Geosentetik Sürtünme

EGE NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
(YKSEK LSANS TEZ)

GEOSENTETKLERLE PROJELENDRME ve
ZEMNGEOSENTETK ARAYZEY SRTNME
AILARININ DEK GEOSENTETK ve ZEMN TRLER
N ARATIRILMASI
FIRAT BACI
naat Mhendislii Anabilim Dal
Bilim Dal Kodu: 624.01.00
Sunu Tarihi: 12/06/2007
Tez Danman: Do. Dr. H. Recep YILMAZ

Bornova-ZMR

II

III
Sayn Frat BACI tarafndan YKSEK LSANS TEZ olarak sunulan
Geosentetiklerle Projelendirme ve Zemin-Geosentetik Arayzey
Srtnme Alarnn Deiik Geosentetik ve Zemin Trleri in
Aratrlmas adl bu alma, Lisansst Eitim ve retim
Ynetmeliinin ve Enstit ynergesinin ilgili hkmleri dikkate
alnarak,

Jri Bakan : Do. Dr. H. Recep YILMAZ .............
ye : Prof Dr. Yaln KOCA .............
ye : Yrd. Do. Dr. Selim ALTUN .............

tarafndan deerlendirilmi olup yaplan Tez Savunma Snavnda aday oy
.................. ile baarl bulunmutur.

IV

V
ZET
GEOSENTETKLERLE PROJELENDRME ve
ZEMN GEOSENTETK ARAYZEY SRTNME
AILARININ DEK GEOSENTETK ve
ZEMN TRLER N ARATIRILMASI
BACI, Frat
Yksek Lisans Tezi, naat Mhendislii Blm
Tez Yneticisi: Do. Dr. H. Recep YILMAZ
Haziran 2007, 312 sayfa
Geosentetik malzemeler son yllarda, geoteknik mhendislii
uygulamalarnda teknik olarak avantajl ve ekonomik zmler
saladklarndan tercih edilmektedir. Balangta snrl saydaki
uygulamalarda kullanlan bu malzemeler, konvansiyonal yntemler ve
malzemeler ile zlemeyen baz uygulamalarda, getirdikleri yeniliki ve
artc zmlerden dolay dnya zerindeki kullanmlar hzla
artmaktadr.
Tezin ilk blmlerinde, geosentetik malzemelere genel bir bak
yaplm, bu snftaki malzemeler hakknda bilgi verilmitir.
Sonraki blmlerde farkl geosentetik malzemelerin
fonksiyonlar, kullanm alanlar ve retim yntemleri ile birlikte ham
madde trleri anlatlmtr.
Son blmnde zemin-geosentetik arayzey kayma davran,
literatrde bu konuyla ilgili aratrmalardan faydalanlarak incelenmi,
ilgili parametrelerin nemi aklanmtr.

Anahtar kelimeler: Geosentetik, arayzey, srtnme as, geotekstil

VI

VII
ABSTRACT
GEOSYNTHETICS DESIGN and
OVERVIEW FOR SOILGEOSYNTHETIC INTERFACE
FRICTION ANGLES ON DIFFERENT GEOSYNTHETICS and
SOIL TYPES
BACI, Frat
MSc. in Civil Engineering
Supervisor: Asist. Prof. Dr. H. Recep YILMAZ
June 2007, 312 pages
Geosynthetics materials are preferred to be used in geotechnical
engineering applications since a few decades as they supply economic
solutions and many advantages. From very limited applications in the
beginning, the usage of those materials are increasing all over the word
bringing innonative and surprising solutions which many of cannot be
solved with conventional methods and materials.
In the first chapters of the thesis. a general wiev of geosynthetics
have been given dealing with this familys products and definitions of
them.
In the following chapters the functions of the different
geoseynthetics materials, their usage areas and the production methods
with raw materials are explained in great detail.
In the last chapter soil-geosynthetic interface friction behavior
was examined from the literature explaining the importance of the
intrested parametres.
Key words: Geosynthetic, interface, friction angle, geotextile

VIII

IX
TEEKKR
almam sresince bana yol gsteren ve deerli bilgilerinden
faydalandm sayn hocam Do. Dr. H. Recep Ylmaza, yardmlar iin
Aratrma Grevlileri Pelin Aklk, Tuba Eskiar ve Alper Sezer e; bana
her zaman destek olan n. Yk. Mh. Alper Erol ve aileme teekkr
ederim.

X

XI
NDEKLER
Sayfa
ZET........................................................................................................ V
ABSTRACT...........................................................................................VII
EKLLER DZN.............................................................................XXV
TABLOLAR DZN .................................................................... XXXVII
SMGELER DZN............................................................................ XLV
KISALTMALAR DZN.................................................................. LIIIII
1. GEOSENTETK MALZEMELERE GENEL BR BAKI.................. 1
1.1. Geosentetiin Tanm ..................................................................... 2
1.2. Geosentetiklerin eitleri............................................................... 3
1.2.1 Geotekstil ................................................................................. 4
1.2.2 Geogrid..................................................................................... 5
1.2.3 Geonet .................................................................................... 10
1.2.4 Geomembran.......................................................................... 13
1.2.5 Geosentetik Kil Kaplamalar................................................... 17
1.2.6 Geoboru.................................................................................. 20

XII
NDEKLER (Devam)
Sayfa
1.2.7 Geokompozitler ......................................................................22
1.2.7.1 Geotekstil Geonet Kompozitler ....................................23
1.2.7.2 Geotekstil Geomembran Kompozitler ..........................24
1.2.7.3 Geomembran Geogrid Kompozitler .............................25
1.2.7.4 Geotekstil Geogrid Kompozitler...................................25
1.2.8 Geofoam..................................................................................25
1.2.9 Geotp.....................................................................................27
1.2.10 Geohcre...............................................................................31
1.2.11 Geo Dierleri ........................................................................33
2. GEOTEKSTLLERLE TASARIM YNTEMLER...........................34
2.1 Maliyetine ve Uygunluuna Gre Tasarm ...................................34
2.2 Belirli zelliklere Gre Tasarm...................................................34
2.3 Kullanm Amacna Gre Tasarm..................................................35
3. GEOTEKSTLLERN FONKSYONLARI........................................38
3.1 Ayrma ...........................................................................................39

XIII
NDEKLER (Devam)
Sayfa
3.2 Filtrasyon ...................................................................................... 40
3.3 Drenaj ............................................................................................ 42
3.4 Glendirme.................................................................................. 43
3.5 Koruma.......................................................................................... 45
3.6 Yaltm .......................................................................................... 46
4. GEOTEKSTLLERN KULLANIM ALANLARI............................. 47
4.1 Kullanm Alanlar.......................................................................... 47
4.2 Ayrma Fonksiyonu le lgili Tasarm........................................... 52
4.2.1 Uygulamalara Genel Bir Bak .............................................. 52
4.3 Yol Glendirmesi le lgili Tasarm............................................ 54
4.3.1 Kaplamasz Yollar.................................................................. 54
4.3.2 Membranla Sarlm Zeminler ............................................... 65
4.3.3 Kaplamal Yollar.................................................................... 69
4.4 Zemin Glendirilmesi le lgili Tasarm..................................... 71
4.4.1 Yumuak Zeminlerin zerindeki Dolgular............................ 72

XIV
NDEKLER (Devam)
Sayfa
4.4.2 Donatl Zemin evleri............................................................75
4.4.3 Mekanik Olarak Stabilize Edilmi Zemin Duvarlar ..............76
4.5 Filtrasyon le lgili Tasarm...........................................................78
4.5.1 stinat Duvarlarnn Arkasnda Geotekstil Kullanm .............80
4.5.2 Yeralt Drenaj Borularnn Etrafnda Geotekstil Kullanm ...81
4.5.3 Erozyon nleme Yaplarnn Altnda Geotekstil Kullanm ..83
4.5.4 Silt Fensi Olarak Geotekstil Filtre Kullanlmas.....................84
4.6 Drenaj le lgili Tasarm................................................................85
5. GEOTEKSTLLERN HAMMADDELER .......................................93
5.1 Geotekstillerin Malzeme Yaps ....................................................93
5.1.1 Fiber (Filament), plik.............................................................93
5.1.2 Geotekstil Hammaddeleri .......................................................93
5.1.2.1 Polipropilen (PP)..............................................................95
5.1.2.2 Polyester (PET)................................................................96
5.1.2.3 Poliamid (PA, Naylon) ....................................................96

XV
NDEKLER (Devam)
Sayfa
5.1.2.4 Polietilen (PE) ................................................................. 97
5.2 Geotekstillerin Snflandrlmas ................................................... 97
5.2.1 rgsz (Nonwoven) Geotekstiller ..................................... 100
5.2.2 rgl (Woven) Geotekstiller.............................................. 105
6. GEOTEKSTLLERN ZELLKLER............................................ 108
6.1 Geotekstillerin Genel zellikleri ................................................ 108
6.1.1 Birim Hacim Arl ........................................................... 108
6.1.2 Genilik ve Uzunluk............................................................. 111
6.1.3 Birim Alan Arl .............................................................. 112
6.1.4 Kalnlk................................................................................. 112
6.2 Geotekstillerin Mekanik zellikleri............................................ 113
6.2.1 Skabilirlik......................................................................... 115
6.2.2 ekme Dayanm.................................................................. 116
6.2.2.1 Dar Mesnetli ekme Dayanm Deneyi ........................ 121
6.2.2.2 Dar Numune ekme Dayanm Deneyi ............................ 123

XVI
NDEKLER (Devam)
Sayfa
6.2.2.3 Geni Numune ekme Dayanm Deneyi..........................124
6.2.3 Eksenli ekme Dayanm................................................126
6.2.4 Yorulma Dayanm ...............................................................128
6.2.5 Patlama Dayanm.................................................................128
6.2.6 Delinme Dayanm ................................................................134
6.2.7 Yrtlma Dayanm ................................................................138
6.2.7.1 Yamuk Yrtlma Deneyi.................................................139
6.2.7.2 Dz Yrtlma Deneyi......................................................140
6.2.7.3 Elmendorf Yrtlma Deneyi ...........................................141
6.2.7.4 Dier Yrtlma Deneyleri ...............................................141
6.2.8 Darbe Dayanm ....................................................................144
6.2.9 Ek Yeri Dayanm .................................................................146
6.2.9.1 Bindirme Yaplmas .......................................................146
6.2.9.2 Dikile Ek Yaplmas .....................................................147
6.2.9.3 Yaptrma le Ek Yaplmas..........................................152

XVII
NDEKLER (Devam)
Sayfa
6.2.10 Srtnme Katsays ............................................................ 152
6.3 Hidrolik zellikler ...................................................................... 153
6.3.1 Porozite ................................................................................ 153
6.3.2 Ak Yzey Oran ................................................................ 153
6.3.3 Grnen Gzenek Boyutu.................................................... 154
6.3.4 Geotekstil Dzlemine Dik Permeabilite (Permittivite) ........ 159
6.3.5 Yk altnda Permittivite....................................................... 160
6.3.6 Yzey inde Permeabilite (Transmissivite)........................ 161
6.4 Geotekstillerin Dayanm zellikleri ........................................... 164
6.4.1 Yerletirme Hasarlar ........................................................... 164
6.4.2 Snme Deneyleri .................................................................. 164
6.4.3 Gerilme Boalmas Deneyleri .............................................. 165
6.4.4 Anma Deneyleri................................................................. 166
6.4.5 Uzun Sreli Ak (Tkanma) Deneyi ................................... 166
6.4.6 Hidrolik Eim Oran (Tkanma) Deneyi .............................. 168

XVIII
NDEKLER (Devam)
Sayfa
6.4.7 Hidrolik letkenlik Oran Deneyi ..........................................169
6.5 Bozulma zellikleri .....................................................................171
6.5.1 Gne I Etkisi..................................................................171
6.5.2 Yksek ve Dk Scaklklarn Oluturduu Kusurlar.........172
6.5.3 Kimyasal Bozulma (ASTM D543) .......................................173
6.5.4 pH Seviyesi Etkisi.................................................................174
6.5.5 Geotekstillerin Bozulma Sreleri..........................................174
7. ZEMNGEOSENTETK ARAYZEY KAYMA DAVRANII ...177
7.1 Zeminlerin Kayma Dayanm ve Arayzey Kayma Dayanm....177
7.2 Arayzey Kayma Dayanmnn Belirlenmesi ..............................178
7.3 Etkileim Katsays ......................................................................179
7.4 Direkt Kesme Kutusu Deneyi ......................................................180
7.5 Pik ve Rezidel Arayzey Kayma Dayanm ..............................184
7.5.1 Pik Arayzey Kayma Dayanm ....................................184
7.5.2 Rezidel Arayzey Kayma Dayanm ...........................185

XIX
NDEKLER (Devam)
Sayfa
7.5.3 Pik ve Rezidel Kayma Dayanmnn Tasarmda
Kullanlmas .................................................................................. 185
7.6 Arayzey Kayma Dayanmnn Direkt Kesme Deneyleri le
Bulunmas ......................................................................................... 187
7.6.1 Zemin - Geosentetik ya da Geosentetik - Geosentetik
Srtnme Katsaysnn Direkt Kesme Yntemiyle Belirlenmesi in
Standart Deney Yntemi (ASTM D 5321-92) .............................. 187
7.6.2 Zemin ve Geogrid Srtnme Katsaysnn Direkt Kesme
Deneyi Yntemiyle Belirlenmesi.................................................. 190
7.6.3 Arayzey Kayma Dayanmnn Belirlenmesinde Kullanlan
Deiik Standartlarn Karlatrlmas ......................................... 196
7.7 Arayzey Kayma Dayanm zelliklerini Etkileyen Faktrler /
Mekanizmalar.................................................................................... 197
7.7.1 Normal Gerilme ................................................................... 200
7.7.2 Zemini Sktrma Koullar................................................. 201
7.7.3 Kesme Hz........................................................................... 202
7.7.4 Konsolidasyon...................................................................... 203

XX
NDEKLER (Devam)
Sayfa
7.7.5 Geosentetik eidi ................................................................205
7.7.6 Geosentetik Polimerin Sertliinin Etkisi ..............................207
7.7.7 Zemin Danelerinin eklinin Etkisi .......................................208
7.7.8 Zemin Plastisite ndisi ..........................................................209
7.7.9 Deney Dzeneinin Etkisi ....................................................209
7.8 Arayzey Kayma Deneylerinde Boluk Suyu Basncnn Etkisi.212
7.9 Arayzey Kayma Dayanmnn Syrlma Kutusu Deneyleri le
Bulunmas ..........................................................................................214
7.9.1 Syrlma Mekanizmas ..........................................................215
7.9.2 Syrlma Performansn Etkileyen Faktrler .........................219
7.9.2.1 Numune Boyutlarnn Kutu Boyutlarna Oran .............219
7.9.2.2 st ve Alt Zemin Tabakalarn Kalnl ........................220
7.9.2.3 ekme Hz ....................................................................221
7.9.2.4 Zeminin Younluu.......................................................223
7.9.2.5 Dey Basn .................................................................223

XXI
NDEKLER (Devam)
Sayfa
7.9.2.6 Geogrid - Zemin Karlkl Etkileim Mekanizmas..... 224
7.10 Eik Dzlem Deneyi ................................................................. 225
7.11 Arayzey Kayma Davran zerine Yaplan almalar ........ 226
8. GEOSENTETKLERN DNAMK ARAYZEY ZELLKLER262
8.1 Dinamik Arayzey Deneyleri ..................................................... 262
8.1.1 Tekrarl Direkt Kesme Deneyleri......................................... 263
8.1.2 Sarsma Levhas Deneyleri ................................................... 263
8.1.3 Geoteknik Santrifjl Sarsma Levhas Deneyleri................ 264
8.2 Deneysel Aratrma..................................................................... 264
8.2.1 Deneyde Kullanlan Geosentetikler ..................................... 264
8.2.2 Deney Aletleri ...................................................................... 265
8.3 Deney Sonular .......................................................................... 266
8.3.1 Przsz Geomembran zerinde Geotekstil (Arayzey I).. 266
8.3.1.1 Tekrarl Direkt Kesme Deneyleri.................................. 266
8.3.1.2 Sarsma Levhas Deneyleri............................................. 269

XXII
NDEKLER (Devam)
Sayfa
8.3.1.3 Geoteknik Santrifj Kullanlarak Yaplan Sarsma Levhas
Deneyleri....................................................................................270
8.3.1.4 Sonular .........................................................................271
8.3.2 Geonet zerinde Przsz Geomembran (Arayzey II, III ve
IV)..................................................................................................272
8.3.2.1 Tekrarl Direkt Kesme Deneyleri ..................................272
8.3.2.2 Sarsma Levhas Deneyleri .............................................274
Deneyleri....................................................................................275
8.3.2.4 Sonular .........................................................................277
8.3.3 Geonet zerinde Geotekstil (Arayzey V, VI ve VII) .........278
8.3.3.1 Tekrarl Direkt Kesme Deneyleri ..................................278
8.3.3.2 Sarsma Levhas Deneyleri .............................................280
Deneyleri....................................................................................281
8.3.3.4 Sonular .........................................................................281

XXIII
NDEKLER (Devam)
Sayfa
8.3.4 Przsz Geomembran zerinde Przsz Geomembran
(Arayzey VIII)............................................................................. 282
8.3.4.1 Tekrarl Direkt Kesme Deneyleri.................................. 282
8.3.4.2 Sarsma Levhas Deneyleri............................................. 283
Deneyleri ................................................................................... 284
8.3.4.4 Sonular ........................................................................ 285
8.4 zet ............................................................................................. 286
8.4.1 Sonularn zeti................................................................... 286
8.4.2 Tasarm in neriler ........................................................... 289
9. DENEYSEL ALIMA................................................................... 291
9.1 Zemin .......................................................................................... 291
9.2 Geotekstil .................................................................................... 291
9.3 Uygulama .................................................................................... 291
10 SONU VE NERLER................................................................. 295

XXIV
NDEKLER (Devam)
Sayfa
KAYNAKLAR......................................................................................299
ZGEM...........................................................................................312

XXV
EKLLER DZN
ekil Sayfa
ekil 1. 1 Kuzey Amerika da tahmin edilen geosentetik kullanm......... 4
ekil 1. 2 Geogrid ..................................................................................... 6
ekil 1. 3 Geogridin zemine uygulanmas ................................................ 6
ekil 1. 4 Agrega altna geogrid uygulanmas .......................................... 8
ekil 1. 5 Toprak dolgularda geogrid kullanm ....................................... 8
ekil 1. 6 Yamata oluan heyelan ........................................................... 9
ekil 1. 7 Geogrid kullanlarak yaplan istinat duvar sayesinde oluan
heyelann onarlmas ......................................................................... 9
ekil 1. 8 Deiik geonet eitleri........................................................... 12
ekil 1. 9 Geonet saha uygulamas ......................................................... 12
ekil 1. 10 Geomembrann saha uygulamas .......................................... 16
ekil 1. 11 Geomembran kullanlarak su deposu yaltm yaplmas...... 16
ekil 1. 12 Geomembran kullanlarak su kanallarnn yaltmnn
yaplmas ......................................................................................... 17
ekil 1. 13 Geomembran kullanlarak tnel su yaltmnn yaplmas .... 17
ekil 1. 14 Geosentetik Kil Kaplama...................................................... 19

XXVI
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa
ekil 1. 15 Dey saplama perdelerinde, geomembranla bitiik olarak
kullanm ..........................................................................................19
ekil 1. 16 Geosentetik kil kaplamann kanallarn kaplanmasnda
kullanm ..........................................................................................20
ekil 1. 17 Geoboru .................................................................................20
ekil 1. 18 Tnel inaatnda drenaj amacyla geokompozit kullanm ....23
ekil 1. 19 Geotekstil Geonet geokompozit eitleri ( (a) Tek tabaka
geotekstil, tek tabaka geonet, (b) ift tabaka geotekstil, tek tabaka
geonet ) ............................................................................................24
ekil 1. 20 Geotekstil Geomembran geokompozit ...............................24
ekil 1. 21 Geofoam................................................................................26
ekil 1. 22 Geotpn yapsal erozyonu nlemesi ile ilgili saha
uygulamas .......................................................................................30
ekil 1. 23 Geotpn depolama ile ilgili saha uygulamas......................30
ekil 1. 24 Geohcre................................................................................32
ekil 1. 25 Geohcre kullanlarak evin d etkilerden korunmas..........32

XXVII
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa
ekil 2. 1 Geotekstil reticilerinin literatrnde bulunana deer ile
standartlardaki deerin karlatrlmas ......................................... 36

ekil 3. 1 Geotekstillerin fonksiyonlar .................................................. 38
ekil 3. 2 Geotekstilin ayrma amacyla kullanlmas............................. 41
ekil 3. 3 Geotekstilin filtrasyon amacyla kullanlmas ........................ 41
ekil 3. 4 Geotekstilin drenaj amacyla kullanlmas.............................. 43
ekil 3. 5 Geotekstilin glendirme amacyla kullanlmas.................... 43
ekil 3. 6 Geotekstilin glendirme amacyla kullanlmas.................... 46
ekil 3. 7 Geotekstilin koruma amacyla kullanlmas............................ 46

ekil 4. 1 Kaplamasz yollarda geotekstil kullanm............................... 55
ekil 4. 2 Kaplamasz yolda geotekstil kullanmnn yarar ................... 55
ekil 4. 3 Agrega tabakalarna gre yk dalm................................... 59
ekil 4. 4 Geotekstille azalan agrega kalnl ........................................ 63
ekil 4. 5 MESL yol uygulamas (a) Dolgu malzemesinin serilmesi
b) Dolgu malzemesinin tesviye edilmesi ........................................ 68

XXVIII
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa
ekil 4. 6 Geotekstil zerine bitm pskrtlmesi ..................................68
ekil 4. 7 Kaplamal yollarda geotekstil kullanm..................................70
ekil 4. 8 Geotekstilin kaplama altnda uygulama aamalar ..................70
ekil 4. 9 Zayf temel zemini zerine ina edilen dolgularda geosentetikle
glendirme .....................................................................................74
ekil 4. 10 Yumuak Zeminlerin zerinde geotekstil kullanm .............74
ekil 4. 11 Geosentetik donatlanm zemin evleri ................................76
ekil 4. 12 Donatl zemin evinin erozyondan korunmas .....................76
ekil 4. 13 Geosentetik donatl mekanik olarak stabilize edilmi zemin
duvarlar ...........................................................................................79
ekil 4. 14 Mekanik olarak stabilize edilmi zemin duvarlar kaplama
elemanlar (a) Prefabrik kaplama (b) Esnek kaplama ................79
ekil 4. 15 Farkl tip istinat duvarlar arkasnda geotekstil filtre kullanm
.........................................................................................................81
ekil 4. 16 Geotekstil filtre saha uygulamas ..........................................82
ekil 4. 17 Farkl ekilde dizayn edilmi yeralt dren kesitleri................83

XXIX
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa
ekil 4. 18 Erozyona kar ev yada ky korunmasnda geotekstil
kullanlmas (Cindemir, 1997) ........................................................ 84
ekil 4. 19 Silt fensi olarak geotekstil kullanm (Koerner, 1999).......... 85
ekil 4. 20 Karayolu drenajnda geotekstil kullanm............................. 91
ekil 4. 21 stinat duvar arkas drenajnda geotekstil kullanm ............ 92

ekil 5. 1 Polipropilen fiberlerin mikrofilmi........................................... 94
ekil 5. 2 Polyester fiberlerin mikrofilmi ............................................... 94
ekil 5. 3 rgsz ineleme ile birletirilmi geotekstil mikrofilmi ...... 98
ekil 5. 4 rgsz sl olarak birletirilmi geotekstil mikrofilmi.......... 98
ekil 5. 5 Kesikli erit zerinde kesikli erit, rgl geotekstil mikrofilmi
......................................................................................................... 99
ekil 5. 6 Monofilamant erit zerinde monofilamant erit, rgl
geotekstil mikrofilmi....................................................................... 99
ekil 5. 7 Multifilamant zerinde multifilamant erit, rgl geotekstil 99
ekil 5. 8 Sonsuz elyafl retim teknii ................................................ 102
ekil 5. 9 ne ile delme (Needle Punched) yntemi ve tipik ineler... 103

XXX
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa
ekil 5. 10 rgl geotekstilin hazrlanmas.........................................106

ekil 6. 1 Fakl tr geotekstillerin ekme dayanmlarnn karlatrlmas
.......................................................................................................114
ekil 6. 2 Farkl fiziksel zelliklerdeki rgsz geotekstillerin skmalar
.......................................................................................................116
ekil 6. 3 Gerilme / ekil deitirme erisinden elde dilen modller....118
ekil 6. 4 ekme dayanm deneyleri ....................................................120
ekil 6. 5 Dar mesnetli ekme deneyi....................................................122
ekil 6. 6 Dar numune ekme dayanm deneyi ....................................125
ekil 6. 7 Geni numune ekme dayanm deneyi .................................125
ekil 6. 8 *Geotekstile uygulanan gerilme - birim deformasyon erileri
.......................................................................................................126
ekil 6. 9 eksenli ekme deneyi uygulamas....................................127
ekil 6. 10 eitli patlama deney dzenekleri .......................................129
ekil 6. 11 Mullen deneyi (ASTM D3786) ...........................................130
ekil 6. 12 Geotekstilin trafik yk altndaki durumu...........................131

XXXI
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa
ekil 6. 13 Toplam indirgeme faktrleri 1.5 ve gvenlik faktr 2.0 iin
geotekstil patlama dayanm dizayn tablosu ................................. 133
ekil 6. 14 Bir tan geotekstilin aadan yukar doru delerken
uygulad basn .......................................................................... 134
ekil 6. 15 Delinme dayanm deney dzenekleri................................. 136
ekil 6. 16 ASTM D3787 delinme deneyi aleti .................................... 138
ekil 6. 17 ASTM D3787 yamuk yrtlma deneyi aleti ........................ 139
ekil 6. 18 Yamuk yrtlma deneyi (ASTM D4533, DIN 63363, AFNOR
38015) .......................................................................................... 140
ekil 6. 19 Geotekstilin zerine den tan oluturduu enerji ........... 143
ekil 6. 20 Den nesnelerin ortaya kard enerji deerinin, drenajsz
kayma dayanm yada kuru CBR deerlerine gre modifikasyon
faktr ........................................................................................... 144
ekil 6. 21 Darbe d deneyleri......................................................... 145
ekil 6. 22 Kaplamasz yollar iin CBR deerlerine gre nerilen
bindirme boylar ............................................................................ 147
ekil 6. 23 Geotekstillerin dikile birletirilmesi.................................. 148

XXXII
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa
ekil 6. 24 Sahada geotekstillerin birbirlerine dikilmesi .......................149
ekil 6. 25 Fabrikada geotekstillerin birbirlerine dikilmesi ..................149
ekil 6. 26 Geotekstil dikilerinin saha verimi ......................................151
ekil 6. 27 Yaptrma ek tipleri ............................................................152
ekil 6. 28 Grnen gzenek boyutunun (AOS) deneylerle belirlenmesi
.......................................................................................................158
ekil 6. 29 Tipik bir mekanik (ineleme) birletirilmeli rgsz
geotekstil iin geirgenlik zelliklerinin basnla deiimi...........161
ekil 6. 30 Geotekstilin yzeyi iinden akn zelliinin
hesaplanmasnda kullanlan transmissivite deney dzenei ..........163
ekil 6. 31 Geotekstil deney aleti (ASTM D 5262)...............................165
ekil 6. 32 Geotekstiller zerinde yaplan uzun sreli ak deneyi
sonular.........................................................................................167
ekil 6. 33 Geotekstillerin tkanma potansiyelinin belirlenmesi iin
hazrlanan eim oran deerleri .....................................................169
ekil 6. 34 Belirli bir geotekstil ve drt farkl zemin kullanlarak yaplm
hidrolik iletkenlik oran deneyi sonular .....................................171

XXXIII
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa

ekil 7. 1 Direkt kesme kutusu deney aleti ........................................... 182
ekil 7. 2 Direkt kesme kutusu deneyi yapl ..................................... 182
ekil 7. 3 Direkt kesme kutusundan elde edilen sonular .................... 183
ekil 7. 4 Direkt kesme kutusundan elde edilen sonular..................... 184
ekil 7. 5 Geogrid kullanlarak yaplan direkt kesme kutusu iin arayzey
en kesiti ......................................................................................... 191
ekil 7. 6 st kutusu yatay ynde sabitlenmi direkt kesme deneyi
dzeneindeki etkileim kuvvetleri............................................... 210
ekil 7. 7 st kutusu sabitlenmi direkt kesme deneyi dzeneindeki
etkileim kuvvetleri....................................................................... 211
ekil 7. 8 Syrlma deney aleti emas .................................................. 214
ekil 7. 9 Genel tama kapasitesi yenilme mekanizmas..................... 217
ekil 7. 10 Zmbalama kayma yenilmesi mekanizmas ........................ 217
ekil 7. 11 ekme hznn pik syrlma ykne etkisi ( (a) zemin cinsi
No: 2 krmata, uygulanan dey basn 50 kN/m
2
, numune genilii
10 cm, (b) zemin cinsi No: 2 krmata, uygulanan dey basn 100
kN/m
2
, numune genilii 10 cm) .................................................. 222

XXXIV
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa
ekil 7. 12 Dey basncn syrlma ykne etkisi (zemin cinsi No: 2
krmata, ekme hz 50 kN/m
2
, numune genilii 10 cm)............224
ekil 7. 13 Eik dzlem deney aleti ......................................................226
ekil 7. 14 PE Film ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey Kayma
Alar ().......................................................................................228
ekil 7. 15 PVC Film ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey Kayma
Alar ().......................................................................................230
ekil 7. 16 Syrlma Deneyi Sonular...................................................233

ekil 8. 1 Geonet aklklarnn ynelimi ..............................................265
ekil 8. 2 0.25 Hz. frekansnda gerekletirilen tekrarl direkt kesme
deneylerinden elde edilen zamana bal kayma gerilmesi deerleri
(Arayzey I) ...................................................................................267
ekil 8. 3 Tekrarl kesme deneylerinden elde edilen pik srtnme as
deerleri (Arayzey I)....................................................................268
ekil 8. 4 Sarsma levhas deneylerinden elde edilen blok ve masa ivmesi
deerleri (Arayzey I)....................................................................269

XXXV
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa
ekil 8. 5 Geoteknik santrifj kullanlarak yaplan sarsma levhas
deneylerinden elde edilen blok ve masa ivmesi deerleri (Arayzey
I) .................................................................................................... 271
deerleri (Arayzey II).................................................................. 273
ekil 8. 7 Sarsma levhas deneylerinden elde edilen blok ve masa ivmesi
deerleri (Arayzey II).................................................................. 275
ekil 8. 8 Geoteknik santrifj kullanlarak yaplan sarsma levhas
deneylerinden elde edilen blok ve masa ivmesi deerleri (Arayzey
I) .................................................................................................... 277
deerleri (Arayzey V) ................................................................. 279
ekil 8. 10 Sarsma levhas deneylerinden elde edilen blok ve masa
ivmesi deerleri (Arayzey V)...................................................... 280
deerleri (Arayzey VIII) ............................................................. 283
ekil 8. 12 Sarsma levhas deneylerinden elde edilen blok ve masa
ivmesi deerleri (Arayzey VIII).................................................. 285

XXXVI
EKLLER DZN (Devam)
ekil Sayfa

ekil 9. 1 Geotekstilin kesme ynnde yatay olarak yerletirilmesi .....292
ekil 9. 2 Geotekstilin kesme ynnde dikey olarak yerletirilmesi .....292
ekil 9. 3 Kesme kutusu grafii (Zemin)...............................................293
ekil 9. 4 Kesme kutusu grafii (Zemin Geotekstil yatay).................293
ekil 9. 5 Kesme kutusu grafii (Zemin Geotekstil dikey) ................294

XXXVII
TABLOLAR DZN
Tablo Sayfa
Tablo 1. 1 Geogrid zellikleri ................................................................ 10
Tablo 1. 2 EPS ve XPS Tr Muhtelif Geofoam Malzeme Younluklar
......................................................................................................... 26
Tablo 1. 3 EPS ve XPS Tr Muhtelif Geofoam Malzeme Blok Boyutlar
......................................................................................................... 27
Tablo 1. 4 Geotekstil Tpler in Potansiyel Uygulama Alanlar ... 29

Tablo 4. 1 Geotekstillerin Fonksiyonlarna Gre Uygulama Alanlar .... 48
Tablo 4. 2 Ayrma Amal rgsz Polipropilen Geotekstil Tipleri ve
zellikleri........................................................................................ 53
Tablo 4. 3 Geotekstillerin Bindirme Miktar .......................................... 54
Tablo 4. 4 Kuru CBR Deeri Tahmini Korelasyon izelgesi ................ 57
Tablo 4. 5 Karayolu naatlarnda Farkl Geotekstil Fonksiyonlar in
nerilen Zemin Alt Temel CBR Deerleri ..................................... 58
Tablo 4. 6 Modifiye CBR Deneylerinden Elde Edilen Glendirme
Oranlar .......................................................................................... 65
Tablo 4. 7 Filtrasyon Kriterleri ............................................................... 86

XXXVIII
TABLOLAR DZN (Devam)
Tablo Sayfa
Tablo 4. 8 nce Filtre Malzemesinin zellikleri......................................87
Tablo 4. 9 Kaba Filtre Malzemesinin zellikleri ...................................87
Tablo 4. 10 Tip I Malzeme ..................................................................88
Tablo 4. 11 Tip II Malzeme.................................................................88
Tablo 4. 12 Drenaj Amal rgsz, Polipropilen Geotekstil zellikleri
.........................................................................................................89
Tablo 4. 13 Kum ilte Gradasyonu ........................................................90

Tablo 5. 1 Polimer Grubu zelliklerinin Karlatrlmas......................95
Tablo 5. 2 rgsz Geotekstil retim Aamalar .................................101
Tablo 5. 3 Doku Oluturulmasnda Kullanlan Teknikler .....................101

Tablo 6. 1 Geotekstil retiminde Kullanlan Hammaddelerin Teknik
zellikleri ......................................................................................109
Tablo 6. 2 Farkl Geotekstil Trlerinin Mekanik Ve Hidrolik
zelliklerinin Karlatrlmas......................................................110

XXXIX
Tablo Sayfa
Tablo 6. 3 Bir Geotekstilin Tanmlanmas............................................ 111
Tablo 6. 4 Dokumann Kalnlnn llmesinde Dikkate Alnacak
Basnlar........................................................................................ 113
Tablo 6. 5 Kullanlan Deiik Standartlara Gre ekme Dayanm Deney
Boyutlar........................................................................................ 119
Tablo 6. 6 Islak eleme analizinde kullanlan elek lleri.................... 156
Tablo 6. 7 Grnen gzenek boyutu (AOS) deney sonularnn
deerlendirilmesi........................................................................... 158
Tablo 6. 8 Deiik trdeki geotekstillerin transmissivite deerleri* .... 163
Tablo 6. 9 Geotekstillerin Bozulma Srelerinin Tahmininde Kullanlan
Yntemler...................................................................................... 175

Tablo 7. 1 Zemin Geosentetik Arayzey Kayma Dayanmlarnn
Belirlenmesinde Kullanlan ngiliz, Amerikan ve Alman
Standartlarnn Karlatrlmas ................................................... 198
Tablo 7. 2 Deiik Arayzlerdeki Geomembran Geotekstil Srtnme
Alar () ................................................................................... 227

XL
Tablo Sayfa
Tablo 7. 3 Geomembran Geotekstil Arayzey Srtnme Deerleri...227
Tablo 7. 4 Geotekstillerin ve Geomembranlarn zellikleri .................228
Tablo 7. 5 PE Film ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey Kayma
Alar ().......................................................................................228
Tablo 7. 6 rgsz geotekstil ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey
Kayma Alar () ..........................................................................229
Tablo 7. 7 PVC Film ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey Kayma
Alar ().......................................................................................229
Tablo 7. 8 Direkt Kesme Deneyi Sonular ...........................................232
Tablo 7. 9 Syrlma Deneyi Sonular ...................................................233
Tablo 7. 10 Kritik Arayzeylerdeki Srtnme Alar yada Kayma
Dayanmlar ...................................................................................234
Tablo 7. 11 ncelenen Arayzeyler........................................................235
Tablo 7. 12 Geotekstil-Geomembran Arayzeylerinin 140 mm x 140 mm
llerinde Scakla Bal Rezidel Srtnme Alar ...............236
Tablo 7. 13 Geotekstil-Geomembran Arayzeylerinin Kuru ve Islak
Koullarda Rezidel Srtnme Alar ..........................................237

XLI
Tablo Sayfa
Tablo 7. 14 Normal Gerilmenin Kuru ve Su altndaki Arayzey Srtnme
Alarna Etkisi.............................................................................. 237
Tablo 7. 15 Normal Gerilmenin ve Arayzey llerinin Arayzey
Kayma Dayanmna Etkileri.......................................................... 237
Tablo 7. 16 Farkl Deformasyonlardaki Rezidel Arayzey Srtnme A
Deerleri........................................................................................ 238
Tablo 7. 17 Ayrm Bangkok Kilinin Zemin zellikleri ................... 239
Tablo 7. 18 Direkt Kesme Deneyi ve Syrlma Deneyi Sonular ........ 241
Tablo 7. 19 Eik Dzlem Deneyinden Elde Edilen Geomembran
Geosentetik Arayzey Srtnme As Deerleri ......................... 245
Tablo 7. 20 Direkt Kesme Kutusu Deneyinden Elde Edilen Geomembran
Geosentetik Arayzey Srtnme As Deerleri ...................... 245
Tablo 7. 21 Eik Dzlem Deneyinden Elde Edilen Arayzey Srtnme
As Deerleri .............................................................................. 246
Tablo 7. 22 Kesme Kutusu Deneyi le Bulunan Geonet - Geosentetik
Arayzey Kayma Dayanm Deerleri ........................................... 247
Tablo 7. 23 Kesme Kutusu Deneyi le Bulunan Geotekstil - Geomembran
Arayzey Kayma Dayanm Deerleri ........................................... 248

XLII
Tablo Sayfa
Tablo 7. 24 Eik Dzlem Deneyi le Bulunan Geotekstil - Geomembran
Arayzey Srtnme As Deerleri..............................................249
Tablo 7. 25 TMI Eik Dzlem Deneyi le Bulunan Geonet - Geosentetik
Arayzey Srtnme As Deerleri..............................................250
Tablo 7. 26 Geotekstillerin Teknik zellikleri ......................................251
Tablo 7. 27 Deneyde Kullanlan Zeminin zellikleri ...........................252
Tablo 7. 28 Deneyde Kullanlan Geotekstilin zellikleri .....................252
Tablo 7. 29 Direkt Kesme Deney Sonular ..........................................258
Tablo 7. 30 Seilen Muhtelif Evsel Kat Atk Bileenlerinin
Laboratuvarda llen Arayzey Srtnme Alar () ................261

Tablo 8. 1 Geosentetik Arayzeylerin Teknik zellikleri.....................265
Tablo 8. 2 Geoteknik Santrifj Kullanlarak Yaplan Sarsma Levhas
Deneylerinden Elde Edilen Sonular (Arayzey I) .......................271
Deneylerinden Elde Edilen Sonular (Arayzey II) ......................278

XLIII
Tablo Sayfa
Deneylerinden Elde Edilen Sonular (Arayzey III) .................... 278
Deneylerinden Elde Edilen Sonular (Arayzey V) ..................... 282
Deneylerinden Elde Edilen Sonular (Arayzey VI).................... 282
Deneylerinden Elde Edilen Sonular (Arayzey VIII) ................. 285
Tablo 8. 8 Farkl Geosentetik Arayzeyler in Ortalama Pik Srtnme
As Deerleri .............................................................................. 287
Tablo 8. 9 Dinamik Srtnme Alarnn Elde Edilmesi in nerilen
Deney Yntemleri ......................................................................... 290

XLIV

XLV
SMGELER DZN
Simgeler Aklama
FS Gvenlik Faktr
O
90
Grnen Gzenek Boyutu
P Aks Yk
C Zeminin Kohezyonu
Agregann Birim Hacim Arl
p
c
Lastik Basnc
o
Yk Datma As
E Geotekstilin Deformasyon Modl
Birim Deformasyon
a Geometrik zellik
S Tekerlein Altndaki Oturma
D
15F
Filtre malzemesinin % 15 inin getii elek
ap
D
50F
Filtre malzemesinin % 50 sinin getii
elek ap

XLVI
SMGELER DZN (Devam)
Simgeler Aklama
D
15Z
Zemin malzemesinin % 15 inin getii
elek ap
D
50Z
Zemin malzemesinin % 50 sinin getii
elek ap
D
65Z
Zemin malzemesinin % 65 inin getii
elek ap
T
gerekli
Gerekli Olan Kska ekme Kuvveti
p
Uygulanan Basn
d
v
Maksimum Boluk ap
f() Deforme Olan Geotekstilin ekil
Deitirme Fonksiyonu
b Ta Boluunun Genilii
y Ta Boluuna Doru Olan Deformasyon
T
nihai
Nihai Geotekstil Dayanm
p
test
Patlama Deneyi Basnc
d
test
Patlama Deneyi Aleti ap

XLVII
SMGELER DZN (Devam)
Simgeler Aklama
M Nesnenin Arl
G Yerekimi vmesi
H Dme Ykseklii
V Nesnenin Hacmi
Nesnenin Birim Hacim Arl
w
Suyun Birim Hacim Arl
G
s
Nesnenin zgl Arl
d
a
Nesnenin ap
diki
T Dikili, ASTM D4884 e gre geni
numune ekme dayanm
geotekstil
T Dikisiz ASTM D4595 E Gre Geni
Numune ekme Dayanm
n Porozite (boyutsuz)

XLVIII
SMGELER DZN (Devam)
Simgeler Aklama
m Birim Alandaki Ktle (arlk)
Birim Hacim Arl
t Kalnlk (m)
G
D
Filtreden Elenmi Danelerin Ktlesi
G
T
Filtreden Gemi
f
u
Filtreden Elenmi Dane Grubunun Alt Snr
Deeri
f
o
Filtreden Elenmi Dane Grubunun st Snr
Deeri
q Birim Zamanda Akan Su Miktar, Debi
A Kesit Alan
k Permeabilite Katsays
i Hidrolik Eim
h Hidrolik Yk
L h Hidrolik Ykne Denk Gelen Akm
Boyu

XLIX
SMGELER DZN (Devam)
Simgeler Aklama
Permittivite
Geotekstilin Transmissivitesi
k
p
Geotekstil Dzlemindeki Permeabilite
t Geotekstilin Kalnl
W Geotekstilin Eni
h Hidrolik Yk
L Geotekstilin Uzunluu
25 GT S
h
+
Geotekstilin Altndan, Geotekstilin 25 mm
zerindeki Zemin Arasndaki Hidrolik Yk
Kayb
25 GT
t
+
Geotekstilin Ve Zeminin 25 mm
Kalnlnn Toplam
50S
h Geotekstilin 50 mm zerindeki Zeminin
Hidrolik Yk Kayb
50
t Zeminin 50 mm Kalnl
f
Zeminin Kayma Dayanm

L
SMGELER DZN (Devam)
Simgeler Aklama
c Efektif Gerilme Cinsinden Kohezyon
f
lgili Noktada Uygulanan Toplam Normal
Gerilme
f
lgili Noktada Uygulanan Efektif Normal
Gerilme
Efektif Gerilme Cinsinden sel Srtnme
As
u lgili Noktadaki Boluk Suyu Basnc
a Adhezyon
n
Arayzeye etki eden normal gerilme
a
Arayzey Srtnme As
c
i
Zemin Etkileim Katsays
sel Srtnme As
T Kesme Gerilmesi
F
s
Kesme Kuvveti
A
c
Dzeltilmi Alan

LI
SMGELER DZN (Devam)
Simgeler Aklama
A
o
Balangtaki Numunenin Temas Alan
d Hareketli Kabn Yatay Yerdeitirmesi
p
Pik Kesme Gerilmesi le lgili Srtnme
As
p
Pik Kesme Gerilmesi le lgili Srtnme
Katsays
r
Rezidel Kesme Gerilmesi le lgili
Srtnme As
r
Rezidel Kesme Gerilmesi le lgili
Srtnme Katsays
F
DST
Toplam Arayzey Srtnme Kuvveti
A
T
Kutunun En Kesit Kesme Alan
A
LG
Geogrid Boylamasna Elemanlarn Alan
A
TG
Geogrid Enine Elemanlarn Alan
zemin
Zeminin Kayma Dayanm
s-g
Zemin-Geogrid Arayzey Kayma Dayanm

LII
SMGELER DZN (Devam)
Simgeler Aklama
F
b
Tama Kapasitesi Kuvvetidir
c
cw
Zemin le Geogridin Enine Elemanlar
Arasndaki Adhezyon
cw
Zemin le Geogridin Enine Elemanlar
Arasndaki Srtnme As
T
ult
Nihai Syrlma Yk
n Enine Elemanlarn Says
w Donatnn Genilii
d Enine Elemann Kalnl
N
c
ve N
q
Tama Gc Faktrleri
f Frekans
R
S
Boyutlu Yzey Przllk Parametresi

LIII
KISALTMALAR DZN
Ksaltmalar Aklama
ABS Akrilonitril Btadien Stiren
AFNOR Association Franaise De Normalisation
ASTM American Society For Testing And
Materials
BS British Standards Institution
CAB Selloz Asetat Btrit
CBR California Tama Oran
CDS Tekrarl Direkt Kesme Deneyi
CSPE Kloroslfonat Polietilen
CST Santrifjl Sarsma Levhas Deneyi
DIN Deutsches Institut Fr Normung
ECB Ethylene-copolymer Bitm
EDENA European Disposables And Nonwoven
Association
EN European Norm

LIV
KISALTMALAR DZN (Devam)
Ksaltmalar Aklama
EPDM Etilen Propilen Diene Monomer
EPS Genletirilmi Polistiren
fPP Esnek Polipropilen
GDA Deutsche Gesellschaft Fr Geotechnik
GMA The Geosynthetic Materials Association
HCR Hidrolik letkenlik Oran
HDPE Yksek Younluklu Polietilen
ISO International Organization For
Standartization
LL Likit Limit
MDPE Orta Younluklu Polietilen
MESL Membranla Sarlm Zemin Tabakas
MSE Mekanik Olarak Stabilize Edilmi Zemin
Sistemleri
MSEW Stabilize Edilmi Zemin Duvarlar

LV
Ksaltmalar Aklama
PA Poliamid
PB Polibtilen
PE Polietilen
PET Polyester
PL Plastik Limit
PP Polipropilen
PVC Polivinil Klorit
RESF Yumuak Zeminlerin zerindeki
glendirilmi dolgular
RL Rtre Limiti
RSS Donatl Zemin evleri
SEM Scanning Electron Microscope
ST Sarsma Levhas Deneyi
USACR US Army Corps Of Engineers
UV Ultraviolet

LVI
Ksaltmalar Aklama
VFPE ok Esnek Polietilen
VLDPE ok Dk Younluklu Polietilen
XPS Sktrlm Polistiren

1
1. GEOSENTETK MALZEMELERE GENEL BR BAKI
Tarihsel bir gzlem olarak, inaat mhendisliindeki nemli
gelimeler yap malzemelerindeki teknolojinin geliimine paralel olarak
gereklemitir. Daha byk ve kullanl yaplarn inaat, ahap ve yap
ta kullanmndan, donatl beton (betonarme) ve elik kullanmna
geilmesiyle salanmtr (Holtz, 2001). Geoteknik mhendisliinin ana
malzemesi zemin ve kaya olduu iin geoteknik yaplarnda buna paralel
bir gelime olmasn beklemek biraz zor gzkmektedir. naat
makineleri ve inaat malzemelerinin gelimesiyle, zeminin sktrlmas
ve zemin iyiletirme yntemlerinde nemli gelimeler olmutur. Buna en
gzel rnek ekme dayanmna sahip olmayan doal zeminlerin, elik ve
polimerik malzemeler sayesinde ekme dayanm kazanmasdr.
Gnmzde inaat mhendisliinde hzl bir geliim gsteren
polimerik malzemeler, geosentetiklerdir. Geosentetikler, polimerik
malzemelerin fabrikalarda ilenmesiyle elde edilen, inaat mhendislii
projelerinin bir paras olarak zemin, kaya yada dier geoteknikle ilgili
malzemelerle birlikte kullanlan dzlemsel rnlerdir (Holtz, 2001).
Dokuma rnlerin yollarn glendirilmesinde kullanlmas
almalar ilk olarak Gney Carolina Karayolu Blmnde 1926 ylnda
yaplmtr. Temelin zerine, ar pamuk dokumalara scak asfalt
uygulanarak yerletirilmi ve asfaltn zerine ince kum tabakas
konulmutur. Blm tarafndan 1935 ylnda sekiz saha deneyinin
sonular sunulmutur: Dokumalar zelliini yitirene kadar, yollar iyi

2
durumda olmakta ve dokumann yoldaki atlamalar, sklmeleri ve
lokal yol bozulmalarn azaltt grlmtr (Koerner, 1999).
1970 li yllarda yalnzca be yada alt geosentetik eidi
mevcutken gnmzde 600 n zerinde farkl geosentetik rn dnya
zerinde satlmaktadr. Dnya apndaki geosentetik kullanm bir milyar
m
2
ye yakn ve bu malzemelerin yaklak olarak maddi deeri ise
birbuuk milyar Amerikan Dolar yakndr. Son yllarda geosentetiklerin
kullanm drt be kat artmtr (Holtz, 2001).
Son 30 yl iersinde geosentetiklerin inaat ilerinde kullanm
hzla artm ve en ok kullanlan malzemeler iinde yerini almtr. Genel
olarak, geosentetiklerin kullanm gvenlik faktrn arttrmakta,
performans gelitirmekte, ve konvensiyonal dizayn yntemlerine gre
ise maliyetleri azaltmaktadr.
1.1. Geosentetiin Tanm
ASTM, geosentetii bir inaat projesi, yap veya sistemin paras
olarak zemin, kaya, toprak veya dier geoteknik mhendislii ile ilgili bir
malzeme ile beraber kullanlan, polimerik malzemelerden retilen
dzlemsel rnlerdir olarak tanmlanmaktadr.

3
1.2. Geosentetiklerin eitleri
Geosentetikler
1. Geotekstil
2. Geogrid
3. Geonet
4. Geomembran
5. Geosentetik Kil Kaplama
6. Geoboru
7. Geokompozit
8. Geofoam
9. Geotp
10. Geohcre
11. Geo dierleri
olarak 11 grupta incelenebilmektedir.
Geosentetiklerin ilevlerine gre yaplan projeler eitlilik
gstermekte ve buna uygun geosentetik trleri seilmektedir. Geosentetik
trlerinin Kuzey Amerikadaki kullanlan miktarlar ve sat rakamlar
ekil 1.1 de sunulmutur.

4

ekil 1. 1 Kuzey Amerika da tahmin edilen geosentetik kullanm (Koerner, 1999)
1.2.1 Geotekstil
ASTM, geotekstili bir inaat projesi, yap veya sistemin paras
olarak zemin, kaya, toprak veya dier geoteknik mhendislii ile ilgili bir
malzeme ile beraber kullanlan geirimli tekstil rn olarak
tanmlamaktadr. Son yllarda kullanm giderek artmaktadr.

