You are on page 1of 9

1

1
1.1

Termodinamik
Matematiksel Balang s c

1.1.1 A, B, C u farkl deiken olmak uzere, eer bir deiken dier iki deikenin bamsz c gs g gs g gs g olarak trevlenebilir bir fonksiyonu ise, Aadaki ifadeleri ispatlaynz. u s g (a) (b)
A B A C C B B C A 1
C A

C A

= 1,
B

.
B

Coz m: u

A, B, C nin fonksiyonel balln f (A, B, C) = 0 eklinde gsterelim; g g s o f A A sabit ise; f B +


A,C

dA +
B,C

f B

dB +
A,C

f C f C ,

dC = 0.
A,B

B C =
A

=
A

,
A,B

B C benzer ekilde; s C A

f C f B

A,B A,C

=
B

f A f C

B,C A,B

A B Bu u eitlii arparsak; c s g c A B
C

=
C

f B f A

A,C B,C

B C

C A

= 1.
B

elde edilir. Bu denklemlerin ikincisinde A ve C yi yerdeitirirsek, gs A C elde edilir. =


B

1
C A B

1.1.2 Aadaki ifadelerden hangileri tam diferansiyeldir? (a) dx = (5y + 3z)dy + (3y)dz s g (b) dx = (4y 2 + 2yz)dy + (2yz + y 2 )dz (c) dx = y 6 z 2 dy + zdz

2 Coz m: u (a) (5y+3z) = z


(3y) y

3 = 3 olduundan tam diferansiyeldir. (b) g


6 z 2 (c) (yz )

(4y 2 +2yz) z

(2yz+y 2 ) y

tam

diferansiyel deildir. g

(z) y

tam diferansiyel deildir. g

1.1.3 f ve g sistemin durumuna bal iki fonksiyon ve c bir sabit olmak uzere, aadaki g s g ifadeleri spatlaynz. (a) f + g = f + g (b) cf = cf Coz m: u Ps bir sistemin s durumunda bulunma olasln gstermek uzere, sistemin s durumunda g o iken ald deeri fs olan f fonksiyonunun ortalamas; f = g g O halde, (a) f + g = =c
s s s

fs Ps eklinde tanmlanr. s
s

Ps (fs + gs ) =

Ps f s +

Ps gs = f + g (b) cf =

Ps (cfs )

Ps fs = cf

1.1.4 u2 > u2 olduunu gsteriniz. g o Coz m: u u = u u u = (u u) = u u = 0 dier bir kullanl ortalama ifadesi; (u)2 = g s
i

P (ui )(ui u)2 bu ifadeye dispersiyon veya datkanlkta denir. ((u)2 > 0) Bu ifade her g

zaman pozitiftir. (u u)2 = (u2 2uu + u2 ) = u2 2uu + u2 (u u)2 = u2 u2 elde edilir. Bylece, u2 > u2 o

1.2

Basit tanmlar ve termodinamik yasalar

1.2.1 Aadakilerden hangilerinin geni (extensive) hangilerinin youn (intensive) parames g s g tre olduunu belirtiniz? (a) 10 m3 lk bir hacim (b) 30 J lk kinetik enerji (c) 90 kPa g u u lk basn (d) 1000 kPa lk gerilme (e) 75 kg lk ktle (f ) 60 m/s lik hz (g) Tm geni c u u s parametreleri youn parametreye ktleyi 75 kg varsayarak eviriniz. g u c Coz m: u (a) Geni parametredir, ktle iki katna kartlrsa hacim artar. s u c (b) Geni parametredir, ktle iki katna kartlrsa kinetik enerji artar. s u c (c) Youn parametredir, basn ktleden bamszdr. g c u g (d) Youn parametredir, gerilme ktleden bamszdr. g u g (e) Geni parametredir, ktle iki katna kartlrsa ktle artar. s u c u (f ) Youn parametredir, hz ktleden bamszdr. g u g (g)
V m 10 75

