T.C.

KAHRAMANMARA ST MAM N VERS TES FEN B L MLER ENST TS TEKST L MHEND SL ANAB L M DALI

TIBB ALANLARDA KULLANILAN NON-WOVEN (DOKUSUZ YZEY) TASARIMLARI

E. ES N BAYLAN

YKSEK L SANS TEZ

KAHRAMANMARA EYLL-2006

KAHRAMANMARA ST MAM N VERS TES FEN B L MLER ENST TS TEKST L MHEND SL ANAB L M DALI

TIBB ALANLARDA KULLANILAN NON-WOVEN (DOKUSUZ YZEY) TASARIMLARI

E. ES N BAYLAN

YKSEK L SANS TEZ Kod No: Bu tez 23/09/2006 Tarihinde Aadaki Jri yeleri Tarafndan Oy Birilii/Oy okluu le Kabul Edilmitir. Yrd. Do. Dr. Remzi GEMC DANIMAN Prof. Dr. Yusuf ULCAY YE Yrd. Do. Dr. Mustafa GL YE

Yukardaki imzalarn ad geen retim yelerine ait olduunu onaylarm.

Prof. Dr. zden GRC Enstit Mdr Bu alma KS Aratrma Projeleri Ynetim Birimi Bakanl tarafndan desteklenmitir. Proje No: 2005 /4 -7 Not: Bu tezde kullanlan zgn ve baka kaynaktan yaplan bildirilerin, ekil ve fotoraflarn kaynak gsterilmesinden kullanm, 5846 sayl Fikir ve SANAT Eserleri Kanunundaki Hkmlere tabiidir.

 NDEK LER NDEK LER

E.Esin BAYLAN

NDEK LER............................................................................................... ZET.................................................................................................................... ABSTRACT......................................................................................................... NSZ................................................................................................................. ZELGELER D Z N ...................................................................................... EK LLER D Z N ............................................................................................ EK ZELGELER D Z N ............................................................................... 1. G R ................................................................................................................ 1.1. Giri............................................................................................................... 1.2. Tbbi Tekstillerde Kullanlan Nonwoven (Dokusuz Yzey) Tasarmlar 1.2.1. Teknik Tekstillerin Tanm ve Uygulama Alanlar ................................ 1.3. Teknik Kuma Yaplarndan Nonwoven Kumalar................................. 1.3.1. Non-Woven Tanm................................................................................... 1.3.2. Dnya Genelinde Durum.......................................................................... 1.3.3. lkemizdeki Durum.................................................................................. 1.4. Nonwoven Uygulama Alanlar ve Dokusuz (Nonwoven) Kuma Tipleri 1.5.Tbbi ve Hijyenik Tekstillerin Dnya ve Trkiye Genelindeki Durumu 1.6.Tbbi ve Hijyenik Alanda Nonwoven rnleri ve stnlkleri............... 1.7. Tbbi ve Hijyenik Tekstillerin Snflandrlmas....................................... 1.7.1. mplant Edilemeyen Materyaller............................................................. 1.7.1.1. Yara Pedleri ve Yapkan Flasterler.................................................... 1.7.1.2.Yara rtleri........................................................................................... 1.7.1.2.1. Roll Yara Band................................................................................... 1.7.1.2.2. Hydrogel Sarglar (Alginat Sarglar)............................................... 1.7.1.2.3. Curapont.............................................................................................. 1.7.1.2.4. Mesalt................................................................................................... 1.7.1.2.5. Mepitel.................................................................................................. 1.7.1.2.6. Metalline............................................................................................... 1.7.1.4.Yapkan Plasterler................................................................................. 1.7.1.5. Latis Steril Pansuman Pedi................................................................... 1.7.1.6. Bandajlar................................................................................................ 1.7.2.Vcut Dnda Kullanlan Cihazlar (Ekstrakorporal Yapay Organlar) 1.7.3. mplant Edilebilen Materyaller ( Uygulamalar)................................. 1.7.3.1. Yumuak Doku mplantlar.................................................................. 1.7.3.2. Glendirilmi Alar (Me) ve Kuma Yaplar................................. 1.7.3.3. Kardiyovaskler mplantlar................................................................. 1.7.4. Bakm ve Hijyen Alannda Kullanlan rnler..................................... 1.7.4.1. Ameliyathanede Kullanlan Nonwoven Kumalar 1.7.4.2. Maskeler.................................................................................................. 1.7.4.3. Ameliyat Eldivenleri.............................................................................. 1.7.4.4. Cerrahi Ortamda Kullanlan Giysiler ve Genel zellikleri............... 1.7.4.5. drar Tutamama ( nkontinans) Sorununda Yardmc Malzemeler.. 1.7.4.6. Bebek Bezleri ......................................................................................... 1.7.4.7. Bebek Bezlerinin Yaps......................................................................... 1.7.4.7.1.Coverstock Tabakas (st Yzey).......................................................

SAYFA I IV V VI VII VIII X 1 1 2 2 4 5 7 7 7 8 9 10 10 10 11 12 12 13 13 13 13 13 14 14 15 15 16 17 17 17 17 18 19 19 21 21 22 22

 NDEK LER

E.Esin BAYLAN 23 23 23 24 24 25 25 26 26 27 28 28 28 29 29 30 30 31 31 31 31 32 32 33 33 33 34 34 34 34 34 35 35 37 40 40 40 41 41 41 42 43 43 43 44 44

1.7.4.7.2. Emici Tabaka....................................................................................... 1.7.4.7.3. Alt Tabaka........................................................................................... 1.7.4.8. Sper Absorban Polimerler(Hidrojeller)............................................. 1.7.4.9. Kullanlan Dier Absorban Maddeler.................................................. 1.7.4.10.Tek Kullanmlk Ter Pedi .................................................................... 1.8. Salk Alannda Kullanlan Elyaflar.......................................................... 1.8.1. Elyaflarn Kaynaklarna Gre Snflandrlmas................................... 1.8.1.1. Pamuk...................................................................................................... 1.8.1.2. Linter....................................................................................................... 1.8.1.3. Odun Hamuru........................................................................................ 1.8.1.4. Rejenere lifler......................................................................................... 1.8.1.5. Kollajen................................................................................................... 1.8.1.6. Alginat lifleri........................................................................................... 1.8.1.7. Kitin......................................................................................................... 1.8.1.8. Dier Elyaf Gruplar.............................................................................. 1.9. Tbbi Amal Nonwoven Yaplarda Doku Oluturma Teknikleri........... 1.9.1. Doku oluturma (Tlbent retimi).......................................................... 1.9.1.1. Kuru lem (Dry-Laid).......................................................................... 1.9.1.1.1.Tarak Makinas (Mekaniki Yolla Kesikli Liflerden Tlbent retimi)................................................................................................................ 1.9.1.1.2. Haval Serme makinesi (Aerodinamik Yolla Kesikli Liflerden Tlbent retimi).................................................................................................. 1.9.1.2. Islak Serme (Wet-Laid)......................................................................... 1.9.1.3. Filament Esasl (Sonsuz Liflerden) Direk Tlbent retimi............... 1.9.1.3.1. Sonsuz Elyafl lem (Spunbond)....................................................... 1.9.1.3.2. Eritilerek Pskrtme (Melt-Blown).................................................. 1.9.1.3.3. Elektrostatik Serme (Electrostatic Spun)......................................... 1.9.2.Tlbent Tabakalarnn Sabitletirilmesi (Doku Balama)..................... 1.9.2.1. Kimyasal Balama................................................................................. 1.9.2.2. Mekanik Balama.................................................................................. 1.9.2.2.1. neleme (Needle Punching)............................................................... 1.9.2.2.2. Dikerek ( limek) Balama (Stitch-Bonding)..................................... 1.9.2.2.3. Su Jeti le Balama (Hydroentanglement, Spunlacing, Jetlacing) 1.9.2.3. Termal Balama..................................................................................... 1.9.3. Bitim lemleri........................................................................................... 2. NCEK ALIMALAR.............................................................................. 3. MATERYAL VE METOD............................................................................. 3.1. Materyal........................................................................................................ 3.1.1. Aratrma Materyalinin Seimi............................................................... 3.1.2. Kullanlan Malzemeler............................................................................. 3.2. Metod............................................................................................................. 3.2.1. Yzey Oluumu.......................................................................................... 3.2.2. Numune Hazrlanmas.............................................................................. 3.2.3. Sv Absorblama (Emme) Yetenei ve Sv Yaylm Hznn Tespiti.... 3.2.3.1. Sv Yaylm Hz..................................................................................... 3.2.3.2. Sv Absorblama Yetenei..................................................................... 3.2.4. Sterilizasyon Koularna Uygunluunun Tespiti................................... 3.2.5. Sterilizasyon...............................................................................................

II

 NDEK LER

E.Esin BAYLAN 45 45 45 47 47 48 51 53 56 58 61 67 72 77

3.2.5.1. Sterilizasyon (Sterilleme) Yntemleri.................................................. 3.2.5.1.1. Basnl Buhar ile Sterilleme.............................................................. 3.2.6. statistiksel Deerlendirmelerde Kullanlan Yntem............................ 4. BULGULAR VE TARTIMA........................................................................ 4.1. Materyallerde Sv Yaylm Hznn Karlatrlmas.............................. 4.2. Materyallerin 10Sn de Sv Emme (Absorblama) Yetenei.................... 4.3 Materyallerin 3dk 10sn de Emme (Absorblama) Yetenei....................... 4.4. Materyallerin 13dk 10sn de Emme (Absorblama) Yetenei.................... 4.5. Materyallerin 28dk 10sn de Emme(Absoblama) Yetenei....................... 4.6. Materyallerin 58dk 10sn de Emme (Absorblama) Yetenei.................... 4.7. Materyal-Sv-Sre Parametrelerinin Grup Olarak Birbirine Etkisi (Tests of Between Subject Effects)..................................................................... 5. SONU VE NER LER................................................................................ KAYNAKLAR..................................................................................................... ZGEM .........................................................................................................

III

ZET

E.Esin BAYLAN KAHRAMANMARA ST MAM N VERS TES FEN B L MLER ENST TS TEKST L MHEND SL ANAB L M DALI YKSEK L SANS TEZ ZET

TIBB ALANLARDA KULLANILAN NON-WOVEN (DOKUSUZ YZEY) TASARIMLARI

E.ES N BAYLAN Danman: Yrd. Do. Dr. Remzi GEMC Yl:2006, Sayfa: 101

Jri: Yrd. Do. Dr. Remzi GEMC : Prof. Dr. Yusuf ULCAY : Yrd. Do. Dr. Mustafa GL Bu almada, kan, distile su, eme suyu, serum ve idrar svlarnn; pamuk linter hamuru ve uzun elyaf hamurundan oluturulan dokularda ve yn keesinde yaylm hz; dokularn farkl srelerde sv emme yetenei llm ve bu svlarn pamuktaki yaylm hz ve pamuun sv emme yetenei ile karlatrlm; sterilizasyona uygunluu incelenmitir. Uzun elyaf hamurundan elde edilen doku ile ynn sv yaylm hznn ve sv emme yeteneinin yksek olmas, pamuk linterinden elde edilen dokunun yaylm hznn ve sv emme yeteneinin pamua yakn olmas ve tm materyallerin sterilizasyona uygunluu sebebiyle; medikal ve hijyen alanda yara kapatc ve tedavi edici rnlerde, kiisel bakm rnlerinde, bebek bezlerinde ve koruyucu absorban rnlerde kullanlabilir. Sonularn istatistiksel deerlendirilmesinde SPSS 12.0 for Windows paket program kullanlmtr. Anahtar Kelime: Sv Emme Yetenei, Tbbi ve Hijyen rnler, Dokusuz Yzeyler

IV

ABSTRACT

E.Esin BAYLAN UNIVERSITY OF KAHRAMANMARA SUTCU IMAM INSTITUE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCE DEPARTMANT OF TEXTILE ENGINEERING MSc THESIS ABSTRACT DESIGNATIONS OF MEDICAL NON-WOVENS

E. ES N BAYLAN Advisor: Yrd. Do. Dr. Remzi GEMC Year:2006, Pages: 101

Jury: : Asist. Prof. Dr. Remzi GEMC :Prof. Dr. Yusuf ULCAY : Asist. Prof. Dr. Mustafa GL In this study, liquid spread rapidness of blood, absolute water, water, sera and urine in the nonwovens that carried out from cotton linters mixing, rice straw mixing and felt; liquid absorbencies of them in different periods were measured; the same process was applied cotton and the results were compared; sterilisation process was evaluted. Cotton, cotton linters mixing and felt can be used in manifacturing of medical and hygiene products such as plaster, bandage, personal care, baby diaper and protective absorbents because liquid spread rapidness and liquid absorbency of the rice straw mixing and felt are height, liquid spread rapidness and liquid absobency of the cotton and cotton linters mixing are close to each other and also all these materiels are convenient for sterilisation. SPSS 12.0 for Windows was used in appreciation of the test results.

Key Words: Liquid Absorbency, Medical and Hygiene Textile, Nonwoven Structure

NSZ NSZ

E.Esin BAYLAN

Bu almada tbbi ve hijyen alannda kullanlan nonwoven tasarmlar aratrlm ve pamuk linteri, uzun elyaf ve yn keesinden oluturulan dokularn; kan, idrar, distile su, eme suyu, serum svlarnda, yaylma hz ve farkl zamanlarda sv emme yetenei llm ve bu lmlerin pamua gre karlatrlmas yaplmtr. Ayrca kullanlan materyallerin sterilizasyona uygunluu da aratrlmtr. Bu almann her aamasnda ve konuda yardmlarn esirgemeyen Sayn Danman Hocam Yrd. Do. Dr. Remzi GEMC ye, Sayn Yrd. Do. Dr. Mustafa GLe, Sayn Do. Dr. Ahmet TUTUa ve Sayn Dr. Blent Ze en iten teekkrlerimi sunarm. Tm almalarm srasnda bana destek olan sevgili Eime teekkr ederim. EYLL-2006 KAHRAMANMARA E.Esin BAYLAN

VI

 ZELGELER D Z N ZELGELER D Z N

E.Esin BAYLAN

SAYFA izelge 1.1. izelge 1.2. izelge 1.3. izelge 1.4. izelge 1.5. izelge 1.6. izelge 1.7. izelge 1.8. izelge 1.9. izelge 3.1. izelge 4.1. izelge 4.2 izelge 4.3. izelge 4.4. izelge 4.5. izelge 4.6. izelge 4.7. izelge 4.8. izelge 4.9. izelge 4.10. izelge 4.11. izelge 4.12. izelge 4.13. izelge 4.14. izelge 4.15. izelge 4.16. izelge 4.17. izelge 4.18. izelge.4.19. izelge 4.20. izelge 5.1 izelge 5.2. izelge 5.3 izelge 5.4 izelge 5.5. izelge 5.6. 1995-2010 (000 tons) aras teknik tekstillerin baz blgelere gre kullanm oranlar ................................................................................. Nonwoven retiminin geleneksel tekstil retimiyle karlatrlmas.................................................................................... Nonwoven ve tekstil rnlerinin karlatrlmas............................ rn guruplarna gre teknik tekstillerin dnya apndaki tketimi.................................................................................... .............. mplant edilemeyen yara bakm amacyla kullanlan tbbi nowowen rnler ................................................................................. mplantasyon yaplabilen materyaller.............................................. Hijyen amal ameliyathanede kullanlan tekstil materyalleri......... Nonwoven tekstlinde lif tiplerine gre lif kullanm tahminleri (1000 ton)............................................................................................... Linter ve pamuk liflerinin karakteristik zellikleri........................... Kullanlacak numunelerin arlk ortalamalar................................. Sv yaylm hzlarnn gruplar aras etkilerinin karlatrlmas Sv Yaylm Hzlar......................................... Materyallerin 10 sn deki sv emme (absorblama) yetenei .............. 10 sn sonra kalan svlarn yzde oranlar ............... Materyallerin 3dk 10sn deki sv emme yetenei (ml)........................ 3dk 10sn de kalan svlarn yzde oranlamalar(ml)............. 13 dk 10 sn sonra kalan svlarn yzde oranlamalar Mateyallerin 28dk 10sn sonraki sv emme yetenei............... 28dk 10sn sonra kalan svlarn yzde oranlar......................... 58dk 10sn sonra sv emme (absorblama) yetenei 58dk 10sn sonra kalan sv miktar ve yzde oranlar (ml) Materyal*Sv* Sre baml gruplarnn birbirine etkisinin karlatrlmas Materyal - sre baml deikenlerinin karlatrlmas.. Materyal-Sv grubunun karlatrlmas Sv*Sre gruplarnda kalan sv miktarnn karlatrlmas....... Tek faktrl tek snrlamal Varyans Analizi...... Duncan oklu Ranj Testi....... Tek faktrl tek snrlamal Varyans Analizi...... Duncan oklu Ranj Testi....... Materyal*sv*sre deiken gruplar.... Hemostatik Bas Band ve kullanlan materyallerin kan emme miktarnn karlatrmas.. Hemostatik Bas Band ve kullanlan materyallerin kan yaylm hzlar...... Tek faktrl tek snrlamal Varyans Analizi. Duncan oklu Ranj Testi.. Tek faktrl tek snrlamal Varyans Analizi. Duncan oklu Ranj Testi.. 4 6 6 7 11 16 19 26 27 43 47 48 48 49 51 52 54 56 56 59 59 61 62 63 63 64 64 64 65 66 69 69 70 70 71 71

VII

EK LLER D Z N EK LLER D Z N ekil 1.1. ekil 1.2. ekil 1.3. ekil 1.4. ekil 1.5. ekil 1.6. ekil 1.7. ekil 4.1. ekil 4.2. ekil 4.3. ekil 4.4. ekil 4.5. ekil 4.6. ekil 4.7. ekil 4.8. ekil 4.9. ekil 4.10. ekil 4.11. ekil 4.12. ekil 4.13. ekil 4.14. ekil 4.15. ekil 4.16. ekil 4.17. ekil 4.18. ekil 4.19. ekil 4.20. ekil 4.21. ekil 4.22. ekil 4.23. ekil 4.24. ekil 4.25. ekil 4.26. ekil 4.27.

.Esin BAYLAN

2005 yl deer olarak teknik tekstil tketim oran............................ Roll yara bant....................................................................................... Latis Steril pansuman pedi .................................................................. Nonwoven greft..................................................................................... rg greft............................................................................................. Dokuma greft......................................................................................... Ameliyat nlklerindeki bariyer sistemi............................................. 10 sn de sv yaylmlarnn ykseklik (cm) olarak karlatrmas.. 10sn de sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas......... 10 sn de pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri............. 10 sn de kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri.... 10 sn de uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri........ 10 sn de ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri................... 3dk 10 sn de sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas.................................................................................... 3dk 10 sn de pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri...... 3 dk 10 sn de uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri 3dk 10 sn de kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri................................................................................................ 3dk 10 sn de ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri........... 13dk 10 sn sonra sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas.................................................................................... 13dk 10sn sonra pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri................................................................................................ 13dk 10sn sonra uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri................................................................................................ 13dk 10sn sonra kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri................................................................................................ 13dk 10sn sonra ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri.... 28dk 10sn sonra sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas.................................................................................... 28dk 10sn de pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri..... 28dk 10sn de kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri................................................................................................ 28dk 10sn de uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri 28dk 10sn de ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri.......... 58dk 10sn sonra sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas.................................................................................... 58dk 10sn de pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri.... 58dk 10sn de kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri................................................................................................ 58dk 10sn de uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri................................................................................................ 58dk 10sn de ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri.......... Materyallerin sreye gre braktklar sv miktar...........................

SAYFA 3 12 15 18 18 18 21 48 48 49 50 50 50 51 52 52 53 53 54 54 55 55 55 56 57 57 58 58 58 60 60 60 61 62

VIII

EK LLER D Z N ekil 4.28. ekil 4.29. ekil 5.1. ekil 5.2. ekil 5.3

.Esin BAYLAN 63 65 65 70 71

Materyal*sv deiken gruplarn etkisinin grafiksel gsterimi........ Materyal*Sv*Sre deiken gruplarnn karlatrlmas............. 10 sn de materyallerin absorbladklar sv miktar(ml)........................ Zamana kar emilen kan miktar grafiinde. Zamana kar emilen kan yzdesi

IX

EK ZELGELER D Z N EK ZELGELER D Z N Ek izelge 1. Ek izelge 2. Ek izelge 3. Ek izelge 4. Ek izelge 5. Ek izelge 6. Ek izelge 7. Ek izelge 8. Ek izelge 9. Ek izelge 10. Ek izelge 11. Ek izelge 12. Ek izelge 13. Ek izelge 14. Ek izelge 15. Ek izelge 16. Ek izelge 17. Ek izelge 18. Ek izelge 19. Ek izelge 20. Ek izelge 21. Ek izelge 22.

E.Esin BAYLAN

10 sn de sv yaylm hzlarnn ortalamalar 10sn sonunda kalan sv hacimlerinin ortalamas (ml)............ 3dk sonunda kalan sv hacimleri (ml)...................................... 13dk sonunda kalan sv hacimleri (ml).................................... 28dk sonra kalan sv hacimleri (ml)......................................... 58 dk sonra kalan sv hacimleri (ml)........................................ Svlarn materyallere gre yaylm hz ortalamalar............. Materyallerin birbirlerine gre yaylm hznn karlatrlmas. Yaylm hz iin sv gruplrnn birbiriyle karlatrlmas Sv absorlama yetenei iin malzeme gruplarnn kendi aralarnda karlatrlmas........................................................ Sv absorlama yetenei iin sv gruplarnn kendi arasnda karlatrlmas........................................................................... Materyallerin sv ve sreye gre absorblama yetneklerinin ortalamas................................................................................... Kan yaylm hz iin ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas Serum yaylma hz anova sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas drar yaylm hz ve absorblanma yetenei iin LSD sonular... Distile su yaylm hz ve absorblanma yetenei iin LSD sonular... eme suyu yaylm hz ve absorblanma yetenei iin LSD sonular.. Kan absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD) Serum absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD.. drar absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD) Distile su absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD) eme suyu absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD)

SAYFA 78 79 80 81 82 83 84 84 85 85 86 86 90 90 91 91 91 92 94 96 98 99

GR 1. G R 1.1. Giri

E.Esin BAYLAN

Teknik tekstiller son yllarda adn ska duyduumuz bir kavram olmutur. Bu kavram olduka eskiye dayanmaktadr. Birka yzyl nce kenevir, jt, at kl, hindistan cevizi lifi pamuk ve yn lifinden imal edilen keeler ve ilk sentetik lifin kullanlmas ve nonwoven teknolojisinin gelimesiyle farkl kullanm amalarna ynelik ok eitli mamuller retilmitir (Kalolu,1995). Nonwoven imalat dnyada birok farkl pazar uygulamalaryla hzla gelien bir sanayi haline gelmitir. Dk maliyetlerle fonksiyonel tekstil malzemeleri elde edilmesini salad iin gelecekte de birok yeni uygulamalarda nem kazanacaktr. Kullanm sahalar ok eitlidir ve deiik endstrilerde uygulanmaktadr. Otomobil, elektrik kimya tp, hijyenik malzemeler ev tekstili vs... Nonwoven endstrisi gnmzde tbbi olarak etkili mikroorganizmalarn varlna ve bunlarn negatif etkilerine kar koruyucu olmaya almaktadr. Nonwovenlarn tp alannda mikrobiyal safszlklara kar gstermi olduu diren birok uygulamada ve pazar paynda birok avantajlar salamaktadr. Tbbi uygulamalarda kullanlan nonwovenlar mikrobiyal problemlere kar esiz zellikler gsterirken, kontrol edilmeleri kompleks mikrobiyal bir itir. Nonwovenlarn mikrobiyal gvenilirlii; sterilizasyon alanlarnn ok olmas ve koruma zelliklerini llebilmesinden kaynaklanmaktadr (Duran ve ark, 2004). Dier yandan, nonwovenlarn tbbi ve endstriyel giysilerde kullanlmas konusunda birok almalar yaplmaktadr. Salk malzemeleri ve salkla ilgi giysilerde asetat, pamuk ve rayon gibi sellozik polimerler emicilik ve geirgenlik zelliklerinden dolay kullanlmaktadr. Polyester ve polipropilen mukavemeti, dk fiyat ve ok ynll, polietilen yumuakl ve kat hamuru ise emicilii ve ucuz olmas nedeniyle kullanlmaktadr (Kalolu,1995). Kiisel bakm ve salk rnlerine ynelik global talebin art, emilimi yksek benzersiz ve gelimi rnlerin retiminde zorlu bir rekabet ortamn da beraberinde getirmektedir. Gnmzde, tek bana kiisel hijyen rnleri bile byk ve milyar dolarlk bir pazar oluturmaktadr. Bu durumun nedeni yz milyonlarca bebein, ocuun ve milyonlarca kadnn ve gevemeden yaknan yetikinlerin kulland hijyen rnlerine duyulan ihtiyacn giderek artmasdr. Genel olarak bakldnda, kiisel bakm rnlerine gsterilen talep, zellikle endstrilemi lkelerde ok yksektir ve gelimekte olan lkelerde de srekli bir art gstermektedir. Ekonomik adan gl pazarlarda, reticiler, rn performans, kalite ve estetik gibi alanlarda giderek artan tketici talepleri ve beklentileri karsnda glkler yaamaktadr. Gnmzde piyasada satlan kiisel bakm ve salk rnlerinde aranan en temel zellikler, kullanm rahatl yannda, kusursuz bir emilim sunmas, estetik olmas ve tketicilerin gereksinimlerine cevap vermesidir (Dutkiewicz, 2002). Dk maliyet ve dk fiyat rekabeti ekonomik ortamda nonwoven pazarndaki en nemli etkendir. rnn evrimi genellikle tketicilerin ihtiyalar ve beklentileri

GR

E.Esin BAYLAN

dorultusunda gelimektedir. Bir rnn deiimi ayn zamanda aratrma ve gelitirmelere baldr. Pazarn daha yksek fiyatlar tolere edebilecei gerei, rn performansnn nemli olmad ve reticilerin tek kaygsnn, en ucuz malzemeyi seerek retim giderlerini azaltmak olduu anlamna gelmemektedir. Tek kullanmlk tbb ve kiisel temizlik rnlerini hala kar getiren, sk bir rekabetin sz konusu olduu kresel pazar, yeni malzeme araylarna ve az maliyetli kaliteli rnlerin retilmesine ilikin yenilik ve gelimelere ak olmaktadr. Bu endstrideki en byk glklerden biri, yksek mhendislik rn kumalarn retim giderlerini azaltmak ve yapsal bilekelerinin kalitesini artrmaktr (Dutkiewicz, 2002). Bu aratrmada tbbi ve hijyen alannda kullanlan nonwoven tasarmlar aratrlm ve pamuk linteri, uzun elyaf ve yn keesinden oluturulan dokularn; kan, idrar, distile su, eme suyu, serum svlarnda, yaylma hz ve farkl zamanlarda sv emme yeteneini llm ve pamua gre karlatrlmas yaplmtr. Ayrca bu materyallerin sterilizasyona uygunluu da aratrlmtr. 1.2. Tbbi Tekstillerde Kullanlan Nonwoven (Dokusuz Yzey) Tasarmlar 1.2.1. Teknik Tekstillerin Tanm ve Uygulama Alanlar Gnmzde olduka sz edilen, ok farkl alanlarda hzla gelien ve nitelik kazanan teknik tekstiller iin farkl tanmlamalar yaplmaktadr. Teknik tekstillerin tanm; estetik veya dekoratif zelliklerinden ziyade esasen sahip olduklar teknik ve performans zellikleri iin imal edilen tekstil materyalleri ve rnleridir. Byle bir zet tanmlama, zellikle artan saydaki tekstil rn hem performans ve dekoratif zelliklerini hem de fonksiyonlarn ayn miktarlarda bir araya getirmektedir ( Horrocks ve Anand, 2000). Baka bir tanmlamada da; zel olarak tasarlanan, herhangi bir rnde veya proses dahilinde veya yalnz bana belirli bir zellii yerine getirmek amacyla kullanlan malzemelere teknik tekstil denilmektedir (Dandik ve Mjdeci, 2005). Teknik tekstiller son 30 ylda, dnyada yllk %7-15 orannda byyen dev bir sektr olmutur. eitli elyaflara uygulanan gelimi ilemler sonucu artk hijyen, yap teknolojisi, temizlik, tp, mobilya, dekorasyon, jeotekstil gibi pek ok alana yaylm durumdadr (Usta, 2004). Kullanm alanlar olarak balca gruba ayrlabilir. 1. Endstriyel olarak bir rnn bileeni olarak: rnein; araba lastiinde kullanlan kord bezi, uzay roket motorlarnda kullanlan karbon elyaf. 2. Her hangi bir proseste malzeme olarak: rnein; diyaliz makinelerindeki filtreler, yol yapmnda kullanlan membranlar, damarlar gibi. 3. Bir veya daha ok zellii yerine getirecek ekilde yalnz bana kullanlmaktadr. rnein; su geirmezlik amacyla kaplanm kumalar, yanmaz kumalar, antibakteriyel kumalar (Yldrm ve ark., 2006). Teknik tekstiller iin 12 ana uygulama alan bulunmaktadr. aadaki gibi Bu ana alanlar

GR

E.Esin BAYLAN

aadaki gibi sralamak mmkndr (DRA, 2003). Agrotech: Tarm, bahecilik ve ormanclk; Buildtech: Bina ve inaat; Clothtech: Ayakkab ve giysilerin teknik bileenleri; Geotech: Jeotekstiller ve inaat mhendislii; Hometech: Mobilya, demelik ve yer kaplamalarnn bileenleri; Indutech: Filtrasyon, temizleme ve dier endstriyel kullanmlar; Medtech: Hijyen ve tbbi kullanmlar; Mobiltech: Otomobiller, gemiler, demir yollar ve roketler; Oekotech: evre korumas uygulamalar; Packtech: Ambalajlama; Protech: Kiisel korunma ve mlkiyet korumas; Sporttech: Spor ve bo zaman uygulamalar.

Agrotech 9% Buildtech 11%

Spotech 6%

Protech 1%

Packtech 15% Mobiltech 16%

Clothtech 2% Hometech 14% Geotech 2% Indutech 14% Medtech 10%

ekil 1.1. 2005 yl deer olarak teknik tekstil tketim oran (DRA, 2003). Teknik tekstillerin uygulama alanlarnn geni apta olmas ve toplam elyaf tketiminin yaklak % 26 s teknik tekstil uygulamalarna harcandnn tahmin edilmesi teknik tekstillerin hem retim hem de tketim asndan tekstil sektr iinde nemli yer tuttuunu gstermektedir. retim asndan incelendiinde, lkeler aras farkllklar ortaya kmaktadr. Trkiye'de teknik tekstil yatrmlarnn yeni olmas, retimlerinin gizli tutulmas ve bu alanda henz bilgi envanterinin oluturulamam olmas gibi nedenlerle firmalarn retim kapasitelerine ve rn yelpazelerine ulamak gtr. Teknik tekstillerin dier lkeler bazndaki envanteri ise yledir (Dandik ve Mjdeci, 2005): Kuzey Amerika'daki teknik tekstiller endstrisi dnyadaki en byk teknik tekstiller endstrisidir. Dnya apndaki pazar paynn %30'una sahiptir (Horrocks ve Anand,2000). Gney Amerika ve Brezilyada retimin yaklak %50'sinin teknik tekstil sektrne aittir. Brezilya, Gney Amerika'nn kalbi durumundadr. zellikle hijyen ve tbbi pazarda uygulama alanlar geniledike artan oranda kullanlmaktadr (Horrocks ve Anand,2000). Asya'daki gelimekte olan lkeler, bu alandaki pazar geliiminde rekabet iin henz yeteri kadar nitelikli halde olmadklarndan bir ok can alc teknolojik noktalardan

GR

E.Esin BAYLAN

gelimeye ihtiya duymaktadrlar (Horrocks ve Anand,2000). Japonya hem AR-GE hem de teknik tekstil retimi asndan liderdir. Ancak son yllarda dier lkelerde gerekletirilen teknik gelimeler Japonya'y pazarlama yn daha yksek teknik seviyeli rnler ortaya karmakta zorlamaktadr (Horrocks ve Anand,2000). Tketim asndan incelendiinde ise uygulama alanlarna olan talebin farkllklar gze arpmaktadr. ekil 1de de grlecei zere, tm uygulama alanlar iindeki talep oranlarnn yksekliine bakldnda mobiltech ve packtec ilk sray, ikinci sray indutec ile hometec, nc sray buildtech, en son sray ise protec ile geotec almaktadr. Dier yandan, teknik tekstillerin geleceinde tekstil endstrisinin her blm iin bir eyler bulunacaktr. ou retim alanlarnda, teknik tekstiller artan bir ekilde karmak hale geleceinden ve daha zel ve yksek deerli malzemeler kullanlacandan, hacimden ziyade deer bakmndan hzl bymeler grlecektir. Bu ise teknik tekstillerin talebinde de bir art yaratacaktr. izelge 1.1.de belirtildii gibi 2010 ylna gelindiinde teknik tekstillere olan dnya talebi yaklak 24.000 ton olaca tahmin edilmektedir. izelge 1.1. 1995-2010 (000 tons) aras teknik tekstillerin baz blgelere gre kullanm oranlar (DRA, 2003).
Blge Amerika Avrupa Asya Dier Toplam 1995 4,288 3,494 5,716 473 13,971 Yl 2000 5,031 4,162 6,963 558 16,714 2005 5,777 4,773 8,504 628 19,683 2010 6,821 5,577 10,645 730 23,774 Yzdesel Dalm 1995-2000 2000-2005 % 3,2 % 2,8 % 3,6 % 2,8 % 4,0 % 4,1 % 3,3 % 2,4 % 3,7 % 3,3 2005-2010 % 3,4 % 3,2 % 4,6 % 3,1 % 3,8

Buraya kadar anlatlanlar, teknik tekstil rnlerinin gelecekte niin bu kadar nemli olaca sorusuna cevabn bir parasn gstermektedir. Endstri asndan bu rnlerin stratejik neminin altnda yatan bir faktr ise, teknik rnlerin, ekonomilerin daralma dnemlerinden daha az etkilenmesidir. 1.3. Teknik Kuma Yaplarndan Nonwoven Kumalar Nonwoven tekstil yzeylerinin retimi sanld gibi yeni deildir. Dokuma yoluyla tekstil mamullerin retiminden nce insanolu tekstil ve giyim ihtiyalarn ynden eitli kimyasal maddeler yardmyla, ayakla ezme veya tokmakla dvme gibi mekanik etkileri kullanarak ilk alarda retilmekteydi. Ancak dokuma ve rme teknolojilerinin gelitirilmesi ile bu eski teknik bir anda ikinci plana itilmitir. 2. Dnya Savann bitiminden sonra sentetik lif ve inaat sektrnn hzla gelimesi ile nonwoven teknolojisi yeniden domu ve dokuma ve rme sektrlerini gerilerde brakmtr (Dandik ve Mjdeci, 2005). Endstrileme ve teknoloji gelimesinin getirdii insan ihtiyalarndaki art, dier tekniklerle retilen materyallere nazaran daha ucuz olan nonwoven tekstil yzeylerine olan talebin artmasna neden olmutur. nsanlarn rahatna, gittike hzlanan hayat temposunda yaamn kolaylatrlmasna hizmet eden nonwoven rnlerine her gn yenileri eklenmektedir. Gelien tekstil teknolojisine paralel olarak ortaya kan ve ok zel

GR

E.Esin BAYLAN

uygulama alanlar bulabilen nonwoven rnler, gnmzde olduka nemli bir hale gelmitir (Cevahirolu, 1994). 1.3.1. Nonwoven Tanm Malzeme Testleri Birlii'nin (American Society for Testing Materials- ASTM D 111780) tanm u ekildedir: "Nonwoven tekstil malzemeleri, mekanik, kimyasal, sl ilemler yardmyla veya zclerle liflerin birbirine balanmas veya birbiriyle karmas ile oluturulan tekstil yaplardr" (Philip, 2000). ISO standartlarna gre (ISO 9092: 1988 & CEN Standart: EN 29092), nonwoven tanmna kat, dokunmu, rlm, tafting yzeyler, dikile birletirilmi iplik veya filament keeler ve/veya yzeyler girmemektedir. Yine bu standarda gre nonwoven; kesikli veya filament halde, doal ya da yapay liflerden oluturulmu, liflerin ynlendirildii veya rasgele dzenlendii ve birok balama tekniklerinden herhangi birisi ile balanm tabaka veya yzeyler eklinde tanmlanmaktadr (Philip, 2000). Avrupa Dokusuz/rgsz Kuma reticileri Birlii, EDANA, (European Disposables and Nonwovens Association / Avrupa Tek Kullanmlk rnler ve Nonwoven Birlii)) tarafndan dokusuz/rgsz kuma tanm yle yaplmtr: "Doal yada suni elyaflardan mamul, kesik ya da sonsuz filamentler ile imal edilmi; srtnme, scaklk, adhezyon yntemlerinden birisi ile birletirilmi kat, dokuma, rme, taft ve dikili kumalarn dnda kalan a ya da yzeylere dokusuz rgsz kuma, non-woven, ad verilir" (www.edana.org, 26.09.2005). Amerika Dokusuz/rgsz Kuma reticileri Birlii, INDA (Associaiton of the Nonwovens Fabrics Industry/ Uluslararas Nonwoven Kuma Endstrisi Birlii) tarafndan ise dokusuz/rgsz kuma tanm yle yaplmtr: "Kat hari olmak zere, iplik haline getirilmemi, doal ya da suni elyaf ya da filamentlerden mamul, bir ok birletirme yntemlerinden birisi ile birbirine balanm a, kee ya da yzeylere dokusuz rgsz kuma ad verilir (www.inda.org, 02.09.2005). Materyal aadaki zelliklere sahipse nonwoven olarak tanmlanmaktadr. EDANA ve INDA tarafndan belirlenen bu zellikleri yle sralayabiliriz: Elyafl miktar, dokunun %50'den daha fazlasn meydana getiriyorsa ve uzunluun apa orannn 300'den daha byk olduu elyaflar kullanlyorsa, Dokunun elyafl miktar toplam ktlenin %30'undan daha fazlaysa ve aadaki kriterlerden birini veya ikisini yerine getiriyorsa, Uzunluun apa oran 600'den fazla ise, Dokunun younluu 0.4 g/cl deerinden az ise nonwoven olarak adlandrlmaktadr (Usta ve ark, 2004).

