Kouu Orhan Kemal Tahir (1910-1973) Kemal Tahir stanbulda dodu.

Gazihasanpaa Rtiyesini bitirip girdii Galatasaray Lisesinin ikinci snfndan ayrlarak renimini yarda brakt. Avukat katiplii, ambar muhasiplii, gazetecilik gibi ilerde alt. 1938de, Nzm Hikmetle birlikte yargland Donanma Komutanl Mahkemesinde on be yl hapse mahkum edildi. On iki yl ankr, orum, Krehir, Malatya cezaevlerinde yattktan sonra, 1950de Genel Af Yasas uyannca geri kalan cezas baland. 1955ten sonra yaymlamaya balad romanlaryla edebiyatmzn nde gelen yazarlar arasna katld gibi, tarih konusundaki grleriyle de dn hayatmz etkiledi. 21 Nisan 1973te, bir kalp krizi sonucunda stanbulda ld. Kemal Tahir Karlar Kouu Yayma Hazrlayan: Sevengl Snmez Ithaki Yaynlan - 358 Edebiyat - 283 Kemal Tahir Btn Yapdan - 4 ISBN 975-273-130-9 2. Bask, Nisan 2007, istanbul Kemal Tahir, 1974 Ithaki, 2005 Yayncnn yazl izni olmakszn herhangi bir alnt yaplamaz. Bu kitabn telif hakk Kemal Tahir Vakf temsilcisi ONK Ajans Ltd. ti.den alnmtr. Yayn Koordinatr: Fsun Ta Sanat Ynetmeni: Murat zgl Kapak Tasanm: mer lkenciler Ithaki Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tic. Ltd. ti.nin yan kuruluudur. Kapak, i Bask: idil Matbaaclk Eminta Kazm Dinol Sanayi Sitesi No: 81/19 Topkap-istanbul Tel: (0212) 674 66 78 (Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tic. Ltd. ti.) Ithaki Yaynlan: Kap yava yava, ihtiyatla ald. Biraz aralk durdu. Sonra plak ayaklarn hafif pr ts iitildi. istanbullu yeni uyanmt. Yatt yerden ieri gireni gremi-yordu. Ama kim olduunu biliyordu. Mahsustan byk sesiyle sordu:. Kim o? Cevap veren olmad. Kim o? Adu... Adu... Hey... Kz Hey ne demek? Adu? Efendim. Sabah erifler hayr olsun Adu Hanm... Olsun efendim. Gel bakalm... stanbullu, yannda duran iskemlenin zerine akamdan brakt bir tek ay ekerini eline ald: Buyrun Adu Hanm... Adu, ekeri derhal azna att. S iemal Mhir Kz, Teekkr ederim, hani? Teekkr ederim. Olmazd. Teekkr ederim efendim, diyecektiniz. Ederim efendim. Annen iyi mi? yi. Dn gece alad. Alama deseydin. Alama dedim. Murat aabeyime sylerim, dedim. Ne dedi? Ben fenalk yapmyorum, alyorum, dedi. Trke mi syledi, Krte mi?

Krte syledi. Aye Ana iyileti mi? lah.... O da nasl sz? Hayr efendim, diyecektin ya... Hayr efendim. Dn bir abla daha getirdilerdi. Ad neymi? Bilmem. te o alad da, anam da beraber alad. Nerde Mahpus? Yok, gezmeye gitti... Adu, kediyi karyolann altnda, dolabn arkasnda arad. Adu. Efendim. Hanm ne yapyor? Hanm da alad. Bizim evde herkes alyor. Sen..? Ben de aladm. Baban? Babam alamaz. Babam erkek... Maho? -Mahmut dokuz yandayd- Maho alamyor mu? IKarar Diouu Alyor. Ayaklar yor da... Maho erkek deil ki!.. ocuk... istanbullu, k gelmeden evvel Adua kundura ve entari temin etmeye karar vermiti. ocuun plak ayaklarna bakarak sordu: Nerde senin takunyalarn? Adu takunyay bilmiyordu. stanbullu sz deitirdi: Nalnlarn nerde? Koptu. Kopmu... Hele rezil... Yere basma bakalm... k u srann zerine... Betona baslr m? Hasta olursun. k uraya. Ben hasta olmam... Adu, Ohh... diye hafif bir ses kararak minnack ellerini yanana gtrd. Anas olan ocuk hastalanmaz. Anas karnn doyuruverir. A msn? Hac Abdullah dayn nerde? Grmedim. Bu esnada Adua seslendiler. Kz glerek dolabn arkasna kat, ban uzatp fsldad: Aye Ana gelmi... Neden saklanyorsun? Beni ieri kapatr... Korkma ben sylerim kapatmaz. Sana kapatmam diyor, ama aa gtrnce kapatyor. stanbullu, Aduun salarn kestirmek iin anasyla tam bir ay mcadele etmiti. Sa kestirdiler ama boynundaki katr boncuklarn, sar ve nikel kurulardan yaplma gerdanl kartamadlar. Adu deliler gibi alad, kendini yerlere ald. Kck -drt yanda- esmer, zayf bir kzd. stanbullu buraya ilk geldii zaman gzlklerinden korkmu, aylarca kucana kama7 [Kemal uhir mt. Sonra sonra, birbirlerine ite byle altlar. Adu Trke-yi ve iftetelli oynamasn pek kolay rendi. Dost olduklar gn, on drt ay evvel, stanbullu onu duvarn nnde durdur-tup lmt. Adu, imdilik her sene parmak byyordu. Hem boyu, hem akl bu kadar byyor. Para veren mahpuslara teekkr eder ve Alman ordusu gelse, parasn elinden 4 alamaz. Paray mutlaka anasna verecektir. Karlar kouunun kapsna gider, yere yzkoyun yatar. Bazen Like bazen Ana diye seslenir. erden baka birisi anasnn yerine cevap verse Adu bir ihtiyar kocakar gibi yatt yerden Hayr... Hayr... manasna ban sallar. Anasnn sesini alnca paralar pei peine kapnn altndan ieri srer. imdilik, hamal olan babasna da, bir kavga esnasnda komu karsnn kaba etini srp lmne sebep olduundan iki seneye mahkum anasna da, babasyla beraber darda kalan alt, yedi, dokuz yandaki kardeine de Adu yardm etmektedir. Adu... Kz, dert yapasca... Kz... Aye Ana soluyarak odaya girdi.

Beyim kz burada yok mu? Kz brak... Sen neredesin Mslman? Hastaln nasl oldu? Sorma... Halime bak... Kar gardiyan Aye Ana, ok uzun boylu, ok iman bir kadnd. Genliinde dnya gzeli olduunu, Rum diyarnda Ayeden beyaz kar bulunmadn eskiler sylyordu. Gnah vebali boyununa biraz da oynak olduunu, yreinin merhametinden yalvaranlar bo evirmeye kyamad anlalyordu. Bu yzden kocas Davulcu Mehmet day sopa koymaz srtnda pa-ralarm... Lakin baz karya haramla sopa tevatr yarar. Bu Aye rezili, hovarda yeniledike gzelleirdi bey, sopa yedike parlard. O zamann devrinde olu olanlar bunu tanrd. 8 Ddnlar CKotu Son zamanlarda, iki seneden beri, sa elmack kemiinin zerinde bir Halep ban karm, gittike azarak nihayet alt gzkapam aaya doru ekip yzne biraz korkun ve ok ok hazin bir hal vermiti. Bu yaray iyi etmek iin -daha dorusu bylece azdrabilmek iin- Aye Ana suratna srmedik almadk boya, su, amur, ila, toz brakmamt. On gnden beri hasta yatyordu. Mdrden bir hafta izin ald halde, evde ancak drt gn kalm tekrar vazifesi bana dnmt. Istanbulluya, gremedikleri birka gn iinde bsbtn km gibi geldi. Yzndeki ban el ayas kadar alm, gzn aa doru -inmeli bir aza gibi- ekmiti. Yaray gene azdrmsn Aye Ana. Galiba eki yedin. Yedim. Bir de utanmadan yedim diyor. Sana ka kere syledim. Eki yersen yaran alr. Ne yapalm? ierlerim yanyor benim evldm... Benim ierlerim yanyor... Kz, i yanarsa hemen eki mi yenecek? Biraz sabretmez misin? Adam sen de Murat Beyim... Acndan tm demesinler de ok yemi de atlam desinler... Hastasn. Evde niye oturmadm? . Evde... Benim evim mi var? Yoluna boz duman kesice benim olum... Alnnn atndan vurulasca benim olum... Bu benim olum, inallah, ekmei ekmekide, paray sarrafta gre... Gene sana ne yapt? Ne yapacak? Gecenin bir vaktinde sarho olmu, baucu-ma canavar gibi dikildi. Para istiyor benden... Veriverseydin... 9 0(emal Tahir Hani para?.. Sen ne sylyorsun yavrum... Metelik divan sinisi... lira bagardiyana borcum vard verdim, dedim. ki lira Hanma borcum vard. Verdim, dedim. ki lira bir de seksen kuru stanbullu Murat Beye borcum vard, verdim, dedim. Kz, bana borcun mu vard ki bunu byle syledin? Hasta halimde aklma sen geldin... Sen benim olumu bilir misin? Benim olum, encamnda dilenir... Ancak bir tarlas olup satmal ki derdine deva bula... Demek paran yok mu cad? dedi. Yok, dedim. Sen de kendim kan m sayyorsun. Ulan sen bir sprge sprmeyi bilmezsin. Bu yzden babam senin kolunu krmad m? Bacan krmad m? Banda kurun yaras yok 5 mu senin... diye bard. Grdn m olum... Kt can olsa, babann gnnde kar giderdi. Demek anann cani iyi canm, diye glverdim. Glmeyi canm istemiyor ya... Belay defedeyim diyerek... Vay bir fkelendi. Bir bacan da ben krmazsam... diye art etti. Sopay ekti Aye Ana, olu kapda duruyormu gibi o tarafa dnd. Sen benim kafama neden vuruyorsun, kuruna gidesice... Sen benim, tavuklar gibi, kafama neden vuruyorsun? On aa sdm vard. Eriklerim vard. St aalarm, erik aalarm kesti, yakt. D kapy da krd krd yakt. D kaplar krlr m ahm? Bak Mehmet dayy beenmiyorsun ama, sa olsayd seni olana dvdrmezdi. Sa olsayd... Sa olmalyd. Herif beni dverdi, bana sverdi. Ama beni it ayana brakmazd. Eller benim derdimden dalarda gezerdi. Su balarnda gezerdi, balklar suda temizler getirirdi. Kular frnda piirtir, ekmeklerin arasna sarar getirirdi. Bir vilyetin

bir davulcusu idi. imdi olan da davul alar ama nerde babasnn tokma, nerde bu tremeyesicenin tokmao utanlar ZKout ... Herif lrken ben buradaydm, yetiemedim, Avrat geleydi de, bana zehir yedireydi, demi koca herif. On gn oluyor ryada grdm. Bana cennet kular avlam. lle yiyeceksin diye boazma sarld. Sabahleyin korktum. Kotum, mezarna gittim, Aman koca... Beni yanma alma... Ben biraz daha yaasam iyi olur, diye yalvardm. Hani yamur yamt. Rzgr agu gibi esiyordu, slandm, mezarn banda amura battm. te benim hastalm, o gnn souu... Yamur yaar, eteimi bama eviririm. Hastalandm. Evim diyerek gittim. Eli knlasca. Sen beni neden dversin. Bu benim olum, eski avrad da byle dverdi, sarho oldu kamalad. Kavga etti hanerledi. Karnn bacs haber alm, bir dubara ile alp gtrd. imdi yanna avrat gelmiyor. Ona ettiini ekecek. Kar Bitlisli idi. Arslan gibi karyd. Bu benim olum hapiste yatt da kar Rejide alt. Rezile saat ald, gmlek ald. Hepsini satt. Karakola gideceim... Ben kendisim ekva etsem, bre vurur dverler. Acyor musun? Acmyorum. u kaba etlerime vurdu sopay, vurdu sopay... Oralarm hem gmgdk oldu. Sylenmez ki ahm, komiser ksmna sylenmez ki... Her yerim aryor denir de oralarm aryor denmez... anlalyor. Olun syleyemeyeceini bildiinden sarna vurmu. Bilmez mi? O ne domuzdur. Lakin Allah o paalarn tuttuunu altn ede. Hangi paalarn kz? smet Paalarn. Neden? Karlar altrma detini karmasayd, bizi bu kapya kim uratrd? Ben de almasam, olan beni dve dve ldn Cemal uhir rrd. Vay benim olum, leen aldm leenimi satt. Tencereler aldm, tencerelerimi satt. Tam be tane yle yle tencere aldm. Kuzu gibi tencereler... Bakr altn gibi tencereler... Ermeni mal gibi... Buraya girmeden de ben bo durmazdm ki... Ben hasr rerim... Hasr rgm trklerde sylenir. uraya on, on be tane hasr koyardm. Sonunda bie sattrdm. imdi hkmet bize bakyor. Hkmetin birini, Allah bin ede... Allah hkmetten raz ola... Bize bir sr eker verdi. Olandan gizli sattm. u kadar para kazandm. imdi beni sanc tutuyor. Usul usul hamama gitsem, scak su benim derdimi alr. Sen imdi hamama m gideceksin? Yok. Mdr gelsin. zin isteyeceim! Simdi ben arya gidiyorum. arda bir hacetin var m? Teekkr ederim. Aye Ana, konumaya dalnca Adu meydana kmt. arya gitmek lafn duyar duymaz koup Aye Anann eteini yakalad. Ana beni de gtr. 6 Hele una bak... Sen nereye gidermisin... Beni de gtr. Sus... Bir de senin derdini mi ekeceiz. Adu alamaya balaynca Aye Ana yumuad. Sus... Hemen zrlama... Sus dedim... Sus kz... Hay anan le rezil... Seni gtrmesem buraya neden ktm... IstanbuUuya dnd: Anas yalvard biraz gezsin sevaptr. Eksik olma... Gene senin kmese bir tavuk geldi Aye Hanm, neden gelmi? Tezkeresiz i yapmaktan m gelmi? yi bildin. Tezkeresiz i yapmlar. Boanmadan bu herife kam. Kyn muhtar da fkelenmi. Burada ham ktla alveri ediliyor diyerek hkmete mzevvirlemi. Dedim ki Burada herkesi eiyle beraber yatrrlar. Sen de bir istida versene... dedim. 12 IKarar [Kouu yi demisin. Ne dedi?

Ne diyecek? Aman anacm... Aman usul ne ise yapalm. Ben yalnz yatamam. Bizi bir araya koysunlar sevaptr. Uuy anacn, diyerek uraya dikildi. Ee... Esi... Gldk bir vakit... Kar zamane kars. Yiitim yanmda olsun da tek duramz mahpushane olsun, dedii bir... Bir de kyl kars usul, erkn bilmez derler. Kurdun ad km, akallar ba kesiyor hesab... Aye Hanm, bu ite kyl ehirli olur mu? Gzel mi bari? Fena deil... Karnn gzellii ne demek? Her karnn ad birdir karanlkta tad birdir, demiler Kocasn demek ki sevmiyormu. Sever mi? Ihtiyarm. Mehur bir mesel var: Gece ayaz gndz bulut, evde k zayi eder. Scak yemek souk su, o da dii zayi eder, gen avrat koca kii o da i zayi eder. Sende laf oktur... Ee, istida meselesi hl duruyor mu? Ayenin cevap vermesine meydan kalmadan Topal Sefer ieri girdi. Ayeyi grnce ard: Vay Ana, sen daha burada msn? Gidiyorum olum... Gidiyormu. Yahu, biz ttnsz lyoruz. Gidiyorum, gidiyorum. Dur nereye gidiyorsun. erde laf ok. Hakknda istida veriyorlar. Aman... Benim hakkmda m? Aman o da ne demek? Biare, istidadan, kendisini iten karacaklarndan pek korktuu iin herkes onunla byle elenirdi. imdi bir Sefere, bir Istanbulluya yalvararak bakyordu. Sefer, Istanbulluya ciddi ciddi anlatt: i? iemal Tahir Buna para vermiler bey... unu, unu alacaksn, demiler. Deme, sakn para eksik mi km? Aye Hanm bir dii hayvan gibi kavgaya hazrland: Ben kuyrua yakn et yemem! diye bard, dinini, imann karalayan varsa eksik paralan boynumun borcudur. una bak hele... Sen Krtlnle biliyorsun da ben bilmez miyim? Ben hi kalabalkta saymadan gtrr mym? Onlar tilki ise ben kuyruuyum. Bana tahsildar Et al, dedi. Bir kayme verdi. Urfal, boncuk smarlad. Hepsini bir tamam teslim ettim. Ortada gvur yamas m var? Aye her taa yklmaz. Dur bakalm Aye Ana... Bakalm Sefer doru mu sylyor? Bilmem... ster doru sylesin, ister eri... Benim zm dorudur. Birisi benim hakkm yerse ben maherde alrm. Bu hkmetin devrinde kar ksmn bir vakit ayaklayamazlar. Allah hkmete zeval vermesin. Reyi karlara verdi. Bir karnn sz, bir erkein sznden ileri geiyor. Siz burada ne bileceksiniz. Mahpussunuz. Darda millet keyfediyor, yayor. Ben hep sizi dnyorum. Hkmetimize Allah bir merhamet vermeli. O merhametle bir af karmal. Mahpusluk zordur. Herifi kn mahpusa koymular. Bir gn sonra 7 anas gelmi, Anasna sormu: Dutlar oldu mu ki ana? demi. Burann bir gn bir senedir. Hkmette oturanlar hi mahpus olmular mdr Murat Bey? Olmamlardr. yleyse nafile... Kurt kuzunun ah ettiini bilmez. Grdn m? Hep hkmeti methedersin. imdi bu af vermemek doru bir i mi? Bir Allahn, bir de hkmetin iine akl ermez olum. Ne yaparlarsa yapsnlar. Vebali boyunlarna... iyi yaparlarsa iyisinde otururuz, kt yaparlarsa ktsnde... U iardar Vebali boynuna, dedin mi hazr ol, ktsnde oturacaz. Ktsnde elbet. Su hkmette mi? Bak dnya bozulmu ahm, kar nikhl kocasn brakm da uradakine ka-yormu. Ne halt etsin ihtiyara vermiler. htiyara verdiklerinden mi? Onun huyu yle. Demek yarn da bakasna m kaar? Hi phen olmasn. Dkkan bir adam iin almaz. Aduu ekitirerek Seferin arkasndan dar kt. stanbullu yataktan kalkacakt ki tekrar geri dnd. Sesini alaltarak korku ile fsldad:

Hubu sana bir mektup yazdracak. Kanllar gibi yalvard. Pencereye gelsin, dedi. Olur kz niye fsldyorsun? Bu da m yasak? Ben bamdan korkarm... Sz ederler de... Hubu ne mektubu yazdracakm? Hekimin oluna sevda mektubu mu? Yok yavrum... Ankaraya bir mektup... Yalvard, alad. Sevaptr. . - Pekl leden sonra gelir yazarm. * Cezaevinin sol tarafndaki ait kat koularnn pencereleri karlar kouunun avlusuna bakyordu. stanbullu, leden sonra, Byc Hocamn yatana misafir gitti. Byc Hoca, senenin alt ayn darda alt ayn ierde geiriyordu. frkln cezas ay olduu iin buna son birka senedir, ay ierde, ay darda yayor denilebilir. Byc Hocaya bu ad stanbullu takmt. Asl ad Nazmi Topu JS OCemal Tahir Beydi. Yzn her zaman muntazaman tra eder, aznn zerinde kk bir leke halinde memur by brakrd. Kyafeti de asla bycln hatrlatmazd. Genlere mahsus geni krkl bir ngiliz klotu ve avc biimi bir ceket giyer, kravat balar, ayana son moda isko oraplar ve ksa konlu botlarn ekerdi. Bu kyafetle bir ftr apka, bir baston, bir de el antas ilve edilirse, Byc Hocann Malatyada mehur ve asla deimez kl anlatlm olur. Yedi gbek sllesi Malatyada doup bym olduu halde, yznn esmerliinden istifade ederek herkese, hatta Malatyallara kar bile kavm-i necib-i Arapa mensubiyet iddiasndan ekinmez, bazen pederi merhum, bazen yuvarlak hesap cedd-i ebcedimiz diye balayarak Mekkeden nasl geldiklerine dair, llerde, kervanlarda, vahalarda gemi bir uzun seyahat hikyesi anlatr. Muallimlik, Nahiye mdrl, ihtiyat zabitlii etmitir. Muskaclktan, frklkten, bir de -en fazla rkt maceras olan- hkmete svmek sularndan mahkum olup, sabkay mkerrere eshabmdan saylmaya balayncaya kadar da Halk Partisinin mntehibi sanilik vazifesini muntazaman ifa etmitir. Mahpusanede bulunmad zamanlar akamcl asla brakmazd. Zaten bir gece fazla karm, kahvede kahveciye para vermek iin cebinden bir gm lira karnca beraber oturanlardan birisi Ver bakaym, Atatrk liras m smet nn liras m? demi, bakmlar ki smet liras, ite o anda hocann azndan edepsiz bir kelime kurtuluvermi. Szn burasnda hoca etrafna bakar: Hazret, diye sesini alaltr, ben svmez bir adam deilim. Lakin kitap arpsn ki! o anda svmeye niyetim yoktu. 8 te bylece bir niyetsiz svme yznden hayat perian olmutur. Polis dairesinde, kendisi iin bir siyas fi doldurmular, resmini ve parmak izini almlar. Buna bir trl akl erdiremedi16 iariar ioau ginden hoca korkuyor. Ne zaman stanbullu ile yalnz bulunsa, etrafna bakarak, alak sesle bu fi meselesini sorar. Keyifli bir gnnde stanbullu, kendisine bir nasihat vermitir. Bir byk iir yazp smet Paaya yollamak, bu suretle fii yrttrmak. Hoca ayn zamanda airdir. Bir oturuta drt be gazel; be on hicviye kaleme alr. Son defa, uygunsuz kadnlardan birisine muska yazarken crm mehut halinde yakalanp iki buuk aya mahkum edilmitir. Her geliinde, kadn kouundakilerden istifade etmek iin alt sol kouun birinci penceresi nne, yksek bir kerevete yatan serer, buradan kadnlarn mektuplarn, istidalarn ve muskalarn yazarak al-klli hl geinir. Bir aydan beri stanbullunun nasihatini tutarak smet Paaya, siyasi fiin yrtlmasn temin edecek byk kasideyi yazmakla meguldr. stanbullu koua girdii zaman, Byc Hoca, dizinin birini yukar dikip masa yerine kullanarak cayr cayr bir eyler yazyordu. stanbullu yksek sedirin yannda durunca ban kaldrd. Bir an, hibir ey grmeyen kk, kara gzleriyle bakt. Sonra telal telal davrand: Vay beyim... Hele buyur... Ulan eekler. Kou arkadalarna her zaman byle kaba hitap eder, szn de mutlaka geirirdi. Ulan Krtler... Misafir geldi demezsiniz.

stanbullu bir srayta sedire kt: Rahatsz olma hocam... Gene iir mi yazlyor? Yazdm da... Dur olmaz... yle buyuracaksnz. yle... yi sen iine bak... Yastk istemez, Ne demek? Yata da sereceim... Yata... Giderim. Bir daha da gelmem... Yastk elverir. Hoca, yast pencerenin iine koydu. Istanbullunun altna bir de minder verdi. Kk bir Krt ocuuna ate yakmasn emretti. Cigara paketini ortaya brakt: 17 ZKemal Tahir Hele bir tane yakn. Zaten bizi zleyip gelmezsiniz ki... Her zaman zlyorum, yazlarm bu sra pek sktrd. Hubu Hanm rica etmi. Gelmesek ayp... Hubu Hanm... yi vallaha... Kar kendinden gemi, hl krpe delikanl merakls... Hocam... Bir iir de bu hususta yazacam... Malatya ne bir acayip memleket. Her boklua bir iir yazsa, insann mr vefa eylemez... Hubu Hanm... Meseleden haberim var... Neymi? Bizim dert. Malm ya Hubu Hanm benimle su ortadr. Biz de Mill efe sept etmiiz, o hatun da septeylemi. Biz kaside yazyoruz. O da mektup yollayacak. Ka kere aklma geldi de, sormay unuttum. imdi bu Hubua da siyas fi dolduracaklar m? Zannetmem. Neden? Pekl... Fakire neden doldurdular. Allah akna Murat Bey u meseleyi anlat... Bu fi meselesi... Canm hocam... Ka kere syledim. Fi demek eski tabirle sicillemek demek. Bizi imdi sicillediler mi? Sicillediler zahir. iyi ama ben bu sicilden hi hazzetmiyorum, bu sicili kazmann kolay... Kolay, sadakat... Neye sadakat? Alay m ediyorsunuz hazret? Biz kime sadakatsizlik ettik. Sarho bir adam kahvede bir terbiyesizlik etmi. Lahavle... Bak ne gzel biliyorsunuz. Mesele basit, basit olduu iin de zlmeye demez. Ben on be senedir filiyim, hibir zararn grmedim. 9 18 [Karlur iouu Daha ne zarar greceksiniz. te on be seneye mahkum edilmisiniz. Hem de susuz ve delilsiz... Bir de glyorsunuz... Deli olmak iten deil... Bize de mi ayn akbet mukadder? Zannetmem. Kaside yank olursa... Paann yreine dokunursa... Tabi yank olacak, tabi yreine dokunacak... Lakin bir korkum var. Eline gemezse... Orada it srs kadar katip var. Daha beterini syleyeyim. Okur da Ben yazdm efendimiz, diye kendi namna takdim ederse... Eee, bu kadar da artk fazla... Siz beni deli edeceksiniz... En iyisi, knca bizzat gtrr, kendi elinizle takdim edersiniz. Hay bin yaa hazret. Allah sizden raz olsun... Giderim. te bu da halledildi. imdi haydi okuyun bakalm... Kasideye mi alyordunuz? Hayr... yleyse okuyun bakalm. Ba stne... Byc Hoca, gzln dzeltti. Kd kaldrp Kuran ahengine benzeyen hazin bir sesle okumaya balad: Asri zamanda hepsi gan var m gdadan Grdklerin ss, sade kuru ehli riyadan Tenhalar melce ederek kasa da insan Kurtulmaya imkan var mdr asr beladan Gece dersinden bir ahadetname alanlar Her iki lemi kendisi vzeradan Kalp kyafet var ise eer tamahn Hac Abdullah dahil meclisi meradan *) El yazs msveddede, buradaki kelime okmamamtr. 19

\Kexnai lahir Gene Hac Abdullah kartrmsnz stat... Kartrmadan yapamyorum. Gn azaldka akl da azalyor. Devam edelim: Yok ise eer eklini halleden alem eyh Yusuf dahi hurda kitapsz ulemadan Dahil olursan cemiyyeti riyakrlara Alm olursun sen de mhr Sleymandan bret deil mi bizdeki ahlkn skutu Tabasbus ehli bu zamanda muteberandan Tak koluna bir dilberi d ar, pazara Onu Huri, seni addeder byk gulemandan Tut bir riyakr eteinden kendine bend ol Sen de olursun hretli eshab kiramdan Sadakat, metanet gsterip kendini vme Mahrum kalrsn sonra btn asri zamandan Nasl beyim? Doru deil mi Allah akna? Pek doru... Bak daha neler yazdm. Dn gece bir efkar geldi. Yahu... Ben bu it ahrnda ne aryorum? dedim. Kaleme ktm. Dinle: Ahlkszlk tayb olamaz fakir olmazsan Beyhude olmasn gmann din ve Kurandan Bir ekmek ye de haksz hak gr neme lzm, Zalime belay bekleme asla Mevlndan Gr kptnin halin mertliinin akbeti bu Zindan kesinde nefes kalmaz elamandan Bir svmeye fi doldurur olmular unutma, Senin ne farkn kald hey millet bir hayvandan Dorulara Hakkn yardmn grmedim Nazm Parasz olan, zalim elinden dt dermandan... 20 Diariar touu Nasl beyim? Doru deil mi? Doru ama bir grseler, iki f daha doldururlar. Bu sefer kaside bile kr etmez... Rica ederim. Bunlar akadan ibaret... uara ksm, malm ya, akay sever, Aldanma ki air sz elbette yalandr demiler. yi ama bunlar pek yalana benzemiyor ki... Elbette benzemeyecek. air yalan yazar da yalana benzetmez. Ben de aka ettim. imdi byle iirler mecmualarda bile yazlyor. Karikatrde amdevirenin earn size okumutum. Aklmda... Sahi... 0 Kahveleri glerek itiler. Sonra Nazmi Bey, pencere demirlerine yzn yaptrp baheye seslendi: Hey bana baknz, kim var orada?... Buyur hoca efendi. Kz Hanm, sen misin? Benim efendim. Hubu bac nerde? Burada efendim. Baksn bakalm... Murat Bey geldi. Pencereden ekilip lstanbulluya yer verdi. Murat pervazn iine oturdu. Karlar kouunun avlusu sararm otlarla kaplanmt. Bir tek kk fidan, orta yerde miskin ve hasta duruyor, bu mitsiz avlunun biareliini birka misli arttnyordu. Hub, nam dier Hubu bac, 55-60 yanda iman ksa boylu bir kadnd. Artk ihtiyarladndan olmal, yzn namahreme gstermemek iin fena halde sanlr, fakat bir trl kocamayan gnd, hl kz olan kz sesine benzeyen ince, baygn, iveli kelimelerinde dalgalanr dururdu. mrnde drt kerecik evlenmiti. lk kocas kz, 21 Oiemal Takir erkek alt ocuk brakp muntazaman onar senede lmlerdi. nc kocasnn vefatndan sonra kzlar, olanlar evermek Hubu Hanmm epey zamann alm olacak ki, kocaman evin iinde tek bana kalnca drdnc defa evlenme vakti geiver-miti. Hubu Hanm, bu felaketi mcadelesiz kabul etmek istemedi. Damatlarnn ve oullarnn srarna kar direndi. Belki o kadar srar etmeseydiler, o da bu kadar inat etmezdi.

