Konfeksiyon Isletmesinde Proses Ve Kalite Kontrol

UKUROVA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
YKSEK LSANS TEZ
Gncel Anda BEK
BR KONFEKSYON LETMESNDE PROSES VE KALTE KONTROL
TEKSTL MHENDSL ANABLM DALI
ADANA, 2008
YKSEK LSANS TEZ BR KONFEKSYON LETMESNDE PROSES VE KALTE KONTROL
Gncel Anda BEK
UKUROVA NVERSTES TEKSTL MHENDSL BLM TEKSTL MHENDSL ANABLM DALI Danman: Yrd.Do.Dr. Emel Ceyhun SABIR Yl: 2008 Sayfa: 114
Jri: Yrd.Do.Dr. Emel Ceyhun SABIR Yrd.Do.Dr. Pnar DURU BAYKAL Yrd.Do.Dr. Ali KOKANGL
Bu almada; konfeksiyonda proses ve kalite kontrol incelenmitir. Konfeksiyondaki kontrol noktalar belirlenmi ve istatistiksel proses kontrol teknikleri hakknda bilgi verilmitir. almann uygulamas byk lekli bir konfeksiyon fabrikasnda
yaplmtr. Bir modelin dikim ncesi, dikim ve dikim sonras ve ykleme ncesi kontrolleri sonucunda verilerin toplanmas ve analizi iin istatistiksel proses kontrol teknikleri kullanlmtr. Kontrol diyagram, pareto diyagram, neden sonu diyagramlar, X, R, P kontrol kartlar hazrlanm ve prosesin yeterlilii kontrol edilmitir.
Anahtar Kelimeler: Tekstil, Konfeksiyon, Proses Kontrol, statistiksel Proses Kontrol, Kalite Kontrol
ABSTRACT
MsC THESIS
PROCESS AND QUALITY CONTROL IN A CLOTHING MILL
Gncel Anda BEK
DEPARTMENT OF TEXTILE ENGINEERING INSTITUTE OF NATUREL AND APPLIED SCIENCE UNIVERSITY OF CUKUROVA Supervisor: Assist.Prof. Emel Ceyhun SABIR Year: 2008 Page:114
Jury: Assist.Prof. Emel Ceyhun SABIR Assist.Prof. Pnar DURU BAYKAL Assist.Prof. Ali KOKANGL
In this study; it was investigated about the process and quality control of clothing. Check points were determined on manufacture of clothing and informed about statistical process control metods. The practice of this study was made in a large scale clothing factory. The statistical process control methods were used for gathering and analising of the checking datas of a model before sewing,during sewing, after sewing and before loading. Checksheets, Pareto Charts, Cause and Effect Diyagrams, X, R, P Control Charts were prepared and the process capability was checked.
Keywords: Textile, Clothing, Process Control, Statistical Process Control Quality Control
II
TEEKKR
Yksek lisans tezimin hazrlanmas srasnda yakn ilgi, sabr ve ynlendirmelerinden dolay danman hocam Sayn Yrd.Do.Dr.Emel Ceyhun SABIR bata olmak zere ukurova niversitesi Tekstil Mhendislii hocalarna teekkr ederim. almamn uygulama ksmndaki bilgilerin oluturulmas iin tm
kolaylklar salayan Taha Tekstil T.A.. Fabrika Mdr Fersan NDERe , alma boyunca ilgi ve bilgilerini esirgemeyen retim mdr Sava EROLU ve Kalite Gvence Mdr Evren ZENe de teekkr bor bilirim. Manevi desteklerinden dolay i arkadalarma, bugnlere gelmemi salayan ve beni srekli motive eden deerli aileme ve eime de ok teekkrler
Gncel Anda BEK
III
NDEKLER
SAYFA
Z.........I ABSTRACT.II TEEKKRLER....III NDEKLER...IV ZELGELER DZN...VI EKLLER DZN...VII KISALTMALAR VE SMGELER IX 1.GR ................................................................................................................... 1 2.NCEK ALIMALAR ....................................................................................... 4 3. KALTE VE PROSES ......................................................................................... 10 3.1.Kalitenin Tanm ............................................................................................ 10 3.2.Kalite Kavramnn Gelimesi ......................................................................... 12 3.3.Kalitenin Unsurlar......................................................................................... 15 3.4. Kalite Maliyetleri .......................................................................................... 18 3.5.Kalite Kontrol Kavram ve Anlam................................................................. 20 3.6.Kalite Kontroln Geliimi .............................................................................. 20 3.7. Kalite Kontroln Amalar ............................................................................ 22 3.8. Proses Kavram ............................................................................................. 24 3.9. Prosesin Temel Unsurlar .............................................................................. 24 3.10. Proses Kontrol........................................................................................... 25 4. STATSTKSEL PROSES KONTROL VE TEKNKLER ................................ 29 4.1. statistiksel Proses Kontroln Tanm ve Amac ............................................ 29 4.2.statistiksel Proses Kontrol Yntemleri.......................................................... 32 4.2.1.etele Diyagram .................................................................................... 34 4.2.2.Histogram ............................................................................................... 35 4.2.3.Pareto Diyagram .................................................................................... 37 4.2.4.Sebep-Etki Diyagramlar ......................................................................... 38 4.2.5.Gruplandrma .......................................................................................... 40 4.2.6.Dalm Diyagramlar.............................................................................. 41
IV
SAYFA
4.2.7.Kontrol Diyagramlar .............................................................................. 42 5. KONFEKSYON VE RETM SREC ............................................................ 53 5.1. Giyim Eyas retim Sreci .......................................................................... 55 5.2. Konfeksiyonda Kalite Kontrol Sistemi .......................................................... 56 5.2.1. Kalitenin saptanmas ............................................................................... 57 5.2.2 Kalitenin retilmesi .................................................................................. 58 5.2.3 Kalitenin deerlendirilmesi ...................................................................... 59 5.3.Seilmi Bir Konfeksiyon letmesi................................................................ 60 5.3.1. retim Blm Yerleme Plan ............................................................... 61 5.3.2. retim ncesi Hazrlklar........................................................................ 66 5.3.3.retim Aamas........................................................................................ 67 5.3.4. retim Sonras Son lemler Ve Sevkyat ................................................ 70 6.SELM BR KONFEKSYON LETMESNDE STATSTKSEL PROSES KONTROL ALIMASI ........................................................................................ 73 6.1. Mevcut Durumun Tanmlanmas ....................................................................... 74 6.1.1. Model Tantm .......................................................................................... 74 6.1.2. Dikim Operasyon Basamaklar ................................................................... 75 6.1.3. Kontrol Noktalar ....................................................................................... 75 6.2. Veri Toplama ve Analiz .................................................................................... 81 6.2.1.Tasnif Blm ............................................................................................ 81 6.2.2. retim i Kontrol...................................................................................... 84 6.2.3. retim Sonu %100 Kontrol ........................................................................ 88 6.2.4. Ykleme ncesi Kontrol (AQL) ................................................................ 93 6.3. Kontrol Diyagramlar 97
7. SONU VE NERLER ..................................................................................... 99 KAYNAKLAR...........101 ZGEM................105 EKLER........................................................................................................................106
ZELGELER DZN
SAYFA
izelge 3.1. Kalitenin ki Bileeni....................................................................... 11 izelge:3.2. Kalitenin Tarihsel Geliimi.............................................................. 15 izelge 3.3. Proses Kontrol Teknikleri ................................................................ 27 izelge 3.4. Kontrol Fonksiyon Ynetimi ........................................................... 28 izelge 4.1. Problem zme Basamaklar........................................................... 30 izelge:4.2. etele Diyagram ............................................................................ 35 izelge 4.3. Yeterliliin Kabul in Proses Yeterlilik Rasyosunun Kabul Snrlar ............................................................................................................... 52 izelge 5.1. retim Srasndaki Kontroller ........... 59 izelge 6.1. Operasyon Basamaklar..75 izelge 6.2. AQL Kontrol Tablosu...................................................................... 78 izelge 6.3. Yaplan Kontrol lemleri ................................................................ 80 izelge 6.4. Tasnif Blm etele Diyagram .................................................... 81 izelge 6.5. retim i Operasyon etele Diyagram .......................................... 84 izelge 6.6. Dikim Sonu rn Kalite Dalm izelgesi ..................................... 88 izelge 6.7 Dikim Sonu rn Kmlatif Adet ve Oranlar izelgesi ................. 90 izelge 6.8. retim Sonu l etele Diyagram ............................................... 91 izelge 6.9. Ykleme ncesi Hata etele Diyagram.......................................... 93 izelge 6.10. Ykleme ncesi Hata Adetleri.....95
VI
EKLLER DZN
SAYFA
ekil 3.1. En Uygun Dizayn Dzeyinin Saptanmas ............................................ 15 ekil 3.2. Uygunluk Kalitesini Etkileyen Maliyet Unsurlar ve Optimum ............ 16 ekil 3.3. Prosesin Temel Unsurlar.. .............................................................. 25 ekil 3.4. Kontrol Sistemi Elemanlarnn evrimi ..27 ekil 4.1. Simetrik Histogram ............................................................................ 36 ekil 4.2. Saa Asimetrik Histogram................................................................... 36 ekil 4.3. Sola Asimetrik Histogram ................................................................... 36 ekil 4.4. Pareto Diyagram ................................................................................ 38 ekil 4.5. Balk Kl........................................................................................ 39 ekil 4.6. Bileenleri zellikleri ......................................................................... 40 ekil 4.7. Dalm Diyagram eitleri................................................................ 41 ekil 4.8. Kontrol Grafii.................................................................................... 42 ekil 5.1. Konfeksiyonda retim Alanlar........................................................... 53 ekil 5.2. Konfeksiyonda rn Gruplar ............................................................. 54 ekil 5.3. Giyim Eyas retim Sreci ..................................... 55 ekil 5.4. Yerleim Plan..................................................................................... 61 ekil 5.5. Kuma Depo ...................................................................................... .61 ekil 5.6. Kesimhane .......................................................................................... 62 ekil 5.7. Sevk Edilmeye Hazr Maml ............................................................. .63 ekil 5.8. Seilmi Konfeksiyon letmesi in Temel Sre emas . ..64 ekil 5.10. Bilgisayarda Hazrlanm Kalplar ..................................................... 66 ekil 5.11. retim ............................................................................................... 67 ekil 5.12. Boyal Kuma Kontrol ..................................................................... 68 ekil 5.13. Kesim ................................................................................................ 68 ekil 5.14. Metolama ......................................................................................... 69 ekil 5.15. Son t ............................................................................................. 70 ekil 5.16. Kalite Kontrol ................................................................................... 71 ekil 5.17. Otomasyon Sistemine Giri Panosu ................................................... 71 ekil 5.18. Paketleme .......................................................................................... 71
VII
.................................................................................................................. SAYFA ekil 5.19. Paketlenmi rn .............................................................................. 71 ekil 5.20. Ykleme ncesi Kontrol (AQL)........................................................ 72 ekil 6.1. Tasnif Blm Hatalar ubuk Diyagram. ........................................ 82 ekil 6.2. Tasnif Blm Hata Oran Pasta Grafii.. .......................................... 82 ekil 6.3. Kesim Hatalar Neden-Sonu Diyagram.. ........................................... 83 ekil 6.4. retim i Hata ubuk Diyagram.. .................................................... 85 ekil 6.5. retim i Operasyon Hata Oran Pasta Grafii.. ................................ 85 ekil 6.6. Etek Reme Operasyonu Neden-Sonu Diyagram.. ........................... 86 ekil 6.7. Yaka-Biye ve Yan atma Operasyonu Neden-Sonu Diyagram ......... 87 ekil 6.8. retim Sonu Kontrol Sonucu Pasta Grafii ....................................... .89 ekil 6.9. retim Sonu Kontrol Sonucu Pareto Diyagram ................................. 90 ekil 6.10. retim i Tolerans D lmlerin Pasta Grafii ........................... 92 ekil 6.11. Ykleme ncesi Kontrol Sonucu Hata Sebepleri ............................... 94 ekil 6.12. Ykleme ncesi Kontrol Sonucu Pareto Diyagram ......................... 95 ekil 6.13. Etek ls X kontrol diyagram ...................................................... 97 ekil 6.14. El tamiri p diyagram......................................................................... 98
VIII
KISALTMALAR VE SMGELER
s n R u c p f X D A
: Standart Sapma : Standart Sapma : Toplam Yn Mevcudu : Yaylma Alan : Bir Birime Den Ortalama Kusur Says : rnekteki Toplam Kusur Says : Ana Ktlenin Kusurlu Oran : Frekans : rnek Ortalamas : Deiim Genilii Katsays : Snr Katsays : Ana Ktle Ortalamas
AKS : Alt Kontrol Snr ASL : Alt Spesifikasyon Limiti KS : st Kontrol Snr SL : st Spesifikasyon Limiti O : Orta izgi Cp : Prosesin Potansiyel Yeterlilii
Cpk : Prosesin Performans Cr : Yeterlilik Rasyonu
IX
1.GR
Gncel Anda BEK
1.GR Globalleen dnyamzda; gerek iletmeler arasnda gerekse lkeler arasnda youn rekabet koullar bulunmaktadr. Bu rekabet ortamnda rakiplere gre stnl elde edebilmek iin firmalarn, deiimlere ak olmas, gelimelere uyum salamas ve en nemlisi mterilerinin isteklerini, ihtiyalarn ve beklentilerini yakndan takip etmesi gerekmektedir. Son yllarn en hzl gelien rekabet aralarndan birisi rnlerin kalitesi olmutur. Rekabet younlatka yaptn satan iletme anlay yerini
satabileceini yapan iletme anlayna brakmtr. rnlerin kaliteli olmas iletmelerin daha fazla kar etmeleri iin deil, iletmelerin varlklarn
srdrebilmeleri iin zorunlu hale gelmitir. letme yneticilerinin temel amalar arasnda, retilen rnn maliyetlerini drerek karll artrmak yer almaktadr. Kalite uygulamalar veya kalite iyiletirme abalarnn temel hedeflerinden biri de bu maliyetleri en aza indirmeye almaktr.(Ycel, 2006) Kreselleen dnya pazarnda artan youn rekabet artlar , mteri tatmini kriterini, iletmelerin hayatta kalabilmeleri ve geliebilmeleri iin en nemli etken konumuna getirilmitir. Bu kriterde baarl olmak iin gerekli temel art ise, talep edilen kalitede mal ve mteriye en ucuza ve en ksa zamanda ulamaktr. Bir rnn kalite seviyesi, retim ilemi srasnda oluur. Nihai mamuln standartlara uyup uymadnn tespiti iin yaplan muayene ilemi, sonu olarak mamullerin kusurlu ve salam diye ikiye ayrlmasn, baka bir deyile ret yada kabul edilmesini salar. retim ilemi tamamlandktan sonra yaplan muayenenin, kaliteyi gelitirme konusunda bir etkisi yoktur. Gnmzn gelimi dnyasnda tketici, ok geni bilgilenme ve seme imkanlarna sahiptir. Tketici artk bir maln hangi lkede deil, hangi nitelikte retildiine nem vermektedir. Trk sanayisi de, gelime sreci iinde, fiyatn tercihte en byk ynlendirici etken olduu dnemlerden gemi ve 1980li yllardan itibaren gerek Trk pazarnn
1.GR
Gncel Anda BEK
da almas, gerekse tketicinin bilinlenmesi neticesinde, kalite, hak ettii ncelikli konuma gelmitir.(Maz,2001) 1970'li yllarn bana kadar tekstil rnleri ithalats durumunda olan Trkiye, 1970'den balayarak verilen yatrm tevikleri ile nemli bir tekstil retim kapasitesine sahip olmutur. plik sektrnde balayan yatrmlar, dokuma sektr izlemitir. Bu dnemde gerekletirilen yatrmlar, Trkiye'nin tekstil rnleri retim kapasitesini 4 kat artmtr. tketimin, retimdeki art tamamen eritememesi nedeniyle sektr ihracata ynelmi ve 1980'lerde, tekstil ithalats konumunda olan Trkiye, tekstil ve konfeksiyon ihracatnda dnyanda nemli bir yer almtr. Yurt ii talebinin yetersizlii sebebiyle ihracat yapma zorunluluunda olan tekstil ve konfeksiyon sektr iin artk ihracat bir yaam art olmutur.(nan,1998) Hazr giyim ve konfeksiyon sektr, 2006 yl Ocak-Aralk dneminde 14 milyar dolar deerinde ihracat gerekletirmitir. 2005 yl e dneminde gerekletirilen ihracat ise 13,7 milyar dolar dzeyindedir. Bu deerlere gre, sektr ihracat 2006 Ocak-Aralk dneminde %2,1 orannda bir art yaanmtr. Son yllarda dk bir performans gsteren hazr giyim ve konfeksiyon sektr, Trkiye genel ihracatndan ald %16,3lk pay ile sektrler arasnda tat aralar ve yan sanayi sektrnden sonra ikinci srada yer almtr.
(http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/IHR/2006_yillik) Trkiye ekonomisinde nemli yer tutan konfeksiyon sektrnde kalite ve proses kontrol ise bu almann ncelikli kavramdr. Bilimsel aratrmalarda amaca uygun veriler kullanmak, bu veriler nda belirli bulgu ve sonulara ulamak ve bu sonular aratrma kapsam ierisinde genelleyebilmek temel hedeftir.(Ural ve Kl,2005) statistiksel Proses Kontrol, verilerin topland, organize edildii, analiz edildii, yorumland ve bylece bir prosesin mevcut kalite seviyesinin korunduu veya daha yksek bir kalite seviyesine gelitii bir ilemler dizisidir.(Smith, 2004) Bu almann ilk blmnde nceki almalar yer almaktadr. statistiksel Proses kontrol, Kalite ve Konfeksiyon alanlarnda daha nce yaplan almalar incelenmitir. Sonraki blmde kalite kavram, geliimi, kalite kontrol ve kalite gvence kavram, proses ve proses kontrol kavram ve amalar anlatlmtr.
1.GR
Gncel Anda BEK
Drdnc
blmde
istatistiksel proses
yntemlerinden
histogram,
dalm
diyagramlar, pareto analizi, neden sonu diyagramlar ve kontrol diyagramlar aklanmtr. Beinci blmde konfeksiyondaki sreler ve bu srelerdeki kalite kontrol aamalarndan bahsedilmi ve uygulama yeri olarak seilen byk lekli bir konfeksiyon fabrikasnda dikilen mamullerin kumatan sevkiyata kadar kalite kontrol basamaklar incelenmitir. Altnc blmde iletmede istatistiksel proses kontrol yntemleri uygulanm ve hatalar tespit edilmi; p ve x,r kontrol diyagramlar uygulanarak sonular tespit edilmitir. Yedinci blmde ise yaplan analizler sonucu iletme iin sonu ve neriler oluturulmutur. Uluslar aras artan rekabet koullarnda artan maliyetler ramen milyon dolara varan cirolarla varln srdrebilen bir iletmenin kaliteye odaklanp mteri ve alan memnuniyetini gerekletirerek iletme verimliliini maksimum seviyelere karm olmas verilerle ortaya konmu ve sz konusu iletmenin dier iletmeler iin rnek tekil etmesi dnlmtr.
2. NCEK ALIMALAR
Gncel Anda BEK
2.NCEK ALIMALAR
Bu blmde incelenen konuyla ilgili nceki almalara yer verilmitir. (ztrk, 2007) almada kalite ile ilgili bilgiler ve kavramlar, kalite
kontroln tarihi geliimi, kaliteyi oluturan temel unsurlar, kalite kontroln amalar, kalite kontrol faaliyetleri konular ilenmi, toplam kalite kontrol, toplam kalite kontroln aamalar, toplam kalite kontroln kapsam, toplam kalite kontroln amalar konular ele alnmtr. statistiksel kalite kontrol tekniklerin neler olduu ve rnekleme dalmlar ve tahmin etme, kabul rneklemesi, kontrol grafikleri hakknda ayrntl bilgiler verilmitir. (Buluklu,2006) Tekstil iletmelerinin dokuma blmnn proses ve kalite kontrol incelenmi, proses ve kalite kontrol, kontrol sistemleri ve proses kontrol teknikleri hakknda bilgi verilmitir. ukurova blgesinde bir iletme seilerek iletmenin dokuma hazrlk ve dokuma blmlerine ait proses kontrol parametreleri tespit edilmi, kontrollerin skl,yapl periyodu sreler belirlenmitir.Standart d durumlar tespit edilerek bu verilerin iin kontrol diyagramlar oluturulmu ve standart d durumlar iin neden-sonu diyagramlar hazrlanmtr. 36 haftalk gzlem sonucunda iletmenin istatistiksel proses kontrol almasna uygun olduu ve vardiya eklinde alan iletmenin 07:00-15:00 vardiyasnda gerekletii ve genel olarak hatalarn neler olduu tespit edilmitir. Sonu olarak; kalite ve proses kontroln bir iletmede oluabilecek hatalar nlemede ve meydana gelen hatalara retmede nemli olduu ve verimlilii artrmada byk neme sahip olduu kansna varlmtr. (Sabr ve Erdoan, 2006) Ksa elyaf iplik iletmesinde iplik retim srecince elyafn getii proseslerin bilgisayar program desteiyle proses takibinin yaplmas amalanmtr. Bilgisayarla proses takibinin, hatalarn yakalanmasnda ve
problemlerin daha ksa srede giderilmesi amalanmtr. Hazrlanan bilgisayar programyla her bir rnn kalite standartlar tanmlanarak deerler girilebilmekte, girilen retim deerleri sonucu verilerin karlatrlmas ve grafik deerleri izilebilmektedir. Bu program sayesinde maml izlenebilirlii kolaylaabilmekte,
2. NCEK ALIMALAR
Gncel Anda BEK
retim sreci boyunca olmas gereken kalite deerleri ve gerekleen kalite deerleri kayt altna alnabilmekte, istatistiksel verilerin grafikleri alnabilmektedir. (zcan, 2006) statistiksel proses kontrol tekniklerinden Pareto Analizinin imento imalat sanayinde uygulamas incelenmitir. Uygulamann yapld Sivas imento Fabrikasnda meydana gelen retim durular aratrlm ve arza sebepleri pareto analizi ile sralanmtr. 5 ay iinde oluan genel durulardan dolay meydana gelen arzalarn bakm onarm maliyetleri de incelenmitir. Sonu olarak; genel nite duru nedeninin fabrika yetkililerince gsterilen sebeplerin dnda bilimsel verilerle ortaya karlm olan sat azl olduu tespit edilmitir. Genel nitenin dnda frnlarda ve imento deirmenlerinde meydana gelen duru nedenleri de tespit edilmitir. Pareto Analizinin iletmelerde kullanlabilirlii ve ortaya kan arzalarn, durularn, hatal retimlerin ve her trl problemin kaynann tespit edilerek iyiletirme yaplabilecei ve dolaysyla verimliliin artrlabilecei bilimsel olarak ortaya konmutur. (Sabr, 2003) plik, dokuma ve boya-terbiye dallarnda proses kontrol tekniklerinin uygulanabilirlii aratrlmtr. Aratrma sonucu seilmi rnlerin proses kontrollerinin yeterli olduu tespit edilmitir. Tekstil iletmelerinde ilemii ve ilemd kontrollerle hata yakalama, hatalarn ortadan kaldrlma almalarnn mmkn olabilecei grlmtr. (Bircan ve Gedik, 2003) Sivas Dikimevinde istatistiksel proses kontrol tekniklerinden Kontrol Tablosu, Pareto Analizi, Sebep-Sonu Diyagram, Hata Younluu Diyagram ve Kontrol Grafikleri kullanlarak retim hatalarn sebepleri incelenmitir. Ayrca retim safhasnda meydana gelen hatalarn nceden belirlenen spesifikasyonlara uygun olup olmad da aratrlmtr. Dikimevinde 6 aylk bir inceleme sonucunda kontrol tablosu sonularna gre % 1,5 hata oran tespit edilmitir. Vasflar iin p ve np kontrol grafiklerinden ise retimin kontrol altnda olduu ve retimin hedeflenen kstaslara uygunluu tespit edilmitir. Ayrca kalite kontrol sistemleri oluturularak kalite hedefleri ve kalite seviyeleri tekrar dzenlenmi ve rnlerin daha ucuza imal edilmesi salanarak lke ekonomisine katkda bulunulmutur.
2. NCEK ALIMALAR
Gncel Anda BEK
(Kken, 2003) statistiksel Proses Kontrol kavram, proses kontrol almalarnda kullanlan temel istatistiksel tekniklerinden etele Tablosu,
Histogramlar, Pareto Analizi, Neden-Sonu Diyagramlar, Gruplandrma, Dalm Diyagramlar ve Kontrol Diyagramlar geni bir ekilde anlatlmtr. Uygulama olarak ise Anteks iplik fabrikas seilmitir. Sonu olarak grafik ve tablolar incelendiinde baz grafiklerde deerlerin orta izgi etrafnda ok az salm yapt yani prosesin ok hassas sonular dourduunu ve maliyet asndan uygun olmad ortaya karken baz grafiklerde ise periyodik deiimler gzlenmitir. Bunun nedeni ise sistematik bir hatann varl olduu sonucuna varlmtr. Ayrca tablolarda incelendiinde iplik numaras %CV deikeni dndaki deikenler, pratikte kabul edilen 1,33 deerinin ok zerinde olduundan prosesin yeterli olduu sonucu karlabilirken iplik numaras %CV deikeni iin elde edilen sonular, pratikte kabul edilen 1,33 seviyesinin ok altnda olduu iin prosesin yetersiz olduu sonucuna varlmtr. Bylece firma yetkilerinin iplik numaras deeri % CV deerlerini kontrol etmeleri gerektii tespit edilmitir. (Ekiz, 2003) statistiksel problem zme sreci ve aralar ile ilgili genel bilgiler verilmi problem zme aralar ve safhalar anlatlmtr. statistiksel problem zme aralar olarak tanmlanan Pareto Diyagramlar, Sebep-Sonu Diyagramlar ,Histogramlar, Kontrol Grafikleri, Salma Diyagramlar, Grafikler ve Kontrol izelgelerinin yannda; yeni ara olarak tanmlanan liki
Diyagram,Yaknlk Diyagram, Aa Diyagram, Matris Diyagram, Matris Veri Analiz Diyagram, Proses Karar Program Tablosu ve Ok Diyagram incelenmi ve konfeksiyon iletmelerinde sorunlara nasl zm bulunaca bu problem zme teknikleri kullanlarak aklanmtr. (Gkta, 2003) Konfeksiyon iletmelerinde kalite kontrol sistemlerinin kurulmas ile ilgili inceleme yaplmtr. Kalite ve tarihesi hakknda aklamalar yaplm ve bir konfeksiyon iletmesinin hammadde giriinden mamul kna kadar ki tm blmler incelenmitir. Tm retim sreci retim ncesi, retim ve retim Sonras ilemler olarak e ayrlm ve her bir ilem aama aama anlatlarak nasl kalite kontrol yaplaca ve kalite kontroln hangi izelgelerin kullanlaca belirtilmitir. izelgelerin kullanlmasyla beraber meydana gelecek hatalarn
2. NCEK ALIMALAR
Gncel Anda BEK
giderilmesi, hatalarn minimum dzeye indirilmesi ve gereksiz zaman kaybnn nlenmesi amalanmtr. (Solmaz, 2002) Tekstil Sanayi, Tekstil Sanayimizdeki teknik eleman ihtiyac, Okulda Mesleki Eitim irdelenmekte, eitim durum deerlendirilmesi yaplmtr. Kalite ve Toplam Kalite Yntemleri incelenmi, uygunluk kalitesi anlatlm, Kalite ve Standart Kavramlar ile ISO 9000 seri,Tekstil sanayinde uygulamas anlatlmtr. Eko-Tex 100 Standartlar Tarihesi, insan ekolojisinin temel felsefesi, ko-Tex Standart 100 oluturma zerinde durulmu ve enstitlerin adlar verilmitir. Son ksmda ise entegre bir tekstil iletmesinde kalite kontrol almalarnda problemlere istatistiksel ekilde yaklalarak sonular irdelenmitir. (Kaya, 2000) Bir konfeksiyon iletmesinde oluturulacak kalite sistemin incelendii bu almada kalite kavram, kaliteyi oluturan unsurlar, kalite deikenlii, kalite programlarnda baarszlk nedenleri hakknda bilgi verilmi, konfeksiyonda kalite kontrol sistemleri zerinde durulmutur. Konfeksiyondaki her bir proses tanmlanarak buralarda kontrol edilmesi gereken ksmlar tespit edilmitir. Kontrol yntemleri anlatlm, pareto analizi ve neden-sonu diyagram hakknda bilgiler verilmitir. Uygulama olarak rg kuma kullanan bir konfeksiyon fabrikas seilmitir. retim iin alma talimatlar hazrlanm, istenen kalite planlanm ve retimde uyulmas gereken kalite snrlar izilmitir. retim ncesinde kuma kontrolleri yaplm istenen gramajlar ,ilmek saylar, boyut deiimi, may dnmesi tolerans, ekmezlik ,srtme hasl, pilling testleri sonular incelenmi toleranslar iinde olan kumalar onaylanmtr. retim iindeki 3 rnek incelenmi retimdeki hatalara pareto analizi yaplmtr. Sonu olarak diki hatalarnn %38 gibi ok yksek bir deerde olduu tespit edilmitir. yiletirme almalar yaplarak bu oran %9,6 drlmtr. letmelerdeki kalite sisteminin kurulmasnn ve iyiletirme faaliyetlerinin devam etmesinin gereklilii vurgulanmtr. (Kim, K. ve Yum, B., 1999) Bu almada kontrol kartlarnn uygulamas zerinde almtr. Bir biskvi fabrikasnda yaplan bu alma sabit ve deiken bileenlerin gzlemlenerek kontrol kartlar yardmyla gelitirilmesini amalamtr. rnein llebilen bir veri (biskvi kalnlk), ilikili olduu iki llebilen veri (tm parti ierisinde biskvinin yeri ve parti bykl) tarafndan tanmlanr. Sonra
2. NCEK ALIMALAR
Gncel Anda BEK
parti iindeki biskvinin kalnlnn yeri ve parti bykl ile ilgili kontrol kartlar oluturulur. Kontrol kartlar tm proses ortalamasn gsterir ve oluabilecek hatalarn tespit edilmesi iin tm prosesin iyiletirilmesinde kullanlr. (Eriki, 1999) Konfeksiyon iletmelerinde kullanlan kalite kontrol prosedrlerinin insan haklar standartlarna nasl uygulanmas gerektiinin ve kalite kontrol sistemin oturtulma aamalarnn aa kavuturulmas amalanarak yaplan bir almadr. Kuma hatalar neler olduu rnekleri, kesim blm kalite kontrol talimatlar, retim ii kalite kontrol ve retim hatalar son kontrollerin neler olduu ve bu verilerin istatistiksel kontrol kontrol formlaryla aklanmtr. deal bir fabrikada bulunmas gereken optimal kalite kontrol basamaklarn iine alan fabrika deerlendirme formu ve MsrMakedonya fabrikalarnda yaplan birer deerlendirme formu sunulmutur. Ayrca Reebok tarafnda yaplm nsan Haklar Deerlendirilmesi uygulamal olarak sunulmutur. Kalite, bir rnde bulunmas gereken optimal zelliklerin salanmas, ayrca mteri beklentilerinin rn kalitesi kadar n plana karlmasdr kansna varlm, rn kalitesinin tek bana yeterli olmad ayn zamanda hizmet beklentilerinin de karlanmas gerektii sonucuna varlmtr. (Cook G. E., Maxwell J. E., Barnett R. J., and Strauss A. M.,1997) Bu almada kaynak prosesi istatistiksel metodlar tarif edilerek bir program oluturulmutur. Kaynak yaplrken veriler toplanmas ve tanmlanmasndan sonra kontrol kartlarnn oluturulma ilemine geilmitir.. nce kaynak proses tanmlanmtr. Daha sonra X ve R diyagramlarn nasl oluturulaca anlatlm ve program mensnde hangi ksayol tularnn hangi fonksiyonlar iin tanmland anlatlmtr.Sonu olarak X, R kontrol kartlarnn yannda histogramlar
oluturulmutur. almann sonunda programn gelitirilebilecei ve farkl istatistiksel proses tekniklerinin kullanlabilecei sonucuna varlmtr. (Karako, 1997) Konfeksiyon firmalarnda uygulanmak zere tavsiye edilen Kalite Kontrol Program ve bu programn uygulannda izlenebilecek yol incelenmitir. J.C.Penney firmasnn imalatlar iin derledii notlar temel alnarak alma srdrlm ve almada tavsiye edilen kalite kontrol programnn benzerinin uyguland bir konfeksiyon firmasnda takip edilmitir. Kalite kontrol
2. NCEK ALIMALAR
Gncel Anda BEK
sistemini oturtmaya alan iletmenin karlat zorluklar, izlenen yol, durumu ve hedefleri zetlenmitir. Uygulama olarak seilen firmann hedefi olan ambalaj departmannda yaplan son kontroln kaldrlmas ve hatal rnn minimuma indirilmesine kalite kontrol sistemin uygulamaya almalarnda grev alacak eleman saylarnn tespiti, kullanacak formlar, ekipman ve raporlarn nasl sunulmas gerektii oluturularak balanmtr. Hammadde yani kuma kontrolne daha nem verilerek hatann retime girmeden tespiti yaplmtr. Ayn zamanda aksesuar ve ambalaj kontrol nceden yaplarak ykleme srasnda oluan sevkiyat hatalarnn nne geilmitir. Firmada kalite sisteminin gelimesiyle rn yelpazesinin de gelimesi salanm ve pek ok mteri ile alma mmkn olarak mteri snflandrma sistemi ortaya kmtr. Bunla beraber bu sistemin bir yneticisinin atanmasna karar verilmi ve bu sistemin sreklilii iin departman oluumun gereklilii tespit edilmitir. (Hossain A., Choudhury Z.A., and Suyut S.,1996) Bu almada istatistiksel proses kontrol tekniklerinin endstride kullanlrken ortaya kan problemine zm aranmtr. Tekniklerin annda grntlenebilmesi iin bir program gelitirilmitir. almada istatistiksel metodlar anlatlm, kontrol kartlarnn nasl oluturulaca hakknda bilgi verilmitir. Sonu olarak programn nasl tmleik hale getirilecei hakknda bilgiler verilmi ve kontrol diyagramlar yaplmtr.
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
3.KALTE VE PROSES
3.1. Kalitenin Tanm
Kalite (Qualites) Latince nasl olutuu anlamna gelen Qualis kelimesinde gelmektedir. Esasta kalite szc hangi rn ve hizmet iin kullanlyorsa, onun ne olduunu belli etmek amacn tamaktadr. (Kken,2003) Kalite farkl insanlar tarafndan farkl ekillerde tanmlanr ve deiik ekillerde iyiletirilir. Kalite iki ana ksmda dnlebilir: retim sonunda ortaya kan rnn kalitesi ve hizmet kalitesi. Mamuln kalitesi mteri tarafndan zellikleri tanmlanabilir ve kalite, iyi retim ve hizmetlerle
gelitirilebilir.(Smith,2004) Kalite, bir rnn kullanm amalar dorultusunda istenilen kullanm zelliklerine uygun olarak retilme derecesidir. rnn kullanm amalar; maliyet, kullanm ve bakm kolayl, gvenlik, evre koullarna uyum gibi faktrler ierir. Bu nedenle kalite terimi sadece mkemmellii ifade etmek iin
kullanlmamaldr. Kalite, ayn zamanda firmann pazar olarak hedeflii toplumun isteklerini ve alm glerini gz nnde bulundurarak kendi kalite anlayn rnlerine yanstmaldr.(Gkta, 2003) Kalite pek ok kiinin bildii veya tanmlamaya alt gibi Mutlak Anlamda En yi demek deildir. Her ikisi de binek arabas olan iki farkl marka aracn kullanl amalar farkl olup deiik tketici gruplarnn isteklerine cevap verirler. Ayrca fiyatlar arasnda da byk fark olduu dikkate alnmaldr. Kalitenin ancak mamuln fonksiyonuna, dier bir deyile hizmet ettii amaca gre bir anlam tayabilecei sylenebilir. Kaliteyi, ok genel olarak, Amaca Uygunluk Derecesi eklinde tanmlamak mmkndr. (Ko,2000) Kalite sadece rn veya mal kalitesi iin tanmlanmamaldr. Alnan bir hizmetin de kalitesinden bahsedilebilir. Yani kalite kavramnn iinde hizmet kalitesi de yer almaktadr. Kalitenin hizmet ve mal kalitesi olmak zere snflandrlp her iki bileen iin kalite zellikleri izelge 3.1.de aklanmtr.
10
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
izelge 3.1. Kalitenin ki Bileeni (Halis,2007)