Tanmlardan da anlalaca gibi, nonwoven rnler gerek retim teknikleri gerekse kullanlan hammaddeler bakmndan klasik tekstil rnlerinden ok farkldr. Nonwoven rnlerinin en byk avantajlarndan biri dk maliyetli olmalardr. Bunun en byk nedeni hammadden ok daha az ara ilemle ve yksek retim hzlaryla

GR

E.Esin BAYLAN

son rnn ulalabilmesidir. izelge 2de nonwoven retiminin ana aamalar verilmektedir. izelge 1.2. Nonwoven retiminin geleneksel tekstil retimiyle karlatrlmas (Baykasolu ve Dereli, 2005)
Nonwoven Balang 1.Aama 2.Aama 3.Aama 4.Aama Monomer Polimer Elyaf veya rn (Eriterek doklu oluturma yntemleri rn (Kuru, sulu, haval doku oluturma yntemleri) Monomer Polimer Elyaf plik rn (rme, dokuma, tafting, erit) Geleneksel

izelge 1.2 de grld gibi, nonwoven retim teknolojisine bal olarak monomerden balayarak sadece iki aamada son rne ulamak mmkndr. Ayn arlktaki dokuma rn ile nonwoven maliyet bakmndan karlatrldnda; % 23 maliyet oranl hammadde her ikisi iin gerekirken, nonwoven iin % 18 maliyet oranl iplik retim safhas ortadan kalkmaktadr. Bunun yannda, zg hazrlama, hal ve kuma sarmadan oluan % 33 maliyet oranl dokuma harcamalar yerini, % 26'lik bir orana sahip yzey oluturma ilemlerine brakmaktadr. Terbiye maliyeti ise tamamen ortadan kalkmaktadr. Nonwovenlar da maliyet asndan dezavantaj oluturacak faktr, rn konstrksiyonlarndaki baz kstlamalardr ( Emek, 2004; www.gpoabs.com, 06.10.2005). Dier yandan doku oluturma metotlarnn verimlilik karlatrldnda; dokuma yntemiyle 5-40 (m/saat), rg yntemiyle 100 (m/saat ), ve mekanik doku oluturma yntemiyle 3.000 (m/saat) retim yaplrken spunbond nonwoven yntemiyle 9.000 (m/saat) retim yaplmaktadr (Baykasolu ve Dereli, 2005). Ksaca, spunbond nonwoven ynteminin dier ynteme kar ok ciddi stnl olduu sylenebilmektedir. Ayrca nonwoven ile tekstil rnleri bir ok kriter asndan deerlendirildiinde, nonwovenlarn pek ok ynden stn olduu sylenebilir. izelge 1.3.de nonwoven ve tekstil rnleri pek ok zellikleri bakmndan karlatrlmas verilmitir. izelge 1.3. Nonwoven ve tekstil rnlerinin karlatrlmas (Baykasolu, Dereli, 2005)
NONWOVEN Ucuz Yksek retim hz Ksa ve uzun elyaf, polimer Basit ve dank yap Sert, yumuak doku Youn, hacimli, seyrek, ince Esnek deil Bklp, buruturulabilir Sert, rtc Gzenekli Islak mukavemeti dk Dk yrtlma direnci Scakta ekmesi yksek TEKSTIL Pahal Dk retim hz Uzun elyaf Karmak yap Yumuak doku Hacimli Esnek Bklmez Esnek, rtc Gzenekli Islak mukavemeti yksek Yksek yrtlma direnci Scakta ekmesi dk

GR 1.3.2. Dnya Genelinde Durum

E.Esin BAYLAN

Gndelik hayatmzn birok alannda kullanlan nonwoven, hzla gelien bir pazara sahiptir. zellikle ABD, ngiltere, Almanya, Japonya ve in gibi gelimi devletler geleneksel tekstil anlayn terk ederek nonwoven retimine lkemizden nce balamlardr. EDANA tarafndan yaplan istatistik alma sonucuna gre 2003 yl itibariyle Avrupa dnya nonwoven retiminin %31 'ini yaparken; Kuzey Amerika %27'lik bir dilim kapsamaktadr (DRA, 2003; Daulstrom, 1992). Dnya genelinde retim kapasitesi ise her yl ortalama %10 civarnda art gstermektedir (DRA, 2003). Dnya teknik tekstil endstrisinin nde gelen bir almasna ve bunun piyasasnn 2005 ylna kadar yaplan tahminlere (izelge 1.4.) gre; nonwoven kumalar 2002/2003 civarnda dokumalarn yerini alacaktr (retilen tekstillerin toplama rl bakmndan). Alan bakmndan nonwoven kumalar hali hazrda dk gramajlar nedeniyle dokuma ve dier kumalar gemi durumdadr. te yandan dier dokuma ve iplik bazl kumalar en azndan yakn gelecee kadar deer bakmdan n srada olmaya devam edecektir (Byrne, 2000). izelge 1.4. rn guruplarna gre teknik tekstillerin dnya apndaki tketimi (Byrne, 2000).
2000 Kumalar Nonwoven Kompozitler Diger tekstiller* Toplam 3,760 3,300 1,970 2,290 11,330 1000 ton Byme 2005 (% yllk) 4,100 1.7 4,300 5.4 2,580 5.5 2,710 3.4 13,690 3.9 2000 26,710 14,640 6,960 11,950 60,270 2005 29,870 19,250 9,160 14,060 72,330 Milyon $ Byme (% Yllk) 2.2 5.6 5.6 3.3 3.7 % Pay 2000 44.3 24.3 11.5 19.8 100.0 % Pay 2005 41.3 26.6 12.7 19.4 100.0

* Halatlar, sicimler, ipler, dolgu lifleri vb 1.3.3. lkemizdeki Durum Trkiye'de geleneksel bir nonwoven kltr nceden beri mevcuttur. Kee ilemeden gelen bu kltr hazr giyim ve tekstil ile harmanlanmtr. Trkiye'deki nonwoven retimi, son 4 yl iinde 2 kat art gstermitir. Yaplan kapasite hesaplamalarnda, Trkiye'deki yllk nonwoven kullanmnn, retimin stnde gerekletii grlmektedir (Cevahirolu, 1994). Trkiye'de dolayl veya direkt ihracat yapabilen 92.547 adet tekstil iletmesinin % 5'inin, ksa vadede nonwoven teknolojilerine yatrm yapmas beklenmektedir. Bu ise nmzdeki birka ylda 5 milyar USD yatrm anlamna gelmektedir. stelik yalnzca ksa deil orta vade iin de gelecek sz konusu olmaktadr (Cevahirolu, 1994). 1.4. Nonwoven Uygulama Alanlar ve Dokusuz (Nonwoven) Kuma Tipleri Nonwoven rnlerin son kullanm alanna bal olarak birok snflandrma ekli

GR olmakla birlikte mrlerine gre 3 gruba ayrmak mmkndr

E.Esin BAYLAN

1. Tek kullanmlk (mrsz) dnml nonwoven rn tipleri: Tekrar ayn amala kullanlmalar olanakszdr Tbbi tekstil Bebek bezleri Yetikin bezleri Kadn ba rnleri Tbbi rnler Temizlik bezleri (Star, 2003). 2. Ksa mrl nonwoven rn tipleri: Birka kez kullanldktan sonra atlabilen ksa mrl rnlerdir (Emek, 2004). Yamur rzgr gibi hava artlarna ve vcudun s kaybna kar koruma salayan giysilerde; su geirmez nefes alan kumalarda; Kat partikllerin tekstil sv veya gaz ortamndan ayrmas ve bazen ayrtrlan partikllerin tekrara geri kazanm iin filtrasyonda; Yumuak zeminlerin glendirilmesi iin jeotekstiller olarak; Dmana ait evrede kiinin hareket etmesi yaamas savamas gereken durumlar iin savunmada kullanlan gerekli malzemelerde; Hayatta kalmak iin koruyucu tekstiler, insanlarn maruz kald tehlikelere kar korumalarda kullanlmaktadr. Tamaclkta kullanlan tekstiller en geni kullanm alanna sahiptir. Dekorasyon insanlarn rahat ve sal iin gerekli olan yzeylere scak yumuak bir tutum vermekte ayrca tamacln fonksiyonel ksmlarn vazgeilmez paras olmaktadr. Tekstil takviyeli kompozitler mhendislik malzemeleri olarak kullanlan ve birok lif ve matris bileeninden olumaktadr. Ev demeleri olarak kullanlmaktadr. Zirai kumalar, tarm aalandrma balklk sektrnde koruma toplama saklama iin kullanlmaktadr (Star, 2003). 3. mrl nonwoven rn tipleri: mrl nonwovenlar amaca ve modaya gre farkllklar gstermektedir (Emek, 2004). 1.5. Tbbi ve Hijyenik Tekstillerin Dnya ve Trkiye Genelindeki Durumu Tbbi tekstiller ve bununla ilgili olan bakm ve hijyen sektr tekstil endstrisinin nemli ve byyen bir alandr. Byme hem tekstil teknolojisindeki hem de tbbi yntemlerdeki srekli devam eden ilerleme ve yenilikler sayesinde olmaktadr. Bir kullanmlk tbbi nonwoven rnlerinin 2001 yl dnya tketimi 130 bin tondu ve bu pazar ylda %4'n zerinde bymektedir (Star, 2003). Amerika ve Japonya'da kullanldktan sonra atlabilen nonwoven rnler, tm nonwoven kuma tketiminin yaklak %60' n (Avrupa'da %50) ve dayankl nonwoven rnler de kalan ksm oluturmaktadr (Star, 2003).

GR

E.Esin BAYLAN

Bunlarn iinde bebek bezi pazar, nonwovenlar iin atlabilir rnler pazarnda en byk paya sahiptir.Global olarak bebek bezi pazarndaki ortalama byme yaklak %9' dur, fakat 2000 ylndan itibaren bu bymenin zellikle gelimi blgelerde yavalayaca tahmin edilmektedir (www.tad.com, 03.05.2005). 1.6. Tbbi ve Hijyenik Alanda Nonwoven rnleri ve stnlkleri Tp, tekstil sanayisinin gerek elyaf gerekse mamul olarak sunduu olanaklardan arl gittike artan bir ekilde yararlanan alanlardan biri olarak karmza kmaktadr. Kullanlan materyaller monofilament veya multifilament iplikler, dokuma, rme, nonwoven ve kompozit yapl kumalardr. Yeni tekstil lifleri ve deiik tekstil yzeylerinin retilmesiyle uygulamalar ameliyat ipliklerinden kemik naklinde kullanlan karmak kompozit yaplara ve basit temizlik bezlerinden ameliyathanelerde kullanlan gelimi koruyucu nlk kumalarna kadar ok geni ve farkldr. Bez rnlerinin artan poplaritesi nonwoven toz bezi rnleri, kozmetik bezleri ve mutfaklar ve banyolara ynelik antibakteriyel bezler nonwoven endstrisinin bymesinde itici bir g salamaktadr (Ykselolu ve Canolu, 2005; Case, 2005). Balangta dokuma kumalara kullanldktan sonra atlabilen alternatifler olarak sunulan nonwovenlarn zelliklerinden yararlanlarak rnler gelitirilmektedir. Mesela Colgate Palmolive tarafndan pazara sunulan bulak bezleri nonwoven tabakasna sahiptir. st tabaka tekstre elyaflardan yaplmtr ki, bu da temizlik bezleri iin idealdir. Orta tabaka srekli kprme salar, alt tabaka ise yumuak elyaflardan yaplmtr, bylece ele nazik bir temas salamaktadr. Bununla birlikte temizlik bezi endstrisinin ana itici gc kiisel rahatla ynelik rnlerdir. ABD'de Isolyser firmas, kullanmdan sonra suda znebilen, polivinil alkol bazl bir medikal kuma gelitirmitir. Bunun yannda son yllarda Hangzhou firmas daha yksek kan absorblayc ve daha yumuak flaster nonwoven materyalleri gelitirmitir. (www.tad.com, 03.05.2005). Tbbi ve hijyenik tekstillerden beklenen zellikler: Anti-bakteriyellik: giyim, orap ve ameliyat nl, hasta yatak rtleri yara bantlar gibi amalarla kullanlan tekstiller, anti-bakteriyel zellii ile mikroorganizmalara ve sonucunda oluan pis kokulara kar korunmaktadr. Vcuda uyumluluk: Bu zellikle, malzemelerin toksik olmamas ve istenmeyen tepkimeye girmemesi beklenmektedir. Makromolekllerin mikroorganizmalar tarafndan paralanmasyla oluan biyolojik bozunma sonuncunda aa kan rnler zararl olmamaldr. Genel olarak maksimum rahatlk (nefes alabilirlik ve estetik), yksek sv mukavemeti, tiftiklenmeme yeterli mukavemet ve uzama, rijitlik dengesi, akkanlk, emme, absorbe etme veya itme, gzeneklilik, esneklik, yumuaklktr. (Star, 2003; Duran, 2005).

GR 1.7. Tbbi ve Hijyenik Tekstillerin Snflandrlmas

E.Esin BAYLAN

Uygulama alanna gre kullanlan materyaller drt grupta snflandrlabilir: mplant edilemeyen materyaller: Yara sarglar, bandajlar, plasterler vs. Vcut d (Ekstrakorporal) aletler: Yapay bbrek, karacier ve akcier mplant edilebilen materyaller: Ameliyat iplikleri, damar greftleri, yapay balar ve yapay eklemler ameliyat iplikleri vs. Bakm/hijyen rnleri: Yatak rtleri, giyecekler, ameliyat nlkleri, kumalar, temizlik bezleri vs (Ykselolu ve Canolu, 2005).

1.7.1. mplant Edilemeyen Materyaller Bu tekstil materyalleri, vcuda dtan uygulanan ve deri ile temas edebilen veya etmeyecek ekilde kullanlan rnlerdir. Bu snfta en ok kullanlan tekstil materyalleri yara sargs ve bandajdr (Ykselolu ve Cananolu, 2005 ; Alstar, 2000). izelge 1.5. de implant edilemeyen yara bakm amacyla kullanlan tbbi nowowen rnlerinin lif tipi, doku tr ve fonksiyonlar hakknda bilgi verilmitir (Alistair, 2000). 1.7.1.1. Yara Pedleri ve Yapkan Flasterler Canl dokularda meydana gelen yaralarda, sarg veya pansuman materyali yaray rtmek ve iyiletirmek srecine katkda bulunmak iin kullanlr. eitli tbbi uygulamalar iin ok sayda yara sarg tipi mevcuttur. Bu materyallerin fonksiyonlar enfeksiyona kar koruma, kan ve eksudann (yarada birikmi olan sv) emilmesi, iyilemeyi hzlandrma ve baz durumlarda yaray ilala tedavi etmektir (www.onurigo.sitemynet.com, 13.01.2006). Yapkan flasterli yara bantlar yumuak, bklebilir ve yksek emici zellikte olmaldr. Gereken salglarn emilmesi iin vizkoz ve pamuk kullanlmakta, % 20 ye kadar sentetik liflerin ilavesi yaken bile hacim ve emme salamaktadr. Yaygn yara sarglarnn esnek zemin materyali ve yara ile temas eden tabaka arasnda emici tabakas olan kompozit materyallerdir. Emici ped kan veya svlar emer ve yaray korumak iin tampon efekti salamaktadr. Pedin yaraya bulamasn nlemek iin gzenekli lintersiz olan tabaka yaradan salg transferine izin vermemektedir. Salg kuruduunda yara blgesinin emici tabakaya tutunma yapma riski yoktur. Salg emici tabakaya bu kanalardan gemekte ve burada kurumaktadr. Ped uzaklatrldnda yara ve emici materyel arasndaki bu birleme kopmaktadr. Yara yzeyi zarar grmemi olarak kalmaktadr. Pratikte bu yapmayan yzey perfore edilmi film veya sentetik liflerin kullanmyla elde edilmektedir (www.onurigo.sitemynet.com, 13.01.2006). Kolajen, alginat ve itin litlerinin kullanm baz tbbi ve cerrahi uygulamalarda iyileme prosesine nemli katk saladklar iin baarl olmulardr. Alginat lifleri yara ile temas eden tabaka olarak kullanldklarnda alginat ile yara aknts arasndaki etkileim sonucu sodyum kalsiyum alginat jeli ortaya kmaktadr. Bu jel hidrofildir ve hidrojene kar geirgen, bakterileri geirmeyen olup yeni doku oluumuna katk salamaktadr (Emek, 2004; Duran ve Sayt, 2004). Yok olabilen flasterlerin avantajlar, yumuaklklar ve deriden kolayca ayrlabilmesidir. Akrilik yapkan kaplamann porozitesi yksek hava geirgenliini

10

GR

E.Esin BAYLAN

belirlemektedir. Nonwovenlar % 60n zerinde binder ierir. Sellozik elyaflar, genellikle kolay yrtlmay salamak iin kullanlr (Emek, 2004; Duran ve Sayt, 2004). izelge 1.5. mplant Edilemeyen Yara Bakm Amacyla Kullanlan Tbbi Nowowen rnler (Alstar, 2000) rn Lif Tipi Doku tr Fonksiyonu
Yara sargs: Yara temas tabakas Absorbent ped pek, PA, viskon, PE Pamuk, viskon Viskon, plastik flim rme, dokuma, nonwoven Nonwoven Nonwoven, dokuma Dokuma, rme, nonwoven Dokuma, rme, nonwoven Dokuma, nonwoven Dokuma, rme, nonwoven Dokuma, nonwoven Nonwoven Belirli bir ilac yaraya ve deri zerine uygulamak, enfeksiyona kar yaray korumak, kan ve salglar absorbe etmek, iyilemeyi kolaylatrmak Yara zerindeki sargy yerinde tutmak Yara zerindeki sargy yerinde tutmak

Bandaj Hafif destek malzemeler Ortopedik malzemeler Plaster

Pamuk, viskon, PA, elastomer iplik Pamuk, viskon, elastomer iplik Pamuk, viskon, PES, PP, lifleri ve poliretan kpk Viskon, Pamuk, PP, plastik film, PES, cam lifi Pamuk, viskon Viskon, Pamuk linterleri, odun hamuru

Gaze Tampon

Deriye ila uygulamak, hareketi nlemek, yara kenarlarn birletirmek, ary kesmek Sv veya salglar absorbe etmek Herhangi bir bolua yerletirilerek svlar absorbe etmek

1.7.1.2. Yara rtleri Yara sargs uygulamalarnda kullanlan dier tekstil materyalleri gazl bez, sarg bezi ve tampondur. Gazl bez basit bezaya pamuklu dokuma kuma yapsna sahip emici bir kumatr ve parafinle kaplanarak yanklarn tedavisinde kullanlmaktadr. Cerrahi uygulamalarda gazl bezin ped formu (tampon) emici materyal olarak kullanlmaktadr. Bu tamponun iplikleri baryum slfat iermekte ve bylece X n ile grnmesi salanmaktadr (Duran, 2005). Tampon, yaraya yapmay ve lif kaybn nlemek iin nonwoven kuma ile kaplanan, yksek emicilie sahip bir materyaldir. Emici kompres olarak kullanlan materyallerde nonwoven mamuller pamukla doldurulmaktadr. Elde edilen kompres vcut salgsnn geiine izin verecek ekilde her trl sterilizasyona uygun ve yumuak olmaldr. Kullanlan nonwovenlar paralel yaylm vizkoz liflerinden yaplmaktadr (Duran, 2005). Yara iyilemesin prensibine gre; yara yzeyinde oluan exudann hapsedilmesiyle oluturulan nemli ortamda yaralarn, kuru ortama gre %3040 orannda daha hzl iyiletii bildirilmektedir. Bu bilgilerin nda ideal bir yara sargs materyali aadaki zellikleri tamaldr (Ykselolu ve Canolu, 2005). 1.Exudann fazlasn emerek yara ve evre dokularn yumuamasn nlemelidir. 2. Sterilizasyona uygun olmal vcut sv geiine izin vermelidir.

11

GR

E.Esin BAYLAN

3. yileen yara dokusuna O2 giriine -CO2 kna izin vermelidir. 4. Vcudun z ssn korumaldr. 5. Nemli ortamda yara iyilemesini hzlandrmaldr, 6. Su geirmemeli, bakterilere kar bariyer tekil etmeli, yara yzeyine yapmamaldr. lgili sarglardan bazlar aada belirtilerek ksaca aklanmtr (Ykselolu ve Cananolu, 2005). 1.7.1.2.1. Roll Yara Band Syrk, kesik gibi gnlk yaamda karlalan basit klcal damar yaralanmalarnda kullanlmaktadr. Kanamay durdurucu tamponun ciltle temas eden yz, hidrofiliktir. Kan ve dier yara akntlar, hidrofilik tabakadan geerek tamponun iinde bulunan kanamay durdurucu partikller ile birlemektedir. Partikller, kan ve dier yara akntlar ile birletiinde znmekte ve yara yzeyine tekrar geri dnmektedir. Partikller, cilt yzeyine ulatnda daha fazla kan emerek yara zerinde yumuak, jel kvamnda bir tabaka oluturmaktadr. Bu tabaka, d etkenlere kar oluan pht tabakasn koruyarak phtlamann oluumunu hzlandrmaktadr. Tamamen doal pamuktan retilmektedir (www.kurtsan.com, 27.08.2006).

ekil 1.2. Roll Yara Bant (www.kurtsan.com, 27.08.2006) 1.7.1.2.2. Hydrogel Sarglar (Alginat Sarglar) Bunlar flexible tabaka veya amorf jel eklinde olabilirler. effaf olup yaradan rahatlkla temizlenebilir, yaraya yapmazlar. Alginat sarglar kahverengi deniz yosunundan elde edilmektedir. Limitli emme kapasiteleri vardr. Az exudal yaralarda nemli bir yara iyileme ortam salamaktadrlar. Kabuklar olumsuz mekanik etkilere kar doal bir koruma eklidir. Yara evresinde fizyolojik olarak temin edilen nemlilik, iyileme srecini desteklemekte ve ideal mikro ortam salamaktadr. Gnmzde gelitirilmi yara sarglarnn limitli etkilerini azaltmak ve birbirlerinin yararlarn arttrmak amacyla kombine yara sarglar retilmeye balanmtr (Sark, 1997). 1.7.1.2.3. Curapont Dikisiz yara kapatlmasnda ve byk yaralarda dikii desteklemek amacyla kullanlmaktadr. Yksek yapma gcne sahip, poliretan malzemeden imal edilmi,

12

GR

E.Esin BAYLAN

nonwoven materyal ile glendirilmitir. Bklebilir, yrtlmaya dayankldr, hipoalerjenik yapkanldr. Diki deliklerinde meydana gelebilecek enfeksiyon riskini, karakteristik diki blgesinde oluacak kan dolam problemlerini ortandan kaldrmaktadr (Ykselolu ve Canolu, 2005). 1.7.1.2.4. Mesalt Bu rn sodyum klorr ieren, emici viskon/polyester karm nonwowen yapda bir kumatr. Ar akntl enfekte yaralarn kontrol altna alnmas; exuda, bakteri ve nekrotik maddeleri emerek temizlenmesini salamak amacyla kullanlr. Bylece doal yara iyileme srecini hzlandrmaktadr (Ykselolu ve Canolu, 2005). 1.7.1.2.5. Mepitel Yaraya yapmayan effaf silikon ile kaplanmtr. Poliamid a yaps malzemeye esnek ve katlanabilir zellik kazandrmaktadr. Silikon, poliamid an her lifini kaplamaktadr. Silikon emici olmayp hareketsizdir. Kuru ve salkl deriye yaprken nemli yara blgesine yapmamakta ve bylelikle yara sargs deitirmelerinde acy azaltr ve yeni ekillenen hassas dokuyu zarar grmeden korumaktadr. Mepitel emici deildir ve yara akntsnn emici ve ayr olan bir nonwoven veya gazl bezden sargya gemesine izin vermektedir ( Sark,1997). 1.7.1.2.6. Metalline Alminyum lifli yaps esnek ve yumuaktr. Yaraya yapmaz. Yksek emi gl, nonwoven materyalden yaplmtr. Bu zellik, yarann zarar grmemesini ve sargnn travmaya sebep olmadan yaradan uzaklatrlmasn salamaktadr. zellikle byk ve derin yaralarda, syrklarda, yanklarda ayrca ilk yardm amal olarak kullanlabilmektedir (Ykselolu ve Canolu, 2005). 1.7.1.4. Yapkan Plasterler Plaster pamuk, viskon veya ikisinin karm iplikten dz dokunmu bez veya plastik filmin i yzeyine homojen olarak yaylm kauuk veya akrilat esasl hassas yaptrc ieren, yaralar kapama veya kk blgeleri hareketsiz tutmada kullanlan tbbi malzemelerdir. Akrilik yapkan tabakann gzeneklilii, yksek derecede hava geirgenliini salamaktadr. Aada tbbi malzeme piyasasnda bulunan plasterlere rnekler verilmitir (Ykselolu ve Canolu, 2005; Sark, 1997). Medi-Bez, inko oksitli, kauuk bazl yaptrc zelliine sahiptir. izgili zellii ile cildin hava almas salanm bylelikle sk deitirme ve uzun sreli uygulamalarda deri iritasyonu minimal dzeyde tutulmutur (Sark,1997). Dermapore, poliakrilat yapkanl nonwoven plasterdir. Sellozdan imal edilmitir. En byk zellii hipoallerjenik olmasdr. Havay ve teri ok iyi geirirken su geirmemekte, rntgen filminde gzkmemektedir. Mikro gzenek olup genel cerrahide kullanlmaktadr (Baer ve ark., 1995).

13

GR

E.Esin BAYLAN

Lomatuell H yzeysel yaralar ve yanklarda yumuatc sarg olarak kullanlr. Yarann kabuk balamasn ve ikincil sarglarn yaraya yapmasn nlemektedir. Bunun yan sra, radyasyondan kaynaklanan yaralarda, bacak ve bas lserlerinde, doku nakli yaplan blgelerde, dermatolojide ve plastik cerrahide kullanlmaktadr. A eklindeki tl formu, akntnn yaradan uzaklamasna yardmc olarak yarann iyi havalandrlmasn salamaktadr. Ntr bir sarg olduundan yaraya zel tedavi edici ilalarla ve antiseptiklerle birlikte kullanlabilir (Sark,1997; www.elhadefler.com, 12.04.2006). Opraflex ameliyat ncesi operasyon blgesinin kaplanmas, insizyon etrafndaki cilt blgesinde mevcut potansiyel patojen bakterilerden yaray korumak ve iin kullanlr. Opraflex, hipoallerjenik, elastik, saydam ve su geirmezdir. Su buhar ve oksijeni ok iyi geirerek cildin hava almasn salamakta ve bakteri giriine izin vermemektedir. Yapma gcnn yksek olmas, uzun srebilecek operasyonlarda rnn yapt yerden ayrlmasn engellemektedir (www.elhadefler.com, 12.04.2006). Katl kompresler; tl ve nonwoven kumalarn karlkl gelmesiyle katl kompresler olumaktadr. Viskon/selloz (veya viskon/selloz/poliester) esasl spunlace rnlerdir (ktem ve Seventekin,2000). 1.7.1.5. Latis Steril Pansuman Pedi Latis pansuman pedleri, akntl yaralar iin dizayn edilmi olup ok emici ve yumuak bir yara pedidir. Yarann sratle hava alarak iyilemesini salayan bu ped drt ana katmandan olumaktadr: a. Yaraya direkt olarak temas eden ve iki kat beyaz renkli hydrophylic nonwoven'dan oluan tabaka cilde uyumluluk salayarak yaradaki akntnn orta emici tabakaya geiini temin etmektedir. b. Fibrelize edilmi saf selloz paracklar, saf sellozdan imal edilmi krepe kdn iine hapsedilerek mkemmel bir emici tabaka oluturmaktadr. c. Havay geiren ancak svy geirmeyen mavi hydrophobic nonwovendan oluan en alt tabaka yara akntsna kar mkemmel bir engel tekil etmektedir (www.elhadefler.com, 12.04.2006). 1.7.1.6. Bandajlar Bandajlar elastik veya elastik olmayan; dokuma, rme veya nonwoven yzeyden pamuk veya viskos elyafndan olumu; yara zerindeki sarglarn yerlerinde durmalarn salamaktr. Bu bandajlar pamuk veya viskos elyafndan, dk gramajl retilen kumalardr (ktem ve Seventekin, 2000; Bayraktar ve engnl, 1997). Ortopedik tampon bandajlar allarn ve kompresyon bandajlarnn altnda vatka oluturmak ve rahatszl engellemek amacyla, poliretan kpkten, poliester veya polipropilen ve doal liflerden retilebilirler. Nonwoven bandajlar hacimlilik kazandrmak iin hafife inelenmitir (ktem ve Seventekin, 2000; Bayraktar ve engnl, 1997).

14

GR

E.Esin BAYLAN

Bandafix Elastik A Bandaj; tampon ve dier pansuman materyallerini vcudun deiik blgelerinde sabitlemeyi salayan latex ve yn kombinasyonu ile dokunmu bandajdr. Elastiktir, kan dolamn engellemez, deriyi tahri etmez, herhangi bir alerjik reaksiyona yol amad gibi deri teneffsn engellemez (Baer ve ark., 1995).

ekil 1.3. Latis Steril Pansuman Pedi (www.elhadefler.com, 12.04.2006). 1.7.2. Vcut Dnda Kullanlan Cihazlar (Ekstrakorporal Yapay Organlar) Ekstrakorporal aletler yapay bbrek (diyaliz membran), yapay karacier ve mekanik akcier gibi kann artlmasnda kullanlan mekanik organlardr. Bu aletlerin fonksiyon ve performanslarn lif ve tekstil teknolojisi salamaktadr. Yaplarnda daha ok ii bo vizkoz, polyester ve silikon lifler kullanlmaktadr (Baer ve ark., 1995). 1.7.3. mplant Edilebilen Materyaller ( Uygulamalar) mplant edilebilir tekstil materyalleri yara kapatma karlm para veya cerrahi yerletirme amacyla, vcudun onarlmasnda kullanlmaktadr (izelge 1.6.). Bu materyaller vcut iine yerletirildikleri iin vcut tarafndan kabul edilmelerini salayacak baz zelliklere sahip olmaldr. Bu zelliklerin iinde en nemlisi biyolojik uyum zelliidir, implantasyon sresine gre, implantn biyostabilitesi, temas durumu ve biyolojik uyumu dier tbbi tekstillerden daha kat kurallarla belirlenmitir. Tekstil implantlar, vcudun implant edilen materyale gsterecei reaksiyonu etkileyen biyolojik, mekanik ve yapsal zellikleri aadaki gibi sralanabilir (Usta, 2005). Biyolojik zellikler: Alerjik, toksit olmamal, kanserojen reaksiyon oluturmamal, Allmam yabanc madde reaksiyonuna sebep olmamal, Hcre bymesi zerine istenmeyen bir etki oluturmamal, stenmeyen biyolojik bozunmaya sahip olmamal, Bakteri oluumuna elverisiz olmal, Ate ykseltici madde iermemeli, Kan ile uyumlu olmal, kann bileiminde deime sebep olmamaldr (Usta,2005).

Mekanik zellikler: Optimum gerilme mukavemetine sahip olmal, Yeterli diki izi mukavemetine sahip olmal, Uzun sreli ykleme altnda (gerilim, basn, eilme) yeterli stabiliteye sahip olmal

15

GR

E.Esin BAYLAN Yerletirildii dokunun yk-uzama karakteristikleri ile uyum gstermeli, Optimum esneklie sahip olmal, mplantasyon sresince fiziksel stabiliteyi korumal (Baer ve ark, 1995).

izelge 1.6. mplantasyon yaplabilen materyaller (Ykselolu ve Canolu,2000).

rn Uygulamas Lif Tipi A) Ameliyat diki iplikteri Biyolojik olarak giderilebilen Kollagen (Collagen), poliaktid, Poliglikolik asid ve polibutilen-tereftalat lifler Biyolojik olarak giderilemeyen Poliamid, poliester, teflon, polipropilen, elik ve polietilen lifler B)Yumuak Doku Implantasyonlar Yapay tendon Teflon, Poliester, poliamid, polietilen, ipek lifleri Yapay kas Poliester ve karbon lifleri Yapay kkrdak Dk younluklu polietilen Yapay deri Kitin (Chitin) Gz kontakt lensleri, yapay kornea Polimetilmetaakrilat, slikon kollagen C)Ortopedik Implantasyonlar Yapay Eklemler/Kemikler Silikon, poliasetat, polietilen Kalp kapakcklar Poliester lifleri Damar alama (ekleme) Poliester, teflon lifleri retim Sistemi Monofilament, erit

Monofilament, erit

Dokuma erit erit Nonwoven

rme, Dokuma rme, Dokuma

Yapsal zellikler: Dokunun gelimesini ve implantn kapsllenmesini geciktirmeyecek ekilde gzenekli olmaldr. mplant materyali, hcrelerin tutunabilmesi iin belli przlle sahip olmaldr. Enine kesit kk dairesel liflerden olumaldr. Bylece materyalin dokuya kaynamas hzlanm olmaktadr. Daha iyi hcre balanmas iin sfr bkml filament ipliklerden olumaldr. Lif polimeri toksit maddelerden ve materyal zerindeki yzey kirliliklerinden arndrlmadr. Biyolojik bozunurluk implantn baarsn etkilemektedir. Bozunurluk zamanndan nce veya ge olmamaldr (Bayraktar ve engnl, 1997).

