KAR ILA TIRMALI TAR H: TAR H RET M NDE YEN B R YAKLA IM Comparative History: A New Approach in the History

y Teaching Nedim YALANSIZ

zet Bu makalenin konusu tarih retiminde yeni bir yakla m olarak kar la trmal tarih yntemidir. Kar la trmal tarih farkl toplumlardaki kurumlar ve fikirleri analiz eder. Bir kar la trmal al ma ayn zamanda farkl lke ya da kentlerdeki baz kurumlar ya da fikirleri inceleyebilir. Ayn lkede ya da kentte farkl zamanlardaki zellikler de kar la trlabilir. Uygarlklar, kurumlar, toplumsal hareketler, devrimler, ideolojiler, retim tarzlar, kadn hareketleri, milliyetilik, aydnlanma, aznlklar, gmenler vb. bir ok ey kar la trmal tarihin konusudur. Kar la trmal ve disiplinler aras yakla m rencileri farkl alanlarda al maya ve kar la trmal tezler yazmaya cesaretlendirir. Anahtar Kelimeler: Kar la trmal Tarih, Tarih retimi, nterdisipliner Yakla m

Abstract This paper concerns comparative history as a new approach in the history teaching. Comparative history compares the historical institutions or ideas by seeing how they differ between societies. A comparative study could be some institutions or some ideas in different countries/cities at the same point in time, or at different times in same country/city. Civilisations, institutions, social movements, revolutions, ideologies, mode of productions, women movements, nationalism, enlightenment, minorities, immigrants etc. are all examples of comparative history. Training in comparative and interdisciplinary approach encourages its students to work in variety fields and to write comparative dissertations. Key Words: Comparative History, History Teaching, Interdisciplinary Approach

Trkiye iin hala ok yeni olan Kar la trmal Tarih kavram ile ilk kez, Tarih ve TarihiAnnales Okulu zinde adl kitapta yer alan Marc Blochun Avrupa Toplumlarnn Kar la trmal Tarihi in adl makalesinde kar la m tm. Bloch, ad geen makalesinde kar la trmal yntemi aklarken; toplumlarn benzerlikleri ile farkllklarnn incelenmesinin yannda, zaman ve mekan bakmndan yakn lkelerle bu alardan uzak lkelerin kar la trlmas gerekti ini sylemekte, tarihilere bu yakla mlarn hepsini uygulamalarn tavsiye etmektedir1. Bloch, tarihileri al kanlklarn de i tirmemekle sulamakta, kar la trmal tarih yntemini tarih felsefesinin ya da genel sosyolojinin bir blm olarak grdkleri iin ele tirmektedir. Kar la trmal tarih yakla mnn bir ok be eri bilim alannda eskiden beri uyguland n belirtmekte, zellikle alan olan Orta a tarihinden rnekler vererek tarih yazclarna k tutarken, bu yntemin tarih retim programlarna bir an nce girmesi gereklili inden de sz etmektedir2. Trkiyede Kar la trmal Tarih yakla mnn tarih retimine girebilmesi iin ncelikle bir literatrn olu mas gerekliydi. Kar la trmal literatr yurt d nda bile 1960lardan sonra artmaya ba lad, zellikle tarihsel sosyologlar kar la trmal yntemi kulland. Tarihiler ise yine ilgisizdi. Princeton niversitesinden tarihi Cyril Edwin Blackin a da la mann tici Gleri adl al masnn Trkiyede 20 yl sonra 1986da yaymlanmas da kar la trmal yakla mn Trk tarihili ini etkilemesi asndan ok nemliydi Cyril E. Black bu al masnda kar la trmal tarih yntemine uzunca bir blm ayrmaktayd. Blochun ynteme ilgisizlikle ilgili ele tirilerini tekrarlyordu. Ama o da meslekten tarihilere kar la trmal yntemi sorunlaryla, ya da kendisinin deyi iyle tuzaklaryla anlatmay kendisine grev edinmi ti3.

