Jean Baudrillard (1929 - 2006 )

Simlasyon kuramn oluturan nl Fransz dnr Jean Baudrillard, 1929 ylnda Reims'de dnyaya geldi. Baudrillard, meslek yaamnda ilk nce Almanca retmenlii yapt ve 1966 ylnda Nanterre niversitesi'nde Henri Lefebvre ile almaya balad. Bertolt Brecht'ten iirler, Peter Weiss'den tiyatro oyunlar ve Wilhelm E. Mhiman'n "nc Dnya'nn Devrimci Cennetleri"ni eviren yazar; ders ve konferanslar vermek zere bata ABD ve Japonya olmak zere dnyann pek ok lkesine gitti. Nanterre niversitesi'nde sosyoloji dersleri veren Baudrillard, "profesrlk" unvann ancak 1990 ylnda alabildi. Yirmi yldan uzun bir sre baasistan olarak kald! Gnmz dn dnyasnn en "arpc" isimlerinden olan Baudrillard; esas olarak, simlasyon, ynlarn zihniyeti, "teki", batan karma gibi konular kitaplarnda ele ald. retimin, rasyonel bir etkinlik olmadn ileri srm; tketicinin, reklam vb. yollarla aldatlmasn gz boyayc bir oyun ve hem retimi hem de tketicinin isteini tehdit eden bir e olarak yorumlamtr. "Krfez Sava" srasnda Fransz televizyonunda grlerine en ok bavurulan dnr oldu, kitle iletiim aralarnda bir "star" haline geldi. talya, Meksika, Brezilya ve Japonya gibi lkelerde yaptlarnn byk bir ounluu evrildi. Trkedeki ilk kitab "Metinler ve Syleyiler", eitli yaptlarndan alnm metinlerin evirisidir. Eserleri: Simlakrlar ve Simlasyon, Batan karma zerine, Cool Anlar, Amerika, Siyah Anlar 1-2, Kusursuz Cinayet, Tam Ekran, Nesneler Sistemi, Tketim Toplumu, Gstergenin Ekonomi Politiine Eletirel Bir Bak, retimin Aynas, Simgesel Deiim ve lm, Foucault'yu Unutmak, Beaubourg Olay, Sessiz Ynlarn Glgesinde ya da Toplumsaln Sonu, Passwords, Komnist Partisi ya da Politikann Sahte Cennetleri, lahi Sol, Ktln effafl-Ar Fenomenler zerine Bir Deneme.

TEMEL KAVRAMLAR HPERGEREKLK* Gereklik kmtr ve bugn sadece imgeden, yanlsamadan ya da simlasyondan ibarettir.Model temsil ettii varsaylan gereklikten daha gerektir. Hiper-gereklik oktan yeniden retilmi olan eydir kkeni ya da gereklii olmayan bir gerein modelidir. HPER-MEKAN(hyper-space)*: Modern mekan kavramlarmzn anlamsz olduuna iaret eden post modern terim.Mekan modern sayltlarn varsayd gibi bir eyi temsil etmez.Yok edilmitir ve mekansal engeller ortadan kalkmtr.Her ey corafi bir ak iindedir.Mekanda srekli olarak ve ngrlmeyen biimlerde hareket etmektedir. PATLAMA (imploding,implosion)*: post-modern bir dnyada grnglerin ie doru patlama ve bylece hem kendilerini hem de insann onlar hakkndaki varsaytmlarn imha etme eilimleri.Byle bir durumda anlam tamamen ortadan kalkmaktadr. SMULAKRUM: orjinali olmyan bir kopyann kopyas.Gerek ile model arasnda hi fark kalmamtr.(s.17) *** SMLAKR: bir gereklik olarak alglanmak isteyen grnm SMLE ETMEK:Gerek olmayan bir eyi gerekmi gibi sunmak,gstermeye almak SMLASYON: Bir ara bir makine bir sistem bir olguya zg ileyi biiminin incelenme gsterme ya da aklmanma amacyla bir market ya da bir bilgisayar program aracl ile yapay bir ekilde yeniden retilmesi..

