EPLAN Proffessional I.

ETM KTABI

HOTLINE : 212.676 52 48/49 EPL@N : eplan@mertbilgi.com.tr @

GENEL KULLANIM VE ETM KTAPII HAKKINDA... BLM 1- EPLANA GR

1.1 EPLAN iin gerekli teknik donanm .......................................................................... 1.2 EPLAN 5.30 windows kurulumu................................................................................ 1.3 EPLAN Dizin yaps...................................................................................................... 1.4 EPLAN Ana Men .......................................................................................................

BLM 2- EPLAN'DA TASARIM

2.1 Proje lemleri
Yeni proje yaratma.............................................................................................. Yeni dizin yaratma............................................................................................... Proje kopyalama................................................................................................... Proje silme............................................................................................................. Projeyi yeniden isimlendirme............................................................................... Proje bilgilerini dzenleme................................................................................... Dier srclerdeki projeleri kullanma..............................................................

2.2 Grafik ilemler

Grafik sayfaya giri

Sayfa lemleri
Yeni sayfa yaratma Sayfa ama Kaydetme Sayfa kopyalama Sayfa numaralandrma Yedek sayfalarn okunmas Sayfa silme nceki ve sonraki sayfalar Sayfa zellikleri Sayfa yazdrma Sembol yerletirme Sembol bilgilerini dzenleme Kaydrma, kopyalama, Silme ilemleri Klavye tular ile hzl ulam Zoom ilemi Serbest grafik komutlar, serbest grafiklerin dzenlenmesi Potansiyel oklar Cihaz kutusu Klemens kullanm Text Kablo ve damar tanmlama T paralarnn mant

2.3 Otomatik lemler

Otomatik ilem ncesi veritaban retimi, gncelletirilmesi (Convert ilemi) Otomatik sembol ve klemens numaralandrma Otomatik kablo numaralandrma

Otomatik Planlar
Klemens plan Sahada klemens balama plan Kablo plan Klemens listesi Kablo listesi Malzeme listesi Cihaz listesi Kapak sayfas indekiler sayfas

Makro retilmesi ve Kullanm Makro kullanm Stun makrosu yaratma Sayfa makrosu yaratma Pencere makrosu yaratma

apraz referanslar
Kontak-Kontaktrler arasndaki apraz referanslar Kontaktr tip tanmlamas Motor koruma alterine yardmc kontak kullanm Enversr kontak kullanm apraz referanslarn silinmesi, tekrar retilmesi Yeni Kablo tipi yaratma Yeni malzeme bilgisi yaratma Yeni kontaktr tipi yaratma

Sembol emleri
Yeni sembol yaratma Varolan bir semboln asn yaratma Varolan bir semboln tekrar dzenlenmesi Sembol import-export yntemi

BLM 3- PARAMETRE PROGRAMI

Kenar antedi seimi T paralarnn grnn deitirme Kontaktr referans tablolarnn kaydrlmas Grafik text byklklerini deitirme

Kablo bilgileri
Standart Kablo tanm harfi Standart Kablo ayrac Standart kablo tipi seme Standart kablo damar adedi belirleme Standart kablo kesidi belirleme Sadece emada kullanc tanml kablolarn retilmesi Kontaktr tip dosyas seimi Otomatik plan formlarnn seimi indekiler sayfas form seimi Sembol dosyas seimi Otomatik kaydetme Son allan projeler Balant ucu listesi Tarih ve saat format ayarlar Grafik renklerini deitirme Sayfa yedek parametreleri

EPLAN Eplan firmasnn tescilli markasdr. MS-DOS / Windows / Windows NT

Microsoft firmasnn tescilli markalardr. AutoCAD Autodesk firmasnn tescilli markasdr.

GENEL KULLANIM VE ETM KTAPII HAKKINDA...

Deerli kullanclar, ncelikle EPLAN gibi gl bir sistemi tercih ettiiniz iin iten teekkrlerimizi sunarz. Bu kitapk Mert Bilgi lem tarafndan balang seviyesindeki EPLAN-1 eitimini alan kullanclar iin hazrlanmtr. Kullancya bir elektrik projesinin balangcndan sonuna kadar giden tm safhalar ok fazla detaya girmeden anlatmaya almtr. Kitapk temel giri nitelii tamas ve sistemin kullancya ok fazla alternatif tanmas nedeniyle tm parametrelerin denenmesi veya ilgili menlerin tm detaylarnn verilmesi mmkn olmamtr. Eitim kitapmzn haricinde verilen kullanc klavuzunda (User Guide) programa ilikin tm detaylar bulmanz mmkn olacaktr. Kullanc klavuzunda bulunan tm konulara programnzn iinde de F1 tuu ile ulamanz mmkndr. Program bilgisayarnzn paralel portuna (LPT1) taklan yazlm korumas (dongle, key lock, hardlock) sayesinde alr. ayet yazlm korumanz takl deil ise programa girmeniz mmkn olmayacaktr. EPLAN 32 bit mimarisi ile size kullanmda Windowsun tm temel zelliklerini (sa mouse tuu ile kopyalama, kaydrma, sol mouse tuuyla tut-srkle v.b.) kullanma imkan veriyor. Sa mouse tuu bulunduunuz menye gre size deiik ksa yollar sunacaktr. Banz sktnda sa mouse tuuna basabilirsiniz. Kullanm esnasnda ortaya kacak sorularnz yazl olarak irketimize bildirirseniz, vereceimiz cevaplarla elinizde bir ariv oluacak ve size daha salkl hizmet verebileceiz. Bylece nemli ve gzel bir kural da iletmi olacaz: YAPTIINI YAZ, YAZDIINI YAP. Kitapmzla ilgili dzeltilmesini, eklenmesini istediiniz konular bize yazl olarak bildirirseniz mutlaka deerlendirmeye alp sizlere daha iyi hizmet sunma imkan bulacaz. imdiden yardmlarnz iin teekkrler.

BLM 1 Eplana giri

1.1 Eplan iin gerekli teknik donanm Olmas gerekli olan donanm; Donanm Minimum CPU Pentium II 300 MHz RAM 64 MB Harddisk 500 MB Grafik Kart 8 MB Monitr 17 * = Optimum Tavsiye edilen Pentium III 500 MHz 128 MB 2 GB 16 MB 17 (+21)* Optimum Pentium IV 1000 MHz 256 MB 4 GB 32 MB 21 (+21)*

letim sistemi olarak Windows NT, 95, 98, 2000 ve XP sistemlerinde kullanlabilir. Yukarda anlan deerler haricinde 14 veya 15 monitrlede program kullanma imkan vardr. Biz kullanmn en verimli ve rahat olacan dndmz, tecrbeler sonucunda ortaya kan sonular dorultusunda donanm zelliklerini belirledik. Dolaysyla tavsiye edilen deerlere sahip bir donanmla program daha hzl ve verimli kullanabilirsiniz. 1.2 Eplan 5.30 windows kurulumu EPLAN CDnizi CD srcnze yerletirdikten sonra Setup.exe dosyasn altrn. lk nce gelecek men dil seimidir. Dil seimi yapldktan sonra gelen pencere Next + Okey ile geilecektir. Aadaki satrlarn bulunduu pencere tarif edildii gibi doldurulmas gerekir.

KENNUNG = PC1 = Firmanzn 3 harfli ksaltlm ismi (ABC, XYZ gibi) KUNDEN_ KENNUNG STATIONS _NUMMER = 001
ayet ayn a zerinde birden fazla makinaya kurulum yapyorsanz PC1 ve 001 deerlerini her makinada bir (PC2, 002 / PC3, 003 v.b.) artrmalsnz. Ardndan programn yklenecei srcy (C, D v.b.) sein. Komple ykleme penceresi onaylandktan sonra ykleme tipini gsteren pencerede standart (typical) seeneini onaylayn. Ykleme ilemi bittikten sonra bilgisayarnz kapatp-an. Programa ilk giriinizde proje seimi yaparken sizden bir ifre istenecek. Bu bizim tarafmzdan verilen harf, rakam ve eitli karakterlerin kombinasyonundan oluan bir ifre olacaktr. Bu ifreyi bir kereye mahsus olmak zere girip almanza balayabilirsiniz. Bu lisans numarasn (rnein; C:\EPLAN4\O\KDK\W00252AS.LC) eklinde kayt edecektir. Bunlarn dnda bazen PC1, 001 gibi deerleri girmenize ramen ilgili dosya ierisinde (EPLAN4/O/KDK/PC1. APD) bu isimleri XYZ olarak, src isminide farkl bir isim olarak kaydedebilir. Yapmanz gereken PC1.APD dosyasn Notepad veya Wordpad ile ap iindeki tm XYZleri kendi dizin isminize(kurulum srasnda KUNDEN KENNUNG alannn karsna yazdnz), src isminide olmas gereken src ismi ile deitirip dosyay kaydetmenizdir.

1.4 Eplan dizin yaps

Program kurulduu src ierisinde EPLAN4 genel dizini altnda toplanr. 540 dizini: Bu dizin ierisinde programn altrlabilir (*.exe) dosyalar bulunur. Burada Epl6000.exe isimli dosya EPLAN programnn Ana Mensn altran programdr. 530 dizini altnda grnen SM ismindeki dizin ierisinde programda dil modlleri bulunur. SM ierisinde dil modlleri yine dizinler ile ayrlmtr. Burada E ierisinde ngilizce dil modlleri bulunur. Lisansnzn izin verdii dil dosyalar buraya ykleyip program o dilde altrma imkannz vardr. DXF: EPLAN ierisinde yaplan bir izimin AutoCAD format olan DXF formatnda kaydetmek istediimizde kaydedilecei yer bu dizindir. F: Bu dizin ierisinde EPLAN ierisinde yaplan ekstra iler iin kullanlan modl dosyalar ve formlar bulunmaktadr. L: Bu dizin ierisinde EPLAN'da kullanlan malzeme veritaban dosyalar bulunmaktadr. Resim 1-EPLAN dizin yaps M: Bu dizinde EPLAN kurulumunda hazr olarak gelen ve kullancnn kaydetmi olduu tm makro dosyalar bulunur.