5
Temel olarak iki tip geotekstil yaps vardr. Bunlar: rgl
geotekstiller ve rgsz geotekstillerdir. Bunlarn dnda mekanik, sl
ve kimyasal birletirme gibi zel ilemler grm geotekstiller de
mevcuttur (GMA, 2002). Geotekstillerin 100 den fazla zel uygulama
alan bulunmaktadr; ama genelde geotekstiller aada belirtilen alt
fonksiyonu gz nnde bulundurularak kullanlmaktadr. Bu
fonksiyonlar
1. Ayrma
2. Filtrasyon
3. Drenaj
4. Glendirme
5. Koruma
6. Yaltm (Asfalt takviye tabakalarnn yapmnda bitm
emdirilerek) (Wasti, 1992)
olarak sralanabilir.
Geotekstiller hakkndaki daha geni bilgi 3. Blmde verilecektir.
1.2.2 Geogrid
Yksek deformasyon modll polimer malzemelerin hazrlanmas
iin gerekli yntemlerdeki gelimeler sayesinde, zelikle de souk ileme
yntemindeki gelimeler, bu malzemelerin donat olarak kullanlmasn
salamtr (ekil 1.2). Gnmzde, geogridlerin en nemli kullanm
alanlar glendirmedir. Zeminlerin glendirilmesinde farkl bir ok
yntem, malzeme ve yaklamlar olmasna karn, geogridlerin bu
alandaki kullanmlar da hzla artmaktadr. Geogridlerin en nemli
zellii, delik olarak adlandrlan, zeminin iinden gemesine izin

6
verecek kadar genilikte, enlemesine ve boylamasna olan eritler
arasndaki aklklardr (ekil 1.3). Geogridlerin eritlerinin dayanmlar
yannda, ayn zamanda balanma dayanmlar da nemlidir. Geogridler,
zemini deliklerinden gemesine izin verdikleri iin ykn uyguland
boyuna eritleri dik kesen enine eritlerde bir pasif dayanm oluur. Ayn
zamanda geogridin zemine balanmas da bu eritler sayesinde olur
(Koerner, 1999).

ekil 1. 2 Geogrid (TC Mirafi Bror)

ekil 1. 3 Geogridin zemine uygulanmas (TC Mirafi Bror)

7
Geogridlerin bir ok kullanm alan bulunmaktadr. Bunlar
aadaki gibi sralanabilir.
Kaplamasz yollarda agregann altnda (ekil 1.4)
Tren yolu inaatlarnda balast tabakas altnda
Geici inaat alanlarnn ya da srarj dolgularn altnda
Toprak dolgularn ve dolgu barajlarn glendirilmesinde
(ekil 1.5)
ev yenilmeleri ve heyelanlarnn onarlmasnda (ekil 1.6 ve
ekil 1.7)
Duvar inaatlarnda gabion oluumunda
Erozyon kontrol yaplarnda gabion oluumunda
Kpr kenar ayaklarnda gabion oluumunda
Yumuak zeminlerin zerinde esas donat olarak
Karstik alanlarn zerinde esas donat olarak
Kazk temellerin balklar arasnda donat olarak
Krlm yada atlam kayalarn arasnda kpr olarak
Yumuak zeminlerin zerindeki dolgularda kaplama olarak
Bataklk ve tundra zerinde kaplama olarak
stinat duvar yzey panelleri iin plak ankraj olarak
Kaplamalarda asfalt donats olarak (ekil 1.8)
Ayrk kaya blgelerinin glendirilmesinde
Ayrk beton blgelerinin glendirilmesinde
Geotekstillerin arasnda ara malzeme olarak
Geomembranlarn arasnda ara malzeme olarak
Geotekstil ve geomembrann arasnda ara malzeme olarak

8
Dey genlemenin olmasna izin verilen toprak dolgularn
glendirilmesinde
Yatay genlemenin olmasna izin verilen toprak dolgularn
glendirilmesinde
Toprak dolgularn tama gc iin boyutlu kaplama olarak
Yumuak zeminlerin zerinde bulunan toprak dolgular iin
boyutlu kaplama olarak (Koerner, 1999).

ekil 1. 4 Agrega altna geogrid uygulanmas (TC Mirafi Bror)

ekil 1. 5 Toprak dolgularda geogrid kullanm (TC Mirafi Bror)

9

ekil 1. 6 Yamata oluan heyelan (TC Mirafi Bror)

ekil 1. 7 Geogrid kullanlarak yaplan istinat duvar sayesinde oluan heyelann
onarlmas (TC Mirafi Bror)

10
Karayollar Genel Mdrl nn 2006 ylnda karm olduu
Karayolu Teknik artnamesi nde sunmu olduu, bitml scak
karmlar ile kaplanm yollarn takviyesinde, eski kaplamada oluan
atlaklarn takviye tabakasna yansmasnn geciktirilmesinde
kullanlabilecek geogridlerin teknik zellikleri Tablo 1.1 de
sunulmutur.
Tablo 1. 1 Geogrid zellikleri (Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
zellikler
Deney
Metodu
artname
Limiti
Cam elyafl
geogrid ISO 3341
ekme Dayanm,
kN/m, minimum
Birleik geogrid EN ISO 10319
100/100
Krlma Anndaki Uzama, %,
maksimum
ISO 3341,
EN ISO 10319
5
%2 Birim Deformasyondaki Dayanm,
kN/m, minimum
ISO 3341,
EN ISO 10319
60/60
Erime Noktas, C, minimum ASTM D 276 200

1.2.3 Geonet
Geonetler ilk olarak Dr. B. Mercer tarafndan ngiltere de
gelitirilmilerdir (ekil 1.8). lk evresel uygulamas 1984 ylnda
Hopewell, Virginia da tehlikeli likit atk toplama merkezindeki
szmalarn tespit edilmesi iin kullanlmtr. Geonetler grid malzemelere
benzemektedir ve geogridlerin altna uygulanabilmektedirler. Buradaki
kullanm alan ayrma amal olmamakla birlikte, bu zellii de
salamaktadr. Geogridlerin donat olarak kullanld durumlarda,
geonetler dzlemsel drenaj salamak amacyla kullanlmaktadr

11
(ekil 1.9). Geonetler bu durumda, donat amacyla kullanlmamalarna
karn bu onlarn zayf ve salam olmayan malzemeler olduklar anlamn
tamamaktadr. Belirli bir dayanma sahip olmalarna karn genellikle
drenaj amacyla kullanlmaktadrlar. Dikkat edilmesi gereken
geonetlerin, geotekstil, geomembran yada baka bir malzemenin alt veya
st yznde kullanlarak, zeminin boluklara grip, malzemenin drenaj
zelliini kaybetmesini nlemekte olduklardr. Bu sebepten kompozit
malzemelerin hazrlanmasnda kullanlmaktadrlar (Koerner, 1999).
Neredeyse btn geonetler polietilenden imal edilmitir.
Geonetlerin zgl arl 0.935 0.965 aralnda olmakta bu sebepten
orta-younluktan yksek yada yksek-younluktan dk olarak
snflandrlmaktadrlar. ASTM tarafndan orta ve yksek younluktaki
polietilenler arasndaki ayrm 0.940/0.941 olarak belirlenmitir.
Geonetlere yalnzca karbon karas (1 2 %) ve ilem / antioksidan paketi
(0.5 1.0 %) uygulanabilmekte, bu nedenden malzeme genellikle saf
olarak oluturulmaktadr. Geonetlerin kalnl 5.0 ile 7.0 mm arasnda
deimektedir. Kalnlk dzlemsel drenajda en nemli faktr olduu iin,
bu kalnln arttrlmasna allmaktadr. Kalnl arttrmann bir yolu
ieriine kpk yapc madde ilavesidir. Bu yntem birka retici
tarafndan denemi ve 10 ile 13 mm arasnda kalnlktaki geonetler elde
edilmitir (Koerner, 1999).
Geonetle, genellikle drenaj zellikleri iin kullanlmaktadr.
Kullanm alanlarn aada sralanmtr.
stinat duvarlarnn arkasnda su drenaj amacyla
Kaya evlerinden szan suyun drenaj amacyla

12
Zemin evlerinden szan suyun drenaj amacyla
Spor sahalarnn altnda su drenaj amacyla
Dona duyarl zeminlerde su drenaj amacyla
Bina temellerinin altnda su drenaj amacyla
Otoyollarn altnda kirli su drenaj amacyla
Toprak dolgularn altnda alt drenaj sistemlerinde
Srarj dolgularn altnda drenaj rtlerinde (Koerner, 1999).

ekil 1. 8 Deiik geonet eitleri (Tenax Bror)

ekil 1. 9 Geonet saha uygulamas (Reinhart ve Townsend, 2003)

13
1.2.4 Geomembran
ASTM, geomembran geoteknik mhendislii ile ilgili insan
yaps bir proje, yap ve sistemde sv akmn kontrol altna alabilecek
kadar dk geirgenlikte asfalt, polimer ve bunlarn karmndan
mamul srekli membran tipi kaplama ve izole bariyeri olarak
tanmlamaktadr.
1938 ylnda Goodyear, doal kauuu slfrle ileyerek,
termoset polimer olan sentetik kauuu elde etmitir. Gnmzde,
deiik trdeki sentetik kauuk malzemeler nemli bir endstri rn
haline gelmitir. Orijinal geomembran kauuktan retilmi olup, iilebilir
su havuzlarnda kaplama malzemesi olarak kullanlmtr. Btil kauuk
olan bu rn, yaklak 2% izopren katkl kopolimer izobtilenden
olumaktayd. Btil kauuk olduka geirimsizdir ve esas olarak i lastik
ve isiz lastik kaplama malzemesi olarak kullanlmaktadr. 1980 den
itibaren endstri termoset polimer kullanmndan termoplastik polimer
kullanmna gemitir. Bu malzemeler stldklar zaman yumuak ve
esnek hale gelmekte ama isel zelliklerinde bir deime olmamakta,
souduklar zaman eski orijinal zelliklerine dnmektedirler
(Koerner, 1999).
Amerika da 1995 ylnda 75 milyon m
2
geomembran
kullanlmtr. Kullanlan bu geomembranlarn hammaddeleri ve
kullanm miktarlar aada sunulmutur.

14
Yksek-younluklu polietilen (HDPE) 40 % yada
30 milyon m
2

ok esnek polietilen (VFPE) 25 % yada 19 milyon m
2

Polivinil klorit (PVC) 20 % yada 15 milyon m
2

Kloroslfonat polietilen (CSPE) 5 % yada 4 milyon m
2

Esnek polipropilen (fPP) 5 % yada 4 milyon m
2

Dierleri 5 % yada 3 milyon m
2
(Koerner, 1999).
Geomembranlar esas olarak geirimsizliin salanmasnda
kullanlmaktadr. Saha uygulamalarnda geirimsizliin salanmas yine
geomembranlar sayesinde olmaktadr (ekil 1.10). Geomembranlarn
evre, geoteknik, hidrolik ve tama alannda kullanmlar u ekilde
sralanabilir.
ilebilir su iin kaplama malzemesi olarak
Su depolar iin kaplama malzemesi olarak (ekil 1.11)
Sv atklar iin kaplama malzemesi olarak
Radyoaktif ve tehlikeli sv atklar iin kaplama malzemesi olarak
Yeralt depolama tanklar iin ikincil kaplama malzemesi olarak
Tuzlu su zeltileri iin kaplama malzemesi olarak
Su kanallar iin kaplama malzemesi olarak (ekil 1.12)
eitli atk su kanallar iin kaplama malzemesi olarak
Kat atk sahalar iin kaplama malzemesi olarak
Zonlu dolgu barajlarn iindeki szmay engellemek iin
Tehlike dolu savaklarnn kaplanmasnda
Tnellerin iinde geirimsizlii salamak iin (ekil 1.13)

15
Kaya dolgu barajlarn geirimsizliinin salanmasnda
Kagir barajlarn geirimsizliinin salanmasnda
Batardolarn iinde szdrmazln kontrolnde
Dolgulardan gelen kokunun nlenmesinde
Binalarn altnda buhara kar bariyer olarak
ien zeminlerin kontrolnde
Dona hassas zeminlerin kontrolnde
Duyarl alanlarda suyun szmas nlemek amacyla
Otoyollarn altnda ve yannda oluabilecek zararl sv atklarn
tutulmasnda
Geici srarjlar iin kaplama yaps olarak
Asfalt st kaplamalarn altnda szdrmazl salayan tabaka
olarak
Yer stndeki depolarda szdrmazln salanmas amacyla
(Koerner, 1999).

16

ekil 1. 10 Geomembrann saha uygulamas (Layfield Bror)

ekil 1. 11 Geomembran kullanlarak su deposu yaltm yaplmas (Layfield Bror)

17

ekil 1. 12 Geomembran kullanlarak su kanallarnn yaltmnn yaplmas
(Teranap Geomembrane Bror)

ekil 1. 13 Geomembran kullanlarak tnel su yaltmnn yaplmas (Polyfelt Bror)
1.2.5 Geosentetik Kil Kaplamalar
Geosentetik kil kaplamalar ilk olarak 1988 ylnda Amerika
Birleik Devletleri nde ina edilen bir kat atk toplama merkezinde
kullanlmtr. Kullanlan bu rn iki geotekstil tabaks arasndaki
bentonit kili karmndan olumaktadr (ekil 1.14) . Geosentetik kil

18
kaplamalar kil ilteler , bentonit ilteler , bentonit hasrlar ve
prefabrike bentonit kil ilteler olarak da adlandrlmaktadrlar.
Geosentetik kil kaplamalar, suya ve dier likit malzemelere kar hidrolik
bariyer olarak kullanlmaktadrlar (Koerner, 1999). Hidrolik bariyer
olarak, sktrlm kil tabakalar yerine, geosentetik kil kaplamalar
kullanlabilmektedir. (GMA, 2002).
Geosentetik kil kaplamalarn kullanm alanlar, dier geosentetik
malzemelerle karlatrldnda belki de en hzl byyenlerindendir.
1995 ylnda Kuzey Amerika da yaklak olarak 50 milyon m
2

geosentetik kil kaplama kullanlmtr (Koerner, 1999).
Geosentetik kil kaplamalarn ana avantajlar arasnda; snrl
kalnl, altndaki zemin veya atk malzeme zerindeki farkl oturmalar
azaltmas, kolay yerletirilmesi ve dk maliyeti gibi hususular yer
almaktadr (Ylmaz, Eskiar, 2003).
Geosentetik kil kaplamalarn kullanm alanlar u ekilde
sralanabilir.
Dolgularda, geomembranlarn altnda ilk kaplama tabakas olarak
Dolgularda, geomembranlarn altnda ikincil kaplama tabakas
olarak
Dolgularda, geomembranlarn altnda ve kil tabakalarnn
zerinde ( bileenli tabakalarda)
Dey saplama perdelerinde, geomembranla bitiik olarak
(ekil 1.15)

19
Geomembranlarn zerinde, kaba agregalara kar koruma
tabakas olarak
Yeralt depolarnda ikinci kaplama tabakas olarak
Yzey sularna bent oluturulmasnda
Yzey sularna bent oluturulmasnda, geomembranlarn altnda
kompozit kaplama olarak
Su havuzlarnda, geomembranlarn altnda kompozit kaplama
olarak
Kanallarn kaplanmasnda (ekil 1.16) (Koerner, 1999).

ekil 1. 14 Geosentetik Kil Kaplama (Bentofix Bror)

ekil 1. 15 Dey saplama perdelerinde, geomembranla bitiik olarak kullanm
(Bentofix Bror)

20

ekil 1. 16 Geosentetik kil kaplamann kanallarn kaplanmasnda kullanm
(Bentofix Bror)
1.2.6 Geoboru
Su, gaz, petrol ve eitli dier likit maddelerin yeraltnda
tanmas srasnda boru hatlarnda kullanlan klasik malzemeler elik,
font, beton ve kildir. Bu boru malzemeleri davranlarndan dolay rijit
olarak snflandrlmaktadr. Polimerik malzemelerden imal edilen
borular ise esnek olarak snflandrlrlar (ekil 1.17). (Koerner, 1999).

ekil 1. 17 Geoboru (GMA, 2002)

21
Plastik borular, polimer malzemeden retilen ilk rnlerdendir ve
ok geni bir kullanm alanna sahiptir. Yeraltnda bulunan plastik
borulardan (genellikle HDPE), 95% den daha fazlas doalgaz
tanmasnda kullanlmaktadr. En nemli kullanm alanlar endstri,
tarm, tama ve drenaj uygulamalardr. Geoborular genellikle polivinil
klorit (PVC), yksek younluklu polietilen (HDPE), polipropilen (PP),
polibtilen (PB), akrilonitril btadien stiren (ABS) ve selloz asetat btrit
(CAB) gibi malzemelerden retilmektedirler (Koerner, 1999).
ok yaygn kullanm alan bulunan bu rnn, kullanld
yerlerden bir ksm aada sunulmutur:
Karayolu, demiryolu ve hava alanlarnda kenar dreni olarak
Tnellerde szma dreni olarak
stinat duvarlarnn arkasnda boluk suyu dreni olarak
Zemin ve kaya evlerindeki szmalar iin kuaklama dreni olarak
Yeralt suyunda oluan szmalar iin kuaklama dreni olarak
Drenaj projelerinde boru olarak kullanlarak
Yerekimi ile akkan tama hatlarnda
Basn altndaki kuvvet aktarma hatlarnda
Atk su drenaj sistemlerinde
Kimyasallarn tand boru hatlarnda
Zemin ve atk malzeme dolgularnda, suyun uzaklatrlmas iin
(Koerner, 1999).

22
1.2.7 Geokompozitler
Gnmzde inaat sektrnde, artan ihtiyalarn karlanmas iin
yaratc projeler retilmekte ve bu projelerin uygulanabilmesi iin yeni
rnler gerekmektedir. naat sektrndeki bu gelimeler, kullanlan
geosentetiklerin de eitlenmesini ve deiik zm nerileri sunmasn
gerekli hale getirmitir. Geokompozitler de bu ihtiyalarn karlanmas
iin kullanlmaktadr. Farkl malzemelerin deiik zellikleri kullanlarak
sorunlara en uygun zm yollar bulunmaya allmaktadr.
Geokompozitler genellikle geosentetik malzemelerin eitli
kombinasyonlarndan olumaktadr. Yalnz baz durumlarda sentetik
olmayan malzemeler, geosentetiklerle kullanlarak uygun zmler ve
dk maliyetler salanabilmektedir. Geokompozitler, bir ok rnn
kombinasyondan olumaktadr.
Geokompozitlerin ok sayda uygulama alan bulunmaktadr; ama
genelde geokompozitler aada belirtilen drt fonksiyonlar gz nnde
bulundurularak kullanlmaktadr. Bu fonksiyonlar,
1. Ayrma
2. Glendirme
3. Filtrasyon
4. Drenaj (ekil 1.18)(Koerner, 1999)
olarak sralanabilir.

23

ekil 1. 18 Tnel inaatnda drenaj amacyla geokompozit kullanm (Tenax Bror)
1.2.7.1 Geotekstil Geonet Kompozitler
Bir geotekstil, geonetin altnda veya stnde kullanld zaman
yada geotekstil geonet geotekstilden oluan bir sandvi yapld
zaman ayrma ve filtrasyon zelliklerini salam olmakta, ayn zamanda
drenaj zellii sadece geotekstilin kullanld durumdan ok daha stn
olmaktadr (ekil 1.19). Don etkisi yada tuzlanma problemi olan
blgelerde geokompozitler yatay olarak yerletirildikleri zaman,
yukardan gelen suyu kapiler blgeden ok iyi ekilde drene
edebilmektedir. Su, geokompozit sandviin iine girdii zaman geonetin
iinde yatay ynde gidebilmekte ve zarar verebilecei yerden
uzaklatrlm olmaktadr. Bu geokompozitler ayn zamanda dolgularda
suyun ve buharn uzaklatrlmasnda da kullanlmaktadrlar
(Koerner, 1999).

24
1.2.7.2 Geotekstil Geomembran Kompozitler
Geotekstiller, geomembranlarn bir yada her iki yzne birden
yaptrlarak kompozit malzemeler elde edilebilir. Bu durumda
geotekstillerin patlama, yrtlma, ekme dayanmlar ve arayzey
srtnme alarnda art olur (ekil 1.20). Genellikle rgsz ineleme
ile birletirilmi geotekstiller kullanlmaktadr. ou durumda su, likit
malzeme ve gazlarn drenajnda kullanlrlar (Koerner, 1999).

(a)

(b)
ekil 1. 19 Geotekstil Geonet geokompozit eitleri ( (a) Tek tabaka geotekstil, tek
tabaka geonet, (b) ift tabaka geotekstil, tek tabaka geonet ) (Tenax Bror)

ekil 1. 20 Geotekstil Geomembran geokompozit (Tenax Bror)

25
1.2.7.3 Geomembran Geogrid Kompozitler
Ayn malzemeden imal edilmi (rnein yksek younluklu
polietilen) geomembran ve geogridlerin bir arada kullanlmasyla elde
edilen bu rnler, daha yksek dayanm ve srtnme zelliine sahip
olurlar. Geirimsiz bariyerlerin oluturulmasnda bu rnler kullanlabilir
(Koerner, 1999).
1.2.7.4 Geotekstil Geogrid Kompozitler
Dk deformasyon modlne, dk dayanma sahip ve / yada
yenilme annda byk deformasyon yapan geotekstiller, geogridle veya
baka bir rgl dokuma kullanlarak, bu deerleri gelitirilebilir. Elde
edilen son rnn zellikleri, kullanlan malzemelerin sahip olduklar
zelliklerine gre deimektedir (Koerner, 1999).
1.2.8 Geofoam
Geofoam terimi ilk kez 1992de kullanlm olduundan tanm
zerinde hl baz karklklar mevcuttur. ok basit olarak geoteknik
mhendislii uygulamalarnda kullanlan her trl kpk malzemenin
genel addr. Ancak, Horvath a (1995) gre geofoamun en doru tanm,
kapal ve ii gaz dolu muhtelif hcrelerin oluumu ile sonulanan ve
genletirme yolu ile elde edilen bir malzeme olduudur (ekil 1.21).
Hcre duvarlar kat ancak gazlara kar geirgendir. Geofoam artk
dnya genelinde geotekstil, geomembran v.b. gibi bir geosentetik rn
kabul edilmektedir (Ylmaz, Eskiar, Aklk, 2005).

26

ekil 1. 21 Geofoam (Terralite Bror)
Pek ok geofoam malzemesi polimerik (plastik) veya cams
kpk esasldr. Polistiren kpk kapsamnda iki eit rn mevcuttur:
EPS (genletirilmi polistiren)
XPS (sktrlm polistiren)
En ok kullanlan tr EPS dir. ASTM C578e gre tanmlanm
boyutlar ve younluklar sras ile Tablo 1.2 ve Tablo 1.3te verilmitir.
Tablo 1. 2 EPS ve XPS Tr Muhtelif Geofoam Malzeme Younluklar (ASTM C578)
EPS XPS
Tip
Younluk
(kg/m
3
)
Tip
Younluk
(kg/m
3
)
I 15 IV 26
II 22 V 48
VIII 18 VI 29
IX 29 VII 35
XI 12 X 22

27
Tablo 1. 3 EPS ve XPS Tr Muhtelif Geofoam Malzeme Blok Boyutlar
(ASTM C578)
EPS XPS
Boyut mm Boyut mm
En 305 En 406-1219
Boy 1219-4877 Boy 1219-2743
Ykseklik 9.5-610 Ykseklik 13-102
Yumuak ve zayf zeminlerin zerinde yaplan dolgularn iinde,
donmaznme etkisini ok etkili olduu yerlerde yollarn, hava alan
kaplamalarnn ve demiryollarnn altlarnda v.b. alanlarda geofoam
kullanlmaktadr (GMA, 2002).
1.2.9 Geotp
Geotpler, geotekstil rulolarnn bir araya getirilip dikilmesi ile
oluturulan kapsl eklindeki elemanlardr ve nispeten byk miktardaki
suya doygun malzemeyi tutmaya uygun dayanma sahiptirler. Geotekstil
tpler gzenekli bir yapya sahiptir ve suya doygun bir malzeme veya
sulu amurla doldurulduu zaman ierisinde kat ksm tutulur ve su,
geotp oluturan geotekstilin gzeneklerinden dar szlr
(Leschinsky vd., 1996). Geotpler 1980 yllarnn banda Avrupa da
erozyon kontrol ve depolama amalar iin gelitirilmitir. lk kullanm
rnekleri Brezilya ve Fransa da dip taramasndan elde edilen malzeme
ile doldurulmu tplerin suyu tutmak amac ile sedde tekilinde
(Bogossian vd., 1982) ve Hollanda da dere yataklarnda meydana gelen
oyulmalarn kapatlmas almalarnda (Jagt, 1988) kullanlmalar olarak
zetlenebilir. Geotpler zerinde yaplan ilk almalarda ou

28
aratrmaclar tasarm ve imalat srasnda gz nnde tutulmas gereken
hususlar zerinde younlatlar (Fowler vd., 1998; Pilarczyk vd., 1998).
Gaffney ve Moo-Young , son yllardaki aratrmalarn, yksek su
ieriine sahip malzemelerin susuzlatrlmas amacna ynelik olarak
kullanlan geotplerin imal edildii geotekstil malzemesinin filtrasyon
zelliklerinin belirlenmesi zerine younlatn belirtmilerdir (Arslan,
Gler, Ylmaz, Koyuncu, 2004).
1980 lerden bugne kadar boyutlar 1 m
3
ten 3000 m
3
e kadar
deien geotekstil torba, tp ve tayc, ok eitli dolgu malzemeleri ile
Hollanda, Almanya, Fransa, Japonya, Brezilya, Avusturya ve Amerika
Birleik Devletleri gibi lkelerde dolduruldu. Doldurulan bu elemanlar
veya tpler, su altnda tekil edilen stabilite seddelerinin imalatnda, ky
yaplarnn dalgalara kar tahkiminde, talveg erozyonunun seddelerle
kontrol altna alnmasnda, kpr kenar ayaklarnn oyulmaya kar
korunmasnda, dip taramasndan kan malzemenin depolanmasnda ve
temiz veya kirlenmi malzemelerin depolanmasnda baar ile
kullanlmaktadr. rnein iyi derecelenmi kumla hidrolik dolgu yntemi
ile doldurulmu geotpler Hollanda nn kuzey kylarnda koruma yaps
ya da bariyer olarak veya mevcut koruma yaplarnn arkasnda sklkla
kullanlmtr (Krystian, 1994). Geotekstil tpler yksek su ieriine
sahip malzemeden suyun uzaklatrlmas iin ok hzl ve kolay ina
edilebilen, uygulama maliyetini dren ve zamandan kazandran,
ekonomik alternatif bir yntem olmutur. Genel bir deerlendirme
yapldnda, geotekstil tplerin daha ucuz ve kolay bir susuzlatrma
salad ve alternatif snrlandrlm depolama alanlarna gre daha az
alan ve tesis gerektirdii sylenebilir (Arslan, Gler, Ylmaz, Koyuncu,

29
2004). Tablo 1.4 te geotekstil tplerin potansiyel kulanm alanlar
sunulmutur.
Tablo 1. 4 Geotekstil Tpler in Potansiyel Uygulama Alanlar
(Moo Young ve Tucker, 2002)
Uygulama Kategori
Suyun
Uzaklatrlmas
Taranm malzeme, evsel ve endstriyel atk su
artma amuru, temiz su artma amuru, hayvansal
atk, kat fabrikas atk amuru, uucu kl, maden
atklar
Yzey Drenaj
Hava alanlar, otoyollar, petrol dklmeleri,
tarmsal operasyonlar
Yapsal
Erozyonu
nleme
Seddeler, sahiller, nehirler, bataklklar, silt
tutucular
Depolama
nce taneli taranm malzeme, kirletilmi taranm
malzeme, kirletilmi malzemenin stnn
kapatlmas
Yukarda da belirtildii gibi geotplerin bir ok kullanm alan
bulunmaktadr ve geotplerin teknik zelliklerindeki arta bal olarak
kullanm alanlar daha da artmaktadr. Geotpn yapsal erozyonu
nlemesi ile ilgili saha uygulamas, ekil 1.22 de depolama ile ilgili saha
uygulamas ekil 1.23 te sunulmutur.

30

ekil 1. 22 Geotpn yapsal erozyonu nlemesi ile ilgili saha uygulamas
(TC Mirafi Bror)

ekil 1. 23 Geotpn depolama ile ilgili saha uygulamas (TC Mirafi Bror)

31
Geotple susuzlatrma aamal bir yntemdir. lk aamada
belirli aptan byk daneleri tutma zelliine sahip geotekstilden imal
edilmi yksek dayanml geotpler atk amur, kirletilmi zemin veya
tarama ile elde edilmi atk malzeme ile doldurulur. Geotpn imal
edildii geotekstilin yaps, iine doldurulan malzemenin dane yapsna
uygun olmal ve sedimenti byk oranda geotp iinde tutmaldr.
Susuzlatrma aamasnda, fazla su geotpten dearj edilir. Dearj edilen
su genellikle tekrar kullanlacak veya ilave iyiletirme yaplmadan doal
ortama geri braklabilecek kalitededir. Geotpn iersinde tutulan kat
malzeme miktar arttka, dearj edilen suyun kalitesi daha da artar. Son
aama olan konsolidasyon aamasnda atk durumdaki su Geotpn
dokusu arasndan buharlaarak karken ierideki malzemenin younluu
artar ve konsolidasyona urar. Malzemede 65% e varan hacim
klmesi oluur. Geotp daha sonra istenirse alabilir ve iindeki kat
malzeme istenilen kullanm veya depolama noktasna tanr. Tek bir
geotp ile gnde 1500 m
3
malzeme elde edilebilir (Arslan, Gler,
Ylmaz, Koyuncu, 2004).
1.2.10 Geohcre
Geohcreli tutucu sistemler, ierisi zemin, kaya ya da betonla
doldurulmu boyutlu petek tarz elamanlardr (ekil 1.24). Bu
sistemler genellikle geohcre olarak adlandrlmakta olup, erit eklinde
polimer tabakalardan yada geotekstillerden retilmekte olup, aprazlama
olarak yerletirilmekte ve kesiim noktalarndan birbirlerine
sabitlenmektedirler. Bu eritler ekildikleri zaman geni bir petek
eklinde rtye dnmektedir (GMA, 2002).

32
Geohcreler, ev, kanal yada zemin stabilizasyonunda gerekli
olan bariyer ve koruma elaman olarak kullanlmaktadrlar (ekil 1.25)
(Caltrans, 2006).

ekil 1. 24 Geohcre (Tenax Bror)

ekil 1. 25 Geohcre kullanlarak evin d etkilerden korunmas (Presto Bror)

33
1.2.11 Geo Dierleri
Geosentetik rnlerde kullanlan malzemelerin geliimine bal
olarak, mevcut rnlerin says hzla artmaktadr. Yeni rnler sayesinde
hem gvenli hem de ekonomik zmler elde edilmeye allmaktadr.
Polimerik ankrajlar, sarlm zemin hcreleri v.b. rnler geo
dierleri olarak adlandrlabilir. En nemli kullanm alanlar, imal
edildikleri malzemenin zelliklerine bal olarak deimektedir (Koerner,
1999). Sonu olarak bunlar da geosentetik malzemeler olduklar iin,
ayrma, glendirme, filtrasyon, drenaj gibi zelliklere sahiptirler.

34
2. GEOTEKSTLLERLE TASARIM YNTEMLER
Gnmzde geotekstillerin kullanm alanlar ok genilemi ve
buna bal olarak geotekstil eitleri de artmtr. Tasarmc proje iin en
uygun geotekstili semeli ve uygulamasn buna gre yapmaldr.
Tasarm srasnda izlenebilecek yntemler u ekilde sralanabilir.
Maliyet ve uygunlua gre tasarm
Belirli zelliklere gre tasarm
Kullanm amacna gre tasarm (Koerner, 1999)
2.1 Maliyetine ve Uygunluuna Gre Tasarm
Geotekstilin bu ynteme gre tasarm olduka basittir. Geotekstil
kullanlarak gerekletirilen tasarmn toplam maliyeti, geotekstille
kaplanacak alana blnr ve maksimum birim alan iin yaplabilecek
harcama bulunmu olur. Sonra bulunan bu oran dahilinde kalacak
ekilde, proje iin kullanlabilecek en uygun zelliklere sahip geotekstil
seilir. Bu yntem teknik adan zayf olmakla beraber bazen
kullanlmaktadr (Koerner, 1999).
2.2 Belirli zelliklere Gre Tasarm
Geotekstillerin bu ynteme gre tasarmlar olduka yaygn ve
kamu kurulularnn kulland bir yaklamdr. Bu yntemde, eitli
fiziksel, mekanik ve/yada hidrolik zelliklere bal olarak deiik
uygulamalar snflandrlmaktadr (Koerner, 1999).

35
Geotekstilden uygulama esnasnda beklenen fonksiyonlar ve bu
fonksiyonlar iin nceden belirlenmi kritik deerler listelenir. Belirli
kritik deerlerin altnda kalmak kaydyla, elimizdeki geotekstilin teknik
zelliklerini incelenip, en uygun olan seebilir (Cindemir, 1997).
Farkl kurulular, farkl standartlar oluturmaktadr. Bu
standartlara gre tasarm yaplmasnda dikkat edilmesi gereken en nemli
nokta udur: standart deer olarak, genellikle, dokumadan beklenen
minimum deer belirtilir. Oysa geotekstil reticilerinin kataloglarnda,
belirli sayda yaplan deyeler iin en ok tekrarlanan sonucu malzeme
deeri olarak belirtmekte, bu ise tasarmda yanltc olabilmektedir.
Geotekstil kataloglarnda yer almas gereken deer, ok sayda tekrar
edilen deneyler sonucunda 95% olaslkla gvenli blgede kalacak
deerler olmaldr (ekil 2.1). Eer geotekstil reticisi en ok tekrarlanan
ortalama deeri katalogunda veriyorsa, ortalama deerlerin en kn
bulmak iin, bu deer belirli bir gvenlik saysnda kltlmelidir
(Cindemir, 1997).
2.3 Kullanm Amacna Gre Tasarm
Bu yntemde ilk olarak geotekstilden uygulamada kullanlacak
olan esas fonksiyon belirlenir ve ardndan bu zellik iin gerekli saysal
deer hesaplanr. Setiimiz geotekstilin ayn zelliini ifade eden uygun
deer, gerekli saysal deere blnerek gvenlik faktr (FS) elde edilir
(Koerner, 1999).

36

ekil 2. 1 Geotekstil reticilerinin literatrnde bulunana deer ile standartlardaki
deerin karlatrlmas (Koerner, 1999)
Uygun Deer
FS
Gerekli Saysal Deer
= (2.1)
Uygun Deer = Gerek durumu modelleyen laboratuvar deney sonucu
Gerekli Saysal Deer = Gerek durumu modelleyen bir tasarma
dayanan deer
FS = Gvenlik Faktr
Eer gvenlik faktr 1.0 den yeteri kadar bykse, seilen
geotekstil uygundur. Yukarda belirtilen sre mevcut dier
geotekstillere de uygulanr, ve eer dier geotekstillerin de uygun olduu
anlalrsa, uygun ve dk maliyetli olan seilir. Uygulamada srasyla
u aamalar izlenir:

37
1. Uygulamaya gre geotekstilin iinde bulunduu malzeme sistemi
her ynyle deerlendirilir.
2. Durumun kritikliine gre, minimum gvenlik faktr belirlenir.
3. Geotekstilin kullanlaca yerdeki en nemli fonksiyonu
belirlenir.
4. Kullanlaca yerdeki fonksiyonuna gre gerekli geotekstil saysal
deeri belirlenir.
5. Seilen geotekstil iin deneyler yaplarak uygun deer elde edilir.
6. Geotekstilin belirli bir zelliine ait uygun deer ile gerekli
saysal deer oranlanarak gvenlik faktr elde edilir.
7. Elde edilen gvenlik faktr, ikinci aamada elde ettiimiz
minimum gvenlik faktr ile karlatrlr.
8. Eer uygun deilse, daha uygun bir geotekstil seebilmek iin
aratrma yaplr.
9. Eer uygunsa, geotekstilin dier fonksiyonlar iin de kritik bir
durum oluturup oluturmad kontrol edilir.
10. Bu sre dier uygun geotekstillere de uygulanarak, gvenlik
faktrn salayan, uygun ve dk maliyetli olan geotekstil
seilir (Koerner, 1999).
Tasarmlar yaplrken mhendisin konu hakkndaki tecrbesi de
nem kazanmaktadr. Mhendisin duruma bak as ve deerlendirmesi
tasarm etkileyen en nemli unsurlardan bir tanesidir.

38
3. GEOTEKSTLLERN FONKSYONLARI
Blm 1.2.1 de geotekstillerin alt adet fonksiyonu gz nnde
bulundurularak projelendirildii belirtilmitir (ekil 3.1). Bu blmde ise
geotekstillerin projelendirmede kullanlan fonksiyonlar incelenecektir.

ekil 3. 1 Geotekstillerin fonksiyonlar (Aksoy, 1993)

39
3.1 Ayrma
Geotekstil, ince daneli zemin ile kaba daneli zemin ara yzeyine
yerletirildiinde ayra fonksiyonu grr. Bylece, st yapdan gelen
dinamik ykten dolay oluacak malzeme karmn nlemi olur.
Geotekstiller, sreklilik, esneklik, deforme olabilme, permeabilite ve
yksek ekme dayanm zelliklerinin sonucu olarak suyun doal
sirklasyonuna engel olmadan deiik geoteknik zelliklere sahip iki
zemini birbirinden ayrr (ekil 3.2) (Aksoy, 1993). Geotekstiller ayrma
amac iin kullanldklar zaman aada belirtilen zelliklere sahip
olmaldr.
1. Keskin kenarl malzemelere kar koymak iin, yksek yrtlma
dayanm
2. nemli yerel deformasyonlara kar dayankllk
3. Kopma oluuncaya kadar yeterli bir uzama
4. Etkilere kar koymak iin, yksek dayanm
5. nce zemin paracklarn tutarak, borulanmaya izin vermeden su
akmna izin vermek (ztekin, 1992).
Ayrc ama iin kullanlan geotekstilin, bu fonksiyondan baka
birok ikincil faydas olmaktadr. Bunlara rnek olarak; dinamik ykler
altndaki ince daneli zeminlerin hareketini engelledii ve fazla suyun
drenajna izin verdii iin, yollarn servis mrn ve tama kapasitesinin
artmas; kaliteli malzeme ile ince daneli zeminin birbirine karmasn
nledii iin, inaatn durabilecei hava artlarnda bile inaatn devam

40
etmesi; zellikle yol inaatlarnda daha az agrega kullanlmas ve daha iyi
skma olumasn salamas gsterilebilir (ztekin, 1992).
Tekrarl ykler altnda ayrc olarak geotekstiller, uzama
olumamas iin yksek elastisite modlne sahip olmaldr.
Geotekstillerde elastisite modl nispeten kk deerlerde ise;
geotekstil, elastisite modlnn yetersizliini karlamak iin, yksek
kopma gerilmelerini tayabilmelidir. rgl geotekstiller genel olarak
yksek balang modlne ve kopma gerilmelerine sahiptirler, fakat
uzamalar azdr. Srekli liflerden yaplan rgl geotekstillerin
performans, eitli boylarda kesilmi ksa liflerden yaplan rgl
geotekstillerin performansndan fazladr. Kesik liflerden yaplan rgl
geotekstiller, agrega ile sktnda; temas yzeyleri yrtlmakta ve lifler
ayrmaktadr(ztekin, 1992).
3.2 Filtrasyon
Geotekstil, bir filtre gibi davranarak, suyun geiine izin verir ama
buna karn en kk dane apl zemini tutar ve srklenmesine izin
vermez. Geotekstil, su akmna kar yerletirilir. Filtrasyon iinde
kullanlacak geotekstilin uygun maksimum gzenek akl, yeterli su
geirgenlii, skmadan az etkilenme ve yksek poroziteye sahip olmas
istenir. Geotekstilin yerletirilmesinden sonra zemin iindeki su ile
birlikte bir miktar ince daneli zemin de tanr. lk etapta tanan bu
malzeme geotekstilden mutlaka gemelidir. Bylece, geotekstilin
karsnda ierisinde ince daneli malzemenin bulunmad bir tabaka
oluur. Bu doal olarak elenmi filtre tabakas ilevi grerek kk

41
paracklarn geotekstile hareketini nler. Eer bu ince daneler geotekstil
bnyesinde tutulursa, az geirimli bir tabaka oluur ve suyun ak
engellenir. Su akna engel olmamak ve boluk suyu basnc oluumunu
nlemek iin, geotekstilin geirgenlii en az zeminin geirgenlii kadar
olmaldr. Tkanma riskini ve geotekstilin skabilirliini de gz nne alarak
gvenlik faktr 10 veya 100 (nemli barajlarda) olarak alnr (Aksoy, 1993).

ekil 3. 2 Geotekstilin ayrma amacyla kullanlmas (TC Mirafi Bror)

ekil 3. 3 Geotekstilin filtrasyon amacyla kullanlmas (Dupont Typar Bror)

42
3.3 Drenaj
Geotekstil, kendi dzlemi boyunca (bnyesinde) sv veya gaz
istenilen ka doru tar (ekil 3.4) . Bu iletim srasnda, sv ya da gaz
geotekstilin bnyesinde toplanr ve kendi dzemi iersinde aktarlr
(Aksoy, 1993).
Geotekstiller zemine nazaran, ok geirgendirler. zellikle
gzenekli olduklarnda ve yeterli eim salandnda, kendi
dzlemlerinde su akm salanabilir. Tnel, dey dren, rezervuar
kaplamalar, temel duvarlar gibi suyun tahliye edilmesi gereken
inaatlarda faydal olmaktadrlar (ztekin, 1992).
Drenaj amac ile kullanlacak geotekstiller, aadaki zelliklere
sahip olmaldr:
1. Kendi dzleminde yksek geirgenlik
2. Basnca kar yksek dayanm
3. yi filtre zellii (ztekin, 1992).
Boluklu zeminler, genellikle kk paracklardan ve biraz da
byk paracklardan olumaktadr. Eer bu tip zeminlerde geotekstil
kullanlrsa, kaba daneli zeminlerin iinde hareket eden ince daneli
zeminler geotekstili tkar. niform ince parackl siltli zeminler, suyun
geiine az izin verir. Eer bu tip zeminlerde geotekstil kullanlrsa, su
akm iyice azalr. Siltli zemin ile kaba kum kartrlrsa veya geotekstil
ve siltli zemin arasna kaba kum konursa, su akm daha iyi salanr
(ztekin, 1992).

43
Ayrm killi zeminler, suyun iinde hareket edebilen ufak kil
daneleri ierir. Bu kil daneleri byk gzenekli geotekstillerden geebilir
fakat kk gzenekli veya youn geotekstillerden geemez ve
geotekstili tkar (ztekin, 1992).

ekil 3. 4 Geotekstilin drenaj amacyla kullanlmas (Dupont Typar Bror)
Geonet ve geotekstilden oluan bir geokompozitin drenaj zellii,
sadece geotekstilin kullanld durumdan ok daha stn olmaktadr
(Koerner, 1999).
3.4 Glendirme
Noktasal yklerin eit olarak geni bir alana yaylmas ve oluan
gerilme kuvvetlerine direnerek, zemin ktlesini glendirmesidir
(ekil 3.5) (ztekin, 1992).

ekil 3. 5 Geotekstilin glendirme amacyla kullanlmas (TC Mirafi Bror)

44
Zeminlerin aksine, geotekstiller ekme direncine sahiptir. ekme
direncini ve kopmadan nce deformasyon kabiliyetini arttrarak, zeminin
glendirilmesini salarlar (ztekin, 1992).
Glendirme sayesinde yumuak zeminlerde, nemli derecede
agrega tasarrufu yaplarak yol yapm gerekletirilebilmektedir.
Glendirme amac iin kullanlacak geotekstiller, aadaki zelliklere
sahip olmaldr:
1. Yksek balang elastisite modl
2. Yksek dayankllk
3. Maksimum ykte yeterli uzama (ztekin, 1992).
Geotekstiller, zeminin gerilme direncini ve gmeden nceki
deformasyon kapasitesini arttrarak global bir kuvvetlendirme salarlar.
Geotekstillerin glendirme fonksiyonunu iki ekilde gerekletirir:
a) Membran mekanizmas: Tekerlek izi sonucu taban zemini
deforme olduu an harekete geer. Tama kapasitesi dk taban
zeminlerinde ok nem tar (CBR < 2%) . st yapdan gelen
konsantre yk, geotekstil zerine dalarak etkisini kaybeder.
Membran etkisi, yksek modll geotekstillerde daha fazladr. Bu
durumda, yksek ekme gerilmesine kar uzamalar kk
boyuttadr (Aksoy, 1993).
b) Yanal hapsolma: Yatay destekleme diye de adlandrlr.
Geotekstil kullanmyla temel tabakas ve taban zeminindeki
yatay deformasyonlar nlenir. Geotekstil, srtnme kuvveti

45
oluturarak, taban zemini ve temel malzemesini tutar. Geotekstille
temel malzemesi arasndaki etkiye temel hapsolmas, geotekstille
taban zemini arasndakine de taban zemini hapsolmas ad verilir.
Yanal hapsolma etkisi, ok zayf zeminlerde ve ok ar tat
yklerinde kendini pek gsteremez. Bu konuda hesap yapacak
dzeye gelinmemitir. Pozitif yan udur ki, temel tabakasnda
daha iyi yk dalm yapmaktadr ve taban zemine daha az yk
gelmektedir. Buna ek olarak, geotekstil, deformasyonun bir
ksmn karladndan taban zemini daha az deforme olmaktadr.
Bylece daha az tekerlek izi derinlii oluuyor ve daha salam
yol yaps meydana gelmektedir. Yanal hapsolma miktarn,
malzeme przllnn etkiledii dnlmektedir (ekil 3.6)
(Aksoy, 1993)
3.5 Koruma
Geotekstil, deformasyonu ve gerilmeyi azaltarak ya da yayarak
istenilen malzemeyi korur (ekil 3.7). Koruma iki tipte gerekleir:
a) Yzey Korumas: Zemine yerletirilen geotekstil,hava koullar
ve trafik gibi etkilerden yzeyi korur.
b) Arayzey Koruma: ki malzeme arasna yerletirilen geotekstil
(rnein asfalt kaplama ile eski yol kaplamas arasna veya
geomembran ile agrega arasna) malzemelerden birini korur
(asfalt kaplama veya geomembran) (Aksoy, 1993).

46

ekil 3. 6 Geotekstilin glendirme amacyla kullanlmas (Dupont Typar Bror)

ekil 3. 7 Geotekstilin koruma amacyla kullanlmas (Dupont Typar Bror)
3.6 Yaltm
Geotekstil, geirimsiz bir tabaka oluturmak iin bitm veya
plastik yaltm malzemeleriyle doygun hale getirilir. Bir eit membran
grevi grr. zellikle yeni kaplama yaplacak eski kaplamal yollarn
zerine serilir. Geotekstilin, yeterli miktarda bitm tutma zellii
olmas gerekir (Aksoy, 1993).

