Freud'a Ne Yaptık Da Çocuklarımız Böyle Oldu

Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ 1
Catherine Mathelin
__________________________________
FREUD'A NE YAPTIK DA OCUKLARIMIZ BYLE OLDU Ana Babalara Notlar

Catherine Mathelin Kitap Yaynevi _____________________________________________________________________
WWW.MAXIMUMBILGI.COM
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ NDEKLER NSZ IIIIIIIVVVIVIIVIIIIX2
Catherine Mathelin
__________________________________
Kskanlk Dram Otorite Ve Zorbalk Yeni Babalar Boanma vey Baba, vey Anne Tek Bana ocuk Bytmek nemsiz Sanlan Ufak Tefek Kt Muameleler Erken Ergenlik Psikanaliz Danmas
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ NSZ 3
Catherine Mathelin
__________________________________
Son yllarda, modernitenin etkisi psikanalizin grnmn de deitirdi. Klinik alma yeni biimler kazand, rahatszlk belirtileri deiime urad. Ekonomik sorunlarn arlamasyla, isizlik ve gndelik hayatin zorluu, analiz adaylarn biraz farkl "tketiciler" haline getirdi. Salk ve mutluluk hakk, etkinlik ve hz isteini younlatrd. Gnmzde "performans" gerekiyor; bir depresyon ya da basit bir ak acs bile iteki verimimizi drd iin iimizi kaybetme tehlikesiyle karlamak istemiyoruz. Sonular gz kamatrc olmal, belirti abucak ortadan kalkmal. Aktarmdan ekiniliyor, uzun ve balayc olma tehlikesi tayan bir almaya girilmek istenmiyor. Ksa, davran ya da bilisel terapiler neredeyse antidepresanlara snmak kadar rahatlatc oluyor. Kaybedilecek vakit yok, bamllk tehlikesine girmeden abucak iyilemek gerek. nternette nerilerde bulunuluyor: "Sorunuzu sorun, size dneceiz. Sorunuza denk gelen haneyi iaretleyin, zm size bildirilecektir. Mavi kartnzn numarasn brakmay unutmayn." Artk bir psikanalistle yz yze gelmeye bile gerek yok. Sanki her ey, hibir ey duymamak ve duyurmamak zere ayarlanm gibi; sanki bir fobi gibi, gnmzde Psikanalitik danmadan kanlyor.
LUCIE,
5 yanda kk bir kz. Uyku bozukluklar nedeniyle annesiyle birlikte grmeye geldi. Onunla uzun uzun konutuum ve annesinden kendi skntlarn dile getirmesini istediim birinci seansn sonunda bana unlar syledi: "Senin ne i yaptn biliyorum: Sen kulaklar iyiletiriyorsun!" Ama kulaklar iyiletiren birinden randevu almak iin de anlatmay-aktarmay gze almak gerekir; yani kendinden bir paray tekine emanet edeceksin ki, o bunu kabul etsin ve deimesini salayabilsin. Byk maazalarn ilgili blmlerinden ya da tketici kataloglarndan amar makinesi seer gibi terapi tarzn seen pimpirikli "kullanc"nn kukuyla yaklat, ite bu dinamik gvendir. Dikkat! Fiyatlar, sonular karlatralm. "Aldatlmayalm!" Daha fazlasna sahip olmak, daha iyi olmak: te yeni yzyln parolas. Magazinlerin, "Freud Kullanm Klavuzu" gibi balklar att amzda, etkinlik her eyden nce gelir. Bilim her eye aklama getiriyorsa, her derdin bir devas, her zntnn bir aresi olmad nasl dnlr? Arzunun pay, bilindnn srr insanlar kayglandrmay ve rahatsz etmeyi srdryor. Bir yntem uygulayarak bunlarla yz yze gelmekten kanmann bir yolu yok mu? ocuk psikanalizi alannda da deiiklikler oldu. Otuz yl nce ocuklar ve ana babalar ilk grmeye aldmzda, ounlukla onlar analize kabul etmemizi isterlerdi. Bugn, gazete yazlar, radyo ya da televizyon araclyla psikanaliz sandklar alanla senli benli olan ana babalar, kolayca bir tavsiye istemeye geliyorlar. "Onu tatil kampna yazdrsak m?"
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ "Judo yapsa m?" 4
Catherine Mathelin
__________________________________
"Ayrlmak niyetindeyiz, olabildiince az ac ekmesi iin ona bundan nasl sz etsek?" "Bebek bekliyorum, oluma kk bir erkek kardeinin geleceini nasl anlatsam?" Ana babalar, psikanalistlerin tavsiyelerini "uygulayarak" ocuklaryla ilgi her trl sknty atlatabileceklerini sanyorlar. Bu istek, gnmzn mkemmellik ideolojisiyle badayor. Gnmzn beklenen, istenen ocuu, btn olanaklara sahip olarak dnyaya gelmelidir. Ana babann sorunsuz bir ocua sahip olmaya "hakk" vardr. Yanlmadklarndan emin olmak, en ufak bir yanl yapma tehlikesinden kanmak iin iin erbabna bavururlar. ou zaman psikanaliz ile pedagojiyi birbirine kartrrlar ve bu arada asl nemli olann "doru yapmak" deil, "olmak" yani o ocuun ana babas "olma"nn yolunu bulmak olduunu unuturlar. Pedagoji ve psikoloji el kitaplar var olduundan bu yana, nasl yapmak gerektii renilebilseydi, ocuklarn btn ruhsal bozukluk belirtileri oktan ortadan kalkard. Freud'un, tavsiye isteyen bir anneye verdii karl hatrlayalm: "Ne isterseniz yapn, nasl olsa kt olacak." Bu cmlenin sadece sulayc anlam vurgulanmtr; oysa Freud'un asl belirtmek istedii, ana babann bir ideale erimesinin olanakszldr. Gerekten de anne aslnda ocuun kendisine deer katmasn ister: "O parlasn ki ben de onunla birlikte parlayaym." ocuun onu iyi bir anne konumuna getirmesini ister. Psikanaliz dilinde biz buna ondan "yararlanmak isteme" deriz; hukuki anlamda bir mlkten yararlanabilecei gibi! "Bu yoldan ya da bu evden yararlanma hakkna sahibim." Anneyi bu yararlanma hakkndan mahrum edecek hibir neden yokken, ocuk onu "yararlandrmamaya" alr. Kimse gelip anneye "ocuundan yararlanmayacaksn" demezse -ki bu babann ilevidir- ocuk ne kadar kk olursa olsun anneyi bu haktan mahrum etmek iin aba gsterir. ocuk, annenin onun sayesinde deer kazand duygusuna kaplmasn engellemek iin, kendini cezalandrma pahasna tepki gstermekten baka are bulamaz. te o zaman her trl salkszlk belirtisi grlr. Okul ve derslerden alnan iyi ya da kt sonular ocua geni bir seenekler alan salar. almay brakr, artk iyi notlar getirmez. Ayn zamanda pis, terbiyesiz ya da hasta olabilir. ocuk iin karnedeki notlar ya da bir baar derecesiyle zdelemeyen bir zne olarak varlm srdrebilmenin tek yolu budur. Annesinin yararlanma hakkn elinde tuttuu bir nesne olmaktansa kendini cezalandrmay yeler. Belirtiler, bu nedenle srp gider. Freud tavsiyelerde bulunmaktan kanrd. Freud'un dncesi nasl bir gzbaclk marifetiyle arptld? Szcn etimolojik anlamyla, nasl sapknlatrld, yolundan saptrld? Freud nevrozlar eitime balayarak zihinleri alt st etti kukusuz. Ancak bu, nevrozlardan reeteler yoluyla kanlabilecei anlamna geliyordu. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ 5
Catherine Mathelin
__________________________________
Yaptklar her ey nasl olsa yanl olacana gre, ana babalar kendi rollerini oynamay neden kendilerine yasaklyorlar? ocuklarn yetitirirken kendi narsisizmlerini korumann bir yolunun olduunu dnmek Freud'u arptarak okumak anlamna gelir. Freud'un dncesini nasl byle yavanlatrdk? amzn yalpalaylarnda psikanalistlerin sorumluluunun pay nedir? Ana babalara niin unlar sylenmesin: "Doal olun, kendinize gvenin, yaptnz nasl olsa yanl olacak, bunu stlenin." Ama ana babalar artk kendilerini tehlikeye atmak istemiyorlar. Her eyin kusursuz olacana dair bilimsel garanti istiyorlar. ocuk hastalklar uzmanlar ve genetikiler artk t vermez olan bykannelerin yerine getiler. Freud'a gre; ocuklar ana babalarnn kanlmaz yanllarn ergenlik anda onlara yanstrlar. Eer, ana babalarn verdii eitim, ocuklar bu aa geldiinde sorgulayabilecekleri lde hatalar ieriyorsa baarl olmu demektir. Winnicott'un dncesine gre, tek dllendirilme umudu ocuklarnzn size bebeklerini emanet etmeyi kabul edecekleri gn karnza kacaktr. O zaman her eyi tamamen berbat etmemi olduunuzu dnebilirsiniz. Psikanalize ihanet etmenin en kt biimi, bilindm inkr etmeye yeltenmektir. zel sorunlara hazrlop zmler sunmak, her vaka zel olduu halde genellemeler yapmak bilindnn varln inkr etmek demektir. Freud'cu olduunu dnen kii bunu nasl yapabilir? Gnmzde geerli tek parola: Artk ac, iddet, kin olmasn. Kanlmak istenen sanki insanlk durumunun ta kendisi. Robotlar m yaratacaz? Ana babalar reete fikrinden kolay vazgemiyor. Kusursuz ocuklara sahip olmak iin, televizyon reklamlarndakiler gibi kusursuz, mutlu ve ferah ana babalar olmak yeterli sanlyor. Bunun iin de, uzmanlarn tavsiyelerine kulak vermek gerekiyor; sanki psikanalistler, ideallerini yitirmi ve yitirilen ideallerin yerine tketimden baka bir ey sunamayan bir toplumun balant noktalar olabilirlermi gibi... Kusursuz ana baba yoktur. Ana babalarn arzularndan "yara almadan" kendilerini oluturamayacak olan ocuklar iin iyi bir ey bu. Kalplam cmleler ve tavrlar nererek ocuklarn ana babalarnn zelliklerini "kapmalar" engellenmek mi isteniyor? ocuklarmza aktardmz aslnda bilmediimiz eydir, konumada en ok iletilen sylenmeyendir. Reete cmleler bu aktarm yolunu unutmutur. Psikanalistler, ana babalara basmakalp nerilerde bulunamazlar. Ama onlarn ocua bak alarn deitirmelerine, nyarglardan ve bo hayallerden vazgemelerine yardmc olabilirler. "Yaplmas gerekenin" deil de, beklentilerinin ne olduu, ne istedikleri konusunda kendilerini sorgulamalarn salayabilirler. Psikanalistler ocuklarn sylediklerine tanklk edebilirler. Onlar asndan nelerin yapc, nelerin ykc olacan ortaya karabilirler. Tpk yetikinlerin kendi ocukluklarnda ektikleri ve bydkten sonra da dinmeyen aclarn saptayabilecekleri gibi. nceden kurgulanm bir dnyann dekorlar arasnda medyann nerdii yapay mutluluun peine dm iki modern aileyi hayali bir sahnede kurgulama _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ 6
Catherine Mathelin
__________________________________
yolunu setim. Bu, yalanc bir mutluluktur, "kaba mukavvadan" yaplmtr. Bu iki ailenin maceras, onlar modern lgnlmzn kr kayalarna toslamaya iter. Ancak bir karikatre dnebilecek bu ideal, kusursuzluk ve mutlak gvenlik lgnlnn ta kendisidir. Oyuncularn ellerinde bir metin vardr. Bir uzmann elinden kmas art olmayan, gazete makalelerinden okuduklar hazr cmleleri tekrar edeceklerdir. Peki, ellerine nasl bir metin verilmitir? Sakn sradan, ucuz bir metin olmasn! Bu gerekten onlarn metni mi? Aslnda her birinin iinde dik- getirmedikleri baka szler yok mu? Art arda gelen replikler ve diyaloglar araclyla gndelik hayatn sahnelerini canlandrrken, yazd "psikanalize merakl ana babalara notlar"la suflr susturmaya alan psikanalistle karlaacaklardr. imdi vuru duyuldu, perde kalkyor.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ 7 BRNC BLM KISKANLIK DRAMI OYUN K PERDE, DOKUZ SAHNE GNMZ PARS'
Catherine Mathelin
__________________________________
KLER ISABELLE: JONAS: SYLVIE:
Bekr anne, 34 yanda, reklam sektrnde alyor.
Isabelle'in olu, 5 yanda.
ocuk annesi, 36 yanda, gazeteci, bir kadn dergisinin psikoloji stununda yazyor. PERRE: Sylvie'nin ikinci kocas, erkek ikizlerin babas, 38 yanda, ynetmen yardmcs.
Sylvie'nin nc kocas, 39 yanda ticaretle urayor. MARION: 6 yanda, Sylvie'nin ilk kocas Franois'nn byk kz. ARTHUR VE ADRIEN: kizler, Sylvie ile Pierre'in oullar. HELENE: Sylvie'nin annesi, Marion, Arthur ve Adrien'in anneannesi, 56 yanda, "i kadn". LISON: Sylvie ile Isabelle'in i arkada, 35 yanda.
JEAN-JACQUES:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
PERDE 1
Catherine Mathelin
8 __________________________________ - SAHNE 1
Paris, bir akamst. Isabelle'in bo dairesinde telefon alar. Telesekreterin harekete getii duyulur. "Gnaydn, buras Isabelle'in evi, Jonas ve ben psikanalistteyiz, yeniden arayn ya da mesaj brakn, biz sizi ararz." "Isabelle, ben Sylvie, ekografiden geliyorum. nanmayacaksn, bebekler ikiz; yani tek deil, iki bebek! Beni hemen ara, bulamazsan telesekretere psikanalistinin numarasn brak." Grmeden dndnde Isabelle Sylvie'ye ulamay baarr ve aralarnda aa yukar u konuma geer: in iinden hi kamayacamz sandm. Jonas korkuntu. Onu srkleyerek gtrmek zorunda kaldm. Oraya bir daha gitmek istemediini sylyor, gidince de deli bir anann kurban roln oynuyor. Onu tanrsn, bana ne iren davrandn, ne marklklar, zorbalklar yaptn bilirsin. Zamann bana kfretmekle, beni trmalamakla, srmakla geiriyor. Beni ldrtp sonra da psikanalistin karsnda melek numarasna yatyor; dizlerime trmanmak istiyor, sakin grnp glmsyor. O zaman kadn tuhaf tuhaf, srarla bana bakyor elbette. Bugn de ayn ey oldu; kadn benim iin bakasndan randevu almay nerdi. Her eyin yolunda olduunu, daha nce yl terapi grdm ve bugn hayatmn istenen kvama geldiini syledim, grsen ne imal havalara girdi. Bana inanmad tabii. O pi kurusu onu avucunun iine ald. Oysa durumun iyi olmad belli, biliyorsun; btn arkadalarm da sylyor. Yalnz annelerin ayaklar altna alnan otoritesi hakknda kitaplar okudum, radyoda ve televizyonda da duydum; ar hareketli ocuklar konusunda bir eyler yaplmas gerek. Psikolog tabii ki ocuun deil, benim divana uzanmam gerektiini dnyor. Bu ocuk her seferinde beni kk dryor, oysa ben dengeli olmas iin her eyi, her eyi denedim. Bu, bavurduum nc psikanalist ve bugn aldm sonuca bak. Her zamankinden kt, bense gnden gne aresizleiyorum. Doduundan beri psikanalistlerle grme frsat verdiim halde bunun kymetini bilmedii iin fkeleniyorum ona. Onun yerinde olmak isterdim. Keke kklmde annem bana bu frsat verseydi! Ben Jonas'n ocukluunu isterdim, kendiminkini deil. lk psikanalisti harika bir adamd. Dnsene! Olumla grt iin ona gitmeyi kendime yasakladm! Oysa Jonas'n umurunda bile deildi. alma odasnda krlabilecek eylerle hokkabazlk yapt, alma masasnn tahtasn izdi, halnn zerine oyun hamurlar yaptrd, sonunda iyi yrekli doktor dayanamad: "Daha sonra Jonas isterse gelin", dedi. "Size gelince, sizi kabul
ISABELLE:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ 9
Catherine Mathelin
__________________________________
edemem, buras olunuza uygun bir yer, ona geri dnme frsatn vermek istiyorum." Bu kadar tuttuum belki de tek psikanalist oydu ve Jonas'n yznden ona gidemedim, eminim mahsus yapmtr. Neyse, hep kendimden sz ettim. Nedir bu ikiz meselesi, aka m yapyorsun? Ne akas! Felaket! Kader, alnyazs. Doktor kesin konutu, bunlar ikiz. Tam da Marion kk bir erkek karde yerine krmz bir bal evlat edinmemizi nerirken, dnebiliyor musun, iki bebek. Sylediimizden beri kendini odasna kapatyor. Pierre kapnn nnde onunla konumaya alyor. Ancak bebekleri Hayvanlar Koruma Dernei'ne brakmaya sz verirsek dar karm. Pierre iki bebein tek bebekten iyi olduunu ona anlatmaya alt, nk doumda her biri ona bir hediye getirecekti. (Hediye meselesini radyodan duyduk.) Ama Marion bunu yutmad. Pierre'e kendisini salak yerine koyduunu syledi. Alt yandaym, annelerin karnnda oyuncak dkkn olmadn biliyormu. stelik o, babas bile deilmi, onun yalanlarn dinlemek istemiyormu. Bunlar syleyip fkesinden anahtar bir kez daha evirdi. Sanki dairenin iinde kapal kalan biziz! Konumak bile istemiyor... stelik kaynvalidem yemee geliyor! Senin psikanalistin telefonla bana bir neride bulunur mu dersin? Ama imdilik bu neriyi hediye paketi haline getirmeye gerek yok. Kaynvalidemi bilirsin! Zaten benden nefret ediyor, Marion'u yetitirmekten aciz olduumu sylyor. Pierre'in ocuk sahibi olmak iin beni semesi byk bir hataym. Akam bu illet kz kapy amaya raz olmazsa, bak gr oynanacak psikodram.
ISABEILE: SYLVIE:
Bilmem telefonla grmeyi kabul eder mi, ama bir dene. Olmazsa, bugnk gazetede byk kardelerin kskanl hakknda bir yaz var, kapnn arkasndan onu okumay denemelisin!
aka m yapyorsun?! Bu hafta Pierre byk kardee bebein doumunun nasl aklanacana ilikin kitap okudu. Kskanlk hakknda bir televizyon program bile var. Her eyi denedik, Isabelle are bulamyoruz. Marion normal deil anlalan. Peki, btn bu tavsiyeler bizim durumumuzda niin ie yaramyor? PERDE
SYLVIE:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
10 __________________________________
PSKANALZE MERAKLI ANA BABALARA NOTLAR Yetikinler ocua hayatn yeni doan bir kardele paylamak zorunda olduunu bildirdiklerinde, onun bu olay bir peri masal gibi yaayamayacan anlayamyorlar. Kskanlk duygusunun yerlemesi doaldr. Yeni gelenden kurtulmak istemesi ocuun kt kalpli olduunu gstermez, bu onun iin bir hayatta kalabilme sorunudur. Doumunda son derece savunmasz olmas nedeniyle insan yavrusu yetikine yaamsal bir gereksinim duyar. ok ksa sre iinde kendilerine yetebilecek duruma gelen hayvan yavrularnn aksine, insan yavrusu, kendisiyle konuulmaz, ilgilenilmez, yalnz ve bakmsz kalrsa birka gn iinde lr gider. Bu byk bamllk duygusunu bebek ok erken hisseder. Yetikini sahiplenir, nk mutlak bir gereksinimi olduunu bilir ve onu henz kendisinden ayrt edemez. Bu vazgeilmez sevgi nesnesini elinden almaya gelen ya da paylamaya alan kim olursa olsun, tehlike olarak grecektir.
LSA, 3 yanda kk bir kz; kendisine ok fkeli olan ana babas tarafndan getirildi.
"ok kayglyz" diyorlard, "irin kzmz canavar kesilmek zere. Kk bir erkek kardei oldu, iki aylk bebee son derece kt davranyor. Kitaplarda okuduk, kardei hakknda diledii kadar kt konumasna ses karmamalymz, aldrmamalymz. Ama o, baka ocuklarn sylemedii korkun eyler syledi. Bizi ok korkuttu. Bakla bebein karnn yarmak, kardeini iine koymak iin annesinin de karnn yarmak, ban kesmek, onu dorayp paralarn annesine yedirmek istiyor. Korku filmi gibi! Bir ey demedik ama allak bullak olduk. Birka gn sonra eyleme geti. imdi onu taciz ediyor, sepetinin zerine oturuyor, alt deitirme masasndan drmek istiyor. Geen gn onu makasla bebein parmaklarn kesmeye alrken yakaladk. Cezalandrmann faydas olmuyor. iddeti giderek artryor, arkadalarmzn ocuklarna ya da sokakta rastlad bebeklere bile saldrgan davranyor. O gerekten tehlikeli, ldrc bir lgnln penesinde. Tedavi olmas gerek. Artk dayanamyoruz." Ana babann anlattklarndaki ar iddet, Lisa'nn iddetinin yanks gibiydi. Karmdaki koltua gmlm, hibir ey sylemeden, ana babasnn dnyaya nasl bir "seri katil" getirdiklerine ilikin aklamalarn dinliyordu. Kendisine hitap ettiimde fkeli ve kararl bir edayla somurtuyordu. Ana babasnn ve kendisinin hikyelerini birlikte ele almaya altmda, yant vermeyi reddediyordu. Grme srdke fkesi yatr gibi oldu, ama halinden byk bir keder iinde olduu anlalyordu. Anlalan, ana baba bunu alglayamyordu. O zaman ona ve ana babasna, bu kk kzn isyanna ve umutsuzluuna neden olduunu sandm eyden sz ettim. Neden bu kadar iddetli tepki veriyordu? Ana babalar, psikologlardan duya duya, kk bir kardeleri doduunda ocuklarda sululuk duygusu uyandrmamak gerektiini artk renmi olmallar. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
11 __________________________________
"Kz kardeini sevmediin iin utanmyor musun? Kt bir ocuksun sen. Kk bir kz kardein olduu iin mutlu olmalsn." Bunlar gerekten ykc cmlelerdir. ocua, bebei sevmeme hakkna sahip olduunu, bebee zarar vermesine engel olacaklarn, kendisini sevdikleri gibi onu da seveceklerini aklamak, ou vakada durumu dramatik olmaktan karr. Lisa'nn durumunda, ana baba kzlarnn bebee syledii ar iddetli szler zerine ok kayglanmlard. "Dehet iinde kaldk" diyorlard. Buna ramen sylediklerine kar kamamlard. yle ya, tlenen yntem buydu. Grme srasnda anne, kznn "kasap" gibi konutuunda duyduu tiksintiyi ve korkuyu dile getirdi. Annesinin hi bahsetmedii, ancak kendi kz kardeiyle yaad hikye birden su yzne kt. Bugn bile kbuslar grmesine neden olan korkun bir kskanlk, kin, terk hikyesi. Ses karmyordu ama, kznn syledikleri karsnda dehet duyuyordu. Annesinde saptad sululuk duygusundan ve kaygdan Lisa da kurtulamamt. Bu kk kz kendisiyle konuulmasn bekliyordu kukusuz. Bekledii szckleri duyamaynca daha da korkmu ve eyleme geme srecini balatmt. Psikoloji el kitaplarnn "buyruklarna boyun een ana babalar, kimi zaman doru olan yapma kaygsyla ellerinin ayaklarnn baland duygusuna kaplmazlar m? Ana babaya "hazr" kalplar nerilmesi onlarn gerek szler sylemelerine engel olmaz m? "Keke Lisa, erkek kardeiyle benim kz kardeimle yaadklarm yaamasa..." diyordu Lisa'nn annesi. "Buna engel olmak iin ne yapmal?" Lisa, teyzesinden bu ekilde sz edildiini ilk kez duyuyordu. "Yapmak" dorultusunda bir yant aramak olanakszd. "Ne yaplrsa yaplsn" Lisa kendi gerek yerinde deilse hibir ey deimez ve kk kz tekrarlarda taklp kalr. Bir ailede kskanlk patolojik bir hale geldi mi, kimi zaman birka kuak boyunca tekrarlananlar sorgulamak gerekir. Bu kskanlk hangi kaynaktan beslenmektedir? Oysa ou zaman iyi niyetli ana baba verilen tleri harfiyen uygulamakla yetinir. Grmenin sonunda Lisa biraz rahatlam grnyordu, hl konumamt, ama annesinin kendi ocukluunda ektii skntlar dinlemiti. Onun umutsuzluk kayna olduunu dndm eyden sz ettiimde ana babasnn syleminde meydana gelen deiiklie ok dikkat etmiti. "Belki kt deildir bu kk kz? Belki de kendisini aan ve kesinlikle ok mutsuz eden bir iddet drtsne kaplmtr?"
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
12 __________________________________
Gitmek zereyken Lisa bana dnd ve yle dedi: "Ben senin ne i yaptn biliyorum: Sen ana babalarn tercmansn." Kskanlk ok ac verir. tekinden daha az sevilme ya da dlanma duygusu son derece sancldr. Bebein doumu srasnda byk karde kendini birden tehlikede hisseder.
MARANNE,
5 yanda bir kk kz, ana babas tarafndan, kk kz kardeini ar kskand iin danmaya getirildi. Bir gn bana yle dedi: "Peki annemle babam niin baka bir kz istedi? Biliyor musun, babam arabasndan bkt zaman yeni bir araba satn alyor ve eskisini bir daha hi grmyoruz. Yeni araba daha gzelmi, yle diyor annemle babam."
SMON,
8 yanda, anlatyor: "Ben onlara inanmak istiyorum, erkek kardeimin doumu bir ey deitirmemi, beni yine ayn derecede seviyorlarm, ama ya annem birlikte yaamak iin eve baka birini getirse ve babama: 'Sen merak etme, kalbim ikinize yetecek kadar geni' dese babamn yz kimbilir ne hal alr, merak ediyorum!" Evet, eriyi doruyu nasl ayrmal? Byk karde ncellikle bebein kkl karsnda akna dner. Onunla oynamak olanakszdr! Ana baba belli etmemek iin ellerinden geleni yapsa bile, kardeini pmek ya da kucana almak istediinde korkuya kaplr. "Dikkat et! ok skma, o daha kk, onu uyandrma, cann actacaksn vb". Demek pek kymetliymi bu yeni gelen, ana baba bunca zen gsterdiine gre! stelik btn aile beiin nnde sevecenlik gsterileri yapyor. Ne buluyorlar ki onda? Kimi zaman, tam dar kmak zereyken birka dakika da byn yannda oyalanyorlar. "Ee, artk aabey oldun, memnun olmalsn?" ocuk kendisinin "byk" yerine konduunu hemen hisseder, oysa o anda bu yere hi hevesli deildir. Birdenbire akl banda davranmas, rnek olmas, annesine yapm bu minicik eyi kabullenmesi, onu gzetmesi, kk olduu ve anlayamad iin ona ncelik tanmas gerekmektedir. Ama aabey, bebein her eyi anladndan emindir. Zayflk bir yana, onun mutlak gce sahip olduunu dnr. Ana babas stne titredii iin kzar ona. "Majestelerinin" her eye hakk vardr, her istedii yaplr. Onu korurlar, onun iin her eyi yaparlar. O ise kukusuz, byklere isteklerini nasl yaptracan anlam usta bir dalaverecidir. O zaman bir zm belirir: evrenin dikkatini zerine ekmek iin yeniden bebek konumuna dnmek. Kn iktidar ele geirmesine izin vermek sz konusu deildir, ite o zaman byk ocuk "geriler", biberondan imeye, yatan slatmaya balar, uzun zamandr brakt emzik ve parmak emme alkanlna yeniden dner, kucakta ya da yeni gelenin pusetinde tanmak ister. "Madem bebek ana baba zerinde egemenlik kurdu, biz de onun gibi davranalm ve gerek bir hkmet darbesiyle hainin gayri meru olarak ele geirdii imparatorluk makammza yeniden konalm." _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
13 __________________________________
Ama bu zm geicidir ve byk ocuun byle yaparak zerklik dnemine geiin salad baz keyifleri elinden kardn anlamas ok srmez. Kendisini gerilemek zorunda brakt iin bebee kzar. Onlarn yznden "bebek gibi davranmak" zorunda kaldklar iin baz ocuklarn kk kardelerini dvdklerine olduka sk rastlanr. O zaman baka bir olanak doar. Bebek "olunamyorsa", bebee "sahip olmak" denenebilir. Ana babayla zdelemeye allr. Bebekle ilgilenilir, aladnda yanna gitmezse anneye kzlr. Ona biberon vermek, altn deitirmek, onu korumak, azarlamak istenir. Yeni doana gsterilen bu ar ilgi yetikinler tarafndan bir yardm ars olarak alglanmaldr. Byk karde kendi eski konumuna dnmeyi umar; bu, artk bebek olmayan, ama henz yetikin de saylmayan bir ocuun konumudur. Bebek ana babasnn bebeidir, sorumluluunu stlenmek de onlarn grevidir. Gnmzn, ocuu erkenden yetikin yerine koyma modas, onun aklnn karmasna yol aar. Kendini kskanla fazla kaptran ocuk, gelimilik derecesine gre, bebein kendisinin olduu kansna varabilir. Yani anasndan ya da babasndan sahip olduu bir bebek olarak alglar onu. Bugn ana baba adnn bile anlmad "doum ilanlar"na sk sk rastlamyor muyuz? "Felix, kk kz kardei Fanny'nin doumunu duyurmaktan mutluluk duyar." Felix'i bu doumda bir pay olduuna inandrmakla yaplmak istenen nedir? Hem, bakalm, ocuk bu doumdan gerekten mutlu mudur? Ana babalarn, aabey ya da ablann istei zerine bir ocuk yaptklarn anlattklar ska duyulur; oysa bu doum kararn almann byk ocua dmedii aktr. yleyse, hangi sululuk duygusundan kurtulmak, hangi arzudan korunmak istiyoruz? ocuklar ilgilendirmeyen eyler, almalarna izin verilmemesi gereken kararlar vardr. Bir ocua, erkek karde mi kz karde mi istersin diye sorarsak, stelik bu karar tek bana alabileceini dnmesine izin verirsek, onu ok zor bir duruma drm oluruz. ocuk ya karde istemez ve yle der: "Hayr, sa olun, bir kpei yelerim." Bu durumda, doum gerekleirse kendini hakl olarak ihanet uram sayar ya da ocuu ister ve kendisini, yaanmas ok zor bir idipus karmaasnn iinde bulur. Bykler ocuklarla anlamaya alrken, kukusuz kendilerini sorunlardan korumak istemektedirler. Herkesin gzel, mutlu ve salkl olduu kusursuz aile mitosunun bu tavrda pay vardr. Gnmzde, sorunsuz aile isteniyor. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
14 __________________________________
Kskanln kkn olabildiince kazmak, atmalardan kanmak iin byk ocuun fikri alnyor, doumdan sonra her eyin yolunda gitmesi iin ocuk ikna edilmeye allyor. Engelleme yok, kskanlk yok; herkesin olabildiince iyi anlamas iin elden gelen her ey yaplmal. "nleyici" olarak adlandrabileceimiz danma saysnda byk art gzlemliyoruz. Ana baba bebek bekledii iin geliyor. Anne iki aylk hamile ve byk ocuun mizacn gz nnde tutarak, travmaya uramamas ve kendilerine kzmamas iin, bu haberin ona nasl verilmesi gerektiini renmek istiyor. Bebein doumunda nasl davranlmal? Bye kar nasl bir tavr taknmal? Ona ne sylemeli? Yirmi be yl nce hibir ana babann nleyici danmaya gelmediine iaret edelim. ocuklarnn sevgisini kaybetmekten daha m az korkuyorlard o zaman? Belki de kendi doal ana baba tepkilerine daha fazla gven duyuyorlard.
PAOLA,
7 yanda bir kz ocuu. Annesi, onunla ya kk ikiz kzlar arasndaki rekabet karsnda kendim aresiz hissettii iin danmaya geldi. Ev sava alanna dnmt. Kzlar birbirlerini sryor, trmalyor, birbirlerinden nefret ediyorlard. Kskanl nlemek iin, birine bir hediye alndnda mutlaka tekilere de alnyordu. Birine ya da dierine fazladan bir okay, bir sevgi szc yoktu. kizlere kar ska byle davranlr: Aman, ayrm yapmayalm! Ana baba ocuklarna kar zellikle adil ve haksever olduklar inanandaydlar, yine de kskanlk yldan yla korkun bir hzla artyordu. Anne, kzlarn tabandaki bezelye tanelerini saymaya, bardaktaki portakal suyunun yksekliini lmeye kadar vardrmt ii. Geceleri masal okurken anneleri ya da babalaryla eit zaman geirmeleri iin kronometre tutuyorlard. Bu zorunluluklardaki ufack bir aksama haykrmalara ve ortal darmadan eden fke frtnalarna yol ayordu. O gn danmaya gelen, tkenmi bir anneydi. Paola'ya ikiz kardeler "yapt" duygusunu dile getirebildi. iin duyduu korkun sululuk
"Ben ona ikizleri 'yapmadan' nce iyi ve mutluydu. Kkleri ona dayatmak zorunda kaldm iin kendimi asla affetmeyeceim. imdi kkler hem birbirlerini hem Paola'y kskanyor. Kendimi nasl affettirebilirim? kz dourdum ve hepsini mutsuz ettim." Kukusuz Paola'nn annesinin ocukluu, bugn kzlaryla yaad sorunlarn n plannda yer alyordu. Kadnlar aras bir meseleydi bu. Bir anne kzna iki kz "yapyor". Bu, erkein kendi yerini bulmakta ok zorlanaca rnek bir vakadr. Kskanl alevlendirmek iin kusursuz eitlii egemen klmaya almak gibisi yoktur. ocuklar ite bu noktada ana babalarnn sululuk duygusunu farkna varrlar. Bu, ok iyi kullanmay bildikleri kolay ve etkin bir silahtr. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
15 __________________________________
Adalet ve eitlik zorunluluunun kskanl daha g tahamml edilir kld bir dnemde mi yayoruz? Olmazsa olmaz nesnenin elde edilmesinin vazgeilmez olduu bu toplumda, tekinin sahip olduunun aynsn elde edememek dnlemez. Oysa kskanlk bireyi yaplandran doal bir olgudur. Ancak eksiklik hissedildiinde arzu olabilir. Kimi zaman da hayatta ilerlemek bu bedelin denmesine baldr. Rekabet etmek, yarmalarda, snavlarda kazanmak aslnda kt bir ey deildir, ancak baarma arzusunun kknde kskanlk yatar. Bykler kkleri kskanr. Kkler de -daha az akla gelse de-bykleri. Kk ayakta doru drst duramazken tekinin kotuunu, yrmeye yeni balad srada tekinin aalara trmandm, kendisi kzlarn yzne kzarmadan bakamazken onun kz tavladn grmek hi de kolay deildir. ocuklarnn doumunun ardndan ayrlan pek ok ift grmyor muyuz? Kendilerini hl kk kz sanp dourduklar kz kskanan anneler yok mu? Oullarndan biri anann gnlnde taht kurduu iin alnganlk duyan ve onu korkun ekilde kskanan babalar yok mu dersiniz? Kskanlk hayatn bir parasdr ve bazen kimin kimi kskand belli olmaz.
SACHA,
kk erkek kardei doduunda iki yanda. Bebein gelii sorun yaratmyor. Ana baba hibir rekabet belirtisi fark etmiyor. Sacha ocukla ilgilenmiyor, ondan sz etmiyor, ona bakmyor. Kardeinden kayor sanki. Herkes ok memnun: Sacha kskanlk duymuyor. Oysa, hibir ey "grmeyen" bu ocuk baz belirtiler gstermekten geri kalmyor.
Kk karde on be aylk olup da konumaya ve yrmeye baladnda, aabeyin okula gitmesi ve bebei annesiyle evde yalnz brakmas gerekiyor. Okuldaki ilk gnleri ok kt geiyor. Uzun sredir edindii temizlik alkanlnda gerileme oluyor. Tek bana yemek yemeyi reddediyor, annesi onu biberonla ya da kk bir kakla besliyor. Uyku dzeni her zaman yerinde olan ocuk geceleri uyanyor. Gndzleri korkun fke krizleri geiriyor. Sonunda, kardeine kar saldrganlayor. Sonradan ifade edilen kskanla sk rastlanr ve bu sorunu savdklarn sanan ana baba o lde akna dner. Sacha yryen, konuan ve evde annesine el koyup ondan tek bana yararlanan bir ocuu kskanyor. Olunun davranna can sklan anne korkuya kaplyor. Yalan syleyerek ocuun iini rahatlatacan sanyor. Evde kalmadn sylyor, onun nnde bebekle ilgilenmekten kanyor, kk kardei bir komuya brakarak elinde bir hediye ile Sacha'y okul knda almaya geliyor. Annenin sululuk duygusu ve kaygs hibir eyin rahatlatmad ya da yattrmad Sacha'nn rahatszlk belirtilerini daha da artryor.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
16 __________________________________
Babaya gelince, bunalmda grnyor: "Sana sylemitim, bu ke ok yaptn, yalnz ona ilgi gsteriyorsun, biz sanki evin iinde yokuz. Sacha'nn bu yzden ac ekmesi artc deil." Bylece: "Hediyeler aln, onunla daha ok ilgilenin" ya da "evde bir byk olduu iin onunla ne kadar gururlandnz syleyin" gibi tavsiyelerin Sacha'nn gvensizliini artrmaktan baka bir ie yaramayaca anlalyor. "Annem yalnz bebekleri sever", diyor Sacha bana ilk grmenin sonunda. "Babam ve ben buna kzyoruz. Biz bymek istemiyoruz." Kskanlk birka kii arasnda geliebilir ve kiinin, birbirlerini kskanan aile bireyleriyle kendini eitli ekillerde zdeletirmesiyle katmerlenebilir. Babaannenin anneanneyi kskandna sk sk rastlanmaz m? Teyzeler, halalar, yengeler birbirlerini kskanmazlar m? Ana babalar ocuklarn, ocuklar ana babalarn kskanmaz m? Ama bu konular bilinmezden gelinir ve konuulmaz. Durum byleyken ocuklar kskanlk gsterdiinde aryor, korkuya kaplyoruz. Peki onlarn aa vurduu nedir? Belki kz ya da erkek kardein geliinde, ailenin baka yeleri arasndaki ok daha ykc ve gizli baka bir kskanl ifade ediyorlar. rnei veren yetikinler. Miras konularnda, evlenmelerde, doumlarda ailelerin paralandn grmyor muyuz? Byle rnekler varken, ocuklarn kavga dv hakkn kendilerinde grmelerine niin aryoruz? stelik yknme yetenekleri ya da en bastrlm atmalar aa vurma becerilerinden te, ocuklarn kimi zaman kskanlk duymak iin nesnel nedenleri vardr. ocuklar arasnda tercih yapld doru deil mi? Ana babann kimi zaman u ya da bu ocua zel bir eilimi yok mu? Bykanne ve bykbabalarn da u ya da bu toruna bir "zaaf" olduu yadsnabilir mi? ocuklarnn kskanln umutsuzca nlemeye alan sululuk duygusu altnda ezilen yetikinler, "Kskanlk duymuyorlarsa, bizim sevgi dolu ve haksever bir ana baba olmamzdan dolaydr" diyerek kendilerini rahatlatrlar. Ama ocuklar o kadar kolay ikna edilemez. O kardein annenin gzdesi olduunu, babann tekinden nefret ettiini bilirler. O zaman hakl olarak gzde olan kardeten nefret ederler. Oysa gzde karde her zaman zenilecek olan kii deildir ve hayatta baarl olaca da kesin deildir. Ama ocuk bunu bilmez ve kabilenin iinde ayr yeri varm gibi grnen erkek ya da kz kardele rekabete giriir. Ana babalara nerilen kalplam laflar vardr: "Hepinizi ayn lde seviyoruz, aranzda boy ya da ya fark olabilir, ama biz hepinize ayn deeri veriyoruz!" ocuklar arasnda ayrm yapyorsanz bu tr laflarn hibir deeri olmaz. Aksine, ayrm yapldn fark eden ocuk, ana babasnn szne gvenini kaybeder ve olanlardan daha fazla etkilenir. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
17 __________________________________
"Sylemek gerek." Her "gerek"te, sz konusu durumun yanl m doru mu olduunu kendimize sormalyz. Ana baba sevgisi, bazen kendileri de farkna varmadan frenlenir ya da engellenir. Bunlar "dlayan" anne ya da babann kendi ocukluuna gnderme yapt ok karmak olgulardr. u ya da bu ocukla yeniden gndeme gelen ey, o ocuun annesinin ya da babasnn, rolnn stesinden hakkyla gelmesini engeller. Dlanmak zere "seilen" ocuun kimi zaman "dlayan" anne ya da babann zerine en ok dt ocuk olmasn anlamak da kolay deildir. Bu glklerin bilincinde olan ve ac eken ana babalar bir sakatlk olarak yaadklar bu durumdan sz etmek iin danmaya gelirler. Baka ana babalar ise, yolunda gitmeyen bir ey olduunu belli belirsiz alglarlar, ama ocuklaryla bir sorunlar olabilecei dncesini reddederler. O zaman ocuklaryla ilikilerini "onarmaya" alrlar; onu armaanlara boar, btn kaprislerine boyun eerler. Durumu yattrarak yoluna sokmak isterler, her ocua ayn yatrm yaplyormu, her ey yolundaym gibi davranrlar. D. W. Winnicott bir annenin, ikiz olsun olmasn, ocuklar arasnda ayrm yaptn ok nadir itiraf ettiini syler. Oysa ayrmn kayna yaplan tercihtir ve anne ile ocuklarnn her birinin arasnda bir "oyun" oynanmasna yol aar. Btn ocuklarn ayn derecede sevdiini sylemek ne yapacan bilemeyen ana babalarn iini rahatlatan bir yalandr; ama ocuklar buna aldanmaz, zellikle de kusursuz olmas istenen bir adaleti egemen klmak iin btn paralar yerli yerine oturtulmusa. Ama ocuklar adaletin var olduuna inandrmak gerekir mi? Dinamik ve doal bir olgu olan kskanlk, ocuun ileri doru yol almasn salar. Kskanlk eer ykc hale geliyor, ocuu fel ediyor ve yaamasn engelliyorsa ocuk tpk bir yetikin gibi ak tutkusuyla, patolojik kskanlkla kar karya bulur kendini. Normal bir kskanln byle bir kskanla dnmesini engellemenin tek aresi durumu kabul etmek ve buna katlanmaktr. ocua unun sylenebilmesi gerekir: "Haklsn, ben adil davranmyorum, ama bu dnyada da adaletin yeri yok." Cezalandrma ve dllendirmeler de ana babann keyfine kalmtr. Birinin bir armaan ald gnn dierinin de armaan ald gn olmas art deildir. Hayat byle! Herkes farkldr, herkese gsterilen sevgi de. Kskanl hafifletmek iin, gnmzde fazla geer ake bir dnce olmasa da, her ocuun kendine zel tekilliini tevik etmek gerekir. Tekillik, farkllk andran insanlk durumunun verileridir. Asl kanlmas gereken, tekine duyulan nefreti aynlatrmadr. Bildiimiz gibi byle bir aynlatrma totaliter bir anlaya gtrebilir. Ana baba sevgisi eit dilimlere blnebilen bir pasta deildir; bu pastay kesmek ok zorlu olur. Pergel ve cetvel kullanlsa bile masann evresinde kskanln alevlenmesine engel olunamaz! Yeni gelenin byk kardeleriyle paylaaca hibir ey yoktur, nk ana baba onun iin yalnzca ona ait bir pasta hazrlayacaktr. Dierlerininkiyle ne ayn _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
18 __________________________________
biimde, ne ayn tatta olacaktr bu pasta; nk her ocuun az tad ve beklentileri erkek ya da kz kardelerininkinden farkldr. ocuklar bu anlay, yalnzca kendilerine ait olan eye sahip olmay severler. Ama anlalan o ki, ana babalar, hakszlk yapma korkusuyla, bunu kabullenmekte zorlanyor. Ne pahasna olursa olsun, kendilerini ocuklar arasnda haka paylatrmak ister gibiler. Oysa kalabalk bir ailede her ocuun yalnzca kendine ait bir annesi, bir babas vardr, tpk her bir ocuun ana babas iin "tek" olmas gibi. Her doumda baba, anne ve ocuk arasnda kurulan ba zel bir badr ve arasnda zel bir iliki kurulur. ocuk yetitirirken her eyi benzer klmaya almak neden? Neden her ey cilalanmak, yumuatlmak istenir? Oysa atmalarn, zntlerin ve rekabetlerin varl bir gerektir. Her eyin kaygya yer olmadan olup bitecei dmdz, iyi rgtlenmi bir dnya, nceden kaydedilmi basmakalp tleri programlar sayesinde uygulayan bir robotlar dnyas olur. Neyse ki ocuklar robot deil, canl insanlardr. Ana babalarn btn eitliki abalarna ramen, ocuklar bize herkesin kendine gre bir tepki verdiini, kusursuz aile diye bir ey olmadn ve iddetin insanlarn dnyasnn bir paras olduunu hatrlatyorlar. Yoksa gnmz de unutulmak istenen, insanlk durumunun ta kendisi mi?
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ KNC BLM OTORTE VE ZORBALIK
PERDE 1
Catherine Mathelin
19 __________________________________
SAHNE 2
Paris'te bir kahve. Sabahn lo'u.