*- Postmodernizm ve toplum bilimleri,Pauline marie roseanu ev. Tuncay Birkan, Bilim ve sanat
yay.Ankara 2004, (s.14,17)

SMLASYON KURAMI llzyondan sz edebilmek imkanszdr.nk ortada gerek diye bir ey kalmamtr. Simlasyon bir kken ya da gereklikten yoksun gerein modeller aracl ile tretilmesine denir.Gnmzde gerek artk minyatrlemi hcreler, matrisler, bellekler ve komut modelleri tarafndan retilmektedir. Bu sayede gerein sonsuz sayda yeniden retimi mmkn olmaktadr. Bundan byle rasyonel bir geree ihtiyacmz olmayacaktr, zira gerek ideal ya da negatif srelerle baa kabilcek bir durumda deildir. Artk ilemsel bir gereklik vardr. Aslnda gerek bu deildir nk onu sarp sarmalayan bir dssellikten yoksundur. Bu atmosferden yoksun bir hiperuzamda kombinatuvar modellere benzeyen sentetik bir ekilde retilmi gerek dier adyla hipergerektir. Gerek ya da hakikate zg perspektifle bir ilikimizin kalmadn gsteren bu farkl bir uzama gei olayyla birlikte tm gnderen sistemlerinin tasfiye edildii bir simlasyon ana girilmitir...Burada bir taklit suret ya da parodiden deil asl yerine gstergeleri konulmu bir gerek bir baka deyile her trl gerek sre yerine ilemsel ikizini koyan bir caydrma olayndan sz ediyoruz. Gerein tm gstergelerine sahp gerein tm aamlarna ksa devre yaptran kusursuz, programlanabilen gstergeleri kanserli hcreler gibi oaltarak drt bir yana savuran bir makineden...Bundan byle her trl dsel ve gerek ayrmndan yoksun, yalnzca ayn yrnge evresinde dolanan modellere dayal ve farkllk simlasyonu retiminden ibaret bir hiper gerkten sz edebiliriz.(s15) Gizlemek(dissimler) sahip olunan eye sahip deilmi gibi yapmak, simle etmek ise sahip olunmayan eye sahipmi gibi yapmaktr. Birincisi bir varla(u anda burada bulunmyan) dieri ise bir yoklua (u anda burada bulunmamaya) gndermektedir. rnein hastaym gibi yapan kii yataa uzanp bizi hasta olduuna inandrmaya alr. Bir hastal simle eden kii ise kendinde bu hastala iat semptomlar grlen kiidir. yleyse m gibi yapmak ya da gizlemek gereklik ilkesine zarar vermez yani bunlarla gereklik arasnda her zaman ak seik gizlenmeye allan bir fark vardr. Oysa simlasyon bu gerekle sahte ve gerekle dsel arasndaki fark yok etmeye almaktadr...Simle den kiinin gerekten hasta olup olmadn deerlendirmek mmkn deildir.(s.16) Yine baka bir alan olan din konusunda da Baudrillard Tanr inancnn nasl simle edildiini inancn gstergelere indirgenerek Tanrnn devre d brakldn yle anlatr:din konusunda bir tanrsal g simlakrna gnderme yaplmaktadr. Simlakrlarn mabetlere sokulmasn yasakladm nk doaya hayt veren tanrsal g yeniden canlandrlamaz. Bu doru deildir.nk bu tanrsal g yeniden canlandrlabilmektedir.rnein bu g ikona ya da simlakrlar eklinde oaltnda neler olup bitmektedir.? rnein imgelere dayal grsel bir teolojiye dntrldnde hala ilahi bir gcn zelliklerine sahip olabilmekte midir? Belki de kendi ihtiam ve ekiciliini devreye sokarak bu ilahi gcn ortadan kalkmasna neden olmaktadrlar? konlar araclyla tezgahlanan bu oyun sayesinde sonuta grntler alglanabilen ve anlalabilen bir Tanr dncesinin yerini alabilmektedirler.