1 2

Yrd. Do. Dr. , D.E.. Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blm retim yesi. Peter Burke, Fransz Tarih Devrimi: Annales Okulu, ev: Mehmet Kk, Do u-Bat Yay., Ankara, 2002, s.47-48. 1928 ylnda yaymlanmasna ra men bu makale bize hala kar la trmal tarih yntemi hakknda temel ipular vermeyi srdrmektedir. Bkz., Annales Okulu zinde Tarih ve Tarihi, der. Ali Boratav, Alan Yay., I. Bask, stanbul, 1985, ss.20-49. 3 Cyril Edwin Black, a da la mann tici Gleri, Verso yay., 2.Bask, Ankara, 1989, ss.43-61. ( ngilizce basks iin bk. Cyril Edwin Black, The Dynamics of Modernization: A Study in Comparative History, 1966, New York: Harper & Row).

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 2 / 9 Fall 2009

- 494 -

1989da Trkeye evrilen tarihsel sosyologlarn kar la trmal ara trmann rnek bir uygulamas olarak grdkleri Barrington Mooreun, Diktatrl n ve Demokrasinin Toplumsal Kkenleri adl al mas belki daha ge tarihlerde de olsa sosyologlarn ve tarihilerin ilgisini ekecekti4. Bu iki al mann ardndan Peter Burkein Tarih ve Toplumsal Kuram adl kitab Trkede yaymland. Yntem konusunda nemli eksiklerimizin farkna varmamz sa layan bu kitapta da kar la trmal yntem ok aklayc bir ekilde anlatlyordu5. Trkiyede kar la trmal tarih metodu zerine yazlm makale ya da kitap bulmak olduka zordur. Ahmet ncnn Sosyoloji ya da Tarih- bn-i Haldun ve Mukaddime zerine Bir nceleme(1993) adl kitabnn Sonu yerine ya da Mukaddime: Tarihsel Sosyolojiye Kar Sosyolojik Tarih ba lkl blm, Ferdan Ergutun Sosyal Bilimlerde Tart ma Ortamnn Kurgulanmas ve Tarihsel Sosyolojinin mknlar(Toplum ve Bilim, Say:91, K 2001-2002) adl makalesi, lhan Tekelinin Tarih Yazm zerine D nmek kitabnda Tarih ve Kar la trmal Toplumsal Ara trmalar ba lkl blm d nda bu konuyla ilgili yakla m ve yntem sorunlar zerine yerli literatr bulunmamaktadr. Trkiyede literatr eksikli i konusunda asl farkndalk Theda Skocpolun hazrlad Tarihsel Sosyoloji(1999) ve yine onun yazd Devletler ve Toplumsal Devrimler-Fransa, Rusya ve inin Kar la trmal Bir zmlemesi(2004) gibi nemli kitaplarn Trkeye evrilmesinden sonra ortaya kt. Tarih Vakfnn Ortado u Teknik niversitesinde 26-28 Ekim 2005 tarihleri arasnda dzenledi i Tarihsel Sosyoloji: Stratejiler, Problemler ve Paradigmalar ba lkl Tarih Vakf 5. Uluslararas Tarih Kongresi, Tarihsel Sosyoloji ve Kar la trmal Tarih kavramnn Trkiye tarihili ini hzla etkileyece ini gsteriyordu6. Tam da bu kongrenin yapld tarihlerde, Kar la trmal Tarih adyla bir doktora program, Dokuz Eyll niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blmnde Blm Ba kan Yrd.Do.Dr. Hakk UYAR tarafndan hazrlanarak retime ald. Ad Kar la trmal Tarih olmasa da inter-disipliner doktora programlar vard ancak bu yeni program zellikle ders adlar ve ieriklerini tamamyla Kar la trmal Tarih yakla mna gre hazrlayan ilk doktora program olma zelli ini ta maktadr. Bu program hazrlanrken dnyadaki rnekleri incelenmi tir7. Dnyada zellikle lisansst retiminde Kar la trmal Tarih adyla programlar mevcut. zellikle Sosyoloji ve Siyaset Bilimi Blmleri kar la trmal tarih metodlar adl derslere retim programlarnda yer verirken, Avrupa ve Amerika niversitelerinin bir o unda Tarih blmleri Kar la trmal Tarih adyla yksek lisans ve doktora programlar am durumdalar. ngilterede Glasgowdaki Strathclyde niversitesi Tarih Blm, Amerikadaki Central Michigan niversitesi ile i birli i ierisinde Kar la trmal Tarih yksek lisans program am tr. Bu programa kayt yaptran ngiliz renciler bir yl Central Michigan niversitesinde kar la trmal tarihsel analiz teknikleri ve ara trma yntemleri zerine dersler grebiliyorlar, programa ba vuran Amerikal renciler ise ilk yl Central Michigan niversitesinde, ikinci yl ise Stratclyde niversitesinde renimlerine devam edebiliyorlar. Ayrca bu programdan mezun olanlar iin Kar la trmal Tarihsel al malar doktora program da mevcut8. Utrecht niversitesi Sanat ve Toplum Bilimleri Fakltesi tarafndan hazrlanan Kar la trmal Tarih yksek lisans program genel tarih konularn kltrler aras ve disiplinler aras yntemlerle

