaforik bir karl olarak kullandm. Artk sadece seyircisi konumuna dt hayattaki varoluu, annesiyle koullu. nk tpk yeni domu bir bebek gibi her eyiyle annesine baml. Her trl yaamsal ihtiyalarn tek bana karlamaktan aciz biri. Besinlerinin yzde 70inden fazlasn ard aacnn tohumundan alan ard kuu iin de aac ok nemli. Aslnda varolular birbirine bal, varoluu dierinin varolmasyla mmkn, birbirine koullu bir iliki bu. Tpk Haydarn varolmas, ayakta kalmas iin nasl annesinin varolmas gerekiyorsa; Haydarn varl da annesinin varoluunun sebebi. Ard aac ve ard kuu arasndaki iliki, filminde anneyle olu arasndaki ilikinin simgesi. Buluta Konan Ard Kuu; cezaevinden kan Korsakoff hastas Haydarla annesinin hikayesi ama daha ok da sevgi ve fedakarln, kck eylerin sradan insanlarn hayatlarnda ne kadar byk bir karl olduunun dile getirilmesi abasdr. Her eyin metalat, deerinin parayla llebildii, ayn lde

anlamszlat, salkl yaam ve baarnn kutsand, asolann postunu kurtarmak olduu, tekine tahammlszn artt bu dnyada, Haydar gibileri iin yolunu kaybeden bir ard kuu misali buluttan baka konacak neresi kald ki!

113

4.3. Synopsis Haydar, lm orucundayken annesine gnderdii mektupta kendisi iin evinin arka bahesine bir ard aac dikmesini ister. Yaplan hayata dn operasyonu ve girdii lm orular sonucunda Wernike Korsakoff hastalna yakalanarak tahliye edilir. Artk annesi Meryem ile yaamaya balamtr. Annesinin yardm olmadan tek bana hibir ey yapamayan Haydar, annesinin i iin darya temizlie gittii zamanlarda evde tek bana kalr. Skc olan bu zamanlar onun iin ok zor geer. Meryem ie gitmeden nce Haydarn btn ihtiyalarn gidermeye alr. Karnn doyurur, suyunu verir, tuvalet ihtiyacn gidermesine yardmc olur. Olunun can sklmasn, darya baksn diye zemin kattaki evlerinin perdesini sonuna kadar aar. Haydar da yatt yerden nnde uzayp giden soka, darda akan hayat izler. Meryem eve dnd zaman hava kt deilse yapt ilk ii bir an nce Haydar en sevdii yere, Ard fidesinin olduu arka baheye gtrmek olur. Annesinin yardmyla arka baheye giden Haydar, annesi minderlerin olduu yere srt st yatrr. Yllarca drt duvar arasnda gkyzne hasret kalan Haydar, yatt yerden binalarn arasndan gkyznn maviliini, hareket eden bulutlar uzun uzun izler. En ok sevdii ey bahedeki ard fidesidir. Bahenin fide dikilen kk toprak alan hari, kalan ksmna beton dklmtr. Yamurlar da balad iin o toprak alandan szan yamur suyu yan komunun evinde rutubete neden olur. Yan komu da ard fidesinin sklp toprak alana beton dklmesi konusunda Meryemi sert bir ekilde uyarr; barp arr. Meryemin gndzden ie gittii bir vakit Haydar tek bana tuvalete giderken bahede ard fidesinin kknden skldn, o kk toprak alana da beton dkldn grr. zntsnden olduu yere ylr. Sonraki gnlerde, yzn duvara evirerek yatandan gnlerce kmaz. Haydarn bu haline dayanamayan annesi baheye gider, Haydarn gkyzn izlemek iin zerinde yatt tahtadan ykseltiyi kenara eker. Ve elindeki keserle betona vurmaya balar. kan sesler Haydarn uyurken ryasnda grd hayata dn operasyonu kabusu zerinde yanklanr. Meryem, Haydar koridordan geirip baheye gtrr. Baheye

114

ktnda beton dklen yeri grnce yine kt olan Haydar, annesinin bahenin dier tarafna ynlendirmesiyle nceden yatt yerde ard fidesinin dikili olduunu grnce arr. Gzleri dolar, annesine sarlmaya alr. Daha sonra Haydar ard aacnn dibinde ban annesinin dizine koyar. Annesi elleriyle Haydarn ban okar. Haydar da yaknndaki ard dallarna dokunur. Her ey yine mektubunda bahsettii gibidir.

4.4. ekim Yntemleri ve Biimsel Yap Tez almamn yazl ksmnn yan sra filmim de olduka zahmetli ve zor koullarda ortaya kt. Her ne kadar temmuz ay itibariyle film iin almaya baladysak da ncesi aslnda ok daha uzun bir hazrlk srecine dayanyor. te tez almann bu blmnde filmimin senaryo yazmndan, ekim aamalar olan, mekan ve oyuncu belirlenmesine kadar uzanan sreci dile getirmeye altm.

4.4.1. Senaryo Sreci ve Mekan Seimi Filmin yksn yazdmda ilk nce kafamda mektup ve hastane sahnesi yoktu. yky senaryolatrdktan sonra okumas iin evremdeki birka tandma gsterdim. Senaryoyu okuyanlar genel olarak beendiklerini dile getirdiler. Fakat benim iime sinmeyen noktalar vard. Okumas iin bu kez senarist olan Ali Can Yaraa verdim. Ardndan senaryo zerinde kendisiyle fikir alveriinde bulundum. Konuulandan yola karak ard aacyla yk arasndaki ilikiyi daha kuvvetli belirtmemin ve ala da bir mektup sahnesiyle balamamn daha vurucu olacana karar verdim. Senaryoyu yazarken aslnda ilham aldm noktalardan biri de evimizin altnda, bo vaziyette bulunan bodrum katyd. Burasnn filmim iin iyi bir mekan olabileceini dnyordum. Zaten buras dnda baka da alternatifim yoktu. Aa inip bo kata bu kez alc gzyle yeniden baktm. Tam istediim gibiydi. Daire uzun sredir bo olduu iin boyas dklm, duvarlar atlam, bakmsz bir vaziyetteydi.

