Professional Documents
Culture Documents
Günümüzün büyük ölçüde rekabete dayanan ekonomik sistemi içerisinde ticaret; mal ve
hizmetlerin kalitesini sürekli olarak geliştirme çağrısına uyulması zorunluluğudur.
Kalite, birçok kişinin sandığı gibi "Lüks" çağrışım yapan bir kavram değildir.
Kalite alıcıya, bir urun ve hizmet sonucu sunulan niteliklerin toplamıdır. Kalitenin bazı
tanımlarına üretici ve tüketici gözüyle örnek olarak şunlar verilebilir:
Dr. J.M.JURAN
Kalite şartlara uygunluktur.
P.B.CROSBY
Kalite bir ürün yada hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama
kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır.
TS-ISO 9000
Kalite ürün yada hizmeti ekonomik bir yoldan üreten ve tüketici isteklerine cevap veren
bir üretim sistemidir.
Kalite kontrol uygulamak,en ekonomik,en kullanışlı ve tüketiciyi daha ima tatmin eden
kaliteli ürünü geliştirmek,tasarımını yapmak üretmek ve satış sonrası hizmetlerini
vermektir.
1.2.MUAYENE NEDİR ?
Bir imalatın bütün yapım işleri tamamlandıktan sonra stoklanacağı veya müşteriye
teslim edileceği zaman,imalat dizynında veya satın alma teknik şartnamesinde belirtilen
standart esaslarına uygun olup olmadığını tespit veya tayin için ,bir takım makine alet
ve cihazlarla yapılan işleme"Muayene"denir. Muayenede mamüllerin yalnızca hatalı ve
hatasız olduğu tespit edilir. Hataların oluş sebebleri üstünde durulmaz ve imalatın
teknolajik aksaklıkları ile ilgili herhangi bir görüş belirtilmez.
1.3.KONTROL NEDİR ?
Bir mamülün, ölçü, biçim, boyut ,yüzey ve yüzey kalitesinin istenilen değerlerde olup
olmadığını anlamak için yapılan incelemeye kontrol denir. Kontrol üretimde yarım
mamül veya tam mamüle uygulanan bir işlevdir.
Sıfır hatanın başarıyla uygulanması , yönetimin sadece desteğiyle değil , aktif katılımıyla
mümkün olabilir.
Şirket kültürünü benimsemiş olan her çalışan sıfır hata programını başarıyla
yönetebilir.
Sıfır hata programları yönetim çalışan iletişimini güçlendiren önemli bir araçtır.
Klasik yönetim anlayışıyla (taylorizm) maliyet ile kalite birbiriyle çelişir. Kalite
yükseldikçe maliyet artar .Ancak ,askeri maliyet belli bir hata yüzdesinde gerçekleşir.
Hayatı daha düşük düzeylere indirmek maliyeti artıracağından,sıfır hataya erişmek
güçleşir. O nedenle klasik yaklaşımın modeldeki kalite kontrol yerine önleyici
yaklaşımın sağlanması gerekir. Böylelikle , kalite-maliyet ilişkisine bakıldığında en
yüksek kalitenin en düşük maliyetle elde edildiği görülür.
Hemen her alanda bu tekniklerin bilinçli ve yaygın uygulanması ile gerçekleştirilen çok
sayıda "iyileştirme" projesi ile kuruluş ,Japonların kaizen adını verdikleri "Sürekli
gelişme " yi başarmış olur.
Toplam kalite yönetimi konusundaki ilk çalışmalar 1930' lu yıllarda ABD de başladı.
Bell Telephone şirketinde istatikçi olarak çalışan Walter A. Shewhart istatiksel kalite
kontrol alanında önemli çalışmalar yaptı. Shewhart , üretime istatiksel yöntemleri
uygulayan ilk kişilerden biriydi. Shewhart ın kalite konusundaki çalışmalarını ABD'de
W.Edwards Deming ve Joseph M.Juuran'ın çalışmaları izledi. Bu iki bilim adamı
Japonyaya davet edilmiş ve Japon mühendislere kalite geliştirme , kalite planlama ve
kalite kontrol konularında seminerler vermişlerdir.
