27 Maysn zinde Trk Solu ve Milliyetilik: Kemalizm ve Yn Hareketi, Milli Demokratik Devrim*

Ezgi PINAR*

Son yllarda Trkiyede kimi sol yaplarda ulusalclk eilimlerinin artt grlmektedir. Kemalist kanatta olduu kadar kendini sosyalist tanmlayan kanatta da bu eilim belirgin ekilde ykselmektedir. Anti-Amerikanc sylemler ve Amerikan uakl sulamalar sz edilen iki kanatta geni kesimlerde yank bulmaya devam etmektedir. Ulusalclk veya ulusal solculuk, antiemperyalizm, ulusal kurtulu sava veya bamszlk sava sylemlerinden beslendii lde Kemalizmle, daha zelde Kemalist milliyetilikle dorudan ilikilenmektedir. Trkiyede son srete yaanan ve cumhuriyet mitingleriyle daha grnr hale gelen gelimeler Kemalizm ve Trk Solu arasndaki ilikiyi bir kez daha gndeme tamaktadr. Trk Solunun tarihine gz attmzda Kemalizmin hi de azmsanmayacak bir yer tuttuunu grrz. Sosyalist dncenin Kemalist milliyetilie ve Kemalizme bu yaknl solun bu topraklarda kendini bir g olarak gstermeye balad 1960l yllarda en berrak haliyle yaanmtr. Bu yaknlama ve belki ondan da te i ie gemenin arkasnda Trkiyeye dair yaplan toplumsal, siyasal ve en nemlisi ekonomik analizler yatmaktadr. Bu analizlere gre, Trkiyenin az gelimi bir lke olarak sosyalizme gei yolu gelimi kapitalist lkelerden farkl
* 10. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresinde yaplan sunumun metinletirilmi halidir. ** ODT Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Yksek Lisans rencisi

mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

193

olacaktr ve olmaldr. Ekonomik olarak bamszln tesis edememi Trkiye iin sosyalizm henz uzak bir hedef olarak dnlmelidir. Bu yol ekonomik ve/veya siyasi bamszln kazanamayan lkelerin; farkl syleyilerle ifade edecek olursak, nc Dnya lkelerinin, az gelimi lkelerin, yar-smrge veya smrge lkelerin izledii ortak yoldur. Sol dncenin ve eylemin tarihini evrenselci sol ve zgc sol olarak iki mecraya ayran Suavi Aydn, Trkiyedeki sol/sosyalist akmlarn byk ounluunun zgc mecrann etkisinde kaldndan sz etmektedir (1998:59). Bu zgc mecra esas itibariyle nc Dnya lkelerine zg kabul edilen Milli Demokratik Devrim savndan beslenmektedir. Suavi Aydnn yapt ayrm bu yazda anlatlacak olan, sol iindeki bir eilimi tanmlayabileceimiz bir ayrm olmas ve de bir tarihsel eilimin izini srmeye yardmc olmas itibariyle dikkate deerdir. Burada, zgclk ve dolaysyla milli demokratik devrim savnn benzer koullar tayan lkelerde benzer konjonktrde ortaya kan evrensel bir boyutunun olduunun altn izmek yararl olacaktr. Kominternin az gelimi lkeler iin izdii bir devrim modeli olan aamal devrimin bir aamasdr milli demokratik devrim. Somut durumun somut tahlilinden hareketle ekillenen Milli Demokratik Devrim (MDD) tezinin zgcl bu balamda ele alnmaldr. Bir toplumsal dnmn, devrimin izleyecei yolun muhakkak ki o lkenin zgl koullarna bal olduu bilgisini aklda tutarak; zg olma durumu ve evrensel sosyalist idealler ve yollar deerlendirilmelidir. Ek olarak, Kemalist rejim ile sosyalistler arasndaki ilikinin lke koullar dndan da beslendii bir dipnot olarak dlmeli. Sovyetler Birliinin az gelimi lkeler iin ngrd kapitalist olmayan kalknma yolu ve ulusal mcadelelerin desteklenmesi politikas Trkiye solunda yaz boyunca bahsedilen gelenei oluturan ayaklardan biridir. Bir yandan da zgc eilim tanmlamasnn kullanlmas, bu corafyaya, bu millete, bu ekonomik yapya zg sosyalizm anlayn aklar niteliktedir. Ancak bu durum sosyalizmin genel deer ve kavramlarnn yer yer trplenmesi, milli birlik ve bamszlk gibi deerlerin n plana kmas sonucunu dourabilmektedir. Bir ulusal kurtulu mcadelesine dayanan Kemalist sylem de bu zgc eilimi pekitiren ve bir yandan onunla pekien kaynaklarn bir paras olmutur. Anti-emperyalist bir mcadele olduu kabul gren Kurtulu Sava ve onu izleyen Kemalist Devrim, boyunduruk altndaki mazlum milletlere bir umut olmasyla ncelikle yurtsever olan ve olmas beklenen her sosyalist iin bir kalk noktas ve bir dayanak olarak benimsenmitir. 1960lar solunu harekete geiren de bir ekilde yozlam ve yarm kalm Kurtulu Savan tamamlama 194
mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