Bin yldr sregelen ve ikonoklastlar( kutsal imgeleri yok eden insanlara verilen ad, kutsal imgelere tapnmaya kar olan Bizans imparatorlarnn yanda olan insalar) hep korkutmu olan bu mcadele henz sona ermemitir. konoklastlarn, simlakrlarn sahip olduu bu mutlak gten korkmalarna neden olan ey konoklastlarn Tanr dncesinin insanlarn bilincinden silip atabileceklerini sezmenin yan sra sonu itibari ile bu korkun hakikatin Tanrn asla var olmad, yalnzca smlakrlar aracl ile var olabildii hatta kendi simlaklarndan bir ey olmad dncesine gndereceinin farkna varm olmalardr. Zaten ikonoklastlar da bu yzden imgelerden nefret etmekte ve onlar yok etmeye alyorlard.(s.18) Bu yorumlardan sonra Baudrillard, Bat toplumunda imgelerin gereklii nasl yerinden ettiini anlatr; imgeler her zaman lmcl bir gce sahip olmulardr...ldrc bir gce sahip imgenin karsna, gerein grnen ve alglanabilen yanlarn sunan yeniden canlandrmann diyalektik gc ile klmaktadr. Bat, bu yeniden canlandrma olaynn nemine ya da gstergenin derin bir anlama sahip olabileceine ve bir eylerin -bu tabiki Tanrdr- bu dei tokuun gereklemesini saladna btn kalbi ve iyi niyetiyle inanmaktadr.Tanr bile simle edildikten Tanrya olan inan, gstergelerine indigenebildikten sonra gerisini varn siz dnn. te o zaman btn sistem yer ekiminin etkisinden kurtulmu bir ktle devasa bir simlakra dnmektedir. Bu gerek d bir ey deil simlakrdr, gnderenden yoksun ve nerede balayp nerede bittii bilinmeyen hibir eyin durduramad bir kapal devre iinde gerein deil yalnzca kendi kendinin yerine geebilen bir ey. Yeniden canlandrmann kart olan simlasyon ite budur.(s.20) Yeniden canlandrma ile simlasyon arasnda derin farklar olduunu belirten Baudrillard, ontolojik anlamda gerekliin simlasyonla bir bann olmadn savunur; yeniden canlandrma; gsterge ve gereklik arasnda bir edeerlik ilkesi(bu edeerlik topik bir ey bile olsa temel bir aksiyomdur) bulunduunu kabul etmektedir. Oysa simlasyon eitlik ilkesi topyasna yamamen ters bir ey olup gstergeyi kesinlikle bir deer olarak yadsmakta ve her trl gnderenin ters yz edilmesi ve ldrlmesi olarak grmektedir. Simlasyonu sahte yeniden canlandrmaya karlk; simlasyon bir simlakra dntrd yeniden canlandrma dzenin tamamn sarp sarmalamaktadr.(s,18) mge kavramn eitli ynleri ile aklayan Baudrillard, simlakr ve imge ilikisini u boyutlarda ele almaktadr.imgeye zg eitli aamalar yle srlanabilir; -derin bir gerekliin yansmas olarak imge -derin bir gereklii deitiren ve gizleyen imge -derin bir gerekliin yokluunu gizleyen imge -gerekliin hibir eidiyle ilikisi olmayan kendi kendinin saf simlakr olan imge

Birinci durumda imge, olumlu bir nitelie sahiptir nk imge burada bir tr ayin grevi yapmaktadr. kinci durumda imge, olumsuz bir nitelie sahiptir. Kt by trnden bir eydir. nc durumda imge, bir grnmn yerini almaya yani bir byleme arac olmaya almaktadr. Drdnc durumdaysa imge artk grnt dzenine deil simlasyon dzenine ait bir eydir. Bir eyleri gizleyen gstergeler aamasndan gsterilecek bir ey kalmadn gizleyen gstergeler aamasna gei bir dnm noktasdr. nk birinciler ideolojilere zg bir hakikat ve sr teolojisine gnderirken, ikinciler bir simlasyon ve simlakrklar ana girilmi olduunu artk ortada ne kendi kullarna sahip kabilecek bir Tanr, ne de gerekle sahte ve gerekle yapay bir ynteme bavurularak diriltilmi gerein birbirinden ayrlmasn salayacak bir Kyamet Gn olasl bulunmadn sylemektedirler. nk her ey zaten lm ve Kyamet Gn beklenmeden diriltilerek yaama dndrlmtr.(s.21) Modern bilimsel yaklam eletiren Baudrillard, zgn bir kabile olan Tasadayllar rnei ve Fransann Creusot blgesinin bilimsel almalar uruna nasl maniplasyona uratldn ele alr. Fransann Creusot blgesi tarihin belli bir dnemine tanklk etmesi yn ile blgedeki ii mahalleleri, sanayi kurulular,erkei kadn ve ocuuyla btn bir kltr canl canl ak hava mzesine dntrlmtr. Mze ortadan kaldrlm her yer mze haline gelmitir. Tasadayllar ise 800 yllk otantik gemie sahip bir kabiledir. Etnologlar ve Antropologlarn kefi ile modern hayatn iine ekilen bu yerli kabile bir sre sonra yeni ortama uyum salamayp tekrar eski ormanlk alana gnderilmesi Etnologlar ve Antropologlar tarafndan teklif edilir. te bu durumu Baudrillard; Etnoloji snrl bir nesnel bilim dal olmak yerine nesnesini zgr brakp canl olan hereyi kapsayarak simlakrlara zg her yerde hazr ve nazr grnmez bir drdnc boyuta dnmektedir. Etnolojinin yaamas iin nesnenin lmesi gerekir. Kefedilen nesne lerek hem intikam almakta hem de kendini zmeye alan bilime meydan okumaktadr.l nesne gznn yana hi bakmadan bilimi ters yz etmekte ve ik balang noktasna geri dndrmektedir.(s.22-24) Baka bir rnek de Lascaux maaras ile ilgilidir. Maarann orjinalini koruma bahanesi ile ziyarete kapanm ancak be metre teye ayn maarann tpatp benzeri ina edilerek ziyarete almtr. Ziyaretiler nce gerek maaraya dikiz deliinden bir gz attktan sonra kopyasnn tamamnn ziyeret edebilmektedir. Baudrillard gre gerei ile kopyas arasnda bir fark yoktur.nk bir kopya ikisini de yapaylatrmaya yetmitir.(s.25)