115

Zemin kattaki daireye indiimde orda sanki zaman durmu gibiydi; buna karlk pencerelerinden darya baktnzda ocuklarn barp arlar, seyyar satclar, arabalarn sesleri bana hzla akp giden hayat hissettiriyordu. Benim yerimde Haydar olsa o da byle bir evde, bu ekilde seyrederdi hayat, bunlar hissederdi diye dndm. Evin bahesi de kafamda tasarladm baheyle ayn gibiydi; zemine beton dklm darack, bakmsz bir baheydi. Banz gkyzne kaldrdnzda binalarn arasndan ok az mavilik grnyordu. Haydarn yalnzln yanstmak iin ok uygundu. Her defasnda bo daireye inip yapacam ekim planlarnn detaylarn kafamda daha net belirleyip yazya dkyordum. Bahedeki keye diktiim ard fidesinin hikayesi de uzun. Baheye daha gzel olduu iin Anadolu ard dikmek istiyordum. Fakat piyasadakilerin hepsi Avrupa ardyd. Internetten yaptm aratrmalar, telefon konumalarm hibir sonu vermedi. Sonunda Nezahat Gkyiit Botanik Bahesinden botaniki Prof. Dr. Adil Gner ismi aklma geldi ve aradm. Bana fideyi aratrp getirmeye alacan syledi. Anadolu ardn Sakarya-Arifiyede bulmay baardk sonunda. Hastane koridorunda geen sahne iin de hastaneye ihtiya vard. Aratrdm birka zel hastanenin koridoru otel odas gibiydi. nandrc olabilmesi iin devlet hastanesi olmas gerekiyordu. Devlet hastanesini ayarlamak ok daha kolay deildi; birok brokratik ilem gerekiyordu. Ayrca senaryomdaki karakterin Korsakofflu olmasndan dolay grtm birka yetkili scak bakmad. Sre gittike daralyordu. Bulduum tandklar sayesinde sonunda zel Gazi Hastanesi yetkilileri yardmc olmaya karar verdi. Teknik ekipman oluturmak da zaman alan bir sreti. Senaryo ortaya ktktan sonra yine de teknik ekipman oluturmakta ok sknt yaadm. renci filmi olduu iin insanlarn ounun gnll olarak almak isteyeceklerini biliyordum fakat yllardr dizi ve sinema sektrnde olmam nedeniyle avantajlydm; tandm ve birlikte altm insanlar vard. Bu projemden sz ettiimde bazlar i ve kiisel sebeplerle ilgili mazeretlerinden dolay yer almayacaklarn syledilerse de hibir ey

116

beklemeden gnll olarak gelmeyi kabul eden arkadalarm oldu. Herkes canla bala alt; filmim sahiplendiler. Yamur yadrma sahnesi de kafam kurcalayan en nemli konulardan biriydi. Bu konuda yllarn deneyimli set amiri Halim Aksoy, bana yardmc olabileceini syledi; bu sahne iin hortumla yamur yadrld.

4.4.2. Oyuncu Seimi ekeceim filmimde karakter vard: Biri inanc uruna lm orucuna girmi ve sonunda yataa baml hale gelmi 30lu yalardaki Haydar, dieri fedakar anne, Meryem ve kt komu Rza... Kafamda oyuncular amatr m, yoksa profesyonel mi olsun sorusu dolanp duruyordu. Dndm daha ok amatr oyunculard. Anne iin, hi oyunculuk yapmam biri vard kafamda. Oul karakteri iin de uygun olduunu dndm birka tandk vard. Fakat birka kez bir araya geldik, senaryo zerinde konutuk. Rol yapp yapmayacaklar dnda fiziksel olarak da uygun olup olmadklar konusunda kafam net deildi. Bir yandan da aslnda senaryoda anne ve olu oynayacak karaktere ok i dyordu. Sahici oynamalar, mimik ve jestleri benim iin ok nemliydi. Tabii komuyu oynayacak kii iin de ayn zellikleri aryordum. nce oul karakteri iin kafam netletirmeye altm. lm orucuna girmi birisinin zayf olmas gerekiyordu. Fakat sonunda dndm bu adaylarn fiziksel zelliklerinin bu rol iin yeterince uygun olmadn karar verdim. Ardndan komu roln oynayacak oyuncuyu ayarladm; Adana Devlet Tiyatrolarndan bir oyuncusuydu. Oul karakteri iin hi bir kamera n deneyimi olmayan kameraman arkadam Haydar Toprakn, en uygun isim olduuna karar verdim. Yeterince zayft; yz de byle bir rol iin ok uygundu. Olu oynayacak karaktere ok i dyordu, nk sadece mimiklerle, baklarla anlatacakt her eyi. Oyuncu olmayan birisi iin bu ok zor gzkse de arkadam Haydarn yapacana

117

inanyordum. Senaryodan sz edince heyecanland, kendisi de bu rol ok oynamak istediini syledi. Senaryoyu okudu, i dnda bir araya gelip zerinde konuuyorduk. Ayrca ayn yerde altmz iin Haydarla srekli rol zerinde konuma frsatmz oluyordu. Nitekim Haydar beni hayal krklna uratmad; hibir kamera deneyimi olmamasna ramen son derece baarl bir oyunculuk kard. Fakat yaptm gzlemler sonucu anne iin dndm kiinin byle bir rol iin yetersiz kalaca sonucuna vardm. Ve yeni batan anne karakteri iin birilerini bulmam gerekti. Zaman kstlyd. Birok profesyonel oyuncu aradm fakat her defasnda olumsuz yant alyordum. Oyuncu arkadam Nilgn Atlgan bana Tlay Bursa ismini nerdi. Hi vakit kaybetmeden ona ulamaya altm. Telefonda senaryodan bahsedince seve seve oynayacan syledi. Tlay Hanmn senaryoyu okumamasna ramen telefonda hemen kabul etmesine ardm; inanamadm nce. Sonra evini ziyarete gittim, ok scak karlad. Yeniden senaryodan sz ettim. Okudu, zerinde konutuk. Aradm anne rol iin daha iyi bir alternatif olamazd diye dndm. Fiziksel zellikleri kafamdaki anne karakteri iin uygundu. Roln hemen iselletirdiini hissettim. Sohbetimiz srasnda kendisini biraz tanma frsatm oldu, ok uzak deildi bu insanlarn hayatlarna. Belli bir duyarll olan bir insan olduunu grnce ok sevinmitim. Tlay Bursa Antakyada bir dizide oynuyordu;izne gelmiti. gn vard ve bunu da film iin ayrmt. Ardndan tekrar dnecekti. Dolaysyla vaktimiz ok azd ve hibir aksilik olmamas gerekiyordu. Bunu dnnce balarda biraz strese girdim. Yan komu rol iin ayarladm oyuncuya biraz daha erken gelip gelmeyeceini sormak iin telefon ettiimde bana son anda gelemeyeceini syleyince panikledim. Hi byle bir ihtimali dnmemitim, bana ok net bir ekilde geleceini sylemiti nk. Bu durum benim iin tam bir son dakika glyd. Hemen baka araylara gittim. Daha nce projeden haberi olan oyuncu tandm Zafer Altun kendisinin bu projede oynayabileceini bana sylemiti. Zaferi arayp ertesi gn sete gelmesini rica ettim. O da ertesi gn setteydi.