Velhasl iki inat bir murat oldu. Hubu Hanm, Malatyay yerinden oynatan bir i yapt. Tefi Zhrenin dostu Mehmetle evleniverdi. Mehmet, Malatyann en gzel erkei saylyordu. Henz otuz yanda ancak vard. i gc biraz yal kadnlardan para yemekti. Hubuu da kocadan kalan miras iin nikahlamt. Reisicumhura ve hkmete hakaretten 14 aya mahkum oldu olal, her ziyarete gelite harlk almaktan baka, ticaret yapmak bahanesiyle bir de dkkn sattrmt. Bilhassa bu dkkn sat meselesinden sonra kzlar da, damatlar da, oullar da Hubutan bsbtn yz evirdiler. Bu inat da gene aksi tesir yapt. yle ki gen koca ii anlayacak kadar akll olsa Hubuun btn maln sat-trabilirdi. Bereket versin, Mehmet drt aylk hasrete dayanamayarak, yeniden evlenmeye kalkmt. Hubuun arada srada baylmas, herhalde, bu havadisi duymu olduuna delletti ve mutlaka kmak iin bir are aryordu. Hubu bac pencerenin nne meldi. Yzn gstermemek iin ban kaldrmadndan omuzlarn oynatarak sordu: Murat Bey orada msnz? Buradaym. Naslsn Hubu bac? Nasl olaym ahm? te buradaym... Drt aydr yatyorum. Sebep olanlar sebepsiz kalsn... Evleri yurtlar ykla... Merak etme, yklr... Elbet yklacak. Ben bu crmn faili deilim. ahitlik ettiler. ,.-./-. iarar Couu. Hem evimde kiraclk ediyorlar, hem ahitlik yapyorlar. Bu gariplerin umumu namussuz. Garip mi, evine uratma... Bir an sustu. Sen stne alnma... Sen mahpussun. Ve de sen iyi adamsn. Yok canm... Devam et... ahitlik ettiler. Birisi alt kattakilerin mektepli olu. Yalvardm. Etme yavrum. O kadar ekmeimi, dutumu, meyvemi yedin dedim. Bana sz verdi. Mahkemede inkr edecekti. Mahkemeye geldi. Orada da yle syledi. Sen erkek deil misin? dedim de glverdi. Bana ceza verdiler. Ceza emri Ankaradan gelirmi. Sana yle yle bir sven oldu ne yapalm, diye. Paa hazretlerine danrlarm. O da demek ki 14 ay ceza elverir buyurmu. Hakk var. Yiidi kl kesmez, bir kt sz ldrr. Oras hakl. Lakin bakalm biz svdk m? Ben paamza nasl sverim? Hem padiah olup, halife postunda oturup, hem de bizim Malatyalmz... Haa... imdi oralar brak Hubu bac? Ne yazdracaksn? Yazdracam u... Paamn amcas kz var. Sabiha Hanm. Ona bir mektup yazver. Ackl bir mektup. Dur, kad karaym... Sen syle, sonra ben dzeltirim. Olur. stanbullu, kad kalemi kard. Haydi bakalm. Yaz, dersin ki... Benim hemirem, benim gzm Sabiha Hanm. Aa kattaki ikayet etti, yukardaki ahitlik yapt. Yani bunlar hep garip insanlar. Bizim evde kirac oturan namussuzlar. Diyeceksin ki Sen evini gariplere neden kiraya verdin? Varsn bo dursundu diyeceksin. te bir kere yanldm. Bir kere ardm. amayan bir Allah, diye yazarsn. Anladk. Daha? Dahas... Onlarn akrabalarndan bir kadn ev istedi, ver-22 OfLatu Tahir medim. Ona kzdlar. Vay sen ne demek?... Evi bize neden vermezsin? diyerek... ite oralar sen dorultursun Murat Bey. Ba stne... Daha? Dahas... Sabiha Hanma da, Fatma Hanma da, Kniye Hanma da siz ettiiniz vaadi unuttunuz mu? dersin. Ben bu cezaevinde gece gndz, her gn alyorum, dersin. Ben sizi, Allahtan aa byk bilirim. Hem de komuyuz. Hem de Malatyalyz. Duydum ki Valide Sultan istanbula gitmi, smet Paa Efendimiz seyahata km. Bu drt ay ben neler ektim. Hem vallaha hem billaha yalandr. Gz yal, bar tal, gnl ykk Kniye Hanm yemin etti. Sabiha Hanm ben senin eteklerini perim. Drt aydr cezam ektim.

Kaderimde varm, damlan da grdm. Komuluk, akrabalk hakkyla rica ederim, beni uradan kurtarn. aylar girdi. kisini burada geirdim. Mbarek Ramazanda sizden himmet isterim. Evimde orucumu tutaym. Valide Sultanm, ismet Paann ayaklarn perim. Arnavutlar bana hakaret ettiler. Biz Trkz. Bu garipler hep Arnavut... Biz slmz... Bunlar hep gvur. Gvur olmasalar balar ak sokaa karlar m? Biz hem de Malatyalyz. Medet... Allah akna... te Murat Bey sen artk istediin gibi yazarsn. imza ne atacaz? - Hub, nam dier Hubu cariyeniz. Tapu senetlerinde byle yazldr. Pekala. Adres? Adres kolay... Cebeci. smet Paann amcas kz Sabiha Hanm. No: 5 Ankara... Mkemmel... Baka bir diyecein yok ya?... Hayr. Aman ackl yazasn. Pek ackl yazver. Okuyanlar btn alasnlar. Merak etme... 24 iKarar ZKojuii Ne dersin Murat Bey, mektubun bir faydas olur mu? Belki olur. Olmal elbette... Bana yazk deil mi? Vay bama!.. Vay bama!.. Deminden beri Hubuun arkasnda ayakta duran ve Is-tanbulluya gzel kara gzleriyle apkn apkn glmseyen Hanm yzne sard pembe bartsnn altndan, Dilim arkama giydirir kilim... diye fkrdad. Hubu telaland: una bak... Herkese bir alay lazm. Ben bir ey demedim ki bu laf byle syledin... Sen kulak asma Murat Bey. Sen mektubumu yaz. Elin uurludur. Allah mrn uzun ede... Gsnde ak tyler bite... Ah, vah ekmeyesin... Peki, peki... Ben yazarm. Artk sen yaz. Mektubum sana emanet... Vebali boynuna olun gibi ever, kzn gibi gelin et... Dur, bak benim aklm bamda deil ki... Ben zarf aldrdm, kat aldrdm... 2 stemez. Bende var. Ben yazarm. Hi olur mu? Dur savuma Murat Bey. Getireyim. Hubu, iman vcuduyla adeta yuvarlanarak gitti. stanbullu, Hanma sordu: Sizin i nasl? Bilmem. Mddeiumumi iddianamesini sylemedi mi? Bu sefer syleyecek. Hl inat ediyor musun? Deminden beri glmseyen Hanm, birdenbire ciddileti: Ben yapmadm. Kz, yapmadn biliyoruz. Lakin ahitler Yapt diyor. Karakolda, mstantikte, mddeimumilikte ikrarnz var. 25 IKemal Tahir Biz zorla ikrar ettik. Hsn polis bana dman, Cemal polis bana dman... Anladk rezil... Ne inat ey yarabbi... Hanm, dargn dargn bakt. Sonra mcadeleyi kazanm gibi glverdi. Dostuyla bir olup kocasn zehirlemekten yatyordu. Adyamanl idi. Malatya Ar Ceza Mahkemesine idam maddesiyle sevk edilmiti. stanbullu sz deitirmek iin sordu: Adu nerde? Uyuyor. Dn size bir arkada gelmi, onu gremedim. erde... Nafiayla dertleiyorlar. Hanm, ban evirerek gld. kisinin derdi de bir... Bari birer muska yazdrsaydm. Hoca ite hazr... Onlar muskalarn darda yazdrmlar aabey... Sahi...

Sdka seninle grecekti... Hanm, koua doru bard: Sdka... Efendim. Gelsene... Murat aabeyim burada... Sdka, zayf esmer ve pek sinirli bir kadnd. Kocas askere gittikten sonra teki oullar huysuz analarn getirip biarenin bana atmlard. Bir gn gelin-kaynana kavgas esnasnda Sdka kocakarya bir sopa sallam, bana rastgelen darbeyle kadn gn sonra lmt. imdi Sdka aslmaktan korkuyordu. Pencerenin karsna, kstrlm korkak bir hayvann oynak gzleriyle Murata bakt: Ne olacak benim iim aabey? Korkma, dedim ya... Sana en ok be sene ceza verirler. 26 darar Diouu On be seneye razym. Asmasalar... Aslmaktan da korkmam. Lakin ayptr. Lakin adam mundar gidermi. Kz, sana kanunu okumadm m? Be sene verecekler. Belki daha az verirler. On be seneye razym. Asmasalar... Hl o lkrd... Vallaha billaha be seneden fazla olmaz. Sen Mslman deil misin. Yemine inanmaz msn? On be seneye razym... On be seneye... Brak imdi samalyorsun. Kocandan mektup aldm m? Aldm. zinli gelecek. Senin yazdn mektup gitmi. Ellerine salk. Bir ey deil... te grdn m? Mektup nasl gittiyse... ylece... Ben sana sylyorum... Sakn korkma... Bu esnada Adu kucanda olduu halde, Fat geldi. Trke-yi hi konuamayan bir Krt karsyd. Btn fukara kyl kadnlar gibi fena halde ypranmt. Kasaballara benzemiyor, omuzlarn cilveli cilveli sallayp srtmyordu. nsana dmdz karde karde bakan siyah gzleri vard. plak ayaklar kocamand. stanbullu onu grnce namahremlikten kurtulmu gibi rahatlad. Sdkaya, 3 te bak, dedi, Fatya iki sene verdiler. Astlar m? Fat baka... O srm. Sen de sopayla vurmusun. Grdn m? Sopayla vurmuum... Beni asarlar. Ah on be sene verseler... E, sen artk ok oluyorsun. Kserim ha... nce bir glge gelip duvarn dibine durdu. stanbullu, grmedii halde, bunun zinadan aya mahkum edilen Nafia olduunu anlad. Hanma gz krparak mahsustan sordu: 27 ZKemai Tahir Nafia Hanm nerde? Hasta m? Hayr... Glge Syleme diye iaret ettii iin Hanm kekeledi: Hasta deil... erde... Ne yapacaktn? Pantolonumu iyi tlemi teekkr edecektim. Bir ey deil. Ben sylerim. Syle... De ki, Eer byle iyi tlerse her zaman onu zahmete koarm, dedi dersin. Sylerim. Olur. Bir de gmleklerimin yakalar bzlm. Nasl etsek?.. Nafia gndersin diye fsldad, istanbullu dorudan doruya teekkr etti. Hubu bac, zarfla kad koturdu. te zarf... te kat, diye uzatt, ge kaldm. Sebebi, ih-ls bir fatiha okudum. Pul da ister ya... Ben yaptrrm. Her ne masraf olursa... imdi ayp ettin Hubu bac... Hi mmkn m? Pula para vereceksin. Nafia Hanm da tnn kmrne para veriyor. imdi gmleklerimi tamir edecek. plik ister...

Nafia bir admda ortaya kt: Ne mnasebet... dedi, bizim Malatyada bir sz vardr. Alacakla bor denmez, derler. Yani, biz Hubu bacyla hesabmz grelim, sonra da sizin borcu mu deyelim. Elbette... iyi ama ben muska yazmyorum ki... Mektup yazyorum. Nafia, ekik el gzleriyle Istanbulluya ar ve ciddi bakt. Orta boylu, ince fakat ok mtenasip vcutluydu. O kadar gzeldi ve yle marur bir hali verdi ki insan, onun zinadan mahkum 28 ZKarar ZKouu. olduuna, hem de Rza denilen o soytar olanla yatmasna... stanbullu, sz uzatmak iin sordu: Cannz sklyor mu? Hayr. Akamlar Adu sizi elendirmeli. Elendiriyor. Siz gmleklerinizi yollayn. Olur... Hanma ban sallad. Glersin. Mahkemeye gidince Mddeiumuminin szlerine kulak ver. Ben anlamam ki aabey... Sen anlarsn. Kz, ben orada mym? Orada olmasan da anlarsn. Ne faydas var. Szm tutmuyorsun. Ben ldrmedim. Byle bir kelimeyi sylerken bile iveli olmaktan vazgeemiyor du. Her zaman yapt gibi burnunun yarsna kadar sard bartsn dzeltmek bahanesiyle yzn at. ki ocuk anas olduu halde son derece gergin mat bir derisi vard. Bir olan ocuuna benziyordu. Bununla beraber kolay unutulmaz, gzellerdendi. Glmsedike yanaklar ukurlayor, biraz kaln olan alt duda mark mark bklyordu. Az o kadar krmzyd ki mat 4 yznde insan artyordu. Belki vcudu byle salam ve tkz olduundan insan ona hi acyamyordu. Baka bir sznz var m bayanlar? Yok aabey. Bir derdiniz olursa derhal arn. Nafia. Efendim... Rzaya selam syleyeyim mi? Hep byle sylyorsunuz. Size kstm. Bunda ksecek ne var. Demek ki gmleklerimi tamir etmemek iin bahane aryordunuz. 29 iemal Tahir iyi vallaha... Gmleklerinizin yznden size artk kse-meyecegiz de bi... Elbette... Zaten Mslman Mslmana gnden fazla dargn duramaz. Gnahtr. Kitap byle yazyor. sterseniz Hanma sorun. Deil mi Hanm? Hanmm dostu da mahpustu. Arada srada ekiirler, birka gn dargn kalp sonra hemen barrlard. Bugn de yeni barmlard. Hanmm bu sebepten keyfi vard. Omuzlarn oynatt: Gnahtr ya... te grdnz m? Tamam, ahidi de bulduk. Zaten bu Hanm size laf syletmiyor ki... Aferin... Benim vekilimdir. Aman aleyhimde syleyen olursa, Hanm, sen iini bilirsin. Kimin haddine... Sen gmleklerini yolla... Yarn da gel, br gn amar ykanacak. Soyunursun. Saol bacm... Sen de olmasan halim harap... Allahasmarladk. Anasnn kucanda uyku sersemliini yeni datm olan Adu elini bana gtrerek onlarn yerine cevap verdi: Allahasmarladk efendim... Gle gle efendim. Adua kadnlar da, deminden beri konumay dinleyen erkekler de, yksek sesle gldler.

Yalnz Adu ciddi ciddi temanna etmeye devam ediyordu. 30 2 Duydun mu bey? Hanm idama mahkum ettiler. Ne diyorsun? stanbullu kurunkalemi masann zerine brakt. Yuvarlanan kalemi tam decei srada tuttu. Belli bir eydi Hac, baka are yoktu. Baka are olmaz olur mu? Pekala... imdi kar aslacak m? Temyiz imdada yetimezse... Kanunda kar asmak yok diye duyduk. Yanl duymusunuz. Kanunda kadn erkek fark yoktur. Kanun karsnda Bavekil Refik Saydamla, Adyamanl Hanm Kuzunun hibir fark olamaz. Yazk karya bey... Yazk fukaraya... Anlam m bari? Hakimin okuduundan tabi bir ey anlamam. Mahkemeden karken Mbair Ali omuzundan itmi de, Oh olsun kaltak... te seni asacaklar... demi. Aferin... O zaman geri dnm, hakime yalvarm, Bana otuz sene verin! diye kendini yere atm. 21 ZKemal Takir Temyiz et demilerdir. Evet... Baka are yok. uradan bir cigara ver. Hayr, hayr istemez. Sizin ttnler beni ksrtyor... Defterin yannda duran kyl paketinden bir cigara ald. Kibriti iddetle vurup yakt. imdi alyor mu? Hayr, alamyor. Sersemlemi. Gardiyan Vahap, bereket versin. Merak etme, Murat Bey are bulur, demi de biraz ferahlam. una git de bir eyler syle, sevaptr. 5 Ben sevap ilemekten usandm Hac, biraz da gnah ilemek istiyorum. ama. imde yle bir istek var ki gnah ilemeye... u anda... Olan ne diyor? Ali mi? Ali fena alyor. Kary asarlarsa bu olan yaamaz, grrsn. Ona da otuz sene vermiler. dam verilecekmi ama yatan istifade ediyor. O kadar syledim. Ali stne alsn, dedim. Hele kaltak... Olmaz Alimi asarlar. te imdi ne yapacaz?.. Alisiy-mi... Alisi... Kar gibi kar olsa u Aliye gnl verir mi? Ali, kendisini kurtarmaktan aciz. Ulan rezil... Senin komu karsn ayartmak neyine... Namussuz... Zamparal kolay sanyorlar. Bir de kocasndan korkar. Haydi bir are... Gelsin pusu yapmak, gelsin zehirlemek... Akllarna bir ey gelir... Kurnazlk edecekler. Herifi zehirleyecekler de... Ben acdm, ama, asl su Hanmda... Ben Hanm susuz mu? diyorum. ki ocuk anas, Adyaman kasabasnn iinde komu olunu sevecek de kimse farkna varmayacak. Akl gryor musun? Bir de mahkemede inkar ediyor. O kadar yalvardm, Gel una bir are bulalm. dedim. Bana kar inat edeceine, budala, karakolda, mstantikte, mddeiumumilikte inat etseydin ya. Orada blbl gibi sylerler, buraya gelince... Sanki ben mi mahkum edeceim? .?2 iardar IKouu Ne halt etsinler. Jandarma karakolunda kinizin de rzna geeriz, demiler. Blk kumandan yemin etmi ki, doru sylerlerse brakacak. Nikahlarm kyacak. Yahu nasl dnmyorlar. Bir kadn, yirmi be yanda, iki ocuk dourmu. Mutlaka on yanda evermilerdir. ocuklarnn babasn keyif iin zehirler mi? Keyif iin deil. Herif askere gitmi. Bunlar muinsiz kalmlar. Ali ekin gtrvermi. Zaten bey, bu Adyamanllarn ou erkekleri olancdr. Hanmm kocas beki imi. Mahalle bekisi... Tamam. Ali olacak rezil, tabancasndan korkmutur.

Zannetmem. Bu Aliyi, dier gzel ocuklar hep eve top-larm da saz aldrr, lem yaparm. Kulanpara pezevenk. Hanm sylemiyor ama Ali yemin ediyor. Hanma rak dagttrr-m. Fena deil... Btn bu kat kat faciann sulusu, sonra Hanm. Fena deil... Paralar olsayd bunlar kurtulurdu bey... Bir avukat tutamadlar. Kar amar ykyor, orap, kazak ryor. Olan besliyor. Ben Elaziz cezaevinde grdm. Elazizin askeri hastane sertabibi, koca doktor albay rzna getii beslemesini, gebe olduu halde, kansyla beraber suya atp bodu. Esbab muhaffe-fe grdler, otuz sene verdiler. bin be yz liraya Ankaradan Hamit evket Beyi avukat tuttular beyim. Hamit evket Bey ipten adam alr. pten adam alan Hamit evket Bey deil, 3500 lira... Zaman zaman on paradan bin be yz liraya kadar deien paraya mahkumuz... Bir de ben deminden beri Hanma kabahat buluyorum, Aliye kabahat buluyorum, Hanmm olanc koca- sna kabahat buluyorum. Sen de itiraz etmeden dinliyorsun. B iemal Tthir Sen sylyorsun ben de dinliyorum bey... Ne halt edeyim? Kar ksmna idam cezas ar bela... Ben sylyorum. Sen kuvvetsizlii bilir misin? Hepimiz kocakanlara dnmz. Elimizden bir gevezelik geliyor, neye benzer bilir misin? Neye benzer? Karlarn alamasna... Hi fark yok Hac Abdullah... Burnunu kartrma... Daldm gitti... Pekala... imdi hibir are kalmad m? Bakacaz... alacaz... Ya ne olacakt? Kadn gz gre gre astracak deiliz ya... Allah Allah... Niye gldn bey? Aklma bir ey geldi. Ne geldi Allasen? Sakn are yok mu? 6 are olmasa da uraacaz. Evvela Aliyi grelim. Ali ne olacak? Evvela Aliyi grmeli. Sana acayip bir ey syleyeyim mi? Ben Ali ile bir kere bile grmedim. O yumuak olan ilk gnden beri sinirime dokunuyor. Sanki btn bu olup biten ilerin kabahati onunmu gibi... Galiba kadnl meselelerde ister istemez erkek suludur. Ama erkek nerede, diyeceksin... Doru!. Hani erkek... En babayiitlerimiz sen ve ben. Namuslu bir insan bizim halimize dse kafasn taa arpar da geberir. Hem de temiz ta aramaya lzum grmeden... Herifi severim. Gene de imdi kzyorum. Kafasn patlatacak bir temiz ta bulamadna zlm. Kim bu herif? Aldrma... Ali laf anlar m? Anlar. Haydi gidelim. Beni Ali Agaya takdim et bakalm... 24 Utanlar [Kouu Hanmn Ali -mahpusane ona byle diyordu- ocuk kouunda yatyordu. ocuk kouu, stanbullunun oturduu odann tam altnda ve karlar kouunun tam karsndayd. Yukar kata kan merdivenin sahanlnda bahesine bakan bir pencere var ki ocuklar bu pencereye trmanp demirlere kollarn geirerek otururlar, sabahtan akama kadar trk syleye syleye caddeyi seyrederlerdi. Bu suretle yeni trkleri muntazaman rendii iin grltleri Istanbulluyu rahatsz etmiyordu. ocuklar ziyaretileriyle de bu pencerenin nnde konuurlard. istanbullu ile Hac Abdullah merdiveni indikleri zaman, sar benizli sska bir olan, babasyla grmekteydi. Baba kvrck krl sakall, son derece uzun boylu, iriyar bir adamd. Getirdii teberiyi ayann dibine brakm olann yzne bakmadan, ezberlenmi eyleri tekrarlyor gibi konuuyordu: Bir adam vurup buraya gelseydin, seni beslerdim. Dmanlarmzdan birisini vursaydm ya... Namusa dolam, hele una bakn Dut Memet... unun gibi it olur mu? Yat... Oh olsun... Aman mahkeme... Aman mstantik... Bu benim olumu salvermeyin. Senin

yatan m yoktu? Senin budayn m yoktu? Sen anana Beni everin deseydin, ben sana hangi yerin kzn almazdm. Senin gazyagm m yoktu? Bir tenekesini 70 liraya aldm. Orada duruyor. El karanlktan malna bakamaz, bizim damlar, Malatya ars gibi aydnlk... Eek seni... Bir yk odun lira... Benden yz lira isteseydin, vermez miydim? kzleri satar verirdim. Aman mahkeme... Aman mstantik una bir yl ceza verin yatsn... Istanbulluya dnd: Haksz mym beyim?.. Olan olmu... Ver de elini psn... p ulan babann elini... p diyorum rezil... Ne yapt, kz m karm? Kz... Bir de kz olsa... Anas Ben yle gelin getirmem diye alyor. Dmanmz vursayd... Dmanmz... 35 iemal Takir Brak u laf ihtiyar... Koca sakalndan ayp. Senin dmann kim? Adam komusuna dman olur da, olunu cinayete tevik eder mi? iyi ama beyim... Namusa dolam bu benim olum... Ayp etmi. Azarlayacana daha beter iler teklif ediyorsun. Cierim yanyor efendi... Biz byle bir i grmedik... stanbullu artk dinlemedi. Olana sordu: Adyamanl Aliyi sesle... Yok... Anas geldi. Darda konuuyor. Aa indiler. Karlarn konuma yeri olarak kullanlan merdiven altnda kimse yoktu. Nbeti Gardiyan Vahap bagardiyann odasn gsterdi. Odann sokaa bakan penceresinin nnde konuuyorlard. Ali gelenleri grnce terbiyeli terbiyeli yer verdi. Orta boylu, beyaz, ok gzel bir delikanlyd. Bugn arm bir hali vard. stanbullu, her zaman oturduu koltua yerleti. Dargn dargn kalarn atarak: Konuun... Konuun... dedi. Ali, anan m gelmi? 7 Anam bey. Bu da baban m? Babam. Baba, yar dnk, insan mahvedici bir ciddiyetle eein yularn tutuyordu. Ufak tefek, beyaz sakall bir ihtiyard. Sakalnn ucu, kvrlmt. nsana Hacivat hatrlatyordu. Ana bitkin bir ihtiyar kadnd. Alar gibi syleniyordu: Ali, Ali... Anan lsn Ali... Seni grmeden lrm diye diye korktum. Aladm da beni yle getirdi... Koynundan iki tane armut kard: Buyur yersiniz. Ali armutlar ald. Bir tanesini Istanbulluya uzatt, istanbullu gz krparak reddetti. 36 \Karar [Kouu iki tane getirmiler yavrum.. Birisi sana, birisi geline... Ana, gzlerini zorla krptrd. Gelin kelimesinden sanki korkmutu. Baparman kvrp gzlerini derin derin sildi. Gzleri trahomdan harap olmu, ufalmt. Alt dudann tam ortasnda incecik bir yeil dvme vard. Kitaba baktrdk, diye alad, sana az ceza verilecek dediler. 30 yl ceza olur mu? Sen anlayabilir misin? yl demiler. Doru bir sz. Sen otuz yl yatamazsn. Kimse yatamaz. Ben otuz yl yaar mym ki... Cezan mutlaka indirmeli... Uramal... K-at yaz. Dersin ki bak, Ben yapmadm, kar yapt, dersin. Para lazmsa iki panganot vereyim. stemez, benim param var. Alama kz, kafam kzdrma... Kar agulad dersin. Senin akln m erer. Karya idam verdiler. Yazktr. Yazkm. Bana yazk deil mi? Sana neler syleyecektim. Sana sz syleyecektim. Seni grnce hepsini unuttum. Aklmda ok sz vard. Dur bakalm... Kar demedi mi? Bu yapmad, ben yaptm deseydi. Demez mi, dedi. Kulak asmadlar. Alama gayr... Alama... Balarm ha... Baba una bir laf syle... Ne diyeyim? Evde alyor... Yolda alad. Buraya artla getirdim. Alamayacakt, ite alyor. Bktm hepinizden...