DSEL VE HPERGEREK Gerekliin dnmn ABDdeki Disneyland zerinden deerlendiren Baudrillard bu koca oyun merkezinin anlam dnyasn kritik eder. Disneyland, ABD'li canl resimci ve film yapmcs Walt Disney tarafndan 17 Temmuz 1955'te kuruldu. Dnya'nn en byk elence park ve nemli bir turizm merkezi olan Disneyland, sanatnn kahramanlarn yaatan dzenlemeleri ve donatmlaryla daha ok ocuklarn ilgisini eken bir panayr durumundadr. Bugn, birok i daln ieren Walt Disney Kurumu'nun bir blmdr. Baudrillarda gre: Disneyland btn simlakr dzenlerinin i ie gemi olduu kusursuz bir modeldir. Her eyden nce Korsanlar, Gelecein dnyas v.b. eylerden bir illzyon ve fantazm(bir arzu veya istek uruna gerein deforme edilmesi durumudur.) oyunudur. Bu dsel evren, kendine den grevi baaryla yerine getirmektedir. Kalabalklar buraya eken ey; gerek Amerikann minyatrlemi toplumsal bir mikro kozmosa benziyor olmas ve alnan kolektif keyiftir. Disneylandda Amerikann sahip olduu tm deerler minyatrletirilmekte ve izgi filmler aracl ile oaltlarak kendinden gemektedir. Disneyland, gerek lkenin, gerek Amerikann bir Disneylanda benzediini gizlemeye yaramaktadr. Disneyland evreleyen Los Angeles ve Amerika geree deil hipergeree ve simlasyona aittir. Buradaki sorun yanltc bir yeniden canlandrlm gereklikten (ideoloji) ok gerein geree benzemediini gizleyebilmek ve gereklik ilkesinin devamn salayabilmektir. Disneylandtaki dsellik ne gerektir, ne de sahte. Buras geree zg dsellii, geree simetrik bir ekilde yeniden retebilmek amacyla tasarlanm bir caydrma(ikna) makinesidir.(s.29)

Disneyland Benzer bir zmlemeyi Baudrillard Amerikada devlet bakan Nixonun istifasna yol aan Watergate skandal zerinden deerlendirir. Ona gre: Watergate skandal ahlaki ve politik bir ilkeyi eski salna kavuturmaya alrken dier yandan da d gcn harekete geirerek yitip gitmekte olan gereklik ilkesine o ilk grnmn yeniden kazandrma gayreti ierisindedir. Bu skandaln ifa edilmesi yasalara sayg duyulduunu gstermektedir. Watergaten yapt tek ey herkesi Watergaten bir skandal olduuna inandrmasdr. Yaplan ey dzenin ahlaki adan temizlenip paklanmas ve ovulup parlatlarak yeniden devreye sokulmasndan baka bir ey deildir. Watergate bir skandal deildir. nk herkes onun bir skandal olmadn gizlemeye almaktadr.

Watergate sistem muhaliflerine kurulmu bir tuzak iktidar glendirebilmek amac ile gerekletirilen bir skandal simlasyondur.(s.31-32) Baudrillard tm bu rnekler zerinden ele ald simlasyon atmosferinin bireyi ve gereklii nasl kaosa srklediini u ifadelerde anlatr. Bu karmak durum Mobiys eridine benzer ikiye blndnde yzeylerini tersine evirmenin olanaksz olduu ikinci bir sarmalla karlanr. Burada hibir ey zlmedii gibi tam tersine her ey daha da karmaklamaktadr. Bu cehennem azabnn kknde anlam kavranmas g bir kurnazlk ve eytanlkla deiiklie uratan simlasyon vardr. Sistemle, sisteme ters den alternatifi dbkey bir aynann iki ucunda yekvcut olmu gibidirler. Bundan byle sadan sola tersine evrilebilen, san solu bir mknats gibi kendine doru ektii ksrdnglemi bir politikann yoldan km eik perspektifi iine girmi bulunuyoruz.(s.37)