ISABELLE:
Nerde kaldn, seni dokuzda kahvaltya bekliyordum! e ge kalacam. Dilediim saatte ie gidebilir miyim sanyorsunuz. Reklamclk sandn kadar laka bir i deil!
SYLVIE: Biliyorum Isabelle, biliyorum. Kusura bakma, ama bu sabah evde yle bir dehet havas vard ki bir an lyorum sandm. kizler gece boyunca uyumad, Marion fkeden kudurmu bir ekilde kalkt. Huyunu biliyorsun, daha ayan yere basmadan o gn nasl bir hava estireceini anlarsn. Perdelerin fazla sert almasndan holanmadn belirttikten sonra, bodrumdaki tatil antasnn iinde kalan di macununu getir diye tutturdu. zerinde "Babar ile yal hanm"n bulunduu tp istermi, sakn Babar'n araba kulland tp olmasnm. O ana kadar kanlan kriz, Pierre kahvalts iin pembe kareli kse yerine mavi baklaval olan kardnda patlak verdi. Dn mavili ksede yedii msr gevreini bugn illa ki pembe kareli ksede yiyecekmi. Can sklan Pierre ona pembeli ksenin bulak makinesinde kaldn syledi. Marion barmaya balaynca, Pierre pembe kseyi ykad ve her ey sonunda yoluna girmi grnrken bu sefer de Marion kayak yaparken giydii kazak ve izmelerle okula gitmeye karar verdi. Gel de haziran aynda olduumuzu ona anlat! ISABELLE: SYLVIE:
Peki sonunda ne oldu?
Ne olacak, okula kayak kyafetiyle gitti. stelik hava raporunda scakln 25 derece olaca syleniyordu! retmeni artacak beni, oras kesin; ya da sosyal yardm uzman! seni! Ama da abarttn meseleyi, bakarsn ocuk yargc bile grmek ister
ISABELLE: SYLVIE:
aka yapmyorum, neden olmasn? Btn gece alayp duran ikizlerden dolay komular zaten bize tuhaf bakyor. Eminim ocuklara ikence ettiimi dnyorlardr. Grrsn, sonunda polisi arayacaklar. Dnebiliyor musun, bir yl geti, Arthur ve Adrien hl geceleri alyor, birlikte mi srayla m alayacaklar, uyumadan nce verdikleri karara bal. Mahsus yaptklarndan eminim. Bize ikence etmek iin programlamlar bu ii. Ama niin? Biz bu ocuklara ne yaptk? Artk ok bunaldk. Pierre bitkin, artk alamadn sylyor. Neyse, aslnda bu ok da nemli deil, nk ou zaman ii yok... Ne de olsa yapm asistanl bu gsteri sektrnde bir eit araclk iidir! Ayrca, bir ekimde almak iin Pierre'in gerekeni yaptndan da pek emin deilim.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
20 __________________________________
Neyse ki gazete var. Artk serbest yazar olmadmdan bir gvencem var. Buna karlk, bu durumun Pierre'i rahatlatacan sanmyorum. Son zamanlarda onu ok garip buluyorum. Ona bir eyi yirmi kez hatrlatmak gerekiyor. Duymuyor beni, zaten bakmyor da. Samn eklini, rengini ne kadar deitirsem, hatta rahibe ya da kozmonot klnda dolasam bile fark etmiyor. yle bezdim ki, geen akam kafama apka yerine bir szge geirerek dolatm. nan bana: "Banda bu eyle ne yapyorsun?" demesi zaman ald. Ben de yle dedim: "Huni bulamadm da delirmek zere olduumu sana bir ekilde belirtmek istedim." Omuz silkti, glecek durumda olmadn ve benim maskaralklarma glemeyecek kadar ok ii olduunu syledi. Yalnz kaldmda, kendimi pencereden atsam m diye dndm; ama giri katndan atlamak fazla ciddiye alnacak bir ey deil. O zaman gnlk hayhuya geri dndm: ocuklarn lklar; kk zorbalarn, rnein redaksiyondaki efimin fkesi, g gsterileri ve yanmdayken yanmda olmayan Pierre'in belli belirsiz varl. Malum durum ite.
ISABELLE:
Sylvie, anlayamyorum. Gazetede psikoloji kesiyle bizzat ilgileniyorsun. Birbirinden nl yzlerce uzmanla rportajlar yaptn. Bir sr soruya yant verebilecek durumda olmalsn!
SYLVIE:
Ne diyebilirim ki... Doru, elimde bir dolu malzeme var. Her ey bilgisayarmda. "fke", "otorite" ya da "bunalmdaki baba" diye tklamak yetiyor, tavsiyeler sralanyor, ama nerilen zmler bana asla fayda etmiyor. Ya sen Isabelle, sen ki mrn psikoloji kitaplar arasnda geirdin; eitli modalara uyarak ksa terapilere, hipnoza, davranla, bilisel ruh-bilime ve daha bir dolu ynteme bel baladn. Peki senin durumun benimkinden hallice mi?
ISABELLE:
Ne demezsin... Hayatm bir felaket!
Her eyin kesinlikle bilimsel erevede kalmasn istediimden, gurular dnda her eyi denedim. Falclara, mneccimlere de bavurmadm. Bu arada Jonas'n burcunu da biliyorum: "Zorba, ykselen burcu ise zalim." Bu sabah birlikte kahvalt etmeyi sana ondan sz etmek iin istiyordum. Yardmn gerek. Dndm de, gazeteci deneyiminle, anketlerin srasnda eline geen bir iki tavsiyeyi hatrlayabilirsin. Jonas beni deli ediyor. Yaknda 7 yana basacak ve her ey gnden gne ktye gidiyor. Ne yapmalym?
SYLVIE:
sevimli.
Deme, oysa ok eker bir ocuk senin olan, az buuk uyumsuz, ama
Az buuk mu? Ne demezsin! Evde korkun oluyor. Ynetmek, emir vermek istiyor, her eye o karar verecek. Szn dinlemezsem hayat bana ekilmez klyor. Arkadalarm yemee aracak olsam konuklar kendisi semedi diye ortal birbirine katyor. Eve bir bardak bir ey imeye gelen ho bir erkei bir iki krc sz ve birka tekmeyle karabiliyor. Jonas hayatta yalnz kalmam iin gerekeni yapyor. Annem babam srekli olarak beni kryorlar, nk Jonas terbiyesizlik ettiinde sulu ben oluyorum. Okulda retmen ona
ISABELLE:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
21 __________________________________
artk tahamml edemediinden zamann mdrn odasnda geiriyor. Hal ve giditen kesinlikle snfta kalacak. Daha dn telefonla bir yaz geiyordum, bilirsin uzun srer. Birden ses seda kesilince kayglandm. Jonas'a bakmak iin iimi braktm. Meer mutfa boyamaya karar vermi! Kapnn karsndaki duvar rengrenk guva boyalarla kaplanmt. Jonas elinde fra, mutfaa giriimi glerek seyretti. lk sergisinin al kokteylinde Picasso naslsa yleydi! Baladm barmaya. O zaman o da bararak sesimi bastrd: "Sen zaten hi memnun olmazsn! Bir kerecik olsun seni sevindirmek istemitim. Bu duvar senin irkin beyaz duvarlarndan ok daha gzel. Seni brakp Marie'yle yaad iin babama hak veriyorum; o senden ok daha gler yzl, zaten ben artk okul arkadam Lea'nn evinde yaayacam, sen de yalnz kalacaksn, oh olsun sana."
SYLVIE:
Peki, sen ne dedin? Hi. Yere oturdum ve aladm. PERDE
ISABELLE:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
22 __________________________________
PSKANALZE MERAKLI ANA BABALARA NOTLAR statistik verilerine gre bu yzyln banda psikanaliz danmalarnda en yksek sayy, uzmanlarn kendi aralarnda "davran bozukluklar" olarak adlandrdklar rnekler oluturmaktadr. Aslnda bunlar sz dinlemeyen ve inat ocuklardr, hibir kurala uymak istemezler ve yaplan uyarlara kulak asmazlar. Bu yaramaz ocuklar gnmzde "uyumsuz" olarak adlandrlyor. Yerinde duramayanlar ve sakinletirilemeyenler ise "hiperaktif' kategorisine sokuluyor. "Sevimli kk eytan" anlayndan "davran bozukluklar" yaftasna gelininceye kadar aradan epey zaman geti. Bilim, konuya ilikin aklamalar yapt ve ocuklar bir "bilim nesnesi" oldu. Artk bir vakann nedenini genlere kadar aratryoruz. Belki de bu ocuklarn ekilmezlii genlerinden gelmektedir, neden olmasn? Durum byleyse gerek bir salgn sz konusu demektir. Genetik bulaclktan sz edildiini henz duymam olsak da, salgn nlemek iin imdiden ilalara bavuruyoruz. nlem almak ve iimizi ferahlatacak protokoller dzenlememiz gerekiyor. Dier uzmanlarn aksine psikanalistler itaatsizliin otoriteyle ve otoritenin gnmzdeki ileyiiyle ilgisi olduunu dnme fantezisine sahiptirler. 19. yzylda tartlmayan bir otoritarizm egemendi. Ana babalar ocuklar zerinde mutlak iktidar sahibiydiler; ocuklar ise ana babalarna sayg ve itaatle ykmlyd. Onlarn arzuladklar eitimin, onlarn istedikleri kadarn grrlerdi. Onlarn istedikleri erkek ya da kadnla evlenirlerdi. Ne arzularn ne duygularn ne de eilimlerin nemi vard. Ebeveynlerini onurlandrmalar ve onlarn beklentilerine sadk kalmalar gerekiyordu. 20. yzyl, ocuk kleliinin kaldrlmasna, ocuk haklarnn ilanna, ocuklarn birer zne olarak tannmasna ve onlara sayg gsterilmesi gerektiinin kabulne tank oldu. Bu temel evrime psikanalizin byk katks olmutur. Ana babalarn bu kkl deiimler karsnda aknla dmelerini anlamak zor deil. ou, itaat anlayyla yetitirilmiti. Mays 1968'de ise "yasaklama yasa" patlak verdi. Her eyi yeni batan dnmek gerekiyordu. Birka yl sonra dnyaya getirecekleri ocuklar nasl yetitireceklerdi? Kukusuz, kendilerinin yetitirildii gibi deil. Belki de onlarla arkada olabilirler, onlara her konuda kendilerine eitlermi gibi davranabilirlerdi. Yetikinlerin ocuklar kendileriyle bir tutmalar kadar, yeniden ocuk olmak iin gerilemek istemeleri de sorunlar yaratr. Dnya kkler ile byklerden oluur ve ocuklar yetikinlerin yol gstermesini beklerler. rneklere gereksinim duyarlar, dantklar yetikinlere sayg gsterirken kendileri de sayg grmek isterler. Hibir ey ocuk gibi davranan yetikin kadar gven sarsc olamaz. Ana baba otoritesi gereklidir, toplumumuzun bu gerei hatrlatmakta yetersiz kalmas hastalk belirtisidir. ocua sayg gstermek ayn zamanda ona snrlar ve yasaklar koymak demektir. ocuun istei gz nne alnr, ama ayn zamanda, isteinin gereklemesinin neden o anda olanaksz ya da sonsuza _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
23 __________________________________
kadar yasak olduu ona aklanabilir. Bir istein varln kabul etmek ona boyun emek demek deildir. ocuklar otoriteye duyduklar ihtiyac eitli ekillerde belli ederler. iddet ya da saldrganlk gstererek yant vermemiz her zaman yanl olacaktr; ancak onlara bir yant vermemiz de gerekir.
DIDIER,
anne babasyla danmaya geldiinde 6 yandadr.
"Okulda ekilmez, evde lgn gibi oluyor. Bulunduu her yerde kendi yasasn egemen klyor: Anlk keyfnin yasasn. Her ey diledii gibi, diledii anda olmal." Anne, artk baa kamamaktan yaknyor. "Neyse ki tek ocuk, bunun gibi birka ocuum olsa ne yapardm ben!" Baba, Didier'nin doumundan beri evde hayatn nasl deitiini anlatyor. Her ey ona gre ayarlanyor; karar veren, art koan hep o; ana babasnn her nerisini tartyor. "Banyo zaman. -yle mi, niin? -Yatma zaman. -Niin? Uykum yok. -Yemek zaman. -Siz bensiz balayn, imdilik a deilim." Didier'nin her eye verecek bir yant var, kararl karsnda ana babas kendilerini boyun emek zorunda hissediyorlar. "Arkadalarmn evi byle deil! Emirler vererek canm skyorsunuz, ef benim!" Babaya soru ynelttiimde, oluna sz dinletmenin zorluunu anlatyor. "O kadar sinir bozucu ki kendimi tutmasam onu ldrebileceimi dnyorum. Brakyorum, ne yaparsa yapsn, bylesi daha iyi. Onun karsnda fkemi kontrol edemeyebilirim." Bugn elli yalarnda olan baba bana ok sert bir eitimle yetitirildiini aklyor: "Dnyada babam gibi olmak istemem. Didier'nin sylediklerimi yapmay kabul etmesini ve onunla arkada olmay istiyorum. Beni admla armas houma gidiyor, bu bana iyi geliyor; onu ne azarlamak istiyorum, ne de cezalandrmak; gelimesini ve mutlu olmasn istiyorum." Ana babas gibi btn dnyann da nnde diz keceine inanmaya devam eden Didier mutlu olabilir mi? Babasnn da vurmad isel iddetinin imgesini ona geri gndermekle ocuk iddete iddetle karlk vermi olmuyor mu? Ana babalar isteklerinin yerinde olduunu kabul ettirmek iin, ocukla "tartrlar"; aldklar kararlarn gnahndan syrlmak ister gibidirler. "Uslu durman istediim iin ben kt bir baba saylmam, yle deil mi? Benimle ayn fikirde misin? Bana hak veriyor musun?" Ama ocuk asla hak vermez; her zaman byklerin haksz olduunu dnr. Gnmzde ana babalarn yanl yapmaktan bu denli korkmalarna yol aan nedir? Etraftan duyduklar, onlar ocuklarna kar bir eit "fobi" duymaya itiyor. Yarglanma korkusu ellerini kollarn balyor. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
24 __________________________________
Ama ocuk, kkrtma yoluyla, yasaklarn kendisine aklanmasna gereksinim duyduunu gsteriyor. Yasaklamak, insanlarn yasalarn sze dkmek demektir. Bu yasalarn tm, ldrme yasann ve ensest yasann evresinde dner. Bu noktadan itibaren her ailenin kendine zg bir yetitirme tarz olacaktr. "Belki ben yanlyorum, belki arkadan Paul'n evinde iler byle yrmyor. Ama bizde, bizim ailemizde bu i byle." Gerekten de her aile "i tzn" kendi hazrlar. u ailede sofradan kaslabilir, bu ailede kalklmaz... Ama insanln temel yasalar her ailede ayndr. rnein, kendine ve bakalarna sayg gsterme zorunluluundan "taviz" verilemez. ocuun insanlarn dnyasna giriini salayan konularda taviz verilemez. Kk bir hayvan gibi drtleriyle ba baa kalmas sz konusu olamaz. ocuk daha gl ve daha sorumlu olmak iin drtleri snrlayan yasaklar kabul etmek durumundadr. ocuk, insanlar dnyasnn yasalarna ancak ana babasnn da bu yasalara uyduunu grdnde boyun eer. Byklerin yalnzca ondan daha gl olduklar iin kendisini dize getirmek istediklerini dnecek olursa, hakl olarak kar koyar. Bu durumda yalnzca "orman kanunu" geerli olur: Byk maymunun ke uygulad yasa. Birisine, sadece "fizik" olarak kendisinden gl olduu iin itaat etmek kabul edilir bir ey deildir. ocuk bunu bilir ve reddeder. Gszlnn onurunu krdn, onu gln duruma soktuunu hisseder ve hakl olarak o zaman hibir konuda taviz vermez.
JULE,
6 yana bast gn annesi danmaya geliyor. Konu, kznn fkesi, saldrganl ve sz dinlememesi. Julie her eyden ikyeti, hibir eye sevinmiyor; uyumay, yemeyi, kalkmay, okula gitmeyi reddediyor. Sokakta, istedii yaplmazsa, alk olduu pastane kapalysa ya da istedii oyuncak alnmazsa haykrarak yerlerde yuvarlanabiliyor. Annesi ona nasl davranacan bilemiyor ve bir uzmana danmaya geliyor: "Sz dinlemek istemiyorum", diyor Julie, "annemin durmadan emir vermesinden bktm." Bir sonraki grmede anne ikyetini tekrarlyor: "ekilir gibi deil, fkelerinden hi vazgemedi, yapmasn isteim her eyi yapmay reddediyor. Tek bir ey deiti: Nedenini bilmiyorum, ama birka gndr, sylediim zaman dilerini fralamay kabul ediyor". Bu deiiklie ardm belirttiimde anne aklyor: "Bir hafta nce diiye gitmitik, zaten deitireceim diimi, aptaln teki. Dnn, Julie dilerini fralamyor diye bana kzd: 'lerde rkler balarsa su sizin olacak. Onu zorlamalsnz, bu sizin annelik greviniz.' Sersem herifi Bir daha gitmeyeceim ona, benimle ne hakla bu ekilde konuuyor!" Ne olduysa olmu, Julie ertesi sabah dilerini fralamay kabul etmi. Bu deiiklii nasl aklayabileceini sormak iin Julie'ye dnyorum, yle karlk veriyor: "Evet, dilerimi fralyorum. Daha nce annemin de bir efi olduunu bilmiyordum, imdi biliyorum." Julie iin sz konusu olan artk annenin mutlak gc deildi. Sadece ocuklarna boyun edirmek iin deil, ama kendilerini de aan bir _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
25 __________________________________
zorunluluk iinde ocuklarna bakmakla ykml btn annelerin uyduu yasaya annesinin de boyun ediini anlad iin itaat ediyordu. Yetikinler olarak yasaya uymamz ocuklarn da ona boyun emesini kabul edilebilir klar. Otorite gsterme ya da sert davranma tavsiyeleri, cezalar ve paylamalar, yasaklar koyan yetikinlerin kendilerinin bu yasaya uymamalar halinde hibir ie yaramayacaktr. ocuk zerinde etkili olan "yapma" tarz deil, "olma" tarzdr; yetikinlerin artk ocuk olmama tarzlardr. ocuu insanlatran, uygulanan cezalardan ok, ana babann sunduu rnektir. ocukluun mutlak gcnden syrlamam ana babalar, ocuklarn bundan vazgemeye nasl zorlayabilir? ocuun her istediine "evet" demekten ho bir ey var mdr?
ALEXANDRE,
9 yanda. Hazrlk snfndan beri okulda ciddi davran bozukluklar sergiliyordu. Durmadan ceza alyor, retmenlere karlk veriyor, okul mdiresine hakaret ediyordu. Ana baba bu davranlar yznden danmaya gelmiti. Evde hayat ekilmez klyor, kk kz kardelerini dvyor, her eyin hkimi gibi davranyordu. Baba yaknyordu: "Bu, cezalandrlmas, sert davranlmas gereken bir ocuk, ama karm her zaman aramza giriyor; bana syleyecek sz kalmyor. Evliliimde huzur istiyorsam, Alexandre'n dilediini yapmasna ses karmamam gerekiyor." Anne aklyor: "Bu ocuu anlamak lazm. ok duygusal, krlgan; istedii yaplmazsa mutsuz oluyor ve buna katlanamyorum. Ana babalarn varlk nedeni ocuun her istediine sahip olmas deil mi? Ona iyi davranmak gerek." Alexandre'n okulda kard sorunlar gidererek byyor. Birok uyardan sonra mdire ana babaya bildiriyor: "Davran kabul edilebilir gibi deil. nmzdeki ay iinde bir aba gstermezse onu kar tatiline gndermeyeceiz." Alexandre davranlarnda hibir deiiklik olmadan bir ay geiriyor. Bunun zerine, okul onu da gezisinden alkoymaya karar veriyor. ocuk neden cezalandrldn anlayamad iin fkeden kuduruyor: "Mdireye kfr etmek ya da retmene el kaldrmak nemli deil, canm isterse buna hakkm var." Ama ceza verilmiti bir kere: "Senin davrann sosyal deil, toplulua uyum gstermiyorsun" demiti retmen. Alexandre ilk kez bu karardan etkilenmi ve zerinde dnmeye hazr grnyordu. O zaman, ocuun aresizliini gren ana baba, ayn tatil kynde, snf arkadalarnn kald lojmann ok yaknnda bir da evi kiralamaya karar veriyor. Bylece yasaa ve okulun kararna ramen ocuk kayak pistinde arkadalaryla birlikte olacak ve cezann acsn ekmeyecektir. Bu durumda ana babann ocuk zerindeki mutlak kudreti, ocuu engellenmek ve honutsuzluktan korumak eklinde kendini gsteriyor. Ana baba aslnda kendi tatminleri iin boyun eiyor ve oullarn her eye, gerekirse topluma da kar gelerek desteklemeye hazrlar. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
CYRIL,
Catherine Mathelin
26 __________________________________
8 yanda. Okul psikologunun uygulad bir testin sonucuna gre, zek lm 140 kmasna ramen, derslerinde zorluk ekiyordu. Bir danma srasnda bana yle dedi. "retmenin ne dedii benim umurumda bile deil, o aptaln biri. retmenler bana sava anca babam onlara yle bir kyor ki zerime gelmekten korkuyorlar. yi de oluyor, nk bylece snfta canmn istediini yapyorum." Peki, eitim hayatn kmaza srkleyen st ste snfta kalmalar m Cyril'in gerekten istedii?
Ana babalar kimi zaman ocuklarn "korumak" ile "her eye eyvallah" demeyi birbirine kartryorlar. Onlar iin iyi ana baba olmak, yasaklamay reddetmek anlamna geliyor. Bir ocuu eitmek, yeni eyler kefedebilmesi iin hayatnn farkl dnemlerinde baz eylere izin vermemektir. Ana baba iin denecek bedel, ocuk tarafndan daha az sevilme tehlikesidir. Ar hogr bir tr kt muameledir; ocuun bymesini engelleyen, yaplmas gerekeni yapmama tarznda bir kt muamele. "Hayr, artk biberon yok, ama kendin yiyebilirsin ve bir sr yeni tat kefedebilirsin. Azn artk dolu deil, ama konumay renebilirsin. Hayr, sana artk bez balanmayacak, ama 'yapma' keyfini ve bamszl tadabilirsin. Hayr, ne annenle ne de kz kardelerinle evlenebilirsin, ama dnyadaki btn dier kadnlarla evlenmene izin var." Ona hayr dendike ocuk gelime gsterir ve yeni olanaklar nne serilir. Ancak ret ya da yasak onu asla kk drmemeli, gln duruma sokmamaldr.
FRANOIS'NIN ANNES:
Franois benimle evlenmek istiyor. Ona yle dedim: "Hi olur mu? Sen daha ok kksn. Minnack bir adam ben ne yapaym? Beni dansa davet edecek olursan gln dersin!"
Bir ocua bir eyi yasaklamak kiinin kendisinin de o eyden vazgeebilmesini gerektirir. "Seni artk emzirmemeyi ya da biberonla beslememeyi kabul ediyorum, baka eyler kefedebilesin diye. Seni artk hep kucamda tamamaya raz oluyorum, yrmeyi renesin ve dnyay kefedesin diye. Hayatnn byk ak hikyesi olmamay kabul ediyorum, baka aklar yaayabilesin diye vb." Franois'nn annesi ensest yasan kabul ediyor mu dersiniz? "Daha kksn" diyerek onu umutlandryor, kendisi de ilerde bunun olabileceini dnmeye devam ediyor. Bir ocuu anlk bir zevkten yoksun brakmak iin kendimizi de o zevkten mahrum edebilmemiz; ocuumuzun bizi tatmin etmek iin deil, aksine bizden ayrlmak, bizi eletirmek ve bamsz yaamak iin var olduunu kabullenmemiz gerekir. Ana babasn hi eletirmeyen bir ocuk onlara yapr kalr ve byyemez. "Baarl bir eitim" diyordu Freud, "ergenlik anda eletirilebilen bir eitimdir."
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
27 __________________________________
Gnmzde ana babalarn kusursuz olamama korkular eletirilmeye tahamml edememelerinden mi kaynaklanyor? Franois ile annesinin evlenmesinin imknsz olmas, "gln" bir ift oluturacaklarndan deildir; bu bir yasaktr ve tartlmaz. Sras gelmiken, bir ocuu kk drmenin ne kadar ekici ve kolay olabileceini de belirtelim. Bu, sadizmdir; snrlarn yapc bir ekilde izilmesi iin eiticinin bundan her zaman kanmas gerekir. Yetikinlerin yasaklar koymalarn engelleyen nedir? Kukusuz kendi hikyeleri: Kontrol altnda tutabileceklerinden emin olmadklar ve onlar korkun bir sululuk duygusuna iten kendi saldrganlklar ya da iddetleri; "iyi ana baba" etiketini tayarak kendilerini dllendirme arzusu; keyifli, rahat bir yaam srmekten vazgeememek; kurtulmay baaramadklar mutlak egemenlik arzusuna bal raz olma kolaycl... Ana babalar kendilerini ocuklaryla zdeletirerek, tpk onlar gibi zevk yasasn egemen klmak isterler. Kimi zaman iftler arasnda kan anlamazlklar, yetikinleri tekinin fkesini zerlerine ekmemek iin ocukla atmaya girmekten kanmaya iter. Bunu hemen anlayan ocuklar, her ikisini de kullanarak gerek birer ev zorbasna dnrler. ou zaman bundan mutsuz olurlar. Kendi krallklarnda hkmdardrlar, ama kendi topraklar dnda korkuya kaplrlar. Teneffste teki ocuklardan korkarlar, doum gnlerine katlmay ya da arkadalarnn ailesinin evine tatile gitmeyi reddederler. Evde egemenliklerini kurmulardr, ama darda yaamak sz konusu olduunda tmyle zrldrler.
TRSTAN, 5 yanda. Kendini bildiinden beri iddete eilimli ve otoriter olduu iin annesi ve babas danmaya geliyor. "Kkken idare ediliyordu", diye aklyor anne, "ama bugn anaokulunun bir st snfnda iler artk hi iyi gitmiyor". Gerekten de Tristan kendisine hayr demeye cret edilmesini kabul etmiyor. Snfa istedii gibi girip kyor, baka ocuklara vuruyor, retmene kaba szler sylyor.
Hazrlk snfna geebilecei kukulu. Evde de durum ayn, ama bir farkla: Ana baba onun honutsuzluuna yol amamak iin ellerinden geleni yapyorlar. Baba anlatyor: "Bakcy istemediinde, onu kzdrmamak iin kmyoruz. Onu memnun etmek iin her eyi yapyoruz, ama o bizi memnun etmek iin hibir ey yapmyor. Bize saldryor ve hakaret ediyor. Geen hafta salonun duvarlarna resimler izdi, stelik bunu ilk kez yapmyor." Bu durumda ne yaptn sorduumda, baba u karl veriyor: "Ne yapalm?! Her seferinde yeniden boyuyoruz. Zaten ya o ya ben. Bana hakaret etmesine izin vermezsem karm bozuluyor. O halde, evde alan ona brakmaktan baka arem yok." Otorite, ailenin eitli yeleri arasnda var olan ya da olmayan bir sayg ve sylem sorunudur. ocuklarn gsterdii iddet, onlara uygulanan iddetin karl deil midir? ocuu insanlarn dnyasna kabul etmemek ona iddet uygulamaktr. Yetikinlerin koyduklar snrlar -kk drmemek kouluyla_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
28 __________________________________
ocuu durdurur ve gven verici olur. Gnmz toplumunda ocuklar iddet gstererek bize ne sylemek istiyorlar? Onlara kulak vermenin zaman gelmedi mi? Saygszlk, iddeti harekete geirir, tpk snrlarn eksikliinin ocuu akna dndrd, isteklerini bir adm teye gtrmeye ittii gibi. ocuun ana babaya uygulad mutlak g ve zorbalk, gn gnne yaad fkenin, aresizliin ya da okuldaki baarszlnn yansmasndan ibarettir. ocuk kendini kk drlm hissetmese iddete bavurur mu? Kukusuz btn dikkatimizi younlatrmamz gerektiren gerek bir ocuk acs ile ocuk kaprisini ayrt etmek zordur. Ama bunun yant kolay zmde aranmamaldr: "Peki olum, dilediini yap ve benim ne kadar sevgi dolu iyi bir anne olduumu gr. Sana her eyi verebildiime gre gcmn ne kadar mutlak olduunu gr." Oysa gerek ana baba rolmz unlar sylememizi gerektirmez mi: "Bana kzarsan kz, beni daha az seveceksen bildiim gibi yap, ama her eyi yapmana izin veremem." Davran bozukluklar anne ya da babann ou zaman farknda olmadan yaam olduklar zel bir zorlukla balantl olabilir. Simone'un durumunda anne, kzyla arasnda geenlerin farkndayd.
SIMONE,
3 yanda. Ana baba onun hi sz dinlemediini, bana buyruk olduunu, kendini tehlikeye attn, masa ve raflara trmandn, elini vermeyi inatla reddedip yolda koarak kardan karya getiini anlatyor. Huzursuzluu, yeni balad ana snfnda da sorunlar yaratyor. ocuun annesi, kendi annesinin lmnden sonra ok ar bir depresyon dnemi geirdiini ve kendini yeni topladm anlatyor. "Simone sanki beni hayata dndrmek istiyor. Dorusu ona kar yle dikkatli davranmam gerekiyor ki, baka bir ey dnemiyorum." Zaten babas evde olunca ocuk sakinleiyormu. "Babas hayr derse, szn dinliyor. Hayr diyen ben olursam aldrmyor bile." Simone'un reddettii nedir? Birka seans boyunca kendisi, ana babas ve ben ektikleri zorluklar konusunda konutuktan sonra, Simone kendine gelebildi ve biraz sakinleti. Annesinin znts kendisine anlatld ve akland. Kederli annesini canlandrmak ve megul etmek iin sz dinlemeyi reddetmesi konusunu yeniden konutuk.
Annesinin yrekli kk terapistine dnen Simone, annesinin sevgisinden yoksun kald bir srada kzn da kaybetmek korkusuyla ona hibir eyi yasaklayamayacak duruma gelen bir annenin Hiperaktif ocuu olma yolundayd.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
29 __________________________________
Bu vakada da, anne ar hogrsnn kaynan saptayamad, konuup depresyonunu kabul etmedii srece ocua sert davranmas yolundaki tavsiyeler hibir eyi deitirmezdi. Ana babalar dinlerken, ocuklarnn sevgisini kaybederlerse her eyi kaybedeceklerinden ne kadar korktuklar saptanabiliyor. Hayatn zor olduu bir toplumda yayoruz. Evlilikler, birliktelikler kuruluyor ve zlyor. alma koullar eskisi gibi deil. Dostluk balar geviyor ve bugnn yetikinlerinin gvendii tek deer sanki ocuklar oluyor. Bu durumda, sert davranarak onlarn sevgisini kaybetmenin ne demek olduu anlalyor.
SYLVAIN,
5 yanda.
-Babam beni pataklarsa uslu dururum. -Olacak ey mi yavrum, ben sana asla vuramam. -Peki, o zaman sert sert bak bana. -aka m ediyorsun! Ben kt baba olmamam, sonra beni sevmezsin! Olunun sz dinlemezliine zmler aramak iin gelen bir babann seansndan alntladm bu konuma, ocuun kendi drtsel taknlklarna bir snr konmasn ne kadar istediini gsteriyor. "Merak etme, cann her eyi isteyebilir, ben yasak olan yapmana izin vermemek iin buradaym." te, bir ocuun arad gvence. Kk, ilk aamada gl olmann her istediini yapmak olduunu dnr. Gl olmann kendini gemleyebilmek olduunu anladnda gven kazanr ve yasalar dnyasna girer, bu da onun iin bamllktan kmann tek yoludur. Kendi kendini snrlamay renene kadar ocuun tekine ihtiyac vardr.
FLORIAN,
14 yanda. "Annem bana ok gevek davranyor. Kimi zaman daha sert olmasn, rnein devlerimi bitirmeden dar kmama izin vermemesini isterdim. Kendi kendime bir eyleri yasaklamam ok zor, o zaman ben de arkadalarla urda burda vakit geiriyorum. Ben, barp arsalar da ocuklarmn her istediklerini yapmalarna engel olurdum; bu kesin. Balarnn belaya girmesini istemem. Yoksa etelerin arasnda skp kendilerini savunamaz duruma gelirler. stediklerini yapmakta bile zgr olmazlar."
Florian aka sylyor: Bir ocuun her aklna eseni yapmasn yasaklamak, ileride yetikin olduunda ona zgr olma frsatn vermektir.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ NC BLM YEN BABALAR
PERDE 1 SAHNE 3
Catherine Mathelin
30 __________________________________
Paris XIII. blge, Isabelle ile Jonas'n evi. Pierre, kars Sylvie'nin en yakn arkada Isabelle'e misafirlie geliyor. Kapnn beinci almndan sonra Jonas kendine geliyor. alar saate bakyor: 11.30. Okula gitmek iin acele etmenin gereksiz olduunu dnyor. -Kim o diye baryor kapnn arkasndan. -Benim Pierre, kapy a! Jonas tela iinde anahtarlar aramaya koyuluyor.
JONAS:
Bir saniye, Pierre, geliyorum, anahtarlar bulamyorum. Annemin manyaklklar ite; karlacamdan korkuyor, ne zaman dar ksa beni eve hapsediyor. Bir gn kendi kendimi karacam, antam srtladm gibi gideceim grrsn! Ah, tamam ite, buldum. Jonas kapy aar. Selam, Jonas, evde ne yapyorsun, okula gitmedin mi?
PERRE: JONAS:
Hayr, okul canm skyor. Matematik snavm vard bu sabah, mideme kramplar giriyor. Annen gitmediini biliyor mu? Hayr, beni uyandrd ve kapy stme iki kere kilitledikten sonra ie Gelmek zeredir, haberin olsun. Onunla birlikte le yemei yiyeceiz.
PERRE: JONAS:
gitti!
PERRE: JONAS:
yi yleyse, o gelmeden hemen gideyim. Okul 11.30 ile 13.30 arasnda ak, bir zr kd yazp snfa sessizce szlrm, bu ilk kez olmuyor nasl olsa. Biraz abarttn dnmyor musun? Dokuz yanda bir ocuk iin okul ok nemlidir, okulu byle asmaman gerekir.
PERRE: JONAS:
Haydi, bana t ver bakalm. Kkken okuldan nefret ettiini binlerce defa syleyen sendin, yatl okuldayken duvardan atlayp kaan sen deil miydin?
PERRE:
Evet, ama bu ayn ey deil.
JONAS: Ya demek yle, ne zamandan beri ayn ey deil? Off, len olmu bile, annem nerdeyse gelir, benim tymem lazm.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
31 __________________________________
Jonas odasna frlar ve 30 saniye iinde giyinmi olarak geri dner, gznn iine bir tutam sa girmitir, her zaman olduu gibi gmlei pantolonun zerinden sarkmaktadr.
JONAS:
Hoakal, Pierre, hoakal! Annene anahtarm olmadan ieri girdiimi nasl
PERRE: JONAS:
Dur biraz! aklayacam?
Sersemlik etme, kapcdan yedek anahtar aldn sylersin.
Pierre kapy kapatr. Tek bana salonda dolar. Her yerde Jonas'n resimleri vardr: Bebekken, biraz daha bykken, vesikalk, poster halinde; dorusu ho bir ocuk. Isabelle fotorafa baylr! Pierre Jonas'n ve annesinin yaz tatili, kayak, anaokulu fotoraflarna bakarken, btn bu fotoraflarda Jonas'n ya da annesinin yannda hibir erkek olmadn fark eder. Tam o srada, Isabelle kollarnda paketlerle kapy aar.
ISABELLE:
Aa, sen burada msn? Anahtar kapcdan m aldn? Attrmak iin in yemei aldm, bylelikle yemek yapmak zorunda kalmayz. Benimle konumak istediin bir ey vard, telefonda nemli grnyordu.
PERRE:
Evet nemli, sana ciddi bir sorum var Isabelle: Bir erkek bir kadnn hayatnda ne ie yarar?
ISABELLE: PERRE:
yi misin? Bana soracak daha aptalca soru bulamadn m? Mesela niin mikrodalga frn ne ie yarar diye sormuyorsun ya da bir arabann karbratr? Dalga gemeyi brak. Sen benim tek kadn arkadamsn. Bu soruyu sana deil de kime soraym? Sylvie ile ilikim kt gidiyor, nedenini anlayamyorum, perianm, bana yardm etmelisin.
ISABELLE: PERRE:
Bana soruyorsun ha! Rya m gryorum! Ben erkekler hakknda ne bilirim? Erkeim yok, hibirini de sekiz gnden fazla kullanmay beceremedim. Ama sen kadnsn.
ISABELLE: yle diyorlar. Ama son k olduum erkek bunu fark etmi grnmedi! En yakn arkadam Eve'le gitti. Kadnn byle bir ad olunca bizim iler kesat gidiyor! stelik de irkin bir kadn! Syle, Eve irkin deil mi? PERRE:
Onu tanmyorum bile, ama hibir kadn irkin deildir. Bak sen, ok iyi terbiye almsn. Anneni kutlamay unutturma bana!
ISABELLE: PERRE:
Isabelle, i ciddi. Bir kadn bir erkekten ne bekler? Gryorum ki Sylvie mutlu deil. Benimle hi ilgilenmiyor. Gn iinde yapabileceim her eyi yapyorum, ocuklarla ilgileniyorum, alverie kyorum, yemek yapyorum. Gazeteden gelir gelmez, bilgisayarnn bana geiyor. Dar kmay teklif etsem ok yorgun olduunu sylyor. Yemekten sonra beni alnmdan pyor ve uyuyor.
ISABELLE: PERRE:
Ak sak, askl gecelikler giymeyi denedin mi?
Benimle byle dalga gemen ayp olmuyor mu?
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
ISABELLE:
Catherine Mathelin
32 __________________________________
zr dilerim ama, bana bykannemi hatrlatyorsun, evde hi bulunmayan bykbabamdan sz ediyor sanki! O da apknn tekiydi ya neyse!, Roller deimi, tuhaf deil mi? Erkekler eski zaman kadnlar gibi ah vah ediyor!
PERRE:
Peki bizden bugn ne bekliyorsunuz? evrenizde biraz srarla dolanacak olsak bize hdk dersiniz. Arabay kullanmay, yapacamz tatili planlamay nersek ya da bir akam birlikte yemee kmaya karar versek, modas gemi maolar oluruz. Aksine biraz ardan alsak, ekingen ve efkatli davransak, zerinize fazla varmasak, annemizle ilgili zlmesi gereken bir idipus sorunumuz olduunu ileri srer, bizimle alay edersiniz. Kadn arkadalarnzla yaptnz sohbetlere kulak misafiri olduumuzda neler duyarz? "Bu veletlerden bktm. Nerede gerek erkekler?!" Erkekler gln duruma drlmekten korkup sinmi durumdalar.
ISABELLE:
Bak, bu noktada sana yardmc olabilirim. Bu konuda okuduum psikoloji makaleleri aka belirtiyor: Sizler erkek olmamaktan korkuyorsunuz, bir kadnla yatakta ya da hayatta boy lememekten korkuyorsunuz. Peki senin u makaleler bir zm neriyor mu? Okumadm ya da anlamadm. Sanyorum, fazla abartmamak kaydyla biraz mao, batan karc ama sadk, srlsklam deilse de biraz k olmanz, yani tam orta karar bulmanz gerekiyor.
PERRE :
ISABELLE:
Amma da basitmi! Tpk ocuklarla olduu gibi! Sylvie beni szm dinletememekle, baba rolm stlenmemekle suluyor! Evet beni dinlemiyorlar, ama btn gn onlar pataklayamam ki! Gryor musun, bu konuda da Sylvie'yi d krklna uratyorum. Sen Jonas' tek bana dnyaya getirdin, bir bebek beklediini babasna sylemedin bile, ama her eye ramen srtn yere gelmedi, deil mi? Her eye ramen, evet, ama inan bana "her eyi" tek bana tamak da ok zor. Doumevinde geirdiim o umutsuz gne ramen, Jonas kkken ektiim inanlmaz skntlara, yalnzlk paniine ramen, iin iinden syrldm, ama tnelin ucuna vardm m, hl bilmiyorum. imdi srada ergenlik a var; psikologlar bu konuda ok kesin konuuyor, yalnz anneler iin ok zor bir dnemmi. Bunu duyduunda ya da bu alanda uzmanlam dergilerin satr aralarn okuduunda, salk verilenin kendini Seine nehrine atmak olduundan kukuya dyorsun. PERDE
ISABELLE:
PERRE:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
33 __________________________________
PSKANALZE MERAKLI ANA BABALARA NOTLAR 20. yzylda kadnlk durumunun geirdii evrim, kocalarn ve babalarn konumunu derinden sarst. Onlar bu deiime ayak uydurabildiler mi? Kadna "sahip" olan, ondan bir meta gibi yararlanan, bilgi, para ve otoriteyi elinde bulundurduu iin onun zerinde mutlak egemenlik kuran erkek karikatrnden, kadnlar daha iyi eitim grd, daha ok para kazand, tp bebek sayesinde erkekten ve onunla bir ocuk yapma arzusundan vazgeebildikleri iin ancak susma hakkna sahip erkek karikatrne gemeye bir adn kald. Erkeklerin bu adm atmak istememeleri anlalr bir ey. Kadnlarn beklentisi de kaytsz artsz bir teslimiyetten ok farkl. Erkekler savunmada ve direnite, kadnlarn iktidar ele almalar tehlikesine kar are aray iindeler. Deiime uygun bir zm nasl bulunabilir? zmlerin seiminde bocalyor, kararsz kalyor, bazen ortadan ekiliyor, bazen de ste kyorlar. Baba olduklarnda durum daha da zorlayor. Baba nedir? Eskiden olduu gibi sert ve hayranlk uyandran bir tip, eriilmez ve ocukta mr boyu aalk duygusu yaratan bir baba rnei mi olmal? Yoksa oluyla arkada, kavrayc ve anlayl, zayf noktalarn gstermekten ekinmeyen bir baba m? Gnmzn yeni babas ne yaparsa yapsn, davranlarnn sonularnn ocuun annesinin kendisine tanyaca alanla snrl olduunu bildiine gre, bu sorulara nasl yant verebilir? Bir ocuun babasna gsterdii ilginin, annenin kocasna gsterdii ilgi yoluyla aktarldn biliyoruz. Bir erkek otorite salamak iin her eyi yapabilir: Barmak, cezalandrmak, pataklamak, duvarlar tekmelemek vb. Bu otoritenin anne tarafndan kabul grmemesi halinde, yaptklarnn hibir deeri olmayacaktr. Bu da, "ocuunuza sert davrann, baz snrlar koyun" trnden tavsiyelerin fazla bir etkinlii yok demektir. Bu tr tavsiyelerin bir yarar olmayacaktr. ocuun geliimi, ana babasnn arasndaki incelikli iletiime baldr. Erkek ocuk annesini sever, bu konuda babasna benzemek ister. Annesiyle babasnn birbirleriyle ilgilendiini dnmesi gereklidir. Aksini dnecek olursa, babasnn yerini alr; yani annesinin yannda erkek konumuna geer ve baka kadnlar arzulayamayabilir. Babalk ilevi zorunludur, nk baba nc kii roln stlenir. ocuun anne ile olan i ie gemi ilikisinde, aralarna gerekli mesafeyi koyar. Ama baba ancak annenin kabul etmesi halinde bu rol stlenebilir.
JEROME.
Anne ve babas, Jerome 7 yandayken danmaya geldiler. Anne hemen hkimiyeti kurdu! "O benim tek olum, onu 42 yanda dourdum. Bu ocuun zerine titriyorum, ama imdi bize ok sorun kartyor." Jerome gerekten de ge yrm, ge konumu; imdi de okula gitmeyi reddediyormu.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
34 __________________________________
"Ben anaokuluna dnmek istiyorum en azndan orada retmenimiz gler yzlyd" diyor. Her sabah kriz yaratyor, onu zorla gtrmeye alan ana babasna kfrediyor. "Karm ar hogrl", diyor baba, "Jerome'a hayran, araya girmeme engel oluyor. Jerome kendisiyle konumam bile istemiyor: 'Rahat brak beni, barrsan seni anneme sylerim.' diyor. Ne yapabilirim, ben oktan teslim oldum." Anne sze karyor. Kocasnn saldrganln kaldramadn sylyor. Onu fazla yal buluyor. Baba 55 yanda, olunu babasnn kendisini yetitirdii gibi yetitirmesi gerektiini dnyor, yani annenin aptalca bulduu bir sertlikle. "Kt bir insan deil, ama zayf. Jerome doduundan beri mutsuz olduunu hissediyorum, evin iinde nasl davranacan bilemiyor." Anne onu iine kapal buluyor, ayn zamanda ocuu kskandn dnyor olmal. "Ne yazk ki o babama benzemiyor. Babam kusursuz bir insand. Olumun yle bir babas olsun isterdim. Kocamn da onun gibi olmasn beklerdim, ama, bebek sahibi olmann stesinden gelemedi." Brodan karlarken Jerome bana yle diyor: "Okula gitmek istememem ok doal. retmeni sevmiyorum, emir veren kadnlardan nefret ederim." Bylece okula gitmek istememesinin nedenlerini fazla kurcalamamam ima ediyor. Anneler bebeklerini erkeklerine yelediklerinde, erkekler bebee kar dmanca duygular gelitirir. Sigmund Freud yle diyordu: "En mutlu gen iftlerde bile, baba, ocuun, zellikle gen oulun rakibi olduu duygusunu tar ve gzde ocua dmanlk duygusu bilindnda derin bir ekilde kk salar." Tpk kskanan byk ocuk gibi, baba da yerini kaptrmaktan korkar. Doumdan nce karsnn yannda ocuk konumunda myd? Babann yeri, anne tarafndan belirlenmemise sahiplenilmesi g bir yerdir. rnein, ocukluunda babasna ok dkn kk bir kz, evlendii erkei gerekten benimsemeyi baaramyorsa tutkusunu ve hayranln dnyaya getirecei erkek ocua yneltecektir. u, gen bir kadnn derdine deva olabilecek bir tavsiye midir? "Babanz biraz daha az, kocanz biraz daha fazla sevmelisiniz, greceksiniz olunuz kendini daha iyi hissedecek." Bu durum o kadar karmaktr ki, are olacak kesin bir reete nerilemez. Babann ilevi simgeseldir, anneyle btnlemi ocuu ondan ayrr ve ocuk bu sayede ayr bir beden, farkllam bir erkek ya da kz ocuu bedeni kazanr. Baba, anne ile ocuun birbirlerini tamamlamalarn, birbirlerinde karlkl tatmin bulmalarn yasaklamak iin araya girer. Yasak koyan bir otoritenin yoksa, ocuk kendini adeta ensest bir ilikinin ekiciliinde skm bulur ve anneden ayrlamaz. Babann bu yasa, ocuk iin olduu kadar anne iin de geerlidir. Baba, ocua anneye sahip olmay yasaklad gibi, anneye de ocuu yeniden kendine mal _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
35 __________________________________
etmeyi yasaklar. ocuk ondan bu ekilde ayrlmazsa sadece annenin tasarrufuna adanm feti bir nesne olarak kalabilir. Despot babalar artk gzden dt. Bu bir gelenekti, bir kltrd; ancak hayaletleri hl aramzda dolayor, nk baz babalar hl gemite kendi yaadklarna benzer tepkiler veriyor. ocuklarna gsterdikleri ar hogr, kendi ocukluklarnn onarlmas gibi grnyor.
CHRISTIAN'IN BABASI:
"Babam korkun bir adamd, evde annem dahil herkes ondan korkard. Bizi her zaman tehdit eder, bazen de dverdi, hibir zaman azndan bir vg, gnl alc bir sz duymadk. Eim, Christian' azarlamadm, ona sz dinletemediim iin bana kzyor. Ne istiyor benden? Babama benzememi mi? lrm daha iyi. Christian'la, mutsuz olduum btn o yllarn acsn karmak istiyorum. Baba-oul dayanmasn yaamak istiyorum, birbirimizi sevelim ve mutlu olalm istiyorum." Christian'n babas oluna tapyor ve tek bir dilei var: Olu tarafndan sevilmek. Bu ocuun, aslnda babasnn baka bir konumda olmasna ihtiya duyduunu alglamayarak, tam bir itenlikle gzlerini geree kapatyor. Oullarnn despotluunun kendi babalarnnkine benzediini syleyen ar hogrl babalar danmaya sk gelirler. O zaman yeniden oynanan senaryonun karmakl anlalabilir. Kimi zaman anneler bunu fark etmekten geri kalmyor.
NICOLAS'NIN ANNES:
"Kocamn Nicolas'yla yaad baba olamama durumu garip. Bana, kendi babasyla yaad korkun ilikiyi hatrlatyor. Babas ok sert bir adamd, oluyla hi konumaz, sadece cezalandraca zaman ona hitap ederdi. Onu tandm. Bir tr duygusal sakatl vard. Nicolas'ya hamileyken kocam bana soruyordu: 'Bir ocuk istediinden emin misin? Baba olmak, benden isteyebilecein en korkun ey.' ocuk doduu zaman, onunla ilgilenmez gibi yapt. Bugn Nicolas 4 yanda ve kocam ondan korkar grnyor. Btn kaprislerine boyun eiyor, bir konuda mdahale etmesini, otorite kurmasn istediimde bana aldrmyor ve bkp usanmadan, gnde yirmi kez Nicolas'ya ayn soruyu soruyor: 'Canm, beni seviyor musun? Beni seviyor musun?' Nicolas da tam bir despot edasyla ona 'hayr' diyor elbet. O zaman babas soluu oyuncak dkknnda alyor, ondan bir glck ya da bir tatl sz koparmaya alyor. Byk mutsuz; kk ise korkarm ki bymekte zorlanacak. Nicolas farknda olmadan babasnn iplerini ellerinde tutuyor. Onlar iin ne yapabileceimi bilemiyorum."
Ar hogrl babalar kimi zaman despot babalarla ayn konuma gelirler; her iki durumda da yasaklama ve ayrma ilevleri gerekleemez. Genellikle ocuun hayranl anne zerinde toplanr. Anne, bu durumdan pek memnun deilse, kayglanmaya balar ve danmaya gelir. Babann rol sadece yasay temsil etmek ya da ocuu annenin yasasndan syrp babann yasas altna almak deil, ayn zamanda ocuun onunla _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
36 __________________________________
zdelemesine, annesinin deer verdii erkee benzemek istemesine yol amaktr. Bunun iin, anne ve babann istekli olmas gerekir. Zalim baba, ounlukla yasaklayc ilevini yerine getiren, ama kendisiyle zdeleilmesine izin vermeyen kskan bir babadr. Ar hogrl baba ise ocukluunda istedii sevgiyi ve benimsenmeyi elde edememenin acsn eken ve olunun sevgisini bu ekilde kazanmak isteyen bir babadr. Geliiminin bir annda ocuun babasyla atmas kanlmazdr. Bu atma ocuun dengesi, boyunun lsn almas, kimliini bulmas bakmndan nemlidir. Ama gnmzde babalar bu karlamadan ekinir grnyor. Oullaryla arkada olmay, sevecenlii, hafife "yumuak karnl" olmay yeliyorlar. Oysa oullarn, onlarn diren gstermesine ihtiyalar var. Yeni babalar ocukluklarndaki babann ansndan dolay kendilerini hl "yasakl" m hissediyorlar? ocuklarnn sevgisini kaybetmekten mi korkuyorlar? Karlarnn tepkilerinden mi korkuyorlar? Bir oul, kendini saydran bir babay, kaytaran bir babadan ok sevecektir. Medyann ve trl makalelerin zehirlemelerine ramen, her eyden nce konfor anlayndan vazgemek gerekmiyor mu? Kolaylk, gnmzde yaama kural olarak ba stnde tutulsa da, ana babann hayat kolaya kamak olmamaldr. Kz ocuklara kar da, baba ilk evrede yasaklayc olmak zorundadr, nk ak nesnesi bu durumda da yine annedir. Bu ilk yasaklama, anneyle kznn i ie gemesini engeller. Annenin tek ilgi oda, ister kz olsun ister erkek, bebei olmamaldr. Kk kz babasn kefederken annesine srtn evirir, o gne kadar dnyann merkezi olan annesi artk ayn konumda olmayacaktr. Her ey yolunda gittiinde, annesiyle ilikisinde babasnn yerini alamayacan fark edince de babasna dnp onu batan karmaya, annesinin dinden "almaya" alr. Babann yerini alamadna gre, ona "sahip olmay" dener. idipus kompleksinin bastrlmas ve ensest yasann iine yerlemesiyle, kendisine ocuk verecek bir baka erkei batan karmak isteyecektir. Baba, kznn ona duyduu hayranl ve sevgiyi gerekten balanabilecei baka bir erkee yneltmesine yardmc olmaldr. Bu, ou zaman kznn gsterdii ak dolu sevecenlikten pek holanan babann, kendisinden byk fedakrlk etmesini gerektirir. "Nesi var bu olann, onda ne buluyor, anlamyorum!" Nice baba kzlarnn ilk bulumalarnda surat asar. Ancak babann zor bir grevi vardr: Kznn ilerde erkeklere ilgi duymasn istiyorsa, ona erkekleri batan karabilecek biriymi gibi davranmas, ama ayn zamanda mutlak bir fedakrlk ve nefsine hkimiyetle onunla ensest arml en kk bir ba kurmaktan kesinlikle kanmas gerekir. Erkek ocuun daha ileri yalarda bile anneden ayrlmaya ihtiyac vardr. Kz ocuk ise babann ilk yasandan ve engellemesinden sonra annesiyle buluacaktr. Ergenlik ann banda ona ihtiyac olacaktr. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
37 __________________________________
Erkek ocuklar kadar kz ocuklarn geliiminin incelenmesi de anne ve babann rollerinin ayrtrlmasnn ne kadar nemli olduunu anlamamz salyor. Her birinin ilevinin ayr bir yarar vardr: Bu ilevler birbirine kartrlamaz. ocuk bymek iin bir anneye ve bir de babaya ihtiya duyar. Gnmzde moda, babalarn ocuklara annelik yapmas. Biz onlara "yeni babalar" diyoruz. Her zaman hazr, dikkatli, biberon vermekten ekinmeyen, ocuklarnn altlarn deitiren, onlar azarlamaktan kanan babalar. dn evde dzeni yeniden salayan "eli krbal babalar" kalmad. Erkekler ev ilerini kadnlarla paylayor, ocuklarla en az onlar kadar ilgileniyorlar. Neden olmasn? Yeter ki bunu baba konumunda kalarak yapsnlar, ocuklarna bir ikinci anne olma fantezisine kaplp anneyle zdelemesinler. ocuklara tek anne yeter de artar! Babalar yasaklayc olmaya ekiniyor, nk ocuklarnn kaytsz artsz sevgisine sahip olan anneye gre daha az sevilmekten korkuyorlar. Babalar, erkek konumundan kurtulmak, ocuun annesiyle rekabet etmek veya kendi anneleriyle zdeletikleri iin anne konumuna giriyorlar. Gnmzde kadnn konumunun daha imrenilir olduunu syleyebilir miyiz? 2 yanda, ana babasyla danmaya geldi. irin ve erken gelimi kk bir kz; imdiden dzgn konuuyor. Byk fke krizlerine kaplp, her eyi ynetmek istiyor. Saldrganlk ve davran bozukluu yznden kreten atlm: Bu az rastlanan bir durum. Anne hemen ocuun kard sorunlar sayp dkyor. "Dediim dedik, ok kaprisli. Sert davranmak istiyorum, ama Virginie'yi azarlamak ya da ikaz etmek imknsz. Kocam tam bir ana tavuk gibi onu srekli koruyor." Baba, kzna taptn kabul ediyor: "Karm ona hamileyken ok kayglydm, bekleyi ok uzun geliyordu, onun bana ait olmasn istiyordum, sanrm kskanyordum." Anne, kocasnn Virginie'ye olan tutkusunun kendi iine yaradn anlatyor: "Erken doum yaptm, hamileliimi sonuna kadar srdremediim iin bana kzacandan korkuyordum, ama o sevinten uuyordu. Bebee, ngrlen zamandan iki ay nce kavumutu. Onun her eyiyle ilgilendi ve bylece ben iime hemen geri dnebildim." Anne iin ii ok nemliydi. Sk sk seyahat etmesi ve her zaman yeni bir ie hazr olmas gerekiyordu. Glerek yle dedi: "Evde oturup biberonla bebek beslemek iin siyaset bilimi okumadm ben." Baba durumdan ok memnun: "Karm birka ay vakit bulabilse, bir ocuumuzun daha olmas iyi olurdu; ben zamanm ayarlayabileceimden eminim." Anne ve babann ilevleri baz durumlarda ters yz edilmi olabilir. Ancak annenin, vakit bulduu zamanlar kzyla nasl ilgilendiini anlatmasndan, her ikisinin de anne konumunda olduunu kartmak mmkndr. Bu durumda, ister ocuk bakcs, ister kre personeli ya da dier ocuklar olsun, nc ahslarla karlatnda zorluk eken Virginie'nin mutlak gcne set ekecek hibir ey yoktu. _____________________________________________________________________
VIRGINIE,
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
38 __________________________________
Gerekten de, anne ve baba ilevlerinin her ikisinin de etkisini duyurmas gerekir; yoksa ocuun biri ya da tekiyle ikili ilikinin arasnda skmas kanlmaz olur ve ocuk kendini kanlmaz olarak mutlak egemenlik konumunda bulur. Babann yapabilecei dier bir yanl, arkada baba rolne girmektir. ounlukla, olgunlua erimemi olmas yznden, oluyla ayn dzeye yerleir ve her ikisi de anneye boyun eer.
LEO,
7 yanda, altn slatt iin danmaya getiriliyor. Clz bir kk olan, arl ve boyu yatlarnnkinin altnda. ekingen ve iine kapal, baka ocuklarla oynamay sevmiyor. Anne, doduundan beri bnyesinin zayf olduunu sylyor, ocuun bana bir ey gelmesinden ok korkuyor. Hibir ar hastalk geirmemi, ama anne zerine titredii iin onu beterinden koruduuna inanyor. Grmede baba da bulunuyor, ama o da olu gibi silik ve ok g konuuyor. "Kocam her konuda benim gibi dnr", diyor anne. Oluna tapyor. Sk sk birlikte oynarlar. Ayn yata iki ocuk sanki. Leo'nun salnn ne kadar hassas olduunu biliyor, imdi de bu temizlik sorunu kt, gerekten ok ansszz."
Baz anneler oullarnn hibir erkeksi davranta bulunmamas, kendilerini hi tehlikeye atmamas, glerini denememesi iin ellerinden geleni yaparlar! ocuklar biraz aktif davranmaya kalksalar, onlar tehdit eder ve korkun bastrlmlk bountular yaatrlar. Byk tehlike altna girdiklerine inandrarak onlara her trl maceray yasaklar, korkutarak ya da sertlikle onlar engellerler. Bu tr annelere Franoise Dolto "pantolon n dikicileri" adn vermiti. Bu renkli deyim, erkek ocuun annesinin houna gitmek iin "erkek" olarak yetimekten nasl vazgeip geliiminin nceki evrelerine gerileyeceini anlamamza yardmc oluyor. Bu durumda, (altn slatmak dahil) her trl rahatszlk belirtisi grlr. Eer baba ok zayfsa, bu gidie dur diyemiyorsa; karsnn, ocuun erkek olmasn engellemesine seyirci kalyorsa ve ayn zamanda, ocuunu bymesi konusunda cesaretlendirmiyorsa, ocuk normal bir gelime gsteremez. Ama kendisi de hl annesinin eteklerine dolanan kk bir erkek ocuk gibiyse, baba karsna herhangi bir eyi nasl yasaklayabilir? Gnmzde baba olmann kolay olmadn gryoruz. Kadnlar da erkek otoritesini kr krne kabul etmeye artk hi niyetli deiller. Babann, zorunlu olarak kendi ocukluundan, kk bir erkek ocukken erkek ve kz kardeleriyle, ana babasyla yaadklarndan etkilenen konumunu korumak olduka gtr. Bir erkek, ocuk sahibi olmak iin neden u kadn deil de bu kadn seer? Kendisine baba olarak belli bir yer vereceini bildii iin mi? Ya da aksine kendisine bir yer vermeyeceini bildiinden mi? Bu yeri vermek anneye der. Ancak babann da bunu istemesi ya da bu yeri alabilmesi gerekir. Babalk ilevinin deiiklie uram birok ekli vardr ve psikolojik danma gerektirir. Bunun nedeni, amzda erkeklik durumunun geldii noktaya m bal acaba? Erkeklerin bu balamda kendilerine bir yer "icat etmeleri" gerekmiyor mu? _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
39 __________________________________
Bir ailede babann varlnn babalk ilevinin yerine getirildii anlamna gelmediini grdk. ocuklarn yalnz byten kimi anneler, onlar, srekli evde olsalar bile varlklar hissedilmeyen kocalaryla birlikte byten annelerden daha az zorluk yaayabilirler. Bu ilevin yerini doldurabilmenin eitli olanaklar vardr. nemli olan, anne ile ocuk arasnda bir ayrma olabilmesi, annenin ondan baka ilgi alanlarnn bulunmas, ocuun eitimi konusunda bakalarna bavurabilmeyi bilmesidir. Bu rol biyolojik baba oynuyorsa, durum herkes iin daha kolay olur; ama ocuklarn hikyeleri bize her bireyin dierlerinden farkl olarak yaplandn gsteriyor. Her durum zeldir. Bu alanda da ana babaya verilebilecek toptanc bir yant yoktur.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ DRDNC BLM BOANMA
PERDE 1 SAHNE 4
Catherine Mathelin
40 __________________________________
Paris, IX. blge, Sylvie'nin annesi Helene'in evi.