118

4.5. Treatment 2000li yllar... 50li yalardaki Meryem masann bana oturmu tutukevindeki olu Haydardan gelen mektubu okumaktadr. lm orucunda olan Haydar belki bir daha annesini, dary gremeyeceini bilmesine ramen annesinden baheye bir ard aac dikmesini ister. Bir gn dar ktnda ban annesinin dizlerinin dibine koyarak ard aacnn glgesinde gkyzn izlemeyi hayal eder. Hayatta olundan baka kimsesi olmayan Meryem de mektubu okuduka alar; yoksulluun izlerini tayan zemin katta yalnzlnn yanksn iitir. 19 Aralk 2000, sabaha kar hayata dn operasyonu yaplr; Meryem de dier tutuklu yaknlar gibi gelimelerden haberdar edilir. Olunun olduu tutukevine gider, bir haber alabilmek iin. Ambulanslarla hastanelere tutuklular gtrlyor; ortalk toz duman vaziyettedir. Meryem deliye dnmtr. Ne yapacan bilemez. Yakn hastanelere gider. Olunu sorar. Sonunda olunu gittii hastanede bulur. Haydar zayflam, sakallar uzamtr. Haydar hi byle grecei aklnn ucuna gelmemitir. lk mdahalenin ardndan sedyeye yatrlm olunu hasta bakcyla odasna gtrr. Zaman gemitir. 2001in sonbahar. Haydar evdedir artk. Ama artk eski Haydar deildir. Yataa baml hale gelir; tek bana hibir ihtiyacn karlayamaz. Baucunda kendisine yardmc olan annesi vardr. Meryem i dn usulca olunun baucuna sokulur. Yeniden domu bir bebei izler gibi sevgi ve hasretle onu izler. Haydar gzlerini atnda annesini grr. Meryem Haydarn koluna girip onu koridordan geirerek baheye gtrr. Haydar iin hazrlad minderler konmu sedire oturmasna yardmc olur. Meryem olu iin her taraf beton dklm bahenin bir kesine ard fidesini dikmitir. Haydar kar kede dikili olan arda bakar. Meryem Haydara su ve ila iirir. Daha sonra da Haydarn srt st yatmasna yardmc olur. Haydar da binalarn arasndan ok az gzken gkyznn mavisine uzun uzun bakar. Gece olmutur. Geceleri uykusu gelmeyen Haydar, yatt yerden bombo soka izler. Meryem, Haydarn yatt odadaki camn perdesini ou zaman ak tutar.

119

Haydar can sklmasn dary izlesin, gelene geene baksn diye.... Haydar da yatt yerden sessizce dary izler. Bir zamanlar deitirecei hayat imdi sadece izliyor olmak Haydar ok zyordur. Artk olu Haydar iin yaayan Meryem geimini, evlere temizlie giderek salar. e gittii zamanlar dnn drt gzle bekleyen Haydar her seferinde uyuya kalr. Uzayp giden o sokakta annesinin iten geliine bir trl ahit olamaz. Meryem elinde al-veri poetleriyle sokaktan eve doru gelirken kamera aryo hareketi ile geriye doru kayar. Ve kamerann evin iinde olduunu anlarz. Kamera atlam ve boyas kalkm duvarlar yalayarak geriye doru kayar. Meryem resimde kaybolur. D kapnn alma ve kapanma sesini iitiriz. Kamera hareketi devam eder. Meryemin merdivenlerden ayak seslerini ve apartman kapsnn al sesini iitiriz. Daha sonra Meryem sadan resme girer. Haydara dokunmak ister fakat her seferinde bunu yapamaz. Uyuyan Haydara dokunduunda uyanacak ve bir daha uyuyamayacak kaygsyla dokunamaz. Meryem mutfaa giderek musluktan gme su koyar; tpn altn yakp suyu snmas iin tpn zerine koyar. Sonra odaya gelip kapal olan cam aar ve perdeleri kapatr. Bir ritelmi gibi bunlar yapar. Haydarn yatt yerden kalkmasna ve odann ortasna konmu sandalyeye oturmasna yardmc olur. Ardndan sandalyeye oturan Haydarn yzn tra frasndaki sabunla kprtmeye balar. Daha sonra leende oturmu Haydarn bandan bir srahi su boaltr. Haydar tra olmu, ykanm, yeni kyafetlerini giyinmi bahedeki ayn yerinde srt st uzanm gkyzn izliyordur. Mavisi az gzken gkyznde kara bulutlar grnr. Akam olmutur. Yamur yamaya balar. Haydar yine uyku tutmaz yatt yerden dary, yamuru seyreder. Sabah olduunda Meryem bahede ard fidesiyle ilgilenir. Yan komu Rza, rutin hal hatrdan sonra sinirli bir ekilde o toprak gelen yerden yamur suyundan dolay evin rutubet aldn bu nedenle oraya beton dklmesini syler. Meryem diktii bu ard fidesinin olu Haydar iin ok nemli olduunun farkndadr. Bu dikili aacn sklemeyeceini komuya syler. Komu iyice sinirlenir. Komu ile Meryem arasndaki bu tartmay gren Haydar bir ey yapamad iin kahrolur.

120

Akam olur. Haydar da annesini de uyku tutmaz. Sabah Meryem, Haydara kahvaltsn yedirip ie gider. Annesinin gidiini gren Haydar yava yava uykuya dalar. Uyandnda havann deitiini fark eder. Yrmek iin kendisine yardmc olan kol denei yardmyla koridordan geip tuvalete gitmeye alr. Lambay ap tuvalete girecekken, bahe kapsnn ak olduun fark eder. eri girmekten vazgeer ve o yne doru gider. Bahe kapsna geldiinde ard fidesinin yerinde olmadn ve yerine beton dkldn grr. Ve ylece ylp kalr... Artk Haydar tmden hayattan kopmu vaziyettedir. Srtn dnp bo bo yapmaz. Buna dayanamayan annesi bir sabah baheye frlar ve kede duran keseri kapt gibi Haydarn daha nce yatt sediri ve zerinde ne varsa ( yastk, battaniye) saa sola atp zemini boaltr. Ve elindeki keseri hkrklar iinde betona vurmaya balar. kan sesler daha sonra Haydar bu duruma getiren aclarn kayna olan hayata dn operasyonlar grntleri zerinde yanklanr. Bu operasyonlar ryasndan gren Haydar, kan ter iinde uyanr. Meryem Haydarn koluna girerek bahe kapsndan dar kmasn ister. Haydar baheye bir daha kmak istemiyordur aslnda, fakat annesi srar edince kramayp kar. Meryem Haydar daha nce yatt tarafa ynlendirir. Ve Haydar daha nce sedirin olduu yerde dikili ard fidesini dikili grnce arr. ok sevinir bu olaya. Annesine sarlmak ister. Meryem Haydarn ban okar. Haydar ban annesinin dizlerine koyarak elleriyle ard fidesine dokunur. Anne ve oul mutlu bir ekilde ard aacnn yannda otururlar. duvara bakar. Baka bir ey