mbiyus eridi Btn her eyin tersyz edildii simlasyon srecinde lmlerin bile nasl simle edildii ve bunu zerinden ne tr politik amalar hedeflendiini Baudrillard yle anlatr.Btn bunlar arasndaki ortak payda gerein dsel, hakikatin skandal, yasann yasak ineme, almann i, sistemin bunalm ve kapitalin de kendini devrim araclyla kantlama giriimidir. lmn simle edildiini iddia eden Baudrillard, A.B.D. bakanlarnn suikastn rnek gsterir. Ona gre Kennedy cinayeti gerek anlamda politik boyuta sahipti. Oysa Johnson, Nixon, Ford yalnzca hayali, simle edilmi suikastlara hedef olabildiler. nk onlar birer iktidar kuklas olduklarn gizleyebilmek iin bu trden yapay tehditlerin yarataca auradan (cazibe, ekicilik) yararlanmak istediler. Eskiden krallar lmek zorundayd.(Tanrlar da) Zaten onlar gl klan ey de buydu. Gnmzn krallarysa aalk bir lme numarasna yatmaktadrlar. Bunun nedeni iktidarn avantajlarn elden karmama isteidir.(s.38-39) Modern an en gl aralarndan biri olan televizyonu da projeksiyona alan Baudrillard, televizyon yaynlar, mekanlar ve mesajlar zerinden olulturulan simlasyonu irdeler. Gerekliin kknden yerinden oynatld devasa sre ierisinde televizyon byk bir role sahiptir. Reality Showlar, haberler, stdyolar birer hipergerek yutturmacann sahneleri gibidirler. rnein 1971 ylnda Amerikan televizyonu bir Amerikal ailenin/(Loud ailesi) gnlk yaamn kaydetmek iin evlerinin her kesine kameralar koyup yedi ay aralksz ekim yaparak bir TV program sunmutur. Simlasyon btn ilevsellik ve nedensellikleri tersinir klma gcne sahiptir. Yapmclara gre Loud ailesi deneyindeki ama

gerek bir yaamn kaydedilmesidir. Ancak bu mmkn olamaz, nk her yerde kameralarn bulunduu evde bu aile sanki biz orada deilmiiz gibi davranamaz. Bu sanki Loud ailesi oradaym gibi szyle ayn anlama gelmektedir. Daha sonralar Truman Show adl film de benzer bir yaklamla yaplmtr. Evi zannettii televizyon stdyosu ayn zamanda Truman n gerek zannettii btn yaamn hipergerek yapar. Loud ailesinde gzlenen ey: anlamsz olana ar anlam yklemek. nk ama geree saplantl bir biimde yaklama arzusudur. Bu arzu sonucunda gerek artk yok edilmi, yerini simlakr alm ve ekimler tamamlandktan sonra Loud ailesi dalmtr. Loud ailesi yaamlar kaydedilip televizyonda gsterilmeden yaayamayan bir ailedir. Bu program bir ailenin yaamnn kayd olmaktan ok bir kurban trenidir. Sonu olarak der, Baudrillard; szn ettiimiz ey dur durak tanmayan kronik bir hastalk gibi gerein iine yerleerek onu deitirmeye alan bir mediumdur. Burada mediumun szgeten geirerek sunduu haber ya da bir lazer nn bolukta oluturduu boyutlu bir reklam imgesi gibi bir hayalete dnm bir gerekten szediyoruz.(s.53,55) Nkleer santrallerin de bir tr similasyon ilevi grdn belirten Baudrillard bu gle oluturulan bir caydrma imaj olduunu ifade eder. Ona gre, nkleer silahlar da simlasyon evreninin birer parasdrlar. Daha farkl bir yaklamla bunlar simlasyonun varabilecei en st aama olan nkleer aamasnn bir gstergesi konumundadrlar. Bu nkleer aamann en byk ilevi ise caydrmadr. Nkleer silahlar muazzam gcn atom ekirdeinin paralanmas sonucu ortaya kan enerjiden deil, ekirdein her an paralanabilecei korkusunu dnyaya rngalamaktan alrlar. yleyse bu silahlarn gc ntralize edici bir gtr. Bir bakma onlar birer gsteri nesnesinden baka bir ey deildirler. Sz konusu olacak patlama fiziksel bir Einstein formlnn da dnk bir patlamasndan ok ie dnk bir patlama olacaktr. Yaamlarmz fel eden ey bir atom bombasnn tepemize inmesi deildir. Kald ki byle bir ey olmayacaktr; olmas gerekmez. Nkleer sava tehdidi, bir caydrma makinesidir. Nkleer silahlar (ve nkleer santraller) vardr orada olacaklardr bu caydrma nesneleri bize her an bir patlama olaca endiesi ile tetikte tutarak ie dnk bir patlama olay yaratmaktadrlar. Caydrma, bir strateji deildir. Nkleer silahlara sahip devletler arasnda dei toku edilmekte ve gidip gelmektedir. Bundan byle strateji diye bir ey olmayacaktr. Sava tehdidi askerlerin elinde bir ocuk oyuncana dnecektir.Burada teknik bir programlamadan dnyann engebesiz kusursuz ntr bir yzeye dndrlmesinden bahsediyoruz. (s.59) Vietnam Savan da bir rnek olarak analiz Baudrillard, savan nasl simle edildiine ve olayn arkasndaki farkl politik karlara dikkatleri eker. Baudrillard Vietnam Savana dair nemli baz sorular sormaktadr. Birincisi bu denli kanl, vahi ve uzun bir sava nasl olur da birdenbire aniden duruvermitir. kincisi Amerikan tarihinin en byk bozgunu neden Amerikan i dengesiyle, politika sistemini allak bullak edememitir. yleyse ortada bambaka bir neden vardr.Bu sava, birlikte bar iinde yaama dncesine en zor anlarndan birini yaatmaktan baka bir ie yaramamtr. 8