SYLVIE:
Alo anne, benim, sana imdi urayabilir miyim?
HELENE:
Sylvie? Ama daha sabahn 8'i. Beni niye bu kadar erken aryorsun? Sakn canavarlarndan birinin 40 derece atei olduunu ve okula gidemedii iin ona benim bakmam istediini syleme? Hayr anne, onlar iyi. Byle bir ey deil, seninle konumak istiyorum.
SYLVIE:
HELENE: O zaman daha da kt bir durum var. Bu sabah ie gitmiyorum, ama Arlette'le jimnastikte buluacam. ptal etmem mmkn deil, bu dersler bana ok iyi geliyor, 3 ayda kilo verdim. Kendime 36 beden bir Stre bile aldm! SYLVIE:
Anne, uratna demez. Zaten anoreksin var, byle zayflamaya devam edersen, hasta olacaksn.
HELENE: SYLVIE:
te, btn iman kadnlar byle der, kskanlklarndan formunda olan kadnlar lmle bile tehdit ederler. Bu arada senin rejimin nasl gidiyor? Yine balama, senden her zaman bir ey istemiyorum. Brak geleyim. Tamam, tamam, gel ama ok kalma. Jimnastii iptal etsem bile, lene doru bir ynetim kurulu toplantm var. Ne kadar garip, seni dnyaya getirirken bir ocuun dert kayna olduunu biliyordum. Bu hayatmn her gn kantland, tatlm. Sa ol anne, nasl filtre kahve yapldn hatrlyor musun? aka m yapyorsun? Vaktim yok, kendine neskafe yaparsn! Peki tamam, geliyorum.
HELENE:
SYLVIE:
HELENE: SYLVIE:
Sylvie az sonra elinde rekler ve ikolatal ekmeklerle gelir. Helene baklaryla onu eletirir.
HELENE: SYLVE:
Bu rekler tereyal, ne yaptn sen?
Umurumda bile deil, pastanede ne buldumsa onu aldm. Eer zayflama hap satsalard, sana bir dzine getirirdim!
ok komik, inallah birka yl sonra kzn da seninle byle efkatli konuur. Marlon doru yolda, benim cm o alacak!
SYLVE:
HELENE:
Haklsn, Marlon tpk senin gibi bir sevecenlik ve yardmseverlik ant.
HELENE:
Tamam, brakalm bunlar, seni dinliyorum. Syle, neden geldin, anlat bakalm. nemli olmal, bana ne zaman "anne" desen dm kopar.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
SYLVE:
Catherine Mathelin
41 __________________________________
ey, boanyorum. Pierre'den mi? Baka kimden olacak? kizlerden boanacak halim yok ya.
HELENE: SYLVE:
HELENE: SYLVE:
Dorusu iyi olurdu, ikizler kesinlikle Pierre'den beter. Ama geen akam yemekte hibir ey fark etmedim. Her zamanki gibiydiniz. Nereden fark edeceksin, gzlerin yeni adamndan bakasn grmyordu ki!
HELENE:
Aaa evet, yleydi, ama o akamdan sonra onu boladm. Nedenini sana anlatmalym. Pek ahm ahm bir ey deildi. Hem, acaba kendi yamdaki erkekleri denesem daha m iyi olur, diyorum. Genler geceleri ok iyi, ama gndzleri gerekten yorucu oluyorlar, ana olmay da hi sevmem bilirsin! Ama kadn arkadalar arasnda insann gururu okanyor ne de olsa. Tamam anne, senin erkeklerle olan hikyelerini bilmek istemiyorum, bunlar kadn arkadalarnla konu ltfen.
SYLVE:
HELENE: Kzm benim arkadam olamaz m? Bunu hep hayal etmiimdir. Morel'ler var ya, hani geen gece vaftiz annenin evinde grdmz ift. Bana telefon ettiler. Seninle karde olduumuzu sanmlar. Bozmadm, yanlarnda bana anne dememeye dikkat edersin herhalde. SYLVE:
Byle devam edersen yaknda bizi karde sanmayacaklar. Beni senin annen sanacaklar. Harika, bu fikri ok beendim!... Hadi anlat bakalm, sorun nedir? Artk dayanamyorum, yllardr Pierre'e syleyecek hibir eyim yok. Onun yannda lesiye sklyorum. Evet, ok kasvetli bir adam. Skc bir hali var, azn amaz, hep iine dnk, tek istedii hibir eyin olmamas. Yani sra d hibir eyin. Seni hayatnda bir yere oturtuyor ve kmldamana asla izin vermiyor. Ne kadar lgn olursan o kadar mutlu oluyor. ini samanla doldurabilse keyfinden uar. lk kocam da byleydi. Ya babam?
HELENE: SYLVE:
HELENE:
SYLVE:
Bambakayd, tamamen farkl, her gece ayr bir heyecan. Beklenmedik olaylar, tutkuyu ve taknl severdi. Gnde bin kez sevdiini syler. Sever, arzular, ak szcklerine ve armaanlara boar. Btn sorun bunu alttaki ve stteki komuyla da yapmas. Be dakikas bo olsa, eline eski adres defterini alp btn eski sevgililerini arar ve hepsine ayn heyecanla "Sen benim hayatmn kadnsn" der. Aslnda sadece kendini sever. Aptal gibi onun oyununa kanarsan mahvoldun. Onu ne ok sevdim! Ama bu, arkadalarmdan biriyle kamasna engel olmad, zaten sonradan onu da aldatp durdu! Geen gn, kk bir hafta sonu kaama yapar myz diye bana telefon etti, inanabiliyor musun? Bu durumda, arbal erkekler skyor, batan karclar ldrtyor! Geriye sapklar, psikolojik bozukluklar olanlar kalyor! Yazk ki o taraklarda bezim yok. Sana bir ey syleyeyim mi, lezbiyen olan arkadalar artk anlyorum! _____________________________________________________________________
HELENE:
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
SYLVE:
Catherine Mathelin
42 __________________________________
ocuklar iin boanmam bir felaket olur mu, ne dersin? Her eyi mahvetmekten ok korkuyorum. Pierre ne de olsa on yldr hayatmda, oullarmn da babas. Bir de Marlon var, Franois'nn kz. ocuk, boanmadan boanmaya el mi deitirecek? Bu ona ok zor gelmez mi? Belki de kendimi feda etmeliyim, sabrl olup ocuklarn bymesini beklemeliyim. Sorun u ki ben bunalrsam, onlar iin de iyi olmazm, btn psikoloji elkitaplar byle yazyor.
HELENE:
u bir gerek ki Pierre gibi bir adamla hayat pek elenceli gemez. Psikolog arkadan Isabelle'in bana fakslad bir makaleye gre kzlarn byk blm babalarnn tam tersi bir koca seiyorlarm. Sen kesinlikle bu snfa giriyorsun. Baban her an patlama halindeydi, havai fiek gibi. Bu idipus kompleksine bir tepkiymi, yle diyorlar. Babandan ne kadar farkl bir erkek seersen, hayali ensest tehlikelerinden o lde kanm olursun. Sen bunu basardn! Pierre sanki bir cenaze, bir tara cenazesi yemei! Olabilir, ama Pierre ok sevecen, ocuklarla da ok ilgileniyor. Hep yanmda, bana yardm etmeye hep hazr. Kendimi gerekten sulu hissediyorum, o bunu hak etmedi. Senin iin gvenlii temsil ettiim mi sylyorsun? Oras yle, limana bal gemiler ne batma tehlikesi geirir, ne de baka diyarlarda macera! Ama kendimi hi tehlikeye atmayaym derken hayatn dnda kalrsn. Boanacana bir sevgili bulsana? Bylece hem teknen emin bir limanda kalr, hem de ak denizlerde kaamaklar yaparsn?
SYLVIE:
HELENE:
SYLVIE: Olmaz, biliyorsun Marion'un babasyla bu zm denemitim. Birka ayn sonunda uvalladm, her tarafa tekinin izlerini braktm ki kocam bunlar kefetsin ve benden boanmak istesin. Biliyorsun yalana gelemem, kendimle bark olmak istiyorum. HELENE:
Ah, sizin bu korkun effaflk modanz! Neyse ki bizim bykannelerimiz byle deildi. Bazen bizden daha zgr olduklarn dndm oluyor. Bizim bugnk szde iktidarmz belki de bir aldatmaca. Tabii onlar zorla evlendirilmiti. Ak evlilii olmadndan, birbirini artk sevmemek gibi bir tehlike de yoktu, boanmak da. Buna karlk sevgililer bulunurdu. Bykanne Charlotte bana kkken inanlmaz eyler anlatrd. Sana yemin ederim, iyi vakit geirmi! Zaman, o zaman deil. Gemii zlemiyorsun umarm, bu seni yal
SYLVIE:
gsterir. Haklsn, gnmzde yal grnmemeli, ayp oluyor. Evet, Sylvie, nasl bir adamla karlamak isterdin? Baban gibi biriyle mi?
SYLVIE: HELENE:
Anlattna gre bylesi hi gven verici deil. Ama ok batan karc.
Doru, bu tr adamlarn yannda aktan lebilirsin. Diyeceksin ki, skntdan lmekten belki de daha iyidir! Hayr, babam gibi bir adam olmasn, ayrca idipus kompleksiyle ilgili ok fazla ey biliyorum, oyuna gelmem. Hayr, efkatli bir adam olsun ve bana gerekten k olsun, benimle ilgilensin, beni mutlu etmek istesin, beni tatile gtrsn, beni akll ve gzel bulsun, bana deer versin, beni... _____________________________________________________________________
SYLVIE:
HELENE:
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
HELENE:
Catherine Mathelin
43 __________________________________
Bana baksana Sylvie, sen bir anneyle evlenmek istemediinden emin
misin? PERDE BRNC PERDENN SONU
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
44 __________________________________
PSKANALZE MERAKLI ANA BABALARA NOTLAR statistikler yllardr boanma saysnda olduu kadar evlenme saysnda da art olduunu ortaya koyuyor. Aslnda bu, manta uygun bir durum. Evlenme rizikosuna ne kadar ok girilirse boanma rizikosu da o kadar artar. "Grc usul" evlilikler artk neredeyse hi yaplmyor. Genler sevitikleri iin birbirini seiyor ve artk sevimiyorlarsa ayrlma karar alyorlar. Aileyi ne pahasna olursa olsun "kurtarmann", kendilerini feda eden annelerin, irret bir kadnn kurban olan erkeklerin modas geti. Evli olsunlar ya da birlikte yaasnlar, anlaamayan iftler ayrlyor. Psikanalistlerin, boanmalar ve boanmalarn ocuk zerindeki etkilerini dramatik olmaktan uzaklatrmakta byk katklar oldu. "Gerek olan"n nemini vurguladlar. Uzmanlarn dediine gre, ana baba anlaamyorsa, evde bir yalan ve kendini feda etme havas esiyorsa, ana babann birlikte yaamamas kkler iin daha iyi. D grnler ocuu asla kandramaz. O, ana babasnn arasnn iyi olmadn sezer, "...m gibi yapan" bir iftin ocuu kendi erkek ya da kadn aidiyetinin kstaslarn bulmakta zorluk eker. Bu durumda, yetikinlere ou zaman tavsiye edilen, ayrlmay kabullenmek ve bunu ocua aka sylemektir. Yardmc olmak iin onlara birka basmakalp cmle bile nerilir: "Birbirimizi artk sevgililer gibi sevmiyoruz, ama dost kalacaz." "Hayr, senin gibi bir ocuumuz olmasn saladna gre evliliimiz bir baarszlk rnei deil. Evet, babann yeni nianls ok eker, annenin sevgilisini sevdiin gibi onu da sevmelisin." "Ne kadar anlsn: Bir yerine iki evde oturacaksn, baban her zaman baban olarak kalacak, annenin yerini de kimse tutamayacak, ama iki baban, iki annen olacak." Mantksz grnmeyen hazrlop neriler. Ancak, szcklerin duygulanmlara bal olduu ve onlar dile getirenleri balad nasl unutulabilir? Psikanalistlerin arzusu kukusuz ocuun rahat etmesidir. Tavsiye hep ayndr: Gven vermek, ocuun gnln almak, ana babasnn birbirlerine sayg duyduklarn ve onu asla ortada brakmayacaklarn dnmesini salamak. Ama gerek her zaman bu kadar gven verici mi? ocuun kaygsn dindirmek ve ana babay sululuk duygusundan kurtarmak gibi bir iyi niyetten yola klsa bile, boanmalar her zaman bu kadar sakin bir ortamda m gerekleiyor? Sadece, duyguyla sylemin uyum iinde olduu gerek bir sze kulak verilir. Boanmalarda iftler ac ekmiyor mu? Birbirleri hakknda iyi szler sylemek her zaman o kadar kolay m? _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
45 __________________________________
Annenin aladn ve kocasn elinden alan kadna srtk dediini ocuklar duymaz m? Ya da karsnn birlikte gittii adam kafasndan vurmak iin silahn seve seve kullanacan syleyen babay? ou zaman kanlmaz olan bu iddet dile getirilsin ya da getirilmesin ocuun yreinde kam gibi aklar. Dile getirilmeyen iddetin yerini inanlmayan cmleler alnca durum daha da kt olabilir. Ka yanda olursa olsun, ana babasnn boanmasnn ocua ac verdiini kendimizden gizlemeyelim. ocuk idipus kompleksini 7 yandan nce zmleyemediinden, kendim bir kmazda hissettii sylenir. Peki, 7 yandan sonra sorunlarn stesinden gelmesi daha m kolay olacaktr? Psikanaliz seanslarnda, her gn 40-50 yalarnda yetikinlerin, onlarca yl nce boanm So'lik ana babalarn yeniden evlendirme hayalini kurduklarna tank olunmuyor mu? Ayrln stesinden gelebilmek iin "ideal" bir ya var mdr? Baz boanmalar ocuklar kkken daha sorunsuz, ocuklarn daha byk olduu ailelerde daha ykc oluyor. Her ey ayrlmann ana baba ve evre tarafndan nasl yaandna bal. Bir reete sunmak ya da bir ya snrlamas getirmek olanaksz. Bir davran biimini dayatmak, ocua uygulanm bir iddeti yumuatmak, hafifletmek ya da engellemek olanaksz. Ancak, anlaamayan ana babalarn ocuklar bu iddeti her gn yaamyorlar m? Kimi durumda ana baba birbirine ilgisiz olmakla kalmyor, kmseme, hn ya da srekli memnuniyetsizlik de gsteriyorlar. Kimse, kendisi iin neyin en iyi olduunu sorgulamaktan kanamaz. Yant psikoloji elkitaplarnda bulunmayacaktr. Ana babaya boanma ya da bir arada kalma kararm verdiren ocuklar deildir. Oysa ana baba ocuklarndan sorumludur. Ayrlma karar, kendilerini ve ocuklarn gz nnde bulunduran yetikinlerin karardr. Ayrlmann dramatik olmas ou zaman nceki bir ayrlmaya gnderme yapmasndan kaynaklanr: lk ak nesnesinin yitirilmesine, anneden kopua vb. Kocasndan ya da karsndan ayrlma annda bu sorun herkesin karsna dikilecektir. Bu yzden, kimse bir bakasnn yerine ayrlma karar alamaz. Durumu sradanlatrmamn, hele ahlk dersi vermenin hi anlam yoktur. Baz iftler "ocuklar iin" bir arada kalmaya karar verecek, bazlar aksini yapacaktr. Kesin olan, mutluymu gibi yaplamayacadr. Bitkilerin nasl a ihtiyac varsa, ocuklarn da ana babann hayatta kalmasna ihtiyalar vardr. Mutlu bir aileniz olmasn salayacak tavsiyelere uyarak her sabah, tercihen ocuklarn nnde einize: "Sevgilim, harikasn, seninle evli olmak ne mutluluk" diye tekrar etseniz bile, eer aksini dnyorsanz, emin olun ki ocuklar bunu hemen anlayacaktr. Boanma srasnda olunuza: "Baban harika bir insan, bugn en iyi arkadamla yaamak iin beni brakmaya karar vermi olsa da onunla evlenmi olmaktan mutluyum" dediinizde de durum farkl olmaz. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
46 __________________________________
Olunuzun size inanacan m sanyorsunuz? ocuklar kkken bile, yalanlar bulup ortaya karmakta son derece beceriklidirler.
ANTONE,
3,5 yanda, danmaya ana babasyla geldi. Yeni balad okulun retmeni tarafndan gnderilmiti. Her sabah avaz avaz baryor, annesi onu brakp gider gitmez umutsuz bir ekilde kyor, okuldaki hibir etkinlie katlmak istemiyordu. Onu avutmak gnler alyordu. Anne benimle Antoine yanmzda deilken konumak istediini syledi. Babadan, bekleme odasnda birka dakika ocukla kalmasn istedi. O zaman Antoine'a dndm ve "Annen benimle konumak istiyor, ama senin duyman istemiyor. Oysa randevu senin iin alnmt. Onun skntlarn dinlememe izin veriyor musun? Bana seni dorudan ilgilendiren bir ey sylerse, bunu sonra birlikte konuuruz." dedim. Antoine kabul etti. Annesini bana emanet ettii iin memnundu sanki; babasyla birlikte bekleme odasna gitti. Benimle yalnz kalnca, anne getiimiz hazirandan beri (ekim sonundayz) babann hayatnda baka bir kadn olduunu anlatyor. Kendisi de, boanm bir ailenin olu olan baba, ocua bir ayrlma yaatmak istemiyor. Antoine iin kararlatrlan senaryo yle: Babas akamlar her zamanki saatte eve geliyor, onunla oynuyor, banyosunu yaptryor. Sonra beraberce akam yemei yeniyor ve baba Antoine' yatryor. ocuk yatar yatmaz, birlikte yaad teki kadnn yanna gidiyor. Hafta sonlarn kars ve oluyla evde geiriyor. Arada bir, metresiyle birka gn geirmek istedii zaman, yolculua kt anlatlyor. Bu srrn saklanabilmesi iin, aileden hi kimsenin hibir eyden haberi olmamas gerekiyor. Bylece, Antoine'n bir ey renmemesi salanm oluyor. Bu kurguyu Antoine 7 yana basana kadar srdrmeyi amalyorlar. "Niin 7 ya?" diye sorduumda, "Bunu size ben retecek deilim!" diyor. "Btn elkitaplarnda yazyor: idipus kompleksi 7 yanda sona erer ve ocuklar boanmadan dolay daha az travma geirirler. ocuumuzun mutsuz olmasn asla istemiyoruz." Antoine'n annesine, btn bunlara nasl dayandn sorduumda u yant alyorum: "Ah, ben korkun durumdaym." Acaba psikoloji tavsiyeleri ana babalara tm saduyularn m kaybettirdi yoksa? Antoine'a gerei sylemelerini kabul ettirebilmek iin, onlarla ba baa grme yapmam gerekti. Tabii bundan sonra, ocuk okula gitmeyi kabul etti. ok zgn olduunu bildii annesinden ayrlmak istemiyordu, oysa bu konuda kendisine hibir ey sylenmi deildi. Gerei renmek ac ekmesine engel olmad, ama bountusu fark edilir ekilde azald. yi olan yapmak, ocuklar korumak kaygsyla, ana babalarn aklndan kimi zaman olmadk yalanlar geer. Belki de Antoine'n annesi, farkna bile varmadan, babann her akam eve dnmesini salamak iin ocuu kullanmtr. Ya da Antoine'n babas karsndan bsbtn ayrlmamak iin bu zme bavurmu olabilir. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
47 __________________________________
Byklerin ileri ne kadar kark! Durum u ki Antoine, yolunu bulmasna yardm edilmezse, ana babasnn kaygsn daha ok tayacak. Yetikinlere, yalan sylememelerini nermek dorudur. nsan kendine yalan sylyor ve bunu bilmiyorsa ne yapmal? Ana babalar ou zaman sululuk duygusunun etkisiyle yalan syler. ocuklarm, zgrlk arzularna feda etmeyi bencilce bulurlar. Kendisini dorudan ilgilendiren bir konuda ocua yalan sylememek, ona "her eyi" sylemek gerektii anlamna gelmez. Ana babann hayatnn, ocuklar ilgilendirmeyen baz ayrntlar vardr. Broda, servis efinin anneye metresi olmasn nerdiinden ve onun bu konuda kararsz kaldndan sz etmek gereksizdir. ocukla, Adrien'in annesinin yapt gibi konumak da gereksizdir.
ADRIEN,
6 yanda, uyku bozukluklar var. Anne oul yalnz yayorlar. Anne, her eyin, bir ay nce ocuun lm hakknda sorular sormasyla baladn anlatyor. "Ne zaman lnr? Bir ocuk da lebilir mi?" Anne zenle yant vermi: "nsan her an, hasta bile olmadan lebilir, ocuklar da lebilirler." Adrien o zaman sormu: "Demek sen de sabah beni okula braktktan sonra lebilirsin ve annelerin gelip ocuklarm aldklar saatte beni almaya gelmeyebilirsin..." Anne yant vermi: "Elbet tatlm; kalp durmasndan, beyin kanamasndan lebilirim ya da bir otobsn altnda kalabilirim." O gnden sonra Adrien'i uyku tutmam. Verdii yantlara ardm grnce yle dedi: "Ama doruyu syledim! Bir psikanalist olarak, ocuklara her zaman doruyu sylemek gerektiini savunuyor olmalsnz!" Psikolojik tler bu annenin sadizmine nasl da anak tutmu!
Bir boanmada btn gereklerin sylenmesi de doru deildir. rnein bir ocuun, ana babasnn cinsel yaam konusunda hibir ey bilmesi gerekmez. Yalnzca, iyi ya da kt kendileriyle bark yaamalarn salayan bir karar aldklarn bilmesi yeterlidir. Eitmek rnek vermek demekse, kiinin istemini gerekletirebileceini ve diledii hayat gerekten yaayabileceini gstermesi nemlidir. Sorunlar ou zaman ana babann boanmay ayn anda istememelerinden kaynaklanr. Biri, dierinin ald kararn aknl iinde bana geleni tam kavrayamadan, yalnz kalr.
ELODIE,
10 yanda. Aylardr, iki hafta sonundan birini babasnda geirmeyi reddettii iin, annesiyle birlikte danmaya geliyor. Ana baba geen yl boanm. "Babamda sklyorum, annemde kalmak istiyorum." Her zorunlu gidite alama krizleri, uykusuzluklar, eitli tepkiler anneyi kayglandryor.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
48 __________________________________
"Anlamyorum, ok can skc bir durum. Babasn grmesi gerektiini dnyorum, onunla birlikte olmak ocuk iin nemli." Birka seans sonra Elodie bana alyor: "Babam ok seviyorum. Onu byle grmek ok zc; annem onu terk ettiinden beri ok mutsuz grnyor. Dnte, beni trene her bindiriinde garn peronunda alyor, bu da beni alatyor. Onu grmesem daha iyi, bylece ondan her ayrlmda zlmeyeceim." ocuklar ana babalarn yalnz kalmamasn yeler. Kz ocuk babasn baka bir kadnla grdnde rahatlar, nk o zaman, babasnn yannda annesinin yerine geme, ona destek verme, teselli etme eilimine kaplmaz. Erkek ocuk biraz fke duysa da, annesini terk edilmi ve mutsuz grmektense, bir erkek arkadayla grmeyi yeler; ama anneyle yalnz kaldnda, yeniden onun kk erkei olur. Bu gibi durumlarda ocuk ayn cinsten olan rakibini saf d braktna inanr ve her zaman hayal ettii gibi, onun yerini alabilme dncesiyle kendinden geer. Anne ya da babay yarglayan ve cezalandran baka ocuklar da vardr. Noe, 5 yanda. Ana baba, ocuk ekilmez hale geldii ve annesine zorbaca davrand iin danmaya geldi. stelik temizlik alkanlklarn edinmi olan ocuk hem gndz hem de gece altn slatmaya balam. Ana baba birka aydr ayr. Noe'ye her ey sylenmi ve anne o srada yeni erkek arkada ile yayor. Durum ak: Noe bu durumu kabul etmek istemiyor. "Annemin babama dnmesini istiyorum. Onun Francis'! aptaln biri, hem de irkin, ondan nefret ediyorum. ok kt davranrsam gider." Noe bir balina iziyor, Pinokyo'nun balinas: "Annemin karnnn iinde byk bir ate yakacam, o tkrecek ve ksrecek, bylece ierdeki adam kp gidecek." "Francis'i tkrmesi iin annene bunu yapmak istiyorsun ha?" "Evet, defolsun gitsin. Hem babam ok zlyor, Francis'i sevmiyor, ben de sevmiyorum, onu sevmek istemiyorum." Noe, Francis'i annesinin hayatndan karmak iin elinden geleni yapyordu, nk o giderse iftin yeniden bir araya geleceine inanmt. Francis olmasa bile ayrlma karar alacan annesinden rendiinde, ok rahatlad. Francis ondan ayrlsa bile geri dnp babasyla yaamayacakt, Noe bu olanlar deitiremeyecekti. Yeniden bebek olmas, altna yapmas, baparman yeniden emmeye balamas, ana babasnn birlikte olduu ve birbirini sevdii dnemi by yaparak geri getirme denemesiydi. Noe'nin hikyeyi deitirmek durumunda olmadn anlamas zaman ald. Bir sre sonra yaptklarndan vazgeti, kendisiyle daha fazla ilgilenmeye ve rahat bymeye karar verdi. O zaman rahatszlk belirtileri sihirli bir ekilde kayboldu.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
49 __________________________________
ocuk, kendisinin dnyann merkezi ve her eyin nedeni olduuna, her eyi yoluna koyabileceine inanr. Onu bu yanlgdan vazgeirmek ana babaya der. ocuun doumunun, iftin ayrlmasna ivme kazandrd kimi zaman dorudur. Ama kriz o srada patlak vermi olsa da, ayrlk tohumu evliliin banda atlmtr. Babasna hl ok bal olan bir kadn ocukluk sorunlarn aamamtr. Annesine fazla bal bir erkek, evlendii srada kendi babasyla olan ilikisini dzene sokamamtr ve baba olmaya hazr deildir. Kendisine bir e deil, bir "anne" seer ve ocuun doumu felakete yol aar. Senaryo, ana hatlaryla ocuktan nce kurgulandna gre, olup bitenlerden ocuk sorumlu tutulamaz. Bykler baarszlklarnn sorumluluunu stlenmelidir. Hem her zaman baarszlk da deildir sz konusu olan. Kimi zaman boanma, ana babann nihayet yetikin haline gelmelerine ve sonradan gerek bir ak yaayabilmelerine vesile olur. Baarsz bir evlilikten sonra gerek bir dengeye kavuulabilir. Bu durumda ocuk, karsnda, narsistik bir yaray sarmasn ya da yoksun kaldklar sevgiyi yeniden vermesini isteyen bir ana baba yerine, sorumlu bir ana baba bulacaktr. Ne onlar bartrmay baaramad iin kendini sorumlu hissedecek, ne de taraf tutacaktr. ocuklar ortada bir sulu olmasn sevmezler. Bymeleri iin vazgeilmez olan zsaygy koruyabilmeleri iin ana babalarna da sayg duymaldrlar. Kurban roln benimseyip ocuun desteini istemek ok ekicidir kukusuz. Zaten buna tene olan ocua kendini avutturmak dncesine nasl kar koyulur? "Bize btn yaattklarndan sonra baban nasl sevebilirsin?" "Baka bir adamla yaamak iin bizi terk ettii halde anneni grmeyi nasl isteyebilirsin?" Yetikin, acsnn stesinden gelebilmek iin ocuu kendi safna kalkar. Bir ocua bu kadar ar bir yk tatlr m? Kendisinden ocuk ac eken anne veya babay "teselli" iin paralanacaktr. dzeltmeye gc yetmeyen ocukta, "becerebilseydi" ilerin bu gelmeyecei kans pekiecektir. ekmeye istenirse, Durumu noktaya
ELOISE, 3 yanda. Hafta sonunu babasnda geirmek iin annesini brakmak istemiyor. Anne aklyor: "Alyor, korkuyor, bana yapyor, ne yapacam bilemiyorum."
Soruyorum: "Onun evde olmad cumartesi ve pazar gnleri ne yapyorsunuz?" Yant veriyor: "Yatyorum, sakinletiriciler, uyku ilalar alyorum. Onsuz olmak ok zor geliyor. stelik br kadnla olduunu biliyorum. Kadnn onu yetitirmesini istemiyorum, onu sevmesinden korkuyorum, bu korkun bir ac." Eloise babasna gitmeyi reddederek annesiyle ilgileniyor. O bu haldeyken nasl yalnz braklabilir? _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
50 __________________________________
"Gitmesinin beni nasl etkilediini bilmiyor ki", diyor anne. Eloise tabii ki bunu biliyor. ocuklar antenleri olmasa da, annelerine kablo ile baldrlar. Sadk abonelerdir onlar, btn yaynlar ak seik izlerler, dekoder ihtiyalar yoktur. Eloise'in anneannesi, aramba gnleri, ocuun bilgilerinde eksik varsa, tamamlamak iin, annesinin urad felaketten sz etmekten ekinmiyormu. Bykanne ve bykbabalar bu ilere sk sk karrlar. iftlerin ayrlmalarnda, kimi zaman ne kadar etkili olduklar bilinir. Kimden yana olmal? ocuk kendini sululuk duygusunun sarmalnda bulur. Kim haksz, kim hakl? Ktlerle iyiler nerede? Herkes farkl konuuyor. Belirtiler ite o zaman ba gsterir. Ana babadan biri ktyse, demek ki kendisinin de bir yars ktdr. Babas itilen, dlanan bir erkek ocuk, hemen kendisinin de sevilmeye deer olmadn dnecektir. ocuun her eyi bize tekini hatrlatyorsa, ocuu ayr bir yere nasl oturtabiliriz? ocuu dmann temsilcisi, alma arac, casus veya teselli edici durumuna getirmemek iin ne yapmal? Hayat bozguna uram bir sava alanna dnmken, ykntdan sa kmak iin ona dayanmaktan nasl vazgemeli? ocuklar iin asl ykc olan, boanmadan ok ana babann zntsdr. Bu durumda nasl bir tavsiye verilebilir? "znt duymayn." "Hayatnz yeniden kurun." Oysa mutsuzluk her zaman kontrol altnda tutulamaz. Kii, olu ya da kz iin tedavi edici olaca dncesiyle bir hayat arkada seemez. Kar kocalk ilevini ana babalk ilevinden ayrt ettiinde, ocuun kendini toparladm gryoruz. Kii kocasndan ya da karsndan boanabilir, ama ocuundan asla boanamaz. Bu, mr boyu srecek bir badr.
ESTHER,
8 yanda. "Babam bizi terk ettiinde canmz ok skld."
Soruyorum, "Baban sizi terk ettiinde mi?"