gereklilii ve arzusu olmutur. Ama da demokratik devrim yoluyla Tam Bamsz, Demokratik Trkiyeyi ina etmek olarak dillendirilmitir. Bu tarihsel ilikisellik noktasnda, grnen o ki sosyalist ideoloji Kemalist hegemonyaya kolaylkla eklemlenmitir. 1960larla birlikte daha kritik bir hal alan bu iliki Cumhuriyetin kurulduu yllara, 1930larda ortaya kan Kadro Hareketine uzanmaktadr. Trk milli kurtulu hareketini ve onun tamamyla kendine zg olan milliyetiliini bize benzer memleketlerin girecei milli kurtulu hareketleri iinde rnek sayan (Aydemir,1968:191) Kadro Hareketi Kemalizm arlkl olmakla birlikte, Kemalist milliyetilikle sosyalizmin birletirilmeye alld tipik bir form olarak tanmlanabilir. 1960larla birlikte bu birlemenin Marksist literatrden ve sosyalist ideolojiden daha ok beslenen baka bir formu karmza kmaktadr. zgrlk ve sol sfatlar da verilen 27 Mays 1960 darbesiyle bu ilikinin ivme kazandndan sz edilebilir. Sonraki siyasal atmosfer zerinde etkisi olan 1961 Anayasas, demokratik hak ve zgrlklerin kullanlmas balamnda grece geni imkanlar salamtr. Sosyalist hareketin canlanmas, genel anlamyla solun ykselii bu dneme denk gelmektedir. Bir askeri darbe sonras ortaya kan bu ortam ordunun toplumsal gelimede ilerici bir rol olduu inancn pekitirmitir. Sosyalist rgtlerde, hareketlerde Milli Ordu, Milli Sanayi, Milli ktidar ve i-Kyl-Genlik-Ordu elele, Yaasn ii-kyl-asker ve genliin devrimci dayanmas (Kk, 1990:324-325) gibi sloganlar gze arpmaktadr. Sol Kemalizm ve milliyeti-devrimci bu sentez en saf ifadesini zellikle ve ncelikle Yn Dergisinde; daha sonra Mihri Bellinin nclk ettii Milli Demokratik Devrim tezinde bulmutur. Kukusuz Yn Hareketi ve MDD tezinin bileenleri ve teorik konumlanlar farkllklar arz etmektedir, dier yandan MDD Yn Hareketinden kadro dahil bir ok ey devirmitir. Bu nedenle de izi srlen tarihi Yn ile balatmak yerinde olacaktr. Doan Avcolunun Mmtaz Soysal ve Cemal Reit Eybolu ile 1961de kurduu Yn Dergisi ve/veya Yn Hareketi zinde gler tarif edilen asker ve sivil-aydn zmrenin szcs konumunda olmutur. Bu toplumsal kesim Mihri Belli tarafndan da Kurtulu Savann istiklalci geleneine sahip kmaya ve Trkiye toplumunun ilerici gleri safnda yerlerini almaya arlmtr. MDD tezi Trkiye sol dnce hayatnda, sosyalist ve devrimci hareketinde olduka etkili bir rol oynam; Trk siyasi ve toplumsal yaamn etkileyen birok sosyalist ve devrimci yap bu tartma evresinde mayalanmtr. Bu anlamyla, bata belirtilen ilikiden hareketle Sol/Sosyalist Hareketin teorik tartmalarnda ald yer asndan Yn Dergisi/Yn Hareketi ve MDD tezine bugnden bakmann anlaml olacan dnyorum.
mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