N: Bu dizin ierisinde projede kullanlan genel dosyalar bulunmaktadr. Bunlardan bazlar; kenar antedleri, formlar, sembol dosyalar, parametre dosyalar, kontaktr tip dosyalar... vb. O: O dizini ierisinde programn parametre dosyalar bulunmaktadr. Programa ait yaplan parametre ayarlar bu dizin ierisindeki ilgili parametre dosyalarna kaydedilir. P: EPLAN'da izilen projeler bu dizin ierisinde bulunmaktadr. Projelerin Windows ortamndaki grn dizin eklindedir. EPLAN programnn proje olduunu ayrt edebilmesi iin isminin sonunda .P uzants bulunmaktadr.

EPLAN projesi birden fazla dosyadan olumaktadr. Bunlarn byk ounluu projeye yardmc olacak dosyalardr. Projeyi oluturan 5 ana dosya isimleri unlardr; EDOC_PRJ.CUM PROJEKT.PPD SEITEN.DAT SEITEN.IDX SEITEN.SPL Bu 5 ana dosya haricinde proje dizini ierisinde bulunan tm dosyalar yardmc dosyalardr ve projede alma esnasnda programn otomatik yaratt dosyalardr.

1.4 Eplan ana men Kurulum tamamlandktan sonra EPLAN; ksayol tuu olan Epl6000.exe dosyas (EPLAN4\530\EPL6000.EXE) veya Start\Programs\EPLAN\Eplan5.30 satr yardmyla altrlr. Programn al ekil 1.1de grlen Ana Menden olacaktr.

Resim 2-EPLAN Ana mens Ana Men yardmyla programn ileride aklanacak tm zelliklerini uygulamak mmkn olacaktr. Program ald zaman karlalacak ilk men olan Ana Mennn sol st kesindeki (EPLAN 5.30) yazs kullanlan EPLAN versiyonunu, [D:\...\WUP\DEMO_E], zerinde bulunulan src ve kullanlan projeyi , sol alt kede grlen yaz (durum ubuu), zerinde bulunulan mennn aklamasn, sa alt kede KDK / PC3 / 003 srasyla; kullanc firma kodunu, kullanc kodunu, istasyon numarasn gstermektedir. Bulunulan menlerde daha fazla bilgi iin F1 tuuna basarak yardm almak mmkndr. F1 tuu programn btn menlerinde yardm fonksiyonu grevini tar. Menlerde altlarnda izgi bulunan harfler o menye ait ksa yol tuudur. lgili harf tulandnda onay tuuna gerek kalmakszn istediiniz menye girebilirsiniz.

BLM 2- EPLAN'DA TASARIM 2.1 Proje ilemleri

Resim 3-Proje ilemlerine giri Yukardaki ekil 2.1de de gsterildii gibi Ana menden Project > Select, create, copy project menlerine girdiinizde veya ara ubuundan proje ikonuna tklandnda denetim penceresine (ekil 2.1.1) ularz.

Resim 4-Proje denetim penceresi

2.1.1--Yeni Proje yaratma Bu pencereden New butonuna tklayarak, sa mouse tuu ile New > Project seeneine girerek ya da Ctrl + N klavye ksayolunu kullanarak yeni bir proje yaratabiliriz. Proje isminin, tipinin ve numaralandrma formatnn sorulduu pencerede ki bilgileri isteiniz dorultusunda doldurabilirsiniz. Proje ismi maksimum 8 karakter olabilir. Proje tipi; bir elektrik emas izecekseniz Schematic, yeni bir sembol retecekseniz Symbol, yeni bir form

ekleyecekseniz Form project olmaldr. Numaralandrma format ayet DIN normuna uygun bir alma yapmayacaksanz verilen deerlerle almanza devam edebilirsiniz.

Bu pencereyi onayladktan sonra yeni alacak pencerede sizden kullanacanz PPD dosyasn semenizi isteyecektir. Bu dosyada program iinde kullanacanz antetler, formlar, sembol dosyalarnn isimleri vardr. Bu dosyann seilmesi ile ierisindeki seenekler otomatik olarak yaratlan projenin parametrelerine atanr. Yani projenin parametreleri bu dosya ierisindekilere gre otomatik olarak seilir. Bu konu eitim srasnda ayrntl olarak verilmektedir. lk balangta Eplan.ppd dosyasn seerek almaya devam edebilirsiniz.

Bundan sonra program proje denetim penceresine gelir. Burada yarattnz projeyi grebilirsiniz ve projenizin zelliklerini (Project properties, projelerin sa tarafndaki alan) girebilirsiniz. Burada projenin izim numaras, aklamas, proje Resim 5-Yeni proje yaratma penceresi sorumlusu gibi birok bilgiyi girebilirsiniz. Burada gireceiniz bilgiler seime gre kapak ve kenar antedinde grnecek bilgilerdir.

Resim 6-Parametre dosyas seimi Burada proje bilgilelerini girdikten sonra Save butonuna tklayarak burada girmi olduunuz bilgileri kaydedebilirsiniz. Bundan sonra yapacanz ilem projeyi semek olacaktr. Projenizin stne gidip tek tklama ile sein ve ardndan OK tkladnzda projenizi semi ve artk bu projede alyor olacaksnz. Eer yine bir proje seimiyapmak veya yeni bir proje yaratmak isterseniz yine Proje Denetim Penceresine girmeniz gerekmektedir.

2.1.2--Yeni dizin yaratma Proje Denetim penceresinde sa klik ile alan menden New > Directory mens yardmyla yeni bir dizin yaratabilirsiniz. Program yeni dizini New directory ismi ile aar ve ismini dzenlenir halde brakr. Burada dizin ile kabul edebilirsiniz. Eer bir dizin ismi verip kabul etmezseniz program bu dizini ismini verip yaratmayacaktr.

Resim 7-Yeni dizin yaratma 2.1.3--Proje kopyalama Proje Denetim penceresinde kopyalama istenilen proje seildilten sonra butonlardan Copy, sa klik ile alan menden Copy kullanlabilir. Kopyalama ilemini balattktan kopyalamak istediimiz projeyi nereye ve hangi isimle kopyalayacamz belirttiimiz Copy the project penceresi gelir. Bu pencerede Project directory alan projenin kopyalanaca dizini gsterir. Bu alan manuel olarak da doldurulabilir. Projeyi hangi dizin altna kopyalanmak istenirse Project directory ksmnn altndaki dizin yapsndan seim yaplr. Seim yapldnda Project directory alan otomatik olarak seilen dizinin yolunu gsterir. Project name alanndan ise kopyalanan projenin ismini deitirebiliriz. Projemizi farkl bir srcdeki EPLAN dizin yapsna kopyalamak istersek pencerenin sanda bulunan Drives butonuna tklanr. lem yapldnda EPLAN proje dizini (EPLAN4\P) bulunan tm src isimleri dizin yapsnda grnr. Buradan baka bir src altna kopyalama ilemi yaplabilir. Gereken dizin ayarlar yapldktan sonra OK tklanr ve proje kopyalanmaya balanr. Karnza gelecek Copy project isimli pencerede seenek bulunur. Bunlar; All files Project files Header data : Proje dizini ierisindeki tm dosyalar kopyalar. : Proje dizini ierisindeki 5 ana dosyay kopyalar. : Proje parametreleri ve proje bilgileri kopyalanr. Projenin grafii kopyalanmaz.

eeneklerden bir tanesi seildiinde program projeyi kopyalar ve proje bilgilerini dzenler hale getirir. Burada proje bilgilerinde dzenleme yapldktan sonra Save ile proje bilgileri kaydedilir. Bylece proje kopyalanm olur.

Resim 8-Proje kopyalama 2.1.4--Proje silme Silinmesi istenen proje seildikten sonra Proje denetim penceresindeki Delete butonundan, proje zerindeki sap klik ile alan menden Delete veya klavyeden ksayol tuu olarak Delete kullanlabilir. Silme ilemini balattktan sonra program Bu proje silinecek. Devam etmek istiyor musunuz? sorusunu soracaktr. Devam etmek ve projeyi silmek iin Yes butonuna tklayn. Silmek istemiyorsanz No butonuna tklayarak silme ilemini iptal edebilirsiniz.

Resim 9-Proje silme Dikkat: Windows ortamndaki gibi silinen bir proje Geri dnm kutusuna atlmaz. Silinen proje tamamen silinir. Bundan sebepten dolay dikkat etmeniz gerekmektedir.