47
4. GEOTEKSTLLERN KULLANIM ALANLARI
Geotekstil veya geotekstil tr dier rnlerin yaygn kullanm
alanlar bulunmaktadr. Bu uygulamalarda geotekstillerin esas
fonksiyonlar ve ikincil fonksiyonlar gz nnde bulundurularak
projelendirme yaplmaktadr. Bu fonksiyonlar Tablo 4.1 de sunulmutur.
4.1 Kullanm Alanlar
Geotekstillerin bir ok kullanm alan bulunmaktadr. Bunlar
aadaki gibi sralanabilir.
Farkl malzemelerin ayrlmasnda kullanm:
Kaplamasz yollarda ve havaalanlarnda alt temel ve ta temel
arasnda
Kaplamal yollarda ve havaalanlarnda alt temel ve ta temel
arasnda
Demiryollarnda alt temel ve balast arasnda
Dolgularla ta temel tabakas arasnda geomembranlar ve kum
drenaj tabakalar arasnda
Srarj ykleri iin temel ve zemin dolgusu arasnda
Yol dolgular da temel ve zemin dolgusu arasnda
Toprak ve kaya barajlarda temel ve zemin dolgusu arasnda
Sarlm zemin tabakalar ve temel arasnda
Temel zeminleri ve rijit istinat duvarlarnn arasnda
Temel zeminleri ve depo ynlar arasnda
evler ve mansap stabilite bentleri arasnda

48
Tablo 4. 1 Geotekstillerin Fonksiyonlarna Gre Uygulama Alanlar (Wasti, 1992)

49
Kaldrm demelerinin altnda
Tat park yerlerinin altnda
Spor sahalarnn altnda
Estetik kaplamalar iin prekast blok ve panellerin altnda
Kt derecelenmi filtre rtlerinde, drenaj tabakalarnn arasnda
Dolgu barajlarda eitli blgelerin arasnda
Eski ve yeni asfalt tabakalar arasnda (Koerner, 1999).
Filtrasyon:
Granler zemin filtrelerinde
Kaplamasz yollar ve havaalanlarnda ta temelin altnda
Kaplamal yollar ve havaalanlarnda ta temelin altnda
Demiryollarnda balastn altnda
Alt dren borularnn evresinde
Dolgularda ta ve delikli borularn evresinde
Szma yapan dolgularn altnda
Hidrolik dolgularda filtre olarak
Erozyon kontrol sistemlerinde kum, har ve beton iin esnek
kalp olarak
Bozulan dolgularn yeniden inas srasnda esnek kalp olarak
Baca dren malzemesinin korunmasnda
Drenaj galerisi malzemesinin korunmasnda
stinat duvarlarnda boluk ve arka dolgu arasnda
Gabion ve arka dolgu arasnda
Zeminin geonetlere girmesini nlemek amacyla

50
Zeminin geokompozitlere girmesini nlemek amacyla
Kum drenlerde kum stunlarnn etrafnda
Ta ripraplarn altnda filtre olarak
Prekast bloklarn altnda filtre olarak (Koerner, 1999).
Drenaj:
Dolgu barajlarda baca dreni olarak
Dolgu barajlarda drenaj galerisi olarak
Srarj yklerinin altnda drenaj rts olarak
Demiryolu balast tabakasnn altnda dren olarak
Geomembranlarn altnda su dreni olarak
Geomembranlarn altnda hava dreni olarak
Spor sahalarnn altnda dren olarak
atdaki bahelerde dren olarak
Ayrm zemin ve kaya yzeylerinden szan suyun
uzaklatrlmasnda (Koerner, 1999).
Zayf zeminlerin ve dier malzemelerin glendirilmesinde:
Kaplamasz yollarda yumuak zeminlerin zerinde
Havaalanlarnda yumuak zeminlerin zerinde
Demiryollarnda yumuak zeminlerin zerinde
Dolgularda yumuak zeminlerin zerinde
Spor sahalarnda yumuak zeminlerin zerinde
Homojen olmayan zeminlerin zerinde
Donatl duvarlarn inaatnda

51
Dolgularn glendirilmesinde
Dik evlerin inaatnda
Dolgu ve kaya barajlarn glendirilmesinde
Geici olarak evlerin stabilizasyonunda
Zemin evlerinde snmenin durdurulmasnda veya azaltlmasnda
Esnek kaplamalarda birletirme donats olarak
Karstik blgelerin zerinde esas donat olarak
Termokarstik blgelerin zerinde esas donat olarak
Kazkl temellerin arasnda esas donat olarak
Derecelenmi ta filtre rtlerin tutulmasnda
Mafsall beton bloklar iin alt tabaka olarak
Kaplamasz dolgu sahalarnn stabilizasyonunda
Geomembran alt zeminden kaynaklanabilecek delinmeye kar
korumak
Geomembran dolgu malzemesinden veya ta temelden
kaynaklanabilecek delinmeye kar korumak
Yksek srtnme dayanm salayarak daha stabil evler
oluturmak (Koerner, 1999).
Yaltm:
Asfalt takviye tabakalarnn yapmnda bitm emdirilerek
(Wasti, 1992)

52
4.2 Ayrma Fonksiyonu le lgili Tasarm
Geotekstillerin ayrma fonksiyonlar ile ilgili kullanm alanlar
Blm 4.1de sunulmutur. Bir ok zel uygulamaya bakld zaman,
geotekstillerin ayrma fonksiyonunu salad grlmektedir. Bu
zelliini, esas fonksiyon olarak kullanmad durumlarda bile ou
zaman geotekstil ikincil bir fonksiyon olarak ayrmay salamaktadr.
Ancak bu durum bize geotekstilin ayrma fonksiyonunun her zaman
ikincil bir grev olduu anlamn vermemelidir. ou durumda
geotekstillerin sadece ayrma zelliini kullanmak bile bize nemli bir
avantaj salamaktadr.
4.2.1 Uygulamalara Genel Bir Bak
Belki de geotekstillerin ayrc olarak kullanmada en iyi uygulama
salam zemin olarak kabul edilen alt temel ile ta temel tabakas, agrega
veya balast malzeme arasna konulmasdr. Salam olarak adlandrlan bu
alt temelde oluan deformasyonun geotekstilde yksek ekme
gerilmelerine neden olmad kabul edilmektedir. Alt temel zerine
yerletirilen geotekstilin zerine ta dolgunun yerletirilmesi, serilmesi
ve sktrlmasyla, geotekstilin ayrma zellii ortaya kar. Sonradan
mnferit ta paralarndan dolay oluan deformasyonlar ok blgesel
olmaktadr (Koerner, 1999) . Ayrma fonksiyonuna gre tasarm
yaplrken geotekstilin aada sunulan dayanm deerlerinin bilinmesi
gerekir:
1. Patlama dayanm
2. ekme dayanm

53
3. Delinme dayanm
4. Yrtlma dayanm (Koerner, 1999).
Bu zellikler gz nnde bulundurularak tasarm yaplmaldr.
Karayolu Teknik artnamesi (2006), ayrma amacyla
kullanlacak rgsz geotekstillerin teknik zelliklerinin Tablo 4.2 de
sunulan deerleri salamas gerektiini belirtmitir.
Tablo 4. 2 Ayrma Amal rgsz Polipropilen Geotekstil Tipleri ve zellikleri
(Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
Geotekstil tipi
Deneyler Birim
Tip-A Tip-B Tip-C
Deney
Standard
Kalnlk, 2 kPa
basnta (min.)
mm 1,8 2,5 3 EN 964
ekme dayanm,
(min.) (MD/CD)
kN/m 12/14 20/25 24 / 30 EN ISO 10319
Kopma Uzamas
% 50-70 50-70 50 - 70 EN ISO 10319
Delinmeye Kar
Dayanm, (min).
(CBR testi)
N 2300 3500 4500 EN ISO 12236
Koni Drme
Deneyi, (min.)
mm 22 10 7 EN 918
Grnen Gzenek
Boyutu, (min.) O
90

mm 0,08 0,08 0,08 EN ISO 12956
Permeabilite,
dzlemde

VI
H50

m/sn 0,08 0,05 0,04
q
lt/m
2
s 80 50 40
EN ISO 11058

54
Karayolu Teknik artnamesi (2006), ayrma amacyla
kullanlacak geotekstillerin bindirme miktarlarnn Tablo 4.3 te sunulan
deerleri salamas gerektiini belirtmitir.
Tablo 4. 3 Geotekstillerin Bindirme Miktar (Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
Taban CBR Deeri (%) nerilen Bindirme (m)
CBR > 2 0.50
0.5 < CBR 2 0.75
CBR 0.5 1.00
4.3 Yol Glendirmesi le lgili Tasarm
Bu blmde, eitli yol uygulamalar iin geotekstil kullanm
yntemleri incelenecektir.
4.3.1 Kaplamasz Yollar
Bu blmdeki uygulamalar yumuak zemin zerine agregann
direkt olarak yerletirildii, kaplamasz yollardaki geotekstil kullanmn
iermektedir (ekil 4.1). ounlukla, yolun yzeyi gerekli tama gcn
salayabilmek iin krlm tuvenan malzeme ya da mcrla kaplanr.
zerlerinde kalc kaplama olmayan binlerce kilometre kaplamasz tali
yollar, servis yollar ve buna benzer yol bulunmaktadr. lerleyen
zamanlarda, gerekli nlemler alnmazsa yllarca sonra oturmalar oluacak
ve tekerlek izleri ukurlar olumasna neden olacak, belki de asfalt
kaplamada oturmalar oluacaktr (ekil 4.2) (Koerner, 1999).
Burada nemli olan zemin alt tabakasndaki deformasyonlardan
dolay geotekstilde oluan dayanm yada gerekli olacak ekme

55
modlnn bilinmesidir. Bu zellikler fabrikalarda ngerilme verilerek
hesaplanabilmesine ramen, genellikle imalat srasnda oluan durumu
karlamamaktadr. Zemin alt tabakasndaki kmeler, geotekstilde

ekil 4. 1 Kaplamasz yollarda geotekstil kullanm (Geotex Bror)

ekil 4. 2 Kaplamasz yolda geotekstil kullanmnn yarar (Akmina Bror)
deformasyona neden olmakta ve ekme zelliklerini ortaya
karmaktadr. Geotekstillerin ara yklerine gre ne kadar deformasyon

56
yapaca ve yeterli dayanm deerini salayp salayamayaca nemli
sorunlardr, ama esas olan mevcut zemin alt tabakasnn deformasyon
zellikleridir. Elde edilen verilerin nda, kesin genellemeler
yaplmamas gerektii anlalmtr. Zemin alt tabakasnn California
Tama Oran (CBR) deeri bu durumlarda parametre olarak
kullanlabilir. CBR deneyi verileri ile dier standartlar uyum
gstermektedir (ASTM D 1883 e baknz). CBR deeri, 50 mm
apndaki pistonun krma ta temel zerine verdii kuvvetle oluan
deformasyona kar zeminin skma dayanmdr. Genellikle yzde
olarak ifade edilir. Test edilen zemin alt tabakas, arazi su muhtevasnda
ya da 24 saat bekletilmi doygun zemin olabilir. Bu iki durum srasyla
kuru ve slak CBR deerlerini vermektedir. Ampirik balantlarn
sunulduu Tablo 4.4 te kuru CBR deerleri verilmitir (Koerner, 1999).
Islak CBR deerleri genellikle kuru deerlerden daha dktr,
ama bu farklar zemin eidine bal olarak deimektedir. Tablo 4.5 bu
konu hakknda bir rehber olarak verilmitir (Koerner, 1999).
Farkl dayanm zelliklerine sahip zemin alt tabakalarnn zerine
imal edilen yollarda geotekstilin kullanlmasndaki ama, Tablo 4.5te
sunulmutur. Buradan da grebileceimiz gibi orta-iyi zemin alt
tabakasnda, CBR (kuru) 8 ve CBR (slak) 3, grevi ayrmadr. Zayf
zeminlerden ok zayf zemin alt tabakalarna kadar, CBR (kuru) 3 ve
CBR (slak) 1, grevi hem glendirmek hemde ayrmaktr. Orta
kategori gevek olarak tanmlanmtr; genellikle stabilizasyon olarak
adlandrlr (Koerner, 1999).

57
Tablo 4. 4 Kuru CBR Deeri Tahmini Korelasyon izelgesi (Koerner, 1999)

Kaynak: Portland imento Birlii ve E.I. DuPont literatrnden sonra

58
Tablo 4. 5 Karayolu naatlarnda Farkl Geotekstil Fonksiyonlar in nerilen
Zemin Alt Temel CBR Deerleri (Koerner, 1999)
CBR Deeri
Geotekstilin Fonksiyonu Kuru Islak
Ayrma 8 3
Stabilizasyon* 8 - 3 3 - 1
Glendirme ve ayrma 3 1
* Ska kullanlan ama tam olarak tanmlanamayan, ayrmay,
bilinmeyen miktarda glendirmeyi ve genellikle filtrasyonu
ieren gei terimi.
malatlarn Yntemleri: Btn nemli geotekstil imalatlarnn
kaplamasz yol dizayn iin kendi rnlerinin kullanlmasn neren
yntemleri bulunmaktadr. malatlar genellikle x-ekseni zerinde CBR
(yada dier zemin dayanm deerleri) deerini ve gerekli agrega
kalnln (geotekstilli ve geotekstilsiz) y-ekseni zerinde
gstermektedirler. Blgesel davranlarn btn sonular, geotekstille
salanan zemin alt tabakasnda azalmaya bal olarak , byk miktarda
agrega kazanc salanmaktadr. ou imalatnn kaplamasz yollarda
donat olarak kullanlmas iin rettii geotekstillerden grlmtr ki,
daha ar ve salam olan geotekstiller, daha hafif ve zayflara nazaran
daha fazla agrega kazanc salamaktadr. Ayrca bu rnleri, firmalar
kendi gemi tecrbelerine gre dizayn ettiklerinden (teori aamasnda,
laboratuar almasnda, saha aratrmasnda, yada ampirik
aratrmalarda) neredeyse bir yntemi, dier bir yntemle karlatrmay
imkansz hale getirmektedir. Bu dizayn yntemleri ile uygulamalarda ok
iyi ve baarl sonular elde edilmitir. Eer sadece tek bir geotekstil

59
rn, reticisinin yntemleriyle kullanlrsa, genellikle kabul gren
sonular elde edilmektedir. Eer birka tane geotekstil ve bunlarn
zelliklerine bal olarak deiik yntemler muhtemelse, ilerinden en iyi
tanmlanm olan kullanlmaldr. Belki de bu zellik, temel dizayn
ilemleri takip edildiinde, geotekstilin deformasyon modl olabilir.
Bununla beraber deiik teknikler kullanlabilir, ve Hausmann tarafndan
bu yntemler birbirleriyle karlatrlmtr (Koerner, 1999).
Analitik Yntem: Giroud ve Noiray ekil 4.3 te verilen
geometrik modeli kullanarak, B x L alanna denk gelen tekerlek basncn
p
ec
, ta temel dolgunun kalnln geotekstilsiz h
o
ve geotekstilli h olarak
kabul etmilerdir. Geometriye bal olarak zemin alt tabakasndaki
gerilmeler p
o
(geotekstilsiz) ve p (geotekstilli) olarak bulunmutur
(Koerner, 1999).

ekil 4. 3 Agrega tabakalarna gre yk dalm (Giroud ve Noiray dan sonra)
0
0 0 0 0
2( 2 tan )( 2 tan )
o
P
p h
B h L h

= +
+ +
(4.1)

60
0 0
2( 2 tan )( 2 tan )
P
p h
B h L h

= +
+ +
(4.2)
burada
P = aks yk ve
= agregann birim hacim arldr (Koerner, 1999).
Bilindii gibi basn, aks ykyle agrega ve zemin alt tabakasna
iletilmektedir, geoteknik mhendisliinin yzeysel temel teorisi bu
durum iin kullanlabilir. Bu analizde zeminin drenajsz durumda olduu
ve oluan kayma dayanmnn tamamen kohezyon ile olutuu kabul
edilmektedir. Bu varsaymda zemin alt tabakasnn doygun ince daneli
silt ve killi zeminler oluturmaktadr. Bu dizayn ynteminde kritik olan
geotekstilsiz olarak yaplan kabullerde maksimum basncn zemin elastik
limitine uygun olmasdr, bu da,
0 0
p c h = + (4.3)
ve geotekstilli durumda snrlandrlm basn zeminin nihai tama
gcne kadar ykselebilir, bu da,
*
( 2) p c h = + + (4.4)
denklemleri ile ifade edilir (Koerner, 1999).
Bu varsaymlar Barenberg ve Bender tarafndan kk apta
laboratuar deneyleriyle elde edilen ilk bulgularyla uyumaktadr. Bu
deneylerde deformasyonlar lastik izleriyle, donatsz olarak 3.3 c den

61
balayarak donatl olarak 6.0 c ye kadar llmtr (burada c zeminin
drenajsz kayma dayanmdr) (Koerner, 1999).
Bylece geotekstil donatsz durum iin Eitlik (4.1) ve (4.3) n
zm Eitlik (4.5) i vermekte, bu denklem yardmyla dizayn edilen
agrega kalnl verim deiim erisi geotekstil kullanlmam hali
bulunmaktadr (Koerner, 1999).
( )( )
0 0 0 0
2 / 2 tan / 2 tan
c c
P
c
P p h P p h
=
+ +
(4.5)
burada
c = zeminin kohezyonu
P = lastik yk
p
c
= lastik basnc, ve

o
= yk datma as (26
o
) (Koerner, 1999) .
Geotekstil donat olarak kullanld zaman, p
*
Eitlik (4.4) (p-p
g
)
ile yer deitirir, p
g
geotekstilde oluan ekmenin bir fonksiyonudur; bu
yzden uzama nemlidir. Bu durumda olas defleksiyona uram
geotekstil zemin sistemine bal olarak,
2
1 ( / 2 )
g
E
p
a a S
=
+
(4.6)
burada
E = geotekstilin deformasyon modl
= birim deformasyon
a = geometrik zellik (ekil 4.3 e bakn), ve

62
S = tekerlein altndaki oturma (tekerlek izi derinlii)
(Koerner, 1999).
Eitlik (4.2), (4.4) ve (4.6) nin kombinasyonlarn ve p
*
= p-p
g
yi
kullanrsak Eitlik (4.7) i elde ederiz, burada h bilinmeyen agrega
kalnldr. eitli lastik tekerlek derinlii ve deiik modllere sahip
dokumalarla grafikler oluturulabilir (Koerner, 1999).
( )
( )( )
2
2
2 2 tan 2 tan
1 ( / 2 )
P E
c
B h L h
a a S

+ =
+ +
+
(4.7)
Bu iki eitlik grubuyla, h
o
(geotekstilsiz kalnlk) ve h
(geotekstilli kalnlk) hesaplanp dizayn tamamlanabilir. Bu iki deerden
o
h h h = ne kadar agrega tasarrufumuz olduunu belirtir ve bunun
geotekstile olan oran bulanabilir. Sonular direkt olarak ekil 4.4 ten
okunabilir. Bu ekil ayrca trafik yknn etkisini de vermektedir. Bu
durumda gerekli olan h
kalnl
' '
o
h h h = a deimekte, bu deerler
'
o
h ve h bulunduu iki ordinata bal olarak erilere
kartlabilmektedir. Servis mr aralarn gei saylarna baldr
(Koerner, 1999).

63

ekil 4. 4 Geotekstille azalan agrega kalnl (Giroud ve Noiray dan sonra)
Laboratuvar Yntemi: Eer laboratuvar ara gereleri mevcutsa,
bu durumda geotekstille yaplacak glendirme oranna ulalabilinir.
zlenmesi gereken ilem sras aadaki gibidir:
1. En kk laboratuvar CBR kab alnr ve aratrlan zemin,
arazi birim hacim arlnda ve su muhtevasn korur halde
kabn iine doldurulur.

64
2. Krma ta kabn st ksmna yerletirilir.
3. Tan zerine gelen yk pistonuyla, ykdefleksiyon deneyi,
pistonun yapm olduu defleksiyonlara gre yaplr ve
verileri kaydedilir.
4. CBR kabnda aratrlan geotekstili, zemin alt tabakas ve
krlm tan arasna yerletirerek, deney tekrar edilir ve
verileri kaydedilir (Bu deiim CBR kabnn altna ve stne
kapaklar kaynaklanarak ve geotekstili bu iki kapak arasna
kenetleyerek yada civatalayarak yaplabilir).
5. Yk oranlarna gre defleksiyonlardaki artlar hesaplanr.
Tablo 4.6 da sunulan veriler, drt farkl su muhtevasndaki
kaolinit kiline yerletirilen geotekstille yaplan deneylerden
elde edilmitir. Buradan da grlebilecei gibi
defleksiyonlarda ve su muhtevasndaki arta bal olarak
glendirme orannda da art olmaktadr.
6. Arazideki zeminin CBR deeri ile glendirme oran arasnda
bir arpan oluu varsaylrsa, geotekstilli ve geotekstilsiz
olarak agrega kalnl bulunabilir (Koerner, 1999).
Laboratuvar deney yntemi, hatasz deildir. Bu hatalar ykleme
yaplmadan nce geotekstildeki mevcut gerilme ve bu tip laboratuvar
deneylerinin yapl srasnda oluan hatalardr (Koerner, 1999).

65
Tablo 4. 6 Modifiye CBR Deneylerinden Elde Edilen Glendirme Oranlar
(Koerner, 1999)
Kaolinit Kil* Zeminin Su Muhtevas
Defleksiyon (mm) 32% 35% 38% 41%
3.3 1.0 1.0 1.2 1.4
6.7 1.0 1.1 1.3 1.7
10 1.0 1.2 1.5 2.0
13 1.1 1.3 1.7 2.2
25 1.3 1.5 2.0 2.4
37 1.5 1.8 2.4 3.0
50 1.8 2.2 3.0 3.4
*rtre limiti, RL = 18%; plastik limiti, PL

= 32%; likit
limiti, LL = 41%
Diki Yerleri: zerlerinde kaplamasz yol bulunan, yumuak
skabilen zeminlerde, geotekstillerin gerilmeyi aktarabilmeleri iin
birbirleri zerine bindirme yaplmas nemli bir konudur. Sonu olarak
geotekstiller birbirlerine yk aktarmn bu diki yerleri sayesinde
yapmaktadr.
4.3.2 Membranla Sarlm Zeminler
Kaplamal ve kaplamasz yollar iin en iyi temel, iyi derecelenmi
keli kumlar ve akllarla imal edilebilmektedir. ri daneli zeminler
salam bir yapsal stabilite salamakta ve hem yatay hem de dey ynde
drenaj salamaktadrlar. Dnyann ou yerinde bu tip zeminler artk
kolayca bulunamamaktadr. Daha ok ince daneli siltler, killer ve
bunlarla ilgili kark zeminler mevcuttur.

66
Bu tip zeminleri sarmak fikri, iyi kalitede ta temel malzemesi
olmayan yerler iin dnlmtr. 1930 un balarnda Baviyera
Karayolu Blm prefabrik asfalt paneller kullanmlar, bu kavram
Casagrande tarafndan Almanyann ayn blgesinde 1937 ylnda Hint
kenevirlerini bitmle kaplayarak kullanmlardr. Bu ayn zamanda 1930
lardan nce Asfalt Enstits tarafndan membranl ve membransz olarak
asfalt bariyerlere, kapileriteyi nlemek iin uygulanmtr. Membranlarn
sarma iin kullanlmalarna yaklak olarak 1953 te Bell ve Yoder
tarafndan Purdue niversitesinde balanmtr (Koerner, 1999).
Gnmzdeki nemli uygulamalar unlardr:
Dona duyarl siltli zeminlerde sarma ilemi, donmaznmeden
dolay sorunlara neden olmaktadr.
iebilen ve ar killerde sarma ilemi, slanmakurumadan
dolay hacim deiimlerine neden olmaktadr.
Zemin alt tabakasn yamura ve kar erimesine kar korur.
Zayf ve neme duyarl alt temellerde kullanlan granler zemin
orann azaltr.
Gradasyonu uygun olmayan yada doygun dayanm ok dk
olan zeminlerde kullanlabilir (Koerner, 1999).
Gnmzdeki uygulamalarda membranla sarlm zemin
tabakalarnda (MESLs) geotekstil esas malzeme olarak kullanlmaktadr
(ekil 4.5). Zeminin tabannn, yanlarnn ve stnn sarlmasnda
kullanlan geotekstiller ya bitmlerin zerine pskrtlmesiyle yada
sentetik kauuk rnlerinin (ekil 4.6 ya baknz) zerine

67
emdirilmesiyle kullanlr. Problemlerin zmnde geotekstillerin
kullanlmas dier malzemelerin kullanlmasndan daha iyi sonular
vermektedir:
Geotekstiller, plastik malzemelerden yapld iin, Hint keneviri
yada pamuk rnlerinde olduu gibi zamana bal ksalma
grlmez.
Geotekstiller, geomembranlara gre, daha iyi srtnme dayanm
ve yksek salam kalabilme zelliklerine (delinme, yrtlma ve
darbe dayanm) sahiptir.
Bitm yada polimerik emdirilmi geotekstiller, hidrostatik
basnca kar su geirmezlik salamasa da, suyu zerinden
uzaklatrmak iin yeterlidir (aslnda su geirmezlik bariyeri
olarak kullanmak pek olas deildir).
Geotekstil kullanarak st ste bindirme ve bunlarn birbirlerine
dikilmesi kolayca yaplabilir.
Geotekstiller nerilebilecek en dk maliyetli zmlerdir
(Koerner, 1999).

68

(a)

(b)
ekil 4. 5 MESL yol uygulamas (a) Dolgu malzemesinin serilmesi
b) Dolgu malzemesinin tesviye edilmesi (Stark, Affleck, Orchino, 2000)

ekil 4. 6 Geotekstil zerine bitm pskrtlmesi (Koerner, 1999)

69
4.3.3 Kaplamal Yollar
Burada nemli olan eer betonla yada asfaltla yol kaplamas
yaplacaksa (inaat srasnda), bu kaplama, akmann olabilecei bir zemin
tabakasnn zerine ina edilemez. Eer alt temelde akma olursa, yolda
deformasyonlar oluur ve birka yk tekrarndan sonra yzey atlaklar
meydana gelir. ou kurum kabul edilebilir en dk slak CBR deeri
olarak 10 ile 15 arasnda bir deer kabul etmektedir. Geotekstilin
uyguland zaman belirli snrlar iinde dayanmna bal olarak
deforme olacaktr ve zemin alt tabakalarnda Tablo 4.5 te kuru CBR st
limit deerlerinin 3 ile 8 arasnda olmas gerektii belirtilmitir. nemli
deformasyonlarn olumamas iin geotekstille nasl bir glendirme
yapmalyz. Salam zemin alt tabakalarnn zerlerine ina edilen
kaplamal yollarda glendirme ilemlerinde kurumlar bize unu
nermektedir. Kaba agregal temel tabakasnn (iyi sktrlm)
etrafndaki geotekstildeki deformasyon, geotekstilin dayanmn ortaya
karmaktadr. Tasarm, kaplamasz yollardaki benzer ekilde
yaplabilmektedir (Koerner, 1999).
Kaplamal yollarda dolgu altnda geotekstil kullanm ekil 4.7de
sunulmutur. Geotekstiller kaplamal yollarda yalnzca dolgu altnda
kullanlmamaktadr. Ayn zamanda daha nce yaplm kaplamalar
zerindeki tamirat ilerinde geotekstiller kullanlabilmektedir. Bu hususta
yaplmas gerekenleri aadaki gibi sralayabiliriz:
1. ncelikle mevcut kaplamann zeri artk malzemelerden
temizlenmelidir.

70
2. Kaplamadaki mevcut atlaklar uygun malzeme ile
doldurulmaldr.
3. Sereceimiz geotekstilin alttaki tabaka ile yapmas iin gerekli
yaptrma tabakas uygulanr.
4. Serme makinas ile geotekstil eski kaplamann zerine serilir.
5. Serilen geotekstilin zerine kaplama yaplr (ekil 4.8).

ekil 4. 7 Kaplamal yollarda geotekstil kullanm (Terram Bror)

ekil 4. 8 Geotekstilin kaplama altnda uygulama aamalar
(Taesiri, Anujorn, Sinweeruthai, Lim, 2004)

71
4.4 Zemin Glendirilmesi le lgili Tasarm
Geotekstillerin, Avrupa ve Amerika Birleik Devletleri nde
zemin glendirilmelerinde kullanlmalar 1970 li yllarda balamtr.
A.B.D. Orman Hizmetleri, 1974 ve 1975 yllar arasnda yapm olduu
istinat duvarlarnda geotekstili kullanmtr. A.B.D. Mhendislik
Kolordusu, geosentetikleri glendirme uygulamalarnda kullanmaya
1978 ylnda balamtr. Ulusal Karayolu Birliinin desteiyle, New
York, Colorado ve Oregon karayolu departmanlar, 1980 yllarn banda
geotekstil donatl duvarlar ina etmilerdir (GMA, 2002).
Bu ve dier glendirilmi zemin sistemleri, mekanik olarak
stabilize edilmi zemin sistemleri olarak (MSE) bilinmekte ve bu
sistemlerin kullanmlar hzla artmaktadr. En ok kullanlanlar: mekanik
olarak stabilize edilmi zemin duvarlar (MSEW); donatl zemin evleri
(RSS); yumuak zeminlerin zerindeki glendirilmi dolgulardr
(RESF). zellikle MSEW ve RSS, karayolu inaatlarnda gerekli olan
istimlak geniliini azaltt iin ok kullanlmaktadr. Klasik
yntemlerle karlatrldnda, uygun maliyetiyle RESF dk
dayanml zeminlerin zerinde yaplacak dolgular iin iyi bir alternatif
oluturmaktadr (GMA, 2002).
Geosentetik glendirmeli zemin sistemleri:
Uygun dolgu malzemesini
Geosentetik donaty
n yz eleman yada ev koruma sistemini
iermektedir (GMA, 2002).

72
4.4.1 Yumuak Zeminlerin zerindeki Dolgular
Yumuak zeminlerde zellikle de slak blgelerde, dolgu inaat
pahal ve evresel adan ok dikkat edilmesi gereken uygulamalardr.
Buradaki en nemli problem, yumuak zeminden kaynaklanan dk
kayma dayanm, ar konsolidasyon oturmalarndan dolay zel inaat
uygulamalar gerektirmesi ve yksek inaat bedelleridir (GMA, 2002).
Yumuak temellerden kaynaklanan sorunlar azaltmak iin eitli
yntemler mevcuttur. Bunlar aadaki gibi sralayabilir:
Yumuak zeminin kaldrlmas ve baka bir yere tanmas
Skabilen dolgu malzemesinin getirilmesi
Kademeli inaat konsolidasyona ve dayanm artna imkan
verecek hzda dolgu yaplmas
Konsolidasyonu kolaylatrmak iin, drenlerin yerletirilmesi
Daha yksek dayanm salamak ve yapdaki oturmalar azaltmak
iin sahaya n ykleme yaplmas
Yumuak zeminin, enjeksiyon yada katklar (zemin, imento,
kire vs.) kullanarak deitirilmesi
Yap eleman kullanarak, zemin kesitinin glendirilmesi
(GMA, 2002).
Geosentetik zmleri, geotekstilleri, geogridleri, geotekstil ve
geogrid kombinasyonlarn iermektedir. Saha slah yntemleri, son on
yl iersinde ok gelimi ve yumuak zeminlerin zerinde ina edilen
dolgularda ortaya kan problemlere verimli, ekonomik ve etkin zm
yollar bulunmutur (ekil 4.9) (GMA, 2002).

73
Geotekstiller: ok uzun yllardan beri, yumuak zeminlerin
zerinde ki dolgu inaatlarnda gl geotekstiller kullanlmaktadr
(ekil 4.10). ekme dayanmlar 1000 lb/in ve 4500 lb/in arasnda
deien bu gl dokumalar, hazrlanan zemin zerine yerletirilir ve
yaplan dolgunun alt temele niform basn uygulanmas salanr
(GMA, 2002).
Geogridler: Kk dolgularn glendirilmesinde, yksek
dayanma ve yksek modle sahip geogridler kullanlabilir. Geogridler,
yanal yerdeitirmeleri azaltmakta ve dolgudaki genel stabiliteyi
salamaktadr (GMA, 2002).
Birleik sistemler: Geogridlerin nihai dayanm, yaps ve polimer
zellikleri ile snrldr. Birleik sistemlerde geogrid yada geotekstil,
kaplad zeminlerde allmasn kolaylatrmaktadr. Dolgu daha
sonradan geotekstilin zerinde ina edilir (GMA, 2002).

74

ekil 4. 9 Zayf temel zemini zerine ina edilen dolgularda geosentetikle glendirme
(TC Mirafi Bror)

ekil 4. 10 Yumuak Zeminlerin zerinde geotekstil kullanm (TC Mirafi Bror)

75
4.4.2 Donatl Zemin evleri
evler yaygn olan corafik zelliklerdir ve tatl bir eimle ok
dik bir eim arasnda deiebilir. ounlukla yol istimlak snrlarna ve
inaat sahalarna yakn bulunurlar. Karayollarnda gzergah almasnda
yada bo alan, gvenlik veya ulam ihtiyalar iin dz bir platform
oluturulmasnda ekonomik bir zmler sunmaktadr. Karayollarnda ve
bina projelerinde dz alanlar tercih edilmektedir. Bu alanlar, hazr olan
arazide kaz yada dolgu yaplarak ina edilmekte, genellikle kaz
kenarlarnda byk eim deiiklikleri olmaktadr (GMA, 2002).
Donatl zemin evleri, klasik donatsz evlerle karlatrld
zaman uygun maliyetle, istenilen sonular vermektedir. Geosentetik
donatl zemin evleri, yatayla 80 gibi yksek alar
oluturulabilmektedir (ekil 4.11). Klasik donatsz zemin evleri,
yaklak olarak 30 yada daha az ev alarna sahiptirler (GMA, 2002).
Klasik zemin evlerinde olduu gibi, donatl zemin evleri de
zeminin kademeli olarak sktrlmas ile ina edilir. Sonradan ev
yzeyi erozyondan, yeillendirme yada beton plaklardan, geohcreli
duvarlara kadar deiik ok eitli yntemlerle korunabilir (ekil 4.12).
Donatl kademeli evlerde, geosentetik elamanlar drenaj
kolaylatrmakta, yeralt su szntsn en aza indirgemekte ve kademeli
evin stabilitesini salamakta ve ev yznn erozyona kar olan
dayanmn arttrmaktadr (GMA, 2002).

76

ekil 4. 11 Geosentetik donatlanm zemin evleri (TC Mirafi Bror)

ekil 4. 12 Donatl zemin evinin erozyondan korunmas (Terram Bror)
4.4.3 Mekanik Olarak Stabilize Edilmi Zemin Duvarlar
Karayolu inaatlarnda ve bina inaatlarnda dz bir platform elde
etmek iin eitli yntemlere bavurulmaktadr. stinat duvarlar, bu dz
platformlarn elde edilmesi iin ska kullanlan yntemlerden bir

77
tanesidir. Geosentetik donatl mekanik olarak stabilize edilmi zemin
duvarlar, klasik yntemlerle yaplan istinat duvarlaryla karlatrld
zaman daha ekonomik sonular elde ettii grlmektedir.
Geosentetik donatl mekanik olarak stabilize edilmi zemin
duvarlar yatayla yaklak olarak 90 yapacak ekilde imal
edilebilmelerine karn, arlk istinat duvarlarndan bu durumdan sz
edilemez (ekil 4.13). Bu durumda bize alandan kazan salamaktadr.
duvarlarnn ina yntemleri klasik istinat duvarlarndan farkldr.
Geosentetik donat yatay alarak yerletirilir. zerine dolgu malzemesi
konular, tesviyesi yaplr. Daha sonra dolgu sktrlr. zerine yeniden
geosentetik donat yatay olarak yerletirilir, ayn ilemler tekrarlanr.
Geosentetik donat olarak geotekstil ve geogridler kullanlmaktadr.
duvarlarnn ina srasn aadaki gibi sralayabiliriz:
Temel: Salam zemin veya ana kaya zerine duvar ina edilir.
Temeldeki stabilite nemlidir.
Arka dolgu: Kaz alan ile donatl zemin arasnda kalan bolua,
uygun malzeme ile dolgu yaplr.
Yeralt drenaj: Yeralt su szmalarn kontrol etmek ve toplamak
iin geosentetik drenaj malzemesi, temele ve glendirilmi
zemin blgesinin arkasna yerletirilir.
Glendirilmi zemin: Yatay olarak yerletirilen tabakalarn
arasnda kalan zemin, arlk duvar yaps oluturmaktadr.

78
Glendirme: Stabiliteyi salamak iin gerekli olan ekme
kuvvetlerini oluturmak iin, yeterli dayanma sahip geogrid yada
geotekstil ve uygun zemin kullanlmaldr.
Kaplama eleman: Glendirilmi blgenin yaklak dik olan
kaplama yada yz eleman, istenen zellikleri salamal ve
yaknndaki zemini tutmaldr (GMA, 2002).
Bu tip istinat duvarlarnda prefabrike yada esnek kaplamalar
kullanlmaktadr (ekil 4.14).
4.5 Filtrasyon le lgili Tasarm
Geotekstil filtrelerin granler filtrelere gre nemli avantajlar
vardr. ekme kuvvetlerine kar dayanm gstermeleri, hzl ve kolay bir
biimde uygulanr olmalar, granler filtrelerin inaatlarnn zor olmas,
geotekstillerin fabrikasyon olduklar iin zelliklerinin homojen ve gerek
malzeme zelliklerinin, gerekse uygulamasnn kolaylkla gzlenebilir
olmas gibi sebepler, geotekstil filtrelerin granler filtrelerin yerini
almasn salamaktadr. Olas dezavantajlar ise kullanm ve
depolanmas srasnda dikkatli olunmasyla ve korunmasyla nemli
lde giderilebilir (Cindemir, 1997).

79

ekil 4. 13 Geosentetik donatl mekanik olarak stabilize edilmi zemin duvarlar
(TC Mirafi Bror)

(a)

(b)
ekil 4. 14 Mekanik olarak stabilize edilmi zemin duvarlar kaplama elemanlar
(a) Prefabrik kaplama (b) Esnek kaplama (TC Mirafi Bror)

80
Geotekstillerin filtrasyon maksadyla kullanmyla, drenaj
maksadyla kullanm genlikle birbirine kartrlmaktadr. Geotekstilin
filtrasyon fonksiyonunu u ekilde tanmlayabiliriz: Uzun servis sreleri
iin, dzlemine dik ynde zemini karmakszn sv akna izin veren
geotekstil zemin sistemi arasndaki dengedir. Geotekstilin filtrasyon ve
drenaj fonksiyonlar arasndaki temel fark, filtrasyon amacyla geotekstil
kullanm geotekstilin yzeyine dik akm koullarnda, drenaj amacyla
geotekstil kullanm ise geotekstilin yzeyi iinde akm koullarnda
meydana gelmesidir (Cindemir, 1997).
Geotekstil filtrelerin genel olarak kullanm alanlarn aadaki
gibi sralayabiliriz:
stinat duvarlarnn arkasnda geotekstil filtre kullanlmas
Yeralt drenaj borularnn etrafnda geotekstil filtre kullanlmas
Erozyon nleme yaplarnn altnda geotekstil filtre kullanlmas
Silt fensi olarak geotekstil filtre kullanlmas
4.5.1 stinat Duvarlarnn Arkasnda Geotekstil Kullanm
Klasik betonarme istinat duvarlarnn arka yz ile dolgu
malzemesi arasnda granler zeminden oluan dey bir drenaj tabakas
bulunmaldr. Baz durumlarda bunun yerine duvarda barbakanlar
yaplabilir. Buradaki ama duvarn arkasndaki hidrolik basntan
kaynaklanabilecek devrilme yada kaymay nlemektir. Duvarn arkasnda
bulunana bu akl tabakasnn, yapnn servis mr boyunca tkanmadan
fonksiyonunu yerine getirmesi gerekir. Suyla birlikte gelen bu artk
malzemelerden akl tabakasn korumak iin filtre amacyla, iyi

81
derecelenmi akl yada geotekstil kullanlabilir. stinat duvarlar
arkasnda kullanlan geotekstil filtre uygulamalar ekil 4.15 de
sunulmutur.

ekil 4. 15 Farkl tip istinat duvarlar arkasnda geotekstil filtre kullanm
(Koerner, 1999)
4.5.2 Yeralt Drenaj Borularnn Etrafnda Geotekstil Kullanm
Geotekstiller, delikli drenaj borularnn etrafnda kullanlan
niform yada gradasyonlu zemin filtreleri yerinede kullanlabilmektedir.
En nemli kullanm alanlar karayollar, havaalanlar ve demiryollardr.
(Delikli drenaj borusunun etrafna sarlan geotekstil, yeralt suyunun
gemesine izin verirken, suyla birlikte gelen zemin partikllerinin

82
gemesine izin vermez. Ayn zamanda delikli drenaj borusunu, d
etkilere kar korur (ekil 4.16). Farkl ekillerde dizayn edilmi yer alt
drenlerinin kesitleri ekil 4.17 de sunulmutur.

ekil 4. 16 Geotekstil filtre saha uygulamas (GMA, 2002)

83

ekil 4. 17 Farkl ekilde dizayn edilmi yeralt dren kesitleri (Koerner, 1999)
4.5.3 Erozyon nleme Yaplarnn Altnda Geotekstil Kullanm
1950 lerden beri erozyon nleme yaplarnda geotekstiller
kullanlmaktadr. Bu uygulamalarda, riprap talar ve prekast betonarme
bloklarn altna geotekstil serilmekte, geotekstil filtre dokuma olarak
adlandrlmaktadr (Koerner, 1999). Erozyon nleme yaplarnda
kullanlan geotekstilin, riprap talarndan yada prekast beton bloklardan
zarar grmemesi iin zerine kum serilmektedir. ekil 4.18 de ev yada
ky erozyonu nleme yaplarnda geotekstil kullanm grlmektedir.

84

ekil 4. 18 Erozyona kar ev yada ky korunmasnda geotekstil kullanlmas
(Cindemir, 1997)
4.5.4 Silt Fensi Olarak Geotekstil Filtre Kullanlmas
Geotekstiller nebati zemin tayan ok sulu tabakalarn nne
dey olarak yerletirilerek, bu malzemenin akarsulara yada atk su
sistemlerine karmasnn nlenmesinde kullanlmaktadr. Uygulama
srasnda genellikle fensin nnde bir kelti kanal oluturulur.
Geotekstil fens 1.5 3 m de bir babalarla dey olarak tespit edilirken
gerekli durumlarda geotekstil ile birlikte dayanmnn arttrlmas iin
geogrid yada tel fensde kullanlabilir. ekil 4.19 da geotekstil
kullanlarak ina edilmi bir silt fensinin kesiti grlmektedir
(Cindemir, 1997).

85

ekil 4. 19 Silt fensi olarak geotekstil kullanm (Koerner, 1999)
4.6 Drenaj le lgili Tasarm
Karayolu Teknik artnamesi (2006), karayollarndaki drenaj
uygulamalarnn aada sunulan hususlara bal olduunu belirtmitir.
Yeralt suyunun yzeye yakn olmas durumunda yol taban iin
nerilen drenaj iltesinin iki kriteri salamas gerekir.
1. Filtrasyon Kriteri: Drenaj salanan zemin tanelerinin drenaj
malzemesini tkamamas,
2. Permeabilite Kriteri: Drenaj malzemesinin suyu geirebilme
zelliinin olmas.

86
Filtre malzemeleri iin filtrasyon kriterleri aada Tablo 4.7 de
verilmektedir.
Tablo 4. 7 Filtrasyon Kriterleri (Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
Z = Tabii Zemin
F = Filtre Malzemesi
D
15F

5 D
85Z

D
15F
20 D
15Z

D
50F
25 D
50Z

Dolgu tabannda niform (D
60Z
/ D
10Z
1.5 ise) tabii zeminler
iin; filtrasyon kriterleri: D
15F
5 D
85Z
D
15F
6 D
85Z

Dolgu tabannda yer alan iyi derecelenmi (D
60Z
/ D
10Z
4 ise)
tabii zeminler iin; filtrasyon kriterleri: D
15F
20 D
15Z
D
15F
40 D
15Z

permeabilite kriteri: D
15F
5 D
15Z
D
15F
: Filtre malzemesinin % 15 inin getii elek ap
D
50F
: Filtre malzemesinin % 50 sinin getii elek ap
D
15Z
: Zemin malzemesinin % 15 inin getii elek ap
D
50Z
: Zemin malzemesinin % 50 sinin getii elek ap
D
65Z
: Zemin malzemesinin % 65 inin getii elek ap
Karayolu yapmnda drenaj tabakas, gerekli malzemenin temini,
ekonomiklii gz nne alnarak eitli yntemlerle tekil edilecektir.
a) nce ve kaba filtre malzemesi (Tablo 4.8, Tablo 4.9) ile,
b) Tip-I, Tip-II malzeme ve geotekstil (Tablo 4.10, Tablo 4.11) ile,
c) Kum ilte ile.

87
a) Tablo 4.8 ve Tablo 4.9 da gradasyonlar verilen ince ve kaba
filtre malzemeleri olarak ncelikle doal malzemeler (gerektiinde
ykanm ve elenmi) kullanlacak.
Tablo 4. 8 nce Filtre Malzemesinin zellikleri (Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
nce Filtre Malzemesi Gradasyonu
Elek Akl (mm) Geen Malzeme %' si
3/8" (9.5) 100
No: 4 (4.75) 95 - 100
No: 16 (1.19) 45 - 80
No: 50 (0.297) 10 - 30
No: 100 (0.149) 2 -10

Tablo 4. 9 Kaba Filtre Malzemesinin zellikleri (Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
Kaba Filtre Malzemesi Gradasyonu
1" (25.4) 100
3 / 4" (19) 80 - 90
3 / 8" (9.5) 30 - 70
No: 4 (4.75) 15 - 45
No: 8 (2.38) 0 - 10
No: 10 (2.00) 0
b) Yksek plastisiteli kil olan blgelerde drenaj amal rgsz
tip geotekstil ile birlikte doal veya krmata filtre malzemesi
kullanlabilecektir.
Doal ince malzeme bulunamamas durumunda, ince filtre
malzemesi yerine Tablo 4.10da sunulan Tip A drenaj amal rgsz

88
tip geotekstil kullanlacaktr. Bu durumda kaba filtre malzemesi yerine
Tip I veya Tip II malzeme kullanlacaktr.
Drenaj amal rgsz tip geotekstil (Tip A) kullanlmas
durumunda;
Tablo 4. 10 Tip I Malzeme (Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
Tip I Malzeme
2 1/2" (63) 100
1 1/2" (37.5) 85 - 100
3/4" (19) 0 - 25
3/8" (9.5) 0 - 5
Drenaj amal rgsz tip geotekstil (Tip A) kullanlmas
durumunda;
Tablo 4. 11 Tip II Malzeme (Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
Tip - II Malzeme
3" (74) 100
1 1/2" (37.5) 70 - 100
3/4" (19) 40 - 100
3/8" (9.5) 20 - 70
No: 4 (4.75) 0 - 40
No: 8 (2.38) 0 - 12
No: 200 (0.074) 0 - 3
Yeralt suyu drenaj sisteminde, ince ve kaba filtre malzemesi
olarak Tablo 4.8 ve Tablo 4.9 da verilen gradasyona uygun doal
malzeme (dere malzemesi vb) filtrasyon ve permeabilite kriterinin

89
salanmas asndan geotekstil bohal krmataa gre daha uygun olup,
tercih edilmelidir.
Geotekstil bohal sistemde doal kaba filtre malzemesi yerine,
krmata kullanlmas durumunda ise teknik bakmdan, krmatan keli
yapda olmas nedeniyle kenetlenmenin fazla olmas, permeabilitenin
dmesi ve keli krmata malzemenin geotekstile zarar vermesi gibi
olumsuzluklar gz nne alnmaldr.
zellikle yksek plastisiteli kil olan blgelerde krmata drenaj
sistemlerin tkanmasna kar geotekstilin kullanlmas halinde
geotekstilin yrtlp hasar grmemesi iin geotekstil malzemesi zerine
20-30 cm kalnlnda dere malzemesi serilmeli veya dayanm yksek
Tablo 4.12 de sunulan (Tip-B), olan geotekstil kullanlmaldr.
Drenaj amal geotekstil seiminde aadaki Tablo 4.12 de
belirtilen artlar salayan, niform kalnlk ve yzey dokusuna haiz,
rgsz, polipropilen sl ilemden gemi geotekstil olacaktr.
Tablo 4. 12 Drenaj Amal rgsz, Polipropilen Geotekstil zellikleri
(Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
artname
Limitleri
Deneyler Birim
Tip-A Tip-B
Deney
Standard
Kalnlk, 2 kPa
basnta
mm 1.5 2.5 EN 964
ekme dayanm,
(MD/CD)
kN/m 10 / 11 20 / 25 EN ISO 10319
Kopma Uzamas
% 50 - 70 50 - 70 EN ISO 10319

90
Tablo 4.12 nin devam
artname
Limitleri
Deneyler Birim
Tip-A Tip-B
Deney
Standard
Delinmeye Kar
Dayanm,(CBR testi)
N 1700 3500 EN ISO 12236
Koni Drme
Deneyi, (min.)
mm 25 10 EN 918
Grnen Gzenek
Boyutu, O
90

mm 0.1 0.08 EN ISO 12956
Permeabilite,
dzlemde

VI
H50

m/sn 0.09 0.05
q
lt/m
2
s 90 50
EN ISO 11058

c) Aada Tablo 4.13 de gradasyonu verilen kum ilte
kullanlarak; kum iltenin ekonomik olmamas halinde, drenaj malzemesi
ve zeminin dane boyutu dalmlarnn tespiti ile filtrasyon ve
permeabilite kriterlerini salayan ekonomik drenaj malzemesi
kullanlarak, drenaj iltesi tekil edilir.
Tablo 4. 13 Kum ilte Gradasyonu (Karayolu Teknik artnamesi, 2006)
3/8" (9.5) 80 - 100
No: 8 (2.4) 5 - 50
No: 30 (0.6) 0 - 20
No: 50 (0.297) 0 - 5

91
Karayolunda drenaj amacyla geotekstil kullanm ekil 4.20 de
sunulmutur.
Geotekstiller drenaj amacyla karayollarnn dnda, demir
yolarnda, spor sahalarnda, istinat duvarlarnn arkasnda (ekil 4.21) ve
bina drenaj gibi alanlarda kullanlmaktadr.
Geotekstillerin dnda, geonetler ve geokompozitler de drenaj
uygulamalarnda kullanlmaktadrlar.

ekil 4. 20 Karayolu drenajnda geotekstil kullanm (Wasti, 1992)

92

ekil 4. 21 stinat duvar arkas drenajnda geotekstil kullanm (Wasti, 1992)

93
5. GEOTEKSTLLERN HAMMADDELER
5.1 Geotekstillerin Malzeme Yaps
5.1.1 Fiber (Filament), plik
Geotekstilin yapsna bakldnda karmza eleman olarak
filaman (filament; ap < 1 mm) , ince yass erit (kalnlk < 1 mm, en
birka mm), ince tabaka (film; kalnlk <1 mm), kaln tabaka (kalnlk
birka mm) veya iplik kar (Wasti, 1992). Filaman denilince,
bklebilirlie ve incelie sahip, yksek boy/kalnlk oranyla karakterize
edilen malzeme anlalmaldr. plik ise belirli bir uzunlua sahip kk
kesit alanl, bklm yada bklmemi filamanlarn geotekstil retimine
hazrlanm eklidir (Cindemir, 1997).
Filaman retimi iin granler haldeki polimer hammaddesi nce
eritilir, sonra pompalar yardmyla ok sayda deliklere sahip pskrtme
memesine doru iletilir. Buradan bobinlere sarlarak kan filamanlar,
germe yada sl ileme tabi tutulurken, aplar der ve moleklleri daha
dzenli bir hal alp dayanmlar artar, Buradan sonra da filamanlar
eirilerek iplik elde edilir (Cindemir, 1997). Daha sonra filaman, yass
erit , tabakalar veya ipliklerin uzunlamasna kesilmesi ile elde edilen
boyuna elemanlarla dzlemsel yapda geotekstiller retilir.
5.1.2 Geotekstil Hammaddeleri
Geotekstillerin retiminde yaygn olarak polipropilen, polyester,
poliamid (naylon) ve polietilen hammaddeleri kullanlmaktadr. Bu
hammaddeler yle sralanabilir:

94
Polipropilen (ekil 5.1)
Polyester (ekil 5.2)
Poliamid
Polietilen
Polivinil Klorid (PVC)
Etenekopolimer bitm (Aksoy, 1993).
Bu malzemelerin temel zellikleri Tablo 5.1 de verilmitir.

ekil 5. 1 Polipropilen fiberlerin mikrofilmi (FHWA, 2000)

ekil 5. 2 Polyester fiberlerin mikrofilmi (FHWA, 2000)

95
Tablo 5. 1 Polimer Grubu zelliklerinin Karlatrlmas (Wasti, 1992)
Polimer Grubu
zellikleri
Polyester Poliamid Polipropilen Polietilen
Dayanm

Elastisite Modl

Kopmada Uzama

Snme

Birim Arlk

Maliyet

evre artlarna Dayanm
Stabilize

U.V.
I
Stabilize
Edilmemi

Alkali

Mikro Organizma
Vs.

Fuel Oil

Deterjan

Yksek

Orta

Dk

5.1.2.1 Polipropilen (PP)
Geotekstil imalatnda en yaygn olarak kullanlan malzemedir.
Kimyasal direnci yksektir. Organik asit etkilerine kar olduka
dayanmldr. pH' 13'e kadar olan alkalilere kar dayankldr. Erime
scakl 165 C' dir. Uzun sre k almas, yksek scakla maruz
kalmas ya da nemli bir ortamda kalmas halinde bozulmalar oluur. Bu
sebepten gne ile direkt temasa getii durumlarda ek bir koruyucu
malzeme gerekmektedir. Yk altnda zamana bal olarak fazla

96
deformasyon gsterir, dier bir deyile snme dayanm ok dktr.
Yorulma dayanm ok yksektir, dier bir deyile srekli gerilme altnda
ksa srede yorulmaz (ztekin, 1992). Polipropilen esasl geotekstiller,
polipropilenin polyestere nazaran daha ucuz olmasndan dolay ou
zaman tercih sebebi olmaktadr.
5.1.2.2 Polyester (PET)
Bklp eilmesi kolaydr. Yksek dayanm modlne sahiptir.
Snmeye kar dayankldr ve 200 C' ye kadar mekanik zelliklerini
korur. Solventlere, deniz suyuna ve asitlere kar dayanm gsterir.
Ancak pH' n 11'den byk olmas durumunda bazik maddelere
duyarllk gsterir. Malzeme zelliklerini iyiletirmek iin katk maddesi
kullanlabilir. Erime scakl 260 C dir (Cindemir, 1997).
5.1.2.3 Poliamid (PA, Naylon)
Anmaya kar dayanmlar yksektir. Dk yanabilirlik
derecesine sahip olan PA sulu ortamlara kar duyarldr. Naylon rnleri
uzun sre su iinde tutulmalar durumunda mekanik zelliklerinde %20
30 arasnda bir d grlmektedir. Dier bir deyile PA nn mekanik
zellikleri zeminin neminden etkilenir. Geotekstil retiminde PA ve
PA6.6 kullanlmaktadr. Malzeme zelliklerini istenilen dzeye karmak
iin, katk maddeleri kullanlabilir. Bu ekilde k ve s etkisiyle
bozulmalarn nne geilebilir (Cindemir, 1997).