1. Hizmet Kalitesi Kalite zelliinin Aklamas Kalite zellii 2. Mal Kalitesi Kalite zellii Performans Kalite zelliinin Aklamas rnn belirlenen ama dorultusunda etkin, etkili ve verimli kullanlabilmesi anlamndadr.
Yetenek tutarlln iermektedir. Hizmetin gvenilir ve doru Gvenirlilik biimde, vaat edilen ekilde yaplmas demektir. grenlerin, mterilere annda hizmet vermeleri ve yardm etmeye Duyarllk istekli olmalarn ifade eder. Vermek (Dakiklik, nezaket, gler yz, kibarlk, profesyonellik gibi) Hizmet sunmak iin iletmenin ve igrenin gerekli bilgi ve yetenee Yeterlilik sahip olmalar anlamna gelir. Yaklaabilme ve iliki kurma kolayl iermektedir. Hizmet alm iin bekleme zamannn ksa Eriebilirlik olmasn ve zamannda olmasn ifade etmektedir.
/Karlk
Gvenilirlik
rnn kullanm performansnn srekliliidir.
Estetik
Mal ve hizmetlerin etkileyicilii, duyu ve duygulara seslenebilmesi ve bundan dolay gdleyebilmesidir. Faaliyetlerin, plan ve programlarn, rnn daha nce belirlenmi standartlara, koullara ve amalara uygunluu, rnn yoksuniuu gidermesi, tamiratnn kolayldr rnde kullanm mrnn uzunluu ve gerektiinde tekrar elde edilebilmesidir. Ilgili problem ve ikayetlerin kolay halledilebilirlii de bununla ilgilidir. Kullanm mrn ifade eder. Bir hizmet kurumu iin deiik piyasalara ayak uydurabilmesi ve hizmetini aksatmamasdr.
Kullanllk
Mteriyle ilikide bulunan igrenin kibarl, saygnl ve Nezaket dostluunu ifade eder.
Devamllk
Mterileri anlayabilecekleri dilde bilgilendirmek ve onlar dinlemek letiim anlamna gelir. Iletmenin gvenilirlii, drstl ve mteri karlarna nem verdiini hissettirmesini iermektedir. Gemie ait Saygnlk performans ve dier soyut zellikler, rn hakknda tketicilerinin vgleri ve yllarn deneyimidir. phe, tehlike ve riskten uzak olma, fiziksel ve finansal gvenlik Gvenlik unsurlardr.
Dayankllk
Gvenlik
retilen rnn mteri herhangi bir tehlike iermemesidir.
iin riski
Mkemmellik
Ak ve zmni btn ihtiya ve beklentilere cevap verebilmesi ve tam tatmin salayabilmesidir. evreye ve kullancya sayg gz nnde bulundurularak tasarlanan bir rnn zararl ve toksin maddeler iermemesi ve kullanm sresi bittiinde evreye zarar vermemesidir.
Mteriyi ve mteriye ilikin gereksinimleri bilmek iin aba Empati harcamay ierir.
evresel duyarllk
Hizmetin fiziksel yann iermektedir. Fiziksel tesisler, igrenin grn, hizmet Fiziksel nitelik sunmak iin kullanlan ara ve ekipmanlar fiziksel unsurlar oluturmaktadr.
11
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
Bu unsurlarn tesinde kalite kavram gzle grlmeyen, daha geni kavramlar iermektedir. Bunlar yle sralanabilir; 1. Belirli bir mamuln, belirli bir tketicinin istek ve ihtiyalarn karlama derecesi. Buna, Pazara Ynelik Kalite denir. 2. Bir mamuln genel olarak tketicilerin potansiyel isteklerini karlama dercesi. Bu zellik iin Dizayn Kalitesi deyimi kullanlr. 3. Belirli bir mamuln retildii zaman kendisi iin tasarlanan kalite dzeyine uyma derecesi. Bu derece iin Uygunluk Kalite deyimi kullanlr. 4. Bir mamuln dier firmalar tarafndan retilen edeer mamuller karsnda tketicinin kendi deneyimlerine gre tercihine sahip olma derecesi. Bu zellik iin tketici tercihi deyimi kullanlr. 5. Bir mamuln boyut, geometrik ekil, yzey dzgnl ve renk gibi fiziksel zellikleri. 6. Ekonomik kullanma sresi yani mrdr. 7. nceden saptanan belirli bir sre arza yapmadan alma olasl, yani gvenirlik 8. Hz, harcanan enerji, i miktar gibi alma (performans) karakteristikleri 9. Dizayn ve imalat maliyetleri 10. retim yntemleri ve teknolojik imkanlar 11. Tamir- bakm ve servis ihtiyalar ve maliyetleri Gibi kriterlerin biri veya birka, mamuln kalite dzeyini belirleme amacyla kullanlabilir.(Ko,2000)
3.2. Kalite Kavramnn Gelimesi
Kalite ile ilgili almalar milattan nceki yllarda Hammurabi Kanunlar'na kadar uzanr. Kalitenin bir kavram olarak ortaya kmas ise 19. yzyla rastlamaktadr. reticiler bu dnemden sonra kalite bilinciyle rnlerine kendi markalarn vurmaktan mutluluk duymaya balamlardr. Frederick Taylor'un ABD' de i planlamasn ii ve ustabalarn inisiyatifinden alp, endstri mhendislerinin kontrolne vermesiyle balatt uygulama, sanayi devriminin tohumlarn atmtr.
12
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
1930'lu yllarda kalite, iyinin ktden ayrlmas, eklinde Henry Ford tarafndan ynetimin be fonksiyonu arasnda irdelenmitir. Hata miktar ve cinslerinin tespiti ile ilgili olan bu kontrol, 1940'larda istatistiksel yntemlerin kullanlmas ekline dnmtr. Kalite kontrol, 1950'li yllarda bir kiinin veya bir ekibin sorumluluuna braklmtr. Yllara gre kalitenin geliimine bakld zaman Japonya'nn bu konuda 2. Dnya Sava'ndan sonra Bat lkelerini geride brakan bir gelime kaydettii grlmektedir. Amerika'da statistiksel Kalite Kontrol nce Deming sonra da Juran tarafndan tantlmtr. Bu dnemde Japonya gibi baz Uzakdou lkeleri G.Kore, Tayvan, Singapur byk gelimeler gstermilerdir. 1970'li yllarda Deming ve ve Juran, rgtlere para, zaman ve kalite olmak zere boyutlu dnce olana salamlardr. 1980'li yllara gelindiinde sadece maliyet unsurunun dikkate alnmas yetersiz kalm, kalite anlay rekabette n plana gemeye
balamtr.(Taner ve Kaya, 2005) Son yllarda zellikle teknolojinin gelimesi ile yenilenmi olan kalite terimi, mteri isteklerinin talep ettii en uygun artlarla salanmas olarak tanmlanmtr. Bunun sonucunda da mteri isteinin temini tek bana bir kriter olmaktan km, mteri Tatmini denen yeni bir kriter, yeni bir tanm ortaya konulmutur. Ayrca gnmzde mteri terimi de gelimi ve iki tip mteri temel olarak belirlenmitir. Bunlardan ilki eskiden beri de bilinen nihai mteridir. kinci olarak tanmlanan ve yeni gelimekte olan mteri tipi ise, proseste birbirini takip eden departman yada kii olarak aklanmaktadr. Kalite tanmnn tarih iinde geirdii evreler incelendiinde u ana balklar ortaya kar; 1. 2. 3. 4. rn ynlendirmesi sistem ynlendirmesi proses ynlendirmesi mteri ynlendirmesi
13
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
1. rn ynlendirmesi: klasik kalite kontrol dediimiz; ret-%100 kontrol et- hatay bul-ayklama sonras kaliteli, salam mal mteriye sun prensibidir. lkemizde de hala yaygn olarak kullanlan bu sistem retici firmaya kontrol maliyeti, hatal para retme maliyeti, tashih maliyeti vs. gibi byk maliyetler getirmektedir. Bunlarn yan sra hatal retimin tketiciye sunulmas olasl bu sistemin en byk dezavantajdr. 2. Sistem ynlendirmesi; rn ynlendirmesinden sonra kullanlmaya balanan ve imalat srasnda kontrol hedefleyen frekansl kontrol prensibidir. Bu sistemde, Yan Sanayi Denetimi, Giri Kalite Kontrol, Final Kalite Kontrol ve malat Arasnda Frekansl Kontrol gibi baz kontrol amal sistemler devreye alnr. Bununla belirli noktalara filtreler varsaylarak konulduu hata yapma ihtimalini kstlamak ve ara operasyonlarla kontrol maliyetini drmek hedeflenmektedir. Bu sistemde birka hatal para retildikten sonra, prosesteki hatann bulunarak dzeltilebilmesi mmkn olduundan, rn ynlendirmesi sisteminde gndeme gelen maliyetler azaltlabilmekte ve hatal para orannn drlmesiyle de tketiciye sunulabilecek hatal para yzdesi en aza indirgenebilmektedir. Genellikle bu sistemle alan firmalarda Kalite Gvence ve Kalite Gvenilirlik kavramlarna ve hatta departmanlarna rastlanabilir. 3. Proses ynlendirmesi; tamamen proses ve idarenin kontrol edilmesi, retilen rnn, retim yapann, makine ve insann denetlenmesidir. Bu sistemle beraber klasik kontrol yntemlerinde bulunmayan yeni bir limit, 'kontrol limiti' kavram da ortaya kmaktadr. Burada hedef skarta retmeden, skarta retme sinyalini prosesten erken uyaryla alp skarta retiminin nne gemektir. Ama para ayklamak deil, proses onaylamaktr. Klasik yntemlerde paralar spesifikasyon-resim limiti denen dizayn toleranslarna gre mukayese edilerek kontrol edilmekte, dolaysyla limiti dna kan paralar hurda olmaktadr. Bu yeni sistemde ise, resim toleransndan daha dar olan ve prosesteki deiimlerin istatistik metotlar kullanlarak analizi sonucu hesaplanan Kontrol Limitlerine gre deerlendirme yaplmakta ve bu limitler dndaki parada ikaz olarak deerlendirilmektedir.
14
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
4. Mteri ynlendirmesi: Toplam Kalite Ynetimi de denilen, gnmzde Japonya bata olmak zere btn dnyada hzla yaylarak uygulanan, kk 2. Dnya Sava sonlarnda Deming' e dayanan, Japonlar tarafndan bulunan ve yine ilk olarak onlar tarafndan uygulanan, bu nedenle de Japon Mucizesi olarak da adlandrlan bir sistemdir. Proses oryantasyonundan en byk fark, mterinin ve mteri anlaynn sisteme direk katlmasdr. Ama mterinin isteini ona en uygun ekilde salamaktr. (Kken, 2003) Kalitenin Tarihsel Geliimi izelge 3.2.de gsterilmitir.
izelge 3.2. Kalitenin Tarihsel Geliimi Muayene Kalite Kontrol Kalite Gvencesi
(Kabul Fonksiyonu) - Girdi muayenesi - Proses muayenesi - Final muayenesi - Uygun olmayan malzeme kontrol - Gnlk problemler
(nleme Fonksiyonu) - statistik metotlar - Numune planlar tasarm - Kalibrasyon - Proses yeterlilii - Ekonomik incelemeler ve deneyler
(Gvence Fonksiyonu) - Eitim ve motivasyon - Verilerin analizi - Mteri ikayetleri hata analizi - Pazar kalite aratrmas - Satc kalite gvencesi - Kalite tetkiki - Kalite standartlar - Kalite politikas ve sistem ve ilemleri
3.3.Kalitenin Unsurlar
Bir mamuln kalite dzeyinin nce tasarlanmas ve sonra retimle beraber gereklemesi sz konusu olduuna gre, tm faktrleri iki temel unsur iinde toplamak mmkndr. Biri "dizayn kalitesi", dieri "uygunluk kalitesi" dir. 1.Dizayn Kalitesi Mamuln fiziksel yaps ve performans zellikleri ile beraber tasarlanr.Boyut, arlk, hacim, dayankllk ve benzeri fiziksel nitelikler gibi dizayn kalitesi llerle belirlenir. ki mamuln ayn fonksiyonu gren kalite spesifikasyonlar arasndaki fark onlarn dizayn kaliteleri arasndaki fark gsterir.Bir mamul iin en uygun dizayn kalitesinin saptanmas, kalitenin tketici asndan deeri ile reticiye olan
15
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
maliyeti arasnda optimum noktann bulunmas prosesidir.ekil 3.1.'de grlen diyagramda en uygun dizayn kalitesinin nasl saptanaca grlmektedir.
Kalite Deeri
YTL A B Kalite Dzeyi C
ekil-3.1. En Uygun Dizayn Dzeyinin Saptanmas (Ko,2000)
Kalitenin deeri erisi tketicinin kaliteye verdii deeri, dier bir deyile demeye hazr olduu paray gsterir.Bu erinin eiminin giderek azalmas doal bir tketici davran sonucudur. Gerekten balangta tketici daha kaliteli mala daha fazla para demeye hazrdr. Fakat kalite dzeyi, gereksinmesinin stne ktnda ayn istei gstermez.Dolays ile onun nazarnda kalitenin deeri giderek der. rnein, bir ayakkabnn 1 veya 2 yl dayankl olmas karlnda fiyat farkna katlanlr.Fakat dayankllk sresi uzadka artan fiyat deyecek tketici says hzla azalr. Kalitenin reticiye maliyeti tersine bir gelime gsterir. Kalite dzeyi ykseldike maliyetler nce yava soma byk bir hzla artar. Maliyet erisinin birden diklemeye balamas teknolojik olanaklarn zorland anlamna gelir. Belirli bir kalite dzeyi iin iki eri arasndaki ordinat fark reticinin karn (yalnz kalite asndan) gsterir. Farklardan oluan kar erisi B noktasnda maksimum olmaktadr.Dolays ile retici asndan mamul iin en uygun dizayn kalitesi bu noktadadr.
16
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
2.Uygunluk Kalitesi: Dizayn kalitesi ile belirlenen spesifikasyonlara retim esnasnda uyma derecesidir.Belirli bir uygunluk kalitesinin gerekletirilmesinde eitli maliyetlerin dengelenmesine allr. Uygunluk kalitesinin ls bozuk mal yzdesi
olabilir.Kalite Kontrol etkinlii arttka, yani tasarlanan kalite spesifikasyonlanna uyan para yzdesi ykseldike (veya hatal para oran azaldka) bozuk mallarn ortaya kard malzeme ve iilik kayplar ile tamir masraflar ve mteri ikayetleri hzla azalr.Buna karlk lme, deerleme ve koruma faaliyetlerinin younluu arttndan bunlarn maliyetleri giderek ykselir.Koruma maliyeti, bozuk maln retimine meydan brakmamak amac ile nceden alnan nlemler iin yaplan masraflardan oluur.i eitimi, tamir - bakm, dizayn kontrol gibi masraflar koruma maliyeti niteliindedir.ekil 3.2.'de grlen grafikten anlalaca zere, kontroln etkinlii arttka yani bozuk mal yzdesi azaldka farkl deiim gsteren iki maliyet erisi bir noktada kesiir. Bu noktann apsisi toplam maliyetin minimum deeri ald uygunluk kalitesidir.
Toplam Maliyet Bozuk Mal Maliyeti
YTL
Min.Maliyetli Uygunluk Kalitesi
Kontroln Etkinlii ekil 3.2. Uygunluk Kalitesini Etkileyen Maliyet Unsurlar ve Optimum Uygunluk Derecesinin Saptanmas (Ko,2000)
17
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
Bir mamul iin en uygun dizayn ve uygunluk kalitesinin saptanmas bir seim sorunudur.Bu seimin doru yaplabilmesi hi kukusuz ayrntl bir aratrma ile eitli seeneklerin ortaya karlmasna baldr.Dier taraftan gerek bir problem zerinde alldnda, maliyet ve deer erilerinin srekli ve net biimde elde edilemeyecei unutulmamaldr.Bununla beraber bu erilerdeki trende uyan ve 5 - 8 noktadan oluan kmeler karar vermek iin yeterli saylabilir. Dizayn ve uygunluk kalitelerinin saptanmasnda iki noktadan harekete geilmelidir: 1- Tketicinin istekleri, 2- Teknolojik olanaklar. Tketicinin mamulden nasl bir kalite bekledii ve bunun iin ne kader para deyebilecei ayrntl tketici aratrmalar ile ortaya karlabilir. Teknolojik olanaklar ise, eldeki malzeme, makina, igc ve teknik bilgi (know - how) potansiyelinin gereki bir deerlemesi sonunda belirlenir. (Ko,2000)
3.4. Kalite Maliyetleri
Kalitedeki gelime ve deimeyi gsteren en iyi kstas, kalite maliyetleridir. Baka deyile, kuruluun kalite hedeflerine ulap ulamadnn somut lsn elde etmek iin kalite maliyetlerinin hem tutar ve hem de miktar olarak bilinmesi gerekir. letmeler iin maliyetli olan kaliteli mal ve hizmet retmek deil, kalitesiz ya da dk kaliteli mal ve hizmet retmektir. (abuk,2005) Mteri istekleri ile retim maliyetleri arasnda denge kurulmaldr. rn sat fiyat, mterinin alm gcnn zerine kyorsa, baz isteklerinden vazgeebilir, daha dk fiyat iin daha az kaliteye raz olur. retici ise kendi firmasn korumak zorundadr. Maksimum kar edebilecei kalite dzeyini dnmelidir. (Kaya,2000) Verimli, etkin ve tketicilerin ihtiyalarn karlayabilme zelliklerine sahip mal ve hizmetlerin retilmesini salamak veya kaliteyi retmek amacyla yaplan yatrmlar nedeniyle maruz kalnan giderler, kalite maliyetlerini oluturmaktadr. (abuk,2005)
18
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
Kalite maliyeti, nleme maliyetleri, kontrol maliyetleri, hata maliyetleri ve hata sonular maliyetlerinin birleiminden oluur. 1. nleme Maliyetleri: retim tasarm maliyetleri, kontrol planlama giderleri, kalite blm personel giderleri, lm ve kontrol aralar giderleri, eleman eitimi giderleri, vb gibi giderlerden oluur.(Kaya, 2000) Bu maliyetler tasarm, uygulama ve toplam kalite ynetimi sisteminin devam ile ilikilidir. nleme maliyetleri gerek uygulamalardan nce planlanr ve bu maliyetlere gerek uygulamalardan nce maruz kalnr. Dier bir ifadeyle nleme maliyetleri, mal ya da hizmetlerin tketici isteklerine uygunsuzluunu nlemek iin iin banda yaplan n almalar ve tasarlanm tm faaliyetlerin giderleridir. (abuk,2005) 2.Deerlendirme Maliyetleri: Mal giri kontrolleri, retimde ara kontroller, son kontroller, kabul kontrolleri, bu aamalarda kullanlan aralarn giderleri, vb gibi giderlerin birleiminden oluur. (Kaya, 2000) stenilen kalitenin gerekletirilmesini salamak amacyla, kalite
zelliklerinin lm ve kontrolleriyle ilgili giderlerdir. Yani, deerlendirme maliyetleri kalite ihtiyalarnn tasarm aamasnda yaplan kaliteye uygunluk derecesini garantiye alma amac iin mamul ncesi girdilerin kontrol, test edilmesi, muayenesi, yeniden gzden geirme ve deerleme almalar faaliyetleri iin yaplan giderleri ihtiva eder. Deerlemenin ne zaman, ne ekilde ve hangi noktada yaplaca, aksaklklarn olumasna meydan verilmemesinin salayaca kazan ile yaplan deerleme almalar nedeniyle meydana gelen giderlere baldr. En iyi ekilde lme ve deerlemenin salanamamas halinde, deerleme maliyetleri daima fazla olacaktr. (abuk,2005) 3.Hata Maliyetleri Ve Hata Sonular Maliyetleri: letme ii ve iletme d olmak zere iki grupta incelenir; Baarszlk Maliyetleri: Bu maliyetler tasarlanan kalite standartlarna ulamak iin ile ilgili baarszlklar olutuunda meydana gelir ve mteriye ulamadan nce ortaya kar. (abuk,2005) Defoluya, ikinci kaliteye ayrlan, tamir gerektiren rnlerin giderleri ve bu rnleri dzeltmek iin harcananlar iletme i hata maliyetleridir. (Kaya, 2000)
19
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
D Baarszlk Maliyetleri: Bu maliyetler tasarlanan kalite standartlarna ularken, rn ya da servislerde baarszlklar olduunda ortaya kar fakat mteriye ulamadan nce ortaya kmaz. (abuk,2005)
3.5. Kalite Kontrol Kavram ve Anlam
Kaliteyi korumak, gelitirmek ve retimi en dk maliyetle gerekletirmek amacyla retim ncesi, retim aamas ve retim sonras srelerde uygulanan ilemlerin toplamna Kalite Kontrol denir. (Ko,2000)
Kalite kontrol, retim sistemi ierisinde (pazardaki tketici isteklerinin belirlenmesinden sonras hizmetlere kadar) kalite hedeflerine erimek iin srdrlen tm faaliyetlerde eitli gruplarn faaliyetlerinin en ekonomik dzeyde ve mterilerin ihtiyalarnn tam tatminine ynelik olarak sistematik bir btn oluturacak ekilde btnletirmesidir.(Eriki,1999)
3.6. Kalite Kontroln Geliimi
lm andan nce tm kalite tayinleri genel bir doallktayd ve hepsi bir i ilikisinde pazarlk noktasyd.Boyut,grn veya rnn baka bir karakteristii rn oluturan retici tarafndan belirlenmekteydi.Bunlar genellikle baz fiziksel deerlere dayanmaktayd.rnein,bir terzi mteriyi model olarak kullanarak elbiseyi retmekteydi.Standardize lmlerin ilki yaklak 5000 yl nce Msrllar tarafndan yaplmtr, ki bu piramitlerin diklikleri ilk dorusal standart boyut olarak kabul edilmitir.Ayn ada Msrllar kareler iin yatay dzeyler ve dikey ksmlar iin standart aratrmalar gelitirmilerdir.2000 yl daha sonra Msrllar, Yunanllar ve Romallar ticaretlerinde kullandklar emel lmleri standart olarak
gelitirmilerdir.Bylece sylenebilir ki kalite kontrolnde ilk giriim bu ada ortaya kmtr.Bir ok karakteristik kantitatif lmlere konu olmutur. retim metodu, bireysel hnerlerin kullanm ve temel aletlerin kullanm ile 1600'lerin bana kadar srmtr.
20
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
Bu tarihten sonra insan becerisini geride brakan makinelerin kullanm balamtr. 1800'lere kadar rnn kalitesi reticinin hnerine dayanmtr. Birok lm ekli tek paralar iin devam etmitir. Bu a tm retime birden fazla kiinin katld ve ilemin efinin veya sahibinin kaliteyi deerlendirdii bir dnemdir. Deiebilen paralara ilk ihtiya Amerikan i Sava srasnda birok askeri blmn kitle retimini gerektirdiinde ortaya kmtr. Demirba eyalarn ve aralarn kullanm bugnk kitle retim tekniinin ilk admyd. Fakat bu devirde yine retici veya satc kitleden sorumluydu. 1800'lerin sonuna doru byk irketler ve iletmeler ekillenmeye baladnda
aratrmaclarn kullanm sz konusu hale gelmitir. Bu kalite standardn belirli bir alanda tutmutur.Bu dnemde incelemeciler daha ok endstriyel iletmelerde hkmet tarafndan kullanlmtr. ncelemecilerin grevlerinin sorumluluu I. Dnya Sava sonunda bymtr ve hkmet aratrmaclar artmtr. zellikle sava dneminde bozuk rn yaamsal bir nem tamaktayd. Patlamayan el bombas, dayanksz zrh, ska bozulan aralar, personel kayb, giderek de savan kayb demekti. Bylece nezaretinin kalite sorumluluu devam etmekle birlikte bir nihai ya da son kontrol uygulamas getirildi. Bu uygulamada rnler retildikten sonra iletmeden kmadan nce son bir kontrolden geirilmekte, hatal bulunanlarn evki kesinlikle durdurulmaktadr. Hemen tahmin edildii gibi bu uygulama olaanst pahal bir uygulama idi. %40'lara, %60'lara ulaan red oranlar rn maliyetini 2-3 kat arttrmaktayd. Pazarlamaclar da bir yandan "ucuz rn alacak kadar zengin deilim" slogan ile bozuk rn maliyetlerini tketiciye yklyorlard. Sava yllarnda istatistiksel metotlarla alan, kalite kontrol kullanan iyerlerinde hurda ve tekrar ilemenin azalmas, kalitenin iyiletirilmesi dolays ile para bakmndan ok byk tasarruflara yol amas bu metotlar kullanmayan iletmeler iin de gz nne alnmas gereken nemli bir konu oldu. Ve sava sonrasnda hemen hemen btn iyerleri bunun tatbikatn aratrmaya koyuldular. zellikle II. Dnya Sava srasnda hayati nemi fark edilen kaliteli retim ve hizmet anlaynn, bunu ncelikle benimseyen, Japon toplumuna ve ekonomisine salad mucizevi katklar, aadaki grafik incelendiinde daha da belirgin ekilde ortaya kmaktadr.
21
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
1960'l yllardan balayarak da tm kalite kontrol yaklamnn gelimeye baladn grmekteyiz. Bu olaylar bir zaman eksenine tarsak daha net grebiliriz. Bu gelimelerin, organizasyonel mevkiler asndan aklanmasn aadaki gibi yapabiliriz. Kalitenin ii yapan tarafndan kontrol. Bu usul 19. yzyln sonuna kadar devam etmi olan kalite kontrol eklidir. Bu devirde bir mamuln imalinden bir veya en fazla birka ii sorumlu idi. Bu durumda her iinin kendi yapt iin kaliteli olmas iin gayret etmesi ile btn iin kalitesi kontrol altna alnm oluyordu. 1900'lerin ilk yllarnda formenler kalite kontrol ile megul olmaya balamlardr. Formenler ayn ii yapan eitli iilere nezaret etmektedir. Kaliteden de formen mesuldr. I.Dnya Sava imalat sistemlerinde deiiklik yapmtr. Kompleks sistemler ii saysn arttrnca formenlerden ayr olarak muayeneciler ortaya kmtr. II.Dnya Sava ktle imalatn dourunca %100 muayene metotlar artk byk mahsurlar ortaya karmaya balamtr.Bu devirde istatistik metotlar kalite kontrolnde byk deimeler yapmtr. Ancak kalite kontrol tam bir ynetim teknii olmamtr. Bundan sonra tm kalite kontrol ortaya kmtr. Kalite kontrol bir tekilat tarafndan yaplan imalat ve hizmetlerin, mteriyi tamamen tatmin etmek art ile, en ekonomik seviyede olmas iin tekilatn muhtelif gruplar tarafndan gsterilen gayretleri belirli bir kaliteye ulamak, bunu muhafaza etmek ve gelitirmek zere bir btn halinde birletiren etkili bir sistemdir. Bundan sonra tm kalite kontrol ortaya kmtr. Kalite kontrol bir tekilat tarafndan yaplan imalat ve hizmetlerin, mteriyi tamamen tatmin etmek art ile, en ekonomik seviyede olmas iin tekilatn muhtelif gruplar tarafndan gsterilen gayretleri belirli bir kaliteye ulamak, bunu muhafaza etmek ve gelitirmek zere bir btn halinde birletiren etkili bir sistemdir.(ztrk, 2007) 3.7. Kalite Kontroln Amalar Bir kalite kontrol sisteminin temel amac, retimde kalitesizlii nlemektir. nk endstri, geri alamayaca bir gidere yol amas nedeniyle, kalitesiz rnler elde etmek amac iin kurulmamtr. Endstri bu konuda hibir nlem almaz ve bozuk rnleri piyasaya srerse, prestij kayb ve satlarnn azalmasndan dolay
22
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
byk bir kaypla karlaabilir. koordinasyonu ve etkinliinin arttrlmas sorumluluu kalite kontrol departmanna ait olmaldr. Kalite kontroln temel amacna bal baz alt balklardan sz, edilebilir. blmnde grev ve sorumluluk datmn belirgin hale getirmek ve bylece temel amacn gereklemesini kolaylatrmak iin ayr ayr hedef olarak seilebilen alt amalar yle sralanabilir: Mamul dizaynnn gelitirilmesi, Mamul kalite dzeyinin ykseltilmesi Daha ucuz ve kolay ilenebilir malzeme aratrlmas, letme maliyetlerinin azaltlmas, Iskarta, iilik ve malzeme kayplarnn azaltlmas, retim hattndaki darboazlarn giderilmesi, Personel moralinin ykseltilmesi, Mteri ikayetlerinin azaltlmas, Rakiplere kar firma prestijinin arttrlmas, i-iveren ilikilerinde olumlu gelime salanmas. Bu alt amalardan bazlarnn retim, sat, personel gibi dier departmanlardan biri iin temel ama olabilecei aka grlmektedir. Fakat iletme organizasyonunda departmanlarn amalar arasnda olumlu ynde giriimler veya elikiler bulunmas bir lye kadar doaldr. Gnmzdeki anlaya uygun bir kalite kontrol sisteminin ilk kez oluturulmaya baland bir iletmede yukardaki amalardan bazlarna ncelik verilmesi zorunludur. Kurulu ve adapte olma glkleri gz nne alnarak balangta sadece birka amacn gereklemesine arlk vermek yerinde bir politika olur. lk yllarda olumlu gelimeler kaydedildii takdirde amalarn kapsam kolaylkla geniletilebilir. Aslnda amalar arasnda bamllk vardr. Dolays ile birisinde salanacak baarnn dierlerini de olumlu ynde etkilemesi doal saylmaldr. (ztrk, 2007)
23
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
3.8. Proses Kavram Proses, yerine getirilmesi gereken bir grevin uygulanmasna ynelik, her aamas farkl ilemler ieren, birbirine bal ilemlerin, birbirinden etkilenen aamalar halinde olan bir ilemler btndr. Dar anlamda, bir imalat tipi olarak proses, malzeme, igc ve enerjinin oluturduu girdilerin tesis, donanm ve kolaylklar yardmyla tabi olduu ilemler kmesi eklinde tanmlanabilir (Buluklu,2006) Genel olarak proses, bir grevin yerine getirilmesine ynelik, birbiriyle etkileimli ilemler btndr eklinde tanmlanabilir. Dier bir yaklama gre ardk ilemler serisi olarak tanmlanmaktadr .(Kken, 2003)
3.9. Prosesin Temel Unsurlar
Tedarikiler: Prosesin girdilerinin bir veya birkan temin eden kii ve/veya kurululardr. Tedarikiler organizasyon iinden veya dndan olabilir. Girdiler: Girdiler, prosesin dnm salamada kulland unsurlardr. Proseslerde 3 eit girdi gzlenebilir. 1. Fiziksel girdiler (rn: hammadde,malzeme , makina), 2.Destek (rn: personelin eitimi), 3.Bilgi (rn: Mteri beklentileri) ktlar: Prosesin herbir ilemi bir tr kt retir. ktlarn, bir prosesin dnm salayarak rettii unsurlardr. Mteriler: Mteriler proses ktlarn alan noktalardr. Proses performans ltleri: Prosesin mteri ihtiya ve beklentilerini karlama derecesini lmeye yarayan gstergelerdir. Mteri ihtiya ve beklentileri: Proses kts olan rn ve hizmetler konusunda mteri tarafndan veya mteri adna tanmlanm zelliklerdir. Proses aktiviteleri: Proses girdilerini, ktlara dntren proses ierisinde yer alan faaliyetlerdir. (Grszl) Prosesin temel unsurlar ekil 3.3.de gsterilmitir.
24
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
ekil 3.3. Prosesin Temel Unsurlar (www.turkticaretrehberi.com/Modul=BilgiBankasiDetay)
3.10. Proses Kontrol
Proses kontrol, bir rn veya prosese ait karakteristiklerin deikenlii, nceden saptanm amalara, hedeflere veya standartlara gre, izin verilebilir snrlar ierisinde tutmak amacyla gzleme, derleme, analiz etme, dzenleme ve srdrme almalarm ieren dinamik bir yntemler btndr eklinde tanmlanabilir. Deikenler daha genel bir ifade ile iki blmde incelenebilir. Birincisi baml deikenlerdir ki bunlar nihai rnn kalite karakteristikleridir. kincisi ise bamsz deikenlerdir ve bunlarda nihai rnn kalitesini etkileyen rn ve prosesteki kontrol edilebilen ve edilemeyen deikenlerdir.
1. Bamsz deikenler 1.1 Kontrol edilemeyen deikenler -Hammadde -Deiken koullar -Donanm koullar -Ekonomik faktrler
25
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
1.2. Kontrol edilebilir deikenler -Temel kontrol deikenleri -Deitirilmi kontrol deikenleri 2. Baml deikenler 2. 1. Performans deikenleri -Ekonomik deikenler -Kstl deikenler -Fiziksel deikenler -Ynetimsel deikenler -Kalite deikenleri 2.2. Ara deikenler kinci unsur, sz konusu karakteristiklerin deikenliidir. Srekli olarak var olan bu kavram tm yaayan sistemlerin yapsal zelliklerinden biridir. Deikenlik, bir referans noktas veya aral ile karlatrldnda sapmalar ortaya kar. Prosesin kontrol, bu sapmalarn dalm ve derecesine gre yaplr. nc unsur ise, sapmalarn izin verilebilir snrlar iinde tutulmasdr. Tolerans kavramyla aklanan bu unsur, nihai rnn kalite karakteristiklerini istenen seviyede tutmak koulu ile proses karakteristiklerinin deikenlik snrlarn belirler.(Kken,2003) Toleransn beklenenden dar veya geni olmas halinde, bir yandan deikenlik dalmnn tesadfi olup olmadn belirlemede zorluk karken dier yandan bunun sonucunda rnn kendisinden beklenen performans salayamama gibi durumlarla karlalabilmektedir. zellikle toleransn dar olmas, gerekenden daha byk bir maliyete neden olmaktadr. Proses kontroln temel amac, uygun toleranslarla proses deikenliinin istenen aralkta tutulabilmesidir. Bir kontrol sisteminin elemanlar; amalar, lmler, standartlar,
karlatrma, analiz, dzeltici kararlar ve dsal bozucular olarak belirlenebilir. Gerek elemanlar arasndaki bilgi ak gerekse geri-besleme bilgisi ak bu evrimin snrlarn ve yrngesini belirler. (Kken,2003) Kontrol Sistemi Elemanlarnn evrimi ekil 3.4de gsterilmitir.
26
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
ekil 3.4.Kontrol Sistemi Elemanlarnn evrimi (Buluklu,2006) statistik ve tecrbeye dayal tekniklerin yan sra matematik programlama ve bilgisayarla proses kontrol teknikleri de kullanlmaktadr ve izelge 3.3de daha sistematik olarak gsterilmitir ve proses endstrilerinde kullanlabilecek niteliktedir.
izelge 3.3.Proses Kontrol Teknikleri (Kken,2003)