121

4.6. Senaryo Annelere ve Gzel nsanlara BULUTA KONAN ARDI KUU Hayata dn operasyonlar ve lm orucu grntleri... S.1-ODA -GN MERYEM

Meryem masa banda olu Haydardan gelen mektubu okumaktadr. ... anam benim, sen bana hep inandn yoldan git derdin. Biliyorum cann ok acyor imdi. Ama unu bil ki, ben inandm yayorum. Sen mutlu ol. O gzel gzlerin yal olmasn nolur. Senden baheye bir ard dikmeni istiyorum. Bilirsin ard aacn ok severim. Ben gelene kadar ona iyi bak. Birlikte glgesinde oturup demli ay ieriz. Ardndan bam dizlerine koyup arho olana kadar gkyznn maviliine bakarm. Benim gzel anam inan ki o gnler uzak deil. Sen bana lazmsn, sen Haydarn anassn. Sen dimdik ayakta olasn ki anam, ben var olam. Hasretle ellerinden perim. Olun Haydar. S.2-H. KORDORU -GN HAYDAR-MERYEM-H.BAKICI

ok zgn bir durumda olan Meryem hasta bakcyla hastane koridorunda bilinci yerinde olmayan Haydar sedyeyle baka bir yere gtr. Grnt kararr. anam beni bir daha dourduunda elleri kll bir yaratktm. stten kesildiinden, emzirememiti memesinden yazs gelir bir sre kaldktan sonra gider.

122

S.3-ODA

-GN

HAYDAR-MERYEM

Gzleri kapal olan Haydar gzlerini yavaa aar. Meryem mutluluktan gzlerinin ii parlar biimde ona bakar. Daha sonra Haydarn kalkmasna yardmc olur ve odadan karlar. S.4-KORDOR -GN HAYDAR-MERYEM

Meryemin koluna girmi olan Haydar ar admlarla koridordan baheye doru gider. S.5-BAHE DI-GN HAYDAR-MERYEM

Haydar uzun ve yorucu yolculuktan sonra mutfan eiinden baheye admn atp soluklanr. Ve kede dikili ard fidesine bakar. Tekrar yrmeye devam ederler. Dier kedeki sedire srtn duvara gelecek ekilde oturur. Meryem ieri gider. Haydar ar ar nefes alr. Meryem elinde su ve ilalarla gelir. Haydara ilacn iirir. Daha sonra srt st yatmasna yardmc olur. Yzndeki glmsemeden bu ann Haydarn en ok mutlu olduu an olduunu anlarz. Haydar binalarn arasndan uzun uzun gkyzn seyreder. Rzgarn sesini dinler, yan bahedeki selvi aacnn rzgardan sallanan yapraklarna bakar. ocuklarn gkyzne saldklar gvercinleri izler... S.6-ODA -GECE HAYDAR

Gece olmutur ve Haydar yatandan bo olan soka izliyordur. S.7-ODA -GN HAYDAR-MERYEM

Uzun ve derinlii olan bir sokakta elindeki poetlerle Meryemin eve geliini gren kamera geriye doru giderken evin camndan dary grdmz anlarz. Kamera hareketi dardan gelen Meryemi hi kaybetmeden izlemeye devam eder. Ve odann iinde duvarlar yalayarak geriye doru gider. Meryem grntden kaybolur. Kamera hareketi devam eder. D kapnn alma sesi, merdivenlerden gelen ayak sesleri ve apartman kapsnn sesi gelir. Darda grdmz Meryem elindeki poetleri masann zerine koyar. Kedeki sandalyeyi alr ve divanda uyuya kalm Haydarn yanna

123

oturur. Sessizce onu izler. Kederli yzn ve gzlerinden iinin acdn hep grrz. Daha sonra kalkar ve mutfaa gider. S.8-MUTFAK gme suyu boaltr. S.9-ODA -GN HAYDAR- MERYEM -GN MERYEM

Meryem musluktan srahiye su doldurur. Tezgahtaki piknik tpnn zerinde bulunan

Meryem cam ap ak olan perdeleri eker. Haydarn kalkmasna yardmc olur ve odann ortasnda bir sandalyeye oturmasna yardmc olur. Haydarn yzn tra sabunuyla kprtr. Daha sonra tra eder. Haydar aynada yzne bakar. S.10-MUTFAK -GN MERYEM

Meryem mutfakta tpn zerindeki kaynam su dolu gm alr ve odaya doru gider. -GN

S.11-ODA

HAYDAR-MERYEM

Haydar odada plak, leenin iinde bekliyordur. Annesi scak su dolu gmle odaya gelir ve suyu kovaya boaltr. Kendine gre scaklk ayarn yapar. Daha sonra Haydarn bandan suyu dkmeye balar. S.12-ODA Rzgardan sallanan perde... DI-GN -GN

S.9-BAHE

HAYDAR-MERYEM

Haydar temiz kyafetlerini giyinmi gkyzn izler. Annesi de ykad amarlar bahede ipe asar. Haydar yava yava gzlerini kapatp uyur. S.10-ODA -GECE HAYDAR

Gece olmutur ve darda yamur yamaktadr. Haydar dary seyreder.