97
5.1.2.4 Polietilen (PE)
Erime scakl 110 C' dir. Bu yzden lifler arasnda balayc
olarak kullanlmaktadr. Gne nlarna kar dayankszdr, bu yzden ek
bir koruyucu gerektirir. Hidrokarbonlarla temasa geince bozunur
(plastikleir ve ier). Organiklerden abuk etkilenir (atlar). Snme
dayanm ok dktr. Yorulma dayanm yksektir (ztekin, 1992).
Geotekstil retiminde iki fakl tip polietilen kullanlmakta olup bunlar;
LDPE : Dk younluklu polietilen (Younluu 920 930 kg/m
3
),
HDPE: Yksek younluklu polietilendir (Younluu 940960 kg/m
3
)
(Cindemir, 1997).
LDPE; Bklgenliin nemli olduu ve su buharna kar dayanm
istenen durumlarda kullanlr. HDPE; LDPE ile karlatrldnda daha
kat ve sert bir yap elde edilir. Ayrca HDPE nin kimyasal dayanm da
LDPE' den yksektir (Cindemir, 1997).
Polietilene de katk maddeleri ilave edilerek zellikleri
iyiletirebilir. Uzun sre k almas, yksek scakla maruz kalmas
yada nemli bir ortamda kalmas halinde polietilen malzeme gevrekleir
ve bozulur. Bu sebeple PE rnlerin saklanmasnda dikkatli olunmaldr
(Cindemir, 1997).
5.2 Geotekstillerin Snflandrlmas
Geotekstiller eitli yntemler kullanlarak snflandrlabilirler.
Bunlarn balcalar; Yapm tekniine gre (ekil 5.3-7), polimer

98
bileimine gre, arla gre, mhendislik fonksiyonlarna gre
snflandrma gibi (Cindemir, 1997).

ekil 5. 3 rgsz ineleme ile birletirilmi geotekstil mikrofilmi (GMA, 2002)

ekil 5. 4 rgsz sl olarak birletirilmi geotekstil mikrofilmi (GMA, 2002)

99

ekil 5. 5 Kesikli erit zerinde kesikli erit, rgl geotekstil mikrofilmi (GMA, 2002)

ekil 5. 6 Monofilamant erit zerinde monofilamant erit, rgl geotekstil mikrofilmi
(GMA, 2002)

ekil 5. 7 Multifilamant zerinde multifilamant erit, rgl geotekstil (GMA, 2002)

100
Yapm tekniine gre snflandrmada genel olarak rgl
(Woven) ve rgsz (Nonwoven) rnler olarak iki ana snf vardr. Bu
gruplar da kendi aralarnda yapldklar ipliin ve fiberin trne gre alt
gruplara ayrlrlar. rgl tipleri belirli bir geometrik yaklamla tek
filamentli, ok filamentli, sent esasl, kesikli film tipi gibi
ayrabileceimiz gibi, rgsz rnler snflandrlrken fiberlerin
balanma prosesleri esas alnarak, sl, kimyasal yada mekanik
birletirmeli olarak ayrlrlar.(Cindemir, 1997).
5.2.1 rgsz (Nonwoven) Geotekstiller
Geotekstillerin dnya pazarndaki asl gelimeleri rgsz
geotekstillerin ortaya kmasyla olmutur. rgsz geotekstiller; plie
dntrlmemi, eitli yntemlerle birbirine tutturulmu., doal yada
sentetik, kesikli yada sonsuz uzunlukta elyaflardan oluurlar. EDENA
(European Disposables and Nonwovens Association) rgsz rnleri u
ekilde tanmlamaktadr: Mekanik, kimyasal yada fiziksel yntemlerle
birbirlerine tutturulmu, tek ynl yada geliigzel dizilmi elyaflardan
imal edilmi, tabaka, a yada keedir (Cindemir, 1997).
rgsz geotekstillerin kalitelerini etkileyen iki ana faktr:
a) Hammaddenin cinsi (Elyafn cinsi)
b) retim tekniidir
Hammadde ile ilgili daha nce bilgi verilmiti. rgsz
geotekstillerin retimlerinde kullanlan elyafa gre kesik elyafl retim
ve sonsuz elyafl retim olarak ikiye ayrlr (Cindemir, 1997).

101
plie dntrlmemi, eitli yntemlerle birbirine tutturulmu
sentetik elyafn dokusunu oluturmak iin son yllarda zel teknolojiler
de gelitirilmitir. retim tekniini belirleyen ana faktr; retimin
maliyeti, talebin miktar ve kullancnn istedii zelliklerdir. Hangi
teknik kullanlrsa kullanlsn rgsz geotekstil retimi aamada
gerekleir (Tablo 5.2). Doku oluturulmas iin ilk yaplmas gereken
elyaflardan bir harman oluturmaktr. Harman oluturulurken kullanlan
elyafn boyu, kalnl, kvrm ve kimyasal yaps gz nne alnr. Bu
aama son rnden beklenilen zellikler bakmndan ok nemlidir.
Kullanlan farkl teknikler Tablo 5.3'te grlmektedir (Cindemir, 1997).
Tablo 5. 2 rgsz Geotekstil retim Aamalar (Cindemir, 1997)
Doku
Oluturma
Dokuyu
Sabitleme
Son lemler

Tablo 5. 3 Doku Oluturulmasnda Kullanlan Teknikler (Cindemir, 1997)

Haval ilem ksa elyaflar iin ok baarldr. Elyaflarn belirli bir
yn olmadndan higrometri ve s artlar deiince bu ynler de

102
deiebilir. Bu yzden son rnde elyaf ynnde devamllk ve
spesifikasyon sonular iin garanti verilememektedir (Akta, 1991).
Sonsuz elyafl retim tekniinde (Spunbonding process), polimer
imalatndan dokusuz yzey imalatna kadar olan tm ilemler bir defada
yaplmaktadr (ekil 5.8). Dokusuz yzeylerin ana maddesi olan
polimerlerden en ok polipropilen, polyester veya poliamid
kullanlmaktadr. Bu yntemle dokusuz yzey elde etme, eriyikten
ekilen filamentlerin bir tayc band zerinde yerletirilmesi ve daha
sonra yzeylerin katlamas eklinde zetlenebilir. Elyaflarn birbirine
yapmas bylelikle kendi kendine salanm olmaktadr (Akta, 1991).

ekil 5. 8 Sonsuz elyafl retim teknii (Koerner, 1999)
Sonsuz elyafl ilem hari, dier yntemlerle oluturulan
dokularn ekme dayanmlar arttrlarak glendirilmesi iin kimyasal,
sl yada mekanik ileme tabi tutulurlar (Cindemir, 1997).

103
En ok kullanlan ve en eski yntemlerden biri olan mekanik
yntemin dier ad ine ile delmedir (Needle Punched Process)
(ekil 5.9). zetle aklanmas gerekirse, elyaflarn oluturduu kaln
tabaka iki tambur arasndan geirilir. Bu srada basz haldeki
elyaflardan oluan tabakann kalnl dorultusunda inelenir. neleme
esnasnda elyaf ve filamentlerin bir ksm kancal inelere taklarak
yukar kar dier bir ksm yerinde kalr, inenin tekrar batmas ile
elyaflar aa doru ekilirler ve bylelikle elyaflarn ve ince ipliklerin
birbirine mekanik olarak balanmas gerekletirilmi olur. nelemeden
sonra rtnn kalnl azalr (Akta, 1991).

ekil 5. 9 ne ile delme (Needle Punched) yntemi ve tipik ineler(Koerner, 1999)
Herbir ine tabakas pek ok ince ine ularndan oluur. ne
saylarnn azaltlp arttrlmas rgsz kuman hacim arl ve
skln etkiler. Ayrca rgsz kuman mekanik zellikleri, elyaflar
arasndaki srtnmeye, rnn younluuna ve sklna, elyaflarn
uzunluk ve birim hacim arlklarna ve ineleme hzna baldr.
zellikle ineleme younluunun (100 bat/cm
2
veya 600 bat/cm
2
)
rgsz kuman yapsna etkisi ok byktr. neleme ile elde edilen

104
dokusuz tekstil yaplarnda balar esnek olduundan deformasyon
enerjisi olduka yksektir. Sonsuz elyaflar kullanld takdirde kaliteli
ve zellikle ekme dayanm yksek olan dokusuz yzeyler ekle
edilmektedir (Akta, 1991).
Kimyasal yaptrclarn kullanld yntem ise genellikle
ineleme ileminden sonra tatbik edilir ve amalanan, ineleme metodu
ile elde edilen dokusuz yzeylerdeki elyaflar aras balanty daha da
arttrmaktadr. Elyaf veya ineleme ile elde edilmi dokusuz yzeye, sv
emlsiyon eklindeki bir yaptrc emdirme, sprey, bask veya kpk
yntemlerinden birisiyle uygulanmaktadr. Daha sonra frn veya scak
merdaneden geirilerek bnyesinde mevcut olan su kurutma yoluyla
giderilir. Bylece hem su uzaklatrlmakta hem de yaptrc
piirilmektedir. Bu yntemle elde edilen dokusuz yzeylerin balar
rijittir, dolaysyla uzama deformasyon enerjileri dktr, buna karn
anma dayanm yksektir (Akta, 1991).
Isl yntemde, yapdaki lifler aras balant, lifler arasna ilave
edilen termoplastik malzemelerin scaklk ve basn altnda erimesi ve bu
sayede liflerin birbirine yapmas ile salanr. Yaptrc lif olarak
Naylon 6, kopoliamid, polyester, vinil, olefin, poliretan, P.V.A, heterofil
poliamid kullanlmaktadr. Termoplastik maddeler ilave edilmi olan
tabaka basn altnda scak silindirlerden geirilir veya frn iinde sl
ileme tabi tutulur (Akta, 1991). Devam eden sre sonucunda rn
meydana gelir.

105
lkemizde en fazla eni 6.5 m ye kadar olan rgsz geotekstiller
retilmektedir. Bu genilik geotekstilin ekli kullanmnda ek yerlerindeki
bindirme kayplar asndan nemlidir (Cindemir, 1997).
5.2.2 rgl (Woven) Geotekstiller
Genellikle yksek ekme dayanm istenildiinde kullanlan
rgl geotekstiller. ki ynde kesintisiz iplik iermektedir. Bu bakmdan
ipliin tm teknik avantajlarndan yararlanlarak dk uzamalarda yksek
dayanmlar elde edilir. Her nekadar iplikler birbirlerine dik a yapacak
ekilde iki ynde dokunmularsa da iplikler arasndaki srtnme ve sarlma
nedeniyle malzeme nemli lde diyagonal dayanm gsterir (Cindemir,
1997).
rgl geotekstiller geleneksel dokuma tezgahlarnda retilirler.
Bir dizi boyuna eleman (atk) ve bir dizi enine elman (zg) kullanlarak
dokuma retilir. Kullanlan ipliin hammaddesine ve tipine gre farkl
geotekstiller retilerek farkl fiziksel, mekanik ve hidrolik zellikler elde
edilebilir. Geotekstillerin de ierisinde bulunduu endstriyel dokumalarda
rg ekli basit olmaktadr (ekil 5.10).

106

ekil 5. 10 rgl geotekstilin hazrlanmas (Koerner, 1999)
rme ilemi ksaca u srayla gerekleir:
Boyuna iplikler uzun istikamette uygun deliklerden
geirilmitir.
Ksa istikamette yerletirilmi olan taraklar hareket
ederek boyuna iplikleri yukar ve aa ynde aralarlar.

107
Ayn anda mekiin, ksa dorultuda bir iplii bu
aradan geirmesini salarlar.
Sonra taraklar ters istikamette hareket ederlerken mekik
de ters ynde baka bir iplikle geer.
Taraklar tekrar ayn hareketi yaparlar ve bu ilem bir
dng eklinde devam eder (Cindemir, 1997) .
rlm rn tamamlandka dokuma tezgahnda bir rulo
eklinde sarlr. Ortalama genilik istee bal olarak 4 - 5m arasnda
deimektedir. Daha byk genilikler istenilmesi durumunda
fabrikada ya da yerinde ek yaplr. Fabrikada yaplan ek dikim
geniliinden tasarruf salar. antiyede yaplan eklerde serbest
bindirmeler iin en az 50 cm genilik gerekmektedir (Cindemir, 1997) .

108
6. GEOTEKSTLLERN ZELLKLER
Bir imalat srasnda geotekstil kullanacak ise, onunla ilgili
zelliklerin bilinmesi ve projelendirmenin ona gre yaplmas
gerekmektedir. Tablo 6.1 de geotekstil yapmnda kullanlan
hammaddelerin teknik zellikleri sunulmutur. eitli geotekstillerin
mekanik ve hidrolik zelliklerinin karlatrlmas ise Tablo 6.2 de
verilmitir. Bir geotekstilin tanmlanmasnda belirtilmesi gerekli hususlar
Tablo 6.3 te sunulmutur.
6.1 Geotekstillerin Genel zellikleri
6.1.1 Birim Hacim Arl
Daha nceden de bahsetmi olduumuz gibi geotekstiller eitli
polimerik malzemeler kullanlarak retilmektedir. Aada bu
malzemelerin bazlarnn birim hacim arlklar sunulmutur:
Polipropilen 910 kg/m
3

Polyester 1220 - 1380 kg/m
3

Naylon 1050 1140 kg/m
3

Polietilen 920 960 kg/m
3

Polipropilen 1690 kg/m
3
(Cindemir, 1997).
Yukardaki polimerik malzemelerin birim hacim arlklarna
dikkat edilirse bazlarnn birim hacim arlklarnn, suyun birim hacim
arlndan daha az olabileceini grlmektedir. Bu durumda sualtnda
yaplan almalarda eitli zorluklarla karlaabiliriz

109

Tablo 6. 1 Geotekstil retiminde Kullanlan Hammaddelerin Teknik zellikleri
(Cindemir, 1997)

110
Tablo 6. 2 Farkl Geotekstil Trlerinin Mekanik Ve Hidrolik zelliklerinin
Karlatrlmas (Wasti, 1992)
l. GERLME-DEFORMASYON LKS
rgl geotekstiller :
ki yndeki zellikleri farkl
rgl geotekstiller ve
geogridler :
Dk uzamada yksek dayanm
rgsz (sl) :
Orta dayanm, dk uzamada ani
kopma
rgsz
(mekanik - ineleme) :
Nispeten dk dayanm kopmada
yksek uzama
2. FLTRASYON / DRENAJ ZELLKLER
(Kalnlk, gzenek boyut dalm, ak yzey oran / poroziteye
bal olarak)
rgl:
nce (drenaj ilevi yok), tek boylu gzenek
akl
Flaman :

Yksek ak yzey oran , yksek
permeabilite ,zayf fltrasyon
erit :

Dk ak yzey oran,dk
permeabilite , tkanma olasl
fazla
rgsz (sl) :
nce (drenaj ilevi yok), yksek permeabilite
(basn etkisi yok), zellikle tek ynl akm
artlarnda iyi filtrasyon
rgsz
(mekanik - ineleme) :
Kaln :(drenaj ilevi var), daha
yksek permeabilite, zellikle yn
deitiren akm artlarnda iyi
filtrasyon

111
Tablo 6. 3 Bir Geotekstilin Tanmlanmas (Wasti, 1992)
l- GENEL
Tip ve imalat yntemi
Polimer
Arlk,kalnlk
Rulo boyutlar
2-MHENDSLK ZELLKLER
A) MEKANK ZELLKLER
ekme dayanm
Gerilme-deformasyon zellikleri/ekme modl
Snme
Delinme dayanm
Yrtlma dayanm
Patlama dayanm
Zemin/geotekstil arasndaki srtnme
B) HDROLK ZELLKLER
Geirgenlik (permeabilite)
-dzlemine dik ynde
-dzleminde
Gzenek boyutlar
3-EVRE ARTLARINA DAYANIM
U.V.
Is
Su
Kimyasal madde
Mikro organizma
6.1.2 Genilik ve Uzunluk
rgl ve rgsz geotekstiller iin retim yaplacak genilik
5.5 6.0 m civarndadr (Cindemir, 1997). Bir geotekstilin genilii ve
uzunluu retimi yapan makinenin teknik zellikleri ve kapasitesi ile

112
ilgilidir. Bu yzden eitli firmalar eitli geotekstiller retmekte ve bu
konu ile ilgili bir standart bulunmamaktadr.
Malzemenin eni ve boyu hassas olarak belirtilmek istendiinde
gerilmesiz koullar dikkate alnmaldr (Cindemir, 1997).
6.1.3 Birim Alan Arl
Genel olarak bir geotekstille ilgili arlk ifade edildiinde, birim
alana den arlk anlalmaktadr. Bu rakam geotekstilin l m
2
' sindeki
gram cinsinden malzeme miktar olarak belirlenir. ASTM D1910 veya
D3776 deneyleri arlkla ilgilidir. Deney srasnda dokumann arl
hassas olarak llp, dokumann sfr gerilme altnda belirlenen alanna
blnr. Genellikle geotekstiller 135-680 gr / m
2
arasnda birim alan
arlna sahiptir. Dokumann maliyeti ve dayanm arlyla yakndan
ilgilidir. Genellikle rgl tipler daha ar ve daha yksek
dayanmldrlar (Cindemir, 1997).
rme erit , ince mekanik veya sl birletirmeli hafif
geotekstillerin arl tipik olarak 205 gr / m
2
den azdr. Yalnz bana
fazla anlaml grlmemekle birlikte, arlk geotekstilin dier
zelliklerinin ve fiyatnn bir gstergesidir. Ayrca arlk, kalnlk,
gzenek yaps ve buna bal olarak hidrolik zellikleri de etkileyebilir
(Wasti, 1992).
6.1.4 Kalnlk
Kalnlk, belirli basn, altnda geotekstilin alt ve st yzleri
arasndaki mesafedir. ASTM D1777 ( Tablo 6.4 ) kalnln hangi basn

113
deerleri iin llmesi gerektiini belirtir. Arazideki uygulama srasnda
geotekstilin gerek kalnlnn tespiti farkl gerilmelerden dolay zordur.
Genellikle geotekstillerin kalnlklar 0.2 - 10 mm arasnda deimektedir
(Cindemir, 1997).
Tablo 6. 4 Dokumann Kalnlnn llmesinde Dikkate Alnacak Basnlar
(ASTM D1777)
Malzeme Tipi Basn Aral
Yumuak 0.035 - 35 g/cm
2

Orta 1.40 -144 g/cm
2

Sk 7 - 70 g/cm
2

6.2 Geotekstillerin Mekanik zellikleri
Bir geotekstilin uygulama tr ve ilevi ne olursa olsun, serilmesi
ya da arazide yerletirilmesi srasnda karlaaca gerilmeler servis
mr boyunca karlaacandan daha fazla olmaktadr. Serilme srasnda
meydana gelen konsantre ykler veya darbeler sebebiyle geotekstilin
bozulmamas gerekir. Anma, yrtlma, paralanma, gne nlar,
scaklk, kimyevi yada biyolojik atklar gibi etkilere geotekstilin dayanm
gstermesi istenir (Cindemir, 1997) .
Genel olarak yk ve deformasyon arasndaki ilikileri mekanik
zellikler olarak tanmlamaktayz. Yk, geotekstil dzleminde etki
edebilecei gibi geotekstil dzlemine dik olarak da etki edebilir.
Geotekstilin kendi dzleminde skma kuvvetine kar direnci zayftr.
Bunun nedeni geotekstili oluturan elemanlar olan elyafn yada ipliin
kolayca eilip bklebilmesidir (Cindemir, 1997).

114
Geotekstile etki eden kuvvetler alansal olarak (zemin ktlesi,
srtnme vb.), hat boyunca (ek yerlerinde) veya noktasal olarak
(talar,kntlar vb.) olabilir. Bu etkilerin niform dalp dalmad
nemlidir. Ykn niform olarak etki etmemesi deformasyonlara yol
aarak gerilme ylmalar oluumuna neden olabilir (Cindemir, 1997) .
rgl geotekstillerin mekanik zellikleri fiber yapsna,
ipliklerin apna ve retim biimine baldr. ekil 6.1 de farkl
tekniklerle retilmi geotekstillerin ekme dayanmlar
karlatrlmaktadr (Cindemir, 1997) .

ekil 6. 1 Fakl tr geotekstillerin ekme dayanmlarnn karlatrlmas (Wasti, 1992)

115
6.2.1 Skabilirlik
Geotekstilin yzeyine dik olarak basn uygulanmas durumunda,
kalnlnda deiiklik meydana gelmesine skabilirlik denmektedir.
ou geotekstillerde skma tasarm esnasnda dikkate almaya
gerekmeyecek kadar kk olmaktadr. rnein rgl dokumalarda, sl
birletirme yntemiyle balanm ya da scak silindirlerle preslenmi
rgsz dokumalarda olduu gibi. Bunlara karlk rgsz inelemeyle
veya kimyasal yolla balanm dokumalarda skma miktar greceli
olarak fazla olmaktadr. zellikle son bahsedilen trden geotekstillerin,
kendi dzlemleri boyunca sv iletiminde kullanld durumlarda skma
istenmez. nk yk altnda meydana gelen skma, geotekstilin sv
iletkenliini azaltr (Cindemir, 1997) .
Miyamori , farkl arlklardaki rgsz geotekstillerin skma
davranlarn farkl basnlar iin incelemitir. ekil 6.2' de grld
gibi ayn basn deeri altnda iken kaln olan geotekstilde daha fazla
skma grlmektedir. Yine ayn deneyden, ayn kalnlktaki
geotekstiller C ve E' den daha hafif olan E' nin daha ok skma
gsterdii tespit edilmektedir (Cindemir, 1997) .

116
Geotekstil Malzeme retim
Arlk
(g / m
2
)
Kalnlk
(mm)
A Polyester
neleme ve
kimyasal tutturma
95 0,72
B Polyester neleme 135 2,2
C Polipropilen neleme 500 4
D Polyester
neleme ve
kimyasal tutturma
11 0,8
E Polyester neleme 420 4

ekil 6. 2 Farkl fiziksel zelliklerdeki rgsz geotekstillerin skmalar
(Cindemir, 1997)
6.2.2 ekme Dayanm
Geotekstillerin en nemli zelliklerinden biri ekme
dayanmlardr. Tm geotekstil uygulamalarnda bu zellik ya esas
fonksiyonu (glendirme uygulamalar), yada ikincil fonksiyonu (drenaj,

117
ayrma, filtrasyon) belirler. Bu deneydeki temel fikir, dokumay iki adet
eneden oluan bir sisteme sokup, eneleri alttan ve stten kenetleyerek
dokumay gerip gmenin meydana getirilmesidir. Dokuma zerinde
gmenin belirlenmesi olduka kolaydr. Germe ilemi srasnda yk ve
deformasyonlar llerek gerilme-ekil deitirme erisi izilir. Gerilme,
birim genilik iin uygulanan yk olarak, ekil deitirme ise
deformasyonun miktarnn orijinal numune boyuna oran olarak verilir.
Gerilme/ekil deitirme erisinden drt nemli deer elde edilir:
Dokumann dayanmn belirleyen, maksimum ekme gerilmesi
Gme anndaki ekil deitirmeyi veren, maksimum ekil
deitirme
Genime/ekil deitirme erisinin altda kalan alana gre,
dayankllk
Gerilme/ekil deitirme erisinin balang ksmnn eiminden
hesaplanan elastisite modl (Cindemir, 1997) .
Bunlara ilave olarak geotekstille tasarmda etkili olan baz
modlleri de yine gerilme/ekil deitirme davranlarna bakarak
karabiliriz, (ekil 6.3) (Cindemir, 1997).

118

ekil 6. 3 Gerilme / ekil deitirme erisinden elde dilen modller (Myles, 1986)
a) Tanjant Modl : Bu modl rgsz dokumalar iin ve
rgl dokumalarn zg ve atk ynleri iin (ayr ayr ) hesaplanabilir.
Erinin balangcndaki, doruya ok yakn olan ksmn eimi tanjant
modln vermektedir (Cindemir, 1997).

119
b) Dzeltilmi Tanjant Modl: Bu tanm ise balangtaki
eimi olduka dk olan, ineleme yoluyla retilmi dokumalar iin
yaplmtr. Gerekli deeri elde edebilmek iin erinin balangcndaki
dk eimli ksm atlanarak, Y ekseni saa doru, lineer ksmn de
balad noktaya kadar kaydrlr (Cindemir, 1997).
c) Sekant Modl: Farkl geotekstil tiplerini karlatrmada
kollanlan bu modl, dier modllerin hesaplanmasndaki rastlantsall
minimuma indirmek iin uzamann %10' a karlk geldii nokta ile
orijinin birletirilmesi ile elde edilen dorunun eiminden
hesaplanr(Cindemir, 1997).
eitli deneyler sayesinde geotekstillerin ekme dayanmlar
bulunmaktadr. Tablo 6.5 te deiik standartlara gre numune boylar
ve deney hzlar verilmitir.
Tablo 6. 5 Kullanlan Deiik Standartlara Gre ekme Dayanm Deney Boyutlar
(Akta, 1991)

Mengeneler aras
mesafe (mm)
Numune
eni (mm)
Deney hz
(mm/dak)
DIN 53857/2 200 50/100 200
NFG 07001 200 50 100
ASTM 1682 75 25/50 305
ASTM
D 4595
100 200 10
SN/ 640550 200 100 100
NFG 38014 100 500 100

120
Geotekstillere uygulanan ekme dayanm deney detaylar
(numene ve ene boyutlar, ekme hz) ekil 6.4 te verilmitir.
Bu deneyleri yle sralanabilir:

ekil 6. 4 ekme dayanm deneyleri (Wasti, 1992)

121
6.2.2.1 Dar Mesnetli ekme Dayanm Deneyi
Geotekstillerin kalite kontrol ve ayn trden olan geotekstillerin
karlatrlmas amac ile kullanlr. Ayrca arazide, geotekstilin sivri
agrega ular ile gerdirilmesini modelledii dnldnden
uygulamada serilme srasnda gerekli mekanik dayanmn belirlenmesine
ynelik kriterler arasnda yer alr. Tipik dar mesnetli ekme dayanm
deerleri yaklak (200-6500 N) arasnda deiir (Wasti, 1992).
Arazide malzeme serimi srasnda oluan durumu dnelim.
Serim srasnda geotekstil zerinde bulunan ta temel dolguya ve
aasnda bulunan toprak alt temele kilitlenir. Geotekstilin zerinde
bulunan iki alt tabaka agregasnn arasna stteki bir agrega girmeye
alrsa, geotekstilde yanal yada dzlemsel ekme gerilmeleri oluur.
Numunenin kancalarla tutulup yanlara doru ekildii ekme deneyinin
yapl ekil 6.5 de gsterilmektedir. Buradan da tahmin edilebilecei
gibi maksimum deformasyon stte bulunan tan alttaki iki ta ile hem
zemin olmas ile oluur. Kullanlan llerde de gsterildii gibi (S ~ d/2
ve l
f
= deforme olmu geotekstilin uzunluu), maksimum deformasyonun
herhangi bir kayma yada ta krlmas olmad duruma gre
hesaplanmasyla bulunur (Koerner, 1999).

122
(100)
[ 2( / 2)] 3( / 2)
(100)
3( / 2)
4( / 2) 3( / 2)
(100)
3( / 2)
33%
f o
o
l l
l
d d d
d
d d
d
=
+
=
=
=

nceki kabullerle elde edilen deformasyon dane apndan
bamszdr. Bu yzden geotekstildeki deformasyon idealize edilmi
koularda bulunan 33% gibi yksek bir deer alabilir. Harekete geen
ekme kuvveti ile tan zerine gelen basn arasnda aada sunulan
bant ile aralarnda bir iliki kurulabilir (Koerner, 1999).

ekil 6. 5 Dar mesnetli ekme deneyi (Koerner, 1999)

123
2
'( ) [ ( )]
gerekli v
T p d f = (6.1)
burada
T
gerekli
= gerekli olan kska ekme kuvveti ;
p
= uygulanan basn;
d
v
= maksimum boluk ap 0.33 d
a
; burada
f() = deforme olan geotekstilin ekil deitirme fonksiyonu

1 2
,
4 2
y b
b y
| |
= +
|
\
burada
b = ta boluunun genilii
y = ta boluuna doru olan deformasyon (Koerner, 1999).
6.2.2.2 Dar Numune ekme Dayanm Deneyi
Dar numune ekme deneyinin de tasarmda kullanabilecek temsili
ekme dayanm deerini vermedii dnlr. Kk boyutlu
numunelerle ok sayda ve sratle deney yaplmasna imkan verdii iin
bu deney de kalite kontrol ve karlatrma amacyla kullanlr
(ekil 6.6). Ayrca, uzun sre kullanldktan sonra dayanm zelliklerinin
bozulup bozulmadn kontrol iin zerindeki toprak kaldrlarak alnan
geotekstil rneklerine genellikle bu deney uygulanr. ekme gerilmesi,
geotekstilin (lmesi zor olabilen ve basn altnda deien) kalnln
hesaba katmamak iin kuvvet/genilik (kN/m) olarak ifade edilir. 50 mm
enindeki numuneler iin tipik deerleri yaklak 7 350 kN/m
arasndadr (Wasti, 1992).

124
6.2.2.3 Geni Numune ekme Dayanm Deneyi
Geni numune , geotekstilin tasarm ekme dayanm, gerilme-
deformasyon ilikisi ve ekme modlnn (elastik modl veya ekme
rijitiii olarak da isimlendirilir) bulunmas iin en uygun deneydir
(ekil 6.7). Mevcut geotekstillerin geni numune ekme dayanm, 2
kN/m gibi ok kk bir deer ile 350 kN/m' nin stndeki yksek bir
deer arasnda olabilir. Kopmadaki uzama %1 ile > %100 arasnda
deiebilir. Dier ekme dayanm deneylerinde olduu gibi, yksek
ekme dayanml (ekme dayanm > 90 kN/m) geotekstiller zerinde
deney uygulanrken numunenin enelerden syrlmamas iin yaptrma
vs. gibi zel nlemler alnmas gerekebilir (Wasti, 1992).
ekil 6.8 de eitli tip geotekstiller iin, lineer olmayan ekme
gerilmesibirim deformasyon (uzama) erileri kalitatif olarak
verilmektedir. Tasarmda, bu erilerin ekli ve geotekstilin maruz
kalaca uzama mertebesine bal olarak uygun bir yntemle belirlenen
ekme modlnn kullanlmas gerekir. Pek ok eit geotekstilin
kopmadaki uzamas %100'den fazla olmasna ramen, mhendislik
uygulamalarnda geotekstilde uzamann %10'dan fazla olmasna neden
olacak mertebede bir deformasyonun genellikle kabul edilebilir snrlar
at dnlr. (Ancak baz uygulamalarda, ani gme yerine genel
akma meydana getirecek yksek uzama potansiyeli olan geotekstil tercih
edilebilir.) Bu sebeple, farkl geotekstilleri karlatrmak iin, genellikle
% 0-10 aras uzamaya tekabl eden sekant modl (kN/m olarak)
kullanlr (Wasti, 1992).

125

ekil 6. 6 Dar numune ekme dayanm deneyi (TC Mirafi Bror)

ekil 6. 7 Geni numune ekme dayanm deneyi (TC Mirafi Bror)

126

ekil 6. 8 *Geotekstile uygulanan gerilme - birim deformasyon erileri (Wasti, 1992)
6.2.3 Eksenli ekme Dayanm
Laboratuvar koullarnda, geotekstilin bir zemin numunesinin
iine yerletirildii durumda deney yaplrsa, sonular az nce sz edilen
ekme deneylerinden farkl kmaktadr. Bu konuda McGown deiik bir
deney yntemi nermitir. McGown' nun deneyinde geotekstil numune
ince zemin tabakalaryla iki tarafl olarak sarlmtr. ki taraftan basn
uygulanrken numune alttan ve stten ekilir. Uygulanan evre basnc,
doal zemin basncn, kullanlan zemin cinsi de doal zemini temsil

127
etmektedir. Geotekstil numunesi 200 mm genilikte ve 100 mm
uzunluktadr (ekil 6.9) (Cindemir, 1997).
Bu deneyin hazrlanmas zor olmakla birlikte zemin iindeki
geotekstil performansn temsil etmektedir. Christopher makalesinde bu
deneyde ekmenin geotekstile uygulandn, gerekte ise gerilmenin
zemin dokumay iterken dokumann zemini ekmesi ile meydana
geldiini belirtmitir. Ayrca deney dzeneinin kurulmas zor
olduundan uygulama alan geni deildir (Cindemir, 1997).

ekil 6. 9 eksenli ekme deneyi uygulamas (Gler ve Sargn, 1996)

128
6.2.4 Yorulma Dayanm
Yorulma dayanm, bir dokumann kayma olmakszn tekrarl
ykler altndaki direncidir. Bir ekme deneyi numunesine, tekrarl
gerilmeler uygulanr. Deney geni numuneli ekme deneyi olabilir.
Gerilme nceden belirlenen bir uzamaya kadar, sabit bir hzda artrlr ve
sonra boaltlr. Bu dng kayma meydana gelene kadar tekrarlanr. Bu
durumda elde edilen gerilme, ekil deitirme davranndan tekrarl yk
altndaki modller hesaplanabilir. Uygulanan gerilmeye gre kaymaya
yol aan tekrar says belirlenir. Dk gerilme seviyesinde yksek tekrar
says grlr. Bu deneyin geotekstilin zemin iindeki davrann statik
testlerden daha iyi temsil ettii sylenebilir (Cindemir, 1997).
6.2.5 Patlama Dayanm
Bu deney, geotekstillerin ince daneli zemin tarafndan daha kaba
daneli malzemenin gzeneklerinin iine doru zorland durum gz
nnde bulundurularak yaplmaktadr. Patlama dayanm ile ilgili deney
dzenekleri ematik olarak ekil 6.10 da sunulutur.

129

ekil 6. 10 eitli patlama deney dzenekleri (Gler ve Sargn, 1996)

130
Yaygn olarak ASTM D 3786 deneyi kullanlmaktadr
(ekil 6.11). ncelikle geotekstil dairesel bir mengene iine sabitlenir ve
hidrolik basn uygulanr. Belirli bir sre sonunda dokumann ekli kre
halini alr ve deformasyon yapamayacak hale geldikten sonra patlama
gerekleir.

ekil 6. 11 Mullen deneyi (ASTM D3786) (TC Mirafi Bror)
Saha uygulamalarnda bu durum u ekilde karmza
kmaktadr. Zemin zerinde bulunan geotekstilin zerine ortalama ap
(d
a
) olan ta temel konulduunu kabul edelim. Eer ta niform
boyutlardaysa, iinde geotekstilin girebilecei boluklar olacaktr. Trafik
yklerinden kaynaklanan hareketlenme ayn zamanda taa, geotekstile ve
alttaki zemine doru olacaktr. Gerilmeye maruz kalan zemin geotekstili
talar arasnda kalan bolua doru itme hareketi yapacaktr. Bu durum
ematik olarak ekil 6.12 de sunulmutur. Giroud bu durum iin gerekli
geotekstil dayanmn bir forml ile sunmutur (Koerner, 1999).

131
'
1
[ ( )]
2
gerekli v
T p d f =
(6.2)
burada
T
gerekli
= gerekli olan geotekstil patlama dayanm ;
p = geotekstilin zerine gelen basntr ve lastik basncdr ;
d
v
= talar arasndaki maksimum boluk ap 0.33 da ;
d
a
= ortalama ta ap,
f() = deforme olan geotekstilin ekil deitirme fonksiyonu

1 2
,
4 2
y b
b y
| |
= +
|
\
burada
b = aklk genilii (yada boluu) ve
y = akln (yada boluun) iine doru olan deformasyon
(Koerner, 1999).

ekil 6. 12 Geotekstilin trafik yk altndaki durumu (Koerner, 1999)

132
Gerilme halindeki geotekstilin radyal gerilmelerden dolay
patlayana kadar yarm kre eklini ald durum, ASTM D3786 (Mullen)
saha koullarna benzer kabul edilerek patlama deneyi olarak
yaplmaktadr. Bu durum Eitlik (6.2) ye uygulanrsa:
1
[ ( )]
2
nihai test test
T p d f = (6.3)
burada
T
nihai
= nihai geotekstil dayanm,
p
test
= patlama deneyi basnc, ve
d
test
= patlama deneyi aleti ap (= 30 mm).
Bilindii gibi
( ) / /
gerekli nihai
T T RF , burada RF = toplam
indirgeme faktrleri, FS de grld gibi formle edebiliriz:
( )
'
( )
test test
izinverilen
gerekli v
p d
T
FS
T RF p d
= =

Mesela, eer d
test
= 30 mm, d
v
= 0.33 d
a
, ve FS = 1.5 (snmenin
bu uygulamann bir konusu olmad kabul edilerek), d
a
mm cinsinden
kabul edilerek, FS aada verildii gibidir.
(30)
(1.5) '(0.33 )
test
a
p
FS
p d
=

60.6
'
test
a
p
FS
p d
=
(6.4)

133
Gvenlik faktrn 2.0, toplam indirgeme faktrlerini 1.5, lastik
basnc deeri (p) ve ta temel danelerinin aplar (d
a
) y kullanarak
ekil 6.13 de grlen dizayn tablosu elde edilebilir. Buradan da
grlebilecei gibi ta llerine gre gerekli patlama-gerilme deerleri
verilmitir.
Kt derecelenmi agregalar ve bulunan ince malzeme, bu
deerleri etkileyecek ve dizaynn doruluunu azaltacaktr; bu yzden bu
yaklam en kt durum iin dizayn yaplrken kullanlabilir
(Koerner, 1999).

ekil 6. 13 Toplam indirgeme faktrleri 1.5 ve gvenlik faktr 2.0 iin geotekstil
patlama dayanm dizayn tablosu (Koerner, 1999)

134
6.2.6 Delinme Dayanm
Geotekstil imalat srecini hasarsz tamamlamaldr. Geotekstilin
hasar grmesi yaplan en iyi tasarmlar bile etkiler. Geotekstilin altnda
ya da yerletirildii yerde bulunan, keskin talar, aa paralar, kkler,
eitli molozlar, dolgu ve trafik ykleri uygulandktan sonra geotekstili
delebilir. Dizayn yntemi bu tip durumlar iin ekil 6.14 te gsterilen
durumu nermektedir. Bu tip durumlar iin, dikey kuvvetler geotekstilin
zerine (kademeli olarak kntl kabn evresinden sktrarak) ekilde
grld gibi etki eder.

ekil 6. 14 Bir tan geotekstilin aadan yukar doru delerken uygulad basn
(Koerner, 1999)
2
1 2 3
'
gerekli a
F p d S S S = (6.5)
burada
F
gerekli
= gerekli direnebilecek dikey kuvvet;

135
d
a
= delen agregann yada keskin objenin ortalama ap;
p = geotekstile uygulanan basn;
S
1
= tama faktr = h
h
/ d
a
;
h
h
= tama ykseklii d
a
;
S
2
= ASTM D4833 delinme deneyi deeri ile delici
objenin lleri arasndaki oran karlatrma katsays (8.0 mm
apnda patlatc delgi kullanldnda) = d
delgi
/ d
a
;
S
3
= ASTM D4833 dz delginin eklinin, delici
objenin ekline oran = 1 A
p
/ A
c,
(A
p
/ A
c
oran iin deerler 0.8
yuvarlaklam kum, 0.7 doal akl, 0.4 krlm kaya, 0.3
patlatlm kaya);
A
p
= delici nesnenin tasarlanan alan;
A
c
= delici objenin en kk evrel ember alan
(Koerner, 1999).
ekil 6.15 te deiik delinme deneyi dzenekleri sunulmaktadr.

136

ekil 6. 15 Delinme dayanm deney dzenekleri (Wasti, 1992)
Cazzuffi ve Venesia, rgsz geotekstiller iin geni numune
ekme dayanm ile CBR deneyinden elde edilen delinme kuvveti
arasnda balanty Eitlik (6.6) da u ekilde vermilerdir:
2
p
f
F
T
r
= (6.6)
burada

f
T = geotekstilin birim genilii iin ekme kuvveti (kN/m),

p
F = delinme kuvveti (kN), ve
r = geotekstili delen ucun yar ap (Koerner, 1999).
Alman ve talyan standartlarnn her ikisinde de CBR deney
sonular ile geotekstillerin geni numune ekme deney sonular
arasnda bir korelasyon olduunu belirtilmektedir. Alman (DIN)

137
standartlarnda bu korelasyon Eitlik (6.7) de gsterildii gibi
hesaplanmaktadr:
.100
f
x a
a

= (6.7)
burada

f
= kayma anndaki ekme uzamas
x = geotekstilin kayma anndaki diyagonal uzamas (m), ve
a = tokman d kenar ile kabn i kenar arasndaki yatay
mesafe (m) (Koerner, 1999)
talyan (ENEL) standartlar kayma anndaki ekme uzamasnn
hesaplanmas iin Eitlik (6.8) i nermektedir:
( )
2 2
2
.100
f
R r x r R
R

( + +

= (6.8)
burada
R = kabn yar ap
r = geotekstili delen ucun yar ap (Koerner, 1999).
ASTM D3787 delinme deneyi aleti ekil 6.16 da sunulmutur.

138

ekil 6. 16 ASTM D3787 delinme deneyi aleti (Atmatzidis, Chrysikos, 2000)
6.2.7 Yrtlma Dayanm
Geotekstiller, saha uygulamalarnda eitli etkiler nedeniyle
yrtlma kuvvetleri ile karlaabilirler. Bu yzden geotekstillerin
yrtlmaya kar belirli bir dayanmlar olmas gerekmektedir. Bu tr
durumlarn laboratuvar koullarnda modellenip, eitli deneylerle bu
durumun canlandrlmas gerekmektedir.

139
6.2.7.1 Yamuk Yrtlma Deneyi
Belirli bir ayla gelen yrtlma ykleri, dokuma iindeki ipliklere
ayr ayr uygulanp, onlar koparmak ister. ASTM D4533 deneyi ile
yamuk yrtlma dayanm elde edilebilmektedir (ekil 6.17). Bu deneyde,
geotekstil deney aletine diyagonal olarak yerletirilir. Bu ekilde bir
ekme gerilmesi uygulandnda, iplikler yrtlma kuvveti ile
karlarlar. Deneyi balatmak iin geotekstil zerinde 15 mm uzunlukta
kesik oluturulmas gerekmektedir. Bu sayede uygulanan yk
dokumadan ok, iplikler zerinde gerilme oluturmaktadr. Deneyin
uygulamas ekil 6.18 de sunulmaktadr.

ekil 6. 17 ASTM D4533 yamuk yrtlma deneyi aleti (TC Mirafi Bror)

140

ekil 6. 18 Yamuk yrtlma deneyi (ASTM D4533, DIN 63363, AFNOR 38015)
(Wasti,1992)
6.2.7.2 Dz Yrtlma Deneyi
ASTM D751, 75 mm x 200 mm geotekstil rneine 75 mm
uzunluunda balang kesii alarak bu deney uygulanmaktadr.
Geotekstil, deney aletine kesim sonlarndan kelepelere sabitlenerek
yerletirilir. Geotekstile, balang kesii dorultusuna yrtlmann devam
edebilecei ekilde artan bir ekme kuvveti uygulanr.
Deney dzenei, ipliklerin sklamasna ve kesiin bymesine
kar birlikte bir diren oluturmasna izin vermektedir. Bu sebepten, dz
yrtlma deneyinden elde edilen deerler, yamuk yrtlma deneyinden
elde edilen deerlerden biraz daha byk olmaktadr (Koerner, 1999).

141
6.2.7.3 Elmendorf Yrtlma Deneyi
Elmendorf (ASTM D1424) deneyi, geotekstil zerine nceden
oluturulan kesiin ilerleyebilmesi iin gerekli olan kuvvetin
hesaplanmasna dayanmaktadr. Deney balamadan nce alan kesik,
belirli bir ykseklikten drlen arlkla ilerletilmeye allmaktadr.
Oluturulan yrtlma kuvveti, nceden alm olan kesii devam
ettirebilecek kuvvettedir. Yrtlmaya kar dayanm, numunenin yrtk
boyunca ikiye blnmesi iin gerekli olan iin hesaplanmasyla
bulunmaktadr.
Genellikle rgsz geotekstiller zerinde uygulanmayan bu
deney, Avrupa da yrtlma dayanmn lmek iin sklkla
kullanlmaktadr (Koerner, 1999).
6.2.7.4 Dier Yrtlma Deneyleri
Koerner (1999), geotekstillerin yrtlma dayanmlarnn bulunmas
iin aada sunulan yntemi gelitirmitir.
Geotekstil zerinde meydana gelen yrtlmalar, genellikle zerine
den kaya paralar, inaat ekipmanlar ve inaat malzemelerinin
oluturduu hasarlardan kaynaklanmaktadr.
Bu sorun bilindii gibi serbest den nesnelerin arlklar ve
dtkleri ykseklikten dolay enerji aktarrlar. Nadiren bir nesne kasten
geotekstilin zerine kuvvet uygulanarak bastrlr, bu yzden oluan
hasarlardan sadece yerekimi kuvveti etki ettiini kabul edilebilir.

142
Bir tasarm rehberi gelitirmek iin, serbest den tan zgl
arln 2.60, apn 25 ile 600 mm arasnda ve dme yksekliini
0.5 m ile 5 m arasnda kabul edelim. Bu deerleri kullanarak
ekil 6.19 da bulunan erileri elde edebiliriz. lgili iliki aadaki
gibidir.
3
3
( . )
[ .( )]
( /1000) 1000
(2.6)(9.81)
6
w s
a
E mgh
V gh
V G gh
d kg
h
m
=
=
=
| |
| |
=
| |
\
\

6 3
13.35 10
a
E d h
= (6.9)
burada
E = oluan enerji (Jules),
m = nesnenin arl (kg),
g = yerekimi ivmesi (m/s
2
),
h = dme ykseklii (m),
V = nesnenin hacmi (m
3
),
= nesnenin birim hacim arl (kg/m
3
),
w
= suyun birim hacim arl (kg/m
3
),
G
s
= nesnenin zgl arl ve
d
a
= nesnenin ap (mm) (Koerner, 1999).

143

ekil 6. 19 Geotekstilin zerine den tan oluturduu enerji (Koerner, 1999)
Bu hesaplanan enerji deerleri, olabilecek en kt durumda
geotekstile olan etkileridir. Geotekstilin altndaki zemin gibi, geotekstilde
ok byk orandaki darbe enerjini absorbe edebilir. Btn bu durumlar,
indirgeme faktrleri ve ekil 6.19 daki eriler bir arada kullanlrsa
ekil 6.20 deki durum elde edilir. Gerekli enerji bir kere hesaplanrsa,
bulunan enerji deeri geotekstilin izin verilen darbe dayanm ile
karlatrabilinir (Koerner, 1999).

144

ekil 6. 20 Den nesnelerin ortaya kard enerji deerinin, drenajsz kayma
dayanm yada kuru CBR deerlerine gre modifikasyon faktr (Koerner, 1999)
6.2.8 Darbe Dayanm
Geotekstiller, inaat sahasnda bulunan keskin talardan, aa
paralarndan, inaat makinalarndan ve vb. sebeplerden oluabilecek
darbelerden dolay ciddi hasarlara maruz kalabilirler. Geotekstil
oluabilecek bu darbelere kar belirli bir dayanma sahip olmaldr. Bu
dayanmn belirlenebilmesi iin eitli deney yntemleri mevcuttur.
Darbe direncini direkt olarak enerji cinsinden lmek iin
Elmendorf yrtlma dzenei kullanlabilir. Bu dzenekte ucunda arlk
bulunan kola darbeyi salayacak olan koni monte edilir ve kenarlarndan
skca sabitlenmi numunenin stne drlr. Alet zerinden

145
geotekstilin yrtlma direnci okunur. Delici arln miktar geotekstilin
darbe direncine uygun olarak seilmelidir (Cindemir, 1997).
Darbe dayanm ile ilgili deney dzenekleri ekil 6.21 de
sunulmutur. Burada iki eit deney grlmektedir. Bir tanesi Nordtest
deneyi olarak adlandrlan ve 1 kg lk bir koninin 500 mm ykseklikten
geotekstilin zerine drlmesine dayanan deney, bir dieri de 30 kg
lk bir ahmerdann zerinde drlmesine dayanan BAW deney
yntemidir.

ekil 6. 21 Darbe d deneyleri (Wasti, 1992)

146
6.2.9 Ek Yeri Dayanm
ounlukla geotekstil rulolar ekme gerilmesini birbirlerine
iletmesi iin enlemesine yada boylamasna ek yerleri ile bir araya
getirilirler. Geotekstil uygulamalarnda bu ek yerleri diki, zmbalama,
yaptrma veya kaynak gibi yntemlerle birbirlerine tutturulmakta yada
sadece birbirlerinin stlerine bindirme yaplarak birletirme
yaplmaktadr.
6.2.9.1 Bindirme Yaplmas
Bu yntem 1m ye kadar ekonomik olmaktadr. Ancak, yumuak
zemine oturan dolgularn altna geotekstil serilmesi uygulamalarnda
olduu gibi birletirme ynnde byk ekme gerilmelerinin olutuu
durumlarda bindirme yntemi genellikle uygun deildir (Wasti, 1992).
ekil 6.22 de gerekli bindirme boylarnn bulunabilecei bir grafik
verilmitir. Buradan da kolayca grlebilecei gibi dk dayanml
zeminler iin daha uzun bindirme boylar gerekmektedir. Yalnzca buda
deil ayn zamanda geotekstilingeotekstille olan srtnmelerinin de
hesaplanmas gerekmektedir.

147

ekil 6. 22 Kaplamasz yollar iin CBR deerlerine gre nerilen bindirme boylar
(Koerner, 1999)
6.2.9.2 Dikile Ek Yaplmas
En ok kullanlan yntemlerden bir tanesi de geotekstillerin
birbirlerine dikilerek ekleme yaplmasdr. Bu diki trleri katlamasz dz
diki, J tipi diki ve kelebek tipi diki olarak sralanabilir (ekil 6.23).