ESTHER:
"Evet, yle. Hi paramz yoktu, ne yapacamz bilmiyorduk. Durmadan alyorduk." C. M.: "Siz mi?" "Evet, annem ve ben." "Evet, ayn."
ESTHER:
C. M.: "Ayn gzyalarn m dkyordunuz?"

ESTHER:
C. M.: "Ama baban anneni terk etti. Seni de mi terk ettiini dnyorsun?" _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
ESTHER:
Catherine Mathelin
51 __________________________________
"Evet, hafta sonlar beni almaya gelmediine gre..."
C. M.: "Nedenini bilmiyorum. Gelip bu konuyu bizimle konuacan umuyorum. Byklerin hayat bazen ok karktr ve ocuklar her eyi anlayamyorlarsa, kimi zaman byklerin de kendilerine neler olup bittiini anlayamamalar yzndendir. Kesin olan u ki, baban senin artk onun kz olmadna karar vermi olamaz, ama annenin kars olmadna karar verebilir."
ESTHER:
"Doru, ben bunu dnmemitim!"
Ortadaki fark anlamak ocuk iin her zaman kolay olmaz. zellikle gnlk hayatn paylaan yetikinle kendini byk bir zdeleme iinde hissediyorsa. Bir baba koca deildir ve iyi bir koca mutlaka iyi bir baba deildir; kt bir kocann, mutlaka kt bir baba olmas gerekmedii gibi. "Koca olarak benimle bir felaketti", diyordu 10 yandaki Eric'in annesi, "Ama baba olarak seninle her zaman gzel ilgilendiini kabul ediyorum." Kimbilir, belki de bu erkek baka bir kadna iyi bir koca olurdu. ocuklarn anlattklarndan anlald kadaryla, terk edilen ana ya da baba iin bu durumu kabullenmek zor olsa da, bu trden referanslara sahip olmak nemlidir. Psikanalistler, gnler boyunca seanslara konumaya gelen ailelerin aclarna ancak tanklk edebilirler. Ancak ocuklarn dndklerini ve klinik deneyimleriyle, onlarn hikyelerinde yaplandrc ya da ykc eleri ayrt edip aktarabilirler. Tanklk etmek t vermek anlamna gelmez. Seanslar boyunca anlatlanlarn incelenmesinin yerini hibir ey tutamaz. Dalm ailelerle kar karya gelindiinde yaplabilecek ey, kadn ve erkein her birinin mutsuzluunu saptamak, bir k yolu bulabilmek iin denedikleri arelere sayg gstermek, olayn belirtilerini toplamak, birinin ya da dierinin ayakta kalmak iin nasl aba gsterdiini dinlemektir. Sorunlara "zmler" sunmak olanakszdr. Ana baba, onurlarn, kstaslarm kiisel abalaryla yeniden bulacak, ocua ve kendilerine kar sayg duyabilmelerini salayacak pusulay kendileri ele alacaklardr. Hi kimse bir bakasn kendi kayg ve bountularnn taycs durumuna getirmemelidir. Ama, boanma ana baba iin sancl bir snavsa, onlar sarmalayacak aileleri ya da dostlar yoksa, o zaman ocuklarna yklenirler. ster kurban ister karar veren olsunlar, kendilerini sulu hissederler ve rahatlamak iin oullarn ya da kzlarn kullanrlar. Yetikinler, btn enerjilerini aldklar kararlar ya da uradklar yenilgileri kabullenmeye harcamalar gereken byk insanlardr. Bunun bilincindedirler ve bu ynde umutsuz abalar harcarlar. ocuklar bunu bilirler ve kriz dneminde byklerin kabullenmelerinin ne kadar zor olduunu gnbegn bize anlatrlar. kendilerini
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ BENC BLM VEY BABA, VEY ANNE
PERDE 2 SAHNE 1
Catherine Mathelin
52 __________________________________
Isabelle'in evinde bir akam, Sylvie ile Isabelle ikizlerin doum gn iin hazrlk yapyor.
SYLVE:
Dur bakaym, ipin ucunu kardm. Franois, kars, oullar, kzlar: Eder drt kii. Pierre belki Lison'la gelir. Pierre Lison'la birlikte mi? Ne zamandan beri?
ISABELLE: SYLVE:
Tam bilmiyorum, belki de yarndan beri! Pierre'i bilirsin, bir karar verinceye kadar!.. Ona yaknlk gsterdiini biliyorum, ama gerekten birlikteler mi bilmem, ayrntlar henz renmedim. Artk evli deilsiniz, ama Pierre sana hayatm anlatmaya devam ediyor, yle mi? Elbette, bir gelip benimle yaamas kald! Eve uramad gn yok. Bahanesi, ikizler. Ama gelir gelmez balyor: "Bana bir kahve yap, aspirin yok mu? Acaba souk mu aldm? Sende eski bir kazam kald m? Biraz vaktin var m, seninle konumak istiyorum, kendimi kt hissediyorum." Dorusu Pierre varken Woody Allen'in ii zor, karsnda sk bir rakip
ISABELLE: SYLVE:
var!
ISABELLE: SYLVE:
Kt kalpli olma, baylyorum ona! Pierre'e mi yoksa Woody Allen'a mi? Pierre seni bu kadar duygulandryorsa niin boandn? Her ikisine de, ama ne yazk ki Woody Ailen her gn eve gelmiyor! Sen olsan, Pierre'le yaar miydin?
ISABELLE: SYLVE:
ISABELLE: SYLVE:
ISABELLE:
Hayr, ona bakarsan Woody Allen'la da yaayamazdm. Ben sorunsuz erkeklerle bile nasl baa kacam bilemiyorum daha, sorunlularla hi umut yok!
Dur biraz! Jean-Jacques ve ben, sekiz; Jean-Jacques'n annesi ve kocas, on. Benim annem ve yannda getirecei kii, on iki; ocuklarla on be eder. Vay canna, benim masaya on be kii asla smaz!
ISABELLE: Bu hzla erkek deitirmeye devam edecek olursan, masay geniletmen gerekecek. SYLVIE:
SYLVIE:
Biraz kskanmyor musun, acaba?
ISABELLE:
Bazen evet, bazen hayr; erkeine gre deiir. Pierre'i ele alalm, al senin olsun.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
SYLVIE:
Catherine Mathelin
53 __________________________________
Ya Jean-Jacques?
ISABELLE:
Yeni herifinin byleyici bir yan olduu doru. Hatta biraz fazla ekici, bunun altnda bir eyler saklanyor olmal. Bu haftann yazsn okudun mu?: "ekici bir erkee k olmaktan nasl kanmal?" Srkleyici bir yaz, ok ciddi psikanalistler yazm.
SYLVIE: Vay canna, buna da bir are bulmularsa kendimizi pencereden atmaktan baka aremiz kalmad demektir. Ho, yaz sana bilmediin bir ey retmi olmasa gerek! ISABELLE: SYLVIE:
istemiyor.
Aksine, mrm k olmakla geirdiimi biliyorsun! Erkekler beni
Sen git psikanalistin divanna bir daha uzan, Isabelle; daha on be-yirmi yl babandan sz et, iyi gelir, grrsn. Bana dn verecek alr kapanr sandalyen var m?
ISABELLE: On be kii diyorsun; belki -drt tane vardr, yetmez. kizlere iki sandalye gerektiine emin misin? Onlar ayn sandalyede oturtamaz myz? Doru, ikizlerin aslnda ka kii olduunu hi bilemiyorum! Hey, Sylvie, JeanJacques'n ocuklarn unutmadn m? SYLVIE:
Hay Allah! sandalye daha ister!
Bana baksana! vey anne olarak pek parlak saylmazsn, danmaya gitmesi gereken kiinin sen olmadndan emin misin?
SYLVIE:
ISABELLE:
Ne yapaym, ne kadar gayret etsem de, bu ocuklar ekilmez. Byk kz, Melodie bana kr davranyor. Benden nefret ediyor, bu belli. Her eyi denedim, sevecenlik gsterdim, aramza mesafe koydum, babasna kar ona su ortakl eder grndm, are olmad. On nde, kolay bir ya deil. Yeniden aile kurmaktan sz eden bir kitap aldm. O yata, vey annelerle rekabete girmek normalmi. Emin ol ok zor, ekilmez bir kk cad. Marion ondan nefret ediyor. Evde kzlarn aras gerekten "korkun". Ya olanlar? kisiyle de mi? Biraz daha kolay. Biri 8, biri 6 yanda. kizlerle oynuyorlar. Elbette, ikisiyle, onlar nasl ayracaksn ki?
ISABELLE: SYLVIE:
ISABELLE: SYLVIE:
ISABELLE: Bak, sen de onlardan tek kiiymi gibi sz ediyorsun. Kendi yazlarndan notlar karmalsn.
Onlar ayrmaya almak gerek. simlerinin ba harfleri bile ayn. Grrsn, sonunda her ikisi iin tek bir pantolon satn alacaksn; artk her birini pantolonun bir bacana sokarsn! Bir beden ve iki kafa! Bunlar artk sradan ikiz deil, Siyam ikizi.
SYLVIE:
Merak etme, grltleri ve yaramazlklar ikiye katlandnda iki kii olduklarnn farkna varyorum. Yine de Jean-Jacques'n oullarndan daha iyi terbiye grdklerine dikkatini ekerim. Ama bunu ona syleyemem,
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
54 __________________________________
alnmasndan korkarm. Geen gn annemi "nine" diye ararak, az kalsn diplomatik bir olaya yol ayorlard. Annem korkun bir fkeye kapld ve ocuklar pataklad. Jean-Jacques oullarn korumak iin araya girdi, ben annemi kurtarmaya giritim. Korkun bir durumdu! Senin annen de lem dorusu. Senin yerinde olsam onu savunmazdm. Anneanne olduunu artk kabul etmeli canm!
SYLVIE: ISABELLE:
aka m ediyorsun! Baka arem yoktu, onu savunmazsam kadncaz
lrd! Neyse... Bunca yllk psikanalizden sonra annenle ilikilerinin hl bu durumda olmasn anlayabilmi deilim.
SYLVIE: ISABELLE:
Annemden sz almken, Jean-Jacques'n ilk karsn davet etmeli miyim dersin? kizlerin doum gn, ne de olsa kendi evimdeyim, dilediimi yaparm. Neyin uygun olup olmadn anneme sorsam?
ISABELLE:
aka m yapyorsun, t yerine ta yaacak bana! Sen ona u sralarda en iyi rock konserinin hangisi olduunu sor, daha iyi. Ya senin ocuklar, Jean-Jacques' kabul ediyor mu? Marion zor ediyor, ama babasnn yeni karsyla aras bozuk olduundan btn cephelerde birden dvmemeye kararl. u sralar durumu kabullenmi grnyor. kizlere gelince, sylenecek pek bir ey yok. Onlara bir yldr bakclk eden delikanldan daha fazla yz vermiyorlar ona. Kaytszlar oynuyorlar.
SYLVIE:
ISABELLE:
Bana bak, dikkatli ol! Biliyorsun btn kitaplarda yazyor. Bu yata ses karmamalarn iyi bir belirti olarak yorumlama sakn. Aksine, tam kendini rahatlam hissettiin bir srada bakarsn yataklarn slatrlar, saldrganlarlar, uykular bozulur. Gerek tabloyu karrlar karna. Beni yreklendirdiin iin sa ol. Durum zaten kolay deil, ama sen iimi rahatlatyorsun dorusu! ki hafta sonundan birinde, evde alt ocuk olduunun farknda msn? Bu k, kayaa giderken, Marion babasnn ocuklarn bile davet etmiti. Sekiz gn boyunca sekiz canavar tarafndan bir kar okulu hocasna dntrldm. Jean-Jacques' grmedim bile, o srada o, k gneinin altnda kayak yapyordu.
SYLVIE:
Ben sana sylememi miydim? ok ekici bir erkek! Pistlerde kayak yapan gzel kzlarn peindeydi mutlaka! Sen tarzn tamamen deitirdin. Ondan ocuk istiyor musun, ikiz, belki de z?
SYLVIE:
ISABELLE:
Bu benim sonum olur! Neyse, syle, Jean-Jacques'n karsn davet edeyim mi, etmeyeyim mi? Jean-Jacques'a sor. Jean-Jacques hibir eyle ilgilenmek istemediini syledi.
ISABELLE: SYLVIE:
ISABELLE: SYLVIE:
kizleri olduu iin ok ansl, iki yerine bir doum gn kutluyor, sen de bir doum gn pastasndan kurtuluyorsun. O aile toplantlarndan nefret eder.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
ISABELLE:
Catherine Mathelin
55 __________________________________
Drt ayann zerine decek! Onu o akam evime yemee davet edebilirim. Bylece bir bahanesi olur, angaryadan kurtulur, ben de onu daha iyi tanm olurum. Bunu yaparsan ldrrm seni! Aferin! Bana gvenmemeni anlyorum. Ama alt aylk evlilikten sonra ona gvenmemen dndrc. htiyatl olmak gerekir elbet. Dnsene, senden sonra benimle evlenirse! Sanrm bir sonraki aile toplantsnda en az otuz kii oluruz. O zaman sandalye konusunda gerekten skntya deriz! PERDE
SYLVIE:
ISABELLE:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
56 __________________________________
PSKANALZE MERAKLI ANA BABALARA NOTLAR Gnmzde, birbirlerini artk sevmeyen ana babalar ayrlyor ve hayatlarn baka yol arkadalaryla yeniden kuruyorlar. ocuklar, o zaman, annelerinin baka bir erkekle evlenme trenine katlyor ve aniden karlarnda bir aabey ya da kk bir kz karde buluyorlar. Ksa srede ana bir baba ayr denilen erkek ya da kz kardeler douyor. Ancak bunlar, annenin kalbinde "yarm" deil "tam" olarak yer alacak birer bebektirler. Bu curcunada yeni bykanne, bykbaba, daylar, teyzeler, amcalar yengeler de edinilir ve ocuk, annesinin gznden dmemek iin, nazik davranmas gerektiini hemen kavrar. ocuklar bize ailenin yapsn anlatmaya alrken, kimi zaman soyaacnn dallarn kartrrlar.
GLLES, 6 yanda. "Kim kimin byk babas? Franois benim erkek kardeim, ama Sylvie vey kz kardeim. vey babamn ilk kz olan Jeanne benim drtte bir kardeim mi oluyor, yoksa kardeim deil mi? Kim kimin kanundayd? Annemin annesinin kim olduunu bile bilmiyorum. Babam ona kaynvalidem diyor. Ama benim vey annem babamn kars."
Byklerin bile herkesi yerli yerinde oturmakta zorluk ektii durumlarla kar karya gelen ocuklarn sknts anlalyor.
ADELE,
7 yanda kk bir kz. retmeni, birka aydr okulda zgn grndn, dikkatinin daldn ve konulara younlamakta zorluk ektiini sylyor. Onu danmaya getiren annesi de ocuun daha fazla iine kapandn sylyor, uyku bozukluklarnn baladn belirtiyor. Geen yl annesi ve babas ayr ayr evlilikler yapmlar. Anne ocuklu bir adamla evlenmi ve dokuz ay sonra dnyaya bir erkek ocuk getirmi. Baba, Adele'in yanda kz olan bir kadnla evlenmi. Bugnlerde kk bir kzn doumunu bekliyorlar. Anne her iki ailenin de dengeli ve mutlu olduunu sylyor. Adele haftann yarsn babasnda, yarsn annesinde geiriyor. Grmeler ilerledike Adele bana yle diyecek: "Annemin evinde olmak iyi, o Pierre'den olan yeni bebei ok seviyor. Babama gelince, yaknda kk bir kz olaca iin ok mutlu grnyor." C. M.: "Ya sen? Btn bu deiiklikleri ne diyorsun?"
"Bilmem... Seni olmadm sanyorum."