1.7.3.1. Yumuak doku implantlar Tekstil materyallerinin mukavemet ve esneklik karakteristikleri onlar, zellikle, yumuak doku implantlar iin uygun hale getirmektedir. Tendonlarn, ligamentlerin ve kkrdaklarn deitirilmesinde yararlanlr. Bu materyeller biyolojik uyumlu ve istenilen fiziksel karakteristii sahip olmaldr. Tablo 15 de implantasyonyaplabilen materyaller gsterilmitir (Anonim, 2003; Duran, 2005).

16

GR

E.Esin BAYLAN

Dk younluklu polietilen pek ok adan doal kkrdaa benzedii iin yz, burun, kulak ve grtlak kkrdann deitirilmesinde kullanlmaktadr. Hemostatik ajanlar, yumuak dokularn konstrksiyonu iin kullanlmaktadr. Bunlar, kimyasal ve/veya fizikokimyasal etkileimler sayesinde kan akn durdurabilen veya kontrol eden ve phtlamaya yol aan ajanlardr. Bu ajanlar, okside selloz lifleri, kollajen ince toz veya snger ve sentetik absorbe olabilen polimerlerden lif keesi formunda olabilimektedir (Bayraktar ve engnl, 1997; ktem ve Seventekin, 2000). Ortopedik implantlar eklem ve kemiklerin yenilenmesi gibi sert doku uygulamalarnda kullanlan lif takviyeli kompozit materyallerdir. mplant evresindeki dokunun ie doru bymesini hzlandrmak iin implant ile komu, sert ve yumuak dokular arasnda bir ara yz grevi gren yerde grafit ve PTFE'den (rnein Teflon) yaplan nonwoven kee kullanlmaktadr (ktem ve Seventekin, 2000). 1.7.3.2. Glendirilmi Alar (Me) ve Kuma Yaplar Emilebilen ve/veya emilemeyen liflerden yaplm kuma alar (me) ve benzer yaplar, ftk onarmlarnda ve gs eperi yaplandrlmalarnda kullanlabilmektedir. Mersilen (PET) alar kpeklerde gbee yakn ftklarn onarlmasnda, Dacron (PET) velur yamalar insanlarda ftk boluunun onarlmasnda, polipropilen alar kanser ameliyatlarnda karn duvar naklinde kullanmtr. Karbon lifinden yaplan yama ve ftk protez materyali gelitirilmitir. PET veya polilaktik asit (PLA) lifleri karmndan dokunmu tplerin tavanlarda nefes borusu protezi olarak deerlendirilmesi yaplmtr (Bayraktar ve engnl, 1997; ktem ve Seventekin, 2000). 1.7.3.3. Kardiyovaskler implantlar Damar greftleri cerrahide 6 mm, 8 mm veya 1 cm apndaki zarar grm kaln atardamar veya toplardamarlar deitirmek amacyla kullanlan dokuma, rme, nonwoven (ekil.4.,5.ve 6.) yaplar olarak poliester (rnein Dacron) veya PTFE'den (rnein Teflon) yaplrlar. Gore-Tex (nonwoven) retimi balangta materyalin gzeneksiz film halinde retilmesi ve sonra gerdirilerek mikro-gzenekli bir yap haline getirilmesidir; kk apl atar ve toplardamar deiimlerinde uygulama alan bulmutur. stn performans, tm polimerik materyaller iinde kimyasal olarak en inert olmas ve Teflondan yaplmas GoreTex in avantajlardr (Ulcay ve Kahraman, 1994). 1.7.4. Bakm ve Hijyen Alannda Kullanlan rnler Ameliyathanede kullanlan nonwoven kumalar, maskeler, ameliyat eldivenleri, cerrahi ortamda kullanlan giysiler ile yetikin ve bebek pedleri bu kategoriye giren rnlerdendir. 1.7.4.1. Ameliyathanede Kullanlan Nonwoven Kumalar Ameliyathanede eitli amalarla kullanlan tekstil rnlerinin temel fonksiyonlar hastay ve personeli korumak, hijyen salamak, yara enfeksiyonunu nlemek, operasyon yeri ve steril tehizatn bakteri tayan partikller ile dorudan temasn kesmek ve

17

GR

E.Esin BAYLAN

hastadan cerraha, cerrahtan hastaya enfeksiyon tama riskini azaltmaktr. Bu amala, ameliyathanelerde kullanlan kumalar belli kriterlere sahip olmak zorundadrlar. Bunlar aadaki gibi sralanabilir: 1. Toz ve ty oluturmamal, 2. Toz ve vcut partikllerinin iinden gemesine izin vermemeli, 3. Antiseptik olmal, 4. Mekanik hasara dayankl olmal, 5. Islanmaya kar dayankl olmal, 6. Svlar (su, kan gibi) geirmemeli 7. Absorbent olmal, 8. Giyilmek iin hafif ve konforlu, 9. Nefes alabilir, 10. Yumuak olmal (Topalbekirolu ve Deirmenci, 2005).

ekil 1.4.Nonwoven greft

ekil 1.5.rg greft

ekil 1.6.Dokuma greft

Ameliyathane tamamen sterilize edilmi olmasna ramen ameliyata giren cerrah ve personelin giysilerinden kan ty ve toz uuntularndan hastaya enfeksiyon bulama riski yksektir. Ayrca giysilerin gzeneklerinden vcut partiklleri (deri dknts) geerek hastann ak yarasna ulaabilir. Enfeksiyon risklerini nlemek iin en uygun tekstil yaplar nonwoven kumalar olup; bu kumalarda ayarlanabilen gzeneklilik zelliinin nemli bir husus olduu da bilinmektedir. izelge 1.7.da hijyen amal ameliyathanede kullanlan tekstil materyallerinin lif tipi, tekstilin yaps ve fonksiyonlar verilmitir (Ykselol ve Canolu, 2000). 1.7.4.2. Maskeler Maskelerden beklenenler; yksek bakteriyel filtrasyon, yksek hava geirgenlii, alerjik olmama ve hafifliktir. Operasyon maskelerinde gereksinimler biraz daha artmakta ve bunlara konfor, yze uygunluk, yksek dzeyde hava geirgenlii, deriye uyum ve gramajda hafiflik ve yksek filtre kapasitesi de eklenmektedir. Giyenin yznde oluabilecek mikroorganizmal dzeyde partikl yaylmasn nlerken, ayn zamanda cerrahi ekibi hasta kaynakl bir enfeksiyondan korumak iin cerrahi sahadan srayabilecek svlara kar geirgen olmamaldr (www.inda.com, 02.09.2005).

18

GR

E.Esin BAYLAN

izelge 1.7. Hijyen amal ameliyathanede kullanlan tekstil materyalleri (Ykselolu ve Canolu, 2000).
rn eidi Cerrahi giysi Elbise Balk Maske Cerrahi rtler Perdeler Yatak Takm Battaniye araf Yastk drar Tutucu Ped Bebek Bezi Koruyucu Tabaka Absorbent Tabaka D Tabak Bezler Lif Tipi Pamuk, Poliester, PP, Karbon Lifi, Viskon, Viskon, Poliester, Cam Lifi Poliester, PE Poliester, PE Pamuk, Poliester Pamuk, Kapok, Yn Pamuk Poliester, PP Sper Absorbentler Viskon, PE Viskon, Pamuk Tekstil Yaps Nonwoven, Dokuma Nonwoven Nonwoven Nonwoven, Dokuma Nonwoven, Dokuma Dokuma, rme Nonwoven, Dokuma Nonwoven Nonwoven Nonwoven Nonwoven Nonwoven Fonksiyonlar Personelden hastaya, hastadan personele enfeksiyon geiini nlemek, vcut partikllerinin ortama yaylmasna engel olmak, tozlara kar bariyer oluturmak Ameliyathanede hastay veya hasta evresindeki alan rtmek, svlarn ve enfeksiyonun geiini nlemek Enfeksiyon ve svlarn geiini nlemek Vcut svlarn absorbe etmek, hijyen ve emniyet salamak

Yaray ve deriyi temizlemek, piikleri ve yaray tedavi etmek

Maskeler ya-yaylm, kuru yaylm veya eriyikten fleme yntemine gre elde edilmektedir. Cerrahi maskeler kompozit materyaller olup genellikle tabakadan oluur. Ortada ince cam lifi veya sentetik mikrolifterden yaplm ok ince bir filtre tabakas bulunmaktadr. ve dtaki kaplama ounlukla 15 g/m2 paralel veya ya yaylm akrilik bal nonwovenlardr. Filtre tabakas poliester, cam, polipropilen veya polikarbonat mikroliflerden olumaktadr. Maskenin etkinlik derecesi; orta tabakada kullanlan cam lifi veya sentetik mikroliflerle elde edilmektedir (www.inda.com, 02.09.2005; Duran ve Sayt, 2004). 1.7.4.3. Ameliyat Eldivenleri Ameliyathane eldivenleri genellikle iki farkl materyalden retilmektedir. n yz nonwoven ve polietilen film kompozitinden oluurken, arka yz tek bana nonwoven kumatan oluabilir. Genellikle, kk alanlar kapatmak iin, bir veya her iki tabakas filmle kapl nonwovenlar kullanlmaktadr. Daha yumuak rn iin, kaplama, noktalar eklinde baslarak yaplmaktadr. Filmli kompozit materyaller kesinlikle bakteri geirmez. Byk alanlarn kapatlmas iin, tm yzeyi filmle kapl sabitletirilmi nonwovenlar kullanlr. Eldivenler temel olarak, nefes alabilir, hava geirgen, svlara ve bakterilere kar bariyer etkisi gsteren, yrtlmaya kar direnli ve yumuak olmaldrlar; ayrca bilinen metotlara (buharlama, stma veya gaz) gre sterilize edilebilir olmaldr ( Duran ve Sayt, 2004; Ykselolu ve Canolu, 2000). 1.7.4.4. Cerrahi Ortamda Kullanlan Giysiler ve Genel zellikleri Bir insan, vcuduna dakikada 10.000 bakteriyi alabilmektedir. Bu ameliyathane personelinin hastalara cerrahi ilem uygularken gereinden fazla dikkat etmesini gerektirir. AIDS, Hepatit B ve Hepatit C gibi hastann vcut svlaryla temas olduunda cerrahi

19

GR

E.Esin BAYLAN

personele geebilecek virslerin, yeterli bulaklk ortam bulduklarnda vcuda girdikleri gz nne alnrsa, bu tr riskleri en aza indirmenin tek yolunun steril edilmi cerrahi giysiler ve rtler kullanmak olduu ortaya kmaktadr (ndoan ve Pamuk, 2002). Ameliyat esnasnda cerrahi ekibin kulland kyafetler, ameliyat nlkleri, boneler, maskeler, galolar, hasta rtleridir. Kullanlan tm bu giysi ve rtler ok kullanmlk veya tek kullanmlk zellikte olabilmektedir. Ameliyathanede narkoz olarak kullanlan gaz karmlar oksijen iermektedir. Kvlcm ile abuk tutumakta veya patlamaktadr. Bu sebeplerden tr, son yllarda bir kere kullanldktan sonra atlan poliester, polipropilen ve polyester/selloz maddesi karm nonwoven giysilerin kullanm yaygnlamtr (Duran ve Sayt, 2004). Cerrahi giysilerin, bir takm zelliklere sahip olmas gerekmektedir. Bu zelliklerden gzenek bykl, sv iticilii ve hava geirgenlii en nemlilerindendir. Ameliyat odas giysileri ve hasta rt kumalarn da gzeneklilik sv, hava ve ter geirgenlii asndan nemli rol oynamaktadr. Pamuklu bezaya dokuma konstruksiyonundaki kumalar, btn bakterileri ve gzenek byklnden kk partiklleri alt yzeye geirebilmektedir, lif krlmalar ve paralanmalarndan oluan byk miktarda hav paracklar da dklebilmektedir. Bu paracklar yarayla temasa getiklerinde yabanc cisim reaksiyonu oluturmaktadrlar. Yabanc cisim bulunduran yaralarn da, enfeksiyon oluturma riski yksektir (ndoan ve Pamuk, 2002). AIDSe neden olan HIV virsnn belirlenmesiyle hastanelerde kullanlan giysilerle ilgili standartlar ykseltilmitir. nk hastaln insanlara kan ve vcut svlaryla bulat tespit edilmiti. Bulamay minimize etmek iin cerrahi mdahaleler srasnda alnan en nemli tedbir, maksimum su iticilie sahip cerrahi giysilerin kullanlmas olmutur (ndoan ve Pamuk, 2002). Ameliyat nlklerinin kumalar, mikro organizmalarn geiine kar korumak iin etkili bir bariyer oluturmaldr. Islakln muhtemel olmad durumlarda; sv itici zellik, nemli ortamlarda bakterilerin remesini engellemesi asndan ok nemlidir. Hepatit B, Hepatit C veya AIDS gibi sorunu olan ve cerrahi mdahale uygulanacak olgularda, sv geirmezlik nemlidir (ndoan ve Pamuk, 2002). Mekanik hareket vastas ile geen mikro organizmalarn kuru haldeki geii, gzenekli malzemelerden de mmkn olabildii iin mikrobiyel bariyer, kuru bakteri geiine karda koruyucu olmaldr (ndoan ve Pamuk, 2002). Bir cerrahi giysinin tamas gereken nemli zelliklerden birisi, zellikle kullanm srasnda rahatlk bakmndan sahip olduu nem ve buhar durumlarndaki hava geirgenliidir. Su deriden buharlar ve kumatan buhar olarak geerse, kuman gzeneklerine taklabilir. Bylece kuma souk gelmeye balamakta ve sonuta sv ykl hale gelen kuma rahatszlk vermektedir. Kuma ierisinde su buharnn hareket edebilmesi, ncelikle kuman kk gzenekli olmasna dayanmaktadr. Bu yapy etkileyen herhangi bir ilem, buhar hareketini de etkilemektedir (ndoan ve Pamuk, 2002). Cerrahi nlklerin hava geirgenlik zellii, retildikleri malzemeye gre

20

GR

E.Esin BAYLAN

deimektedir. ok kullanmlk ameliyat nlklerinin hava geirgenlii snrldr. Tek kullanmlk ameliyat nlk kumalar arasnda en iyi nefes alabilme ve termal dengeleyici zelliklere sahip rnler, spunlace teknolojisi ile retilmi dokusuz yzey kumalardr (ndoan ve Pamuk, 2002). Cerrahi nlkler kategoride ele alnabilir: Uzaklatrc, ksmi geirmez ve geirmez. Uzaklatrc nlkler genellikle sadece muamele grm nonwoven kumalardan retilir; ksmi geirmez nlkler, riskli giyinme alanlar iin birka kat nonwoven ya da film/ nonwoven kumalardan retilir. Geirmez nlkler ise, nefes alabilir bariyer/film katlarndan retilmektedir (ndoan ve Pamuk, 2002). Cerrahi nlkler, iki temel nonwoven oluturma tekniiyle retilmektedir: Spunlace selloz/polyester ve SMS polyproplen. Baz slak serme (wet laid) nonwoven kumalar dnyann gelimekte olan blgelerinde kullanlmaktadr (Star, 2003) Yap poliretan film ve bir membran yaptrcdan oluan sistemdir. Walotex, tekstil malzemelerinin iine bakteri ve virslerin geiini engellemektedir. Filmin yksek su geirgenlii, ok ar fiziksel artlarda dahi rahatl salamakta ve defalarca ykanmaya dayankldr. Tekstil temelli kumalarla birlikte kullanlarak hastalar ve salk grevlileri iin ideal salk artlarn salamaktadr (Anonim, 2003).

ekil 1.7.Ameliyat nlklerindeki Bariyer Sistemi (Anonim, 2003) 1.7.4.5. drar Tutamama (inkontinans) Sorununda Yardmc Malzemeler drar tutucu pedler, ite koruyucu bir tabaka ortada absorbent bir tabaka ve d tabakadan oluan kompozit bir paradr. tabaka genellikle poliester vatka veya polipropilen nonwoven materyalden, orta tabaka sper absorbentlerden (viskon,vs) olumu ve d tabaka PE film ile kaplanmtr (Baer ve ark., 1995). 1.7.4.6. Bebek Bezleri lk bebek bezi kare eklinde olup kullanlan materyaller; st tabakada rayon, emici tabakada ok tabakal kvrtrlm kt ve alt tabakada plastik kullanlmtr. Rayon

21

GR

E.Esin BAYLAN

konfor asndan ok iyi olmasna kar su tutma yetenei fazla; dolaysyla cildin nemli kalmas daha fazladr. Cariyle Harman ve Billy Gene Harper, emicilii artrmak amacyla, bez hacmini artrmak yerine sperabsorban polimer tanecikleri kullanmlardr. Sperabsorban polimeri kendi arlklarnn 300 kat kadar sv emebilmektedirler. Proeter & Gamble bebek bezi retiminde sperabsorban polimer yerine kvrtrlm kat kullanmtr. Kat idrar emiyor, ancak bebein hareketi veya oturmas srasnda meydana gelen basn (5 kPa) nedeniyle tekrar bebein cildinin slanmasna neden oluyordu. Buna bir zm olarak kt kk paralara ayrlm ve buna fluff ad verilmitir (Yaman, 2004; www.gpoabs.com, 06.10.2005). Bebek bezinin sv taarruzuna gre 4 kritik fonksiyonu vardr: Hzl sv kazanm Hedef blgenin dna etkili transport veya fitilleme Svnn depolanmas iin uygun tedarik Svnn etkili itilmesi veya sznt olmakszn hareketsiz hale getirilmesi Bacak Bariyerleri ( enol ve Yaman, 2004). Ayrca bebek cildini kuru tutmal, bebek cildini enfeksiyondan korumal konularnda gelimi olmaldr. Bebek bezinin giderek artan biimde SMS prosesi ile retilen kumatan yaplan bacak kenar bariyerleri, airlaid (Haval serme) kompozit kumatan retilen eitli emici katmanlar ve kala bac, stre panelleri gibi baz kk alanlarda ve dier ksmlarda da nonwovenlar kullanr. Kullanlan tm kumalarn fonksiyonlar iin nemli zellikleri vardr, en nemlisi bu kumalar svy itmek ve kuruluu salamak amacyla ya hidrofob ya da hidrofildir (Yaman, 2004). 1.7.4.7. Bebek Bezlerinin Yaps Bebek bezleri 3 tabakadan olumaktadr: 1. Coverstock tabakas (st yzey-i tabaka 2. Emici tabaka (absorban+ odun tala): 3. Alt tabaka (enol ve Yaman, 2004). 1.7.4.7.1. Coverstock Tabakas (st Yzey) Svy hzl olarak emici tabakaya geirmeli, svnn emici tabakadan tekrar st yzeye kn nleyerek szntya ve cildin slak kalmasna meydan vermemelidir. Svnn absorbanlar ve odun tala tarafndan emilmesini salamal. Bu tabakann mukavemet, yumuaklk, yzey anma dayanm, geri sv k ve svnn hzl emilmesi gibi zellikleri optimumda tutularak sv emilim zellii salanmaldr (Yaman, 2004). Daha nceleri coverstock olarak en ok viskoz lifleri kullanlmas karn bugn arlkl olarak polipropilen lifleri kullanlmaktadr. Polipropilen liflerinin seilmesindeki neden emicilik kapasitesinin daha dk olmas nedeni ile daha iyi cilt koullarn salamasdr. Ancak viskoz lifinin cilde kar daha konforlu olduu bilinmektedir. Baz durumlarda PE ve PES'de kullanlmaktadr. Yzey aktif maddeler ile bu tabakann yzey zellikleri de artrlabilmektedir (Yaman, 2004). Bezlerin st yzeyinde spunbond doku kullanlmaktadr. Bylece kullanc cildinin

22

GR

E.Esin BAYLAN

konforlu ve kuru kalmas salanmaktadr. Buna ilave olarak spunbond kuma retimi dier nonwoven tekniklerine gre daha ucuzdur (Yaman, 2004;_Anonim, 2005). 1.7.4.7.2. Emici Tabaka Selloz, yn veya ku tynden ve son zamanlarda zellikle sper emici malzemelerden olumaktadr. Bu tabaka 2 ana alt tabakadan olumaktadr. Bunlar svy eken ve dzgn olarak datan dalgal tabaka ve svy absorblayp hapseden merkezi tabakadr. Dalgal tabaka genel olarak poliester ve rayon ieren, pek ok sayda liften oluan odun hamuru, kuru formda kumalardan ve hidrofil liflerden olumaktadr. Bu tabakann grevi st tabakadan svy absorblamak ve kapilar etki ile hzl bir ekilde datmaktr. Bu tabaka; sv, absorban tarafndan absorblanana kadar onu tutar. Absorban merkezinde sper absorban polymer (SAP) ve kt hamuru bulunur. SAP miktarnn artmas bezin incelmesine neden olmaktadr. Kat hamuru svy datan kapilar etkisi nedeniyle tercih edilmektedir. Bu ksm hem yk alr hem de emici ksmn kaymasna ve topak haline gelmesine mani olur. Bebek bezinde olan emiciliin bebek oturduu veya yatt zaman uygulanan yk ile yakn ilikisi bulunmakla birlikte cinsiyet ile herhangi bir ilgisi bulunmamaktadr (Cusick, 1990; Yaman, 2004). Tm bez maliyeti dnld zaman fluff pulp'n maliyeti yaklak %10'u kadardr. Sper absorbanlarn maliyeti ise yaklak %45 civarndadr. Bacak bariyerleri % 15'ini, spunbond st yzey %6' sn, nefes alabilir tabaka maliyeti %23'ini ve kalan % 11 'lik ksm ise dier giderleri kapsamaktadr (Argan, 2003). 1.7.4.7.3. Alt Tabaka Vcuttan uzak olan ksmdr. PE tabakadan olumutur ve svy alta geirmemesi bakmndan olduka nem tar. 1.7.4.8. Sper Absorban Polimerler(Hidrojeller) Hijyenik emici, rnlerde sv depolamay yapan selloz hamuru ve sper emici polimer maddelerdir. Genellikle %50-50 orannda kartrlm olarak kullanlr. SAP'lar suda znmeyen, a yapsnda ve zerine fazla miktarda su alabilen ve hidrojel oluturan ve basn altnda dahi emilmi svy alkoyabilecek, szdrmaz yapdaki polimerlerdir. Arlklarnn 200250 katna kadar sv absorblayabilirler. Su ile imi hidrojelin bykl orijinal byklnden ok fazladr, ancak ekli deimemitir. Orijinal eklinde kalmakta ve znmemektedir. Sper absorban maddelerde byklk ve ekilde olduka nemlidir. ap 30mm altnda olan polimerler endstriyel olarak herhangi bir zarar tekil etmezler. ap 40 mm zerine kt zaman kullanlan malzeme ierisinde bu tanecikler kumlu efekti verirler. Byklk ve ekil emicilik orann tutum kolayln ve lmeyi de etkiler. Sper emici polimerler kk paracklar halinde bulunduundan, uuntu oran yksektir. Bu nedenle genellikle selloz hamuru, PP, viskon, lyocell gibi polimer esasl dokusuz yzeylere termik, kimyasal veya binderlerle birletirilmi olarak kullanlrlar (Argan,2003).

23

GR

E.Esin BAYLAN

Emici tabakadaki destek doku ierisine sper absorban tanecikler datlmtr. Destek doku etkili bir emicilik zelliine sahiptir, ancak bu tabakann su tutma yetenei olduka dktr. Lifli doku yeterince elastik deildir. Emici tabaka ierisindeki sper absorban polimerlerin en nemli zellii ise suyu depolayabilmeleri ve ilerinde hapsedebilmeleridir. Genel olarak sper absorban polimerlerin svy emmeleri difzyon ve klcallk olaylar ile olabilmektedir. lk aamada polimerin klcal emicilii olduka zayftr, sv sadece yzeyde emilir. Daha sonraki aamalarda polimerin su ile evrelenmesi olduka yavatr. Su i ksmlara doru ilerlemeye balar (Zhong ve ark,2001;Hsieh ve Yu, 1992). Su buhar lifli yap ierisinde su buhar konsantrasyonunun bir sonucu olarak hareket eder. Lifler su buharn kimyasal bileimleri ve yaplarna bal olarak emebilirler. Sznt performans re arlnn bir fonksiyonu olarak deerlendirilmitir. Sznt bezler iine giren svnn basn nedeniyle dar kmasndan kaynaklanmaktadr. Bu amala wetback, emicilik blgesi, emicilik kapasitesi ve su tutma kapasitesinin lm yaplr ( Li ve Luo, 2000). 1.7.4.9. Kullanlan Dier Absorban Maddeler Eriyikten ekilmi Mikrofiber; Erimi PP, PA, PES, polikarbonat, PS, elastomer gibi lifler ekstrude edilmektedir ve daha sora hava trblansnda ok ince lifler haline getirilmektedir. Lifler toplanr ve bir bant zerinde kurutulup asorban elde edilmektedir. Viskoz; Viskoz lifleri dier lifler ile karlatrld zaman ok daha yksek su afinitesine sahiptir. Viskoz ve PES liflerinin karm yal bezlerinde kullanlmaktadr. Kpk ve Snger; olarak kullanm pek yaygn deildir. Selloz kpk tamamen emicidir ancak gliserin gibi bir madde ile muamele edilmedii srece ok serttir ve kuruma ilemi srasnda baz dezavantajlara sahiptir. Yosun Sphagnum; Yosun zellikle bebek bezleri iin kullanlr. Yap, basn altnda iyi su tutma kapasitesini veren byk ve kendi iinde labirent eklinde olan deliklere ve tyn emicilik kapasitesinin iki kat kadar bir emicilik kapasitesine sahiptir. Yosunun bir dezavantaj koyu kahverengidir, ancak beyazlatma ilemi yapmak mmkndr. ok Sk Balanm Dokular ve Atk Maddelerden Sper Absorbanlar; Bu dokular ok fazla delik alanna sahiptir ve klcallk ile yeteri kadar absorbe etme yeteneine sahip deildir. Ancak vcuttan gelen sktrmaya direnerek sv iin bir depo olarak hareket ederek, yumuak ve konforlu kalrlar. Hzl sv girii ve yksek kapasite avantajlarna sahiptirler (Yaman, 2004). 1.7.4.10. Tek Kullanmlk Ter Pedi Toplumda terlemeye kar deodorant rnleri kullanlmaktadr. Bu rnler terlemeyi maksimum %25 orannda azaltmas ve etki srelerinin ksa olmasndan dolay ter pedleri dnlmtr. Gelitirilmekte olan koltukalt ter pedleri maliyet ve gn boyu kullanm rahatl asndan avantajldr. Koltukalt pedleri dnyada da ok yaygn olmamakla birlikte lkemizde henz kullanlmamaktadr (Sadkolu ve ark, 2005).

24

GR

E.Esin BAYLAN

rnn tene deen ilk katmannda, polipropilen eriyikten filament bal (spunbond) emici nonwoven malzeme bulunmaktadr. Yumuak, terin alt tabakaya gemesine izin veren, haval ve ince bir katmandr. kinci katman, inelenmi viskoz ve poliester, nc katman ise eriyikten filament bal (spunbond) nonwoven malzemeden yaplmtr. Terin kumaa geerek leke oluturmasn engeller ayrca derinin nefes almasna yardmc olarak kullancda herhangi bir scaklk hissi veya rahatszla neden olmamaktadr. Yaptrc erit bu nc katmana tutturularak koltukalt ter pedinin giysiye yapmas salanmaktadr. Svnn lif katmanlar arasndan geme mekanizmas svnn viskozite ve yzey gerilimi zelliklerine baldr (www.autexri.ora, 03.07.205). 1.8. Salk Alannda Kullanlan Elyaflar Eski dnemlere bakldnda, teknik amalarla liflerin kullanmlar, eski Msr ve inlilerede piramitlerin ve Budist tapnaklarnn temellerini takviye etmek ve salamlatrmak iin papirus hasrlarda kullanlmtr. Ancak bu liflerin ciddi anlamdaki kullanm birok insann hayatn kaybettii sel basknndan sonra, sentetik liflerle birlikte byk konstrksiyon programna dahil edilmitir (Miraftab, 2000). Nonwoven, liflerden maksimum yararlanan bir retim teknolojisidir. Seilen lif, byk oranda retilecek rnn zelliklerini belirlemektedir. Lifler, mteri gereksinimleri, maliyet, ilenebilirlikler, elyaf fiyatlar ve son rn zelliklerine gre seilmektedir (Duran, 2004). a) b) c) d) e) f) g) h) i) Genel olarak liflerin nonwoven zerinde etkili olan zellikleri unlardr; Elyaf denye veya boyutu, Kesit ekli, Yzey zellikleri, . Kvrm zellikleri, erdii terbiye (finish /bitim) malzemesi, Nem tutma, Esneklik, Mukavemet, Uzama ( Duran, 2004).

Teknik sektrde kullanlan liflerin %90' ndan fazlas klasik tiptedir Teknik tekstillerde kullanlmak iin zel olarak gelitirilmi liflerin retimi genellikle pahaldr ve snrl bir kullanmlar vardr. Bunun yannda lifsel yapdaki yllk bitkilerinde hammadde olarak kullanlmasna geilmitir. Yllk bitkilere olan bu talep zellikle ikinci dnya savandan sonra, azalan orman varlna karn, son 40 50 yl ierisinde ligno sellozik yapdaki bitkilerden alternatif oluturulmutur (Alistair,2000). 1.8.1. Elyaflarn Kaynaklarna Gre Snflandrlmas Doal ve yapay elyaflar olmak zere iki guruba ayrlmaktadr. En yaygn kullanlan doal lifler pamuk, ipek ve rejenere se1loz lifleridir (Ykselolu ve Canolu,2005).

25

GR

E.Esin BAYLAN

Tbbi uygulamalarda kullanlan tm lifler; Non-toksik, verimlilik (fonsiyonellik, performans, dayankllk, vb.), sterilize edilebilirlik, biouyumluluk (yzeyler aras uyumluluk, mekanik olarak, biyolojik olarak uyumluluk) gstermeli, alerjik olmamaldr (Onar, 2005). Dokusuz kumalarda kullanlan liflerin % 60 termoplastik sentetik lifler, % 30 u yapay selloz, geri kalan doal ve dier liflerden olumaktadr. izelge 1.8.de doal liflerin son yllarda daha fazla kullanld ve yaplan tahminlerde artn devam edecei aka grlmektedir (Daulstrom, 1992). 1.8.1.1.Pamuk Pamuk elyaf yksek nem tutma yeteneine sahip bir elyaf olduundan, vcuttan kan her trl svy (idrar, kan) kolaylkla emebilmekte ve doal elyaf olmas nedeniyle de biyolojik olarak paralanabilmekte, hava teneffsn olanakl klmaktadr. izelge 1.8. Nonwoven tekstilinde lif tiplerine gre lif kullanm tahminleri (1000 ton), (DRA, 2003).
Lif Tipi Doal Sentetik ve Rejenere Toplam 1995 3,127 10,844 13,971 Yllar 2000 2005 3,465 3,842 13,249 15,840 16,714 19,683 2010 4,451 19,323 23,774 5 yllk dnemlerde % art 95-00 00-05 05-10 %2,1 %2,1 %3,0 %4,1 %3,6 %4,1 %3,7 %3,3 %3,8

Pamuk lifleri zellikle ya haldeyken yksek mukavemet gstermektedir. Bunun yannda kolay sterilize edilebilme, sya kar dayankllk, alerjik olmama, geri kazanlabilir olma, yumuaklk gibi zelliklerinden dolay pamuk zel bakm rnlerinde oka tercih edilmektedir (Anonim, 1995). Pamuk liflerinin ana bileeni sellozdur. Selloz dnda proteinler, pektin maddeleri, yal ve mumlu maddeler, su ile inorganik maddeler pamuk liflerinin yapsn oluturmaktadr. Selloz zincirlerinin uzunluu lifin nihai mukavemetini belirlemektedir. Ortalama olarak 10000 defa tekrar eden sellozik nite veya monomer yaklak 2 km uzunluunda selloz zincirini meydana getirmektedir. Pamukta bulunan lif eitleri : 1.8.1.2. Linter Olgun lifler; normal gelimi lifler Yeil lifler; bunlar tohum yzeyi stnde ok ge oluan ya da ok erken toplanan kozalardaki olgunlamam liflerdir. l lifler; ok erken zamanda geliemeyecek duruma gelmi, lm, sekonder eperi ok ince olan liflerdir. Anormal gelimi lifler; grnleri muntazam olamayan liflerdir Sakal lifleri; tohumun sivri ve dar olan alt ksmndaki ksa, olduka geni ve sert liflerdir (Domaz,1994 veAlistair2000).

Pamuk linteri ya da linter, pamuktan elde edilen tohum lifleridir. Pamuk tohumu zerinde yapsal olarak birbirinden belirgin ekilde ayrlan iki farkl tipte lif vardr. Bunlar uzun lifler (pamuk) ile ksa liflerdir (linter). Genellikle ksa lifler pamuk tohumu zerinden

26

GR

E.Esin BAYLAN

kesilerek uzaklatrlmaktadr (Domaz,1994). Ktl pamuktan rrlama sonras arlka ortalama % 40 uzun lif, % 60 iit elde edilmekte, tohumlar zerinde bir ksmda uzun lif kalabilmektedir. Tohum zerindeki havlar ya bir defada ya da ard ardna iki kesim yaplarak uzaklatrlmaktadr. Birinci kesimde ortalama 2.56 mm, ikinci kesimde ise 2-3 mm lif boylarnda linterler elde edilir. Birinci kesim linterler iit arlnn yaklak % 4 n ikinci kesim linterler ise % 8 ini olutururlar. kinci kesim linterlerde ortalama olarak % 8085 selloz, % 11,5 kl, % 3 lignin, % 1 eterle ayrtrlabilir madde (ether extractable) ve % 6 nem bulunmaktadr (Domaz, 1994). Pamuk linter hamuru ayn zamanda jelatin dinamit, roket yaktlar iin pervane (mikser) ve dumansz tozlar iin ok yksek kalite ve viskoziteye sahip nitroselloz retimi iin kullanlmaktadr. Odun ve buday sap sellozunun ekstrakte edilmesi pamuk linterine gre daha zordur. nk bu materyallerde selloz kimyasal olarak lignin, hemiselloz ve dier ekstraktif maddelere ok yakndan balanmtr. Daha youn bir kimyasal proses bu ayrm iin gereklidir ki bu da selloz molekllerinin daha ok degradasyonuna (bozulmasna) neden olmakta ve verim nemli oranda dmektedir (Domaz, 1994). izelge 1.9. Linter ve pamuk liflerinin karakteristik zellikleri (Domaz,.1994).
N TEL K Lif uzunluu eper kalnl Lmen Lif ap Lif ekli Enine kesiti L NTER Ksa, 2-6 mm Kaln, 6-12 mikron Yuvarlaka Kaln, 17-27 mikron Temelde silindirik Yaklak dairesel L F PAMUK Uzun, 20-50 mm nce, 2.5-6 mikron Yass, bask ekilde nce, 12-22 mikron Yass, ok bklml Yass bbrek eklinde

1.8.1.3. Odun Hamuru Odun talann iki ana tabakadan oluur. Birincisi karbonhidrat yapsdr, bu yap sellozdan oluur ve hemiselloz olarak da adlandrlr. kinci ksm ise daha amorf yapda olan lignin ksmdr. Selloz btn bitki, ot ve aalarn yaptalarndan biridir. Doada saf halde bulunmamaktadr. Odunun arlka %40'n oluturur. Selloz oran yksek kzl am, ladin. kayn, kavak gibi aalardan veya saman, pamuk linteri, ayiei, keten, kenevir saplarndan yararlanlmaktadr (Zelzele, 1994). Odun tala elde edilmekte kullanlan aamalar: 1. Mekanik olarak odun tala elde etme 2. Kimyasal olarak odun tala elde etme 3. Beyazlatma 4. Tekrar balama, kurutma ve tylerin kabartlmas Lifli yar mamullerin (selloz) snflandrlmas aadaki gibidir. 1. Odun Sellozu 2. Lifli Hammaddelerin (Elyaf )Sellozlar 3. Eski kat (Hurda kat) (Zelzele, 1994).