stanbullu, anaya merhametli merhametli kt: Kz, neden alyorsun? Buradan iyi yer yok. Baksana etrafmz zaptiyeler evirmi. Hayrsz girer korkusu ekmiyoruz. Tayn da geliyor. Kz, sus. Ben ne halt edeyim? Memlekete u kadar uzakta, anam yok, babam yok... Kimsem yok... Fazladan kar da yok. Senin olan, hi deilse, karyla beraber. Sevineceksin. amar ykanyor, yemei piiyor. Glecek yerde, bir de utanmadan alyorsun. 27 iem Tahir Alarm. Otuz sene vermiler. uncack olan otuz seneyi yatar m? Bunlarn hi mi olanlar yok... Elini gsne sokup bir yeil azlk kard. Buyur. Aan sana hediye gnderdi. Cigara ierse beni ansn, dedi. Baka bir ey getiremedik. Zaman lm. Gz olsa pestil, zm getirirdim. Baban sana tezgah getirdi. Oturur, bez dokursun. Kumar oynama... Babaya hmla seslendi. Olana bir cigara ver. Takma taksn da ii versin. Babas oluna bir cigara verdi. Ate uzatt. Ali yakmad, i yavrum i... Derdin azalr... stemez. Sonra ierim. Baheyi icara verdiniz mi? Verdik. On be lira aldk. Sana saldk, aldn m? Aldm. Almazsn, vermezler diye aladm. Sana kk mekii getirdim. Naziktir, elin acmaz. iyi... Pekala... Artk alama dedim. Alarm... Ben lseydim, seni nerde grrdm. Bu da gelir, geer. lseydim, seni nerde grrdm. Bu da gelir, geer. lseydim Aliyi mezarda gremezdim ki... nallah bir af olacak... Bizim oralarda Af var diyorlar. Af iyiymi. Af geliverse olun kar, dediler. 8 Hayvanlar nasl? Drt tane merkebimiz var. Nasl besliyorsunuz? Saman pahal m? Hepsi a... Tarlalarda toprak yalyorlar. Gzne baktr. Doktora git, ila versinler. la faydasz... Yedi senedir akyor ne ola... ite iyi... Seni grdm ya, elverir... Artk ben lrm... u laf brak dedim. Kz sen lrsen ben de burada lrm.. Sus... Allah gstermesin. Merak etme... lmem. u tebe-38 iarar Oiou riyi al... Bulgur getirdik, ya getirdik. Tarhana getirdik. Biraz da pekmez getirdik. stanbullu yumuak bir sesle araya girdi: Anacm, erzaklar Hanma teslim edin... Kime? Karya m? Evet. Zaten olann yemeini o piiriyor. Bak bugn idama mahkum ettiler. Kolay deil. Fukarann gnln alrsn, sevaptr. Ben o karya laf sylemem... Ne mmkn... yi ama... Su senin olunda yok mu? ikisi beraber olmular, bu halt etmiler... Anann yz birdenbire hainleti. stanbullu yanl bir yol tuttuunu anlayarak laf deitirdi. Yani demem u ki... Bak, Aliye ceza verdiler diye sen kzyorsun. Bir hata olmu, insan affeder. Kar da bir kabahat ilemi. Seni onu affetmezsen, senin olunu da bakalan affetmez. Alinin yznden kocasndan oldu, canndan oldu. ki ocuundan oldu. Siz, Alinin yanma geliyorsunuz. Eksik olmayn. Onun yanma gelen yok ki... Olmasn... Ben bunlara syledim. Kzm bu i iyi getirmez, dedim. Boynuma sarld da gl verdi. Cahillik anacam... Sen cahili bilir misin? Akl erse yapar myd? Bak sonra kanmam, bunlann kadn ben yazacam. Sen Hanma hainlik edersen, ben el adamym, Aliye hainlik ederim. Aman evladm hi olur mu? unlara bir kat yaz. Bir iyi kat... Yazacam.. Lakin sen de benim szm dinlersin... Olun da sevinir. Haydi kaynanalk yapma... Olan anas gelinini sevmez ama... una bak... Gler... Kz, damadn olsayd imdi boynuna sarlrdn... Bizi ieri brakmazlar ki...

O tarafa karma... Haydi kapya dolan. 29 ZKemal Tahir Alinin cezas iner mi? Alinin cezas iner, affolur. Kavuursunuz. Meraklanma... Allah senden raz olsun... Kad zorlu yazacaksn. Kad Aliye mahsus yaz. Su karda, dersin. Sen meraklanma dedim ya... yle derim. Su karda... Bunu bilmeyecek ne var... Ziyaret gn olmadndan, bir de Hanm idama mahkum edildii iin, mdrden msaade almak icap etti. Heybeyi, kk toprak kaplar, pek dikkatle muayeneden geirdiler. Hanm, uykuda geziyormu gibi dar kt. Istanbulluyu grnce bir ey sylemek istedi. Fakat kaynanas olacakla karlar karlamaz vazgeti. Bir an, zerindeki dalgnlk kayboldu. Telaland. Gzleri korkuyla ald. Kar gardiyan Aye, Alinin anasn mnck mnck aradktan sonra iki kadn merdiven altna oturttu. istanbullu ve Hac Abdullah, Ali ile beraber ocuk kouuna girdiler. Buras zemin katta, drt ke bir odayd. Alt kat duvarlar daha kaln olduu iin Istanbullunun odasndan daha kkt: imdilik mevcudu 11 ocuktan ibaretti. Zaman olur, yirmi, yirmi bee kar; yataklar dar ve karanlk arala, aptesanenin nne serilirdi. Ykl sralarda kaps alp kapandka insann yzne ter ve ayak kokusuyla daha arlam rk bir hava arpard. Bereket versin ayr bahesi vard ve kap sabahleyin erkenden alyordu. 9 Ali, baheye bir rt serdi. stne minderler att. ocuklar Istanbulluyu her zaman dikkatle dinlerler, dinlemeye duyamazlard. Akadagl Gaffar -ilk mektebi okumu olduu iin- kitap bile okuyordu. Istanbullunun dostlanndand. Elleri gsnde yaklat: Safa geldin bey... dedi. 40 ZKarlar ^Kouu Safa bulduk Gaffar. Naslsn? Duacyz bey... Sen naslsn Hac day? yiyim... Gelen, giden oldu mu? Bekliyorum. Mektup yazdm. Gelecekler... Yourt yazsaydn. Yazdm. Ceviz yazsaydn. Yazdm. yi yleyse... stanbullu, Alinin telan fark etti: Ali, gel hele... Otur uraya... Geliyorum bey... Kahve istemez... Bak, kserim... Hi olur mu? Ali kapdan kayboldu. stanbullu, Gaffara sordu: Ali ne dedi 30 seneye? Ne desin... Biraz alad. Ayp demedin mi? Karya alad beyim... nsan lm grnce, hastala raz olur. Lakin bu da Allahn emri... insan metin olacak deil mi beyim? stanbullu, bir cigara yakt: Ah sizi kyller, diye glmsedi, Allah insan topraktan yarattn syler. Yalandr. nsanlar asl, Allah topraktan yarattlar. Kyl Bana rzkm kzle eek veriyor, demeye utanm olmal. Allah veriyor, diye bir byk yalan uydurmu. Mrl mrl tvbe ediyorsun. Korkma, yavrum, gnahn boynuma... Yalnz senin deil, btn dnyadaki emsalinin gnah boynuma... Gavur, Mslman, ingene, putperest ne kadar fukara varsa cmlesinin gnah boynuma... 41

iKemal Tahir Ali kahveleri getirdi. Bir paket de cigara almt. Her zaman pek ar, adeta hantal bir ocuk olduu halde, deminden beri kmldyordu. Kendisiyle, Istanbullunun megul olmasndan belli ki memnundu. stanbullu, kahvenin yarsnda birdenbire sordu: Ne yapacaz Ali? Sen bilirsin bey... Benim bildiim bu i, ktye vard. Ktye vard bey. Kabahat Hammn. Bir trl derdimi anlatamadm. Her yerde ikrar ettikten sonra mahkemede inkar edilmeyecekti. Kabahati senin stne atmalyd. Nasl olsa yan kk olduundan seni asamazlard. imdi ne oldu? Hem sana otuz sene verdiler. Hem de ona ar ceza verdiler. yle bey... Bize otuz sene verdiler. Lakin kymeti yok. Tek o kurtulsun, ben razym. Mahkemede reis de ka kere yalvard, ka kere hrslanp bard. Kz seni bir reten oldu mu? Seni bir kandran olmutur. Gel doru syle, dedi. Raz edemedik. Grdn m? Reis de acmtr. Sizinki dpedz cehalet. Alp kasan ay cezanz vard. ay cezay idama, otuz seneye karmak akll ii mi? yle beyim... imdi... Reis de ne gzel sylemi. Aferin Reise... yle yapacaz. Sen ifal etmi olacaksn... istanbullu hibir esasl teklifi olmadan sz balamt. Birdenbire biricik kurtulu aresini kefetti. Doru... Ancak bir yol kalyor. Sen kary kandrdn. Zehri uyku ilac diye verdin. Yani, kocasn uyutacak da tehlikesiz buluacaksnz. Nasl bu? 20 Sen bilirsin beyim. Benim bileceim bu byle... Hele bir de Hac Abdullah 42 [Kardar [Xouu Aaya danalm. Ne dersin Hac? Aklm yatyor. Baka are yok. Pekala... Sana sorarlarsa?.. Ben de yle derim. Lakin raz olmaz ki... Ben biliyorum. Raz olmaz. Ne demek? Raz olmamak kalm m? Ben onu raz ederim. nadn yeri deil... Temyiz layihasn byle yazarz. Sonra Ankarada bir avukat arkadam var. Byk bir avukat. Ona mektup yollayacam. Temyizi mrafaal isteriz. Parasz girer. Saol beyim... Ali yaaran gzlerini saklad. Saol... stanbullu, hi sevmedii bu gzel ocua kar birdenbire byk bir acma ve byk bir sevgi duydu. Bu hislerde bir miktar da merhamet vard. Bu ii, muhakkak ki bu kadar kolay san-mamt. Genliin, en cahil, en hain, en alak vaziyette bile hudutsuz bir feragati, insann yreine dokunan bir itimad vard. Ali, kendisine, yani ilk defa o gn konutuu adama, hibir ey hesaplamadan, lp bimeden, teslim oluvermiti. Hanm ok mu seviyordu? Bu olan sevmekten ne anlar? yle ya, seven herif, sevdii kadna, kocasn ldrmesi iin zehir verebilir mi? Zehirlenmi bir adamn yatana girebilmek... Onun mirasma konmak. Mukabilinde hibir eyi tehlikeye drmeden en ucuz bir pazarlk... Harpten evvel Malatyada, para ile alp satlmayan dut bile bu kadar ucuz deildi. kp bana sallamak lazmd. yleyse ne oluyor? Bir eit krpe hayvanlk... Bunlarn hepsinin akl var fikri yok... Adam zehirlemiler. Burada zerre kadar hicap duymadan alabildiine seviiyorlar. Kk dargnlklar, kk ihtimamlar, gzyalar ve kskanlklaryla en meru bir sevgiyle. Pekala... Hani vicdan azab... Samalama birader. Krup mal satmak iin Hitlerden Hindistan istiyor. ngiliz lodru, maln satmak iin Churchillden Hindistan istiyor. 42 ZKemal uhir Deil, Adyamann kulampara bekisi, milyonlar lyor. Hintliler de beraber... Hani vicdan azab, demiyorsun. Ayn mesele: Hindistan = Hanm, Ali = Hitler, Beki = Churchill... Burada da herkes vazifesini yapm. Sen de olum vazifeni yapyorsun. lenle lnmez diyerek dirilerin tarafndasm. Rezillik bu dnyann imdiki hali...

Ne dndnbey? Dndm ki Hac. Hibir ey dnmedim. En zor mesele, Hanm raz etmek. Bir insan kendini kurtarmak istemezse... Nasl iflah olur... Alide gelsin. Hep birden ullanrz. Bir kadn inat etti mi, her kuvvet aresizdir ama, sonuna kadar denemek lazm, insanlar her zaman kurtulmaktan nefret ediyorlar. ikayetlerine kulak asma... Tenhada, rahat rahat konuabilmek iin bu sefer koua girmediler. Sol alt ksmn nihayetindeki mutfak penceresi daha mnasipti. Bacalar asla nefes almadndan ilk hafta mutfaklarn hepsi isten simsiyah olmu, dumandan gz gz grmedii iin mahpuslar yemeklerini buralarda piirmekten vazgemilerdi. Kumarbazlar baz baz yerlemezlerse, her zaman bo duruyorlard. Pencerelerin ileri pek pis olduu halde, istanbullu bir tanesinin iine yerleti. tekine de Hac Abdullahla Ali kt. Buraya gelmeden evvel karlar kouunun kapsn vurup Hanm sesledikleri iin beklemeye baladlar. istanbullu cigarasn yakt. st ste iti. Bitirdi. Demek ki be dakika olmutu. Ssleniyor galiba... diye dnd. Kadnn oyna daima sslenir. Sslendike de oynaklar. Bana gelen 44 \Kanlar [Kouu 21 belalar belki de bu huyundan. Kocasn asmaya gtryorlar-m. Yukardan Bana sakz getir diye seslenmi... Kendisini asmaya gtrrlerken de Durun sam tarayaym m derdi? Hakikaten Hanm, kala gz arasnda stn deitirmiti. Alinin anasyla konumaya kt zaman arkasnda bu beyazl entari yoktu. Istanbulluya glmsedi. Bu glmsemeyi tamamlamaya vakit bulamadan teki pencerede Aliyi grd. Yz birdenbire deiti. Sanki ensesine baltayla vurmular gibi salland. Duvara tutunmak istedi. stanbullu, talara srnen trnaklarn feci sesini iyice duydu. Kocaman ve kuvvetli kadn yere, adeta ayaklarnn altna kverdi. Pencere demirleri msaade etmediinden ancak bir omuzuyla bir kolunu grebiliyordu. Tombul parmaklar topra trmalyor, omuzu, vcuduna yapk deilmi gibi titriyordu. ki kere, Korkuyorum... Korkuyorum... diye inledi. Hanm ocukluk etme... Ne var? Kalk bakalm... Yalan syledin aabey. Yedi sene verirler dedin... Kz delirdin mi? Elbet yedi sene verecekler... Hele beni dinle.. Biz Ali ile konutuk. Beni dinle... Ankarada sana avukat tutacaz... Vallaha, yedi seneye inecek cezanz... Billaha... stanbullu bu anda yeminleri pek sevdi. Bak sana yemin... Vallaha billaha diyorum. Kz sen gavur musun? Hani namaz klyordun. Oru tutuyordun. Hkim demi ki.. Bak, hkim ne demi. Koca reis... Koca reis demi ki, Yanl yapt da szm dinlemedi de o sebepten kzgnlkla ceza verdim, demi. Bana haber geldi. Hapishane mdr haber getirdi. Koca reis sana fkelenmi. Neden? Ben reise ne yaptm?.. Kalk da anlatacam... Kalk hele... Canm skyorsun. Vallaha brakr giderim. Ayp yahu... 45 iaru Takir Bana da otuz sene verselerdi. Biz yatardk... Beni asacaklar... Kalkamyorum ki... Ayaklarm tutmuyor. Kar ksm aslr m? Hubu bac bayld. Aye Ana alyor. Nafia olacak orospu, Cinli Sdkaya sylerken ben iitmedim mi? Ben bu kardan korkuyorum. dedi Nafia... Benden niin korkuyor? Asacaklar diye... Beni asacaklar... Sen yalan syledin... Sen erkek deil misin? Sen sylediin sz neden yiyorsun? Benim istidam gzel yazmadn. Hani yedi sene vereceklerdi? Bereket alamyor, mark bir ocuk gibi -daha dorusu sayklar gibikonuuyordu. Bu hal, stanbulluyu daha az artyordu. Mahpushane pencerelerindeki demirlerin ne insafsz eyler olduunu hibir zaman o andaki kadar iddetle anlamamt. Bu ocuu

ieri almak da, yanna gitmek de kabil deildi. Hay Allah kahretsin... Birisiyle omzuna dokunarak konumak ne kadar kolaym... Aralarnda bir admlktan daha az mesafe olduu halde, sesi oraya asla yetiemiyorrriu gibi yorgunluk ve mitsizlik duyuyordu. Ama byle az kurunyle boyanm demirler tarafndan tutulmu da olsa konumaya mecburdu. Adeta yalvard: Hanm... Davran kardeim... Hele kalk... Bak ne diyeceim. Bak Ali aryor kz... Bak dedim... Vallaha billaha... Kafasn imdi duvara vurmaya balarsa... diye dnerek telaland: Kalk dedim. Bak Hac Abdullah da burada... Ceza vermiler diye korkar m adam? Necdeli Aliyi grmedin mi? Alt sene idam altnda yatt. Hani ne oldu? Ali daym erkek... Kat, kurtuldu. Ben kaamam ki... Ayaklarm tutmuyor... Mahkemeden buraya kadar nasl geldin? Bilmem... Gzelce geldin. Onba, Ben bu kadar yiit kadn grme-46 Obanlar ioau. dim. Allah cesaret verdi. Grrsnz mutlak kurtulur. dedi. imdi ocuk gibi iler yapyorsun. Haydi kalk... Haydi bacm... Seninle konuacaz da temyiz lyihas yazacaz. Srayp dehetle sordu: Ne yazacaksnz? 22 Temyiz lyihas yazlacak, Ankaraya gidecek, idam bozd-ruracak... Siyah gzlerini kocaman kocaman am, dimdik, kirpiklerini hi oynatmadan Aliye bakyordu. Bu baklarda korku da dahil olduu halde, uurla alakal hibir his kalmamt, istanbullu rperdi. una bir tokat atmal... Kadn gidiyor. diye aresizlikle demirleri tuttu. Ali, ilk defa konutu. Sesi sakin ve ll idi. Ne yalvaryor, ne de kzyordu. te bu skunet imdada yetimiti. Gzlerin beyazlar yava yava azald. Yz aklland. Bir insanda seyredilen en byk dehet, yani delilik, geti. Hanm alt dudan srarak hemen akalamaya balayacakm gibi sevgiyle ve hrmetle dinlemeye balad. Belli ki Aliyi tahamml edilmez bir derecede seviyordu. stanbullu, erkek olarak, byle bir vaziyette bu kadar sevilmekten korktu. Bereket versin, Ali iin bu tarafn, bu kadn kurtaramazlarsa, duyulmas lazm gelen ve lnceye kadar srmesi icap eden azab asla hissetmeyecekti. Murat Bey avukat tutacak. stida yazacak. Meraklanma... dedikten sonra hemen anasna gemi, kendisinden hi umulmayan bir ustalkla anasnn gelinini grmek istediini, babasnn ona pekmez getirdiini anlatmaya balamt. stanbullu, bu basit szlerin kendi zerinde yapt tesirden ne kadar yerinde ve ferahlandrc olduklarn anlyordu. Sevmek, en deersiz eyleri, en feci sralarda, en kymetli eyler haline getirdii iin mutlaka lazmd. Sevmek, ite belli bir ey, teselliden ibaretti. Her ey on47 D(emal Tahir dan evvel ve ondan sonra diye ikiye blnyordu. Gzleri trahomdan clk yara olmu bir kocakan ile kk bir toprak kaseye koyulmu birka kak pekmez, o gn idama mahkum edilmi bir insan iin, ancak Ali anlatyor diye bu kadar mhim olabilirdi. Yoksa bu szlerin uurla, mantkla, aklla ne alakalar vard. Hanm neredeyse glmseyecekti. stanbullu, bu biare insana kar u anda demin topra trmalarken ve kalkamyorum diye inlerken duyduunun on misli byk bir acma hissetti. Ak onu, ite gzlerinin nnde, birka manasz kelimeyle korkun hakikatten koparp gtryordu. Bu yle feci bir aldatmayd ki kat lzumuna ramen alakl fark etmemek de imkanszd. imdi burada olsalar... O jandarma avular, mstantik, mddeiumumi, hkimler ve nihayet aslsn diyen efendiler... imdi burada olsalar, kanunu, gene bu zavallnn stne salarlar m acaba? Alinin onu nasl kandrdn benim gibi grseler... Ali yaayan bir insanda, ancak bir dereceye kadar dehetli olabilen lm korkusunu kolay yenmiti. Fakat birden bir saata yakn yalvardklar halde, Hanm inkardan caydramadlar.

Temyiz layihasna, mahkemenin kulak asmad, kulak aslmasna kanunen imkan olmayan mitsiz eyleri yazmaktan baka are kalmyordu. Koca bir dosya dolusu delile, hadiseye tpa tp uyan ikrarlara, doktor raporlarna kar Hanmm ikrar... te hepsi bu kadar... Evrak mutlaka tasdik edilir. Hanma kocasn zehirleten gzel delikanl, bu drt kelimeyi o gn ona kabul ettiremedi. stanbullunun odasna dnp kar karya oturduklar zaman Hac Abdullah fkeyle, Kaltak, daya hak etti beyim... dedi. Evet... inat ediyor. Ali yola getirecek sanmtm. l dese lecek. Katr gibi... 48 iarlar IKouu Ben de yola getirecek sanmtm. Poker bilmiyorsun deil mi? Bir kaidesi vardr. yle oynanrsa hibir kat mutlaka kazanmaz. Mesela, en byk kat Flo Ruvayyaldir ama onu da drt yedili, tabii, drt yelidiyi de drt sekizli geer... Ak da yle... lm korkusunu yendi. Dnp manasz bir inada yenildi. Bu dnyada hibir ey mutlak deil... Orasn bilmem beyim... Benim bildiim inat bir kar. yi ama inat olsayd... Sylememeye inat etseydi... Karakolda niye syledi. Mstantikte niye syledi?.. 23 Korkmutur. Hibir korku lm korkusundan beter deil. imdi neden korkmuyor? dam galiba aka geliyor karya... Bak bu doru... Emin ol, kocasn zehirletmek de byle aka gelmitir. Aliyi sevmek de... Hac Abdullah, hibir ey anlamadn belli eden bir hareketle ban sallad ve kederli kederli burnunu kartrmaya balad. 49 3 Scaklar birdenbire kmt. Uzaklarda, harp oluyor, stanbullu iin, scaklar harbin dehetini, harbin deheti de sanki scaklar arttrp tahamml edilmez hale getiriyordu. Bu harp karsnda bitaraf deildi. Hayatnda baz ehirlerin ne mhim yeri oluverdiini birka seneden beri anlamt. Mesela Moskova, mesela Stalingrat, mesela Paris, mesela Vichy... Kiminde dostlar, kiminde dmanlar oturuyordu. Nasl bitaraf olmal. Hem bitaraflk ne demek? Bu bir eit alaklk... Duvardaki haritalara bakt, italya lsallanyor. Kzl ordu Romanya snrlarn at aacak. nsan hem bu kadar bahtiyar, hem de bu kadar zntl olabilir mi? Ne halt eder bu hal... Biz galiba hep kk meselelerde bahtiyar olmaya almz. yleyse... zntlerimiz de kk ilerden... Byk saadetleri, tamaya gcmz m yetmiyor? Saadete kar bu derece mi yabancla-tk. Ama bu birka neslin kabahati, nankrl deil... Ayak parmaklarmzn ufalmas, vcudumuzun klsz kalmas, kr barsan vazifesini kaybetmesi gibi, veraset kanunlarna tesir eden, anadan doma saadet acemisi olmuuz.. Byk saadet acemisi... 50 lAanar Otouu Can sklyordu. Bugn Ankaradan, avukattan fena bir mektup almt. Hanmm cezasn temyiz tasdik etmi. Bamdde-imumi, 6 noktadan karar umumi heyete gtrecekmi ama, bunlar hep usule ait eylermi. Derhal bir istida ile tashihi karar istemeliymi. Portatif karyolasnda, ellerini bann altna koymu srtst yatyor, aklndan bir iir parasn aralksz geiriyordu. Bir yle alas dnya ki buras Balklar kahve ierken ocuklar st bulamyor, insanlar szle besliyorlar, Domuzlar patatesle... Gz talya haritasna iliti. Alnmam ehirleri de beri tarafta - dostlarn elinde- brakarak mevhum bir cephe hatt izmiti. Neden realiteyi geride brakmadan yaanmyor? O ehirler de elbet yaknda decekler. Yaknda btn Avrupa decek... u halde neden acele etmi. i iine smadndan... Haritada

her milimetrenin neler ifade ettiini biliyor. Irzna geilmek istenen dnyann aln lekesini siliyorlar. Musolini ok konuuyor. ok korktuu iin ok konuuyor. O zamanlar, Taranta Babuya mektuplar yazld zaman.. 1935te... -Ne tuhaf... talyada bir Habe delikanls adna msaade etmemilerdi. nk Mussolini herkesi korkutuyordu.-yi ama hakikaten korkuyormu. Meselenin iyz bu... Yani haritada alnacak ehirleri alnm gibi gstermenin sebebi... Si Otemal uhir Olmad. Ali hsan Sabis, Hseyin Hsn Emir Erkilet Paalarla Peyami Safa ve Mmtaz Faik Fenik Beyler de Alman ordusuna bol bol ehir teslim ettilerdi. Zafer bagladlard. Demek ki gnlmzn dilediini olmu sayabilmek iin bir art lazm: steklerimiz, realitelere uygun ve hakl olacak... Duvarda resim, maj mecmuasnn kapandan kesilmi bir fotoraf, bir svari kadn. Hatta kadn da deil bir gen kz... Tatara benziyor; banda ksa bir kalpak, belinde onlu tabanca. Yerde kar. Ve uslu uslu objektife bakan kadanas... Sonra kederli ve yorgun sesiyle bir trk tutturdu: 24 Yr gzel yr yolundan kalma Her yze gleni dost olur sanma lmden korkup da sen geri durma Yiidin alnna yazlan gelir Tayna Sefer, sessiz admlarla ieri girdi. Sabahleyin gelen mektupta neler yazl olduunu biliyordu. Evde l varm gibi somurtkan ve rkekti. Hanm idama mahkum edildi edileli kadn ne zaman grse zerine bu can sknts, bu rkeklik k-yordu. Yazdn m bey? diye sordu. Daha yazmadm. Oldu mu ya... Bir de ark sylersin... Karya yazk ettiler beyim... Haydi kalk... Yazver... Pekala... Temyizde bizim evraklar yoklayan bulunmaz m? Etmeyin ayptr, diyen yok mu? Yok besbelli. Yok elbette. Biri erkek olsa... Kar bir vakit aslmaz. Bize ayp, derdi. uraya imzay atmayverirdi. Hanm imdi beni ard. Mektubu sordu. lemin ii yok. Ulan Ali... Ulan rezil... 52 Obanlar [Kouu Mektubu una, buna sylemi. Kary korkutmular. Bir ey yok, dedim. Meraklanma, dedim. Bizim bey seni mutlaka ipten kurtaracak, dedim. yi demi miyim? yi demisin. yleyse... Haydi yazver. Boyay getireyim mi? stersen yaz makinesini getireyim. Mdr bey gitti. Bo duruyor. Makine kolay... Yazmak iimden gelmiyor. Kanuna baktm. Bouna urayoruz. Anladn m Krt olu. Kanun ne yazyor? Mutlak almal diye mi yazyor? yle yazyor. Bir de yazacamz istiday Hanm imzalamaz ki... Eek gibi inat... Size ona bakmayn. Sen bildiin gibi yaz. Sylemeyiverir-sin. Parmam bastrrsn. Basmyor ki... Geen defa yazdm mdre okutmu... Mdre yemin ettirmi. O da belki kurtulurum diye korkuyor besbelli. Ne bilsin beyim... Hayvan gibi bir kar. Ben erkekliimle bir ey bilmiyorum. Karnn ne haddine... Demin alad... Senin haberin yok. Beni tenhada bulursa, yemin verdirip soruyor. Ne soruyor? Murat Bey ne diyor? Beni asarlar m imi? diye soruyor. Sen ne cevap veriyorsun? Yemin ediyorum. Kurtaracak, diyorum. Paramz yok evladm... Para insana ok lazmm. stanbulda bir vukuat oldu. Zengin bir ailenin olu, kar yznden para almaya kalkt. Meymenet Hanna gece vakti girdi. Kasay krd. Meer umduu paray o gn bankaya vermiler. Az para buldu. Derken hann bekisi zerine geldi. Herif bekiyi keserle ldrd. Kafasn paralayarak... Anladn