ADELE:
ADELE:
ilgilendirmez,
diyor
annem.
Ben
aileden
C. M.: "Aileden deil misin?" "Hayr; babamn bir ailesi var, annemin de bir ailesi var ve ben yalnzm."
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
57 __________________________________
Yeniden kurulan iki ailenin arasnda Adele kendine bir yer amay baaramyor, her iki aile tarafndan dlandn hissediyordu. ocuklar kimi zaman ana babalarnn onlar bir kenarda brakarak hayatlarn yeniden kurduklar duygusuna kaplrlar. Gemilerini silmek isteyen byklerin onlar da haritadan sildiklerini dnrler sanki. O zaman yeni bir ak hikyesinin ierisinde kendilerini fazla grrler. Babas ve annesi her zaman yannda bulanan vey kardee kar kskanlk alevlenir. Annesi, vey babas ve vey erkek kardeiyle birlikte yaayan erkek ocuk z babasn seyrek gryorsa, vey babay oluna balayan ban younluunu hissettike mutsuz olabilir. Yetikinler asndan da durum zordur. Yeni kar koca iin, ilk evlilikten doma ocuu kabul etmek her zaman kolay deildir. Her gn, bir ilk ak hikyesinin varln hatrlatr sanki ocuk. Gemii cisimletirir. Bir ekilde babasn ya da annesini temsil eder. Yetikinler o zaman onu kskanr. "lk kocann huyunu suyunu kapm bu!" "Karn ona ne retiyor da bu kz bu kadar kt davranyor?" ocuk kukusuz kendisini fazla hissetmenin acsn eker ve durum gerekten byleyse varlnn arzu edilmediim derhal anlar. Aile, duygu dolamnn youn olduu, atmalarn en youn yaand alandr, bilind hayatn yaand sahnedir. Senaryo hep ayn kalr, ama eylem ak her yeni karlamada yeniden kurulur. Kii Bilebileceini, unutacan, sfrdan balayacan sanr, ama bu bir aldatmacadr. nsan hayat arkadandan ayrlabilir, ama imgesel hikyesini asla boayamaz. Art arda aile kurarak bu gerekle yz yze gelmenin reddedilmesi, sorunlarn artmasna yol aar. Ana babalar hayatlarn "yeniden kurmaktan sz edeceklerine, yollarna bir bakasyla devam edeceklerini kabul etseler, bu sorunlarn bazlar zmlenebilir. Gemii yok etmek sz konusu deildir. ocuk, baba konumundaki yeni bir erkekle ya da yeni bykanne ve bykbabayla karlatnda, bunlar eskilerin yerine geemez. Yeni gelen ocuklarn da onun yerini tutamayaca gibi. Aile, yeniden kurulurken sayca "oalr" ve ocua baka ocuklarla ya da sevip sevmemekte zgr olduu byklerle tanma olanaklar salar. Aileyi yeniden kurmann karmaklna ramen, ocuk kendi kimliiyle, yani baka bir erkein ya da kadnn ocuu olarak sayg grrse, yerini bulabilir; ama yeni yeleri kabul etmesi iin asla zorlanmamaldr. Bu kukusuz kolay olmaz, birok gerginlik ya da kriz yaanacaktr. Bu balamda da her ey byklerin anlayna baldr. Ana babalarn, ocuklarn kurduklar yeni evliliklerinin ne kadar hakl gerekelere dayandna ikna etmeye altklarn sk sk duyarz.
CYRIL, 8 yanda. Anne yle diyordu: "Oysa Franois'yla babasyla olduundan daha mutlu olacam ona defalarca anlattm. Daha sakin, daha akl banda bir adam, ocuklara baylyor; retmen olduundan derslerine de yardm edecek. Franois derslerde o kadar zorluk ekiyorken, imdi snf birincisi olacak. Uslu durursa kocamn ona her trl yardm
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
58 __________________________________
yapacan syledim. Ama ie yaramad, ondan nefret ediyor, sorularna yant vermiyor, dn arabaya tekme bile att. Onu nasl sakinletireceimizi bilemiyoruz." ocuu ikna etmeye almak, kukusuz yaplacak en doru hareket deil. Yeni gelen, ne olursa olsun davetsiz misafirdir. Kendi sululuk duygusunu yattrmak iin, annenin yeniden evlenmeyi hakl karmaya almas gerekmez. Oluna, o adam semekte hakl olduunu kantlamaya abalamas, kendi vicdann rahatlatmak iin onu pes etmeye zorlamas anlamna gelir. Yeni bir hayat arkada ya da yeni bir ein seimi, ocuu ilgilendirmeyen ve onaylamas gerekmeyen bir karardr.
JULES,
6 yanda. Uykusuzluk, alama krizleri, fke ve saldrganlk nedeniyle danmaya getirildi. Anne anlatyor: "Babasndan ayrldmda iki yandayd, Jacques hayatma girinceye kadar yl ba baa kaldk. Jacques geldiinden beri lgna dnd. Sorunu anlyorum, ama onu sakinletiremiyorum. Tepkilerinden ekmiyordum, bu nedenle yl yalnz kaldm. Jacques benim evde yaamaya balad iin piman olma noktasna geldim. Belki de evine dnmesi daha iyi olur. Birbirimizi daha az grecek bile olsak, ne yapalm! Olumun dengesi nde gelir, stelik ayrldmzdan beri babasn hi grmedi."
O zamana kadar her ey yolundayd, diyor anne, nk oluyla tam bir uyum iinde yayormu. Kukusuz Jules kendisini annesine yakn hissediyor, kendinde bir misyon gryordu. Annesini gzetiyor, koruyordu. Annesinin her eyi olmak yolundaki bilind arzusu, Jacques'n ortaya kmasna kadar hi engellenmemiti. Rakipleri saf d brakmaya baarmt. imdi, yeniden evlenmeye hazrlanan anne, Jules'n dengesini korumak iin, bundan vazgemeyi dnyordu. Peki nasl bir dengeydi bu? Annenin besledii, sonuna kadar koruduu bir btnleme. Jacques, her ikisini de, onlar hl simgesel olarak birbirlerine balayan ba kesmekle tehdit ediyordu. ocuk bu snavdan imdi gemezse, gnn birinde annesinden ayrlmak istediinde kim bilir ne kadar iddetli bir ergenlik krizi yaayacaktr! Burada da tavsiyelerin bir yarar olmayacaktr, nk annenin bilind iin iine karmaktadr. Baka bir erkee ynelmek ve ocukla paylatklar keyifli yalnzln alkanlklarn sarsacak bir aile kurmak iin Jules'nden fedakrlk etmeye hi niyeti yoktur. ocuun yeni bir aileye uyum salamas o zamana kadar ana babasnn yannda tuttuu yere byk lde baldr. ocuun kendisini ihanet uram, terk edilmi, dayanlma/ bir durumda braklm hissettii baz rneklerde, yeni bir aile kurulmasnn sonular dramatik olabilir. danmaya ilk geldiinde 17 yandayd. Ana babas 7 yandayken ayrlmt. Boanma ok skntl koullarda gereklemiti. Annesi, Gney Amerika'da yaayan bir erkekle karlam, Eleonore'u babasyla Paris'te brakarak bir anda gitmeye karar vermiti. Alt yl boyunca kk kz annesini grmedi. Arkadalar araclyla annenin _____________________________________________________________________
ELEONORE,
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
59 __________________________________
izini bulan baba onu eve dnmeye ikna etmek iin Rio'ya birka kez gidip geldi. Yolculua her knda kzna yle diyordu: "Bu sefer kesin, annenle dneceim ve hayatmz yeniden eskisi gibi olacak." Ama hep yalnz dnyordu. nc yolculuktan dnte baba intihar giriiminde bulunmu, ruh sal iki yl boyunca izlenmi, birok kez hastaneye kaldrlm. ok sonra, Eleonore 13 yana basnca, babas boanma talebinde bulunmaya karar veriyor. ki yl sonra, Eleonore'un annesi Paris'te yaamaya balyor, arkadayla evleniyor; o srada 3 yanda kk bir kzlar var. Bu durumda Eleonore 15 yalarndayken annesiyle yeniden karlayor. Ayn zamanda vey babasnn ilk evliliinden olan 17 ve 19 yalarndaki iki oluyla da tanyor. Ortadan kaybolduktan sekiz yl sonra karsna kan bir anne; sadece vey anne ve vey baba deil, bir vey kz karde ve onun deyimiyle iki sahte karde. Anne ve yeni ailesiyle ilikisinde sorunlar ksa srede ba gsterdi. "Beni terk etti", diyordu Eleonore. "Bugn kollarna atlmam ve yeni ailesini benimsememi niin istiyor benden? Onlar benim ailem deil. Benim yalnzca babam var; o benim hem annem, hem babam. Birbirimiz sayesinde ayakta kaldk ve bu byle srecek. Ona artk ihtiyacmz yok; artk ok ge." Ama Eleonore'un babasyla kurduu hayat birden alt st olmutu. Baba kendisi iin yalnzca Eleonore'un nemli olduunu, kimseyle baka bir hayat kurmayacan, yaama nedenini o olduunu sylemiti. Eve hibir kadn arkadan getirmemi, kadnlardan Eleonore'a sz bile etmemiti. "Travma etkisi yaratmamak iin" diyordu. Ancak, ay nce, kzma evleneceini aklamt. 45 yandayd, 23 yanda gen bir kadnla evlenecekti. Bu haber Eleonore'u ykt. Gelecekteki vey annesiyle geirdii bir akamdan sonra (kadn bir an nce ocuk sahibi olmak istediini ona aka sylemi), Eleonore kendini pencereden atarak ar bir intihar giriiminde bulundu. Birok kra ramen mucizevi bir ekilde kurtulduunda, hastaneden karken babas danmaya gelmeye karar vermi. Eleonore'la sonradan yaptm grmeler depresif ruh halini ortaya koydu. Ama bu hali yalnzca yeni evliliklerden, yeni erkek ve kz kardelerin, yeni vey anne babann ortaya kmasndan kaynaklanmyordu. Bir kez daha terk ediliyordu. Durum, birbirini izleyen iki terk edilme ve babasnn onun hayatn sard yalandan kaynaklanyordu. Yeni bir aileyi benimsemek ve kendini ona benimsetmek kukusuz kolay deildir; ama deneyim, iin en g yannn bu olmadn gsteriyor. Eleonore'un durumunda da grld gibi asl ykc olan, boanma ilemleri karmak olduu iin, yeni hayatna kzn katmak ve kocasyla _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
60 __________________________________
artk iliki kurmak istemedii iin ocuunu "ortada brakan" bir anne. Btn bu gerekeler anlalabilir; ama 7 yanda kk bir kzsanz ve sizi 7 yana kadar yetitirmi olan anneniz sz konusuysa, bunu anlayamazsnz. Annesi tarafndan terk edilen bir ocuk, onun sancl yetikin hayatnda karlam olabilecei zorluklar dnmez. Artk istenmediini, gzden karldn, sevilmediini dnr. ok ac veren bu ilk terk edilmenin acs, babann da onu terk etmesi ve yalan sylemesiyle iki katma kmt. Depresyon geirdikten sonra karsna kan kadnlar srekli gizleyen babayla ba baa kalan Eleonore, onun tek yaama nedeni olduuna inanmt. Onlar birbirleri iin yaratlmt, kusursuz bir ift ilevi gryorlard, neredeyse yat olan bir rakip gelip onun yerini alana kadar. Ana babalarnn, ocuklaryla ayn kuaktan sevgililer semelerini kabul etmek ocuklar iin her zaman ok gtr. Ensest kayglar o zaman depremi olur. Yeni gelen bu gen kadn babas iin "teki" deildi. Gerekte Eleonore'un yerini alyordu. Ayrca Eleonore belki de byle dnmekte haklyd. Bu ikinci "ortada braklma" onu bolua drmt. O da kendini pencereden att. Karsn kaybettiini anladnda babasnn intihar giriiminin bir tekraryd sanki yapt. Babasn kaybeden Eleonore da durumla ba edemedi. Bir ocuun kendisi iin yaama nedenlerinin olmas, ana baba kaprislerinin ana taklmamas gerektii bir kez daha aka ortaya kyor. Aile "bydnde" yeni insanlarla karlamak bir ocuk iin baka byme olanaklar bulma frsat olabilir. Sorun her zaman yetikinlerde ve durumu nasl yaadklarndadr. ocuklar ocuk olarak yerlerini korurlarsa, onlar aan rekabetlerin, kinlerin, hesaplamalarn mirass olmazlarsa, salkl olurlar. Ancak bunun iin birinin felaketi, dierinin aczi onlarn srtna yklenmemelidir. 12 yanda. Evde olduu gibi okulda da sz dinlemekte zorluk ektii iin danmaya geliyordu. retmenleri disipline hibir ekilde uymamasndan ve ona yetikinlerin otoritesini kabul ettirmenin olanakszlndan yaknyordu. Victor'un annesi vey babasyla ocuk yandayken evlenmiti ve imdi 4 yanda kk bir erkek ocuklar vard. Victor'un vey babas hemen aklyor: "Anlarsnz, araya girmek ok zor, ben babas deilim. Ona ne adna sz dinleteyim?" Araya girecek olsam hemen annesine snyor. Oysa anne, kocasnn tutumunun mdahaleci olmamasndan yaknyor: "Sanki Victoria yalnz yayorum, kocam karmak istemiyor. nanlr gibi deil, stelik kendi oluna, yani birlikte sahip olduumuz ke kar 'sert baba' tarznda davranyor." vey babalarn vey oullaryla ilgilenmekte ektikleri glklerden sz ettikleri sk duyulur. Ancak baba olmamakla birlikte, vey baba kendini yerinde hissederse, evin erkei olarak, gereksiz sululuk duygusuna kaplmadan
VCTOR,
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
61 __________________________________
mdahale eder. O kendi evindedir, annenin erkeidir, ocuun babas olmasa bile olup bitenler zerinde sz hakk vardr. "Her eyden nce, sen benim babam deilsin ve bir ey sylemek sana dmez", diye karlk veriyordu Victor. Peki ama vey baba niin u aklamay getirmiyor? "Ben senin baban deilim, ama evde ne yaplp ne yaplmayacana anne ve ben karar veririz, burada yasalar senin koyman sz konusu deil." vey baba ocuun babasna sayg gstermekten geri kalmadan, ailenin iindeki yerinin altn izebilir; yeter ki bu yer kendisi iin iyice belirgin olsun ya da z baba tarafndan reddedilmesin.
EMILIEN,
8 yanda. Okulda baarszlk ve istend ieme nedeniyle danmaya geliyor. Birlikte geldii babas ocuktaki bozukluklar aklyor: "Karm yeniden evlendiinden beri Emilien iyi deil. vey babas iren bir adam. Onu iyi tanrm, karmla gitmeden nce arkadamd. Oluma yanl davranmasna izin veremem. Emilien'e syledim; sana atacak olursa bana syle, ben ona gsteririm, dedim, o senin baban deil, sana laf etmeye hi hakk yok."
Babasnn fkeli aresizlii karsnda, Emilien'in vey babasnn szn dinlemeye, hele de onu sevmeye hi hakk yoktu. Annesinin yeni kocasna balln babasna kar bir ihanet olarak gryor ve bu onu ok mutsuz ediyordu. Babas eski karsnn yeniden evlenmesini kabullenemedii srece nasl huzurlu olabilirdi? Sevdii kadn kaybeden bu adama durumu hangi tavsiye kabul ettirebilirdi? ocuklar ana babalar iin ok kayglanrlar, onlar savunmak ve gururlarn okamak isterler.
CLEMENTNE,
14 yanda. Babas yeniden evlendiinden beri hafta sonlarn onun yannda geirmek istemiyor. Anne kaygl, kznn babasyla iyi ilikilerini korumas gerektiini dnyor, ama Clementine reddediyor: "nceleri sorun yoktu, onu grmeye gittiimizde babam, kk erkek kardeim ve ben ok eleniyorduk. Bizi her yere gtryordu. Ama teki ortaya ktndan beri hi elenceli olmuyor. Babam sanki yalnz onunla ilgileniyor. Lokantalara, nereye gideceimize o karar veriyor. Kendini ne sanyor? Babam da gkm karmyor! Oysa o babamn evinde yayor! stelik babam daha iyisini seebilirdi. Annem ho kadndr, oysa o irkin; rk giyiniyor, aptaln biri. Babam dei tokutan gerekten zararl km. nsan merak ediyor, byle bir kadn nasl seebildi!" vey annenin uygulad yntem ne olursa olsun, kz onun bir gasp olduunu dnecektir. Zaten annesiyle rekabet halinde olan kz ocuun, yeni kadndan nefret etmesi daha da kolaylaacaktr. vey anne, otoritesini kabul ettirmek isterse kafa tutacak, yaranmak isterse kukuyla karlayacak, daha fazla kzgnlk duyacaktr.
JULIETTE, 11 yanda. vey annesinden sz ediyor: "Beni kandramaz. Babam iyi kalpli olduuna inandrm, ama ben bunun doru olmadn biliyorum. O yapmack, iki yzl hallerini bana yutturamaz. Bana irin grnmek istiyor. Geen gn makyaj malzemesi almay bile nerdi;
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
62 __________________________________
kurnazn biri, babamn bunu istemediini biliyor. Mahsus yapyor, annemden daha anlayl olduunu gstermek istiyor. Ona snfmdaki olanlar anlatmam istiyor ve bunlar babama anlatmyormu gibi yapyor. Ama beni kandramaz, zaten anneme artk onlara gitmek istemediimi syledim, bylesi daha rahat." Ne yaparsa yapsn, vey anne kendini kz ocua kabul ettirmekte zorluk ekecektir, vey baba da erkek ocua. Batan karma arzusu ve reddetme duygusu arasnda kalan kz ocuk gibi, erkek ocuk da ayn cinsten olan rakibi safd brakmak, kar cinsten olan rakibi etkilemek ister. Ensest yasa artk eskisi kadar gl deildir. Kz ocuk iin, saf d braklacak olan vey anne, ilgisi ekilecek olan vey babadr. Kz ocuk onu ekici bulduu lde reddedebilir de. Ayn durum erkek ocuk ve vey anne ilikisi iin de geerlidir. Ana babann kimi zaman kendilerinin de kaybetmi olduklar kstaslar koyamamas halinde, verilecek tler bounadr. Yunan tragedyas ortamna dmemek iin, ensest yasann burada da n planda olmas gerekir. Kan balar nemlidir, ama bunlara sorumluluk ve sevgi balar da eklenebilir. Evlat edinilen bir oul, aralarnda "kan ba" bulunmasa da onu evlat edinen anneyle evlenemez. Yeniden kurulan ailelerde, eer her ey yolunda gidiyorsa, evlat edinme ya da koruyuculuk olgularna rastlanr. Bu durumda simgesel olan imgesele baskn kar. "Sen benim olum deilsin. Ama seni evladm yerine koyuyorum. Ben de kendimce senin eitiminden ve mutluluundan sorumlu hissediyorum kendimi", diyordu vey babas Raphael'e, ilk grmeye niin onunla birlikte geldiini aklamak iin. Ana babann yeri her eyden nce simgeseldir. Ana baba ve vey ana babalar ocuklarnn zerklik ve kendi kendilerine sayg iinde bydklerini grmek kaygsn gerekten tayorlarsa, yeniden kurulan ailelerin hikyesi sradan ailelerinkinden daha karmak olmayabilir. Bir ocuun birok "annesi" olabilir, o da onlar "anne edinmek" ister, hepsini sevebilir. ocuun birok "babas" da olabilir. Aslnda tek bir annesi ve tek bir babas vardr ve onun huzur iinde bymesi isteniyorsa, bu akrabalk zincirini kabul etmek gerekir. "Anne" ve "baba" ocukla ilgilenen, ihtiyac olan gvenlii salayan btn yetikinlerin simgesi olabilir. z baba ile z anne, bugn artk birlikte yaamasalar bile, hatta ocuk onlar grmese bile onu dnyaya getirenlerdir. Bu temel kstastan hareketle, gnmzn yeniden kurulan ailesi ocua yeni deneyimler yaamak, insani gelimesine yardmc olacak sorumlu yetikinlere rastlamak gibi olanaklar salar. Bunun iin de, ailenin u ya da bu yesinin karlar dorultusuna hizmet vermesini ocuktan istememek gerekir.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
63 __________________________________
Alnacak ve verilecek yerler yalnzca bilinli srelerin ilevi olmayacaktr. Asl oyun bilindnda oynanacaktr. Bilindn ortadan kaldrmak imknszdr. Arzu ve hayal gc sorunu her zaman gndemdedir. Freud'un metapsikoloji alanndaki bulularn ve att admlan, bunlar tavsiye sistemleri haline, hatta ana babalarn kendilerini sorgulamalarn engelleyen mutlak emirler haline getirmek, Freud'un dncesini saptrmaktr. Reeteleri uygulamak yeterliyse, soruya da yer yok demektir. Psikanaliz ocuklara merhem srer gibi "uygulanamaz". Bu, Freud'un retisini benimsediini ileri srerken ona ihanet etmek anlamna gelir. Hl gndemde olan arzu bilmecesi, o kadar kolay safd braklamaz. Yeniden kurulmu bir ailede, ocuk kendi arzusu ile byklerin arzular arasnda eliki yaayabilir. Kimi zaman, uzak bir lkedeki bir etnolog konumundadr. Bu garip topluluun gelenekleri nedir? Yeni bir kabileye nasl uyum salanr? Aileden aileye adetler ok farkllk gsterebilir. ocuk haftann yarsnda babasyla kalender bir ailede, dier yarsnda ise annesi ltleri farkl bir erkekle evlendii iin geleneksel bir ailede yaamak durumunda kalabilir. ocuun neyin ne olduunu anlamas iin byk bir kvraklk gstermesi gerekecektir. tzk burada byle, urada tamamen farkl olabilir. ocuklarn hayata olaanst bir aslma gc vardr, uyum gstermeleri iin zaman tannr ve farkllklar kabul edilirse, ou zaman yollarn bulurlar. Szgelimi, ikizler arasndaki farkll gzetmekte zorlanlr, onlardan "oul" olarak sz edilir. Medyada yazlp izilenlerin aksine, her ey o kadar basit deildir ve "mmkn dnyalarn en mkemmelinde her ey iyiye" gitmez. Yeni bir aileye "ini yapan" ocuun uyum salamas bazen zaman alr. Ola ki kendini fazla hisseder ya da yeni gelenleri sevmeye balarsa hain olduunu dnebilir. Klinik psikoloji bize bir kez daha ocuun yolunu bulabilmesi asndan, bakalarnn keyfi iin deil, kendisi iin yaad inancn tamas gerektiini retiyor. Aile ister biyolojik ana babayla snrl kalsn, ister birka kez dalp yeniden oluturulmu olsun, ocuk ister yetim ister anal babal olsun, bymek iin ocuun bir baba bir de ana merciine ihtiyac vardr. Gnmzde ocuklar artk her iki ailenin karlarn bir araya getiren anlamal evliliklerden, hayat boyu birlemi bir erkekle bir kadndan domuyor. ounlukla bir ba ve bir sonu olan bir ak evliliinden douyorlar. ANAS'N annesinin hatrlatt gibi ayr erkekten ayr ocuu olan kadnlara rastlanyor: " erkek sevdim, ocuum oldu. Ben k olunca, her seferinde sevdiim erkekten bir bebek istiyorum. Hikaye bitince yoluma gidiyorum ama ocuu alkoyuyorum." _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
64 __________________________________
ANATOLE'un babas eitli kadnlardan olan ocuklarnn doumunu yle dile getiriyordu: "Ne yapaym, zaman geliyor, kendilerine bir ocuk vermemi istiyorlar, hayr diyebildiklerim de oldu, hayr demeye cesaret edemediklerim de. Belki k olduum iin, belki de sululuk duygusundan. Her neyse, benden bir ocuk doduunda ona adm verdim ve annesini artk grmesem de onunla elimden geldiince ilgilendim. Anneyle ift oluturmadan da iyi bir baba olunabileceini sanyorum." ifte bu yeni adan bakldnda herkes kendine gre baba ya da anne oluyor. Belki de aile olmann yeni bir yolunu bulmak gerekecek. Kiinin ocuklarn stlenmesi ya da stlenmemesi yalnzca gelenek ve kltrn dayatmalarnn bir sonucu deil, kiinin kendi ocukluuyla olan balarnn ve bu balarn bilind yansmalarnn bir rn olacaktr. Aile llerinin bir zamanlar geerlilii olan "korkuluklar" devrilmitir. ocuklarn imgesel alann dnda yollarn bulabilmeleri iin baka ltler nasl retilecektir? Sevme ve sevilme arzusu gnmzde ne kyor. ocuk tarafndan sevilmek amacyla ocuk yapmamay nasl baaracaz? Yetikinlerin "nitelikli hayat" iin dayatmalar M ramen ocuklarn kendileri adna bymeleri ve bamsz insanlar ol M Klar iin onlar nasl yeterince koruyacaz?
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ ALTINCI BLM
Catherine Mathelin
65 __________________________________
TEK BAINA OCUK BYTMEK

PERDE 2 SAHNE 2
Bir akam, tenis oynadktan sonra soyunma odasndan kan Jean-Jacques ve Pierre, bir kadeh imek iin szletikleri Isabelle ve Pierre'in arkada Lison'la bulumak zere bara doru giderler.
JEAN-JACQUES: PERRE:
ok kt oynuyorsun, zavall dostum, senden umut yok!
stme varma! Antrenmanl deilim, spor yapmyorum ben, zaten asabm bozuk! Sen var ya, keyfinin yerine geldii gn kesinlikle hasta oldun demektir! Yine ne var, Lison'la iler iyi gitmiyor mu? Ne zaman iyi gitti ki? Sanrm ayrlacaz. Yaa, oysa ciddi grnyordunuz. Yanlmyorsam ylba gecesi Lison evlenmekten bile sz etti.
Fazla imiti. kiye yz yok. ki kadeh ampanya ise samalar. Hayr, aramzdaki sorun onun kz. Onu tek bana bytm. Biraz Isabelle ve olu Jonas gibiler. Lola'nn da annesinin hayatndaki bir erkein adna bile tahamml yok.
JEAN-JACQUES:
Bundan Isabelle'e sz ettin mi? Jonas istemese bile hayatn yeniden kurmak iin her eyini verir. Yalnz annelerin yalnz kalmak istediini mi sanyorsun?
PERRE:
Bilmem, tek bildiim psikanalistlerin onlara aksini tavsiye ettii, yalnz kadnlarn ocuk yetitirmesinin ok zor olduunu sylyorlar. nan bana erkek iin de kolay deil. lk karm Cecile Harold'la byk ak yaamak iin Kanada'ya gittiinde ocuklar bana brakt. Asla baaramam sandm. irkette yeni sorumluluklar almtm. dnyasnda alma saatleri nasldr bilirsin. Her ey aksyordu. stelik evde kendimi hem anne hem baba olmak zorunda hissediyordum! Cecile gittii iin ocuklarn bana tavr almas da caba. Sana minnet duymalar gerekirdi, byle kadn olmaz olsun!
JEAN-JACQUES:
PERRE:
JEAN-JACQUES:
Dorusun, ama analardr. Ona on iki yl boyunca kanm snmamt ama ocuklar anlalan hallerinden memnunmu. Onu dillerinden drmyorlard: "Annemiz burada olsa bize masal okurdu. Annemiz burada olsa bizi azarlamana izin vermezdi." ldracam sandm. Eksikliini duyduumdan deil, ama o olmadan iin iinden nasl kacam bilemediimden. Gndeliki kadnlar, ocuk bakclar iyi ho da altn zaman btn bu ileri gn gnne ayarlamak gerekiyor. Kulukaya yatm bir baba olmak, onlarla ilgilenmek iin her eyi bir yana brakmak bana gre deil.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
PERRE:
Catherine Mathelin
66 __________________________________
Ne kadar da seviyormusun karn! Peki bakclarn yerini tutsun diye mi evlendin Sylvie'yle? Bu doru deil. Sylvie'yi seviyorum, ona rastladmda artk onsuz yaayamayacam biliyordum. Ben de onunla evlenirken byle dnmtm.
Bana bak, Pierre, yine balama, Sylvie'ye rastladmda siz ayrlmtnz, unuttun mu? Yine de sen olmasan fikir deitirebilirdi. Fikir deitirmekmi! Sana hatrlatrm, ayrlmakla kalmamtnz, boanma gereklemiti. Btn aileyi toparlayp enlii yeniden mi balatacaktnz? Yeniden evlenir miydiniz yani? Birbirimizi hl sevseydik, neden olmasn? Ama dorusun, Sylvie'yle bu ii yrtemiyorduk. Bu yzden krgn deilim ama ocuklarm iin baka bir vey babay yelerdim.
JEAN-JACQUES:
PERRE:
JEAN-JACQUES: Sa ol dostum, kulaa ho geliyor! Bari kusurum neymi, onu da syle. PERRE:
severim.
Bana yeterince benzemiyorsun. Ben yalnz kendim gibi erkekleri
Yapma yahu! ldrtrsn insan! Kadnlarla sorunlarn olmasn anlyorum. Arada srada kendinden bakasyla ilgilendiin oluyor mu?
Oluyor elbet. Zaten kadnlarn hepsi ok ekici bir ocuk olduumu syler. Sadece ne yaparsam yapaym tatmin olmayan histerikler, nedenini anlayamadm halde benimle rekabete girmek isteyen saplantllar ve hayat ekilmez klan yzde yz kaklar arasnda bocalyorum ite.
JEAN-JACQUES:
Durum o kadar kark deil. Bana kalrsa sadece iki eit kadn var. Takmadklarn, ou yle, bir de deer verdiklerin, ite ne yapp yapp onlardan kurtulmaya alrsn. Baaramazsan da evlenirsin. Sorunu zmlemek iin iyi bir yoldur bu.
PERRE:
Isabelle ile Lison'un nnde byle konuursan o iki psikanaliz hayran sana yalnzca anneni sevdiini sylerler! Sahi, nasl bir kadnd annen? Harika biriydi, bana baylrd, babam sevmez kzkardeimden nefret ederdi, harikayd canm! Baka bir kadnla ilgilenmeye kendimi raz etmem iin otuzumu bekleyip on yl da analiz yaptrmam gerekti.
PERRE: JEAN-JACQUES:
Ben demitim sana! Sylvie de nevrozlu olduumu syler. Burada kim nevroz sz ediyor?
Isabelle ve Lison ieri girer.