Sezgisel teknikler zelliklerin grnm Muayenes Gantt emalar Sezgisel hat dengeleme teknikleri Dar-limit tolerans statistiksel teknikler Periyodik muayene Kabul rneklernesi Proses kontrol diyagramlar( zellikler ve deikenler iin) Regresyon analizi Optimizasyon teknikleri matematik programlama teknikleri tek amal teknikler ok amal teknikler hedef programlama ve otomatik kontrol teknikleri hat dengeleme teknikleri
Ayn zamanda bir prosesin kontrol 4 admda incelenir. Bunlar lme ilemi, standartlatrma, optimum standarda karar verme ve bu standartlar kontrol etmek eklinde tanmlanr. Bir proseste kontrol fonksiyon almalar izelge 3.4.de verilmitir.
27
3. KALTE ve PROSES
Gncel Anda BEK
izelge 3.4. Kontrol Fonksiyon Ynetimi (Buluklu,2006)
1. ADIM 2. ADIM
LME LEM STANDART
Kontrol Edilecek Faktrn lm Prosesin kontrol altnda olup olmadna karar vermek iin istatistiksel analiz kullanm
OPTMUM STANDARDA 3. ADIM KARAR VERMEK STANDARTLARIN 4. ADIM KONTROL
Optimum seeneklerinin ve alternatif metotlarnn analizi ve deerlendirilmesi Prosesin standart halde altna dair standart dzenden ne zaman saptn belirlemek iin prosedr ayarlar
izelge 3.4.n analizi yledir; 1. Adm- lme: Bir lm yaplamazsa, herhangi bir prosesi kontrol etmek mmkn deildir. Bylece balangta nce, kalitenin lm, kalite kontrol iin ayarlanmak zorundadr. 2. Adm- Standart: Proses iin standard ayarlama olduka nemlidir ve istatistiksel teoriyi kullanmadan bu standard elde etmek mmkn olmamaktadr. 3. Adm- Optimum Standarda Karar Vermek: Prosesin standartlarnda olduuna karar verdikten sonra "Optimum alma artlar m, en iyi proses mi?" sorusu sorulmaktadr. Problem, gelimi prosesin deiken metotlarnn ayrntl
incelemesini ve bir ok olaylarda retimin alternatif metotlarnn ekonomik ynlerini iermektedir. 4. Adm- Standartlarn Kontrol: Kontrol fonksiyonun son adm, genellikle kontrol grafikleriyle gerekletirilmektedir.
28
4.STATSTKSEL PROSES KONTROL
Gncel Anda BEK
4. STATSTKSEL PROSES KONTROL VE TEKNKLER 4.1. statistiksel Proses Kontroln Tanm ve Amac
statistik kavram, bir ok anlamda kullanlmakla birlikte bilimsel bir disiplin olarak genel bir tanm yaplabilir. Buna gre, istatistik, belirli bir konuya ilikin toplanan verilerin, dzenlenmesi, analiz edilmesi ve elde edilen bulgularn yorumlanmasn ieren bir bilimdir.(Ural ve Kl, 2005) Gzlemlere dayanan yorumlardaki belirsizliin deerlendirilebilmesi iin gelitirilen ve uygulanan yntemler ve kurallar bilimi olan istatistik, bir baka ifadeyle, doal olaylarn veya insan tarafndan oluturulan olaylarn sonucu olarak elde edilen saysal verilerin analizi olarak da tanmlanabilir.(Buluklu,2006) statistiksel Proses Kontrol ise verilerin topland, organize edildii, analiz edildii, yorumland ve bylece bir prosesin mevcut kalite seviyesinin korunduu veya daha yksek bir kalite seviyesine gelitii bir ilemler dizisidir.(Smith, 2004) zerinde allan konu ile ilgili saysal verilerin, doru olarak toplanmas, zetlenmesi konuyu tantacak ekilde ilenmesi, bilinen faktrlere gre analizi, baka verilerle ilikilerinin tespiti ile sonularn yorumlanmas ve genelletirilmesi iin yaplan btn ilemler" istatiksel metodlar" olarak bilinir.(Eriki,1999) statistiki bir almann bir ok aamas vardr bunlar; Yntemsel olan ilk aama, zerinde allacak olan istatistik birimleri
(zellik, ad vb) tanmlamaktr. Teknik olan ikinci aama, verileri toplamaktr (rnekleme, lm, anket yoluyla sorgulama vb), nc aamada verileri, tm bilgiyi ieren tablo, eri veya diyagram eklinde vermektir. Daha sonra hesaplanan bu parametrelerin yardm ile gzlemler bir modele
ya da istatistik bir dalma (binom, normal, vb) uyarlanmaya allmaktadr. Sonu olarak; birok zelliin belirlenmesi durumunda, aralarnda iliki olup
olmad aratrlmaktadr.(Buluklu,2006)
29
Gncel Anda BEK
Bir problemin zme sreci, belirli basamaklar erevesinde belirli aralarla gereklemektedir. izelge 4.1. Problem zme Basamaklar(Ekiz,2003)
SIRA BASAMAKLAR NO 1 2
ARALAR
Problemin Belirlenmesi Mevcut durumun aratrlmas ve tam olarak anlalmas Problemin daha kk paralara ayrlmas ve toplanacak veri trnn belirlenmesi Veri toplama
Beyin Frtnas Proses Ak emas Sebep-Sonu Diyagram,Yaknlk Diyagram,liki Diyagram Kontrol izelgeleri ve lm Sistemleri Pareto, Histogram, alma Diyagram,Salma Diyagram,Tanmlayc statistik Teknikleri
Verinin analizi
Eer analiz sonucunda bir zme ulalmas drdnc basamaa dnerek yeni Ynetim Karar durumun kontrol edilmesi eer zme ulalmamsa yedinci bir sonraki basamaa geilir. Deneysel Tasarm, Sistematik Mevcut Durumun Aratrlmas Diyagram, Proses Karar basamandan balanarak Program Tablosu, Matris basamaklarn tekrarlanmas Diyagram, Matris Veri Analiz Diyagram Eer yeterli iyiletirmenin saland dnlyorsa Kontrol Grafikleri prosesin gidiatnn tespit edilmesi PK analizini ofisten atlyeye tamak prosesteki deimeleri mmkn
olduu kadar abuk yakalamay ve yant vermeyi salar, bylece artan verimlilik ve azalan skarta oranlar sayesinde zaman ve paradan tasarruf eder.(Kken,2003)
30
Gncel Anda BEK
statistiksel Proses Kontrolnn amac; Prosesin olaan biimde devam edip etmediinin istatistiksel yntemlerle kontrol, olaand bir durum varsa bunun saptanmas ve nedenlerinin belirlenerek ortadan kaldrlmas; bylece verimliliin artmas, Proses karakteristiklerindeki deikenliin sistematik olarak azaltlmas ve sonuta proses performansnn gelitirilmesidir.(ztrk,2007) statistiksel proses kontrol teknikleri satn alnan malzemelerdeki,
metotlardaki, proseslerdeki, makinelerdeki, rnlerdeki ve insan faktrlerindeki deimeleri kontrol altna almak niceliksel ve niteliksel zelliklerini lmek amacyla saysal veriler kullanarak sonulara ulamay hedeflemektedir.
(Kken,2003) statistiksel Tekniklerin kullanlmasndan nce verilerin doru olarak toplanmas gerekmektedir. Gerek verilere dayanmayan fikirler ve kiisel grler kalitenin gelitirilmesinde bir balang noktas olarak kullanlamaz. Balca veri eitleri unlardr: 1. 2. 3. 4. lerek: Uzunluk,scaklk ve k verimi gibi Sayarak: retilen ampul adedi, bozuk olarak reddedilen parti adedi Sralayarak: Flenc makinesi birinci, ikinci v.s. pozisyonlar Okuyarak: Skor, notlar ve raporlar v.s.
Verileri toplarken aadaki zellikler dikkate alnmaldr. Veriler incelenen durumu gereki bir tarzda yanstmal, veriler tarafsz olmal ve yorum katlmamaldr. Verilerin yeterli olup olmad incelenmelidir. Veriler gerekleri aa karacak ekilde toplanmal ve zetlenmelidir. yntemlerin uygulanabilmesi iin saysal verilere ihtiya
statistik
vardr.(ztrk,2007)
31
Gncel Anda BEK
4.2.statistiksel Proses Kontrol Yntemleri statistiksel
proses
kontrol
uygulamalarnda
elde
edilen
ham
verilerin
yorumlanmasn kolaylatrmak iin kullanlan bir ok teknik vardr. Bunlar; Ak emalar Hareket emalar Sebep-Etki Diyagramlar (Balk-Kl Diyagram) Pareto emalar ve Analizi Histogram Shewhart Kontrol emalar X-bar ve Aralk X-bar ve Sigma Hareketli Ortalama ve Aralk X ve Hareketli Aralk EWMA CUSUM P-emas NP-emas C-emas U-emas Proses Yetenek almalar rneklem Kabul Planlar Salm Diyagramlar
Yukarda tanmlanm olan rnekler her proses iin kullanlmak zorunda deildir. PK kelimesi kullanclar ve muhtemel kullanclar arasnda farkl anlamlara gelmesine karn hepsi PK'nn imalat srelerinin kontroln
kolaylatrmak iin kullanlabilen istatistiksel tekniklerin bir toplam olduu konusunda hem fikirdir. Bununla birlikte hangi ara ve tekniklerin PK iin kullanlmas gerektii konusunda hem fikir deillerdir. PK'nn bir ok kullancs ve
32
Gncel Anda BEK
danmanlar 7 temel teknik nermektedirler. Bu 7 temel teknik shikawa tarafndan nerilen kalite geliimi iin 7 zorunlu ara listesinden alnmtr. Temel statistik Teknikleri 1. etele Diyagram 2. Histogram 3. Pareto analizi 4. Sebep-etki diyagram 5. Gruplandrma 6. Dalma diyagram 7. Kontrol grafikleri Orta derecede statistik Yntemler 1.rnekleme aratrmalar teorisi 2. statistiksel rnekleme muayenesi 3.statistiksel tahmin ve testler 4.Duyarllk testi kullanm yntemleri 5. Tasarlanm deney yntemleri Bu yntemler genel olarak mhendis ve kalite kontrol gelitirme blm grevlilerince uygulanmaktadr. Bunlarn iinde en ok kullanlan rnekleme ile ilgili istatistik yntemlerdir. leri Derecede statistik Yntemler 1.Tasarlanm deneyin gelimi yntemleri 2. ok deikenli analiz teknikleri 3. eitli yneylem aratrmas yntemleri leri derecede istatistiksel yntemlerin kullanm iin hazrlanm bilgisayar paket programlar vardr. Ancak bilgisayar yardmyla iletmenin kalite sorunlarna ileri dzeyde zmler retebilmektedir. Mhendis ve teknisyenler tarafndan karmak proses ve kalite analizlerinde kullanlr. (ztrk,2007)
33
Gncel Anda BEK
4.2.1.etele Diyagram
Veri toplama aralarndan biri olan etele diyagram bir prosesin iyiletirilmesinde olaslklar elemede yardmc olma potansiyeline sahiptir. etele diyagramlarna kayt formlar da denir. Ama her hangi bir konuda muayene ve test verilerinin kaydedilmesidir. Veri toplamak amacyla eitli kayt formlar iletmelerde yaygn olarak kullanlr etele diyagram kullanm iin aadaki ekilde bir prosedr izlenmelidir. 1. Veri toplama amacnn ortaya konulmas. 2. Bu amaca uygun olarak toplanacak verilerin saptanmas. 3. Verinin nereden, kim tarafndan ne zaman topland gibi bilgileri ieren amaca uygun bir etele diyagram formunun hazrlanmas. 4.lm yaplmas. 5.Verilerin forma ilenmesi 6.Elde edilen sonularn yorumlanmas. Uygun bir form zerinde etele tutularak kaydedilen veriler dalmn ekli hakknda bize bilgi verirler. Tepe noktalar (mod) says, basklk ve arpklk durumu, u deerlerin varl veya kesiklii durumlarnn olup olmad, spesifikasyonlar (toleranslar) dna tamalarn varl aka grlebilir. Kusurlu rn veya kusur yeri ve nedeni kayd ile kusurlu rn saysnn bilinmesiyle beraber, kusura yol aan sebeplerin kusurlu saylar ile birlikte tutulur Proses kontrol programnn ilk safhasnda hazrlanacak kontrol tablosu, prosesin zelliine gre farkl ekillerde dzenlenebilir. (Kken,2003)
34
Gncel Anda BEK
izelge:4.2. etele Diyagram L KAYIT FORMU Form No: Para Kodu: Para Ad: Nominal: Tolerans: l Birimi: l Aleti: Boyutlar: 80D5124 Dili Pimi 15.0 +0.8 Mm 1/50 Kumpas 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 X X X X X X / X X X / X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 14 16 14 14 14 X / X X X / X X X X X X X X / X X X X X 12 8 7 6 3 56 58 60 62 64 Tarih: Dzenleyen: Dnceler:
X X X X X X X X X X X X X Frekanslar: 4 4 7 11 12
4.2.2.Histogram Histogramlar verilerin grsel olarak incelenmesine ve deerlendirilmesine yarayan grafik aralardr. Veriler belli aralklarla kmelendirilerek elde edilecek ubuk diyagramn incelenmesi ile verilerin genel deikenlikleri ve younlatklar blgeler hakknda fikir sahibi olunur. Kalite gelitirme almalar arasnda en ok kullanlan teknikler arasnda histogramlar gelir.(Gkta,2003)
35
Gncel Anda BEK
Eer bir diyagram histogram eklinde dzenlenmise, o diyagram binlerce rakam ieren her hangi bir diyagramdan daha anlaml olabilmektedir. Histogramn grafiksel ve resimsel doas basit bir say tablosunda zor grnen modellerin fark edilmesine olanak verir. Histogramlar, spesifikasyon ve sonu arasndaki ilikilerin aratrlmasnda normal olmayan verilerin belirlenmesinde malzeme ve deiik verileri snflandrarak retim sreci ierisinde deikenlie neden olan faktrlerin gzden geirilmesinde kullanlmaktadr Histogramlar dalmn bykln, simetri ve asimetri durumunu, eklini, tek veya ift modlu oluu gibi durumlar yanstrlar. Bunlar izlemek suretiyle mevcut veya muhtemel sorunlarn yapsyla ilgili nemli ip ularn elde edebiliriz. Balca tip histogram vardr. Normal dalma benzeyen,saga veya sola yatk histogramlar. Yatk olan histogramlarda veriler belli bir tarafa ylma
gstermektedirler. (Kken,2003)
ekil 4.1.Simetrik Histogram
ekil 4. 2.Saa Asimetrik Histogram
ekil 4. 3. Sola Asimetrik Histogram
36
Gncel Anda BEK
4.2.3.Pareto Diyagram nsanlar genellikle bir ok problemle kar karyadr. Bu doal bir durumdur ve evremizde meydana gelen olaylarn gidiatnn bir sonucudur. Bu gelimeler karsnda ok ynl sorumluluk ve grevlerimizi yerine getirme dncesinden hareketle bu problemleri ayn anda zme eilimi ile ekillenen bir arzuya kaplrz. Ancak doru olan davran ncelikle en nemli, en byk ve maliyeti en yksek problemi zmektir. Pareto diyagramlar byk kazan kayplarna neden olan kk sorunlarn belirlenmesine olanak salar. Bir problemi zmeye karar verdiimizde grrz ki sz konusu problemin bir ok nedeni vardr. Ancak bu nedenlerden bazlar ok nemli bazlar ise anlamszdr (Kken,2003) Kalite gelitirme almalarnda en ok kullanlan tekniklerden biri Pareto Analizi' dir. nl iktisat Pareto aratrmalar srasnda iletmelerde stoklara bal parann % 80' nin, rnlerin sadece % 20' sine ilikin olduunu tespit etmitir. (Gkta,2003) Sebep sonu ilikilerini sistematik bir yaklamla inceleyen Pareto Analizi ksaca u gerei vurgular; Sonularn byk ounluu sadece birka nemli sebepten kaynaklanr; geri kalan birok sebebin sonular zerindeki etkisi azdr. Pareto Analizi'nin ana amac sonularn byk ounluunu oluturan sebepleri, dierlerinden ayrarak iletmenin zaten kstl olan olanaklarnn doru yne odaklanmasn salamaktr.(Ekiz,2003) Pareto diyagram hatalar en nemlisinden itibaren sralayan bir grafik tekniidir. Burada nemli noktalar; hatann tekrarlanma says(frekans), maliyet gibi deikenler olabilir. Ama proses yada rnmz en ok etkileyen hatalarn zerine giderek az aba ile daha fazla iyiletirme salamaktr (Kken,2003) Pareto Analizi iki ekilde kullanlr. Bunlardan biri lmlerelistatistiklere dayal olarak Pareto Diyagram izmek1:ir. Sk olarak kullanld dier bir alan, bir olaya rastlama sonularnn deerlendirilmesidir.(Gkta,2003) Bir Pareto emas oluturulurken aadaki admlar izlenir; 1.Probleme neden olan faktrleri belirlenir, verileri toplanr. Toplanan veriler kontrol formlarnda derlenir. 2.Faktrler sklna gre bykten ke doru sralanr.
37
Gncel Anda BEK
3. Her faktr, bykten ke doru ubuk grafik eklinde izilir. 4.Her faktrn toplam iindeki yzdesini bulunur,km1atifyzde hesaplanr. 5. Sa dikey eksene yzde deerlerini kaydedilir, kmlatif yzde izgisini izilir. (Kken,2003)
45 40 35 Kusurlu Yzdesi 30 25 20 15 10 5 0 1 2 3 4 5
100 90 Kmlatif yzde deerler 80 70 60 50 40 30 20 10 0
ekil 4.4.Pareto Diyagram (Akn,1996) 4.2.4.Sebep-Etki Diyagramlar Neden-sonu diyagram problem zme ve proses gelitirmede alan takmlarn en nde gelen yardmclarndan birisidir. Bu ara, tanmlanan proseslerde sz konusu problemler veya gelitirme frsatlar ngrlen sebepler arasndaki balarn doru ve eksiksiz her problem iin genel sebeplerden yola karak en yakn sebepten en uzaktaki sebebe kadar tm sebeplerin ortaya karlmasn salayarak, proseslerin tm ayrntlarnn sergilenmesine olanak verir. Bylece proseslerin i dnyas sergilenir(Kken,2003) Sebep sonu diyagram bir sonu ile o sonucun domasn salayan potansiyel veya olas nedenler arasndaki ilikiyi gsteren grafiksel kalite kontrol aracdr. (Ekiz,2003) Balk kl ekli ile ortaya kan sebep sonu diyagramnda , yatay eksende dz izgi ile gsterilen omurga ana yapy oluturulur. Omurgann etrafnda balk
38
Gncel Anda BEK
klnn kaburgalar saylabilecek kaynaklar yer alr. Kaynaklardan ise daha sebepler, sebeplerden ise alt sebepler dal eklinde kar. Sonucu oluturabilecek kaynaklar Ishikawa tarafndan ana balklar altnda toplanmtr. Bunlar; Materyal(malzeme) alma metotlar alan Makine ve tehizat lm metotlar'dr. Baka eserlerde bu kaynaklar dnda motivasyon, ynetim, bilgi ve teknoloji de kaynak olarak tanmlanmtr.
ekil 4.5. Balk Kl (Kken,2003) Baarl bir sebep-sonu diyagram hazrlanabilmesi iin aadaki admlar takip edilir . Analiz edilecek problemin yada etkinin tanmlanmas. . Analizi gerekletirecek takmn belirlenmesi. Bu takm nedenleri genellikle beyin frtnas yardmyla belirleyecektir. . Merkez izginin ve sonu kutusunun izilmesi. . Belli bal neden kategorilerinin belirlenmesi ve bunlarn merkez izgisine balanm kutucuklar eklinde izilmesi. . Mmkn nedenlerin belirlenerek drdnc admdaki kategorilerin ierisine
39
Gncel Anda BEK
yerletirilmesi, eer gerekirse yeni kategorilerin oluturulmas. . Probleme en fazla etti ettii dnlen yada etmesi muhtemel olan nedenlerin belirlenmesi amacyla bu nedenlerin nem srasna gre sralanmas. . Dzeltici nlemlerin alnmas. (Kken,2003) 4.2.5.Gruplandrma
Gruplandrma,
belli
kategorilere
ve
zelliklere
gre
bilgilerin
snflandrlmas srecidir.Sorunun kaynan bulmak iin verinin belirli zelliklere gre gruplandrlmasdr. Gruplandrma, sorun zme srecine yardm eder fakat kendi bana sorunlar zemez. Verilerin tamamna bakldnda sorun gayet ak grnr fakat veriler daha kk paralara ayrlmadka gln ne olduunu belirlemek olduka zordur. Gruplandrma, bir sorunu paralara ayrp her paray tek tek inceleme srecidir. Buna bir rnek verecek olursak bir i yerinin blmlerinin birinde ok sayda hata olmakta ise, yaplmas gereken en iyi ey blm iindeki her grubun hata orann ayr ayr incelemektir. Bylece, sorunun blm iinde kk bir alanda tehis edilebilmesi salanm olmaktadr. Belirli malzeme, makina, operatr etkisinin incelenmesi iin kullanlan basit bir istatistiksel proses kontrol
tekniidir(Kken,2003) Gruplandrma yaplrken bileenlere gre zellikler aadaki gibi olabilir
BLEENLER Malzeme-Makine gc alma Koullar Zaman evre-klim
ZELLKLER Marka,retim Yeri,retici,Tip,Model Ya, tecrbe,Yetenek Is,basn,aydnlatma Sabah,gn,vardiya no,yemek ncesi Yamur,kar,nem
ekil 4.6..Bileenleri zellikleri
40
Gncel Anda BEK
4.2.6.Dalm Diyagramlar
Dalma
Diyagramlar
birbiri
ile
ilikili,
iki
ayr
veri
analizinin
gerekletirilmesini salayan aralardr. Bir verinin kart olan veri diyagramda izilerek, iki ayr veri arasndaki veri incelenir. statistiksel olarak tam bir sonu elde edilmese dahi dalma diyagramlar deikenler arasndaki nemli ilikileri gsterir.(Gkta,2003) Dalm diyagramlar iki deiken arasndaki ilikiyi analiz etmede anahtar grevi grr. Bir problemin potansiyel nedenlerinde belirsizlik sz konusu ise, etkileimi deney yardm ile ispat etmek gerekir. Problemin nedeni ve problemi tanmlamakta kullanlan byklkler llebilir. Nitelik tayorlar ise, bu durumda dalm diyagramlar oluturarak ilikiyi belirlemek mmkndr. Dalm diyagram bir deikenin bir dierinin sebebi olduunu her zaman kantlayamaz ama sebep-sonu ilikisini gstermeye yarar. Ayn zamanda ilikinin snrlarn da ortaya koyar. (Kken,2003)
ekil 4.7.: Dalm Diyagram eitleri (Kken,2003)
41
Gncel Anda BEK
4.2.7.Kontrol Grafikleri rnn gerek kontrol emalarn gemi tecrbelere dayanarak belirtilen limitlere gre karlatrmaya yarayan grafikler olarak tanmlanmaktadr. Kontrol grafiklerinin yaygn olarak kullanlmalarnn nedenleri arasnda unlar sayabiliriz: (i) (ii) (iii) (iv) (v) Kontrol grafii verimliliin arttrlmas iin kantlanm bir tekniktir. Kontrol grafikleri, hatann nlenmesinde etkindir. Kontrol grafikleri, anlalabilir bilgi salar. Kontrol grafikleri, gereksiz sre dzeltmelerini engeller. Kontrol grafikleri, sre yeterliliine ilikin bilgi verir.
statistiksel kontrol grafikleri, herhangi bir kalite karakteristiinin bir grafiksel grntsdr. Burada kalite karakteristii, bir rneklemden hesaplanr ve rneklem saysna ve zamana gre izilir. Kontrol grafiindeki merkezi izgi, kontrol iindeki kalite karakteristiinin ortalama deerini temsil eder. Dier iki yatay izgi, alt kontrol snr (AKS) ve st kontrol snr (KS) olarak adlandrlr. Eer sre kontrol altndaysa, rneklem noktalarnn hemen tm bu iki izginin arasna decektir. (Grsakal, 1997)
KS
AKS
ekil 4.8. Kontrol Grafii (Grsakal, 1997)
42
Gncel Anda BEK
Kontrol diyagramlarnn genel ekli incelendiinde bir orta izgi ve onun etrafndaki st ve alt kontrol snrlar yer alr. Kontrol diyagramlarnda ayrca st ve alt uyar snrlar da istee bal olarak belirtilebilir. Orta izgi etrafndaki kontrol snrlar en genel hali ile altta ve stte 3 uzaklnda yer alr. Buradaki 3
mesafenin temeli Merkezi Limit teoremine dayanr. Merkezi Limit Teoremi; yeterli byklkteki n sayda bamsz deikenin toplamnn Y tesadfi deikenine eit olmas halinde Ynin normal daldn ifade etmektedir. Buna gre X1,X2,,Xn gibi n adet bamsz tesadfi deikenin E(Xi)=i ve V(Xi) = 2 parametrelerine sahip olmas Y= X1+X2++Xn bantsnn bulunmas ve n koulu altnda
Zn =
Y i
i =1
i =1
Yaklak N(0,1) dalmna sahiptir. Dier yandan X1,X2,,Xn gibi n adet bamsz ve zde dalan tesadfi deikenin E(Xi) = ve V(Xi) = 2 parametrelerine sahip olmas Y= X1+X2++Xn bantsnn bulunmas ve n koulu altnda
Zn =
Y n / n
Yaklak N(0,1) dalmna sahiptir. Merkezi limit teoremi sonucunda ortaya kan bu iki formln kontrol diyagramnda yansmas ise u ekilde olur; Eldeki deerlerin % 68i % 95,5i 1 limitleri iinde 2 limitleri iinde
% 99,7si 3 limitleri iinde yer alr. (Ekiz,2003)
43
Gncel Anda BEK
Kontrol Grafiklerinin Snflandrlmas Kontrol grafikleri, srecin ilgilenilen karakteristiine uygun olarak
gelitirilmek ve uygulanmaya alnmak durumundadrlar. Kontrol grafikleri bu nedenle: (i) (ii) Niceliksel ller iin dzenlenen kontrol grafikleri, Niteliksel ller iin dzenlenen kontrol grafikleri
olmak zere iki ana snfa ayrlrlar. Niceliksel ller iin dzenlenen kontrol grafikleri, srecin ilgilenilen karakteristii bir deiken olduundan, deikenler iin kontrol grafikleri olarak da bilinirler. Burada yer alacak deiken, sre karakteristiinin deikenliini ya da ortalamasn len bir deiken olabilir. Niteliksel ller iin dzenlenen kontrol grafiklerinde ise sre
karakteristiinde llemeyen fakat saylabilen bir deerdir. Bir kuma zerindeki delik, iplik dm, ip kopuu gibi karakteristikler saylabilir ve uygun kontrol grafikleriyle izlenebilir. Niceliksel ller in Kontrol Grafikleri Bir ipliin mukavemeti, gram ya da kilogram birim alnarak llebilir. Bir rulmann i ap milimetre biriminde ya da daha duyarl cihazla daha kk birimde llebilir. rnekleri oaltlabilecek pek ok kalite karakteristii niceliksel llerle tanmlanabilir. rnn retildii sre iin belirlenen bir karakteristik, niceliksel yapda ise llebilir ve uygun grafikler yardmyla kontrol edilebilir. Niceliksel ller iin kontrol grafii dzenlenirken verilen evrelerin izlenmesi bir ok yarar salayacaktr. Sre kontrol iin niceliksel llerin kullanld kontrol grafikleri,
Sre ortalamasna ve deikenlie, rnekteki birimlerin izlenmesine, Sreteki kk sapmalarn annda belirlenebilmesine
44
Gncel Anda BEK
ynelik gelitirilen grafiklerdir. Aralarnda en yaygn biimde ve birlikte kullanlanlara, ortalamalarn kontrol iin dzenlenen aritmetik ortalama ( X )
kontrol grafii, deikenlik iin standart sapma (s) ve deiim aral (R) kontrol grafiidir. (Burnak, 1997) Deiim Aral Kontrol Grafii R grafii rneklere ait deiim faslalarndaki deikenlii izlemek amacyla kullanlmakta olup kalitedeki dalmann aratrlmasnda en yaygn olarak bavurulan aratr. Bu tr kontrol grafiklerinde orta izgi, daha nce grdmz R ile yani rneklerin deiim faslalarnn ortalamas ile gsterilmektedir. retimden belirli aralklarla alnan bir rnei oluturan n birim X1, X2, .......Xn ise Xilerin en by ve en k srasyla Xmax ve Xmin olmak zere deiim aral, R = Xmax Xmin eklinde belirlenir.
R iin kontrol grafiinde orta izgi R olarak belirlendikten sonra grafiin kontrol snrlar KSR = R + 3R OR = R AKSR = R - 3R olacak biimde belirlenir. Aritmetik Ortalama ( X ) Kontrol Grafii Ortalamalarla ilgili X kontrol grafii srekli deikenlik gsteren yani
llebilen rneklerin ortalamalarnda meydana gelen deimeleri izlemede kullanlmaktadr.
45
Gncel Anda BEK
Grafiin parametreleri 3 iin, X deerine bal olarak xlarn dalmnn ortalamas x ve standart sapmas x olmak zere, KS x = x + 3 x O x = x AKS x = x 3 x olarak belirlenir. X diyagramlarnda noktalarn limitler dna kma nedenleri; Kullanlan malzeme deimitir, Makinann ayar yanltr, Kullanlan teknik deimitir, Gereksiz veya yanl operatr mdahalesi sz konusudur R izelgesinde ise; Tecrbesiz makina operatr, Makinede yetersiz bakm v.s.'dir. Bu diyagramlarda noktalarn dar tamas grld taktirde prosesi kontrol dna iten nedenler olduu dnlr ve bu nedenler aratrlr. p ve np diyagramlarnda ise; KS zerine karsa sorun vardr. nk AKS=0'dr. Niteliksel ller in Kontrol Grafikleri rnlerin tamas gereken kalite karakteristiklerinin biri ya da bir ka belirlenen spesifikasyonlara uymayabilir. Nitelik olarak adlandrlan bu zellik nedeniyle rn belirli bir gruba alnr. rnn salamad her bir spesifikasyon bir uyumsuzluk ya da kusur olarak tanmlanr. Byle zellikteki rn ise, uyumsuz ya da kusurlu rn olarak tanmlanr. llebilen zellikler iin kullanlan kontrol grafikleri ok etkin kalite kontrol aralar olmakla birlikte baz durumlarda grafik olmayabilir. Bir parann ok sayda kalite zellii varsa, her biri iin ayr bir X, R veya s grafii kullanmak gerekecektir. Oysa bu zelliklerden herhangi biri l d olduunda bu para kusurlu kabul
46
Gncel Anda BEK
edilecekse o zaman niteliksel ller iin kontrol grafii uygulamasna gitmek ok daha uygun olacaktr. Niteliksel ller iin u grafikler kullanlmaktadr. Kusurlu oran kontrol grafii (p kontrol grafii), Kusurlu says kontrol grafii (np kontrol grafii), Kusur says kontrol grafii (c kontrol grafii), Birim bana den kusur says kontrol grafii (u kontrol grafii)
Niteliksel ller iin kontrol grafii dzenlenirken, verilen evrelerin izlenmesi bir ok yararlar salayacaktr.
Kusurlu Oran (p) Kontrol Grafii
Baz durumlarda bir rnn kalitesi o rnn kusurlu olup olmadn belirlemek yoluyla aratrlabilmektedir. Bu gibi durumlarda rneklerine kusurlu oranlar yani p ile ilgili kontrol grafikleri reticilere yardmc olmaktadr. Kusurlu oranlar ile ilgilenildiinde ana kitlenin blnmesi binom blnmesine uymakta, rnek oranlarnn yani plerin rnekleme blnmesi ise n yeterince byk ise (n 30) normale yaklamaktadr. Bu durum ise p grafikleri iin 3 standart hata ile belirlenen kontrol snrlarnn kullanlmasna imkan vermektedir. lgilenilen srecin yada ana ktlenin kusurlu oran p iken, kusurlu orannn ortalamas ve standart sapmas srasyla P - kontrol grafii de, KS p = p + 3 O p = p AKS p = p 3 p(1 p) n p (1 p ) n
olacak biimde oluturulur.
47
Gncel Anda BEK
Kusurlu Says (np) Kontrol Grafii Niteliksel ller iin kullanlan bir dier grafik tr de kusurlu says kontrol grafii, ksa adyla, np kontrol grafiidir. Bu grafik daha anlalr bir grafik olup, ayn zamanda kontrol snrlar saptandktan sonra baka bir ileme gerek olmakszn her parti de grlen kusurlu para says grafie dorudan ilenebilir.Buna gre np kontrol grafiinin kontrol snrlar,
KSnp = np + 3 np(1 p) Onp = np AKSnp = np 3 np(1 p) olarak belirlenir. Kusur Says (c) Kontrol Grafii Birok retim srecinde rnlerin bazlar, o rn iin belirlenen
spesifikasyonlarn bir ya da daha fazlasn salayabilir. rn iin kusur olan bu durumun izlenmesi gerekir. nem derecesine gre, bir ya da daha ok kusur ayn rn zerinde bulunabilir. rnein 10 m2lik bir kuma zerinde boya lekesi, kopuk iplik, kenar katlamas vb. kusurlar bulunabilir. Tek ya da katl bkm sonras ipliin belirli uzunluunda ya lekesi, dm, vb. kusurlar gzlenebilir. Bir metal levhadaki ekil kusurlar da levhann kullanmn etkileyebilir. Kusur saysn kontrol amacyla gelitirilen kontrol grafikleri, ilgili
varsaymlaryla Poisson dalmn temel alr. Kusur says kontrol iin yukarda sz edilen yaklamlarn her biri Poisson dalmna uygun olmaktadr. (Burnak, 1997
Bal olarak kontrol grafiinin snrlar da, KSc = c + 3 c Oc = c AKSc = c 3 c olarak belirlenir.
48
Gncel Anda BEK
Birim Bana Den Kusur Says (u) Kontrol Grafii Muayene edilen rnekte gzlenen kusur says c, rnek tek birimden olutuunda hem kusur says, hem de birime den kusur says anlamndadr. Fakat birimler, kusur olmas ansnn sabit kalmas iin, birbirinin ayn olmaldr. rnein, dokuma sonras ya lekesi, flamantasyon, dm says, vb. kusurlarn belirlenmesi iin muayene edilen kuma toplarnda ayn uzunlukta kuma bulunmaldr. Kusurun oluabilecei alan rnekten rnee deime gsterdiinde, kusur says kontrol iin c kontrol grafii uygulanmaz. rnekteki birim saylarnn farkllk gsterdii durumlarda, bir birime den kusur saysn kontrol istatistii olarak almak amaca daha uygun olacaktr. n muayene birimine sahip i inci rnekteki toplam kusur says ci iken, bir birime den ortalama kusur says uide, ui = ci n
olarak tanmlanr. u istatistii Poisson dalmnn varsaymlarn salar. Bu nedenle, bir birime den ortalama kusur saysn kontrol etmek zere u kontrol grafii gelitirilmitir. (Burnak,1997) u kontrol grafiinin kontrol snrlar da, KSu = u + 3 u / n Ou = u AKSu = u 3 u / n olarak belirlenir.
49
Gncel Anda BEK
Kontrol kartlarnn yorumlanmasnda tipik rnekler (Kken,2003)
KS lm deerleri orta izgi etrafnda ve uyar snrlar iinde homojen bir dalm gstermektedir. Uyar snrlar ok ender almaktadr. Proses normal bir ekilde ilemektedir.
ORTA ZG AKS KS
Uyar snrlar birok kez almtr. Sistematik bir hata gstergesidir, nedeni ortadan kaldrlmaldr.
ORTA ZG AKS KS
Belli bir trend sz konusudur. rnein 7 lm deeri ard arda artmakta veya azalmaktadr. Tolerans snrnn byk olma olasl sz konusudur. Fazla kullanm veya yorulma belirtisidir. Periyodik deiim lm deerlerinin benzer rnekleri periyodik aralklarla tekrarlanmaktadr. Gnlk, haftalk, sezonluk dalgalanmalar, farkl vardiyalar.
ORTA ZG AKS KS
ORTA ZG AKS KS
rneklerden alnan lm deerlerinin ok az salm, proses ok fazla hassas sonular retmektedir. Bu sonular maliyetler asndan uygun olmayabilir. AKS KS Kararszlk lm deerlerinin belirgin bir varyasyon gstermesi. Nedeni yanl ayarl bir lm cihaz olabilir. ORTA ZG
AKS
50
Gncel Anda BEK
KS
lm deerlerinde ani deiimler, nedeni malzeme deiiklii, yanl ayar, yanl lm olabilir.
ORTA ZG
AKS
KS Genelde kararl ancak ani deiim gsteren lm deeri ieren bir proses baka bir belirti olmadan ok zor analiz edilebilir. nk tekrarlanmamaktadr.
ORTA ZG
AKS
Proses Yeterlilik Analizleri Bir prosesin performansn tahmin ederken iki nemli fakat basit nokta vardr; mhendislik spesifikasyonlarna uyan paralar retmek iin prosesin yetenei ve iyi istatistiksel kontrol altndaki bir yapy oluturmak iin proses yeterlilii. statistiksel olarak kontrol altndaki bir proses tolerans aralnda deilse problem aadakilerden biri olabilir: . Proses nominalden sapmtr, . Proses merkez ddr ve geni varyasyona sahiptir Proses Yeterlilik ndisleri Yeterlilik indisIeri prosesin spesifikasyonlar karlayp karlamadn belirlemek iin kullanlmaktadr. Yeterlilik indisleri prosesin yeterliliini bir tek say olarak izah eder. Dolaysyla bu indisler yardmyla kolayca prosesin yeterlilii tespit edilebilir. Her hangi bir prosesin yeterliliini belirlemede aadaki indis kullanlmaktadr. 1. Yeterlilik rasyosu (Cr) 2. Prosesin potansiyel yeterlilii(Cp) 3. Prosesin performans (Cpk)
51
Gncel Anda BEK
Yeterlilik Rasyosu Yeterlilik rasyosu, prosesteki genel deikenliin (6), spesifikasyon yaylmna orandr. Yeterlilik rasyosu= 6 /( spesifikasyon yaylm) Yeterlilik rasyosu verilen her hangi bir proses iin %75 veya daha az olmal (ahin :2000,44). Cp ndisi Cp, prosesin potansiyel yeterliliidir ve aadaki gibi ifade edilir. Cp=(SL- ASL )/( 6 ) Standart sapmay hesaplamak uzun ilemler gerektirdiinden onun tahmini olan = R/d n kullanlr. d n ise eitli rnek byklklerine gre ek tabloda bulunur. Cp deerlerine bal olarak bir proses hakknda karar vermek iin Cp'nin deerleri tablodaki gibi yorumlanmaktadr.(Kken,2003)
izelge 4.3.. Yeterliliin kabul iin proses yeterlilik rasyosunun kabul snrlar
Cp Cp1 1<Cp<1,33 Deerlendirme Yetersiz Kabul edilebilir. Yorum Proses yetersizdir. yiletirmeler yaplnaldr. Proses spesifikasyonlar karlamaz. Proses kontrol srdrlmelidir. Proses spesifikasyonlar karlar.
Cp1,33
yi
52
5.Konfeksiyon ve retim Sreci
Gncel Anda BEK
5. KONFEKSYON VE RETM SREC Konfeksiyon dilimizde hazr giyim ve ev eyas retimi manasndadr. Bu mana bazen sadece Konfeksiyon , bazen de Hazr giyim ve Konfeksiyon olarak ifade edilir. Giysi ve ev eyas retiminde deri kullanlmas halinde Deri konfeksiyonu tabiri kullanlr. lkemizde elyaftan iplik retimi de dahil olmak zere, nihai rne kadar tm safhalar ayn kurulu bnyesinde gerekletirilen entegre kurulular olduu gibi iplii veya kuma baka endstriyel tesislerden temin ederek retimde bulunan kurulularda vardr. Konfeksiyon sektrnde retilen rnler hayat artlarna ve kullanma amalarna gre farkllk gstermektedir. Artan dnya nfusu, ykselen hayat standard ve kuvvetli moda etkisi her geen gn konfeksiyon sektrnn faaliyetlerini daha da nemli bir hale getirmitir. retilen rnlerin hammaddeleri, yardmc olarak kullanlan malzemeler, retim metotlar ve retim vastalar da byk farkllk gstermektedir. Dolaysyla giyim sektrnde eitli retim alanlar olumutur. Konfeksiyon sektrnde retilen rnler, bu retim alanlarna gre ekil 5.1.de gsterilmitir.
Atlet, Styen, Klot, Fanila,vb. Etek, Ceket, Pantolon, Elbise vb. Palto, Pards, Mont, Kaban vb. araf, Demelik, Kravat, apka vb.
Giysiler
D Giysiler
Konfeksiyon st Giysiler
Dierleri
ekil 5.1.: Konfeksiyonda retim Alanlar
53
Gncel Anda BEK
Ayrca konfeksiyon retimini giyim, ev tekstili ve teknik tekstil olarak da ayrlabilmektedir. Bu snflandrmaya dahil olan rn gruplar ekil 5.2.de gsterilmitir.
Giyim Tekstilleri
Erkek st giyim,Erkek d giyim, Erkek i giyim, Bayan st giyim, Bayan d giyim, Bayan i giyim, apka, Erkek ve Bayan penye, ocuk giysileri, Spor giysileri,Yzme giysileri, giysileri,niforma giysiler,Spesiyal giysiler (Yanmaz, su geirmez vb. ), Atk, earp, yazma tr giysiler, Deri giysiler ( Ceket, mont, palto ), Ayakkab,anta, kemer, czdan vb.
Konfeksiyon Ev Tekstillleri Yatak, yorgan, yastk yz ve klflar, El ve el makine hallar Mutfak tekstilleri Perdeler Demelikler Bantlar Emniyet kemerleri Nakliye uvallar Afi ve flamalar Brandalar, Zirai rtler Filtreler, szgeler ve elekler Tbbi muayene ve sarg bezleri Komposit dokular
Teknik Tekstiller
ekil 5.2. Konfeksiyonda rn Gruplar
54
Gncel Anda BEK
5.1. Giyim Eyas retim Sreci Konfeksiyon sektrnn giyim eyas retim sreci ekil 5.3.de ematik olarak verilmitir. Kuma Seimi
Kalp Hazrlama
Kesim
Dikim
Son lemler
Kalite Kontrol
Ambalaj ve Sevkiyat ekil 5.3.Giyim Eyas retim Sreci Bu retim aamalar aada ksaca aklanmtr. Kuma seimi : malat ksmnn ilk basamadr. Siparilere uygun olarak istenen miktarda kuma ve yardmc malzemeler depolanr. Burada kuma ve yardmc malzemelerin kontrolleri, renk kontrol, genilik ve uzunluk kontrolleri de yaplr.
55
Gncel Anda BEK
Kalp Hazrlama: stenen modele gre retilecek giysinin kalplar hazrlanr. Bu kalplar karton veya sert plastik hammaddeden yaplr. Kalplara numara vererek karmalar nlenir. Kesim: Kalp yerleim planna istenilen uzunluktaki kuma serim masasna dzgnce serilir. Serim ileminde kat saylarna kuman tersine ve yzne dikkat edilmelidir. Kuma serme ilemi el ve makine ile yaplr. Diki: Bant sistemine gre hazrlanm makinalar da btn paralar sra ile dikilirler. Bant sonunda bir mamul halinde ortaya kar . Son lem :Mamul zerine katlacak dme, alacak ilik ve dier aksesuarlarn taklmas ilemi yaplr . t :Giysinin zelliine gre tleme blmnde ilemler tamamlanr. Bu blmde ok eitli tler kullanlmaktadr . Kalite Kontrol: retilen mamuln istenilen zellikte ortaya kp kmadn dikilerin dzgnl, renklerin uyumu ve temizlik gibi ilemler kontrol edilir . Ambalaj ve datm: Kontrol ilemi bittikten sonra retilen mamuller istenilen ekilde paketlenir ve ambalajlanarak sata hazr hale gelir. 5.2. Konfeksiyonda Kalite Kontrol Sistemi Konfeksiyon emek youn ve ok dinamik bir ikoludur. Her sezon birok model deiikliinin olmas, bant usul alma nedeniyle bir tek rnn bir ok alma noktasndan gemesi, ayn rn zerinde ok farkl malzemelerin ayn anda kul1anlmas gibi bir ok nedenlerden dolay konfeksiyon retiminde kaliteyi etkileyecek ok fazla etken vardr. Konfeksiyonda kalite sisteminin amac kaliteyi etkileyebilecek tm faktrleri kontrol altna alabilmektir. Ancak kalite ve maliyet arasndaki denge de bozulmamaldr. Kaliteli retirken, maliyetlerin de ykselmemesine dikkat edilmelidir. Bu amala iletmelerde kalite ile ilgili zel almalar yaplmaldr.letmelerde bu almalar kalite emniyeti bal altnda yrtlebilir.
56
Gncel Anda BEK
Kalite emniyetinin hedefi, iyi kalitedeki rnleri uzun sre ayn kalite seviyesinde retmektir. Bu ama iin ara ve son kontrol yeterli olmayp srekli kontrol gereklidir.deildir. yi organize edilmi bir kalite emniyet sistemi aamadan oluur: Kalitenin saptanmas, kalitenin retilmesi, kalitenin deerlendirilmesi. 5.2.1 Kalitenin saptanmas Kalite faaliyetlerinde ilk yaplmas gereken; retim iin gerekli bilgileri, herkesin ayn ekilde anlayaca hale dntrmektir. Bu bilgiler mmknse rakamsal hale dntrlr. Eer istenen nitelik saysal olarak ifade edilemiyorsa istenen dzey herhangi bir karkla olanak vermeyecek ekilde aklanmaldr ve rnek hazrlanarak alanlara gsterilmelidir. Kalitenin saptanmas planlama blmnn grevi olup mteri isteklerine gre hazrlanr. alma talimat, en ok bavurulan dokmandr. alma talimatlar ( T ), retimle ilgili kurallarn yazl hale getirilmesidir. T retimle ilgili tm bilgileri ierir. retim ncesinde T zerinde aadaki bilgiler yer almaldr. Malzeme kalite zellikleri (rn Detay Form EK-1) Model tanm (Design Sheet EK-2) ller tablosu ve l alma noktalar (EK-3) retim talimatlar (EK-4) Malzeme kartelas (EK-5) Renk-beden dalm (asorti ) lem basamaklar Kalite ynergeleri Malzeme listesi Paketleme zellikleri
57
Gncel Anda BEK
5.2.2. Kalitenin retilmesi Kalitenin retilmesi tmyle retim blmnn sorumluluundadr. Dolaysyla kaliteli bir retime ulamann ilk art, retimde alan elemanlara kalite standartlarn retmektir. Bu amala hazrlanan alma talimatlar ve kalite ynergeleri ilgili tm blmlere gnderilir. retim sorumlular bu bilgileri, retimle ilgili her elemana iletmelidir. Eer gerekiyorsa, baz elemanlara bu konuyla ilgili eitim de verilmelidir. Kalite retilirken yaplmas gerekli kontroller grupta incelenir: retim ncesi kontroller, retim srasndaki kontroller ve retim sonras kontroller. retim ncesi kontroller: retim ncesinde malzeme kontrol yaplmaldr. Kalite standartlarna gre siparii verilen malzemelerin, standartlara uyup uymad kontrol edilir. Eer gelen malzeme, istenen zelliklerde ise kabul edilir, retime alnr. stenen zelliklerde deilse red edilir. Bylece, daha sonra retimde malzemeyle ilgili ortaya kacak aksaklklarn byk ounluu nlenebilir. retim srasndaki kontroller: Her retim aamas, retim srasnda kontrol edilmelidir. retim srasnda yaplan kontroller izelge 5.1.de gsterilmitir.
58
Gncel Anda BEK
izelge 5.1 retim Srasndaki Kontroller