Bu sava inin bu bar iinde birlikte yaama srecinin iine alnmasn salamtr. Uzun yllar inin bu savaa somut bir ekilde mdahale etmemesi salanmtr. Bozguna uram grnen Amerika in karsnda ok nemli bir politik zafer kazanmtr. Zaten Vietnam savann amac budur.Ayn ey Vietnam iinde geerlidir. Sava silahl direni gruplarndan dzenli orduya geildii anda bitmitir. Salkl bir politika ve disiplinli bir iktidarn var olmasn engelleyen btn unsurlar temizlenmitir.Burada zafer ya da bozgunun gerekliinin sz bile edilemez. Ama politik bir deiikliin salanmasdr. Sava grnmlerin ok tesinde bir sretir..A.B.D Vietnam terk etmitir. Ama sava kazanmtr.(s.63-64)

TARH VE SNEMA Tarihin sinema aracl yeniden canlandrld fikrini tayan Baudrillard, sinemann tarihi yeniden nasl simle ettiinden bahseder. Ona gre Tarih yitirmi olduumuz bir gnderenler sistemidir, yani tarih bize zg bir mite dnmtr. Simlasyon a ile gemi bir tarihe ait fantazmlarn biriktirildii, ideolojiler ve retro (geriye dnk eski moda) modalarn tepeleme yld bir boluk iindeyiz, buradan sinema araclyla bir tarih bilincine sahip olma adnda bir illzyon ortaya kar. Tarih ldkten sora sinemaya grkemli bir giri yapmlardr. Retro mant ile ekilen saysz tarihi film elimizden kayp gitmi tarihin imgesel bir miti haline gelmitir. Sinemann bize gsterdii tarihin tarihsel gerekle olan ilikisi perdedeki tarihin hipergerek bir eye dntnn kesin bir kantdr. Chinatown, Barry Lyndon ,1900, gibi tarihi filmlerde rahatsz edici bir kusursuzluk gze arpmaktadr. Bir baka deyile bu filmler kusursuz, olaanst artefactlar(insan eliyle yaplm ey, yapay doku) dahice simlakrlardr. Baudrillard bunlara en gzel rneini Barry Lyndon olduunu ne srer. Barry Lyndon bir tarihin yeniden canlandrlmas deil bir simlasyonudur. Btn gereksizlikler, btn zararl nlar titizlikle temizlenmitir. Bu filmlerde sahnenin olabildiince grkemli bir ekilde parlamasn salama kaygs onlarn birer simlakr olmasn salar..sinema en fantastik ya da mitik olandan gereki ve hipergereki olana doru giden bir geliim izgisi izlemitir. Sunduu gncel rnlere baklacak olursa sinemann teknik adan giderek mutlak geree yaklat, gerei tm sradanl, hakikati tm plakl ve can skclyla verdii hatta tekniin salad kendine gven duygusuyla gerein kendisi hemen u anda burada olann ta kendisi, anlamsz bir ey inanlmaz bir lgnlk modeline dnt grlmektedir. Bu gn sinema ve gerek zgnlklerini yitirmilerdir. nk sinema tarihin ortadan kaybolmasna ve egemenlii bir arivin eline geirmesine bizzat katkda bulunmutur.