ISABELLE: PERRE:
Ben, kadnlarn bizim gibi erkeklere lgnca k olmamas iin fena halde nevrozlu olmalar gerektiini sylyordum.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
LSON:
Catherine Mathelin
67 __________________________________
Gryorum ki deien bir ey yok, kzlar bekrla zendirmeyi srdryorsunuz! Lola hakl, kpei gezdirmek ve p tenekesini aaya indirmek dnda bir erkein evde ne ie yarayabileceini anlamak zor.
JEAN-JACQUES: imdi abarttn! Hep byk ak hikyesi peindesiniz, erkeklerin size d kurdurmasn istersiniz. Sen biliyorsun Isabelle, yle deilmi gibi yapma.
Neymi yle olmayan? Btn psikanalistlerin kesin konuuyor, ak diye bir ey yok, hele tutku hi yok, ya da hastalkl bir ekilde var. Btn bunlar artk bildiimize gre hl oyuna gelmemizi mi istiyorsunuz? Biz de demin bundan sz ediyorduk. Oyuna gelmeme abas, batan karlma korkusu her trl ak hikyesini kendinize yasaklam olmuyor musunuz? ocuklarnzla yalnz yaamak o kadar keyifli mi? Bunu gerekten istediniz mi?
ISABELLE: JEAN-JACQUES:
ISABELLE:
Ben Jonas' istiyordum, oras kesin. Birok kez ocuk aldrmtm, artk fazla gen deildim ve ocuun babasndan bir ey beklemem gerektiini biliyordum. stelik babann kim olduundan da pek emin deildim. Bebeimi bencilce kendime saklamaya karar verdim. Her ey umduum kadar kolay olmad. Jonas kolay bir ocuk deil, belki de benim iin fazla akll. Bir dnem o kadar aresiz kaldm ki ocuun babas olma ansna en ok sahip olan erkekle yeniden balant kurmaya altm bile oldu. Jonas beni soru yamuruna tutuyordu. "Okul arkadalarmn niin bir babas var? Benim babam kim? Git onu bana getir!" Ben de gidip onu getirdim. Ama birka haftalk aknlktan, duygusal gnlerden, ocuun varlndan kendisine sz etmediim iin bana kzd gnlerden sonra, adam hayatnn baka yerde olduuna karar verdi. Yapt herhalde doruydu. O zamandan beri Jonas ve ben ondan haber alamadk. Jonas bana hn duydu, ben de kendimi sulu hissettim. Tek bama yol almak zor oldu, imdi de ergenlik anda, iin iinden nasl kacam bilmiyorum. Evde bir babann varl ve otoritesi gerekiyor. Ama hangi erkek ister bizi? Olun varsa hayatna girebilecek k biraz duraklar. Erkek bakasnn ocuunu bytmeyi pek sevmez! Bu kadn iin byk bir eksikliktir.
LISON:
Neler sylyorsun, Isabelle? Erkeksiz olmak niin eksiklik olsun? Lola'y dnyaya getirmek benim iin harika bir seim oldu, hi piman olmadm. Babas evliydi, ocuklar vard. Ona hamile olduumu sylediimde, ocuu aldrmam istedi. "Bunu" karsna yapamazm "Bu" dedii Lola'yd. ocuu aldrmamaya karar verdim ve babasyla ilikimi kesin olarak kestim. O zamandan beri onu hi grmedik, stelik ikimiz de gerekten mutluyuz.
PERRE: LISON:
Evet, yle mutlusunuz ki insan size yemee geldi mi kendini biraz fazla hissediyor. Oras doru! Lola'nn gnln elmek zor. 8 yandakiler 35 yandakilerden daha ince eleyip sk dokuyor! Belki de bir erkek bunu bir gn baarr. Ben ancak o artla onunla yaarm.
JEAN-JACQUES:
Garip, Sylvie'nin ocuklarnn gnllerini elmek zorunda olduum izlenimine hi kaplmadm ben. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
ISABELLE:
Catherine Mathelin
68 __________________________________
Sylvie'nin ocuklar onunla yalnz yaamyorlard. Buna karlk Sylvie kendini senin ocuklarna kabul ettirmekte zorluk ekti. Kadnsz geen birka yldan sonra, vey annenin gelii evde sorun yaratr.
PERRE:
Sonuta, doru anladysam gnl elinmesi gereken ocuklar; bari onlara talip olalm.
Pierre hakl kzlar, sizin bu hikyeleriniz biraz "Oidipusu" deil mi? Psikanaliz dalnda uzmanlatnza gre bu konuya ciddi ciddi eilmelisiniz. Bu durumda, insan ileden kar, neredeyse btn mrn psikanalizde geirir. Lola, annenin kocas olmam iin benimle evlenir misin? Belki de rekorlar kitabnda benimle ilgili zel bir madde de vardr. Pierre, bekr bir anneyi batan karmaya alt iin krk yln psikanalizde geiren tek erkek!
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
69 __________________________________
PSKANALZE MERAKLI ANA BABALARA NOTLAR ocuklarn yalnz bana yetitiren ana baba says giderek artyor. Bu durumda olanlarn % 85*1 kadn. 19. yzyln sonunda ve 20. yzyln banda, "batan karlp terk edilen" pek ok gen kz vard. Karsn ve ocuklarn brakp giden erkek olgusu kukusuz yeni deil. Ama kadnlk durumu deiti. Kadnlar renim grd, zerklik kazand, dourmak konusunda karar sahibi oldu, zgrleti. ocuklu ya da ocuksuz, yalnz yaayabiliyor, babasyla birlikte yaamadan dnyaya ocuk getirme seimini bile yapabiliyorlar. Ayn ekilde, bir ak macerasndan ve bir ocuun doumundan sonra da birlikte yaamama karar alabiliyorlar. Eskiden, ailenin namusunu kurtarmak iin ocuu tanyacak bir baba mutlaka gerekliydi. imdi kadnlar kararlarn "Ein ktyse, yalnz ol daha iyi" deyiine gre veriyorlar. Kadnlarn asl amalar hayatlarn "yeniden kurmak" deil; baz durumlarda hayat arkada deil, sadece ocuk istiyorlar. Terk edilmi olmayan, ama tek balarna dnyaya ocuk getirmeye karar veren kadnlarn durumu nedir? Bu sorun farkl bir ekilde ele alnmal, nk gnmzde erkekler kadnlar eskisi kadar sk terk etseler de ortadan kaybolmuyorlar ve ocuklaryla ilgileniyorlar. Oysa nceleri adres brakmadan ekip giderlerdi. imdi hukuk yoluyla ocuun velayetini istedikleri bile oluyor. Buna engel olmak iin, annelerin ocuklarnn velayetini doumdan nce alabilme haklar var. Ama babann tepkilerinden emin olmadklarnda, en iyi yolun, hamilelii babadan gizlemek olduunu dnyorlar. Kadn ocuk yaparken birlikte yaayaca bir erkekten vazgemeye kesin kararlysa, yakkl ve salkl grnd iin bir gecelik bir e seiyor. Kadn ocuk istiyor, bunun iin bir erkek gerekiyor. Erkek o gece ne ie yaradn asla bilmeyecektir. Ertesi gn, cep telefonu numarasn deitirip tanmak pahasna, onunla iliki tamamen kesilecektir.
AURORE,
5 yandayd. Annesi yaknyordu: "Onunla nasl baa kmal? imdiye kadar her ey yolundayd, ama bir gn okul dnnde babasn sordu. Ona bu konudan sz etmem gerektiini sylediler. Ama anlatacak fazla bir eyim yok. 39 yandaydm, Yunanistan'da tatildeydim, ocuk istiyordum. det tarihlerimi her zaman not ettiimden bunu programlamak zor olmad. O akamn en yakklsn setim. Ne adn, ne yan, ne de mesleini biliyorum. Tatile karken genellikle fotoraf makinemi aldm halde o yaz unutmu olmam ansszlk. Aurore benden onun bir resmini istiyor. Ne yapmal? Ben bir kz ocuk istiyordum, halimden memnunum. Bana hn duyar m acaba? Belki de babasnn arkadalarmdan biri olduuna onu inandrabilirim. Darda yaayan bir arkadam var, Paris'ten getii zaman bu rol oynamay mutlaka kabul eder. Ama bu gerekten gerekli mi?"
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
70 __________________________________
Yurtdnda, ounlukla da ABD'de istedikleri ocua sahip olmak iin suni dllenme yaptrdklarn anlatan kadnlar da bulunuyor. Sras gelmiken, Amerika'da "Nobel dlller Sperm Bankas'nn bulunduuna da iaret edelim. Altn fiyatna, dondurulmu birka sperm satn alan gelecein anneleri, stn yetenekli bir ocuk dnyaya getirmeyi umuyorlar. Kukusuz, vericinin kimliini bilmeye haklar yok. Bir akam yemeinde ok gzel bir gen kadnn Sacha Guitry'ye yle dedii anlatlr: "stat, bir ocuk yapmalyz; benim gzelliimi ve sizin zeknz birletirirdi." Guitry'nin yant yle olmu: "Aman madam, ya tersi olursa?" O zamandan beri, genetik daha fazlasn garanti edecek kadar ilerleme gsteremedi. Peki bu koullarda kadnlar her eye ramen ocuk sahibi olmaya iten nedir? ocuk, "olmazsa olmaz" durumuna gelmi gibi grnyor. Baz kadnlar, ocuk sahibi olmadan hayatta gerekten baarl olunamayaca grnde. Gzel bir daire, gzde bir meslek, araba, internet balantl bir bilgisayar ve... bir ocuk gerekiyor. Bebek en nemli meta haline gelmi gibi. Bir iftin rn olmas artk art deil. Tp sayesinde, ocuk sahibi olmak iin bir erkei arzu etmeye, onunla karlamaya, onu tanmaya artk gerek yok. Uzmanlar her eyi stleniyor. Hataya yer yok; teknolojinin ocuu gzel, salkl ve akll olmal. Hamilelik ve doum harika sreler olmal ve ocuk hibir sorun karmamal. Genetikiler ve ekograficiler bu konuda ura veriyor. ocuklar 6, 9 ya da 13 yalarnda psikanaliste geldiklerinde, her eyin o kadar basit olmad anlalyor. O gne kadar annesini mutlu eden "nesneletirilmi" ocuk bakaldryor. Durumu fazla kt deilse, ocuun moda bir ss eyas ya da ev gereciyle bir tutulmasna izin vermeyeceini gstermek iin sergileyecei birok marifeti vardr. Huzursuzluk belirtileri o zaman oalr ve ocuun zne statsn kazanmak iin kendini tehlikeye atmaya tereddt etmedii durumlar bile olur. ocuun kendisi olmasna olanak tanmadan, srf annenin keyfi iin, hayatta bir eksii kalmamas iin ocuk sahibi olma durumuna neyse ki pek az rastlanyor. Bu kadnlarn bireysel tarihlerinde neler olup bitti, babann yerini tmyle defterden silmelerine yol aan ne oldu? Erkeklere kar tavrlar ne? Suni dllenmeyle kusursuz bir doum yaparak kadnln hangi imgesine gnderme yapyorlar? ocukluklarndan beri ne gibi aclar tayorlar? Bir seimin, hibir zaman rastlant sonucu olmadn, kii zgr seim yaptndan ne kadar eminse o kadar yanldn biliyoruz. Ne gibi tavsiyelerde bulunulmal? Onlarn bu ocua "ihtiyalar" var. Bu kadnlar byle davranmaya iten drt, toplum onlar bu ynde adm atmaya cesaretlendirse de aslnda bilinaltndan kaynaklanr. Tavsiyeler ise bilinaltna vz gelir! Bununla birlikte, gnmzde yalnz yaayan annelerin ou, ok farkl bir konumdadr. Onlar hayatlarnn bir dneminde k olmu, bu akn sreceini sanm, o erkekten bir ocuk istemi, sonra kendilerini yalnz ve mutsuz bulmulardr. Tpk byk bykanneleri gibi batan karlm ve terk edilmilerdir, ancak bu _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
71 __________________________________
artk utanlacak bir durum deildir, stelik iin iinden kma olanaklar vardr. Yine de ac ekerler. Erkekleri ekip gitmitir, onlar da yavrularn ellerinden geldiince iyi yetitirirler. Bu kadnlar kendilerini kurban olarak grrler. Uygun erkekle hl karlaamam olmaktan yaknrlar. Umut balanan masal prensinin habercisi beyaz atn nal seslerini beklerler; ama atlar giderek azalmaktadr ve nal sesleri hayal kurmay srdrmelerine izin vermeyecek kadar belirsizdir. Yalnzla mahkm olmaktan yaknrlar ve onlardan her eyi bekleyip hibir ey vermek istemeyen birbirinin ei erkeklere hn duyarlar.
BENOT,
4 yandayd. Uyku bozukluu yaad iin danmaya geliyordu. Annesi ve babas o iki aylkken ayrlmt. "Doumevinde de uyumuyordu", diyor anne. "Bitkin dtm iin geceleri onu yanmdan almak zorunda kalyorlard. Eve dndmzde bu durum srd. Bu, ayrlmamzdan nceydi. Uykusuzluunun belki de ayrlmamzla hibir ilgisi yoktur." Benot doduundan beri her gece alyor. Anne her eyi denediini anlatyor. Durumu daha iyi aklamak iin kesilmi, fotokopisi ekilmi ve tarih srasna gre dizilmi gazete yazlarndan ve kitaplardan alntlar karyor. Gerekten drt yldr uyku bozukluklarm saaltmak iin ngrlen btn yntemleri birbiri ard sra denemi. Ona gven vermek iin her aladnda kucana almak ya da aksine almas iin alamasna izin vermek; yanna gitmeden onunla uzaktan konumak; belirli trenler dzenlemek; ona atmak; nasl doduunu anlatmak; iteki sorunlardan sz etmek; mzik almak; ak brakmak, sndrmek vb. Anlattklar etkileyici, ama anlamszd. Bu farkl teknikler Benot iin anlam tamyordu ve ocuk hl geceleri drt be kez alayarak uyanyordu. Sakinletirmek iin anne onu yatana alyor, ertesi gn ise yeni bir yntem uygulanyordu. Ana babay deli etme sanat gnmzde ok moda. Yalnz annelerde genellikle grld gibi Benot'nn annesi de olunun gsterdii belirtiler karsnda sululuk duyuyordu. "Herhalde yalnz kaldm iin baa kamyorum, ne yapmam gerektiini bilmiyorum." O zaman, ocuu sakinletirmek iin giderek daha incelikli yntemlere bavurmutu. Ama "huzurunu bozmamak" iin ortada olmayan babasndan hi sz etmemiti. "Bana sorular sormasn bekliyorum. Ona babasndan sz edersem durumunun ktye gitmesinden endieleniyorum." Babadan sz edilmesine katlanamayacak olan Benot myd, yoksa onun hakknda konumaktan ac eken annesi mi? Uyumasna engel olarak, Benot kurban konumundaki annesine ilgi mi gstermek istiyordu? Bunca yntem para etmemiti ama, annesinin byk aknlkla karlad bir ey oldu; onunla babas hakknda konumak, ocuun normal bir uykuya kavumasn salad.
Kendilerini kurban sayan anneler, onlar artk avutamayan ocuklarda byk kayglar uyandrr. Erkek ocuk anneye yapr; kz ocuk ise, kendini _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
72 __________________________________
zdeletirecei rnek olarak karsnda yaral bir kadn bulursa, ergenlik srasnda sorunlarla karlaacaktr. ocuklarn varlk nedeni yetikinleri teselli etmek ya da onlarn ruh hallerini dinlemek deildir. Ya ok kk de olsa, her ocuk srda rol oynamaya eilimlidir. Ana babasnn sorunlarn zmleyebileceini ve stlenebileceini dnr. Eer bir yetikin srlarn ya da aclarn ocukla paylamaya kalkarsa, ocuu zel hayatna fazlaca katarsa, o ocuk olarak yerini koruyamaz. Oysa normal bir ekilde bymek iin bu yere ihtiyac vardr. Baba ya da anne onunla yetikin bir yatym gibi konumaya balarsa, ocuk zarar grebilir. Yalnz annesiyle birlikte yaayan kz ocuk, anne iin, zenli bir "kk anne"ye dnmemelidir. Erkek ocuk ise hassa valyesi yerine gememeli, annenin ailenin bir yesiyle her sorunu olduunda onun yardmna komamal ya da olas bir sevgiliye kar annesini savunmamaldr: "Bu da aramaz oldu, seninle alay m ediyor? ster misin, onu defedeyim?" ocuk anne iin her ey olmamal, anne de ocuk iin, diyor psikanalistler. Anne, erkek imgesini var etmeyi srdrmelidir, ocua babasndan sz etmeli ve onun da babasndan sz etmesine izin vermeli, sorularn yantlamaldr. te birka iyi tavsiye. Peki annelerin her zaman bu tavsiyeleri tutma olanaklar oluyor mu? bana psikoterapiye gelen 7 yandaki kk erkek ocuk, danma seanslar boyunca, yaratt bir kiilii izdii tm resimlerde kullanyordu. Banda tyler bulunan ve deerli talarla bezenmi bir Kzlderili tanr. Ona byk "Yakafokon" adm vermiti. Mitolojisinin kurgusunda tanrnn ayr bir yeri vard: Saldrgan kovboylara kar kamp koruyor, dilediinde yamur yadryor ya da gne atryor, Kzlderilileri dllendirmek iin onlara yiyecek veriyor ya da "beyinlerini yiyerek" onlar cezalandryordu. Ona kimse zarar veremezdi. Resimlerde yer alan bu kiiliin bir tanr deil de "ana tanra" olduunu anlamam iin birka seansn gemesi gerekti. Bu tanra, annesinin mutlak otoritesini temsil ediyordu: "Oda toplanacak, devler yaplacak." Kk hastamn anlatsnda mutlak gce sahip byk "Yakafokon", btn Kzlderilileri korkutan anneye ait bir stbenlikti. Hemen o anda sulu olarak yarglanmadan ya da kendini tehlikede bulmadan, onun elinden kurtulunmazd. Psikanalistler 2ooo'li yllarn ana babalarnn byk "Yakafokon'larna m dnt? Tanrlarn gazabn zerine ekmeden kar gelinmeyecek emirler veren dehet verici anne figryle mi zdeletiler? ocuuyla yalnz yaayan her anne ocuu iin elinden geleni yapar. Analk "Bir eyinin eksik kalmasn nleme" eilimine bile kar gelir. ocuunun bymesine izin vermek iin bu doal eilime kar mcadele vermesi gerektiini "igdsel" olarak bilir. Bunun iin psikanaliste gereksinimi yoktur, yeter ki byk "Yakafokon" gelip beynini yemesin. Yalnz anne, ana ile ocuk arasndaki ensest aka bir eyin perde oluturmas gerektiini bilir, "Yaka" ona babasndan _____________________________________________________________________
ARTHUR,
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
73 __________________________________
sz eder, "Fokon" onun anneyle uyumasn engeller, nk bo olsa bile oras onun yeri deildir. "Yakafokon", ama geceler souktur ve anneler kimi zaman ok hznl olurlar. nemli olan, durumun kolay olmadn ve herkesin elinden geleni yaptn bilmek deil midir? ocuk duyarl, ayn zamanda gl ve krlgan bir kk insandr, birok eye katlanr, ama bymesine yardmc olmak gerekir. Ana babalar byk "Yakafokon "un emirlerine ve tavsiyelerine kr krne uymak yerine kendilerini ocuun yerine koymay niin denemesinler? ocuun bymek iin bir babaya ve bir anneye gereksinimi vardr. kisinden biri sulanp canavar gibi gsterildiinde, ayn zamanda ocuun bir paras sulanm demektir. ocuun bir canavarn yars olduunu dnerek umutsuzlua kaplaca bilinmelidir. Annesiyle yalnz yaayan ocuk, kendisiyle ayn cinsiyetten olan rakibinin ayan kaydrabilir, ancak az ok olumlu ynde zdeleecei kimse yoksa, kendi gelime dinamiinin iinde skr kalr. Kk bir erkek ocuu tam bir mutluluk iinde yetitirirken, onu gzel, akac, akll bulurken, nasl geliecei sorusunu sormamak mmkn m? Anneler kimi zaman ocuun kkken kendilerine salad gururla yetinir, onu, yakalarndaki bir ss gibi tarlar. Luc, 5 yanda. "O harika bir ocuk" diyordu annesi. "Birlikte sokaa ktmzda onunla ok gurur duyuyorum. ocuklar erkeklere kyasla ok daha iten, ok daha komik, ok daha aklllar ve onlar kadar zalim deiller. Ona zaten yle diyorum: Evin iinde erkek istemiyorum. Erkekler be para etmez, bamza ne dert gelirse onlardan gelir." Luc'un annesi, ocuun bir gn erkek olacan nasl da dnmyor? Bu koullarda insan "erkek" olmak isteyebilir mi? Kimi zaman da anneler ldnde yeniden evlenmeyen babalar, kendilerini ocuklarla ba baa bulur. O zaman bu yokluun evresinde hayatlarn yeniden rgtlerler ve her aile bildii ekilde hayatn srdrmeye alr. Annelerin adres brakmadan gitmesi ve ocuklarn bir daha grmemesiyle sonulanan boanma hikyelerine az rastlanr. Kadnlarn aksine erkeklerin pek az ocuklarn tek balarna yetitirme seimini yapar. Byle bir durumda kalanlar bunu zorunluluktan yaparlar. Baba-ocuk ifti birbirine fazla balysa, ocuklarla sorunlar yaanacaktr.
WENDY,
babasyla danmaya geldiinde 7 yandayd. ocuk 2 yandayken annesi onlar brakp gitmi. C) /amandan beri yalnz yayorlar. evrelerinde aileden kimse yok, pek az dostlar var. Danmaya gelmiler, nk geen yldan beri Wendy'nin hibir tbbi tedavinin kr etmedii dev bir egzamas varm. Baba kaygl. Karsnn gidiinden beri her eyi Wendy uruna nasl feda ettiini anlatyor. Gerek bir "baba tavuk". Onunla arasna mesafe koymakta zorlandn kabul ediyor. Her zaman birbirlerine yapk durumdalar. Baba onu okula gtryor, iine getiriyor, onu yalnz brakmamak iin neredeyse hi dar
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
74 __________________________________
kmyor. "Acaba annesinin eksikliini mi duyuyor? Bu yzden mi egzama oldu? Belki de onunla yeterince ilgilenemiyorum?" ocuk annesinin eksikliini duymuyor. "Analk"tan gna gelmi. Ona gereken, kendisini babadan ayracak bir mercii. Babann babalk ilevi, sululuk duygusu ve annenin yerini doldurma kaygs nedeniyle eksik kalm. Babasna fazla yapm olan Wendy, ensest bir ilikinin tuzanda yanan bedeniyle, derisini yzmek pahasna, babasndan ayrlmann gln ifade ediyor. RS'N annesi yapt doumdan yle sz ediyordu: "Korkun bir eydi, kocamn kzm karmasndan ve beni yzst brakmasndan korkuyordum." Politik snmac statsyle birka ay nce Fransa'ya gelmi ve urad tecavz sonucu hamile kaldn renmi. Sava koullarndaki lkesinden glkle kam. Sonunda Paris'te ocuu aldrma izni iin giriimde bulunmu. Krtajdan nce Iris'in babasyla karlam. Adam ocuu dourmasn ve evlenmelerini nermi; bebei alkoyma ve buna karlk annenin yasal bavurusunun onaylanmas kouluyla, anneyle yaamamay kabul etmi. Ne yapacan bilemeyen anne bu durumu kabul etmi ve birka ay sonra doum yapm. Danmaya geldiinde, ok ar bir doum sonras depresyonu geirmiti. Bu erkek yalnzca kendisine ait bir ocuk istiyordu. Annesine ok balyd ve kukusuz onunla zdelemiti. Babalk ilevini stlenmeden ve bir kadnla birlikte yaamadan ocuk sahibi olmak istiyordu. Kimi erkek, ocuu tayamadndan dolay ac eker. Bir erkein karnnda bebek tama arzusu sadece Freud'un hastas bakan Schreber'e zg deildir. Deneyim bize bir kez daha yol gsteriyor. ocuklar anne ya da babayla oluturacaklar bir ailede sorunsuz byyebilirler, yeter ki her birinin yerine sayg gsterilsin, babalk ilevi srsn ve araya yalan girmesin. ocuk bir erkekten ve bir kadndan doduunu bilmelidir, annesi ona hangi koullarda doduunu ve babasnn niin orada olmadn sylemek durumundadr. nemli olan, byklerin ocuklar yaamalarna yardmc olmalar iin kullanmamalardr. Birlikte yaasalar bile ocuklarn "tek bana" yetitiren nice ana baba vardr. Bir kadnn yalnz yaamamas iin evde bir erkein olmas yeterli deildir. Ayn at altnda yaasalar bile, baz ocuklarn babalaryla ya da anneleriyle hi karlama olana bulamadklar olur. Klinik yaklam, bir kural yerletirmenin mmkn olmadn retiyor. Byk "Yakafokon" bize ne "yapmak" gerektiini sylemez. ocuklarmzla ne "olmak" gerektiini sylemek iin ona gvenebilir miyiz acaba?
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ YEDNC BLM
Catherine Mathelin
75 __________________________________
NEMSZ SANILAN UFAK TEFEK KT MUAMELELER

PERDE 2 SAHNE 3
Paris metrosunda bir akamst.

JONAS:
Hey Marlon, ne yapyorsun burada? Bu senin hattn deil, nereye gidiyorsun? Bu bavul da ne, hafta sonu deil ki? Rahat brak beni, Jonas. Beni grmedin, ekil nmden!
MARION: JONAS:
Vay canna Marion, sende bir ey var! Neler oluyor? Sakn evden kayor olmayasn?
MARION: JONAS:
Rahat brak beni! Bizimkilere bir ey syleme.
Ciddi olamazsn! urada bir yerde iki dakika oturup konualm. Bu halinle beri korkutuyorsun.
MARION: JONAS:
Pekl, ama ok vaktim yok, nk trene bineceim.
Trene mi? Ne treni?
MARION: JONAS:
Hangisi olursa olsun, az sonra gardan hangi tren kalkarsa bineceim. Denizi grmek istiyorum! Saint-Tropez'de mi?
MARION: JONAS:
Aptal msn ne? O kadar uzaa gidecek param yok. Belki Havre'a giderim, hava kararmadan oraya varmaya alacam. Evde ne oldu ki? Tepeni mi attrdlar? Yeni vey baban m?
MARION: JONAS:
Yok, o vz gelir. Pierre, Jean-Jacques ya da bir bakas fark etmez. Annem nasl olsa kak, hep salaklar seiyor! Ya baban? O baka, babam farkl. Ancak bir cady andran o geri zekl kadn ortaya ktndan beri artk hibir eyden emin deilim.
MARION: JONAS: JONAS:
Evden kayorsun, Marion? Evi terk ettin, yle anlalyor, ama niin? Nerede uyuyacaksn? Ne yapacaksn? MARION: Bilmem. Ama seni ok merak edecekler.
MARION:
Vz gelir... Hem, hayr, vz gelmez, meraktan atlasnlar istiyorum! Ne halde olduklarn renmek iin seni cepten ararm. Bana anlatrsn. Bugn iki l; kalp krizi. Ertesi gn; tek bir l, kendini asm. Daha ertesi gn, polislerin yanndan dnerken baarsz bir intihar giriimi!.. Hepsi gebersin, bktm onlardan! Evde durum o kadar m kr?
JONAS:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
MARION: JONAS:
Catherine Mathelin
76 __________________________________
Karabasan gibi.
kizleri de mi braktn?
MARION: JONAS:
Ya ne yapacaktm! Onlardan sorumlu deilim ben. Byle giderse onlar da nasl olsa evden ayrlr. Anlat hadi, neler oluyor? ok kark. Korkun bir ey yok. Ne dayak var, ne de ngar, ama srekli kk imalar. Kmsenme duygusu: Ha varsn ha yoksun. Ne ben, ne ikizler, ne de geldiklerinde Jean-Jacques'n ikizleri deer tayor. Hem onlara artk Adrien ve Arthur demeyi renmeliyim, sanki ayn paketin iinde bal gibiler. Kimsenin nem tad yok. Yeni moda, beni Riri diye armak. JeanJacques kard bu moday. Zaten "Marion"a almakta glk ektim, bir Riri eksikti! Annem de koymu aklna, derse giderken artk istediim gibi giyinemezmiim. Gizlice retmenlerle gryor, srlarmn hibirini saklamyor ve Julien'e k olup olmadm renmek iin beni sktryor.
JONAS: MARION:
Julien mi, Judo'daki ocuk mu? Ama o gudubetin teki, geen gn grdm onu, ! ldrdn m yoksa?
MARION:
Yok canm, k falan deilim. Annem aklna koymu bunu. Bana niin byle eziyet ediyor? Sanrm Julien'in annesini pek sevdii iin benim de ondan holanmam istiyor. Her eye karacak, her eyi bilecek. Onu ldreceim, kesin. Gitmeyecek olursam hayatm hapiste son bulacak!
JONAS:
Ona bakarsan, bizde de durum ayn. Ortalk biraz daha sakin, nk yalnzm, ama durum aynen yle. Annem bu gnl meselelerine takm kafay, daha dorusu kendi yaamadklarna. Her zaman baarl olma noktasna gelen, ama son anda bozulan ak hikyelerini dinlemeye artk dayanamyorum. Bundan bkp usandn, ilgilenmediini, 12 yanda olduunu sylemedin mi?
MARION: JONAS:
Syledim, ama konuacak baka kimsesi yokmu. MARION: Oysa durmadan psikanalistlere gidiyor ve vaktini onlara hayatn anlatmakla geiriyor! Diyorum sana, biz onlara vz geliyoruz. Tek nemsedikleri kendileri. i3'me yeni bastm ve evde her eyi rgtlemek zorundaym, geen gn arya bile ktm ve yemek yaptm! Erkek kardelerime bakclk yapmak zorunda olduum gecelerden hi sz etmiyorum. stelik hibir ey onlarn istedii gibi olmuyor ve stne bir de azar iitiyorum. JONAS: Hey, ben de azar iitiyorum. Ben de bktm. Seninle gelsem? MARION: Akllm, sen daha ok kksn! JONAS: Yok yaa! Aramzda alt ay fark var.
MARION: JONAS:
Ama kzlar olanlardan daha olgun olurmu, bir gazetede psikoloji kesinde okumutum.
Demek sen de annen gibi oldun, ayn gazeteleri okuyorsun! Psikologlara m taklyorsun?
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
MARION: JONAS:
Catherine Mathelin
77 __________________________________
Sen kendi annene bak, kendini Freud sanyor. Puro imeye bile balad. Bir sakaln uzatmas kald! Karar verelim. Kavga m ediyoruz, birlikte mi gidiyoruz? istiyorsan gel. JONAS: Pijamam yanmda deil!
MARION: JONAS: MARION:
Pekl,
Yapma yahu! Amma macera ruhu varm sende! Indiana Jones'un pijamasn dert ettiini hi grdn m? Ama onun apkas vard hi deilse. Ertesi sabah, Sylvie ve Isabelle karakolda. Ortadan yok oldular, komiser bey, yok oldular, arama emri karmanz istiyoruz. Gerekmez, ben sana elik etmeye geldim, ama kaygl deilim. Jonas bana bunu yapamaz, biz birbirimize ok yaknz. ok yaknda ortaya kacaktr. Ben kayglanmyorum.
SYLVIE: ISABELLE: SYLVIE:
Ben kayglanyorum komiser bey, korkun kayglym. ocuklar bulmak iin gerekeni derhal yapmazsanz, ortal yakp ykarm. Haberiniz olsun, ben histerik bir kadnm. Sakin olun bayan, sakin olun. Nereye gitmi olabileceklerini biliyor
musunuz?
SYLVIE: KOMSER: SYLVIE:
KOMSER:
Hibir fikrim yok!
Son zamanlarda onlarla sorunlarnz oldu mu? Gitmeleri iin bir neden var myd? Hayr, her ey yolundayd, her zamanki gibi.
KOMSER:
ok sinirli olduunuzu sylyorsunuz! Belki de tavrnz ya da davrannz onlarn huzurunu bozmutur.