SIRA RETM NO KONTROLLER KONTROL EDLECEK KISIM
. Pastal iziminde para says ve yn kontrol, . Kuma kullanm yzdesi kontrol, . Paralarn st ste binip binmediinin kontrl, PASTAL . Pastal eni kontrol, . Model no, KONTROL . Beden dalm, . Dz iplik kontrol. . Kumata desen varsa desen yn kontrol . Kat atmnda kontroller: . Kuma eni, . Pastal boyu- kat boyu (kat ba + kat sonu paylar), . Pastal kad yn. KESM . Kuman R - L kontrol . Kat kenar akmas KONTROL . Kumalarda gerginlik farklar . Kumata hav varsa, hav yn kontrol . Kesim sonras en alt ile en st kat arasnda boyut fark kontrol, . entik kontrol (eksik entik, derin entik, ok kk entik , yanl yere entik) . Kat says -sipari adedi kontrol, NUMARATR . Kat atlrken kademeli kat atldysa, fazlalklarn ayklanmas. . Bedenlerde para says kontrol, KONTROL . Kuman R-L (yz-tersi) kontrol. . Telalanacak paralarn kontrol, . Tela boyut kontrol, ARA . Tela yapma kontrol, . Varsa bask, leme, nak benzeri ek ilem uygulanm paralarn kontrol, LEMLERDE . Demete kesimhanede ilave edilmesi gereken para kontrolleri KONTROL . Demete hammadde blmnde ilave edilmesi gereken yardmc malzeme kontrolleri. . Diki pay hatalar, . l farklar, . Emniyet dikii hatalar, . Paralarn dzgn bir araya getirilememesi, entiklerin birbirini tutmamas, . Dikilerin birbirini tutmamas, denk gelmemesi, rnein;kol alt,yakayaka evi genilii, . rnde asimetri, . rnde numaratr (meto etiketlerinin) farkl olmas, DKM . Beden l tablosundan sapmalar, . izgi kare veya desenlerin birbirini tutmamas, denk gelmemesi, KONTROL* . Yanl malzeme kullanm, . eitli lekeler (ya. Su, kalem, toz, ), . Diki makinalarndan kaynaklanan hatalar (rnein; transport hatalar, bzgler, ine hatalar), . plik gerginlik hatalar, . plik kopular nedeniyle grn bozukluu, . Kavisli veya zig-zag dikiler, . Ara t hatalar, . Renk fark. . plik temizleme hatalar, . DK SONRASI . lik dme hatalar, KONTROL . t hatalar.
* Her rn iin ayr ayr kontrol listesi hazrlanmaldr.
59
Gncel Anda BEK
retim Sonras Kontroller: retim sonunda son kontrol yaplr. Bu aamada kontrol listesi hazrlanr. Bylece sistematik kontrol salanr. Bundan nceki almalar yeterince baarl ise son kontrolde. ,herhangi bir problemle karlalmadan rn depoya gnderilir. Eer rnde problem varsa son kontrol kaytlarndan yararlanlarak iyiletirme almalar yaplr. 5.2.3. Kalitenin deerlendirilmesi retimin kalitenin saptanmas aamasnda belirlenen zelliklere uygun olarak retilip retilmediini aratrp renmek zere yaplan faaliyetlerdir. rnlerin kalite deerlendirmesi taslak halindeyken balar, bitmi rne kadar devam eder. rn, daha taslak halindeyken, kalite talimatlarna uymaldr. Numune almalarndan itibaren tm retim model tanmna, alma talimatlarna tam uygunluk gstermelidir. Bu kalite kontrol elamanlar tarafndan tespit edilir. Bu aamada; . Hatalar tanmlanr ve snflandrlr, . Kontrol yntemi belirlenir, . Sistemli ekilde kontrol yaplr, . Hatalar kontrol listelerine ilenir ve sonular deerlendirilir. Kalitenin deerlendirilmesi de kalite kontrol biriminin sorumluluundadr. Hatalarn giderilmesi ise retim ve/veya rn sorumlusunun grev alan iine girer. 5.3.Seilmi Bir Konfeksiyon letmesi Tez almas iin seilen iletme byk lekli bir konfeksiyon iletmesi olup, 63.000 m2 ak, 10.000 m2 kapal alan, modelhane, kesim, retim planlama, 18 retim band ve depolardan oluan entegre konfeksiyon fabrikasdr ve ISO 9002' nin tm standartlarna ve mterilerinin ilave standartlarna cevap verecek ekilde organize olmutur. letmede, retilen rnler rme kumatan bay/bayan/ocuk shirt, t-shirt, pantolon, sweatshirt, amar, pijamadr. letme, kendi markas dikmekle beraber dnyaca nl markalarn retimini de gerekletirmektedir. letmenin retim kapasitesi 5 milyon adet/yldr.
60
Gncel Anda BEK
5.3.1. retim Blm Yerleme Plan letmenin yerleim plan ekil 5.4.de gsterilmitir. Modelhane Yemekhane Kuma ve Aksesuar Depo
Kesimhane
dari Brolar
Laboratuar Mamul Depo
W.C. Dikimhane
Tasnif
Yedek Makine Blm
Maml Kayt ekil 5.4.Yerleim Plan letme, Kesimhane, Tasnif, Dikimhane, Maml Depo olmak zere 4 ana blmden olumaktadr.
ekil 5.5. Kuma Depo
61
Gncel Anda BEK
Kuma depoya alnan kumalar partilerine gre ayrlr, ekmezlik testleri ve renk dayanm testleri iin kuma laboratuara gnderilir. ekmezlik sonular, modelhaneye verilir.Modelhane bu sonulara daha nce kesimhaneden hazrlanp gelen i emrine gre pastal hazrlar. Kesimhanede kesilen rnler, renk,beden ve model baznda kayt altna alnr ve tasnife gnderilir.
ekil 5.6. Kesimhane Tasnif sonucu ayrlan paralar, hatalarn menein gre snflandrlr ve kayt altna alnr. Salam yar mamuller, aksesuarlar da hazrlanp paket halinde dikime gnderilir. rn sorumlularnn hazrlad operasyon tanmlar ve endstri mhendislii blmnn hazrlad bant dengeleme formlaryla birlikte kurulan bantta i verilmi olur. Dikim,i temizleme, asklama, t ve son kontrolden sonra rn paketlenir ve depoya girmeden nce Maml kayt blmne gelir.Depoya girmeden nce saylr ve beden, renk, model baznda maml kayt yaplr.
62
Gncel Anda BEK
Maml depoda 1. Kalite rnler, sevkiyata hazrdr.
ekil 5.7. Sevk Edilmeye Hazr Maml retim 3 aamada ; 1.retim ncesi Hazrlklar 2.retim Aamas 3.retim Sonras Son lemler ve Sevkiyat olarak ayrntl olarak incelenmitir. ekil 5.8.de bu 3 aamann beraber gsterildii Temel Sre emas bulunmaktadr. ekil 5.8.de iin akna gre numaralandrma yaplmtr ve her bir numarann ne olduu eklin devamnda aklanmtr.
63
Gncel Anda BEK
AKI EMASI
MTER
1
PAZARLAMA
4 5 11 2 6
KUMA AKSESUAR DEPOSU