Barrington Moore, Diktatrl n ve Demokrasinin Toplumsal Kkenleri, ev: irin Tekeli-Alaeddin enel, I. Bask, Verso Yay., Ankara, 1989(II. Bask mge Yay., Ankara, 2003). ( ngilizce basks iin Barrington Moore, Social Origins of Dictatorship and Democracy, 1966, Boston: Beacon Pres. Bu kitap da 23 yl sonra Trkeye evrilmi tir.) 5 Peter Burke, Tarih ve Toplumsal Kuram, Tarih Vakf Yurt yay., I. Bask, stanbul, 1994. (II. Bask, 2000; III. Bask, 2005). 6 Tarihsel Sosyolojinin tarih, sosyoloji ve siyaset bilimine kazandrdklarn inceleyen kongre' ABD, Avrupa ve Trkiyeden u ye akademisyenlerler katlm tr: Yrd. Do. Fethi Akel, Do. Dr. Karen Barkey, Prof. Dr. Halil Berktay, Prof. Dr. Mounia Bennani-Chrabi, Dr. Hlne Combes, Yrd. Do. Dr. Ferdan Ergut, Prof. Dr. Jeff Goodwin, Do. Dr. Michael Hanagan, Prof. Dr. Huricihan slamo lu, Prof. Dr. a lar Keyder, Yrd. Do. Dr. Yonca Kksal, Prof. Dr. Grard Noiriel, Prof. Dr. Michel Offerl, Beyza ahin, Prof. Dr. Mete Tunay, Dr. Alexandre Toumarkine, Prof. Dr. Franois Georgeon ve Prof. Dr. Jean Gabriel Contamin. Bu kongrenin bildirileri Tarihsel Sosyoloji-Stratejiler, Sorunsallar ve Paradigmalar, Derleyen: Ferdan ErgutAy en Uysal, Dipnot Yay., Ankara, 2009, adyla kitap olarak yaymlanm tr. 7 Bu programdaki baz dersler unlardr: Kar la trmal Devrimler ve Modernle me Hareketleri; Kar la trmal Tarih Yntemleri, Teori ve Yakla mlar, Kar la trmal ktisadi Doktrinler Tarihi, Balkanlar ve Milliyetilik, Kar la trmal Demokrasi Tarihi vd. iin bk. http://www.deu.edu.tr/DEUWeb/Icerik/Icerik.php?KOD=7843, (eri im: 23.09.2005) 8 http://www.strath.ac.uk/history/pg-info/ref0001-comparative.htm. (eri im: 23.09.2005)