27

GR 1.8.1.4. Rejenere lifler

E.Esin BAYLAN

Odun hamurundan elde edilen selloz, bir dze vastas ile ipee benzer Viskoz rayonu oluturulmaktadr. Yksek mukavemetli ve yksek ya modll viskoz, hem kuru, hem de slak koullar altnda pamuk ile karlatrlmaktadr. Viskoz Rayonu tek kullanmlk ve hijyenik alanda kullanlacak nonwoven kumalarn retiminde kullanlmaktadr. i bo viskoz modifikasyonlar gelimi bir hacimlilik ve nem absorbe etme zellii vermektedir (Demir, 1999). Kvrcklandrlm viskon lifi retimi srasnda filamentin bir tarafnda filament boyunca bir kabuk kalnlamas olumaktadr. Bu kalnlam kabuk zden farkl oranda ier ve lifi kvrcklatrlmaktadr. Lif kurutulduktan sonra kvrm geliir ve sabit hale gelir. Bu liflerden yaplan kumalar scak yumuak ve dolgun bir tutuma sahiptirler. Bu seriye giren liflere en son ilavesi olan ve ticari alanda "Tencel" olarak tannan "Lyocell" viskozun tm klasik zelliklerini tamaktadr (Argan, 2003). 1.8.1.5. Kollajen Sr derisinden elde edilen kollagen; lif eklinde veya hidrojel halinde birok tbbi ve cerrahi uygulamalarda kullanlan bir protein maddesi olup; % 5-10' luk sulu zeltilerinde hidrojel eklindedir. Hidrojeller suda iebilen apraz bal polimerik yaplardr ve znmezler. Tbbi uygulamalar asndan sahip olduklar stn zellikler ve yksek oksijen geirgenlii nedeniyle ilgi oda olmutur. Kontak lenslerde, yapay tendon materyallerinde, yara iyilemelerinde, yapay bbrek zarlar, yapay deri, estetik cerrahide malzeme, emilebilen ameliyat iplikleriyle birlikte birok tbbi ve cerrahi uygulamalarda kullanlmaktadr. pek kadar dayankldr ve biyolojik olarak bozunabilir. Elektrokimyasal uyarlar mekanik ie eviren akll hidrojeller, insan kas dokusu ilevi grebilir. Bu zellikten yararlanarak yapay kaslar yaplmaktadr. Fizikokimyasal uyarlara kar tersinir bzlme ve genileme kabiliyetine sahiptir (Gmdereliolu, 2002; ktem ve Seventekin, 2000). 1.8.1.6. Alginat Lifleri Nemli koullar altndaki yaralar daha iyi ve hzl bir ekilde iyilemektedir ve iyilemekte olan yaraya liflerin skmas problemi de bylece giderilmektedir. Nemli ortamdaki iyileme kavram, yara iyiletirme tekniklerini ve hasta bakmn byk lde destekleyen birok lifin geliimine yol amtr. Alginat lifleri buna bir rnek oluturmaktadr. Laminariae tr deniz yosunundan elde edilmektedir. ok sayda deiik yarann tedavisinde denenerek bu liflerin tedavi edici zelliklere sahip olduu belirlenmitir. Kalsiyum alginattan retilmi yara rtc materyallerin toksik etkisi olmayp, biyolojik olarak bozunabilen kan durduruculardr (ktem ve Seventekin, 2000; salktekstilleri.com, 2005). Bu lifler, yaradan akan sv ile temas ettiklerinde, ksmen suda znebilir sodyum alginat haline dnmektedir. Bunlar daha sonra yara etrafnda ierek bir jel haline gelirler ve bylece iyileme periyodu srasnda yarann nemli kalmasn temin ederler. Tedavinin bitiminde ise kolaylkla uzaklatrlabilirler (ktem ve Seventekin, 2000; Karaka, 2005).

28

GR

E.Esin BAYLAN

1.8.1.7.Kitin Kitin, sellozdan sonra en bol bulunan bir doal polimerdir. Kitin ve kitosan eitli hayvanlardan ekstrakte edilen polisakkarit esasl biyoparalanabilir doal polimerler olarak bilinmektedir. zellikle Yenge ve karides kabuklarndan elde edilir. Kitin fungi, kf ve maya gibi baz mikroorganizmalarn hcre duvarlarnda ve omurgaszlarn ekzoiskeleti ve kutikulalarnda bulunur. Kitosan ise yalnzca birka fungi trnde bulunmaktadr. Kitin ve onun en nemli trevi olan kitosan yksek mukavemeti, biyoparalanabilirlik ve nontoksik zellikler gibi faydal pek ok fiziksel ve kimyasal zellie sahiptirler (Gmdereliolu, 2002). Kitinden yaplm lif ve kumalar olaanst antitrombojenik zellie sahiptir. Bunlar vcut tarafndan absorblanr ve tedavi edicidir. Yapay deri olarak kullanlan kitinden yaplm nonwoven kumalar vcuda annda yapmakta yeni deri oluumunu hzlandrmakta ve arlar azaltmaktadr. Kitinin alkali ile muamele edilmesinde kitosan denilen bir madde elde edilir. Bu madde viskoz ipei ile ayn dayanklla sahip filamentler halinde erilebilmektedir (Gmdereliolu, 2002). Kitin ailesi polimerleri yaygn olarak tp, imalat, zirai ve atk muamelesinde kullanlmaktadr. Biomedikal alannda kitosan yara tedavisinde bandaj ve ameliyat ipliklerinde kullanlmaktadr. nk kitosan dayankl, suyu absorblayan, oksijen geiren biouyumlu bir film oluturmaktadr. Kitosan doku onarmn hzlandrmak iin kullanlabilir ve yanklar tedavide sulu bir zelti olarak direk olarak uygulanabilmektedir. Yksek oksijen geirgenlii nedeni ile kitosan kontak lenslerde kullanlmaktadr (Onar, 2005). Kitosan ayn zamanda kan phtlamasn hzlandrmak iinde kullanlmaktadr. Kitin bileii bio-paralanabilirdir (insan kan kitini basit karbonhidratlara, karbondioksit ve suya paralar) ve bu zellik kitini ila salnm sistemleri iin uyumlu klmaktadr. Kitosan tayclar yava ila salnm salamaktadr. Bu zellii nedeniyle kitosan kanser kemoterapisinde olduka nemlidir (Onar, 2005). Kitin ve kitosann biyotp uygulamalarndaki tercih edilirlii aada belirtilen noktalara dayanmaktadr. Bunlar: Doal ve biyolojik olarak paralanabilir, Birok yaam sistemine uygundur, Fiziksel formu ok ynldr, rnein toz, sulu zeltiler, filmler, ekilli cisimler, litler, sngerler gibi, lalarn tanmas ve sevk i iin vastadrlar (Onar, 2005).

1.8.1.8. Dier Elyaf Gruplar Polipropilen Spunbond (bkerek yaptrma) ve eritilerek pskrtme (meltblown) tekniinde kullanlmaktadr. Tbbi tekstil ve hijyen uygulama alannda PPnin balca avantajlar ksa elyaf dkmemesi, deriyi hassaslatrmamas, zehirliliinin hi olmamas ve yaralara yapmamas olmaktadr. Ameliyatlarda kullanlan tamponlar iin iki veya

29

GR

E.Esin BAYLAN

tabanl rnler gelitirilmi olup polipropilenden meydana gelen d tabakann grevi kan ve salglarn ortadaki ekici tampona gemesini salamaktr (Argan, 2003). Termoplastik polimerler olan Polihidroksialkanoatlar (PHA) kimyasal yaplarna bal olarak krlgan yapdan-esnek plastiklere eitli materyal zellikleri gsterebilir. Gnmzde PHA polimerlerin tbbi uygulamalarda kullanm potansiyeli aratrlmaktadr. Biyopoliesterler biyouyumluluklar nedeniyle ayn zamanda ilalarda da kullanm alan bulmaktadr. PHA polimerlerin tbbi uygulamalar; kontroll ila salnm, ameliyat iplikleri, gazl bezler, bandajlar, kemik plakalar ve yara bakmdr. Ayn zamanda PHA polimerler kiisel bakm rnleri ve ambalaj sanayisinde kullanlabilmektedir (Ykselolu ve Canolu, 2005). Yine henz gelitirilme aamasnda olan polikaprolaktan (PCL) ve polipropiolaktan (PPL) ieren baz lifler sellozik liflerle karm yaplarak esneklii yksek ve pahal olmayan, biyolojik olarak znebilen nonwovenlarn retiminde kullanlabilmektedir. Eriyikten ekme yntemiyle laktik asitten elde edilen lifler naylona benzer mukavemet ve sl zelliklere sahiptirler ve ayn zamanda biyolojik olarak da znebilmektedirler (Karaka,2005). Mikroorganizmalarn geliimine engel olan antimikrobiyal karmlar doal lifler iin kaolama malzemesi olarak kullanlabilirler veya yapay liflerle dorudan dopruya kartrlabilirler (Alstar, 2000). 1.9. Tbbi Amal Nonwoven Yaplarda Doku Oluturma Teknikleri Nonwoven tekstil yzeylerinin retiminde prensip olarak ana retim adm bulunmaktadr. Bunlar: 1. Doku oluumu 2. Doku balama 3. Bitim ilemleri 1.9.1. Doku oluturma (Tlbent retimi) Nonwoven retiminde ilk basamak kesikli veya filament halindeki liflerden ince bir lif tlbenti oluturmaktr. Daha sonra bu tlbent, katmanlar halinde st ste getirilerek tabaka halinde vatka oluturulur. Elyaflar tayc veya ekillendirici bant zerine biriktirilir veya yerletirilir. Bu faz kuru, ya, sktrlm veya eritilmi olabilir. Doku oluumunda temelde aadaki teknik kullanlr (Duran,2005): 1. Kuru ilem 2. Islak ilem 3. Filament esasl liflerden direk tlbent retimi 1.9.1.1. Kuru lem (Dry-Laid) Bu yntemle elde edilen nonwovenlarda tlbent oluturma admnda tarak makineleri kullanldndan genellikle "taranm nonwoven" olarak bilinmektedirler. Hz ve lif oryantasyon durumuna gre eitli varyasyonlar uygulamak mmkn olmaktadr. Serme ileminde 1,220 cm uzunluundaki kesikli elyaf kullanlmaktadr. zel gereksinimler, farkl denye, uzunluk ve tip lifleri ile karlanabilmektedir. Kullanlacak lif seimi ok

30

GR

E.Esin BAYLAN

nemlidir. Lif seiminde emi, andrma mukavemeti, patlama mukavemeti, geirgenlik ve yumuaklk gibi zellikleri iyi olan lifler kullanlmaldr. Elyaf hazrlanrken balya ama, kartrma, kaba ama, ince ama ve doku oluturma aamalarndan geer. Kuru serme ilemi ekilde snflandrlr. Tarama, hava ile serme (aerodinamik) ve elektrostatik sermedir (Duran,2005). 1.9.1.1.1. Tarak Makinesi (Mekaniki Yolla Kesikli Liflerden Tlbent retimi) Tarama ileminin amac elyafn iindeki yabanc maddeleri temizlemek, paralellik salamak ve elyafa belli bir doku (tlbent) formu kazandrmaktr. Bunun iin ard arda yerletirilen birka taraktan yararlanlr. Harmanlanan elyaf makine iinde karlaaca elektriklenme ve srtnmeye kar kimyasal maddelerle ilem grmtr. Tarama ilemi sonucunda elyafta oluan ynlenme ok nemlidir. Tlbentte istenilen oranda ynlenme olmamsa doku kark olarak anizotrop (her yerinde ayn zellii gstermeyen madde) bir hale gelir. Elyaf ynlenmesi de makine ynnde (MD: machine direction) paralel, apraz ynl (CD: cross-direction) kark doku oluumu eklindedir. Tlbentin farkl ekillerde ynlendirilmesi mukavemetine byk oranda etkilemektedir. Taraklanm tek kat tlbentin gramaj 680 g/m2 dir (Duran, 2004). 1.9.1.1.2. Haval Serme makinesi (Aerodinamik Yolla Kesikli Liflerden Tlbent retimi) Haval sermede geliigzel serme yaplarak tlbent oluturulmaktadr. Geliigzel olarak lif ynlenmesi tlbent arlnn ve kalnlnn her noktada eit olarak yaylmasn ve bylece uniform bir yap olumas salanmaktadr. Bu sistemde alan, kartrlan ve taraklanan lifler hava akmyla tanr. Delikli tamburun zerinde vatkalar halinde tutunmakta ve liflerin kark geliigzel vaziyette oryante edildii ince vatka bir hasr zerine alnmaktadr (Duran, 2004). Bu ekil de elde edilen tlbentler taraklarda retilenlere gre daha sk daha yumuak ve izotrop (tabakalar halinde ayrlmayan) bir yapdadr. Kuru yolla tlbent retim yntemleri srasnda lifler tlbent ierisinde paralel, apraz ve kark formda oryante edilebilirler. Paralel lif oryantasyonlu tlbentlerin boyuna mukavemetleri dktr. Kark ve apraz lif oryantasyonlu tlbentlerde genellikle enine ve boyuna mukavemeti daha iyidir. Bu yntemle tek tabakal, 102500 g/m2 arla sahip genellikle tarakla birlikte kullanlmaktadr (Duran, 2004). Hava ile serilmi dokusuz yzeyli kumalar temizlik ve hijyen alannda kullanlmaktadr. Bu yntemle daha yumuak dokular retilir. Yksek retim hz, izotrop doku eldesi, az dknt oran, tm liflerin kullanlabilir olmas nemli avantajlardr. Yksek enerji tketimi ve ksa lif kullanma gereklilii, lif ama zelliinin az olmas ise dezavantajdr. Hava ile serme ileminin en bariz zellii ok ksa liflerle allmasdr. Kullanlan maksimum elyaf boyu 76 mm'dir (Duran, 2005). 1.9.1.2. Islak Serme (Wet-Laid). Kat retimi ynteminden deitirilerek gelitirilen doku oluturma eklidir. En hzl yntemdir (serim hz 1000 m/dak). Hafif kuma retimi iin kullanlmaktadr. Lifler su iersinde sspansiyon homojen halde bulunur. Sspansiyonun ierisinde balayc

31

GR

E.Esin BAYLAN

madde ilave edilmektedir. Karm delikli ve hareketli bandn zerinde doku (tIbent) haline getirilmektedir. Sspansiyondan su szlmekte ve suyun fazlasn almak iin silindirlerde sklmakta, frndan geirilerek kurumas salanmaktadr. Son kan doku izotrop zelliklere sahiptir. Elde edilen dokunun mukavemeti her ynde ayndr. Genellikle 2-6 mm aras lifler tercih edilmektedir. lemden sonra da istee bal olarak kimyasal veya binderler eklenebilir (Duran, 2005). Islak sermede elyaf sspansiyonunun iyi ayarlanmas gerekir. Sspansiyon iersindeki lif konsantrasyonu %0,1-0,5 arasndadr. Snrl kartrma olana vardr. Maliyeti ok yksektir. Buna kar verimi de ters orantl olarak yksektir. Genellikle odun hamuru lifleri kullanlr. retilen tlbentlerin kullanm yeri hijyen yatak araf, masa rts, dekorasyon saylabilir (Duran,2005). Kat retimi ve slak tlbent retimi aras fark aada ksaca belirtilmitir (Duran,2005). Kat retimi Sspansiyonda erilme tehlikesi yok tlme olana var Snrsz kartrma olana Normal sspansiyon Balayc ilavesine gerek yok Islak tlbent retimi Var Yok Snrl kartrma nce sspansiyon Genellikle balayc ilavesi gerekli

1.9.1.3. Filament Esasl (Sonsuz Liflerden) Direk Tlbent retimi Bu yntemde prensip olarak bir polimer granulat eritilmekte ve dzelerden sonsuz lif halinde ekildikten sonra soutulmakta ve sonsuz bir tama band zerine tlbent tabaka halinde serilmektedir. Daha sonra bir sl ilem ve binder aplikasyonu ile filamentler birbirine yaptrlmaktadr (www.tad.com , 03.05.2005). 1.9.1.3.1. Sonsuz Elyafl lem (Spunbond) Lifler elektrostatik ykler veya hava jetleri tarafndan doku tabakalar oluumu srasnda ayrlmaktadr. Kontrolsz yerleimi ve hava zararlarn engellemek iin toplama yzeyi deliklidir. Dokularn balanmas scak ineler, scak silindirler veya polimerlerin belli blgeleri eritilerek salanmaktadr. Balanma noktalarnda molekl oryantasyonu artar, bu nedenle yksek oranda ekilmemi lifler sl balama lifleri, yksek molekl arlna sahip PP, PET, PA lifleri kullanlmaktadr. Bu teknolojide balama ilemi liflerin erilmesi srasnda olabilecei gibi ayr bir ilem olarak da uygulanabilmektedir. Ayn doku zerinde birka balama yntemi kullanlrsa doku daha esneklemektedir (Toprakaya ve Orhan,2002) Spunbond teknolojisinde filament kablolar 6000 m/dk hzla ekilerek oryante olmas salanmakta, elde edilen dokular olduka dk arlktadr (17 g/m2). Bu ekilde rn miktar olduka artmaktadr (Huang ve Gao,2002; Kiekens ve Zamfir, 2002). 3200 m/dk hzla ekilirse ksmen oryantasyon salanm olmaktadr. Buda mukavemeti artrrken, uzayabilme yeteneini azaltmaktadr. Bu ekilde retilen

32

GR

E.Esin BAYLAN

kumalarda bebek bezlerin st tabakas iin olduka uygundur. Bu dokular balamak iin mekanik ineleme, sl balama ve kimyasal balama ilemleri kullanlabilir (Huang ve Gao,2002; Kiekens ve Zamfir, 2002). Spunbond kumalar ok ar ve sert yaplardan hafif ve esnek yapya kadar dokular elde edilmektedir. Genel olarak doku bir blgede yksek opakla sahiptir. rme, dokuma ve dier nonwoven dokular ile karlatrld zaman ayn arlkta yksek dayanm gsterilmektedir. Olduka fazla boluk iermesi nedeni ile yksek su tutma kapasitesine sahiptirler. Yksek kayma direnci ve dk kvrlabilirlik zelliklerine sahiptirler Dayanm tm ynlerde ayndr. Yzeyin dkmllk zellii dktr. Bebek bezleri ve yetikinler iin ped retiminde kaplama olarak kullanlmaktadr. Kuru kalmas ve rahatlk hissi veren bir yapda olmas kullanmn arttrmaktadr (Jean, 2001) 1.9.1.3.2. Eritilerek Pskrtme (Melt-Blown). Melt-blown ilemi mikrodenye (0,115 mikron) inceliindeki termoplastik elyafn nonwoven yzeyi oluturacak ekilde ilem grd tek aamal bir proses olarak tanmlanmaktadr. Mikro denye inceliindeki elyaf retiminde lif retimi filament eklinde gerekletirilmekte olmasna ramen lifler belli aralklarda havann fleme kuvveti ve liflerin kendi arlklarnn etkisi ile kopmakta ve kesikli lif formunda yzeye dmektedirler. Dze kndaki lifler scak ve yksek hzdaki hava ile flenerek inceltme ilemine tabi tutulmakta ve aa doru sabit dme hareketine maruz braklmaktadrlar. Tama band zerinde toplanan lifler burada bir yzey olutururlar. Yzey oluumunda liflerin yerleiminin kark konumda olmas istenmektedir (Duran, 2004). En yaygn kullanlan lif tr Polipropilendir. Tlbent gramaj 4-1000 g/m2 aralndadr. Yzey yumuak tutumludur. Filtreleme ve absorplama yetenei iyidir. Dayankll yeterli dzeydedir (Duran,2004). Meltblownlar, yz maskeleri, ameliyat eldivenleri, bir kez kullanp atlan nlkler, steril sarglar, bayanlarn kulland pedler ve yetikinler iin kullanlan absorban rnleri solunum korumas, sv gemi torbalar, sigara filtreleri, otomotiv endstrisi spray standlar ve baz zel HEPA filtrelerinde kullanlrlar (Toprakaya ve Orhan,2002). 1.9.1.3.3. Elektrostatik Serme (Electrostatic Spun) Elektrik akmyla kutuplatrlarak elektrostatik olarak arj edilmi karlkl konulandrlm iki elektrot arasnda lifler uniform bir yap olutururlar. Ayrca sistem, liflerin dzleme datmasnn ynnn, dzenlenmesini mmkn klar. Lifler elektrostatik etki ile dzleme dik olarak konulandrlmaktadr. Elde edilen tlbentin ktlesi 10 g/m2 dir (www.gdm-spa.com, 01.05.2005). 1.9.2. Tlbent Tabakalarnn Sabitletirilmesi (Doku Balama): Oluan tlbentler mekanik, kimyasal veya termik yntemlerle uygun bir doku balama ilemi sonucunda, birbirine tutturulmaktadr. Balama derecesindeki temel faktrler; son rnden istenilen mukavemet, geirgenlik, geveklik, yumuaklk ve younluktur. Balama ilemi genellikle doku oluturma ileminden hemen sonra uygulanmakla birlikte, bamsz bir operasyon eklinde de uygulanabilmektedir. rnn

33

GR

E.Esin BAYLAN

kimyasal ve fiziksel zelliklerini arttrmak iin birden fazla balama ilemi uygulanabilmektedir. Doku oluturma yntemlerinde olduu gibi, doku sabitleme yntemlerinin seilmesinde de ekonomiklilik, ok ynllk ve istenilen rn zellikleri temel rol oynamaktadr (Usta, 2004). Doku balamada aadaki teknik kullanlr: 1. Kimyasal Balama 2. Mekanik Balama neleme (Needle Punching) Su Jeti ile Balama (Spunlace) Dikerek Balamal Nonwoven Dokular (Stitch Bonding) 3. Is ile Balama (Usta, 2004). 1.9.2.1. Kimyasal Balama Kimyasallar ve reineler gibi polimer esasl kimyasal balayclarn lifler aras balar oluturduu doku balama yntemleridir. Isl ilemlerle beraber uygulanmaktadr. (Argan, 2003). 1.9.2.2. Mekanik Balama 1.9.2.2.1. neleme (Needle Punching) Her elyaf trne uygulanabilen bir yntemdir. Sonsuz elyafl ilem, haval serme ve tarama ilemlerinden gelen doku zerine, zel dizayn edilmi ineler dikey olarak indirilmekte ve lifler inelerin kntlarna taklp, birbiri iine srklenerek dolatrlmakta, doku keelemektedir. Ana ineleme yaplmadan nce dokuya belirli bir salamlk ve mukavemet vermek zere hafif bir n ineleme yaplmaktadr. Farkl karakterlerdeki dokular birbirine inelenerek istenilen son rn deerleri elde edilebilir. nelemede 800g/m2 arlnda kumalar retmek mmkndr (Argan, 2003). 1.9.2.2.2. Dikerek ( limek) balama (Stitch-Bonding) Bu ilemde tlbent halindeki doku iplikle dikilerek balanr. Doku dz dikme (Arachne,Maliwatt,Voltex) ve rme dikme (malimo,malipol) olmak zere iki farkl yntemle balanr (Duran, 2005). 1.9.2.2.3. Su Jeti le Balama (Hydroentanglement, Spunlacing. Jetlacing) ok ince ve yksek basnl (250600 bar) su kullanlarak liflerin kartrlmas ve birbiri iine sokulmas ile doku balama yntemidir. Daha sonra alttan vakum uygulanarak su uzaklatrlr. Hava veya silindirli kurutma ileminden geirilerek kurutulur Bu yntemde herhangi bir termik veya kimyasal ilem uygulanmamasna ramen retilen kumalarn mukavemet deeri olduka yksektir. En nemli zellii maliyetin azalmasna karn ters orantl olarak retim hz artmaktadr. Bu yntemle elde edilen dokular esnek ve yumuak bir tutuma sahiptir (Argan, 2003). Spunlace dokusuz tekstil rnleri, yumuak ve dayankldrlar. Bu rnlerin balca; tbbi alanda (cerrahi elbise ve rtler, operasyon kaplamalar, tamponlar, yara

34

GR

E.Esin BAYLAN

bantlar) shhi rnlerde (bebekler iin bezler, hijyen balar, pedler ve slak mendiller) ev tekstillerinde (masa rtleri, peeteler ve perdeler, telalar, ev temizlii iin silme bezleri) sentetik deri iin kaplama materyalleri olarak, otomotiv endstrisinde kullanlmaktadr (Duran, 2005). 1.9.2.3. Termal Balama Termoplastik zellikli polimerlerden retilmi liflerden meydana gelen tlbentlerin sl zelliklerinden faydalanarak oluturulan balama metotlardr. Balayc lifler, kolay erimeleri ve znmeleri sayesinde yannda bulunan liflere kenetlenerek veya yaparak balanmaktadr. Scak silindirlerle sl balama kullanldnda balayc elyaf mono komponentlerden seilmelidir. nk farkl polimerlerin erime scaklklar da farkl olacaktr (www.gdm-spa.com, 01.05.2005). 1.9.3. Bitim lemleri Dokusuz yzeylere uygulanan bitim ilemleriyle antistatik, su ve kir iticilik, g tutuurluk ve antimikrobiyal bitim ilemleri, hava geirgenlik ve absorbe edici gibi pek ok zellik kazandrlmaktadr. Ayrca boyama, bask ilemleri ile renklendirme, kaplama, lamine ve flok ilemleri uygulanmaktadr (Duran, 2004). Tekstil mamullerindeki statik elektriklenmeyi nlemek veya azaltmak iin antistatik bitim ilemleri uygulanmaktadr. Statik elektriklenme, hidrofob yaplar nedeniyle sentetik liflerde daha fazla grlmektedir. Bir lifin retim aamasnda ortamdaki nem orann arttrarak veya dzelerden ekilen polimer ierisine nem tutucu kopolimer madde ekleyerek statik elektriklenme nlenebilir. Doal liflerde statik elektriklenme pek grlmedii iin doal sentetik lif karmlar da statik elektriklenmeyi azaltr. Bunlarn yannda bitmi mamullere antistatik maddeler uygulanarak statik elektriklenme nlenebilir (Duran, 2004). Dier bitim ilemi de su iticiliktir. Bu ilemin esas, tekstil mamulnn lif veya ipliklerinin zerinde, ok ince hidrofob bir zar oluturmaktr. Tekstil mamulnn slanmas veya slanmamas hava-su, hava-kuma ve kuma-su arasndaki yzey gerilim kuvvetleriyle ilgilidir. Tekstil mamulnn su iticilik zelliklerini arttrmak iin, tekstil mamul ile hava arasndaki yzey gerilimini azaltan, tekstil mamul ile su arasndaki yzey gerilimini ise ykselten bir maddeden oluan film tabakas meydana getirmek gerekir. Deiik kimyasal maddeler kullanlarak ykamaya dayankl veya dayanksz su iticilik zellii kazandrlabilir (Star, 2003; Duran, 2005). Sv emiciliini ise yaplan kimyasal bitim ileminin yannda kuma yapsda etkilemektedir. Sv geiinin kuma yzeyinde farkl ynlerde ayn ekilde davranmamaktadr. Bu yzden kuma yaps tasarlanrken, kuma yaps ile sv emicilii arasndaki iliki iyi anlalmaldr. Gzenekli bir yapdaki sv geii klcallk etkisiyle kendiliinden olumaktadr (Sadkolu ve ark., 2005). Antimikrobiyal bitim ilemi; tekstil liflerini her trl mikroorganizmaya kar koruyan, mikroorganizmalarn tekstil veya insan derisi zerinde gelimesini ve remesini durduran veya ldren kimyasal bir bitim ilemidir. zellikle hastane, huzur evleri, ocuk yuvas gibi toplu yaamn sz konusu olduu yerlerde kullanlan dokusuz yzeylere

35

GR uygulanmaktadr (Duran, 2004).

E.Esin BAYLAN

Son yllarda nemi giderek artan ve en ok uygulanan terbiye ilemlerinden birisi de su geirmezlik apresidir. Bu ilemde viskozitesi yksek olan terbiye flottesi, kuman tek veya ift yzne kuma yzeyini tamamen rtecek ekilde uygulanr. Kuma izole eden veya yaltan su geirmezlik apresinden dolay, su kumaa nfuz edemez. Bu tip kumalar havay geirmemektedir (Duran, 2004). Laminasyon ilemi, farkl trdeki kumalar birbirine yaptrmak ve tlemektir. Laminasyon ilemi ile yaptrlm rnlerin kullanm alanlar arasnda, kompozitler, ultrafiltrasyon rnler, temizlik rnleri, ambalaj maddeleri ve steril bandajlar, cerrahi elbiseler bulunmaktadr (Star, 2003). rnlerin sadece kimyasal maddeler ve kimyasal bitim ilemleri deil, yzeyin bytlmesine ve deitirilmesine ynelik aratrmalar devam etmektedir. Dier terbiye ilemlerine ilaveten Ultrason, Plazma vb. gibi yeni teknolojilerin nonwoven yzeylerde etkin bir ekilde kullanm da artacaktr (Tokpnar, 2005). Sabitletirme yntemleri asndan da su jetleriyle yaplan sabitletirmenin baarlmasnn ardndan, imdi de hava ve dier gaz fonlu ortamlar ile ne gibi efektlerin elde edilebilecei aratrlmaktadr (Duran, 2005).

36

NCEK ALIMALAR 2. NCEK ALIMALAR

E.Esin BAYLAN

Bezler zerinde yaplan almalarda sznt ve pislik birikimi karlatrlmtr. Kuma bebek bezlerinde ve plastik amarlarda, sper absorban kullanlp atln bebek bezlerine gre daha fazla olduu ortaya kmtr (Smith, 1987). Bu aratrma evre kirliliini azaltmak iin atk bezlerin tekrar kullanma geirilmesine dayanmaktadr. Toplanan bezleri kk paralar haline getirmek iin bir frn ilemcinin iine atlmakta ve sterile etmek iin kimyasallar kullanlmaktadr. Su pompalanp fiberler karlmakta, superabsorbent polymerler i grmez hale getirilmekte ve pler ayrlmaktadr. Dng sonunda plastik ksm seilmektedir. Kaliteli z retmek iin geriye kalan materyaller iyice elenip temizlenmektedir. Sonuta su odun ve doal gazdan tasarruf edilmi olup; yeniden deerlendirilen materyaller at kaplama malzemesi, vinil siding, ayakkab astar, duvar kd ve ya filtresi retiminde kullanlabilinmektedir (Sarah, 2003). Klinik veriler ile laboratuar verileri 153 farkl ped zerinde sznt ve performans bakmndan karlatrlmtr. 25 mlt %1 lik tuz zeltisi pede uygulanm. 1.5 kp basn altnda 1 dk sreyle slak pedin stndeki filtre kdn slanma derecesi llerek ne kadar su kard tespit edilmitir (Cottenden ve ark.2002). Bu alma medikal aplikasyonlar iin bakteriyel selloz/itosan kompozit materyallerin yapsal parametrelerin karakterizasyonu ile ilgili baz sonular bulunmutur. Modifye edilmi bakteriyel sellozlarn baz kimyasal, fiziksel, mekaniksel, biyolojiksel zellikleri sayesinde bu malzemeden oluturulan modern yara sarg bezleri yarann iyilemesi iin gerekli olan nemli ortam srdrebilmektedir. Bununla beraber deri nakli zerinde almalar yaplmtr. nsan kadavra derileri ve domuz derisi biyolojik deri zerine uygulanmtr. Sonuta aplikasyon sresi snrl kalmtr. Dahas ok pahal ve az uygulanan bir yntem olmutur (Ciechanska, 2004). Nonwoven esasl hijyenik tek kullanmlk bezlerin insan sal ve kullanm zelliklerinin, performans ve kalite asndan yeterliliinin saptanmas amacyla yaplan almada yeni retilecek hijyenik emici bezlerin dk younlukta retilmesi gerektii saptanmtr ( Argan, 2003). Elyaflarn hidroskopisitesi dokularn nemlilik algsndan nemli lde etkilenmektedir. Elyaflarn nem absorption karakteristiklerine bal olarak fazla su barndran kumalarn vcutla temas halinde slak olarak fark edilmektedir. Kuma yaps iindeki serbest sv termal iletkenlii arttran nemli bir faktrdr. Dahas, hgyroskopik elyaflarn kullanm ile termal zelliklerde artrlabilmektedir. Bu almada yaplan testler sonucunda grld ki 3.5% SAP eklemek nonwoven dokularn termal zelliklerini ve slaklk algsn iyiletirmek iin yeterli olduunu gstermitir (Sadikolu, 2005). Terleme bir salk belirtisi olup ho olmayan grntlere ve slaklk hissine neden olmaktadr. Yaplan almada terlemeyi engellemeyecek ancak teri hapsederek terin giysi zerine kmasn engelleyecek kuruluk hissi verecek bir ter pedi tasarlanmtr. Tasarlanan ter pedleri nonwoven bileenlerden oluuyor. Ter pedlerini denenmesinde canl denekler kullanlm olup; tasarlanan rnleri kullananlar rn performans, vcuda uygunluk,

37

NCEK ALIMALAR

E.Esin BAYLAN

zamanla oluan ekil bozukluu ve kuruluk hissi zelliklerini deerlendirmitir (Sadkolu ve ark, 2005). Absorban yara sarma uygulamalar iin kullanlan birok nonwoven yaplar, dier kiisel hijyen rnlerinde de olduu gibi uygulamaya bal olarak, kullanm performansn nemli lde etkileyen, kuman boyuna veya enine dzleminde anizotropik akkan geirgenlik zellikleri sergilemektedir. Sourganlktaki bu farkllklar, kuman yapsnda ki farkllklara dayandrlmtr. Bu gibi yaplarda lif oryantasyonunun; anizotropik akkan geirgenlii zerinde temel etkiye sahip olduuna inanlmaktadr Yapla almada tipik yara sarma yaplarnn anizotropik akkan geirgenlik zelliklerini gsteren deneysel alma yaplmtr. Sonuta yapnn lif oryantasyon fonksiyonunda nem arz eden ve kuman hem apraz hem de makine ynlerinde nfuz edilebilirliin tahmin edilmesinde yol gsteren; yeni bir ynsel nfuz edilebilirlik modeli sunulmu; oklu ynlerdeki akkan geirgenlik hesaplamasnn yeni bir metodu aklanmtr (Russel, 1999). Nonwoven kumalarda dzlemsel anizotropik sv emilimini gerek zamanl lmne olanak salayan etkili bir yntem aklanmtr. Sistem kuma tarafndan emilen svdaki deiiklikleri gzlemlemek iin elektrik kapasitansndaki varyasyonlar kullanlmtr. Sekiz dete kadar farkl dzlemsel ynde ayr lmler yaplabilmesine olanak salamak iin bilgisayar destekli sistemde birden ok kapasitans dntrcs merkezi bir noktann evresinde eit aralklarda dizilmitir. Sistemin tasarm zellikleri teorik temeli ve rnek lm sonular sunulmutur (www.autexrj.org, 15.03.2006). Emici rnlerde nonwovenlarn kullanm bu rnler iin hammadde olarak pamuklu liflerin tketimi artmaktadr. Bu alma pamuklu liflerden yaplm emici nonwoven rnlerin elde edilmesine ilikin baz sonular sunmaktadr. Pamuk bantlarnn ksa bir katman olarak st ste konmas ile lifli bir a oluturulmutur. Mekanik ineleme ilemi srasnda S NGER Spezialnadelfabric Gmbh&Co KG tarfndan tedarik edilen zel ineler kullanlmtr. Pamuk lifli alarn ineleme ilemin optimize etmek iin sv emilim hz ve yzey arl varyasyon denklemleri incelenmitir ( Kiekens ve Zamfir, 2002). Bu aratrmada bel geveklii yaayan kiilerde sklkla kullanlan petrolatum bazl merhemlerin kontroll bir laboratuar ortamnda deriden emici maddelere geebilecei gsterilmitir. Bu almada test edilen merhemlerin %59 ila %69 arasndaki blm 5 dk lk uygulamalar srasnda mini bezler tarafndan emilmitir. Buda sv emilim testlerini sonularna gre mini bezlerin ilevlerinde %54 ila %90 aras bir azalmaya neden olmutur. Kullanlan merhemde bulunan petrolatum miktar ve test blgesine uygulanan mini bezlerin emdii sv miktar arasnda ters bir orant gzlenmitir. (Zehrer ve ark.,2005) Bezden kaynaklanan piiklerin azaltmak iin yeni bez eidi tasarlanmtr. Birincisi, bir tek kullanmlk bez; cilde srekli olarak saf vazelin ile hizmet etmektedir. Tek kullanmlk konvensiyonel bezlere nazaran daha ok piik oluumunu engellemektedir. kincisi, nefes alabilen tek kullanmlk bezler; candida enfeksiyonunu %38-50

38

NCEK ALIMALAR

E.Esin BAYLAN

kadar azaltmakta ve candida klonilerinin yaamalarn 2/3 orannda azaltmtr. Bu almada bezden kaynaklanan kzarklk ile bezin nefes alma kabiliyeti arasnda ters bir iliki bulunmutur. nc eit bezler is bezlerin katmanlar arasna su geirmeyen fakat gaz geirebilen bir zarn yerletirilmesidir. Buda idrar szntlarn engellemekte ve deri daha kuru kalmaktadr. Bu da bezlerin katln %39 orannda iltihap oluumunu ise %18 orannda azaltmaktadr (Prasad ve ark, 2004). Kullanlp atlan ocuk bezlerini bileeninde bebein cildine dorudan temas eden st tabaka genellikle dokunmam kumatan yaplmtr. Bu yzden dokunmam kumalarn mekanik ve yzey karakteristii bebein cilt sal iin nemlidir. Yaplan almada baz hijyenik dokunmam kumalarn mekanik ve yzey zelliklerini ve bu kumalarla ilgili yaplan almada tketici tercihleri kefedilmitir. Artan ypranma dnglerindeki ve slak artlardaki zelliklerin deiimleri de incelenmi ncelenen hijyenik dokunmam kumalar pamuk spunlaces tencel spunlace, polipropilen termal bonding yntemleriyle Polipropilenin dokunmam kuma yzeyi gerekli hidrofilik zellikleri salamak iin surfactant ile kimyasal ileme tabi tutulmutur. polipropenin dk srtnme katsaysna sahip olduu ve artan sayda srtnme dngleriyle yzey zelliklerinde kk deiikler gsterdii anlalm stelik yksek kalitede abuk kuruma zellii de ortaya kmtr. Dier taraftan harika emme karakteristiine ramen dokunmam selloz ince katla retilmi spunlace tipi kumalar zellikle slak durumlarda daha yksek yzey srtnme katsaylar ve greceli olarak dk srtnme dayankll gstermektedir (Kyung ve Soo, 2005). ocuklarda grlen astm son yirmi ylda kat art gstermitir. Epidemiyolojistler astm semptomlar ile oda spreyleri kolonyalar amar yumuatclar ile astm arasnda balant kurulmutur. Bu aratrmada baz marka ocuk bezlerini emisyon srasnda soluyan farelerde gzlemlenen akut solunum zehirlenmesi takip edilmitir. Sonuta tek kullanmlk ocuk bezlerini emilim srecinde normal laboratuar farelerinde astma benzer reaksiyonlar gibi akut baz solunum zehirlenmeleri grlmtr. Ancak ocuklarda astm gibi solunum hastalklarna neden olup olmadn anlamak iin epidemolojik almalarn yaplmas gerekmektedir (Anderson, 1995).