SYLVIE: Ben "histerik" dedim, komiser bey, deli bir anaym demedim. ok mu cahilsiniz ya da mahsus mu yapyorsunuz? KOMSER: SYLVIE:
Ben psikolog deilim, bayan. Sadece biraz sinirli olduunuzu gryorum. nanlr gibi deil. Polis tekilatnda hi bilgi vermezler mi size? Dergi okumaz msnz?
KOMSER:
Pek zamanmz olmuyor da... Neyse, ifadenize dnelim. Ortadan kaybolmalarndan nce ocuklarla aranz nasld? Bir cep telefonu alar, Isabelle heyecanla antasn kartrr.
ISABELLE: Benimki alyor! Alo, alo, Jonas, sen misin akm? Neredesin, ok merak ettim seni? JONAS:
Helene'in evinde, Marion'un anneannesinde. Marion'la birlikte misin? Evet, elbette, o da burada.
ISABELLE: JONAS:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
ISABELLE : JONAS:
Catherine Mathelin
78 __________________________________
yi misiniz? Peki neredeydiniz btn gece?
Evet, yorgunuz, pek uyumadk da.
ISABELLE: JONAS:
Denize gitmek iin trene binmeye altk, ama benim pijamam yoktu, apkam da yoktu!
ISABELLE: JONAS:
Ne oldu peki?
Garda dolanp durduk, sonra baka bir gar aradk, ama trenler ok pahalyd. Bir ara bir srann zerinde uyuduk, sonra Marion bu iten skldn, dn ve Helene'i zlediini syledi. Denize girmek ate pahas! PERDE
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
79 __________________________________
PSKANALZE MERAKLI ANA BABALARA NOTLAR 20. yzyln sonunda, kamuoyu ocuklara kt muamelenin yol at dramlar konusunda duyarllatrld. Medya, ensest ve cinsel taciz vakalarn, dolaplara kapatlan, dvlen, ikence edilen ocuk hikyelerini gzler nne serdi. Durum artk gz ard edilemezdi. ocuklara verilen yeni yer, haklarnn ve zne konumlarnn tannmas, toplumu onlar savunmaya zorluyordu. Kt muamele, tecavz, fuhu konularnda alan dava says giderek artt. Bir ocuk karsnda, byklerin kimi zaman kendilerini kaptrdklar sadizme, iddete, lgnla sessiz kalmak artk olas deil. Bu trden ar kt muameleler, neyse ki gnmzde adaletin ykmllnde. Peki sradan, sinsi kt muameleler sz konusu olduunda durum nedir? Byklerin, farknda deilmiesine, kimi zaman da gerekten farknda bile olmadan yaptklar kt muameleler iin neler syleyebiliriz? Baka nedenlerle getirildikleri grmelerde, ocuklarn konuma srasnda sylediklerinden baz rnekler:
ALCE, 10 yanda. "Annem hi sr tutmaz, her eyi babama, aabeyime, telefonda arkadalarna anlatr. Geen gn ok kt bir ey oldu, yatam hl slattm retmene syledi. Ben retmenimi seviyorum, byle bir eyin olduunu bilmesini istemiyorum. ok utanyorum, okulda hakkmda ne dnecekler? Eminim ocuklar bunu renirlerse benimle alay ederler." ANNE-SOPHIE,
12 yanda. "Annemle babam yalanc ve hrsz olduumu sylyor. Sevdiim giysilerimi kilitledikleri dolabn anahtarn aldm diye sylyorlar bunu. Kendi setikleri ve houma gitmeyen giysileri giymeye zorluyorlar beni. yle giyinince gln olmaktan korkuyorum. Arkadalarmn benimle alay etmesini istemiyorum."
ANNABELLE,
9 yanda. "Annemin babamn bana Nana demesinden bktm, bakalarnn nnde kk dyorum. Kardeime de 'Pepe' diyorlar, bahaneleri de hazr, ben kkken ona doru drst Pierre-Patrick diyemiyormuum da 'Pepe' diyormuum. Zavall ok sklyor! Annem babam onu yle arnca bakalar alay ediyor. Kzd zaman da yle diyorlar: 'Ama bu ho bir ey, sevgi dolu bir szck, kzacak ne var?' Ama aabeyim bu tr sevgi istemiyor."
NOEMIE, 5 yanda. "Annem bazen okula gelmiyor. Anneler saati gelince alyorum, nk gelip gelmeyeceini bilmiyorum. ok ii varm, bu yzden ge kalyormu, yle diyor. Ama ben gelmeyeceini sanyorum ve bu yzden okula gitmek istemiyorum." ACHILLE,
12 yanda. "Annemle babam beni evlat edindiklerini ok ge sylediler. 8 yandayken rendim. O zamandan beri onlara gvenim
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
80 __________________________________
kalmad. Bu kadar nemli bir konuda bana yalan syledilerse her konuda yalan sylemeyecekleri ne malum?" 9 yanda. "Annem durmadan beni okayp sevmek istiyor, pmek, kucana oturtmak istiyor. Geceleri yatama geliyor, bundan holanmyorum, ama sylemeye cesaret edemiyorum. Onu zmekten korkuyorum, ama skldm artk."
JOSEPHINE, JULIEN,
u yanda. "Annem babamla artk plaja gitmek istemiyorum. Bu yaz, denizdeyken, babam 'aka olsun' diye gelip mayomu karyordu. Beni plak grmelerinden nefret ediyorum. Btn aile plajdayd, mayom olmadan denizden kmak benim iin korkun bir eydi. Bu halim babam ve dierlerini gldryordu. ok utanyordum ve yordum, sudan kmak istemiyordum. Onlar byle gldrmektense boulmay yelerdim."
Ailede ensest havas estirmek ok ykc bir kt muamele biimidir. ocukla gerek bir cinsel iliki kurulmaz, ama ensest tehlikesinin srekli dolat bulank bir ortam yaratlr. ocuklar sergilenir, azlarndan plr, okanr, byklerin yataklarnda yatrlr. ocuklar bundan ok rahatsz olur ve yerlerinin neresi olduunu bilmezler. zne olmaya haklar var mdr, yoksa yalnzca ana babalarnn nesnesi konumunda mdrlar? TIMOTHEE 8 yanda. "Bunda bir ktlk yok ki" diyordu annesi. Benim ailemde de byleydi, babam ben evleninceye kadar beni dudaklarmdan pt. Ergenlik ama kadar beni o ykar, salarm tarar, giyeceim giysileri seerdi. Bugn hl ok scak bir ilikimiz var, birbirimizi ok okarz, annemin buna hibir zaman itiraz olmad." Ancak Thimothee'nin buna bir itiraz olduu grlyordu ve memnuniyetsizliini gece ve gndz altn slatarak, dksyla oynayarak gsteriyordu. Ola ki, fazla arzulanan kk erkek ocuk bedeninden annesini uzak tutmak iin yapyordu bunu, nk anne bu durumla karlatnda onu "iren" buluyordu. Kk bir ocua, bedeninin bize ait olduu duygusunu vermek ona saygszlk etmek deil midir? Kapsn vurmadan odasna ya da du yapt banyoya girmek? nnde plak dolamak, szler ya da hareketlerle ona byklerin cinselliini "gstermek"? ocuklarn korunmaya ihtiyac vardr. Eer yetikinler bunu yapmazsa, ocuklar kendi kendilerini korumaya alr ve bunu ana babann danmaya gelmesine yol aan salksz belirtiler gstererek yaparlar. Kt muamelenin baka bir ekli: kk drme.
MARIE-PIERRE,
7 yanda. "Bizimle alay etmeleri normal, biz kz, samalklar yapyoruz. Bykler diyor ki: 'Bunlar geri zekl.' Evet baz eylerimiz eksik. Daha nce bana byle dediklerinde alyordum, ama annem bunun kt bir huy olduunu syleyince utandm ve surat asmay braktm." Kk drlmeleri ocuklar bakalarna kar saldrgan klar. Kimi zaman bu saldrganlk kendilerine dner.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
81 __________________________________
"Davranlar iddet ieriyor", diyordu bana ERIC'in annesi, "Bir eyler yapn da bu bahsi kapatalm." Aksine, bu bahsi aalm. ocuklar iddete ynelten ve mutsuz klan nedir?
SYLVAIN,
10 yanda. Danmaya geliyordu, nk ana babasna gre "mizah duygusu"ndan yoksundu. Garip bir danma nedeni. ardm gren ana baba, ocuun bu mizacnn gnlk hayattaki sonular zerinde durdular. "Srekli fkeli, surat asyor, iddet gsteriyor. Bizi, evden kamakla tehdit ediyor, geen gn kendini ldrmek istediini bile syledi." Sylvain gerekten de hem kendisi, hem bakalar iin dayanlmas g bir ocuk olmutu. ok ac ekiyordu. Grmeler srasnda, ana baba oullar doduundan beri ona taklmay nasl sevdiklerini anlattlar.
ANNE:
"Babas aka yapmaya baylr, kklnden beri ona muziplikler yapar, Sylvain de ilk gnden beri her muziplik yapnda fkelenir." C. M.: "Ne gibi muziplikler?" "Bir ylba gecesi, arkadalarm gldrmek iin babas bir zeytin ekirdeiyle boulma numaras yapt. Yerlerde yuvarlanyor, l taklidi yapyordu, aka yaptn herkes biliyordu, hepimiz gldk. O srada 6 yanda olan Sylvain, dehet iinde haykryordu. Yerden kalktnda babasna kar ok fkeliydi. 'aka yapt', diyorduk, ama bu akay asla anlamad. Bir baka seferinde, 8 yandayken, babas, benim, arkadalarmzdan birine k olduuma ve artk onunla yaayacama inandrd Sylvain'i. Bu elenceli bir durumdu, nk o arkadamz ecinseldi, ama Sylvain buna inand. Gitmemden korktuu iin uyuyamyordu. Onu nasl sakinletirebileceimizi bilemedik! Sorun, her sylenene inanmas. Babas da etrafn gldrmek iin hikyeler anlatmaya baylan biri! imdi ona 'bay kederli' diye ad takm, bu da Sylvain'i fkeden kudurtuyor. fkesinden, geen hafta salondaki kk masay devirdi ve devirmesiyle zerindeki her ey krld. Bunun zerine sizden randevu aldk."
ANNE:
ocuklarn akas yoktur bilesiniz. Hayat ok ciddiye alrlar ve kendilerini gvende hissetmeleri iin onlara garanti verilmesi gerekir. Szcklerin onlar iin tek bir anlam vardr. Szcklerin anlamyla oynamak iin yalar henz fazla kktr. 4 ya da 5 yalarna doru, onlarn ocuk konumalarna gldmz zaman nasl yaralandklarn hi fark ettiniz mi? Bunu niin komik bulduumuzu anlayamazlar ve kendileriyle alay ettiimize inanrlar. "aka olsun" diye bir eyin sylenmesi onlar elendirmez, kayglanrlar. "Sevecenlikle" bile olsa onlarla alay edildiinde kendilerini ok aalanm hissederler. ocuklara "taklan" bykler onlara zarar vermediklerini dnrler; "huyu kt", "mizah duygusu yok" derler, ama mizah ok gelimi bir ruhsal yaplanmay gerektirir. Kendine glme kavramm ele alalm; bu ok ge ortaya kan bir beceridir, kimi zaman hi ortaya kmayabilir. Yetikinlerin de her zaman bu yetenee sahip olmadn biliyoruz. stn mizah duygusuna sahip kiilerin bile, ergenlik _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
82 __________________________________
anda mizahtan anladklar tartmaldr. Kiinin, kendisiyle alay edebilmesi iin pekimi bir narsisizminin bulunmas gerekir. Birka kilo fazlas var diye oluna "ikocuk" ya da arpm tablosunu renemiyor diye kzna "aptalo" diyerek btn aileyi gldrmek kt muamelenin bir eklidir. "Bunda bir ktlk yok ki", der yetikinler, ama ocuklar canlarnn nasl acdn anlatmann yolunu bilirler.
SYLVA, 9 yanda: "Annem sende i yok, diyor. Okulda baarl olamyorum. Aabeyim iki snf atlad, annem onunla gurur duyuyor. Bazen devlerimi yaparken alyorum, annem bana diyor ki: 'Ben ne gnah iledim de bu kadar aptal bir kzm oldu!' Bunu iyiliim iin yaptn, kendimi toparlamam gerektiini de sylyor, ama ben yapamayacam biliyorum."
Bir ocua niin yle denmesin: "Kt notlarn kabul edilir gibi deil, nk senin akll ve yetenekli bir ocuk olduunu biliyorum, bu yzden bu notlara gz yumamam." Sylvia ile annesinin arasnda ne geiyor da bu anne kzna yalnzca onun olumsuz bir imgesini yanstyor? Ana babalarn dram, ocukluklarnda ektikleri konusunda kendilerini sorgulamadan, ocuklarna neler ektirdiklerini anlayamayacak olmalardr. Byk "Yakafokon"un buna yant yoktur. "Yaka" onlar yreklendirir, "Fokon" kendilerine gvenmelerini salar." Yetikin insan, ocukken yaadklarn bilincine karmadka, ocuunun aalanmasna, gururunun incinmesine duyarsz kalr, nk ocuu eitmenin, aalamay tekrarlamak olduunu dnr. ULYSEE'in babas, 8 yandaki olunun sabahlar, ok ardan aldn anlatt. Okula gitmeden nce hep oyalanyor, televizyonda izgi filmleri seyretmek istiyor, hazrlanmas, giyinmesi ok zaman alyormu. "Hakkndan geldim", dedi baba, "Bir sabah onu zorla okula pijamayla gtrdm, oh olsun, o gnden sonra saatinde hazr oluyor!" Bu "oh olsun" kime ynelikti? O gnden sonra ocuk vaktinde hazr oldu, ama en etkin tedavilere yant vermeyen bir astma tutuldu. ocuk hastalklar uzman onu bu nedenle danmaya gndermiti. Ana babalar ocuklaryla aralarna byk mesafe koyarlar. ou zaman kendilerini byle korurlar. Kendi ocukluklarnda ektikleri acy unutmak iin her eyi yaparlar. imdi kendilerini onlarn yerine koyarak ocuklarn anlamalarnn yollarn ana babalara nasl gstermeli? Tavsiyeler boa kyor ve byk "Yakafokon", btn etkileyici tylerini ve inandrcln kaybediyor. Ana babalar, farknda olmadan gemiin "antrenmanndan" gemilerdir. Bu trden kt muamelelere kendilerine ramen hazrdrlar. tenlikle yaptklarnn kt bir sonu dourmayacan dnrler ve tavsiyelere kulak bile asmazlar.
PIERRE-ALAIN,
7 yanda: "Annem herkesin nnde iyi bir ocuk olmadm sylyor. Kt bir ocuk olduumu dnyor, nk arkadalarm eve _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
83 __________________________________
geldiinde oyuncaklarm onlara vermek istemiyorum. Yemee misafir gelince, annem bunu sk sk anlatyor. Onlar glyorlar, annem babam da glyor. O zaman surat asyorum, hogeldiniz ya da gle gle demek istemiyorum. Annem gerekten terbiyesiz olduumu sylyor." Bir ocuu kk drmekten neden bu kadar keyif alnyor? Her trl pedagojinin temelinde iktidar vardr. Sadizm, iktidarn kullanlmasna, hemen hemen her zaman, belli bir lde elik etmez mi? Sakin ve akl banda grnen kiilere, hangi trden olursa olsun otorite kullanma frsat verildiinde, bunlarn ar iddete bavurduklarna rastlanmaz m? u ekingen bro memuru servis efi olduunda zorbaya dnr. u yumuak ve silik kadn, bir spor arabann direksiyonuna getiinde, en kaba saba insan gibi davranabilir. nsanlk byledir. Broda ezilen ve evde kars tarafndan horlanan kap komunuz, kpeine tekmeler atabilecei gibi olunu dvmekten de hn dolu bir haz alacaktr. Kii kendini gl hissetti mi, karsndaki gsz ise, kendi gszln unutmak iin durumdan yararlanmaktan daha kolay, daha kkrtc bir ey var mdr? Kiinin bu hazz kendisine yasaklamas gtr. Kukusuz, g kullanabilme konumunda olmann keyfinden sz etmeden eitimden sz edemeyiz. Ancak, ocuklarna "kt muamele" eden ana babalara zamannda ne gibi bir iddet uygulanm olmaldr ki, bunun acsn kendi ocuklarna yanstmaktan kendilerini alamyorlar. Eitmek, yani "eduquer" szcnn etimolojisini unutmayalm: "Dar" ynlendirmek... Eitmek, ocua bizden ayrlma, gitme olanan salamaktr. ocuu eitmek, ondan olabildiince keyif ve haz almak iin onu "kullanmak" deildir. Durum byleyse sapkn bir eilim sz konusudur. Ailelerde "sapkn ortamlar" son derece ykcdr. Baz ocuklar intihar yeleyecek kadar ac ekerler. Sonra sra bakalarna gelir; bu ocuklarn kendileri de sapklar, kurban durumundayken, gnn birinde cellat olurlar. Kendilerini sorgulamadan, ektiklerini unutarak... Bunlar yetikinlik ana geldiklerinde ocuklarna kar kendilerini rahatsz hissedeceklerdir. lerindeki sadizmi neyin tetiklediini ve kendi tepkilerinden niin korktuklarn pek anlayamazlar. stemedikleri halde sapknla doru srklendiklerini hissederler. Ac eken ve kendilerine tutunacak dal arayan bu ana babalar, ocuklarna kar tepkilerinden korunmak iin her tr tavsiye ve reeteden medet umacaklardr. Oysa onlar, kendi ocukluklarnn gereiyle biraz daha fazla yzleebilselerdi, ocuklarn eitmek iin psikoloji el kitaplarndan baka bavuru kaynaklarna sahip olurlard. 7 yanda, "Korku ve kayg krizleri" nedeniyle danmaya geliyordu. Bir sredir okulda ve evde sinir krizleri geiriyordu. Benzi soluyor, yumruklarn skyor, hkrarak alyor ve haykryor, sonra kendini yere atyor ve havale geiriyordu. nce ocuk hastalklar uzmanna, sonra da eitli tetkikler isteyen bir nrologa bavurmulard. Ana baba, "organik" bir bozukluk bulamayan uzmanlar tarafndan _____________________________________________________________________
JEREMY,
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
84 __________________________________
danmaya ynlendirilmiti. Birka grmenin sonunda vakay zmek mmkn oldu. Krizler 5 yandaki kk kardei Simon'un geirdii bir kazadan sonra balamt. Jeremy ve Simon birlikte oynarken Simon salondaki kk masaya arpp ban yarmt. Birka dakika boyunca kendinden gemi ve Jeremy'yi tek bana evde brakamadklar iin birlikte gtrdkleri hastanenin acil servisinde doktorlar "Yaray diktik, ama beyin travmas geirmediinin hibir garantisi yok. Bilin kayb bizi kayglandryor, onu yirmi drt saat gzlem altnda tutmalyz" diyerek kayglarm belirtmiti. Neyse ki Simon'un nemli bir eyi yoktu ve ertesi gn eve dnd. O geceden beri en ufak eletiri, en ufak honutsuzluk Jeremy'de bu krizleri tetikliyordu. Ana baba, bana oullarna her zaman byk hogr gstermeye, gevek davranmaya altklarn anlattlar. "Jeremy'nin Simon'u kskanmasn istemiyorduk, bu yzden kardeine diledii gibi davranmasna ses karmadk. K korumak iin hi araya girmiyorduk, birbirlerine asla zarar vermeyeceklerini biliyorduk, gveniyorduk onlara. Birka kez, her zamankinden biraz daha iddetli iti kaklar oldu, ama bu kazaya kadar gerek bir sorun kmad. Zaten o gn bile, sululuk duygusuna kaplmasn diye Jeremy'yi azarlamamtk, el kitaplarnda yle yazyor." Byk "Yakafokon"un kutsal metinleri mi var? "Fokon", onlarda sululuk duygusu uyandrma, "Yaka", kavga ettiklerinde asla araya girme." Btn kutsal metinler iin olduu gibi burada da birok yorum dnlebilir. Ne olursa olsun, sonuta Jeremy kaygdan ve korkudan lgna dnmt. Ar geveklik, daha nce deindiimiz gibi kt muamelenin bir eklidir. Ana babalar, neden kendilerini sululuun btn arlm ocuklarna tatacak kadar engellenmi hissediyorlar? Neden korkuyorlar? lerindeki ocuktan m, yoksa dnyaya getirdikleri ve psikoloji uzmanlarnn bilgilii yznden bir trl iletiim kuramadklar o ocuktan m? Byk "Yakafokon" ile akn yetikinler arasnda nc kiilere gerek olmal. Ana babalar "doru olan" yapmak ister, ama ou zaman kendi hikyeleri engeller bunu. Takldklarnda, okadklarnda ya da yalan sylediklerinde genellikle "senin iyiliin" diye dnerek yaparlar bunu.
LAURENT,
7 yanda. Snfta hi konumad iin okul tarafndan danmaya gnderilmi. ekingen ve silik bir ocuk, evde de hi konumuyormu. Kendisine hitap edildiinde alyormu. Grme srasnda Laurent'n bebekliinden ve doumundan sz etmesini istediimde, annesi de alamaya balad. Laurent'n doumdan birka saat sonra len Adam adnda bir ikiz kardei varm. Laurent' zmemek iin evde bundan imdiye kadar hi sz etmemiler.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
85 __________________________________
Anne, Adam'n lmnn kendisine ne kadar ac verdiini anlatt bana. Laurent, olunun ad getiinde hl alayan bu yasl anne tarafndan bytlm. Laurent kukusuz Adam'n kaybn biliyor ve hi konumayarak annesinin babasnn srrn saklyordu. Doumu srasndaki dram sze dkldkten sonra yeniden konumaya balad. Kendi hayatn ilgilendiren konularda ocua yalan sylemek ona kesinlikle ac verir. Yalan sylemek ya da verilen szleri tutmamak kt muamelenin bir eklidir.
ANTONN,
9 yanda. Annesi ve retmeni onda bir knt hali fark ettii iin danmaya geliyordu. Ana babas o alt yandayken boanmt. Babas onu dzenli olarak gryordu, ama verdii btn szleri tutmasna iinin engel olduunu sylyordu. "Gelecek hafta sonu birlikte Londra'ya gidiyoruz." Antonin cumartesi akamna kadar bekledikten sonra, babasndan projenin iptal edildiini bildiren bir telefon alyordu. "Yarn seni okuldan almaya geleceim." Antonin, ii yznden gelemeyen babasn saatlerce sokakta bekliyordu. Yrei paralanm olarak evin yolunu tuttuunda, oktan gece bastrm oluyor ve Antonin tm umudunu yitiriyordu. "Geleceim deyip de gelmedi mi yklyorum", dedi bana. "Bunun nemli olmadn, beni yine de sevdiini biliyorum, ama anlatamyorum, iimde bir eyler kopuyor." Yetikinlerin hayat her zaman kolay deildir. Peki tutabileceimizden emin olmadmz szleri ocuklara vermekten kanamaz myz? Ac ektiklerini dnmek bize o kadar zor mu geliyor? Onlara sayg gstermek o kadar zor mu? Szckler zarar verebilir, ykabilir, hatta kimi zaman ldrebilirler de. "Kuzenin her eyi baaryor, sende i yok." "imansn, niin kendine eki dzen vermiyorsun? Bir eyler yapmaya al." "Maskaralk etme, senden utanyorum." Bu zararsz kk cmlelerin ne kadar ykc olduunu ve kiiyi mr boyu izleyebileceini anlamak iin, psikanalize gelen yetikinlere kulak vermek yeter. "Onun iyilii iin" deniyor. Kendine eki dzen versin, gelisin diye syleniyor bunlar. Kimi zaman doru yola girmesi iin onu eitli psikologlara srklyor. Ona boyun edirmek iin, hastalk belirtileri ortadan kalksn diye. Bu da bir kt muamele ekli deil mi? Baz durumlarda onun bir paras haline gelen hastalkl davranlar, yaayan bir zne olarak kalabilmek iin ocuun bulduu tek aredir. 7 yanda. Ders almaz olmu, anne kayglanyor ve onu danmaya getiriyor.
ANNE: AGATHE,
"Dorusu, doduundan beri zor bir ocuktu; fkeli, dedii dedik. Hemen aznn pay verilmezse, bildiini okuyor. Bebekken uyumak istemezdi. Onu evin bir kesinde saatlerce alamaya brakarak
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
86 __________________________________
hakkndan geldim. Mizac byle. Okula baladnda sz dinlemek istemiyordu. Sanrm iin bandan beri retmenler ar hogrl davrandlar. Giderek snfn "kara koyun"u haline geldi. ok kayg verici bir durum. Okulda baarl olmasn istiyorum. Hibir retmen ona sz dinletmeyi baaramazsa mimlenecek. Ben onu idare etmenin g olduunu biliyorum ve evde ok sert davranarak onu dize getirmeyi baaryorum. Okulda bunu yapamyorlar. Herkes kt gzle bakacak ona. Kayglanyorum, anlyor musunuz, iyi bir renci olmasn istiyorum, imdiki halde tek bir isteim var, ona haddini bildirsinler." C. M.: "Aznzdan kan kulanz duyuyor mu?" ANNE: "Ah, kusura bakmayn, dilim srt, yle demek istemitim: Tek bir korkum var, onu dize getirmeleri."
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ SEKZNC BLM ERKEN ERGENLK
PERDE 2 SAHNE 4
Catherine Mathelin
87 __________________________________
Normandiya'da yaz tatilinde bir kr evinde minenin evresi. Isabelle, arkada Sylvie'yi ve btn aileyi davet etmitir.
Bu kez oldu, galiba yanyor.
Ka saattir urayorsun, yansn artk! Yeterince al rp olduundan emin misin?
Hah, ite! Kanepeye yan yat ve eletir bakalm. Sen asla i yapmazsn, bitmi iler mfettii olarak boy gsterirsin!
SYLVIE:
JEAN-JACQUES:
Yetti yahu, iyiyiz, rahatz, tatildeyiz. Kavga etmeden akamn keyfini sakince karamaz msnz?
Bu adam sinirime dokunuyor, hem austos sonunda ate yakmak samalk.

ISABELLE: JONAS:
PERRE:
Canm skyorsun ama! Hibir eyden memnun olmazsn. Gndz hava ilikti, ama akam olunca sd; odun atei ho, deil mi?
Brak anne, gryorsun yine "bunalm" oyununu oynuyor. Be para etmez. Ne yaparsan yap, Pierre asla memnun olmaz. Sizler de her zaman yaknmay kesmesi iin onu aptalca ikna etmeye alyorsunuz.
PERRE: JONAS:
Bana baksana Jonas, sen ne zamandan beri beni yarglamaya cesaret ediyorsun? Her zamandan beri. Sen matah biri deilsin. Aradaki tek fark u, eskiden sana bunu sylemeye cesaret edemezdim. Bak bu doru! Senden daha skcsn bulmak zor. "Szlananlar Oscar" verilseydi dl kazanrdn.
MARION:
JEAN-JACQUES:
Pekl ocuklar, tamam! Ben iskambil oynadnz sanyordum. Ne zamandan beri byklerin ilerine karyorsunuz? Ergenlik a budalalklar m bunlar?
MARION: SYLVIE:
Bak sen, baback ahlk dersi veriyor. Zavall Jean-Jacques, ay, korktum, korktum! Bak Marion, fazla ileri gidiyorsun, Jean-Jacques'n sana bir tokat atmasn hak ettin. Dikkat et, parmaklarnn kandn hissediyorum.
MARION:
Yok canm! Jean-Jacques kzr, ama finalde ezilir. Marion, dikkat et, imdi kalkyorum!
JEAN-JACQUES:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
JONAS:
Catherine Mathelin
88 __________________________________
Bover Jean-Jacques, tenis oynarken belini incittiini unutma. Kendini daha fazla yorma, senin yanda biri ihtiyatl olmal. Yeter ama! Saldrganlnzla geceyi berbat etmek mi istiyorsunuz? Yeter artk. kizler koarak salona girer.
ISABELLE:
ARTHUR:
Anne, anne... Adrien ve ben skldk, yarn sizinle gelmek istemiyoruz. Gezintiler bizi yoruyor, komunun oullaryla oynamak istiyoruz. Ana babann peinde dolamak skyor, ne yapacamza kendimiz karar vermek istiyoruz. Bir de siz balamayn, 10 yanda olduunuzu hatrlatrm.
SYLVIE:
Pekl, yer cceleri, gidip yatn, imdi tartmann sras deil! Sinirlendirdiniz beni, yarn bizimle geliyorsunuz, o kadar.
PERRE: SYLVIE:
JEAN-JACQUES:
Ben ne de olsa babalarym, sen ne karyorsun Jean Jacques? Kalmanza izin veriyorum, ocuklar, gidin kz arkadalarnz grn.
Hayr, Pierre. ocuklarn karsnda tartmayacamz, ortak tutum benimseyeceimizi sylemitik.
PERRE:
Syledik, ama ben fikir deitirdim. Jean-Jacques da yer ccesi demeseydi.

ARTHUR: ADREN:
Yani evet mi, hayr m? Durmadan kavga edip hibir karar almayan anababalar can skyor. Vazge gitsin. zin istemenin iyi bir yol olmadn sana sylemitim. Yarn tam yola kmadan nce ayak diremeliydik. Gezintilerine kafay o kadar takm olacaklard ki bizimle uramazlard. Sigaray braktklarndan beri spor yapyorlar ya! Evde ifal otlarla salkl yaam, "biyo bilmem neler ve jimnastik dalavereleri". Haydi ikizler, yeter artk, yatmaya gidin. Sizin yanzda ocuklar sz
SYLVIE:
dinler.
ARTHUR:
Frncya syleyin de, ekmek de vermesin bari. 10 yandayz, artk bebek olmadmz sana hatrlatrm. Hatrlattnz iin sa olun. Doru yataa, frlayn. Annemin kocasnn bizimle nasl konutuunu duydun mu?
JEAN-JACQUES:
ADRIEN (Pierre'e): JONAS:
ok akllsnz ocuklar! Aferin u kklere, her eyi anlamlar. Harikaydnz oyuncular; sizinle gurur duyuyorum.
MARION:
Pekl, yeter! Marion, Jonas, siz bu akam sinemaya gitmiyor muydunuz? Ortam rahatlar diye sylyorum.
MARION: SYLVIE:
ISABELLE:
Sizin sinemanz daha elenceli, stelik bedava. Kafamz tleme, bizi gerekten yoruyorsun.
mdat, dayanamyorum. Helene burada olsayd byle olmazd.
ISABELLE (Sylvie'ye):
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
JEAN-JACQUES: SYLVIE:
Catherine Mathelin
89 __________________________________
Bu kadar bana yetti, yatmaya gidiyorum, babamla byle konusaydm sk bir ktek yerdim, oras kesin; annem de ona arka kard. Tamam! Sen surat et, git yat, ikizleri de gtr ve bizi unut. Gerekten de cesursun, savulalm.
Byle kak bir ailede baka seeneim yok. Atee gz kulak olun, u salak Pierre atei mutlaka sndrr. ok oldunuz ama! Tatildeyiz, huzur istiyoruz, bunun anlamm biliyor musunuz? Bizi rahat brakn. Tamam, anladm, burada fazlaym, ben de eker giderim, kendime gelmek iin biraz dolamaya kacam. Pierre, ikizler ve Jean-Jacques kar.
JONAS: PERRE: ISABELLE:
JEAN-JACQUES:
Pekl! Gsteri bittiyse biz sinemaya gidiyoruz. Jonas ve Marion da odadan kar. Isabelle ve Sylvie snmekte olan atein nnde ba baa kalrlar. Seni bilmem, ama benim canm alamak istiyor. Ne ho bir gece, keke yanmda bir erkek olsayd. Ortal sakinletirirdi. Brak canm, ne deiirdi ki?
SYLVIE:
ISABELLE: SYLVIE:
ISABELLE:
SYLVIE: O senin ryalarndaki erkek, var olmayan biri. Psikanalizde geen 12 yl boyunca psikanalistin sana bunu umutsuzca anlatmaya alt halde hl ders almadn m? ISABELLE:
O da, bizler kadar baarsz m olurdu dersin?
SYLVIE: Besbelli; gryorsun bu ocuklarla hibir yetikin ba edemiyor. Ne retmenler, ne psikanalistler, ne de doktorlar, hi kimse. Bizde i yok. Ne sylesek, ne yapsak eletiriyorlar, yarglyor. Tam bir cehennem. ISABELLE:
Yanmda bir erkek olsa durumun deimeyeceine gerekten inanyor
musun?
SYLVIE:
Kesinlikle, yemin ederim. Al sana! imdi de benim de canm alamak istiyor.
ISABELLE:
SYLVIE: Sana sylemitim, dayanlr gibi deil. 10 yanda balayan ergenlik krizi, ben bittim. Anneme telefon etsem de tatilin sonuna kadar gelip buraya eki dzen vermesini istesem? ISABELLE:
Ne demezsin, bylece her ey yoluna girer. Jean-Jacques ona baylyor, Pierre de onsuz yapamyor sanki. Tatil bir polisiye roman gibi noktalanacak. Kollarmzda bir ceset, suluyu arayacaz. Bu halleriyle ocuklar da zanllar arasna girer. Isabelle, biz Freud'a ne yaptk da ocuklarmz byle oldu? Oysa btn tavsiyeleri dinledik, psikanalistlerin her sylediini uyguladk.
SYLVIE:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
ISABELLE: SYLVIE:
Catherine Mathelin
90 __________________________________
Evet, ama yle bir ya geliyor ki, ocuklar kitaplarda yazlanlara hi uymamaya balyorlar. Karar verdim, yarn telefon edip psikanalistimi grmeye gideceim.
ISABELLE: SYLVIE:
Onu ldrtacaksn, eminim btn bu yllardan sonra seni grmeye artk tahamml yoktur. Ona yine annenden sz etmek niyetinde misin? Abartyorsun, sana ka yl boyunca psikanalistine babandan sz ettiini hatrlatmama gerek var m? Aklma bir fikir geldi. Her eyi olduu gibi braksak da yarn adalara gitmek iin iki bilet alsak? En azndan tatili gnein altnda tamamlarz, belki de harika erkeklerle karlarz, kim bilir?
ISABELLE:
SYLVIE:
Bana bak! Ergenlik bazlarnda erken balyor, bazlarnda ise gereinden uzun sryor anlalan! PERDE
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
91 __________________________________
PSKANALZE MERAKLI ANA BABALARA NOTLAR "Ergenlik krizi" bugn ne durumda? Ergenliin giderek daha erken yata baladm ve ana babalar giderek daha aresiz durumda braktn saptyoruz. Doumlarn programland, arzuland, beklendii bilimsel dnyamzda, her eyin onlara gre ve olabildiince mutlu olmalarn salamak iin ayarlanm bir toplumda, ocuklar 9-10 yalarndan itibaren bize vahice saldrarak ne anlatmaya alyorlar. Kukusuz, ergenliin bir hastalk olmadn ve ocuu yetikinlik ana ve bamszla tayan zorunlu bir geit olduunu hatrlamak nemli. Ergenlik hayatn bir evresidir; btn kr havalara, kimi zaman da frtnalara ramen, ocuun yabancs olduu yeni bir dnyay kefetmesine olanak salayacak bir deniz seferine benzer. Bu "yolculuk" boyunca, ocuk bakaldracak, surat asacak, bir gn kederliyse, ertesi gn saldrganlaacaktr. Her eyden korkarken birden hibir eyden korkmaz olacaktr. Ana babalar nasl davranacaklarn bilemedikleri bu ocuklar karsnda savunmasz kalrlar. Bir zamanlar o kadar arzuladklar bebekleri onlara: "Ne yapalm yani, domay ben istemedim ki" diye kafa tuttuunda, kendilerini g durumda, aresiz ve horlanm hissederler. Ana baba iin en zor olan, verdikleri eitimin sonularn stlenmektir. Ergenlik a bugn daha erken balyorsa, bu, ocua gsterilen bakm ve zenin farkl olmasndandr. Gnmzde bebek bir bireydir. Olabildiince hzl gelimesi iin elden gelen her eyin yaplmas gerektii dncesi genel kabul grdne gre, ona sz hakk tannmal, yetikinler olarak hayatmzla ilgili her ey ona aklanmal, erkenden sorumluluk verilmeli, 4 ya da 5 yana bastnda her konuda fikri alnmaldr. Kendi dncesini eskiye oranla ok daha kk bir yata aklamaya cesaret etmesine neden ayoruz? Ama gelimesi iin her eyi yapmak, onu bir "ocuk kral" haline getirmek anlamna gelmez. Erken ergenlik modern eitimimizle ve ana babann ocuklua dn sreciyle dorudan balantldr. Gnmzde ocuklar daha erken olgunlayor, yetikinler ise daha uzun sre ocuk kalyorlar. Bu, modernitenin sonularndan biridir. 10 yanda. Okulda sorunlar olduu iin danmaya geliyordu. Anne anlatyor: "retmen kendini derslere yeterince vermediini sylyor, aklnda baka eyler olmasa daha iyi sonular alabilirmi. Bugnlerde evde baz skntlarmz olduunu sylemeliyim." "Bunda alacak bir ey yok, ilerinizi yoluna koyamyorsunuz, babam patronuyla farkl ekilde konusa bugn isiz kalmazd."
ANNE: CLEMENT: CLEMENT,
"Ama babann sana fikrini sorduunu ve verdiin tlere uyduunu biliyorsun canm." C. M.: "yle mi? 10 yanda bir erkek ocuk babasna byle bir konuda t verebilir mi?"
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
ANNE:
Catherine Mathelin
92 __________________________________
"Clement ok olgundur. Grleri hep doru kar. Her konuda fikrini sorarz. Annem babamla sorunlarm olduu zaman harikalar yaratt. Yapmam gereken her eyi syledi ve mesele halloldu."
C. M.: "Okuldayken dnecek ok eyin olmal..." "Evet, ama nemli deil, arpm tablosunu renmekten daha nemli sorunlar var." Gnmz ana babalarnn nemli bir sknts da, ocuklarn, kendi hayatlarna zarar verme pahasna ana babalarnn sorunlarn gidermeye alyor olmalardr. Clement bir iki yl iinde bir saldrganlk dnemi yaarsa, buna fazla amamak gerekir. Ana babalarn onlar arkada ya da srda konumuna getirdii bir eitim sisteminde, ergenlik ana gelen ocuklar onlardan daha sert bir ekilde kopmak zorunda kalacaklardr. Anne ya da baba tarafndan fazla martlan ya da pohpohlanan ocuklar da, onlardan kopabilmek ve bakalarna ynelmek iin ok iddetli bir dnem yaamak zorunda kalabilirler.
PIERRE-FRANOIS, CLEMENT:
12 yanda. Anne anlatyor: "Artk hibir ey anlayamyorum. O harika bir ocuktu, birbirimize tutkunduk. Her zaman yakn olduk, birbirimizi ok iyi anlyorduk. Aldm kararlar onaylyor, zevklerime ve seimlerime deer veriyordu. Bugn her yaptm yanl buluyor, gznde be para etmiyorum. Ona ne oluyor anlayamyorum, acaba kr arkadalar m var?"
Bymek ve zerk olmak iin, taplan nesneyi yakmak gerekmez mi? Az ya da ok iddetli olabilen bu saldrganlk kanlmazdr. Kukusuz, ocuklarna kendilerini sevdirmek iin her zaman her eyi yapm ana babalara bu daha ok ac verecektir. Ana babalar ar hogr gsterdike, snr aray iindeki ocuklar onlara kafa tutacaklardr. Kendi ergenlik alarnn ans yetikinlerin akllarn byk lde kartrr. Kimi zaman ocuklarla zdelemekte, kendilerini onlarn yerine koymakta zorluk ekerler. Buna karlk, ergenlik andaki ocuklaryla zdelemeleri ok daha kolay olur. Ergenlik, ana babann ocuklarna bakn deitirir. Dayatlan bu deiim ana babay skntya sokar ve kendilerini artk tanmayan ocuklar, ocukluktan kmaya zorlar. Gemiten vazgeip byklerin dnyasna girmek zorunda kalrlar. Anababalar o zaman ergenlik dnemlerinde yaam olduklar glkler iinde bulurlar kendilerini. Kimi zaman ocuklarn kskandklar da olur. Bu durumda saldrganln kabahati yalnzca ergende aranmamaldr.
MAEVA,
13 yanda. Annesi, kzyla yaad zorluklardan sz etmek iin randevu alm: "Bize kar bu kadar sert davranmas inanlmaz. Oysa her istediini yapmasna izin veriyoruz. kmak isterse kyor. stedii gibi giyiniyor, ona asla uyanda bulunmuyoruz. Geen hafta onun iin jinekologdan randevu bile aldm. O benden bir ey istememiti, ama anlarsnz, bana sr vermediine gre bu ile ilgilenmem doru olur diye dndm. Gece eve dnmeyeceini, bir arkadanda kalacan sylediinde ne olaca bilinmez. Doktora telefon
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
93 __________________________________
edip ona doum kontrol hap vermesini istedim. Gryorsunuz, ak fikirli bir anne saylrm. nanmazsnz, Maeva korkun bir fkeye kapld ve doktordan dnte bana hakaret etti. Ona kalrsa beni ilgilendirmeyen ilere burnumu sokuyordum." C. M.: "Siz ergenlik an nasl yaadnz?"
ANNE:
"Benim ergenlik am olmad. Annem babam ok sertti, bu yzden gen evlendim. Evlilik olmasayd evden asla kamazdm. Maeva ansnn farknda deil. Kimi zaman ona imreniyorum. stelik benim o yataki halimden ok daha gzel. Hayatn bana anlatmamas sinirime dokunuyor. fkeleniyorum, nk onun da bu dnemi benim harcadm gibi harcamasn istemiyorum. Doru, kimi zaman ona ters davranyorum, kt davrandm da oluyor."
Baarsz geen ergenlik dnemini olunun ya da kznn araclyla yeniden yaamaya almak ve onlara "baar"y dayatmak ya da yaanamam bir dnemin kskanln duymak, ocuun yeni yeni oluan bamszln "elinden almak" demektir. "Ergenlik krizi" geirenler ana babalar olduunda, byk "Yakafokon"un tavsiyeleri yine anlamsz kalacaktr. Bilinalt srelerin her devreye giriinde, byk "Yakafokon"a, yenilgiyi kabul etmekten baka are kalmaz. nsan doas hep ayndr; ergenlik a, gnmzde daha erken yata balamakla birlikte, eskiden neyse yine odur. Her ergen bilinaltnda lmle urar. Kendi lm (Bir zamanlar var olan ocuk, artk yoktur), ve artk tapnma nesnesi olmaktan km, bilginin ve iktidarn temsilcisi olmayan ana babann lm. ocuk "ancak yetikinin cesedini ineyerek byyebilir" der Winnicott. Ergenliin tek ilac, zamandr. O sre iinde ana babann ura hayatta kalmak, "ldrlmelerine" izin vermemek, tavrlarn srdrmek ve dndklerini sylemektir. Yerini korumak, ocuun ana babasna kar sava "kazanabileceini" dnmesine frsat vermemektir. Yetikinler kar koyamazlarsa, ocuk onlarn zaaflarn hissederse, saldrganln kendisine evirecektir. lk evrede simgesel olarak "ldrlmeyi" bekleyecek, isteine yant alamazsa iddetini kendisine evirecek ve canna kymak isteyecektir. 14 yanda: "Yaama nedeni gremiyorum, dnyada neler olduunu gryorsunuz, akas demez. Hayatm anne babamnki gibi olacaksa; metro, i, uyku, eksik olsun. Onlara hayatlarnn aptalca olduunu syleyemem, bunu kaldramazlar. Onlarn lmnden sorumlu olduumu dnmektense, intihar ederim daha iyi." "Ya onlar, ya ben", diyor Amelie. Ana babadan ayrlmak kolay katlanlr bir durum deildir. "Babandan ve annenden ayrlacaksn", diyor Kutsal Kitap. Ancak, ocuklara verilen bu buyruun eyleme geirilmesi ana babann terk edilmeyi kabul etmesine baldr. Farkl sevgileri kefetmek iin ana baba sevgisinin yokluuna katlanmak gerekir. Peki ana baba bu sevgiden vazgemeye hazr mdr?
AMELIE,
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
94 __________________________________
Eer ana baba ocuklarn "kaybetmekten" ac duyuyorsa, ergenlik andaki gencin sululuk duygusu ok iddetli olur. ini korku sarar, ak ile nefret arasndaki ban henz farknda deildir. Toplumda alabilecei yeri ya da baka kimseleri tanmaktan alabilecei zevki henz bilmez. Yalnzca anne ve babas vardr ve onlara meydan okumak zorunda kalmann acsn eker. Yetikinler bu meydan okumay karlamak zorundadrlar. Ana baba iin nemli olan, sendelemeden, ocuun kendileriyle boy lmesine izin vermeleridir. Otorite gstermek, ilkelerini savunmak, bunu yaparken ocuu tarafndan eletirilmeyi kabul etmek ve hak taleplerinde ona destek olmak kolay i deildir.
VALENTIN,
13 yanda. Babas yle diyor: "Ben Valentin'i ok iyi anlyorum. Yaadmz dnyay eletirmekte ok hakl; byle bir dnyay ben de kabul etmiyorum. Dncelerimiz, zevklerimiz ayn, kimi zaman birlikte dolamay bile kabul ediyor. Onun yatlarnn yannda kendimi rahat hissediyorum. Karm benim de bymediimi sylyor, ama farkl olmaya kendimi zorlayamam. Karm, olan esrar itiinde ya da geceyi baka yerde geirdiinde onu azarlamam istiyor. Ama ben btn bunlar anlyorum. Okulu asmasn da anlyorum, retmenler be para etmez. Ana babasna ya da retmenlerine hakaret etmesi bana normal geliyor."
ocuklarn arkada ana babalara deil, yol gsteren yetikinlere ihtiyac vardr. Ancak, byklerin bunun iin kendi ergenliklerini atlatm olmalar gerekir. Baz ocuklar ana babalarna hakaret ederek, ok ihtiyalar olan bir cevab almak iin onlar kkrtrlar. Kamak, sorunu arlatrr; ocuklar o zaman daha ileri gider ve karmzda ergenlik andakilerin iddetine teslim olan, hakarete urayan, kt davranlan ve hatta kimi zaman tartaklanan ana babalar buluruz. ocuklar lgna dnerler, nk ana baba ilevlerini kaybetmi ve kendi yetikin konumlarn korumay baaramaz olmulardr. Acaba, anne ve baba kendi ocukluklarnda karlatklar hangi glkleri yeniden yaamaktadrlar? Bykanne ve bykbabann, sanki ocuklar ve torunlar ayn srye mensupmu gibi duruma el koymasna da sk rastlanr. Bu hikyelerin ergenlere verdii zararlar aktr. Ana babalarn yaknd "ergenlik krizi"nin, ocuklar 2-3 yama gelip de kendilerine ilk kar ktklarnda ortaya kan sorunlarn tam tamna bir tekrar olduu aka saptanabilir. "Hayr, kree gitmek istemiyorum!" "Hayr, kahvalt etmek istemiyorum!" "Hayr, ykanmak istemiyorum!" Bu "Hayr!" dnemi ocuun gelimesi iin vazgeilmezdir. "Kendi kendime yapabilirim" adr bu. ocuklarn ana babalarndan bamsz olarak baka arzularla, baka beklentilerle var olduklarn kantlamak istedikleri yatr. Aslnda tmyle hakl olan bu dayatmadan bizar olan yetikinler, ocuun ergenlik a srasnda hangi dala tutunacaklarn bilemezler.
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
95 __________________________________
"Bunu yalnz bana yapmak istemekte haklsn, ama imdilik ok kksn sana yardm etmeliyim" demek, "Dndn dnmekte haklsn, ama ben seninle ayn fikirde deilim, bu da ayn kuaktan olmadmzn kant" demek kadar gtr. Gnmzde, ana babalar yalandklarn fark etmekten holanmyorlar. Genlik klt, baka bir kuaktan olduklarn kabul etmelerini engelliyor. 3 yandaki ocuun isteklerini kavrayp, onun bu istekleri gerekletirmek iin yeterince olgunlamadn anlamasn salamak ne kadar nemliyse, ergenlik andaki ocuun olgunluk eksikliine sayg gstermek de o kadar nemlidir. Hak talepleri ne kadar iddetli olsa da, sahip olmalar imknsz bir zerklii ok erken kazanmalarna engel olmak da arttr. Gnmzde hayat koullar ve ocuklara verdiimiz eitim onlar daha abuk "olgunlatryor". Ana baba alt iin ilgilenmek zorunda kaldklar kk erkek ve kz kardeler, boanmalar, yeni ailelerinde yerlerini koruyabilmek iin hzl bir kavraya sahip olma gereklilii, ocuklarn daha hzl gelimesine yol ayor. Ana babalarn sorumluluklarnn hibir blmn kk ocuklarna devretmemeleri iin fazladan bir neden daha... ok erken sorumluluk stlenmelerine izin vermek, onlar "yzst brakmak" ile edeerdir. Hakl olarak talep ettikleri bu olgunluu stlenmeye henz hazr olmayabilirler. Gerekli olan zaman, ocuktan ocua deiecektir. Geenlerde, "zerklik" konusunda bir yaz hazrlayan bir kadn gazeteci benimle grmeye geldi. unlar bilmek istiyordu. "Bir ocuun kendi bana ykanmasna ka yanda izin verilmeli? Okuldan ne zaman yalnz dnebilir? Okuldan eve geldiinde ana babas iten gelene kadar, bakc olmadan evde ka yanda yalnz kalabilir?" Bu sorular nasl yantlamal? Kimi ocuk yalnz kalmaktan mutlu olur, kimisi rker. zerkleebilecei an, kendisinin ve ana babasnn yaamyksne bal olacaktr. rnein ergenlik andaki baz ocuklar yalnz kalmak isteyebilirler ama, o srada varlmza ihtiyalar olduunu dnyorsak, onlar yalnz brakmamak doru olmaz m? Byk "Yakafokon"un reetelerini uygulamak, nedense ocuklara kulak vermekten daha kolay geliyor ana babalara. 16 yanda: "Austos ayn Paris'te yalnz geirmek istiyordum. Kendimi gerekten kt hissediyordum. Kz arkadam beni bolamt, ders ylm berbat gemiti. Annemden ve babamdan tatile bensiz kmalarn istedim. ok 'cool'dur onlar, kp gittiler. Bana gvenirler. Ama yalnz bama kalnca arkadalarmn da Paris'te olmadklarn fark ettim, kendimi daha da kt hissettim. Annemin ecza dolabndaki uyku ilalar aklma geldi. Her zaman fazladan ila bulundurur. kmtm. yi olmadm ana babama telefonda sylemeye cesaret edemedim. Bir halta yaramadm dneceklerdi." Ergenlik andaki depresyonda, hem ocuun ana babaya nasl grnmek istedii, hem de gerekte kendisini nasl grd rol oynar.
ETIENNE,
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
96 __________________________________
Sanki hayatn o kesitinde, ikinci bir "ayna tutma evresi", kendi grntsn kaybetmi olan ocuun kendini yeniden tanmak zorunda kald bir baka zaman yeniden yaanr. Deiime urayan bedeni ocuu byk skntlara sokar. Yeni heyecanlar, yeni duygular onu akna evirir. Ergenlik ana girer girmez kkl bir deiikle kar karyadr, yeni imgesiyle yzlemek zorunda kalr. Eski dnce tarzna bal kalmak birlikte yeri arzular, yeni zlemleri vardr. Cinsel iliki gerekletirebilecek durumdadr. Franoise Dalto, "Ergenlikte cinsellik ne kar" diyor. Birka yl nce alan idipus kompleksi yeniden tetiklenir ve tutkularla birlikte saldrganlk da alevlenir. 12 yanda. "Karakter bozukluu" ikayetiyle ana babasyla birlikte danmaya geldi.
ADELINE: ADELINE,
"Anneme sinir oluyorum; asla memnun olmuyor, durmadan beni eletiriyor. Karakteri bozuk olan aslnda kendisi; benim tek yaptm kendimi savunmak." "Gn boyunca bana saldrmas, onunla konumam ya da sarlmam reddetmesi, buna karlk uyumadan nce babasnn her akam onunla konumak iin bir saat onun odasnda kalmak zorunda olmas sizce normal mi?"
BABA: ANNE: BABA: ANNE:
"Ama o daha bebek!" "Sutyen takan, olgunlam ve iyice saldrganlam bir bebek!"
"Emin olun kolay deil. Sanki birbirlerini kskanyorlar, sanki evde iki karm var." ocuk altnc snfa balamasyla birlikte, ayn anda hem eski kk, hem gelecekteki byk insan olan ergen ynn aramaya balar. "stakoz kompleksinden sz ederken, Franoise Dolto bunu anlatr. "stakozlar kabuk deitirirken nce eski kabuklar der ve yenisi kana kadar bir sre savunmasz kalrlar." Ana baba ar otoriter ya da ar hogrl davranrsa, kendi ergenlik alarnn tortularn ocua yanstr, onu kskanrlarsa iler byk lde karr ve atmalar patlak verir. O zaman tavsiye istenir. "Yaka" ilkelerimizi savunur, "Fokon" ocuklarmz destekler. Ancak, Winnicott'un dedii gibi, bir bebek ekip bir bomba bitiimizde" byk "Yakafokon"un tavsiyeleri ie yaramaz! "Ergenlik krizi", bir ocuun hayatnda, amzn ana babalarnn en ok sorguland evredir. Reeteleri uygulamak artk yle kolay deildir. Yzdeki izgileri yok eden ve yalanmann izlerini silen gzellik kremleri gibi mucize ilalar birer aldatmacadr. Hibir ey ocuklarn bymesini ve ana babalarn yalanmasn engelleyemez. Buna karlk, hazrlop reeteler, yaamlarn ve kendilerini farkl bir ekilde sorgulamalarn engelleyecektir. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________ DOKUZUNCU BLM PSKANALZ DANIMASI
PERDE 2 SAHNE 5
Catherine Mathelin
97 __________________________________
Sabah, henz hi hasta gelmemi. Psikanalistin danma odas. Odann kaps birden alr. Jean-Jacques, Sylvie, Pierre ve Isabelle ieri girer. C. M.: Kimsiniz?
JEAN-JACQUES: SYLVE:
Bizi tanmazdnz m? Biz kitaptaki kiileriz.
Sizinle konumak istiyoruz.
C. M: Kitaptaki kiiler mi? mknsz, siz yaamyorsunuz ki!