= 0.1333m3/kg

E m

30 75

= 0.40J/kg

m m

75 75

= 1.0kg/kg

1.2.2 Aadaki byklklerin birimlerini SI birimlerini (kg, m, s) temel alarak ifade ediniz. s g u u u u g (a) G (b) Is aks (c) Ozgl arlk uc Coz m: u (a) G=(kuvvet)(hz) = (N)(m/s) = (kg.m/s2 )(m/s) = kg.m2 /s3 uc (b) Is aks = s transferi/zaman = J/s = N.m/s = kg.m/s2 .m/s = kg.m2 /s3 2 u g (c) Ozgl arlk = arlk/hacim = N/m3 = kg. m/s = kg/(s2 .m2 ) g 3
m

1.2.3 Legendre dnumn kullanarak termodinamik potansiyellerden Helmholtz serbest o us u u enerjisine bal termodinamik nicelikler iin ifadeler tretiniz. g c u Coz m: u dE = T dS P dV + dN bilinen termodinamik fonksiyondan (termodinamiin birinci g yasas) E = E(V, S, N ) yararlanarak F = F (V, T, N ) yeni deikenli fonksiyona Leggs endre dnum yardmyla F = E T S ilikisiyle geilebilir. Bu ifadenin tam diferano us u s c siyeli alnrsa dF = dE T dS SdT termodinamiin birinci yasasn kullanarak dF = g T dS P dV + dN T dS SdT dF = P dV SdT + dN elde ederiz. F = F (V, T, N ) ifadesininde tam diferansiyeli alnarak dF = ( F F F )T,N dV + ( )V,N dT + ( )V,T dN V T N

bu iki ifade kyaslanrsa;


F P = ( V )T,N

ve S = ( F )V,N T

F ve = ( N )V,T

1.2.4 Bir boyutta evresiyle T scaklnda dengede olan harmonik osilatrn (titrekenin c g ou s veya salncnn) i enerjisini bulunuz. (osilatrlerin bamsz ve ayrt edilebildiini varsaynz) c o g g Coz m: u Bir boyutlu harmonik osilatrn Hamiltonyeni; ou H= ile verilir. Enerji z deerleri; o g 1 j = (j + ) 2 p2 1 + k0 x2 2m 2

4 burada j=0,1,2,... ve =
k0 m

eklindedir. s
N e Z
j kT

Osilatrler bamsz ve ayrt edilebildiinden; nj = o g g ise; Z=


j=0
2kT

dir. Sistemin blum fonksiyonu o us

(j+ 1 ) 2 kT

Z=e

e kT
j=0

= e 2kT burada;
n=0

1 1 e kT

axn = 1 + ax + ax2 + ... = = e

a 1x
2

kullanld. = 1 1 e lnZ

1 kT

olmak uzere;

c I enerji ifasesi; U = N olduundan, g 1 lnZ = ln(1 e ) 2 1 N U = N + e 2 1 e 1 1 N [ + ] 2 e 1 1 1 ] N [ + 2 e kT 1 Duk scaklklarda, (T 0) U us Yksek scaklklarda, u 1 U = N [ + 2 1+


kT 1 2

dr. Bunun anlam osilatrler taban durumdadr. o 1 ] + ... 1

1 kT ] = N [ + 2 = N kT bu klaasik sonutur. Yksek enerji seviyeleri doludur. kT >> (= ) iin kuantumc u c lanma nemli deildir. o g