39

MATERYAL VE METOD 3. MATERYAL VE METOD 3.1. Materyal 3.1.1. Aratrma Materyalinin Seimi Materyal 1; Pamuk

E.Esin BAYLAN

Bu elyaf yksek nem tutma yeteneine sahip olduundan, birok svy kolaylkla emebilmekte, hava geiine izin vermektedir, doal elyaf olmas nedeniyle de biyolojik olarak paralanabilmektedir. Pamuk lifleri zellikle ya haldeyken yksek mukavemet gstermektedir. Bunun yannda kolay sterilize edilebilme, sya kar dayankllk, alerjik olmama, geri kazanlabilir olma, yumuaklk, tabiilik ve saflndan dolay zel bakm rnlerinde oka tercih edilmektedir. Yapsnda % 95 selloz bulunmaktadr. Uygulamalarmzda pamuk baz alnm, dier materyaller sv yaylm ve sv emilimi ynnden pamukla karlatrlmtr. Kullanlan pamuk Kahramanmara yresine aittir. Materyal 2; Yn Yn lifleri temin edilebilirliklerinin snrl olmasna ve yksek maliyetlerine ramen en nemli doal lifler arasnda ikinci srada yer almaktadr. Bu lif, proteinden meydana gelmektedir. Helisel formda bulunan bir zincir yapsna sahiptir. Corafi blge, hayvanlarn yetitirme alkanlklar ve iklim koullar lif zelliklerinin deiimi ile ilgili ilave faktrlerdir. Ynn yksek elastikiyeti, doal kvrmll, hava tutma konfor ve scaklk iin iyi bir etki salamaktadr (Alstar, 2000). Ayn zamanda, yn pamua oranla yksek nem tutma (nem oran %18) zelliine sahiptir. Bu zelliinden yararlanarak sv yaylm hz ve emme hz pamukla karlatrlmtr. Uygulamalarda ynden oluturulan kee kullanlmtr. Ancak keenin temin edildii yerden oluum bilgileri alnamamtr. Materyal 3; Kirli Meydan: Kirli meydan; tekstilde kullanlmayan pamuk linteridir. Yapsnda % 80 orannda selloz bulundurmaktadr. Linter pamuk bitkisinden elde edilen tohum lifleridir. Bilindii zere tekstil atklar cinsine gre deiik alanlarda kullanlabiliyor. Tarak alt, harman halla alt, apka alt telefler kaln iplik yapmnda kullanlmaktadr. lkemizdeki selloz an kapatmada tekstil atklar nemli yer tutmaktadr. Bugne kadar tekstil atklarnn bir ksm yaklarak yok edilmekte veya dk fiyatlarla d lkelere pazarlanp orada mamul maddeye dntrldkten sonra lkemize yksek fiyatlarla geri dnmektedir. lkemizde verimli ekilde deerlendirilemeyen bu hammadde kaynan, tp ve hijyen alannda kullanmak zere sv yaylm hz ve emme yetenei pamukla karlatrlmtr. Materyal 4; Uzun Elyaf Kzlam odunun kraft yntemiyle elde edilen hamurun aartma ilemi yaplarak oluturulan dokudur. Kraft yntemiyle lignin ksm uzaklatrlmtr. Selloz oran %90 ile %95 arasdr. Sulu sspansiyon haline getirilmi ve bu sspansiyondan oluturulan yzeyler uygulamalarda kullanlmtr.

40

MATERYAL VE METOD 3.1.2. Kullanlan Malzemeler

E.Esin BAYLAN

Salkl ve ayn kiiden alnm B Rh kan; Metabolik olarak rahatszl olmayan, salkl bir erkek ocuktan alnan idrar kullanlmtr. Kahramanmara yresine ait, orta kireli eme suyu, Distile su, Her 100ml de 0,9mg NaCI ve enjeksiyonluk su bulunduran izotonik NaCI solisyonu (serum fizyolojik) kullanlmtr, Valley tipi dvc hollander, 12*25*30 cm ebatlarnda 150 meshlik elek, Hassas terazi, Kronometre, Farkl hacimlerde enjektrler, Sterilizasyon iin otoklav

3.2. Metod Uygulamalar drt aamadan olumaktadr: 1. 2. 3. 4. Yzey oluumu Numune hazrlama Absorblama yetenei ve yaylm hznn tespiti Malzemelerin sterilizasyona uygunluu ve sterilite kontrol.

3.2.1.Yzey Oluumu Atklardan, kirleticilerden temizlenmi kirli meydan elyaf, eczanelerde satlan gnlk kullandmz, hidrofilletirilmi pamuk ve uzun elyaftan oluturulmu beyaz kat; Valey deirmeninde (tc) sulu sspansiyon haline getirilmitir. Sspansiyonun oluturulmas iin TAPPI T 200 om-89 standartna gre nce konsantrasyon ayarlanmtr. Valey dvc 23 litre suya karlk 360 gr tam kuru malzeme almaktadr. Buna dayanarak ; 250 gr temizlenmi malzeme iin tam kuru arlk : % 93 tam kuru elyaf iin 232 gr tam kuru malzeme; 23 / 360 * 232 = 15 litre su, sspansiyonun hazrlanmas iin gerekmektedir. 232 gr tam kuru malzeme (Pamuk:P, kirli meydan: KM, Uzun elyaf: UE, Yn:Y) 15 litre su ile valey dvcde ayr ayr dvlm, paralanm ve spansiyon oluturulmutur. Uzun elyaf sspansiyonunun hazrlanmasnda bu elyaftan oluturulmu kat kullanlmtr. Kat bir miktar su iinde 45 dk bekletilip yap gevetildikten sonra dvcye konulmu; su 15 litreye tamamlanarak dvme ilemine balanmtr. Valey dvcde uzun elyaftan oluan kat daha kolay dvlrken; pamuk daha zor ve uzun srede dvlmtr.

41

MATERYAL VE METOD

E.Esin BAYLAN

Ynn esnek yapsndan dolay sspansiyon hazrlama ilemi baarsz olmutur. Bu bilgilerine ulalamamtr. Oluturulan sspansiyonlar ayr kaplara konularak buzdolabnda saklanmtr. Kullanlan materyaller dvcden getikten sonra elyaf boylar daha ksalmakta; bu da absorblama hznda etkin bir faktr olmaktadr. Yzey oluturmada kullanlmas gereken sspansiyon oranlar deneme yanlma yoluyla tespit edilmitir. Oluturulan yzeylerin kalnlklar da gz nne alnarak %10 luk orana 125 mlt karlk gelecek ekilde ayarlanmtr. Oluturulan sspansiyon, 12*25*30 cm ebatlarnda 150 mesh lik szge takl elek iine konulmu; 36*36*36 cm ebatlardaki ii eme suyu dolu olan havuz sistemine daldrlmtr. Her beher 250 mlt olup; %100 lk bir oran iin 5 beher sspansiyon kullanlmtr. Dalmn homojen olmas iin girdap oluturmayacak ekilde baget ile hafife kartrlmtr. Karm saylar her rnek iin ayn olup; sola 6 tur yaplmtr. Yn ve tur says sabit tutulmutur. nk; bir dokunun farkl dorultularnda hesaplanan akkan sourma orannda farkllklar kuman yapsnda ki farkllklara dayanmaktadr. Bu gibi yaplarda lif oryantasyonu; anizotropik akkan geirgenlii zerinde temel etkiye sahiptir (Dutkiewicz, 2002). Elek havuzu iinde dalan elyaflarn kmesi iin elek yavaa havuzdan karlmtr ve hibir bask vakum etkisi olmadan kendi halinde szlmeye braklmtr. Ortamda sspansiyon oluturacak su kalmayana kadar szlme beklenmitir. Bir bask aparatyla elek yzeyinde dzgn ekilde birikmi elyaflarn zerinden hafife bastrlarak fazla sular uzaklatrlmas ve yzeyin elekten alnmas salanmtr. Alnan yzey temiz bir ortamda kendi halinde kurumaya braklmtr. Bask aparatna uygulanan kuvvetin uygulama noktas aparatn orta noktas olup kuvvetin her yne eit yaylmasna ve basknn fazla olmamasna dikkat edilmitir. Burada ama kattan farkl olarak laboratuar koullarnda geici bir dokusuz yzey oluturmaktr ve bu oluumda dokusuz yzey retim yntemlerinden olan slak serme (Wait-Laid) yntemi rnek alnmtr. Tm bu uygulamalar boyunca eme suyu kullanlmtr. 3.2.2. Numune Hazrlanmas Oluturulan doku rneklerinden 0,1er gramlk 15 adet numune kesilmitir. Arlk lmleri iin KS Tekstil Mhendislii laboratuarndaki hassas terazi kullanlmtr. Sv yaylm hz ve absorblama miktar iin hazrlanan toplam numune says 300; yaplan deneme says 1500 adettir. Numunelerin arlk ortalamalar izelge 3.1. de verilmitir. Kesilip tartlan numuneler az kapal poet torba iinde hava almayacak ekilde 24 saat bekletilerek denge haline gelmesi salanmtr. Bylece higroskopik zellie sahip hammaddelerin kapal ortam iinde srekli olarak nem al-veriini gerekletirip torba iinde nemin homojen olarak dalarak tm hammadde de ayn miktarda nemin absorblanmas salanmtr.

42

MATERYAL VE METOD izelge 3.1. Kullanlacak numunelerin arlk ortalamalar

Pamuk Kirli meydan Uzun elyaf Yn 0,10,01gr 0,10,015 gr 0,10,012 gr 0,10,02 gr

E.Esin BAYLAN

3.2.3. Sv Absorblama (Emme) Yetenei ve Sv Yaylm Hznn Tespiti 3.2.3.1. Sv Yaylm Hz Kan, idrar, serum fizyolojik, distile su ve idrar svlar kullanlarak bu svlarn materyallerdeki yaylm hz llmtr. Absorban materyaller, yara sarma uygulamalar, kiisel hijyen rnler gibi birok dokusuz yzey uygulamasnda kullanlmaktadr. Dolaysyla bu yzeyler farkl svlar ile temas etmektedir. Bu svlar beden svlar su bazl solisyonlar koloitler yada gazlardr ve tm paracklar genel olarak su tarafndan kontrol edilmektedir. ki kutuplu zellii nedeniyle su dier svlarla karlatrldnda benzersidir. Bu zelliin sonucunda yksek bir kaynama ve molekler tutunma gc ortaya kmaktadr. Suyun erime ve kaynama noktas daha yksektir, daha akkandr, dier svlara oranla daha yksek bir yzey basncna sahiptir. Dokulu alardaki sv ak mekanizmas, svnn fiziksel niteliklerine, zellikle akkanlna, yzey basncna ve ayn zamanda kat emilim malzemesinin yapsal zelliklerine baldr. rnein idrardaki baz bileenlerde yzeysel etkinlii olan baz maddeler bulunur ve bu durumda suyun yksek yzey basnc 70 dynes/cm den 55 dynes/cm ye dmektedir. Kandaki hcreler ve proteinler ise bu sspansiyonun akkanln 1 centipoiseden 5 centipoise kadar kartabilmektedir (Dutkiewicz, 2002). Svlarn bu farkl davrantan dolay farkl vcut svlar ve vcutla temas muhtemel olan svlar; farkl malzemeler zerinde denenmitir. Sv yaylm hzlar, materyaldeki svnn ykseklii ( cm) olarak llmtr. Pamuun, uzun elyafn, kirli meydann ve ynn oda scaklnda; kan, serum fizyolojik, idrar, distile su ve eme suyu svlarnda; ortalama yaylm hzlar Ek izelge 1 de verilmitir. Sv yaylm hznn aratrlmasnda izlenen metot; 15 tane tpe insiln enjektryle 2 mlt olacak ekilde, srayla, kan, idrar, distile su, eme suyu ve serumdan ayr gruplar halinde konulmutur. Kondisyonlanan kk numuneler bu svlarn iine daldrlmtr. Svnn 10 sn lik sre iinde ilerleyii takip edilmitir. 10 sn sonunda numuneler svlardan karlarak sv ykseklikleri milimetrik cetvelle cm olarak llmtr. Saf su ve eme suyunun numuneler zerindeki hareketini izlemek zor olduu iin suya bir damla ini mrekkep damlatlmtr. Dolaysyla hareket daha net takip edilmitir. 3.2.3.2. Sv Absorblama Yetenei Elyaf cinsi, svlarn emilim farkllnda nemli bir role sahiptir. Hidrofil elyaf gruplarnn svlara daha eilimli olup svy severken; hidrofob elyaf guruplar svlar

43

MATERYAL VE METOD

E.Esin BAYLAN

sevmemektedir. Ancak gnmzde yaplan baz terbiye ilemleriyle hidrofob elyaflar ksmen hidrofil hale getirilebilmektedir. Suyu seven materyallerin kendi aralarnda da absorblama yetenekleri farkllk gstermektedir. Absorblama yetenei materyaller zerine uygulanan hidrofilik bitim ilemleriyle de artrabilmektedir. Uygulamalarmzda kullandmz materyaller zerine absorblama yeteneini artrc herhangi bir ilem uygulanmamtr. Sv emme (absorblama) yeteneinin aratrlmasnda izlenen metod; yaylm hzn lmek iin tplerden karlan numunelerin tplerde braktklar sv ml olarak insln enjektryle llm, 10 sn lik absorblanmayan sv miktarnn sonular alndktan sonra numuneler tekrar ayn tplerin, ayn svlarn iine braklmtr. 3 dk bekletilip tekrar lm yaplmtr. lmler 10sn, 3dk, 10dk,15dk ve 30 dk aralklarla (yani 10sn, 3dk 10sn, 13dk 10sn, 28dk 10sn ve 58dk 10sn) tekrar edilmitir. Materyallerin sv emme yetenekleri hacim olarak bulunmutur. Alnan sv miktar (ml)=Tplere konulan sv(ml)-Emme sonunda tplerde kalan sv(ml) formlnden her numune iin bu veriler ayr ayr tespit edilebilmektedir. Ancak aratrmalarmzda tplerde kalan sv miktar (ml) kullanlmtr. Materyallerin 10sn 3dk 10 dk 15dk ve 30dk lk emme (absorblama ) yetenei ortalamalar ve standart sapmalar Ek izelge 2., 3., 4., 5. ve 6.da gsterilmitir. alma sresince ortam koullar, numune gramaj ve tplere konulan ilk sv miktar sabit tutulmu; kullanlan materyal ve sv cinsi deitirilmi; farkl zamanlarda lm sonular alnmtr. Bylelikle materyal ve sv cinsinin, sre farllnn yaylm hzna ve absorblanan sv miktar zerinde etkisi tespit edilmitir. 3.2.4. Sterilizasyon Koularna Uygunluunun Tespiti Sterilizasyon tbbi ve hijyenik alanlar iin nemlidir. Sterilize edilmemi materyaller, zerinde, havada yaayan yaamayan mikroorganizma ierebilir. Malzemeler iin en uygun sterilizasyon eidi tespit edilmi ve sterilizasyon ileminden sonrada sterilite kontrol yaplmtr. Bu uygulamalar Kahramanmara St mam niversitesi Tp Fakltesi Mikrobiyoloji Blm laboratuarnda gerekletirilmitir. Numuneler paketlendikten sonra otoklavda 121C de 15dk setrilizasyon yaplmtr. Sterilizasyonun baarl olup olmadnn kontrol iin Pirojen (remeye hazr olan mikroorganizmalar testi) testi uygulanmtr. Pirojenler rne balang maddelerinden, personelden veya donanmdan geebilir. Sulu ortamlar projen mikroorganizmalarnn remesine neden olabilmektedir. Bu test sadece bitmi rne deil ara rnlere de yaplabilmektedir. Sterilite kontrolnde; bakteri remesi iin ekim yaplmtr. Sterilite kontrollerinin yapld ortamda steril olmaldr. 3.2.5. Sterilizasyon (Latincede sterilis ksr,oalmayan) btn canl mikroorganizmalarn, canl sporlarn virslerin ve viroidlerin ldrlmesi; bir cisim veya ortamdan uzaklatrlmas ilemidir. Steril bir cisim canl mikrorganizmalar sporlar ve dier bulac etmenlerden tamamen temizlenmitir. Bu nedenle steril,sterillemek gibi terimler btn

44

MATERYAL VE METOD

E.Esin BAYLAN

mikroorganizmalarn ldrlmesini veya tamamen yok olduunu ifade eden terimlerdir. Bir eya ya da madde ya sterildir ya da deildir asla yar steril veya ksmen steril olamaz. Mikrobiyolojide sterilizasyon gereklemedike mikrobiyolojik almalarn yrtlmesi olanak ddr. Sterilizasyon ou zaman s gibi bir fiziksel yntem ile yapld halde baz kimyasal maddeler, sporlar da ldrme zellikleri nedeni ile sterilleyici etmenler olarak snflandrlr. 3.2.5.1. Sterilizasyon (Sterilleme) Yntemleri Sterilizasyon iin hangi ilemin seilecei elde bulunan, sterilleme aralarna, ilem iin mevcut zamana, sterillenecek eyann yapsna, sya, kimyasal maddelere ve neme toleransna baldr. Sterilleme yntemleri aadaki gibi gruplandrlr. Fiziksel Yntemler - Is ile sterilizasyon - Filtrasyon (szme) ile sterilizasyon - Inlarla sterilizasyon Kimyasal yntemler. Bu almada sterilleme yntemlerinden s ile sterilleme eidi olan basnl buhar ile sterilleme uygulanmtr. 3.2.5.1.1. Basnl Buhar ile Sterilleme Otoklavda basn altndaki doymu buhar ile 100C nin stndeki scaklklarda bakteri sporlarn tahrip etmek iin kullanlr. Bu yntem en gvenilir, ekonomik, pratik bir yntemdir. Buhar oluturmak iin otoklavlarn haznesindeki su kaynatlr.veya merkezi bir stma sistemiyle oluan buhar dorudan otoklava gnderilir. Sterillenecek eya, aralarnda buharn serbeste dolaabilecei veya btn eyaya temas edebilecei ekilde yerletirilmelidir. Otoklavn kapa skca kapatlr, buhar nce gvde ile klf aras boluu daha sonra gvdeyi doldurmaya balar. Ak musluktan nce hava daha sonra buharla kark hava daha sonrada sadece buhar kar. Otoklavn iindeki havann yerini tamamen buharn almas gerekir aksi halde sterilizasyon gereklemez. stenen s ve basnca ulancaya kadar (121C,1 atm) scak ve doymu buhar girmeye devam eder bu sdaki doymu buhar kk hacimlerdeki bir svda bulunan btn vejetatif hcreleri ve endosporlar 10-12 dk da ldrmektedir. Emniyet iin ileme 15 dk devam edilmektedir. Byk hacimdeki bir svnn sterillenmesi gerektiinde daha uzun bir sre gereklidir, zira svnn merkezindeki snn 121C ye ulamas daha uzun zaman alacaktr. rn 5 lt bir svnn sterillenmesi ii yaklak 70 dk gereklidir. Bulac atklarn sterillenmesi 30-60 dk kadar kar baz otoklavlar sterilleme ilemi sonunda vakum yapmakta ve paketlenmi eya, ameliyat giysileri, pansuman materyali gibi gzenekli eya aletten kuru olarak kmaktadr. 3.2.6. statistiksel Deerlendirmelerde Kullanlan Yntem Bu almada elde edilen materyal cinsinin, sv ve sreye bal olarak sv yaylm hz ve sv absorblama miktarndaki deiimlerin SPSS 12.0 istatistiksel veri analizi program ile manada anlamll llmtr. Btn hesaplamalarda %5 yanlma ihtimali

45

MATERYAL VE METOD

E.Esin BAYLAN

esas alnm olup P = 0,05deeri zerindeki sonular istatistiksel anlamda neme sahip etki yapmamaktadr. Kk olanlarda ise istatistiksel anlamda neme sahip etki yapmaktadr.

46

BULGULAR VE TARTIMA 4. BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

Kondisyonlanan 0,1 gr lk numuneler zerinde, kan, idrar, serum, distile su ve eme suyu svlar kullanlarak, bu svlarn yaylm hz ve absorblanma miktar bulunmu, pamuk ile karlatrlmtr. 4.1. Materyallerde Sv Yaylm Hznn Karlatrlmas izelge 4.1.de gruplar aras etkilerin karlatrlmas gsterilmitir. Analiz, istatistiksel manada sv yaylm hzlarnn P deerlerini 0,00 (0,05 ten kk) vermi olup materyal, sv, materyal*sv interaksiyonu sv yaylm hzlarnda istatistiki neme sahip etki yapt grlmtr. Analizde materyal ve svnn anlaml bulunmas nedeniyle farkl materyal trleri ve / veya farkl sv trleri arasnda yaylm hz bakmndan bir farkllk olmas beklenmektedir. Sv yaylm hz, materyal guruplar arasnda farkllk gsterebilecei gibi sv gruplar arasnda da farkllk gstermitir. Dolaysyla materyal *sv interaksiyon etkisinin anlaml olmas nedeniyle materyal / sv kombinasyonlar iin yaylm hzlar farkl olabilmektedir. izelge 4.1. Sv yaylm hzlarnn gruplar aras etkilerinin karlatrlmas
Kaynak KarelerinTop Dzeltilmi Model Kesiim Materyal Sv Malteryal*Sv Hata Toplam DzeltilmiToplam 357,46 903,591 274,732 45,387 df 19 1 3 4 Ort Kar. F P

18,814 419,449 0,000 903,591 20145,49 0,000 91,577 2041,705 0,000 11,347 252,973 0,000 60,975 0,000

32,819 12 2,735 10,361 231 4,49E-02 1282,31 251 367,821 250

ekil 4.1.de 10sn de sv yaylm hz ortalamalarna gre (Ek izelge 1) materyallerdeki sv ykseklii uzun elyafta 3,454 cm civaryken, ynde 0,485 cm, pamuk iin 1,8116 cm, kirli meydan iin 1,875 cm olarak llmtr. Pamuk ve kirli meydanda yaylm hz birbirine ok yakn; uzun elyafta yaylm hz pamuun iki kat; ynde ise yaylm hz pamuun yaylm hznn olduu grlmtr. Kirli meydan, pamua gre, distile su svsnda farkllk gstermitir. Uzun elyafn daha yumuak yapda olmas; pamuk ve kirli meydandan oluan dokunun biraz daha sk yapda olmas, yn elyafnn ise daha kk boylara paralanp dier dokular gibi ksa elyaf boyuna sahip bir doku oluturulmamasnn yaylm hznda etkili olabilecei tahmin edilmektedir.

47

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

4,5 4 Yaylm hz(cm) 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Pamuk Kan Uzun Elyaf Distile su Serum Kirli Meydan eme suyu drar Yn

ekil 4.1. 10snde sv yaylmlarnn ykseklik (cm) olarak karlatrmas izelge 4.2. Sv yaylm hzlar (cm)
Pamuk Uzun Elyaf Kirli Meydan Yn Kan 1,2330,061 1,7330,061 1,2750,061 0,3540,061 Distile su 2,180,061 4,1 0,061 2,910,061 0,6 0,061 Serum 1.7160,061 3.8750,061 1.5750,061 0.4 0,061 eme suyu 1,6870,055 3,7130,055 1,3300,055 0,63 0,055 drar 2,2360,061 3,8450,061 2,3 0,061 0,4360,061

4.2. Materyallerin 10sn de Sv Emme (Absorblama) Yetenei

2 1,8 1,6 Kalan Sv (ml) 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Pamuk Kan Uuzun elyaf Serum drar Kirli meydan Distile su eme suyu Yn

ekil 4.2. 10snde sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas izelge 4.3 Materyallerin 10sndeki sv emme (absorblama) yetenei
Kan(ml) 1,840,049 Pamuk 1,620,083 Uzun Elyaf Kirli Meydan 1,720,036 1,810,111 Yn Distile su(ml) 1.770,066 1,600,121 1.770,089 1.840,116 Serum(ml) 1,760,061 1,550,159 1,750,083 1,930,047 eme suyu(ml) 1,880,072 1,680,078 1,930,065 1,840,066 drar(ml) 1,800,088 1,510,064 1,700,085 1,810,070

48

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

lk 10 sn de uzun elyaf %21, yn %8; pamuk %10 ve kirli meydan ise %12 sv absorblamas gerekletirmitir. Bu fark ierisinde materyallerden uzun elyafn absorblama yeteneinin pamua oranla daha fazla (pamuun iki kat), kirli meydan grubu pamua ok yakn ynn ise en dk deerde (pamuun 0,8 kat) sv absorblama yeteneine sahip olduu grlmtr (ekil 4.2.,izelge 4.3.) izelge 4.2.de; materyallerin absorblamad sv miktarlar standart sapmalaryla birlikte gsterilmitir. izelge 4.4. 10sn sonra kalan svlarn yzde oranlar
Materyal Pamuk Uzun elyaf Kirli meydan Yn Kalan sv (ml) 1,810,057 1,59 ml0,064 1,78ml0,089 1,85 ml0,049 Kalan sv yzdesi (%) % 90 % 79 % 88 % 92

Pamuun absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.4.) % 90 idi. Bu miktarn (ekil 4.3.) % 20ini kan, %21ini eme suyu, %20sini idrar, %19unu serum fizyoloji ve % 20 destile su oluturmaktadr. Kirli meydann absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.4.) %88. Bu miktarn ekil 4.4.) % 19ini kan, %22ini esme suyu, %19sini idrar, %20unu serum fizyoloji ve (% 20 destile su oluturmaktadr
Pamuk

21%

20%

20%

1 20%

19%

Kan

Serum

drar

Distile su

eme suyu

ekil 4.3. 10snde pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri

49

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

Kirli Meydan

22%

19%

20% 19%

20%

Kan

Serum

drar

Distile su

eme suyu

ekil 4.4. 10snde kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri Uzun elyafn absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.4.) %79. Bu miktarn (ekil 4.5.) % 20ini kan, %19ini eme suyu, %22sini idrar, %19unu serum fizyolojik ve % 20 destile su oluturmaktadr.
Uzun Elyaf

19%

20%

20% 22%

19%

Kan

Serum

drar

Distile su

eme suyu

ekil 4.5. 10snde uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri Ynn absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.2.) %92. Bu miktarn (ekil 4.6.) % 20ini kan, %20ini eme suyu, %20sini idrar, %20unu serum ve % 20 destile su oluturmaktadr.
Yn 20% 20%

20% 20% Kan Distile su Serum eme suyu drar

20%

ekil 4.6. 10 snde ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri

50

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

10 sn lik srede uzun elyafn idrar; kirli meydan ve pamuun eme suyu svsnn absorblanmasnda zorlanm olduu grlmtr. (ekil 4.2.) ( ekil 4.3.,4.,5.,6.) 4.3. Materyallerin 3dk 10sn de Emme (Absorblama) Yetenei 10 sn lik lm sonular alndktan sonra ayn numuneler ayn sv ierisine tekrar braklmtr. Absorblama yeteneinin bulunmasnda tplerde kalan svlarn hacimlerinden yararlanlmtr. 3 dk 10sn sonunda kalan sv hacimler ve standart sapmalar ekil 4.7.de gsterilmitir. ekil 4.8.,9.,10.,11.de bu svlarn yzdesel oranlar gsterilmitir. ekil 4.7.de grld zere uzun elyaf emme yetenei en yksek gruptur. Uzun elyaf; 3dk iinde ise % 23 luk bir sv absorblamtr. Dier elyaf gruplarna baktmzda, yn %25, pamuk %17 ve kirli meydan ise %17 sv absorblamas gerekletirmitir. Bu verilere gre 3 dk lk absorblanma sresinde; ynn absorblad sv miktar dier materyallere gre dikkate deer bir art gstermitir. Kalan sv yzdelerinde uzun elyaf materyaller iinde % 22 lik oranla en yksek absorblama deerine sahip olduu; pamuk ve kirli meydann deerlerinin birbirine akn olduu grlmtr.
2 1,8 1,6 Kalan sv(ml) 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Pamuk Kan Uuzun elyaf Serum drar Kirli meydan Distile su eme suyu Yn

ekil 4.7. 3dk 10snde sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas izelge 4.5. Materyallerin 3dk 10sndeki sv emme (absorblama) yetenei (ml)
Pamuk Uzun Elyaf Kirli meydan Yn Kan(ml) 1,610,098 1,200,148 1,530,075 1,340,077 Distile su(ml) 1,420,067 1,290,152 1,430,028 1,290,099 Serum(ml) 1,420,061 1,220,139 1,450,110 1,720,101 eme suyu(ml) 1.570,051 1.310,076 1,570,087 1,230,131 drar(ml) 1,480,071 1,120,089 1,410,090 1,350,080

51

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

izelge 4.6.de sv fark gzetilmeden; materyal cinsine gre genel olarak kalan svlarn toplam miktarna bakldnda uzun elyaf %39, yn %31, pamuk %25, kirli meydan %26 orannda sv absorblamtr. Yani yn toplam olarak pamuun 1,2 kat, uzun elyaf ise pamuun 1,5 kat sv absorblamas gerekletirmitir. izelge 4.6. 3dk 10snde kalan svlarn yzde oranlamalar (ml)
Materyal Pamuk Uzun elyaf Kirli meydan Yn Kalan sv (ml) 1,50 0,086 1,23 0,075 1,48 0,068 1,38 0,193 Kalan sv yzdesi(%) % 75 % 61 % 74 % 69

izelge 4.6.de belirtildii gibi pamuun absorblamad toplam sv miktar % 75 idi. Bu miktarn (ekil 4.8.) % 21ini kan, %21ini eme suyu, %20sini idrar, %19unu serum fizyolojik ve % 19 destile su oluturmaktadr.
Pamuk

21%

21%

19% 20% Kan Serum drar Distile su

19%

eme suyu

ekil 4.8. 3dk 10snde pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri Uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdesi ekil 4.9.de belirtilmitir. Uzun elyafn absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.6.) % 61 idi. Buna gre, absorblanmayan kann oran %20, serum fizyolojik oran %20, idrarn oran %18, destile suyun oran %21 ve eme suyun oran ise %21 dir.
Uzun elyaf

21%

20%

21%

20% 18% drar Distile su eme suyu

Kan

Serum

ekil 4.9. 3dk 10snde uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri Kirli meydann absorblamad toplam sv iindeki sv trlerini yzdeleri ekil 4.10.de gsterilmitir. Buna gre, absorblanmayan % 74luk toplam sv iinde kan oran

52

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

%21, serum fizyolojik oran %20, idrar oran %19, destile su oran %19 ve eme suyu oran ise %21 olduu grlmektedir.
Kirli meydan

21%

21% 20% 19% drar Distile su eme suyu

19%

Kan

Serum

ekil 4.10. 3dk 10snde kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri Ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri ekil 4.11.de gsterilmitir. Buna gre, absorblanmayan (izelge 4.4.) %69luk toplam sv iinde kan oran %19, serum oran %25, idrar oran %19, destile su oran %19 ve eme suyu oran ise %18 dur.
Yn 18% 19%

19% Kan Distile su 19% Serum eme suyu drar

25%

ekil 4.11. 3dk 10snde ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri Ksaca deerlendirirsek; bu materyaller arasnda serum svsn; yn pamua oranla az, idrar ise uzun elyaf pamua oranla ok iyi absorblad ve kirli meydan- pamuk oranlarn ok farkl olmad grlmektedir. 4.4. Materyallerin 13dk 10sn de Emme (Absorblama) Yetenei ekil 4.12.da grld gibi materyallerin svda kalma sreleri arttka absorbladklar sv miktarnda da artlar gzlenmitir. Art oran her malzeme iin farkllk gstermitir. 10 dk iinde uzun elyaf %10, yn %10, pamuk %3 ve kirli meydan ise %6 sv absorblamas gerekletirmitir. Bu verilere gre 10dk lk emilim sresinde; uzun elyaf ve ynn sv absorblama yetenei birbirine eit; pamuk ve kirli meydan arasnda az bir fark olduu grlmektedir. Bu drt materyal iinde uzun elyafn en yksek emme yeteneine sahip olduu grlmektedir.