Günümüzde pek çok araştırmacı Deming'in toplam kalite yönetiminin babası olarak
kabul etmektedirler .Ancak Deming kadar Juran'ın da toplam kalite felsefesine önemli
katkılarının olduğunu belirtmekte fayda var.1950'li yılların sonlarına doğru toplam
kalite kontrolü alanında kayda değer çalışmalar yapan bir diğer Amerikalı Armond V.
Feigenbaum'dur. Amerikalı PhilipCrosby'de Sıfır hata (zero defect)akımının
öncülerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Joseph M.Juran
Peter Drucker
• Kalite Yönetimi
Organizasyonlarda kalite geliştirme , kalite planlama ve kalite kontrol çalışmalarının yapılması ; kalite
standartlarının oluşturulması ;üst yönetimin kalite konusuna önem vermesi ;tüm çalışanların kalite
geliştirme çalışmalarına katılımının sağlanması.
• Benchmarking
Organizasyonun sosyal sorumluluk ve ödev ahlakı bilincine sahip olması Yönetim ahlakına önem
verilmesi ve bu ilkeler çerçevesinde faaliyette bulunması .
Organizasyonda müşteri ihtiyaçlarının en iyi şekilde ve suretle karşılanması için belirli performans
standartları oluşturulması; müşterilere hizmetlerin belirli kalite standartları dahilinde sunulacağının
taahhüt edilmesi.
Bu organizasyonu başarıya götüren en önemli faktörlerden birisinin liderlik ve üst yönetimin katkısı
olduğunu kabul edilmesi.
Organizasyonda sürekli gelişme felsefesinin benimsenmesi; sürekli eğitime, sürekli bilgi ve beceri
geliştirmeye, sürekli araştırma ve geliştirmeye önem verilmesi.
Organizasyonda doğru işlerin ilk seferde doğru yapılmasına azami çaba gösterilmesi; hataların en aza
indirile bilmesi için problemlerin önceden belirlenerek çözülmesinin amaçlanması.
Aşırı stok bulundurma ve kitle üretimine yönelme yerine teknolojideki gelişmeler ve müşteri
beklentilerindeki muhtemel değişiklikleri dikkate alarak üretim miktarının belirlenmesi;üretimi gerekli
olduğu zamanda , gerekli miktarda ve kalitede gerçekleştirme.
Bu yeni yönetim felsefesi halen dünyada başta özel sektör olmak üzere tüm organizasyonların
yönetiminde uygulanmaktadır.
1.7. KALİTE ÇEMBERİ
Aynı iş çevresinden bu grup , mesai saatleri içinde veya dışında gönüllü olarak her hafta bir saat
toplanır .Kalite çemberleri kendi iş alanlarında işlerini güçleştiren, kaliteyi düşüren sorunları
saptar,nedenleri araştırır ve çözümler için yönetime öneriler sunar.
Avrupa ve Amerika'ya yayılan sistem , dünyanın ve ülkemizin önde gelen şirketlerinde yaygın bir
şekilde uygulanmaktadır.
5. Motivasyonu artırmak
2.Rehber: İşletme içinde çember faaliyetlerini koordine etmek ve yönetmelikte sorumlu kişidir.
4.Üyeler: Üyeler genellikle aynı iş alanındaki çalışmalardan ve çemebr faaliyetlerine gönüllü olarak
katılırlar. Katılımcılar şu faaliyetlerde bulunurlar;
• İç kalite denetimleri
• Dış kalite denetimleri
• Yan sanayi denetimleri
1.9.3.Kalite Maliyetleri
1. Dolaylı maliyetler : Sorunları belirlemek ve önlemek için yapılan faaliyetlere ilişkin maliyettir
1. Önleme maliyetleri
2. Değerlendirme maliyetleri
3. İç ve dış hata maliyetleri
1.Önleme maliyetleri :
2. Değerlendirme maliyetleri:
3. Hata maliyetleri
a. İç hata maliyetleri : Hurda, ek işçilik , malzeme kaybı, seçme-ayırma, tekrarlanan kalite kontrol işlemleri, teslimattan önceki ek
harcamalar, malzeme eksikliği, imalatta görülen hatalar, beklemeler.