1.2.5 Bir atomun ortalama kinetik enerjisini hesaplaynz.

5 Coz m: u
1 2 2 2 2 2 2 E = 1 mv 2 = 1 m(vx + vy + vz ) E = 2 m(vx + vy + vz ) 2 2 2 vx = 2 f (v)vx dvx =

m 2kB T
0

2k

2 mvx BT

2 vx dvx

2
0

m 2kB T
0

e
mv 2 2k x BT

2k

2 mvx BT

2 vx dvx
(2+1) ) 2 (2+1) 2( 2km T ) 2 B

xt ex dx =

( t+1 ) 2
t+1 2 2

olduundan g
2

dvx =

( 3 ) 2
B

1.3.5...(2t1) 2t

2( 2km T ) 2

(t + 1 ) = 2

t = 1 iin c

2 vx

=2

m 2kB T

x 2 vx e 2kB T

mv 2

dvx =

kB T m

2 2 benzer ekilde vy kB T vevz kB T s m m

1 kB T kB T kB T 3 E = m( + + ) E = kB T 2 m m m 2

1.2.6 E blum teorisi gerei sistemin Hamiltonyenindeki her bir koordinatn (x veya s o us g
1 px ) karesinden ortalama enerjiye 2 kT lik katk getirir. Bu yksek scaklktaki klasik rejimi u c yanstr. Bu teoremden hareketle (a) U boyutta ideal gaz (b) Bir boyutlu harmonik osilatr o

(c) u boyutta harmonik osilatr iin ortalama enerjiyi bulunuz. c o c Coz m: u c (a) U boyutta ideal gaz iin Hamiltonyen; c H=
2 2 Py Px P2 + + z 2m 2m 2m kB T 2

eklindedir. O halde, ortalama enerji; U = s olur.

kB T 2

kB T 2

3kB T 2

N atom iin 2 N kB T c 3

(b) Bir boyutlu harmonik osilatrn Hamiltonyeni; ou H=


2 Px kx2 + 2m 2

eklindedir. O halde, ortalama enerji; U = kB T + kB T s 2 2 c (c) U boyutlu harmonik osilatrn Hamiltonyeni; ou H=

N atom iin N kB T olur. c

2 2 Py Px P2 kx2 ky 2 kz 2 + + z + + + 2m 2m 2m 2 2 2

6 O halde, ortalama enerji; U =


kB T 2

kB T 2

kB T 2

kB T 2

kB T 2

kB T 2

= 3kB T

N atom iin c

3N kB T olur. 1.2.7 Ideal gaz iin durum younluu ifadesini u boyutlu uzay iin elde ediniz. c g g c c Coz m: u D(k)dk = gV
d3 k (2)3 4k2 dk 8 3 k2 dk 2 2

D(k)dk = gV

D(k)dk = gV

momentum uzaynda, p = k D(p)dp = gV


d3 p (2 )3

D(p)dp = gV
dN dk

4p2 dp 8 3 3
4 L

D(p)dp = gV
k3

dier bir yol ise; D(k)dk = g

N = g (32 )3

N=

p2 dp 2 2 3 gL3 4k3 38 3

D(k)dk =

dN dk

= gV

k2 dk 2 2

1.2.8 (a) Relativistik parack iin (b) enerjinin = k s olduunda durum iin (c) valans c c g c bandndaki bir hol iin durum younluu ifadelerini elde ediniz. c g g Coz m: u

1.2.9 Maxwel hz dalm v ile v+dv aralnda g g

dN N

m = 4( 2kB T ) 2 e 2kB T v 2 dv eklinde vers

mv 2

ilmektedir. N toplam parack saysdr. v n nin ortalamas v n = N 1 c tanmlanrsa, vn = ( olduunu gsteriniz. g o Coz m: u hz dalm, g 2kB T n ( n+1 )! 2 )2 1 m ( 2 )!

v n dN eklinde s

vn =

1 N

2 3 mv dN m = 4( ) 2 e 2kB T v 2 dv N 2kB T 2 3 mv m dN = 4N ( ) 2 e 2kB T v 2 dv 2kB T mv 2 3 1 m n n n 2kB T 2 2 v dN v = 4N ( ) v e v dv N 2kB T 2 3 m mv v n = 4( ) 2 v n+2 e 2kB T dv 2kB T