53

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

2 1,8 1,6 K alan sv(m l) 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Pamuk Kan Uuzun elyaf Serum drar Kirli meydan Distile su eme suyu Yn

ekil 4.12. 13dk 10sn sonra sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas Materyal cinsine gre, izelge 4.7.den yola klarak 13dk 10sn sonunda pamuk % 28, kirli meydan %31, uzun elyaf %45 ve yn ise %38 orannda sv absorblamtr. Dier bir anlatmla, yn pamuun 1,4 kat, uzun elyaf ise pamuun 1,6 kat sv absorblamas gerekletirmitir. izelge 4.7. 13dk 10sn sonra kalan svlarn yzde oranlamalar (ml)
Materyal Pamuk Uzun elyaf Kirli meydan Yn Kalan sv (ml) 1,450,066 1,1040,064 1,400,062 1,240,145 Kalan sv yzdesi(%) %72 %55 %69 %62

Materyallerin absorlamad toplam sv miktarlar iindeki her bir svnn yzdesi farkllk gstermektedir. izelge 4.7.de belirtildii gibi pamuun absorblamad toplam sv miktar %72 idi. Bu miktarn (ekil 4.13.) %21ini kan, %21ini eme suyu, %20sini idrar, %19unu serum fizyoljik ve %19 destile su oluturmaktadr.
Pamuk 21% 21%

19% 20% Kan Serum drar Distile su

19%

eme suyu

ekil 4.13. 13dk 10sn sonra pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri

54

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

Uzun elyafn absorblamad (izelge 4.7.de %55 idi) sv trlerinin yzdesi ekil 4.14.de belirtildii gibidir. Buna gre, absorblanmayan toplam sv iinde kan oran %18, serum fizyolojik oran %20, idrar oran %19, destile su oran %22 ve esme suyu oran %21 dir.
Uzun elyaf

21%

18% 20% 19%

22%

Kan

Serum

drar

Distile su

eme suyu

ekil 4.14. 13dk 10sn sonra uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri Kirli meydann absorblamad sv yzdeleri ekil 4.15.de gsterilmitir. Buna gre, absorblanmayan %69luk sv iinde kan oran %20, serum fizyolojik oran %19, idrar oran %19, destile su oran %20 ve eme suyu oran %22 olduu grlmektedir.

22%

Kirli meydan

20%

20% 19% Kan Serum drar Distile su

19%

eme suyu

ekil 4.15. 13dk 10sn sonra kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri Ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri ekil 4.16.da gsterilmitir. Buna gre, absorblanmayan %62lik toplam sv iindeki kann oran %19, serumun oran %23, idrarn oran %20, destile suyun oran %19 ve eme suyun oran ise %19 dur.
Yn

19% 19% 20% Kan Serum drar

19%

23%

Distile su

eme suyu

ekil 4.16. 13dk 10sn sonra ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri

55

BULGULAR VE TARTIMA 4.5 Materyallerin 28dk 10sn de Emme(Absoblama) Yetenei

2 Kalan sv(ml) 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Pamuk Kan Uuzun elyaf Serum drar Kirli meydan Distile su eme suyu Yn

E.Esin BAYLAN

ekil 4.17. 28dk 10sn sonra sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas izelge 4.8. Materyallerin 28dk 10sn sonraki sv emme (absorblama) yetenei
Kan(ml) 1,390,111 0,910,124 1,220,380 1,020,192 Distile su(ml) 1,360,086 1,200,275 1,320,083 0,800,40 eme Serum(ml) suyu(ml) drar(ml) 1,220,038 1,440,074 1,370,081 1,010,199 1,060,058 0,980,061 1,310,111 1,420,096 1,280,01 1,370,119 0,810,118 1,190,088

Pamuk Uzun Elyaf Kirli Meydan Yn

ekil 4.17.ve izelge 4.8. de ynn absorblama yeteneinin zaman iinde giderek art, zellikle distile su ve eme suyu svlarnda uzun elyaf getii grlmtr. Materyallerin 15dk iinde absorbladklar sv oranlar; uzun elyafta %6, ynde %17, pamukta %6, kirli meydanda %6 olarak bulunmutur. Bu verilere gre 15dk da ynn absorblad sv oran dier materyallere gre daha fazladr. izelge 4.9. 28dk 10sn sonra kalan svlar(ml) ve yzde oranlar
Materyal Pamuk Uzun elyaf Kirli meydan Yn Kalan sv (ml) 1,360,045 1,030,110 1,310,075 1,040,245 Kalan sv yzdesi(%) % 68 % 51 % 65 % 51

izelge 4.9.de svlarn tamam bir grup olarak dnlm ve 28dk 10sn sonra kalan sv miktarlar ve yzdeleri verilmitir. Genel olarak kalan svlarn materyallere gre toplam miktarna bakldnda (izelge 4.9.); uzun elyaf %49, yn %49, pamuk % 32, kirli meydan ise %35 orannda sv absorbsiyonu gerekletirmitir. Emilen sv bakmndan yn ve uzun elyaf toplam olarak pamuun 1,5 kat sv emdii grlmtr.

56

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

28dk 10sn sonra materyallerin absorblamad her bir svnn yzdesi farkllk gstermektedir. Pamuun absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.9.) % 68 iinden (ekil 4.18.) %21ini kan, %21ini eme suyu, %20sini idrar, %21ini serum ve % 20sini destile su oluturmaktadr. 28dk 10sn sonra kirli meydann absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.9.) % 65. Bu miktarn (ekil 4.19.) %19unu kan, %22si eme suyu, %19u idrar, %22si serum ve %20sini destile su oluturmaktadr.
pamuk

21%

21%

20% 20% Kan Serum drar Distile su

18%

eme suyu

ekil 4.18. 28dk 10snde pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri

Kirli meydan 19% 20% 19% drar Distile su eme suyu

22%

20%

Kan

Serum

ekil 4.19. 28dk 10sn de kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri 28dk 10sn sonra uzun elyafn absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.9.) %51. Bu miktarn (ekil 4.20.) %18ini kan, %20si eme suyu, %19u idrar, %20si serum ve % 23n destile su oluturmaktadr Ynn toplam sv iinde absorblamad yzdeleri ekil 4.21.de gsterilmitir. Buna gre, absorblanmayan %51lik toplam sv iinde kann oran %19, serumun oran %16, idrarn oran %23, destile suyun oran %15 ve eme suyunun oran ise %27 olduu grlmektedir Svlarn absorblanma miktarna bakld zaman ynn serumu az ald en hzl suyu ald; uzun elyafn distile suda zorland; pamuk ve kirli meydann tm svlar iin gsterdii absorblama yeteneinin yaklak ayn olduu grlmtr.

57

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

uzun elyaf

20%

18%

23% 19% Kan Serum drar Distile su

20%

eme suyu

ekil 4.20. 28dk 10sn de uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri

Yn

16% 15%

19%

23% Kan Serum drar Distile su

27%

eme suyu

ekil 4.21. 28dk 10sn de ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri 4.6. Materyallerin 58dk 10sn de Emme (Absorblama) Yetenei ekil 4.22.ye gre 58dk 10sn sonra kalan svlara baklarak sv emme yetenei en yksek olan grubun gene yn ve uzun elyaf olduu grlmektedir. Ynn yaylm hznn ve ilk srelerde absorblama yeteneinin dk olma sebebinin; kullanlan dokunun formu olabilecei tahmin edilmektedir. Eer yn de dier elyaf gruplar gibi paralandktan sonra yzey oluturulabilseydi yaylm hznn ve sv absorblama orannn daha yksek olabilecei tahmin edilmektedir. Ayrca yn keenin oluum bilgilerine ulalamamas faktrnn de etkin olabilecei tahmin edilmektedir.

58

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

2 1,8 1,6 Kalan sv(ml) 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Pamuk Kan Uuzun elyaf Serum drar Kirli meydan Distile su eme suyu Yn

ekil 4.22. 58dk 10sn sonra sv emme (absorblama) yeteneinin karlatrlmas izelge 4.10.58dk 10sn sonra sv emme (absorblama) yetenei
Pamuk Uzun Elyaf Kirli Meydan Yn Kan 1,250,105 0,790,138 0,1130,049 0,840,157 Distile su Serum eme suyu drar 1,340,171 1,280,046 1,4173 1,2983 0,910,189 0,171,169 0,05138 0,07146 1,290,06 0,09395 0,12297 0,09025 0,680,110 0,10748 0,1014 0,12265

ekil 4.22.ve izelge 4.10.a gre pamuk ve kirli meydann sv absorblama yetenei birbirine yakn olup; materyallerin 30dk iinde absorbladklar sv oranlar pamukta %3, kirli meydanda %5, uzun elyafta %14, ynde %17dir. 30dk iinde yn ve uzun elyafn absorbladklar sv miktar gruplar arasnda en yksek deere sahip olmaktadr. Genel olarak 58dk 10sn sonra materyallere gre kalan svlarn toplam miktarna bakldnda (izelge 4.11.); uzun elyaf % 56, yn % 58, pamuk % 34, kirli meydan ise % 38 orannda sv absorbsiyonu gerekletirmitir. Toplam sre sonunda yn ile uzun elyafn, pamuk ile kirli meydann sv absorblama miktarnn birbirine yakn olduu grlmtr. Absorblanan sv bakmndan yn toplam olarak pamuun 1,7 kat; uzun elyaf ise pamuun 1,2 kat sv absorblamtr. izelge 4.11. 58dk 10sn sonra kalan sv miktar ve yzde oranlar (ml)
Materyal Pamuk Uzun elyaf Kirli meydan Yn Kalan sv (ml) 1,320,065 0,890,080 1,250,084 0,850,186 Kalan sv yzdesi(%) % 66 % 44 %62 % 42

59

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

58dk 10sn sonra pamuun absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.11.) % 66 olduu grlmektedir. Bu miktarn (ekil 4.23.) %19unu kan, %22ini eme suyu, %20sini idrar, %19unu serum ve % 20sini destile su oluturmaktadr
pamuk

22%

19%

20%

19% 20% drar Distile su eme suyu

Kan

Serum

ekil 4.23. 58dk 10sn de pamuun absorblamad sv trlerinin yzdeleri Kirli meydann absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.11.) %62 dir. Bu miktarn (ekil 4.24.) % 18ini kan, %21ini esme suyu, %20sini idrar, %20unu serum ve % 21ini destile su oluturmaktadr. Uzun elyafn absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.11.) %44 dr. Bu miktarn ( ekil 4.25.) % 18ini kan, %22ini esme suyu, %18sini idrar, %21ini serum ve % 21ini destile su oluturmaktadr
Kirli meydan

21%

18%

21% 20% Kan Serum drar Distile su

20%

eme suyu

ekil 4.24. 58dk 10sn de kirli meydann absorblamad sv trlerinin yzdeleri

Uzun elyaf

22%

18% 21% 18% drar Distile su eme suyu

21%

Kan

Serum

ekil 4.25. 58dk 10sn de uzun elyafn absorblamad sv trlerinin yzdeleri

60

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

Ynn absorblamad toplam sv miktar (izelge 4.11.) %42 dir. Bu miktarn (ekil 4.26.) % 20ini kan, %16ini eme suyu, %21ini idrar, %27sini serum ve % 16sn destile su oluturmaktadr.
yn

16% 16% 21% Kan Serum drar

20%

27%

Distile su

eme suyu

ekil 4.26. 58dk 10sn de ynn absorblamad sv trlerinin yzdeleri Yn serum svsnn absorblanmasnda zorlanmtr. Uzun elyaf kan ve idrar svsnda iyi sonu vermi, kirli meydann tm svlar iin absorblama yeteneinin pamuktan daha iyi olduu grlmtr. Tm sv gruplarna genel olarak baklrsa, pamuk ve kirli meydann eme suyu svlarnda, ynn serum svsnda, uzun elyafn ise eme suyu svsnda zorland grlr. Pamuk ve kirli meydan grubunun yapsal olarak birbirine yakn olmasndan dolay svlara kar davranlarnda byk farkllk grlmemitir. 4.7. Materyal-Sv-Sre Parametrelerinin Grup Olarak Birbirine Etkisi Materyal, sv ve sren gruplarnn birbirine olan etkisini karlatrmak iin gruplar aras etki analizi yaplmtr. izelge 4.12. Materyal*Sv* Sre baml gruplarnn birbirine etkisinin karlatrlmas
Kaynak Dzeltilmi Model Kesiim Materyal Sv Sre Materyal* Sv Materyal * Sre Sv * Sre Materyal * Sv * Sre Hata Toplam Dzeltilmi toplam Karelerin toplam 109,067 2253,191 21,092 1,262 68,096 7,873 5,812 0,953 1,975 12,529 2395,946 121,597 df 99 1 3 4 4 12 12 16 48 1159 1259 1258 Ort.Karesi 1,102 2253,191 7,031 0,316 17,024 0,656 0,484 5,96 4,12 1,08 F 101,911 208429,022 650,368 29,194 1574,778 60,688 44,8 5,51 3,807 Sig. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000

izelge 4.12.de grlecei zere yaplan analizde, istatiksel manada kalan sv miktarlarnn P deerlerini 0,00 vermi olup materyal, sv, materyal*sv, materyal*sre, sv*sre, materyal*sv*sre interaksiyonlar, kalan sv miktarlar bakmndan istatistiki bir neme sahip olduu grlmtr. Analizde materyal, sv ve srenin anlaml bulunmas

61

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

nedeniyle farkl materyal trleri ve/veya farkl sv trleri ve/veya farkl srelerde kalan sv miktar bakmndan bir farkllk olmas beklenmektedir. Materyal*Sv, Materyal*Sre, Sv*Sre, Materyal*Sv*Sre interaksiyon etkisinin anlaml olmas nedeniyle, materyal trne gre sv emilimi farkl olabilecei gibi sv cinsine ve sreye gre de emilim miktarnda deime olmas beklenmektedir. Yani emme miktarlarnn sv cinsi, materyal cinsi ve sreye bal olarak deiecei grlmtr. izelge 4.13.de baml deikenlerde sv fark gz nne alnmadan, materyal ve sre gruplar kalan sv bakmndan birbirleriyle karlatrlmtr. Sonulara bakldnda 58dk 10sn de emilen sv miktarnn yn de daha ok olduu grlmtr. Bunu ekil 4.27.de daha iyi grebiliriz. izelge 4.13. Materyal - sre baml deikenlerinin karlatrlmas
Kalan sv

10sn (ml)
1,820,05 1,590,064 1,770,089 1,850,049

(%)
90% 79% 88% 92%

3dk 10sn (ml)

1,510,086 1,230,075 1,480,068 1,380,193

(%)
75% 61% 74% 69%

13dk10sn (ml)
1,450,066 1,100,064 1,390,062 1,250,145

(%)
72% 55% 69% 62%

28dk 10sn (ml)

1,360,045 1,030,110 1,310,075 1,040,245

(%)
68% 51% 65% 52%

58dk10sn (ml)
1,320,065 0,890,080 1,250,084 0,850,186

(%)
66% 44% 62% 43%

Pamuk Uzun Eyaf Kirli meydan Yn

ekil 4.27. ve izelge 4.13. bakldnda; 10snde kirli meydan pamuun 1,19 kat; uzun elyaf 3 dkde kirli meydan pamuun 1,04 kat; uzun elyaf 13dkde kirli meydan pamuun 1,1 kat; uzun elyaf 28dkde kirli meydan pamuun 1,1 kat; uzun elyaf 58dkde kirli meydan pamuun 1,1 kat; uzun elyaf grlmektedir.

2 kat; 1,5 kat; 1,6 kat; 1,5 kat; 1,5 kat;

yn 0,8 kat sv emdii yn 1,2 kat sv emdii yn 1,36 kat sv emdii yn 1,5 kat sv emdii yn 1,5 kat sv emdii

Kallan sv (ml) 10 sn

3dk 10sn Pamuk

13dk 10sn

28dk10sn

58dk10sn Yn

Uzun Eyaf

Kirli meydan

ekil 4.27. Materyallerin sreye gre braktklar sv miktar

62

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

Sre fark gz nne alnmadan materyal-sv deiken gruplar birbirleriyle karlatrlmtr. Sonulara bakldnda 58dk 10sn de kann idrarn serumun uzun elyafta; eme suyu ve distile suyun ynde daha ok absorbland grlmektedir. (izelge 4.13.) izelge 4.14. Materyal-Sv grubunun karlatrlmas
Kalan sv (ml) Kan 1,250,11 Pamuk Uzun Elyaf Kirli meydan Yn
0,790,132 1,110,049 0,840,157

%
62% 39% 56% 42%

drar
1,300,082 0,820,071 1,220,090 0,900,123

%
65% 41% 61% 45%

.suyu
1,420,074 0,960,051 1,330,123 0,700,101

%
71% 48% 66% 35%

D.suyu
1,340,171 0,910,189 1,290,064 0,680,109

%
67% 45% 64% 34%

Serum
1,280,046 0,950,169 1,280,094 1,140,107

%
64% 55% 64% 57%

ekil 4.28. ve izelge 4.14.da da aka grlmektedir ki; Kirli meydan pamuun 1,18 kat , uzun elyaf 1,6 kat; yn 1,5 kat kadar kan, Kirli meydan pamuun 1 kat, uzun elyaf 1,5 kat; yn 1,2 kat kadar serum , Kirli meydan pamuun 1,1 kat, uzun elyaf 1,7 kat; yn 2 kat kadar idrar, Kirli meydan pamuun 1 kat, uzun elyaf 1,6 kat yn 2 kat kadar distile su, Kirli meydan pamuun 0,9 kat, uzun elyaf 1,6 kat; yn 1,7 kat kadar eme suyu absorblamaktadr.

Kalan sv (ml)

Pamuk Kan

Uzun Elyaf drar

Kirli meydan D.suyu

Yn Serum

.suyu

ekil 4.28. Materyal*sv deiken gruplarn etkisinin grafiksel gsterimi izelge 4.15. Sv*Sre gruplarnda kalan sv miktarnn karlatrlmas
10. sn Kan Serum drar Distile Su eme Su
1,750,11 1,750,17 1,710,14 1,750,13 1,840,11

3.dk

13.dk

28.dk

58.dk
1,000,23 1,160,17 1,100.22 1,060,31

%
50% 58% 53% 53%

87% 1,420.19 71% 1,300,23 63% 1,130,23 56% 87% 1,450,21 72% 1,330,18 66% 1,250,19 63% 85% 1,340,16 67% 1,270,16 63% 1,200,17 60% 87% 1,470,12 73% 1,360,16 68% 1,310,27 66%

92% 1,420,18 71% 1,330,19 70% 1,180,27 59% 1,1040,30 55%

63

BULGULAR VE TARTIMA

E.Esin BAYLAN

izelge 4.15 de sv tipi ve sre gz nne alnarak kalan sv miktar ve sv yzdeleri gsterilmiidir. Bu gurup iin yaplan varyans analiz sonular izelge 4.16 gsterilmitir. %5 anlamllk seviyesinde irdeleme yaplrsa sre ve sv tipinin; kalan sv miktar bakmndan anlaml etkisi olduu grlmektedir. Bu durum duncan oklu ranj testinde belirtilmektedir. Her harf ayr gurubu gstermektedir. Ayr harf tayan ortalamalar istatistik olarak ayr gurupta yer almaktadr. Dunkan oklu ranj testine (izelge 4.17.) gre zamana bal olarak kalan sv miktar bakmndan distile su, serum fizyolojik ve eme suyu ayn gurupta, kan idrar ve eme suyu kendi arasnda ayn gurupta bulunmaktadr izelge 4.16.Tek faktrl tek snrlamal Varyans Analizi llen Deiken : Kalan Sv Miktar Varyans Kayna Sre SvTipi Hata Toplam Kareler Toplam
3,007 0,031 0,049 3,087

Serbestlik Derecesi
5 4 20 29

Beklenen varyans
0,6014 0,0076 0,0024

Fs
244,7 3,1

Ftablo
2,77

Ho
red red

izelge 4.17. Duncan oklu Ranj Testi Faktr: Sv Tipi Faktr Sra Seviyesi
1 2 3 4 5

Ortalama
1,499 1,494 1,491 1,430 1,429

n
6 6 6 6 6

Distile Su Serum Fizyolojik eme suyu Kan drar

Farkl Guruplar
a a ab b b

izelge 4.18. Tek faktrl tek snrlamal Varyans Analizi llen Deiken : Kalan Sv Yzdesi Varyans Kareler Serbestlik Beklenen Fs Kayna Toplam Derecesi varyans 7566 5 1513 285,7 Sre 73 4 18 3,5 Sv Tipi 105 20 5,3 Hata 7746 29 Toplam

Ftablo
2,87

Ho
red red

Sv yzdeleri iin yaplan varyans analiz sonular izelge 4.18, izege 4.19 da gsterilmitir. %5 anlamllk seviyesinde irdeleme yaplrsa sre ve sv tipinin; kalan sv yzdesi bakmndan anlaml etkisi olduu grlmektedir. Bu durum duncan oklu ranj testinde belirtilmektedir (izelge 4.18.). Zamana bal olarak kalan sv yzdeleri bakmndan distile su ve serum fizyolojik ayn gurupta, kan idrar ve eme suyu kendi arasnda ayn gurupta bulunmaktadr

64

BULGULAR VE TARTIMA izelge.4.19. Duncan oklu Ranj Testi Faktr: Sv Yzdesi Faktr Sra Seviyesi
1 2 3 4 5

E.Esin BAYLAN

Ortalama
74,5 74,5 74,3 71,3 71,3

n
6 6 6 6 6

Distile Su Serum Fizyolojik eme suyu Kan drar

Farkl Guruplar
a a b b b

Materyal-sv-sre deiken gruplar gz nne alnarak yaplan karlatrmada (ekil 4.29.) grld gibi her materyal iin absorblanan sv miktar sreyle doru orantl olarak artmtr. Absorblanan sv miktar, materyal cinsine ve sreye gre farkllk gstermitir.(izelge 4.20) ekil 4.29. Materyal*Sv*Sre deiken gruplarnn karlatrlmas

Kalan Sv(ml)

Uzun

Uzun

Uzun

Uzun

Uzun

Kirli

Kirli

Kirli

Kirli

Kirli

Yn

Yn

Yn

Yn

Pamuk

10sn

Pamuk

3 dk Kan Serum

Pamuk

10dk drar Distile su

Pamuk

15dk eme suyu

Pamuk

30dk

65

Yn

BULGULAR VE TARTIMA izelge 4.20. Materyal*sv*sre deiken gruplar

Pamuk Emilen sv (ml) 0,1575 0,2325 0,0984 0,12 0,143 0,7514 0,2433 0,34 0,045 0,056 0,04 0,721 0,1967 0,3183 0,0333 0,08583 0,0675 0,7016 0,23 0,345 0,04 0,0216 0,0233 0,655 0,104 0,3213 0,0646 0,07 0,0226 0,57 Kirli meydan Emilen sv (ml) 0,2758 0,1933 0,1258 0,1866 0,105 0,8865 0,2484 0,3016 0,1175 0,0208 0,0358 0,7241 0,3 0,28 0,07 0,06 0,06 0,77 0,2325 0,3341 0,0299 0,079 0,035 0,7105 0,0706 0,3553 0,086 0,064 0,0933 0,6692

E.Esin BAYLAN

Sre KAN 10 sn 3 dk da 10 dk da 15 dk da 30 dk da Top. 10 sn 3 dk da 10 dk da 15 dk da 30 dk da Top. 10 sn 3 dk da 10 dk da 15 dk da 30 dk da Top. 10 sn 3 dk da 10 dk da 15 dk da 30 dk da Top. 10 sn 3 dk da 10 dk da 15 dk da 30 dk da Top.

% oran 8% 12% 6% 8% 10% 37,30% 12% 19% 3% 4% 3% 36% 10% 17% 2% 6% 5% 35% 11% 19% 3% 2% 2% 33% 5% 17% 4% 5% 2% 28%

Uzun elyaf Yn Emilen Emilen sv sv % oran % oran % oran (ml) (ml) 14% 11% 8% 13% 14% 47,90% 12% 17% 8% 1% 2% 36% 15% 17% 5% 5% 4% 38% 12% 19% 2% 6% 3% 35% 2% 18% 5% 4% 6% 33% 0,3816 0,4183 0,195 0,095 0,1233 1,2132 0,45 0,3316 0,1016 0,11 0,0583 1,0515 0,4866 0,3933 0,0516 0,0933 0,1633 1,1881 0,4 0,3133 0,0816 0,045 0,2466 1,0865 0,32 0,3726 0,1586 0,096 0,0886 1,0358 19% 25% 16% 9% 13% 59,80% 22% 21% 8% 10% 6% 53% 24% 26% 5% 9% 16% 58% 20% 20% 6% 4% 21% 54% 16% 22% 12% 8% 8% 52% 0,1883 0,47 0,17 0,165 0,1691 1,1624 0,0683 0,2141 0,2191 0,1283 0,2266 0,8564 0,1883 0,47 0,115 0,04 0,2833 1,0966 0,1558 0,5583 0,1225 0,3633 0,1183 1,3182 0,156 0,6153 0,068 0,3466 0,11 1,2959 9% 26% 12% 14% 17% 58,10% 3% 11% 12% 8% 16% 43% 9% 26% 9% 3% 24% 54% 8% 30% 9% 31% 15% 66% 8% 33% 5% 29% 13% 64%

EME SUYU

D ST LE SU

DRAR

SERUM

66

SONU VE NER LER 5. SONU VE NER LER

E.Esin BAYLAN

Emici rnlerde nonwovenlarn kullanm bu rnler iin hammadde olarak pamuklu rnlerin tketimini artrmaktadr. Bu almada, farkl materyalden oluturulan dokular ile pamuktan elde edilen doku yaylm hz, emme yetenei ve sterilizasyona uygunluu noktalarnda karlatrlmtr. kan sonular istatistiksel metotlar ile deerlendirilmitir. Testlerde 300 numune ile allm 1500 deneme yaplmtr. alma sonunda elde edilen sonular aada yorumlanmtr:
2,5 2 kalan sv (ml) 1,5 1 0,5 0 Kan Serum drar Distile su eme suyu p km ue y

ekil 5.1 10 sn de materyallerin absorbladklar sv miktar(ml) ekil 4.1. de sv yaylm hz ortalama olarak uzun elyafta en fazla iken ynde en dk olmasna ramen ekil 5.1. de 10sn de absorblanan sv miktarlarnn birbirine yakn ortalamalara da olduu grlmektedir. zellikle ynn yaylm hz dk olduu halde 10sn iinde absorblad sv miktar dier elyaf gruplarna ok yakn olmaktadr. Bunun sebebi yaylm hznda dokunun esneklii, yumuakl nemli olup; doku porozitesi yksek olan yaplarda yaylm hz azalmaktadr. Bu durum emilim yapan yzeylerin yapsal zelliklerinin svlarn ak mekanizmasnda etkin olduunu gstermektedir. Mesela uzun elyaftan elde edilen doku daha yumuak olduu iin pamuun iki kat yaylm hz gstermi iken, pamuk ve kirli meydann yaylm hzlarnn birbirine ok yakn olmas sebebi, dokunun biraz daha sk ve sert olabilecei dnlmtr. Absorban zellii olan materyaller gnmzde birok yzey uygulamasnda kullanlmaktadr ve farkl beden svlaryla ile temas etmektedir. Beden svlarnn tm paracklar genel olarak su tarafndan kontrol edilmektedir. rnein idrardaki baz bileenlerde yzeysel etkinlii olan baz maddeler bulunur ve bu durumda suyun yksek yzey basnc 70 dynes/cm den 55 dynes/cm ye dmektedir. Kandaki hcreler ve proteinler ise bu sspansiyonun akkanln 1 centipoiseden 5 centipoise kadar kartabilmektedir. Dolaysyla svlar da bulunan bileenler, vcut svlar ve vcutla temas muhtemel olan svlarn farkl davranmasna; farkl malzemeler zerinde yaylm hzlarnn ve absorblama yeteneinin de farkllk gstermesine sebep olmaktadr. Dokularda kullanlan elyaf boylar da yaylm hz ve sv absorblama zellii zerinde etkin olmaktadr. Yn dndaki elyaflar dvcden geirilip daha ksa elyaf boylarna paralanmtr. Dolaysyla svyla temas eden toplam yzey artmtr. Yn ise

67

SONU VE NER LER

E.Esin BAYLAN

dier elyaf gruplar gibi dvcde paralanamamtr; elyaf boyu dierlerine gre daha uzun olup kee gibi sk bir yapda olmas; yaylm hzn ve ilk svyla temasn da absorblad sv miktarn olumsuz ynde etkilemi olabilecei tahmin edilmektedir. Dokulardaki sv ak mekanizmas, svnn fiziksel niteliklerine baldr. Mesela, iki kutuplu zellii nedeniyle su dier svlara gre benzersiz bir yapdadr. Suda yksek bir kaynama ve molekler tutunma gc bulunmaktadr. Suyun erime ve kaynama noktas daha yksek, daha akkan ve dier svlara oranla daha yksek bir yzey basncna sahiptir. Bu zellikleri akkanlk bakmndan suyu baz svlara gre daha iyiletirmektedir. Dolaysyla sv ak mekanizmas svnn akkanlna, yzey basncna ve ayn zamanda kat emilim malzemesinin yapsal zelliklerine bal olmaktadr. ekil 4.30.da grld zere her sv ilerleyen srelerde birbirinden farkl oranlarda azalmaktadr. Bu durum svnn fiziksel zelliklerinin absorblanma zerinde etkili olduu gstermektedir (ekil 4.30) (izelge 16. ve 17). Absorblama yeteneinde dokunun mekanik nitelikleri de nemli rol oynamaktadr. Mekanik nitelikler esneklik ve sertlik asndan deikenlik gsterebilmektedir. Kiisel bakm uygulamalar iin emici yaplar tasarlanrken bu farklar gz nne alnarak; kullanm yerine gre, a iinde kullanlacak dokular nceden belirlenmi konumlarna gre yerletirilmektedir. Bu yaplar emilimden dn vermeden doku performansn farkl oranlarda artrmaktadr. rnein bebek bezlerinde st tabakann grevi svy almak ve onu alt tabakaya gnderip a yzeyini kuru tutmaktr ve st tabakann younluu alt tabakalara gre dktr. Orta tabaka sv tutmakta ve bu svnn dier tabakalara iletimi salamaktadr. Svnn etkin ekilde iletilmesi iin orta tabaka younluu dier tabakalara gre daha yksek tutulmutur. Bu tip yzeylerde ekim gcn artrmak iin absorbanlar materyallerin birka yerine yerletirilmektedir. Kullanlan absorbanlarn nitelii malzemenin kalnln ve kullanm performansn yakndan etkilemektedir. Baz bebek bezlerinin kaln bazlarnn ise ince olduu dikkatimizi ekmitir. Kaln bezlerde kullanm performans iyiletirilmi materyaller veya sistemler kullanlarak yap inceltilebilir. Canl dokularda meydana gelen yaralarda, sarg veya pansuman materyali yaray rtmek ve iyiletirmek srecine katkda bulunmak iin kullanlr. eitli tbbi uygulamalar iin ok sayda yara sarg tipi mevcuttur. Bu materyallerin fonksiyonlar enfeksiyona kar koruma, kan ve exudann (yarada birikmi olan sv) emilmesi, iyilemeyi hzlandrma ve baz durumlarda yarann ilala tedavisidir. Yapkan flasterli yara bantlar yumuak, bklebilir ve yksek emici zellikte olmaldr. Gereken salglarn emilmesi iin pamuk yerine yaylm hz emme yetenei bakmndan pamukla yakn zellik gsteren kirli meydan veya pamuktan daha iyi zellik gsteren stelik maliyet olarak pamuktan ucuz ve yumuak olan uzun elyaf veya absorblama yetenei yksek olan yn kullanlabilir. ekil 4.28 e gre bebek bezleri gibi absorban pedlerde sv iletimini salamak amal olarak bu materyaller veya bu materyallerden oluan karmlar pamua alternatif olarak kullanlabilir. Bu farkl aplardaki lifler birletirildiinde oluacak dokunun baz parametreleri deitirilmi ve iki tarafn faydal zellikleri birletirilmi olmaktadr. Bylece kullanm alan farkl ynlere doru kaymakta veya kullanld alanda daha iyi sonular verebilmektedir. Yn pahal ve az bulunan bir materyal ancak performans olarak pamuun yaklak iki kat. Yani 2 gr pamuun gsterdii performans 1 gr yn gsterebilmektedir.