195

Yn Hareketi ve Milli Demokratik Devrim Tezi

60l yllar Trkiyede siyasi kltrn sol etkilenmeler altnda yenilendii ve siyasetin toplumsal tabannn yaygnlat bir dnem olmutur. 27 Mays 1960 darbesinin hedeflerinden ve niyetinden bamsz bir ekilde sol rzgarlar esmeye ve sosyalist ideoloji yaygnlk kazanmaya balamtr. Subaylar ve emekiler bu yeni durumun yeni zneleridirler ve Trkiye bir yandan askeri cunta rgtlenmelerine dier yandan ii ve sol parti rgtlenmelerine tanklk etmektedir (Aydnolu, 2007:51). Toplumsal hayatn modernlemesinde rol oynayan 1961 Anayasasnn dnemin aydn kesimleri tarafndan ilerici olarak grlmesi ve bugn dahi demokratik ve modern addedilmesi bu koullarn rndr. O dnemde Atatrk devrimlerine ve onun en gvenilir koruyucusu olan ordunun sola yakn durduuna dair inanc sol dnceye sahip farkl kesimlere derinlemesine sirayet etmitir. yle ki, Aydnolu Hikmet Kvlcmlnn darbenin ertesi gn Milli Birlik Komitesine kinci Kuvayi Milliye Gazanz kutlu olsun. Gerek demokraside Allah yanltmasn diyen bir telgraf ektiini belirtmektedir (Aydnolu, 2007:54). Devrimci genlik rgtlerinden, aydn gruplarna; siyasi partilerden emekilere bu etki grlebilir. II. Kurtulu Sava sylemi, bamszlk vurgular, Deniz Gezmi ve yol arkadalar nclnde Samsundan Ankaraya dzenlenen Mustafa Kemal Yry ve milliyetilik ve devletilik sentezi bu kaynamaya sunulabilecek rneklerdir. Darbenin sylemsel zeminini oluturan demokrasi, kalknma ve Kemalizm temalar ordunun ilerici bir unsur olduu inancn zellikle sosyalistler ve aydnlar gznde pekitirmitir. 27 Mays Anayasasnn sosyalizme ulamak iin gerekli yasal zemini saladna inanan kesimler olmutur. lkenin en temel sorunu grlen kalknma meselesi ve zm araylar en gelimi ifadesini bu kadroyla- Yn- bulmutur. 30larn devletiliini hatrlatan kalknmaclk, hzl kalknma vurgusu yarm kalan Atatrk devrimlerinin devam ettirilmesi anlamna gelmekteydi. Bu gr milliyetilik ve ada uygarlk olmak zere iki ana fikri olan Atatrk hareketinin (Avcolu,1996:338) ve Atatrkn kurduu dzenin dzeltilmesini de iermekteydi. Avcoluna gre sosyalizm; halklk, devletilik, devrimcilik, laiklik, cumhuriyetilik ve milliyetilik ilkelerine dayanan Atatrkln en tabii sonucu ve devamdr. (1962(a):3) Burada, sosyalizm ve Kemalizm arasnda kurulan bu ilikinin dnemin belirgin bir eilimi olduuna dair eitli rnekler sunulabilir. rnein, Ynden hem stratejik hem model olarak farkl bir devrim anlay benimseyen TPde de Ynn Kemalizme yaklamna ok benzer bir yaklam grlmektedir. 196
mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

Behice Boran Atatrklere ar balkl makalesinde bu yaklam yle ifade ediyor: Atatrk ilkelerini... birbirine bal, bir btn halinde ele alnca ve bu ilkeleri toplum hayatnn, yapsnn btn blmlerine elimelere dmeksizin temil edince ister istemez sosyalist bir sisteme gidilmi olur. Atatrk ilkelerinin mantki ve zaruri neticesi sosyalizmdir. Bunun iindir ki... Atatrk ilkelerine sosyalizmin habercileri, tam sistemletirilmemi ekingen bir sosyalizm demitim.(aktaran Atlgan, 2002:53). Ynclerin de uzun vadede sosyalizme gidecek olan kalknma yolu Atatrk devrimlerinin devam ettirilmesidir ve bu anlamyla ulusal bir yoldur. Avcolu iin: Sosyalizmin temel hedeflerinden biri, en ksa zamanda ekonomik bamszln gerekletirilmesi ve d kredilerin eit artlarla alnmasnn salanmas olacaktr. Sosyalizm bu anlamda milliyetidir. Milliyetilik babnda, sosyalistlere toz kondurabilecek fazla sayda babayiit mevcut olmasa gerektir... (1962(a):3). Dahas: Sosyalizm, tek kelimeyle, sosyal adalet iinde hzl kalknma metodudur. Sosyal adalet iinde hzl kalknma ise memleketimizi bugnk kmazdan kurtaracak tek yoldur. Bunun iindir ki, sosyalizm en byk milliyetiliktir. (1962(b).3). Bu nedenle Kemalizm ve sosyalizmin bir karm olan bu sosyalizm Trk sosyalizmi olarak adlandrlmaktadr. Bu ekilde tasvir edilen sosyalizm milliyetilik, Atatrklk ve anti-emperyalizm zerinden ekillenen veya onlar zerinden anlatlan bir sosyalizmdir. Bu sosyalizm esas itibariyle bir refah devleti modelinden veya devlet kapitalizmden daha tesi deildir. Sosyalizmi bir ulusal ekonomik kalknmaya denk gelecek ekilde tanmladn grdmz, Avcolu bir taraftan Sosyalizm Anlaymz adl yazsnda; sosyalizmin tek bir sistem olduunu, esas ayrcalklarn sosyalist toplum dzeninin nasl kurulaca konusunda ortaya ktn syler (1962(a):3). Bu Trkiye solunu karakterize eden temel farkllklara da iaret eden nemli bir tespittir. Sosyalist devrim, milli demokratik devrim etrafnda dnen ve ok eitli ayrmalara neden olan tartmalar buradan domaktadr. Bu gerekliin yan sra bu ayrmalarda
mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

