YAPI TEKNOLOJİSİ DERS NOTLARI

Yapı: Karada veya suda bayındırlık veya iskan amacıyla yapılan geçici-daimi yer altı
yerüstü gibi yapılan her türlü tesislere yapı denir.

Bulundukları Yere Göre Sınıflandırmalar

1-Altyapılar: Zemin seviyesinin altında ve yüzeyinde yapılan yapılara denir.
2-Üstyapılar: Zemin seviyesinin üstünde yapılan tüm bina yapılarına denir.

Sürekliliğine Göre Sınıflandırmalar

1-Geçici yapılar: Kısa bir süre kullanmak amacıyla yapılan her türlü yapılara denir.
Örn; şantiye binaları,barakalar (Tapuya kayıt olmazlar arsa olarak gözükür)
2-Daimi yapılar: Uzun süreli kullanılmak üzere yapılan yapılardır.

Mülkiyetlerine göre Sınıflandırmalar

1-Resmi yapılar: Kamu kurum ve kuruluşlarının yapmış veya yaptırmış olduğu yapılardır.
2-Özel yapılar: Şahıs veya özel işletmeler tarafından yapılan veya yaptırılan yapılardır.
3-Vakıf yapılar: Bir hayır işinin sürekli yapılabilmesi için resmi yoldan kurulan vakıfların
yaptığı yaptırdığı veya onlara bağış olarak bırakılan her türlü yapılardır.

Taşıyıcı Sistem Kuruluşuna Göre Sınıflandırma

1-Yığma yapılar: Binadaki döşeme ve çatı gibi yatay sistem elamanları üzerine etki eden
yükleri taşıyıcı duvar özelliği olan iç ve dış duvarlara aktararak bunlar tarafından
taşınmasını sağlayan oradan temel ve sonrada zemine nakledilecek şekilde yapılan
yapılardır.
*Bu tür yapılarda yükün tamamı taşıyıcı duvarlar etrafında taşındığından bu tip duvarların
kaldırılması veya yerlerinin değiştirilmesi yapı statiği bakımından tehlikeli ve imkansızdır.

a-Ahşap yığma yapılar: Bu tür yapılarda taşıyıcı elamanlar olarak kullanılan duvarlar
ahşap ve ahşap kökenli malzemeler den yapılır.
b-Kagir yığma yapılar: Bu tür yapılarda duvarlar tuğla ve çeşitli doğal taşlardan
örülürler. Duvar kalınlığıyla ilgili belli kurallar söz konusudur.
(kagir:taş veya tuğladan yapılan)

2-Kafkas (iskelet) yapılar: Bu yapılarda yükü taşıma ve aktarma sırası şöyledir;

Döşeme ve çatılar kendi ağırlıkların ve üzerlerine gelen yükleri yatay taşıyıcı elamanlar
olan kirişlere iletirler.Kirişler bu yükleri üzerine oturdukları düşey taşıyıcı elamanlara
(kolonlara,perdelere) aktarırlar.Kolonlarda bu yükleri temele iletirler.

a-Ahşap iskelet yapılar:Yatay ve düşey taşıyıcı elamanları ahşaptan yapılan bir yapı
türüdür.
b-Betonarme iskelet yapılar:Yatay ve düşey taşıyıcı elamanları betonarme yapı
elamanlarından oluşan bir yapı türüdür.
c-Çelik iskelet yapılar:Yatay ve düşey taşıyıcı elamanları çeşitli çelikten yapılan
yapılardır.
Bu elamanlar çeşitli cins ve boyutlardaki profil ve levhalardan kaynak,cıvata,perçin gibi
değişik birleştirme yöntemlerinden yararlanılarak oluşturulur.

3-Prefabrik Yapılar: Binanın taşıyıcı sistemini oluşturan yapı elamanlarının şantiye

alanında birleştirilebilecek şekilde önceden fabrika veya atölyelerde üretilmesi esasına
dayalı yapı sistemleridir.

1
a-Hafif prefabrike yapılar: Küçük ve hafif parçalarla uygulanan bir prefabrikasyon
türüdür.

b-Ağır prefabrike yapılar: Önceden fabrikada hazırlanmış çok büyük ve ağır parçaların
hatta hacimlerin şantiyede büyük vinçlerle yerlerine konulması esasına dayanan
prefabrikasyon türdür.

Üretim şekline göre prefabrike yapılar:

a-Açık prefabrike yapılar: Belirli bir boyutsal kabul ile seri halinde üretilecek yapı
elamanlarının kataloglardan seçilerek her yapıda kullanılabilmesi esasına dayanan
prefabrikasyon türüdür.

b-Kapalı prefabrike yapılar: Belirli bir yapı grubunun parçalarının sadece o yapı grubu
için fabrikada özel şekilde hazırlanmasına dayanan prefabrikasyon türüdür.