124

S.11-BAHE

DI-GN

HAYDAR-MERYEM-RIZA

Haydar bahedeki sedire srt st uzanm gkyzn izler. Meryem de ard fidesiyle ilgilenir. Yan bahedeki komu Meryeme seslenir: RIZA Komu kolay gelsin! Meryem bayla selam verir. RIZA Haydar nasl? Bayla yatt yeri gsterir MERYEM Ayn ite. RIZA Ya Meryem, o toprak yerden yaan yamur olduu gibi aadaki depoda... Mallar su iinde. Meryem ne diyeceini arr. RIZA Size oraya beton dkn dedim daha nce... MERYEM Ya sende din iman yok mu? O dikili aac nasl skelim?.. Rza Meryemin szn keser. RIZA Valla oras beni ilgilendirmez! Ses karmadk! Yazktr, gnahtr dedik...Ama olmuyo... Haydarn yz deiir ve yerinden kalkmaya alr. Meryem sinirlenir MERYEM Sen kimsin bize acyon?

125

Hadi ordan... Kendine ac! Komu fkelenir. RIZA Bak kadnsn biey demiyorum. Ama oray kapatacan, o kadar! Daha sonra gider. Meryem ne yapacan bilemeden zgn bir ekilde kalr. S.12-MUTFAK -GN MERYEM

Meryem mutfakta Haydara kahvalt hazrlar. Bardaa ay doldurup, odaya doru gider. S.13-ODA -GN HAYDAR-MERYEM

Meryem elindeki kahvalt tepsisiyle ieri girer. Meryem zgndr. Sanki Haydarn bir eyler grmesini istemiyor gibidir. Haydarn yemesine yardmc olur. Btn bunlar bir dinginlikte olur. Her ey ok yava ilerler. Zamann varln ok net hissederiz. S.14-ODA -GN HAYDAR-MERYEM

Daha sonra Meryem dar kar ve eve geldii yoldan ie doru gider. Haydar da yatt yerden onun gidiini izler. Uykusu gelir. Gzleri yava yava kapanr. Daha sonra gzlerini atnda havann hafiften karardn grr. Yatt yerden kalkmaya alr. Duvarlara tutuna tutuna koridora doru gider. S.15-KORDOR -GN HAYDAR

Haydar koridorun duvarlarndan destek alarak tuvalete gider. In aar. Ayakta ier. Geri dnerken ak olan bahe kapsn grr. Oraya doru ynelir. Kapya geldiinde aacn skldn ve toprak alana betonun dkldn grr. Dizlerinin ba zlr ve olduu yere ylr.

126

S.16-ODA

-GECE

HAYDAR-MERYEM

Meryem tepsideki yemekle odaya girer. Fakat Haydar yz duvara dnk bir ekildedir. Meryem geri dner. -GN

S.17-ODA

HAYDAR-MERYEM

Hayata dn (!) operasyonlar grnts... Yklan tutuk evi duvarlarndan kan mahkumlarn grntleri... Bedeni yanan bir mahkum kadn... Sesler uultu halindedir. Ses birden deiir. Soka temizleyen belediyeye ait ara camn nnden geerek soka temizler. Haydar da terler iinde uyanmtr. Meryem elinde bir bardak su ve ilala gelir. Haydara ilac iir. Haydar tekrar yz duvara doru dner. Meryem ok zgndr. DI-GN

S.18-BAHE

MERYEM

Meryem kede duran keseri alr ve Haydarn bahede yatt dier kedeki sedire doru yrr. zerinde minderler olan sediri dier tarafa iter. Daha sonra elindeki keserle byk bir hrsla betona vurmaya balar. S.19-ODA -GN HAYDAR

Sesler evin koridorunda, odada ve kt gzken Haydarn yznde yanklanr.

S.20-BAHE

-GN

MERYEM-AYDAR

Haydar baheye geldiinde beton dklen yeri grnce dar kmak istemez. Fakat annesi srar edince baheye kar. Haydar annesiyle daha nceden yatt yere doru yrr. Haydar ard aacn daha nceden yatt yerde dikili grnce sevincinden ne yapacan arr. Haydarn gznden yalar gelir. Ve annesine sarlmak ister, Meryem duygulanr. Daha sonra Haydar ban Meryemin dizlerine koyarak gkyzn izler. Meryem Haydarn ban okar. Haydar eliyle arda dokunur. kisi de mutludur. SON

127

4.7. alma Takvimi Temmuz Eyll 2009: Mekan, oyuncu seimleri ve dier n hazrlklar. Eyll 2009 Ekim 2009 : Teknik ekibin oluturulmas ve ekimler : Kurgu, ses miksaj ve dier post prodksiyon ilemleri

4.8. ekim ve Kurgu Ekipman Kamera Ses : SONY DVW-970P (Digital Betecam) : NTG-2 Uzun Shotgun Mikrofon Shure FP33 3-Channel Stereo Mixer Ik : DAYLIGHT 1 X 1200 W 2 X 575 W KINO FLO 2 X ( 4 x 650 W Mini Brute )

TUNGSTEN SPOTLIGHT 3 X 300 W Fresnel Spotlight 3 X 500/ 650 W Fresnel Spotlight

128

LIGHT Doly ( Panter ) Kurgu Program Miksaj Program : Avid : Nuendo

4.9. Filmin Knyesi Filmin Ad Sresi Filmin Format Tez Danman Oyuncular Ynetmen Senaryo Yapmc Kurgu : Buluta Konan Ard Kuu : 19: 36 : Digital Betecam : Prof. Dr. Selahattin Yldz : Tlay Bursa, Haydar Toprak, Zafer Altun : Cafer Gebeta : Cafer Gebeta Ali Can Yara : Cafer Gebeta : Ozan Demir

Yardmc Ynetmen : Nilgn Atlgan Grnt Ynetmeni : mer Berk Kameraman Ses Boom Operatr Ses Miksaj Ik Set Ulam Altyaz Afi - DVD Kapak : Erman Topcu : Grsel Kolsal : Cihan Dersim : mit Satr : Umut Yldz Sleyman nal : Halim Aksoy Burhan Akku : Mesut Dik : Ardan Tznsoy : Rza Trker