Fotoraf

ve

sinema

yararlandklar

mitlerden

vazgeme

pahasna

tarihin

adalatrlma srecine grsel ve nesnel bir biim kazandrarak byk lde katkda bulunmulardr. Bugn sinema tasfiye edilmesine katkda bulunduu tarihin yeniden yaama dndrlmesi iin tm teknik olanaklarn onun hizmetine sunabilir. Ancak ilerinde yok olup gidecei hayaletlerden baka bir ey retemez.(s.70-77)

HIPERMARKETLER VE HPERMAL Gndelik yaamlarmzn nemli saylabilecek durak noktalarndan birini oluturan devasa alveri merkezlerindeki dzen ve mesajlarla toplumsal bir kltr kurgusu tasarlanmaktadr. Her eyin birbirine benzedii alc ile satcnn birbirleriyle karlamad alanlarn yalnzca boalan raflar dzenledii yani tketicilerin atklar delikleri tkadklar, raflarn rlyef bir reklam panosunu andrd hipermarketler iin Baudrillard total bir ekran benzetmesi yapar. Nesneler burada birer mal olma zelliklerini yitirirler. Hipermarketlerin tamamnda bize bakan gvenlik kameralar da bu simlasyon evreninin bir parasdr. Gvenlik sisteminin yeterli ileyebilmesi iin gereken maliyet yksek olduundan bu alp almadn bile bilmediimiz gvenlik kameralar basky antran yani bir bask simlasyonu oluturan caydrma adl daha nce tanmladmz ilevi yerine getirirler. Hipermarket bir tketim merkezi olmann tesinde bir anlam tar. Burada sergilenen nesneler zgn bir gereklie sahip deildir.Onlarn dzenlenii gelecee zg toplumsal iliki modelini andran seriler, daireler ve seyirlik eyler formatndadr. Baudrillard kapitalizmin geleneksel kurumlar ile hipermarketlerin gelecekte karmza kacak her trl toplumsal denetim biimi yani toplumsal yaam ve birlikteliin dank ilevlerini(i, bo zamanlar deerlendirme, beslenme, salk, ulam medya, kltr) tek bir bir homojen at (zaman/mekan) altnda buluturma modelidir. Baudrillard; gelecei nceden haber veren bir model olarak hipermatketlerin (zellikle A.B.Dde) yerleim blgelerinin dalmn belirlediini syler. O, kentleri hipermarketlerin birer uydusu olarak grr. Ona gre modern bir kent bile onu ememektedir. evresinde oluturduu yrngeye banliyler oturtmakta, kimi zaman da niversite hatta fabrika gibi yeni yerleim alanlar iin bir gref(birbirine balayan merkez) vazifesi grmektedir. Merkezde hipermarket vardr ve kent bir tama dzeniyle insanlarn srekli bu merkeze gidip gelmelerini salar. Birer simlasyon kutbuna dnm olan bu yeni nesne sistemleri yani modernlie zg eylerden ok bir hipergereklik, gemi ve gelecekten yoksunlatrlm ilevsel ayn andalk, her eyi etkileyebilme arzusu vardr.(s.110-114)