197

iki farkl teorik ereve ve politik zemin olduu dikkate alnmas gereken dier bir olgudur. Sosyalizmin bu milliyetilikle yaknsayan biimi temel elikiyi gelimi merkez lkeler ve geri kalm evre lkeler arasnda grmekte ve snf atmasn yok saymasa da (yok saylan durumlar da sz konusudur) ikinci plana atmaktadr. Bu balang noktas ile snfsal mcadeleye ulalamamaktadr. zelde anti-emperyalist kalknmaclk, genelde anti-emperyalizm iisi, kyls, aydn, genlii, eraf ve milli sanayicisi ile birlikte yrtlen milli bir mcadeledir (nsel,2003:775). Smrc ve ibirliki snflar dndaki btn milleti temsil eden bir rgtlenme arac ile yrtlen bu milli demokratik mcadele iktidar hedeflemekteydi, ancak bu mcadelede snfsal bir nderlikten sz etmek mmkn deildir. Ynclere gre Trkiye asndan sosyalizme ancak demokratik milli kurtulu hareketiyle geilebilirdi. Az gelimi yar-smrge bir lke tespitinin yapld Trkiyede henz bir ii snfndan ve dolaysyla proletarya ve burjuvazi atmasndan sz edilemeyecei iin sosyalizm ancak uzak bir hedef olarak belirlenmekteydi. Az gelimi ya da evre lkelerde sosyalizm iin byle bir maddi temel yoktur. Bu nedenle Trkiyenin de dahil olduu bu tip lkelerde emperyalizme ve ibirlikilerine kar mcadelenin znesi de bylece btn millet olarak tayin edilmektedir. yle ki: Her eyden nce, memleketimizin bugn kar karya bulunduu temel sorunu iyi tehis etmek gereklidir. Trkiyede bugn temel elime, Batdaki gibi ii-burjuva atmas deil, 1919dakine benzer biimde, emperyalizme kar millete mcadeledir. Kalknma, ilerleme ve demokrasi yolunda ilk dura tekil eden bu ekonomik ve politik bamszlk mcadelesi, elbette ki, kendilerini milletten koparm olan kompradorlara ve emperyalizmin ierideki mttefiklerine de ynelecek ve onlara yneldii lde bir snfi nitelik kazanacaktr. Fakat mcadele, znde, emperyalizme kar millete giriilen milliyeti bir hareket olarak gelimektedir. (Avcolu,1966:3 ) Milli mcadeleyle ilgili dier bir nemli ayrnt ise yle dile getirilmektedir: Emperyalizm-baml lke temel elimesini, bugn en derinden duyanlar ve bilincine varanlar, genellikle kk burjuva evrelerden kan ve siyasi edebiyatmzda artk yerlemi bir deyimle, Zinde Kuvvetler ad verilen glerdir. (Avcolu, 1966:3) 198
mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

Ynn tasvir ettii sosyalizm evrensel bir ideoloji ve bir ii snf ideolojisi olarak benimsenmi ve uygulamaya allm bir sosyalizm olmaktan ok antiemperyalizm ve millet btnl zerinden ulalm bir sosyalizm olmutur. Suavi Aydn zgc eilimin de bir karakteristii olduunu syledii bu durumu yle aklamaktadr: Sosyalistler sosyalist olduklar iin ve sosyalizmin en temel argman emek smrsnn karsnda bulunmak olmas nedeniyle anti-emperyalist cephede yer aldklar halde, nc dnyaclar anti-emperyalist olduklar iin solcudurlar. nk nc dnyac hareketlerin beslendii temel kaynak milliyetiliktir.(1998:60). Bu anlamyla Yn Atlgann ifadesiyle anti-emperyalizm ve bamszlklk ile milliyetiliin teyellendirilerek sosyalizme eklemlendii bir sylem projesi(2007:682) olarak belirmektedir. Milliyetilik ile sosyalizmin bu ekilde eklemlenmesinde emperyalizm kavramnn kritik bir rol olduu yaznn bandan bu yana anlatlmaktadr. nce Yn Hareketinde ve daha sonra Milli Demokratik Devrim tezinde emperyalizmin kapitalizmle olan organik bana vurguya rastlanlmamakta ve emperyalizme kar mcadele ile kapitalizme kar mcadele iki farkl grev (ki dolaysyla mcadele yntemleri de farkllaacaktr) gibi kurgulanmaktadr. Bu tr bir kavramsallatrma milliyetilikle kurulacak ilikiye olanak tanmaktadr. Yn Hareketi daha sonraki devrim ve sosyalizm tartmalarnn nn aar niteliktedir; daha nce de belirtildii zere zellikle Mihri Bellinin nclk ettii Milli Demokratik Devrim Hareketi Avcolu ve Yn Hareketinden hem esinlenmi hem beslenmitir. Mihri Belli Trk Solunda kendi imzas ile yazmaya balamadan nce Ynde sosyalizme ilikin yazlar yazmaktadr ve Milli Demokratik Devrim tezini Yn stunlarnda dile getirmitir. Belliye gre Trkiye smrlen az gelimi yar-feodal bir nc dnya lkesi olduu iin; Trk toplumunun nndeki devrimci adm milli olmak zorunda olan demokratik devrimdir. Bu adm; O halde, emperyalizmin vesayeti altnda olan Trkiyenin, feodal kalntlar barnda hala barndran bir lke olan Trkiyenin nndeki devrimci grev milli demokratik devrimi gerekletirmektir. O halde bugn Trkiyede temel devrimci slogan Milli Demokratik Devrim slogan, Tam Bamsz ve Gerekten Demokratik Trkiye slogandr. (Belli, 1970:220).

mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

199

Mihri Belli iin Trkiye gerekliinde demokrasi mcadelesi antiemperyalist mcadeleden ayr dnlemez nk milli demokratik devrim emperyalizmin vesayetine son verecektir (1970:220). Bu da ncelikle toplumun ilerici kesimlerinin demokrasi iin mcadele etmesiyle olanakldr. Mihri Belli iin Kemalizm demokratik devrim yolunda atlm halk bir ilk admdr. Milli demokratik devrim btn milli snf ve zmrelerin devrimidir ve devrimin baarya ulamas, bu milli gler arasnda devrimci gbirliinin (milli cephenin) kurulmas artna baldr. (1970:225). Demokrasi mcadelesi kimseninsosyalistlerin ve iilerin- tekelinde deildir dolaysyla sivil aydn zmre ve ilerici ordu mensuplar bu mcadelede grev stlenecek olan glerdendir. Dier bir deyile brokrasi ve ordu devrimci unsurlar olarak grlmtr. Bu kk burjuva zmreye Avcolunun atfettii deerin benzeri Bellide de karmza kmaktadr: Asker-sivil aydn zmrenin ideolojik eilimi de ibirliki snflarn karclk ve emperyalizme teslimiyet ideolojileriyle, ben dmenime bakarm zihniyetiyle badamayan bir eilimdir. Kk-burjuva brokrasisinin ideolojisinin gnmz artlarna uydurulmu bir Atatrklk olduu sylenebilir. (1970:254). Dou Perinekin u szleri bu yaklamn tipik bir ifadesidir: Trkiyede topraksz, az toprakl ve orta toprakl kyllerin, iilerin, esnaf ve zanaatkarn, aydnlarn, memur ve subayn, yabanc smrclerle ortaklk etmeyen sermaye sahiplerinin menfaati birdir. Bizim partimiz Milli Kurtulu Cephesidir. Bizim partimizin komutan Mustafa Kemaldir.(Sosyalizm ve Toplumsal Mcadeleler Ansiklopedisi, 1988:2145). Bu cmle, neredeyse hibir toplumsal kesimin darda braklmadan mcadelenin sadece emperyalistlere, yani yerli olmayan kapitalistlere kar millete yrtlecei anlamna gelmektedir. Bir kez daha sermaye sahipleriyle emeki halk kesimlerini ayn potada eritilmeye alld ve bunun da sosyalizm olarak sunulduu bir yaklamla kar karya kalkmaktayz. Tm bu gelimeler, devrim ve yntem tartmalar zerinde dnya konjonktrnn etkisinden bir kesit olarak grlebilir. Sosyalizme ulamada yeni bir model olan in Devrimi Trkiye sosyalistleri zerinde etkili olmutur. in halknn setii yolu ulusal bamszlk ve demokrasi iin savaan smr ve yar-smr lkeleri iin bir rnek olmaldr. Maoizm dnya leinde temel 200
mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

elikiyi ezilen milletlerle emperyalizm arasnda grmektedir. Buradan beslenen milli demokratik devrim tezinin lke iindeki yansmas ise sol/sosyalist rgtlenme modeli olan snf partisi yerine snflarn kaynamasna dayal bir rgtlenme olan cephenin seilmesi olmutur. Milletin btn zinde glerinin seferber edilmesiyle bu cephe desteklenmelidir. Burada ii snf, milli burjuvazi, askeri ve sivil aydnlar devrim cephesinde yer alrken emperyalistler, komprador burjuvazi ve toprak aalar kar-devrim cephesindedirler.