PERRE:
Bunu siz sylyorsunuz. Bir kez yaratldktan sonra, bir kiinin hayat hakknda ne biliyorsunuz ki?
ISABELLE:
Siz psikanalistler pek Descartes'snz dorusu.
C. M.: Hemen yok olacaksnz, biliyorum. Sizler salt kurgusunuz.

SYLVE:
Size syleyeceklerimizi dinletmeden gitmeyeceiz.
C. M.: Bu sabah uyanmak iin yeterince kahve imedim galiba! Benden ne istiyorsunuz?
PERRE:
Hayatmz zorlatrdnz. Sorunlarmz bizi ayor, ocuklarmz bizi bitkin dryor, bir eyler yapmalsnz C. M.: nanlr gibi deil! imdi de gelmi danmak istiyorsunuz!
ISABELLE:
Peki ne diyorsunuz? Bizler niin bu noktaya geldik? Bizleri, sululuk duygusu alayan psikoloji el kitaplarna baml, ne yapacan bilemeyen ana babalar haline getirdiniz. kizlerin doumundan Normiyandiya'daki yaz tatiline kadar on yl geti ve bizler hibir noktada gelime gsteremedik. Pierre yaknmay, Jean-Jacques kamay, Sylvie annesinden hi ayrlmamak iin habire erkek deitiriyor. Bana gelince, beni kurtaracak byk ak hikyesini umutsuzca bekleyip duruyorum. C. M.: Byle giderse, hibir ey olamayaca kesin. Bizim de kulaklarmz tedavi etseydiniz bari. Bunu niin
JEAN-JACQUES:
yapmadnz?
Daha da kts, gnmzde ana babalarn nasl akna dndn, uzmanlar katnda sorunlarna nasl umutsuzca are aradklarn gstermek iin bizleri psikanaliz dknleri olarak nitelediniz.
PERRE:
SYLVIE:
Bizler przsz bir dnya ve kusursuz bir aile istiyormuuz, yle diyorsunuz. Ancak reklamlarda var olan bir mutluluk aray bizleri trl trl
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
98 __________________________________
mucize ilalar tketmeye srklyormu. Peki psikanalistlerin bu ilerdeki sorumluluk pay konusunda kendinizi sorguluyor musunuz? Dnmenin zaman geldi. Sizin her eye bir yantnz olduka, mutlak bilginin tekeline siz sahip olduka, bizlerin kendimizi sorgulamamz nasl beklersiniz? Ahlk dersi vermekle, sorunlar olaan saymakla, hazrlop yantlar sunmakla iler hallolmuyor.
JEAN-JACQUES: ISABELLE:
Byk "Yakafokon"a da hi benzemiyorsunuz.
C. M.: Normaldir, tylerimi unuttum. Aman neler diyorum ben?! Haydi yeter kaybolun, sizler yalnzca hayal rnsnz.
ISABELLE:
Byk "Yakafokon"u knarken, bir yandan da onun zelliklerim her eye ramen tamadnzdan nasl emin olabilirsiniz? C. M.: Yeter! Bu diyaloglar benim yazdm hatrlatrm. Bu durumda sylediklerinize katldm bilmeniz gerekiyor. Bana sorduunuz sorular aklm srekli kurcalyor.
JEAN-JACQUES:
Olabilir, biz de tam bu noktadan size yardm etmek istiyoruz. Kendinize sorular soruyorsunuz, peki bir eylerin deimesi iin gerekten ne yapyorsunuz?
SYLVIE:
Psikoloji konularnn medyadaki etkilerini sorgulamann zaman geldi. O ulema rgtlerinde ne yapyorsunuz?
PERRE: Analizcinizi nasl yetiiyorsunuz? Kendilerini srekli sorgulamalarn retmedike, birok eyin hastalardan renilmediini sylemedike, onlara Freud'u okutma zahmetine hi katlanmayn.
Okullarnz "nemli kiilerin" buluma yerine, atama sistemiyle gelen ulemann kendinden honut bir ekilde rahata kurulup oturduu yerlere dnmedi mi? Sanki her ey, hocann kendini riske sokmasna gerek brakmayacak ekilde ayarlanm. Aykr dnce ve yaratclk nerede peki?
ISABELLE:
JEAN-JACQUES:
Sizlere bir eyler retemeyecek kadar "deli" olduumuzu mu dnyorsunuz? Delilie de bir yer ayrmamal myz? Belki de asl retici olan bu deliliktir. Biz bugnn ana babalaryz. Uzmanlarn dayatmalarndan ylmz. Siz de bizden bir eyler renebilirsiniz. Grlerinize bavurmadan hibir ey yapamyorsak, su sadece
SYLVIE:
bizim mi?
PERRE:
JEAN-JACQUES:
Psikanalizin de dierleri gibi mspet bilim haline gelmesini engellemek iin savamann zaman geldi de geiyor. Psikanalizin kaskat dondurulmamas, sistemletirilmemesi iin yaplmal bu sava; "te diyet tavsiyeleri, ite hijyen tavsiyeleri, bunlar da psikoloji tavsiyeleri. Aman dikkat edin, reeteyi harfi harfine uygulamazsanz asla mutlu olmazsnz" denmemesi iin...
ISABELLE:
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
JEAN-JACQUES:
Catherine Mathelin
99 __________________________________
Amacn, insan denen makinenin ileyiini bilen, arzalar onarmay becerebilen ya da daha kts bu arzalar nleyebilecek uzmanlar yetitirmek olmadnn bilincinde misiniz? C. M.: Zaten aklmda olan syletmeyin bana! Bu kitapta, tam olarak bunu anlatmaya altm biliyorsunuz.
SYLVIE:
Bize kzmayn, hayali kahramanlarnn, yazarlarna yardm eli uzatmak zorunda olduklar baz anlar vardr. Size yardm etmeye karar verdik. C. M.: Bana yardm etmek mi?
Evet, yazmak her ey deildir. Yazlanlarn bir yere ulamas gerek. Biz bunun iin geldik; sizi uyandrmak iin, analistlerin divanlarn gerisinde rahata yerletikleri koltuu biraz sarsmak iin...
ISABELLE:
SYLVIE:
Dnmenin her zaman yeterli olmad aklnzda bulunsun. Ortal gerekten sarsmak gerekiyor, bakarsnz o zaman bizler de ana babalar olarak yolumuzu bulabiliriz. Biz gidiyoruz, ama bir kez olsun yarattnz kiilere kulak verin. Biz derdimizin ne olduunu sizden iyi biliyoruz, bize gvenin. Nazike izin aldktan sonra drd birden kp gider. Kabul salonunda, danma sekreteri bilgisayar amtr, odann kapsn da ardna kadar aar.
SYLVIE:
SEKRETER:
Gnaydn! Yazmalar hazr m? Mektuplar imzaladnz m? Bu sabah ok kalabalk var, gecikmeyin! C. M.: Az nce odamdan kan drt kiiyi grdn m? Hayr, neden sz ediyorsunuz? Giren kan olmad! Bu sabah sizden nce buradaydm ve imdilik yalnzz. C. M.: Dur, az nce kanlar grm olmalsn? Vay canna, beni meraklandryorsunuz, kahve ya da aspirin ister misiniz? yi grnmyorsunuz! abuk kendinize gelin, nk danmaya gelen birok kii var! C. M.: Beni iletme, drt kiiydiler.
SEKRETER:
SEKRETER:
SEKRETER: Artk eminim, srmenaj geiriyorsunuz. Yirmi saat kadar uyursanz kendinize gelirsiniz.
C. M.: Hayr, uyumann sras deil. Bana btn ekibi ar, hemen almaya balamamz gerekiyor! PERDE NER
_____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
100 __________________________________
PSKANALZE MERAKLI ANA BABALARA NOTLAR Toplumun evrimi, ailelerin normlarn deiime uratyor. Fazla ey isteme ve kat olma hakkna sahip miyiz? ocuklara her eyi sylemeli mi? Onlarla yetikinlerle konuur gibi mi konumal? ocua sayg gsterilmesi zorunluluu onu gerekten byk bir insan yerine koymamz m gerektiriyor? Babalk ilevinin siliklemesi, cinsiyet ayrmnn ortadan kaldrlmas, saydamlk zorunluluu karsnda, ana babalar kimi zaman ne yapacam bilemez duruma dyor. ocuklar minyatr yetikinlere dnyor ve ana babalar ocuklayor. Ne yapacaklarn bilemediklerinden, bilimden yant bekliyorlar. O zaman, kimi zaman artc gelen sorulara yant vermeleri iin psikanalistlere bavuruluyor. Medya, ou zaman birbiriyle elien tavsiyeler atar ortaya. Yetikinlerin kafas bsbtn karmtr, ana baba olmaya artk cesaret bile edemezler. Sanki her vaka tek deilmi gibi, ocuun syleminin tekilliini hazr bir yanta indirgemek mmknm gibi, herkes iin geerli bir reetenin hzl ve etkin bir zm salayacan dnrler. Psikanalistten tavsiye isteme yannda, tam belirlenmemi bir acya ilikin yeni sorularn skl da dikkat ekiyor. Psikolojik bir sorundan, hasta bir bedenden ya da yalnzca okulda karlalan zorluklardan kaynaklanmayan bir ac bu. ocuk ya da ana baba ac ektii ve bu acnn kaynan bilmedii iin, bu konuda konumak ihtiyacyla psikanaliste bavuruyor. Gnmzde psikanalistler, psikanalizin safln korumak adna, ne istedikleri pek ak olmayan bu aileleri danmaya kabul etmemeli mi? Psikanalitik dinleme, aslnda acnn nedeninin anlalmas iin gerekli deil midir? Pek ok ana baba, rnein her sabah karn aryan ocuklar iin danmaya gelir. nemli bir organik sorunu mu var? Fazla m gergin? Snfn gerisinde kald iin okula gitmek mi istemiyor? Ya da belki okula gitmenin zorunlu olduunu kavrayamamtr. Bu gibi durumlarda ocuu zen gsterilecek bir nesne haline getirmek, renmek isteyip istemediini hesaba katmadan onu yeniden eitmek, ana babasn, retmenlerini ya da bakclarn memnun etmek iin onu daha gzel, daha akll, daha uslu klmak deildir sz konusu olan. Franoise Dolto, danmaya kabul ettii ocuklara her zaman yle derdi: "Ben, okulda daha iyi alman iin, evde uslu olman iin ya da seni bir hastalktan kurtarmak iin almyorum. Ben, neysen o olman iin buradaym." ocuun dinamik bir atlm "baarabilmesi" iin, neden ac ektiini syleyebilmesi, artk bakalarnn onun azndan konumamas, kendi sesini bulabilmesi iin her eyi seferber etmek sz konusudur. Birok neden arasnda, ana babasnn syleminden "kopmakta" yetersiz kalmas da ocuun rahatszlk belirtilerini artrr. ocuun giderek nesnelletirildii bir dnyada, zne olabilmeyi vurgulamak ve herkese kendi yerini kazandrmaya almak gerekmektedir. "Sylemek" ve "yapmak" olanan yeniden kazanmak nemlidir. ocuktaki huzursuzluk _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
101 __________________________________
belirtisini aydnlatacak olan, onun anlatma gcdr. Bizim yapmakta olduumuz, bu "dinamik atlm"a yeni bir ivme kazandrmaya almaktr. Bir ngiliz psikanalist olan D. W. Winnicott korkular yznden danmaya gelen Bob rneini aktarr. ocuk, korkularyla ilgili olarak yle demiti: "Daha nce bu bir 'ey'di, siz bunu sze dntrdnz." Asl glk, ailelerin, en gerek ve en rktc olan eyi suskunlukla geitirmek istemeleridir. Geen gn bir anne bana yle diyordu: "Olumu yatan slatma derdinden kurtarmanz iin geldik size, sorunu halledin ve bu konu artk konuulmasn." Kukusuz bu ocuun acsn anlatmak iin bulduu tek are, yatan slatmakt. Baka bir ocuk, are olarak hastalanabilir. Franoise Dolto'nun hatrlatt gibi: "Birinci kuakta 'susulan' eyi, ikinci kuak bedeninde tar. Nasl olduu bilinmez, ama gerek ete kemie brnr, nk insan tmyle simgeseldir." Bu nedenle, gerek sz kendini bedende gsterir. Bir baka ocuk, umutsuzluunu okulda ektii zorluklarla ifade edecektir. Ailede birok sknt ve dram yaanrken nasl ders allr? ocuk bu dertlerden kurtulabilirse "yapma" keyfine yeniden kavuur, anlama olana bulur ve saygnlk kazanr. O gne kadar budala saylan ocuk, etkileri her zaman ykc olan "haylaz" sfatndan kurtulur. Ana babalarn ve okulun isteinin biraz dna klabilmelidir: "Ters" davranyor, iddet gsteriyor, ilerde su islemesinden korkuyoruz." Oysa n plana alnmas gereken, ocuun isteidir. O ne istiyor? Bu istei, bizimki de dahil olmak zere evrenin isteinden nasl ayrmal? yi ya da kt davran yoktur. abamz bir "norm" yerletirmekten kanmaktr. Byklerin houna gitsin gitmesin, ocuun istekli olmasna yardmc olmak gerekir. Psikanaliz zneye, isteinin kendine zg tekillii dorultusunda ivme kazandrr. Simgeletirme istei, istekli kalmay srdrme istei vb btn ailenin iine gelmeyebilir! Talebe taklp kalndnda, ocuun istei sorunu bir kenara braklm olur. Ailenin isteklerine karlk verememek her zaman kolay deildir; ana babay memnun etmeye aldrmamak da yle... Tavsiye vermek bize "ekici" geliyorsa, bu, bir gn en azndan bir anneye terapi uygulam kiiler olarak terapist ruhu tamamzdandr. Bu, kendimizi kurtarmakta ok zorlandmz bir eilimdir, zellikle de tedavi alann semisek. Her bir soruna nasl eilmeli? Bir ocua ilerlemesini salayacak en iyi yant nasl vermeli? Sistemletirmekten kanarak, szcklerin nemine, saygnlk ve yaama gc kazanmaya nasl ncelik vermeli? Rahatszlk belirtisi olarak ortaya kan eye ocuk sk sk yapr, "onlara tutunur". Kimi zaman, kendisi olarak var olmasn salayan tek ey budur. Bu durumda ocuun ya da ailesinin hikyesinde tekrarlanan semptomatik eler analizde ortaya karlabilir. Jenny Aubry'ye mektubunda, J. Lacan unun altn iziyordu: "ocuun gsterdii belirti, aile yapsndaki semptomatik eleri de aklayabilir; aileyi _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
102 __________________________________
oluturan iftin gereini temsil edebilir. En karmak, ama mdahalemize en fazla ak kap brakan durum budur. nde gelen belirti annenin znelliine balysa, eklemlenme byk lde gever. Bu durumda ocuk bir fantazmanm bala konumundadr [...]. Annenin "nesnesi" olur ve bu nesnenin gerekliini aa vurmaktan baka ilevi olmaz." Bu alntnn ilk blmnde J. Lacan nevrozdan sz ediyor; son blmde ocuk, annenin fantazmasna yapm bir nesnedir, anne iin, sadece onun gereini yanstmak zere vardr. Aynann przsz yzeyinde bir bulanma olmutur. Baba sahnede yer almaz. Kuliste bile yoktur. Annenin sylemine hibir ey snr getirmemitir ve ocuk aynada kaybolmutur. Adlandrlmamtr ve bedenini sahiplenemez. Balangta bu paralanm bedenin fizik belirlilerini oaltarak; sonralar, gelime ve konuma gecikmeleriyle, d dnyayla balarn geveterek, kiilik ve kimlik bozukluklanyla kendisini ifade edecektir. Kim olduunu tam bilemez ve onu daha da fazla korkutmaktan baka ie yaramayan gln klklara girmiesine bir bakasnn kendisine sunaca her imgeyle zdeleir. Sadece uzun bir zmleme almas ona baz tutamak noktalar salayabilir, psikiyatri dnyasndan uzakta yaama olana verebilir. Annesinin isteklerine tmyle hapsolmu bir ocuk kendini yaplandramaz. Annesini memnun etmek iin ona kendinden bir para veren ocuk, daha az zarara uram grnse de, bu durumdan yara almadan kurtulamaz.
ROBERT,
15 yanda. Winnicott terapi srasndaki konumalarla ilgili olarak sunduu baka bir vakada, Robert'in bahede alrken "karanlk bir keyi aydnlatt"n sylediini aktaryor. Bu karanlk kenin, kendi hayatn unutmak pahasna annesini hayatta tutabilmek iin aydnlatmas gereken depresyonu temsil ettiini aklyor. Ergenlik andaki ocuk kimi zaman, "annem ar", der. Ne arl bu? Ar annelik yapyor, ar karyor, ocuktan ar beklentileri var; hangisi? Annenin kurgu dnyasna hapsolan ocuk, artk var olamaz. Fazlasyla anne ve yeterince kadn olamayan annenin gz baka ey grmez olur ve ocuk onun gznde, kayglarnn panzehirine, yalnzlk korkusunu giderecek nesneye dnr. ocuun, doumdan bile nce, uyumlu geliebilmesi iin, annenin "bakalarna" "bavurmas" gerekir. Franoise Dolto'nun aktard bir in gelenei, annenin doumdan birka gn sonra ocuu btn aileye tantmasn zorunlu klyor. Anne trende, "Bey olum ya da hanm kzm; ahsnzda, bey kocamn, bey atalarn selamlyorum" diyerek beiin zerine eiliyor. Elinden giden ocuk, artk sadece annesine ait olmayan varlnn tannaca baka bir soy zincirine katlm oluyor. Anne artk bebein tek sahibi olmayacaktr. in'de veya baka bir yerde, hemen her doumda u ya da bu biimde gerekletirilen bu tren, nc ahsn rolnn belirtilmedii ya da anne tarafndan yeterince vurgulanmad durumlarda hedefine ulamazsa, anne ve ocuk ac ekerler. _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
103 __________________________________
Byle bir anne bir psikanaliste bavurduunda, ocuunu bir "nc ahsa" yneltmi olur. Psikanalistin ii, gnmzde divan ile koltuk arasndaki alanla snrl kalmyor. Talep toplumun urad deiimlere gre deiiyor. Analistleri "gemie taklp kalmamalar", talebin ald yeni ekillere uyum salamalar nemli. Ana baba tavsiye istemeye gelmise, kapy yzlerine kapatmak yerine, psikanalistin bak, zel dinleme biimiyle, tavsiyenin tesinde asl istenenin ne olduunu ortaya karmak olmal. Bir psikanaliz danmasnda tavsiye aramak baka, bir psikoloji el kitabndan bulunup karlm bir reeteyi uygulamak bakadr. Winnicott, ocuun okul deitirmesini, yatl okula gitmesini, bir ocuk hastalklar uzmanndan randevu alnmasn tavsiye etmekten ekinmezdi. Sanrm hakl olarak, ocuun hayat ekilmezse, sadece terapinin ocuun gelimesi iin yeterli olmayacan dnyordu; ancak bu tavsiye yalnzca o ocuk iin geerliydi ve bir analist tarafndan "aktarlmt". "Rehberlik" sert eletirilere uruyor. Ama yanl, ou zaman analitik formasyonu olmayan terapistler tarafndan uygulanmasndan kaynaklanyor. Psikanalistin de konutuu birka grme, ok eyi zebilir. Franoise Dolto vurguluyor: "Psikoterapiye alnan ve drt seansa ihtiyac olan ok ocukla karlatm [...] ve farkna vardm ki [...] ocuklarla yalnzca be ya da alt kez gryor, sonra kesiyordum. stelik, nedenini bilmediim halde, bir an geliyor, atma zlyordu. Oysa, olan uydu: Ana babayla cinsel hayatlar hakknda konumu ve ocuun idipus kompleksinden kaynaklanan davranlarnn tuzana nasl dtklerini onlara anlatmtm." Rehberlik var, rehberlik var; kaplar kapatan tavsiyeler var, aan tavsiyeler var. Ana babalar, kendilerine hi snr konmad iin ltleri kalmam, Dolto'nun dedii gibi "tepe taklak" olmu ocuklar danmaya getirdiklerinde, kukusuz sylenecek baz eyler vardr. Analistin birka szc, sorunlar rtmek yerine aabilir, ana babay kendi hikyelerine geri dndrebilir, mutlak gcnn dncesinden deliye dnm 5 yandaki kk zorbay daha fazla rktmekten nasl korktuklarn dile getirmeleri istenebilir. ocuu, buyurucu olmayan yapc bir biimde, insanlarn koyduu yasalara davet eden bir sylem gelitirmek gerekmektedir. Yaplandrn bir syleme gei, istek sorununu ortaya koyar. Oysa ahlk zm, kurallara uymay vaaz eder. Ahlk ve etik ayrm da byle ortaya kar. Baz ana babalar iin ocuklarnn sorunlarn anlamaya almak kendi ocukluklarnda onlara sorun karan eylerle yzlemek anlamna gelir. Baz durumlarda, ilk randevu ocuk iin alnm olsa da sonradan baba ya da anne yardm ister. ocuklar evrelerine balayan bilinalt sorunsalnn karmakl, ilk zamanlar ocuu ana babasyla birlikte kabul etmemizi gerektiriyor. Bu "birlikte" yaplan bir analiz deil, daha ok, bir tarafa sz vererek ocuun kendisine ait olmayan bir sylemden ayrlmasn salama denemesidir. ocuk iin tedavi karar _____________________________________________________________________
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
104 __________________________________
alnrken, dier taraftan ana babann kendilerini ifade edebilecekleri ayr bir alan dzenlenerek ocuklarnn "iyilemesiyle" ba edebilmelerine yardmc olunur. Baz durumlarda bu iyileme onlar iin gerek bir snama olabilir. Bu alanda reete yoktur; her seferinde yaratc olmak gerekir. Bir ocuk psikanalistinin riske girmemesi, gerei yanstmamas dnlemez, nk ocuklar gerei sylemenin ne anlama geldiini herkesten iyi bilirler. El kitaplarnn en byk eksiklii bu yaratclktan yoksun olmalardr. Hibir makale, hibir reete psikanaliz danmasnn yerini tutamaz. Bu bulumann yaratabilecei "srpriz" aranan szce ulatrabilir ve ocuk farkl bir yne doru gitmeye balar. Teknii, her vakada yenilemek gerekse de, bu iin gerektirdii formasyon analizci formasyonudur. "Psikanaliz benim pratiimin temelindedir", diyordu Winnicott. Bana soru soran bir renciye kanlmaz olarak, szn ettiim (psikanaliz olmayan) almay yapabilmenin tek yolunun psikanaliz formasyonu olduunu sylerim. [...] Bilinmeyen bir alann kefi anlamna gelen her yeni vakada benim tek yardmcm, iimde tadm, benim bir param olan ve olur olmaz bavurmak zorunda kalmadm teorimdir... Benim konumum, tekniini gelitirmek iin rpnan, ancak teknie hkim olduktan sonra mzik yapabilecek duruma gelen bir viyolonselcinin durumuyla kyaslanabilir." Gerekten de, Winnicott'un srekli yenilenen tekniinin gerisinde kendisinin yllar boyunca edindii ve yaptn inceleyerek kavrayabileceimiz teorik temelleri buluruz. Bu, onun Franoise Dolto'yla ortak noktasdr. Dolto, vakalar aktarrken ilk uyandrd izlenim, gerekten byleyiciydi. Btn bunlar nasl bulmu diye dnyorduk. Yorumlarnn gizemli bir yan vard, sezgileri tlsml gibiydi. Ama Franoise Dolto'nun yaptn dikkatle okursanz, btn mdahalelerinin teorik temelle desteklendiini grrsnz. Tpk Winnicott gibi, o da, seans boyunca teoriyi hi dnmeden zgrce hareket edebiliyordu. Bir virtz konser srasnda solfeji hi dnmez, oysa ancak solfejden hareketle alabilir. Bir ya da iki grme, bir ocuun, kendisine ac veren sorunlarn znn ok ksa srede ortaya kmasna yol aacak ekilde konumasn salayabilir. Winnicott'un dnd gibi, evre fazla hastalkl ve sorun fazla karmak deilse, tek bir seans bile bir ocuun, Franoise Dolto'nun deyimiyle "de kalka kendi yolunu bulmasna" yeterli olabilir. Enerjisi ve "cinsiyetinin ruhu" erevesinde byme arzusuna yeniden kavuur. Winnicott'un szn ettii "kutsal an" ocuk ile terapistin "ocuun kar karya bulunduu ve gelimesini engelleyen duygusal ya da psiik durumunun bilincine birlikte vardklar andr". O zaman 6 yanda olan Pierre'le yaptmz grmeyi hatrlyorum. ocuk annesiyle birlikte gelmiti, okula gitmeye iddetle direniyordu. ok istenen bir ocuktu, uzun bir ksrlk dneminden sonra yapay dllenme yoluyla domutu. Annesinin dediine gre "tbbn bir mucizesi"ydi. Pierre bu srada, simsiyah, yklm, bana sylediine gre de "ii bo" bir ev iziyordu. _____________________________________________________________________
PERRE:
Freud'a Ne Yaptk
___________________________________
Catherine Mathelin
105 __________________________________
O resim izerken annesi bu ocuun doumundan beri ne kadar kusursuz olduunu anlatyordu. Tam hayalini kurduu ve tbbn ona sonunda kazandrd ocuktu. Ancak, ilkokula baladndan beri hibir ey yolunda gitmiyordu, ocuk okula gitmeye kar kyor hrnlayor ve annesinden ayrlmay kesinlikle reddediyordu. Pierre izdii resimde, dediine gre "ykk evi onarmak" iin umutsuzca are ararken, anne, kocasyla sorunlarn dile getiriyordu. Pierre ilkokula balarken babas evden ayrlmt. Annesi kocasnn geri dneceini dnyor, ama geri gelmesini istemek iin onunla nasl balant kuracan bilemiyordu. Bu srada hl resimle uraan Pierre, bir yandan syleniyordu: "Vah vah, ev yklyor, itfaiyeyi armak lazm, ama bilemiyorum, yoksa polis mi arsam?" Bana dnp, "Sen polisin numarasn biliyor musun?" diye soruyordu. Ne yazk ki, o anda elimin altndaki tek numara annesinin telefon numarasyd. Bunu ona syledim. Bu srada anne alamaya balad. Hibir ey grmezmi gibi davranan Pierre anneye dnd: "Yo, hayr, yine alama, beni kzdryorsun." Yeniden eviyle ilgilenmeye balad: "Tamir etmek ok zor, bunu asla baaramayacam." O zaman anneye, yalnzlndan ve nc bir kiiden yardm istemekte zorlanmasndan sz ettim. Gerekten de iyi durumda olmayan annesini brakp okula gitme dncesinin Pierre'e ac verdiini anlattm. "Ah evet", dedi, "annemin benimle gelmesini isterdim. Orada insan ok eleniyor." Pierre ve annesi nasl bir gln tuzana dtklerinin anlamlard; ocuk annesini mutlu etmek istiyor, onsuz mutlu olmay kabullenemiyordu. Anne kendini yeniden yaplandrmay denemiyordu. "Bu ocuk benim her eyim", diyordu, "bu ona fazla ar gelmi olmal, onun kusursuz olmasnn yle istiyordum ki." Bu tek grme, Pierre'in ve annesinin kendi ynlerinde gitmelerini ve yollarna farkl bir ekilde devam etmelerini salad. Ana baba olan siz okurlara da aynsn diliyorum.
_____________________________________________________________________

Freud'a Ne Yaptık Da Çocuklarımız Böyle Oldu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Freud'a Ne Yaptık Da Çocuklarımız Böyle Oldu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Freud'a Ne Yaptk

FREUD'A NE YAPTIK DA OCUKLARIMIZ BYLE OLDU Ana Babalara Notlar

KLER ISABELLE: JONAS: SYLVIE:

Bekr anne, 34 yanda, reklam sektrnde alyor.

Isabelle'in olu, 5 yanda.

Paris'te bir kahve. Sabahn lo'u.

Peki sonunda ne oldu?

Ne demezsin... Hayatm bir felaket!

Peki, sen ne dedin? Hi. Yere oturdum ve aladm. PERDE

anne babasyla danmaya geldiinde 6 yandadr.

Evet, ama bu ayn ey deil.

Hoakal, Pierre, hoakal! Annene anahtarm olmadan ieri girdiimi nasl

Dur biraz! aklayacam?

Sersemlik etme, kapcdan yedek anahtar aldn sylersin.

Ak sak, askl gecelikler giymeyi denedin mi?

Benimle byle dalga gemen ayp olmuyor mu?

Paris, IX. blge, Sylvie'nin annesi Helene'in evi.

Alo anne, benim, sana imdi urayabilir miyim?

Bu rekler tereyal, ne yaptn sen?

Haklsn, Marlon tpk senin gibi bir sevecenlik ve yardmseverlik ant.

Anlattna gre bylesi hi gven verici deil. Ama ok batan karc.

Bana baksana Sylvie, sen bir anneyle evlenmek istemediinden emin

misin? PERDE BRNC PERDENN SONU

8 yanda. "Babam bizi terk ettiinde canmz ok skld."

Soruyorum, "Baban sizi terk ettiinde mi?"

C. M.: "Ayn gzyalarn m dkyordunuz?"

"Evet, hafta sonlar beni almaya gelmediine gre..."

"Doru, ben bunu dnmemitim!"

Biraz kskanmyor musun, acaba?

Aksine, mrm k olmakla geirdiimi biliyorsun! Erkekler beni

Hay Allah! sandalye daha ister!

aka m ediyorsun! Baka arem yoktu, onu savunmazsam kadncaz

"Bilmem... Seni olmadm sanyorum."

TEK BAINA OCUK BYTMEK

ok kt oynuyorsun, zavall dostum, senden umut yok!

Bana yeterince benzemiyorsun. Ben yalnz kendim gibi erkekleri

Isabelle ve Lison ieri girer.

NEMSZ SANILAN UFAK TEFEK KT MUAMELELER

Paris metrosunda bir akamst.

Rahat brak beni! Bizimkilere bir ey syleme.

Pekl, ama ok vaktim yok, nk trene bineceim.

Trene mi? Ne treni?

MARION: JONAS: JONAS:

Hibir fikrim yok!

ok sinirli olduunuzu sylyorsunuz! Belki de tavrnz ya da davrannz onlarn huzurunu bozmutur.

yi misiniz? Peki neredeydiniz btn gece?

Evet, yorgunuz, pek uyumadk da.

Bu kez oldu, galiba yanyor.

Ka saattir urayorsun, yansn artk! Yeterince al rp olduundan emin misin?

Bu adam sinirime dokunuyor, hem austos sonunda ate yakmak samalk.

Hayr, Pierre. ocuklarn karsnda tartmayacamz, ortak tutum benimseyeceimizi sylemitik.

Syledik, ama ben fikir deitirdim. Jean-Jacques da yer ccesi demeseydi.

ADRIEN (Pierre'e): JONAS:

mdat, dayanamyorum. Helene burada olsayd byle olmazd.

O da, bizler kadar baarsz m olurdu dersin?

Yanmda bir erkek olsa durumun deimeyeceine gerekten inanyor

Kesinlikle, yemin ederim. Al sana! imdi de benim de canm alamak istiyor.

Bizi tanmazdnz m? Biz kitaptaki kiileriz.

Sizinle konumak istiyoruz.

C. M: Kitaptaki kiiler mi? mknsz, siz yaamyorsunuz ki!

Siz psikanalistler pek Descartes'snz dorusu.

C. M.: Hemen yok olacaksnz, biliyorum. Sizler salt kurgusunuz.

Size syleyeceklerimizi dinletmeden gitmeyeceiz.