2.1.5--Projeyi yeniden isimlendirme Bir proje ismini deitirmek, projeyi yeniden isimlendirmek iin proje zerinde sa klik ile alan menden Rename veya Windows ortamndaki gibi isminin zerine tek tklama yeterlidir. sim dzenlenir hale geldikten ile kabul edilir. sonra projenin yeni ismi verilir ve

Resim 10-Projeyi yeniden isimlendirme 2.1.6--Proje bilgilerini dzenleme Proje bilgilerinin tekrar dzenlenebilmesi, deitirilebilmesi iin Proje denetim penceresindeki Edit butonuna tklamak yeterlidir. Proje bilgileri aktif hale gelir, kullanc istedii deiikliklerden sonra proje bilgilerini Save butonuna tklayarak kaydedebilir. 2.1.7--Proje alma dizinlerini belirleme Projeniz baka bir kullancdan veya mteriden geliyorsa, projenizin kulland dizin ayarlar projenin yaratld yerdeki dizin ayarlardr. Kullandmz bilgisayarda bu projeyi aabilmek iin dizin ayarlar EPLAN'n kulland dizinlere gre ayarlanmas gerekir. Bunun iin Proje seim penceresindeki Directories butonuna tklamanz gerekir. Tkladktan sonra aada gsterilen Directory selection isimli pencere karnza gelecektir. Buradaki seeneklerden Project-specific ierisinde projenin yaratld dizin ayarlar bulunmaktadr. Current ierisinde ise bilgisayarnzdaki dizin ayarlar bulunmaktadr. Buradan Current seerek projeyi bilgisayarnzdaki dizinlerden alma imkan bulabilirsiniz. Veya Project-specific ierisindeki seeneklerde bulunan butona tklanarak kendi dizinlerinizi projeye seme imkan vardr.

Resim 11-Dizin seimleri

2.1.8--Dier srclerdeki projeleri kullanma Birden fazla sabit disk srcnzde EPLAN var ise, bir EPLAN program alrken dier srcdeki projelerde alabilir, bu projeleri kopyalayabilir, silebilir, ismini deitirebilir veya bilgilerini dzenleyebilirsiniz. Dier srclerdeki projelerimizi grebilmek iin Proje seim penceresinin altndaki Drives butonuna tklamamz yeterlidir. EPLAN otomatik olarak EPLAN Projesi bulunan tm srcleri gsterir. Ardndan dier srclerdeki projelerde alabilirsiniz. Dier srcdeki EPLAN projesini Proje seim penceresinde grmek iin o srcye EPLAN kurulmas gerekmez. Yaplmas gereken sadece o srcde windows ortamndan EPLAN4 dizinini yaratmak ve bu dizin altnda da P dizinini yaratmaktr. Bundan sonra burada alabilirsiniz.

Resim 12-Srclerle alma

2.2--Grafik lemler
2.2.1--Grafik sayfaya giri Ana Men > Project > >Graphics editing, output veya ara ubuundan ikonu ile grafik sayfaya girebilirsiniz. Yeni bir projenin grafik sayfasna girite bu projede sayfa olmad iin program ilk olarak yeni sayfa yaratmak m yoksa baka bir projeden sayfa kopyalayarak m balamak istediiniz sorulur. Burada New butonuna tklayarak yeni sayfa yaratabiliriz ya da Copy butonuna tklayarak sayfa kopyalayarak grafik sayfamza girebiliriz. Yeni sayfa yaratma ve sayfa kopyalama ilemleri bir sonraki blmde ayrntl olarak anlatlmtr.

Sayfa lemleri Yeni sayfa yaratma Grafik sayfada iken Page > New menleri yardm veya ara ubuundan ikonu ile yeni sayfa yaratmaya girebilirsiniz. (Resim 14) yeni sayfa yaratma komutuna girilebilir.Yeni sayfa yaratma komutuna girdikten sonra gelen Create page penceresinin solunda bulunan yap sayfalarn grnd alandr. Burada A Schematic ve Q PLC page tipindeki sayfalar pembe ikonla, bu sayfa tipleri haricindekilerin tamam (otomatik planlar, serbest izimler) yeil ikonla gsterilir. Projede o anda bulunan tm sayfalar numaras ile beraber bu yapda grnr. Bu pencerede Page alannda yeni yaratlan sayfann numaras verilir. Buraya kullanc numara verebilecei gibi programn verdii otomatik sayfa numaras da kabul edilebilir. Program otomatik sayfa numarasn, yeni sayfa yaratmaya girmeden nce bulunduu sayfadan bir numara sonrasn alr. Eer bulunduu sayfa arada bir sayfa ise alt sayfa olarak yaratr. rnein; 1. sayfada iken yeni sayfa yaratmaya girilirse ve sonrasnda sayfa yok ise sayfa numaras otomatik 2 atanr. Eer 2. sayfa var ise yaratacamz sayfaya verecei otomatik numara 1. sayfann alt sayfas olur ve numaras 1.1 olur.

Type alannda (Resim 15) yaratlan sayfann tipi seilir. Buradaki sayfa tiplerinin birkann aklamalar aada verilmitir.

A = Schematic : Bu sayfa tipi elektrik emas izmeyi, apraz referanslarn otomatik olumas, cihazlar aras balanty otomatik yapan elektrik mantkl bir sayfa tipidir. PLC haricinde yaplan tm ema izimleri (g emas, devre emas gibi) bu sayfa tipinde yaplr.

B = Free graphics : Tm serbest izimler bu sayfa tipinde yaplr. C = Control panel layout : Bu sayfa tipinde EPLAN ierisinde bulunan yar otomatik pano yerleimi yaplr. E = Title page/cover sheet : Bu tip ile kapak sayfas yaratlr. K = Terminal diagram : Bu sayfa tipinde klemens plan vardr. Program bu plan otomatik ald iin normal proje iziminde bu sayfa tipini kullancnn semesine gerek kalmayacaktr. Otomatik klemens plan yaratlrken program bu sayfa tipini otomatik seiyor.

Resim 15-Sayfa tipleri N = Interconnect diagram : Programda kablo plan bu sayfa tipinde alnr. Kullancnn bu sayfa tipini de semesine gerek yoktur. Plan alrken program otomatik sayfa seimini yapar. O = Bill of materials : Malzeme listesi alnan sayfadr. Program liste alm srasnda tipi otomatik seer. P = Device list : Cihaz listesi sayfasdr. Bu sayfa tipi listenin alm srasnda otomatik seilir. Q = PLC pages : PLC izimi yapabildiimiz mantkl sayfa tipidir. Tm input ve output izimleri bu sayfa tipinde yaplr. R = Terminal strip overview : Klemens listesi sayfasdr. Program sayfa tipi seimini listeyi alrken otomatik yapar. S = Cable overview : Kablo listesi sayfasdr. Program sayfa tipi seimini listeyi alrken otomatik yapar.

Sayfa ama Grafik sayfada iken Page > Open mens ile veya ara ubuundaki ikonu ile sayfa ama komutuna girebilirsiniz. Gelen pencereden (Resim 17) istediiniz sayfay seip o sayfay aabilirsiniz. Sayfa seimi yaplan alanda klavyeden sayfa numaras yazlrsa program otomatik olarak yazdnz sayfa eer var ise seili duruma gelir. Bylece semek istediiniz sayfaya hzl eriim salanabilir.

Resim 16-Sayfa amaya giri

Resim 16-Sayfa ama penceresi

Kaydetme Grafik sayfada iken Page > Save, Ctrl+S veya F2 klavye ksayollar ile ya da ara ubuundan iziminizi kaydedebilirsiniz. Sayfa kopyalama Grafik sayfada iken Page > Copy menleri yardm ile ikonu ile sayfa kopyalama veya ara ubuundaki ilemine girebilirsiniz. Copy pages penceresine girdikten sonra pencerenin sanda ve solunda proje sayfalarnn grnd alanlar vardr. Burada soldaki Current project, altnz proje sayfalarn gsterir. Sadaki Selected project alannda ise setiiniz projenin sayfalar grnr. Henz bir proje seimi yaplmadysa burada altnz projenin sayfalar ikonuna grnr. Selected project alannn yanndaki tklandnda proje seimine girebilir. Proje seim penceresinde istediiniz bir projeyi seerek bu seilen proje iine altnz projeden veya setiiniz projeden altnz projeye sayfa kopyalayabilirsiniz. Kopyalamak istenilen bir veya birden fazla sayfa seilerek (birden fazla sayfa seimi Ctrl veya Shift tular ile yaplabilir) kopyalamak istediiniz taraf gsteren butonunu tklayarak sayfa kopyalama ilemi balatlabilir. ikonu ile

Resim 17-Sayfa kopyalamaya giri

Resim 18-Sayfa kopyalama penceresi

Sayfa kopyalama ilemi baladnda karnza gelecek pencere sayfa numaralarna ait penceredir. Eer tek bir sayfa kopyalanyorsa gelen pencerede (Resim 19) Page alanna kopyaladnz sayfann numarasn verdikten sonra OK tklayarak sayfanz istediiniz sayfa numaras ile kopyalayabilirsiniz. Birden fazla sayfa seimi var ise gelen pencere daha farkl olur (Resim 20). Burada deiik numaralandrma seenekleri vardr ve bunlardan bir tanesini seerek sayfalarnz numaralandrabilirsiniz.

Individual prompt: Bu numaralandrma seeneini iaretledikten sonra OK ile devam ettiimizde, EPLAN sayfalar kopyalarken seili olan tm sayfalarn numarasn kullancya tek tek sorar. Retain interval: Bu seenek ile Startting page alanna bir balang sayfa numaras verilir ve OK tklanarak devam edildiinde program verdiiniz balang sayfasndan itibaren birer atlayarak seilen sayfalar numaralandrr ve kopyalar. Consecutive numbering: Bu numaralandrmada penceredeki Starting page alanna bir balang numaras verilir, Interval alanna sayfalar arasndaki atlama deeri verilir ve OK tklanarak devam edildiinde istediiniz balang sayfasndan itibaren istediiniz aralklarla sayfalar numaralandrarak kopyalar. Verdiiniz sayfa numaralar varolan bir sayfa numaras olamaz. Ayn sayfa numaras ile kopyalama yaptnzda program bu sayfa numarasnn varoladuu konusunda uyaracaktr. Kopyalama ilemini bitirdikten sonra pencereyi Close butonuna tklayarak kapatabilirsiniz.