10

SMLASYON LETM ARALARI VE REKLAM letiim aralar ve bunlarn yayn rnlerinin olulturduu etkileri ele alan Baudrillard, bu yntemle gereklik ve anlam zerinde ne tr mdaheleler gerekletirildiini analiz eder.Ona gre her gn daha fazla haberle karlamamza ramen anlamn daha az retildii bir dnyada yayoruz. Bunun nedeni olarak varsaym sz konusudur. Birinci varsayma gre haber anlam retmektedir ancak genel anlam kaybn engelleyememektedir. kinci varsayma gre haberin anlamla bir ilikisi yoktur. Haber baka bir dzene aittir. nc ve Baudrillardn zerinde nemle durduu varsaymda ise yle syler: Haber enflasyonu ile anlam deflasyonu arasnda, anlamn haber tarafndan yok edildii bir zorunlu iliki vardr. Toplumsallama denen ey iletiim aralarnn gnderdii mesajlarla ilgilenme oranyla llmektedir. Bylelikle haber her yerde hzl bir anlam dolamn salamaktadr. Ancak haberin anlam rettiini sandmz srada aslnda tam tersi olmaktadr. Haber kendi rettii ierikleri yok eder. Baudrillard, burada iki tane neden belirler: Birincisi haber iletiim kurmaz, bir iletiim oyunu sahneler. kisi farkl eylerdir ve simlasyon tanmlamasna uymaktadr. Karlkl konumalar, izleyici telefonlar, tartma programlar, interaktif yaynlar ise bu sahnenin ana dekorunu olutururlar. Sahnede olmayan ey ise iletiimdir, onun yerini iletiim simlasyonu almtr. Anlam ve iletiim hipergereklemitir. Geree son veren ey gerekten daha da gerek grnendir. mgeler ve gstergeler sonucunda gereklik katsaysn ykseltir ve bize haberin kendisinden baka inanacamz bir ey brakmaz. Baudrillardn belirttii ikinci neden ise, iletiimin gerisinde iletiim aralarnn ve her geen gn artan haberin toplumsal yapy bozmalarn , engelleyememesidir. Yani haber hem anlam hem de toplumsal anlamszlatrmaktadr. Bylelikle haber sayesinde toplumsal kitleler iinde iin iin kaynarlar. Benzer biimde anlam ve anlama ait tm ierikler egemen bir iletiim arac tarafndan yutulurlar. Bir derinlikten yoksun anlk ve annda unutulma zelliine sahip olan reklamlar. Tm zgn kltrel biimlerle tm zgn dil yetilerini yutmaktadrlar. Reklamda gstergenin enerjisi en alt seviyeye inmektedir. Reklamn sahip olduu gemii ve gelecei olmayan anndalk zelliine sahip biim ise gndelik yaamlar reklam biimine dntrmeye balamtr. Bylece tm gncel eylem biimleri yok olup gitmektedirler. Reklamn panosuna arpan toplumsal ise tamamen zlm erimi basitlemi ve toplumsal grntsyle annda yantlanan bir eye dnmtr. Bu nedenle duvardaki afilerde toplumsal deil toplumsaln hayaleti ile karlalr. Gnmzdeki reklamn en ilgin boyutu zgn bir biim ya da ksaca bir iletiim arac olarak younluunu yitirmesi ve ortadan kaybolmasdr.

11

Artk reklam bir snai maln reklamn yapmaktan ziyade kendisi bir ticari mal gibidir. Aslnda her ikisi birbirine karm durumdadr. Bu bakmdan reklam iin kendi kendisinin mesajna dnerek reklamn yapt mal ierisinde eritmektedir. Reklam kamusal anlama sahip her eye kar duyarsz kalndn gsteren bir ayna paradoksal bir aalama aynasdr.Reklam da tpk haber gibi simlasyonun duyarszlatrma ve anlam ykm srelerinin bir ilevsel parasdr.letiim aralar toplumsallamay salamaya ynelik aralar deil,toplumsaln kitleler iinde iin iin kaynamasn/erimesini salayan aralardr.nk iletim arac ve gerek iinden kmann olanaksz olduu tek bir nebulaya dnmlerdir. Baudrillarda gre iletiim aralarnn yararl kullanm diye bir ey olamaz. letiim aralar anlamla yanlgy birlikte srtlayp gtrmekte ve bunlar diledikleri ekilde kullanmaktadrlar.(s.116-123,130-)

SONU VE DEERLENDRME Postmodern bir sosyolog olarak nitelenen Jean Baudrillard Simlakrlar ve Simlasyon adl eseri ile Kapitilazmin tm boyutlar ile gereklii ve toplumsal hayat nasl kuattn ele almaktadr. Ona gre amzdaki temel hastaln ad: Gerein retimi ve yeniden retimi denilen eydir. Bu yzden maddi retimin bizzat kendisi hipergerek bir eye dnmtr. Baudrillard, ekonomi, sanat, bilim, siyaset, medya ve sinema zerinden zellikle de Amerikaya younlaarak bu alanlarda gerekliin nasl yerinden edildiini ve simlasyon aracl ile gereklikten kopuk nasl sanal bir dnya oluturulduunu detaylar ile incelemektedir. Baudrillard,Gerek simlasyona dnt. Buna yol aansa kltr endstrisinin kendisidir. Yaadmz evren simlasyon evrenidir.der. Gerekliin simlakrlar sayesinde dumura uratlmas sonucunda bir kaosa girildiini belirten Baudrillard, bu durumu Mbiyus eridi denilen ksr dngl bir sarmala benzetir. Bu aamada artk iin iin kaynama/i patlamalar yaanaca ifade edilir.Yakn dnem Sosyologlar iinde arpc analizleri ile zmlemeler yapan Baudrillard, simlasyon kuram ile sosyolojiye nemli katklar salamtr.

12