m? Sonunda yakaladlar. Sylettiler. Ya msait olduundan aresiz aslacak. Suta \Kemal Uihir lesi paray dkt. Yan nfustan deitirdiler. Meerse elindeki nfus kad kendisinden evvel len agabeysine aitmi. ki ahit dinlediler. Carrrt... Nfus kaydna bir izgi... Ne olacak koca defter... Alt tarafna yeniden yazdlar: Cezas 24 seneye indi. Mesele epey oluyor. Sonra Zonguldaka yolladlar. Geenlerde duydum. 6 ay cezas kalm. knca evlenecekmi... Hanma da bir istida yaz. Nfus dairesine... Olmaz ki... Haydi git sor bakalm, Aliyi gndermitim. Raz etmi mi? Sefer gidince, stanbullu doruldu. Terlemiti. Aznn ii ci-gara imekten zehir gibi olmutu. Demirli pencerelerden ieri giren gne, beton demede drt ke drt ke duruyordu. Demin oradayd, bir mddet sonra uraya geecekti. Belli bir ey, kpolu dnya dnyordu. 25 Svari kza glmsedi. Bu kz, sahiden sergardiyanm kzma benziyordu. Kk Hidayet ilk grte, Ablamn resmi... diye amt. Toparlak yz, kocaman siyah gzleri... Ne.garip tesadf... Sefer kalar daha atk, alt duda sarkk ieri girdi: Sen de bir adam gibi Aliyi gndermisin.-. Kar Aliyi saymyor ki seviyor. Biz kylyz bey... Oyna ksm, bizde, herifi eek yerine kor... Ali... Bir de utanyor. Ben Murat Aamdan sklyorum. Kar Olmaz diyor. Aman gelsin... diye yalvard. Haydi bey git una bir laf anlat... Malatyada kar asmlar diyerek Kroglu yazar. Gnahtr. Ulan bundan Malatyaya ne? Bir Malatyann laf m olur, beyim, btn erkek milletine ayp... Tuu. stanbullu, korkun grnmek iin gzln takt. Eline Ceza Kanununu, bir de Hanmm dosyasn ald. Kalarndan birini kaldrp kavgaya hazrlanarak yrd. S4 [Kanlar [Kouu Hanm, kollarn gsnde aprazlam pencerenin nnde metanetle duruyordu. Boynu, omuzlan, bilekleri, kalalar ve baldrlar o kadar dolgun ve tkzd ki istanbulluya ilk bakta, elbise giydirilmi bir Ispartal kadn muharip heykelini hatrlatt. Sol eli, sa koltuk altnda uslu uslu durduu halde, sa eliyle -bu hareketi yaparken dirseini gsnden ayrmamt- bartsn burnuna kadar kaldrd. Aylardan beri idam cezasna da almt. Gzlerinin ii, nazl ve kurnaz glmsyordu. Merhaba bac... Naslsn bakalm? Ali ne anlatyor? Avukattan mektup almsn. Beni bu hafta asacaklarm. Samalama... Bak, kitaplar topladm getirdim. Mektubu imdi sana okuyacam. yi dinle... Mektubunu, kelimeleri deitirerek okudu. Hanm yere bakarak ciddiyetle, fakat ban Olmaz, olmaz, der gibi sallaya sallaya dinliyordu. Sanki kendisine bir tuzak kurulduunu sezmiti de imdi durduu emniyetli yerden bir adm ileri atmak istemiyordu. Her eyi Mahpusta dehetli dindar olmutu- Allah bir szn bile reddetmeye peinen hazrd. te bu hayvanca fikri basit Istanbulluyu daha ilk annda ileden karyor, bu kadnn yerinde, daha iyi olmamak ve rezaletten kurtulmamak iin dnyann bir ucundan bir ucuna kadar ayn lgn fikri sabitle inat eden btn mustarip insanln bir cehalet cephesi halinde byle kollarn kavuturup bam salladn grm gibi kudu-ruyordu. Mektubun sonunda ksrd: Anladn m? Anladm. Ne anladn bakalm? Murat Bey diyor. Yani sana yazm. Senin yazdn mektubu mddeiye gstermi. 6 yerden karan... 55 \Xemal Mhir Eee... te anladm. Beni asacaklar. Ben zaten ryasn grmtm. Aliye sor da bak...

Ah, yannda olsam da, suratna tokat yaptrsam... Ben mektup yazmtm. Dinle beni... Alinin suratna sonra glersin. Ben yazdm mektupta dedim ki... Hanmm suu yok, onu Ali kandrd. Zehri uyku ilac diye verdi. Ben ii biliyorum, dedim. Avukat benim mektubumu temyizin bamddeiumumisine gstermi. Murat Bey yalan sylemez. Bir adli hataya meydan vermeyelim, demi. Mddeiumumi de demi ki, Avukat ismail Hakk Bey, arkada Murat Beyden bir mektup ald. Bu mektupta yle yle yazyor. Bu Murat Bey hi yalan sylemez bir adamdr. Bu kadnn cezasn indirelim denir mi? demi. imdi bir istida yazacaz. Tabii senin azndan diyeceiz ki... Efendim ben kocam bilerek zehirlemedim. Bu Ali beni batan kard. Bir gn geldi. Seninle iki ift sz konuacam. Al u uyku ilacn kocann yemeine dk. ki gn uyanmadan uyur. dedi. Ben de 26 zehir olduunu bilmeden yemeine serpip yedirdim. te byle oldu. Bunu mahkemede syleyecektim. Ali beni korkuttu. Seni asarlar. Sonra ben seni almam. Sana ierde bakmam. Acndan lrsn dedi. Ben de korkumdan syleyemedim. imdiyse benim bu ie dair ahitlerim var. diyeceiz. Hani ahitler? Sen raz ol, ahit kolay. ahitler kim? Kz neyine lazm. Birisi Hac Abdullah, birisi ben, birisi bagardiyan... Siz Adyamandaki ie nasl ahitlik edeceksiniz? Biz Adyamandaki iin ahidi deiliz. una bak, avukat kesildi bamza... Biz burada Alinin ikrarna ahidiz. Yani Ali S6 iarar ZKouu. bizimle konuurken Kary nahak yere idama mahkum ettiler. Fukarann bir eyden haberi yok. Su bende. Ben sanotunu uyku ilac diye verdim, demi oluyor. Anladn m? Anladm ama olmaz. Neden olmaz? Olmaz ite... Beni o zaman asarlar. Kz imdi asmazlar m? Omuzlarn sarst. Bir Aliye, bir Istanbulluya bakyor, Ce-ee... diye akalaacak, brakp kaacak, velhasl elenecek gibi sallanyordu. rts burnundan dm, kpkrmz ve etli dudaklar meydana kmt. ki sene evvel -iki sene daha genken-ve aydan beri her gece, Sabahleyin aslacam, diye d patlarken, Adyamanda, kuyruklu bir koyun gibi sallanarak suya giderken bunu grmeliydi. ki ocuk anas olduu, geni ve gergin karnndan baka hibir yerinden belli deildi. Karnndan st taraf da, alt taraf da bir gen kza, yahut dourmam bir taze geline benziyordu. stanbullu, kendi kendine fkelenerek dudaklarn yalayp yutkundu. Bu biarenin karsnda ehevi bir eyler hissetmek ne byk alaklkt. Dostoyevski idama mahkum olmay mitsizlikten gelen facialarn en by sayyordu. Acaba lmle ehvet arasnda, o zamana kadar tahmin etmedii bir yaknlk m vard. Asabiyetle katlar kartrd. Karar ayrd. Baka aremiz yok, diye homurdand. imdi dinle, karan okuyacam. Hanmm icab ylece dnlmt: Trk milleti namna icray muhakemeye ve itaya hkme mezun mahkeme falan tarihte, Adyamann Kapcami mahallesinde, bila numaral hanede mukim, Beki Kazm Kuzunun kars Hanm Kuzu ve Ali Yldz taraflarndan zehirlenerek taammden ldrldn tespit ediyordu. Dinlenen ahitler, hkmet doktorunun ve stanbul DCemal Tahir Tbb Adlisinin otopsi raporlar, maznunlarn ak ikrarlar ve bu ikrarlarn zat hadiseye uygunluu crm sabit klyordu. Hanm Kuzu, kocasna yumurta piirmi, yumurtaya, halk arasnda kpek zehiri veya sanotu denilen arsenik serpmi, babasnn kucana oturup yumurtadan yemek isteyen ve bir lokma da yiyen byk kz 7 yandaki Ayeyi, Baban rahatsz etme diyerek hemen mutfaa gtrp yourt iirmek suretiyle muhakkak bir lmden kurtarmt. Maznun Hanm Kuzu, her ne kadar mahkemede kocasn zehirlemediini, Ali ile hibir mnasebeti olmadn, kocasnn vakadan bir gece evvel polislerle sabaha kadar rak itiini, sabahleyin de kendisini bilmez bir halde iken bir dkkanda iki kiloya yakn tel kadayf

yiyerek eve polislerin kollarnda ve szm olarak getirildiini, ldyse bu ikiden, yahut yedii tatldan ldn, eskiden beri kendisine nameru surette gzleri olan polislerin iftirasna uradn, gerek karakolda, gerek mstantiklikte ve gerekse mddeiumumilikteki ikrarlar soruldukta, cebri maneviye maruz brakldklarn, hayatn ve namusunu kurtarmak iin istenilen ekilde ifade verdiini, polislerin garazna ve iftirasna kurban edilmekte olduunu sylemi ve dier maznun Ali de ayn ifadede bulunmu ise de, her iki maznunun, maktul Kazm Kuzu askerde iken gayr meru mnasebete baladklar ve bu mnasebeti rahata devam ettirebilmek iin 27 Kazmm vcudunu ortadan kaldrmay tasmim ve tasavvur ederek neticede tasavvurlarn kuvveden fiile kardklar ahitlerin ifadelerinden anlalm olmakla Trk Ceza Kanununun 450. maddesinin falanca bendi mucibince Hanm Kuzunun lm cezasna arptrlmasna ve dier maznun Alinin ise 18 yan bitirip 21 yan ikmal etmediinden Trk Ceza Kanununun (...) maddesi mucibince suuna uyan lm cezasnn 30 sene ar hapse indirilmesine temyizi kabil 58 [Karlar douu olmak zere mttefikan ve maznunlarn yzlerine kar karar verildi, denilmekteydi. stanbullu, bu karar her okuyuta hissettii mitsizlii ve hicab, imdi tekrar duyuyordu. Bunu bylece, Byk Millet Meclisinde mdafaa etmenin imkan olur mu? Cehalet... Fukaralk... Anlald ama, her cahil ve fukara kadn, komunun oluna tutulunca ocuklarnn babasn sanotu ile zehirlerse... Lakin biz de beraat ettirsinler demiyoruz. Otuz sene versinler... Al-bert Londre, krekte yapt byk rportajda, Giyotinden kurtarmaya altmz bir sr insann lmden kurtulmasna sevinmeyelim. Uzun ceza, idamdan beter... demiyor mu? Yz binlerce kadn u anda komu olanlar sevmektedir. Neden hibirisi kocasn zehirlemiyor? Byle dnlrse Hanmm iindeki esbab muhaffete kendiliinden meydana kar. Malatya Ar Ceza Reisi, 25 senelik hakimmi. Yirmi be senelik tecrbe bir insann, ne kadar kolay arp, kendisini ne kadar zor mdafaa ettiini retmez mi? te okudum. Bak, sanki berabermisiniz gibi yazyorlar. Beraber olmaa da hacet yok ya... kiniz de sylemisiniz. Korktuk biz... Syledik. Lakin zehirlemedik... Polisler iirmi... Baklava yedirmi... Cemal polis eskiden beri benim arkamda dolayordu... Hanm, imdi bunlar brak... Mahkemede syledin dinlemediler. Temyize yazdk dinlemediler. Ben inanyorum. Elbette yle olmutur. Ama baka are kalmad. Olmaz. Ben zehirledim diyemem. Kz zaten sylemisiniz. imdi bana inat edeceine evvelden, karakolda inat etseydin ya... Karakolda korktum. Doru sylemezsen Aliyi asarlar, dediler. Doru sylemezsen, sizi hapse koyarlar. Bize doruyu 59 ZKemal Tahir syle. Olan olmu. Biz ii kapatrz. Siz de evlenirsiniz, dediler. Sonra Ali syledi, sen de inkar etme, dediler. Ali de teki pencereden ilk defa sze kart: Bana da Hanm syledi, haydi sen de syle, dediler. Anlyorum. Sylemisiniz. Doruyu sylemisiniz. Ali ze-hiri hangi dkkandan aldn bile sylemi, dkkanc ahitlik ediyor. Bunlar olmasa bile rakdan atlam adamla, zehir yemi adam doktor bilir. Duymadn m herifin cierini stanbula gndermiler. stanbulun byk doktorlar Tamam, sanotu yemi, diye rapor veriyor. Yalandr Murat aabey. Sen o polisleri bilir misin? Artk uzatma. Benim iim var. Kafam kzdryorsun. Szm dinlemedin ite idam verdiler. Ben senden bktm. Glme karmda terbiyesiz... Hani aklna geliyor mu? Vekalet vermek iin notere gitmek istemedindi. Beni asmaya gtryorlar, diye aladn da bizi rsva ettin. Nasl seni notere gtrmediler mi? Gtrdler.

Ben notere gtrecekler demedim miydi? Dedindi. Ben yalan syler miyim? Sylemezsin. Senin ktln de istemem. stemezsin elbet. Noter parasn verdin, araba parasn verdin, Allah raz olsun... 28 Brak imdi bu laflar. Beni kzdryorsun. Bu sefer szm dinlemezsen, art olsun, kserim, bir daha yznze bakmam. Yazacam istiday imzalayacaksn. Ben imza bilmem ki... Alay m ediyorsun rezil. Parmak basarsn. Bak Hanm... Sana ak ak sylyorum. Temyiz evrak tasdik etti. Avukat is60 [Karlar Aojpu tiday acele istiyor. Eer dediim gibi yapmazsan seni vallaha billaha asacaklar. Vay bama... Elini yanana yaptrd. lm hkm verildii gn gzlerine dolan byk korkuya tekrar kaplmt. rkek rkek Aliye bakyor, yutkunuyordu. Vay bama, vay bama! Haydi raz msn? Hi olur mu? Polisler diye yazver. Cemal polis beni seviyordu. Herifi eve sarho getirirdi. Kap aralnda etimi skard. Byle yazver. - Hl o sz... Yahu sen Trke bilmez misin? Bunlara aldran yok. Raz oluverseydin derler... Artk canm skyorsun. Senin niyetin bir gece, sabaha kar, hkmet meydannda aslmak. Pekala... te ben gidiyorum. Vallaha, billaha... Dur aabey... Dur ayan peyim... Durmam... Raz msn? Ulan, sana yalanc ahitlii edeceiz. Ka aydr kanl gibi yalvanyoruz. Haydi ben yabanc bir adamm, ya Ali? Ali btn suu stne alyor. Aliyi asmazlar m? Asmazlar:.. Asarlarsa... Uzattn artk... Ne halt ederseniz edin. Ben gidiyorum. Allah Allah! El deliye, biz akllya hasret kaldk yahu... Bak Ali, bir daha beni armayn. te gnah benden gitti. Avukata imdi mektup yazacam. inizi takip etmesin... Bu kan resmen aslmak istiyor. necek gibi kmldad. Hanm gzlerini krptrarak Aliden yardm istiyordu. midi kesilmi olmal ki: Sen bilirsin, diye adeta inledi, gnah, vebali boynuna... Kanm sana helal olsun Murat aabey. Hah yle... Ulan evi yaplasca... Tuuu... Di eker gibi... Alama... imdi bir de bu eksik. Alama kz... 61 \KemiA Mhir Beni asarlar... Vay bama... Vay bama... Sus ayptr, eek... Nereye asyorlar. Biz burada neciyiz? Daha dur bakalm. Ali ile beraber kacaksnz. Adyamana gideceksiniz. Ben de sizi grmeye geleceim. Bana ne ikram edeceksin? Beni asarlar, artk... Ben biliyorum.... Ne de ok ey biliyorsun... imdi istiday yazarz. Korkma... Ben yaptm demeyeceksin. Ali yapt, diyeceksin. Ali yabanc m? Ona da yazk... Elin krpe olan... Krpe olup olmadn bilmem... Tadna kim baktysa o bilir. Seni utanmaz seni... Birazdan mdrn yanma artacam. Orada yeniden balarsan art olsun amar vururum. Yeter artk... illallah... Pencereden inecei zaman, Hanm dur diye iaret etti: Bak Sdka konuacak... dedi. Demin Alinin krpelii bahsinde kenarda kineyen demek Sdkayd. Sska yzn rtmeye lzum grmeden meydana kt. Btn mr aklszlkla dalgnlk arasnda gemi gibiydi. Biraz etli olsa tavua benzeyecekti. imdi hibir eye benzemiyordu, idamdan korkarken sene mahkum oluuna hayret iinde kalm, Hanmm cezasndan

sonra btn kadnlar asacaklar zannederek gece gndz alayp durmutu. Muratn ve mdr beyin tavsiyeleri zerine temyiz bile etmedi. Gnden gne rahatlayor, evinde naslsa yle hareket ediyordu. 29 Sen syle bakalm, bamn belas... Yahu biz bu mutfak penceresine hi mi kmayacaz? Murat aabey... Benim bir mklm var. Bizimki askerden geldi. Kz gzn aydn... Ben de tevekkeli, beni neden, arada srada kapya armyor, mektup okutmuyor, mektup yazdrm62 jiarar iouu. yor diyordum. Meer artk keesini sudan karm Sdka Hanm... Eee... Alay etme... Sdka bir parmayla ovuturur gibi tek gzn kapatt. Utanmt. imdi benim herif geldi. Anasn ldrdmden bana kser bellemitim. Ksmedi. Aferin... Sana neden ksecekmi hem.... erkek kardei, iki bacs var. Onlara kssn. Bir analarna bakamadlar da gelinin ban belaya soktular diye. Benim herif de byle syledi. Her hafta yanma geliyor. teberi getiriyor. Evlenir diye korktum. Hubu bacnn Mehmet evlendi ya... Benimki de evlenir diye dm patlad. Lakin yemin ediyor. Kz yoksa, Byc Hocaya kmadan muska m yaptr-dmd rezil? Vallaha, yaptrmadm. Sor, bak... Sylesene Hanm bac... Syle... Brak. Hanmm ahitlii makbul deil... beni kzdrd. abuk derdini anlat, gideceim. imdi benim herif... Benim herifin byk dkkan var. Askerlikte ok masarif etmi... Sermaye lazm, diyor. Benim altnlarm rehine koyacak. Altnlarm vereyim mi? Dur bakalm... Mesele atallat. Resmi nikahnz var m bir kere... Yok. On senedir evliyiz. Mahalle nikah... Olmad. Duyduuma gre kaynpederlerin de tccarlk ediyorlarm. Onlardan bor alsa ya... Onlar bize ksmler Gelin, bizim anamz ldrd, diyerek. Bunu kocan m sylyor? - O syledi. amarn bile ykamyorlar da, ben ykyorum. 62 iemal Tahir Pekala... Senin altnlara gelelim, say bakalm bana... Bir beibirlik altnm var. Kpem var. ki tane menteem var. ki tane yzm var. istanbullu, gkyzne ve kar bahedeki byk ceviz aacna bakarak zihninden hesaplad. Aa yukar bin lira... Eee? Esi... Vereyim mi, vermeyeyim mi? Senin akln ne diyor? Bir vereyim, diyorum; bir de vermek istemiyorum. Yannda m altnlar? Halamn evinde sakladm. Halan ne fikirde? Sakn verme diyor. Halan hakl... Ben bu ii hi beenmedim Sdka... Altnlar vermemek lazm. Evet... Sen burada, kapal yerdesin. Kimsen de yok. insanolu ig st emmi. Bak Hubu bacnn bana gelene. Hekimin olu, on drt ay beklemedi evleniverdi. Senin cezan sene... Bugn niyeti fena deildir, yarn bozulur. Ben de yle diyorum. Aferin... Dersin ki... Halam altnlarm vermiyor dersin. Sdkanm teredddnden phelendi. Biraz dnd. Yahut ok yalvarrsa... Peini brakmazsa noterden bir senet alrz. Sen altnlarn ona satm olursun. O da bedelini sana borlanr. Bu daha iyi... Evet... Byle yapmal. ok yalvaryor fakat... Ona da yazk. Askerlik herifi batrd. Senet alrz. Senedi sen yaz verirsin.

Benim yazmam olmaz. Ben yalnz Noter Hasan Beye bir mektup yollarm. Senin iini salam yapar. Eksik olma... 30 64 iarar [Kouu Bir ey deil... Yalnz... Bak Sdka... arrsn, kanarsn, herifin yzne duramazsn. Altnlarn senetsiz teslim edersin. Kocan da sonra seni brakr. Vallaha billaha istida filan yazmam. Ben deli gllabicisi deilim. Siz artk ok oluyorsunuz. Ben de yle syledim ahm... Bana bak da ibret al dedim. Vay Hubu bac... Sen de mi buradasn? Geen ziyarette kuman grdm. Elini pmeye mi geldiydi? Hubu alar gibi konutu: Eli krlsn. Elimi pmeye gelmi. Ben ocuklarmn ahma uradm. Mahpusluum da aldm ah yznden... Bana o Mehmet olacak, ne diller dkt. Sonra bama bu ii de getirdi... Birisi duymasn gibi etrafna bakp sesini alakt. Bana bir istida yazacaksn ahm. Bir zina davas aalm. Nafia kalta gibi, kary da, herifi de ieri atsnlar. Ne faydas var. Kar burada yzne kar dolaacak. u pencerenin nnde Mehmetle konuacaklar. Olmaz desen sz geiremezsin. Brak git. Buradan bir yere gidilmez. Sen bsbtn dertli olursun, Hubu bac iyisi mi, sabret. Sabreden dervi muradna ermi derler. Sabrn sonu selamettir. Sen karsan, benim bildiim Hubu bac bu hnc onlardan alr. Bir kam... Bir ksammm... Evimde oturuyorlar. Yatamda yatyorlar. Mehmet serserisini ben adam ettim. Lakin it kursa ya gtrmez demiler... yilikten adam anlar. Benim kocam eek... Ama ben biliyorum. Bana bu oyunu hekimin olu oynad. Bana bu oyunu Tefi Zhre olacak orospu oynad. - Neden? Aranz pek iyi idi. Duyduuma gre Mehmet ev-elce Tefi Zhrenin dostu imi, sana kendi eliyle nikahlam. Kendi eliyle... Elleri krlsn. O zaman ahbaplarm, komularm, kzlarm, damatlarm syledilerdi. Ana sen Tefi Zh-re gibi karlarla neden dp kalkyorsun? dedilerdi. Hitamm6S ZKemaL Tahir da Mehmetle evlenecek oldum. Herkes beni ayplad. Tefi Zhrenin dostu adama yr olur mu? dediler. Ya ahmzn amcas kz mektubuma neden cevap vermedi. Mehmeti aldm diyerek, bana kimseler Mehmeti yaratrmad. Fikir Tefi karnn fikri, Mehmeti bana verip beni soymak imi. Paralarn ucunu keser kesmez herifi evlendirdi. Bir dkkan satmsn. Yar hisseliydi. Onu sattm. Sonunda, Evi de satalm. Yenisini yaparz, demeye balad. Benim herif kumar oynar. Dardayken harln hesapl verirdim. Evi satacak. Bunca senelik baba yurdunu... Saray gibi evimi... Bir de onlardan yana oluyorsun... Haydi istiday yazver. Nafia kalta gibi buraya gelsin. yi hatrladn, Nafia sizi grmeye gelmedi mi? iki defa geldi. Onun da ba belada. Olan bu sefer kk bacsn karm. Kimin kk bacsn? Nafiann. Rza m? Rza. Duymadn m? Duymadm. E, imdi ne olacak? Daha neler duyacaz... Olan o slaleyi sradan geirmeye yemin etmi besbelli... Dnya bozulmu ahm. Dnya bir dolap olmu... Biz eskiden byle eyler grmedikti. Sen imdi benim istidam yazmayacak msn? Yazamam. Ben istidalar ierdekiler dar kabilir mi ki evvela, diye yazyorum, dardakileri ieri getirmek iin yazamam. Sonra sana dargnm. Mektup iin bir lira gnderdiin aklnda m? Ben onu mektup iin yollamadm. Pul paras diye yolladm. Arsz Adu kza

vermisin. Duydum da.. Sana gcendim. 66 \Kariar [Kouu 31 Bama vursaydm daha iyiydi. O sra etimi kesseler kanm ak-mazd. imdi para vermeyeceim. Pulunu da kendin yaptr. Bir dokunakl istida yazver... Olmaz dedim ya... Demek ki Nazmi Beyin muskalar kar etmedi. Hani Mehmetin elini, ayan, gzn, dilini balayacakt. Hay gzleri kr olsun o herifin. Be kaymemi ald. Bir de kara tavuk yedi. te grdn m? Byle ilerde yaznn bir faydas olsa muskalar tutard. Tefi Zhre ile hekimin oluna bir vakit yaz fayda vermez. Sen kesenin azn sk tut Hubu bac... Haydi allahasmarladk. Bu srada hrszlktan 22 gne mahkum gen ingene karsnn kocas duvarn deliine gelmi. nci... Kz inci... diye yayvan yayvan, yalvarr gibi sesleniyordu. Ufak tefek, fakat pek mtenasip bir kadn olan nci, salma salma duvarn yark yerine yaklat. Yere kt. Herif, bir haftadan beri, mahpushanenin etrafnda a bir kpek gibi dolayordu. lk iki gn gardiyanlardan kfr, jandarmalardan tokat yemi, fakat nc gn kendisini birdenbire herkese sevdirmiti. Artk sabahleyin erkenden gelip yatsya kadar kapnn, bilhassa duvar yarnn yanndan ayrlmyordu. Esmer, sevimli bir delikanlyd. Bakkal Aboya yardm ediyor, karakolun avlusunu sprp, efradn bulaklarn ykyordu. Mahpuslar da artk almlard. Yevmiye belki elli defa ar pazara koturuyorlard. Her geliinde karsna mutlaka bir eyler getiriyordu. nci btn bu ihtimamlara laykt. Kocas seslenmedike avluya bile kmyordu. Bunlar dnerek mutfan iine atlayan stanbullu, Bir de inci ile Memoya ingene diye hakaret ederiz. ElhamdUillah ingenelik bizde birader... diye glmsedi. 67 IKemal Tahir Millet, bylece, pencereden atlar gibi, aa doru bir yerlere gidiyordu. Kars bir havada, erkei bir havada... Nafia Hanmm zamparas, hapisten kal on be gn olmadan yallah, baldzn salla srt etmi... Sdkanm kocas, karsnn altnlarn ekmek davasna dm... Uzun koridoru geerken iki mahpus ekinerek havadis sordu: Ne var ne yok beyim? Gazeteler ne yazyor? yilik salk... Aftan bir haber? Daha nce bir ey yazmyorlar. Bildiiniz gibi... Harp meselesi... yi yleyse... Bir kere u harp bitseydi... Ondan sonras kolay... Allah byktr. Allah byktr ama, Vakkas Efendi, kayk hem kk, hem de rk... Hac Abdullah tratan geldii zaman istanbullu istiday yazp bitirmiti. Hac merakla sordu: Raz oldu mu beyim? Oldu. iten getikten sonra... Malum ya Trkn akl arkadan gelirmi. Seni de ahit yazdm. ahit mi? Bu ahit kelimesi karsnda herkesin kapld korkuya Hac Abdullah da tutulmutu. Ne ahidi? Hemen korkma... Sen on iki senedir hapis yatyorsun. Ayptr. Korkmam... Neden korkacakmm. Lakin yemin verdirirler. Bir kere mahkuma yemin yok. Sonra isterlerse verdirsin-68 ZKarar touu ler Sen hi yalan yere yemin etmedin mi? Kk Bedriyeyi kandrmak iin... Kerhanede... Ettim. Lakin mahkeme baka... Samalyorsun. Vallaha billaha yeminini, kitaba el basmay kaldrdlar. Yeminin de bir deeri kalmad, dersiniz. Bir de Ha-nma acrsn... Sipsivri acmak olur mu? ahitsin. Ben de ahidim. Sen de ahitsen ba stne... Neye ahitlik edeceiz? 32