Resim 19-Kopyalamada sayfa numaras verme

Resim 20-Kopyalamada sayfa numaras verme

Sayfa numaralandrma Sayfa numaralandrma ilemine Page > Rename/Move menleri yardmyla erielebilir. Sayfa numaralandrma ileminde bir veya birden fazla sayfa numarasn deitirebilir, ayn zamanda sayfa numaras deitirilmesi yardmyla sayfalarn yeri de kaydrlabilir. Sayfa numaralandrma ilemine girdikten sonra karmza gelen Rename/Number pages isimli pencerede Ctrl veya Shift tularn kullanarak birden fazla sayfa seilebilir veya tek sayfa seerek numaralandrma ilemini yapabiliriz. Sayfa seimi yapldktan sonra pencerenin altndaki OK veya Move butonlarna tklanarak numaralandrma ilemi balatlabilir. Bu iki buton arasndaki ilem fark, OK tklandnda program numaralandrma ilemini bitirdikten sonra pencereyi kapatr ve grafik sayfaya geri dner. Move tklandnda ise program numaralandrma ilemini yaptktan sonra pencereyi kapatmaz. Bylece birka numaralandrma ilemini tekrar menlere girmeden yapabilirsiniz. Numaralandrma ilemine balandnda eer tek sayfa seili ise (Resim 22) tek sayfa numaralandrmak iin pencere gelir. Burada Page alanna vermek istediimiz sayfa numarasn yazar ve OK tklanr. Bylece semi olduumuz sayfa numaralandrlm olur.

Resim 21-Sayfa numaralandrmaya giri

Resim 22-Sayfa numaralandrma penceresi

Resim 23-Sayfa numaralandrma Birden fazla sayfa seimi var ise gelen pencere daha farkl olur (Resim 24). Burada deiik numaralandrma seenekleri vardr ve bunlardan bir tanesini seerek sayfalarnz numaralandrabilirsiniz.

Resim 24-Birden fazla sayfa numaralandrma Individual prompt: Bu numaralandrma seeneini iaretledikten sonra OK ile devam ettiimizde, EPLAN seili olan tm sayfalarn numarasn kullancya tek tek sorar. Retain interval: Bu seenek ile Startting page alanna bir balang sayfa numaras verilir ve OK tklanarak devam edildiinde program verdiiniz balang sayfasndan itibaren birer atlayarak seilen sayfalar numaralandrr. Consecutive numbering: Bu numaralandrmada penceredeki Starting page alanna bir balang numaras verilir, Interval alanna sayfalar arasndaki atlama deeri verilir ve OK tklanarak devam edildiinde istediiniz balang sayfasndan itibaren istediiniz aralklarla sayfalar numaralandrlr. Yedek sayfalarn okunmas EPLAN her kaydetme ileminde kaydedilen sayfann bir yedeini alr. Sayfann bozulmas veya kaybedilmesi gibi durumlarda bu yedeklerden faydalanarak o sayfann en son kaydedilmi hali geri arlabilir. Bu ilem iin grafik sayfada iken Page > Read in backup page mensne girilir. Menye girdikten sonra ekrana gelen Backup Page isimli pencerede sayfa numaras, sayfa tipi, sayfa aklamas ve kaydedildii tarih yer alr. Pencerenin yannda nizleme penceresi vardr. Burada seili olan yedek sayfann nizlemesi grlebilir. Yedek sayfa sadece bo bir sayfaya yerletirilebilir. Eer sayfa bo deil ise EPLAN uyarr. Alnmak istenen yedek sayfa seildikten sonra OK tklanarak sayfaya arlabilir.

Resim 25- Yedek sayfalarn okunmasna giri

Resim 26- Yedek sayfann arlmas

Sayfa silme Sayfa silme ilemine Page > Delete mens yardmyla veya ara ubuundaki ikonu ile giri yaplr. Gelen Deleting page isimli pencerede sayfalar grnr. Silmek istediiniz bir veya birden fazla sayfay setikten sonra OK butonuna tklayarak siler ve grafik sayfaya geri dnersiniz. Delete butonuna tklayarak silerseniz, sayfa silme ilemi bittikten sonra pencere kapanmaz. Yani sayfa silme ilemi devam eder.

Dikkat: Bir ok kullanc sayfa silme ileminde u hataya dmektedir. Sayfa OK butonuna tklandnda silinir ve grafik sayfaya dnlr. Delete ise sayfay siler ancak sayfa silme penceresinden klmaz. Sayfanz Delete ile sildikten sonra OK ile kmayn. Byle bir durumda hata ile bir sayfa daha silinebilir.

Resim 28- Sayfa silmeye giri

Resim 29- Sayfa silme penceresi

nceki ve sonraki sayfalar Ak olan sayfadan bir nceki veya bir sonraki sayfay amak iin nceki ve sonraki sayfalara eriim menlerini kullanabilirsiniz. Page > Previous bir nceki sayfay Page > Next ise bir sonraki sayfay amak iin kullanlr. Ara ubuundaki (previous) veya klavyeden Page Up klavye ksayolunu nceki sayfay amak iin kullanabilirsiniz. Sonraki sayfa iin ise ikonunu veya Page Down klavye ksayolunu kullanabilirsiniz.

Resim 30- nceki ve sonraki sayfalar ama

Sayfa zellikleri Sayfalarn numaras hari tm zelliklerini deitirebileceimiz sayfa zelliklerine Page > Properties mens ile veya ara ubuundan ikonu ile girilir. Gelen Properties isimli pencerede sayfa tipini, sayfa tanmn, sayfa bilgilerini ve sayfaya ait dier zellikleri deitirme imkan vardr. stenilen zellikler deitirildikten sonra OK tklanarak girilmi olan bilgiler kabul edilebilir. Properties penceresinden kmadan baka bir sayfann zelliklerinde de deiiklik yaplabilir. Apply butonuna tklayarak deiiklikleri kabul edersiniz. Properties penceresi kapanmaz ve pencerenin solundan baka bir sayfa seip o sayfa zelliklerini de ayarlayabiliriz. Birden fazla sayfaya ayn anda uygulayabilinecek birka zellik vardr. rnein kenar antedi ve form seimi gibi. Pencerenin solundan istediiniz birden fazla sayfay setikten sonra pencerede istediiniz deiiklii yaparsnz. Kabul ettiinizde seilmi olan tm sayfalara yaptnz deiiklik yansm olur.

Resim 31- Sayfa zelliklerine giri

Resim 32- Sayfa zellikleri penceresi

Sayfa yazdrma Sayfa yazdrma ilemine Page > Print veya ara ubuundaki ikonuna tklayarak giri yaplabilir. Sayfa yazdrmaya girdikten sonra gelecek olan Output pages isimli pencerede ktsn almak istenen sayfalar seilir ve Output butonuna tklanr. Karnza gelecek pencere standart Windows printer ekrandr. Buradan yaplmas gereken yazc ve kat ayarlar yapldktan sonra yazdrlabilir. EPLAN iin ayrca bir yazc tantma ilemi gerekmemektedir. EPLAN Windows'da tanml olan yazcy kullanr.

Resim 33- Yazdrma ilemine giri

Resim 34- Yazdrma penceresi

Resim 35- Windows Print Penceresi

KONTEKST MENU: Sayfada iken mouse sa klik ile alan mendr. Bu mende en ok yaplan ilemler bulunur. Sembol yerletirme Grafik sayfada iken sembol yerletirme ilemi iin Draw > Insert seymbol, sayfada bo yerde sa klik ile alan Kontekst menden Insert symbol veya klavyeden Insert klevye ksayolu kullanlabilir.

Resim 36- Sembol yerletirme Sembol yerletirme ilemine girildiinde, karnza gelecek Select symbol isimli pencerede srasyla, Symbol sembol ismini, Description semboln aklamasn, Identifier tanmlaycy ve Number semboln dosyadaki numarasn ifade eder. Bu pencerede Identifier, sembol yerletirdikten sonra EPLAN tarafndan verilecek olan otomatik ismin ilk harfi, tanmlaycs olacaktr. rnein, bir motor sembol yerletirdiimizde program otomatik olarak M1, M2 vb. Isim verecektir. Bu isimlerdeki M, sembolmzn dosyada bulunan tanmlaycsndan alnr. Symbol semboln ismidir. Eer sembolmzn ismini biliyorsak, klavyeden ismi yazarak sembolmz hzl bir ekilde bulabiliriz. Bunun yan sra select symbol penceresinin yannda seili olan sembol grdmz bir nizleme penceresi vardr. Select symbol penceresindeki Files butonuna tklandnda gelen Symbol files used penceresinde projede o anda kullanm olduumuz sembol dosyalarn grebiliriz. Bu pencerede grnen dosya isimlerinden iaretli olan dosyalar, o anda select symbol penceresinde ierii grnen sembol dosyalardr. Dier sembol dosyalarnn da ieriklerini grntlemek iin yanlarndan bulunan iaret kutucuklarn iaretledikten sonra OK tklanr. Bundan sonra select symbol penceresinde semi olduunuz dosyann da sembolleri grnecektir. Bir projede en fazla 8 adet sembol dosyas kullanlabilir. Select symbol penceresinde grnen listede, symbol files used penceresinde seili olan tm sembol dosyalarnn ierikleri grnebilir. Birden fazla sembol dosyasnn ierikleri grntlenirken, listedeki sembollerin isimleri deiecektir. Sembol isimlerinin bana bulunduu sembol dosyasnn ilk harfi, ayra olarak : ve de semboln ismi grnecektir. rnein; DIC_WUPE isimli sembol dosyasndaki M3 isimli semboln, birden fazla dosya seiminde grnecei ismi u ekile olacaktr. D:M3 Dosya tek bana gsterilirken bu sembol, klavyeden M3 yazarak arabiliriz. Ancak listede birden fazla sembol dosyasnn ierii grnyor ise, bu sembol D:M3 yazarak arabiliriz.