129

SONU 1990l yllarda ortaya kan ve sinemaya yeni bir soluk getiren Gen Ynetmenler Kua, kukusuz ok nemli. Bu kuakla; Yeilam filmlerinin konularnn, anlatm tarzlarnn artk inandrclk tamad, sinematografik dilin tmden yetersiz kald, alay edildii, itibarszlat bir dnemde, Trk Sinemasnda yeni bir sayfa ald. Geleneksel Yeilam tarzna ve retim biimine kar durarak kendi sinemasn oluturmaya alan, popler kltrden ve kalplam hikaye anlatma biiminden uzak duran Nuri Bilge Ceylan, Serdar Akar, Dervi Zaim, Zeki Demirkubuz, Yeim Ustaolu ve Ferzan zpetek gibi gen ynetmenler, toplumun iindeki bireyi, sradan insanlarn, yaamn kysnda kalanlarn yklerini ele alarak gerei bir anlamda yeniden rettiler; yaamla sinema arasnda ba kurdular. 1990lardan sonra iyice yerleen bir kavramla teki Trkiyenin hikayesinin sinemada yansmasn bulmas bu almann k noktasdr aslnda. Zeki Demirkubuz bu noktada akla gelen ilk sinemaclardan biri. Demirkubuz; hayatta tutunacak hibir eyi olmayan, retim-mcadele dnyasndan btnyle kopuk, baskn bir iletiimsizlik, kszlk iinde yaayan, hedefsiz, yaamn kysnda, kaybeden insanlarn yklerini ska dile getirir sinemasnda. stelik btn bu insanlarn sanki bir melodramdan alnm yrek paralayan yklerini melodramatik-olmadan dramatik bir anlatyla dile getirir. Her defasnda da yaamn btn acmaszl, ktl, irkinlii ve anlamszl iinde ezilen insana, saygyla yaklaan lirik bir yk tretir. Demirkubuz sinemas; kamusal sylemde ahlaksz-vicdansz-gvenilmezsaldrgan diye nitelenen yaamlara scaklk-insanilik-masumluk-iyi niyetlilikkaderin harcad insanlar gibi sfatlarla yaklalmasnn nn aar. Bunlar arasnda en ok yakan da tutunamayanlardr Demirkubuzun sinema karakteri iin sylenegelen tutunamayanlar tabiri sanki Ouz Atayn ona zel armaan gibidir. Dnyalar, snflar farkl da olsa; hep kaybetmeye yazgl, kendisine

130

ve topluma yabanclam uyumsuzlarn trajedisidir her ikisinin anlattklar. Demirkubuza sinemann Ouz Atay demek yanl bir niteleme deil kanmzca. te bu tez almas Demirkubuzun sinema karakterlerini tutunamayan olarak mercek altna almay amalamaktadr. Dier yandan Demirkubuzun sinemas, srarla sahici olma abasdr. Bu nedenle yaam, insanlar olduklar gibi; btn plaklyla yer alrlar. Ne eksik ne de fazla!.. dealize etmez kahramanlarn, btn zaaflaryla verir. Ezilenler, zalimlii, ktl nasl onlar ezenler tarafndan yayorlarsa, aralarnda da bundan daha katmerli belki de daha zalimce ilikiler, ktlkler var gerei her defasnda yzmze arpar. Zeki Demirukubuzun sinemas iin vurgulanmas gereken birka nokta daha var: Demirkubuz sinemas sokan sinemasdr; kfrleri, arabesk arklar, kahvehaneleri, pezevenkleri, pavyonlar, birahaneleri, otobsleri, kabadaylar,

fahieleri, lmpenleriyle Sokaklardan gelen bir sokak serserisinin geldii alemi anlatmasndan daha doal ne olabilir ki! Demirkubuz sinemasnda hep bir felsefi arka plan vardr. Sradan insann trajedisinin arkasnda; iyilik, ktlk, kader, vicdan, itiraf, insann doas, amazlar, varoluu her defasnda soru iareti olarak akl kalr zihinlerde. nsana dair her eyin sorgulanmas gerektiini bir kez daha dndrr. Demirkubuz sinemas felsefi olduu kadar edebidir de Bir edebiyatnn duyarll, sezgisi grlr. Filmlerindeki karakterlerinde Dostoyevskinin kahramanlarnn ruhu dolar sanki. Aslnda Demirkubuzun yaam sinemasnn zeti gibidir: Serseri sokak ocuunun, hapiste Balzac ve Dostoyevski ile tanmas, hayat ve kendisi hakknda sorulacak sorular bunlar sayesinde sormaya balamas ve sonra gnn birinde sinemaya gelip, film ekmesi.

131

KAYNAKA

1) Kitap ATAY Ouz, Tutunamayanlar, stanbul, letiim Yaynlar, 1985 BAYRAKTAR, Deniz, Trk Film Aratrmalarnda Yeni Ynelimler, Balam

Yaynlar, stanbul, Mays 2004 BAYDUR, Mehmet, Sinema Yazlar, stanbul, letiim Yaynlar, 2004 CAMUS, Albert, Yabanc, Can Yaynlar, 1999 CEVZC, Ahmet, Felsefe Szl, Ankara, Ekin Yaynlar, Ekim 1997 DORSAY, Atilla, Sinemamzda k ve Rnesans Yllar(Trk Sinemas 19902004), stanbul, Remzi Kitabevi ECEVT, Yldz, Ouz Atayn Biyografik ve Kurmaca Dnyas, stanbul: letiim Yaynlar, 2005 JAMES, Monaco, Bir Film Nasl Okunur?, eviren: Ertan Ylmaz, stanbul, Olak Yaynclk, 2001 KOZANOLU, Can, Yeni ehir Notlar, stanbul, letiim Yaynlar, 2001 ZTRK, Ruken, Kader: Zeki Demirkubuz, stanbul, Dost Kitabevi, Ankara Sinema Dernei, 2006

132

PSTEK, Nigar, Trk Sinemasna Yeni Bak: Ynetmen Sinemas, stanbul, Es Yaynlar, Aralk 2005 SCOGNAMLLO, Giovanni, Trk Sinema Tarihi, stanbul, Kabalc Yaynevi, 2003 SEYPPEL, Tatjana, Ouz Atayn Dnyas, stanbul, letiim Yaynlar, 1989 SAVA, Hakan, Sinema ve Varoluuluk, stanbul: Altkrkbe Yayn, Eyll 2003 TARKOVSK, Andrey, Mhrlenmi Zaman, Agora Kitapl, Eyll 2003 NC, Handan, Ouz Ataya Armaan, stanbul, letiim Yaynlar, 2007 PSTEK, Nigar, 1990 Sonras Trk Sinemas, stanbul, Es Yaynlar, Ekim 2005 TEMELKURAN, Ece, Ne Anlataym Ben Ben Sana!, Everest Yaynlar, Eyll 2006 2) Makale Birgn, Zeki Demirkubuzun Sinemas zerine, 22 Eyll 2008 S. Ruken ztrk, C Bloktan tirafa,19 Mays 2002 Ahmet Oktay, Modernle(e)meden Kresellemek, 25-26 Nisan 1997 (Strasbourg Sempozyumu)