148

ekil 6. 23 Geotekstillerin dikile birletirilmesi (Diaz dan sonra)(Koerner, 1999)
Bu diki tipleri, tanabilir diki makinesiyle arazide
gerekletirilir (ekil 6.24). Diki aral 3 ile 8.5 mm arasnda deiir ve
maksimum diki kalnl 9.5 mm' dir. Tek sra diki yaplabilecei gibi
gerektiinde ift sra diki de yaplabilir rgl tip geotekstillerde naylon
iplik kullanlrken, rgsz ine delgili ve sl bileikli tiplerde ise

149
polyester ve polipropilen iplikler kullanlr. Kullanlan ipliklerin ekme
dayanm 80 ile 360 N arasnda deimektedir. Diki mesafesi 30 ile 100
mm arasnda deimektedir. J ve kelebek tipi dikilerde mesafe geotekstil
zelliine gre deimektedir (Toprak, 1999). stendii durumlarda diki
ilemi geotekstil fabrikalarnda da gerekletirilebilir (ekil 6.25).

ekil 6. 24 Sahada geotekstillerin birbirlerine dikilmesi (TC Mirafi Bror)

ekil 6. 25 Fabrikada geotekstillerin birbirlerine dikilmesi (Koerner, 1999)

150
Diki tr ne olursa olsun, bir geotekstilden dierine yk iletim
kapasitesinin bilinmesi gerekmektedir. ASTM D4884 deney yntemi bu
konu ile ilgilidir. Bu yntemde:
Dikilmi deney numunesinin diki genilii 200 mm olmaldr.
Dikiin her iki yanndan da 25 mm dikilmi numuneden pay
braklmaldr. Yani deney numunesinin eni 250 mm olmaldr.
Deney numunesinin hazrlanmasnda diki ipliklerinin
kesilmesinden dolay biraz diki dayanmnda azalma
olmaktadr. Ama bunun ne derecede olduu bilinmemektedir.
Nihai yk sonucu 200 mm geniliine blnmekte ve sonu
kN/m olarak verilmektedir. Bu hesaplama yntemi tartmaldr.
Genileme hz 10%/dakika dr.
Dikiteki uzama deeri gerekli deildir; bu deney yntemi
sadece ekme dayanmn lmektedir (Koerner, 1999).
Bu deneyi kyaslayabileceimiz dier yntem ise ISO 10321 dir.
Dikilerek eklenmi geotekstil zerinde uygulanan geni numune ekme
dayanmlar yaklak 20 kN/m nin zerinde olduu zaman diki yeri
dayanm 100% e yakn dayanm gstermektedir (Koerner, 1999).
( ) % .100
diki
geotekstil
T
E
T
= (6.10)
burada
E = diki verimi (yzde olarak)

diki
T = Dikili, ASTM D4884 e gre geni numune ekme
dayanm

151

geotekstil
T = Dikisiz ASTM D4595 e gre geni numune ekme
dayanm (Koerner, 1999).
Geotekstilin ekme dayanmndaki arta kar, diki
dayanmndaki art daha az olmaktadr (ekil 6.26 ya baknz).
50kN/m nin zerindeki dikiler bile 100% verim izgisinin altnda
kalmakta, 200 250 kN/m ekme gerilmesinin zerinde yapabileceimiz
en iyi diki bile ancak 50% verim gstermektedir. Buradan da
grlebilecei gibi, kt dikilmi ek yerleri geotekstilin yk iletim
kapasitesini drmektedir. Yksek dayanml geotekstiller iin dikiten
baka birletirme yntemleri kullanlabilir. Bunun iin eitli yntemler
mevcuttur, yaptrma veya mekanik birletirme yntemleri kullanlabilir
(Koerner, 1999).

ekil 6. 26 Geotekstil dikilerinin saha verimi (Koerner, 1999)

152
6.2.9.3 Yaptrma le Ek Yaplmas
ki tip yaptrma eki vardr. Bunlar kayma ve ekme eki olarak
adlandrlr (ekil 6.27). Sv yaptrclar ve iki tarafl yapkan bantlar
olmak zere iki ana malzeme grubu mevcuttur. Yapacak yzeyler kuru
ve temiz olmaldr. Kayma tipi ekte yaplan deney sonularnda, tama
gc bakmndan 100% lk bir deere ularken, ek yeri deplasman 0
ile 15 mm arasnda kalmtr. ekme tipi ekler ve bant yaptrclar
tatmin edici sonular vermemilerdir (Aksoy, 1993).

ekil 6. 27 Yaptrma ek tipleri (Aksoy, 1993)
6.2.10 Srtnme Katsays
Geotekstilin srtnme zelliklerinin bilinmesi, tasarmn
yaplabilmesi iin gereklidir. Bu zelliin belirlenmesi iin eitli yollar
bulunmakla birlikte genellikle kullanlan deney yntemleri :
1. Direkt kesme kutusu deneyi
2. Syrlma kutusu deneyi
3. Eik dzlem deneyi
Bu konu ile ilgili daha geni bilgi 7. blmde verilecektir.

153
6.3 Hidrolik zellikler
6.3.1 Porozite
Geoteknik mhendisliinin zeminler iin kulland klasik
tanmda olduu gibi, geotekstilin porozitesi boluk hacminin toplam
hacme olan oran olarak tanmlanmaktadr. Porozite, geotekstilin iindeki
sv iletim zelliidir ve direkt olarak belirlenmesi zordur. Bu yzden,
geotekstilin dier zelliklerinden faydalanarak porozitesi aada sunulan
forml kullanlarak hesaplanabilmektedir (Koerner, 1999).
1
m
n
t
= (6.11)
burada
n = porozite (boyutsuz),
m = birim alandaki ktle (arlk) (g/m
2
) ,
= birim hacim arl (g/m
3
), ve
t = kalnlk (m).
Eitlik (6.11) den grlebilecei gibi geotekstilin verilen arl
ve birim hacim arl iin, porozite direkt olarak kalnla baldr
(Koerner, 1999).
6.3.2 Ak Yzey Oran
Ak yzey oran, sadece rgl monofilamant geotekstiller
iindir. Bitiik iplikler arasndaki boluklarn toplamnn, toplam numune
alanna oran bize ak yzey orann vermektedir. Bu orann

154
hesaplanabilmesi iin geotekstilin zerine k tutularak, geen n
arkada bulunan geni perdeye dmesi salanr. Planimetre kullanlarak,
geotekstildeki gzeneklerin perde zerindeki izdmleri izilerek bu
oran hesaplanabilir. Baka bir yntem olarak da, arka yze milimetrik
ll bir kat konulabilir. Kat zerindeki ak alanlar ve toplam alan
lekli karelerin saylp toplanmas ile ak yzey oran hesaplanabilir.
rgl monofilamant geotekstiller iin ak yzey oran 0 ile 36%
arasnda deimektedir. Baz rgl geotekstillerde bu oran 6 ile 12%
arasnda deimektedir (Koerner, 1999).
plikler arasndaki boluktan k szmad iin rgsz
geotekstillerde bu deney yntemi kullanlamamaktadr. Bu yzden
rgsz geotekstiller iin bu orann hesaplanabilmesi iin baka deney
yntemleri gerekmektedir (Koerner, 1999).
6.3.3 Grnen Gzenek Boyutu
Bu deney yntemi rgl geotekstillerin grnen gzenek
boyutunun belirlenmesi iin A.B.D. Mhendislik Kolordusu tarafndan
gelitirilmitir. Deney yntemi daha sonradan rgsz geotekstilleri de
iinde bulunduracak ekilde btn geotekstilleri kapsamtr. Edeer
gzenek boyutu ve grnen gzenek boyutu ayn anlama gelmektedir ve
A.B.D. CW-02215 standart elek numaralar ile geotekstilin edeer
gzenek boyutu belirtilmektedir. Bu deneye edeer ASTM deneyi
D4751 dir. Bu deney iin lleri belirli cam kreler kullanlmakta ve
standart kuru eleme yntemi ile 0
95
belirlenmektedir. Eleme ilemi ,
deney numunesinden krelerin ancak 5% nin getii deere kadar

155
devam etmektedir. Baz yaynlarda geotekstilin 0
95
deeri mm cinsinden
verilmektedir (Koerner, 1999).
Grnen gzenek boyutu deneyi A.B.D. de geni bir kullanm
sahas olmasna ramen baz problemleri vardr. Bu problemlerin
bazlarn yle sralanabilir:
Cam krecikler geotekstile taklabilmekte (zellikle kaln
rgsz geotekstiller) ve aaya hepsi gememektedir.
Baz geotekstillerin iplikleri birbirlerine uyarak
kayabilmekte olup bu nedenle (kesikli erit, rgl
geotekstillerde) normalde gelebileceinden daha byk
krecikler de geebilmektedir. Bu durumda btn
geotekstil numunesi temsil edilmemektedir.
Deneyin ayn scaklk, nem, krecik boyutu ile
tekrarlanabilmesi zordur, bu da deney sonularn
etkilemektedir.
Deney 5% boyutuna ynlendirip (95% geme boyutuna
denk gelen), sadece 0
95
oran belirlenebilmektedir.
Geotekstilin btn boluk boyutu dalm ise
tanmlanamamaktadr (Koerner, 1999).
Bir dier yntem de slak eleme yntemidir (Franzius Ins.
Hanover). Bu yntemde test edilen numune 18 cm apndadr ve bir
elein ereveleri arasnda sabitlenmitir. rgl geotekstiller iin 100 gr
ve rgsz geotekstiller iin 300 gr kuartz tozu ve kum numune zerine
serpilir. Ardndan numuneye 15 dakika kadar srekli olarak su
pskrtlr, bu arada bir yandan deney cihaz 50Hz lik frekanslar ve 3

156
mm genlik ile titreim hareketi yapmaktadr. Btn bu olaylar esnasnda
geotekstil numunenin yzeyinden geebilen kuartz tozu ve kum karm
bir kat filtrede toplanr ve Tablo 6.6 da verilen llerdeki eleklerde
analiz edilir (Akta, 1991).
Tablo 6. 6 Islak eleme analizinde kullanlan elek lleri (Akta, 1991)
2500 m 1180 m 710 m 500 m 400 m Elek
lleri
200 m 100 m 63 m 45 m
Grnen gzenek boyutu hesab aadaki forml ile hesaplanmaktadr:
( ) ( )
D
w u o u
T
G
D f f f mm
G
= + (6.12)
burada
G
D
= filtreden elenmi danelerin ktlesi.
G
T
= filtreden gemi ve filtrede tortu olarak kalm danelerin
ktlelerinin toplam eklinde hesap edilen kuartz tozu ve kum karmnn
ktleri, bu hesaplamada geotekstilde biriken ve eleme esnasnda
kaybolan miktar ihmal edilmektedir.
f
u
= filtreden elenmi dane grubunun alt snr deeri.
f
o
= filtreden elenmi dane grubunun st snr deeri
(Akta, 1991).
Bunlarn dnda Fransa da kullanlan (AFNOR 38 017) yntemi,
geotekstil ve bir zemin numunesini periyodik olarak suya batrma
eklinde uygulanan deneyle 0
95
deeri bulunur deney yntemini
belirtmek zere 0
f
sembol ile gsterilir (Wasti, 1992).

157
Deiik deney yntemleri ile bulunan grnen gzenek boyutu
deerleri, geotekstil trne bal olarak farkl sonular vermektedir. Bu
deneylerin yapl ekil 6.28 de verilmektedir. Elde edilen deney
sonularnn arasndaki iliki Tablo 6.7 de sunulmaktadr. En yksek
grnen gzenek boyut deeri yaklak 1 mm dir. Bu deer rgl
geotekstiller iin tipik bir deerdir. En kk grnen gzenek boyutu
deeri 0.020 0.030 mm arasndadr ve kaln rgsz geotekstillerde
llr. Tipik grnen gzenek boyutu deerleri rgsz geotekstillerde
0.050 0.350 mm, rgl geotekstillerde 0.15 0.60 mm arasnda
deimektedir (Wasti, 1992).
Grnen gzenek boyutu geotekstilin filtrasyon ilevi grrken
geotekstilin zemin danelerini tutma ve borulanmay nleme kriterine esas
olarak alnr. Filtre kriteri denildiinde genellikle bu husus
anlalmaktadr (Wasti, 1992).

158

ekil 6. 28 Grnen gzenek boyutunun (AOS) deneylerle belirlenmesi (Wasti, 1992)
Tablo 6. 7 Grnen gzenek boyutu (AOS) deney sonularnn deerlendirilmesi
(Wasti, 1992)
O
90

0.85 O
95
(ASTM)
D
W

0.75 O
95
(ASTM)
O
f

0.70 O
95
(ASTM)

159
6.3.4 Geotekstil Dzlemine Dik Permeabilite (Permittivite)
Geotekstillerin temel fonksiyonlardan bir tanesi de filtrasyondur.
Kendi yzeyine dik ynde gelen suyu aaya geirmesi istenir.
Permeabilite Darcy denklemini kullanlarak aadaki gibi hesaplanabilir:
. .
h
q Ak i i
L
= = (6.13)
burada
q = birim zamanda akan su miktar, debi (m
3
/s)
A = kesit alan (m
2
)
k = permeabilite katsays (m/s)
i = hidrolik eim (boyutsuz)
h = hidrolik yk (m)
L = h hidrolik ykne denk gelen akm boyu (m) (Wasti, 1992).
Su akmnn geotekstilin dzlemine dik olduu durumda L = t
(geotekstil kalnl) dr. Ancak zellikle rgl tiplerde geotekstilin
kalnln lme zorluu; rgsz geotekstillerde kalnln basnla
deiimi problem yaratabilir. Bu bakmdan permeabilite, belirli bir
hidrolik yk (h) altnda birim geotekstil alanndan geotekstil dzlemine
dik ynde birim zamanda geen su miktar
3 2
/ ( / / )
n
h
q A k m s m
t
= (6.14)
olarak verilir ve genellikle 50 mm veya 100 mm olan h belirlenir. Bu
deerin h ile blnmesi ile de permittivite () bulunur:

160
1
( )
n
k q
s
A h t
= =
(6.15)
Bu ifadelerden k
n
(m/sn) geotekstilin dzlemine dik permeabilite
deeridir (Wasti, 1992).
6.3.5 Yk altnda Permittivite
Bir nceki blmde anlatlan permittivite deneyi, geotekstil
numunesi sfr normal gerilme altnda iken yaplmakta, bu durum da
sahada nadiren karmza kmaktadr. Permittivite deneyinin saha
koullarna daha uygun olabilmesi iin yk altnda permittivite deneyi
yaplmaktadr. Genellikle deney iin birka tabaka geotekstil (2 den 5
tabakaya kadar) birbirleri zerlerine yerletirilmekte ve en alt ve en st
tabakalara ise elik zgaralar yerletirilmektedir. Hazrlanan bu dzenek
permeabilite aletine yerletirilerek, zerine yaklak olarak 12 mm
apnda seramik bilyeler konularak normal ykleme yaplr. Bu sebepten
geotekstilin zerinde normal gerilme oluur, ama geotekstil iindeki sv
ak zorlatrlm olur. Deney ASTM D5493 ile standart hale
getirilmitir, standart permittivite ve yk altnda permittivite deney
sonularnn karlatrlma sonular aada sunulmaktadr:
rgl monofilamant geotekstiller: deime olmamakta, ok az
bir art olmakta (yk altnda).
rgl kesikli erit geotekstiller: veriler eilimi belirleyemeyecek
kadar dank.
rgsz sl birletirmeli geotekstiller: deime olmamakta, ok
az bir azal olmakta (yk altnda).

161
rgsz inelemeli birletirmeli geotekstiller: ok az bir azal
olmakta, geotekstili arlna ve ykleme deerine bal olarak
orta derecede bir azal (Koerner, 1999).
Basncn permittiviteye etkisi tipik, rgsz, ineleme yntemiyle
retilmi geotekstiller iin ekil 6.29 da verilmektedir.

ekil 6. 29 Tipik bir mekanik (ineleme) birletirilmeli rgsz geotekstil iin
geirgenlik zelliklerinin basnla deiimi (Wasti, 1992)
6.3.6 Yzey inde Permeabilite (Transmissivite)
Geotekstil dzlemi iinde suyun hareketinde (mesela drenaj
fonksiyonunda) geotekstilin kalnl ok nemli bir rol oynamaktadr.

162
Transmissivite, geotekstilin yzeyi boyunca ak ifade ederek birim
zamanda geen svy tanmlar (Cindemir, 1997). Darcy formln
kullanarak transmissivite () aadaki denklem ile ifade edilebilir:
( ) .
p p
q k iA k i W t = = (6.16)
p
q
k t
iW
= = (6.17)
burada
= geotekstilin transmissivitesi (m
2
/s yada m
3
/s-m)
k
p
= geotekstil dzlemindeki permeabilite (m/s)
t = geotekstilin kalnl (m)
q = birim zamanda akan su miktar, debi (m
3
/s)
W = geotekstilin eni (m)
i = hidrolik eim (boyutsuz) / h L =
h = hidrolik yk (m)
L = geotekstilin uzunluu (m) (Koerner, 1999).
Transmissivitenin hesaplanmasnda kullanlan deney dzenei
ematik olarak ekil 6.30 da verilmitir.

163

ekil 6. 30 Geotekstilin yzeyi iinden akn zelliinin hesaplanmasnda kullanlan
transmissivite deney dzenei (Koerner, 1999)
Deiik trdeki geotekstillerin transmissivite deerleri
Tablo 6.8 de verilmitir.
Tablo 6. 8 Deiik trdeki geotekstillerin transmissivite deerleri* (Koerner, 1999)
Geotekstil eidi
Transmissivite
m
2
/s
Permeabilite
Katsays m/s
rgsz, sl birletirmeli 3.0 x 10
-9
6 x 10
-6

rgl, kesik eritli 1.2 x 10
-8
2 x 10
-5

rgl, monofilamant 3.0 x 10
-8
4 x 10
-5

rgsz, ineleme ile
birletirmeli
2.0 x 10
-6
4 x 10
-4

* Deerler 40 kPa normal gerilme uygulanrken alnmtr.

164
6.4 Geotekstillerin Dayanm zellikleri
Geotekstillerin ksa dnem dayanmlarnn yan sra, sahaya
uygulandktan sonra servis mrleri sresince ilevlerini yerine
getirebilmeleri iin uzun sreli dayanm kriterleri nem kazanmaktadr.
Bu dayanm deerlerini bilmek, yapacamz tasarmlarda
kullanacamz parametreleri belirleyebilmemiz iin gereklidir.
6.4.1 Yerletirme Hasarlar
Geotekstiller sahaya uygulanrken, yerletirmeden kaynaklanan
deiik gerilmelere maruz kalrlar ve bu gerilmeler geotekstile zarar
verebilir. Baz durumlarda uygulama srasnda oluan gerilmeler,
geotekstilin servis mr boyunca karlaabilecei gerilmelerden daha
byk olabilir. Bu sebepten tasarm srasnda, uygulama srasnda
oluacak gerilmeleri dikkate almamz gerekmektedir.
6.4.2 Snme Deneyleri
Snme, geotekstilin sabit yk altnda yapt uzama olarak
adlandrlabilir. Polimerler snmeye duyarl malzemelerdir ve bu zellik
polimerleri deerlendirilmesi asndan ok nemlidir. Geni numune
ekme dayanm ile bu zellik belirlenebilir ve uygulanan gerilemeler
aslan arlklarla salanabilir. Deney sresi uzun olabilir, ayn anda
deiik numunelere farkl ykler uygulanarak deneyler yaplabilir
(Koerner, 1999).
Uygulanacak ykn seimi nemlidir ve genellikle seilen yk
geotekstilin ekme dayanmnn 20% si, 40% ve 60% si olarak alnr.

165
Deney baladktan sonra okuma sreleri giderek byyen periyotlar
halinde yaplmaktadr. Her yk seviyesinde ekil deitirme yzdesinin
zamana bal deiimi llmektedir. ASTM D5262 ve ISO/DIS 13431
deney iin gerekli detaylar belirtmektedir (ekil 6.31) (Koerner, 1999).

ekil 6. 31 Geotekstil deney aleti (ASTM D 5262)
6.4.3 Gerilme Boalmas Deneyleri
Gerilme boalmas, deneylerde grlen kopma uzamasndan daha
kk sabit bir uzama deeri altnda, ekil deitirme sabit kalrken
gerilmede grlen azalma ve gerilmenin sfr olmasdr (Cindemir, 1997).

166
Snme davran gibi, gerilme boalmas da nemli bir zelliktir.
Deney dzeneinin, gerekli yk hcrelerinin ve elektronik deformasyon
lerlerin hazrlanmas zordur ve zaman almaktadr. Literatrde bu konu
ile ilgili geotekstiller iin yeterli bilgi olmamasna ramen, geogrid ve
geomembranlar iin bu konu hakknda yeterli bilgi mevcuttur
(Koerner, 1999).
6.4.4 Anma Deneyleri
Geotekstillerin anmas, zemingeotekstil sistemlerinde
yenilmelere neden olabilir. ASTM deney yntemleri dokumalarn anma
dayanm iin D1175 deney yntemini gelitirmi olup bu deney yntemi
alt sreci iermektedir. Anma, bir malzemenin, baka bir malzemenin
yzeyi tarafndan srtlerek andrlmas olarak aklanmaktadr. Bu
deney yntemi iin bir ok deiken sz konusudur. Sonular, arlktaki
ya da dayanmdaki yzde kayp / deney numunesindeki uzama oran ve
zel koullar gz nnde bulundurularak hazrlanr (Koerner, 1999).
6.4.5 Uzun Sreli Ak (Tkanma) Deneyi
En nemli dayanm zelliklerinden biri olan geotekstilin uzun
sreli ak kapasitesi, yukardaki zeminden gelen hidrolik ykten
kaynaklanan durum iin nemlidir. Deneyler geotekstilin tkanma
potansiyelinin belirlenmesinde kullanlmaktadr (Koerner, 1999).
En ok kullanlan deney yntemi, sahadan alnan zeminin, daha
nceden deney silindirinin iine yerletirilen geotekstil numunesinin
zerine yerletirildii yntemdir. Bu deney farkl geotekstillerin, deiik

167
deney silindirlerine yerletirilmesi ile ayn anda yaplabilir
(Koerner, 1999).
Deney dzenei, balangtaki lineer bir ksmn ardndan kaba
daneli zeminlerde 10 saat, ince daneli zeminlerde 200 saat sonunda
zemin/geotekstil sistemi arazi davrann simgeleyebilmektedir.
Kullanlan geotekstil uygun ise eim belli bir srenin sonunda sfr
olmakta yani tkanma sona ermektedir. Eer eim negatif olarak devam
ediyorsa tkanma bir sre daha devam edecektir. Eim pozitif ise ters
ynde ak ve borulanma olduu anlalmaktadr (ekil 6.32).
Balangtaki numunenin suya doymas iin geen sreden sonra deney
ince daneli zeminlerde 1000 saat (yaklak 40 gn) daha srdrlmelidir.
Deneyin uzun sreli oluu uygulanmas asndan bir zorluktur
(Cindemir, 1997).

ekil 6. 32 Geotekstiller zerinde yaplan uzun sreli ak deneyi sonular
(Koerner, 1999)

168
6.4.6 Hidrolik Eim Oran (Tkanma) Deneyi
A.B.D. Mhendislik Kolordusu nun gelitirdii Hidrolik Eim
Oran Deneyi CW - 02215 ile zemin geotekstil hidrolik davran
belirlenebilmekte,ve bu deney Uzun Sreli Ak (Tkanma) Deneyi nden
daha ksa srede sonu alabilme imkan salamaktadr. Hidrolik Eim
Oran (Tkanma) Deneyi, ASTM D5101 deneyine uyarlanmtr. Bu
deney uygulanan yntemler, Uzun Sreli Ak (Tkanma) Deneyi ne
benzemektedir. Ama baz farklar da bulunmaktadr. Eim oran (GR)
hidrolik eim farklarndan bulunmaktadr ve aadaki gibi hesap
edilmektedir (Koerner, 1999).
25 25
50 50
/
/
GT S GT
S
h t
GR
h t
+ +
(6.18)
burada

25 GT S
h
+
= geotekstilin altndan, geotekstilin 25 mm zerindeki
zemin arasndaki hidrolik yk kayb,

25 GT
t
+
= geotekstilin ve zeminin 25 mm kalnlnn toplam,

50S
h = geotekstilin 50 mm zerindeki zeminin hidrolik yk
kayb,

50
t = zeminin 50 mm kalnl (Koerner, 1999).
A.B.D. Mhendislik Kolordusu, deneyde hidrolik eim oran 3.0
den daha byk ise kullanlan geotekstilin zemin iin uygun olmadn
belirtmitir. ekil 6.33 te deiik zemin ve geotekstiller iin bu deerler
grafikletirilmitir (Koerner, 1999).

169

ekil 6. 33 Geotekstillerin tkanma potansiyelinin belirlenmesi iin hazrlanan eim
oran deerleri (Koerner, 1999)
Hidrolik eim oran 3 den byk ise filtre sisteminde tkanma
beklenebilir. Deney dzenei olduka basit olmasna ramen, dzenein
su iletim borularnda veya balant yerlerinde olabilecek hava kabarc
ya da su szmas, zemin numunesinin gerilme koullar problemler
oluturabilmektedir. Deneyin dier bir dezavantaj ise rgsz
geotekstillerde ve ince daneli zemin kullanmnda sistemin dengeye
ulamasnn fazla zaman alabilmesidir (Cindemir, 1997).
6.4.7 Hidrolik letkenlik Oran Deneyi
Geotekstillerin uzun dnemli ak koullarndaki davranlarnn
tespitinde, eksenli permeametre deneyi ilk defa Luettich ve Williams
(1989) tarafndan incelenmitir. Hazrlanan zemin numunesinin zerine
geotekstil yerletirilerek bir lastik membranla sarlr. Zemin numunesinin

170
alnd arazinin zel gerilme koullan gz nne alnarak gerilmeler
ayarlanr ve numune suya doygun hale getirilir (Cindemir, 1997).
Hidrolik iletkenlik oran (HCR) deneyi iki ayr permeabilite
deneyinden oluur. Birinci aamada su aa doru, temiz geotekstilin ve
zeminin iinden geirilir. Ak dengeye ulatktan sonra sistemin
permeabilitesi k
s
llr. Sonra akn yn ters evrilerek, suyun nce
zeminden sonra geotekstilden geerek, sistemin zemin filtresi gibi
davranmas salanr. Sistem dengeye ulatnda, tekrar sistemin
permeabilitesi llerek, k
sg
belirlenir. Bu iki permeabilite sabitinden
sistemin hidrolik iletkenlik oran aadaki denklemdeki oranla bulunur
(Cindemir, 1997).
/
sg s
HCR k k = (6.19)
ekil 6.34 de drt farkl zemin iin hidrolik iletkenlik orannn
deiimi verilmitir. Hidrolik iletkenlik orannn yksek deerleri tutma,
dk deerleri ise tkanma probleminin varln ifade etmektedir. Kabul
edilebilir deerler orta deerlerdir (Cindemir, 1997).
Bu deneyi oluturmak iin eksenli permeametre cihaz
gereklidir. Deneyin balayabilmesi iin sistemin dengeye ulamas
bekleneceinden bu da zaman almaktadr (Cindemir, 1997).

171

ekil 6. 34 Belirli bir geotekstil ve drt farkl zemin kullanlarak yaplm hidrolik
iletkenlik oran deneyi sonular (Koerner, 1999)
6.5 Bozulma zellikleri
6.5.1 Gne I Etkisi
Geosentetiklerin hammaddesi olan polimerler de dahil olmak
zere btn organik malzemeler gne ndan etkilenmektedir.
Geosentetikler iin, gneten gelen enerji e ayrlmaktadr:

172
Infrarj: Dalga boyu 760 nm den daha uzun
Grnen: Dalga boyu 760 ve 400 nm arasnda
Ultraviolet (UV): Dalga boyu 400 nm den daha ksa
(Koerner, 1999).
UV, baz polimer hasarna neden olan UV-A (400 den 315 nm) ,
polimere ar hasarlar veren UV-B (315 den 280 nm) ve sadece uzay
boluundan bulunan UV-C (280 den 100 nm) alt gruplara ayrlmaktadr
(Koerner, 1999).
Mevsimine gre gne nlarnn iddeti ve dalga boylar
deimektedir. Ayrca corafi blge, scaklk, bulut durumu, rzgar,
havadaki nem, UV nlarn etkiler. Bu bakmdan tm bu artlarn
arazide canlandrlmas zordur. Her zel durum iin geotekstilin
kullanlaca yerin koullarna gre deney yaplmas gerekir
(Cindemir, 1997).
6.5.2 Yksek ve Dk Scaklklarn Oluturduu Kusurlar
ASTM D794, yksek scaklklarn plastikler zerindeki etkisini
test etmektedir. Bu deneyde kap iindeki malzemeye kontroll hava
akm yardmyla scak hava uygulanr. Kap iindeki malzemenin scakl
ya devaml ya da tekrarl olarak artrlr ve uygulamaya bozulma meydana
gelene kadar devam edilir (Cindemir, 1997).
naat srasnda geotekstil zerine yksek scaklkta malzeme
dklmesi gerektiinde, geotekstilin imalinde kullanlan hammaddelerin
bozulma scaklklar gz nne alnmaldr (Cindemir, 1997).

173
ASTM D746, dk scakln malzeme zerindeki bozulma
etkisini test eder. Malzemede dk scaklk nedeniyle gevrekleme
kontrol yaplr. Ayn cins numunelerin %50'sinde gevreklemeye yol
aan scaklk, bozulma scakl olarak belirlenir (Cindemir, 1997).
6.5.3 Kimyasal Bozulma (ASTM D543)
Bu deney ise plastiklerin, kimyasal reaksiyon oluturan
malzemelere direnci ile ilgilidir. Geotekstilin arlnda, boyutunda,
grnnde ya da dayanmnda deiiklik oluturacak kimyasallar
belirlenir. Belirli bir kimyasal, sabit scaklkta ve belirli bir sre
geotekstile uygulanr. Kimyasaldan etkilenmi ve etkilenmemi
geotekstillerin mekanik zellikleri mukayese edilir (Cindemir, 1997).
Geotekstiller zemin iinde iken evreden gelebilecek pek ok
farkl svyla karlaabilirler. Geotekstil ile belirli uygulama
koullarnda, olumas muhtemel kimyasal temaslar iin zel deneyler
yaplmaldr (Cindemir, 1997).
Geotekstillerin retimleri aamasnda yaplarna baz kimyasallar
katarak bozulmann nne geilebilmektedir. rnein polyesterin
hidroliz etkisinden korunmas iin stabilize eden zel kimyasallar,
geotekstilin retimindeki eritme ve ekme basamaklarndaki bozulmalar
nlemek iin ve rndeki niform zellii salamak iin zel kimyasallar
geotekstilin yapsna ilave edilir (Cindemir, 1997).

174
6.5.4 pH Seviyesi Etkisi
Tm polimerik malzemeler uzun srelerde, yaplarna az veya ok
su alrlar. En ok poliamid, en az da polyester suya kar hassasiyet
gsterir. Bnyesine su girmesi, geotekstilin mekanik zelliklerinde byk
deiikliklere yol amaz ancak giren suyun pH seviyesi nemlidir.
Yaplan deneylerde poliamidin dk pH a, polyesterin ise yksek pH' a
hassasiyeti grlmtr. Belirli bir uygulamada kullanlan geotekstilin,
arazi koullarnda karlamas muhtemel pH seviyesiyle mukayese
edilmesi salkl sonu verir (Cindemir, 1997).
6.5.5 Geotekstillerin Bozulma Sreleri
Bozulma sresi, belirli bir geotekstilin zel kullanmnda,
malzemeden beklenilen mhendislik fonksiyonunun elde edilemedii
sreyi ifade eder. rnein geotekstilin yar mr olarak uzama
miktarlarnn balangtakinin %50' sine dt durum olarak alnarak
bir bozulma sresi kabul yaplabilir. Grld gibi bu yaklam
olduka sbjektif olmakta ve kabul edilebilir bozulma derecesiyle ilgili
son karar tasarm yapan mhendise kalmaktadr. Polimerik
malzemelerin bozulma srelerinin tahmininde kullanlan yntemler
Tablo 6.9' da avantaj ve dezavantajlaryla birlikte zetlenmitir. Bu
yntemler iinde geotekstillerin bozulma srelerinin tahmininde en iyi
sonu verenin Arrhenius modeli olduu belirtilmektedir
(Cindemir, 1997).

175

Tablo 6. 9 Geotekstillerin Bozulma Srelerinin Tahmininde Kullanlan Yntemler (Koerner, 1999)

176

177
7. ZEMNGEOSENTETK ARAYZEY KAYMA
DAVRANII
Bu blmde farkl zeminler ve deiik geosentetikler arasndaki
arayzeylerin kayma davranlar incelenecektir.
7.1 Zeminlerin Kayma Dayanm ve Arayzey Kayma Dayanm
Zeminin kayma dayanm, bir zemin kitlesinin tayabilecei
(veya kar koyabilecei) maksimum kayma gerilmesidir (Ylmaz, 2003).
Bu deer, evlerin stabilitesini, temellerin kabul edilebilir tama gcn
ve istinat duvarlarna aktarlan toprak basnlarn etkilemektedir.
Terzaghi (1925), zeminin kayma dayanm Eitlik (7.1) ile ifade
etmektedir.
' ' tan '
f f
c = + (7.1)
ve
'
f f
u = (7.2)
burada

f
= zeminin kayma dayanm
' c = efektif gerilme cinsinden kohezyon

f
= ilgili noktada uygulanan toplam normal gerilme
'
f
=ilgili noktada uygulanan efektif normal gerilme
' = efektif gerilme cinsinden isel srtnme as
u =ilgili noktadaki boluk suyu basnc

178
Ingold (1991), zeminlerin kayma dayanmnn elde edilmesi iin
uygulanan kurallarn, geosentetiklerin arayzeylerinin kayma
dayanmlarnn belirlenmesi iin de kullanlabileceini belirtmitir.
Zeminin kayma dayanm parametreleri olarak kohezyon (c) ve isel
srtnme as () tanmlanmaktadr. Bu parametreler zemingeosentetik
ya da geosentetikgeosentetik srtnme dayanmlar iin uyarlanrsa a ve
a
haline dnr. Parametrelerdeki bu deiimleri Eitlik (7.1) e
uygulanarak aada sunulan eitlii elde edilir (zdzgn, 1999).
tan
f n a
a = + (7.3)
burada

f
= arayzn kayma dayanm
a =adhezyon

n
= arayzeye etki eden normal gerilme

a
=arayzey srtnme as
7.2 Arayzey Kayma Dayanmnn Belirlenmesi
Arayzeylerin kayma dayanmlarnn belirlenmesinde kullanlan
deney yntemleri, kayma dayanm parametrelerini etkileyen en
belirleyici faktrlerdir. Kullanlan geosentetik rnne ve zemine gre
deney yntemleri deimektedir. Farkl deney yntemleri, ayn zemin ve
geosentetik kullanlmasna ramen farkl sonular verebilmektedir.
Arayzey kayma dayanmlarnn belirlenmesinde balca
deney yntemi kullanlmaktadr. Bunlar;

179
1. Direkt kesme kutusu deneyi
2. Syrlma kutusu deneyi
3. Eik dzlem deneyleridir
7.3 Etkileim Katsays
Geosentetikle glendirilmi zemin yaplarnn tasarmnda
gerekli olan en nemli etkenlerden biri etkileim katsays (C
i
) olarak
bilinen parametredir. Bu parametre tasarmda, kritik yenilme dzleminin
arkasnda kalan gerekli donat boyunun hesaplanmasnda
kullanlmaktadr. Kohezyonlu zeminler iin etkileim katsays ise
aadaki formlle gibi tanmlanabilir (Tatlisoz ve di., 1998).
tan
tan
a n a
i
n
c
c
c

+
=
+
(7.4)
burada

a
c =zemin ve geosentetik arasndaki adhezyon

a
=arayzey srtnme as
=zeminin isel srtnme as

n
= uygulanan normal gerilmedir.
Kum zeminler zerinde deney yapld zaman ise, etkileim
katsays aada sunulan formlle tanmlanabilir (Tatlisoz ve di., 1998).
tan
tan
a
i
c

= (7.5)

180
Birok aratrmac, etkileim katsaysnn (C
i
) tasarm parametresi
olarak kullanlmas konusunu aratrmtr (Cowell ve di., 1993;
Koutsourais ve di., 1998; Tatlisoz ve di., 1998). Bu aratrmaclar
etkileim katsaysn, donat ve zemin arasndaki arayzey dayanmnn
zeminin kayma dayanmna oran olarak tanmlamlardr. Cowell ve
di. (1993), kum zemin iinde geotekstillerin ve geogridlerin etkileim
katsays deerinin 0.8 ile 1.0 arasnda olduunu belirlemilerdir. Buna
karn Koutsourais ve di. (1998), geotekstilleri ve geogridleri kil zemin
iindeki koullarda incelemiler ve etkileim katsaysnn bu ortamda 0.5
ile 0.9 arasnda olduunu bulmulardr. Tatlisoz ve di. (1998),
geosentetik donatlar ve zemin-lastik krpnts karm arasndaki
etkileimi incelemilerdir. Bu almada, farkl geosentetik ve farkl
zemin kombinasyonlar iin ilgili etkileim katsaylarn elde etmilerdir.
Bulunan etkileim katsays deerleri 0.3 ile 1.5 arasnda deimektedir.
Etkileim katsays 1.0 den byk olursa (C
i
> 1), geosentetik ve zemin
arasnda etkili bir aderans vardr ve zemin ve donat arasndaki arayzey
dayanm, zeminin kayma dayanmndan daha fazladr (Tatlisoz ve di.,
1998). Tatlisoz ve di. (1998). Buna benzer olarak, eer etkileim
katsays 0.5 den az olursa (C
i
< 0.5), zemin ve geosentetik arasnda
zayf bir aderans bulunduu ya da geosentetik tabakalarnda kopmalar
olabileceini belirtilmitir (Mohiuddin, 2003).
7.4 Direkt Kesme Kutusu Deneyi
Direkt Kesme Kutusu, laboratuvarda zeminlerin kayma
dayanmlarnn belirlenmesinde kullanlan klasik bir cihazdr. Direkt
kesme kutusu, biri dierinin zerine yerletirilen iki adet kare ya da

181
dikdrtgen kutudan oluur. Direkt kesme kutusunun prensibi ok basittir.
Normal yk N, direkt kesme kutusunun kesit alan A olan st kutuya,
normal gerilme / N A = y oluturmak zere uygulanr. Direkt Kesme
Kutusunun bir yarsna uygulanan kesme kuvveti F in artmasyla, yer
deitirmelerde art grlr. Bu durumdayken kutunun dier yars
sabitlenmi ve yk lme aleti zerine yerletirilmitir (Jogi, 2005).
Direkt Kesme Kutusu Deneyine benzer olarak, eer zemin
ktlesinin kayma yzne geosentetik yerletirilirse ve yk bu dzleme
uygulanrsa, deney geosentetikzemin arayzey srtnme zelliklerinin
belirlenmesini salar (ekil 7.1). Arayzey kayma deneyine dayanan bu
deneyler, arayzey kayma dayanm asnn llmesinde kullanlabilir
(ekil 7.2) (Jogi, 2005).
F kuvvetinde art olurken, kutunun alt yarsnda bulunan zeminle
st kutuda bulunan zemin arasnda yatay yer deitirme oluur. En
sonunda pik kayma gerilmesi olarak adlandrlan, maksimum kayma
gerilmesine (ekil 7.3 teki B noktas) ulalr. Pik deerden sonra,
gsterildii gibi BC blgesinde kayma dayanm der, bu durumda
arayzeyde yenilme olumutur (Jogi, 2005).

182

ekil 7. 1 Direkt kesme kutusu deney aleti (Coronel, 2006)

ekil 7. 2 Direkt kesme kutusu deneyi yapl (Jogi, 2005)

183

ekil 7. 3 Direkt kesme kutusundan elde edilen sonular (Jogi, 2005)
Genel olarak, ayn zemin geosentetik arayzeyine eitli normal
yk kombinasyonlar ve farkl normal gerilme deerleri verilerek
deneyler yaplr. Normal yk iin, ekil 7.4 te gsterilen maksimum
kayma gerilmesine karlk gelen
n
deeri bulunabilir. Bu grafik
yaklak olarak dz bir izgidir ve bu izginin normal gerilmeye olan
eimi arayzey kayma dayanm as ( ) ve kayma gerilmesinin
eksenini kestii yerdeki deer adhezyon ( ) a olarak adlandrlr
(Jogi, 2005).

184

ekil 7. 4 Direkt kesme kutusundan elde edilen sonular (Jogi, 2005)
Arayzey kayma dayanm, ve normal gerilme
n
arasndaki
arayzey ilikisi lineer Eitlik (7.3) te verilen Mohr Coulomb yenilme
zarfyla aklanabilir (Jogi, 2005).
7.5 Pik ve Rezidel Arayzey Kayma Dayanm
7.5.1 Pik Arayzey Kayma Dayanm
Daha nceden de akland gibi pik arayzey kayma dayanm,
kayma yzeyindeki arayzeyde nerilen maksimum kayma dayanmdr.
Arayzey kayma dayanm as, pik arayzey kayma gerilmesine karlk
gelen ve pik arayzey kayma dayanm as olarak adlandrlan
kavramdan elde edilir (Jogi, 2005).

185
7.5.2 Rezidel Arayzey Kayma Dayanm
Eer kayma ekil 7.3 te sunulduu gibi B noktasndan sonra da
devam ederse, yerdeitirmedeki arta bal olarak kayma dayanmnda
pik deerden, sabit durum (nihai) deerine (ekil 7.3 teki C Noktas)
hzl bir d olur. Bu arayzeyde nihai olarak ulalan kayma dayanm,
bilindii gibi rezidel arayzey kayma dayanmdr. Rezidel arayzey
kayma gerilmelerine kar gelen arayzey kayma dayanm alar,
rezidel arayzey kayma dayanm as olarak adlandrlr (Jogi, 2005).
7.5.3 Pik ve Rezidel Kayma Dayanmn Tasarmda Kullanlmas
Gilbert ve Byrne (1996), pik arayzey dayanmnn 1 den 15
mm ye kadar yer deitirmeler oluturabileceini ve post pik dayanmn
pik dayanmdan 30 % daha az olabileceini belirtmilerdir. Leschinsky e
(2001) gre, tasarm srecinde rezidel deerlerin kullanlmas
zorunludur nk geosentetik donatl yaplarda ilerleyen yenilmeler
aadaki koullara baldr (Jogi, 2005).
Zemin ktlesindeki niform olmayan deformasyondan dolay,
geosentetik tabakalarndaki deformasyon da niform
olmamaktadr.
Snek geosentetiklerde deformasyonlar nemli deerlere
ulaabilir. Bu sebepten zeminin rezidel dayanm aa
karabilmek iin zeminde byk plastik deformasyonlarn
olumasn salayacak deerlere ihtiya duyulmaktadr.
Geosentetikler davran ve ypranmas zamana bal olan
malzemelerdir. Bu nedenle eer bir tabaka dierlerine nazaran

186
daha fazla gerilmeye maruz kalrsa, onun snme
deformasyonunun hz dier tabakalardan daha byk olacak ve
zemin kayma dayanm potansiyel kayma yzeyleri boyunca
niform olmayan hareketlenmelere neden olacaktr (Jogi, 2005).
Bu durum, zeminin pik dayanmnn, potansiyel kayma dzlemi
boyunca olumas anlamna gelmekte, bu pik deer dier ksmlar da
etkilemekte ve olas rezidel dayanmna ulamaktadr. Eer snek ve
zamana bal donat kullanlrsa, bu durum sonulara daha uygun
dmektedir. Byle durumlarda, rezidel deerlerin tasarm srasnda
kullanlmas nerilmektedir. Koerner (2003) tasarmda pik ya da rezidel
dayanmn kullanlmas iin yapt aratrmalar sonucu aadaki
nerilerde bulunmutur. Bu neriler en gvenli durumdan daha az
gvenli duruma gre listelenmitir (Jogi, 2005).
1. Btn durumlar iin rezidel dayanm kullannz (Stark
ve Poeppel, 1994).
2. Arayzeydeki en dk pik dayanma sahip rezidel
dayanm kullannz. Bu kavram oklu geosentetik
arayzeylerinin olduu durumlarda kabul ediniz
(Koernerdan sonra, 2003).
3. Temellerde pik dayanm ve evlerin tabanlarnda rezidel
dayanm kullannz (Jones ve di., 2000).
4. evin st ksmnda pik dayanm ve evin tabannda
rezidel dayanm kullannz (Koerner dan sonra, 2003).
5. Depremsel olmayan btn durumlar iin pik dayanmlar
kullannz (Koerner, 2003).

187
Koerner (2003), rezidel dayanm tasarmda kullanld zaman
btn yenilme mekanizmalarna benzemeyen bir durum olutuunu ve
gereinden salam bir kabul yapldn belirtmektedir (Jogi, 2005).
7.6 Arayzey Kayma Dayanmnn Direkt Kesme Deneyleri le
Bulunmas
7.6.1 Zemin - Geosentetik ya da Geosentetik - Geosentetik Srtnme
Katsaysnn Direkt Kesme Yntemiyle Belirlenmesi in Standart
Deney Yntemi (ASTM D 5321-92)
Uygulayan tarafndan seilen geosentetik ve zemin ya da herhangi
bir geosentetik kombinasyonu arasndaki srtnme katsays,
geosentetiin ve bir ya da daha fazla temas yzeyinin, zemin gibi, direkt
kesme kutusuna yerletirilmesiyle bulunur. Numunenin zerine sabit
normal basn gerilmesi uygulanr ve teetsel (kesme) kuvveti bir tanesi
tekinin zerinden hareket edebilen kutunun yars tarafndan uygulanr.
Kesme kuvveti, kutunun hareketli parasnn yapm olduu yatay
yerdeitirmenin bir fonksiyonu olarak belirlenir. Deney uygulayan
tarafndan belirlenen en az farkl normal gerilmede, saha koullarna
uygun olarak yaplr. Pik (yada alternatif olarak rezidel) kesme
gerilmeleri, deneyde uygulanan normal basn gerilmelerine karlk
gelen deerlerine gre belirlenir.
Aada verilen kesme kuvvetinin bulunabilmesi iin numuneye
uygulanan grnen kesme gerilmesi hesaplanr.
/
S C
T F A = (7.6)

188
burada
T = kesme gerilmesi (kPA)

S
F =kesme kuvveti (kN), ve

C
A = dzeltilmi alan (m
2
) dir.
Deneyler iin yerdeitirmenin artmasyla, azalan numune temas
alannn, dzeltilmi alan mutlaka hesaplanmaldr. Bu durum deney
srasnda lleri ayn olan sabit duran ve hareket eden kaplarn
boyutlaryla bulunabilir. Bu durumda, gerek temas alan hareket eden
kabn yatay yerdeitirmesiyle azalacaktr. Kare ve dikdrtgen kaplar
iin, dzeltilmi alan aada verilen eitlikteki okunan
yerdeitirmelerden bulunabilmektedir.
( )
C O
A A dW = (7.7)
burada

C
A = dzeltilmi alan (m
2
),

O
A = balangtaki numune temas alan (m
2
),
d =hareketli kabn yatay yerdeitirmesi (m), ve
W = kesme kuvvetinin uyguland yne dik olan numune temas
alan (m) dir.
Eer sabit kap, hareketli kaptan bykse, hareketten dolay oluan
yatay yerdeitirme numunenin temas alannda azalmaya neden olmad
iin, deney iin alan dzeltmesi yaplmasna gerek kalmayabilir.

189
Kesme gerilmelerine kar gelen deney iin uygulanan normal
basn gerilmeleri izilir. Kesme gerilmesi normal gerilme eksenleri ayn
lekte izilmelidir.
Veri noktalarna en uygun dz izgi en kk kareler yntemiyle
belirlenir. Yenilme zarfn veren bu izginin belirlenmesinde, baz
yarglar ve deneyimler kullanlmaktadr. Yenilme zarfnn eimi
srtnme katsaysdr. Srtnme as aada verilen denklem
kullanlarak bulunur.
1
tan ( )
p p

= (7.8)
burada
p
= pik kesme gerilmesi ile ilgili srtnme as (derece), ve
p
= pik kesme gerilmesi ile ilgili srtnme katsaysdr.
Bunlara alternatif olarak srtnme katsays rezidel kayma
gerilmelerinden aada verilen forml kullanlarak bulunabilir:
1
tan ( )
r r

= (7.9)
burada
r
= rezidel kesme gerilmesi ile ilgili srtnme as (derece), ve
r
=rezidel kesme gerilmesi ile ilgili srtnme katsaysdr.
Kesme gerilmesine kar gelen normal gerilmenin y eksenini
kestii deer adhezyon deeridir.

190
7.6.2 Zemin ve Geogrid Srtnme Katsaysnn Direkt Kesme Deneyi
Yntemiyle Belirlenmesi
Enine elemanl geogridler kullanlarak deney yapld zaman,
direkt kesme kutusu deneyinden llen kuvvet, zeminden zemine kesme
kuvveti, zeminden geosentetie kesme kuvveti, ve enine elemanlardan
gelen tama kapasitesi kuvvetlerinin toplamndan olumaktadr. ekil
7.5, Direkt Kesme Kutusuna zemin ve geogrid yerletirildikten sonraki
en kesit alann aklamaktadr. ekil 7.5 den zeminden zemine mevcut
alan, direkt kesme kutusunun kesit alanyla (A
T
= 0.9562 ft
2
= 0.0888
m
2
), geogridin boylamasna ve enlemesine olan elemanlarn (A
LG
+ A
TG
)
alanlar arasndaki farktr. Direkt kesme deneylerinden llen
birletirilmi arayzey srtnme kuvveti Eitlik (7.10) da aklamtr
(Coronel, 2006).

191

ekil 7. 5 Geogrid kullanlarak yaplan direkt kesme kutusu iin arayzey en kesiti
(Coronel, 2006)
( ) ( )
min
. .
DST T LG TG ze LG TG s g b
F A A A A A F
= + + + (7.10)
burada
DST
F = toplam arayzey srtnme kuvveti
T
A =kutunun en kesit kesme alan
LG
A =geogrid boylamasna elemanlarn alan
TG
A = geogrid enine elemanlarn alan
min ze
=zeminin kayma dayanm
s g
=zemin-geogrid arayzey kayma dayanm

b
F = tama kapasitesi kuvvetidir.