8 3 3
PLANLAMA
7A 14 3
MODEL
9 10
7B
KESM
13
KALTE GVENCE
12 3
DKM
3 17 16B
15
KALTE KONTROL
II. KALTE DEFO
16A
PAKETLEME
18
SEVK
64
Gncel Anda BEK
1 2 3
Mteriden Pazarlama Blmne Kesin Sipari Bildirimi Pazarlama Blmnden Planlamaya Sipari Bilgilerinin letimi Planlamadan Tm Birimlere Sipari Bilgisi Datm Planlama Blm Sipari Miktarna Gre Kuma Ve Aksesuar htiyac Belirler Planlamann Aks. Ve Kuma Depodan Stok Bilgisi Almas htiya Revizyonu Kuma Ve Malzeme Temini Kalite Gvencenin Kuma Ve Aks. Kontroln Yapmas Ve Planlamaya Bildirmesi Planlamann Kesime Kesim Talimatn Vermesi Modelhanenin Kesime Teknik Fy ,Kalp, rnek Numune Vermesi Kesimin Depodan Kuma Talebi Kesimin Modelden Pastal Talebi Modelhanenin Kesime Pastal Ve Kalp Vermesi Kesimin Tamamlanmas
4 5
6 7-A 7-B 8 9 10
11 12 13 14 15 16-A 16-B 17 18
Kalite Gvencenin Kesilmi rn Kontrol Raporunun Planlamaya letilmesi Kesimi Tamamlanan Yar Mamln Dikime Gnderilmesi Dikim Blmnn Bitmi rn Ve Defo Miktarnn Planlamaya Bildirmesi Planlama Mevcut Duruma Gre Ek Kesim Bilgisini Kesime Bildirmesi Dikimin Dikilmi rn Kalite Kontrol Blmne Sevki Bitmi rnn Kalite Kontrolden 1.Kalite Olarak Pakete Sevki Kalite Kontrolden 2. Kalite rnn 2. Kalite Depoya Sevki Kalite Gvencenin Paketlenmi rnn Kontroln Yapmas Paketlenmi rnn Sevki Ve eki Listesinin Hazrlanmas
65
Gncel Anda BEK
5.3.2. retim ncesi Hazrlklar Sipariin alnmasndan balayp, seri retime geilmesine kadar devam eden sretir. Sipari Detaylarnn Belirlenmesi Mteri temsilcisi, yazl olarak gelen sipari ile ilgili tm zellikleri, retim srasnda anlalmas iin, izimin de bulunduu form ve retilecek maln bir numunesiyle birlikte ilgili blmlere iletir. (rnek form EK-2de verilmitir.) Aksesuar ve Ambalaj Malzemesi Tespiti Planlama, gerekli aksesuar ve ambalaj malzemesi miktarn tespit eder. retim Kalplarnn Hazrlanmas Teknik model efine bal olan bilgisayar sistem operatrleri, kuman en verimli ekilde deerlendirilmesi iin retim kesim kalplar olutururlar.
ekil 5.10. Bilgisayarda Hazrlanm Kalplar Termin Belirleme Toplants lgili mdrler bir araya gelerek sipariin teslim gnnden geriye doru, i ak srasna gre termin belirlerler. Ayn zamanda fabrika dnda yaptrlacak almalarn yerlerine de karar verirler.
66
Gncel Anda BEK
5.3.3.retim Aamas Seri retime geilmesiyle balayp, i temizleme ve n kalite kontrol ilemlerine kadar sren sretir.
ekil 5.11.retim Kuma Temini Tespit edilen miktarlara gre mmknse, kuma mevcut stoklardan karlanr. Bu gereklemiyorsa, iplikten dokuma ya da ham veya mamul kuma alma yoluna gidilir.
Aksesuar Malzemesi Temini Belirlenmi miktar ve zelliklerde malzemeler, nce stoktan karlanmaya allr. Bu mmkn deilse, piyasadan alm yoluna gidilir.
Boyal Kuma Kontrol Fabrikaya gelen kuman tamam kuma kontrol ksmnda kl makine testinden geer, fiziksel lmler yaplr ve laboratuar kontrolne tabi tutulur.
67
Gncel Anda BEK
ekil 5.12.Boyal Kuma Kontrol Ambalaj Malzemesi Temini Belirlenmi miktar ve zelliklerde malzemeler, nce stoktan karlanmaya allr. Eer bu mmkn deilse, piyasadan alm yoluna gidilir. Kalp kartlmas Kuma kalite kontrollerden olumlu olarak getiyse, kalphanede mterilerin kalplarna gre kesimhane iin kalplar karlr. Kesim Kesimhaneye gnderilen kalplarla kesim ilemi gerekletirilir. Mallarn bu aamadan sonraki saysal takibi iin, adet takip formu doldurulur.
ekil 5.13. Kesim
68
Gncel Anda BEK
Metolama Kesilen paralarn tek tek metolama ilemi yaplr.
ekil 5.14. Metolama Tasnif lemi Kesimden gelen paralar tasnif ksmna girer. Burada ncelikle, kesilen paralarn lm ve simetri kontrolleri yaplr. Renk, delik, leke vb kontrolleri yaplr. Hatal iler iaretlenir ve kaydedilir. Gerekli olanlar bask veya nak gnderilir. Bask/Nak ve Sonrasndaki Kontroller Bask/nak takip sorumlusu, ilgili firmalara nceden haber verir ve termin teyidi alr. Alnan teyide gre mallar, ilgili firmaya gnderilir. lk kan mallar bask/nak takip eleman tarafndan kontrol edilir ve baskya ya da naka devam onay verilir. Tasnif ksmnda, bask/nakn istenildii gibi olmas iin, delik, skk, leke, nak veya renk hatas kontrol yaplr. Hatallar tamire gnderilir. Giderilemeyecek hatalar bask veya nakya fatura edilir. Hatal iler iaretlenir ve kaydedilir.
69
Gncel Anda BEK
Eleme Kontrol edilmi mallarn tm paralar, aksesuarlar eletirilir ve dikime hazr hale getirilip kasalara konularak i hazrlama ksmna sevk edilir. Konfeksiyon Ksmnda Dikim hazrlama sorumlusu fasondaki gibi ile ilgili her eyi hazrlayp konfeksiyon ksmna teslim eder. Dikim ncesi hazrlk ilemleri yaplr. (Tela fixe, t kvrma, iaretleme, izim ve n montaj gibi). Dikim bant eflii srekli olarak i akn takip eder, hatalar nleyici tedbirler alr ve buna ramen oluan hatalar annda ortaya karp giderirler. Tamiri mmkn olmayan ilerin kayd tutulur. Sonularn gnlk dkmleri yaplr. Konfeksiyon ksmndan bitmi rnler n kalite kontrol departmanna sevk edilir. 5.3.4. retim Sonras Son lemler ve Sevkiyat temizleme ile balayp, mallarn sevk edilmesiyle sona eren sretir. Temizleme temizleme ksmnda iplik fazlalklar ve metolar temizlenir. Asklama rnler askl olarak sevkedildii iin asklama yaplr. Son t Asklamadan geen mallarn son tleri yaplr.
ekil 5.15. Son t
70
Gncel Anda BEK
Kalite Kontrol (%100 Kontrol/n Kontrol) Tm mallar %100 kalite kontrolne tabi tutulur. Burada maln sevk edilebilir olup olmadna karar verilir ve kabul edilemez kusurlar varsa, bu kusurlarn giderilmesi iin ilgili blm mdrne, rn sorumlusuna haber verilir. Kalite kontrolcler %100 kontrol ettikleri rnlerin hatal ise neden dolay hatal olduunu hatal deilse 1.kalite adedini otomasyon sistemine girerler. Bylece bir rn dikildikten hemen sonra online bilgisayar ortamnda istatistiki bilgileri kaydedilmi olur.
ekil 5.16.Kalite Kontrol
5.17.Otomasyon Sistemine Giri Panosu
Paketleme (Poetleme) Ekstra etiketler ve ambalajlama detaylar dorultusunda mallar poetlenir.
ekil 5. 18. Paketleme
ekil 5. 19.Paketlenmi rn
71
Gncel Anda BEK
Kolileme Bu ksm rnler mteri tarafndan askl deil de kolili olarak ambalajlanm istendiinde oluturulur. Kolilerde istenen beden-adet oranlar (asortiler) salanr ve kapatlp koli st adres tantm bildirim etiketi yaptrlr. Ykleme ncesi Kontrol (AQL) Mallarn kalitesinin, kalite gvencesi teknikeri tarafndan onaylanmas durumunda, Ykleme ncesi Kontrol (AQL) Grubu mteri adna sevkiyattan nce son kalite kontrol ilemlerini yapar. Paketli ilerin hem asortisini hem rn kalitesini hem de paketleme detaylarn kontrol eden bu grup, kabul edilemez hatalar ile karlald durumunda sevkiyat sorumlusuna, hatann giderilmesi iin ilgili ksm efine, kalite kontrol mdrne ve rn sorumlusuna haberdar eder.
ekil 5.20. Ykleme ncesi Kontrol (AQL)
eki Listesinin Hazrlanmas ve Sevkiyat Mteri adna AQL grubundan onayn alan mallarn, ihracat iin eki listesi hazrlanr ve ithalat, ihracat sorumlusuna, gerekli ihracat ilemlerinin yaplmas iin verilir ve rnlerin sevki salanr.
72
6. Uygulamal Proses Kontrol
Gncel Anda BEK
6. BR KONFEKSYON KONTROL ALIMASI
LETMESNDE STATSTKSEL
PROSES
Bu blmde iletme ierisinde dikilen bir rnn kesiminden yklemesine kadar proses kontrolnn nasl yaplaca aklanmtr. Bu ilem bir modele zg olarak u ilem basamaklar incelenerek yaplmtr. 1. Mevcut durumun tam olarak anlalmas: Bu ksmda seilen modelin tantm, dikim operasyon basamaklarnn anlatlmas ve kontrol noktalarnn tanmlanmas anlatlmaktadr. 2. Veri Toplama: Modelin kontrol edilmesi srasnda elde edilen verilerin etele diyagram ve l tablosuna llerin deerlerinin girildii ksmdr. 3. Veri Analizi: Toplanan verilerin pareto analizi, ubuk diyagram, pasta grafikleri yardmyla analiz edilmesi ve yorumlarn yapld blmdr. 4. Proses Yeterlilik Analizi: Elde edilen veriler dorultusunda prosesin yeteri olup olmad tespit edilebilmesi amacyla kontrol diyagramlarn
oluturulduu ksmdr.
73
Gncel Anda BEK
6.1. Mevcut Durumun Tanmlanmas
6.1.1. Model Tantm
Modelin ad: Ksa Kollu izgili T-Shirt Modelin izimi ve Fotoraf:
Kuma: Seilen modelde kullanlan beden kuma 30/1 Ribana ve iplik boyamal bir kumatr. Sipari Adedi: 14.000 adettir. Stl Kahve 7.000 adet ve Pembe 7.000 adet olmak zere iki renk halinde siparii vardr. Model, retim hattnda ortalama 965 adet retilerek 15 gn iinde tamamlanmtr. Diki ve Model Grnm Detaylar: 1.Bedenin st blm ve koldaki izgiler 5mm olacak ve rg raporu 1 cm olacaktr. 2. Bedenin alt blmnde izgiler 15m/ olacak ve rg raporu 1 cm olacaktr. 3. Geni izgi tm bedenlerde kol altndan 2 cm aada balayacaktr. 4. izgiler yan dikilerde birbirlerini karlayacak ekilde dikilecektir.
74
Gncel Anda BEK
5. Biye, kombinasyonun koyu renk kumandan yaplacak. 3cm den kesilecek ve maml zerindeki biye genilii 8mm olacaktr. 6. Kol az reme ift ine olacak, reme dikiinin kol kenarna uzakl 1.5 cm olacaktr. ki ine aras 5.6 mm olacaktr. 7. Etek reme ift ine olacak, reme dikiinin etek kenarna uzakl 3 cm olacaktr. ki ine aras 5.6 mm olacaktr. 8. Biyede tek ine reme kullanlacak 9. Tm overlok dikileri 4 iplik overlok olacaktr. Overlok dikiinin eni 6 mm ve iki ine aras 2 mm olacaktr. 10. Tm biti yerlerinde kilit diki olacaktr.
6.1.2. Dikim Operasyon Basamaklar Bu model, 9 operasyon basamanda tanmlatr. Operasyon isimleri ve kullanlan diki makinesi eidi izelgede gsterilmitir. izelge 6.1. Operasyon Basamaklar
SIRA NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9
OPERASYON ADI Sa Omuz atma Yaka Biye Takma Sol Omuz atma Kol takma Yan atma Kol reme Etek reme Etiket takma+omuz zikzak Kol ve Etek reme zikzak
MAKNE Overlok Tek ine Reme Overlok Overlok Overlok ift ne Reme ift ne Reme Dz Diki Dz Diki
6.1.3. Kontrol Noktalar letmede rnn kontrol aada belirtilen basamaklarda yaplmaktadr. a) retim ncesi Kontrol (Tasnif) b) retim i Kontrol (In line)
75
Gncel Anda BEK
c) retim Sonu Kontrol d) Ykleme ncesi Kontrol (AQL) a) retim ncesi Kontrol (Tasnif): Kuma kesildikten sonra dikim hattna girip bir maml olmadan nce, bir mamln tm paralarnn (beden, kol, yaka, manet vb.) kontrol edilerek paralarnn elendii blm tasnif blm olarak adlandrlr. Bu noktada montaj yaplacak tm paralar hem kontrol edilir, hem de hatal olan paralar ayrlarak yerine salam para konulur. Bir model iin kontrol noktasnn yapld ilk ksmdr. Artk kuma zel olarak o model iin kesilmi ve kontrol balamtr. Tasnif blmde kontrol edilen ksmlar kesim ve kuma olarak iki grupta toplanr. Ama hatal olan paray retim hattna sokmadan elemek, yerine salam ve dier paralara uygun paray eletirerek retime hazrlamaktr. Her modelin her bedeni ve her paras iin karton kalplar hazrlanmtr. Serim kontrol, her balyann sten alttan ve ortadan alnan paralarn bu karton kalplarla karlatrlp uygun olup olmad tespit edilerek yaplr. Gergin olarak serilmi olan partiler (pastallar) bu karton kalplardan daha kk, gevek olarak serilmi olan partiler (pastallar) bu karton kalplardan byk olur. Bunun dnda tm paralar %100 kontrol edilerek hatal kesimler, kuma ek yerleri, sabit kalemle kuma parti numaralarnn yazld ksmlar, byk lekeler, byk delikler, el tamiri ksmnda kamayacak olan byk yabanc elyaflar, byk toplanm iplikler ayrlrlar. Hatal paralarn metolar sklerek yerine konulan salam paraya yaptrlr. Bylece dikim srasnda meto takibinin olmas salanm olur. letmede tasnifte ayrlanlarn sadece saylar kaydedilmekte kesilen ve dikime verilen rn adetleri arasndaki fark, fire tasnif kayb olarak
kaydedilmektedir. Tasnifte ayrlan hatalarn eitleri kayt altnda deildir. Seilen model iin yaplan almada ayrca tasnifte ayrlan hata eitleri kayt altna alnmtr. Tasnifte ayrlan hatal paralarn neler olduu tespiti iin Kontrol Diyagram yaplm, hatalarn eitlerini ve yzdelerini gsteren ubuk ve pasta diyagramlar oluturulmu ve nedenleri iin neden-sonu diyagramlar izilerek hata nedenleri sorgulanmtr.
76
Gncel Anda BEK
b) retim i Kontrol (In line) : retim hatt ierisinde rn kontrol, retim ii kontrol elemanlar tarafndan tm gn boyunca tm operasyondaki rnler kontrol edilerek yaplr. Dikim hattnda retim ii kontrol elemanlar, rn dikilirken her operasyon iin rastgele kontroller yaparlar ve rastgele seilmi rnlerin lmlerini yaparak l veya diki kaynakl ortaya kmas muhtemel hatalar nceden tespit ederler. Yapm olduklar lm ve kontrolleri de kayt altna alrlar. Gnde en az kez her operasyonun diki ayarlarnn doru olup olmad, her operasyon iin tanmlanan operasyon tanmlarna uyulup uyulmad, makine ayarlarnn yaplp yaplmad, krk inelerin kontrol altnda olup olmad gibi kontroller yaplr ve gnde en az 4 rnn tm lleri kontrol edilir, tolerans d lmler ve yaplan kontroller kayt altna alnr. Herhangi olumsuz bir durum olduunda hatal ksma mdahale edilir. retim ii kontrol elemanlarnn sipari bitinceye kadar gnlk olarak kaydettikleri kontrol sonularnn verileri, seilen modelin proses kontrolleri iin kullanlmtr. Seilen modelin her bir dikim operasyonunda oluan hata yzdeleri stun grafiklerinde gsterilmitir. Ayrca gnlk olarak yaplan lm sonucu kaydedilen tolerans d deerler derlenmi ve bu veriler stun diyagramnda gsterilmitir. retim srasnda oluan hatalarn nedenlerini aratrmak amacyla neden-sonu diyagramlar izilerek hata nedenleri sorgulanmtr. c) retim Sonu Kontrol: retim sonunda kontrol elemanlarnn rnleri %100 kontrol ettikten sonra ve kayt altna aldklar blmdr. Dikim sonras yaplan %100 kontrol sonucu elde edilen veriler; 1. Toplam 1. Kalite 2. Toplam 2. kalite 3. El Tamiri 4. Bant Tamiri 5.Leke olmak zere kaydedilmektedir. letmedeki cretlendirme sistemi, para ba ie gre cretlendirme sistemi olduundan bu verilerin son kontrolcler tarafndan kaydedilmesinin sebebi performans deerlendirmesi iindir. Bu veriler cretlendirme yaplabilmesi iin kullanlmaktadr.
77
Gncel Anda BEK
letmede cretlendirme sistemi iin kullanlan bu veriler, seilen modelin proses kontrol ve istatistiki bilgilerin analizi iin kullanlmtr. Bant sonunda yaplan ve kaydedilen %100 kontrol sonucu kaydedilen bu veriler her model iin retim sonu kan hatalarn dzenlenmesi iin kullanlmtr. Bu veriler kullanlarak Pareto diyagram ve pasta diyagram izilmi ve % oranlar tespit edilmitir. d) Ykleme ncesi Kontrol (AQL): Sevk edilmek zere depoya teslim edilen rnlerin rnekleme yoluyla son kontrollerini yapmak ve mamul mteriye gnderilmeden nce kalite standartlarna uygun hale getirmek amacyla AQL Kontrol yaplr. AQL (Kabul edilebilir Hata seviyesi-Acceptable Quality Level ), kontrol rasgele kontroldr ve aada verilmi tablodaki kalite standard uygulanr.
izelge 6.2. AQL Kontrol Tablosu Baklan i adedi 2-8 9-15 16-25 26-50 51-90 91-150 151-280 281-500 501-1200 1201-3200 3201-10000 10001-35000 35001-150000 150001-500000 500001-ve yukars rnek says 2 3 5 8 8 32 32 50 80 125 200 315 500 800 800 Kabul Edilebilir Maksimum Hata Says 0 0 0 0 0 1 1 2 3 5 7 10 14 21 21
ncelediimiz rnlerin yklemelerinden nce yaplan AQL kontrollerde her zaman ilk seferde geti sonucu alnamamtr. AQL kontrol sonucu olumsuz olan rnler tekrar kontrol edilmi ve sonrasnda tekrar AQL kontrol yaplmtr. Bu ilem AQL kontrol sonucu olumlu oluncaya kadar devam etmi ve ancak kontrol sonucu olumlu olduktan sonra ykleme yaplabilmitir.
78
Gncel Anda BEK
Ykleme ncesi AQL Kontrol ekibi, mteri standartlarnn karlanabilmesi ve yklemenin yaplabilmesi iin kontrol yaparlar ve yaptklar ilemleri kayt altna alrlar. Kayt altna alnan bu veriler yardm ile incelenen modelin her yklemesi iin ka AQL kontrol yapld ve sonular, kontrol sonucu kan hata adetleri kaydedilmitir. etele Diyagram yaplarak bu hatalarn neler olduu ve her hatadan ka adet olduu tespit edilmitir. AQL kontrol sonucu tespit edilen hatalar ; 1. Diki Hatalar 2. Kuma Hatalar 3. l Hatalar 4. Etiket ve Paket Hatalar olarak 4 ana balk altnda toplanm ve her model iin Pareto Diyagram izilmitir. Her model iin yaplan tm AQL kontrol sonularna gre ana hatalarn neler olduu pasta diyagram ile gsterilerek hata yzdeleri aka ifade edilirken ayrntl olarak da her bir hatann adedi ubuk diyagram ile gsterilmitir. Bu kontrol ksmnda da neden-sonu diyagram yaplarak hata sonularnn nedenleri sorgulanmtr. letmede yaplan kalite kontrollerin zetleri izelge 6.3. zet olarak aklanmtr.
79
Gncel Anda BEK
izelge 6.3. Yaplan Kontrol lemleri
SIRA YAPILAN NO KONTROL LEM
AIKLAMA Kuma kesildikten sonra dikim hattna girip bir maml olmadan nce, bir mamln tm paralarnn (beden, kol, yaka, manet vb.) kontrol edilerek paralarnn elendii blm tasnif blm olarak adlandrlr. Bu noktada montaj yaplacak tm paralar hem kontrol edilir, hem de hatal olan paralar ayrlarak yerine salam para konulur. Bir model iin kontrol noktasnn yapld ilk ksmdr. Artk kuma zel olarak o model iin kesilmi ve kontrol balamtr. retim hatt ierisinde rn kontrol, in-line kontrol elemanlar tarafndan tm gn boyunca tm operasyondaki rnler kontrol edilerek yaplr. Dikim hattnda in-line kontrol elemanlar, rn dikilirken her operasyon iin rastgele kontroller yaparlar ve rastgele seilmi rnlerin lmlerini yaparak l veya diki kaynakl ortaya kmas muhtemel hatalar nceden tespit ederler. Yapm olduklar lm ve kontrolleri de kayt altna alrlar retim sonunda kontrol elemanlarnn rnleri %100 kontrol ettikten sonra ve kayt altna aldklar blmdr. Dikim sonras yaplan %100 kontrol sonucu elde edilen veriler; Toplam 1. Kalite,Toplam 2. kalite, El Tamiri, Bant Tamiri, Leke olmak zere kaydedilmektedir. Sevk edilmek zere depoya teslim edilen rnlerin rnekleme yoluyla son kontrollerini yapmak ve mamul mteriye gnderilmeden nce kalite standartlarna uygun hale getirmek amacyla AQL Kontrol yaplr. AQL (Kabul edilebilir Hata seviyesi-Acceptable Quality Level ), kontrol rasgele kontroldr
retim ncesi Kontrol (Tasnif)
retim i Kontrol (In line)
retim Sonu Kontrol
Ykleme ncesi Kontrol (AQL)
80
Gncel Anda BEK
6.2. Veri Toplama ve Analiz
6.2.1.Tasnif Blm
Tasnif blmnde tespit edilen hatalar niteliksel olarak snflandrlmtr. Bu hatalarn gsterildii kontrol diyagram aada sunulmutur. Bu almann rnek konfeksiyon iletmesinde yaplmad tespit edilmitir. Proses Kontrol almasnda Tasnif Blm Kontrol Diyagramnn nemi byktr. Bu izelgelerle hatalarn dalm oran net olarak grlebilmektedir. izelge 6.4. Tasnif Blm etele Diyagram
rn Ad rn Kodu Kontrol Edilen Adet Blm SIRA HATA NO KAYNAI 1 rg 2 rg 3 rg 4 rg 5 rg 6 Boyahane 7 Boyahane 8 Kesimhane 9 Kesimhane 10 Kesimhane HATA TRLER Yabanc Elyaf Toplanm iplik Kak Delik rg kaynakl leke Abraj Boyahane kaynakl leke Kesim Hatas Kvrlm Para Serim Hatas
Toplam
Ksa Kollu izgili T-Shirt M&S 0684 15.308 Tasnif ETELE