133

3) Dergi AKSYON, Say: 624, 20 Kasm 2006 ALTYAZI DERGS, Say: 56, Kasm 2006 BRKM, Say 225, Ocak 2008 NOTOS, Dosya: Dostoyevski, Say 15, stanbul, Nisan-Mays 2009 NOTOS, Say, 10, stanbul, Haziran-Temmuz 2008 YEN NSAN YEN SNEMA, say 5, Ekim 1998 4) Gazete Birgn Pazar, 15 Austos 2009 ,Zeki Demirkubuzla Hayata, Aydna, 12 Eyll Cuntasna ve Sinemaya Dair Sabah Pazar Eki, 19 ubat 2006, Acy Deil, Neden Ac ektiimizi Anlamaya alyorum Radikal, 28 Eyll 2006, Antalya Radikal 2, 26 Kasm 2006, Kader 5) nternet Sitesi http://www.demirkubuz.com/hakkinda.html http://www.altyazi.net/kasim06/zeki.html

134

http://www.felsefeekibi.com/Forum/forum_posts.asp?TID=35878&PN=1 http://www.koalakultur.com/?p=1633, http://www.kafaayari.com/?author http://www.sosyalistforum.org/sinema-amp-tiyatro-dunyasi/103-zeki-demirkubuzlasinemasi-uzerine.html http://sinemasinema.blogcu.com/entry.php?u=sinemasinema&e_id=1153774&title=zeki -demirkubuz-sinemanin-nesine-tutulacagim-aslinda-ben-sinemayi-sevmem http://www.sinemasal.gen.tr/masumiyet.htm http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=171063&yazarid=4 http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=1196

6) Film C Blok Masumiyet nc Sayfa Yazg tiraf Kader Bekleme Odas Kurban(Tarkovski) Ayna (Tarkovski) vann ocukluu (Tarkovski) Stalker(Tarkovski) Rastgele Baltazar(Bresson) Bir Tara Papaznn Gncesi(Bresson)

135

ZEK DEMRKUBUZ FLMOTOGRAFS * C BLOK Ynetmen ve Senaryo: Zeki Demirkubuz Kurgu: Nevzat Diiak Grnt Ynetmeni: Aye Akllolu Sanat Ynetmeni: Aye Akllolu Ses-Mix: Erkan Akta Mzik: Serdar Keskin Oyuncular: Serap Aksoy, Zhal Gencer, Fikret Kukan, Seluk Yntem, lk Duru, Feridun Ko Yapm : Mavi Film Yapmc: Zeki Demirkubuz Yapm Yl: 1994, Trkiye 35 mm / Renkli / 90 dakika / Format: 1.66 Ses: Optical-Mono Datm: Mavi Film (Trkiye) dller - 1995 Kltr Bakanl dl (Trkiye) - 1995 skenderiye Film Festivali (Msr): Mansiyon - 1994 Ankara Film Festivali (Trkiye): Jri zel dl, En yi Kurgu, Umut Veren Ynetmen, Umut Veren Senaryo - 1994 Sinema Yazarlar Dernei (SYAD) dlleri (Trkiye): En yi Film, En yi Ynetmen, En yi Yardmc Kadn Oyuncu (Zhal Gencer), En yi Yardmc Erkek Oyuncu (Seluk Yntem)

136

MASUMYET Ynetmen ve Senaryo: Zeki Demirkubuz Kurgu: Mevlt Koak Grnt Ynetmeni: Ali Utku Ses-Mix: Metin emeba Mzik: Cengiz Onural Oyuncular: Derya Alabora, Haluk Bilginer, Gven Kra, Melis Tuna, Yaln akmak, Ajlan Aktu, Nihal G. Kolda, Doan Turan Yapm: Mavi Film Yapmc: Zeki Demirkubuz Yapm Yl: 1997, Trkiye 35 mm / Renkli / 105 dakika / Format: 1.66 Ses: Ultra Stereo Datm: Mavi Film (Trkiye) dller -1999 Tebessa Film Festivali (Cezayir): Byk dl, En yi Erkek Oyuncu (Gven Kra) - 1998 Premiers Plans Festival DAngers (France): Byk dl, En yi Erkek Oyuncu (Haluk Bilginer) -1998 George ve Ruta Sodoul dl (Fransa): Byk dl - 1998 Gney Filmleri Festivali (Norve): Byk dl - 1998 Brksel Akdeniz Filmleri Festivali (Belika): Jri zel dl -1998 Innsbruck Film Festivali (Avusturya): Halk dl - 1998 stanbul Uluslararas Film Festivali (Trkiye): En yi Film - 1998 Ankara Film Festivali (Trkiye): Jri zel dl, En yi Erkek Oyuncu (Gven Kra), En yi Kadn Oyuncu (Derya Alabora)

137

- 1998 Orhon Murat Arburnu dlleri (Trkiye): En yi Film, En yi Ynetmen, En yi Erkek Oyuncu (Gven Kra), En yi Kadn Oyuncu (Derya Alabora), En yi Yardmc Erkek Oyuncu (Haluk Bilginer) - 1998 Sinema Yazarlar Dernei (SYAD) dlleri (Trkiye): En yi Film, En yi Ynetmen, En yi Senaryo, En yi Erkek Oyuncu (Gven Kra), En yi Kadn Oyuncu (Derya Alabora) - 1997 Kln Trk Filmleri Festivali (Almanya): nclk dl - 1997 Antalya Altn Portakal Film Festivali (Trkiye): En yi kinci Film, En yi Kadn Oyuncu (Derya Alabora), En yi Yardmc Erkek Oyuncu, (Haluk Bilginer), En yi Kurgu - 1997 Adana Film Festivali (Trkiye): En yi Film, En yi Ynetmen, En yi Erkek Oyuncu (Gven Kra), En yi Kadn Oyuncu (Derya Alabora) - 1997 Altn Objektif dlleri (Trkiye): En yi Film, En yi Ynetmen, En yi Erkek Oyuncu (Gven Kra) - 1997 ada Sinema Oyuncular (ASOD) Oyuncu dlleri (Trkiye): Haluk Bilginer, Derya Alabora, Gven Kra

NC SAYFA

Ynetmen ve Senaryo: Zeki Demirkubuz Kurgu: Nevzat Diiak Grnt Ynetmeni: Ali Utku Sanat Ynetmeni: Tlin etinkol Ses-Mix: Erkan Akta Oyuncular: Ruhi Sar, Baak Kklkaya, Cengiz Sezici, Serdar Orin, Emrah Eliboa, Naci Tadven Yapm: Mavi Film Yapmc: Zeki Demirkubuz Yapm Yl: 1999, Trkiye