192
Zemin ile geogrid arasndaki arayzey srtnme kuvveti ( )
DST
F ,
toplam arayzey kuvvetinden zemin kayma dayanm kartldnda elde
edilebilir. Bu toplam arayzey srtnme kuvveti, zemin-geogrid
arayzey srtnme kuvveti ve enine elemanlarn oluturduu pasif
tama kapasitesi kuvvetinin toplamna eittir
( )
s g b
F F
+ . Eer
uygulanan normal gerilmelere kar gelen direkt kesme deneylerinden
elde dilen arayzey pik kayma gerilmelerini izersek, birletirilmi
(zeminden zemine ve zeminden enine elemanl geogride) adhezyonlar
( )
cw
c ve farkl zemingeogrid deneylerinden elde edilen birletirilmi
arayzey srtnme alarn ( )
cw
bulabiliriz. Zemingeogrid
birletirilmi adhezyonlarndan ( )
cw
c ve birletirilmi arayzey srtnme
alarndan ( )
cw
, farkl normal gerilmelerden birletirilmi arayzey
srtnme kuvveti
DST
F yi Eitlik (7.11) i kullanarak bulunabilir
(Coronel, 2006).
( ) . tan .
DST cw n cw T
F c A = + (7.11)
burada

cw
c = zemin ile geogridin enine elemanlar arasndaki adhezyon

cw
= zemin ile geogridin enine elemanlar arasndaki srtnme
as

n
= normal gerilme (kPa)
Donatlandrlmam numuneler zerinde yaplan direkt kesme
deneylerinden, deneylerde llen normal gerilmelere kar gelen pik

193
kayma gerilmelerinin izilmesinden zeminin kohezyon (c) ve arayzey
srtnme as ( ) deerleri belirlenebilir. Bulunan zemin
parametrelerinden, zeminin kayma kuvvetine katks aadaki gibi
hesaplanabilir (Coronel, 2006).
( ) ( ) tan .
sw n T LG TG
F c A A A = + (7.12)
burada

sw
F = geogrid zemin direkt kesme deneyleri iin zemin kayma
kuvvetinin katks (kN).
Son olarak, toplam zemin geogrid arayzey srtnme kuvveti
( )
s g b
F F
+ , Eitlik (7.13) te gsterildii gibi, birletirilmi arayzey

kuvvetinden ( )
DST
F zeminden zemine kayma kuvvetini ( )
sw
F yi
kararak bulanabilir (Coronel, 2006).
s g b DST sw
F F F F
+ = (7.13)
Eer toplam srtnme kuvvetini
( )
z g b
F F
+ enine elemanl
geogridin alanna blnrse, ( )
LG TG
A A + , toplam arayzey srtnme
dayanm
( )
arayzey
ve grnen arayzey srtnmesi
( )
gr
aadaki gibi
bulunabilir (Coronel, 2006).
s g b
arayzey
LG TG
F F
A A

+
=
+
(7.14 a)

194
s g b
gr
LG TG
F F
A A

+
=
+
(7.14 b)
Zemin enine elemansz geogrid zerinde deney yapldnda,
llen birletirilmi arayzey kuvveti ( )
cwo
F , zeminden zemine olan
kayma kuvveti ve zeminden geogride olan kayma kuvvetinin
(Eitlik 7.15) toplamndan olumaktadr. Direkt kesme kutusundaki
zemini kayma alan, toplam kesme kutusu alanyla ( )
t
A , geogridin
boyuna olan elemanlarnn arayzeylerinin alanlar ( )
LG
A arasndaki
farklarna eittir (Coronel, 2006).
( )
min
. .
cwo T LG ze LG s g
F A A A
= + (7.15)
burada
cwo
F =enine elemansz geogrid ile zemin arasndaki toplam kuvvet
min ze
=zemin kayma dayanm
s g
=zeminden geogride arayzey kayma dayanm

Zemin-geogrid etkileim parametreleri, c
a
ve belirlenmesi
amacyla, zeminden enine elemansz geogrid kuvveti
( )
s gwo
F
,
birletirilmi kuvvetin ( )
cwo
F ayrtrlmasyla bulunabilir. lk olarak,
uygulanan normal kuvvete karlk gelen enine elemansz geogridler
zerinde yaplan zemin geosentetik direkt kesme deneylerinden elde
edilen arayzey pik kayma gerilmeleri izilir. Birletirilmi adhezyon
( )
cwo
c ve birletirilmi arayzey srtnme alar ( )
cwo
, yaplan farkl

195
zemin geogrid deneylerinden bulunur. Herhangi bir normal gerilmedeki
birletirilmi arayzey kuvveti ( )
cwo
F aadaki denklem kullanlarak
bulunabilir (Coronel, 2006).
( ) . tan .
cwo cwo n cwo T
F c A = + (7.16)
burada

cwo
c = enine elemansz geogrid ile zemin arasndaki toplam
adhezyon

cwo
= enine elemansz geogrid ile zemin arasndaki arayzey
srtnme as
Zeminin kayma dayanm ( )
swo
F aada verilen eitlik
kullanlarak bulunabilir (Coronel, 2006).
( ) ( ) . tan .
swo n T LG
F c A A = + (7.17)
Son olarak, zemin-geogrid arayzey kayma kuvveti
( )
s gwo
F
,
birletirilmi kuvvetten ( )
cwo
F ,zeminden zemine olan kuvvetin
( )
swo
F kartlmasyla Eitlik 7.18 de verildii gibi bulunabilmektedir
(Coronel, 2006).
s gwo cwo swo
F F F
= (7.18)

196
Zemin-geogrid arayzey srtnmesi
( )
s g
,
s gwo
F
nin
zemingeogrid arayzey alanna blnmesiyle bulunabilir (Coronel,
2006).
s gwo
s g
LG
F
A
= (7.19)
7.6.3 Arayzey Kayma Dayanmnn Belirlenmesinde Kullanlan
Deiik Standartlarn Karlatrlmas
Geosentetiklerin arayzeylerinin kayma dayanmlarnn
belirlenmesi iin deiik standartlar bulunmaktadr. Tablo 7.1 de
kullanlan bu standartlardan tanesinin karlatrmas sunulmutur.
ASTM D 5321-92 (Amerikan standard)
BS 6906:1991 (ngiliz standard)
GDA E 3-8 1998 (Alman toprak dolgu nerisi)
Kuzey Amerika da, geosentetik ve zeminlerin arayzey kayma
dayanmlarnn belirlenmesinde genellikle ASTM D 5321-92
kullanlmaktadr. ASTM D 5321-92 kare ya da dikdrtgen kutular
nermekte olup, bu kutularn minimum lleri 300 mm den (12 in)
byk olmaldr ya da deneylerde 15 kez d
85
kaba zemin kullanlmaldr.
Bu kutu kullancya, filtrasyon sistemleri yada onlara benzer durumlar
iin akl gibi daha geni gradasyonlu zeminleri kullanma imkan
salamaktadr. Bu ayn zamanda kullancya, daha geni numune alan
zerinde kayma yenilmesi olayn deerlendirme imkann sunmaktadr.
inde zeminin bulunduu kutunun derinlii 50 mm, ya da deney yaplan

197
zeminin maksimum dane boyutundan alt kez daha derin olmaldr. Bu
deerlerden hangisi daha bykse o seilmelidir. Bununla beraber daha
nceden belirlenen kap llerinden daha kk kaplar, eer verilerin
elde edilmesinde ve dier yntemlerle karlatrlmasnda bir sorunla
karlalmayacaksa kullanlabilir (Jogi, 2005).
7.7 Arayzey Kayma Dayanm zelliklerini Etkileyen
Faktrler / Mekanizmalar
Geosentetik - zemin arayzeyi boyunca toplam kayma dayanm,
aadaki sunulan mekanizmalarn birinin yada birkann
kombinasyonunun sonucudur.
Kayma
Adhezyon
Zemin danelerinin yuvarlakl
Zemin daneleri ve geosentetik yzeyinin birbirine kenetlenmesi
Emme (Jogi, 2005).

198

Tablo 7. 1 Zemin Geosentetik Arayzey Kayma Dayanmlarnn Belirlenmesinde Kullanlan ngiliz, Amerikan ve Alman Standartlarnn Karlatrlmas (Jogi, 2005)

199

200
Yenilme eklinin tanmlanmas ve seilen deney parametreleri ile
aralarndaki ilikilerin anlalmas ve yenilme ekli, sahadaki geosentetik
zemin etkileim davrannn anlalmasnda ok nemlidir. Aada
geosentetik - zemin arayzey kayma davranna etki eden faktrler
sunulmaktadr.
7.7.1 Normal Gerilme
Normal gerilme deerine bal olarak zemin danelerinde
genleme yada bzme olur. Koutsourais ve di. (1991) dk
gerilmeler altndaki zemindeki genlemenin tabakalar arasndaki
arayzeylerin srtnme alarnda arta neden olduunu belirtmilerdir.
Bu nedenle, arayzeydeki genleme alannda bulunan geosentetik, dk
normal gerilmelerde daha yksek srtnme as olumasn salar.
Williams ve Houlihan (1986) genlemenin srtnme asnn ilk bileeni
olduunu ve en yksek arayzey srtnme alarnn, nemli genlemeler
meydana gelen tabakalar arasnda olutuunu belirmilerdir. Jones ve
Dixon (1998) arayzey deneyi iin genellemelerde bulunmular, deney
parametrelerinin yalnzca normal gerilme deerlerinde yaplan
deneylerde yenilme zarflarn tanmladklarn ve srtnme as ve
adhezyon dndaki deerlerin tasarm iin uygulanabilir olmadklarn
aklamlardr. Bundan baka tasarm yapan kii, a ve ' ' dayanm
parametrelerinin deney sonularn matematiksel, ifadeler iin
kullanabilir. Bu ifadeler, normal gerilme deerlerinde yaplan deneye
bal olarak elde edilen deerler olarak grlmezler (Jogi, 2005).

201
7.7.2 Zemini Sktrma Koullar
Zemin sktrma koullar, sktrma nem miktarn ve birim
hacim arl iermektedir. Verilen sktrma enerjisi ve kuru birim
arlk iin, kil optimum nem orannn kuru ksmnda sktrlmayla daha
yksek nem muhtevasnn slak ksmnda sktrlmas karlatrld
zaman, daha ok topaklama eilimi gsterir (Lambe ve Whitman, 1969).
Nem oranndaki art zemin danelerinde dzgn yapya gei eilimini
arttrmaktadr. Dolgularda kullanlan kohezyonlu zeminlerin geirgenlii,
sktrma anndaki nem oran ve kuru birim hacim arlk deerleri ile
kontrol edilmektedir. Swan ve di. (1991), kohezyonlu zeminlerin kayma
dayanm ve geirgenlii sktrlma koullarndan etkilenmekte
olduunu, kohezyonlu zeminler ve geomembranlarn arayzeylerindeki
kayma dayanm deerlerinin de sktrma koullarndan etkilendiini
belirtmitir (Jogi, 2005).
Seed ve Boulanger arayzey kayma deneylerini eitli HDPE
geomembrankil kombinasyonlar zerinde yrtmlerdir.
Aratrmaclarn bulgularna gre bu arayzey kombinasyonlar iin
sktrlm srtnme alar, birim hacim arlktaki ve su miktarndaki
kk deiimlerden etkilenmektedir. Ellithy ve Gabr (2000),
sktrlm arayzeylerindeki nem miktarndaki artn kayma
dayanmnda azala neden olduunu bulmulardr. Swan ve di. (1991),
eitli su ierikleri ve kuru birim hacim arlklar iin zemin ve
geomembranlar iin deneyler yapmlardr. Bu aratrmaclar su
miktarndaki ve kuru birim hacim arlktaki artn, pik kayma
gerilmelerinde arta neden olduunu bulmulardr (Jogi, 2005).

202
Mitchell ve di. (1990), eitli arayzey kombinasyonlar
zerinde deneyler yapmlar ve arayzeylerin davranna suyun
etkilerini bulmulardr. Arayzeyleri slak ve kuru olarak
snflandrmlardr. Kuru arayzeyler optimum nem miktarnda ve
emdirme olmadan sktrlm zeminden olumaktadr. Aratrmaclar
slak yzey durumunda arayzey kayma dayanmnda nemli azallar
gzlemlemilerdir. Simpson (2000), arayzey kuru haldeyken gvenilir
sonular elde edilemediini sylemekte, bu yzden deneylerin doygun
koullarda yaplmasn nermektedir. Bir ok aratrmac, sktrma
koularnn, arayzey kayma dayanm zerinde nemli etkileri olduunu
belirtmilerdir (Jogi, 2005).
7.7.3 Kesme Hz
Uygun kesme hznn belirlenmesinde farkl bak alar
bulunmakta ve bu da arayzey kayma dayanmna etki etmektedir.
Bemben ve Schulze (1993), kesme hznn nemli olduunu
belirlemilerdir. Aratrmaclar, kil ile przsz HDPE arayzeyler iin,
yksek kesme hzlar (60 mm/saat) ve byk pik kayma gerilmelerinin
elde etmilerdir. Ancak kesme hznn rezidel gerilmeye olan etkisi
hakknda herhangi bir gr belirtmemilerdir (Jogi, 2005).
Fisherman ve Pal (1994) przsz geomembran ve sktrlm
kil (buzul birikintisi) zerinde deneyler yapmlardr. Aratrmaclar, 0.3
mm/saat ile 0.9 mm/saat arasndaki kesme hzlarnn arayzey kayma
davran zerinde nemli bir deiiklik yaratmadn saptamlardr.
Ancak bu durum dokumal geomembran arayzeyleri iin geerli

203
deildir. Fisherman ve Pal (1994), 10
-3
mm/saat olan ok dk kesme
hzn ya da drenajl koullar salayabilmek iin ince kil numunelerin
przsz HDPE arayzeylerle temas etmesini nermektedir (Jogi, 2005).
ASTM 5321 92 arayzey kesme deneylerinde, kesme hzn
0.016 mm/saat (1 mm/dakika) olarak belirlemitir. Bu hz laboratuvarda
sonular karlatrma amacyla belirlenmitir. Ancak kesme hzn en iyi
karlatrma yolu, seilen saha koullarnn karlatrlmasdr. Gerek
drenaj koullarnda arayzey kesme deneyleri iin ok kk hzlar
gereklidir. Bove (1990) geomembranlarn kullanld uygulamalar iin,
geomembrann zemin drenajn engelleyebileceini ve bu yzden
deneylerin drenajsz koullarda yaplmas gerektiini belirtmitir.
Yukarda belirtilen nedenlerden dolay, arayzey kesme deneyleri
kohezyonlu zeminler drenajsz durumdayken yaplmaktadr. Seilen
uygun kesme hz przsz HDPE / kil arayzey kesme deneyleri iin
hem drenajl hem de drenajsz durumlar iin uygulanabilir. Kesme
hzndaki deiimlerden dolay, zellikle przsz geomembran
kohezyonlu zemin arayzeyleri de farkl kayma deerlerine neden
olabilir (Jogi, 2005).
7.7.4 Konsolidasyon
ou durum iin kritik arayzey zemininkidir (rnein
sktrlm kil). Gomez ve Filz (1999), arayzey dayanmndaki artn
kil tabakasndaki konsolidasyondan kaynaklanabileceini belirtmilerdir.
Sahada, maruz kalnan yklerden dolay konsolidasyon oluabilmekte ve
bu byk lde arayzey kayma dayanmn arttrmaktadr. Gomez ve

204
Filz (1999), arayzey kesme deneyleri srasnda, kilin tiksotropisinin,
zamanla arayzey kayma dayanmnda nemli artlara neden olduunu
ve bu etkinin daha yksek skm su oranlarnda daha belirgin olduunu
saptamlardr. Bu tiksotropi kazanm, (sktrldktan sonra ve normal
yk uygulanrken herhangi bir zamanda kesme oluursa kil geomembran
arayzeyinde kayma dayanmnda, sktrldktan hemen sonra
arayzeyde kesme olutuu zamana gre nisbi bir art olur) kil
numuneler farkl zamanlarda sktrldktan sonra yaplan arayzey
kesme deney programlarndan elde edilen sonularn yorumlanmasnda
nem tamaktadr (Jogi, 2005).
Swan (1999), konsalidasyonun etkisinin przsz geomembran
kil arayzeylerin rezidel kayma dayanmnda, pik kayma dayanmna
oranla daha fazla olduunu saptamtr. Fisherman ve Pal (1994),
kil przsz HDPE arayzeyleri pik kayma gerilmelerinin olumas
iin gerekli olan kayma yerdeitirmesinin ok kk olduunu
bulmular ve bu deerin 0.25 mm olduunu belirtmilerdir. Bu sebepten,
konsolidasyon katsays dk olan killerin arayzeylerinde yaplan
kesme deneyleri iin drenajl koullarn salanmas zordur (Jogi, 2005).
Normal gerilme uygulandktan hemen sonra arayzey kesme
deneyi yaplrsa (konsolidasyonsuz ykleme) bu durum toprak dolgu
uygulamalarnda, dolgunun hzl bir ekilde yerletirilmesi durumuna
benzemektedir. Arayzey deneyi uygulanmadan nce kil normal yke
maruz kalrsa, bu deney uzun vadeli etkilerin belirlenmesi iin model
olabilir. Arayzey kesme deneyi srasnda numunenin tam konsolide olup

205
olmadnn tamamen kontrol ve garantisi mmkn deildir
(Jogi, 2005).
7.7.5 Geosentetik eidi
Przl yzeylerin, yanal hareketlere kar, dzgn yzeylerden
daha fazla diren gsterecei bilinen bir fiziksel gerektir. Geosentetik
doku geometrisinin arayzey kayma direnci deerlerini byk lde
etkilediine inanlmaktadr (Edinliler ve Gler, 2006).
Geomembranlar iin bu durumu incelediimiz zaman doku
geometrisinin nemi bir kez daha anlalmaktadr.
Arayzey kayma dayanm, geomembranlarn eidinden ve
przsz yzeye sahip geomembranlarla karlatrld zaman daha
yksek arayzey srtnme deerlerine sahip przl yzeye sahip
przl geomembranlardan etkilenmektedir. Yapnn genel stabilitesi, en
zayf arayzeyin dayanmna gre belirlenir. Geomembran arayzeyinde,
yenilme yzeyi olumamas amac ile zeminin srtnme asna eit yada
daha byk arayzey srtnme as seilir. Geomembran reticileri,
yenilme yzeyini polimer arayzeyinden uzaklatrmak ve zemine
iletmek iin dokulu geomembranlar (pskrtmeli yada sklatrlm
dokumal yzeye sahip geomembranlar) gelitirmilerdir. Dove ve di.
(1997), gerek yzey alannn nominal yzey alanna oran olarak
tanmlanan, boyutlu yzey przllk parametresi R
S
, geomembran
przll zerine, granler zemin geomembran arayzeyi zerine
almalar yapmlardr. Pik arayzey srtnme asnn pik zemin
srtnme asna oran olan, arayzey verimi olarak adlandrlan

206
parametreyi tanmlamlardr. Arayzey veriminin 1 olmas, arayzey
dayanmnn, pik zemin srtnme asna eit olduunu gstermektedir.
Bu aratrmaclar, tam verimi elde etmek iin geomembran
przlln przlllk limitine kadar artrmann dayanm deerinde
arta neden olduunu bulmulardr (Jogi, 2005).
Dokumal geomembranlarn, tek tarafl dokumal ve her iki taraf
dokumal gibi deiik eitleri bulunmaktadr. Dokumal
geomembranlarn her iki yz iin de srtnme dayanm yksektir.
Dokumal rnlerin kullanld durumlarda, zellikle imalat srasnda ve
uygulama srasnda orijinal rulolardan farkl enlere sahip
geomembranlarn birbirlerine dikilmesi, daha dk delinme dayanm
gibi dezavantajlar olumaktadr. Baz durumlarda emdirilmi tabakaya
sahip geomembranlarn ekme dayanm ve delinme dayanm, przsz
geomembranlara oranla 50% daha dk olabilmektedir (Von Pein ve
Lewis 1991). Bu durum tek yzeyi dokumal olan geomembranlar iin
daha dktr. Bu sebepten przsz geomembranlarn kullanm daha
yaygndr (Jogi, 2005).
Ayn zamanda dokumal geomembranlarn kullanlmasndaki
dier dezavantajlar, dokumal rnlerle almann daha zor olmas ve
imalat srasnda orijinal rulolardan farkl enlere sahip uygulamalarn
dikileri srasnda kan zorluklardr. Btn bu durumlardan dolay,
dokumal geomembranlarn przsz geomembranlara oranla
uygulanmas srasnda m
2
de $ 0.50 ile $ 1.00 daha fazla masraf
yaplmaktadr (Jogi, 2005).

207
7.7.6 Geosentetik Polimerin Sertliinin Etkisi
ORourke ve di. (1990), arayzey srtnmesine polimerin
sertliinin etkisini aratrmak amacyla kum ve geomembranlar zerinde
arayzey kesme deneyleri yapmlardr. HDPE, polivinil klorit (PVC)
geomembranlar ve borular zerinde deneylerini uygulamlardr.
Kesmeden nce ve sonra Elektron Mikroskop Taraycsn (SEM)
kullanarak yzeyleri aratrmlar, sertliin arayzey kayma dayanmnn
olumasnda nemli bir rol oynadn saptamlardr. Polimerin
sertliindeki artla, kayma dayanmnda azalma olduunu tespit
etmilerdir (Jogi, 2005).
Dove ve Frost (1999), kritik gerilmeyi, geomembran yzeyinde
yarlma olutuktan sonra meydana gelen minimum orandaki normal
gerilme olarak aklamtr. Kritik gerilmenin deeri, geomembrann
sertliine ve zemin danelerinin cinsine baldr. Arayzeydeki dane
hareket mekanizmasnn hareketi, yzey sertliine ynlendirdii normal
gerilme deerine bal olan kritik gerilmeyle ilgilidir. Normal gerilme
kritik gerilmeden az olduu zaman, yenilme durumunda kayma, yzeyde
herhangi zarar vermeden olumaktadr. Dane temas noktalarndaki
gerilme kritik gerilmeden byk olduu zaman, dane hareketi kayma ve
yarlma ynnde olmaktadr. Normal gerilme, kritik gerilme deerini
getii zaman yarlma olumaktadr. Bu kuvvet daneleri yzeye
ynelmesine neden olmakta ve yerdeitirme srasnda malzemeleri
yzeye kartmaktadr. Kaymaya ek olarak yarlma olutuu zaman,
artan kuvvet zeminin yzeye doru yerdeitirmesine neden olmakta,
bunun sonucu olarak arayzey srtnmesi artmaktadr. Yarlma yada

208
anma oran, yzey sertlii ve kayma dayanmnn her ikisinin ortak
fonksiyonudur (Jogi, 2005).
7.7.7 Zemin Danelerinin eklinin Etkisi
Vaid ve Rinne (1995), dairesel kesme cihazn kullanarak
geomembran ve kum arayzeyleri zerinde aratrmalar yrtmlerdir.
Aratrmaclar dane eklinin etkisi, evre basnc ve arayzeylerdeki
rlatif yerdeitirmeler zerinde almlardr. Przsz, dokumal
HDPE ve PVC geomembranlar kullanmlar ve profilometer kullanarak
dokuma yzeyi zerinde nicel deerlendirmelerde bulunmulardr.
Kumgeomembran arayzeyinde oluan srtnmenin, kumun
keliliinden ve skabilirliinden kaynaklandn bulmulardr
(Jogi, 2005).
ORourke ve di. (1990), zemin danelerinin yzeye doru
ynlenmelerinin, uygulanan normal ykten ve ara yzey malzemelerinin
mekanik zelliklerinden kaynaklandn belirlemilerdir. Al danelerin
byk temas gerilmelerinin sonucu olarak daha byk arayzey
srtnme alarna sahip olduu anlalmtr. Bunlarn sonucu olarak
grlmektedir ki, keli daneler przsz danelerle karlatrld
zaman daha byk arayzey kayma dayanmna sahip olmaktadrlar.
Zettler ve di. (2000), danelerinin allnn artmasyla geomembran
boyunca arayzey kayma dayanmnda art olduunu saptamlardr. Bu
durum geomembran yzeyindeki yarlmalardan kaynaklanabilir
(Jogi, 2005).

209
Zeminin dane boyu, zemingeotekstil arayzey kesme
karakterlerini, geotekstilin grnen gzenek boyutuna bal olarak
etkilemektedir. Geotekstilin grnen gzenek boyutu ykselirken,
srtnme verimlilii de artmaktadr (Edinliler ve Gler, 2006).
7.7.8 Zemin Plastisite ndisi
Ling ve di. (2001), farkl plastisite indisi sahip farkl killer ve
PVC geomembranlar zerinde arayzey deneyleri geekletirmilerdir.
Aratrmaclar plastisite indisinde 70 % arta kadar arayzey srtnme
asnda art, 70 % in stndeki plastisite deerlerinde arayzey
srtnme alarnda azalma olduunu gzlemlemilerdir. Zeminin
plastisitesine bal olarak, zemin ile przsz geomembran arasndaki
etkileim deimekte ve bu deiimin przsz geomembranzemin
arayzeylerinin kayma davranlar arasndaki farklardan
kaynaklanabileceini belirtmilerdir (Jogi, 2005).
7.7.9 Deney Dzeneinin Etkisi
Deney dzeneinin de arayzey kesme deneyinden elde edilen
sonular zerinde etkisi bulunmaktadr. Blumel ve Stoewahse (1998), st
kutuya sabitlenen (dey ve yatay mesnetlerle) ve st kutunun sadece
yatay olarak mesnetlendii, farkl kesme mekanizmalar kullanarak
yapt deneylerden elde ettii sonular analiz etmilerdir. ekil 7.6 da
st kutusu yatay ynde sabitlenmi direkt kesme deneyi dzenei
grlmektedir. Bu eit deney dzeneklerinde, ykleme plakasnn eik
hale getirilmesi yada stteki kutunun eik hale getirilmesi ekil 7.6 da
gsterildii gibi olmaktadr. ekil 7.7 de st kutunun sabitlendii direkt

210
kesme deneyi dzenei grlmektedir. Bu deney dzeneinde yukardaki
kutu eik hale getirilmemekte, ama ykleme levhas eik hale
getirilebilmektedir (Jogi, 2005).
Blumel ve Stoewahse (1998) snrl verilere dayal yaptklar
aratrmada, st kutusu tamamen sabitlenmi kesme
mekanizmalarndan elde edilen srtnme gerilmelerinin, st kutusu
yatay ynde sabitlenmi mekanizmalardan elde edilen gerilmelerden
daha yksek olduunu bulmulardr (Jogi, 2005).

ekil 7. 6 st kutusu yatay ynde sabitlenmi direkt kesme deneyi dzeneindeki
etkileim kuvvetleri (Blumel ve Stoewahse, 1998)

211

ekil 7. 7 st kutusu sabitlenmi direkt kesme deneyi dzeneindeki etkileim
kuvvetleri (Blumel ve Stoewahse, 1998)
Deney dzeneklerinde bir dier nemli konu da geomembranlarn
sabitlenmesidir. Geomembran kutunun bir ksmna sabitlenebilir ya da
serbest kalmasna izin verilir. Her iki yntem de kullanlmaktadr. Ancak
serbest brakma ynteminin baz hatalar bulunmaktadr. Kutunun bir
yars geomembrana doru kaymakta, geomembrann bir ksm
skabilmektedir. Bu durumlarda arayzeydeki gerilmenin durumu
bilinememekte ve verinin belirlenmesi glemektedir. evlerin alt
ksmlarnda oluan bu gerilme durumu sahada pek grlmemekte, ve bu
durum laboratuvardaki lmleri ciddi ekilde etkilemektedir (Smith ve
Criley, 1995). Przsz geomembranlar iin yaplan arayzey kesme
deneylerinde,uygulamada geomembranlar rijit alt tabakaya
yaptrlmaktadr (Jogi, 2005).

212
Genelde deney ekipmanlar ve dzenekleri gerilmeyerdeitirme
erilerini ve pik gerilmelerin deerlerini etkilemektedir. Deney dzenei
ve ekipmanlarn mmkn olduunca saha koullarn yanstmas
istenmektedir. Ykn uygulanma yntemi ve bunun etkisi, arayzey
kesme deneylerin her zaman dikkat edilmesi gereken hususlardr
(Jogi, 2005).
7.8 Arayzey Kayma Deneylerinde Boluk Suyu Basncnn Etkisi
Jones ve Dixon (1998), arayzeyde kesme oluurken boluk
basnlarnn etkini incelemek zere deneyler yapmlardr. Bu boluk
basnlar pozitif yada negatif (emme) olabilmekte ve arayzeydeki
efektif gerilmeyi arttrmakta yada azaltmakta bu sebepten arayzey
kayma dayanmnn deerlendirilmesi zor olmaktadr (Jogi, 2005).
Fisherman ve Pal (1994), yenilme dzleminin zemin
malzemesinin iinden ya da arayzeye yakn bir yerden gemesinin
gerektiini belirtmilerdir. Aratrmaclar zeminin iersindeki efektif
gerilmeyi drenajl durum iin incelemilerdir. Drenajl deney srasnda,
kesme srasnda boluk suyu basncnn sfra yakn olduu ve
deformasyonlarn yalnz kilin maruz kald basn kuvvetinden meydana
geldii grlmektedir. Dokumal geotekstil ve kil iin yaplan drenajsz
kesme deneyleri srasnda ime olduu gzlenmitir. Drenaj olmamas
ve genlemeye meyil etmesi, boluk basncnn arayzeye yakn yerlerde
olumasndan dolaydr. Bunun sonucunda efektif evre basncndaki
art sebebiyle arayzey kayma dayanmnda art grlmektedir.

213
Bemben ve Schulze (1995), slak kil numunesinde (dk su
orannda) emmenin, ya hazrlklarn sonunda (imalat kapsamnda,
konsolidasyon ve kesme hareketlerinde) yada konsolidasyonun sonunda
oluabileceini ve deney srasnda devam edebileceini belirtmilerdir.
Emmenin olumas (negatif boluk basnlar) ile beraber arayzeyde
serbest suyun bulunmamasndan dolay, zemin numunesinin yzeyinde
hilal eklinde bir hava snr oluur. Emmenin ekli, su tabakasnn
zerinde bulunan ince daneli zeminde kendiliinden oluan kapiler
durumla ayndr. Bemben ve Schulze (1995) deneylerinde, doygun
olmayan koullarda serbest suyun olmay balangta ve kesme srasna
ayrlma dzleminde emmeye neden olduu belirtmilerdir. Aratrmaclar
balangtaki kapilaritenin etkisiyle oluan emiin, deneylerden elde
edilen yenilme gerilmelerinin deerlerinden etkilendiini bulmulardr.
Baka herhangi bir varsaym kullanlmyorsa, deney sonular
tasarmlarda kullanlabilir (Jogi, 2005).
Bu emmenin etkisi, yer deitirmenin dk hzlarndan
belirlenebilir. Bemben ve Schulze (1995) bu emmeyi lmemiler ve
yksek derecede doygun, suyun iinde deney yaplrsa sonucun
bulunabileceini belirtmilerdir. Ayn zamanda aratrmaclar ASTM
D5321 92 ince granler zemin / geomembran iin uygulanan deneyin
yukarda belirtilen koullar salamadn ve emi iin elde edilen
sonular vermediini sylemektedirler (Jogi, 2005).
Boluk basnlar efektif normal gerilmenin deerini kontrol
etmekte ve arayzey kayma dayanmnn olumasnda nemli rol
oynamaktadr (Jogi, 2005).

214
7.9 Arayzey Kayma Dayanmnn Syrlma Kutusu Deneyleri le
Bulunmas
Syrlma kutusu deneyleri, geosentetiklerin zemin iindeki
etkileiminin incelenmesinde kullanlmaktadr (ekil 7.8).

ekil 7. 8 Syrlma deney aleti emas (Gurung ve Iwao, 1999)
Syrlma kutusu deneylerinde geosentetiklerin uzayabilmelerinden
dolay, kayma gerilmeleri ve kayma yerdeitirmeleri geosentetik
numune boyunca niform olarak dalamamaktadr. Bu durum deney
sonularnn yorumlanmasn zorlatrmaktadr. Syrlma deneylerinin
sonularnn yorumlanmasnda, genellikle donat yzeyine yakn yerde
oluan, grnen kayma gerilmesi yada syrlma dayanm (
a
)
kullanlmaktadr. Geosentetiin bu direnci aada sunulan forml (7.20)
kullanlarak bulunabilir (Mohiuddin, 2003).
2.
ult
a
T
A
= (7.20)
burada

ult
T =nihai syrlma yk
A =zemin iinde kalan geosentetik alan.

215
7.9.1 Syrlma Mekanizmas
Syrlma mekanizmas, geosentetiklerin geometrisi ve yapsna
bal olarak snflandrlabilir. rgl ve rgsz geotekstiller gibi
geosentetikler iin toplam syrlma dayanm, sadece srtnme
dayanmndan (zemin ve geosentetik arasndaki srtnme) olumaktadr.
Dier taraftan, geogrid gibi geosentetikler iin toplam syrlma dayanm,
geogridin boylamasna olan elemanlarnn srtnme dayanm ve
enlemesine olan elemanlarn pasif direncinden olumaktadr (Mohiuddin,
2003).
Bundan dolay, toplam syrlma kuvveti aada sunulan
formldeki gibi tanmlanabilir.
t f b
F F F = + (7.21)
burada

t
F =toplam syrlma kuvveti

f
F = srtnme kuvveti

b
F = pasif tama kuvveti (Mohiuddin, 2003).
Srtnme kuvveti (F
f
) ise aada sunulan formldeki gibi
tanmlanabilir.
( ) .2 tan .2
f f a n a
F A C A = = + (7.22)
burada

f
= srtnme kuvveti

216

a
C = zemin ve geosentetik arasndaki adhezyon,

n
= uygulanan normal gerilme,

a
=arayzey srtnme as,
A =zemin iinde kalan geosentetik alandr
Eitlik (7.21) de verilen pasif tama kuvveti (F
b
) deeri, tama
gc faktrleri (N
q
ve N
c
) ile bulunabilmektedir. Enine elemanlarn pasif
tama gc (F
b
), Terzaghi-Buisman tama kapasitesi denkleminde
bulunan kohezyon, srtnme as ve tama gc faktrlerine baldr.
Peterson ve Anderson (1980) tarafndan deitirilen bu forml aada
grld gibidir (Mohiuddin, 2003).
b
c v q
F
CN N
nwd
= + (7.23)
burada
n = enine elemanlarn says
w = donatnn genilii
d = enine elemann kalnl, ve
N
c
ve N
q
= tama gc faktrleri (Mohiuddin, 2003).
N
q
ifadesi, yenilme mekanizmasyla aklanabilmektedir .Enine
elemanlarn nndeki pasif tama direncinin aklanmasnda, iki tama
kapasitesi modeli nerilmektedir. lk model, Peterson ve Anderson
(1980) tarafndan nerilen genel tama kapasitesi yenilme modelidir
(ekil 7.9). Bu modelde, N
q
aada sunulan formlle ifade edilmektedir
(Mohiuddin, 2003).

217
tan 2
. tan 45
2
q
N e

| |
= +
|
\
(7.24)

ekil 7. 9 Genel tama kapasitesi yenilme mekanizmas (Peterson ve Anderson, 1980)
kinci model ise, Jewell ve di. (1984), tarafndan gelitirilen
zmbalama kayma yenilmesi modelidir (ekil 7.10). Bu modelde, N
q
aada sunulan formlle ifade edilmektedir (Mohiuddin, 2003).
tan
2 2
. tan 45
2
q
N e
| |
+
|
\
| |
= +
|
\
(7.25)

ekil 7. 10 Zmbalama kayma yenilmesi mekanizmas (Jewell ve di., 1984)

218
Dier tama kapasitesi faktr N
c
Prandtl (1921) tarafndan
gelitirilmi ve ilgili eitlik aada sunulmutur (Mohiuddin, 2003).
( )
cot 1
c q
N N = (7.26)
Daha sonraki zamanlarda pasif tama kuvveti (F
b
), ayrm
Bangkok kili zerinde aratrmalar yapan Bergado ve Anderson (1992)
tarafndan deitirilmi ve aadaki eitlik nerilmitir
(Mohiuddin, 2003).
b b c u
F A N C = (7.27)
Burada nerilen ( )
b
A nwd = tama alan, geogridin enine
elemannn kalnldr. Bu durum, geogridin enine elemanlar boyunca
bulunan aklklarn alanlarnn toplaman ifade etmektedir. Pasif tama
kuvveti, akllarn sahip olduklar genilikten ve kalnlktan
olumaktadr. Bundan dolay pasif tama kuvveti, aklklarn says,
genilii ve kalnlna baldr. Pasif tama direncinden en fazla yararn
salanabilmesi iin aklk says fazla ve yeterli kalnla sahip enine
elemanlar nerilmektedir (Mohiuddin, 2003).
Eitlik (7.28) de,
u
C zeminin grnen drenajsz dayanmn ifade
etmektedir. lgili forml aada sunulmaktadr (Mohiuddin, 2003).
tan
u n
C C = + (7.28)
burada
C = kohezyon (direkt kesme deneyinden elde edilen),

219

n
= normal gerilme
=zeminin isel srtnme as (direkt kesme deneyinden elde
edilen).
7.9.2 Syrlma Performansn Etkileyen Faktrler
Gerek konu zerinde yaplan literatr taramasnda karlalan
almalarda, gerekse bu alma kapsamnda yaplan laboratuvar
deneylerinde geogridin zemin iindeki syrlma performansnda numune
boyutlarnn kutu boyutlarna oran, st ve alt zemin tabakalar
kalnl, ekme hz, zeminin younluu, dey basn ve geogrid-zemin
karlkl etkileim mekanizmas gibi birok faktrn etkili olduu
grlmtr. Bu faktrlerin bir ksm mevcut laboratuvar koullarnda
incelenebilmi, kalan iin ise dier aratrmaclarn elde ettii
sonular derlenerek verilmitir (Baykal ve Dadabilge, 2000)
7.9.2.1 Numune Boyutlarnn Kutu Boyutlarna Oran
Deney srasnda uygulanan dey basn kutu duvarlarnn i
yzlerinde zeminle duvar arasnda bir srtnme kuvveti domasna
neden olmaktadr. Bylelikle duvar kenarnda numune zerine gelen
net dey basnc azaltmakta, duvardan uzaklatka srtnme etkisi
giderek klmekte ve yeteri kadar uzaklaldnda sfra inmektedir.
Bir ok aratrmac tarafndan yaplan deneyler gstermitir ki, duvar
srtnmesi etkisinin deneyi etkilememesi iin numune ile kenar duvarlar
arasnda en az numune geniliinin drtte biri kadar mesafe
braklmaldr (Farrag, Juran, Acar, 1993). Bu mmkn olmuyorsa duvar

220
i yz ok ince yal membranlarla kaplanmak suretiyle veya baka
yntemlerle srtnme kuvveti domas engellenmelidir. Halen yrrlkte
olan JSF T 941 numaral Japon normunda bu eit nlemler alnmas
nerilerek numune genilii kutu geniliine ok yakn alnmaktadr
(Baykal ve Dadabilge, 2000)
Numunenin boyu da deney sonularnn deerlendirilmesinde
nemli lde rol oynamaktadr. Geogrid esnek bir malzeme olduundan
uygulanan ekme kuvveti numunede uzama meydana getirmekte, bunun
sonucu olarak da yk uygulama noktasndan uzaklaldka numuneye
gelen ekme kuvveti azalmakta, ankraj boyu aldnda ise sfra
inmektedir. Zemin-geogrid karlkl etkileim katsaysnn
hesaplanmasnda ankraj boyu dorudan etkili olduundan kutu boyunun
ankraj boyundan daha uzun numune yerletirilebilecek ekilde uzun
olmasna dikkat edilmelidir. Dk dey basnlarda ankraj boyu,
yksek dey basnlara gre daha uzun olmakta ve bu durum nem
kazanmaktadr (Baykal ve Dadabilge, 2000)
7.9.2.2 st ve Alt Zemin Tabakalarn Kalnl
Yan duvarlarda olduu gibi numunenin altndaki ve stndeki rijit
snrlar zemin ve kutu i yzeyi arasnda srtnme kuvvetleri
dourmaktadr. Geogrid numunesi stndeki ve altndaki zemin
tabakalarnn kalnlklar yetersiz ise numune seviyesindeki dey basn
artabilmekte ve yanltc sonular kmasna neden olmaktadr. Yksek
dey basn altnda geogridin zemin iinden syrlmas zorlamakta ve
olduundan daha yksek syrlma dayanm deerleri elde edilmektedir.

221
Yine aratrmalar gstermitir ki, geogrid numunesinin st ve altndaki
zemin tabakas kalnl deiimi llen syrlma dayanmnda % 30' a
varan farklar meydana getirebilmektedir (Farrag, Juran, Acar ,1993).
7.9.2.3 ekme Hz
Dk dey basn deerleri iin ekme hz ulalan pik syrlma
dayanmn dorudan etkilemekte, yksek basn altnda ise ekme
hznn pik syrlma dayanmna etkisi ihmal edilebilecek dzeyde
kalmaktadr (Dadabilge, 1999). Gerek bu almada, gerekse dier
aratrmaclarn yaptklar almalarda elde edilen sonulara gre,
yksek ekme hz altnda donat boyunca uzamalar daha az
olmakta,
yksek ekme hznda oluan dk uzamalar syrlma
performansn geogrid-zemin arasndaki yzey srtnmesinin
kontrol etmesini salamakta,
dk ekme hznda oluan yksek uzamalar syrlma
performansn geogridin enine elemanlar boyunca oluan pasif
diren kontrol etmekte ve daha yksek syrlma dayanmlar
kaydedilmektedir (ekil 7.11) (Baykal ve Dadabilge, 2000)
Deneylerde uygulanan ekme hzlan deiik aratrmaclarn
almalarnda byk farkllklar gstermektedir (l 20mm/dak.) (Chen
ve Chen -1994; Berg and Swan - 1990; Bauer and Zhao 1994). Her
aratrmac temsil edilmesi istenen saha koullarna uygun ekme hzn
kendisi belirleyerek deneyleri yapmaldr (Baykal ve Dadabilge, 2000)

222

ekil 7. 11 ekme hznn pik syrlma ykne etkisi ( (a) zemin cinsi No: 2 krmata,
uygulanan dey basn 50 kN/m
2
, numune genilii 10 cm, (b) zemin cinsi No: 2
krmata, uygulanan dey basn 100 kN/m
2
, numune genilii 10 cm)
(Dadabilge, 1999)

223
7.9.2.4 Zeminin Younluu
Deiik aratrmaclar (Farrag, Juran, Acar, 1993) tarafndan
yaplan deney sonular, beklenildii gibi, zeminin younluu arttka
pik syrlma dayanmnn da arttn gstermitir, yksek younluklu
zeminlerde boluk oran az, daneler aras kuvvetler yksek olduu iin
dey basn etkisi altnda zemin yanlara doru genilemek istemekte,
ancak kutunun rijit yan duvarlar buna engel olmaktadr. Bunun sonucu
olarak arayzeye etkiyen basn, dolaysyla zemin geogrid srtnmesi,
artmakta ve bu srtnmeyi yenmek iin daha yksek ekme ykleri
gerekmektedir. Kayda deer bir baka nokta, yksek younlua sahip
zeminlerde uzamalarn ykn etkime noktas civarnda toplanmas, ve
deneyin syrlmadan ziyade geogridin kopmasyla sona ermesidir
(Baykal ve Dadabilge, 2000)
7.9.2.5 Dey Basn
Donat - zemin arayzey zelliklerinin aratrlmas zerinde
alan tm aratrmaclar, dey basnc arttrmann enine elemanlarn
nndeki pasif zemin direncini arttrd ve bunun da syrlma
dayanmn arttrd ynnde birlemektedir (ekil 7.12). Bu durum test
metodundan (direk kesme veya syrlma deneyi), deney koullarndan,
deney ynteminden veya kullanlan malzemeden bamsz olarak tm
deneylerde geerliliini korumaktadr (Forsman ve Slunga , 1994;
Sawicki, 1990; Farrag, Juran, Acar ,1993).
Dk dey basnlar altnda zemin - geogrid arayzeyindeki
kayma gerilmesi, yksek dey basntakine gre geogrid boyunca daha

224
dzgn yaylmaktadr. Yksek basnlarda ise kayma gerilmesi ykn
uyguland noktann yaknnda toplanmakta, ve etkili ankraj boyunu
ksaltmaktadr (Farrag, Juran, Acar, 1993).

ekil 7. 12 Dey basncn syrlma ykne etkisi (zemin cinsi No: 2 krmata, ekme
hz 50 kN/m
2
, numune genilii 10 cm) (Dadabilge, 1999)
7.9.2.6 Geogrid - Zemin Karlkl Etkileim Mekanizmas
Geogridle zemin arasndaki karlkl etkileim mekanizmas
ksma ayrlmaktadr. Bunlardan ilki geogrid malzemesi ile zemin
arasndaki yzey srtnmesi, ikincisi ise geogridin enine elemanlarnn
nnde oluan pasif tama kuvvetidir. ri daneli zeminlerde geogridin
yapsndaki aklklar zemin danelerinin geogrid elemanlar arasnda
kilitlenmesine neden olabilir. Bu kilitlenme karlkl etkileim
mekanizmasnn nc paras olarak kayma dayanmn arttrr. Yzey
srtnmesi zeminin cinsine ve geogridin yzey przllne balyken,

225
enine elemanlarn nndeki pasif tama kuvvetinin toplam syrlma
dayanmna etkisi dey basn, geogrid geometrisi, ve ap oran
(ortalama dane boyutunun geogrid boluk boyutuna oran) gibi
faktrlerle deimektedir (Baykal ve Dadabilge, 2000)
Yzey srtnmesi, yksek dey basnlar altnda, dk uzama
deerleri veren durumlarda syrlma dayanm asndan belirleyici
olmakta; enine elemanlarn nnde oluan pasif tama kuvveti ise fazla
uzama meydana getiren dk dey basn ortamlarnda syrlma
performansn kontrol etmektedir (Farrag, Juran, Acar, 1993).
7.10 Eik Dzlem Deneyi
Eik dzlem deney aleti, bir tarafndan mafsall bir pano ve dier
taraf arayzeyde kayma oluacak kadar kaldrlm baka bir panonun
birleiminden olumaktadr. Geosentetik geosentetik arayzey
srtnmesini lmek iin kullanlan bu deneyde, geosentetik
numunelerden bir tanesi bloun altna sabitlenmektedir. Bloun altna
sabitlenen bu geosentetik, altta bulunan tabann st ksmna sabitlenen
geosentetiin zerinde normal gerilmenin olumasn salamaktadr.
Blokta kaymann balad andaki eim kaydedilir. Eik dzlem
deneyleri dk normal gerilmeler altnda yaplmaktadr. Bunun sebebi,
yksek normal gerilmeler uyguland zaman daha uzun kayma panolar
gerektirmesi ve bu durum nemli devrilme momentlerine neden
olabilmesidir (zgin ve Wasti, 1998).
Eik dzlem deney aleti ematik ekil 7.13 te sunulmutur.

226

ekil 7. 13 Eik dzlem deney aleti (Girard ve dierlerinden sonra, 1990)
7.11 Arayzey Kayma Davran zerine Yaplan almalar
Birok aratrmac, zemin geosentetik, geosentetik geosentetik
arayzey kayma dayanm zelliklerini, direkt kesme kutusu, syrlma ve
eik dzlem deneylerini yaparak incelemilerdir. Aadaki
paragraflarda, bu konu hakknda yaplan eitli deneyler ve bu
deneylerden elde edilen sonular sunulmutur.
Ingold (1991), geosentetikleri kullanarak direkt kesme kutusu
deneyleri yapmtr. Tablo 7.2 ve 7.3 te geotekstil geomembran
arayzeylerinden elde edilen sonularn zeti sunulmutur. Bu sonulara
gre, geosentetiin polimer eidinin ve geomembrann przllnn,
geotekstil geomembran arayzey srtnme as deerlerine byk
etkileri olmaktadr (zdzgn, 1999).

227
Tablo 7. 2 Deiik Arayzlerdeki Geomembran Geotekstil Srtnme Alar ()
(Ingold, 1991; Martin ve dierlerinden sonra, 1984)
Geotekstil
a
EPDM
b

PVC
(Przl)
PVC
(Przsz)
CSPE HDPE
CZ 600 23 23 21 15 8
Typar 3401 18 20 18 21 11
Polfilter X 17 11 10 9 6
500 X 21 28 24 13 10
a
Geotekstillerin marka isimleri
b
Etilen propilen diene monomer
Tablo 7. 3 Geomembran Geotekstil Arayzey Srtnme Deerleri
(Ingold, 1991; Akbert ve dierlerinden sonra, 1984)
Geomembran Srtnme As, ()
Przl bitm 30
Przsz bitm 13
EPDM 31
Btil 31
PVC 22
CSPE (Hypalon)
a
28
a
Geomembrann marka ismi
Weiss ve Batereau (1987), zel direkt kesme kutusu aletiyle
eitli deneyler yapmlardr. Bu deney programnda, zellikleri Tablo
7.4 te sunulan PVC yada PE geomembranlarla, geotekstilleri birlikte
kullanmlardr. Geosentetikler, kum, silt ve prefabrik beton plak
zerinde kayma kuvvetlerine maruz braklmtr. Kuru ve doygun
numunelere 5 50 kPa arasnda normal gerilme deeri uygulanm ve
elde edilen sonular Tablo 7.5, Tablo 7.6, Tablo 7.7 ve ekil 7.14 te
sunulmutur (zdzgn, 1999).

228
Tablo 7. 4 Geotekstillerin ve Geomembranlarn zellikleri
(Weiss ve Batereau dan sonra, 1987)
Tip
Kalnlk
(mm)
O
90

(mm) Polimer
A (rgsz geotekstil) 2.7 0.07
50 % PET, 50 % PVC
B (rgsz geotekstil) 3.4 0.06
50 % PET, 50 % PVC
C (rgsz geotekstil) 5.2 0.25
100 % PA
D (Geomembran) 3.1 -
100 % PA
E (Geomembran) 3.2 -
100 % PET
F (Geomembran) 3.2 -
100 % PVC
a
20 kN/m
2
dey gerime altnda
Tablo 7. 5 PE Film ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey Kayma Alar ()
()
PE Film ile temas eden malzeme
Kuru Doygun
Geotekstil (rgsz) 11 - 14 9
Silt - 17 - 22
Kum 14 - 24 11 - 22
Prefabrik beton plak 17 - 22 14 - 22

ekil 7. 14 PE Film ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey Kayma Alar ()
(Weiss ve Batereau dan sonra, 1987, Bac, 2007 tarafndan deitirilmitir)

229
Tablo 7. 6 rgsz geotekstil ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey Kayma Alar
() (Weiss ve Batereau dan sonra, 1987)
()
rgsz geotekstil ile temas eden malzeme
Doygun
rgsz geotekstil
(fiber eidine bal olarak)
15 - 22
Prefabrik beton plak
Przsz 24 - 31
Przl 31 - 39
Kohezyonsuz zemin 27 - 35

Tablo 7. 7 PVC Film ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey Kayma Alar ()
()
PVC Film ile temas eden malzeme
Kuru Doygun
Geotekstil (rgsz) 14 - 17 14 - 24
Silt - 19 - 27
Kum 27 - 31 22 - 27
Prefabrik beton plak 27 - 45 27 - 45

230

ekil 7. 15 PVC Film ve Farkl naat Malzemeleri Arayzey Kayma Alar () (Weiss ve Batereau dan sonra, 1987, Bac, 2007 tarafndan deitirilmitir)

231
Mitchell ve di. (1990), modifiye edilmi Karol Warner direkt
kesme ve syrlma deneyleriyle, HDPE kaplama / geotekstil, HDPE
kaplama / geonet, geotekstil / geonet, HDPE kaplama / HDPE kaplama,
HDPE kaplama / sktrlm kil ve geotekstil / sktrlm kil
kombinasyonlarnn arayzeylerini incelemitir. Direkt kesme
deneylerinde, ou arayzey kuru ve su altndaki koullarda
incelenmitir. Kesme hz 0.1 1 mm/dak arasnda, normal gerilme
deeri 150 ile 500 kPa arasnda deimektedir. Tablo 7.8 de HDPE
kaplama geotekstil arayzeyinin, direkt kesme deneyinden elde edilen
sonular sunulmaktadr. Buradan da grlebilecei gibi, kuru ve
sualtndaki koullarda cilalanmann artyla, pik ve rezidel srtnme
alarnda (
p
ve
r
) azalma olmaktadr. Ayn zamanda, su altndaki
koullarda elde edilen arayzeylerin rezidel srtnme alar, kuru
koullarda elde edilen alarla karlatrldklar zaman yaklak
0.5-2.0 daha az olduklar grlmektedir (zdzgn, 1999).