Prefabrike oranına göre yapılar:

a-Kısmi prefabrikasyon:Yapının tümünün değil de parçalarından bir bölümünün
fabrikada üretildiği prefabrikasyon türdür.

b-Total prefabrikasyon: Yapının bütün parçalarının fabrikada üretilmesini öngören

prefabrikasyon türüdür.

İnşaa Evrelerin Göre Sınıflandırma

1-Kaba yapı: Bir yapıda temel,duvar,kolon,kiriş,döşeme,çatı gibi kapsayan iş grubuna
kaba yapı denir.Yapının %40 ıdır.

2-İnce yapı: Bir yapıda kaba yapıdan sonra gelen sıva,boya,döşeme kaplamaları,duvar
kaplamaları,yalıtım gibi işleri kapsayan ve kaba yapıyı örten iş grubuna (uygulamlara9 ince
yapı denir.

3-Tesisat: Belli bir işin sağlanmasına yardım eden alet,araç ve armatör gibi gereçlerin
uygun yerlere birbirine bağlı olarak döşenmesi işlemine ve döşenen bu gereçlerin tümüne
tesisat denmektedir.
Örn; temiz su,pis su,elektrik,doğalgaz,havalandırma,klima sistemleri,telefon,kablolu tv
,kalorifer…

ZEMİN
Temel zemini:Üzerine gelen bina yükünü (yapı yükünü) emniyetle (güvenle) taşıyan
zemine temel zemini denir.Binanın sabit ve hareketli yüklerinin tamamı zemine aktarılır ve
zemin tarafından taşınır.Bu nedenle zeminde yüklerden doğan kuvvetlerin etkisiyle oluşan
deformasyonlara karşı dengenin sağlanma şartlarının araştırılması hesaplanması tüm
zemin etütlerinin yapılması büyük önem taşır.

Temel Zeminin İncelenme Amacı;

1-Temel zeminin yük taşıma gücünü hesaplamak
2-Zeminde meydana gelebilecek oturma miktarını bulmak
3-Yer altı suyu varsa durumunu incelemek
4-Yer altı suyunun yapı malzemesine zararlı etkilerinin olup olmadığını incelemek ve
belirlemek

Zemin Çeşitleri
1.Sıkışma Durumuna Göre Zeminler;
A-Yük altında sıkışmayan ve su etkisiyle oyulmayan zeminler
a-Sağlam kayalar: 15-30 kg/cm2 yük taşırlar.
Örn; granit,bazalt … vb.

2
 b-Az sağlam kayalar: 10-15 kg/cm2 yük taşırlar.Tortul taşlardan meydana gelen
zeminlerdir.
Örn;Konglmera,gre ve şist kayaları verilebilir.

B-Yük altında sıkışmayan su tesiri ile oyulabilen zeminler

a-Gravye zeminler:5 kg/cm2 yük taşırlar.
b-Kumlu zeminler:2 kg/cm2 yük taşırlar.
c-Killi zeminler:0,4-1 kg/cm2 yük taşırlar.

2.Zemini Oluşturan Malzemeye Göre ;

A-Kayalık Zeminler
a-Volkanik kayalar:15-30 kg/cm2 yük taşırlar.
Örn; Granit,bazalt verilebilir.
b-Tortul kayalar:10-15 kg/cm2 yük taşırlar.
Örn; Sert kalker,kum taşı,killi şilt verilebilir.
c-Metamorfik kayalar:5-10 kg/cm2 yük taşırlar.Grav ve sertleşmiş killerden oluşmuş
zeminlerdir

B-Gravye Zeminler:İrili ufaklı kum ve çakıl tanelerinin tabii bir bağlayıcı ile
birleştirilmesi sonucu oluşmuş zeminlerdir.Basın.ile sıkışmazlar.Aralarındaki bağlayıcı kil
değil ise su ile oyulmazlar.5 kg/cm2 yükü emniyetle taşırlar.

C-Kumlu Zeminler:Kum tabakalarının oluşturduğu zeminlerdir.2 kg/cm2 yük

taşırlar.Zemin tabakası eğer ince ise yük etkisiyle yayılma olur.Zemin kitlesinde basınç
etkidiyle değişme olur.Bu tip zeminlere yapı temeli oturtmak doğru değildir.Zeminin
incelemeler sonucu çıkacak durumuna göre derin temel çeşitlerinden kazık temel
çeşitlerinden biri uygulanabilir.

D-Bitkisel Toprak:Zemin yüzündeki bitkilerin ve bitki köklerinin çürümesi ve oprağa

karışması sonucu oluşan zeminlerdir.Böyle zeminlere yapı temeli yapılmamalıdır.Ancak
temizlenebilecek bir kalınlıkta ise bu durum yetkili kişiler tarafından değerlendirilir.

E-Killi Zeminler:İçerisinde bulunan su, kum ve yabancı maddelerin çokluk ve

inceliklerine göre killi zemin çeşitlerine ayrılır.