• Teslimattan sonraki hata maliyetleri: Hurda,ek işçilik vb. yol ve ulaşım giderleri.
• Garanti giderleri: Siparişin gerçekleştirilmemesi gecikmesi sonucunda anlaşma hükümleri gereğince ödenen bedeller.
• Önlemenin her zaman daha ucuz olduğu göz önüne alınarak değerlendirilmelidir.
2
STANDARDİZASYON VE KALİTE
2.1 STANDARDİZASYON NEDİR ?
Standardizasyon, milletler arası standardizasyon teşkilatı (ISO) tarafından şöyle tarif edilmektedir:
"Standardizasyon; belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların
yardım ve iş birliği ile belirli kurallar koymak ve bu kuralları uygulama işlemleridir"
Standardizasyon, aslında toplumun kalite ve ekonomikliği arama çalışmalarının sonucu ortaya çıkan bir
faaliyettir.
Standardizasyon, toplumun her kesiminde genel fayda sağlamasının yanı sıra yine insan için hayati öneme
haiz olan çevreyi tahrip etmeme ve yaşanabilir bir çevrenin muhafazası yönünden çok büyük faydalar
ihtiva eder.
-ihtiyari -mecburi
-işletme -endüstriyel -milli(tse,dın vb.) -bölgesel(en vb) -milletler arası(iso iec vb)
Türk standartları enstitüsü de 1964 yılında uygulamaya koyduğu standardına uygunluk belgelendirmesi
TSE markası sistemi ile standartta uygunluk belgelendirmesini başlatmış, bu uygulama ile üreticide
standartlara uygun ve kaliteli mal üretme şuurunun yaygınlaştırıcının yanı sıra , tüketicinin can ve mal
güvenliğini korumayı, karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlayarak aldanmasını önlemeyi hedef almıştır.
Bu çalışmalara göre belgelendirme faaliyeti 7 ana grupta yürütülmektedir.
2. Ürünlerin (madde,mamul,mahsul)
belgelendirilmesi
Bu kuruluş elektrik ve elektronik konuları dışında kalan diğer bütün konularda milletler arası
standartları hazırlayan bir kuruluştur. ISO'nun amaçları milletler arası mal ve hizmet
mubadelelerini kolaylaştırmak, bilimsel, teknolojik, ve ekonomik faaliyetlerde işbirliğini
geliştirmek üzere standardizasyon ve onunla ilgili çalışmaların geliştirilmesini teşvik etmek
standartların ve onlarla ilgili faaliyetlerin dünya çapında harmonize edilmesine yönelik
girişimlerde bulunmaktır. Türk standartlar enstitüsü, ISO'ya 26 Mayıs 1955'te üye olmuştur.
1976 yılında Paris'te kurulan ve 21 üyesi bulunan bir teşkilattır. Bu teşkilatın amacı
standartların uygulanması için kuruluşlar arasında işbirliğini arttırmaktır. Ayrıca
standardizasyon un günümüzdeki ve gelecekteki durumu ile ilgili olarak milletler arası düzeyde
çalışmalar yürütmek. Türk Standartları Enstitüsü, IFAN'a 12 Eylül 1991'de üye olmuştur.
Merkezi Brüksel'de bulunan 1960 yılında faaliyete geçen CEN, elektrik ve elektronik konuları
dışında standart hazırlayan bölgesel bir kuruluştur. CEN' in yaklaşık 1400 standardı mevcuttur.
Türk Standartlar Enstitüsü CEN' e 1991'de üye olmuştur.