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 2 / 9 Fall 2009

- 495 -

incelemeyi amalayan bir yakla m benimsemekte ve buna gre derslerin konularn ve dnemlerini kar la trmal tarih yakla myla belirlemektedir9. Barcelona Autonoma(zerk) niversitesi, Kar la trmal Tarih, 16. ve 20. Yzyl adl yksek lisans program am tr. Programda Modern Tarih: D nce, Teori ve Yntemler gibi yntem derslerinden ba ka 20. Yzyl Siyasal Kltrleri: Fa izm, Komnizm, Demokrasi, Gnmz at malarnn Kkenleri: Modern Dnyada Berberiler, Araplar, Yahudiler, ve Trkler, zgrl n Tarihi: Avrupa ve Atlantik Dnyas, 18. ve 20. Yzyl, Erken Modern Dnemde Din, Kltr ve Kimlikler, Toplum, Millet ve Milliyetilikler gibi kar la trmal dersler mevcuttur10. Sosyal bilimler, tarih ve tarih merkezli toplum bilimleri alannda inter-disipliner e itim ve ara trmalar yapan California niversitesi Davis Tarih-Toplum ve Kltr Merkezi(CHSC), Toplumsal Kuram ve Kar la trmal Tarih adyla imdilik bu niversitenin tarih, co rafya, siyaset bilimi, sosyoloji, antropoloji, kar la trmal edebiyat, kltrel al malar, iktisat, ingilizce blmlerinde doktora yapan rencilerine inter-disipliner e itim olana sa layan ayn anda ikinci bir doktora programna devam etme ans veren bir doktora program am tr. Ayrca bu rencilerin doktora diplomalarna Toplumsal Kuram ve Kar la trmal Tarih alannda doktora derecesini ald kaydedilecektir11. Washington niversitesi Tarih Blm de lisansst programlarnda interdisipliner ve kar la trmal yakla m benimsemi tir. renciler Birle ik Devletler, Asya, Latin Amerika, Ortado u, Avrupa, Afrika ve Rusya olmak zere birok blge ve Kar la trmal Cinsiyet, Kar la trmal Smrgecilik, Kar la trmal Etnisite ve Milliyetilik ve Tarihilik gibi ok e itli alanlarda dersler grebilmekte ve al ma alanlar belirleyebilmektedirler12. Amerikadaki Brandeis niversitesi Tarih Blm Kar la trmal Tarih alannda yksek lisans ve doktora programlarna sahiptir. Lisansst programlarnn amalar aklanrken ilk ama olarak; en ince ayrntlarna kadar tek bir lke zerine al maktansa, ulusal snrlar a an daha geni kapsaml al malar yapmalarn, kar la trmal yntemle benzer olan, zgn olan belirleyerek, daha genel modeller hakknda sonulara varmalarn sa lamak oldu u, esasen Avrupa odakl al malar beklenmesine ra men, daha geni kapsaml ve di er blgeleri de ierecek ekilde te vik etmeyi amaladklar belirtilmektedir13. Yine Amerikada William & Mary Koleji Kar la trmal Tarih adyla bir yksek lisans program seene i sunmaktadr. Tarihilik, ara trma metodlar ve Kar la trmal Devrimler, Tarih ve Bellek, Atlantik Dnyas, Irk, Klelik, mparatorluklar ve Emperyalizm, Milletler ve Milliyetilik ve Cinsiyet ve Cinsellik gibi ulusal snrlar a an konularda dersler ieren bir program niteli indedir14. New Jersey Rutgers niversitesi Tarih Blm Kar la trmal ve Global Tarih lisansst program Amerikadan bir ba ka rnektir. Program, Klelik, Irk, emperyalizm, milliyetilik, g, aznlklar gibi birok konuda dersler ve al ma alanlar sunmaktadr15. UCLA(University California at Los Angeles) niversitesi, 1987 Sonbaharnda, Toplumsal Kuram ve Kar la trmal Tarih Merkezi am tr. Merkezin amac toplumsal kuram geli tirmeyi te vik etmek ve kar la trmal tarih alannda teorik bilgiler vermektir. Bununla ilgili olarak her yl e itli konularda seminerler verilmekte ve bildiriler sunulmaktadr. Bu bildiriler yaymlanmaktadr. Merkezin ynetim kurulu tarihiler, sosyologlar ve siyaset bilimcilerden olu maktadr. Robert Brenner, Perry Anderson, Carlo Ginzburg gibi nl tarihiler ynetim kurulundadr16. Trkiyede Ko niversitesi ve Dokuz Eyll niversitesinde kar la trmal tarih yksek lisans programlar alm tr. Yeni alacak doktora ve yksek lisans programlarnda, ders programlar dnyadaki rneklerinde oldu u gibi kar la trmal yakla mda olmal, kar la trmal tarih teorisini, yntemini ve yakla mlarn anlatan dersler bulunmal ve tezlerde kar la trmal yntem uygulanmaldr.
9