XXXXXXXXXXXXX II XXXXXXXXXXXXXX IIII XXXXXXXXX IIIII III XXXXXXXXXXX III XXXXXXX XXXXX IIIII IIII XXXX III XXXXX IIII XX I XXXXXXXXX IIIIIIII
HATA HATA ADETLER ORANI 132 %0,86 144 %0,94 98 %0,64 113 %0,74 70 %0,46 59 %0,39 43 %0,28 54 %0,35 21 %0,14 98 %0,64
832 %5,44
Tasnif blmnde hatalar 10 eit olarak tanmlanmtr. etele ksmndaki I bir adet hatay, X 10 adet hatay ifade etmektedir. 1-5 numaral hatalar rg, 67 numaral hatalar boyahane, 8-10 numaral hatalar kesim kaynakl hatalardr. 15.308 adet kesilmi rn kontrol edilmi ve toplam 832 adet kabul edilemez hata bulunmutur. Hatal paralar ayrlmtr. izelgedeki hata oranlar hata saysnn toplam kontrol edilen 15.308 adete orandr. Bu verilere gre tasnif blmde hatalarn hata eidi- hata adedi ilikisi grafiksel olarak ekil 6.1.de gsterilmitir. Burada en fazla hatann srasyla
81
Gncel Anda BEK
toplanm iplik ve yabanc elyaf, en az hatann ise kvrlm para ve boyahane kaynakl leke olduu grlmektedir.
160 140 120 Hata Adetleri 100 80 60 40 20 Kvrlm Para 0 Yabanc Elyaf Toplanm iplik rg kaynakl leke Boyahane kaynakl leke Kak Abraj May Dnmesi Delik
Hata eitleri
ekil 6.1. Tasnif Blm Hatalar ubuk Diyagram ekil 6.2.deki pasta diyagramnda hata adet ve hata oran- hata kayna ile ilikilendirilmitir. rg, boyahane ve kesimhane kaynakl hatalarn zerlerinde yazan deerler birincisi hata adedini ikinci deer ise 832 adet hata ierisindeki yzde orann gstermektedir. rnein 557 adet rg hatas tespit edilmitir. Tespit edilen 832 adet hatann % 67si rg kaynakldr. Grafikten anlalaca zere en fazla hata %67 ile rg, en az hata %12 ile boyahane kaynakldr.
173; 21%
557; 67%
102; 12%
rg Boyahane Kesimhane
ekil 6.2. Tasnif Blm Hata Oran Pasta Grafii
82
Serim Hatas
Gncel Anda BEK
Uygulamal almann yapld iletmede rg ve boyahane iletme d grld iin burada kesimhane hatalar ele alnmtr. letmede yaplan kesim hatalar toplam hatalarn % 21ini oluturarak ikinci srada yer almaktadr ve bu orann nedenlerinin ne olduunun anlalmas iin ekil 6.3.de neden-sonu diyagram yaplmtr.
MALZEME KUMA OK HASSAS
MAKNE TEHZAT
MAKNE HASSASYET YOK KUMA STANDART DEL KESMHANE HATALARI ZENSZLK MOTVASYON TECRBE LK KUMA YETERL DNLENDRLMYOR SERM HIZI FAZLA METOD
ekil 6.3. Kesim Hatalar Neden-Sonu Diyagram Neden-sonu grafiinin hazrlanrken incelenen hatayla ilgili (burada kesimhane) birim sorumlular bir araya gelip tartmaldr. Bu almada ortaya kan problemin analizi iin bu tip bir ett yaplmtr. Bu etde kesimhane yneticisi, rn sorumlusu, kesim efi ve kalite gvence blmnden sistem yneticisi katlmtr. nce kesimhane kaynakl problemlerin ana nedenleri edilmitir. Bunlar Malzeme (kuma), Makine Techizat, ilik, Metod olarak belirlenmitir. Daha sonra her bir alt sebep ana sebeple ilikilendirilmitir. Bunlar aada detayl olarak aklanmtr. Malzeme(Kuma): Kuma, boyal iplikten yaplm izgili bir kumatr. Kuma, bu model iin ayn holdinge bal tedariki firmada ilk defa retilmitir. Kuma, standart ekilde retilmemi, tedariki firma srekli deneme toplar reterek gndermitir. Bu da kuma toplar arasnda farkllklara yol amtr. ilik: letmede kesimhanede yaplan fazla mesaiden dolay iiler zensiz almaktadr. Ayrca yeterince motive olmadklar ve izgili kuma serim ve kesiminde tecrbesizdirler.
83
Gncel Anda BEK
Metod: Kesimhanenin kapasitesinin yeterli olmad iin kuma hzl serilmekte ve yeterince dinlendirilmeden kesim yaplmaktadr. Bu da kuman kesilen rnlerin beden llerinin doru olmamasn ortaya karmtr. Makine: Kullanlan makaslarn yeterli bakm yaplmadndan hatal kesimlere yol at ortaya kmtr. 6.2.2. retim i Kontrol
Toplam sipari boyunca gnlk rasgele yaplan kontroller sonucu her operasyon iin retim ii hata oranlar gsterildii kontrol diyagramlar ile yaplan rasgele lmler sonularn gsteren kontrol diyagram izelge 6.5de sunulmutur. izelge 6.5. retim i Operasyon etele Diyagram
rn Ad rn Kodu
Kontrol Edilen Ksa Kollu izgili T-Shirt Adet M&S 0684 Blm
300 retim i
SIRA NO
1 2 3 4 5 6 7 8 9
OPERASYON ADI
Sa Omuz atma Yaka Biye Takma Sol Omuz atma Kol takma Yan atma Kol reme Etek reme Etiket takma+omuz zikzak Kol ve Etek reme zikzak
Toplam X XX X X XX IIIII III XXXX III II
ETELE
IIIII III II II IIII III
HATA ADETLER
15 23 12 12 24 8 43 3 2 142
HATA ORANI
5,00% 7,67% 4,00% 4,00% 8,00% 2,67% 14,33% 1,00% 0,67% 47,33%
retim hattnda tanmlanan 9 adet operasyonda rasgele 300 adet kontrol yaplmtr. Kontrol edilen ilerden 142 adet iin hatal olduu grlmtr. Kontroller sonucu kan hata adetleri incelendiinde en fazla hatann 43 adet hatayla etek reme operasyonuna, daha sonraki hatalarn ise 24 ve 25 adet hatayla srasyla yan atma ve yaka biye takma operasyonuna ait olduu grlmektedir. Hata oran her bir hatann toplam hata adetine oran sonucu elde edilen yzde deeridir. Toplam
84
Gncel Anda BEK
hata oranna bakldnda kontrol edilen ilerin grlmektedir.
%47,33 nn hatal olduu
Verilere gre ekil 6.4 de 9 adet operasyon iin hatalarn ubuk diyagram ile ifade etmitir. Diyagramda y ekseni hata adetlerini x ekseni operasyonlar gstermektedir.
50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Etiket takma+omuz zikzak Kol ve Etek reme zikzak Sa Omuz atma Yaka Biye Takma Sol Omuz atma Kol takma Yan atma Kol reme Etek reme
Hata Adetleri
operasyon ad
ekil 6.4. retim i Hata ubuk Diyagram ekil 6.5.de , retimde oluan hatalarn kendi iinde oran gsterilmitir. Pasta grafiine bakldnda 142 adet hatann %31 ini etek reme operasyonu %17 ve %16 sn srasyla yan atma ve yaka biye takma operasyonu, en az dilim olan %1 ini kol ve etek zikzak operasyonu olduu grlmektedir.
2% 31% 1% 11% 16%
8% 6% 17%
Sa Omuz atma Sol Omuz atma Yan atma Etek reme Kol ve Etek reme zikzak
8%
Yaka Biye Takma Kol takma Kol reme Etiket takma+omuz zikzak
85
Gncel Anda BEK
ekil 6.5. retim i Operasyon Hata Oran Pasta Grafii retim ii operasyonlarn hata adetleri ve yzdelerinin gsterildii teknikler ( etele diyagram, ubuk ve pasta grafikleri) incelendiinde en byk hata etek reme operasyonunda olmakla beraber onu takip eden hatalar yan atma ve yaka biye operasyonlardr. Tespit edilen hatann nedenin aratrlmas amacyla kullanlan neden sonu diyagram (Balk Kl), retim efi, Bant efi, retim Kontrol efi, rn sorumlusunun katlmyla oluturulmutur. ekil 6.6da etek reme operasyonu neden sonu diyagram gsterilmektedir. Bu operasyonun hatal olmasnn 3 ana nedeni olduu sonucuna karar verilmitir. Malzeme (kuma): Kuman ok hassas olduu rahat dikilmedii, numune dikimde problem kmad halde seri retime geildiinde kuman dikiminin rahat olmad sonucuna varlmtr. ilik : Nitelikli igcnn ok az olduu bir blge olan Malatyada bu operasyonda alan iiler ok da tecrbeli deildir. Bununla beraber iletmedeki fazla mesai iiler zerinde motivasyon eksilii yaratmaktadr. Makine: Bu operasyonda kullanlan makinenin bakm yapldnda makine ayann basksnn fazla olduu ve kuma esnettii belirlenmitir.
MALZEME KUMA OK HASSAS
MAKNE TEHZAT
MAKNE AYAI KUMAI ESNETYOR KUMA STANDART DEL,RAHAT DKLMYOR
ETEK REME MOTVASYON TECRBE
LK
ekil 6.6. Etek Reme Operasyonu Neden-Sonu Diyagram
86
Gncel Anda BEK
ekil 6.7da yan atma ve yaka biye operasyonlarnn neden sonu diyagram yaplmtr. Bu diyagrama gre 3 ana neden bulunmaktadr. Malzeme: Dikilen kumata kuma rapor boylarnn eit olmadndan yan atma operasyonunda n ve arka bedendeki izgileri birbirlerini karlamad ve kuman esnek olmas nedeniyle geni bir l olan yaka biyede iyice geniledii grlmtr. Metod: Operasyon iin kullanlan operasyon sresinin izgili kuma iin deil de normal kuma iin kullanldndan yan atma operasyonunun standart sresi hesaplanan sreden biraz daha fazladr. l Metodu: Yaka biyenin fazla esnemesi sonucu kullanlan kalp kontrol edilmi ve n yaka lsnn istenenden daha byk olmasna neden olmutur.
MALZEME KUMA OK ESNEK KUMA RAPOR BOYLARI SABT DEL
L METODU KALIP L TABLOSUNA UYGUN DEL
YAKA BYE VE YAN ATMA STANDART SRE ZGL MODEL N TEKRAR HESAPLANMALI
METOD
ekil 6.7. Yaka-Biye ve Yan atma Operasyonu Neden-Sonu Diyagram
87
Gncel Anda BEK
6.2.3. retim Sonu %100 Kontrol
retim sonunda kontrol elemanlarnn rnleri %100 kontrol ettikten sonra tasnif ettikleri rnleri para ba cretlendirme ve bant performansnn tespiti iin kayt altna alrlar. Tm sipari sresi olan 15 gn ierisinde 1. kalite , 2. kalite, el tamiri, bant tamiri ve leke olarak ayrlan rnlerin tamamnn adetlerinin ve oranlarnn bulunduu izelge 6.6. de sunulmutur. Bu alma iletmede yrtlmektedir. izelge 6.6 Dikim Sonu rn Kalite Dalm izelgesi
retim Adedi A 1. GN 2. GN 3. GN 4. GN 5. GN 6. GN 7. GN 8. GN 9. GN 10. GN 11. GN 12. GN 13. GN 14. GN 15. GN TOPLAM 573 763 942 1045 1075 1054 1085 1081 1039 1096 1085 1051 1049 1019 474 14431
TOPLAM 1.KALTE adet oran A1 (A1x100)/A 390 607 658 1008 933 935 997 788 846 945 716 836 782 847 368 11656 %68,1 %79,6 %69,9 %96,5 %86,8 %88,7 %91,9 %72,9 %81,4 %86,2 %66,0 %79,5 %74,5 %83,1 %77,6 %80,8
TOPLAM 2.KALTE adet oran A2 (A2x100)/A 21 20 6 10 19 24 25 20 26 13 21 5 11 42 17 280 %3,7 %2,6 %0,6 %1,0 %1,8 %2,3 %2,3 %1,9 %2,5 %1,2 %1,9 %0,5 %1,0 %4,1 %3,6 %1,9
BANT TAMR adet oran A3 (A3x100)/A 32 40 16 16 21 37 8 18 20 6 37 11 9 6 16 293 %5,6 %5,2 %1,7 %1,5 %2,0 %3,5 %0,7 %1,7 %1,9 %0,5 %3,4 %1,0 %0,9 %0,6 %3,4 %2,0
EL TAMR adet oran A4 (A4x100)/A 56 32 164 4 25 40 24 71 111 51 146 144 166 67 24 1125 %9,8 %4,2 %17,4 %0,4 %2,3 %3,8 %2,2 %6,6 %10,7 %4,7 %13,5 %13,7 %15,8 %6,6 %5,1 %7,8
adet A5 74 64 98 7 77 18 31 184 36 81 165 55 81 57 49 1077
LEKE oran (A3x100)/A %12,9 %8,4 %10,4 %0,7 %7,2 %1,7 %2,9 %17,0 %3,5 %7,4 %15,2 %5,2 %7,7 %5,6 %10,3 %7,5
Bu izelgede kontrol edilen 14.464 adet rnn adet ve yzde oran olarak dzenlenmitir. Bu tablo hata snflandrlmas tablosu deildir. Kontrol edilen rnn niteliini ortaya koyar. rnein 4. gn kontrol edilen 1046 adet iin 1008 adeti -ki bu kontrol edilen adetin %96,4 meydana getirir - 1. kalite rn olarak deerlendirilmitir. Ayn gn 10 adet rn 2. kalite olurken, 16 adet rn tamir edilmek zere retime geri dnm, 4 adet rn yabanc elyaflar karlmas iin el tamirine gitmi 7 adet rnde ise lekeye rastlandndan leke karma blmne gitmitir.
88
Gncel Anda BEK
retim Sonu kontrol sonularnn pasta grafii ekil 6.8.de gsterilmitir. Buna gre retimden kan rnlerin % 81i 1. kalite ii oluturmaktadr. retimden kan rnlerin % 8sinde yabanc elyaf tespit edildiinden el tamiri blmne gnderilirken %7 sinde leke vardr. 2.kalite rn %2i olutururken, %2 si bant tamiridir.
8% 2% 7%
2%
81%
TOPLAM 1.KALTE BANT TAMR LEKE
TOPLAM 2.KALTE EL TAMR
ekil 6.8. retim Sonu Kontrol Sonucu Pasta Grafii izelge 6.7de retim sonunda elde edilen verilere dayal olarak 1. kalite dnda kalan rnlerin neler olduuna dair bir tablo yaplmtr. Bu tabloda el tamiri, leke, bant tamiri ve 2. kalite adetlerinin toplam adete oran gsterilmitir. Ayn zamanda kmlatif adetler ve oranlar da hesaplanarak pareto diyagram iin veriler oluturulmutur. Kmlatif adet bulunurken her bir satr bir nceki satrla toplanarak kendi satrna yazlmtr. rnein leke satr iin kmlatif adet 1125 ile 1077 toplanp leke satrna 2202 yazlarak oluturulmutur. Kmlatif % oran da bulunan adetlerinin toplam rn adedine oranlanmasyla oluturulmutur. izelge 6.7.de elde ettiimiz deerler ile ekil 6.9daki pareto diyagram izilmitir. Bu diyagramn sol tarafndaki dikey eksen hatal rn adetlerinin toplam hatal rne orann, sa taraftaki dikey eksen ise kmlatif hata adetlerinin toplam hata adetine orann gstermektedir. Grafikte hatal rnler bykten ke doru sralanmtr. Sol eksen incelendiinde %40 ile el tamiri en fazla, %10,1 ile 2. kalite en az deeri
89
Gncel Anda BEK
oluturmaktadr. Sa eksendeki kmlatif deerler ise sorunu oluturan byk problemlerin neler olduunun tespiti amacyla oluturulmutur. Oluan hatalarn oranlar kmlatif ekilde sa eksende gsterilmitir.Grafik incelendiinde sa eksende %79,4 (yaklak %80) deerin olumasna neden olan sebepler el tamiri ve lekedir. %79,4 deerini oluturan el tamiri ve leke problemin zlmesiyle retim sonras 1. kalite olarak kmayan rnlerin %80 i 1.kalite olarak kacaktr. Elde edilen grafikler sonucu bu model iin dikim sonunda en fazla hatann el tamiri ve leke ksmnda olduu grlmektedir. Kumata yabanc elyaf ok fazladr. El tamiri hata oranlar, p kontrol diyagramnda tekrar incelenecektir. izelge 6.7 Dikim Sonu rn Kmlatif Adet ve Oranlar izelgesi
rn Adetinin Toplam Adete Oran (%)
40,5 38,8 10,6 10,1
rn Adedi
Kmlatif Kmlatif Adetin Toplam Adet Adete Oran(%)