EOQ 1957 yılında batı Avrupalı beş ülkenin kalite uzmanlarınca EOQC - Avrupa Kalite
Kontrol Örgütü adıyla kuruldu. Sonraki yıllarda 25 ülkeden birer kalite kuruluşunun üye olduğu
EOQC, büyük bir Avrupa örgütüne dönüştü. 1980'li yıllarda adındaki 'kalite kontrol' ifadesinin
sınırlayıcı bir anlam oluşturduğu kanısıyla 1988 yılında adını EOQ Avrupa Kalite Örgütü olarak
değiştirdi.
Amaçları:
EOQ'nun temel amacı,ürün ve hizmet kalitesinde etkili gelişme sağlayacak bilimsel ve teknik
bir Avrupa kuruluşu olmaktır. Ürün ve hizmetlerin güvenirliğini geliştirmek için kalite kontrol
konusundaki düşünce ve teknikleri uygun araçlar kullanarak geliştirmek, tanımak, geniş şekilde
duyurmak ve özendirmek ise EOQ'nun yakın hedefleridir.
Çalışmaları:
Ürün ve hizmetlerin kalite kalite güvenirliği ile ilgilenen etkin kuruluşlar, gruplar ve kişilerle
ilişki kurar ve bu ilişkileri korur. Araştırma, talimat, görüş,deneyim,doküman ve yayım alış verişi
konusunda işbirliğini özendirir. Konferanslar, seminerler, kurslar düzenler.
Genel kurul niteliğindeki EOQ yıllık konferanslarında en yeni kalite eğilimlerine ve uluslar arası
ün kazanmış uzmanlara yer verir. EOQ'nun 7 bölümü ve il komitesi, bu çalışmaları yürütür.
TSE, ülkemiz adına 1976 yılından bu yana EOQ tam üyesi olarak kuruluşun çalışmalarına
katılmaktadır. EOQ Genel sekreterliği Bern-İsviçre'dedir.
Bünyesindeki 13 teknik bölüm, 12 teknik komite ve 200 bölüm yada yerel birim aracılığıyla görev
yapmaktadır.
Japon bilim adamları ve mühendislerinin girişimiyle 1946'da kurulmuştur. 1962'de ise bir kamu
kuruluşuna dönüştürüldü. JUSE'nin amaçları üç ana başlıkta özetlenebilir:
a. Çeşitli bilim ve teknoloji alanlarında işbirliği yaptığı bilim adamları ve mühendisleri bilimsel ve
teknolojik işlemlere ilgisini uyandırmak, geliştirmek ve bu yeniliklerin uygulanmasını sağlamak.
b. İleri bilim ve teknoloji konusunda yurt içi ve yurt dışında bilgi alış verişinde bulunarak sanayinin
gelişmesine katkıda bulunmak.
c. Bu etkinlikler yolu ile dünya barışına ve insan soyunun çıkarlarına hizmet etmek.
JUSE'nin 1600 bilim adamı ve mühendisiyle işbirliği yaparak 250 komite aracılığı ile yürüttüğü
çalışmalar şu ana başlıklarda toplanabilir:
I. Araştırma ve geliştirme
II. Eğitim
III. Tanıtma
IV. Uluslar arası ilişkiler
V. Sempozyum ve konferanslar
VI. Diğer hizmetler
At üyesi ülkelerde ekonomik ilişkilerimizin dış ticaretimizde önemli bir yer tutması nedeniyle Tek
Pazar'da ISO 9000 yada EN 2000 dite bilinen Kalite Güvencesi Standartları serisinin uygulanacak olması,
ülkemiz açısından özel bir önem taşımaktadır. Ülkemizdeki konumu ile TSE-ISO 9000 Standartları
çerçevesinde Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi yapmaya yetkili tek kuruluş TSE'dir.
Ayrıca yapılan ikili anlaşmalar çerçevesinde İsveç'ten NSF, Almanya'dan DQS, İngiltere'den SGSYarsley,
Fransa'dan AFAQ,İtalya'dan AMQ ve CESİ Danimarka'dan DS, Belçika'dan SQS, Avusturya'dan ÖQS,
Norveç'ten NCS Kuruluşları ile ortak belgelendirme tetkik faaliyetleri gerçekleştirilmektedir.