(z) =

t z1 e t dt 0

(z + 1) = z(z) = z! v=(

mv 2 2kB T

=t

v2 =

2kB T t m

2kB T 1 1 )2 t2 m

1 2kB T 1 1 dv = ( ) 2 t 2 dt 2 m

7
n
3 2kB T n+3 m = 4( )2 ( ) 2 2kB T m

v z1=
n+1 2

t
0

n+1 2

et dt

z=

n+3 2

ohalde ( z+3 ) = ( z + 1 + 1) = 2 2 2 v
n

z+1 ( z+1 ) 2 2

2kT n ( n+1 )! =( )2 2 m ( 1 )! 2

1.2.10 Maxwell Boltzmann hz dalmn kullanarak molekllerin en olas hz ve en olas g u enerjisini, ortalama hz ve ortalama sratini hesaplaynz. u Coz m: u en olas hz;
3 2 mv 2 mvp mvT df (v) 2kB T |v=vp = 0 2vp e e 2kB = 0 dv kB T

vp =

2kB T m
mv 2k T B 2

f (v) = v 2 e

s o ortalama v = v eklinde de gsterilebilir. Ortalama hz;(v = (vx , vy , vz )) vx = (


3 m )2 2kB T

vx e 2kB T dvx dvy dvz = 0

mv 2

vy = vz = 0 bylece v = 0 o ortalama srat u


3 m v = 4( )2 2kB T 3 m )2 2kB T

vf (v)dv
0 0

v = 4( t=
mv 2 2kB T

v3e

mv 2k T B

dv

deiimi yaplarak ve gama integrali yardmyla, gs v = 8kB T m

elde edilir. 1.2.11 Bir sistemin blum fonksiyonu a bir sabit olmak uzere Z = eaT o us ildiine gre; Sistemin basncn, entropisini ve i enerjisini hesaplaynz? g o c Coz m: u Z = eaT
3V 3V

eklinde vers

8 serbest enerji, F = kB T lnZ F = kB T ln(eaT = akB T 4 Termodinamiin birinci yasasndan dE = T dS P dV g F = ET S ve dF = dET dSSdT
F dF = ( V T )dV + ( F V )dT T
3V

Legendre dnum yardmyla o us u dF = P dV SdT

dF = T dSP dV T dSSdT

F = F (V, T )

E = F + TS

F ) = akB T 4 V T F S = ( ) = 4akB T 3 V T V E = akB T 4 V + 4akB T 4 V = 3akB T 4 V P = (


1 kB T

Enerjiyi bulmak iin ikinci bir yol: = c

olmak uzere lnZ

E= kullanarakta elde edilebilir.

1.2.12 Coz m: u BURAYA KADAR ASAGIDAKI IFADELER DIGER SORULARDA LAZIM OLACAGI ICIN YAZILDI Diatomik gazlarda;
2 2 Py Px P2 + + z 2m 2m 2m z ekseni ynndeki dnmeyi ihmal edersek, o u o

Hoteleme =

Hdonme

L2 L2 y x + = 2Ix 2Iy (P )2 kz 2 z + 2m 2
i

z iki atom arasndaki bal koordinat olamak uzere, g Htitresim =

Bir manyetik sistem iin dalgalanma-duyarllk ilikisi, Blum fonksiyonu;Z = c s o us olmak uzere, T scaklnda ortalama enerji, g E =
i

i BT

Pi i

9 burada olaslk, Pi = Z 1 eE E = Z 1
i

i ei

M = Oz-s ve enerji dalgalanmas,

1 Z lnZ = Z H H

E =

lnZ 1 Z = Z

Maxwell Boltzmann dalm = Gibbs dalm = Kanonik dalm = Klasik dalm g g g g

Klasik Istatistik Mekanii g

2.1 Termal denge, Mekanik denge, Termodinaik denge artlar nelerdir. s

3
3.1

Kuantum Istatistik Mekanii g

1 Mikro ve makro durum nedir? 2 Termodinamik deikenler nelerdir? bildiklerinizi yaznz gs 3 Termodinamik sreler hakknda bilgi veriniz? u c 4 Termodinamik yasalarn ksaca aklaynz c 5 Istatistik zikte kullanlan dalmlar nelerdir ve hangi durumlarda kullanlr. g 6 Istatistik zikteki topluluklar hakknda bilgi veriniz. 7 Klasik ve Kuantum istatistik mekaniin snrlarn belirtiniz. g 8 Fermi ve Bose paracklar hakknda bilgi veriniz. c

Referanslar

You might also like