Resim 37- Sembol yerletirme penceresi Sayfaya yerletirmek istediimiz sembol setikten sonra zerine ift tklama veya setikten sonra OK tklayarak yerletirmeye balayabiliriz. Sembol mouse krsrnn ucunda serbest olarak durur. Sayfa zerine yerletirmek istediimiz yere mouse krsr ile sembolmz gtrr ve tek tklama ile yerletirebiliriz. Sembol yerletirdikten sonra karmza gelecek olan Symbol properties isimli pencerede semboln emadaki bilgileri doldurulur.

Resim 38- Kullanlan sembol dosyalar

Resim 39- Sembol yerletirme

Resim 40- Sembol bilgileri Symbol properties penceresinde; Device designation: Semboln elektrik emasndaki ismi bu alana yazlr. EPLAN semboln tanmlaycsna (sembol dosyasnda bulunan identifier) gre otomatik bir isim verir. Ancak bu isim deitirilebilir. Connection designation: Semboln emadaki balant u isimleri bu alana yazlr. Bu alann karsnda bulunan butonuna tklandnda hazr bir liste karnza gelir. Bu listeden istenilen balant ularndan birisi seilip bu OK tklandnda, seilen balant ularn sembolmze uygulanr. Bu liste dzenlenebilir. Listeyi dzenleme ilerleyen konulardadr. Ancak listede yoksa, balant u isimlerini manuel olarak vermek zorundasnz. Balant u isimleri iin yle bir mantk kullanlr. Balant u isimleri verilirken sralama, semboln sol stndeki balant ucundan balar, ardndan ayn dikeyde aaya doru devam eder. Semboln o dikeydeki balant ular bittiinde bir sandaki dikeyde stteki balant ucundan devam eder. Sralama soldaki rnek resimden grlebilir. Balant u isimleri, sembol bilgilerine tular ile araya koyulacak olan yazlrken ilk balant ucu yazldktan sonra Ctrl+ iaretinden sonra bir sonraki balant ucunun ismi yazlabilir. rnek resimdeki balant ularnn sembol bilgilerine yazm u ekildedir; Connection designation: 123456 Yandaki rnekte ise motorun balant ularnn sembol bilgilerine yazm u ekildedir; Connection designation: U1V1W1PE

Electrical characteristics: Bu alana yazlacak olan bilgi, yerletirilen semboln-cihazn elektriksel bir bilgisidir. rnein motor iin kW, sigorta iin amperaj bu alana yazlabilir. Supplementary field: Sembol iin ek bilgi bu alana yazlabilir. Function text: Sembol iin fonksiyonel yaz bu alana yazlabilir. Fonksiyonel yaznn nemi, hangi sembol iin tanml ise, otomatik planlarda (klemens, kablo planlar, malzeme listeleri vb.) bu semboln isminin getii her alanda fonksiyonel yaznn grnmesidir. Symbol number: Bu alanda inaktif ekilde sembol numaras, sembol ismi, tanmlayc, bulunduu sembol dosyas ve semboln aklamas bulunur. Alann karsnda bulunan butonuna tklandnda sembol seimi gelir. Buradan yerletirilen sembol deitirme imkan vardr.

Angle variant: Eer var ise semboln al halini yerletirmek iin, bu alandan a seimi yaplr. Semboln sadece varolan alar bu alanda grnr.

Symbol type: apraz referanslamalarda kullanlan sembol tipleri bu alandan seilir. apraz referanslama konusunda bu tipler daha geni ekilde ele alnmtr.

Bilgileri doldurulduktan sonra, bu sembole ait malzeme seimi yaplr. Malzeme seimi, Symbol properties penceresinde Part tabndan yaplr.

Resim 41- Malzeme seimi Part tabna gelindiinde Select butonuna tklayarak malzeme veritabanna eriilebilir.

Resim 42- Malzeme seim penceresi, Malzeme veritaban

Part selection isimli pencereden malzeme veritabanna erimi olunur. Burada malzeme bilgilerinin byk ounluu Components altnda bulunmaktadr. Bunun yan sra kabinler Housing, kablolar Cables ve aksesuarlar ise Assemblies altnda bulunmaktadr. Malzemelerden biri seildiinde pencerenin sandaki alanda seilen malzemeye ait zellikler grnr. stenilen malzeme bulunduktan sonra, bu malzeme bilgisini cihaza tanmlamak iin Select > Apply veya ikonu tklanr. Malzeme deiik arama yntemleri ile bulunabilir. Malzeme seim penceresinin ara ubuunda, ile sembol tanmlaycsn ve ile de sembol numarasn ifade eden iki alan vardr. Bu alanlarda yazan bilgiler sembole gre deikendir. Bu alanlarn yanlarndaki ikonlara tklayarak sembolmzn tanmlaycsna gre, sembol numarasna gre veya her ikisini de beraber seerek hem tanmlaycs hem de sembol numarasna gre arama yaplabilir. Bu bilgiler malzeme bilgilerinin ierisinde bulunur ve sadece bu kriterlere, yani sembol tanmlaycs ve sembol numaras kritelerine uygun olan malzemeler gsterilir. Bir dier arama fonksiyonuna Components seili iken Filter > Field-based filter menleri ile veya ara ubuundaki ikonu ile ulalabilir. Gelen Field filter isimli pencerede malzeme bilgisi ierisinde bulunan deiik alanlar vardr. Burada aranmak istenen kriterin iaret kutucuu iaretlenir ve ardndan karsndaki bo alana arama kriteri yaz yazlr. Birden fazla kritere gre arama yaplabilir. stenilen kriterler doldurulduktan sonra OK tklanarak arama yaplr. Aramann sonucu yine Components altnda grnr. Eer Components yazsnn solunda + alan yoksa, aradnz kriterlerde bir malzeme bilgilsi bulunamamtr. Eer malzeme bilgisi bulunursa, EPLAN otomatik olarak bunlar ap liste olarak gsterecektir. Arama yapldktan sonra listede sadece aranan malzemeler grnr. Yine tm malzemelerin grntlenmesi iin aramann iptal edilmesi gerekir. Bunun iin ayn menden arama kriterlerinin iaretleri kaldrlr ve OK tklanr. Yeni bir arama yaparken, tm alanlarn otomatik boalmas iin Empty all butonu tklanabilir.

Resim 43- Malzeme arama penceresi

Malzeme seimi yapldktan sonra EPLAN sembol bilgilerine geri dner. OK butonuna tklayarak sembol bilgileri kabul edilebilir. Sembol bilgileri girildikten ve kabul edildikten sonra, son yerleimi yaplm olan sembolden halen krsrn ucunda bulunur. Ayn sembolden ard ardna yerletirilebilir. kmak iin klavyeden ESC veya Kontekst menden Cancel seilebilir. Sembol yerleiminde iki sembolm balant ular ayn yatay veya dikey dorultuya geldiinde EPLAN bu iki sembol balant ular arasna otomatik olarak kablo balar. Bunun haricinde kablo balamak veya kabloyu ynlendirmek iin ke ve T balantlar kullanlr.

Grafik sayfaya yerletirilen her nesnenin (sembol, serbest grafik, tanm vb.) bir tutma noktas vardr. Tutma noktas ait olduu nesne zerinde her trl deiiklik ve ilemlere izin verir. Tutma noktas srekli vardr. Sayfa zerine gsterilip saklanmas salanabilir. Grafik sayfada Options > Insertion points mens ve klavyeden I veya i ksayollar ile tutma noktalar gsterilebilir, saklanabilir. Yerletirilmi olan bir semboln bilgilerinde yaplacak olan bir dzenleme iin, semboln tutma noktasna tek tklama (mouse sol klik) yeterlidir. O sembole ait Symbol properties penceresi alr ve buradan istenilen bilgi zerinde deiiklik yaplabilir. Kaydrma, kopyalama, Silme, kesme ve sayfalar aras kopyalama ilemleri Kaydrma: Sayfada Kontekst menden move ve klavyeden ksayol olarak V kullanlabilir. leme girildiinde krsr rnek resimdeki grn haline gelir. Daha sonra uygun yerden tek tklama (sol klik) ile drtgen almaya balanr. kinci tklama ile dtgen iine aldmz tutma noktalar kaydrlmaya balanr. Yerletirilmek istenen yere gidilip tek tklama ile yerletirilebilir. Birden fazla sembol ayn anda seilip tanabilir.

Grn 1 Kaydrma ileminin deiik yollarndan birisi, semboln tutma noktas zerinde Tippen menden move seerek sadece zerinde bulunulan tutma noktas ve nesnenin kaydrlmas yaplabilir. kinci alternatif yol ise tutma noktas zerinde sol mouse tuunu bir sre basl tuttuktan sonra (mouse grn aadaki grnty alana kadar) krsrn deimesiyle beraber mouse tuuna brakmadan istenilen yere srklenir ve braklmak istenen yerde mouse tuu braklr.