http://www.masters.uu.nl/index.cfm/site/Masters/pageid/19B1BF5F-20-5DD2-53.(eri im: 23.09.2005) http://www.uab.cat/servlet/Satellite/studying/official-master-s-degrees/general-information/comparative-history-16th-20thcentury-1096480962610.html?param1=1096480110184. 11 http://chsc.ucdavis.edu/STCHprogram.html. (eri im: 23.09.2005) 12 http://depts.washington.edu/history/studying/graduate/ (eri im: 30.06.2009) 13 http://www.brandeis.edu/departments/history/grad/ma-comparative.html; http://www.brandeis.edu/departments/history/grad/phd-comparative.html. (eri im: 30.06.2009) 14 http://www.wm.edu/as/history/gradprogram/macomparative/index.php. 15 http://history.rutgers.edu/graduate/programcompglobal.htm. (23.09.2005) 16 http://repositories.cdlib.org/cstch/
10

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 2 / 9 Fall 2009

- 496 -

Derslerde ve tezlerde neler kar la trlabilir: ngiliz Ulusal Tarih Enstitsnn web sayfasnda Kar la trmal Tarih aklanrken, Weberin yapt gibi farkl sistemlerin, Marxn yapt gibi farkl toplum tiplerinin ya da Arnold Toynbeenin yapt gibi farkl uygarlklarn kar la trmas yaplabilir denmektedir. rne in farkl Avrupa lkelerindeki i i sendikalarnn ayn dnemdeki geli im srelerini ya da bir lkenin farkl dnemlerdeki i i sendikalarnn geli imi kar la trlabilir. Bu gibi kar la trmal al malarda ok sayda de i keni kontrol etmek zorunlulu u vardr. Farkl iki lkenin ayn dnemdeki ekonomik geli meleri ok farkl seviyeler gsterebilir17. D.E.. Kar la trmal Tarih Doktora Programnda Glsm Ttnc Esmer, Trkiyede ve ngilterede Sendikacl n Geli imi(1945-1980) Kar la trmal Bir nceleme adl bir tez hazrlamaktadr Theda Skocpolun 1789 Fransasn, 1917 Rusyasn ve 1911 inini kar la trd incelemesi18 ya da Misagh Parsann Devlet, deoloji ve Devrim: ran, Nikaragua ve Filipinler Devrimlerinin Kar la trmal Analizi rne inde oldu u gibi devrimler kar la trlabilir. Taner Timur Hocann dan manl nda hazrlanan Esra Atalnn 1905 Rus Devrimi ile 1908 Jntrk Devriminin Kar la trmal Bir ncelemesi adl tezi bu konuda Trkiyedeki ilk rneklerdendir. Tezin son blm Rusya ve Osmanl imparatorluklarnn geleneksel ynetim yaplarnn kar la trmas, Rus ve Osmanl modernle mesinin karakteristik zellikleri ve itici gleri zerine bir de erlendirme, 19.yzylda Rus ve Osmanl imparatorluklarnn sosyo-ekonomik yaplarnn dn m srelerinin kar la trmas, muhalif siyasal hareketler zerine bir kar la trma ve 1905 Rus ve 1908 Jntrk devrimlerinin olu um ve rgtlenme karakterleri zerine bir kar la trmay iermektedir. Yine Smrgecilik hareketlerinin kar la trlmas, kar la trmal tarih ders programlarnda en ok yer alan konudur. Bu konuda tezler verilebilir19. Kentlerin kar la trmas yaplabilir. Max Weber, bir tart masnda bir tarihiye: Tarihin, diyelim ki Ortaa ehrinde neyin zgl oldu unu ortaya koymas gerekti inde kesinlikle anla yoruz; fakat bu ancak, biz nce di er ehirlerde (antik, inli, slami)neyin eksik oldu unu bulursak olanakldr demektedir. Burada kar la trma ynteminin neyin zgn oldu unu neyin olmad n grme imkan sa lad n ifade etmektedir20. Evet benzer iki kent kar la trlrken bir ok zgnlk ve benzerlik ortaya karlabilir. Meera Kosambi ve John E. Brush yazdklar Three Colonial Port Cities in India(Hindistanda Koloni Liman ehri) ve Zoltn Biedermann yazd Colombo versus Cannanore: Contrasting Structures of Two Colonial Port Cities(1500-1700)(Kolombo, Kannura Kar : ki Koloni Liman ehrinin Yaplarnn Kar la trmas adl makalelerde oldu u gibi liman kentleri kar la trlabilir21. Modernle me Hareketlerinin kar la trlmas ise hem sosyologlar hem tarihiler tarafndan ska al lan rneklerdir. Tarihi Cyril Edwin Blackin a da la mann tici Gleri adl al mas kar la trmal yntemin uyguland en nemli rneklerdendir. Eisenstadtn The Political Systems of Empires(1963)( mparatorluklarn Siyasal Sistemleri) adl eserinde oldu u gibi siyasal sistemler kar la trmal incelenebilir22. Clifford Geertz, Islam Observed: Religious Development in Morocco and Indonesia(1971)(Gzlemlenen slamiyet: Fas ve Endonezyada Dinsel Geli me) oldu u gibi co rafi olarak iki u noktadaki iki slam lkesinde din hareketinin geli imini kar la trm tr. Bu ara trma da kar tlklarn kar la trlmasna gzel bir rnektir23.