ISO 9000, Uluslar arası kalite sistem standardı serisinin genel adıdır. Ayrıca ISO 9000 gerek bir kalite
sistemi oluşturmak gerekse mevcut bir kalite sistemini değerlendirmek amacıyla kullanıla bilen bir kalite
yönetim sistemi modelidir.
ISO 9000 kalite standartları serisi, kaliteye önem verildiğini ve kalite ihtiyaçlarını karşılayabildiğini
müşteriye kanıtlayarak etkin bir kalite sisteminin nasıl kullanılabileceği, dökümante edilebileceği ve
sürekliliği sağlanabileceği konusunda yol göstermektir.
TS-EN-ISO 9000-1 Kalite Yönetimi ve Kalite Güvencesi Standartları Seçim ve Kullanım Kılavuzu
TS-EN-9000-3 ISO 9001'in Yazılım geliştirme, Üretme ve Bakıma Uygulanması İçin Kılavuz
TS-EN-ISO 9001 Kalite Sistemleri Tasarım, Geliştirme,Üretim Tesis ve Hizmette Kalite Güvencesi Modeli
TS-EN-ISO 9002 Kalite Sistemleri Üretim, Tesis ve Hizmette Kalite Güvencesi Modeli
TS-EN-ISO 9003 Kalite Sistemleri Son Muayene ve Deneylerde Kalite Güvencesi Modeli
Bu standartlar herhangi bir ürüne yönelik hazırlanmış olmayıp geniş kapsamlı olarak tasarlanmışlar,
sadece üretim yapan işletmeleri değil hizmet işlemlerini de gözeten bir yapıda oluşturulmuşturlar.
Bu serinin kullanım amacı, kaliteye önem verildiğini, kalite ihtiyaçlarının nasıl karşılandığını müşteriye
kanıtlayarak etkin dökümante edilen ve sürekli bir kalite sisteminin nasıl kurulabileceği konusunda bilgi
vermektir.
Bu seri içindeki ISO 9000 adlı grup ISO 9001-9002-9003 standartlarının nasıl anlaşılması ve
uygulanması gerektiğine ait bir kılavuzluk görevini yerine getirmektedir.
ISO 9001 - Tasarım/Geliştirme, imalat ve/veya montaj yapan ve servis hizmeti veren kuruluşların
yerine getirmesi gereken şartları vermektedir. (Bu şartlardan bir veya birkaçı kuruluşun faaliyet alanları
içerisinde yer almıyorsa bu durum dokümanlarda belirtilir.)
ISO 9002 - Özellikle tasarlanmış ve onaylanmış tasarımların imalatını kuruluşlar için uygundur. ISO
9001'in şartları ISO9002'den daha sıkı değildir. Gerçekte standarda verilen hususların tamamına yakını
birbirinin aynıdır. Yalnızca ISO 9002 tasarım/geliştirme modellerini kapsamaktadır.
ISO 9003 ise basit imalat adımlarına sahip ve mamul özelliklerinin sağlandığının son kontrolde
onaylanabileceği mamulleri üreten kuruluşlar tarafından uygulanır. Örneğin firma bitmiş yarı maülleri
alarak bunları monte etmek durumundaysa ve bu iş için müşterilerinin tasarımını kullanıyorsa, bu
durumda ISO 9003 en uygun kalite sistemi standardıdır.
ISO 9004 standardı ise bir toplam kalite yönetimi el kitabı olarak değerlendirilebilir. Bu standardın
uygulama alanı "Kalite yönetimi sisteminin geliştirilerek tatbik edilmesi için temel elemanları tanımlamak
" olarak verilmektedir.