Milli Demokratik Devrim Tezinin Radikallemesi

Yn Hareketiyle siyaset sahnesine Kemalist bir kanattan giren antiemperyalist mcadele ve demokrasi mcadelesi MDD ile biraz daha gelimi ve deimitir. MDD tezi zellikle bir an nce bir eyler yapmak gerektiine inanan ve sahip olduklar dinamizm, devrimci ruhla bunu yapmaya hazr olan genler iin bir ekim merkezi olmutur. Ancak doaldr ki Mihri Bellinin izdii erevede kalmam ve ayr kanallarda ilerleyen MDDci yaklamlar dourmutur. Mcadelede rol oynayacak kesimler ve nclk/nderlik rolnn kime ait olaca; hareketin snfsal perspektifi ve daha zelde ii snfyla ilikisi zerinden dnen tartmalar, bu noktalardaki farkllklar MDD hareketinde ayrlklara neden olmutur. Bu ayrmalar sonrasnda ortaya kan ilk gruplardan biri ilk MDDcileri devrimde proleteryann nc roln yok saymakla eletiren Proleter Devrimci Aydnlk grubu olmutur. Bu evrenin kurucularndan olan Mahir ayan emperyalizme kar mcadeleyi kapitalizme kar mcadeleden ayr tutmamakta ve snfsallk vurgusuyla daha nce tanmlanan burjuvaziyle ittifak da ieren yaklamlara kar kmaktadr. Ayrca egemen snflarn bask arac olan orduyla ittifak reddetmektedir (ztrk, 2006). Ordunun ve Kemalistlerin ilerici roln tartmayan MDD tezi sosyalist hareketin Kemalizmden ideolojik ve rgtsel olarak bamszlatrlmas ve Milli Cephe yerine proleter bir snf partisi gereklilii vurgular sonucu byk yarlmalarla kar karya kalmtr. 60larn sonlarna doru artan toplumsal hareketlilikler uzlamazlklara zemin oluturmu ve ayrlklar pekitirmitir. 15-16 Hazirana giden sre ve 15-16 Hazirann kendisi Trkiyede ii snfnn azmsanmayacak dzeyde olduunu gstermitir. Bu dnemde ii rgtlenmelerinin ve kolektif bilincin ykseliinden kolaylkla sz edilebilir. Bu sreteki renci ve ii eylemlerinde mdahalenin polisten gelmesi ordunun bir mttefik olarak grlmesinin koullarn bir sre daha muhafaza etmitir. Ancak, 15-16 Haziran eylemlerindeki ordunun tutumu MDD iindeki atlaklar derinletirmitir. ilerin silahl kuvvetlerin mdahalesi ile fabrikalara geri gnderilmesi, nderlerinin hapsedilmesi, iilerin ldrlmesi ordunun kendi iinde ve bir kurum olarak ii snfnn devrim mttefiki
mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

201

olmayacan aklkla ortaya karmtr. Mihri Belli ile ayn izgide yer alan devrimciler 15-16 Haziran gnlerinde iilere Ordu ii elele sloganlar attrmaya ve srecin esas sorumlusunun Adalet Partisi hkmeti olduunu provoke etmeye almtr. (Sosyalizm ve Toplumsal Mcadeleler Ansiklopedisi, 1988:2156). Eylemlerde sergilenen mdahalenin aklna karn ordu ve Anayasaya olan inan bu dnemde de dillendirilmitir. Bu arada Yn Hareketinin yayn organ Devrim dergisi Trkiye ii snfnn en nemli politik eylemlerinden olan 15-16 Hazirana manette dahi yer vermemitir (Atlgan, 2002:321). 15-16 Haziran eylemleriyle erevesi ve rengi iyice belirginleen 12 Martla birlikte sola hakim olan bu bulank hava byk lde sona erecektir. Baka bir adan, dzeni sarsacak potansiyeli bulunan anti-emperyalist mcadelenin n dzeni tehdit edecek boyutlara ulamadan ordunun mdahalesi ile kesilmitir (Kaya, 2006:7). Kemalizmle ittifak fikri nce bu eylemlerle sonra 12 Mart ile olduka yaralanmtr. Murat Belgenin ifadesiyle: 12 Martn Trkiye tarihinde nemli bir sonucu, ilericilik zerinde bir tr tekeli kaldrmas olmutur. Bu dneme kadar Trkiyede ilericilik Kemalizmin bir yorumu olarak sunulmu ya da zellikle sosyalizm gibi Kemalizmle ilgisi olmayan ilerici ideolojiler Trkiyede var olma ve halka hitap edebilmek iin onunla dostane bir iliki kurmak zorunluluu duymulardr. 12 Martla bu uyumsuz ittifak sona erdi.... 16 Haziran ii bakaldrmasndan sonra sosyalistlerin arlkl kesimi tercihlerini iilerden ve kitlesel meruiyetten yana yaptlar.(Sosyalizm ve Toplumsal Mcadeleler Ansiklopedisi, 1988:2183).