Grn 2 Kopyalama: Kontekst menden Duplicate ve klavyeden D ksayol tuu ile kopyalama ilemi balatlabilir. Ardndan krsr Grn 1 haline geldiinde tek tklama ile seim yaplmaya balanr. kinci tklama seim ierisine alnanlar kopyalanmaya balanr. Yerletirilmek istenen yerde tek tklandnda, sembol isimlendirilmesi ile ilgili seenek gelir. Bunlar; Complete: Kopyalanan semboln ismini aynen alr. Yani sembol Q1 isminde ise, kopyaladmz sembolnde ismi Q1 olacaktr. Until identifier: Kopyalanan cihazn tanmlaycsn alr. Tanmlaycdan sonrasna ise ? yerleir. Yani sembol ismi Q1 ise, kopyaladktan sonra Q? olacaktr. Numbering by means of DD online: Sembol otomatik olarak isimlendirir. Yani isim Q1 ise, ve emada ismi Q ile balayan en son sembol ismi Q8 ise, EPLAN kopyalanan semboln ismini otomatik olarak Q9 olarak verecektir.

Semboln isimlendirilmesi ile ilgili seeneklerden biri seildikten sonra EPLAN kopyalama ilemini yapar ve tklanan yere kopyalananlar yerletirir. Krsrn ucunda kopyalananlar bulunmaya devam edecektir. Bylece ayn sembolleri birden fazla kopyalayabilirsiniz. Kopyalama ileminden kmak iin klavyeden ESC veya Kontekst menden Cancel kullanlabilir. Eer tutma noktas zerinde Kontekst menden Duplicate seilirse, seim yaplmadan zerinde bulunulan sembolnesne kopyalanr. Silme: Kontekst menden Delete veya klavyeden Delete ksayol tuu ile fonksiyona girilebilir. Kaydrma ve kopyalama ilemlerinde olduu gibi seim yaplr ve ardndan seilen alanda bulunan tutma noktalar ve bunlara ait semboller-nesneler silinir. Tutma noktas zerinde Kontekst menden Delete seilirse, zerinde bulunulan sembol-nesne alan seimi yaplmadan silinir.

Cut, Copy, Paste: Kesme (Cut): Kontekst menden Cut veya klavyeden Ctrl+X ksayol tular ile ileme girilebilir. leme girildikten sonra izimde kesilmek istenen alan seimi yaplr. Alan seimi yapldktan sonra program semi olduunuz alan ierisindekileri hafzaya alr ve bunun iin bir aklama yazs ister. Aklama yazsn yazp OK tklandnda seilen alan kesilir. Kopyala (Copy): Kontekst menden Copy veya klavyeden Ctrl+C ksayol tular ile ileme eriilebilir. Dier kopyalama ileminden fark, bu kopyalama ileminde sayfalar aras kopyalama yaplabilir. leme girdikten sonra seim yaplr ve bu seim iin bir aklama yazs yazlr. OK butonuna tklanarak kaydedilir. Yaptr (Paste): Kesilen ya da kopyalanan nesnelerin istenilen yerde yerleiminin yaplmas iin kontekst menden Paste veya klavyeden Ctrl+V ksayol tular ile ileme girilebilir. Gelen Clipboard isimli pencerede, projede alma boyunca yaplan kesme ve kopyalama ilemleri grnr. Buradan yerleimini yapmak istenilen seilir ve ardndan OK tklayarak yerleimi balatlr. Yerletirilmek istenen yere krsr ile gidip tek tklama ile konumlandrlr. Kopyalama seeneklerinden biri seilir ve devam edilir.Birden fazla yaptrmak istenilirse, krsrn ucunda yaptrlan nesneler halen olacaktr. Bu ekilde birden fazla ard ardna yaptrlabilir. lem bitilmek istendiinde kontekst menden Cancel veya klavyeden Esc ksayolu ile ilemden klabilir. Klavye tular ile hzl ulam EPLAN'da ounluunu mouse olan alma yaplr. Ancak program klavye tular ile de allabilecek birok fonksiyonu bulundurmaktadr. Klavyeden sadece ok tularn kullanarak () mouse krsr hareket ettirilebilir. ) tuu, mouse sol klik ile ayn ilevi yapar. Klavyeden enter ( Ctrl + ve Ctrl + tular kullanlarak, krsr sembollerin balant ular ile ayn yatay dorultuya konumlanr. Ctrl + ve Ctrl + tular kullanlarak, krsrn sembollerin tutma noktalar ile ayn yatay dorultuya konumlanmas salanabilir. Alt + ve Alt + tular ile krsr, ayn yatay dorultuda bulunan tutma noktas zerine konumlanr. Alt + ve Alt + tular kullanlarak, krsr ayn dikey dorultuda bulunan tutma noktalarnn zerine konumlanr. Shift + ile sayfa kaydrma ilemi yaplabilir. Bu ilem ounlukla bytlm ekranlarda kullanlmaktadr. Zoom ilemi Kontekst menden Open zoom veya klavyeden Z ksayol tuu yardmyla ileme girilebilir. leme girdikten sonra bytlmek istenen alan seilir ve bytlr. Bylm ekranda normal alma ekranna (A3 ekranna) geri dnmek iin kontekst menden A3 veya klavyeden 3 ksayolunu kullanmak yeterlidir. Serbest grafik komutlar, serbest grafiklerin dzenlenmesi EPLAN'da tm serbest grafik komutlarnn yapllar ayndr. Serbest izim komutuna girdikten sonra, tek tklama ile izim yaplmaya balanr. Mouse ile veya krsr klavye ok tular ile hareket ettirerek istenilen serbest izim yaplr. Ardndan ikinci tklama ile serbest izim bitirilir. Serbest izim olarak izilmi olan bir grafiin saysal deerler ile dzenlemek iin, tutma noktasna tek tklama yaparak dzenlemeye girilir. Serbest grafii dzenlemeye girildiinde, EPLAN dzenlenen serbest izimlerin renklerini otomatik olarak deitirir (Resim 44). Daha sonra zerinde saysal deerler verilecek (uzunluu, as

vb.) izginin zerine mouse ile gidildiinde izgi rengi deiecektir . izginin zerinde iken kontekst menden Element data mensne girilir (Resim 45).

Resim 44- Serbest izim dzenleme

Resim 45- Serbest grafik bilgilerine giri

Gelen pencerede ; izgiler iin: Line tabnda serbest izimin balang noktasnn koordinatlar, biti noktasnn koordinatlar, serbest izim as, izginin uzunluu, Line type tabnda izginin tipi, izginin kalnl ve kesik izgilerde izginin sklk ayarlar bulunmaktadr. Daireler iin: Daire merkezinin X ve Y koordinatlar, yarap, dairenin iini doldurmak iin filled iaret kutucuu ve line type tabndan da izgi tipi ve izgi kalnlklar ayarlanabilir. Yaylar iin: Merkezin koordinatlar, yarap, yayn balang ve on alar, yayn grn seenekleri ve izgi tipleri, kalnlklar ayarlanabilir. Drtgen iin: Drtgenin balang ve biti noktalarnn koordinatlar, genilik ve ykseklik uzunluklar, iini doldurma seenei, izgi tipi ve izgi kalnlklar ayarlanabilir. Elips iin: Merkezinin koordinat, X ve Y koordinatnda yarap, iini doldurma seenei, izgi tipi ve izgi kalnl ayarlanabilir. Text iin: Yaz, yazy saa sola dayal veya ortalama, yaz bykl ve yaz as ayarlanabilir.

Serbest grafik ara ubuu Serbest grafikler izildiinde her birinin ayr tutma noktalar bulunur. Ancak ayn tutma noktasnda birden fazla serbest izim yapma imkan da vardr. Bunun iin birinci seenek Free graphics > Multiple editing seenei aktif hale getirilmelidir. Multiple editing aktif halde iken izilen serbest grafikler, ayn tutma noktasna ait olur. Ardndan serbest izimler yapldktan sonra klavyeden Esc ile klr. kinci seenek, bir serbest grafik nesnesini tutma noktasna tek tklama ile dzenlemeye girildiinde, o tutma noktasna eklenmek istenen serbest izimler eklenir, Esc ile kldnda izilen serbest izim nesneleri o tutma noktasna ait olmu olur. Serbest grafik izimlerinde, daha ince alma yapabilabilmesi iin mouse adm aral kltlebilir. Mouse adm araln deitirmek iin Edit > Increment menleri veya klavyeden S ksayol tuu kullanlabilir. Gelecek olan Increment isimli pencerede mouse krsr iin X ve Y koordinatlarna mm cinsinden adm aral verilebilir. Adm aralnn serbest grafik iin en kk deeri 0.05 mm'dir. Bu deerden daha dk bir deer verilemez. Potansiyel oklar Potnsiyel oklar, EPLAN'da hatt (kabloyu) bir sayfadan baka bir sayfaya geirmek iin kullanlr. butonu ile potansiyel ok alnabilir. Potansiyel Draw > Potential arrows mens ile veya ara ubuundaki oku yerletirdikten sonra Symbol properties penceresinden bilgileri girilir. Designation: Bu alana potansiyel ok ismi verilir. Potansiyel ok ismi genellikle hat ismi gibi belirgin isimler verilir. Position: Bu alandan potansiyel ok isminin, okun hangi tarafnda duraca konusunda yn seimi vardr. Bu yn seiminin nemi, grnn yan sra, potansiyel ok ismi kablo zerine gelirse kabloyu keseceinden dolaydr. Kabloyu kesmemesi iin bu potansiyel ok isminin okun uygun bir ynne yerletirilmesi gerekmektedir. Angle: Potansiyel ok isminin as bu alandan ayarlanabilir. Potansiyel ok ismini drt ada gsterebiliriz. Orientation: Potansiyel okun ynn bu alandan ayarlanabilir. Potansiyel ok drt ynde gsterilebilir.