232
Tablo 7. 8 Direkt Kesme Deneyi Sonular (Mitchell ve dierlerinden sonra, 1990)
Arayzeyi
oluturan
malzemeler
Deney Koullar
Deney
No:
(1)
p
yada
p

(2)
r
yada
r

HDPE-Geotekstil Kuru, cilasz
a
6 12.50.7 10.61.2
HDPE-Geotekstil Kuru, ksmen cilal
b
13 10.60.7 9.80.7
HDPE-Geotekstil Kuru, tamamen cilal 4 10.30.9 9.60.9
HDPE-Geotekstil Su altnda, cilasz 4 10.41.0 8.41.2
HDPE-Geotekstil Su altnda, cilal 9 9.31.0 8.40.9
HDPE-Kil Sktrlm 3 13.62.4 12.41.1
HDPE-Kil Doygun 5 506 kPa 454 kPa
HDPE-Geonet Kuru, enlemesine
c
3 9.00.25 7.60.3
HDPE-Geonet Su altnda, enlemesine 9 8.81.2 8.31.2
HDPE-Geonet Su altnda, hizalanm
d
20 7.61.3 6.30.9
Geotekstil-Kil Doygun 3 - > 24
Geotekstil-Geonet Kuru, hizalanm 1 > 20 -
Geotekstil-Geonet Su altnda, hizalanm 5 - > 10
HDPE-HDPE Kuru 9 9.92.2 8.82.4
HDPE-HDPE Su altnda 6 9.91.8 9.21.9
a-b
HDPE kaplama/geotekstil arayzeyleri dikkate alnd zaman, geotekstilin
kaplamann zerinden kayma eilimi olduu grlmtr. zellikle geotekstil
geomembran arayzeyine periyodik kesme kuvvetleri uyguland zaman, pik kayma
dayanm kuvvet ilk kez uygulandnda ortaya kmaktadr. Bu durum belki de
geotekstilin, geomembran zerindeyken cilalanma etkisinin ortaya kmasyla yada ilk
kez kesme kuvveti uyguland zaman, geotekstilin fiberlerinin przl hale gelmesi ya
da bir yne doru ynelmesinden olumaktadr.
c-d
Geonetin bulunduu konum, HDPE geomembrann arayzey srtnme asn
etkilemektedir. Hizalamasna kesme, geonetin srtnme ynnde yaklak 15 lik bir
konumda olduu, enlemesine kesme ise geonetin srtnme ynnde 15 den daha fazla
al bir konumda olduu anlamna gelmektedir.

233
Mitchell ve di. (1990), ayn zamanda syrlma deneyleri de
yrtmler ve deneylerde 17 in ( 47.5) cm uzunlua, 10 in (25 cm)
genilie ve 10 in (25 cm) ykseklie sahip syrlma deney aleti
kullanmlardr. Syrlma deneyleri, HDPE kaplama/geotekstil arayzey
kayma dayanmlarnn belirlenebilmesi iin yaplmtr. Numuneler
zerine gerekletirilen deneylerde kuru ve su altndaki koullar gz
nnde bulundurulmutur. Elde edilen sonular Tablo 7.9, Tablo7.10 ve
ekil 7.15 te sunulmutur (zdzgn, 1999).
Tablo 7. 9 Syrlma Deneyi Sonular (Mitchell ve dierlerinden sonra, 1990)
Arayzeyi oluturan
malzemeler
Deney Koullar
Deney
No:
r
()
HDPE-Geotekstil Kuru, cilasz 1 9.5
Kuru, cilal 2 8.5
Islak, cilasz 6 7.0-10.5
Islak, cilal 2 6.5-9.0
HDPE-Geonet Su altnda, enlemesine 2 8.0-9.0
Su altnda, hizalanm 6 6.0-8.0
HDPE-HDPE Su altnda 6 7.0-13.5

ekil 7. 16 Syrlma Deneyi Sonular (Mitchell ve dierlerinden sonra, 1990, Bac,
2007 tarafndan deitirilmitir)

234
Tablo 7. 10 Kritik Arayzeylerdeki Srtnme Alar yada Kayma Dayanmlar
(Mitchell ve dierlerinden sonra, 1990)
Kayma Dayanm
r
yada Rezidel
Arayzey Srtnme As
r

Arayzey
Kuru Islak
HDPE Kaplama-Geotekstil
r
91
r
81
HDPE Kaplama-Geonet
r
8.51
r
8.51
HDPE Kaplama-Doygun kil -
a

r
45 kPa 12 kPa
Geotekstil-Geonet
r
> 20
r
> 12
Geotekstil-Kil -
a

r
> 24
Pasqualini, Roccato ve Sani (1995), arayzey kayma dayanmna
etki eden faktrleri incelemek iin laboratuvarda direkt kesme kutusu
deneyleri yapmlardr. Numunelere, kesme hz olarak yaklak
0.12 mm/dak. ve normal gerilme olarak da minimum 25 kPa ile
maksimum 294 kPa arasnda deien deerleri uygulamlardr. evrim
saysnn, arayzey numunelerinin greli durumunun, scakl kuru ve
slak arayzey kayma dayanm farklarn, greli yerdeitirmenin, normal
gerilmelerin etkilerini, slak sktrlm kil kullanarak aratrmlardr
(zdzgn, 1999).
Tablo 7.11 de arayzeyleri incelenen geomembranlarn
zellikleri verilmitir. A, B, C ve D harfleri tek eit przsz
geomembran ve farkl drt eit geotekstil arasndaki arayzeyleri, E
farkl przsz bir geomembran ve farkl bir geotekstil arasndaki
arayzeyi, F harfi geonet-geomembran arayzeyini, G ise przsz
geomembran ve sktrlm kil arasndaki arayzeyi ifade etmektedir
(zdzgn, 1999).

235
Tablo 7.12 de sunulan sonulardan da grlebilecei gibi,
scakln geomembran-geotekstil arayzey kayma dayanmna ok
byk bir etkisi vardr. Tablo 7.13 teki sonulara bakld zaman, kuru
ya da su altndaki koullarda normal gerilmenin uygulanmas, scaklk
kadar etkili olmamaktadr. E arayzeyi, kuru ve slak koullar gz
nnde bulundurularak incelenmitir. Tablo 7.14 te sunulan deerlerden
de anlalabilecei gibi, hem kuru hem de su altndaki durumda
uygulanan normal gerilmedeki arta bal olarak, rezidel srtnme
alarnda artlar olmaktadr. Pasqualini ve di. (1995), F arayzeyinde,
arayzey boyutlarnn sonulara olan etkisini incelemilerdir. Tablo 7.15
den de grlebilecei gibi, daha kk arayzey alanlar, daha dk
srtnme alar vermektedir. Tablo 7.16 da verilen deiik normal
gerilme uygulanarak elde edilen, farkl kayma-yerdeitirme deeri
bize gstermitir ki, byk greli yerdeitirmeler olutuktan sonra
rezidel dayanm ortaya kmaktadr. Aratrmaclar ayn zamanda rlatif
deformasyonun 5-6 % dan daha fazla olduu durumlarda
geomembran-geotekstil arayzey rezidel srtnme asnn gereki
olarak deerlendirebileceini belirtmilerdir (zdzgn, 1999).
Tablo 7. 11 ncelenen Arayzeyler (Pasqualini ve dierlerinden sonra, 1995)
ARAYZ
A
Przsz LDPE
(1 mm kalnlkta)
HDPE 450 rgsz
ineleme ile birletirilmi
B
Przsz LDPE
(1 mm kalnlkta)
PET 300 rgsz
C
Przsz LDPE
(1 mm kalnlkta)
PET 300 rgsz

236
Tablo 7.11 in devam
ARAYZ
D
Przsz LDPE
(1 mm kalnlkta)
PP 470 rgl
kesikli erit
E
Przsz HDPE
(1 mm kalnlkta)
PET 400 rgsz
F
Przsz LDPE
(1 mm kalnlkta)
HDPE 500
(3.5 mm kalnlkta)
G
Przsz LDPE
(1 mm kalnlkta)
Sktrlm kil

Tablo 7. 12 Geotekstil-Geomembran Arayzeylerinin 140 mm x 140 mm llerinde
Scakla Bal Rezidel Srtnme Alar (Pasqualini ve dierlerinden sonra, 1995)
Rezidel Srtnme As
r
, ()
Arayzey
Normal
gerilme (kPa)
n

Scaklk
26-27 C
Scaklk
29-30 C
B 25 13.80 15.90
B 86 12.60 16.00
C 25 12.40 14.70
C 86 11.70 14.70
D 25 12.20 17.40
D 86 13.30 17.40

237
Tablo 7. 13 Geotekstil-Geomembran Arayzeylerinin Kuru ve Islak Koullarda
Rezidel Srtnme Alar (Pasqualini ve dierlerinden sonra, 1995)
Rezidel Srtnme As
r
,
()
Arayzey
Normal
gerilme (kPa)
n
Kuru Islak
25 12.20 11.10
51 12.80 11.10
69 12.90 10.70
D
86 13.30 10.70

Tablo 7. 14 Normal Gerilmenin Kuru ve Su altndaki Arayzey Srtnme Alarna
Etkisi (Pasqualini ve dierlerinden sonra, 1995)
Rezidel Srtnme As
r
,
()
Arayzey
Normal
gerilme (kPa)
n
Kuru Su altnda
49 12.60 11.30
147 12.80 12.70
E
294 13.10 13.00

Tablo 7. 15 Normal Gerilmenin ve Arayzey llerinin Arayzey Kayma Dayanmna
Etkileri (Pasqualini ve dierlerinden sonra, 1995)
70 x 70 mm 140 x 140 mm
Arayzey
Normal
gerilme
(kPa)
n

Rezidel
Srtnme
As
r
, ()
Normal
gerilme
(kPa)
n

Rezidel
Srtnme
As
r
, ()
25 8.9 25 9.3
49 9.3 49 10.3
85 9.2 85 11.1
F
214 9.8 - -

238
Tablo 7. 16 Farkl Deformasyonlardaki Rezidel Arayzey Srtnme A Deerleri
(Pasqualini ve dierlerinden sonra, 1995)
Rezidel Srtnme As
r
, ()
Kuru
Deformasyon
(%)
49 kPa 147 kPa 294 kPa
2 13.50 14.10 14.90
3 13.00 13.80 14.30
4 13.00 13.80 14.00
5 12.90 13.50 13.80
6 12.90 13.30 13.70
8 12.60 13.10 13.50
10 12.60 12.90 13.10

Bergado ve di. (1993), farkl grid donatlar (elik, bambu ve
polimer eitleri) ve ayrm Bangkok kili arasndaki etkileim
davranlarn incelemek zere 52 byk apta syrlma deneyleri ve 24
byk apta direkt kesme deneyleri gerekletirmilerdir. Aratrmaclar
ayn zamanda Bangkok kili zerinde konsolidasyonsuz, drenajsz
eksenli deneyler yaparak, direkt kesme deneylerinden elde edilen
kohezyon (c) ve isel srtnme as () deerlerini karlatrmlardr.
Btn deneylerdeki kil numuneleri 95% standart proktor deerinde ve
16% su muhtevasna sktrlmtr. Kilin zellikleri Tablo 7.17 de
sunulmutur. Aratrmaclar, zemin ve donat arasndaki dayanm
deerinin, zemin ve zemin arasndaki dayanm deerine oran olan
aderans katsaysn tanmlamlardr (etkileim katsays (C
i
) ile ayn).
Deneylerde, glendirilmi zeminin kesme alan 0.50 m
2
olarak
belirlenmitir. st kutunun i uzunluu, alt kutunun i uzunluundan
daha ksadr. Bu sebepten, deney srasnda kayma yerdeitirmesinin

239
artndan dolay, kesme alannda bir azalma olmamaktadr. Direkt kesme
deneylerinde, kesme hz olarak 1 mm/dak. kullanlmtr. lk olarak
kayma yerdeitirmesi 25 mm ye ulat zaman, deney iki saat iin
durdurulmu ve numunenin zerindeki normal gerilme arttrlmtr. Drt
byk apta direkt kesme deneyi iin bu prosedr uygulanm ve 10, 50,
90 ve 130 kPa normal basn uygulanmtr. lk deneyler, doal
kohezyon deeri 21.9 kPa ve isel srtnme as 11.3 olan killi zemin
zerinde gerekletirilmitir. Tensar (polimerik) gridler iin, zemin ve
geogrid arasndaki kayma dayanmnn, zemin ve zemin arasndaki
kayma dayanmndan daha yksek olan, 1.0 ve 1.2 aderans katsaylar
elde edilmitir. Bergado ve di. (1993) bu durumun, gridlerin
aklklarnn oluturduu pasif tama dayanmndan kaynaklandna
inanmaktadrlar (Coronel, 2006).
Tablo 7. 17 Ayrm Bangkok Kilinin Zemin zellikleri (Bergado ve di. ,1993)
Doal su muhtevas (%) 43.70
Likit limit (%) 59.00
Plastik limit (%) 49.00
Optimum su muhtevas (%) 21.00
Maksimum kuru birim hacim arlk (kN/m
3
) 16.00
No. 200' den geen yzde 82.90
Rowe ve di. (1985), klasik granler sahalarn ve tala dolgu
malzemesinin, geosentetiklerle olan arayzey kayma dayanmlarn
incelemek iin direkt kesme ve syrlma deneyleri yapmlardr. rgl
ve rgsz geotekstiller, direkt kesme ve syrlma deneylerinde ayn
arayzey srtnme as () deerlerini vermitir. Buna karn Tensar
SR2 geogridi kullanld zaman, direkt kesme deneyinde elde edilen

240
arayzey srtnme as (), yalnz zemin kullanlarak elde edilen
srtnme asyla ayndr. Ayn geogrid syrlma deneyine tabi tutulduu
zaman elde edilen arayzey srtnme as () deerlerinin, direkt kesme
kutusu deneylerinden daha yksek olduu grlmtr (Coronel, 2006).
Chenggang (2004), farkl zemin ve farkl donat kullanarak
direkt kesme ve syrlma deneyleri gerekletirmitir: ift ynl geogrid,
tek ynl geogrid ve rgl geotekstil. Kullanlan zeminler kumlu akl
( = 35, c = 0), kaba kum ( = 31.5, c = 0) ve granit rezidel zemindir
( = 23.9~29, c = 14.6 kPa). Numunelerin boyutlar, direkt kesme
deneyi iin 100 mm x 100 mm x 120 mm, syrlma deneyi iin 200 mm x
200 mm x 60 mm dir. Aratrmaclarn direkt kesme deneyinden elde
dilen sonular Tablo 7.18 de sunulmutur. Tablo 7.18 de,
sg
zemin ile
geosentetik arasndaki arayzey srtnme as, C
a
zemin ve geosentetik
arasndaki adhezyon ve
s
zeminin isel srtnme asdr
(Coronel, 2006).
Chenggang (2004), przl olan ift ynl geogridte isel
kilitlenmenin nemli deerler ykseldiini, en kaln kayma dzleminin
olutuunu ve dayanmn en fazla olduunu belirtmitir. Burada ilgin
olan kum ile geosentetikle yaplan deneylerde, kum ile geosentetik
arasnda adhezyonun (C
a
) olutuunun belirtilmesidir (Coronel, 2006).

241
Tablo 7. 18 Direkt Kesme Deneyi ve Syrlma Deneyi Sonular (Chenggang, 2004)
Direkt kesme deneyi Syrlma deneyi
Zemin Geosentetik
C
a
(kPa)
sg
(
sg
/

s
)
C
a
(kPa)
sg
(
sg
/

s
)
Plastik
geogrid
2.0 30.5 0.84 2.6 33.6 0.96
ift ynl
geogrid
5.1 33.3 0.94 3.5 37.2 1.09
Kumlu
akl
rgl
geotekstil
5.7 25.8 0.69 9.1 22.0 0.57
Plastik
geogrid
1.5 28.3 0.89 4.0 28.3 0.89
ift ynl
geogrid
5.4 30.2 0.95 0.8 32.6 1.05
Kaba
kum
rgl
geotekstil
3.0 27.2 0.84 1.8 31.3 1.0
ift ynl
geogrid
8.6 28.1 0.96 3.5 31.5 1.11 Granit
rezidel
zemin
rgl
geotekstil
2.3 27.4 0.93 7.0 26.9 0.93
Fourie ve Fabian (1987), drenajl ve drenajsz durumdaki,
kil-geosentetik arayzey srtnme zelliklerini aratrmak iin, dk
plastisiteli kil zerinde kesme kutusu ve syrlma deneyleri yapmlardr.
Donatl zemin yaplarnda, imeyen, dk plastisiteli kilin
kullanlabileceini belirtmilerdir. Eer iebilen kil kullanlrsa, dk
dayanm deerleri elde edilmektedir. fakl su muhtevas ve farkl
geosentetik kullanarak, toplamda 48 drenajsz ve 16 drenajl kesme
kutusu deneyi, 24 drenajsz ve 12 drenajl syrlma deneyi
gerekletirmilerdir. Geosentetik olarak, rgsz ineleme ile
birletirilmi geotekstil, rgl geotekstil ve geogrid kullanlmtr.
Zemin olarak, plastik limiti (PL) 14%, likit limiti (LL) 27% ve plastisite

242
indisi 13% olan siltli kil kullanlmtr. Direkt kesme deneyi aletinin
lleri 60 mm x 60 mm dir. Kesme hz, drenajsz ve drenajl durum
iin 0.9 mm/dak. ve 0.0033 mm/dak olarak belirlenmitir. Zemin
numuneleri 102 mm apnda hazrlanmtr. Bu numuneler, 15%, 17% ve
19% olarak farkl su muhtevasnda hazrlanmtr (Coronel, 2006).
Fourie ve Fabian (1987), drenajsz durumda yaplan direkt kesme
deneylerinde, rgl geotekstillerde 3-4 % deformasyonda, geogridlerde
ise yaklak 8 % deformasyonda ve rgsz geotekstilde yaklak 10 %
deformasyonda, kayma dayanm yenilmesi grldn belirtmilerdir.
Aratrmaclar drenajsz durum iin aada sunulan sonulara
ulamlardr:
a) Greli kayma deformasyonu iin ulalmas gereken pik gerilme,
geosentetiin sertlii ile ters orantldr,
b) Adhezyon etkisi, (arayzeyin srtnme asnn, zeminin isel
srtnme asna oran) su muhtevasna ve kil-geosentetik
arayzne etki eden normal gerilmeye baldr,
c) Greli dk normal gerilmeler iin (100 kPa dan az), arayzey
dayanm normal gerilemelere baldr ve bu durum daha yksek
evre basnlar iin normal gerilmelerden bamszdr,
d) Herhangi bir gerilme deeri iin, rgsz donatlar, rgl yada
geogrid donatlardan daha yksek arayzey dayanmna
sahiptirler (Coronel, 2006).
Fourie ve Fabian (1987), ayn zamanda drenajl durumda da
direkt kesme ve syrlma deneyleri gerekletirmilerdir. Drenajsz

243
durum iin, su muhtevas plastik limitten az yksek hazrlanmtr.
Drenajl durum iin syrlma ve direkt kesme deneylerinden elde edilen
sonular karlatrldnda, direkt kesme dayanmnn, syrlma
dayanmndan daha fazla olduu grlmtr. Aratrmaclar, genellikle
kum ve kil iin yaplan direkt kesme ve syrlma deneylerindeki
etkileimler arasnda fark olmadn belirtmilerdir. Bulduklar tek fark,
donatnn artyla birlikte kilde direkt kesme dayanmnda art
grlmesidir. Buna karn kumda bu durumun tam tersi sz konusudur
(Coronel, 2006).
Lafleur ve di. (1987), farkl geotekstili (ince rgsz, kaln
rgsz ve rgl geotekstil) direkt kesme deneylerine tabi tutarak,
geotekstillerin orta plastisiteli krmz killi akllar ve yksek plastisiteli
killerle aralarndaki temas katsaylarn incelemilerdir. Zeminin isel
srtnme as ve kohezyonu, zemin geotekstil arayzey srtnme as
ve adhezyonu drenajl durum (ok dk kesme hz ile) gz nnde
bulundurarak elde edilmitir. rgsz geotekstiller iin temas katsays
1.0 ve rgl geotekstiller iin temas katsays 0.5 ile 0.6 aras
bulunmutur. Lafleur ve di. (1987), zemin ve geotekstil arasnda iyi bir
adhezyon olumadn belirtmiler, bunun sebebini de geotekstilin
przsz yzeyinin danelerin penetrasyonuna izin vermemesi olarak
aklamlardr. Dk sertlikteki rgsz geotekstillerin, geotekstil ve
zemin arasndaki toplam kayma dayanmn harekete geiren kayma
deformasyonu deeri, rgl geotekstillerle karlatrld zaman daha
byktr. Aratrmaclar, rgsz geotekstillerin etkileim katsaylarnn
daha yksek olduunu ve suyu zeminden dar atabildiini
belirtmilerdir (Coronel, 2006).

244
Giroud ve di. (1990), normal gerilme deerini 25 ile 160 kPa
arasnda tutarak, 300 mm x 300 mm llerine sahip kesme kutusuyla
przsz, yar przl ve przl HDPE geomembran-yumuak ve sert
geonetler arayzey kayma dayanm, geomembran-rgsz geotekstil
arayzey kayma dayanm ve geomembran-zemin arayzey kayma
dayanm deerlerini lmlerdir. Przl geomembran-sert geonet ve
przl geomembran-rgsz geotekstil arayzeyleri, daha dk normal
gerilme (0.7 kPa ve pano yatay pozisyonda) deerleri kullanlarak, eik
dzlem deneyine tabi tutulmulardr. Eik dzlem deneyi yapl
aamalar u ekildedir: kk dikdrtgen geonet yada geotekstil
numunesi, rijit bloun alt yzne sabitlenir; blok (numunenin
sabitlendii), st yzeyine geni geomembran numunesinin sabitlendii
eik panonun zerine yerletirilir. Eik dzlem ve kesme kutusu deney
sonular Tablo 7.19 ve Tablo 7.20 de sunulmutur. Sert geonet-przl
geomembran arayzeyi iin yaplan direk kesme ve eik dzlem
deneyleri ayn deerleri vermitir. Arayzey srtnme asnn (
a
) 10
olduu, adhezyon olmad belirtilmitir. Przl geomembran-rgsz
geotekstil zerinde yaplan direkt kesme deneyleri sonucunda arayzey
srtnme asnn (
a
) 15 ve adhezyon deerinin 5.5 kPa olduu
bulunmutur. Eik dzlem deneylerinde panonun as 48 dir
(zdzgn, 1999).

245
Tablo 7. 19 Eik Dzlem Deneyinden Elde Edilen Geomembran Geosentetik
Arayzey Srtnme As Deerleri (Giroud ve dierlerinden sonra, 1990)
Geonet HDPE
Geomembran
Yumuak Sert
rgsz
Geotekstil
Przsz 19 15 -
Przl 14 10 48

Tablo 7. 20 Direkt Kesme Kutusu Deneyinden Elde Edilen Geomembran Geosentetik
Arayzey Srtnme As Deerleri (Giroud ve dierlerinden sonra, 1990)
Geonet (Sert)
rgsz
Geotekstil Zemin
HDPE
Geomembran
a (kPa)
a
() a (kPa)
a
() a (kPa)
a
()
Yar przl 0 10 1.4 6.5 15 11
Przl 0 10 5.5 15 28 26
Giroud ve di. (1990), Fransa da ina edilen Aubrac barajnn
evine serilen geomembranlarn arayzey srtnme alarn
belirleyebilmek iin, 1.00 m x 1.00 m boyutlarna sahip eik dzlem
deney aletiyle aratrmalar yapmlardr. lk bata, direkt kesme
kutusuyla (37.5 cm x 37.5 cm) 100 ile 400 kPa arasnda deien normal
gerilme seviyeleri ile geotekstil-PVC geomembran-geotekstil sandvii,
barajda kullanlan 0-25 mm krlm akln ortasna yerletirilerek
deneyler yrtlmtr. Deneylerde arayzey srtnme as 34
bulunmutur. Ayn geomembran-geotekstil sistemi, eik dzlem
deneyine tabi tutulduklar zaman, arayzey srtnme asnn 25 olduu
belirtilmitir. Aratrmaclar, eik dzlem deneyinden elde edilen
sonularn gerek durumu daha iyi yansttn belirtmilerdir.

246
Tablo 7.21de aratrmalarda kullanlan iki farkl geomembran ve A, B
ve C harfleriyle simgelenen farkl geotekstil arasndaki arayzey
srtnme alar deerleri sunulmutur (zdzgn, 1999).
Tablo 7. 21 Eik Dzlem Deneyinden Elde Edilen Arayzey Srtnme As Deerleri
(Girard ve dierlerinden sonra, 1990)
Geomembran PVC Bitm
Yzey Przsz Przl Przsz Przl
Durum Islak Kuru Islak Kuru Islak Kuru Islak Kuru
A (500g/m
2
) 25 28 26 31 25.5 25 43 40.5
B (300g/m
2
) - 31 - - - - - -
C (500g/m
2
) 27 29.5 27 31.5 25.5 22 41 38
Zeminlerin (kil, kum ve uucu kl) ve deiik geosentetik
kombinasyonlarnn arayzey srtnme davranlarnn anlalmas iin
Koutsourais ve di. (1991) tarafndan eitli aratrmalar yrtlmtr.
Aratrmalarda 30.5 cm x 30.5 cm boyutlara sahip direkt kesme kutusu
deneyleri ve eik dzlem deneyleri yaplmtr. Direkt kesme
deneylerinde 20 kPa ile 62 kPa arasnda deien normal gerilme deerleri
ve 0.0025 mm/dak. ile 0.25 mm/dak. arasnda deien kesme hzlar
uygulanmtr. Aratrmada be farkl geotekstil, be farkl geomembran,
bir geogrid ve bir geonet eidi kullanlmtr.
Geosentetik-geosentetik arayzey deneylerinden elde edilen
sonular Tablo 7.22 ve Tablo 7.23 te sunulmutur. Buradaki sonulardan
da grlebilecei gibi hammaddesi PVC ve CSPE olan
geomembranlarn, btn geotekstil trleriyle aralarnda yksek srtnme

247
as deerleri bulunmaktadr. Buna karn hammaddesi HDPE ve
VLDPE (ok dk younluklu polietilen) olan geomembranlarda bu
deer daha dktr. Burada unutulmamas gereken geosentetik
tabakalarn arasndaki kayma dayanmnn, sadece arayzey srtnme
asna bal olmad bunun yan sra adhezyonun da arayzey kayma
dayanmnda nemli bir etken olduudur.
Tablo 7. 22 Kesme Kutusu Deneyi le Bulunan Geonet - Geosentetik Arayzey Kayma
Dayanm Deerleri (Koutsourais ve dierlerinde sonra, 1991)
Geonet ile arayzey oluturan
geosentetik
Adhezyon
(kPa)
()
rgsz, ineleme ile birletirilmi
- 19
rgsz, sl birletirilmi
1.4 17
Monofilamant
1.4 9
Kesikli erit
1.7 14
HDPE (Przsz)
- 13
HDPE (Przl)
- 19
CSPE
- 24
VLDPE
1.4 10
PVC
- 13

248

Tablo 7. 23 Kesme Kutusu Deneyi le Bulunan Geotekstil - Geomembran Arayzey Kayma Dayanm Deerleri (Koutsourais ve dierlerinde
sonra, 1991)

249
Koutsourais ve di. (1991), markas TMI (Testing Machines, Inc.)
olan eik dzlem deneyi aletini kullanmladr. Uygulanan normal
gerilme deeri 2.7 kPa (yatay dzlemde) olup, dzlemin as saniyede
1.50.5 artrlmakta ve zerine konulan yk kaymaya balad zaman
bu eim art durdurulmakta ve mevcut a kaydedilmektedir. Deneyden
elde edilen srtnme as deerleri Tablo 7.24 ve Tablo 7.25 de
sunulmutur. Elde edilen sonular zgin ve Wasti (1998) tarafndan u
ekilde zetlenmitir: PVC geomembranlar eik dzlem deneyinden elde
edilen arayzey srtnme alar (
a
), rgl geotekstillerin direkt kesme
deneyinden elde edilen arayzey srtnme as (
a
)deerlerinden 4-6
arasnda daha yksek, buna karn sl ve ineleme ile birletirilmi
rgsz geotekstillerden 2-4 arasnda daha dk bulunmutur. CSPE
geomembran-rgl geotekstil arayzey srtnme as deerleri her iki
deneyde de ayn bulunmu, fakat bu deerlerin sl ve ineleme ile
birletirilmi rgsz geotekstillerin eik dzlem deneyinden bulunan
arayzey srtnme as deerlerinden 3 ile 7 daha dk olduu
belirlenmitir (zdzgn, 1999).
Tablo 7. 24 Eik Dzlem Deneyi le Bulunan Geotekstil - Geomembran Arayzey
Srtnme As Deerleri (Koutsourais ve dierlerinde sonra, 1991)
Geotekstil Arayz
Przsz
HDPE
Przl
HDPE
PVC CSPE VLDPE
rgl, kesikli erit 18 17 23 25 22
rgl, monofilamant 21 14 22 23 22
rgsz, multifilamant 21 25 29 27 22
rgsz, sl birletirmeli 23 23 19 23 19
rgsz, ineleme ile
birletirilmi
19 34 22 21 20

250
Tablo 7. 25 TMI Eik Dzlem Deneyi le Bulunan Geonet - Geosentetik Arayzey
Srtnme As Deerleri (Koutsourais ve dierlerinde sonra, 1991)
Geonet ile temas eden malzeme
Srtnme As
()
Geotekstil (rgsz, ineleme ile birletirilmi) 20
Geotekstil (rgsz, sl birletirilmi) 17
Geotekstil (rgl, monofilamant) 14
Geotekstil (rgl, multifilamant) 20
Geotekstil (Kesikli erit) 14
HDPE Geomembran (Przsz) 16
HDPE Geomembran (Przl) 18
CSPE Geomembran 24
VLDPE Geomembran 20
PVC Geomembran 17
Mahmood ve Zakaria (2000), geotekstillerin ekme dayanmlar
ile zemingeotekstil arayzey kayma dayanm arasndaki ilikiyi
incelemilerdir. Aratrmalarnda drt farkl ekme dayanmna sahip
rgsz ineleme ile birletirmi geotekstil kullanmlardr. A, B, C ve D
harfleriyle adlandrlan bu geotekstillerin teknik zellikleri Tablo 7.26
da sunulmutur. Deneylerde kullanlmak zere, organik kil ve kumlu
dolgu malzemesi seilmitir. Organik kilin, likit ve plastik limiti 83.5 %
ve 48.1 % olarak belirlenmitir (iebilen zemin). Plastisite indisi 35.4 %
olan zeminin, organik madde ierii 11.1 % dir. Kullanlan kesme
kutusunun lleri 100 mm x 100 mm olup kesme hz olarak 1.27
mm/dak. seilmitir. Uygulanan normal gerilme deeri 29 kN/m
2
ile 98.7
kN/m
2
arasndadr. Organik kil iin drenajsz koullar gz nnde
bulundurularak deneyler yaplmtr.

251
Tablo 7. 26 Geotekstillerin Teknik zellikleri (Mahmood ve Zakaria, 2000)
zellik
Deney
Standard
Birim A B C D
Nominal Ktle/ m
2

ASTM D 3776 g/m
2
180 200 280 350
Basn altndaki
kalnl

2 kN/m2 ASTM D 1777
mm 1.8 2.0 2.5 3.0
200 kN/m2 ASTM D 1777
mm 0.8 0.9 1.2 1.4
ekme dayanm B.S.* 6906/1 kN/m 12.5 13.9 19.3 24
Kopma andaki
uzama
B.S.* 6906/1 % 45 45 45 45
* ngiliz Standartlar
Mahmood ve Zakaria (2000), yaptklar almalara gre, organik
siltli zeminler iin geotekstilin ekme dayanmndaki arta bal olarak,
arayzey kayma dayanmnda da art grlmektedir. Buna karn kumlu
zeminlerde, geotekstilin ekme dayanm ile arayzey kayma dayanm
arasnda herhangi bir iliki bulamamlardr.
Seraphim ve Penha (1996), rgsz geotekstiller ve sktrlm
ince daneli zemin arasndaki arayzey davranlarn incelemilerdir.
Kesme Kutusunun boyutlar 100 mm x 100 mm olup kesme hz olarak
0.133 mm/dak. seilmitir. Uygulanan normal gerilme deeri 50 ile 250
kPa arasnda deimektedir. Deneylerin uyguland zemin ve markas
Bdim OP-30 olan rgsz geotekstilin zellikleri Tablo 7.27 ve
Tablo 7.28 te sunulmutur.

252
Tablo 7. 27 Deneyde Kullanlan Zeminin zellikleri (Seraphim ve Penha, 1996)
Kum (%) 20
Silt (%) 48
Kil (%) 32
Likit Limit (%) 47
Plastik Limit (%) 32
Plastisite ndeksi (%) 15
Zemin Paralarnn zgl Arl 2.82
Maksimum Kuru Birim Hacim Arlk (kN/m
3
) 16.1
Optimum Su Muhtevas (%) 23.5
Srtnme As () 27.3
Kohezyon (kPa) 80.0

Tablo 7. 28 Deneyde Kullanlan Geotekstilin zellikleri (Seraphim ve Penha, 1996)
m T
max

max
J T
GT

(g/m
2
) (kN/m) (%) (kN/m) (mm)
300 22 35 71 2.7
Burada m = birim alana gelen ktle; T
max
= maksimum ekme
dayanm;
max
= maksimum uzama; J = ekme rijitlii; ve
T
GT
= geotekstilin kalnldr.
Aratrmaclar, numuneleri hava etkisinde brakarak 3, 7 ve 14 ay
sonraki arayzey parametrelerindeki deiimleri de incelemilerdir.
Seraphim ve Penha (1996), doygun olmayan koullarda yaplan
deneylerde geotekstil konularak yaplan deneylerde, zeminin srtnme
asnda ok az bir art olduunu (27.3 den 28.4 e) buna karn
adhezyonda nemli bir azal olduunu (80 kPa dan 21 kPaa)
belirtmilerdir. Doygun halde yaplan deneylerde srtnme asnda

253
(26.1
o
den 24.4
o
ye) d ve adhezyonda nemli bir azalma (35.8 kPa
dan 8.6 kPa a) grlmtr.
Hava etkisine maruz kalan geotekstili ve geotekstilsiz rneklerle
yaplan direkt kesme deneylerinde u sonular bulunmutur:
3 ay hava etkisine maruz kalan zemin-geotekstil rnekleri iin
srtnme asnda 24.4
o
den 27.6
o
ye art ve adhezyonda 7.6 dan 5.2
kPa a azal, 7 ay hava etkisine maruz kalan zemin-geotekstil rnekleri
iin srtnme asnda 24.4
o
den 27.7
o
ye art ve adhezyonda 7.6 dan
4.6 kPa a azal, 14 ay hava etkisine maruz kalan zemin-geotekstil
rnekleri iin srtnme asnda 7 aylk periyotla ayn art gzlenmi
ancak adhezyonda herhangi bir deiim grlmemitir.
Seraphim ve Penha (1996) elde ettikleri sonulardan, zemin
iinde geotekstil kullanld zaman arayzey srtnme as deerinde
art, buna karn adhezyon deerinde bir azaln olduunu
belirtmilerdir.
Baykal ve Dadabilge (2000), tekynl geogrid-krmata
arayzey zelliklerini syrlma deneyi ile incelemilerdir. Deneylerinde
30 cm x 30 cm x 30 cm boyutlarnda direkt kesme deney aletinden
modifiye edilmi syrlma kutusunu kullanmlardr. Deneylerde donat
olarak 50 kN/m kopma yknde 11 % uzama yapan, tek ynl geogrid
kullanlmtr. 1, 3 ve 5 mm/dak. ekme hzlar, 50, 100, 150 kN/m
2

dey gerilme ve 10 cm ve 20 cm lik numune genilii iin toplam 33
ayr deney yaplmtr. Elde edilen deney sonular, bulgular gzlem
sonular aada sunulmutur.

254
a) Numune genilii syrlma performansn etkilemektedir. Numune
ile kutu i duvar arasndaki mesafe azaldka srtnme
kuvvetleri devreye girerek duvar yaknnda net dey gerilmeyi
azalmakta ve bu durum dk pik syrlma kuvvetleri elde
edilmesine neden olmaktadr. Bu durum yaplan deneylerde ak
olarak grlmtr. 20 cm genilikteki numunelerle yaplan tm
deneylerde syrlma yk 50 kN/m nin altnda kalrken 10 cm
genilikte numunelerle yaplan deneylerde 55 kN/m ve daha
zerinde deerlere ulalmtr. kinci durum saha: koullarn
daha gereki olarak temsil etmesine ramen kullanlan geogrid
numunesi ok dar seildiinde numunenin temsil zellii ortadan
kalkmaktadr.
b) Dey gerilme, syrlma mekanizmasn etkileyen en nemli ve
pratik anlam olan parametredir. Herhangi bir tipteki donatl
zemin yapsnda her bir geogrid katna derinliine bal olarak
farkl dey gerilmeler etkimektedir. Deney sonulan yksek
gerilme altnda daha az uzama ve deplasman olacan
dorulamtr. En gereki sonular elde edebilmek iin numune
zerine gelen dey gerilmeleri lebilecek bir dzenek
kurulmaldr.
c) Deneylerde uygulanan en yksek dey gerilme olan
150 kN/m
2
lik deer altnda bile tm numune boyu mobilize
olmutur. Bu sebeple hibir deneyde gerek efektif ankraj boyu
belirlenememitir. Ankraj boyu arayzey srtnme asnn
belirlenmesinde dorudan etkili olduundan deney dzeneinin

255
gerek efektif ankraj boyunu ortaya karacak kadar uzun olmas
gerekmektedir.
d) ekme hz dk normal gerilme deerleri ile yaplan deneylerde
geogridin syrlma performansn kayda deer derecede
etkilemektedir. Dk hzlarda syrlma meydana gelmesi iin
daha yksek ekme yk uygulamak gerekmektedir (syrlma
dayanm artmaktadr).
e) Geogridle iri daneli zeminler arasndaki karlkl etkileim
yolla gereklemektedir: i) geogrid-zemin arayzeyindeki
srtnme, ii) enine ubuklarn nndeki pasif zemin direnci
iii) geogridin altnda ve stnde bulunan danelerin geogrid
boluklar iinde kilitlenmeleri.
f) Deney sonunda yenilme iki ekilde gerekleebilmektedir:
i) geogridin etrafn evreleyen zemin iinden syrlarak kmas,
ii) geogridin kopmas. Birinci tip gme, dk normal gerilmeler
altnda, ikinci tip ise yksek dey gerilmeler altnda meydana
gelmektedir.
g) Yk hcresinden geogride yk aktaran ene kutunun dnda
olduundan ikinci tip yenilme gerekletii takdirde bu dardaki
serbest geogrid parasnda gereklemektedir. enenin ieride
tutulabildii bir deney dzenei hazrlanarak geogrid
malzemesinin zemin iindeki kopma dayanm da aratrlabilir.
Ancak donatl duvar dizaynnda malzeme hibir zaman akma
dayanm snrlarnda yk alacak ekilde boyutlandrlmamakta,

256
bu nedenle de enenin darda olduu durumda elde edilen
arayzey srtnme as deerlerinin gerek mekanizmay daha
doru yanstt dnlmektedir.
Aydoan, 2004; Gler ve Aydoan 2005, rgl geotekstilin
zemin-geotekstil srtnme zellikleri zerindeki etkisini belirlemek
amacyla standart ve byk boy kesme deneyleri gerekletirmitir.
Deneylerde, kum, akl ve yol dolgusu olmak zere farkl tip zemin ve
farkl rgl geotekstil (GE1, GE2 ve GE3) kullanlmtr. Deiik
zelliklere sahip geotekstillerden GE1 in elastiklii GE2 ve GE3 ten
daha fazladr. Deneylerde 300 mm x 300 mm x 300 mm ve 100 mm x
100 mm boyutlarnda kesme kutusu kullanlmtr. Deneylerde kesme
hz 0.76 mm/dak olarak alnmtr. Deney sonular Tablo 7.29 da
sunulmutur.
akl kullanlarak yaplan deneylerden isel srtnme as,
= 49 derece olarak bulunmutur. tip geotekstilin akl ile yaplan
deneylerinde, akl-geotekstil arayzeyinde kayma direnci ve srtnme
alarnda, sadece aklla yaplan kesme kutusu deneyinden elde edilen
deerlere gre azalma olduu grlmtr. Bunun balca nedenini ise
geotekstil kullanldnda, akl daneleri arasndaki kenetlenmeyi
kaybetmesi olarak aklamlardr. kinci olarak, kayma dayanm ve
srtnme asnn azalmas, akl daneleri arasndaki srtnmenin akl
daneleri ve geotekstil arasndaki srtnmeden daha yksek olmasndan
kaynaklanabilecei aklanmtr (Aydoan, 2004; Gler ve Aydoan
2005).

257
GE1 geotekstili, en dk GE2 ve GE3 ise benzer arayzey
srtnme alarna sahiptir. Geotekstillerin hepsi boyuna ynde benzer
ekme dayanmna sahiptir. Bu da isel srtnme asnn, geotekstilin
ekme dayanmndan etkilenmediini gstermektedir. Dayanm, daha
ok geotekstilin yzey przll ile ilgilidir. GE3 daha fazla przl
yzeye ve en yksek isel srtnme asna sahiptir (Aydoan, 2004;
Gler ve Aydoan 2005).
Kum ve rgl geotekstilin srtnme davranlar incelendiinde,
kumun isel srtnme as, = 32 olarak bulunmutur. GE1 ve GE2,
GE3 ten daha yksek ekme dayanmna sahiptir (Aydoan, 2004; Gler
ve Aydoan 2005).
Yol dolgusu ve ayr rgl geotekstil kullanlarak, byk boy
direkt kesme (300 mm x 300 mm x 300 mm) ve standart direkt kesme
deneyleri (100 mm x 100 mm) yaplmtr. Yol dolgusu ile GE1 ve GE2
kullanlarak yaplan byk boy kesme deneylerinde, numune boyunun
kohezyonlu yol dolgusu ve rgl geotekstil arayzeyindeki srtnme
zelliklerinde byk etkisi grlmektedir. Standart direkt kesme aleti
(100 mm x 100 mm) ile yaplan deneylerde, YD-GE1 arayzey srtnme
asnn YD-GE3 den daha az bulunurken, 300 mm x 300 mm direkt
kesme kutusu sonular tam tersini gstermitir (Aydoan, 2004; Gler
ve Aydoan 2005).
Tablo 7.29 dan da grlebilecei gibi, standart boy kesme aleti
ile yaplan deneyler, byk boy direkt kesme deneylerine gre daha
yksek isel srtnme as vermektedir. Byk boy kesme kutusunda

258
yol dolgusu ve kesme kutusunun yan duvarlar arasndaki srtnmenin
etkisi standart boy kesme kutusuna gre daha yksektir. Bu durum deney
sonularna yansmakta ve byk boy kesme kutusu ile elde edilen
arayzey srtnme alar azalmaktadr (Gler ve Aydoan, 2005).
Tablo 7. 29 Direkt Kesme Deney Sonular (Aydoan, 2004)
Kullanlan Malzeme
Kesme Kutusu
Boyutu (cm)
,
akl 30 x 30
49
GE1-akl 30 x 30
23
GE2-akl 30 x 30
32
GE3-akl 30 x 30
33
Kum 30 x 30
32
GE1-Kum 30 x 30
23
GE2-Kum 30 x 30
25
GE3-Kum 30 x 30
33
YD* 10 x 10
36
YD*-GE1 10 x 10
28
YD*-GE1 (CD) 10 x 10
33
YD*-GE2 10 x 10
32
YD*-GE3 10 x 10
32
YD*-GE1 30 x 30
19
YD*-GE3 30 x 30
18
* Yol dolgusu
Aratrmaclar, zemin/geotekstil arayzeyi srtnme davrann
belirlemek iin yaplan aratrmalar ve direkt kesme deneyi sonularnn
zetlendii bu almada, eitli aratrmalarn sonularn inceleyerek
aada sunulan sonulara ulamtr:

259
1) Farkl zemin zelliklerine sahip zeminlerin, geotekstil ile etkileimi
de farkl olmaktadr.
2) Zemin-geosentetik arayz parametreleri;
a) zemin ve geosentetik arasndaki etkileim mekanizmasndan
(ekme veya direkt kesme deneyi)
b) zeminlerin fiziksel ve mekanik zelliklerinden (younluk, dane
ekli ve boyu, dane boyu dalm, su muhtevas ve killi
zeminlerin plastisitesi) mekanik zellikleri (ekme dayanm)
c) geosentetiklerin ekli ve geometrisinden
d) uygulanan normal gerilmeden, ve
e) kesme hzndan
etkilenmektedir.
3) Zemin-geotekstil arayzey srtnme as, zemin isel srtnme
asndan daha yksek veya daha dk olabilir. Aratrmaclarn
ounun zemin isel srtnme asndan daha dk arayzey
srtnme as rapor etmelerine ramen, literatrde tam tersini
gsteren aratrmalar da mevcuttur.
4) Geotekstilin yzey przllnn, zemin-geotekstil arayzeyinin
srtnme davrannda nemli etkisi olduu grlmtr.
5) Standart boy kesme aleti ile yaplan deneyler, byk boy direkt
kesme deneylerine gre daha yksek isel srtnme as
vermektedir. Bu duruma, byk boy kesme kutusunun yan duvarlar
ile zeminin srtnmesinin rol oynad dnlmektedir. Sonu
olarak, kk boy kesme kutusu deneylerinden elde edilen srtnme
as emniyetsiz tarafta sonu vermektedir.

260
6) Dk plastisite indeksine sahip kohezyonlu yol dolgularnn,
kohezyonsuz zeminlere gre, rgl geotekstillerle iyiletirilmesi
daha etkili olabilecektir.
7) Zemin-geotekstil arayzeyi kayma direncinin bulunmas iin, direkt
kesme deneylerinin kullanlmas birok aratrmac tarafndan
nerilmektedir (Edinliler ve Gler, 2006).
akr ve Ylmaz (1998), kat atklardan oluan dolgu veya
ynlarn isel srtnme alar ve kohezyonlarnn belirlenebilmesi iin
deneysel bir alma yrtmlerdir. Deney kapsamnda plastik torba,
karton, lastik, odun/tahta, cam, alminyum ve metal atklarn birbirleri ile
oluturduklar arayzey srtnme alar incelenmitir. 60x60 mm
boyutundaki direkt kesme kutusu kalplar iinde hazrlanan bir dzenle
1.52 mm/dak kesme hz ile ASTM D-3080 standard uygulanarak
deneyler gerekletirmilerdir. Elde edilen sonular Tablo 7.30 da
sunulmutur. Yaplan deneyler sonucunda arayzey srtnme alarnn
7.4 ile 23.4 aralnda deitii gzlemlenmitir.

261

Tablo 7. 30 Seilen Muhtelif Evsel Kat Atk Bileenlerinin Laboratuvarda llen
Arayzey Srtnme Alar () (akr, 1997)

262
8. GEOSENTETKLERN DNAMK ARAYZEY
ZELLKLER
Deiik geosentetiklerin dinamik arayzey zellikleri, geosentetik
kullanlarak ina edilen yaplarn analizinde nemli bir rol oynamaktadr.
Birok geosentetiin, zeminle yaptklar arayzey srtnme as
deerlerinin dk olduu bilinmektedir. Bu durum, ou arayzeyde
kayma eilimi oluturmaktadr. Geosentetiklerle ina edilen bir zemin
yapsnn arayzey kayma eilimi, dinamik bir yke maruz kald zaman
daha da nem kazanmaktadr. Bu durumun gereki olarak
incelenebilmesi iin farkl geosentetiklerin dinamik arayzey
davranlarnn nceden belirlenmesi gerekmektedir. Bu blmde
geosentetiklerin dinamik arayzey zellikleri incelenecektir.
8.1 Dinamik Arayzey Deneyleri
Geosentetik-geosentetik dinamik arayzey srtnme zellikleri
bir ok aratrmac tarafndan incelenmitir (Hushmand ve Martin, 1990;
Kavazanjian ve di., 1991; Yegian ve Lahlaf, 1992; Pasqualini ve di.,
1995; Zimmie ve di., 1994; Yegian ve Harb, 1995; De, 1996). Bu
almalarda aada sunulan deney yntemleri kullanlmtr (De ve
Zimmie, 1998).
Tekrarl direkt kesme deneyi (Pasqualini ve di., 1995; De,
1996);
Sarsma levhas deneyi (Yegian ve Lahlaf, 1992; Hushmand ve
Martin, 1990; Zimmie ve di., 1994; De, 1996);

263
Geoteknik santrifjl sarsma levhas deneyi (Hushmand ve
Martin, 1990; Zimmie ve di., 1994; De, 1996).
8.1.1 Tekrarl Direkt Kesme Deneyleri
Tekrarl direkt kesme deneyi, sinzoidal olarak ya kontroll
yerdeitirme ya da kontroll gerilme deerleri uygulanarak
gerekletirilmektedir. Tekrarl direkt kesme deneyinde nemli olan
parametreler, normal gerilme, eksitasyon frekans ve maksimum
yerdeitirmenin bykl (kontroll yerdeitirmelerde) veya
maksimum gerilmedir (kontroll gerilmelerde) (De ve Zimmie, 1998).
8.1.2 Sarsma Levhas Deneyi
Sarsma levhas deneyinde, geosentetiklerden bir tanesi masann
alt yzeyine sabitlenir ve dier geosentetik de sert bir bloun zerine
sabitlendikten sonra masann zerine yerletirilir. Masaya yatay ynde
sinzoidal eksitasyon uygulanarak, geosentetik-geosentetik arayzey
kayma dayanmlar incelenir. Tabana uygulanan ivmenin
byklndeki arta bal olarak, iki geosentetiin arayzey kayma
dayanmnda yenilme oluacak durum aratrlr. Kaymann balad
andaki ivme deeri, arayzeyin dinamik srtnme katsaysdr. Sarsma
levhas deneyindeki nemli katsaylardan bazlar, uygulanan normal
gerilme, vibrasyon frekans ve deney numunesinin arayzey
bykldr (De ve Zimmie, 1998).