1125 2202 2495 2775 40,5 79,4 89,9 100,0
EL TAMR LEKE BANT TAMR 2.KALTE TOPLAM

45,0 40,0
1125 1077 293 280 2775
120,0 100,0
35,0 hata yzdesi (%) 30,0 25,0 60,0 20,0 15,0 10,0 20,0 5,0 0,0 EL TAMR LEKE BANT TAMR 2.KALTE 0,0 40,0 80,0
Hatal rnler
ekil 6.9. retim Sonu Kontrol Sonucu Pareto Diyagram
90
kmlatif hata yzdesi (%)
Gncel Anda BEK
retim sonunda rasgele bitmi rn lm de yaplm hangi operasyonda tolerans d lmlerin olduunun tespiti amacyla izelge 6.8. hazrlanmtr. retim hattnda gnde 4 rasgele rn llmek suretiyle toplam 60 adet bitmi rnn lm kontrol yaplmtr. Bu izelgeye gre llen 60 adet rnde en fazla l probleminin olduu blmn etek ls olduu ardndan ise n yaka lsnn olduu grlmektedir.
izelge 6.8. retim Sonu l etele Diyagram rn Ad rn Kodu

SIRA NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 LM YER OMUZ N YAKA UTAN UCA N YAKA N OMUZ UTAN UCA YAKA DKL N GENLK GS BEL ETEK N BOY ST KOL BOYU ALT KOLBOYU KOLEV EVRES KOLAZI EVRES ARKA YAKA ARKA GENLK N BOY BYE KALINLII ETEK REME DERNL KOLAZI REME DERNL KOLATINDAN LK ZG GENL MN. YAKA ESNEKL
Ksa Kollu izgili T-Shirt M&S 0684