Resim 46- Potansiyel ok tanm penceresi

Potansiyel ok kullanmnn birka kural vardr. Bu kurallara uyulursa hibir problem kmadan potansiyel ok kullanlabilir. 1. Hat balangc ve hat sonlarnda potansiyel ok kullanlmaz. Buralarda cihaz ucu klemensler kullanlacaktr. 2. Potansiyel oklar her zaman ift sayda kullanlrlar. 1 giri ve 1 k. Bunlardaki denge bozulduu zaman potansiyel ok kullanmda bozulur. 3. Potansiyel okun her iki ynnden de balant yaplabilir. Ancak bu balant ayn anda yaplamaz.

Doru olan bir potansiyel ok kullanmnda, EPLAN hattn kt sayfadaki potansiyel okun yanna otomatik olarak gittii sayfa ve stun numarasn, yani referansn yazar. Ayn zamanda hattn gittii yerde de, hangi sayfa ve stundan geldii otomatik olarak yazar.

Cihaz kutusu Cihaz kutusu, genelde izimde sembol olmayan cihazlar, PLC IO kart veya src gibi izimler iin kullanlr. Draw > Black box mens ile veya ara ubuundan ikonu ile cihaz kutusu alnabilir. Alndktan sonra, krsr grn deiir, sayfada istenilen yerden tek tklama ile cihaz kutusu izilmeye balanr. stenilen genilik ve ykseklikte ikinci tklama ile cihaz kutusu izimi tamamlanr. Ardndan Symbol properties penceresinden bilgileri girilmeye balanr.

Resim 47- Cihaz kutusu Black Box tab: Cihaz kutusunun emadaki bilgileri girilir. Device designation: Cihaz kutusunun ismi bu alana yazlr. Cihaz kutusunun ek bilgileri girilir. Symbol number: -10 = Black boxes normal bir ematik sayfada, src veya bir cihaz olarak kullanldnda seilir. -13 = I/O boards ise, bir PLC iziminde I/O kart olarak izildiinde seilir. DD position tab: Buradan cihaz kutusunun yaz parametreleri bulunur. Position in center: Bu kutucuk iaretlenirse, cihaz kutusu iin yazlm olan isim ve ek bilgiler, cihaz kutusunun iinde ve merkezinde grnr. Bu kutucuk iaretsiz kalrsa yazlar, DD position alanndaki seeneklerde gsterilir. DD position: Bu alandan cihaz kutusu bilgilerinin, kutunun sa-sol-yukar-aa grntlenmesi iin seim yaplr. Hemen yanndaki kutucuktan ise, yazlarn kutunun ierisinde veya darsnda grntlenmesinin seimleri yaplr. Angle: Cihaz kutusunun yazlarnn as bu alandan ayarlanabilir. Graphics data tab: Bu alandan cihaz kutusunu evreleyen izginin tipi ve kalnln gibi ayarlar yaplabilir. Part tab: Buradan cihaz kutusu iin bir malzeme seimi yaplr. Cihaz kutusuna ait bilgiler tamamlanr ve ardndan OK ile kabul edilir.

Cihaz kutusu izildikten sonra yeniden boyutlandrlmak istenirse, kutunun tutma noktas zerinde iken kontekst men alr ve buradan Change size tklanr. Cihaz kutusu sa alt keden almaya hazr hale gelir. stenilen lde geniletildikten sonra yine tek tklama ile bitirilir. Eer kutunun sol st keden almas istenirse, Change size girildikten sonra klavyeden Tab tuuna baslr. Bylece cihaz kutusu sol st keden geniletilebilir. Cihaz kutusuna balant ular, cihaz ucu klemensler ile yaplmaktadr. Bir sonraki konu olan Klemens Kullanm'nda bu ilenmektedir. KLEMENS KULLANIMI EPLAN'da tip klemens kullanlmaktadr. -Cihaz ucu/potansiyel klemensler -PLC klemensleri -Normal klemensler Cihaz ucu/potansiyel klemens: Grafik sayfada iken Draw > Device-end terminals mens yardmyla ya da ara ubuundaki ikonu ile ileme girilebilir. Cihaz ucu / potansiyel klemensler cihaz kutularnn balant ucu (cihaz ucu klemensi olarak) ve hat balangc-sonu (potansiyel klemens olarak anlyor) olarak kullanlr. Bu klemenslerin tek tarafndan kablo balants yaplabilir. Kablo balants yaplacak olan taraf bilgilerinden seilir. Cihaz ucu / potansiyel klemens yerletirildiinde gelen pencereye, bu klemensin bilgileri girilir. Connection designation: Bu alana klemensin ismi ya da balant ucu yazlr. Terminal display: Bu alandan klemensin grn seilir. tip grn vardr; -With graphics: Klemensi grafik grntsyle ve ismini klemensin altna yazarak gsterir. -Without graphics, designation lying outside: Bu seenek ile klemens grafii gsterilmez ve isim klemensin dna (stne) doru gsterilir. Resim 48- Cihaz ucu klemensi -Without graphics, designation lying inside: Bu seenekte ise, yine klemens grafii gsterilmez ve bu defa isim klemensin iine (altna) doru gsterilir.

Connection direction: Bu alandan klemensin balant yn seilir. Klemens sa-sol-yukar-aa ynlerinde balanabilir. Cihaz ucu / potansiyel klemensin tek bir balant ucu bulunduu iin bu alan nemlidir. Terminal type: Buradan klemens tipi seilir. ki klemens tipi vardr. 0=Devices seilerek bu klemens cihaz kutularnn balant ucu olarak kullanlabilir. 1=Potential seilerek bu klemens hat balangc-sonu klemensi olarak kullanlabilir.

Resim 49- Cihaz ucu /potansiyel klemens bilgileri

Angle: Klemensin isminin as bu alandan deitirilebilir. PLC klemensleri: Grafik sayfada iken Draw > PLC end terminals mens yardmyla ya da ara ubuundaki ikonu ile ileme girilebilir. PLC kartlarna I/O klemensi olarak kullanlr. Cihaz ucu/potansiyel klemenslerde olduu gibi tek balant yn vardr. Address: PLC klemensinin I/O numaras bu alana yazlr. Type of connection: Alan kutucuk ierisindeki seenekler ile bu PLC klemensinin balant tipi seilir. rnein; Digital input-output veya power supply-board power supply gibi. Connection subtype: Eer type of connection alanndan power supply veya board power supply seeneklerinden biri seildiyse, bu alan aktif hale gelir ve bu g kaynaklarnn tipi seilir. rnein; +, -, PE ve shielding. Terminal display: Cihaz ucu / potansiyel klemensteki ayn zellii tar. Buradan klemensin grn seilir. Connection direction: Klemensin balant yn seilir. Tek bir balant yn bulunduundan dolay nemlidir. Resim 50- PLC klemensi kullanm Rotation angle of address designation: PLC address alanna yazlan klemens adresinin as bu alandan ayarlanabilir.

Resim 51- PLC klemensi bilgileri

Normal klemensler: Standart sembol dosyalarndan X ismi ile klemens sembol arlabilir. Klemens sembolnn devamnda dier klemens eitleri ve soket sembolleri bulunmaktadr.

Resim 52- Sembol dosyasndan klemens arlmas

Klemens yerletirildiinde gelen bilgi penceresindeki alanlar u ekildedir; Designation: Bu alana klemensin dizin ismi ve klemens numaras yazlr. Yazm format Dizin ismi : klemens no eklindedir. rnein; X1:1 > X1 klemens dizinin 1 nolu klemensinin yazldr. Connection of the external output position in form: Bu alandan otomatik planlar iin saha seimi yaplr. Klemens planlarnda listenin solundaki cihaz isimleri, klemens balama planlarnda ise klemensin altnda balanan cihazlar klemensin saha ksmnda kalan cihazlardr. Bu alandan, planlarda saha ksmnda grnecek olan yn seimi yaplabilir. Connection for cable generation: Bu alandan ise programn otomatik kablo retimi iin saha seimi yaplr. Eer kullanc tarafndan bir kablo tanm yaplmaz ise, program sahada kalan kablolara otomatik olarak parametrelerde seili olan standart kablo tipi, damar says ve kesitini tanmlayacaktr. Bu gibi otomatik kablo retiminin sz konusu olduu durumlarda, program burada seili olan yndeki, yani saha ksmnda kalan kabloya otomatik retim yapar. Bu alandan ayrca kablaj numaralardrma ilemi iinde saha seimi yaplmaktadr. Burada semi olduumuz saha ynne, otomatik kablaj numaralandrma yapldnda, kablaj numaras verilmez. O = Above: Bu seenek ile klemensin st taraf saha ksm kalr. Bylece program otomatik kablo retimini klemensin stndeki kablo iin yapar. Ayrca kablaj numaralandrma ileminde ise, klemensin alt taraf pano iinde kalacandan, alt tarafndaki kabloya kablaj numaras verilir. U = Below: Bu seenek klemensin alt tarafnn saha olduunu ifade eder. Eer bu seenek seilir ise, klemensin alt tarafndaki kablo (kablo tanmlama yaplmad ise) otomatik kablo retimi program tarafndan yaplr ve otomatik kablaj numaralandrma yapldnda, klemensin altndaki kablo sahada kalaca iin, bu kabloya kablaj numaras verilmez. Klemensin pano iinde kalan ksmna kablaj numaras verilir. Bu seenekte klemensin st pano iinde kald iin, stndeki kabloya kablaj numaras verilir. B = Two direction: Bu seenek ile klemensin her iki yn de saha olarak seilir. Bylece program klemensin her iki ynne balanan kablolar, tanmlama yaplmam ise otomatik olarak retir. Ayrca kablaj numaralandrmada klemensin her iki ynde sahada kald iin, her iki ynndeki balantlara kablaj numaras verilmez. N = No cable: Bu seenek ile klemensin her iki ynnn de pano ii olduunu ifade eder. Byle bir seimde, klemense balanan her iki yndeki balantlara otomatik kablo retimi yaplmaz. Ayrca kablaj numaralandrma ileminde, klemensin her iki yn pano iinde kaldndan dolay bu balantlara kablaj numaras verilir.