Alinin zerine. Ali demi ki, Hanmm bir suu yok. Ben ona zehri uyku ilac diye verdim, demi. Yutarlar m? Bunu da onlar dnsn... Sen imdi dinle... stanbullu, istiday okudu. Hac Abdullah keyifli keyifli glmeye balamt: Bagardiyan da yazmsn. Ne halt edeyim. Aliyi yanma gtreceim. Byle syleteceim. Allahtan korkmazsa inkar etsin... Kurnazsn bey. Azn topla... Neden? Bizim Malatyada kurnazlk ok makbul saylr. Birini meth ederlerken, Kurnaz herif derler. Bizim stanbulda da byledir bu... Hkmet iin de ne diyorlar: Kurnazlk ediyor; ngilizden paray, silah, mal ekiyor, Almana satyor, demiyorlar m? Kt m? Bilmem... Sonuna bakar. Nafianm bana gelenleri duydun mu? Duydum biraz nce, ardm. Rza bu sefer de bacsn karm. Bacs da gzel miydi bari? Yanma geldi. Grmedin mi? -- Grmedim. 69 Otemal Tahir Dnya gzeli. Hem de Nafia gibi rt rtnmez... stanbul kz gibi giyinir. Bunlar cinsten gzel bey... Hem de cinsten oynak... Allah beterinden saklasn... R-zaya bir de aptal dersin. Doru... Olan kurnazm. Anlalan, Nafiayla bacs daha kurnaz. Ama ne halt etsin. Bakm ki ablas olann pantolonunu tlyor. Bir de ben t-leyeyim ne olacaksa demitir. Hac Abdullah, yeil gzlerini klterek ban sallad. Na-fiann kocas polislerle beraber baskn yapt zaman Rzay karsnn yatak odasnda pantolonsuz yakalam, kar ifadesinde, terzilik ettiini, komunun olu pantolonunu tlemesi iin yalvardmdan... diye ifade vermiti. Kendisinin gmlekle oluunun sebebi de... Tabii, havalann sca, tnn sca, bir de yreine Allah tarafndan musallat edilmi bir ate... falan filand! Hac Abdullah, eyh Osman Efendi gene kprmtr, dedi, Allah herkese bir bela verir, ona da bu Rzay vermi. Muska yazsayd... Nefes etseydi... Kendi kzlarna tesiri olmuyor galiba... Bilmem ki... Vaktiyle muskaclktan ay kadar mahpus yattyd. O zaman, imdi Rzanm kard kz, kkt. Babasna yemek getirirdi. Bana varr msn? diye taklrdm da, Ah... senin gzlerin gk... Ben kara gzl herife varacam, derdi. K-poglusu nihayet szn tuttu. Rza kopuktur ama gzleri karadr. Neme lazm bey... eyh Osman soytarnn biridir, dolandrcdr; lakin cinsi Arap olduundan bir Kuran okur. Sleyman Beyin babas Hamdi Bey de o sralarda mahpustu. Dinlerken dinlerken, u rezilin kafasn kesip almal bu Kuran okurken... Leini ylanlara yedirmeli! derdi. Soytaryd canm... Konuurken 70 ZKarlar iouu konuurken durur, gzlerini kapatr, vcudunu bir titreme alr, kendi kendine, Olmaz... Haa... Emrin bamla beraber, diye sylenirdi. Cebrail gelirmi de Rabbimden haber getirirmi... Ulan bu i, eyhlikten kt, peygamberlik oldu. Artk bilmem. Alacada taraf hep eyh Osmana tapar. Elaziz, lzollu taraf nasl eyh Kazma taparlarsa... Kanlarn gbeine de yaz yazyor mu? 33

Yazarm. Gnah boynuna... Bir, iki kere kanlar feryat ettiler. Kimi, domuz, namussuz, dedi. Kimi, Hkmet isteme-dignden memur retmesi... ftira dedi. Neyse... Rza da onun kzlarnn gbeine ayeti kerime yazyor. Hem parayla, hem de srayla... Eskiden yalnz srayla olurmu. Ne halt edelim Hac, zamparalk bize Peygamberimizden miras. Mbarek de kan dedin mi uraya yatar da lrm. Tbe de beyim, gnah... lrm. On kars varm. Hazreti Aye Anamz, kendisine yemek getirdii srada kucana ekmi de pvermi. O sra Aye ka yanda bakalm, yedi yanda... Tbe de... Vallaha dinden kyorsun. Merak etme, kmam... Yapan kmam da, ben mi kacam? Demek Aye Anamzn o sralar ya akl ermiyordu, Arabistanda yedi yandaki kzlar rya grr diye bir laf var ama... Belki ihtiyar herifi beenmemitir. Kar milleti Peygamber, em-biya tanmaz... Gnlne gre i grr. Aye Anamz alayarak babasna ikayete gitmi. Ebubekir Hazretleri de, Vardr bir hikmeti... Sus hele... Senin akim ermez. demi. Sus beyim... Tbe Yarabbi... Sus gnahtr. Korkma, sz buraya getireceim. Nafianm babas da Arap olduu iin demek ki kzlar 7 yanda her ie akl erdiri-yorlar. Erken balayan da Hac, erbabna makbul. 71 D(emal Tahir Brak rezilleri... Aye kar bir ey syledi. Ben utandm. Ne syledi? Bir gece karlar konuuyorlarm. Hubu olacak rezil, Bu kadar erkek, diisiz ne yapar biareler... Bunlar hep lr, demi de Nafia, Bacm sen bana bak. Onlarnki hi olmazsa ele gelir. Bizimki iin iin yanar tutuur ya... demesin mi? Bunu sana Aye Ana m anlatt? Aye Ana... Gidi rezil kahpe... karsam, art olsun bir grneceim. Edepsiz orospu.. Adu nde, lk la koarak, kar gardiyan Aye Ana arkada, soluyarak ieri girdiler. Adu kendisini Istanbullunun kucana att: Ben geldim efendim... dedi, beni Aye Anaya verme... Seni ne yapacak? Kapatacak. Neden? . . Yerlere su dktm. Bir daha dkmem... Bak Aye Ana, bir daha dkmeyecekmi, Adu Hanm bu seferlik affet. Hac Abdullah geenlerde Aduu kucana alm, ierde para toplamt. Mahpuslar tam onyedi lira baladlar. Bununla kz sslemek kabil oldu. Rugan pabular, krmz bir basma entari, iki parmak kalnlnda bir arn mavi kurdela alnd, istanbullu kendisine hanm demesi artk yeni kyafetine yarayor. Aye Ana ban fkeli fkeli sallyordu: Sen grrsn. Ben sana gsteririm... Bak beyim, ben lrm grmem ama, sen yaar grrsn, bu kz orospu olur, kerhanelere der... Nerden belli? Cilvesinden... Oyunundan... Geceleri Hubu oynatyor. 72 Carar Kouu Bakarken bakarken eytan olmu sanyorum. Yreime korku dyor. Sen Hanma gene ne yaptn, alyor? Kz, ben Hanma ne yaparm. Hanma ne yapmsa Ali yapm... Allah beterinden saklasn. Alinin yaptna raz besbelli. Yazacan kattan korkuyor. erde bir figan var ki sorma... Cinli Sdka da alyor, Hu-bu kar da alyor. Hac Abdullah elini kaldrd: 34 Alamaya raz ol... Gene kzlarn bu yaknlar terbiyeli, ya Sultan Habe gelse... Aman, yeniden mi geliyormu... Vay bama... O gelirse ben giderim. Bir gn durmam... Doru syle olum... Grdn m evim ykld..

stanbullu merakland: Kim bu Sultan? diye sordu. Sultan... Bizim gardiyan Abdullah yok mu? Onun aabeyi Paso var. Paoyu tanyorum. Eski mbair, eyh Kzm Efendinin bamridi imi. ite Paonun kz. Ee? Zinadan ay yadyd. O zaman daha bu hapishaneye ta-mmamtk. Bir camide oturuyorduk. Karlar cezaevi... Dur, sen grdn. Hani hastaneye giderken, araba su yoluna sapt da, viraneliin ortasnda bir kerpi dam grnd. Hani sen sordun da, ben eski cephanelik dedim. Aklnda m? stanbullu hatrlad. Buras, bir katl, taraf penceresiz kaln duvarl bir kulbeden ibaretti. Etrafna duvar da ekmemiler, talar sadece st ste ymlard. st de toprakt. Bildim... dedi. 7? iemal Tahir te karlar hapishanesi de oradayd. Sultan bu, ay bo oturmaya dayanabilir mi? Bak beyim, sana bir ey syleyeceim. Sen imdi gene inanmazsn. Lakin bu szm doru... Anas kam kzdan hayr kmaz. Yani nereye kam? Bir kzn anasn, babas karp almsa, i iten geti say. Paso, Sultanm anasn kardyd. Kz ondan m orospu oldu? Vallaha ondan... Pekala... arolunun kzma bir szn var m? te Malatyann en handan ailesi... Binde bir... Sen ona bakma... Bir kz stbozuk km. Neyse. Anlat Sultan... Aye Ana sylesin.... Nesini syleyeyim ahm... Bir gece.... O zaman da karlar kalabalk... Drt tane ingene kars var. Aye var. teki Aye var. teki Aye on be senelik. Fatma var. Krt karlar var. st ste yatyoruz. Sultan orospusuna da babasnn hatr iin pencerenin nnde, sedirde yatak sermiim, kzm gibi bakyorum. Gece yars beni sesledi. Aman Aye Ana... Aman Aye Ana... Beni stma tuttu. Bana bir su getir de lmeden ieyim, dedi. Titriyor zangr zangr. Acdm. Benim yreim merhametlidir. Destiye kotum. Destinin suyu snmtr; ne olur emeden getir, dedi. eme uzak deil. Buradan cadde kadar. Tas aldm. emeye gittim. Getirdim, suyu verdim. ti. Kapy rttm. Byle elektrik nararsm. Lamba veriyorlar. Yatsdan sonra kararyor. Suyu iti. Oh anacm. lmlerinin canna gitsin. Benim cierlerim yanyor, dedi. Ben yattm. Sultan bir eyyam inledi. Altndaki sedir rgalanyor. Derken balad sylenmeye: Oh Aye Ana... Oh Aye Ana... Kurbann olam Aye Ana... ldm Aye 74 utanlar OCouu Ana... Yandm Aye Ana... Uuuyy... Yandm Aye Ana... Sordum: Kz ok mu hastasn? Sesi kesildi. Sesi kesildi ama frtna gibi soluyor. Neden sonra, Ana! dedi. Haa... dedim. Aman ana beni ter bast. Ben yanyorum. Ben bu suya doymadm. Alla-h seversin bir sovuk su daha ver, dedi. Ah bu benim merhametli yreim. Biz eski karlar mal gibiyiz. Kalktm. Tas aldm. emeye yrdm. Yar yola varmadan arkada bir ayak sesi, bir de ne greyim alacakaranlkta birisi duvar prrr diye amad m? Eyvah... Aye kat... Benim evim ykld... diye ellerimi dizime vurdum. Tas yere dm. Bana bir kuvvet geldi Allah tarafndan.... Kotum. Damn zerindeki nbeti durup duruyor. Aman olum biri atlad. Aman ayan peyim bir silah at... dedim. Sen rya grmsn valde. Kimse atlamad. Biz burada neciyiz, dedi. eri girdim. Ayeye baktm. Yatyor. 35 Karlar saydm. Telala ka tane olduklarn unutmuum. Bir, iki, be... Bir, iki, be... Vay bama... Biriniz katnz. Hanginiz katnz. Benim kanma ekmek doradmz, diyorum. Derken Aye glver-di. Ben fkelendim. te o zaman Sultan kahpesi, Ana su

hani... demez mi? Meer btn karlar uyankm. Hepsinin iten haberi varm. Bir glme tutturdular. ardm. Kaltak ne yapm? Yats zamanndan rtsn pencereden onbaya vermi. Zampara, Sivasl Mustafa onba. O sebepten nbeti silah atmad. Hep mavereli dv. Sultanm san yolacak oldum. Anacm, bana yazktr. im yanyor benim. Beni stma tuttu. Bak terlere battm. Bir kova su getir de urada sevabna dkneyim, demez mi? Karlar gler. Yukardan jandarma bir trk tutturdu: Sar kavun diteyim, A koynunu gireyim, Uyu uyan sar beni Yr olduun bileyim. 7S Oiemal Tahir Dar ktm. Yar mddeiye gideceim. Jandarma kumandanna gideceim, namusuma geldiler, diyeceim. ekva edeceim, diye estim, grledim ama... Olan korkuyor mu? Anacm, bana neden kzyorsun. Ben burada trk sylyorum ki... Uykum gelmesin diye. Tavuklarn bekliyorum. Gene mi yaranamadk? diye beni alaya ald. Ertesi gn namus ettim, kimselere syleyemedim. Lakin kardan karya laf dald. Bunlar imdi benimle elenirler. Ana iim yanyor. Beni stma tuttu. Bir su ver, derler de ben kzarm. ok kr imdiki kzlarmdan ben razym. Allah da raz olsun. Nafia da iyi idi. Hubu da iyi, Sdka da, Hanm da iyi... Hanm, pencerede Ali ile az konusa daha iyi ya... Ar cezal diyerek seslenmiyorum. Eksik olma Aye Hanm... Lakin her zaman alyor da beni de dertli ediyor. Zaten hastaym. Ben de alyorum. Syle alamasn. Alayacak ne var? te istiday yazdm. Hac Abdullah da ahit, ben de ahidim. Kurtaracaz. Aladn duyarsa Murat Aan kzar, dersin. Bak yn aldm. Bana kazak recekti. Alarsa vallaha ona rdrmem. Sonra keyfine... Yn ham m aldn, ip mi aldn? Ham, Aduun anas ykar, tarar, bker. Kalnl Hanm gstersin. Bir kilodan bir kazak kar dediler. Eer okkadan almazlarsa kar. Bir emniyetli adama m aldrdn? Evet. Sergardiyanm kz getirecek. Nebahat Hanm.... istanbullu, bunu syledikten sonra duvardaki svari resmine bakp gizlice glmsedi. 76 4 Aadan gene saz sesi geliyordu. stanbullu, kalemi brakp dinledi. Ali eydi alyor galiba... Yok, hayr... Bu Hac Abdullahn vuruu... Aylardan beri saz eline almayan Hacya gecedir bir hal olmutu. Ha, Tzey geldi de... Vay Hac Vay... Tekrar mektubuna devam etti: imdi, sana bu satrlar yazarken vakit gece. Saat 9. Radyodan haber geldi. Limberg Kzl Ordu tarafndan zaptedilmi. Artk ben zafere de kanksadm. Mahpushane berbat yer. nsann senelerce bir eyi fikri sabit haline getirmesi nejenaym. Yava yava kendimi nasl kaptrmm. Bilmem ki sen de yle misin? Sanki buradan karsam hibir kederim kalmayacak. Ne dersin, bizim darda kederli gnlerimiz, kederli haftalarmz yok muydu? Bir taraftan da memnun oluyorum. Demek insan olunun rezillie almasnn da bir derecesi var. Asrlardan beri devam eden hrriyetsizlik bizi zannettiim kadar ykmam olacak ki, Allah beterinden saklasn, diyerek boyun bkemiyoruz. imdi aada Hac Abdullah saz alyor. Tam krk gn cezas kald. Yani on bir sene on ay yirmi gn yatm. 615 hafta, 4335 gn... Dile kolay... On iki sene... Hitler namussuzunun Alman milletini alda-hp iktidar ele almasna, szde zaferler kazanmasna, dnyay vdveleye verip, her memleketteki hergeleleri mide drdkten son77 36 Cemal uhir ra gebermesine bol bol yetecek kadar mthi bir zaman... Hac Abdullah neden byle uzun mddet yatrmlar? Maksat slah etmekse, slah olup olmadn kim tespit edecek? Ya, bir sene sonra slah olduysa.... Sonra Hac Abdullahn yatmas neyi hallediyor? ki aydr, kendisini tetkik ediyorum. Bu ayn manevi facias, btn cezalardan mthi. Artk uyuyamyor. Uyua da vcudu dinlenemiyor. stikas kesildi. O kadar rica ettim, saz

almaya bile tahamml edemiyordu. Bereket versin, gnden beri Malatya genel birleme evinden Tzey Hanm geldi. Hac Abdullah biraz avutuyor. gecedir galiba onun erefine saz almaya balad. imdi aada gene muhabbet var. Tzeyi henz grmedim. Daha dorusu mahpushanenin nnden geerken mutlaka grmmdr ama hatrlayamyorum. Hac, mahpusa girmeden evvel kerhanede olduuna gre, epey yal ve ypranm olmal... imdi ne gzel bir mani sylediler. Sana yazacam: Gzmn bebei yr Elimin emei yr Mihnet ile kazandm Soframn ekmei yr Sen bir mektubunda, Bizim halk iirinin baz taraflar var. Onlara artk yetimek imkansz demitin. Zaman zaman, byle kk drder satrda senin szn hatrlarm... Sefer ieri girdi: Bitti mi bey? Daha bitmedi. Arkadalara benden selam yazdn m? Bir taraftan da duvardaki resme hayran bakyordu. Ellerini perim. 78 ZKarlar Dioipu Yazacam. Haydi aada seni bekliyorlar. Tzey Hanm kahve piirecek, fala bakacak. Eksik olmasn. Kz daha misafir. Biz ona kahve piireceiz. Bir de kahvesini mi ielim? Onun kahvesi ok beyim. Hem de yle bildiin karlardan deil. Bana daha imdiden iki lira verdi. Ne paras? Bahi. Mjde mi gtrdn? Mektup gtrdm. Gzel mi Sefer? Gzel olmaz m? Sefer sesini alakt. Yiit kar... Ha-nmdan iman. Hem de yz gle... Edepsiz diyorlar. Edepsiz olmasa ofrlere cadde ortasnda svp sayar m? Kabahat bakalm kimde? yi kar bey... Aa kar... Haydi gidelim. Bak Hac baryor. stanbullunun, can birdenbire kahve istedi. Ka zamandr kahvesi yoktu. Dncesini Sefer anlam gibi utand. Haydi... Falmz ne kacak? Af var m reniriz... Aada sralar ve iskemleleri karlar kouunun kaps nne tamlard. Bagardiyan Mahmut, Gardiyan Vahap, Ali eydi, Aye Ana, kk Adu, bir de Hac Abdullah hep oradaydlar. stanbullu gelince bagardiyan yer verdi. lle oraya oturtmakta srar etti. - Hep yazyorsun Murat Efendi... Biraz dinlen... dedi, yaza okuya gzlerin bozulmu, elverir... Mektup yazyordum. Saz niye kestiniz? Kahve piiyor. Fala bakacaz. 19 DCemal Tahir iyi yleyse... Adu... Efendim. Yanma gel bakaym... Aduu kucana oturttu. E, imdi anlat... Yeni ablay beendin mi? Kimi? 37 Tzey ablay... Beendim. Sana para verdi mi? Verdi. Aferin... Hac Abdullah, Dahas var bey, dedi; buna bir oyun retmi... Deminden beri bizi glmekten bitirdi bu orospu... Yok canm... Kap kapal olduu halde, erkekle bu kapal kapnn hemen arkasnda

karlarn bulunduunu bildikleri iin pek ciddi bir hal almlard. Biraz sonra, gevrek, biraz kaim ve pek keyifli bir ses, ierden, Ana, al unlar... diye bard. Aye bir iple kuana asl anahtara davrand. eriyi darya dary ieriye gstermemek gayretiyle koca vcudunu siper ederek kapy ancak tepsi sacak kadar aralad. stanbullu bu frsattan istifade ederek karlarn kap nndeki tal dayayp dediklerini, hepsinin orada olduunu fark etti. Tepsiyi veren Tzey olacakt. Biraz imanca, kaln bacakl... orapsz... Bir kahkaha duyuldu. Aye Anaya fslt halinde bir emir verildi. Gardiyan kar kahveleri tuttu. stanbullu, te tarafa duyurmak iin yksek sesle konutu: Fala baklacaksa... Fincanlarn kime ait olduunu sylemeyelim. 80 iarar iouu yi olur. Sahi... Dur bakalm... Hac Abdullah dorudan doruya seslendi: Duydun mu Tzey... Efendim... Duymadm. Fincanlarn kimin olduunu sylemeyeceiz. Bastne efendim. Evvela Bagardiyan iti. Fincan kapatt. Sonra tekiler de onun gibi yaptlar. Hac Abdullah saz eline ald. yi alyordu. Eskiden daha iyi aldn, senelerden beri hevesi kalmadndan parmaklar durduunu sylyorlard. Hapse girmeden evvel, Malatyann mehur sazclarndanm. Gardiyan Ali eydi yank sesiyle Alevi az bir trkye balad. Ali eydi de eski kopuklardand. Hac Abdullah onun iin esrar ie ie byle ahmak oldu derdi. Babas zengin bir aaym. Hem de dkkanclk edermi. Bu biricik olu, herifi batrm. Daha babasnn salnda tarlalar satp satp kerhane kzlarna yedirmi. Gardiyan Vahap da senelerce klhanbeylik etmiti. Bu sebeple iki yakasnn bir araya gelmediini sylyordu. Zaten itfaiye avuluundan ayyal yznden karlmt. Bagardiyana gelince, Mahmut Efendi boyuyla beraber kz olduu halde, gzn haramdan alamyor, gizliden gizliye kerhaneye devam ediyordu. Hkmetin verdii ekerde, zeytinyanda, dier yardmlarda, Malatya kerhanesinin mehur kzlarndan eplemeli Ayenin daima hissesi vard. Oraya giderken lstanbulluya belli etmemeye son derece itina eder; fakat dnte, Gene edepsizlik ettik bey, diyerek hepsini anlatrd. Aduu rica minnet oyuna kaldrdlar. stanbullu evvela buna ehemmiyet vermedi. Fakat biraz sonra, meselenin tahmin ettii iemal TaJir kadar basit olmadn anlad. Aye Ana, Bakarken eytan olmu diye adam korkar, derken hakl sylemiti. Henz drt yanda olan bu Krt kz u haliyle hangi tiyatronun sahnesine braklsa ortalk alktan yklrd. Son derece ar ve ciddi, ellerini ve ayaklarn tempoya akll akll hatta hissederek- uyudurup oynuyordu. Arada bir bann cilveli bir hareketiyle salarn arkaya bir atmas vard ki bunu bu yata ancak istidadyla renebilirdi. Gzlerini d,e fevkalade kullanyor, kimsenin yzne bakmyordu. Birisi, Kz, sen lmeyesin e mi? diye bard. 38 erden el vurarak tempo tutuyorlard. Sefer de buna itirak edince Adu durdu. Olmaz manasna ban sallad. Sonra Se-ferin aldrmadn grnce, Sen vurma... dedi, sen vuramyorsun. E, bu gzel dorusu... Hac Abdullah Kprden geti gelin trksne geince Adu da oyunu deitirdi. Aye Ana arada srada: Kz titre bakalm.... Adu dn haydi...