ETELE III XI II II III IIIII I X IIIII IIII
llen Adet Blm

3 11 2 2 0 3 5 1 15 4 0 0 2 3 8 0 1 0 0 0 0 0
60 retim
5,00% 18,33% 3,33% 3,33% 0,00% 5,00% 8,33% 1,67% 25,00% 6,67% 0,00% 0,00% 3,33% 5,00% 13,33% 0,00% 1,67% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00%
TOLERANS DII ORAN
II III IIIII III I
91
Gncel Anda BEK
ekil 6.10.de grld gibi rn lm sonularna gore en fazla lm hatasnn olduu ksm etek ls sonra ise n yaka ls olduu grlmektedir. Hi hata kmayan ller grafikte yer almamtr. Grafie gre llen 60 iin %25inin etek ls problemlidir. Ayrca n ve arka yaka ls de tolerans d lleri srasyla %18,33 ve %13,33 dr. Bu deerlerin yksek deerler olduu ve prosesin yeterlilii daha sonraki kontrol diyagramlar blmnde incelenmitir.
5,00% 13,33% 1,67% 18,33% 3,33%
5,00% 3,33%
3,33% 6,67% 25,00% 1,67% 5,00% 8,33% 1,67%
OMUZ N OMUZ UTAN UCA GS N BOY ARKA YAKA
N YAKA YAKA DKL BEL KOLEV EVRES N BOY
UTAN UCA N YAKA N GENLK ETEK KOLAZI EVRES
ekil 6.10. retim i Tolerans D lmlerin Pasta Grafii
92
Gncel Anda BEK
6.2.4. Ykleme ncesi Kontrol (AQL)
Bu almann uygulamal blmnde incelenen modelin siparii (14.000 adet rn) 5 ykleme yaplarak tamamlanmtr. Bu blmde kullanlan veriler 5 ykleme sonucu derlenen verilerdir. Bu ksmda yaplan kontroln amac mteriye istei dorultusunda rn sunulabilmek ve mteri memnuniyeti salayabilmektir. Hatal rn elemek bu kontroln amac deildir. AQL kontrol sonucu tespit edilen hatalarn neler olduu 6.9da etele diyagram ve ekil 6.11. Pasta diyagramnda ayrntl olarak gsterilmitir. etele ksmndaki I bir adet hatay, X 10 adet hatay ifade etmektedir. Ykleme ncesinde yaplan kontrollerde ilk seferde ykleme onay alamayan kontrol sonular dahil toplam 1250 adet rn kontrol edilmitir. 72 adet i hataldr. Kontroller sonucu kan hata adetleri incelendiinde en fazla hatann 28 adet hatayla etek genilii lsnde, en az hatann ise 1 adet hatayla yanl ykama talimat takmaya ait olduu grlmektedir. Hata oran her bir hatann toplam hata adetine oran sonucu elde edilen yzde deeridir. Toplam hata oranna bakldnda kontrol edilen ilerin % 5,76 snn hatal olduu grlmektedir. izelge 6.9 Ykleme ncesi Hata etele Diyagram
rn Ad rn Kodu Kontrol Edilen Adet Blm HATA ETLER Diki Atlamas Diki Krlmas / Kesii Bzgler Renk Fark ve izgi Yabanc Elyaf Lekeler Yaka Biye Etek Genilii ls Yanl ykama talimat Yanl barkot Ksa Kollu izgili TShirt M&S 0684 1250 Ykleme ncesi ETELE
IIIII III IIII II IIIII II IIII X IIIII II XXX I I II
HATA SAYISI
5 3 4 2 7 4 16 28 1 2 72
HATA ORANI
0,40% 0,24% 0,32% 0,16% 0,56% 0,32% 1,28% 2,24% 0,08% 0,16% 5,76%
TOPLAM
93
Gncel Anda BEK
ekil 6.11de ykleme ncesi kontrol sonularnda karlalan hatalarn neler olduu ve yzde oranlar gsterilmitir. Ykleme ncesi yaplan kontrol sonucu en fazla hatann %2,24 oranyla etek genilii lsnde en az hatann ise %0,08 ile yanl aksesuar taklmasnda olduu grlmektedir.
0,16% 0,08% 0,40% 0,24% 0,32% 0,16%
0,56%
2,24%
0,32% 1,28%
Diki Atlamas Renk Fark ve izgi Yaka Biye Yanl barkot
Diki Krlmas / Kesii Yabanc Elyaf Etek Genilii ls
Bzgler Lekeler Yanl ykama talimat
ekil 6.11. Ykleme ncesi Kontrol Sonucu Hata Sebepleri
Ykleme ncesi yaplan kontroller sonucu elde edilen verilere gre toplamda ilerin % 5,76snda hata tespit edilmitir. Bu hatalarn kaynaklarnn ne olduunun aratrlmas maksadyla hatalar 4 ana balk altnda tekrar incelenmitir. 1. Diki Hatalar 2. Kuma Hatalar 3. l Hatalar 4. Etiket ve Paket Hatalar izelge 6.10 da ykleme ncesi kana hatalarn adetleri ve oranlar ile pareto diyagram izmek iin kmlatif adet ve oranlar yer almaktadr.
94
Gncel Anda BEK
izelge 6.10da l hatas, kuma hatas, diki hatas, etiket ve paket hatas adetleri ve adetlerinin toplam hatal adete oran gsterilmitir. Ayn zamanda kmlatif adetler ve oranlar da hesaplanarak pareto diyagram iin veriler oluturulmutur. Kmlatif adet bulunurken her bir satr bir nceki satrla toplanarak kendi satrna yazlmtr. rnein kuma hatas satr iin kmlatif adet, 44 ile 13 toplanp kuma hatas satrna 56 yazlarak oluturulmutur. Kmlatif % oran da bulunan adetlerinin toplam rn adedine oranlanmasyla oluturulmutur. izelge 6.10 Ykleme ncesi Hata Adetleri Hatal rn Adedi l Hatas Kuma Hatas Diki Hatas Etiket ve Paket Hatas TOPLAM 44 13 12 3 72 Hatal rn Adetinin Toplam Kmlatif Adet Hatal rn Adetine Oran (%) 61 18 17 4 44 56 69 72 Kmlatif Adetin Toplam Hatal rn Adetine Oran (%) 61 78 96 100
Pareto Diyagram iin tespit edilen hata adetleri bykten ke doru sralanr. Her bir hatann tespit edilen hatal rn adedine oranna bakldnda en fazla hatann l hatas olduu grlmektedir. Pareto Diyagram iin kmlatif deerler bulunur. Bu deerler bir nceki satr ile kendi bulunduu satrdaki deer toplanr ve kendi satrna yazlr. Bu adetlerin toplam hatal rn adetine oran bulunur ve kendi satrna yazlr. ekil 6.12. de sol eksen hata yzdesini sa eksen ise kmlatif hat yzdesini gsterir.Sa eksendeki kmlatif deere bakldnda ise %78 (yaklak %80) deer, problemin zlmesi gereken ksm iaret etmektedir. Yani %78 deerini oluturan l problemi ve kuma hatas problemi zlrse hatal rnler zlm olur.
95
Gncel Anda BEK
70 60 50 Hata Yzdesi
120 100 80 Kmlatif Hata Yzdesi
40 60 30 40 20 10 0 l Hatas Kuma Hatas Diki Hatas Etiket ve Paket Hatas 20 0
ekil 6.12. Ykleme ncesi Kontrol Sonucu Pareto Diyagram
Kuma kaynakl hata iletme d bir hata iken, l hatas iletme ii bir hatadr ve retim sonu yaplan lm sonularnda da rastlanmtr. Ykleme ncesi iletmede daha nce tespit edilen iletme kaynakl bir hatann tekrarlanmas tespit edilen hatann zmlenmedii anlamna gelmektedir. Bunun nedeni olabilir; 1. rnler lm kontrolnden gememitir. 2. rnler doru llmemitir. 3. Ayrlan hatal rnler salam rnlerin arasna tekrar karmtr. Tm bu nedenlerden dolay ykleme ncesi rnler, kalite gvence mdr ve mteri temsilcisinin isteiyle rn sorumlusu denetimi altnda tm rnlerin etek ve yaka biyeleri tecrbeli elemanlar tarafndan %100 lm kontrolne alnm hatal rnler ayrlarak karantina blgesine ekilmitir. Bu hatal rnlerin ka adet olduu ve ka cm tolerans dnda olduu vb. bilgiler mteriye iletilerek bu rnleri alp almayaca sorulmaktadr.
96
Gncel Anda BEK
6.3. Kontrol Diyagramlar
rnek olarak bantta dikilen rnlerin el tamiri oranlarnn kontrol amacyla p, retim sonu llen etek ls deerleri iin de izilmitir.(EK-6) ekil 6.13. de etek ls iin yaplan x kontrol diyagram incelendiinde st snr deere doru hareket eden belli bir trend vardr. Bir kez st snr deerlerini gemitir. X grafiinde limitler dna kmak kullanlan malzemenin, tekniin makine ayarnn yanl olmasnn v.b. sebeplerin sonucudur. Yukarya doru belirli bir trend ise fazla kullanm ve yorulma belirtisi olarak yorumlanr. plik boyamal kuman iletmede ilk defa kullanyor olmas ve iletmede fazla mesai yaplyor olmas x kontrol diyagramn aklamaktadr. Ayrca nceki blmde etek reme operasyonu iin yaplan neden-sonu diyagram sonular da bu sonucu desteklemektedir. x ve r kontrol diyagramlar
ekil 6.13. Etek ls X kontrol diyagram
Toplam sipari sresi olan 15 gn boyunca retim sonunda %100 kontrol edilen rnlerden el tamiri olanlar kaydedilmitir.
97
Gncel Anda BEK
El tamirinin dikilen rne orann izildii ekil 6.14. El tamiri p diyagramna baklacak olursa 15 gn iinde sadece 2 gnn alt st snr limitleri ierisinde olduu dier gnlerin bu snrlar dnda olduu grnmektedir.
ekil 6.14. El tamiri p diyagram lm deerlerinde belirgin bir varyans grlmektedir. Bu ani deiimler sistematik bir hatann gstergesidir ki retimden kan rnler srekli el tamirine yabanc elyaflar karlmas iin dnmektedir. EK-7de Kontrol grafii incelendiinde prosesin yeterlilii hakknda Cp indisi bulunmutur. Bu deer 0,67dir ve 1den kktr. Bu deer bize bu model iin mevcut el tamirine giden rnlerin ok fazla olduu, kuma kaynakl bu problemde iyiletirme yaplmas gerektiini gstermektedir.
98
7. Sonu ve neriler
Gncel Anda BEK
7.SONU VE NERLER
1. Bu tez almasnn uygulamasnn yapld konfeksiyon fabrikasnda model retime girmeden nce mteri istei iin pilot numuneler yaplmaktadr. Bu numunelerin kontrol sonucunda mterinin seri retimi yaplabilir onayndan sonra retime girilebilmektedir. Mteri bu numunelerin kontrol sonucunda modelle ilgili olarak baz kritik noktalar belirtmektedir. letmede sadece mterinin dikilen numuneler sonucunda yapm olduu kritikler yer almaktadr. Bunun dnda, iletmede modelle ilgili olarak herhangi bir istatistiki proses kontrol almas ve veri derlemesi yaplmaktadr. zmler anlk olarak zlmekte ve oluan zm iletmedeki ynetici ve alanlarn zverili almalaryla olumaktadr. Hata sebepleri kayt altna alnarak veri analizleri yaplmadndan hatalar tekrar olumaktadr. Oysa konfeksiyonda her model iin proses kontrol parametreleri farkldr ve bunun doru tespiti iin tm kontrol birimleri arasnda koordinasyonun salanmas gerekmektedir. rnn, iletme iersinde kalite asndan izlenebilmesi ok nemlidir. Anlk zmlerin dnda prosesin kontrollerin yaplmas ve kalite olarak bunun rapor olarak sunulmas gerekmektedir. statistiksel proses kontrol almasnn yaplabilmesi iin iletme iinde verilerin derlenmesi gerekmektedir. Bu verilerin derlenebilmesi iin de bu tez almasnn sonucunda neri olarak sunulan Haftalk Hata Takip Formu kullanlmaldr. EK-8de bir rnei bulunan bu formun takibi, iletme iinde kullanlmas ve sonularn derlenmesi rn sorumlusu sorumluunda olmaldr. rn sorumlular dikimden yklemeye kadar bir modelin tm aamalarn takip ettiklerinden tm kontrol proseslerinin kontrol, takip edilmesi ve verilerin analiz edilerek ve belirli periyotlarla bu sonularn ynetim ve alanlara sunulmas rn sorumlular tarafndan yaplabilmektedir. Bu form hazrlanrken iletmede kan 20 adet hata tespit edilmi ve bunlar kontrol parametreleri olarak tanmlanmtr. Gnlk kan hatalar gnler ksmndaki uygun gn ksmna ilendikten sonra, kan hatann kaynann aratrlmas
99
7. Sonu ve neriler
Gncel Anda BEK
amacyla Ynetim, Makine, Malzeme, Metod, ilik blmlerinden uygun olan yere yazlmaldr. Bylece ortaya kan hata nedeninin tespiti yaplm olacaktr. rnein H4 kodlu tlama hatas retimin 2. gn 4 adet rastlanm olsun. Forma hata adeti, nedeni ve zm ilendii takdirde; bu hatann hangi gn ka adet, neden kaynakl olduu ve zm iin ne yapld ayn form zerinde grlebilir. 2. letmede benzer rnler iin proses kontrol yapmaya uygun proseslerin belirlenmesi yerinde olacaktr. Model dikime girmeden nce daha nce proses kontrol yaplm benzer rnlerin verileri dikkate alnarak dikim ekibiyle risk analizi toplants yaplmal riskli ksmlara azami dikkat gsterilmesi iin insanlar uyarlmaldr. Bunun iin her model iin risk analizi hazrlanmaldr. rnein benzer kumala dikilmi ve kuma hatalarnn fazla olduu bir modelle ayn kuman kullanld baka bir model retime giriyorsa oluacak kuma hatalarna yada yakas biyeli bir rnn yaka biye esnemesine kar dikkatli olunmas gerektiine veya dantelli bir rn kullanlyorsa kuma ile dantel ykama sonras ekme deerlerinin uygun olmasna ve bzg olumamas nceki bilimsel veriler kullanlarak hatalarn oluabilecei izah edilmelidir. 3. Bir modelde ortaya kan hatalarn iletme ierisinde analizi yaplmadndan hata nedenleri grlmektedir. Her modelin sonunda oluturulacak hata raporlar sayesinde hammadde veya aksesuar hatalar tedarikiler uyarlmal ve maliyet azaltc faaliyetler
oluturulmaldr 4. letmedeki cretlendirme sistemi, para ba cretlendirme sistemidir. Dikilen birinci kalite rn adedine gre retim bantlarna ekstra cret verilmektedir. Bundan dolay retim bantlar hedeflerini birinci kalite rn dikmek iin belirlemilerdir. Bantta dikilen 1. kalite rnn dndaki rnler ok fazla bant ierisinde sahip klmamaktadr. letmede kullanlan para ba cretlendirme sistemi deitirilebilir. retim sonunda birinci kalite rn performans zerinden yaplan bu sistem yeterli deildir. Sadece ok retip 1. kalite adetini ykseltmek yerine banta geri dnen bant tamiri adedini de drmek iin yani ilk seferde doru i yaplabilmesi iin cretlendirme sistemi deitirilebilmelidir.
100
7. Sonu ve neriler
Gncel Anda BEK
5. Dikim bantlarnda proses kontrol yaplmamaktadr. Dikim operasyonlarnn proses takibi ve kontrol ile hangi operasyonda fazla hata olduu tespit edilebilir ve makinenin arzal olup olmad veya alann eitime ihtiyac olup olmad tespiti yaplabilir. 6. Dikim prosesinde etek reme operasyonun neden yaplamadna dair oluturulan Sebep-Sonu diyagramna gre hatay oluturan sebeplerden biri de makine ayarnn iyi yaplmamasdr. Bu noktada da makine tamiri ile ilgili kiilerin eitimi, motivasyonu veya yeterli sayda olmamalarndan kaynakl hatalarn olutuu grlmektedir. Bu hata nedenlerin analizin yaplmas Makine Bakm ile ilgili bakm kartlar oluturulmaldr.
101
KAYNAKLAR BRCAN, H. ve GEDK, H.,2003 Tekstil Sektrnde statistiksel Proses Kontrol Tekniklerinin Uygulanmas zerine Bir Deneme, Cumhuriyet niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi, ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt No:4, Say:2. BULUKLU, M.,2006, Dokuma letmelerinde Proses ve Kalite Kontrol, ukurova niversitesi Fen Bilimleri Enstits,Yksek Lisans Tezi s.16-20. BURNAK, N., 1997, Toplam Kalite Ynetimi, TEKAM, Eskiehir , s.85-86. CAULCUTT, R.,1996, Statistical Process Control (SPC), Tutorial, Volume 16, Number 4, Page:10-14. ABUK, Y., 2005, Kalite Maliyetleri ve Kalite Maliyetlerini lmede Kullanlan Yntemler, Zonguldak Karaelmas niversitesi, Bartn Orman Fakltesi Dergisi, Cilt:7, Say :7. COOK G. E., MAXWELL J. E., BARNETT R. J., and STRAUSS A. M.,1997, IEEE Transactons On Industry Applcatons, Vol. 32, No 2. ELEVL, S. ve BEHDOLU, S.,2006, statistiksel Proses Kontrol Teknikleri le Kmr Kalitesindeki Deikenliin Belirlenmesi, Dumlupnar niversitesi, Madencilik Dergisi, Cilt:45 Say :3 s.19-26. ERK, T., 1999 Konfeksiyonda Kalite Kontrol ve malat Basamaklar, stanbul Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, s.4,25-32. EKZ, U., 2003, statistiksel Problem zme Aralarnn Tekstil ve Konfeksiyon Endstrisinde Uygulamas, Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi, s.30-68. GKTA, D., 2003 Bir Konfeksiyon letmesi in Kalite Kontrol Sisteminin Kurulmas, Uluda niversitesi, Fen Bilimleri Enstits,Yksek Lisans Tezi, s.12.
102
GUPTA,A.D. ve SACHDEV, A.,1992, Optimizing Process Control Parameters, International Journal of Quality & Reliability Management,Volume:9,Issue:1. GRSAKAL, N.,1997, Bilgisayar Uygulamal statistik 1, Marmara, Bursa,s.281. HALS, M.,Eyll 2007, Toplam Kalite Ynetimi Perspektifinden letme Performans, , G Endstri likileri ve nsan Kaynaklar Dergisi, Cilt :9 Say:4. HOSSAIN A., CHOUDHURY Z.A., and SUYUT S.,1996, IEEE Transactons On Industry Applcatons, Vol. 33, No. 2, KARAKO, A.,1997, Konfeksiyonda Kalite Kontrol Programn nemi Ve Oluturulmas, stanbul Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, s.-15. KAYA, S., 2000, Konfeksiyonda Kalite Kontrol Sistemleri, Ege niversitesi,Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, s.17,34-43 KIM, K. ve YUM, B., Mays 1999, Semiconductor Manufacturing, IEEE Transactions on Volume 12, Issue 2, Page(s):214 228 KO,E., 2000, retim Ynetimi ve Organizasyon ukurova niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi, Adana, Yayn No:33, s:95-112. KKEN, E.,2003,statistiksel Proses Kontrol ve Bir Uygulamas,Akdeniz niversitesi Sosyal Bilimleri Enstits,Yksek Lisans Tezi, s.16-42. MAZI, S., 2001,Konfeksiyon retiminde Kalite Gvence Ynetim ve Organizasyon, stanbul Hazr Giyim ve Konfeksiyon hracat Birlikleri, OM Yaynevi,stanbul, s.30-51. ZCAN, S., 2006,statistiksel Proses Kontrol Tekniklerinden Pareto Analizi ve imento Sanayinde Bir Uygulamas. Cumhuriyet niversitesi,ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi, ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt No:2, Say:2. ZTRK,A.,2007,statistiksel Kalite Kontrol Grafikleri Kabul rneklemesi,Seluk niversitesi,Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi. RIBEIRO, J. L. D., SCHWENGBER TEN CATEN, C. VE FRTSCH, C.,2001, Tmleik Proses Kontrol, International Journal of Quality & Reliability
103
Management, Volume: 18 Issue: 4 Page: 444 - 464 SABIR,E.C., 2003, Kalite Yaklamlarnda Proses Kontrol Teknii ve Tekstil Sanayinde Uygulanabilirlii, ukurova niversitesi, Mhendislik Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt :18, zel Say. SABIR,E.C. ve ERDOAN,., plik Eirmede Bilgisayar Destekli Proses Kontrol, ukurova niversitesi, Mhendislik Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt :21, Say:1-2. SMITH,G.M.,2004,Statistical Process Control and Quality Improvement,Pearsaon Education .Inc, s.4. SOLMAZ, Y., 2002, Kalite Kontrolde statistiksel Yntemlerin Kullanlmas Ve Tekstil Sektrnde Uygulanmas, Marmara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi, s.4,25-32. URAL, A.ve KILI ., 2005, Bilimsel Aratrma Sreci ve SPSS le Veri Analizi, Detay Yaynclk, Ankara, s.30-42. YCEL, F.,2006, Trkiye Ve Seilmi AB yesi lkeler Arasnda D Ticaret Akmlar zerine Analitik Bir Yaklam :Gmrk Birlii ncesi ve Sonras, ukurova niversitesi Sosyal Bilimleri Enstits, Doktara Tezi, s.1. (www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/IHR/2006_yillik) (www.turkticaretrehberi.com/Modul=BilgiBankasiDetay)
104
EKLER
rn Detay Formu EK-1
GARMENT PRE PRODUCTION

Department: T51 Stroke No: 7201 LN-115 Supplier: Block: Single Sized Results Approval: Season: AW-04 Description:Pigment dyed ruched bust jacket with double ended zip Factory: 07484 Date:15.05.2004 Technical:
Special Cutting Instructions: Lay fabric face up - Tension free - Cut (1) way within a garment. Microfibre Thread Guide: 60 Greige Yarn
Fabric & Trims: Main Fabric:Peru( Front,Back,Binding and bands) Zip:YKK VSMR 5 DAE-Double ended Presentation & Packaging: Care Label: K8F-55L - positioned LHSAW. To finish 10cm above hemline. Care Code: CL34 Garment Composition: 96% cotton, 4% lycra Woven Label: NW90- small square end label - attach to c.back neck. Hanger - TOP 40 (8-14)- TOP 45 (16-22) Gold plastic - 1 garment per hanger - attach central. Hanger Label: HL5 210L - Adhesive label - attach secure and straight. UPC Ticket: TBC-attach through woven label - Pre Priced t.b.c. Kimbal: Clear plastic 20 mm straight. Polybag: x 1 Garment per bag - bag to be sealed. X 2 sizes - Medium (8-14) Large (16-22). Transit Sticker: TRL 02 - attach c. front poly bag x cm below hanger. Set Quantity: 12 allocation pack.
Legal Approval: Test lot date:
Pilot lot date:
Areas requiring attention: BY FACTORY 1. All labels to be checked for correct information - to be secure and straight. 2. All seams to be checked for non inclusion and full inclusion. 3. Stitches to be correct density and tension. 4. All seams to be checked for cracking stitches. 5. All operations to be checked for needle damage. 6. All seams to be flat - pucker free - not stretched (no distortion). 7. All thread ends to be trimmed.
Stroke No: -/7201 Description:Pigment dyed ruched bust jacket with double ended zip
106
Model Tanm
EK-2
COSTING
03.04.07
DESIGN SHEET
T41
REFERENCE
AW07-418
BLOCK
9502
BULK
VERSION
1
SEASON
AW07
DATE
25.Nis.07
DESCRIPTION
ENGINEERED STRIPE SHORT SLV TEE DESIGNER:PATTERN:GARMENT TECH:-
AW 07
ENGINEERED YARN DYED STRIPE

5MM / 5MM STRIPE (1CM REPEAT) FOR TOP PART OF BODY AND SLEEVES 8MM D/D S/N BIND SHORT SLEEVE WITH 1.5CM 5.6GG T/N HEM STRIPES TO MATCH AT SIDESEAMS
WIDER STRIPE TO START 2CM BELOW UNDERAM SEAM ON ALL SIZES AS MARKED ON PATTERN
COLOUR STANDARD option 1 = base fabric = BUTTERMILK47299B = BITTER CHOC 20554A OPTION 2 = base fabric = BRIGHT LIME 22875A & print colour = WHITE
15MM / 15MM STRIPE (3CM REPEAT) FOR BOTTOM PART OF BODY
3CM 5.6GG T/N STRAIGHT HEM
FABRIC (PATTERN PIECES)

MAIN BODY FABRIC: - SANTIAGO GOLD BINDING- SANTIAGO STANDARD
TRIMS
CUT BIND @ 3CM SELV EDGE TO SELV EDGE TO FINISH 8MM IN DARKEST COLOUR
THREADS
GENERAL SEW:- DTM LIGHTEST STRIPE BINDING THREAD DTM TONAL/CONTRAST:BACK NECK LABEL:
STRIPE FOR TEE 5MM / 5MM (1CM REPEAT) FOR TOP PART OF BODY & SLEEVES.
15MM / 15MM (3CM REPEAT) FOR BOTTOM PART OF BODY
107
l Tablosu
EK-3
108
lm Yerlerini Gsteren ema
EK-3
DESIGN NUMBER AW7-418

1 2 6 7 10 8 3 4 5 13
STROKE NUMBER
18 1 15 14 1
17 1 20
19
Wide stripes to start 2cm below armhole
109
retim Talimat
EK-4
110
Malzeme Kartelas BULK COMPONENT CARD Department Description Stroke No

CARE LABEL
EK-5
: T41 : LOVE PRINT CAP SLV. : 2079

SWIFT ATTACH UPC
Colour Ref Date
: POPPY : 03/10/2003
TRL02
SWING TICKET
BACK NECK LABEL DW9
HANGERS
SIZES 8/10/12/14 TOP 40R GOLD
SIZES 16/18/20/22 TOP 45R GOLD
FABRIC
HANGER STICKER
111
EK-6 X & R PROSES KONTROL KARTI

RG FAB. BANT NO. 6 MODEL CNS MDRL BEDEN NO 12 OPERASYON ADI Etek evresi OPERATR ADI KALTE ZELLKLER 84 [cm] MTER TOLERANSI 82 ~ 86 [cm] KALTE KONT. TEK. Kezban BULUT L BRM [CM] RNEKLEM HACM 5 RNEK. PERYODU 20 dk.
X - KONTROL KARTI
89,0 88,0 87,0 86,0 85,0 84,0 83,0 82,0 81,0
KS
ort
AK
R - KONTROL KARTI
KS
8 7 6 5 4 3 2 1 0
ort
AKS
3 85 84 86 87 4 84 85 86 86 5 84 84 85 87 6 88 84 85 85 7 85 84 89 84 8 88 85 85 86 9 84 85 84 89 10 85 88 87 85 11 86 86 90 86 12 86 90 86 86 13 90 88 90 86 14 85 85 88 85 15 84 88 85 84
GN 1.LM 2.LM 3.LM 4.LM
1 82 84 84 84
2 84 85 84 86
Alt Grup Top.
Xort. R
334 4 83,5 2
339 4 84,8 2
342 4 85,5 3
341 4 85,3 2
340 4 85,0 3
342 4 85,5 4
342 4 85,5 5
344 4 86,0 3
342 4 85,5 5
345 4 86,3 3
348 4 87,0 4
348 4 87,0 4
354 4 88,5 4
343 4 85,8 3
341 4 85,3 4
0 0 0
0 0
0 0
0 0
15
X KONTROL GRAF PROSES ORTALAMASI [ X ] ST KONTROL SINIRI= [ X ] + A2 * Rort. ALT KONTROL SINIRI= [ X ] - A2 * Rort. 0,73 # 85,8 SRE YETERLLK ENDEKS Cp = (.K.L. - A.K.L.) / (6*STDSAPMA) AIKLAMALAR: Proses Hataldr.
0,73
85,75 88,23 83,27
R KONTROL GRAF ORTALAMA AIKLIK [ Rort.] ST KONTROL SINIRI= D4 * Rort. 2,28 ALT KONTROL SINIRI= D3 * Rort. rneklem Hacmi (n) = A2 = D3 = D4 = 2 1.88 0 3.27 3 1.02 0 2.57 4 0.73 0 2.28
3,40 7,75 0 5 0.58 0 2.11
0,67
112
P - KONTROL KARTI
0,30
P- KONTROL GRAF
0,27 0,24 0,21 0,18 0,15 0,12 0,09 0,06 0,03 0,00
KS O AKS
113
GRUP NO. [k] TARH KONT.ADED [N] TAMR AD. [Pn] TAMR % [P] [N] KL [N] AKL
1 576 56 0,10 0,13 0,06
2 765 32 0,04 0,11 0,02
3 945 164 0,17 0,00 0,14
10
11
12
13
14
15 476 24 0,05 0,08 0,02
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
1046 1076 1056 1087 1083 1042 1098 1087 1054 1052 1021 4 0,00 0,01 0,00 25 0,02 0,04 0,01 40 0,04 0,06 0,02 24 0,02 0,04 0,01 71 0,07 0,09 0,04 111 0,11 0,14 0,08 51 0,05 0,07 0,03 146 0,13 0,17 0,10 144 0,14 0,17 0,10 166 0,16 0,19 0,12 67 0,07 0,09 0,04
964,3 15
ORTALAMA TAMR YZDES [Port.] = (TOP.Pn) / (TOP.N) ST KONTROL SINIRI = Port. + 3* (Port.*(1-Port.) / Nort.) ALT KONTROL SINIRI = Port. - 3* (Port.*(1-Port.) / Nort.)
0,08 0,10 0,05
0.5*Nort. : 2*Nort. : Nort. :
482,1 1929 964,3
EK-7
............. FAB. MDRL
Sayfa : ./. Tarih: . /. / .
HAFTALIK HATA TAKP FORMU

BANT NO. MODEL CNS OPERATR ADI : : : 1 Ynetim Makine Malzeme Metod ilik Yneti m Makine 2 3 4 Makine 5 Malzeme Metod ili Yneti k m 6 Makine Malzeme Metod ilik
Hata No
Gnler Hatalar
Malzem ili Malzem Meto ili Yneti Metod Ynetim Makine ilik Ynetim Makine Malzeme Metod e k e d k m
Toplam Adet
Uygulanan zm
H1 Diki Atlamas H2 Diki Kesii H3 Diki Kaymas H4 tlama H5 Bzgler H6 Sklme
114
H7 ne Delii H8 Gevek Diki H9 Esneme H10 Katlanma H11 Renk Fark ve izgi H12 Yabanc Elyaf H13 Lekeler H14 May Dnmesi H15 Toplanm p H16 n Boy ls H17 Gs ls H18 st / Alt Kol Boyu H19 Etek Genilii ls H20 Arka Boy ls H21 Dier Toplam
EK-8

Konfeksiyon Isletmesinde Proses Ve Kalite Kontrol

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Konfeksiyon Isletmesinde Proses Ve Kalite Kontrol

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UKUROVA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

Gncel Anda BEK

BR KONFEKSYON LETMESNDE PROSES VE KALTE KONTROL

TEKSTL MHENDSL ANABLM DALI

YKSEK LSANS TEZ BR KONFEKSYON LETMESNDE PROSES VE KALTE KONTROL

Gncel Anda BEK

PROCESS AND QUALITY CONTROL IN A CLOTHING MILL

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

7. SONU VE NERLER ..................................................................................... 99 KAYNAKLAR...........101 ZGEM................105 EKLER........................................................................................................................106

Cpk : Prosesin Performans Cr : Yeterlilik Rasyonu

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

3.1. Kalitenin Tanm

Gncel Anda BEK

izelge 3.1. Kalitenin ki Bileeni (Halis,2007)

rnn kullanm performansnn srekliliidir.

retilen rnn mteri herhangi bir tehlike iermemesidir.

Gncel Anda BEK

3.2. Kalite Kavramnn Gelimesi

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

YTL A B Kalite Dzeyi C

ekil-3.1. En Uygun Dizayn Dzeyinin Saptanmas (Ko,2000)

Gncel Anda BEK

Toplam Maliyet Bozuk Mal Maliyeti

Gncel Anda BEK

3.4. Kalite Maliyetleri

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

3.5. Kalite Kontrol Kavram ve Anlam

3.6. Kalite Kontroln Geliimi

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

3.9. Prosesin Temel Unsurlar

Gncel Anda BEK

ekil 3.3. Prosesin Temel Unsurlar (www.turkticaretrehberi.com/Modul=BilgiBankasiDetay)

3.10. Proses Kontrol

Gncel Anda BEK

Gncel Anda BEK

izelge 3.3.Proses Kontrol Teknikleri (Kken,2003)

Gncel Anda BEK

izelge 3.4. Kontrol Fonksiyon Ynetimi (Buluklu,2006)

LME LEM STANDART

OPTMUM STANDARDA 3. ADIM KARAR VERMEK STANDARTLARIN 4. ADIM KONTROL

4.STATSTKSEL PROSES KONTROL

Gncel Anda BEK

4.STATSTKSEL PROSES KONTROL

Gncel Anda BEK

4.STATSTKSEL PROSES KONTROL

Gncel Anda BEK