138

35 mm / Renkli / 92 dakika / Format: 1.66 Ses: Ultra Stereo Datm: Mavi Film (Trkiye) dller - 2000 Uluslararas stanbul Film Festivali (Trkiye): En yi Ynetmen, En yi Kadn Oyuncu (Baak Kklkaya), FIPRESCI dl: En yi Trk Filmi - 2000 Uluslararas Tiblis Film Festivali (Grcistan): En yi Senaryo - 2000 Orhan Murat Arburnu dlleri: En yi Film, En yi Ynetmen, En yi Erkek Oyuncu (Ruhi Sar), En yi Kadn Oyuncu (Baak Kklkaya) - 1999 Antalya Altn Portakal Film Festivali (Trkiye): En yi nc Film, En yi Senaryo, En yi Grnt, En yi Kadn Oyuncu (Baak Kklkaya) - 1999 Sinema Yazarlar Dernei (SYAD) dlleri (Trkiye): En yi Senaryo, En yi Erkek Oyuncu (Ruhi Sar) - 1999 ada Sinema Oyuncular (ASOD) Oyuncu dlleri (Trkiye): En yi Erkek Oyuncu (Ruhi Sar) - 1999 Sadri Alk dlleri (Trkiye): En yi Erkek Oyuncu (Ruhi Sar), En yi Kadn Oyuncu (Baak Kklkaya)

YAZGI (KARANLIK STNE YKLER 1) Ynetmen ve Senaryo: Zeki Demirkubuz (Albert Camusnn Yabanc adl romanndan) Kurgu: Zeki Demirkubuz Grnt Ynetmeni: Ali Utku Sanat Ynetmeni: Bahar Evgin Ses: smail Karada Mix: Erkan Akta Oyuncular: Serdar Orin, Zeynep Toku, Engin Gnaydn, Demir Karahan

139

Yapm: Mavi Film Yapmc: Zeki Demirkubuz Yapm Yl: 2001, Trkiye 35 mm / Renkli / 120 dakika / Format: 1.85 Ses: Optical-Mono Datm: Mavi Film (Trkiye) dller -2002 Uluslararas stanbul Film Festivali (Trkiye): En yi Ynetmen; FIPRESCI dl: Ulusal Yarmadan En yi Film, FIPRESCI dl: Uluslararas Yarmadan En yi Film -2001 Antalya Altn Portakal Film Festivali (Trkiye): En yi nc Film, En yi Ynetmen, En yi Sanat Ynetmeni, Jri zel dl -2001 Ankara Film Festivali (Trkiye): En yi Kadn Oyuncu (Zeynep Tokus), En yi Yardmc Erkek Oyuncu (Engin Gnaydn), Umut Veren Erkek Oyuncu (Serdar Orin)

TRAF (KARANLIK STNE YKLER 2) Ynetmen ve Senaryo: Zeki Demirkubuz Kurgu: Zeki Demirkubuz Grnt Ynetmeni: Zeki Demirkubuz Sanat Ynetmeni: Bahar Evgin Ses: smail Karada Mix : Erkan Akta Oyuncular: Taner Birsel, Baak Kklkaya, skender Altn, Mira Eronat, Glgn Kutlu, Abdullah Demirkubuz Yapm: Mavi Film Yapmc: Zeki Demirkubuz Yapm Yl: 2001, Trkiye

140

35 mm / Renkli / 90 dakika / Format: 1.85 Ses: Optical Mono Datm: Mavi Film (Trkiye) dller -2001 Uluslararas stanbul Film Festivali (Trkiye): En yi Ynetmen, En yi Erkek Oyucu (Taner Birsel), FIPRESCI dl -2001 Ankara Film Festivali (Trkiye): En yi Ynetmen, Jri zel dl -2001 Sinema Yazarlar Dernei (SYAD) dlleri (Trkiye): En yi Senaryo, En yi Erkek Oyuncu (Taner Birsel)

BEKLEME ODASI

Senaryo ve Ynetmen: Zeki Demirkubuz Kurgu: Zeki Demirkubuz Grnt Ynetmeni: Zeki Demirkubuz Oyuncular: Nurhayat Kavrak, Zeki Demirkubuz, Nilfer Akaln, Serdar Orin, Ufuk Bayraktar, Eda Teksz, Gliz Pilge Yapm: Mavi Film Yapmc: Mavi Film Yapm Yl: 2003, Trkiye 35 mm / Renkli / 92 dakika / Format: 1.85 Ses: Dolby Digital Datm: Mavi Film (Trkiye) dller - 2004 Uluslararas stanbul Film Festivali (Trkiye): En yi Ynetmen - 2004 Mostra de Valencia Film Festivali (spanya): FIPRESCI dl

141

- 2003 Orhan Murat Arburnu dlleri: En yi Film, En yi Kadn Oyuncu (Nurhayat Kavrak), En yi Yardmc Kadn Oyuncu (Nilfer Akaln) - 2003 Antalya Altn Portakal Film Festivali (Trkiye): En yi nc Film, En yi Yardmc Kadn Oyuncu (Nurhayat Kavrak)

KADER

Ynetmen ve Senaryo: Zeki Demirkubuz Kurgu: Zeki Demirkubuz Grnt Ynetmeni: Zeki Demirkubuz Ses: smail Karada Mix: George Mikroyannakis Mzik: Edward Artemiev Oyuncular: Ufuk Bayraktar, Vildan Atasever, Engin Akyrek, Mge Ulusoy, Ozan Bilen, Settar Tanren, Erkan Can, Mustafa Uzunylmaz, Gzin Alkan, Hikmet Demir, Gnl algan Yapm: Trkiye-Yunanistan ortak yapm Yapmc: Mavi Film-Inkas Film Yapm Yl: 2006 35 mm / Renkli / 103 dakika / Format: 1.85 Ses: Dolby Digital Datm: Mavi Film (Trkiye) dller -2007 Uluslararas stanbul Film Festival (Trkiye): En yi Ynetmen, En yi Erkek Oyuncu (Ufuk Bayraktar), FIPRESCI dl -2007 Ankara Uluslararas Film Festivali (Trkiye): En yi Ynetmen, En yi Kadn Oyuncu (Vildan Atasever), En yi Yardmc Kadn Oyuncu (Mge Ulusoy) -2007 Nrnberg Film Festival (Almanya): En yi Film

142

-2006 Uluslararas Antalya Altn Portakal Film Festivali (Trkiye): En yi Film, En yi Gen Yetenek (Ufuk Bayraktar) *Kaynak: Zeki Demirkubuzun web sitesinden alnmtr. (http://www.demirkubuz.com)

143