Resim 53- Klemens bilgileri

PLC Designation: Bu alana, klemensin PLC balants ile ilgili bir aklama yazlabilir. Bu alana yazlacak olan yazlar, klemens plannda ilgili klemensin yannda grnecektir. Eer klemens, bir PLC'ye balanyor ve bu alan bo brakld ise, program klemens planlarnda PLC designation alanna otomatik olarak PLC'ye ait I/O numarasn yazar. Function text: Klemens ile ilgili herhangi bir fonksiyonel yaz bu alana yazlabilir. Symbol number: Bu alandan seilmi olan klemens sembol deitirilebilir. butonuna tklandnda, sembol dosyas liste olarak gelir ve buradan istenen sembol seilerek, klemens sembol deitirilebilir. Symbol type: Buradan klemensin tipi seilebilir. tklandnda gelen listede deiik klemens tipleri bulunur. Bu klemens tiplerinden biri seilebilir. rnein, 113 nolu toprak klemensi seildiinde, program bu klemense balanan damar, o kablonun toprak damar olarak otomatik seer. Multi-level terminal on level: Bu alan ok katl klemens kullanm iindir. aret kutucuu iaretlendikten sonra yanndaki rakam kutucuu aktif hale gelir. Bu kutucua klemensin kat says yazlr. Maksimum 9 kat yaplabilir. Terminal strip search direction: Klemenslerin ard arda sral olarak dizilmesinde, ilk klemense dizin ismi verildikten sonra, sonraki klemenslere sadece klemens numaras verilir. Byle bir durumda klemensin hangi dizine ait olduunu anlayabilmesi iin klemens dizini arama yn kullanlr. Eer bu alanda from the left iaretlenirse, dizin ismi verilmeyen klemens bulunduu noktadan soluna bakacak ve solunda grd klemensin dizin ismini alacaktr. Bu seenek from the top olarak iaretlenirse, dizin ismi verilmeyen klemens bulunduu noktadan yukarsna bakacak ve yukarsnda grd klemensin dizin ismini kullanacaktr. Bu uygulamada nemli olan, soldan veya yukardan dizin ismi alacak olan klemensin tutma noktas, dier klemens ile ayn yatay (soldan dizin ismi alabilmesi iin) veya ayn dikey (yukardan dizin ismi alabilmesi iin) dorultuda bulunmas gerekir.

rnek:

Resim 54- Klemens dizin ismini soldan almak

Resim 55Klemens dizin ismini stten almak Sorting identifier: Alphanumerical: Klemens plan ve klemens balama plannda, alphanumerical seenei iaretli olan klemensler, numara srasna ve alfabetik sraya gre sralanacaktr. rnein;

Resim 56- Klemens plannda alphanumerical klemens sralamasna rnek

Resim 57- Klemens balama plannda alphanumerical klemens sralamas rnei Terminals on left: Bu seenek ile klemensler, klemens plan ve klemens balama plannda solundaki klemensten sonra sraya dizilirler. zellikle seri olarak numaralandrlmam klemens gruplar iin kullanlabilir bir zelliktir. rnein;

Resim 58- Sral olarak numaralandrlmam klemens grubu Yukardaki rnekte klemensler seri ekilde numaralandrlmamtr. Bu haliyle alphanumerical sralama yaplrsa, klemens ve klemens balama planlar aadaki gibi olacaktr;

Resim 59- Sral numaralandrlmam klemens grubunun klemens planndaki sralan

rnekteki klemens plan alphanumeric olarak sraya dizilmitir. Bundan dolay M1 ve G1 motorlarna balanan klemensler birarada deil, srayla yazlmtr.

Resim 60- Sral numaralandrlmam klemens grubunun klemens balama planndaki sralan Yukardaki rnekte ise yine seri numaralandrlmayan klemenslerin klemens balama planndaki grnleri vardr. Burada yine klemensler grup olarak grnmedii iin ayn motoru klemens balama plannda birden fazla grnyor. Bu da hem okuma asndan hem de grn asndan iyi bir plan deildir. emadaki 11, 8 ve 10 nolu klemenslere terminals on left zellii seiilerek bu klemenslerin, planlarda solundaki klemensten sonra sralanmalar salanabilir. Bu seimde 11 nolu klemens, solundaki 9 nolu klemensten sonra planlara yerletirilecek, 8 nolu klemens 11 nolu klemensten sonra, 10 nolu klemens ise solundaki 8 nolu klemensten sonra planlarda grnecektir. Aadaki rneklerde de terminals on left zellii kullanlarak ayn emann klemens plan ve klemens balama plan alnmtr.

Resim 61- Terminals on left seenei ile klemens plan alndndaki grn Yukardaki rnekte seri olarak numaralandrlmam klemenslerin klemens planndaki yerleimi grlyor. M1 motoruna balanan 9 ve 11, ayrca G1 jeneratrne balanan 8 ve 10 nolu klemensler birarada grup olarak gsterilmitir.

Resim 62- Terminals on left seenei ile klemens balama plan alndnda klemenslerin grn Klemens balama plan rneinde ise, yine ayn klemensler grup olarak gsterilmitir. Bunun yan sra bu klemensler grup olarak gsterildii iin ayn M1 motoru veya G1 jeneratr tek bir defa yerletirilmi ve klemensler bu cihazlara balanmtr. Sonu olarak klemens plan ve klemens balama plannda terminals on left seeneinin kullanlmasyla bu planlardaki klemenslerin dizilii, izimdeki dizili ile ayn olmutur. Check identifier: ONCE: Standart emalarda bir panoda ayn klemens numaras tek bir defa kullanlar. rnein X1 dizininin 1 nolu klemensi bir panoda tek bir defa gsterilir. Ayn pano ierisinde X1 dizininin 1 nolu klemensi kullanlamaz. Check identifier alanndaki Once seenei, bu hataya kar kullancy uyarmak iindir. Burada once seili olan klemens numaras, ayn pano ierisinde ikinci bir defa kullanldnda convert ilemi srasnda kullancnn bu hatasn program otomatik olarak gsterecektir. Kullanc bu hatay grdkten sonra, gidip ayn klemens numaralarndan birini deitirmesi gerekir. Aksi halde otomatik planlar (klemens, klemens balama, kablo planlar) hatal kacaktr.

MULTIPLE: Ayn klemens numaras ayn pano ierisinde iki defa kullanlmak veya gsteirlmesi gibi durumlarda multiple zellii kullanlarak, hem kullancnn convert ilemi srasnda karsna kacak olan ayn klemens numarasn kullandna dair hatay grmemesini salar, hem de otomatik planlar hatal kmam olur. Ayn klemens numaras emalarda deiik nedenlerden dolay kullanlabilir. Bunlardan birka tanesi yledir; Kprleme, ok katl klemens kullanm vb. Jumper bars: Program kprleme ilemini emada klemensleri T balantlar ile birbirine balandnda otomatik olarak yapar. Ancak baz durumlar T balantlarnn mantndan dolay (T paralarnn mant konusunda renilecek) kpr olsa dahi gstermeyebilir. Byle bir durumda, T balantsn deitirmek gerekir. Ancak baz durumlara T balants deitirelemeyecei iin bu seenekten kprleme manuel olarak yaplr. Bunlarn dnda bazen kpr gsterilmek istenmemesine ramen program planlarda kpr gsterebilir. Bu gibi durumlarda da bu seenekten kprlemeyi iptal edebiliriz. Automatic: Bu seenek ile program kprlemeleri emay okumas ile yapar. Eer emada kprleme var ise program otomatik planlarda bu kpry gsterir. Jumper start: Manuel olarak kprleme yapld zamanlarda en bataki (en soldaki) klemense bu kprleme seenei seilir. Jumper middle: Manuel kprleme yapldnda ilk klemens ile son klemens arasnda kalan tm klemenslere bu tip seilir. Jumper end: Manuel kprlemede en sondaki (en sadaki) klemense bu tip seilir. No jumper bar: Kprleme planlarda gsterilmemek istendiinde, bu seenek seilir.

Direction of rotation of the terminal designation: Klemens dizin ismi ve klemens numarasnn yaz as buradan deitirilebilir. None: Bu seenek ile hem dizin ismi hem de klemens numaras dz yazlr. Terminal: Bu seenek ile sadece klemens numaras yatay ekilde yazlr. Strip: Bu seenek seildiinde, sadece dizin ismi yatay ekilde yazlr. Terminal and strip: Bu seenek seildiinde ise hem klemens dizin ismi hem de klemens numaras yatay ekilde yazlr. Klemens bilgileri girildikten sonra Part tabndan malzemesi seilir ve OK tklanarak bilgiler kabul edilir.