-Sert killi zeminler:3 kg/cm2 yük taşır.

-Sertçe killi zeminler:1,5 kg/cm2 yük taşır.
-Zor yoğrulabilen killi zeminler:0,8 kg/cm2 yük taşır.
-Kolay yoğrulabilen zeminler:0,4 kg/cm2 yük taşır.

Zemini Oluşturan Tabakaların Özellikleri:

1)Yapı temeli için elverişli tabakalar çok geniş ve kalın olan tabakalardır.
2)Zemin üstte sıkışmayan ince ve altta sıkışabilen kalın tabakalardan meydana geliyorsa
tehlikelidir.Bu durumda sağlam zemin tabakası bulunmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.
3)Üst tabaka zayıf alt tabaka sert ise yapı için tehlikli olabilir.
4)Temelin oturacağı tabaka eğimli, kaygan hale gelebilen yada kaygan kaya yuzeyi yapı
için tehlikeli olabilir.
5)Zemin tabakası farklı özelliklere sahip tabakalardan meydana geliyorsa gerekli olan her
türlü önlem alınmalıdır.Aksi halde çatlama, kayma, çökme ve temelde oturmalar meydana
gelebilir.
Zemine ait bütün durumları bilmek ve binanın ve temelin yapımında gerekli önlemleri
alabilmek için zemin incelemesi gerekir.

3
Temel Zeminin İncelenme Amacı
1)Zemin tabakalarının derinliği
2) Zemin tabakalarının kalınlığı
3)Zemin tabakalarının cinsi ve yapısı
4) Zemin tabakalarının gerilimi ve taşıma gücü
5) Zemin tabakalarının yeraltı suyu durumu
6)Yeraltı suyunun temel malzemesine tesiri
7)Zeminde meydana gelebilecek oturma miktarını bulmak amacıyla yapılır.

Zemin İncelenme Şekilleri

1)Soruşturma
2)Muayene çukuru açma
3)Sondalama
4)Sondaj yapma
a)Sondaj uçları
b)Sondaj çubukları
c)Sondaj boruları
5)Sondaj kazığı
6)Fiziki ölçmelerle inceleme
7)Fizyolojik inceleme
8)Muayene kuyularını ve sondajların karşılaştırılması
9)Tecrübe kazığı çakarak zeminin incelenmesi
10)Arazinin oturma faktörü
11)Zemin taşıma gücü

Zemin Yükleme Deneyleri

1)Statik denemeler
a)Tablo deneyi
b)Basınçlı hava ve su ile yapılan deneyler
c)Lorenz sistemi ile yapılan deneyler
d)Koyker sistemiyle yapılan deneyler.

Kazma Zorluğuna göre Zeminler

1)Yumuşak zemin 2)Orta sertlikte zemin 3)Sert zemin

Temeller
1)Yüzeysel Temeller
2)Derin Temeller

1)Yüzeysel Temeller:
a)Tekil Temeller: (münferit) Sürekli Temeller:
Radyojeneral Temeller:
1-Ampatmansız 1-Tek doğrultuda
1-Düz radye temeller
2-Sömelli 2-Her iki doğrultuda
Kirişli radyal temel
Sömel biçimine göre;
Alttan kirişli temel
-düz
Üstten kirişli temel
-eğimli
Mantar şeklinde radyetemel
-basamaklı
Ters kemer şeklinde radyetemel

4
 Eijit temel
2)Derin Temeller:
Kazık Temeller
#yüklerini zemine aktarış şekline göre:
a)Uç kazıkları
b)Yüzen kazıklar
c)Kısmen uç kısmen yüzen kazıklar

#Yüklerini taşıma şekline göre:

a)Basınç kazıkları
b)Çekme kazıkları

#Zemin cinsine ve yapının özelliğine göre:

a)Çakma kazıklar
-Kazığı oluşturan parçaların sayısuna göre:
1)Basit çakma kazıklar
2)parçalı çakma kazıklar
-Yapıldıkları malzemeye göre:
1)Ahşap çakma kazıklar
2)Çelik çakma kazıklar
3)Betonerme çakma kazıklar
4)Kombine kazıklar

b)Delme kazıklar
-İnşa ediliş şekline göre
1)Kaplama borusu kullanılmadan
-Kompres kazıkları
-Komant kazıkları
-Ekspres kazıkları
2)Kaplama borusu zeminde kalan kazıklar

#Zemine sokulmuş şekillerine göre:

Reymand, most, stern, jansen, beneto kazığı gibi
Örnek: -Simpleks kazığı
-Franki kazığı
-Pedestal kazığı
-Wolpholz kazığı

c)Bir kısmı çakma diğer kısmı delme kazıklar

Kesan Temeller
#Açık Kesanlar
#Prömatik Kesanlar
#Yüzen Kesanlar

5
#Tekil Sömel

Mütemadi Temel

6
a)Düz radye Temel