Topuk vursana rezil, diyor; bu marifette kendi hissesi de varm gibi seviniyordu. Erkekler nihayet o kadar gldler ki Hac Abdullah saz kesti. Adu koarak stanbullunun kucana atld. Jandarma onbas deminden beri d kapy tekmeliyor, Hele an, an unu yahu!... diye baryordu. eri girip kapatlm kahve fincanlarn grnce kapya doru seslendi: Tzey abla... Kim o? Benim... Aziz Onba... Abla... 82 IKanlar [Kouu Ablan sana kurban olsun, buyur. Hani benim kahvem?.. Vay, bir de utanmadan kahve istiyor. Kz, bak... Bugn mektup getirdim. Sonra karmam... Yr... Treyip tremeyesice... Kahvemi isterim. Yarn akam. Hani benzin getirecektin? ofr Faik vermedi. ofr Faik, Tzeyi hakaretten mahkemeye verip bir aya mahkum ettiren adamd. Tzey ierden cotu: Sen benzini o rezilden mi istedin? Yarn Muhsin Beye haber yolluyacam. Seni hapsettireceim... Aman tbe... aka ettim. Benzin yarn hazr... Pekala siz orada saz neden kestiniz? Adu kahpe... Oynaana haydi. stanbullu cevap verdi: Ablam fala baksn da sonra diyor. Kim o konuan? Sefer, sen misin? Hayr. Murat Bey. Ba stne efendim. Aye Ana ver u fincanlar... Aye Ana, kapy mecburen aralk brakt. imdi efendim... Bu byk fincann sahibi dinlesin... Vay vay vay... Nasl anlatmal... Hay lmeyesin herif. Senin yrein pek fesat... iman bir kz var. Gzel bir kz. imdi seni bekliyor. Ah, gelse de san ban yolsam diyerek.... Bagardiyan itiraz etti: Aye kar halt etti. Fincann benim olduunu syledi. Ne mnasebet efendim. Fala bakyoruz. O kadarn bil-ttezsek ayp... te uradan belli, senin yrein yanyor baefen-di. Sen hap yutmusun. imdi gelelim krmz fincana... Bunun 8j \Kemal uJr sahibi merak etmesin... Yakmda dardan kurtulacak. lerisi pek ferah... Dur ana... Durun bayanlar... Glmesene Hanm... Bunun sahibini bir kalabalk bekliyor. te gelin gryorum. nnzde dn var. Gelin hanm grdn m Aye Ana... Tamam... Duva banda bir gelin. Hac Abdullahn fincannda gelin grnnce Aye karnn oyunbozanlk ettii anlalmt. Tzey, stanbullu iin de pek mnasip eyler syledi. Bu bey dedi, pek yalnz... Hem de mektup bekliyor. Kendisine yol var. Birisi kendisini daima dnyor. Uzun boylu bir hanm. 39 Olmad Tzey Hanm... te oras yanl... Beni hibir hanm dnmyor. Ne biliyorsunuz? Canm bilinmez mi? Ben biliyorum. stediiniz kadar inkar edin. Kahve fal yalan sylemez. te duruyor. Eli banda... Kalbiniz de biraz dolu. Yani fesat m? Orasn bilmem... Yoksa siz fala inanmaz msnz?

nanmaz olur muyum? nanyorum. imdi beni dnen bir uzun boylu hanm yok ama, belki ilerde olur. On iki sene sonra... Tabii lmeden karsam... nallah karsnz... Falnz iyi... Ben beendim. Eksik olmayn. Fal Aziz Onbay bsbtn heveslendirmiti. lle kahve istedi. Aye Ana, ikinci kahveleri datmt ki kapy vurdular. Aralkta biraz fsldald. Gardiyan kar bu sefer, anahtar kilitten kard ve delii rten pirin kapa yukar kaldrarak ak brakt. Bu suretle ierden darsn gzetlemek istedikleri anlald ve stanbullu, kendisini imdi bulunduu yere oturtmak iin neodunlar LAouu den srar ettiklerini anlad. Kadnlar kendisinden o kadar bahsetmi olacaklar ki Tzey herhalde meraklanmt. Rahatsz rahatsz kmldad. nsan, her zanaatta olduu gibi, zamparalkta da demek hamlyordu. Ciddileti. Elini byna gtrd. Pek manasz bir his olduu halde, hibir insann mukavemet edemedii beenilmek arzusuna kaplmt. Gardiyan Ali eydi hem saz alyor, hem de gzel ve kederli sesiyle trk sylyordu: Yidin sevdii gzel olursa Saln saln naz ilen gelir Birden saz ve arky kesti: Haydi, dedi, sra arks okunacak, hep bizden gelmez... tekiler de srar ettiler. Evvela sergardiyan ald. Sra yava yava Murata geliyordu. Arada srada, arkadalar pek yalvarr-larsa, sevdii arklardan birisini sylerdi. Bunu daha ziyade, kendisi tekilerden daima saz almalarn, trk sylemelerini istediinden adeta yk altnda kalmamak iin yapyordu. (Btn arklar pek iyi bilen ve iki kalemle bir su bardana vurarak fevkalade tempo tutan bagardiyan o kadar zerine dt ki sylememek kabil olmayacakt.) Sras gelince yere bakarak, kendisine mahsus, biraz ince fakat insann doruca yreine dokunan emniyetli sesiyle balad: Hani ayrlmam derdin, aldattn beni bu yaz Ac duydu bu gnl hasrete katlanamaz ark bitince Tzey ierden alklad. Ve Hanmm, - Ayp bacm... dedii duyuldu. 85 Oiemal Tahir Neden ayp oluyor. Ben bu arky beendim. stanbullu hafife terlemi ve yorulmutu. te gnlnz oldu, diyerek ayaa kalkt, ben mektubu yarm braktm. Siz muhabbetinize bakn. Tzey Hanm yeniden fal aarsa benim falm, gelir sylersiniz... Birdenbire can sklmt. Nalnlar tkrdatarak merdivenleri kt. Odas daha aydnlk -yz mumluk lamba yanyordu- daha scakt. Sanki azna kadar arsz -bu kelime fazla aydnlktan geldi- ve dayanlmaz bir yalnzlk ve can sknts ile doluydu. Byk bir yorgunlukla karyolasna uzand. inde epey zamandr uyumu olan bir ey, durmu bir di ars gibi, yeniden balamt. Kadn grmek, mahpushane iin makbul deildi. (Ho, kadn grm de saylmazd ya...) Unuttuunu sand ekilde hareket etmek, u halde, mahpusluun feci yoksulluunu ahlandrmaya elveriyordu. Nzmm bir iirini imdi daha iyi anlad. Orada air kinattan bile daha ehemmiyetli ve hayret verici hadisenin, Yolunda durulan, Zincire vurulan nsan... 40 olduunu sylemiti. Duvardaki portreye kederle bakt. Mahpuslar bir eit akraba oluyorlar. Buras sanki Aydr. Biz baka cins mahlklarz. Belki de bunun iin arkadalar dar knca derhal yabanclayorlar... Jandarmalar nbet yerinde ddk alyorlard. Bir otomobil, ikin lastiklerinin grltsn mahpushanenin beton cephesine arparak geti. Mahpus (kedi) yatt yerden doruldu. n ayaklarn uzatp 86 ianlar Kou$u karnn yere srerek gerindi, esnedi ve birdenbire evikliini sanki srtna alp uyku sersemliinden kurtuldu. Mahpus... Kediyle sahibi baktlar. Gel bakalm... Gel diyorum.

Kedi karyolann kenarna vurulan ele bakt. Hazrland ve srayp geldi. Tyleri yumuakt, sevildiini biliyor, adeta ma-ryordu. Btn ehli hayvanlarn doymu hallerindeki uysall, zerindeydi. Istanbullunun karnna yatt. Alkolduu zere boazn parmaklarna srmeye balad. Naslsn yavrum? Kanmak m istiyorsun? Kendisini toplad. Byle konumak ihtiyac, kedinin canl oluundan geliyordu. Canl ve anlayl oluundan... Mahpushanelerde hayvan beslemek merak, sevmek ihtiyacndan ibaretti. Sevmek ihtiyacn kedi, gvercin, keklik, kanarya beslemek sefil bir surette, tabii yzde mini mini bir mikyasla tatmin ediyor olmalyd. Velhasl insanlar hangi sebeple olursa olsun hapse koymak namussuzluktu. Demin mektubunu yarm brakarak aa indim. Tzey bize kahve piirdi. Falmza bakt. Beni uzun boylu bir kadn dnyor-mu. Kk Adu bir oyun renmi, atm kaldm. Bizim millet de, btn teki milletler gibi istidatl ve insan. Fakat amurdan bir trl kurtulamam. Tzeyin geliine sevindim. Hi olmazsa kadnlar kouunda biraz nee vard. Hanm herhalde avutur. Sana yazdm w bilmem? Belki kt haber diye, yazmamtm. Mahkeme, istida-lar, tabii, reddetti. Deliller davay yeniden grdrecek kadar kuvvetli deillermi. Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu mucibince derhal Elziz Ar Ceza Mahkemesinde bu karara itiraz ettim. Beni en ok zen ey, Millet Meclisine gidince bu kadar pis davay mdajaa et87 [Kanal Tahir melerini oradaki ahbaplardan nasl isteyeceim dnesidir. Hangi sebeple olursa olsun, bir kadnn, iki ocuk dourduktan sonra kocasn zehirlemesi merhamet celbetmeyen, bilhassa uzakta olanlarn, birdenbire kinini ayaklandran bir hal... Canm sklyor. Baka ne yazaym? Pirayeye hrmet ve sevgilerimi yaz. Ordaki arkadalara selm ederim. Seni de hasretle kucaklar, gzlerini perim. Sevgili Nzm Hikmet, Trklerin en vatanperver airi. mzalad. Tekrar okumaya endii iin, akta durursa kendisini buna cebredecekmi gibi zarfn stn yazp iine koydu. Bunu slatp yaptrmaya hakk yoktu. Yarn mdr bey kontrol edecek... akn akn etrafna baknd. Hayret... Be senedir demek ki, buna da alamamt. Bu mektup kontrolne bile... Bizim, karlarmza, arkadalanmza ve sevgililerimize yazdmz mektuplar, be sene mtemadiyen, vurguncularn daha kolay vurgun yapmas iin dikkatle tetkik ettiler... diye dnd. Ertesi gn Tzey, Hac Abdullahla Istanbulluya ikfte yapp yollad. Daha ertesi gn, stanbullu yu, bir mektup okutmak iin karlarn avlusuna bakan pencereye ardlar. Haberi Sefer getirmi, kimin ardm anlayamamt, istanbullu, Hubu bacnn aylardan beri Ankaradan bekledii cevabn nihayet geldiini zannederek Sabiha Hanmm neler yazdn hakikaten merak etti. Valide Sultan, acaba hemerisine yardm vaat etmi miydi? Pencerenin iine oturdu. Her ihtimale kar Hubu bacya teIKarJar iouu 41 selli szleri hazrlyordu ki Tzey ayanda, atklar krmz pon-ponlu takunyalar, banda kenarlar pullu beyaz bartsyle karsna dikildi. Kusura bakmayn, diye gld, gelmezseniz diye Sefere sylemedim. Rahatsz oldunuz. irkin olduu halde, irkinliini asla gstermeyen bahtiyar kadnlardand. Burnu hem bykt, hem de biraz arpkt. Buna karlk gzleri siyah ve parlak, biraz kalnca dudaklan krmzyd. zerinde bir temizlik vard ki insana ferahlk veriyordu. Evinde orospuluk eden evli kadnlarn krk yalarna girseler beceremeyecekleri, ancak vesikal cinsin iyisinde rastlanan, emniyet verici bir ciddiyeti vard. Okutaca mektuplar, kk, safi tenteden yaplm gibi incecik, ss nlnn cebinde duruyordu. Sizi tabii rahatsz ettim... diye tekrarlad. Hayr. Verin bakalm mektuplarnz...

Sahici bir hicapla uzatt. Elleri gzeldi. Bilekleri tombul tombul ve beyazd. ki tane mektup almt. Birisi uzun teki ksa... Uzun mektupta, izin almak iin askerlik ubesine bir istida verilmesi icap ettii bildiriliyor, annesinin hastalndan bahseden msvedde ilave olunduktan sonra, Seni ok gresim geldi. Aklm bamda yok... Gece gndz hayalin gzlerimden gitmiyor. Bu ayrlgn bu kadar beter olduunu bilmezdim. Halbuki ben burada, gurbet yerde, akn akn dolarken, sen orada benim dmanlarmla keyfediyormusun. Hepsinden haberim var. Lakin sayl gnn mr az olur. Ah benim, biricik sevgilim Edibe... Bana sk sk mektup yazmyorsun. Yazdracak adam bulamadm diyorsun. Arkadalarm seni yoklamyorlar m? Bu mektubu yazarken ben sarhoum... Kendimi ldrecek kadar iiyorum. Bu mektubu alr almaz cevap yaz... Haydi benim mektubum, uurlar olsun, seni Edibeme vermeyenin iki gzleri kr 89 [Kemal Tahir olsun... Derelerden sel gibi, tepelerden yel gibi git. Selmm Edibeme gtr. Onun selamn da al getir. Altna bir mani yazlmt. Yani bu eit ak mektuplarnn btn teferruat tamamd. nk krmz mrekkeple bir de iek resmi, sahifenin en altnda, rlplak -yaprakszduruyordu. Kk mektup, Zafer Bayramnn tebrik kartyd. Son derece lkst. Kat kat ve apraz alyor, baz sonradan grmelerin dn davetiyelerine benziyordu. Postalarmzn milli mdafaa vergisine mahsus pullar gibi orta yerinde takmn hcuma kaldran onba heykelinin glgeden resmi vard. Bunun altna yaldzla Dayan baarrsmz ibaresi yazlmt ki, kartn mukaddes ciddiyetine ramen Istanbulluya Refik Halitin parola gibi konumamzdan ikayet eden bir yazsn hatrlatmt. stanbullu, mektuplar demirlerin arasndan iade etti ve ekinerek sordu: Cevap m yazacaz? Neye? Bunlara m? Rica ederim. Demez... Deer mi? Bilmem... Siz bilirsiniz... Yazmamak merhametsizlik olmaz m? Sizi seviyor bu arkada... Brakn... Ben onun yznden mahpus oldum. Mektuptanm ofr Faik isminde birine yollam. Bu Vahap ne aptaldr. Herkesi kendisine dost zanneder. Mektubumu doruca bana gnde-resene... Birisi geldi. Senin Faikte mektubun var, dedi. ki gn aradm, bulamadm. nc gn rastladm. Yannda yokmu. Atm azm, yumdum gzm... kisi ahit oldu. Bana bir ay ceza verdiler. 50 lira da para isteyeceklermi. Paray alabilirler mi? Mahkeme karar verdiyse, sizin de paranz varsa... Alrlar... Elhamdlillah o kadar param var. Ba stne alsnlar... imdi siz de cevap yazalm diyorsunuz. Hayr... Ben yle bir ey demedim. Arzu ederseniz... go iariar IKott Arzu etmiyorum. Siz bilirsiniz... Baka bir emriniz var m? Hemen gidecek misiniz? Sizi rahatsz ettim. Yok canm... 42 Bir ey syleyeceim. Buyrun. Yn almsnz. Krt kars egirmi. Grdnz m? Hayr. Grsem de aklm ermez ki... Herhalde iyi egirmitir. Hi de iyi eirmemi. Bir kere kaim... Sonra sert... Zaten yn alrken fena ynden almlar. O kazak olmaz. Ben ondan size orap yaptracam. Alkanza teekkr ederim ama, ben kazak istiyorum. Sebep u: ki tane yn fanilem vard. Uzun kollu fanileler... Birisini geen k sonunda kaybettik. Burada almlardr. Herhalde... imdi nmz de k. Deitirmek lazm geldike yardm olur diye dndm. Bir kolsuz kazam var. Anladnz m?

Anladm. Lakin kazak yaptrmak istemiyorum... Kalarn atm, yzne pek inat ve biraz da mark, kendisini hakl grmekten gelen bir kibir manas vermiti. Kazak dursun... orap daha iyi... Elbette orap iyidir. Lakin... Yn iin ben drt lira verdim... ki buuk lira da rmesine gider alt buuk. Bir buuk da ykanp eirmesi, sekiz lira... u srada, affedersiniz, sekiz liray yalnz yn oraplara veremem. Bir ift alsam, eskilerle beraber k karrm sanyorum. Ben km, yn orabn zerine ince deriden yemeni ve onun zerine de takunya giyiyorum. Bir lirayla kapatlacak bir masrafa sekiz lira vermek, sonra tekrar sekiz lira harcamak zor mese9i iemal Tahir le... Siz ne kadar hesap biliyorsunuz. Aklm karmakark ettiniz. Ben yani bu i kadn iidir. Bizim daha ok aklmz erer. Siz karmayn. Olmad... Dnk kfte iin teekkr edecektim. Elinize salk pek gzel yapmsnz. Tamam, ite yemek meselesi olsa unu koyun, bunu katn diye karmam, fakat masraf iine bizim kitapta erkekler karr. Hayr diyorum. Ben orap yaptracam. Size o pis ynden orap rsnler. O da layk deil ya... Mademki bir kere para vermisiniz. Hem drt liraya bir kilo yn olur muymu... Sizi aldatmlar. Besbelli... Zannetmem... ite byle... orap yapsnlar deil mi? Hayr. Kazak yapacaklar... Ama ben kserim. Siz akll bir kzsnz. Byle sama eylere ksmezsiniz. O zaman aklma ne gelir bilir misiniz? Ne gelir bakalm?.. stanbullu, kederle glmsedi: Benimle arkadalk etmekten hemen caydnz da bahane aryorsunuz derim. - Mutlaka kazak m yaplacak? Mutlaka... Demek ki yn getiren bayann hatr iin beni reddediyorsunuz. Kimsenin hatr iin kimseyi reddetmiyorum. Nebahat Hanm, Allah raz olsun, bana iyilik etmek istedi. Siz de, anlyorum, bana iyilik etmek istiyorsunuz, ikiniz de sa olun. Bugn eylln yirmi biri. Yarn mahpusluumun beinci senesi tamam 02 utanlar [Kouu olacak. Geriye tam on sene kalyor. Cezann te birini tamamlarken gerek sizin ve gerekse Nebahat Hanmm gsterdiiniz alakaya teekkr ederim. Siz iyi bir insansnz. Yrekli ve mertsiniz. Beni minnet altnda brakmazsanz daha ok memnun etmi olursunuz. Zaten utanyorum. Siz bize misafir geldiniz. Halbuki kahvenizi itik, yemeinizi yedik. Yemek lakrds edilir mi? Ayp bir ey... Cannz ne isterse emredin. Sizin burada hi kimseniz yok. Bakn bu olur. Evet... Canm bir yemek isterse, haber yollarm. amarlarnz da eve gnderip ykatacam... Bu sefer de Hanm gcenir... Allah raz olsun, pekala ykyor. 43 Evet ykyormu. Lakin t diye bir eyin dnya yznde var olduundan haberi bile yok... Gmleklerinizi ne yapyorsunuz bakalm?.. tlemeden de pekala giyiyorum. Zahmete deer mi? Mahpushanede... Mahpushanede olsun... Hele bir kere cezanz bitirip kn. Bayramlarda gmleimi yollarm, tlersiniz. Niye gldnz?.. Falnza gldm. Hatrladm da... Dn akam fincannzda gene uzun boylu karnn sizi dnd grnyordu. Yalan m?

Yalan... Ne uzun boylu, ne de ksa boylu hibir kadn beni dnmez. Annem leli ok oldu. Kz kardeim de yok... Dnyada beni dnen hibir kadn yok. Pardon... Hata ettim. Eksik olmayn siz varsnz. Bir de, siz varsnz diyorsunuz, bir de kazak yaptrmakta mat ediyorsunuz. 92 iemal Takr Siz varsnz... Teekkr ederim. Kazak da, brakn, yaplsn... Baka bir ey de dnyorum. Hanm, kendisine byk iyilikler yaptm zannediyor. ime mutlaka yaramak istiyor. imdi kazaktan vazgetiimi duyarsa zlr. Halbuki... Sesini alakt, bu hal birdenbire aralarna bir hususiyet ve emniyet getirmi gibi oldu. Ona acmak lazm. Bir de onun her arzusunu yerine getirmeliyiz. Cezas ne kadar ar. Biz erkek iken, lm tehlikesine de maruz bulunmuyorken tahamml edemiyoruz. O kadmlyla, aferin iyi dayanyor. Siz kadnlar dehetli mahluklarsnz. Erkeklerden phesiz daha iyisiniz. Duraklad. Zaten, kendisini dnen bir kadn olmadn sylerken sesine verdii lzumsuz kederi beenmemi, gitgide yadrgamaya balamt. imdi son szn duyar duymaz, bu konumaya vesile olan mektuplarn sahibine kar gsterilen alakaszl hatrlad. Kadnlar, erkeklerden phesiz daha iyi deillerdi. Erkekler de, kadnlar da birbirlerini ve bizzat kendi kendilerini aldatrlarken iyi grnyorlard ve galiba bu zamann ekseri aklar bu aldat ve aldan hadisesinden ibaretti. imdi, bu mahpushanenin isten simsiyah olmu kullanlmaz mutfann penceresinde tneyip yzn rabtal olarak ilk defa grd bu ypranm ve phesiz aptal kadn karsnda Bin dereden su getirerek bylece konumasndan, hicap duydu. Burada alp sattklar neydi? Samalyorsun azizim... askerdeki dostun mektubu, dan teldan yaplm kadar ilemeli ve ince nln cebinde yemyeil duruyordu. Mahpushanenin, bilhassa karlar kouunda kendi zerine cereyan eden manasz konumalarn tesiri... Ah bu orospular... Yksek tahsil de grseler byle cahil de olsalar... Hepsi ayn matah... Bir yerden der gibi severler. iyi ama ltfen bu kepaze hale olsun, sevmek dememeliydi. Den ve derken muvazenesi bozulmu bir insann 94 \Kardar ioau insiyak tutunmak hissine sevmek denir mi? Yere varr varmaz knn szsn duyacak.... Onunla avunacak. Sonra tekrar bir dme... Tekrar ayn adi sz... Bylece be on defa tekrarlad m, ihtiyarlk ve lm. Kar karya susmalar bsbtn komikti. stanbullu kederle ve fkeyle glmsedi: Sizi gnete tuttum. Allasmarladk... Gle gle... Bana gcenmediniz ya? Gcenmedim ama, kzdm. Teekkr ederim. Birisine kzmak arkadalk alametidir. Gltler. Dnerken stanbullu kendi kendine tekrarlyordu: Bana gcenmediniz ya... Bana gcenmediniz ya... Bu sze ne lzum vard? Bu ne biim bir kadn ihtiyac, ne eit bir yoksulluk?.. Dilenciliin bundan daha aalk cinsi olamaz. efkat mi bekliyor, ak m? Mahpushane, insan demek ki farkna varmadan adile-tiriyor. Bizi buraya neden koyduklarn imdi anlyorum. Adi-leelim diye... Kendi kendimize kar bile gvenimiz kalmasn diye... Aman dikkat arkada... Aman silh bana... 44 Odasna dnmeye, daha dorusu yalnz kalp hayal kurmaya cesaret edemedi. Baheye kt. Hava scak olduundan buras pek tenhayd. Atlyenin kesinde Hac Abdullahla Ankaral Gazi balarna birer mendil rtmler, gnein altnda dalgn dalgn dama oynuyorlard. Yanlarna gidip ayakta durdu. Krmz talar (kiremit paralar) kazanmak zereydi. Gazi, beyaz talar yenilmekten kurtarmak iin alt dudan ekitirerek dnyordu. stanbullu,

Ne dnyorsun? Damada sren, tavlada vuran... dedi. 95 [Kemal uhv yi ama bey, bu habis Malatyal bizi bu.hale neden getirdi?.. Hep srmemizden... Biz de yle bilirdik. Damada sren, tavlada vuran kazanr derdik. Nah ite, ne oldu? Almana dndk. Allah gstermesin. Almana dnmek nasl sz... Dman bana... Sen imdi yenilsen talar yeniden dizer, belki ikinci partiyi alrsn. Hitler iin byle bir ihtimal kalmad. Zukof damaya kt m, yani Berline girdi mi, Hitler efendimiz kyamete kadar mat oldu demektir. yleyse Berlin daha uzakta... Tayyare devrindeyiz Ankaral... imdi uzak yok... Oras da doru... te oynadk bakalm Malatyal... Buyur... Tamam... Onu mu oynadm? Ben de o ta bir oynatsa diyordum. u ta al. Aldm, ne olacak? u iki ta da al... Haydi al, dnme... Vay canna... Hepsini toplayacak. Toplayacam elbette... Hac Abdullah, gnleri azaldka zerine ken mthi asabiyetin gayr tabii kahkahasyla gld. Bu Polonya... Bu Norve... Bu Danimarka... Bu Hollanda... Bu Belika... te bu da Fransa. Ta kalmad. Daha var msn? stanbullu, Gaziye gz krpt: Neden somurttun Ankaral... Hac, hesapa Alman ordusunu temsil ediyor. Siz Ankarallar bunu evvelce pek beeniyordunuz. imdi zarar dokununca m fena oldu? Gl seven dikenine katlanr demiler. Brak beyim... una bir ypratma harbi de ben aacam... Talarm acele acele dizdi. Ypratma harbi... Anlyorum, imdi de ngiliz taraftarl... Biz yenene taraftarz. Herkes yenene taraftar ama, bakalm yenen size taraftar 96 Dumiar ZKoaa olacak m? Hac Abdullah elini kaldrarak, Olmam vallaha... dedi. Sen olmazsn biliyorum. Lakin kazanacak sen deilsin de o sebepten ehemmiyeti yok. * Hac Abdullah akam yemei zamanna kadar grnmedi. Yemekte itahszd. Gene kanlar kapsnn kapal kapsn nnde saz alnd. Kahve falna bakld. Adu oynad. Adu oyunu gnden gne deil, adeta saatten saate ilerletiyordu. Malatya genel birleme evinin, en iyi oynayan kz Tzey olduu iin, buna amamak da kabildi. Bu gece Hac Abdullah tedarikli davranm, iki byk karpuz almt. Muhabbetin sonunda bunlar kesti. Yarsn karlara yollad. Saat on bire doru bagardiyan yatt, onba gitti, Hac Abdullah lstanbullunun odasna kt. Saz duvardaki ivilerden birisine ast. Bir ay yapalm m bey? diye sordu. Fena olmaz. Benim uykum yok. Gene sen iyi uyuyorsun. Ben sabaha kadar vcr vcr bakyorum. Dn saa, sola dn... Bereken Tzey geldi de biraz avundum. Haberim var. Pencerede bol bol gryormusunuz, 45 Eskilerden konuuyoruz beyim... Hepsini unuttum sanyordum. Meer adam, yaad gnleri unutmazm... Gaz ocan yakmak iin yere melmi olan Hac Abdullah, arkasnn dnk olmasndan istifade ederek derin derin iini ekti. Eski 97 ZhUmal Tahir zamanlar daha iyiymi bey...

Eski zaman iyi olmaz Hac... Eski zaman, yaamaktan midini kesmi ihtiyarlar iin iyidir. Gen adama eski zaman berbattr, bugn ktdr, ancak yarn iyidir. Yok... Gn gnden beter oluyor. Uydurma... Gene duyduunu sylyorsun. Ben u andaki a Sultan Sleymann padiahlna deimem... Sultan Sleyman mum yakarm... Bak, biz gne gibi elektriin altnda oturuyoruz. Radyo, rntgen, tayyare... Zaman gittike iyi oluyor Hac... iyi olsa da... Biz yandk beyim... Demlii doldurup hrldayarak yanan gazocagnn zerine koydu. Bardaklar, eker ve ay kavanozlarn karp masann zerine yerletirdi. skemleye, pek alk bir hareketle bada kurup cigara sarmaya balad: Karyla konuuyoruz bey... Ryay da insan byle grr besbelli. O bana bir laf sylyor, benim aklma bir ey geliyor. Ben ona bir ey sylyorum. Gene benim aklma bir ey geliyor. Sanki Beydagna kmm gibi iim yoruluyor. On iki sene gemi... On iki sene dile kolay... Hocalar, maherde tekrar dirilmek var diyorlar. Tekrar, kyamet gn dirilsek, bu gnleri, o zaman ite byle hatrlayacaz. Keski hatrlasak... Gene baladn beyim... Eer cennet de yoksa... Vallaha biz btn yandk. Adam umutlanyor. Kendini kandrmaktan ne kar Hac... Demek ahret falan yok mu? Yok. Cennet, cehennem?... Yok... 98 IKanlar \Kojjusu Sus beyim, dinden kyorsun. Dinden kmak da yok Hac.... Sahi mi sylyorsun beyim? Vallaha... yleyse... Yahu sen adam vurmaktan korkmazsn... Adam dolandrmaktan korkmazsn... Fenalktan korkmazsn... Neden fenalk etmiyorsun? e yaramaz ki... Fenalk dediimiz ey her ne ise yapana zarardr. Hani Nasrettin Hoca bindii dal kesermi.... Fenalk ite ona benzer. Ben bir insanm. Dnyada iki milyar adam var. Eer ben fenalk edersem, bu u demektir: Ey Hac Abdullah, ey Sefer, ey bagardiyan, ey mdr, ey mddeiumumi, ite ben fenalk ediyorum. Fenalk etmek ayptr, gnah deildir. Siz de cannz isterse, krl bulursanz bol bol fenalk ediniz. Bu szden sonra ne olur? Ben bir tek adam, hepinizin eit eit fenalklarnza kar gelemem. Zarar ederim. imdi de fenalk edenler var. Var ama, onlar ayplyoruz. Doru yola getirmeye alyoruz. O zaman kimse kimseyi ayplamaz. Kimse kimseyi doru yola getirmez. Zaten doru yol kalmaz. Zaten marifet Allahtan korkup yahut da Cennete gideyim ne olacaksa! deyip iyilik etmekte deil ki... Allaha, cennete, cehenneme inanmadan iyi olmak marifet... teki trls alveri oluyor. Pazarlk oluyor. Yani Allah bile, kullarna bo bouna sz geiremeyeceini anlam da, Ey kullarm, iyi olursanz sizi cennete koyarm. demi. Analarmz da bize byle demezler miydi? Uslu dur, sana eker alrm, yaramazlk edersen babana syler akama seni dvdrrm. te bundan da belli bir ey, Allah adamlar uydurmular. ^ da tpatp bize benziyor. Kanunlar da bize benziyor, mkafa-ylemcazatda... 46 99 [Kemal uir Tbe de beyim... Doru sze tbe olmaz. Korkma Hac. Keski var olsa... Keski var olsa da gazap etse... Bana sra iki milyon sene sonra gelirdi. En evvel Hitlerin... Daha dorusu Hitler namussunuzu oynatanlarn hakkndan gelirdi. Kurtulurduk. Sen de oniki sene yatmam olurdun.