68

SONU VE NER LER

E.Esin BAYLAN

Sonucunda kullanlan ynn maliyeti; pamuk maliyetiyle hemen hemen eitlenebilecei tahmin edilmektedir. Kirli meydan, yn ve uzun elyafn basnl buhar ile yaplan sterilizasyon koullarna uygunluu tespit edilmi ve pirojen testiyle bakteri remedii grlmtr. Bu zellikler materyallerin yara bantlarnda kullanlabilme olasln artrmaktadr. Yaplan alma materyalleri absorblanma yetenei, yaylm hz ve sterilizasyona uygunluk ynlerinden ele alm olup medikal ve hijyen alannda kullanlmas iin gereken dier zellikler aratrlmamtr. Ancak, kirli meydan ve uzun elyafn pamuk gibi selloz kkenli olmas; kirli meydann pamuk ekirdei zerindeki ksa elyaflardan elde edilmi olmas noktasndan yola klarak; kirli meydan ve uzun elyafn fiziksel zeliklerinin pamukla benzerlik gsterebilecei dnlmtr. Fiziksel olarak pamua olan yaknlndan dolay medikal rnlerin tamas gereken akkanlk, absorbe etme veya itme, gzeneklilik esneklik yumuaklk ve vcuda uyumluluk, biyolojik olarak bozunabilmesi toksik ve alerjik olmamas ve istenmeyen tepkimeye girmemesi zelliklerini tayaca tahmin edilmektedir. Sonuta bu materyallerin medikal ve hijyen alannda pamuun kullanld yerlerde alternatif olarak kullanlabilecei dnlmtr. Piyasada satlan hemostatik bas bantlarna analizini yaptmz materyallerin alternatif olup olmayaca merak edilerek, kullandmz materyaller ile bas bandnn kan absorlama yetenei ve kan yaylm hz karlatrlmtr (izelge 5.1.,izelge 5.2.). izelge 5.1. Hemostatik Bas Band ve kullanlan materyallerin kan emme miktarnn karlatrmas
Pamuk Sre 10 sn 3dk 10dk 15dk 30dk Top. Emilen sv (ml) 0,157 0,23 0,1 0,12 0,14 0,747 Kirli meydan Emilen Emilen Sv sv (%) (ml) 8% 0,28 12% 0,193 6% 0,126 8% 0,19 10% 0,17 37,3% 0,959 Emilen Sv (%) 14% 11% 8% 13% 14% 47,9% Uzun elyaf Emilen sv (ml) 0,382 0,41 0,19 0,095 0,12 1,197 Hemostatik bas bant Emilen Emilen Emilen Emilen Emilen Sv sv Sv sv Sv (%) (ml) (%) (ml) (%) 19% 0,188 9% 0,19 10% 25% 0,47 26% 0,48 26% 16% 0,17 12% 0,241 18% 9% 0,165 14% 0,12 11% 13% 0,17 17% 0,023 2% 59,8% 1,163 58,1% 1,054 52,7% Yn

izelge 5.2. Hemostatik Bas Band ve kullanlan materyallerin kan yaylm hzlar
Materyal Pamuk Uzun elyaf Kirli meydan Yn H.Bas.bant Ort Yaylm hz(cm) 1,230,41 1,730,97 1,280,70 0,350,12 0,960,26

izelge 5.1. Hemostatik Bas Band ve kullanlan materyallerin kan emme miktarlar gsterilmitir. Bu gurup iin yaplan varyans analiz sonular izelge 5.3 de gsterilmitir. %5 anlamllk seviyesinde; sre ve lif tipinin; emilen kan miktar bakmndan anlaml etkisi grlmektedir. Bu durum duncan oklu ranj testinde de belirtilmektedir(izelge

69

SONU VE NER LER

E.Esin BAYLAN

5.4.). Dunkan testine gre zamana bal olarak emilen kan miktar bakmndan yn, uzun elyaf, hidrostatik bas bant istatistiki olarak ayn gurupta yer almaktadr. Kirli meydan ve pamuk farkl gruplardadr. Bu farkll ekil 5.2 de zamana kar emilen kan miktar grafiinde de grmekteyiz. Emilen kan yzdesi iin yapla varyans analizi izelge 5.5.de gsterilmitir. Analiz sonucunda kullanlan lif tipinin emilen kan yzdesinde % 5anlamllk seviyesin de anlaml etkisi olduu; karlatrma sonucun da kullanlan materyallerden, kan svsn absorlama yetenei uzun elyaf >hidrostatik bas band=ynkirli meydanpamuk eklinde sralanabilecei grlmektedir (izelge 5.5. ekil 5.3.) Sonuta kan ve exudann (yarada birikmi olan sv) emilmesi gereken blgelerde bu materyaller kullanlabilir. izelge 5.3. Tek faktrl tek snrlamal Varyans Analizi llen Deiken: Emilen Kan Miktar Varyans Kayna Sre Lif tipi Hata Toplam Kareler Toplam
3,922 0,417 0,187 4,526

Serbestlik Derecesi
5 4 20 29

Beklenen varyans
0,784 0,104 0,009

Fs
83,9 11,1

Ftablo

Ho
red red

izelge 5.4. Duncan oklu Ranj Testi Faktr: Kan Miktar Faktr Sra Seviyesi
1 2 3 4 5

Ortalama
0,738 0,642 0,838 0,517 0,397

n
6 6 6 6 6

Uzun Elyaf H.B.Bant Yn Kirli Meydan Pamuk

Farkl Guruplar
a a a

Zamana Kar Emilen Kan Miktary = 0,0782Ln(x) + 0,441

Emilen Kan Miktar (ml) 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 0 1000 2000 Zaman (s) 3000
R2 = 0,9174 Hemostatik Bas Bant y = 0,0727Ln(x) + 0,3662 R2 = 0,8315 Yn y = 0,0732Ln(x) + 0,3598 R2 = 0,8141 Kirli Meydan y = 0,0564Ln(x) + 0,3021 R2 = 0,8416 Pamuk y = 0,0449Ln(x) + 0,2268 R2 = 0,8213

Uzun Elyaf

ekil 5.2. Zamana kar emilen kan miktar grafiinde

70

SONU VE NER LER izelge 5.5. Tek faktrl tek snrlamal Varyans Analizi llen Deiken: Emilen Kan Yzdesi Varyans Kayna Sre Lif tipi Hata Toplam Kareler Toplam
1,608 0,201 0,101 1,912

E.Esin BAYLAN

Serbestlik Derecesi
5 4 20 29

Beklenen varyans
0,321 0,050 0,005

Fs
63,42 9,92

Ftablo

Ho
red red

izelge 5.6.Duncan oklu Ranj Testi Faktr: Emilen Kan Yzdesi Sra
1 2 3 4 5

Uzun Elyaf H.B.Bant Yn Kirli Meydan Pamuk

Faktr Seviyesi

Ortalama 0,456 0,386 0,383 0,297 0,22

n
6 6 6 6 6

Farkl Guruplar
a ab ab bc

(izelge 5.6)Dunkan testine gre zamana bal olarak emilen kan yzdesi bakmndan yn ve hidrostatik bas bant istatistiki olarak ayn gurupta; Uzun Elyaf, Kirli Meydan ve Pamuk ayr gruplarda yer almaktadr
Zamana Kar Emilen Kan Yzdesi
0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 0 1000 2000 Zaman (s) 3000 Emilen Kan Miktar (%)

Uzun Elyaf y = 0,0509Ln(x) + 0,2629 R2 = 0,8476 Hemostatik Bas Bant y = 0,045Ln(x) + 0,2155 R2 = 0,7944 Yn y = 0,0458Ln(x) + 0,2089 R2 = 0,7425 Kirli Meydan y = 0,0564Ln(x) + 0,3021 R2 = 0,8416 Pamuk y = 0,0449Ln(x) + 0,2268 R2 = 0,8213

ekil 5.3. Zamana kar emilen kan yzdesi

71

KAYNAKLAR KAYNAKLAR

E.Esin BAYLAN

AIRGAN, M. 2003. Nonwoven Esasl Emici Bezlerde Lif Cinsi ve Sklnn Hava Is Sv Geirgenliine Etkisi. Marmara niversitesi. Yksek Lisans Tezi, stanbul. ALISTAIR, J. 2000. Tbbi Tekstiller. (A.R. HORROCKS ve S.C. ANAND editr). ev.: M.E. REYEN, Teknik Tekstiller El Kitab, 1. Bask, META Basm Yaynclk, zmir, s.446-455. ANDERSON. R.C., ANDERSON. J. H. 1999. Acute Respiratory Effects of Diaper Emission. Archives of Environmentalm Healh. September/October, 54(5):353358. ANON M, 1995. Nonwoven retiminde Pamuun Yeri. TAD Dergisi, 1995/3: 60-61. ANON M, 2003. Epurexten Amaliyatlarda Kullanlmak zere Yeni PU Filmler. Nonwoven Technical Industrial Textiles/ Techtextil Exclusive, 6: 96-97. BAER, ., USTA, i., ZYAZGAN, V. 1995. Tpta Kullanlan Tekstil Materyalleri. Tekstil Teknik Dergisi, Mays, s. 97-99. BAYRAKTAR, E.K., ENGNL, A. 1997. Tbbi Tekstiller. Tekstil Teknik Dergisi, Ocak, s. 9-13. BITZ, M.K. 2004. TheHhygiene Market Faces Challenges. Nonwovens Industry, December, 35 (12): 38-36. BYRNE, C. 2000. Teknik Tekstiller Piyasasna Genel Bak. (A.R. HORROCKS ve S.C. ANAND editr). ev.: H. KADIOLU, Teknik Tekstiller El Kitab, 1. Bask, META Basm Yaynclk, zmir, s.1-27. CASE, F. 2005. Nonwoven Kumalarn Yeniliki Dnyas. Tad Dergisi, 2005/1: 74-76. CEVAH ROGLU, R. 1994. Dokunmam rnler ve Kullanm Alanlar. Tekstil Teknik Dergisi,(3):102-109. CIECHANSKA, D. 2004. Multifunctional Bacterial Cellulose/Chitosan Composite Materials for Medical Applications. FIBRES & TEXTILES in Eastern Europe, October/December, 4 (48): 69-72. COTTENDEN, A.M., DEAN, G.E., Brooks, R.J. 2002. Predicting the Laakage Parfomance of Smail Bodywom Disposable Incontinence Pads Using Laboratory Tests. Medical Engineering Physics. Autex Research Journal , 19(6): 556-57. CZAJKA, R. 2005. Devolopment of Medical Textile Market. FIBRES & TEXTILES in Eastern Europe, January/Marc, 13(49): 13-15.

72

KAYNAKLAR

E.Esin BAYLAN

DAND K, L., MJDEC , S. 2005. Nonwoven rnlerin Teknik Tekstil Uygulamalarndaki nemi, II. Internationl Technical Textiles Congres, stanbul, s.470-475. DAULSTROM, N. 1992. Nonwoven Tekstil Endstrisine Genel Bak. Tekstil Teknik Dergisi, (8):82-90. DOMAZ, Z. 1994. Soda Oksijen Yntemiyle Linters Selloz retimi. niversitesi. Yksek Lisans Tezi, stanbul. DRA. 2003. Technical Textiles and Nonwovens: World Market Forecasts to 2010. http://www.davidrigbyassociates.com (13.03.2005). DURAN, K. 2004. Dokusuz Tekstil Yzeyleri ve Makineleri. Ege niversitesi Mh. Fak. Yaynlar, 1: 144-156. DURAN, K. 2005. Nonwoven Tekstil Yzeyleri. Nonwoven Technical Endustrial Textiles. Trkiye Says, 2005/1:143-148. DURAN, K. 2005. Nonwoven Uygulamalar. Nonwoven Technical Endustrial Textiles. Trkiye Says, 2005/1: 147-149. DURAN, K., SAYIT, G., BAHT YAR , . 2004. Nonwoven Tp rnleri. TAD Dergisi, 3/2004. DUTKIEWICZ, J. 2002. Some Advances in Nonwoven Structures for Absorbency, Comfort and Aesthetics. Autex Research Journal, September, 2(3):154-163. EMEK, A. 2004. 2004 Teknik Tekstiller Dnya Pazar Trkiyenin retim ve hra mkanlar. T.C. Babakanlk GEM Raporu, Ankara. FREDERICK, R. 2005. Hijyen Pazar Zorlularla Yzyze Geliyor. Nonwoven Technical Endustrial Textiles. Trkiye Says, 2005/1:137-142. GMDEREL OLU, M. 2002. Tbbn Gelecei: Biyomalzemeler. Bilim Teknik Dergisi,7: 2-7. HSIEH, Y.L., YU, B. 1992. Liquid Wetting, Transport, and Retention Properties of Fibrous Assemblies. Textile Research Journal, 62(12): 697-704. HUANG, H., GAO, X. 2002. Spunbond Technology. http://www.trcs.he.utk.edu/textilel/nonwovens/spunbond.html ( 17/04/2006). JEAN, B. S. 2001. Therotieal Orientation Density Function of Spunbonded Nonwoven Fabric Textile Research Journal. 71(6): 509-513. stanbul

73

KAYNAKLAR

E.Esin BAYLAN

KALOLU, F. 1995. Nonwoven Kumalarada Trman Devam Ediyor. TAD Dergisi, 1995/1: 85-87. KARAKA, H. 2005. Tpta Kullanlan Biyolojik Olarak Emilebilen Lifler. Nonwoven Technical Endustrial Textiles. Trkiye Says, 2005/3: 75-78. KAREN, K.L., CINDY, R.J. 2003. The relationship of Fabric Properties and Bacterial Filtration Efficiency for Selected Surgical Faces Masks. Journal of Textile and Apparel, Technology and Management, Fall, 3 (2):1-8. KIEKENS, P, ZAMF R, M. 2002. Non Wovens From Cotton Fibres for Absorbent Produets Obtained by the Needle Punehing Process. Autex Research Joumal, 2(4): 166-174. KYUNG, H., SOO, C. K. 2005. ocuk Bezleri in Dokunmam Kumalarn Kullanmnda Ama ve Emilen Su Etkisi. Tekstil Aratrma Dergisi, 75 (7): 544550. LI, Y., LUO, Z.X. 2000. Physical Mechanics of Moisture Diffusion Into Hygroscopie Fabrics During Humidity Transients. Journal of Textile Institue, 91 (2): 302-323. M RAFTAB, M. 2000. Teknik Lifler. (A.R. HORROCKS ve S.C. ANAND editr). ev.: H. KADIOLU, Teknik Tekstiller El Kitab, 1. Bask, META Basm Yaynclk, zmir, s. 29-43. ONAR, N. 2005. Tbbi Uygulamalarda Biyopolimerlerin Kullanm. Nonwoven Technical Industrial Textiles. Trkiye Says, 2005/3: 65-73. KTEM, T., SEVENTEK N, N., 2000. Tbbi Uygulamalarda Kullanlan Materyaller. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 6: 213-220. NDOAN, Z., PAMUK, O. 2002. Cerrahi Ortamda Kullanlan Giysiler ve Genel zellikleri. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 2002/3: 153-155. PHILIP, A.S. 2000. Teknik Kuma Yaplar. (A.R. HORROCKS ve S.C. ANAND editr). ev.: T. G. SADIKOLU, Teknik Tekstiller El Kitab, 1. Bask, META Basm Yaynclk, zmir, s.141-145. PRASAD, H., PUSHPLATA, S., KAUSHAL, V.K. 2004. Diapers and Skin Care :Merits and Demerits. The Indian Journal of Pedriactis, 71(10): 907-908. RUSSELL, S.J, MAO, N. . Apparatus and Method for the Assessment of In-Plane Anisotropic Liquid Absorption in Nonwoven Fabrics, http:// www.autexrj.org/No2.htm (15.03.2006).

74

KAYNAKLAR

E.Esin BAYLAN

SAD KOGLU, T.G. 2005. Effect on Comfort Properties of Using Superabsorbent Fibres in Nonwoven Interlinings. FIBRES & TEXTILES in Eastern Europe, July/ September, 13: 54-57. SADIKOLU, T.G., BERKALP, ., LALEL , L. 2005. Tek Kullanmlk Ter Pedi Tasarm. II.Uluslararas Teknik Tekstiller Kongresi, Temmuz, stanbul, s.458-463. SARAH, B. 2003. From Dirty Diapers To Wallpaper. Enviroment, 45(4): 4-5. SARIIIK, M.. 1997. Tbbi Amal Non-wovenlar. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 3:161-165. SMITH, J.A, PITTS, N. . The D aper decision- Not A Clear Issue. Ohio State University Fact Sheet, http://www.ag.ohio-state.edu./~ohioline (04.01.2006). STAR, J.R. 2003. Kullanlp Atlabilen Nonwovenlara lgi Artyor. Textile Technology, 2003/3:174-178. ENOL, F., YAMAN, N. 2004. Bebek Bezlerinin Genel zelliklerinin ncelenmesi. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 2004/3: 142-148. TOKPINAR, G. 2005. Teknik Tekstillerin Kullanld Yerler ve Hazr Giyim Sanayinde Yeri, Tekstil Teknolojileri ve Tekstil Makineleri Kongresi, Gaziantep, s. 98. TOPALBEK ROGLU, M., PARLAKY G T, P. 2005. Nanoteknoloji Yntemi ile Dokusuz Yzey Eldesi. Tekstil Maraton Dergsi, 3/2005: 20-24. TOPALBEK ROLU, M., DE RMENC Z. 2005. Dokusuz Kumalardaki Yeni Gelimeler zerine Bir Aratrma. Tekstil Teknolojileri ve Tekstil Makineleri Kongresi, Kasm, Gaziantep, s.205. TOPRAKKAYA, D.,ORHAN, M. 2002. Eirmeli Balantl (Spunbond) ve Eriyik fleme (meltblown) Tekniklerine Gre Yaplan Dokusuz Yzeylerde retim Olanaklarnn Karlatrlmas. Tekstil Teknik Dergisi, 8:132-138. ULCAY, Y., KAHRAMAN, N.C. 1994. Yapay Damarlarn Geliimi, Hammaddeleri ve zellikleri. Tekstil Teknik Dergisi, 6:102-110. USTA, . 2004. Nonwoven ve Elyaflar. TAD Dergisi, 2004/1: 74-76. USTA, ., AKALIN, M., ZEN, M. S. 2004. Nonwoven ve Lifler. Tekstil Maraton Dergisi, 2004/1: 74-76. WAMLSLEY, S. 2002. Advances in Wound Management. PJB Publications, NewYork. YAMAN, N. 2004. Bebek Bezlerinin Objektif Tutum Deerlerinin Farkl Yntemler le llmesi. Afyon Kocatepe niversitesi. Yksek Lisans Tezi, Afyon.

75

KAYNAKLAR

E.Esin BAYLAN

YILDIRIM, K., AYDIN, N., EL KB LEK, A., GER, . . Kaliteli Yaam in Teknik Tekstiller ve Kullanm Alanlar. Tbitak - Bursa Test ve Analiz Laboratuar (Butal), http://www.butal.gov.tr (18.02.2006). YKSELOLU S.M., CANOLU S. . Biyomedikal Uygulamalarda Kullanlan Tekstiller, http://www.salktekstilleri.com, (14.03.2005). ZEHRER, C.L., NEWMAN, D.K, GROVE, G.L. 2005. Feature: Assessment of DiaperClogging Potential of Petrolatum Moisture Barriers. Ostomy/Wound Management, 51(12): 54-58. ZELZELE, . B. 1994. III.Hamur Kat retimi ve Standardizasyon Testlerinin Yaplmas. Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits. Yksek Lisans Tezi, stabul. ZHONG, W., DING, X., TANG, L. 2001. Modelling And Analyzing Liquid Wetting in Fibrous Assemblies. Textile Research Joumal, 71(9): 762-766. NTERNET KAYNAKLARI httc:l/www.autexri.ora/No5l0035.pdf, (03.07.205). http://onurigo.sitemynet.com/1/id6.htm, (13.01.2006). http://www.apparelsearch.com/Education/Research/Nonwoven/2001_Kermit_Duckett/edu cation_research_nonwoven_intro_to_nonwovens.htm, , (04.05.2006). http://www.diaperware.com/information/diapers.htm, (06.10.2005). http://www.edana.org/story.cfm?section=edana, (26.09.2005). http://www.elhadefler.com/latis.html, (12.04.2006). http://www.gdm-spa.com, (01.05.2005). http://www.disposablediapers.com/ingles/html/homeing.html, (06.10.2005). http://www.gpoabs.com.mx/cricher/history.htm, (06.10.2005). http://www.inda.org /category /nwn_index, (02.09.2005). http://www.kurtsan.com.tr, (27.08.2006). http://www.tad.com.tr/mt/nw, (03.05.2005).

76

ZGEM ZGEM

E.Esin BAYLAN

1974 ylnda Ankarada dodu. Srasyla; Krkkale Hrriyet lkokulu, Osmanck Ortaokulu ve Salihli Lisesini bitirdi. 1994 ylnda Ege niversitesi Mimarlk Mhendislik Fakltesi Tekstil Mhendislii Blmn kazand ve 1998 ylnda mezun oldu. 1998-2000 yllar arasnda Drtel Boya Bask iletmesinde; 2000-2001 yllar arasnda Milli Savunma Bakanl Fiyat Maliyet Analiz biriminde grev yapt. 2001 ylnda KS Mimarlk Mhendislik Fakltesi Tekstil Mhendislii Blmnde retim Grevlisi olarak almaya balad. 2003 ylnda ayn niversitenin Fen Bilimleri Enstits Tekstil Mhendislii Ana Bilim Dalnda yksek lisans eitimine balad. Evli ve bir ocuk annesidir.

87

EKLER

E.Esin BAYLAN

Ek izelge 1. 10 sn de sv yaylm hzlarnn ortalamalar

Materyal Kullanlan Svlar Kan Serum drar Distile su eme suyu Ort Kan Serum drar Distile su eme suyu Ort Kan Serum drar Distile su eme suyu Ort Kan Serum drar Distile su eme suyu Ort Yaylm Art.Ort (cm) 1,233 1,717 2,233 2,183 1,687 1,8106 1,733 3,875 3,85 4,1 3,713 3,4542 1,275 1,575 2,275 2,917 1,333 1,875 0,355 0,4 0,425 0,6 0,633 0,4826 Std.Sap 95% gvenlik snrlar dahilinde Alt Snr st Snr 1,113 1,354 1,596 1,837 2,113 2,354 2,063 2,304 1,579 1,794 1,6928 1,613 3,755 3,73 3,98 3,606 3,3368 1,155 1,455 2,155 2,796 1,226 1,7574 0,229 0,28 0,305 0,48 0,526 0,364 1,9286 1,854 3,995 3,97 4,22 3,821 3,572 1,395 1,695 2,395 3,037 1,441 1,9926 0,48 0,52 0,545 0,72 0,741 0,6012

0,061 0,061 0,061 0,061 0,055 0,0598 0,061 0,061 0,061 0,061 0,055 0,0598 0,061 0,061 0,061 0,061 0,055 0,0598 0,064 0,061 0,061 0,061 0,055 0,0604

Yn

Kirli Meydan

Uzun Elyaf

Pamuk

78

EKLER Ek izelge 2. 10sn sonunda kalan sv hacimlerinin ortalamas (ml)

Materyal Kullanlan Svlar Kalan sv Art.Ort (ml) Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam 1,8425 1,7567 1,8033 1,77 1,884 1,8113 1,6183 1,55 1,68 1,6 1,5133 1,59232 1,7242 1,7517 1,7042 1,7675 1,9293 1,77538 1,8117 1,9317 1,844 1,8442 1,8117 1,84866 Std.Sap 0,04975 0,0608 0,08897 0,07211 0,06631 0,067588 0,08332 0,15903 0,0647 0,1218 0,07878 0,101526 0,03605 0,08332 0,08501 0,08956 0,06541 0,07187 0,11101 0,04707 0,07029 0,11689 0,06645 0,082342

E.Esin BAYLAN

95% gvenlik snrlar dahilinde st Snr Alt Snr 1,8109 1,8741 1,718 1,7953 1,7468 1,8599 1,7242 1,8158 1,8473 1,9207 1,76944 1,85316 1,5654 1,6713 1,449 1,651 1,6442 1,7158 1,5226 1,6774 1,4633 1,5634 1,5289 1,65578 1,7013 1,7471 1,6987 1,8046 1,6502 1,7582 1,7106 1,8244 1,8931 1,9656 1,73078 1,81998 1,7411 1,8822 1,9018 1,9616 1,8051 1,8829 1,7699 1,9184 1,7694 1,8539 1,79746 1,8998

Yn

Kirli Meydan

Uzun Elyaf

Pamuk

79

EKLER Ek izelge 3. 3dk sonunda kalan sv hacimleri (ml)

Materyal Svlar Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kalan sv Art.Ort (ml) 1,61 1,4183 1,485 1,425 1,5747 1,5026 1,2 1,2183 1,12 1,2867 1,3073 1,22646 1,5308 1,45 1,415 1,4333 1,574 1,48062 1,3417 1,7175 1,3417 1,2858 1,2287 1,38308 Std.Sap 0,09807 0,06118 0,07192 0,06776 0,05111 0,070008 0,1482 0,13921 0,08904 0,1524 0,07639 0,121048 0,07573 0,11037 0,0903 0,02839 0,0879 0,078538 0,07779 0,10146 0,08055 0,09968 0,1319 0,098276

E.Esin BAYLAN

95% gvenlik snrlar dahilinde Alt Snr st Snr 1,5477 1,6723 1,3795 1,4572 1,4393 1,5307 1,3819 1,4681 1,5464 1,603 1,45896 1,54626 1,1058 1,2942 1,1299 1,3068 1,0634 1,1766 1,1898 1,3835 1,265 1,3496 1,15078 1,30214 1,4827 1,579 1,3799 1,5201 1,3576 1,4724 1,4153 1,4514 1,5253 1,6227 1,43216 1,52912 1,2922 1,3911 1,653 1,782 1,2905 1,3928 1,2225 1,3492 1,1556 1,3017 1,32276 1,44336

Yn

Kirli Meydan

Uzun Elyaf

Pamuk

80

EKLER Ek izelge 4. 13dk sonunda kalan sv hacimleri (ml)

Materyal Kullanlan Svlar Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kalan sv Art.Ort (ml) 1,5117 1,3733 1,4517 1,385 1,51 1,44634 1,005 1,1167 1,0683 1,16 1,1487 1,09974 1,405 1,3325 1,3417 1,4033 1,488 1,3941 1,1717 1,4983 1,2267 1,1633 1,1607 1,24414 Std.Sap 0,08799 0,04119 0,09034 0,09501 0,08 0,078906 0,10992 0,12644 0,06351 0,16181 0,06479 0,105294 0,04982 0,11387 0,11328 0,04539 0,09843 0,084158 0,15242 0,13895 0,08327 0,14443 0,13014 0,129842

E.Esin BAYLAN

95% gvenlik snrlar dahilinde st Snr Alt Snr 1,4558 1,5676 1,3472 1,3995 1,3943 1,5091 1,3246 1,4454 1,4657 1,5543 1,39752 1,49518 0,9352 1,0748 1,0363 1,197 1,028 1,1087 1,0572 1,2628 1,1128 1,1845 1,0339 1,16556 1,3733 1,4367 1,2602 1,4048 1,2697 1,4136 1,3745 1,4322 1,4335 1,5425 1,34224 1,44596 1,0748 1,2685 1,4101 1,5866 1,1738 1,2796 1,0716 1,2551 1,0886 1,2327 1,16378 1,3245

Yn

Kirli Meydan

Uzun Elyaf

Pamuk

81

EKLER Ek izelge 5. 28dk sonra kalan sv hacimleri (ml)

Materyal Kullanlan Svlar Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum Yn drar Distile su eme suyu Toplam Kalan sv Art.Ort (ml) 1,3917 1,2185 1,3658 1,3633 1,44 1,35586 0,91 1,0067 0,975 1,205 1,0527 1,02988 1,2183 1,3117 1,2767 1,3242 1,424 1,31098 1,0067 1,37 1,1867 0,8 0,814 1,03548 Std.Sap 0,11167 0,34428 0,07845 0,08648 0,07483 0,139142 0,12402 0,19997 0,05901 0,27543 0,05561 0,142808 0,0395 0,1111 0,09866 0,04033 0,09575 0,077068 0,19209 0,11985 0,08457 0,08356 0,11861 0,119736

E.Esin BAYLAN

95% gvenlik snrlar dahilinde Alt Snr 1,3207 0,9998 1,316 1,3084 1,3986 1,2687 0,8312 0,8796 0,9375 1,03 1,0219 0,94004 1,1932 1,2411 1,214 1,2985 1,371 1,26356 0,8846 1,2939 1,1329 0,7469 0,7483 0,96132 st Snr 1,4626 1,4372 1,4157 1,4183 1,4814 1,44304 0,9888 1,1337 1,0125 1,38 1,0835 1,1197 1,2434 1,3823 1,3394 1,3498 1,477 1,35838 1,1287 1,4461 1,2404 0,8531 0,8797 1,1096

Kirli Meydan

Uzun Elyaf

Pamuk

82

EKLER Ek izelge 6. 58 dk sonra kalan sv hacimleri (ml)

Materyal Kullanlan Svlar Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum drar Distile su eme suyu Toplam Kan Serum Yn drar Distile su eme suyu Toplam Kalan sv Art.Ort (ml) Std.Sap 1,2483 1,2758 1,2983 1,34 1,4173 1,31594 0,7867 0,9483 0,8117 0,9133 0,964 0,8848 1,1133 1,2758 1,22 1,2892 1,3307 1,2458 0,8375 1,1433 0,9033 0,6817 0,704 0,85396 0,10564 0,04641 0,08211 0,17184 0,07469 0,096138 0,13248 0,16937 0,07146 0,18922 0,05138 0,122782 0,04924 0,09395 0,09025 0,06403 0,12297 0,084088 0,15749 0,10748 0,12265 0,10978 0,1014 0,11976

E.Esin BAYLAN

95% gvenlik snrlar dahilinde Alt Snr 1,1812 1,2463 1,2462 1,2308 1,376 1,2561 0,7025 0,8407 0,7663 0,7931 0,9355 0,80762 1,082 1,2161 1,1627 1,2485 1,2626 1,19438 0,7374 1,075 0,8254 0,6119 0,6478 0,7795 st Snr 1,3155 1,3053 1,3505 1,4492 1,4587 1,37584 0,8708 1,0559 0,8571 1,0336 0,9925 0,96198 1,1446 1,3355 1,2773 1,3298 1,3988 1,2972 0,9376 1,2116 0,9813 0,7514 0,7602 0,92842

Kirli Meydan

Uzun Elyaf

Pamuk

83

EKLER Ek izelge 7. Svlarn materyallere gre yaylm hz ortalamalar

E.Esin BAYLAN

Dependent Variable: YAYILIM HIZI N (Tests of Between-Subjects Effects) Mean Std. Error 95% Confidence Interval MATERYAL Pamuk SV Kan Serum drar Distile su eme suyu Kan Serum drar Distile su eme suyu Kan Serum drar Distile su eme suyu Kan Serum drar Distile su eme suyu 1,233 1,717 2,233 2,183 1,687 1,733 3,875 3,850 4,100 3,713 1,275 1,575 2,275 2,917 1,333 ,355 ,400 ,425 ,600 ,633 ,061 ,061 ,061 ,061 ,055 ,061 ,061 ,061 ,061 ,055 ,061 ,061 ,061 ,061 ,055 ,064 ,061 ,061 ,061 ,055 Lower Bound 1,113 1,596 2,113 2,063 1,579 1,613 3,755 3,730 3,980 3,606 1,155 1,455 2,155 2,796 1,226 ,229 ,280 ,305 ,480 ,526 Upper Bound 1,354 1,837 2,354 2,304 1,794 1,854 3,995 3,970 4,220 3,821 1,395 1,695 2,395 3,037 1,441 ,480 ,520 ,545 ,720 ,741

Uzun elyaf

Kirli Meydan

Yn

Ek izelge 8. Materyallerin birbirlerine gre yaylm hznn karlatrlmas Multiple Comparisons LSD, Dependent Variable: Yaylm Hz in (Tests of Between-Subjects Effects)
Mean Difference (I-J) MATERYAL (J) Uzun elyaf -1,6619 Kirli Meydan -,0444 Yn 1,3128 Uzun elyaf Pamuk 1,6619 Kirli Meydan 1,6175 Yn 2,9747 Kirli Meydan Pamuk ,0444 Uzun elyaf -1,6175 Yn 1,3573 Yn Pamuk -1,3128 Uzun elyaf -2,9747 Kirli Meydan -1,3573 Based on observed means. * The mean difference is significant at the ,050 level. MATERYAL (I) Pamuk Std. Error Sig. 95% Confidence Interval Lower Bound Upper Bound ,03773 ,000 ,03773 ,240 ,03789 ,000 ,03773 ,000 ,03773 ,000 ,03789 ,000 ,03773 ,240 ,03773 ,000 ,03789 ,000 ,03789 ,000 ,03789 ,000 ,03789 ,000 -1,7363 -,1188 1,2382 1,5876 1,5431 2,9001 -,0299 -1,6918 1,2826 -1,3875 -3,0494 -1,4319 -1,5876 ,0299 1,3875 1,7363 1,6918 3,0494 ,1188 -1,5431 1,4319 -1,2382 -2,9001 -1,2826

84

EKLER

E.Esin BAYLAN

Ek izelge 9. Yaylm hz iin sv gruplarnn birbiriyle karlatrlmas Multiple Comparisons LSD, Dependent Variable: Yaylm Hz in (Tests of Between-Subjects Effects)
Mean Difference (I-J) (I) SV Kan Std. Error Sig. ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,224 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,224 ,000 ,000 95% Confidence Interval Lower Bound -,8113 -1,1155 -1,3697 -,7570 ,6401 -,3893 -,6435 -,0308 ,9442 ,2190 -,3393 ,2734 1,1984 ,4732 ,1690 ,5275 ,5944 -,1308 -,4350 -,6891 Upper Bound -,6401 -,9442 -1,1984 -,5944 ,8113 -,2190 -,4732 ,1308 1,1155 ,3893 -,1690 ,4350 1,3697 ,6435 ,3393 ,6891 ,7570 ,0308 -,2734 -,5275 (J) SV Serum -,7257 ,04346 drar -1,0299 ,04346 Distile su -1,2840 ,04346 eme suyu -,6757 ,04125 Serum Kan ,7257 ,04346 drar -,3042 ,04323 Distile su -,5583 ,04323 eme suyu ,0500 ,04101 drar Kan 1,0299 ,04346 Serum ,3042 ,04323 Distile su -,2542 ,04323 eme suyu ,3542 ,04101 Distile su Kan 1,2840 ,04346 Serum ,5583 ,04323 drar ,2542 ,04323 eme suyu ,6083 ,04101 eme suyu Kan ,6757 ,04125 Serum -,0500 ,04101 drar -,3542 ,04101 Distile su -,6083 ,04101 Based on observed means. * The mean difference is significant at the ,050 level.