17 18

http://www.history.ac.uk/makinghistroy/themes/comparative_history.html. Theda Skocpol, Devletler ve Toplumsal Devrimler-Fransa, Rusya ve inin Kar la trmal Bir zmlemesi, mge Yay., stanbul, 2004. 19 Ali Bilgeno lunun D.E.. Kar la trmal Tarih Doktora Programnda hazrlad ngiliz Smrgecili inin Msr ve Sudan rne inde Kar la trmal Bir zmlemesi ba lkl tezi Hindistan rne ini gz ard etmeden ayn co rafyada farkl iki rne in kar la trmasn yapmay amalamaktadr. 20 Burke, Tarih ve Toplumsal Kuram, s.22. 21 Meera Kosambi and John E. Brush , Three Colonial Port Cities in India, Geographical Review, S: 78, No. 1 (Ocak., 1988), ss. 32-47.; Zoltn Biedermann, Colombo versus Cannanore: Contrasting Structures of Two Colonial Port Cities (1500-1700), Journal of the Economic and Social History of the Orient, Volume 52, Number 3, 2009 , ss. 413-459; Neslihan naln D.E.. Kar la trmal Tarih Doktora Programnda hazrlad 17.Yzylda zmir ve Selanik Liman Kentlerinin Geli im Srelerinin Kar la trmal Analizi adl tez al mas da bu konudaki al malara rnek olu turacaktr. 22 Black, a.g.e., s.201. 23 Tarihsel Sosyoloji, ed. Theda Skocpol, Tarih Vakf Yurt Yay.,(I. Bask, 1999), 2.Bask, stanbul 2002., s.373.