Hepsi Allahtan beyim... Yeter mi bu kadar ay... Hepsi Allahtan... Tuh elim yand. lsn bellediimin aydanl... Demlii havluya sard. Bu sefer de baka bir aydanlkla atein zerine su koydu. stanbullu yavaa sordu: Tzeyin genlii iyi miydi Hac? ok iyiydi beyim. Yzn kerhanede krdlar. Byle arpk kald. Bu asl Akadaldr. Gelin olduu zaman on yanda yokmu. Fukara olduundan bir ortakya vermiler. Olan babayiit ama fakir... Aas buna gz koymu. Bir gn, byle orak zaman, hizmetkarlara yemek gtrrken yolunu beklemi, zorla zerine km. Tzey -o zamanki ismi Edibe- herifle boumu. Yzn, gzn yaralam. Teslim olmam. Aa buna fkelenmi. Devir, ekyalk devri. O gece kocasnn koynundan daa kaldrmlar. ki ay dada dolatrdlar. Sonra kocas kabul etmedi. Pezevenge bak pezevenge... Ulan ekyalara kar on yandaki kar ne bok yesin. Lakin bey, sen orospu dersin... Lakin Tzeyin yrei deme erkekte yoktur. Bandan o felaket geti. Aa demi ki: Gelsin evimde otursun. demi. Raz olmad. Herif o inatla bunu kerhaneye drtt. Bir sene sonra kerhanede Tzeyi tutuyor. Bir defasnda 25 madeni lira vereceim. Diyor. Yzne tkrd. Herifi tokatla def etti. natdr kaltak... Katr gibi mat eder. Sen yattn m Tzeyle... 100 \Karihr [Kouu Yatmadm beyim... O zaman benim kerhanede dostum vard. Elzizli Emine derlerdi. Karakol komiseri Osman Efendi, dve dve ldrd. - O nasl i? Orospu deil mi beyim... Orospuyu herkes dver... Ben dverim, Hac Aganm gc yeterse Hac Aa dver, gc yetmezse dostuna dvdrr. Polis dver, beki dver, komiser dver... Emine dedim aklma geldi... Benim ilk grdm kar Eminedir. Yedi buuk aya mahkum oldum. Daha u kadar ocuuz. Cezay bitirdik ktk. Bunun erefine ibrahim bana bir takm kopuk elbisesi yaptrd. Halep alvar, rengi siyah da ceplerinin az, paalar siyah ipek kaytanla ilemeli. Belimde Tosya kua. Lacivert sako, bir Sivas kamas... Bir de nagant taklidi tabanca... Arkadam lzollu Mustafa diyorlar. Biz hapisteyken o kerhanede dost tutmu. Deli Hatun isminde irkin bir kar. irkin ama sesi gzel. Bir de beni ok sever. Ben ilk defa kerhaneye gidiyorum. Kzlar hep karakola gtrmler. Tahta sildirmeye, temizlik yaptrmaya... Vizite bir mecidiye... Kerhanede, Mustafann dostu Deli Hatunla Emineden baka kz kalmam. Emine bize dt. Deli Hatuna Mustafa meseleyi anlatt. Deli Hatun Emineyi ard: Kz, dedi, bak buna Hac Abdullah derler. yi balama alar. Yalnz kary ilk defa sende grecek. Bu yavrunun yzn gzn aacaksn. Bir ayda usta edemezsen artk keyfine... dedi. Kar nce inanmad. Onalt yanda arslan gibi erkek... Bir cigara sard. Esrar cigaras... Bizi deneyecek. Ben gzm krpmadan ilk nefesi ektim. ksrmedim bile... Emine, Vay bama! dedi, bu mu acemi? Esrar imesine bakn. Fukara ne bilsin. Ben hapse girmeden ba aralarnda nefes ekerdim. O zaman Malatya kerhanesinde iki kar bir odada yatard. urada bir yatak, burada bir yatak... Eer mteriler yabanc ise IOI DiemalTahir ortasna bir araf geriverirlerdi. O gece, Deli Hatun, Hac bizden utanr, diyerek Mustafay baka odaya gtrd. Ertesi gn sabahleyin hamama gittik. Hamamdan sonra yemek yedik. Kahvede oturuyoruz. Haydi 47 Mustafa kerhaneye gidelim... dedim. Dur yahu... Daha le olmad. dedi. Ne demek... Gnei grmyor musun? Devrildi, devrilecek... Haydi. Hac, sen galiba Emineye yandn olum. Pekala, yanarsak ne olur? Fena olur. Sen ona yanarsn. O seni sevmez... Verem illetinden lrsn. aresi? Aldrma, aresi, karrz kalta... Hele gidelim de bakalm. Tutkun muyuz, deil miyiz... Kerhanenin kapsndan girince, beyim, gsmn urasna bir kaynar ey boand. Aman Mustafa, ben yanmm eyvah... Sus ek yerimizi belli etme. Ettim gitti, ben yandm yle mi? Allah belan versin! Bana neden yle dedin? Sen beni buraya neden getirdin? te beyim, ben baalama almasn o akla ilerlettim. O zamanlar ben de ubuk gibi delikanlym. Mahallede gelinler Buzo diye ah ekiyorlar.

Kar da meer bizim balama almamza tutulmu. Bir gn gene oturuyoruz. Dar kt. Yarm saat sonra ieri girdi. Baktm bandaki ipek rty boynuna sarm. Aman darda birisiyle yatt da, boynunu mu rttrd? Sarhoum, bir taraftan da iiyoruz. Beni efkar ald beyim. z unu boynundan, dedim. zmem, dedi. z hele. zmem, deliye bak... zzz... Ba ektim. Vuracam anlad. zd. Glyor. ok kr Allahma... Buzo beni seviyor-mu Deli Hatun, diyerek oynuyor. Pekala, komiser onu neden dve dve ldrd? Sonunda bir meseleden biz Mustafa ile birbirimizi vurduk. te benim suratm o zamandan byle oldu. On drt yara bende var, on iki yara Mustafada, komiser Osman Efendi, bizi o halde grnce, zaten Emineye dmanl varm, fukaray k102 iariar [Kouu rek sapyla ortaya alm. ki delikanl senin yznden birbirlerini yaralamlar, kaltak... demi. Yer misin, yemez misin. Nihayet kzn ap arasndan kan yrm. Doktorlar kana are bulamamlar. Hastanede ld. ocuk drd diyerek bir rapor aldlar. Geti, gitti. Osman Efendi, imdi tekat oldu. urada oturuyor. Her zaman mahpushanenin nnden geer. Namaznda, orucunda... Mslman bir adam... Beni grd m, Ulan Hac, sizin yznzden Emineyi ldrdk. Lakin Rabbim gnah yazmaz, biliyorum. diye gler. Ne iyi Rabbi varm. Herhalde, o Rab da polislikten mtekait olmal... Sus beyim, vallaha gnah... Emineyi ldrmek gnah, deil mi? Orospu... Orospu ldrmek temizliktir. O da kurtuluyor rezillikten. Pekala Hac... yle olsun bakalm... Demek ki Eminenin hatr iin sen o zamanlar Tzeyle yatmadn? Yatmadk. Bugn konuurken bana darld. Eminenin hatrna bana dnp bakmazdn, dedi. Sen ne cevap verdin? Yalan, dedim Kz ben o zamandan sana vurgundum. Lakin mahpusluk belimi bkt, dedim. nanmtr. nand. karsan gidersin. Gitmem... Gidersin. - Gitmem... Yama yok... Canm Hac, nasl olsa gideceksin. Hem de bahsi kaybedeceksin. IOJ ZKemal Tahir Bahsi ben deil, sen kaybedeceksin bey. Herkesten soruyorum. Fabrikann kars, zorla erkek gtryor. diyorlar. Daha iyi ya... Bahsi ben kaybederim. Ziyafete konarsn. deiriz. Sen Alman kazanacak dedin, kaybettin. Ben de, fabrikadaki karlardan en ktsn ayda raz edersen kaybederim. Dur bakalm... Alman daha kaybetmedi. ite imdi ayp ettin Hac... Alman oktan yenildi. Geen sene deil, evvelki sene Moskovay alamaynca hap yuttu. Kar bahsine gelince, aka 48 ediyorum Malatyal... Onu da sen kaybedeceksin. Tzeyin gnln etmeye bak... Bey, alay m ediyorsun? On liralk ziyafetin alay m olur? Yoksa, kaybedersen ziyafeti inkardan m geleceksin? Haa... Ben szmdeyim. Ben de szmdeyim Hac... alan, para kazanan kar, adama kolay kolay aldanmaz. Mahallenizin asilzade kzlarna diyeceim yok.... Grrz. Herkes yalan m sylyor? Tzeyin bileziklerine bir kere bak... Eer sokakta o kadar kar olsa, bunun alktan lmesi icap ederdi.

O baka... Sen hele aylar koy... O mu baka, fabrikada alanlar m baka, anlarsn. Hac Abdullah fincanlar doldurdu. Scak yaz gecesi, iki arkadan kar karya iyi demlenmi ay imeleri mahpushanede bile tadna doyulmaz bir eydi. Uzun mddet, saat tik taklar kadar yeknesak ve muttarit h-prtlerden ve havas gevetilmi gazocanm sesiyle kaynayan suyun slak inlemesinden baka grlt iitilmedi. 104 5 Tzeyin mahpushanenin mdriyet ksmna -bu ksmda kanlar ve ocuklar koguuyla, gardiyanlarn yatt revir, bir de Is-tanbullunun odas vardgetirdii elenceli deiiklik ancak ikinci haftann ilk ziyaretinden meydana kt. Maupassantm bir romannda iyice anlatld gibi, tara kasabalarnn umumhanelerin-deki sermayeler, btn ahlak kaytlarna ve orta halli insanlarn tassubuna ramen ehrin dinsiz ve mank kzlar saylyorlard. ilhassa Malatya hemen iki nesil delikanlsna iyi kt hizmet etmi orospulara -hele bunlann yerlilerine- tamamyle almt. Olan analan, - oullarn oktan evlendirmi bulunanlar- olan babalan, memurlar, manifaturac, ofr, arabac, hastane hademeler, meyve mevsiminde kk sepetlerle hediyeler bile yollarlard. Kzlar da, ehri ve detleri sayyorlard. Hamam gnnde fukara kadnlara, asker ailelerine para verdirmezler, ok ocuklu yoksul ailelerin kk olanlarn aylkla yanlarna alr, st ba yaparlar, evlerine yardm ederlerdi. Senelerden beri kerhanede cinayet ilenmemiti. Ehemmiyetsiz kavgalar, karakola dsn, dmesin hovardann lehine beraatla neticeleniyor; davac da, sulu da barp evlerine gidiyorlard. Btn bu sebeplerle, orospular yadrganmyor, polis yasana ramen izinli gnlerinde kos iemal TJir ra ksalar, balara bahelere buyur ediliyor, mevlitlere, dnlere ekseriya davet olunuyorlard. Eski bir hovarda ve ayya olan mahpushane mdrne danmadan Tzeyi ziyarete gelmeyi mnasip grmemi olacaklar ki, arkadalar ve tandklar, ancak ikinci haftann cumartesi gn sabahtan itibaren skn ettiler. Evvela iki polis geldi. Bunlar boylu poslu, yakkl, izmeleri parl parl iki delikanlyd. Tzey nedense dar kmak istemedi. Aye Anann aralk tuttuu kapnn nnde be dakikack grtler. Herhalde kendisini mahkum ettiren ofr mev-zubahs olmal ki kz, biraz sertlendi, olan ocuk sesiyle hatta bir de kfretti. Polisler glerek gittiler. kinci ziyareti, jandarma alay komutannn emirberiydi. Bir sepet dolusu hediye getirmiti. Bunun yannda Aziz Onba da bulunuyor, sanki kumandan bey bizzat gelmi gibi hrmetkar bir tavr alyordu. Saat bir olup daireler paydos edince bir gen, -Maliyede memurmu- ciddi ve utanga, Tzey Hanm grmek istediini syledi. Gardiyanlarn stn aramalarna fkelendi; fakat sesini karmad. Tzey bunu derhal savd ve arkasndan Yr... reyip treyesice... diye elini sallad. 49 le yemei tatilinden istifade eden mensucat fabrikas usta-bas muavinleri deta bir mmessil heyeti gibi -salarn acele taram olduklar halde- ellerinde fabrika bahesinden yaptrlm buketlerle ve dier hediyelerle geldiler. Tzey hepsine ayr ayr iltifat etti. Onlarla akalat. Ve en sonra meslek arkadalarnn ziyareti balad. Kzlarn hemen hepsi son derece sslenmilerdi. Fakat somurtuyorlar, Tzeyin mahpus oluuna sanki pek byk bir eymi gibi- hngr hngr alyorlard. Bunlar, er drder kiilik gruplar halinde gelip, aral o kadar doldurdular ki bagardiyan asl mahpushanenin demir parmaklkl kaI06 \Karilar LXouu psna birikenleri datmaktan midi kesince Tzeyi ziyaretile-riyle beraber kendi odasna gtrmeye mecbur oldu. Bu odada, bir portatif karyola, bir byk masa ve bir de koltuk vard. Tzey nde olmak zere all yeilli kalabalk ieri girdii zaman stanbullu, masann nne oturmu, bir jandarmaya izin istidas yazmakla meguld. Tzey, byk bir hrnlkla onun dar kmasna msaade etmedi. Gizli bir iimiz yok Murat Bey... Siz gidersiniz ben de giderim... diye kalarn att.

Aziz arkadalarn -tekilere hi ehemmiyet vermiyordu-bagardiyanm karyolasna Amarf krlr demesine aldrmadan oturttu. Sonra hepsini birer birer lstanbulluya takdim etti: te buna Eplemeli Aye derler. Eskiden Hac Abdullahn dostuydu. Bu da Mnevver. Ben bu Mnevveri Ayeden fazla severim. Bunlarn ikisi de hnsadr. Lakin Mnevver, ben hastalanrsam alar. Aye domuzun biri. Alayacana, Ben sana plak dolama... dedim diyerek beni paylar da o sebepten Mnevveri fazla severim. Buna Kvrck derler. Salarn grdnz m? te kvr kvr... Gzel olduundan, bir de Hakk Beyin dostu olduundan marktr. Kibirlidir. Benim kzm saylr. Nazm ekeriz... te gk gzl bir kar... aziye... Aferin sana karde... Ben, hatrm iin o rezili zehirlersin diye bekledim. - Zehirleniyor mu? ki kilo rak iirdim sarho bile olmad. Lakin piman... Can sklyor. Sus... Mdafaa etme... Sus diyorum... imdi salarn yolarm. Alaca olsun... Alaca... Vallaha senden korkuyor karde... O karsa ben buraya gelemem... dedi. Ben karsam, Malatyada da durmasn... Yallah... Defolun 107 jKemal Tahir ikiniz de... Kafdagnm arkasna kan... Ben burada neler ekiyorum? Bu Murat Bey de olmasa... Murat Beyin bana ok iyilii dokundu. Murat, istiday yanda brakt: nanmayn dedi, alay ediyor. Kendisine hibir ey yapamadmz yzmze vuruyor. Neden? Beni teselli ettiniz. Akamlar kapnn nnde saz aldryor da beni elendiriyor. Kahvenizi iiyoruz. Rica ederim... Kahvenin deeri mi olur? Krk yl hatr varm. Eski laf... Ben ofr Faike o kadar iyilik ettim. Krk dakika hatrn saymad. Sizin yaptnz unutur muyum? Arkadalarna ciddiyetle anlatmaya balad. Bir derdimiz varsa Allah raz olsun, haber gnderiyoruz, derhal geliyor Murat Bey... Her derdimize yetiiyor. Sade benim deil... Herkesin... Hanm var ya... Hani idama mahkum bir kar... Kaltak kocasn zehirlemi, ite ona bir avukat tutmu bu Murat Bey... stidalarn yazvermi. Sonra da amarlarn ykatyor da, fazladan para veriyor.-Ben de fkelendim. Bundan sonra Murat Beyin amarlarn eve yollayaym da, Aye, sen ykayver. Hem burada t yok... Aye ile Mnevver, arkadalar sze ilk defa balad zaman Murata dosta glmseyerek bakmlard. Lakrd uzadka baklarndaki dostluk evvela 50 kayboldu, sonra yerini yava yava emniyetsizlie hatta, rkeklie terk etti. Hele vaktiyle ok gzel olduu hl belli, -fakat imanlad iin Istanbullunun hi houna gitmeyen- Eplemeli Aye incecik kalarndan birisini kaldrarak kavgaya bile hazrlanyordu. Velhasl, amarlarn evde ykanmas haberini hi beenmediini saklamaya lzum bile grmedi. 108 ZKarAar \Koyaa Hasl olan durgunluu Tzey de fark etmi ki getirilen ciga-ra paketlerinden birisini acele ap stanbulluya bir cigara verdi: Bir tane yakn... Hem kuzum, o yazy da brakn rica ederim. Bitti ite tamam... Jandarmann birisine izin istidas yazyorum. Yeni evlenmi. Kye gitmezse lecek biare... Kvrck Hanma rica etsek de Hakk Beye sylese... Unutur benim kzm. Dalgndr. Ben alay kumandanna haber gnderirim. Siz bana adn bir kada yazverin. Yazarm. Eksik olmayn. Ayp ettik. Hanmlara cigaray en verecektim. Lakin kyl imezler diye... mezler... Kyl cigaras iilir mi? Siz neden Kyl ii-orsunuz bakaym? Tabii, sevdiimden deil... Gcm ancak buna yetiyor. Estafurullah... Tzey fena halde bozuldu ve telalarn bilhassa Eplemeli Ayeyi temin etmek iin san arkaya atarak hazrland. aka ediyor kz... Bizimle eleniyor. damlk karya Ankarada avukat tuttu. Parasn verdi de vekaletname kartt. Avukat parayla tutmadm. Ne haddime... Arkadamdr. Eksik olmasn beni krmad. Zahmete girdi. Tzey Hanm, bana acyor da fukaralm sizden saklamak istiyor Aye Hanm... Halbuki drt senedir mahpus yatan bir adam nihayet fakir der... Drt sene mi? Siz ne yaptnz? Birisini mi vurdunuz? Kadn yznden efendim... Bir sevgilim vard... Baka birisiyle...

-Aa, a deli olacam... Yalan sylyor Aye... Murat Bey hkmetle urarm. Hkmete bir i yapm. Treyip tremeye-siceler hapse atmlar. Aye bsbtn telalanmt. Ancak bizim kadnlarmzda bu kadar canl ve manal olan siyah gzlerini krptrarak sordu: 109 iKemal Tahir Ne kadar cezanz kald? Daha on bir sene var. Daha dorusu on bir sene on ay... Vah, vah... Gemi olsun... Pek zldm. nallah kurtulursunuz... Af verecekler diyorlar... karsnz. Evli misiniz bari? Hayr. Ksmet olmad. Asl nerelisiniz? stanbulluyum. Anneniz babanz sag m? Sag... Anneniz zlr. Tabii... Hem daha beterini syleyeyim, benden kk kardeim de mahpus... O da burada m? Hayr. Sinopta... Ona da m byle ok ceza verdiler? Ona benden ok verdiler. Benimki on be sene, onunki on sekiz sene...Eyvah, sizin ocanz sndrmler... Aye bu sz nedense pek belli olan, bir neeyle sylemiti. Halbuki Tzey harl harl sebep olanlara beddua ediyordu. O hiddetle pencereye gelip ieriye laf atan Aziz Onbay tersledi ve hemen kendisine karpuz almasn emretti. Aziz Onba kocaman karpuzu henz kesmiti ki Hac Abdullah da, yznde yeni tra olduunu anlatan i bir krmzlkla, daha kocaman bir karpuz getirdi. 12 sene evvel kerhanede dostu olan Eplemeli Ayeye, aradan bu 51 kadar uzun bir zaman gememi, sanki daha dn bebarer yatmlar gibi dargn dargn ve asla yabanclk hissedilmeyen bir bakla bakt: yi vallaha, dedi. Tzey gelmese urar m una bak Murat bey... no ZKarar iouu Neden ugrayacakmm. Sanki benim yzmden mi Aliyi ldrdn. Senin yznden, bir de, olmayversin... Biz eski dostuz. Eski dost, yeni kardeten iyidir, demiler. Hani bana negetirdin? Ne getireceim. Kendimi getirdim. Seni ne yapaym, utanmaz? Bana bakarsn, yrein alr. Kz... Hemen gler... Buras neresi? Buras mahpushane... Birisi buraya gelmi. Arkadan grecek. Elleri bo gelmi. erdeki demi ki, Yerden bir ta alsaydn da, gsme vursaydm byle bo geleceine, demi. Anladn m? Anladm. Gelecek hafta al gznden ta alnna yaptrrm. Ya, sonra... Biz kyoruz. Elimizden nasl kurtulacaksn? Geti o gnler, Hac Abdullah... Beni artk korkutamazsnz. Nasl geti? Kz gemek ne demek? Yiitlik bir vakit lmez. Can sklan ve galiba biraz korkan Aye, Murattan imdat istedi: imdi klhanbeyliin zaman m? Siz de syleyin. Haklsnz. Ama, ikiniz de haklsnz. Eski biim klhanbeylik her yerde geti. Lakin yiitlik bir vakit kaybolmaz sz de doru. Yiitlik kaybolmaz, eklini, biimini deitirir. Mesela Hacnn genliinde yiitlik bakla olurmu. Bugn terbiyeyle, nezaketle, hatr yapmakla olur. Deil mi Tzey Hanm? ok doru efendim... Haydi... Karpuza buyrun... A, unuttum hani Adu... Adu da gelsin... Hac Abdullah unu bul... Sefere syle... rn Jiemal ^Tahir

Adu nedense bu kadn kalabaln pek yadrgad. Bir mddet odaya girmemek iin huysuzluk etti. Nihayet bir kou stan-bullunun kucana sakland. Bir daha ne kadar para verdilerse, yalvardlarsa orasn terk etmedi. Karpuzu gnlsz gnlsz yiyor, Istanbullunun, Ablalardan hangisini beendin? sualine cevap bile vermiyordu. Tzey, Aduun marifetlerini birer birer sayp dkt. Misafirler pek alakadar oldular. Hac Abdullah masaya vurarak kzn en sevdii ve hibir zaman mukavemet edemedii oyun havalan syledi. Faydasz... Elini kaldrmak deil, ortaya kmyor, Tzey Ben sana gsteririm orospu diye tehdit ettike omuzunu skerek glmsyordu. Hele bagardiyann dokuz yandaki kz Selime ieri girince, Aye Ana! diye bararak dar kat. Bagardiyann kk kz, insan artacak kadar zeki ve sevimliydi. Btn ocuklar gibi stanbullu aabeyi pek seviyordu kap eiinde durarak kadnlara dikkatle bakt. stanbullu: Gel bakalm Selime Hanm... dedi. Ben babam aryorum. Ne yapacaksn? nsana babas elbette lazmdr. Burada yok. Adliyeye gitti. Buyrun bekleyin... Gelmezse... Annem beni dver... Murat aabeyim oturttu dersin. Peki... ekinerek yaklat, Istanbullunun kulana ayaklarnn ucuyla ykselerek fsldad. Bunlar benim babamn yatana neden oturdular? Bunlar misafir de... Hem iskemlemiz yok... Ayakta dursunlar... Bunlar babamn yatana oturmasn. Vallaha anneme sylerim. Kz, bunlarn kim olduunu sen biliyor musun? 112 ZKardiar ^Xou$u Biliyorum. 52 Kim bakalm? Bunlar kt karlar... Sus... Hay Allah... Neler de biliyor yumurcak. Hubu bacya ve Sdkaya dair arkadalarna bir eyler anlatan Tzey ban evirdi: Ne oluyor Murat Bey? Hi. Kim bu ocuk? Bagardiyann kz... Ka tane kz var bagardiyann? tane. k bu Selime Hanmdr. Hem de bana sorarsanz en gzelleri de budur. Selime derhal itiraz etti: Hi deil... Bizim en gzelimiz ablamdr. Tzey ciddi ciddi sordu: Hangi ablan? Hangi ablam olacak. Benim ka tane ablam var? Nebahat ablam. Hidayet de benden byk ama, daha ocuk. Ben ona abla demem ki... Benim byk ablam hem byk, hem de akll, hem de gzel... Neresi gzel? Her taraf gzel... Bir kere ahlk gzel... Anamn, baba-m szn dinler. Sonra alr. Dairede herkes onu sayar. Aklldr. ok glmez. Sinemaya gitmez. Elin kzlar gibi boya rmez... Murat aabeyime yn alverdi. En iyisinden.... te burada yalan syledin. En fenasndan alm. Kaskat... Selime hayretle Murata dnd: yle mi? Yn beenmedin mi? Beenmez olur muyum? Tzey ablan seninle akalayor. Otemal Tahir Benimle akalamasn... Ben onunla akalayor muyum? Ablama sylicem. Senin aldgm yn Murat aabeyim, beyen-memi, dicem.

Ben Beenmedim demedim ki... Byle sylersen yalan olur. Ben de yalanclar sevmem. Sana kserim. Uuf... Babam da gelmedi... Benim babam hep byledir ite... Bir yere gider, bir daha da gelmez... Ne yapacaktn? Bana syle... Annem, be lira istedi. Ev sahibimize lazmm. una,bak... Baban beklemeye ne lzum var. Al ite be lira... Gtr. Teekkr ederim. Annem bana darlmasn... Neden darlacak. Baban gelince alrm. Gelince al... Sen de paray drme... Selime babasnn yatanda oturanlara nefretle bakarak, kk bir kadn azametiyle kt gitti. Tzey gznn usta bir hareketiyle paray sordu. Murat, bu hareketle aralarnda birdenbire peyda olan hususiyete uygun decek bir ba sallamasyla cevap verdi. Tzey mark ve dargn ban evirdi. stanbullu, umumi kadnlarn, adetlerini ve huylarn iyi biliyordu. Orospulua tahamml edebilmek iin bunlarn hepsi aa yukar ayn seviyede, ayn duygusuzlukta ve yahut ayn karmakark kt hassasiyete (buna isteri denilebilir) malik olmalar lazmd. Bu sebeple de stanbulun snfn, mevkiini aa doru kaybetmi bir orta halli ailenin sokaa dm kzyla, Malatyann kyl kz arasnda hibir ruh ve uur fark olmadn bir daha anlad. nsann grd i, maddi ve manevi varl zerinde, belki de, orospulukta olduu kadar hibir zam \Kaxiax iKoau naatta byle derin izgilerle tebarz etmiyordu. Tzey, belli bir ey, manasz bir akntya kaplm zerine doru geliyordu. Kendisi iin de, arpaca cisim iin de, bir seyyar buzda gibi aklsz ve uursuzdu... gnde, daha on i-ki sene cezas olan bir 53 adama kar... Glnecek bir hal... stanbullu bu msademeleri de iyi tanyordu. Baka baka artlar ierisinde de olsa, srkleyici kuvvet hep ayn uursuzluk, yar uykuda yar delilikte cereyan eden ayn biarelikti. Bu biarelie ancak on sekiz yanda ak demek kabildir. istanbullu, iinin iinden yumruklarn skarak kavgaya hazrland. Yalnz mdafaadan ibaret ikisi iin de pek talihsiz bir kavgaya... Aye de tehlikeyi anlam olacak ki giderken bilhassa stanbulluya iittirmek iin yksek sesle konutu: ahap aabeyime derhal mektup yaz. Hem nerdeyse gelecek. zin km diyorlar. Murat Beye yalvaralm da cevab yaz-versin... Tzey telala ban sallad: stemiyorum... Neden mektup yollayacakmm. Benim kerhanede olduumdan utanyor da, mektuplar kendi adresime ndermiyor. Arkada imi. Nasl arkada. Beni hapislerde rtyorlar. Biz orospuyuz... Bizi seven byle sevsin... Koynuma girerken utanmyor da... Eskiehir postacsndan m utanyor. Yazmayacam... Atma... ahap grsen deli olursun. Hele izin ksn. Seni yola getirir. Murata gld. On senelik dostu efendim. On senedir beraber yaarlar. ahap aabeyim iyidir. Zengin yerin evlad. Tzeyi sever. Kskanr. Bunun altnlarn giderken Benden bakasna takmasn, diye ekmeceye kilitledi. Anahtarlar ald gtrd. ekmecede olann iki bin beyz liras da var. te by115 Jiemal Tahir le... Sen mektup yaz, sonra piman olursun. Ben mi piman olacam... stemiyorum... Geldii daha iyi... Paralarn alsn, defolsun... Yanaklan biraz kzarmt. Muratn yzne yalvrarak bakyordu. Murat rahatsz rahatsz glmsedi: Aye Hanm doru sylyor. Bir mektup yazalm. Ayrla-caksanz da imdi o gurbettedir. Byle bir sray semek mert bir insana yaramaz. Tzey hcuma uram gibi irkildi: Siz benim iime ne karyorsunuz... Ben sizin kazanza kartm im? Yazmayacam... Ben artk kimseyi sevmiyorum.