ISO 9001-9002 ve 9003 firmanın ne ürünlerini , nede tüm kalite sistemini tanımlar. Bu üç standart, ISO
9004 standardında ortaya konulan kalite yönetimi sistemi bileşenlerinin üç alt grubuna ait bir
değerlendirme olup, bu üç alt grupta bulunan kalite güvencesi şartlarına göre tedarikçinin örgütsel
bazdaki yeterliliği için üç ayrı kalite güvencesi modelini oluşturmaktadır. Dolayısıyla ISO 9001 - 9002 ve
9003 üç ayrı modeldedir.
Yönetimin Sorumluluğu 3 2 1
İç Denetleme 3 2 -
Belgeler ve Evrak 3 3 2
Kalite Kayıtları 3 3 2
Personelin Eğitimi 3 2 1
-: Kapsamında yok
Bir kuruluşta ISO 9000 uygulanması düşünüldüğünde sonucun başarısı açısından atılması gereken bazı
adımlar mevcuttur. Bu adımlar aşağıdaki ara basamakları sağlayan belirli bir plan çerçevesinde olmalıdır.
1. Hedeflerin tespiti
2. Plan hazırlaması
3. Gerekli ortamların sağlanması
4. Sistemin geliştirilmesi
5. Uygulamanın sürekli ve planlı olarak gözden geçirilmesi
6. Aksaklıkların giderilmesi
7. Sistemin iyileştirilmesi
Böylece ürün kusurları sorunları ortadan kalkar, verimlilik kazanç ve saygınlık artar. Firmalar, kalite
sistemlerini oluştururken müşterilerde almak istedikleri malın veya hizmetin ISO 9000 standardına göre
kurulmuş bir kalite güvence sistemi ile üretildiğinden emin olmak istediklerinde bu standartları
kullanabilirler.
2.8 EKOLOJİK VE ÇEVRE KORUMA
DÜZENLEMELERİ
2.8.1. ECO-LABEL
Eco-label ürünleri üzerine konan ve ürünün kompozisyonuna ilaveten çevre üzerindeki tüm etkilerini
de belirten bir logodur. Avrupa birliği bu logoyu uygulama şeması olarak 29 Haziran1993 te tanıtmıştır.
Eco-label logosunu koyma mecburiyeti yoktur. Bu logo ekolojik çevreye saygılı olduğumuzun bir
ifadesidir.
1. Tüm yaşam döngüsü boyunca, çevreye olan etkileri aza indirilmiş ürünlerin tasarım, üretim,
pazarlama ve kullanımı teşvik etmek.
ISO 14000, dört ana gruptan oluşur; Yeryüzü, hava, su ve gürültü. Tüm ürünlerin üretilmesi,
dağıtılması, kullanılması ve çöpe atılması sırasında çevre üzerinde dört ana gruba kısa ve uzun vadede
belirli etkileri vardır.
3. TS-EN-14010 Çevre Yönetimi - Çevre denetim Kılavuzu - Çevre ile ilgili denetimin genel prensipleri
4. TS-EN-ISO 14011 Çevre Yönetimi - Çevre denetim kılavuzu - Denetim Usulü - Kısım 1 - Çevre yönetim
sistemlerinin denetimi
5. TS-EN-ISO 14012 Çevre Yönetimi - Çevre denetçilerinin haiz olması gereken özellikler
6. TS-EN-ISO 14020 Çevre Yönetimi - Çevre ile ilgili etkilenmenin temel prensipleri
7. TS-EN-ISO 14021 Çevre Yönetimi - Çevre ile ilgili etiketleme - Öz beyan çevreyle ilgili iddialar -
Terimler tarifler
8. TS-EN-ISO 14040 Çevre Yönetimi - Hayat boyu değerlendirme yönetimi - Hayat boyu değerlendirme -
Genel prensipler ve uygulamalar
9. TS-EN-ISO 14060 Çevre Yönetimi - Mamullerin çevre veçhelerinin mamul standartlarına dahil
edilmesi ile ilgili kılavuz
TS-EN-ISO 14000 Standartlarının Serisi ; TS-EN-ISO 9000 standartlarının uzantısı olarak geliştirilmiştir.