264
8.1.3 Geoteknik Santrifjl Sarsma Levhas Deneyi
Santrifj, geoteknik almalarda prototip ile yap modeline, ayn
gerilme deerlerini uygulayabilmek iin kullanlr. Dinamik srtnme
deneylerinde, geosentetik arayzeylerin saha koullarnda maruz
kaldklar arayzey normal gerilme deerlerinin ayns, deneylerde de
uygulanabilmektedir. Tabana uygulanan gerilme deerleri de ayn
deerlerde olabilmektedir. Blm 8.1.2 de incelenen sarsma levhas
deneyinde kullanlan parametreler bu deney iin de geerlidir. Bunlara ek
olarak, santrifj etkisi de dikkate alnmaldr (De ve Zimmie, 1998).
8.2 Deneysel Aratrma
8.2.1 Deneyde Kullanlan Geosentetikler
De ve Zimmie (1998), farkl geosentetik kullanarak, sekiz
deiik geosentetik arayzey kombinasyonu oluturmulardr.
Deneylerde kullanlan geosentetiklerin teknik zellikleri aada
sunulmutur.
Srekli filament, rgsz ine ile birletirmeli geotekstil, birim
alana den arlk 270 g/m
2
(Polyfelt TS700);
Orta younluklu polietilen (MDPE) geonet, kalnl 5.2 mm
(Tensar NS 1405);
Yksek younluklu polietilen (HDPE) przsz geomembran,
kalnl 1.5 mm (Gudline HD 60 mils).
Geonetin rg ynnn, kayma yerdeitirmesi ynne konumu,
geonetin srtnme zelliklerini etkilemektedir. Bu sebepten deneylerde

265
geonetler farkl ynelimde kullanlmtr. Bu ynelimler ekil 8.1 de
sunulan enlemesine, boylamasna ve hizalamasna tarzndadr. Tablo 8.1
de ise sekiz farkl arayzeyin teknik zellikleri sunulmutur (De ve
Zimmie, 1998).

ekil 8. 1 Geonet aklklarnn ynelimi (De ve Zimmie, 1998)

Tablo 8. 1 Geosentetik Arayzeylerin Teknik zellikleri (De ve Zimmie, 1998)
Arayzey
numaras
Geosentetik A Geosentetik B
I Geotekstil Przsz geomembran
II Przsz geomembran Geonet (enlemesine)
III Przsz geomembran Geonet (boylamasna)
IV Przsz geomembran Geonet (hizalamasna)
V Geotekstil Geonet (enlemesine)
VI Geotekstil Geonet (boylamasna)
VII Geotekstil Geonet (hizalamasna)
VIII Przsz geomembran Przsz geomembran
8.2.2 Deney Aletleri
De ve Zimmie (1998), deneylerinde aada teknik zellikleri
sunulan farkl deney aletini kullanmlardr.

266
Daire direkt kesme deneylerinde 300 mm x 300 mm llerinde
numuneler kullanlmtr. Normal kuvvet, pnmatik piston ve
sktrlm hava ile uygulanmtr.
Sarsma levhas deney aletinin lleri 560 mm x 380 mm dir.
Elektro-hidrolik olan deney aletinde ivme deerleri elektronik olarak
llebilmektedir.
Geoteknik santrifjl sarsma levhas deney aletinde 100 g-ton
luk bir santrifj kullanlmtr. Sarsma levhas, santrifjn zerine monte
edilmi ve deneyler 10g, 20g, 30g ve 40g deerlerinde uygulanmtr.
8.3 Deney Sonular
8.3.1 Przsz Geomembran zerinde Geotekstil (Arayzey I)
8.3.1.1 Tekrarl Direkt Kesme Deneyleri
Tekrarl direkt kesme deneyleri geosentetik numuneler zerinde
gerekletirilmitir. Geosentetik numunelerden bir tanesine kontroll
yerdeitirmeli sinzoidal eksitasyon uygulanrken, dier numune sabit
tutulmaktadr. Bu dngler iin maksimum yerdeitirme deeri, ard
ardna tekrarlanan deneylerden elde elden sonulardan belirlenmektedir
(De ve Zimmie, 1998).
ekil 8.2 de 0.25 Hz. frekansnda gerekletirilen tekrarl direkt
kesme deneylerinden elde edilen kayma gerilmesi deerleri sunulmutur.
Deney 50 dng boyunca devem ettirilmi olup burada yalnzca ilk 17
dngs sunulmutur. Kayma gerilmesi zamanla azalma eilimi

267
gstermitir. Kayma gerilmesinde, ilk 5 dngde hzl bir azalma, daha
sonraki dnglerde yava bir azalma grlmtr (De ve Zimmie, 1998).

ekil 8. 2 0.25 Hz. frekansnda gerekletirilen tekrarl direkt kesme deneylerinden elde
edilen zamana bal kayma gerilmesi deerleri (Arayzey I) (De ve Zimmie, 1998)
Bu dnglerden elde edilen pozitif ve negatif yndeki pik kayma
gerilme deerleri kullanlarak, kayma ve normal gerilme deerlerine
bal pik dinamik srtnme as deerleri elde edilmitir. ekil 8.3 te
farkl normal gerilme deerleri kullanlarak elde edilen deney sonular
sunulmutur. Buradan da grlebilecei gibi ilk be dng sonucunda
srtnme as, yaklak olarak 12.5 den 10.5 ye dmtr. 12.5
olan pik dinamik srtnme as deeri, tekrarl deneylerden elde edilen
sonulara yakndr. Benzer sonular Yegian ve Lahlaf (1992) tarafndan
yaplan sarsma levhas deneylerinden de elde edilmitir (De ve Zimmie,
1998).
ekil 8.3 ten de grlebilecei gibi, srtnme asndaki nemli
azalmalar yaklak olarak ilk 25 dngde grlmekte, daha sonraki
dnglerdeki azalma hz dmektedir. Pasqualini ve di. (1995),

268
geotekstil/przsz geomembran zerinde gerekletirdikleri tekrarl
direkt kesme deneylerinden benzer sonularla karlamlardr. Mitchell
ve di. (1990) ve Yegian ve Lahlaf (1992), ayn numuneyi tekrar tekrar
kayma deneylerinde tabi tuttuklar zaman, geotekstil-przsz
geomembran arayzeylerin statik srtnme as deerlerinde nemli
azalmalar grldn belirtmilerdir (De ve Zimmie, 1998).

ekil 8. 3 Tekrarl kesme deneylerinden elde edilen pik srtnme as deerleri
(Arayzey I) (De ve Zimmie, 1998)
Bu durum byk ihtimalle geotekstil-przsz geomembran
arayzeyinde geotekstilin neden olduu kirlenmeden kaynaklanmaktadr.
Ayn zamanda Von Pein ve Lewis (1991), Yegian ve Lahlaf (1992),
yapt aratrmalar sonucunda arayzeydeki nem yzdesindeki artn,

269
kirlenme etkisini arttrd ve dinamik srtnme alarnda azalmalara
neden olduunu belirtmilerdir (De ve Zimmie, 1998).
8.3.1.2 Sarsma Levhas Deneyleri
ekil 8.4 te be farkl frekansta sinzoidal eksitasyon deeri ile
gerekletirilmi deneylerden elde edilen, blok ivmelere kar gelen masa
ivme deerleri sunulmutur. Blok ivmesindeki yenilme oluana kadar
olan ivme art oran, masann ivme deerlerindeki art oran ile ayndr.
Geotekstil-przsz geomembran arayzeyindeki krlma olutuu
zaman ivme deeri 0.22g dir (ekil 8.4). Bu deerden arayzn dinamik
srtnme katsays yaklak olarak 0.22, ve buna denk olan dinamik
srtnme as da yaklak olarak 12 bulunmaktadr (De ve Zimmie,
1998).

ekil 8. 4 Sarsma levhas deneylerinden elde edilen blok ve masa ivmesi deerleri
(Arayzey I) (De ve Zimmie, 1998)

270
ekil 8.4 te kayma olumadan nce, arayzeyin srtnme
davrannn frekansa bal olmad grlmektedir. Bu nedenle, daha
yksek normal gerilme deerleri oluturabilmek iin geoteknik
santrifjn kullanlmas gerekmektedir (De ve Zimmie, 1998).
Deneyleri
Sarsma levhas deneyleri, daha yksek normal gerilme deerleri
oluturabilmek iin 100g-ton luk geoteknik santrifj kullanlarak
gerekletirilmitir. rnein, 1g deerinde 2.1 kPa normal gerilme
oluturan beton blok, 50g santrifgal ivme altnda 105 kPa normal
gerilme oluturmaktadr. Deneylerde geoteknik santrifj kullanld
zaman, farkl parametreler iin uygun bytme deerleri seilmelidir (De
ve Zimmie, 1998).
Deneylerden elde edilen sonular ekil 8.5 te sunulmaktadr.
Buradan da grlebilecei gibi blok ve masa ivmeleri benzer zellikler
gstermilerdir. ekil 8.4 te sunulan deney sonularnda, 1g altnda
krlma yaklak 0.22g ve dinamik srtnme as 12 iken
gereklemiti. Geoteknik santrifj kullanld zaman, 20g altnda
yaplan deneyde ise, krlma 4g de olumutur. Buradan da dinamik
srtnme katsays 0.20, dinamik srtnme as da 11 olarak bulunur.
Farkl ivme seviyeleri iin elde edilen deney sonular Tablo 8.2 de
sunulmutur (De ve Zimmie, 1998).

271

ekil 8. 5 Geoteknik santrifj kullanlarak yaplan sarsma levhas deneylerinden elde
edilen blok ve masa ivmesi deerleri (Arayzey I) (De ve Zimmie, 1998)

Tablo 8. 2 Geoteknik Santrifj Kullanlarak Yaplan Sarsma Levhas Deneylerinden
Elde Edilen Sonular (Arayzey I) (De ve Zimmie, 1998)
g-seviyesi
(g)
Kaymann balad
andaki sarsma levhas
ivme deeri (g)
Dinamik srtnme
katsays
(Stun 2/Stun 1)
Dinamik
srtnme
as
1 0.22 0.22 12
20 4.00 0.20 11
30 6.00 0.20 11
40 8.00 0.20 11
8.3.1.4 Sonular
ekil 8.5 ve Tablo 8.2 de sunulan veriler incelendii zaman,
geotekstil-przsz geomembran arayzeyi (Arayzey I), farkl

272
deneylerden elde edilen sonularda belirli bir tutarllk olduu
gzlenmektedir. Arayzey I gstermi olduu kayma davran, normal
gerilme yada eksitasyon frekansndan nemli lde etkilenmedii
ynndedir (De ve Zimmie, 1998).
8.3.2 Geonet zerinde Przsz Geomembran (Arayzey II, III ve
IV)
Arayzey II (enlemesine duran geonet zerinde przsz
geomembran) zerinde yaplan tekrarl direkt kesme deneyi sonular
ekil 8.6 da sunulmutur. Buradan da grlebilecei gibi, dinamik
srtnme as, tekrarl ykler altnda deimektedir. lk ykleme
dngleri iin, btn normlar gerilme deerlerinde dinamik srtnme
asnn yaklak olarak 11 olduu grlmektedir. Ardndan uygulanan
beinci ve onuncu dngler arasnda, dinamik srtnme asnda hzl bir
art grlmtr. Yaklak olarak on dngden sonra, dinamik srtnme
as art hznda azalma olmakta, art hz normal gerime deerlerine
bal olarak deimektedir. Dinamik srtnme as deerleri, en dk
normal gerilmede (20.7 kPa) en hzl, en yksek normal gerilmede
(41.4 kPa) en yava olarak artmtr. 50 dngnn sonunda, srtnme
as deerlerinin 14 (41.4 kPa altnda) ile 18 (20.7 kPa altnda)
arasnda deitii grlmtr (De ve Zimmie, 1998).
Geonetler boylamasna ve hizalamasna durduklar zaman yaplan
deneylerde, enlemesine durduu zaman yaplan deneylerde elde edilen
erilere benzer sonular elde edilmitir. Geonet boylamasna

273
yerletirildii zaman ilk dngnn ardndan dinamik srtnme as
yaklak olarak 10 bulunmutur. 50 dngnn ardndan srtnme as
deerinin 16 ile 18 arasnda deitii grlmtr. Ayrca bu
deneylerde de daha dk normal gerilme deerleri iin daha yksek
srtnme alar bulunmutur (De ve Zimmie, 1998).

(Arayzey II) (De ve Zimmie, 1998)
Geonet hizalamasna yerletirildii zaman ilk dngnn ardndan
dinamik srtnme as yaklak olarak 9 bulunmutur. 50 dngnn
ardndan srtnme as deerinin yaklak 18 olduu grlmtr.
Pasqualini ve di. (1995), dk younluklu polietilen geomembran-
geonet zerinde tekrarl direkt kesme deneyleri yaparak, arayzey
dinamik srtnme as deerlerinin tekrarl yklemeler sonucundaki

274
artn incelemilerdir. Pasqualini ve di. (1995), srtnme asndaki bu
artn, geomembran yzeyindeki przlln artndan
kaynaklanabileceini belirtmilerdir (De ve Zimmie, 1998).
8.3.2.2 Sarsma Levhas Deneyleri
Sarsma levhas deneyleri, geonetler enlemesine ve boylamasna
yerletirilerek, przsz geomembran-geonet arayzeylerini incelemek
iin gerekletirilmitir. Geonet, enlemesine yerletirildii zaman
przsz geomembran-geonet (Arayzey II) iin elde edilen blok ve
masa ivme deerleri ekil 8.7 de sunulmutur. ekil 8.7 de iki farkl
normal gerilme deerinde (1 blok = 2.1 kPa ve 2 blok = 3.4 kPa),
farkl frekans kullanlarak yaplan alt tane deney sonucu grlmektedir.
Krlmann yaklak olarak 0.22g masa ivme deerinde gerekletii
grlm ve buna karlk gelen dinamik srtnme asnn da yaklak
12.4 olduu belirlenmitir (De ve Zimmie, 1998).
Geonet boylamasna yerletirildii zaman, przsz
geomembran-geonet (Arayzey III) zerinde yaplan deneylerde
krlmann yaklak olarak 0.21g masa ivme deerinde gerekletii
grlm buna karlk gelen dinamik srtnme asnn da yaklak
11.9 olduu belirlenmitir (De ve Zimmie, 1998).
Genelde, geonetin her iki konumu iin yaplan deneylerden elde
edilen sonulardan, dinamik srtnme as deerlerinin vibrasyon
frekansna bal olmadklar grlmtr (De ve Zimmie, 1998).

275

(Arayzey II) (De ve Zimmie, 1998)
Deneyleri
Przsz geomembran-geonet (Arayzey II) kullanlarak
gerekletirilen deneylerden elde edilen sonular ekil 8.8 de
sunulmutur. ekil 8.8 incelendii zaman, 1g altnda dinamik srtnme
asnn yaklak 12.4 olduu, daha yksek g-seviyelerinde dinamik
srtnme asnn 7 ile 7.5arasnda olduu grlmektedir .ekil 8.6 da
sunulan tekrarl direkt kesme deney sonularn da gz nne
aldmzda, balangtaki dinamik srtnme asndaki deiimin
normal gerilmeye bal olmad grlmtr. Buna karn dng
saylarndaki arta bal olarak, normal gerilme deerlerinin dinamik
srtnme as zerindeki etkilerinin art belirtilmitir. Bu durum,

276
Arayzey II zerinde gerekletirilen tekrarl direkt kesme deney
sonular incelendii zaman, yksek normal gerilmeler altnda elde
edilen dk dinamik srtnme as deerlerinden anlalabilmektedir
Przsz geomembran-geonet (boylamasna) (Arayzey III)
zerinde yaplan deneyler sonucunda, 1g altnda dinamik arayzey
srtnme as yaklak olarak 11.9, 20g, 30g ve 40g altnda dinamik
arayzey srtnme as yaklak olarak 11 bulunmutur. Bu arayzey
zerinde gerekletirilen deneylerde 1g ve daha yksek g-seviyelerinde
yaplan deneylerde benzere sonular elde edildii, normal gerilmedeki
deiimin, dinamik arayzey srtnme asn ok fazla etkilemedii
anlalmtr (De ve Zimmie, 1998).
Farkl ivme deerleri iin Arayzey II ve Arayzey III zerinde
yaplan deneylerden elde edilen sonular Tablo 8.3 ve Tablo 8.4 te
sunulmutur. Arayzey IV zerinde geoteknik santrifj kullanlarak
yaplan sarsma levhas deneyleri gerekletirilmemitir (De ve Zimmie,
1998).

277

ekil 8. 8 Geoteknik santrifj kullanlarak yaplan sarsma levhas deneylerinden elde
edilen blok ve masa ivmesi deerleri (Arayzey I) (De ve Zimmie, 1998)
8.3.2.4 Sonular
Bu blm kapsamnda yaplan deney sonularndan, przsz
geomembran-geonet arayzey davrannn belirli eilimler gsterdii
anlalmtr. Tekrarl direkt kesme deneyleri yapld zaman, ilk birka
dngde elde edilen srtnme as deerlerinin birbirine yakn olduu
grlmektedir. Enlemesine yerletirilen geonetlerle (Arayzey II) yaplan
deneylerde, normal gerilmedeki arta bal olarak, srtnme as
deerlerinde de art olduu belirlenmitir (De ve Zimmie, 1998).

278
Elde Edilen Sonular (Arayzey II) (De ve Zimmie, 1998)
g-seviyesi
(g)
Kaymann balad
ivme deeri (g)
Dinamik srtnme
katsays
(Stun 2/Stun 1)
Dinamik
srtnme
as
1 0.22 0.22 12
20 2.40 0.12 7
30 4.00 0.13 8
40 5.20 0.13 7

Elde Edilen Sonular (Arayzey III) (De ve Zimmie, 1998)
g-seviyesi
(g)
Kaymann balad
ivme deeri (g)
Dinamik srtnme
katsays
(Stun 2/Stun 1)
Dinamik
srtnme
as
1 0.21 0.21 12
20 4.00 0.20 11
30 5.80 0.19 11
40 8.00 0.20 11

8.3.3 Geonet zerinde Geotekstil (Arayzey V, VI ve VII)
ekil 8.9 da geotekstil-geonet (Arayzey V) zerinde
gerekletirilen tekrarl direkt kesme deneylerinden elde edilen pik
dinamik srtnme as deerleri grlmektedir. Buradaki deerlerden de
anlalabilecei gibi, arayzey dinamik srtnme as, normal
gerilmedeki deiimlerden etkilenmektedir. En yksek srtnme as

279
deeri (yaklak 24), en dk normal gerilme (20.7 kPa) altnda yaplan
deneyden, en dk srtnme as deeri de (yaklak 17), en yksek
normal gerilme (41.4 kPa) altnda yaplan deneyden elde edilmitir. Bu
deneyler iin dng saysnn, srtnme as zerinde ok byk etkisi
olmad grlmektedir (De ve Zimmie, 1998).
Ayrca buradaki sonulardan, rgsz geotekstil zerinde yaplan
deneylerden normal gerilmedeki arta bal olarak, srtnme as
deerlerinde azalma olduu anlalmaktadr (De ve Zimmie, 1998).

(Arayzey V) (De ve Zimmie, 1998)
Arayzey VI ve VII zerinde yaplan deneylerde de dng
saysnn, srtnme as zerinde ok byk etlisi olmad grlm,
dinamik srtnme as deerlerinin normal gerilme deerlerindeki
deiimlerden de byk lde etkilenmediini tespit edilmitir.

280
Deneylerden, boylamasnda yerletirilen geonetin dinamik srtnme as
deerinin 15, hizalamasna yerletirilen geonetin dinamik srtnme as
deerinin yaklak olarak 10 ile 11 arasnda deitii belirlenmitir (De
ve Zimmie, 1998).
8.3.3.2 Sarsma Levhas Deneyi
Geotekstil-geonet (Arayzey V ve Arayzey VI) zerinde sarsma
levhas deneyleri yaplmtr. ekil 8.10 da Arayzey V zerinde yaplan
deneylerden elde edilen sonular sunulmutur. Krlma anndaki ivmenin
0.44g, buna karlk gelen dinamik srtnme asnn da 24 olduu
belirlenmitir. Geotekstil-geonet (boylamasnda) zerinde yaplan
deneylerde krlma annda ivme 0.34g, dinamik srtnme as da 19
olarak belirlenmitir (De ve Zimmie, 1998).

(Arayzey V) (De ve Zimmie, 1998)

281
Deneyleri
Arayzey V ve VI iin farkl ivme seviyelerinde yaplan
deneylerden elde edilen sonular Tablo 8.5 ve Tablo 8.6 da sunulmutur.
Tablo 8.5 de sunulan deerler incelenirse, 1g, 30g ve 40g altnda yaplan
deneylerde arayzeyin dinamik srtnme as deerleri srasyla 24 ,8
ve 7 olduu grlmektedir. Buradaki sonularda, normal gerilmelerdeki
deiimlerin dinamik srtnme as deerleri zerinde etkili olduu
anlalmaktadr. Arayzey VI iin 1g altnda dinamik srtnme as 19,
40g altnda dinamik srtnme as 10 dir. Arayzey VII zerinde
geoteknik santrifj kullanlarak yaplan sarsma levhas deneyleri
gerekletirilmemitir (De ve Zimmie, 1998).
8.3.3.4 Sonular
Bu blm kapsamnda yaplan deneylerin sonucunda, uygulanan
normal gerilme deerinin geotekstil-geonet arayzey davranlar
zerinde etkili olduu grlmtr. Normal gerilmenin bu etkisi,
Arayzey V (enlemesine) iin daha belirgin olmakla beraber, arayzey
VI (boylamasna) iin normal gerilmenin etkisinin daha az olduu
grlmtr (De ve Zimmie, 1998).

282
Elde Edilen Sonular (Arayzey V) (De ve Zimmie, 1998)
g-seviyesi
(g)
Kaymann balad
ivme deeri (g)
Dinamik srtnme
katsays
(Stun 2/Stun 1)
Dinamik
srtnme
as
1 0.45 0.44 24
30 4.00 0.13 8
40 5.00 0.13 7

Elde Edilen Sonular (Arayzey VI) (De ve Zimmie, 1998)
g-seviyesi
(g)
Kaymann balad
ivme deeri (g)
Dinamik srtnme
katsays
(Stun 2/Stun 1)
Dinamik
srtnme
as
1 0.34 0.34 19
20 4.00 0.20 11
30 6.00 0.20 11
40 7.00 0.18 10

8.3.4 Przsz Geomembran zerinde Przsz Geomembran
(Arayzey VIII)
Arayzey VIII (geomembran-geomembran arayzeyi) zerinde
gerekletirilen tekrarl direkt kesme deneylerinden elde edilen sonular
ekil 8.11 de sunulmutur. lk yirmi dngde, pik dinamik srtnme
asnda hzl bir art olduu grlmektedir. Bunun ardndan, 50inci
dngnn sonuna kadar srtnme asnn art devam etmekle birlikte,
art hz azalmaktadr. Normal gerilmenin, deney sonular zerinde bir
etkisi olmad grlmektedir (De ve Zimmie, 1998).

283
Dng saysndaki arta bal olarak, dinamik srtnme
asndaki artn sebebi tam olarak anlalamamtr. Ancak, deney
sonunda numuneler incelendii zaman, numuneler zerinde kayma
yerdeitirmesi dorultusunda, srtnme anmas olduu grlmtr.
Bu durumun, dinamik srtnme asnda arta neden olduu
dnlmektedir (De ve Zimmie, 1998).

(Arayzey VIII) (De ve Zimmie, 1998)
8.3.4.2 Sarsma Levhas Deneyi
Sarsma levhas deneyleri, farkl frekansta eksitasyon
uygulanarak gerekletirilmitir. Elde edilen sonular ekil 8.12 de
sunulmutur. Krlma, yaklak 0.35g ivme deerinde gereklemi,
dinamik srtnme as 19 bulunmutur (De ve Zimmie, 1998).

284
Sarsma levhas deneyinden elde edilen srtnme as
deerlerinin, tekrarl direkt kesme deneylerinden elde edilen deerlerden
daha yksek olduu grlmtr. Ancak, tekrarl direkt kesme
deneyinden bulunan sonularda, dng saysndaki arta bal olarak,
dinamik srtnme asnda da art olduu grlmtr (ekil 8.11).
Sarsma Levhas deneyleri gerekletirilirken, ivme deerleri kayma
olutuktan sonra llmektedir. Bundan dolay, sarsma levhas
deneyinden elde edilen direkt srtnme as deerlerinin, tekrarl direkt
kesme deneyinden elde edilen deerler gre, gerei daha iyi yanstt
dnlmektedir. ekil 8.11 de sunulan, direkt kesme deneyi
sonularndan ilk dng sonunda dinamik srtnme as 10, on beinci
dngnn sonunda 19 olduu grlmektedir. Sarsma levhas
deneyinden elde dilen deney sonular ekil 8.12 de sunulmu olup,
dinamik srtnme as 19 bulunmutur (De ve Zimmie, 1998).
Deneyleri
Geoteknik santrifj kullanlarak yaplan sarsma levhas
deneyinden elde edilen sonular ekil 8.5 ve ekil 8.8 de sunulan
sonulara benzemektedir. Deney sonular Tablo 8.7 de sunulmutur. 1g
ve 10g altnda gerekletirilen deneylerden dinamik srtnme as
yaklak olarak 18, 20g ve 30g altnda gerekletirilen deneylerden
dinamik srtnme as yaklak olarak 13 bulunmutur. Yaplan
deneylerin sonucunda, g-seviyesindeki arta bal olarak, srtnme as
deerlerinde azalma olduu grlmtr (De ve Zimmie, 1998).

285

(Arayzey VIII) (De ve Zimmie, 1998)

Elde Edilen Sonular (Arayzey VIII) (De ve Zimmie, 1998)
g-seviyesi
(g)
Kaymann balad
ivme deeri (g)
Dinamik srtnme
katsays
(Stun 2/Stun 1)
Dinamik
srtnme
as
1 0.35 0.35 19
20 3.20 0.32 18
30 4.50 0.23 13
40 7.00 0.23 13

8.3.4.4 Sonular
Bu blmde gerekletirilen deneylerden elde edilen sonulardan,
przsz geomembran-przsz geomembran arayzey (Arayzey VIII)
dinamik kayma davrann, uygulanan dng says etkilemektedir. Bu

286
durum vibrasyonun frekansndan kaynaklanamamaktadr. Arayzey,
yksek normal gerilmelere maruz kald zaman, dinamik srtnme as
deerlerinde azalma grlmektedir (De ve Zimmie, 1998).
8.4 zet
8.4.1 Sonularn zeti
Bu aratrma kapsamnda sekiz geosentetik arayzeyin dinamik
srtnme davranlar incelenmitir. Farkl deneylerle bulunan srtnme
as deerleri Tablo 8.8 de sunulmutur. Ayn zamanda karlatrma
yaplabilmesi iin Tablo 8.8de, De (1996) tarafndan gerekletirilen
kalkan masa ve direkt kesme deneylerinden elde edilen statik srtnme
as deerleri de verilmitir (De ve Zimmie, 1998).
Genelde, Tablo 8.8 de verilen sonular incelendii zaman, statik
ve dinamik srtnme as deerlerinin birbirine yakn olduu
grlmektedir. Ancak, ou arayzeyin dinamik srtnme davrannn,
eksitasyon frekansna ve dng saysna bal olduu unutulmamaldr
Geotekstil-przsz geomembran arayzey srtnme asnn,
dng saysna bal olarak azald grlmektedir. Bu durumun
geotekstilin neden olduu kirleneme etkisinden kaynaklanmaktadr (De
ve Zimmie, 1998).

287

Tablo 8. 8 Farkl Geosentetik Arayzeyler in Ortalama Pik Srtnme As Deerleri (De ve Zimmie, 1998)

288

289
Geonetlerin arayzey davranlar, geonetin rg ynnn kayma
yerdeitirmesine olan konumundan ok etkilenmektedir. En dk
kayma dayanm, geonetin rg ynnn kayma dzlemi ile ayn hizada
olduu zaman llmtr. Buna karn en yksek kayma dayanm da,
geonet kayma dzlemine enlemesine konulduu zaman elde edilmitir
Geotekstil-geonet (enlemesine) arayzey davranlarnn normal
gerilmeye bal olduu, yksek gerilme deerlerinin dk srtnme
alarnn olumasna neden olduu grlmtr. Kayma ynne
hizalamasna yerletirilen geonetlerin dinamik srtnme as deerleri
zerinde normal gerilmenin etkisi olmad belirlenmitir (De ve
Zimmie, 1998).
Tekrarl yklemelerin saysndaki arta bal olarak,
geomembran-geonet arayzey srnme asnda da art olduu tespit
edilmitir (De ve Zimmie, 1998).
8.4.2 Tasarm in neriler
De ve Zimmie (1998), yapm olduklar almada geosentetik
arayzeylerin dinamik srtnme alarn etkileyen pek ok parametreden
bahsetmilerdir. Yaptklar deneylerden elde ettikleri sonulardan, farkl
durumlarda dinamik arayzey srtnme as deerlerinin bulunabilmesi
iin Tablo 8.9 da sunulan yntemleri nermilerdir.

290

Tablo 8. 9 Dinamik Srtnme Alarnn Elde Edilmesi in nerilen Deney Yntemleri (De ve Zimmie, 1998)

291
9. DENEYSEL ALIMA
9.1 Zemin
Bu tez kapsamnda zgl arl G
s
= 2.68, likit limiti 29.90,
plastik limiti 23.95, plastisite indisinin de 5.95 olan birletirilmi zemin
snflandrma sistemine (USCS) gre ML olarak snflandrlan zemin
kullanlmtr. Zeminin su muhtevas w
n
=25.45, doal birim hacim
arl
n
= 2.14 gr/cm
3
tr.
9.2 Geotekstil
Bu tez kapsamnda gerekletirilen deneyde Akelyaf firmas
tarafndan retilen, birim alan arl 200 gr/m
2
olan, rgsz geotekstil
kullanlmtr.
9.3 Uygulama
Standart kesme kutusunda (6.00 cm x 6.00 cm) gerekletirilen
deneyler kapsamnda 12 kg, 24 kg ve 48 kg olmak zere farkl dey
yk altnda, 3 mm/dak kesme hz uygulanmtr. lk olarak zeminin isel
srtnme as ve kohezyonu belirlenmi, ikinci aamada geotekstil
kesme ynnde yatay olarak, nc aamada kesme ynnde dikey
olarak yerletirilerek arayzey srtnme alarndaki ve kohezyondaki
deiimler incelenmitir (ekil 9.1, ekil 9.2). Deneylerden elde edilen
sonular ekil 9.3, ekil 9.4 ve ekil 9.5 te sunulmutur.

292

ekil 9. 1 Geotekstilin kesme ynnde yatay olarak yerletirilmesi

ekil 9. 2 Geotekstilin kesme ynnde dikey olarak yerletirilmesi

293
0,15
0,155
0,16
0,165
0,17
0,175
0,18
0,185
0 0,1 0,2
K
a
y
m
a

G
e
r
i
l
m
e
s
i

(
k
g
/
c
m
2
)
Normal Gerilme (kg/cm
2
)

ekil 9. 3 Kesme kutusu grafii (Zemin)
0,15
0,155
0,16
0,165
0,17
0,175
0,18
0,185
0,19
0,195
0 0,1 0,2
2
)
K
a
y
m
a

G
e
r
i
l
m
e
s
i

(
k
g
/
c
m
2
)

ekil 9. 4 Kesme kutusu grafii (Zemin Geotekstil yatay)

294
0,245
0,246
0,247
0,248
0,249
0,25
0 0,1 0,2
2
)
K
a
y
m
a

G
e
r
i
l
m
e
s
i

(
k
g
/
c
m
2
)

ekil 9. 5 Kesme kutusu grafii (Zemin Geotekstil dikey)
Deneylerden elde edilen sonulardan zeminin kayma direnci
(isel srtnme as) = 21 , kohezyonu 0.163 kg/cm
2
olarak
bulunmutur. Geotekstil yatay olarak kesme kutusuna yerletirildii
zaman = 28 , kohezyonu 0.155 kg/cm
2
, geotekstil dikey olarak kesme
kutusuna yerletirildii zaman = 25 , kohezyonunun 0.245 kg/cm
2

olduu belirlenmitir.
Geotekstil kesme kutusuna yatay olarak yerletirildii zaman,
zeminin mevcut isel srtnme asndan daha yksek bir deer elde
edilmesine ramen, kohezyonda azalma olduu grlmtr.
Buna karn geotekstil kesme kutusuna dikey olarak yerletirildii
zaman, zeminin hem mevcut srtnme asnda hem de kohezyondan
daha yksek deerler elde edildii belirlenmitir.

295
10 SONU VE NERLER
Bu tez kapsamnda
1. Blmde geosentetik malzemelere genel bir bak yaplm,
tanm ve eitleri konusunda bilgi verilmi.
2. Blmde geotekstillerin farkl kriterlerine gre tasarm ilkeleri
anlatlmtr.
3. Blmde geotekstillerin en nemli fonksiyonlar olan ayrma,
filtrasyon, drenaj, glendirme, koruma ve yaltmdan sz edilmitir.
4. Blmde geotekstillerin sahip olduu fonksiyonlara gre
kullanm alanlarndan bahsedilmitir.
5. Blmde geotekstillerin malzeme yaps hakknda bilgi verilmi
ve geotekstillerin yapm tekniklerine gre snflandrlmalar
yaplmtr.
6. Blmde geotekstillerin genel, mekanik, hidrolik, dayanm ve
bozulma zellikleri ayrntlaryla anlatlmtr.
7. Blmde Zemin-Geosentetik arayzey kayma davran
incelenmi; bu davrana etki eden faktrler mekanizmalar ve bu
davrann belirlenmesinde kullanlan mevcut deney yntemleri
incelenmitir.
8. Blmde geosentetiklerin dinamik zellikleri deneysel verilerle
anlatlmtr.

296
9. Blmde ise yaptmz deneyden elde edilen sonular
irdelenmitir.
Geosentetiklerin zemin tabaklarn glendirmek veya
donatlandrmak amacyla kullanm son 35 yldan bu yana giderek nem
kazanmtr.
Geosentetikler donatl zemin duvarlarnda donatl evlerde
yumuak zeminler zerindeki seddelerde dey dolgu alanlarnda ve
temel zeminlerinde kullanlmaktadr.
Donatlarn bu amala kullanm ile zemin kitlesinde oluan
diren kuvvetler ile ekme gerilmesine tahamml artmakta ve sonu
olarak yatay deformasyonlar azalmakta ve kitlenin genel stabilitesi de
artmaktadr.
Yaplan aklamann nda, geosentetiklerin uygun bir
mhendislik zm yaratmasnn tesinde ekonomik ve evresel
problemleri azaltc evre dostu malzemeler olduu ve geleneksel zemin
mekanii problemlerinin ada zmlerini oluturduunda ifade
edilebilir.
Geomalzemeler ile geosentetiklerin birlikte oluturabildikleri
etkileim parametreleri her iki tr malzemelerin etkin bir kullanmn
nceden tahmin edebilmek iin nemlidir.
Eer geomalzemeler ile donatlarn arayzey dayanmlar zemin
tek bana sahip olduu dayanmdan az ise donatlar bir zayflk dzlemi
olutururlar ve bir direkt kesme olay gibi sonu oluur. Bu durumu

297
analiz etmek iin kullanlan iki deney direkt kesme ve syrlma
deneyleridir.
Zemin-geosentetik etkileim parametreleri zet olarak:
1. Geomalzemeler ile geosentetik arasndaki etkileim
mekanizmasndan
2. Geomalzemelerin fiziksel ve mekanik zelliklerinden
3. Geomalzemelerin mekanik zelliklerinden etkilenmektedir.
Etkileim katsays olarak aada tanmlanan
i
c , eer < 0.50 ise
zemin ile geosentetik arasnda zayf bir balant, eer 1.0 dan bykse
( ) 1.0
i
c > ok salam bir ba yani aderans olutuu sylenir ve deeri
tan
tan
a n a
i
n
c
c
c

+
=
+

forml ile ifade edilir. Eer C = 0 ise (kum vb.)
tan
tan
a
i
c

=
eklinde forml basitleir. Burada

a
c =zemin ve geosentetik arasndaki adhezyon

a
=arayzey srtnme as
=zeminin isel srtnme as

298

n
= uygulanan normal gerilmedir.
Bu almada sz konusu arayzey zellikleri deiik
geomalzemeler ile geosentetikler iin statik ve dinamik durumlar iin
tetkik edilip geni bir aratrmann sonular sunulmutur.
lave olarak marjinal zeminler de dikkate alnarak kat atk
ortamlar iin yaplan almalardan da rnekler verilmitir.

299
KAYNAKLAR
Aksoy, .M., 1993, Modern Yol naatnda Geotekstil Ve
Geogrid Uygulamas Konularnda Aratrma, Yksek Lisan Tezi,
stanbul Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, stanbul,
115 s.
Akta, M., 1991, Jeotekstillerin eitleri, Kullanm En Yaygn
Olan Tiplerin retim Yntemleri Ve zelliklerinin
Deerlendirilmesi, Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik
niversitesi Fen Bilimleri Enstits, stanbul, 75 s.
Arslan, U., Gler, E., Ylmaz, G., Koyuncu, H., 2004, Geotp
Teknolojisi Ve Tarama Yntemi Kullanlarak Sedimentlerin
yiletirilmesi zerine Bir n alma, Birinci Ulusal
Geosentetik Konferans, s. 37-44.
ASTM D276 (Standard Test Method for Identificaton of
Fibers In Textiles)
ASTM D543 (Standard Practices for Evaluating the
Resistance of Plastics to Chemical Reagents)
ASTM C578 (Standard Specification for Rigid, Cellular
Polystyrene Thermal Insulation)
ASTM D794 (Standard Practce For Determining Permanent
Effect of Heat On Plastics)

300
KAYNAKLAR (Devam)
ASTM D1424 (Standard Test Method for Tearing Strength of
Fabrics by Falling-Pendulum Type (Elmendorf) Apparatus)
ASTM D1777 (Standard Test Method for Thickness of Textile
Materials)
ASTM D1883 (Standard Test Method for CBR of Laboratory
Compacted Soils)
ASTM D1910 (Standard Test Methods of Test for
Construction Characteristics of Woven Fabrics)
ASTM D3080 (Standard Test Method for Direct Shear Test of
Soils Under Consolidated Drained Conditions)
ASTM D3776 (StandardTest Method for Mass per Unit Area
(Weight) of Woven Fabrics)
ASTM D3786 (Standard Test Method for Hydraulic Burst
Strength of knitted Goods and Nonwoven Fabrics)
ASTM D3787 (Standard Test Method for Bursting Strength
of Textiles-Constant-Rate-of-Traverse (CRT) Ball Burst Test)
ASTM D4533 (Standard Test Method for Index Trapezoidal
Tearing Strength of Geotextiles)

301
KAYNAKLAR (Devam)
ASTM D4595 (Standard Test Method for Tensile Properties
of Geotextiles by the Wide-Width Strip Method)
ASTM D4884 (Standard Test Method for Seam Strength of
Sewn Geotextiles)
ASTM D5101 (Standard Test Method for Measurement the
Soil-Geotextile System Clogging Potential by the Gradient
Ratio)
ASTM D5262 (Standard Test Method for Evaluating the
Unconfined Tension Creep Behavior of Geosynthetics)
ASTM D5321-92 (Standard Test Method for Determining the
Coefficient of Soil and Geosynthetic or Geosynthetic and
Geosynthetic Friction by the Direct Shear Method)
ASTM D5493 (Standard Test Method for Permittivity of
Geotextiles Under Load)
Atmatzidis, D.K., Chrysikos, D.A., 2000, On The Burst Strength
Of Nonwoven Geotextiles, 7 p.
Aydoan, N.., 2004, Effect Of Woven Geotextile Type On
Soil-Geotextile Friction Properties, MSc Thesis, Boazii
University.

302
KAYNAKLAR (Devam)
Baykal, G., Dadabilge, O., 2000, Tek Ynl-Geogrid-Krmata
Arayzey zelliklerinin Deneysel Olarak Aratrlmas: Syrlma
Deneyi, Zemin Mekanii Ve Temel Mhendislii Sekizinci
Ulusal Kongresi, s. 281-290.
Bergado, D.T., Chai, J.C., Abiera, H.O., Alfaro, M.C.,
Balasubramaniam, 1993, Interaction Between Cohesive-
Frictional Soil And Various Grid Reinforcements, Geotextiles
And Geomembranes Vol. 12, No.4, pp. 327-349.
Blumel, W., and Stoewahse, C., 1998, Geosynthetics Interface
Friction Testing In Germany- Effect Of Test Setups, Proceedings
Of 6
th
International Conference On Geosynthetics, Atlanta
Georgia, USA.
Chenggang, B., 2004, Study On The Interaction Behaviour Of
Geosynthetics and Soil In China, Ningbo Institute Of
Technology, Zhejiang University, China, 315100.
Cindemir, Y.O., 1997, Yeni Bir naat Malzemesi Olarak
Geotekstiller, Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi
Fen Bilimleri Enstits, stanbul, 111 s.

303
KAYNAKLAR (Devam)
Coronel, J., 2000, Friction Interface Properties Between
Geomaterials And Geosynthetics, A Thesis Submitted To The
Graduate Faculty Of The Louisiana State University And
Agricultural And Mechanical College In Partial Fulfilment Of
The Requirements For The Degree Of Master Of Science In Civil
Engineering In The Department Of Civil And Environmental
Engineering, 235 p.
akr, T.E., 1997, An Investigation About The Designing
Procedures, Problems And Criteria Of The Solid Waste Landfill
Areas On Geotechnical Point Of View, A Master Thesis
Submitted To Graduate Scholl Of Natural And Applied Sciences,
Tez Danman: Do. Dr. H. Recep Ylmaz 79 pages Of D.E..
Dadabilge, O., 1999, Experimental Investigation Of Pull-out
Resistance Of Uniaxial Geogrids, MSc Thesis, Boazii
University.
De, A., 1996, Study Of Interfacial Friction Of Landfill
Geosynthetics: Static And Dynamic, Ph.D. Thesis, Rensselaer
Polytechnic Institute, Troy, New York, USA, 245 p.
De, A. And Zimmie, T.F., 1998, Estimation Of Dynamic
Interfacial Properties Of Geosynthetics, Geosynthetics
International, Vol. 5, Nos. 1-2.

304
KAYNAKLAR (Devam)
Edinliler, A., Gler, E., 2006, Zemin-Geotekstil Arayzey
Srtnme Parametrelerinin Belirlenmesi, kinci Ulusal
Geosentetik Konferans, s. 59-67.
Farrag, K., Juran, I., Acar, Yalcin, 1993, Pull-out Resistance
Of Geogrid Reinforcements, Geotextile And Geomembranes,
Vol. 12, pp. 133-159.
Girard, H., Fischer, S., And Aloso, E., 1990, Problems Of
Friction Posed By The Use Of Geomembranes On Dam Slopes-
Examples And Measurements, Journal Of Geotextiles And
Geomembranes, Vol. 9, No.2, pp. 129-143.
Gurung, N. And Iwao, Y., 1999, Pull-out Test Analysis For
Geo-Reinforcement, Geotextiles And Geomembranes, Vol. 17, p.
157-170.
Gler, E., Sargn, ., 1996, Mhendislik Tasarmnda
Geosentetiklerin Kullanm Kurs Notlar, s. 1-48.
Holtz, R.D., 2001, Geosynthetics For Soil Reinforcement, 9
th

Spencer J. Buchanan Lecture, 19 p.

305
KAYNAKLAR (Devam)
Hushmand, B. And Martin, G.R., 1990, Final Report SBIR
Phase I Study, Layered Soil-Sythetic Liner Base Isolation
System, Report Submitted To The National Science Foundation
Small Business Innovative Research Program, The Earth
Technology Corporation, Long Beach, California, USA, 86 p.
Koutsourais, M.M., And Sprague, C.J., Precutas, R.C., 1991,
Interfacial Friction Study Of Cap And Liner Components For
Landfill Desing, Journal Of Geotextiles And Geomembranes,
Vol. 10, No.5/6, pp. 531-548.
Jeffrey A. Stark, Rosa T. Affleck, and Sherri A. Orchino,
2000, Expedient MESL Construction In Cold Weather, US Army
Corps Of Engineers, 29 p.
Jogi, M., 2005, A Method For Measuring Smooth
Geomembran/Soil Interface Shear Behaviour Under Unsaturated
Conditions, A Thesis Submitted To College Of Graduate Studies
And Research In Partial Fulfilment Of The Requirements For The
Degree Of Master s Of Science In The Department Of Civil
Engineering University Of Saskatchewan Saskatoon, SK Canada,
91 p.
Koerner, R.M., 1999, Designing With Geosynthetics, Prentice
Hall, New Jersey, 4th ed., 761 p.

306
KAYNAKLAR (Devam)
Mahmood, A., Zakaria, N., 2000, A Study On the Coefficient
Of Friction Of Soil/Geotextile Interfaces, Electronic Journal Of
Geotechnical Engineering, Vol. 5.
Mahmood, A., Zakaria, N., Ahmad, F., 2000, Studies On
Geotextile / Soil Interface Shear Behavior, Electronic Journal Of
Geotechnical Engineering, Vol. 5.
Mitchell, J. K., Seed, R.B., And Seed, H.B., 1990, Kettleman
Hills Waste Landfill Slope Failure-I: Liner System And
Properties, Journal Of Geotextiles And Geomembranes, ASCE,
Vol. 116, No.4, pp. 647-668.
Mohiuddin, A., 2003, Analysis Of Laboratory And Field
Pull-Out Tests Of Geosynthetics In Clayey Soils, A Thesis
Submitted To The Graduate Faculty Of The Louisiana State
University And Agricultural And Mechanical College In Partial
Fulfilment Of The Requirements For The Degree Of Master Of
Science In Civil Engineering In The Department Of Civil And
Environmental Engineering, 110 p.
Moo-Young, H.K., Tucker, W.R., 2002, Evaulation Of Vacuum
Filtration Testing For Geotextiles, Geotextile And
Geomembranes 20., p. 191-212.

307
KAYNAKLAR (Devam)
Myles, B., Corswell, I.G., 1986, Tensile Testing Of Geotextiles,
3rd Int. Conf. On Geotex., Vienna, p. 713-718.
zdzgn, Z.B., 1999, Geomembrane-Geotextile Interface
Friction, A Thesis Submitted To The Graduate School Of Natural
And Applied Sciences The Middle East Technical University,
87 s.
ztekin, A., 1992, Geotekstil zerine Bir nceleme, Yksek
Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits,
stanbul, 106 s.
Pasqualini, E., Rocatto, M., And Sani, D., 1995, Waste
Disposal By Landfill, Green93 Sarsby (ed.), Balkema,
Rotterdam, pp. 349-356.
Peterson, L.M. And Anderson, L.R., 1980, Pull-Out Resistance
Of Welded Wire Mats Embedded n Soil, Master Of Science
Thesis, Utah State University, Logan, Ut.
Reinhart, D.R. and Townsend, T.G, 2003, Control of Odors
from Construction and Demolition Debris Landfills, 9 p.
Seraphim, L.A., And Penha, M.J.A.Z., 1996, Shear Strength In
The Interface Between Compacted Fine Grained Soil And
Nonwoven Geotextile, State University Of Campinas, Unicamp,
Campinas, Brazil, p.6.

308
KAYNAKLAR (Devam)
Taesiri, Y., Anujorn, P., Sinweeruthai, A., Lim, L.K, 2004,
Geotextile Paving Fabric For Road Rehabilitation Works: Field
Experience In Thailand, 5 p.
Tatlisoz, N., Edil, T.B., And Benson, C.H, 1998, Interaction
Between Reinforcing Geosynthetics And Soil-Tire Chip
Mixtures, Journal Of Geotechnical And Geoenviromental
Engineering, pp. 1109-1119.
T.C. Bayndrlk ve skan Bakanl Karayollar Genel
Mdrl, 2006, Karayolu Teknik artnamesi 753 s.
The Geosynthetic Materials Association (GMA), 2002,
Handbook Of Geosynthetics, 64 p.
Toprak, A., 1999, naat Mhendisliinde Geotekstil Kullanm,
Yksek Lisans Tezi, Harran niversitesi Fen Bilimleri Enstits ,
anlurfa, 40 s.
Wasti, Y., 1992, naat Mhendisliinde Geotekstil ve
Geomembran Uygulamalar Eitim Semineri, 98 s.
Weiss, W., And Batereau, C., 1987, A Note On Planer Shear
Between Geosynthetics And Construction Materials, Journal Of
Geotextiles And Geomembranes, Vol. 5, No.1, pp. 63-67.
Yazarsz, Akelyaf Brorleri.

309
KAYNAKLAR (Devam)
Yazarsz, Akmina Brorleri.
Yazarsz, Bentofix Brorleri.
Yazarsz, 2006, Cellular Confinement System Research,
Caltrans, 62 p.
Yazarsz, 2000, Corrosion/Degradation Of Soil Reinforcements
For Mechanically Stabilized Earth Walls And Reinforced Soil
Slopes, Publication No: FHWA-NHI-00-044, 104, 104 p.
Yazarsz, Dupont Typar Brorleri.
Yazarsz, Geotex Brorleri.
Yazarsz, Layfield Brorleri.
Yazarsz, Polyfelt Brorleri.
Yazarsz, Presto Brorleri.
Yazarsz, Tc Mirafi Geosynthetic Reinforcement Products
Brorleri.
Yazarsz, Tenax Brorleri.
Yazarsz, Teranap Geomembran Brorleri.
Yazarsz, Terralite Brorleri.

310
KAYNAKLAR (Devam)
Yazarsz, Terram Brorleri.
Yegian, M.K. And Lahlaf, A.M., 1992a, Discussion Of
Kettleman Hills Waste Landfill Slope Failure. I: Liner-System
Properties by Mitchell, J. K., Seed, R.B., And Seed, H.B.,
Journal Of Geotechnical Engineering, Vol. 118, No. 4, pp. 643-
645.
Yegian, M.K. And Lahlaf, A.M., 1992b, Dynamical Interface
Shear Strength Properties Of Geomembranes And Geotextile,
Journal Of Geotechnical Engineering, Vol. 118, No. 5, pp. 760-
778.
Ylmaz, H.R., 2003, Zemin Mekanii Ders Notlar, Ege
niversitesi Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii Blm.
Ylmaz, H.R. Ve akr, T.E., 1998, Kat Atklar Oluturan
Muhtelif Malzemelerin Laboratuvarda Saptanan Yzeysel
Srtnme Alar, Zemin Mekanii Ve Temel Mhendislii
Yedinci Ulusal Kongre, s. 611-617.
Ylmaz, H.R., Eskiar, T., 2003, Geosentetik Kil Kaplamalar, XI
Ulusal Kil Sempozyumu, s. 625-632.

311
KAYNAKLAR (Devam)
Ylmaz, H.R., Eskiar, T., Aklk, P., 2005, Geofoam
Malzemesinin Geoteknik Mhendisliinde Kullanm Alanlar ve
nemi, TMMOB naat Mhendisleri Odas zmir ubesi Blten,
s. 14-19.
Zimmie, T.F., De, A. And Mahmud, M.B., 1994, Centrifuge
Modeling To Study Dynamic Friction At Geosynthetic Interfaces,
Proceedings Of The Fifth International Conference On
Geotextiles, Geomembranes And Related Products, Vol. 1,
Singapore, pp. 415-418.

312
ZGEM
Frat BACI, 1982 ylnda Diyarbakr da dodu. lk renimini
Konya Barbaros lkokulu ve zmir Karyaka Anadolu Lisesi nde, orta
renimini Manisa Turgutlu Fen Lisesi nde tamamlad. Lisans eitimini
ise 2004 ylnda Ege niversitesi Mhendislik Fakltesi naat
Mhendislii Blm nde tamamlad. Halen Ege niversitesi
Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii Blm Geoteknik Ana Bilim
Dal nda yksek lisans eitimine devam etmektedir.

Geosentetik Sürtünme

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Geosentetik Sürtünme

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EGE NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

(YKSEK LSANS TEZ)

=zemin-geogrid arayzey kayma dayanm

+ , Eitlik (7.13) te gsterildii gibi, birletirilmi arayzey

=zeminden geogride arayzey kayma dayanm

You might also like