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 2 / 9 Fall 2009

- 497 -

Charles Tillynin, Louise ve Richard Tilly ile birlikte yazdklar The Rebellious Century 18301930 (1975) ( syankar Yzyl) adl eserde genel bir siyasal at ma modelini 1830-1930 yllarn kapsayan dnemde Fransa, talya ve Almanyaya uygularlar ve kolektif toplumsal eylemlerin nedenlerini aklamaya al rlar24. Kurumlar, retim tarzlar, kadn hareketleri, g hareketleri, aznlklar, milliyetilikler, klelik, soyluluk, evlilik, miras, anayasal sreler, ekonomik de i imler, kltrel de i imler, toplumsal hareketler, zihniyetler, ideolojiler vb. birok ey kar la trmal incelemenin konusu olabilir. Kar la trmal Tarih yakla mnn retim programlarna girmesi, kar la trmal tarih yntemlerinin uyguland yeni al malarn ortaya kmas Trk tarihili ine yeni bir ivme kazandracaktr.
KAYNAKA Kitaplar Annales Okulu zinde Tarih ve Tarihi, der. Ali Boratav, Alan yay., I. Bask, stanbul, 1985. Black Cyril Edwin, a da la mann tici Gleri, Verso yay., 2.Bask, Ankara, 1989. Biedermann Zoltn, Colombo versus Cannanore: Contrasting Structures of Two Colonial Port Cities (1500-1700), Journal of the Economic and Social History of the Orient, Volume 52, Number 3, 2009, ss. 413-459. Burke Peter, Tarih ve Toplumsal Kuram, Tarih Vakf Yurt yay., I. Bask, stanbul, 1994. (II. Bask, 2000; III. Bask, 2005). Burke Peter, Fransz Tarih Devrimi: Annales Okulu, ev: Mehmet Kk, Do u-Bat yay., Ankara, 2002. Ergut Ferdan, Sosyal Bilimlerde Tart ma Ortamnn Kurgulanmas ve Tarihsel Sosyolojinin mknlar, Toplum ve Bilim, Say:91, K 2001-2002, ss.213-228. Kosambi Meera and Brush John E. , Three Colonial Port Cities in India, Geographical Review, S: 78, No. 1 (Ocak., 1988), ss. 32-47 Moore Barrington, Diktatrl n ve Demokrasinin Toplumsal Kkenleri, ev: irin Tekeli-Alaeddin enel, I. Bask, Verso yay., Ankara, 1989(II. Bask mge Yay., Ankara, 2003). nc Ahmet, Sosyoloji ya da Tarih- bn-i Haldun ve Mukaddime zerine Bir nceleme, teki Yay., Ankara, 1993. Skocpol Theda, Devletler ve Toplumsal Devrimler-Fransa, Rusya ve inin Kar la trmal Bir stanbul, 2004. Tarihsel Sosyoloji, ed. Theda Skocpol, Tarih Vakf Yurt Yay.,(I. Bask, 1999), 2.Bask, stanbul 2002. Tarihsel Sosyoloji-Stratejiler, Sorunsallar ve Paradigmalar, der.Ferdan Ergut- Ay en Uysal, Dipnot Yay., Ankara, 2009. Tekeli lhan, Tarih Yazm zerine D nmek, Dost Kitabevi Yay., Ankara, 1998. zmlemesi, mge yay.,

nternet http://www.deu.edu.tr/DEUWeb/Icerik/Icerik.php?KOD=7843, (eri im: 23.09.2005) http://www.strath.ac.uk/history/pg-info/ref0001-comparative.htm. (eri im: 23.09.2005) http://www.masters.uu.nl/index.cfm/site/Masters/pageid/19B1BF5F-20-5DD2-53.(eri im: 23.09.2005) http://www.uab.cat/servlet/Satellite/studying/official-master-s-degrees/general-information/comparative-history-16th-20th-century1096480962610.html?param1=1096480110184. http://chsc.ucdavis.edu/STCHprogram.html. (eri im: 23.09.2005) http://depts.washington.edu/history/studying/graduate/ (eri im: 30.06.2009) http://www.brandeis.edu/departments/history/grad/ma-comparative.html; http://www.brandeis.edu/departments/history/grad/phdcomparative.html. (eri im: 30.06.2009) http://www.wm.edu/as/history/gradprogram/macomparative/index.php. http://history.rutgers.edu/graduate/programcompglobal.htm. (23.09.2005) http://repositories.cdlib.org/cstch/ http://www.history.ac.uk/makinghistroy/themes/comparative_history.html

24

A.g.e., s.369.

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 2 / 9 Fall 2009

- 498 -

Tezler Atal Esra, 1905 Rus Devrimi ile 1908 Jntrk Devriminin Kar la trmal Bir ncelemesi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2002. Bilgeno lu Ali, ngiliz Smrgecili inin Msr ve Sudan rne inde Kar la trmal Bir zmlemesi , D.E.. S.B.E. Kar la trmal Tarih Doktora Program (Halen devam etmekte) Esmer Glsm Ttnc, Trkiyede ve ngilterede Sendikacl n Geli imi(1945-1980) Kar la trmal Bir nceleme, D.E.. S.B.E. Kar la trmal Tarih Doktora Program, (Halen devam etmekte) nal Neslihan, 17.Yzylda zmir ve Selanik Liman Kentlerinin Geli im Srelerinin Kar la trmal Analizi, D.E.. S.B.E: Kar la trmal Tarih Doktora Program (Halen devam etmekte)

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 2 / 9 Fall 2009