TS-EN-ISO 14000,
TS-EN-ISO TS-EN-ISO 9000`in sağlık ve çevre ile ilgili standartlarının yanı sıra, daha birçok standart
içerir. Toplam 60 adet olan
Çevre Yönetim Standartlarının 14001 - 14004 ÇYS`yi. 14010-12 denetleme, 14031 performans
değerlendirmesi, 14041 - 14044 ürüne ilişkin konular, içermektedir. TS-EN-ISO 14000 çevre yönetim
standartları ailesi, hem işletmeler hem de ürünler için çevre faaliyetlerini analiz etme, etiketleme,
denetleme ve yönetme sistem ve araçlarını içeriyor, yani organizasyonlar tarafından çevresel yönetime
yardımcı olacak bir sistem geliştirme ve uygulamada kullanılacak genel bir yaklaşımı ele alıyor.
Endüstri kuruluşu kamu hizmeti veren kurum, müşavirlik firması, halka ait kuruluş veya ürün ve hizmet
tedarik eden her kuruluş TS-EN-ISO 14000 ÇYS Standartlarını uygulayabilir.
Çevre yönetimi, ekonomik, sosyal, fiziki plan ve programların tümünün bir arada ele alınması ve şartlara
göre uygulamasıdır. Bu konudaki bilgiler detaylı olarak şekil ve grafiklerde verilmiştir.
(ISO 14000)
(Şekil 1):
ISO 14OOO
ÇEVRE YÖNETİM
STANDARTLARI
Çevre yönetim Ürün Standardında
Sistemi Çevresel Esaslar
Çevre ile İlgili
Çevre Denetimi
Etiketleme
Çevresel
Hayat Boyu
Performansla İlgili
Değerlendirme
Değerlendirme
Organizasyonun
Ürün değerlendirme
değerlendirilmesi
Teknolojik gereksinimlerin standardın bir parçası olmamasından dolayı ISO 14001 her türden
işletmeye uygulanabilir. Eğitim, iletişim ve dokümantasyon, sistemin temel kompenentleri oluşturmakta
olup, diğer tüm sistem elemanları üzerinde etkilidirler.
"Hayat Boyu Değerlendirme", "Çevre ile İlgili Etiketleme","Çevre ile İlgili Performans" ve "Ürün
Standartlarına Ait Çevre İle İlgili Esaslar" diğer ilgili konulardandır. Bir "Çevre Yönetim Sistemi",
yönetim sisteminin bütününde işletme ve ilgili yapılanma, planlar, faaliyetler, sorumluluklar, uygulamalar,
prosedürler, prosesler ve çevre politikasını geliştirmek, gerçekleştirmek, başarıya ulaştırmak, gözden
geçirmek ve korumak için gerekli kaynakları içeren parçasıdır. Çevre yönetim sistemi piramidi Şekil2' de
görülmektedir.
Şekil 2. Çevre Yönetim Sistemi Piramidi Şekil 3. Çevre Yönetim Sisteminin Beş Temel
ISO 14001 standartlarının beş temel elemanı mevcuttur. (şekil 3). Bunlardan "çevre politikası".
Belirli bir kuruluşun ; çevreye yönelik konulardaki genel icraatı ile ilgili maksat ve prensiplerini beyan ve
faaliyetlerinin çevreyle ilgili veçheleri için amaç ve hedefler tayinine esas teşkil eden açıklayıcı bir
belgedir. Her işletmenin yönetimi, kendi "çevre politikasını" tanımlamalı ve dökümante etmelidir.
İşletmeler çevre kalitesinin muhafazası ve geliştirilmesine, üretimlerinin ve hizmetlerinin insan sağlığına
zararlı olmayacak şekilde kontrol edilmesine yönelik etkili bir çevre yönetimi sistemini oluşturmalı ve
uygulamaya koymalıdır.