Ek izelge 10. Sv absorlama yetenei iin malzeme gruplarnn kendi aralarnda karlatrlmas Multiple Comparisons LSD, Dependent Variable: Sv Emilimi in (Tests of Between-Subjects Effects)
Mean Std. Error Difference (I-J) (I)MALZEME (J) MALZEME Pamuk Uzun elyaf Kirli Meydan Yn Uzun elyaf Pamuk Kirli Meydan Yn Kirli Meydan Pamuk Uzun elyaf Yn Yn Pamuk Uzun elyaf Kirli Meydan ,3236 ,0468 ,2261 -,3236 -,2768 -,0975 -,0468 ,2768 ,1793 -,2261 ,0975 -,1793 ,00829 ,00829 ,00829 ,00829 ,00828 ,00828 ,00829 ,00828 ,00828 ,00829 ,00828 ,00828 Sig. ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 95% Confidence Interval Lower Bound Upper Bound ,3073 ,3399 ,0305 ,0630 ,2098 ,2423 -,3399 -,3073 -,2931 -,2606 -,1138 -,0813 -,0630 -,0305 ,2606 ,2931 ,1630 ,1956 -,2423 -,2098 ,0813 ,1138 -,1956 -,1630

85

EKLER

E.Esin BAYLAN

Ek izelge 11. Sv absorlama yetenei iin sv gruplarnn kendi arasnda karlatrlmas Multiple Comparisons LSD, Dependent Variable: Sv Emilimi in (Tests of Between-Subjects Effects)
Mean Difference Std. Error (I-J) (I) SIVI Kan (J) SIVI Serum drar Distile su eme suyu Kan drar Distile su eme suyu Kan Serum Distile su eme suyu Kan Serum drar eme suyu Kan Serum drar Distile su -,0740 -,0018 -,0078 -,0585 ,0740 ,0722 ,0662 ,0155 ,0018 -,0722 -,0060 -,0567 ,0078 -,0662 ,0060 -,0507 ,0585 -,0155 ,0567 ,0507 ,00949 ,00949 ,00949 ,00901 ,00949 ,00949 ,00949 ,00901 ,00949 ,00949 ,00949 ,00901 ,00949 ,00949 ,00949 ,00901 ,00901 ,00901 ,00901 ,00901 Sig. ,000 ,854 ,412 ,000 ,000 ,000 ,000 ,086 ,854 ,000 ,525 ,000 ,412 ,000 ,525 ,000 ,000 ,086 ,000 ,000 95% Confidence Interval Lower Bound Upper Bound -,0926 -,0553 -,0204 ,0169 -,0264 ,0108 -,0761 -,0408 ,0553 ,0926 ,0536 ,0908 ,0475 ,0848 -,0022 ,0332 -,0169 ,0204 -,0908 -,0536 -,0247 ,0126 -,0744 -,0390 -,0108 ,0264 -,0848 -,0475 -,0126 ,0247 -,0683 -,0330 ,0408 ,0761 -,0332 ,0022 ,0390 ,0744 ,0330 ,0683

Serum

drar

Distile su

eme suyu

Ek izelge 12. Materyallerin sv ve sreye gre absorblama yeteneklerinin ortalamas Dependent Variable: Sv Emilim Miktar in (Tests of Between-Subjects Effects)
MALZEME PAMUK SV KAN SURE 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn Mean 1,8425 1,6100 1,5117 1,3917 1,2483 1,5208 1,7567 1,4183 1,3733 1,3175 1,2758 1,4283 1,8033 1,4850 1,4517 1,3658 1,2983 1,4808 1,7700 1,4250 1,3850 1,3633 Std. Deviation ,04975 ,09807 ,08799 ,11167 ,10564 ,22199 ,06080 ,06118 ,04119 ,03817 ,04641 ,17935 ,08897 ,07192 ,09034 ,07845 ,08211 ,19277 ,07211 ,06776 ,09501 ,08648 N 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12

SERUM

DRAR

D ST LE SU

86

EKLER
58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 1,3400 1,4567 1,8971 1,5747 1,5100 1,4400 1,4173 1,5634 1,8166 1,5060 1,4494 1,3787 1,3208 1,4933 1,6183 1,2000 1,0050 ,9100 ,7867 1,1040 1,5500 1,2183 1,1167 1,0067 ,9483 1,1680 1,5133 1,1200 1,0683 ,9750 ,8117 1,0977 1,6000 1,2867 1,1600 1,2050 ,9133 1,2330 1,6800 1,3073 1,1487 1,0527 ,9640 1,2305 1,5965 1,2303 1,1021 1,0310 ,8886 1,1697 1,7242 1,5308

E.Esin BAYLAN
,17184 ,19017 ,04410 ,05111 ,08000 ,07483 ,07469 ,18359 ,08174 ,10378 ,09865 ,08887 ,11785 ,19859 ,08332 ,14820 ,10992 ,12402 ,13248 ,31558 ,15903 ,13921 ,12644 ,19997 ,16937 ,26448 ,07878 ,08904 ,06351 ,05901 ,07146 ,24516 ,12180 ,15240 ,16181 ,27543 ,18922 ,28776 ,06470 ,07639 ,06479 ,05561 ,05138 ,26094 ,11805 ,13708 ,12062 ,18474 ,14629 ,27968 ,03605 ,07573 12 60 14 15 15 15 15 74 62 63 63 63 63 314 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 15 15 15 15 15 75 63 63 63 63 63 315 12 12

EME SUYU

TOPLAM

UZUN ELYAF

KAN

SERUM

DRAR

D ST LE SU

EME SUYU

TOPLAM

K RL MEYDAN

KAN

87

EKLER
13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 1,4050 1,2183 1,1133 1,3983 1,7517 1,4500 1,3325 1,3117 1,2758 1,4243 1,7042 1,4150 1,3417 1,2767 1,2200 1,3915 1,7675 1,4333 1,4033 1,3242 1,2892 1,4435 1,9293 1,5740 1,4880 1,4240 1,3307 1,5492 1,7827 1,4851 1,3986 1,3163 1,2498 1,4465 1,8117 1,3417 1,1717 1,0067 ,8375 1,2338 1,9317 1,7175 1,4983 1,3700 1,1433 1,5322 1,8117 1,3417 1,2267 1,1867 ,9033 1,2940 1,8442

E.Esin BAYLAN
,04982 ,03950 ,04924 ,22539 ,08332 ,11037 ,11387 ,11110 ,09395 ,20159 ,08501 ,09030 ,11328 ,09866 ,09025 ,19432 ,08956 ,02839 ,04539 ,04033 ,06403 ,18038 ,06541 ,08790 ,09843 ,09575 ,12297 ,22745 ,11146 ,10266 ,10483 ,10741 ,11564 ,21498 ,11101 ,07779 ,15242 ,19209 ,15749 ,36437 ,04707 ,10146 ,13895 ,11985 ,10748 ,29418 ,06645 ,08055 ,08327 ,08457 ,12265 ,31102 ,11689 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 15 15 15 15 15 75 63 63 63 63 63 315 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 12 12 12 12 12 60 12

SERUM

DRAR

D ST LE SU

EME SUYU

TOPLAM

YN

KAN

SERUM

DRAR

D ST LE SU

88

EKLER
3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 10sn 3dk 10sn 13dk 10sn 28dk 10sn 58dk 10sn Toplam 1,2858 1,1633 ,8000 ,6817 1,1550 1,8440 1,2287 1,1607 ,8140 ,7040 1,1503 1,8484 1,3757 1,2402 1,0249 ,8468 1,2672 1,7492 1,4206 1,2733 1,1317 ,9965 1,3143 1,7475 1,4510 1,3302 1,2515 1,1608 1,3882 1,7081 1,3404 1,2721 1,2010 1,0583 1,3160 1,7454 1,3577 1,2779 1,1731 1,0560 1,3220 1,8366 1,4212 1,3268 1,1827 1,1040 1,3727 1,7608 1,3993 1,2975 1,1877 1,0765 1,3441

E.Esin BAYLAN
,09968 ,14443 ,08356 ,10978 ,42794 ,07029 ,13190 ,13014 ,11861 ,10140 ,41731 ,09367 ,19899 ,18116 ,25201 ,20358 ,39278 ,11465 ,19086 ,22497 ,22634 ,22465 ,32753 ,16605 ,20712 ,17615 ,19203 ,17421 ,27334 ,14413 ,16017 ,16756 ,16643 ,22638 ,27848 ,13391 ,11936 ,16568 ,26905 ,30744 ,31600 ,11461 ,18058 ,19763 ,27941 ,30276 ,34009 ,14133 ,17804 ,18864 ,23463 ,25862 ,31090 12 12 12 12 60 15 15 15 15 15 75 63 63 63 63 63 315 48 48 48 48 48 240 48 48 48 48 48 240 48 48 48 48 48 240 48 48 48 48 48 240 59 60 60 60 60 299 251 252 252 252 252 1259

EME SUYU

TOPLAM

Total

KAN

SERUM

DRAR

D ST LE SU

EME SUYU

TOPLAM

89

EKLER

E.Esin BAYLAN

Ek izelge 13. Kan yaylm hz iin ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas
df Mean Square F Sum of Squares 11,717 3 3,906 225,382 Gruplar aras ,763 44 ,017 Grup ii 12,480 47 Toplam LSD, Dependent Variable: YAYILIM HIZI Ort.Farklar (I-J) Std. Hata Sig. (I)MATERYAL (J)MATERYAL Pamuk Kirli Meydan -,0417 ,05374 ,442 Uzun Elyaf -,5000 ,05374 ,000 Yn ,8667 ,05374 ,000 Kirli Meydan Pamuk ,0417 ,05374 ,442 Uzun Elyaf -,4583 ,05374 ,000 Yn ,9083 ,05374 ,000 Uzun Elyaf Pamuk ,5000 ,05374 ,000 Kirli Meydan ,4583 ,05374 ,000 Yn 1,3667 ,05374 ,000 Yn Pamuk -,8667 ,05374 ,000 Kirli Meydan -,9083 ,05374 ,000 Uzun Elyaf -1,3667 ,05374 ,000 The mean difference is significant at the .05 level. Sig. ,000

95% Gven aral st snr Alt snr -,1500 ,0666 -,6083 -,3917 ,7584 ,9750 -,0666 ,1500 -,5666 -,3500 ,8000 1,0166 ,3917 ,6083 ,3500 ,5666 1,2584 1,4750 -,9750 -,7584 -1,0166 -,8000 -1,4750 -1,2584

Ek izelge 14. Serum yaylma hz anova sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas
Sum of Squares df F Sig. 75,475 3 384,141 ,000 Gruplar aras 2,882 44 Grup ii 78,357 47 Toplam LSD,Dependent Variable: YAYILIM HIZI N Ort.Farklar (I-J) Std. Hata Sig. (I)MATERYAL (J)MATERYAL Pamuk Kirli Meydan ,1417 ,10448 ,182 Uzun Elyaf -2,1583 ,10448 ,000 Yn 1,3167 ,10448 ,000 Kirli Meydan Pamuk -,1417 ,10448 ,182 Uzun Elyaf -2,3000 ,10448 ,000 Yn 1,1750 ,10448 ,000 Uzun Elyaf Pamuk 2,1583 ,10448 ,000 Kirli Meydan 2,3000 ,10448 ,000 Yn 3,4750 ,10448 ,000 Yn Pamuk -1,3167 ,10448 ,000 Kirli Meydan -1,1750 ,10448 ,000 Uzun Elyaf -3,4750 ,10448 ,000 * The mean difference is significant at the .05 level.

95% Gven aral st snr Alt snr -,0689 ,3522 -2,3689 -1,9478 1,1061 1,5272 -,3522 ,0689 -2,5106 -2,0894 ,9644 1,3856 1,9478 2,3689 2,0894 2,5106 3,2644 3,6856 -1,5272 -1,1061 -1,3856 -,9644 -3,6856 -3,2644

90

EKLER

E.Esin BAYLAN

Ek izelge 15. drar yaylm hz ve absorblanma yetenei iin LSD sonular

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 70,558 3 23,519 974,735 ,000 Gruplar aras 1,062 44 ,024 Grup ii 71,619 47 Toplam LSD, Dependent Variable: YAYILIM HIZI Ort.Farklar (I-J) Std.Hata Sig. 95% Gven aral (I)MATERYAL (J)MATERYAL st snr Alt snr Pamuk Kirli Meydan -,0417 ,06342 ,515 -,1695 ,0861 Uzun Elyaf -1,6167 ,06342 ,000 -1,7445 -1,4889 Yn 1,8083 ,06342 ,000 1,6805 1,9361 Kirli Meydan Pamuk ,0417 ,06342 ,515 -,0861 ,1695 Uzun Elyaf -1,5750 ,06342 ,000 -1,7028 -1,4472 Yn 1,8500 ,06342 ,000 1,7222 1,9778 Uzun Elyaf Pamuk 1,6167 ,06342 ,000 1,4889 1,7445 Kirli Meydan 1,5750 ,06342 ,000 1,4472 1,7028 Yn 3,4250 ,06342 ,000 3,2972 3,5528 Yn Pamuk -1,8083 ,06342 ,000 -1,9361 -1,6805 Kirli Meydan -1,8500 ,06342 ,000 -1,9778 -1,7222 Uzun Elyaf -3,4250 ,06342 ,000 -3,5528 -3,2972 Ek izelge 16. Distile su yaylm

hz ve absorblanma yetenei iin LSD sonular

Sig. ,000

Sum of Squares df Mean Square F 3 25,736 361,393 77,207 Gruplar aras 3,133 44 ,071 Grup ii Toplam 80,340 47 LSD, Dependent Variable: YAYILIM HIZI Ort.Farklar (I-J) Std. Hata Sig. (I)MATERYAL (J)MATERYAL Pamuk Kirli Meydan -,7333 ,10894 ,000 Uzun Elyaf -1,9167 ,10894 ,000 Yn 1,5833 ,10894 ,000 Kirli Meydan Pamuk ,7333 ,10894 ,000 Uzun Elyaf -1,1833 ,10894 ,000 Yn 2,3167 ,10894 ,000 Uzun Elyaf Pamuk 1,9167 ,10894 ,000 Kirli Meydan 1,1833 ,10894 ,000 Yn 3,5000 ,10894 ,000 Yn Pamuk -1,5833 ,10894 ,000 Kirli Meydan -2,3167 ,10894 ,000 Uzun Elyaf -3,5000 ,10894 ,000 * The mean difference is significant at the .05 level.

95% Gven aral st snr Alt snr -,9529 -,5138 -2,1362 -1,6971 1,3638 1,8029 ,5138 ,9529 -1,4029 -,9638 2,0971 2,5362 1,6971 2,1362 ,9638 1,4029 3,2804 3,7196 -1,8029 -1,3638 -2,5362 -2,0971 -3,7196 -3,2804

Ek izelge 17. eme suyu yaylm hz ve absorblanma yetenei iin LSD sonular
Gruplar aras Grup ii Toplam Sum of Squares df 78,685 2,541 81,226 3 56 59 Mean Square F 26,228 ,045 Sig. 577,955 ,000

91

EKLER
LSD, Dependent Variable: YAYILIM HIZI N Ort.Farklar (I-J) Std. Hata Sig. (I)MATERYAL (J)MATERYAL Pamuk Kirli Meydan ,3533 ,07779 ,000 Uzun Elyaf -2,0267 ,07779 ,000 Yn 1,0533 ,07779 ,000 Kirli Meydan Pamuk -,3533 ,07779 ,000 Uzun Elyaf -2,3800 ,07779 ,000 Yn ,7000 ,07779 ,000 Uzun Elyaf Pamuk 2,0267 ,07779 ,000 Kirli Meydan 2,3800 ,07779 ,000 Yn 3,0800 ,07779 ,000 Yn Pamuk -1,0533 ,07779 ,000 Kirli Meydan -,7000 ,07779 ,000 Uzun Elyaf -3,0800 ,07779 ,000 * The mean difference is significant at the .05 level.

E.Esin BAYLAN

95% Gven aral st snr Alt snr ,1975 ,5092 -2,1825 -1,8708 ,8975 1,2092 -,5092 -,1975 -2,5358 -2,2242 ,5442 ,8558 1,8708 2,1825 2,2242 2,5358 2,9242 3,2358 -1,2092 -,8975 -,8558 -,5442 -3,2358 -2,9242

Ek izelge 18. Kan absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD)
Kan iin absorlanma yetenei Sum of Squares ,364 Gruplar aras ,253 ON SAN YE Grup ii ,618 Toplam 1,235 Gruplar aras ,477 DAK KA Grup ii 1,712 Toplam 1,878 Gruplar aras ,501 ON DAK KA Grup ii 2,379 Toplam 1,678 Gruplar aras ,729 ONBE DAK KA Grup ii 2,408 Toplam 1,757 Gruplar aras ,615 OTUZ DAK KA Grup ii 2,372 Toplam LSD, Dependent Variable: 10sn,3dk,10dk,15dk,30dk Ort.Farklar (I-J) (I)MATERYAL (J)MATERYAL Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Kirli Meydan Pamuk Uzun Elyaf Yn Uzun Elyaf Pamuk Kirli Meydan Yn Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf df Mean Square 3 ,121 44 ,006 47 3 ,412 44 ,011 47 3 ,626 44 ,011 47 3 ,559 44 ,017 47 3 ,586 44 ,014 47 Std. Hata Sig. F 21,082 37,970 54,978 33,750 41,869 Sig. ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

95% Gven aral st snr ,0559 ,1617 -,0316 -,1808 ,0434 -,1499 -,2866 -,1683 -,2558 -,0933 ,0251 ,1309 Alt snr ,1808 ,2866 ,0933 -,0559 ,1683 -,0251 -,1617 -,0434 -,1309 ,0316 ,1499 ,2558

,1183 ,2242 ,0308 -,1183 ,1058 -,0875 -,2242 -,1058 -,1933 -,0308 ,0875 ,1933

,03098 ,03098 ,03098 ,03098 ,03098 ,03098 ,03098 ,03098 ,03098 ,03098 ,03098 ,03098

,000 ,000 ,325 ,000 ,001 ,007 ,000 ,001 ,000 ,325 ,007 ,000

10 sn

92

EKLER
Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf ,0792 ,4100 ,2683 -,0792 ,3308 ,1892 -,4100 -,3308 -,1417 -,2683 -,1892 ,1417 ,1067 ,5067 ,3400 -,1067 ,4000 ,2333 -,5067 -,4000 -,1667 -,3400 -,2333 ,1667 ,1733 ,4817 ,3850 -,1733 ,3083 ,2117 -,4817 -,3083 -,0967 -,3850 -,2117 ,0967 ,1350 ,4617 ,4108 -,1350 ,3267 ,2758 -,4617 -,3267 -,0508 -,4108 -,2758 ,0508 ,04251 ,04251 ,04251 ,04251 ,04251 ,04251 ,04251 ,04251 ,04251 ,04251 ,04251 ,04251 ,04356 ,04356 ,04356 ,04356 ,04356 ,04356 ,04356 ,04356 ,04356 ,04356 ,04356 ,04356 ,05256 ,05256 ,05256 ,05256 ,05256 ,05256 ,05256 ,05256 ,05256 ,05256 ,05256 ,05256 ,04828 ,04828 ,04828 ,04828 ,04828 ,04828 ,04828 ,04828 ,04828 ,04828 ,04828 ,04828 ,069 ,000 ,000 ,069 ,000 ,000 ,000 ,000 ,002 ,000 ,000 ,002 ,018 ,000 ,000 ,018 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,002 ,000 ,000 ,002 ,000 ,000 ,000 ,000 ,073 ,000 ,000 ,073 ,008 ,000 ,000 ,008 ,000 ,000 ,000 ,000 ,298 ,000 ,000 ,298

E.Esin BAYLAN
-,0065 ,3243 ,1827 -,1648 ,2452 ,1035 -,4957 -,4165 -,2273 -,3540 -,2748 ,0560 ,0189 ,4189 ,2522 -,1945 ,3122 ,1455 -,5945 -,4878 -,2545 -,4278 -,3211 ,0789 ,0674 ,3757 ,2791 -,2793 ,2024 ,1057 -,5876 -,4143 -,2026 -,4909 -,3176 -,0093 ,0377 ,3644 ,3135 -,2323 ,2294 ,1785 -,5590 -,4240 -,1481 -,5081 -,3731 -,0465 ,1648 ,4957 ,3540 ,0065 ,4165 ,2748 -,3243 -,2452 -,0560 -,1827 -,1035 ,2273 ,1945 ,5945 ,4278 -,0189 ,4878 ,3211 -,4189 -,3122 -,0789 -,2522 -,1455 ,2545 ,2793 ,5876 ,4909 -,0674 ,4143 ,3176 -,3757 -,2024 ,0093 -,2791 -,1057 ,2026 ,2323 ,5590 ,5081 -,0377 ,4240 ,3731 -,3644 -,2294 ,0465 -,3135 -,1785 ,1481

Kirli Meydan

3dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

10dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

15dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

30 dk

Uzun Elyaf

Yn

93

EKLER

E.Esin BAYLAN

Ek izelge 19. Serum absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD
ON SAN YE Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam ,876 ,420 1,296 1,515 ,502 2,016 ,909 ,550 1,458 ,915 2,037 2,952 ,863 ,563 1,426 3 44 47 3 44 47 3 44 47 3 44 47 3 44 47 30,630 44,293 24,255 6,585 22,464 ,000 ,000 ,000 ,001 ,000

DAK KA

ON DAK KA

ONBE DAK KA

OTUZ DAK KA

LSD, Dependent Variable:10sn,3dk,10dk,15dk,30dk Ort.Farklar (I-J) (I)MATERYAL (J)MATERYAL Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Kirli Meydan Pamuk Uzun Elyaf Yn Uzun Elyaf Pamuk Kirli Meydan Yn Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf

Std. Hata

Sig.

95% Gven aral st snr -,0753 ,1263 -,2553 -,0853 ,1213 -,2603 -,2870 -,2820 -,4620 ,0947 ,0997 ,3013 -,1195 ,1122 -,3870 -,0562 ,1438 -,3553 -,2878 -,3195 -,5870 ,2113 ,1797 ,4113 Alt snr ,0853 ,2870 -,0947 ,0753 ,2820 -,0997 -,1263 -,1213 -,3013 ,2553 ,2603 ,4620 ,0562 ,2878 -,2113 ,1195 ,3195 -,1797 -,1122 -,1438 -,4113 ,3870 ,3553 ,5870

,0050 ,2067 -,1750 -,0050 ,2017 -,1800 -,2067 -,2017 -,3817 ,1750 ,1800 ,3817 -,0317 ,2000 -,2992 ,0317 ,2317 -,2675 -,2000 -,2317 -,4992 ,2992 ,2675 ,4992

,03987 ,03987 ,03987 ,03987 ,03987 ,03987 ,03987 ,03987 ,03987 ,03987 ,03987 ,03987 ,04359 ,04359 ,04359 ,04359 ,04359 ,04359 ,04359 ,04359 ,04359 ,04359 ,04359 ,04359

,901 ,000 ,000 ,901 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,471 ,000 ,000 ,471 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

10 sn

Kirli Meydan

3dk

Uzun Elyaf

Yn

94

EKLER
Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf ,0408 ,2567 -,1250 -,0408 ,2158 -,1658 -,2567 -,2158 -,3817 ,1250 ,1658 ,3817 -,0932 ,2118 -,1515 ,0932 ,3050 -,0583 -,2118 -,3050 -,3633 ,1515 ,0583 ,3633 ,0000 ,3275 ,1325 ,0000 ,3275 ,1325 -,3275 -,3275 -,1950 -,1325 -,1325 ,1950 ,04562 ,04562 ,04562 ,04562 ,04562 ,04562 ,04562 ,04562 ,04562 ,04562 ,04562 ,04562 ,08785 ,08785 ,08785 ,08785 ,08785 ,08785 ,08785 ,08785 ,08785 ,08785 ,08785 ,08785 ,04620 ,04620 ,04620 ,04620 ,04620 ,04620 ,04620 ,04620 ,04620 ,04620 ,04620 ,04620 ,376 ,000 ,009 ,376 ,000 ,001 ,000 ,000 ,000 ,009 ,001 ,000 ,295 ,020 ,092 ,295 ,001 ,510 ,020 ,001 ,000 ,092 ,510 ,000 1,000 ,000 ,006 1,000 ,000 ,006 ,000 ,000 ,000 ,006 ,006 ,000

E.Esin BAYLAN
-,0511 ,1647 -,2169 -,1328 ,1239 -,2578 -,3486 -,3078 -,4736 ,0331 ,0739 ,2897 -,2702 ,0348 -,3285 -,0839 ,1280 -,2354 -,3889 -,4820 -,5404 -,0255 -,1187 ,1863 -,0931 ,2344 ,0394 -,0931 ,2344 ,0394 -,4206 -,4206 -,2881 -,2256 -,2256 ,1019 ,1328 ,3486 -,0331 ,0511 ,3078 -,0739 -,1647 -,1239 -,2897 ,2169 ,2578 ,4736 ,0839 ,3889 ,0255 ,2702 ,4820 ,1187 -,0348 -,1280 -,1863 ,3285 ,2354 ,5404 ,0931 ,4206 ,2256 ,0931 ,4206 ,2256 -,2344 -,2344 -,1019 -,0394 -,0394 ,2881

Kirli Meydan

10dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

15dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

30 dk

Uzun Elyaf

Yn

The mean difference is significant at the .05 level.

95

EKLER

E.Esin BAYLAN

Ek izelge 20. drar absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD)
Sum of Squares Gruplar aras Grup ii Toplam C DAKIKA Gruplar aras Grup ii Toplam ON DAK KA Gruplar aras Grup ii Toplam ONBES DAK KA Gruplar aras Grup ii Toplam OTUZ DAK KA Gruplar aras Grup ii Toplam ONSANIYE df Mean Square ,693 3 ,283 44 ,976 47 ,901 3 ,305 44 1,206 47 ,968 3 ,352 44 1,320 47 1,010 3 ,292 44 1,302 47 2,023 3 ,385 44 2,409 47 F ,231 ,006 ,300 ,007 ,323 ,008 ,337 ,007 ,674 ,009 Sig. 35,862 43,285 40,384 50,785 76,997 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

LSD, Dependent Variable: 10sn,3dk,10dk,15dk,30dk Ort.Farklar (I-J) (I)MATERYAL (J)MATERYAL Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Kirli Meydan Pamuk Uzun Elyaf Yn Uzun Elyaf Pamuk Kirli Meydan Yn Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Kirli Meydan Pamuk Uzun Elyaf Yn Uzun Elyaf Pamuk Kirli Meydan Yn Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf

Std. Hata

Sig.

95% Gven aral st snr ,0331 ,2240 -,0744 -,1652 ,1248 -,1735 -,3560 -,2569 -,3644 -,0577 ,0415 ,2323 ,0015 ,2965 ,0748 -,1385 ,2265 ,0048 -,4335 -,3635 -,2902 -,2119 -,1419 ,1531 Alt snr ,1652 ,3560 ,0577 -,0331 ,2569 -,0415 -,2240 -,1248 -,2323 ,0744 ,1735 ,3644 ,1385 ,4335 ,2119 -,0015 ,3635 ,1419 -,2965 -,2265 -,1531 -,0748 -,0048 ,2902

,0992 ,2900 -,0083 -,0992 ,1908 -,1075 -,2900 -,1908 -,2983 ,0083 ,1075 ,2983 ,0700 ,3650 ,1433 -,0700 ,2950 ,0733 -,3650 -,2950 -,2217 -,1433 -,0733 ,2217

,03276 ,03276 ,03276 ,03276 ,03276 ,03276 ,03276 ,03276 ,03276 ,03276 ,03276 ,03276 ,03400 ,03400 ,03400 ,03400 ,03400 ,03400 ,03400 ,03400 ,03400 ,03400 ,03400 ,03400

,004 ,000 ,800 ,004 ,000 ,002 ,000 ,000 ,000 ,800 ,002 ,000 ,045 ,000 ,000 ,045 ,000 ,037 ,000 ,000 ,000 ,000 ,037 ,000

3dk

10 sn

96

EKLER
Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Kirli Meydan Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf ,1100 ,3833 ,2250 -,1100 ,2733 ,1150 -,3833 -,2733 -,1583 -,2250 -,1150 ,1583 ,0892 ,3908 ,1792 -,0892 ,3017 ,0900 -,3908 -,3017 -,2117 -,1792 -,0900 ,2117 ,0783 ,4867 ,3950 -,0783 ,4083 ,3167 -,4867 -,4083 -,0917 -,3950 -,3167 ,0917 ,03649 ,03649 ,03649 ,03649 ,03649 ,03649 ,03649 ,03649 ,03649 ,03649 ,03649 ,03649 ,03324 ,03324 ,03324 ,03324 ,03324 ,03324 ,03324 ,03324 ,03324 ,03324 ,03324 ,03324 ,03821 ,03821 ,03821 ,03821 ,03821 ,03821 ,03821 ,03821 ,03821 ,03821 ,03821 ,03821 ,004 ,000 ,000 ,004 ,000 ,003 ,000 ,000 ,000 ,000 ,003 ,000 ,010 ,000 ,000 ,010 ,000 ,010 ,000 ,000 ,000 ,000 ,010 ,000 ,046 ,000 ,000 ,046 ,000 ,000 ,000 ,000 ,021 ,000 ,000 ,021

E.Esin BAYLAN
,0365 ,3098 ,1515 -,1835 ,1998 ,0415 -,4569 -,3469 -,2319 -,2985 -,1885 ,0848 ,0222 ,3238 ,1122 -,1562 ,2347 ,0230 -,4578 -,3687 -,2787 -,2462 -,1570 ,1447 ,0013 ,4097 ,3180 -,1553 ,3313 ,2397 -,5637 -,4853 -,1687 -,4720 -,3937 ,0147 ,1835 ,4569 ,2985 -,0365 ,3469 ,1885 -,3098 -,1998 -,0848 -,1515 -,0415 ,2319 ,1562 ,4578 ,2462 -,0222 ,3687 ,1570 -,3238 -,2347 -,1447 -,1122 -,0230 ,2787 ,1553 ,5637 ,4720 -,0013 ,4853 ,3937 -,4097 -,3313 -,0147 -,3180 -,2397 ,1687

Kirli Meydan

10dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

15dk

Uzun Elyaf

Pamuk

Kirli Meydan

30 dk

Uzun Elyaf

Yn

The mean difference is significant at the .05 leve

97

EKLER

E.Esin BAYLAN

Ek izelge 21. Distile su absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD)
Distile su iin ON SAN YE Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Sum of Squares ,384 ,459 ,843 ,246 ,424 ,670 2,391 1,011 3,402 1,678 ,729 2,408 3,546 ,896 4,442 df Mean Square 3 ,128 44 ,010 47 3 ,082 44 ,010 47 3 ,797 44 ,023 47 3 ,559 44 ,017 47 3 1,182 44 ,020 47 F 12,268 8,490 34,667 33,750 58,024 Sig. ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

DAK KA

ON DAK KA

ONBE DAK KA

OTUZ DAK KA

LSD, Dependent Variable: 10sn,3dk,10dk,15dk,30dk Ort.Farklar (I-J) (I)MATERYAL (J)MATERYAL Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Kirli Meydan Pamuk Uzun Elyaf Yn Uzun Elyaf Pamuk Kirli Meydan Yn Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Std. Hata Sig. 95% Gven aral st snr -,0815 ,0860 -,1582 -,0865 ,0835 -,1607 -,2540 -,2515 -,3282 -,0099 -,0074 ,1601 -,0891 ,0576 ,0584 -,0724 ,0659 ,0667 -,2191 -,2274 -,0799 -,2199 -,2283 -,0816 Alt snr ,0865 ,2540 ,0099 ,0815 ,2515 ,0074 -,0860 -,0835 -,1601 ,1582 ,1607 ,3282 ,0724 ,2191 ,2199 ,0891 ,2274 ,2283 -,0576 -,0659 ,0816 -,0584 -,0667 ,0799

,0025 ,1700 -,0742 -,0025 ,1675 -,0767 -,1700 -,1675 -,2442 ,0742 ,0767 ,2442 -,0083 ,1383 ,1392 ,0083 ,1467 ,1475 -,1383 -,1467 ,0008 -,1392 -,1475 -,0008

,04169 ,04169 ,04169 ,04169 ,04169 ,04169 ,04169 ,04169 ,04169 ,04169 ,04169 ,04169 ,04008 ,04008 ,04008 ,04008 ,04008 ,04008 ,04008 ,04008 ,04008 ,04008 ,04008 ,04008

,952 ,000 ,082 ,952 ,000 ,073 ,000 ,000 ,000 ,082 ,073 ,000 ,836 ,001 ,001 ,836 ,001 ,001 ,001 ,001 ,984 ,001 ,001 ,984

10 sn

Kirli Meydan

3dk

Uzun Elyaf

Yn

98

EKLER
Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf -,0183 ,2250 ,2217 ,0183 ,2433 ,2400 -,2250 -,2433 -,0033 -,2217 -,2400 ,0033 ,0392 ,1583 ,5633 -,0392 ,1192 ,5242 -,1583 -,1192 ,4050 -,5633 -,5242 -,4050 ,0508 ,4267 ,6583 -,0508 ,3758 ,6075 -,4267 -,3758 ,2317 -,6583 -,6075 -,2317 ,04921 ,04921 ,04921 ,04921 ,04921 ,04921 ,04921 ,04921 ,04921 ,04921 ,04921 ,04921 ,06190 ,06190 ,06190 ,06190 ,06190 ,06190 ,06190 ,06190 ,06190 ,06190 ,06190 ,06190 ,05827 ,05827 ,05827 ,05827 ,05827 ,05827 ,05827 ,05827 ,05827 ,05827 ,05827 ,05827 ,711 ,000 ,000 ,711 ,000 ,000 ,000 ,000 ,946 ,000 ,000 ,946 ,530 ,014 ,000 ,530 ,061 ,000 ,014 ,061 ,000 ,000 ,000 ,000 ,388 ,000 ,000 ,388 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

E.Esin BAYLAN
-,1175 ,1258 ,1225 -,0809 ,1441 ,1408 -,3242 -,3425 -,1025 -,3209 -,3392 -,0959 -,0856 ,0336 ,4386 -,1639 -,0056 ,3994 -,2831 -,2439 ,2803 -,6881 -,6489 -,5297 -,0666 ,3092 ,5409 -,1683 ,2584 ,4901 -,5441 -,4933 ,1142 -,7758 -,7249 -,3491 ,0809 ,3242 ,3209 ,1175 ,3425 ,3392 -,1258 -,1441 ,0959 -,1225 -,1408 ,1025 ,1639 ,2831 ,6881 ,0856 ,2439 ,6489 -,0336 ,0056 ,5297 -,4386 -,3994 -,2803 ,1683 ,5441 ,7758 ,0666 ,4933 ,7249 -,3092 -,2584 ,3491 -,5409 -,4901 -,1142

Kirli Meydan

10dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

15dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

30 dk

Uzun Elyaf

Yn

* The mean difference is significant at the .05 level.

99

EKLER

E.Esin BAYLAN

Ek izelge 22. eme suyu absorblama yetenei, ANOVA sonular ve materyaller aras anlamllnn karlatrlmas (LSD)
ON SANIYE Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam Gruplar aras Grup ii Toplam ,531 ,249 ,780 1,454 ,470 1,924 1,783 ,521 2,304 4,159 ,447 4,606 4,937 ,471 5,408 3 56 59 3 56 59 3 56 59 3 56 59 3 56 59 ,177 ,004 ,485 ,008 ,594 ,009 1,386 ,008 1,646 ,008 39,778 57,748 63,876 173,681 195,798 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

C DAKIKA

ON DAK KA

ONBES DAK KA

OTUZ DAK KA

LSD, Dependent Variable: 10sn,3dk,10dk,15dk,30dk Ort.Farklar (I-J) (I)MATERYAL (J)MATERYAL Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Std. Hata Sig. 95% Gven aral st snr -,0941 ,1552 -,0088 -,0035 ,2005 ,0365 -,2528 -,2981 -,2128 -,0888 -,1341 ,1152 -,0663 ,2003 ,2790 -,0677 ,1997 ,2783 -,3343 -,3337 ,0117 -,4130 -,4123 -,1457 Alt snr ,0035 ,2528 ,0888 ,0941 ,2981 ,1341 -,1552 -,2005 -,1152 ,0088 -,0365 ,2128 ,0677 ,3343 ,4130 ,0663 ,3337 ,4123 -,2003 -,1997 ,1457 -,2790 -,2783 -,0117

-,0453 ,2040 ,0400 ,0453 ,2493 ,0853 -,2040 -,2493 -,1640 -,0400 -,0853 ,1640 ,0007 ,2673 ,3460 -,0007 ,2667 ,3453 -,2673 -,2667 ,0787 -,3460 -,3453 -,0787

,02436 ,02436 ,02436 ,02436 ,02436 ,02436 ,02436 ,02436 ,02436 ,02436 ,02436 ,02436 ,03345 ,03345 ,03345 ,03345 ,03345 ,03345 ,03345 ,03345 ,03345 ,03345 ,03345 ,03345

,068 ,000 ,106 ,068 ,000 ,001 ,000 ,000 ,000 ,106 ,001 ,000 ,984 ,000 ,000 ,984 ,000 ,000 ,000 ,000 ,022 ,000 ,000 ,022

10 sn

Kirli Meydan

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

3dk

Uzun Elyaf

Yn

100

EKLER
Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf Kirli Meydan Uzun Elyaf Yn Pamuk Uzun Elyaf Yn Pamuk Kirli Meydan Yn Pamuk Kirli Meydan Uzun Elyaf ,0220 ,3613 ,3493 -,0220 ,3393 ,3273 -,3613 -,3393 -,0120 -,3493 -,3273 ,0120 ,0160 ,3873 ,6260 -,0160 ,3713 ,6100 -,3873 -,3713 ,2387 -,6260 -,6100 -,2387 ,0867 ,4533 ,7133 -,0867 ,3667 ,6267 -,4533 -,3667 ,2600 -,7133 -,6267 -,2600 ,03522 ,03522 ,03522 ,03522 ,03522 ,03522 ,03522 ,03522 ,03522 ,03522 ,03522 ,03522 ,03262 ,03262 ,03262 ,03262 ,03262 ,03262 ,03262 ,03262 ,03262 ,03262 ,03262 ,03262 ,03348 ,03348 ,03348 ,03348 ,03348 ,03348 ,03348 ,03348 ,03348 ,03348 ,03348 ,03348 ,535 ,000 ,000 ,535 ,000 ,000 ,000 ,000 ,735 ,000 ,000 ,735 ,626 ,000 ,000 ,626 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,012 ,000 ,000 ,012 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000

E.Esin BAYLAN
-,0486 ,2908 ,2788 -,0926 ,2688 ,2568 -,4319 -,4099 -,0826 -,4199 -,3979 -,0586 -,0494 ,3220 ,5606 -,0814 ,3060 ,5446 -,4527 -,4367 ,1733 -,6914 -,6754 -,3040 ,0196 ,3863 ,6463 -,1537 ,2996 ,5596 -,5204 -,4337 ,1929 -,7804 -,6937 -,3271 ,0926 ,4319 ,4199 ,0486 ,4099 ,3979 -,2908 -,2688 ,0586 -,2788 -,2568 ,0826 ,0814 ,4527 ,6914 ,0494 ,4367 ,6754 -,3220 -,3060 ,3040 -,5606 -,5446 -,1733 ,1537 ,5204 ,7804 -,0196 ,4337 ,6937 -,3863 -,2996 ,3271 -,6463 -,5596 -,1929

Kirli Meydan

10dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

15dk

Uzun Elyaf

Yn

Pamuk

Kirli Meydan

30 dk

Uzun Elyaf

Yn

* The mean difference is significant at the .05 level.

101