Milli Demokratik Devrimin Bugn

12 Mart solu iin bir dnm noktas olsa da; 12 Martla sz edilen ittifakn tamamyla sona erdiini sylemek ok mmkn gzkmyor. Yine 70lerin sonunda ulusal demokratik cephe arlar gze arpmaktadr. DSKin 1 Mays mitinglerindeki tabii artk ok daha snfsal ifadelerin kullanldpankartlar arasnda Komnistler, Sosyalistler, CHPli Yurtseverler, Faist Trmana, Emperyalizme Kar Sava Birliine, iler, Kyller, Memurlar, Aydnlar, Esnaf ve Zanaatkarlar, Erler, Astsubaylar, Subaylar, Ortak Dman Emperyalizme, birliki Tekelci Burjuvaziye ve Toprak Aalna Kar Savata Birlein sloganlar da bulunmaktadr (Kk, 1990:387). Trkiyenin iktisadi ve sosyal analizlerine ve byk lde zgllne dayandrlarak retilen milli demokratik devrim tezinin, Kemalizm ierisinde 202
mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

kendine alan yaratmas ve onun ierisinden konumas 60 yllarda yaygnlk kazanm ve ve Trkiye siyasetinde nemli bir eilim olarak varln srdrmtr. Kemalizm ve sosyalizm arasndaki bu iliki 70lerle birlikte byk lde sorgulanmaya ve almaya balansa da bu ilikinin kazand gelenekselliin Trk solu zerinde etkisinin geerliliini koruduu durumlara hl ahit olabiliriz. Halkn Kurtulu Partisi gibi Birinci Kuvayi Milliyeden sz eden rneklerle karlamann tesinde Kemalist kanatla birlikte solda yer alan baz yaplanmalarda bu sylemlere yeniden sk bir ekilde sahip kldn gzlemleyebilmekteyiz. rnein Trkiye Komnist Partisi Genel Sekreteri Kemal Okuyan Yn Dergisinde yer bulan milliyetilik bayran Sam Amca Dalkavuklarnn elinden alma arlarna yant verir ekilde Trkiye Solunun Trk Bayran sahiplenmesi gerektiini bundan birka yl nce dile getirmitir. Ki, son yllarda Sam Amca metaforuna bu partinin afilerinde sklkla rastlanr olmutur. Cumhurbakanl seimi srecinde farkl gruplarn gsterdii tepkilere esas damgasn ABD kartl vurmutur ve bu anlamyla anti-emperyalizm geni bir ortaklk yaratmtr. Ulusal sol ve/veya ulusalclar kavramlar da siyasi literatrmzde daha fazla yer bulur olmutur. Zamannda Lozan Fatihi olan Dou Perinek ve i Partisi bu kavramlara karlk gelen en tipik rneklerdir. eitli yayn organlarnda Trk Ordusuna gvenlerini sklkla dile getirmekte ve emperyalistlerle mcadelede ulusal ekonomi, ulusal gvenlie vurgu yapmaktadr. Emperyalizme Kar Yurtsever Cephenin eylemlerinde atlan ABDnin Gl ABDullah Gl, Emperyalizmin Gl ABDullah Gl, ABD ve AB birliki AKP, Ne ABD Ne AB, Tam Bamsz Trkiye sloganlarnn Cumhuriyet mitinglerinde de atlmas belirli dzeyde bir yaknsamay sergilemektedir. Kuvayi Milliye ruhunun esas canland yerin bu mitingler olduu gze arpmaktadr nk devamnda Kemalist uyan engellenemez ve eriat yenecek, Atatrkn ordusu sloganlar gelmektedir. Ulusal btnlk iin el ele slogan ise tabloyu tamamlayan bir ieriktedir. Ortakln yaratld zemin solcular, sosyalistler iin kaygan ve tehlikeli bir zemindir. Demokrasi ve bamszlk mcadelesiyle anti-emperyalizmden yaplan kalk ulusal btnlkte son bulabilmektedir. Ulusal btnlk ve ulus devlet vurgular devletin kapitalist karakterinin ve toplumun ve toplumsal mcadelenin snfsallnn kitlelerin gznde belirsizlemesine neden olmaktadr. Kapitalizmin bir aamas olan emperyalizme kar mcadele kapitalizme kar mcadeleden, akas sosyalist mcadelen ayr dnlmemelidir.

mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

203

Sonu
Buradan hareketle, 60lar solunun zgclk eilimine bir kez daha dnp bakarak gerekli dersleri karmann, sosyalist ideolojinin evrensel deerleriyle bulumak adna faydal bir i olduu tespit edilmelidir. karlacak dersler, zellikle bugn ulusal sol ve liberal sol olarak indirgenerek kategorize edilmi olan Trkiye Solunu skt bu noktadan kurtaracak bir yol olma potansiyelini tamaktadr. Son dnemde gndelik siyasette yer bulan tartmalar milliyetilik eletirisini sorunlu bir hale sokmutur. Siyasal alana yerletirilmeye allan ulusalc deilsen liberalsin algs, siyaset hayatnda yaygnlaan dier kutuplamalar gibi sunni bir kutuplamadr. zellikle liberal kanattan ulusalclk ve Kemalizme yneltilen eletiriler dolayl ya da dorudan solu hedef alr hale gelmitir. Bir sre nce Rasim Ozan Ktahyalnn Taraf gazetesinde yaynlanan bir yazs bu duruma iyi bir rnektir ve hakim olan kafa karkl ve siyasi perspektifsizlie hizmet etmektedir. Ktahyal yazsnda yle diyor: Bu milliyetilik yle MHP tipi milliyetilie gre de daha insancl ve masum falan da deildir. Bilakis modernist ve Marksist-Leninist etkileimler sebebiyle daha pozitivist, kat ve insansz hale gelmi, zenofobik hatta rk eilimlere kayabilecek bir milliyetilikti Trk 68 ruhunun milliyetilii. Nitekim bugn kendini Ulusalclk olarak takdim eden akm birebir olarak bu ruhun mirassdr. Aralarnda dorusal bir sreklilik vardr. 1 Ktahyal yaznn devamnda Marksizm-Leninizmin totaliter(!) z dolaysyla milliyetilikle ok rahat uyuabildiini iddia etmektedir. Byle bir kutuplama ortamnda, ulusalclk eletirisi ve bu yoldan 60lara gitmek ekince yaratsa da, siyasal yaklamlarn ksrlat bu dnemde, ulusalc veya liberal olmayan bir sol perspektif bunu zorunlu klmaktadr. Bu perspektife destek olmas amacyla yazda anti-emperyalizm zerinden yrtlen ulusalcln, daha dorusu anti-emperyalist olmay anti-kapitalist olmaya tamamann bir sonucu olarak doan ulusalcln eletirisine yer verilmitir. Sosyalistler anti-emperyalist, demokratik mcadele verebilirler ve vermelidirler; ancak bu salt bir ulus bamszlnn tesinde kapitalizme kar mcadeleden doan bir mcadele olmaldr. Aksi, emeki snfn ve ezilenlerin sorunlarna zm retmekten uzak bir ulusalclk olmaktadr. nk Emperyalizme kar
1 Ktahyal, Rasim Ozan, (2008), Denizlerin Yolu Bizi Nereye Gtrr, Taraf Gazetesi, 24 Mays.

204

mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

ulusalc duru, toplumsal pratikte emein kurtuluu perspektifinden kopuksa emekilerin yararna olmayan, aksine emekileri kapitalist pazara daha baml klan ve teselli verici argman olur (Pnar, 2007:55). Kart snflar, egemenleri ve ezilenleri ksacas toplumun tm kesimlerini ulusalclk adyla ayn potada eritmek istemeden de olsa emperyalistlerin karlarna hizmet etmektir.

KAYNAKA
Atlgan, Gkhan (2002), Kemalizm ile Marksizm Arasnda Geleneksel Aydnlar: Yn-Devrim Hareketi. Tstav: stanbul. Atlgan, Gkhan (2007), Anti-emperyalizm ve bamszlklk (19201971) Modern Trkiyede Siyasi Dnce, Cilt 8, 661704. Avcolu, Doan (1962a), Sosyalizm Anlaymz, Yn, s.36, 3. Avcolu, Doan (1962b), Yapc Milliyetilik, Yn, s.4, 3. Avcolu, Doan (1966), 27 Mays, Yn, s.165, 3. Avcolu, Doan (1996), Trkiyenin Dzeni, Tekin Yaynevi:stanbul. Aydemir, evket Sreyya (1968), nklap ve Kadro, Bilgi Yaynevi: Ankara. Aydn, Suavi (1998), Milli Demokratik Devrimden Ulusal Sol`a Trk Solunda zgc Eilim Toplum ve Bilim, 78, 59- 89. Aydn, Suavi (2003), Sosyalizm ve Milliyetilik: Galiyefizmden Kemalizme Trkiyede nc Yol Araylar Modern Trkiyede Siyasi Dnce, Cilt 4, 438468. Aydnolu, E. (2007), Trkiye Solu 1960-1980. Versus Kitap Yaynlar: stanbul. Belli, Mehmet Mihri (1970), Yazlar, 19651970, Sol Yaynlar: Ankara. nsel, Ahmet (2003), Milliyetilik ve Kalknmaclk Modern Trkiyede Siyasi Dnce, Cilt 4, 762776, Kaya, Muzaffer (2006), Trkiyede Anti Emperyalist Mcadele (19651971), Journal of Historical Studies, C. 4, 112, Kk, Yaln (1990), Trkiye zerine Tezler- 3, Tekin Yaynevi: stanbul. Mazc, Nursen (2003), 27 Mays Kemalizmin Restorasyonu mu? Modern Trkiyede Siyasi Dnce, Cilt 2, 555-570 ztrk, Hakan (2006), Bugnn Eylemi in Mahirlerin Deneyimi. Teori ve Politika, v.41. Pnar, Babr (2007), Milliyetilik Sosyalist Hareketin Kurdudur, Milliyetilik, Yurtseverlik ve Sol, zgr niversite Kitapl: Ankara. Sosyalizm ve Toplumsal Mcadeleler Ansiklopedisi (1988), C.7, letiim Yaynlar: stanbul.

mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260

205

206

mlkiye 2008 Cilt: XXXII Say:260