"Çevreye Yönelik Stratejik Plan", bir kuruluşun uzun vadede erişmek istediği amaç ve hedeflerin
ayrıntılarını veren plandır. Her işletme, çevre amaç ve hedeflerine ulaşabilmek için program veya
çizelgeleri, kaynak ve sorumlulukları da içine alan bir stratejik çevre planı hazırlamalıdır. Bu planın
hazırlanmasında:
"Çevre Etkisi" bir kuruluşun faaliyet ürün ve hizmetleri sonucu ortaya çıkan, çevredeki olumlu veya
olumsuz herhangi bir değişiklik olarak tanımlanmaktadır. Kayıt altına alınması gereken "etkiler" aşağıda
verilmiştir:
İşletme, politikası, amaçları ve hedefleri ile aynı çizgide olan, önemli çevresel esaslar ile ilgili işletmeleri
ve faaliyetleri tanımlamalıdır. Kontrol ve Düzeltici Faaliyet, bir çevre yönetim sistemi içindeki gerekli
elemanlardandır. (Şekil 4) Her işletme kontrol ve ölçümler yoluyla belirlenmiş çevresel amaçları ve
hedefleri karşılaya bilmedeki başarısını değerlendirebilmektedir. Bir kontrol ne ölçme programı
elemanları için aşağıdaki örnekler verile bilir:
• Atık su deşarjı
• Atık üretimi
• Yağmur sularının deşarjı
• Havaya yapılan emisyonlar
• Arıtma verimliliği
• Geri-kazanım faaliyetleri
• Planlanmamış deşarjlar
• Enerji kullanımı
• Kimyasal madde kullanımı
• Su kullanımı
ISO 14001'in en son elemanı "Çevre yönetim sisteminin gözden geçirilmesi" dir. Çevre yönetim
sisteminin gözden geçirilmesi;
Bir işletmede Çevre Yönetim Sisteminin kurulması için gerekli adımlar şunlardır:
Her işletme, çevre kalitesinin muhafazası ve geliştirilmesine, üretim ve hizmetlerinin insan sağlığına
zararlı olmayacak şekilde kontrol edilmesine yönelik "etkili bir çevre yönetim sistemi" oluşturulmalıdır
ve uygulamaya koymalıdır. ISO 14000 standardizasyonu çerçevesinde etkin bir çevre yönetim sistemine
sahip olmanın işletmeye sağlayacağı yararlardan bazıları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Çevrenin korunması
• Rekabette eşitlik
• Yönetmelikler ile uyum içinde çalışıldığının belgelenmesi
• Etkili yönetim sistemlerinin kurulması
• Maliyetlerde azalma
• İş kazalarında ve yaralanmalarda azalma
• Toplumsal ilişkilerin iyileştirilmesi
• Üst yönetimin iyileştirilmesi
Ülkemizde çevre kirlenmesini önlemek amacı ile TSE ve çevre bakanlığı tarafından TS-ISO 14000
serisi çevre yönetim standartları hazırlanmış ve 1995 yılında yayınlanmıştır.
• Eco tasarım
• Da tabase
• Eco-labels
• Eca üretim
• CD-ROM
Green Buss' in yardım diski çevre uzmanlarınca hazırlanmıştır. Bu konuda CBI kurumu ücretsiz veya
çok az ücretle hizmet vermektedir. CBI çevre ile ilgili en az 20 ürün grubunu incelemiştir. CBI Green Buss
veri tabanını geliştirmiştir. (1996 yılı itibarı ile)
Sonuç:
Avrupa Birliğinin çevre politikasının anahtar prensipleri aşağıdaki gibi özetlenebilir
1. Kirleten ödemelidir
2. Çevrede yapılan tahribat onarılmalıdır
3. Koruyucu aktif önlemler alınmalıdır.
4. Doğal kaynakların, ekolojik denge üzerindeki olumsuz etkileri önlenmelidir
5. Üye ülkelerin çevre politikaları gelişmekte olan ülkeler üzerindeki etkileri göz önüne alınmalıdır
6. Çevre korumaya ilişkin uygulamalar Avrupa birliğinin diğer uygulamalarının bir parçası
olmalıdır