Daha kendi hesaplaryla megul olan Mnevver, vaziyetin gayr tabiiliini galiba ilk defa fark etmiti: Sana ne oluyor? diye kt. Bir aylk cezadan yldn m? Ben cezadan ylmadm. Ben hibir eyden ylmam... ahap o kadar seviyorsanz Allah mbaret etsin... Biriniz dost tutun... Aaa, stme iyilik, salk... Kz sen... te o kadar. Pekala... Mektup mu yazmal... Yazacam... Ben ne yazacam biliyorum. Ne yazacaksn? Diyeceim ki... Hepsini yazacam... Sevmiyorum zorla m? Eskiden de sevmiyordum. Ben onun parasn yiyordum... Hovarda gibi... Yalana bak... Vallaha billaha... Vay bir de yemin ediyor. ki gn grmesen deli oluyordun? Onlar hep numarayd... Orospu numaras... Eplemeli Aye, Murata kinle bakt. Gayet souk bir selamla ayrld. 116 ZKanlar Dioua stanbullu, odada yalnz kalnca, evvela, erkekliin -daha dorusu cinsiyetin- en adi, en iptidai gururunu duydu. Sonra birdenbire Ayenin kendisine kar duyduu eylerin hangi hesaplardan geldiini anlad. Vay canna... Kar hakl kardeim... diye keyifle parmaklarm krdatt. phesiz, Tzeyin byle birdenbire tutulma huyunu biliyordu. Kriz sralarnda nasl delirdiini, kim bilir ka kere grmt. yle ya... Elin kanl katil serserisi... On be seneye mahkum herifi... Kz bu hzla soyar, demitir. Hakk da var. Ne retti-lerse onu yani orospuluu bellemi. Aferin Aye abla... 54 Masadan kalkt. O da, kat kat esans ve kadn kokuyordu. Akam zeri, kap n safasnn balamasndan yarm saat evvel, Aye Ana, nc defa odann kapsndan bakt. Bu sefer Istanbulluyu yalnz bulmu olacak ki, ieri girip kapy kapatt. Gsnden birer birer be paket Serkldoryan cigaras karp masann zerine koydu. Salam gzn kurnaz kurnaz ve keyifli keyifli krparak, Buyur benim, dedi, afiyetle i... Nedir bunlar? Tzey gnderdi. Tzey mi gnderdi? Evet... Sabahleyin arkadalarnn yannda kyl iiyor-musun. Sana yaktramam. Bundan byle hep kutu cigaras iecek, dedi. Eksik olmasn Aye Ana... Sen de eksik olma... Ye, keyfine bak... Orospu paras, hovardaya helal demiler. Zaten buna para m veriyor. teki beriki getiriyor. Yalnz W iKemcd ^Tahir Hac Abdullah duymayacak... Hac Abdullah karya vurgun, senin haberin yok. Birisi gelir, haydi unlar bir zarfa sokuver. Benim getirdiimi de kimselere syleme. Sylemem. Yalnz... Bu i olmad Aye Hanm. Bir kere ben Kyl cigarasmdan baka cigara iemiyorum. Almm, ksrtyor. Sonra ben hovarda deilim. Hovarda olmadm iin Tzey Hanmm paras bana helal deildir. Bunlar nasl sz? Kar sana sevdalanm ahm. Sen mahpus bir adamsn. Burada kimsen yok... Bir de glyor. Yalan m lafm. Haydi unlar kaldr. Birisi grmesin... Hac Abdullah grmesin... Beni iimden kovarlar. Tzey ok alad, elimi pt de yreim dayanmad. Al unlar... Kz ben nazlanyor muyum? Kendisine teekkr ederim. ok memnun olduumu sylersin. imdi o bize misafir saylr. Bizim ona hizmet etmemiz lazm. Cigaralarm kendisi isin. Kendisi cigara kullanmyor ki... Daha iyi... Cigara yarar bir huy saylmaz. Mutlaka isin demiyorum. Sagolsun.

Hakikaten almyor musun? Almyorum. Neden? Anlattk ya... Ben Kyl cigaras ierim. Bunlarn yerine Kyl cigaras m yollasn? Samalama, Aye Hanm... Ben cigara istemiyorum. Kendi cigaram kendim ierim. iyi ama olum, ayp olur. Kz alyor. Geceleri uyumuyor. Bana kat m yaptrd. Beni byledi mi? diyerek kendisini yerden yere atyor. Rezil olduk desene... Haydi al bunlar... Birisi grrse dedikodu yapar. Seni vallaha iinden karrlar. Bak, ben karmam... 118 \Kariar LAojjuu Aye Hanm, sol gzn berbat eden Halep banyla kapya bakt. inden karrlar lafnn akas bile onu tepeden trnaa dehetlendirmeye yeterdi. Paketleri hemen koynuna saklad. Ben ne diyeyim imdi? diye sordu, seni kabul etmedi mi demeli?... yle ya... Bu i ona kar. Kary sevsen hediyesini alrdn. Neler uyduruyorsun? Bu i ona nasl karm? Senden pek memnun, teekkr ediyor diyeceksin. Kendisini son derece beeniyorum. Hem seviyorsun da hem de paketleri suratna apyor-sun. Aye Ana, sen bugn bela msn? Sevmek ne kelime?... Suratna arpmak nasl sz? Estafurullah... Ben yalnz paketleri almyorum. Byle eyleri sevmem. Zarar edersin. Tzey kerhanenin en zengin kars... Sana elbise yaptrr. Artk sen halt ediyorsun. Def ol uradan... 55 Neye kzyorsun beyim? Polisler ayana geliyor, jandarma kumandan neferini yolluyor. Senin bir eyden haberin yok. Hac Abdullah be gnde, yalan olmasn, on bankanot harcad. Kime harcad? Tzeye... Kime olacak? Yok canm... Vallaha... Ne masraflar ediyor. Kar, kou penceresinde Hac Abdullahla bir konumaya u kadar masraf istiyor. Hac, Tzeye tutuldu. Zannetmem. yleyse daha iyi syledin. Hacnn tutulduu karya bizim kt bakmamz uygunsuz der. Kendisine sakn bunlar syleme... Yalnz dersin ki, Teekkr ederim. Eksik olmasn. Allah ondan raz olsun. Pek sevindi. Lakin bir kere bu ng ZKem uJlir cigaradan imiyor. Sonra da byle eyler stanbul adetine gre ayp imi. Biz burann yerlisi, ev sahibi saylrz dedi, dersin. Bir eksii varsa bizim boynumuzun borcu. Zaten baksana kzn kahvesini iiyoruz. Fazladan, ok yaasn, bizi elendiriyor. Geldi, geleli, mahpusluumuzu unuttuk, dedi dersin. Anladn m? Anladm. Lakin iyi etmedin. O fukaraya da yazk olum... Gnldr bu. Bir kere yand m, iflah olmaz. Karnn gnl sana akm... Bu gnl ii deil Aye Hanm... Sen haydi benim sylediim gibi syle... Aye Ana, ban sallayarak, atm dorusu... diyerek kt. istanbullu, duvardaki Nzm Hikmete bakt: Ne dersin stat? diye glmsedi. Ve kendi kendine at. Mahpusluk, demek ki, yava yava kendisini deitirmiti. Drt sene evvelin uar zamparas yerine yorgun, enmi, utanga bir ihtiyar m kald? istanbulun en kirli sokaklarna, bol bol romantik aklar (...) gtren oradaki zavall kzlar, hi fark etmedikleri halde, az vakitte degitiriveren -kurtaran deil- sadece degitiriveren apraz delikanl nerde? Tzey bile, Beyolunun Muratna ve Doktor Hikmetin Dartanyanna, drt sene sonra nasl oluyor da, be paket Serkldoryan cigarasyla ilan ak edebiliyor? iyi ama, biz bir bakta kadn pazarla ardk. Ondan sonra kendisini mdafaaya veyahut naza ekmeye ancak vakit bulurdu. Duvardaki kk aynada yzn dikkatle tetkik etti. u halde, kendi yzne,

pek alt iin deimenin farkna varmamt. En fenas, hl da hibir bakalk gremiyordu. Gzlerinin kenarnda ufack buruuklar... Tepesinde salar pek seyrek... akaklar iyice krl. Ama gzlerinin ii, byklan, az ve enesi hl eski zampara... yleyse?.. Sahi... Bir kitapta, vaktiyle bir ey okumutu. Mahpuslar, mahpushaneden ktktan I20 \Kwiar O^M/uu sonra dahi, uzun mddet insanlarn yzne dik dik bakamaz-lar. Buna yakn bir acayip fikir... Tzeyin gzlerine de u halde, dikkatle, erkeke bakamam. Bakamam deil... Belli bir ey bakamadk. Bir cigara yakt. Kendisim bundan men etmiler, bir daha vermeyeceklermi gibi, u anda Kyl cigaras pek lezzetli geliyordu. Kz arttlar. Kz mahpushanenin havas artt. Murat Bey aa, Murat Bey yukar... eyhi eyh eden mrididir. Evvela acmtr. ekingen bir adam. Hi kimsesi yok. Yzne bile erkek gibi bakamyor. Tzey gibi bir zavall kadnn armas iin bu kadar dnce elverir... Biraz sonra Aye Ananm Hac Abdullah hakknda sylediklerini hatrlad. Buna ne mana vermeli? Benden sekiz sene fazla yatm. Eskiden tand kadna para yedirecek kadar nasl tutuluyor? Birdenbire ii rperdi. Acaba hakikaten ruhu mu ihtiyarlyordu? Bir akll ihtiyar Genliimizdeki kusurlarmz, yalandka biz akllandmz iin brakmayz. Maalesef onlar bizi yava yava terk eder, demi. Kendisini yava yava terk eden hakikatsiz kusurlar mdr? yi ama onlar da olmaynca hayat ite byle, Kyl cigaras kadar, tatsz ve sknt verici oluyor. Kimseyi aldatmad, hi kimseye fenalk etmedii ve be paket Serkldoryann bedelini her zaman deyebilecek kudrette olduu halde, 56 kendisini, buraya kapatp, en tabii, en beeri haklardan, hrriyetlerden mahrum edenleri dnerek, onlardan intikam almak iin olsun -daha Tzeyin 25 gn var- yirmi be gn elenmek imkann Aye Anay artacak iddetle neden reddetti? Kalkp yrmeye balad. Gafil avlanm, kendisine pusu kurularak fenalk edilmi gibi kzdrc eyler duyuyordu. elme 121 [Kemal Tahir takp sendeletmilerdi. Yoksa... Bu mmkn m birader? Yabani olmutu. Daha on iki sene cezamz oludunu bu kaltak biliyor. Bizde yedirecek para olmadn da kestirecek kadar kurnazdr. yleyse... Efendim... Hac Abdullahn meselesine ehemmiyet vermek budalalkt. Bir kere asla kerhaneye gitmeyeceine dair kendisiyle bahse tutumulard. Hac, Fabrikada alan btn kadnlar ktdr, diyordu. Dar kar kmaz, bunlardan bir iarette yz tanesini bulacana kaniydi. Bir de imdi, daha kmadan Tzeyle dost olmaya kalkyor. Kap tekrar ald. En ask suratyla Aye Ana grnd. yle fkelenmiti ki artk ihtiyatl olmay, kapy kapatmay bile dnmedi: Ben sizden bktm, dedi, burada baka makam, aada baka makam... Yazktr olum... Senin akln yetmiyor. Eer kary diine uygun bulmadmsa, imdi yalandan Ba stne de fukarann kalbi mutmain olsun... Hl m bu kepazelik?... Aye Hanm... Sen akll bir kansn. Sana meseleyi anlattk. Ben o halt yapamam. Neden? obann gnl olsa tekeden st karr. Bu da bir zor i mi? Sana be paket ttn yollad. mezsen de al uraya koy. Gnl olsun. Aasn grme yavrum. Karlar atlar. Kendisini paralyor. Beni beenmedi. Beni istemedi, diyerek kafasn duvarlara arpyor. yi vallaha... imdi bir bu eksikti. Daha on iki sene gn var. Sen delirdin mi? deseydin. Dedik. Denilmez mi? Bunlar hkmet dman. Hepsine af verirler, bunlara af, merhamet arama... Sen izgiyi yanl izdin. Sana da yazk... Ona da yazk. Sonunda seni severse birbirinize kavuamazsamz elin garibi mahpushanede veremden 122 [Karlar lKojuu lr. dedik. Hubu az m syledi. Dinlemiyor. On iki sene deil, yz sene olsa dilenip ona bakacam, diyor. Benim bir eye ihtiyacm yok. Sen bilmiyor musun? Neye bakacakm?

Bakacakm. Sana elbiseler yapacak. pek gmlekler yapacak. Karyolan sordu. Yatan sordu. Buraya kesme karyola geliyor, yn ilteler geliyor. attk belaya desene... mkan var m Aye Hanm?.. ok teekkr ederim. Allah raz olsun... Ben Tzeyin karyolasnda yatabilir miyim? Neden yatmayacakmsm? Koca mddei bunun dostuydu. Kimin mahkemeye ii dse Tzeye yalvarrd da, iini gr-drverirdi. Koca mddei bunun yatanda nasl yatt? O mddeiumumi muavini idi, yatt. Ben mahpusum, ya-tamam... Sonunda mddeiumumi muavinini bu mahpushanenin nnde bu Tzey Hanm bir gzel dvm. Ben o herife benziyor muyum? Seni dver diye mi korkuyorsun? l dediin yerde lyor. Yediklerini sordu. Seni imanlatacakm. Yala balla besleyip... Ben imanlayamam. Dayaktan da korkarm... Aye Han-mn gsnden bedbaht cigara kutularn tekrar karmaya davrandn grnce artk kalarn att. Olmaz dedim ya... Alay m ediyoruz. Siz ii uzattnz. Tzey Hanma benden selam et. Ben de kendisini seviyorum. Grr grmez sevdim. Daha dorusu buradan geerken, daha mahpusa girmeden evvel ben ona tutkundum. te bu sebepten cigaralar almyorum. imdi anladn m? Anladm. Kendisine syle. O anlar. Yahut da ben ona bir frsatta anlatrm. Haydi selam ederim. Yalnz bu laflar Tzeye gizliden 12? Otemal Tahir 57 syleyeceksin. teki karlar duyarsa, vallah billah karmam... Bak, sonrasn artk sen dn... imdi, bunlar geri mi gtreceiz? Gtreceksin. Hay yavrum... Sizin stanbulun hovarda deti byleyse, orospularnz hep zengin olur. Bama gelenler. Grmediim ileri grdm. u Malatyann en zengin evlad, Fabrikac Sddk Efendinin oludur. Bunlar ona gnderse havadan kapar. Ben atm. Sen, sana gel. Ben bana gelirim. Sen haydi git.. htiyar kadnn arkasndan, merdivenden kayboluncaya kadar hibir ey dnmeden, fakat iinin iinden memnun ve marur bakt. Demek ki paketler, Aye Ananm gsnde bir daha gelmemi olsalard kederlenecekti. Tzey, u anda, elbette hakikaten seviyordu. Ah bu orospular... Bir gn batan ayaa yrek kesilirler. Elli, ayakl, arpuk burunlu kocaman ve fkelenmeye ve alamaya hazr siyah gzl bir yrek... Bir gn batan ayaa, nefret ve usan olmulardr. Tombul bilekli, kocaman kalalar, gergin ve geni karnyla insafsz bir nefret... Bu iki korkun hissin arasnda, kuzusunu kaybetmi bir koyunun ilk duyduu lesiye hasretle, hemen sonunda iine dt ackl unutkanlk vardr. Romantikler ve kk burjuva muharrirleri, belki de hislerinde bu kadar tek tarafl ve oynak olduklar iin serserilerle orospular kitaplarna bir numaral kahraman almay pek seviyorlar... Belki onlar yazmak kolaydr. Ama grlyor ki onlarla yaamak, bir muayyen devirden sonra baz insanlar iin pek zor. Elleri cebinde tekrar volta vurmaya giriti. Yedi adm boyu olan bu drt ke odada byle yrrken aklna hep ayn atasz gelirdi: Atn nnde yol duramaz. Sonra hep ayn hayal, bir 124 IKtmlar iouu uzun ose... Bir gzel at. zerinde kendisi. Banda kalpak, srtnda yam, ayanda izmeler. Filintas eerin yanma asl... Ovann bir ucunda gne. Ve zerinden ince bir yamur, arkasna doru -geldii istikametegeip gitmektedir. Kzl svari kadna glmsedi. Tzey aada alyor mu hl? Yere oturmusa yanaklarndan tutup yavaa kaldrmal, gzlerinin iine sevgiyle, arzuyla bakarak dudaklarn pmeli... Ksraa dost gibi bakacak, dman gibi bineceksin... Atalarmzn her hususta binici olduklar bu gzel ve zamparaca szden de ite belli. Sevgili Shakespe-are... Var olmak veya yok olmak?

diye pek mhim bir mesele yok efendim... Drt sene evvel, bir harp gemisinin sintinesinde lm olsaydk, bugn kendi kendimize yalancktan fkelenerek zevkle yaayamayacaktk. Yok olmak.... Hatta Var olmak veya yok olmak? diye artk soramamaktadr. Ama var olmaya gelince... Var olmakta, bunun gibi, bundan daha manal ve daha manasz bir sr sualler buluruz. Cevaplarz. Sonra... Var olmak u cihetten de pek iyidir ki azizim Mister Shakespeare... Lim-bergde ekilirken dvrsnz, Dinyeper ve Petrovskta baraj havaya uururken gzleriniz yaarr, Moskovay adam gibi mdafaa edip, Stalingrad kurtardktan sonra, daima, Var olmaktan istifade ederek dmann srtna biner, anavatan topran ileriye doru geersiniz. Drt yz seneden beri keke yaamakta olaydnz... Zarar yok. Mahpushanede olarak... Gel bakalm topal aa... Nerdesin sabahtan beri?.. Tayna Sefer, merakla, hayretle yzne bakt: Bey, sen ne yaptn? Ne yapmm? Hayrola... Tbe.. Yalandr. Yalan olur mu? Yazk bizim Tzeye... Sizin Tzey mi? J2S ZKemal amiv Elbette bizim Tzey... Karya yazk beyim... Biz seni yumuak yrekli bilirdik... Sen gaddarmsm. Aye kar m syledi? Aye kar bir ey sylemedi. Ne syleyecek? 58 Hi... Bilmem... Siz bugn dayak istiyorsunuz reziller... Vallaha bey... Benim yreim paraland. Tzey alyor. Ne olmu? Ne olmu? Sen ona kt sylemisin. Ne demiim? Bilmem. Murat Bey bana fenalk etti, diyor. Alyor beyim. Karlar yle bakyorlar. Yazktr. Ne yapaym? uraya kadar adam inivermez mi? Bu mahpushanede en rezil herif agrsa yataktan kalkar gidersin. Ka kere soguklan-dn. Gene de, paltonu almadan demirlerin nne koarsn. Kar ksmna yazk beyim. Kar ksm, kendisinden orospu olmaz. Orospuya da yazk. Ulan Krt... Kendi kendine sylenme. Olanlardan haberin var m? Biliyorum. Ne biliyorsun bakalm? Bu kar sana tutulmu beyim. Nereden anladn? Bana kendisi syledi. Tamam... Bir de bu eksik. Ne dedi? Ben Murat seviyorum mu dedi? nce yle sylemedi. Biz, tenh kalnca onunla konuuruz. Hep laf dndrp sana getiriyordu. Bir zaman Hanmla aralar iyi imi. Benim haberim var. Hanm bana kendi syledi, dedi. Ben Yalan dedim. yleyse neden iiyle urayor? Avu* 126 UCarar ^Kouu kat tutmu, vekletname parasn vermi, dedim. Sonra Sd-kay tutturdu. Yalan dedim. Sonra bagardiyann kzndan laf at. Kz sana yn alvermi. pheleniyor. Bugn de kk kza be lira vermisin. Deli olmu. Yazktr. Ben ne yapaym? imdi, kapda bekliyor. Be dakika gelsin de sonra hi gelmesin, diye yalvaryor. Ne olacak? Grrsnz beyim. ki laf sylersin. Sana ben laf m reteceim? Sen dnyay dinletiyorsun. Yazktr. Yalandan olsa bir laf ediver.

Yalandan ne kar Sefer? Bu i aptallk. Aptallk elbet. Kar ksmnda akl narasm beyim... Akll bir bok olsa, benim kar, baka herife kaar m? Bunlar hep aptal... Benim on iki sene cezam var... Herif devenin zerinde leblebi unu yiyormu. Birisi aadan sormu, Ne yiyorsun birader? Devedeki eliyle iaret etmi. Rzgar byle eserse: Hi... Bizim i de byle devam ederse Tzeyin emei hi demektir. Bu rzgar da, kimbilir daha ne kadar zaman byle esecek.... Essin beyim... Dnya bir rzgar vesselam... Aldrma, haydi aa inelim. Gnln al fukarann... Seni seviyor, gnah m? Bir de akln erer gibi seviyor deme. Tokad arparm. Byle sevmek mi olur? Sevmek byle olur beyim. Adam, adam neden sevdiini bilmez ki... Bilse diini skar da sevmeyiverir... Adam, ite sever... Bu sevmek deil yavrum, arszlk... - Artk ben o kadarm bilmem. Gnahtr. una iki laf syle... stanbullu, parmaklaryla salann dzeltti. Deminden beri mardn, nazlandn fark ederek utand. Seferin omzuna yumuunu yavaa vurarak ar, azametli admlarla merdivenleri indi. 127 \Kemal Tahir Kanlar kouunun kapsna yaklat zaman, acayip bir rahatszlk duydu. Asl mahpushanenin demir parmaklklar nnde, tane Krt durmu, akn ocuk gzleriyle, tamamyla baka eyler dnerek darya bakyorlard. stanbullu, istida yazacakm gibi grnmek iin eline bir kat almadna piman oldu. Halbuki karlar kouu, bir skk, bir dme diktirmek, mendil 59 ve amar ykatmak, yumurta piirtmek, su istemek, hele Hanm idama mahkum edildi edileli kapy her aralk buluta teselli etmek iin hi ekinmeden urad bir yerdi. imdi, kurun yalboya ile boyanm kanat, zerre kadar deimedii halde, kendini sulu gibi, gizli ve fena bir i yapacakm gibi rkyordu. Kapy bu histen gelen, palavraclkla hzl hzl vurdu. Arkasnda insan olmad zannn veren silik ve lisan belirsiz bir ses, Aduun anasnn sesi, Kim o? diye sordu. An unu... Aye Ana, kocaman pabularn srkleyerek geldi. Bir fsltdan sonra kap ald. Gznn birini Halep ban mahvetmi olan ihtiyar kadn, salam gzyle, eski hovarda gnlerini hatrlatan lezzetli bir iaret verdi. Karlarn yatt odann aralk duran kapsn ekip tenhal temin etti. Bahe kapsndan darya: Baksana... diye seslendi. Tzey bir krmz ipek entari giymiti. Salarn, her gnknn aksine dikkatle taramt. Btn byk burunlu kadnlarda olduu gibi, alamak ona hi yaramyor, kendisini bsbtn matru bir delikanlya benzetiyordu. lk hareketi, alt dudan mitsizce srmak oldu ve alk bir hareketle elini uzatarak, Buyrun efendim... dedi. Burada ne oluyor kuzum? 128 ZKarar Oioijuu Burada m? Ben sizin kadar insafsz adam grmedim. Siz beni ldrecek misiniz? Kabahat sizde... Bizi utandryorsunuz. Siz burada misafir saylrsnz. Bizim bir sr kusurumuz oldu. Bir de fazladan ci-gara gnderiyorsunuz. Cigaralar alacaksnz. Bundan sonra hep o cigaradan ieceksiniz. Ben hibir ey anlamyorum ki... stanbulda ben byk cezaya mahkum olsam, siz de bir aylna mahpus gelseniz bana cigara yollarsanz kabul etmeyecek miyim? Dnya bu... Da daa kavumaz, insan insana kavuur. O zaman baka... Tabii size yardm edeceiz.

te grdnz m? Duvara omzunu dayamt. Kazandna emindi ki mahsustan somurtuyordu. Size ne gnderirsem kabul edeceksiniz. Yoksa benim suratma arpm olursunuz. Sizin yznzden bir saattir alyorum. Aye Ana, getir paketleri. Aye Hanmm uzatt cigaralar adeta minnetle takdim etti. Belli ki sevgisinden maddi bir para veriyordu. stanbullu, aresizlik iinde glmsedi: Allah raz olsun. Msaade ederseniz ben de size kahve alacam. Hayr. Msaade etmiyorum. Siz ne biim adamsnz? Sesini alakt. Cannz rak isterse onba getirsin. Teekkr ederim. miyorum. Gelecek ziyaret gn sakn Kyl cigarasyla grmeyeyim. Arkadalanmm yannda yerin dibine getim. Hem bu nasl ceket... Kollan yamal. Sonra tersyz edilmi. Baka elbiseniz yok mu? Var. Onu giymelisiniz. Herkes size Murat Bey, diyor. Siz de kendinizi hrpanilie vurmusunuz. u halde arkadalarnz beni beenmediler mi? 129 iKemal Hahir Umurumda bile deil... Keke sizi dnyada hi kimse be-genmese... Size galiba yalan sylediler. Benim daha on iki sene cezam var. Oras umurumda deil. Evli imisiniz? Evet. Hem de bir evli sanmayn. ki evliyim. ftira m bu? iftira olur mu? ltifat... Bana msaade... Bir isteiniz olursa Seferle haber yollayn. 60 Gle gle efendim. Size yarn ikfte yapacam. le yemei hazrlamayn. Be dakika sonra Hac Abdullah biraz yorgun fakat pek neeli geldi. Tzeyle sabahtan beri (!) pencerede doyasya konumutu. Bu orospu milletinin hali, alacak, akl ermez bir haldi. urada alarken, urada glveriyor, bir laf bir lafn asla tutmuyordu. Hac Abdullah acemi acemi yalan syledii iin konuurken gzlerini Istanbulludan kard: Kz, ahap artk braktn m? diye sordum. Braktm dedi. yi yleyse, dedim. Glverdi. On senelik dost mu olur? Adam usanr. Byle dedimdi, Seferin gzleri yaard. ahapm mektuplarna cevap vermemi. Orospu deil mi beyim, iki gn grmese unutur. Hayvandan beter... Kpek, halbuysa, ka sene geerse gesin, sahibini tanr. Gelelim orospuya... Orospu utu-nuyor. Ne halt etsin Hac... Eer yandm aklnda tutsa i raa varr. Doru... Kahpelik bir kt zanaat... ahapm bir durup iyiliini anlatt, bir durup ktln anlatt. Glnecek bir i canm... Hanimi asarlar m evvela? diye sorarken, laf senin 130 \Karwr IKouu zerine getirdi. Seni ona evli sylemiler. Sana acyor. Garip olduundan, gurbette olduunda... Cezas da ne kadar ok, diyerek acd. Meraklanma, dedim, onlar siyasi... Senin siyasi ilere akln ermez, ortalk bir dzelse onlara gkten af gelir., ocuu var m? diye sordu. ocuk ne aryor kz, herif daha evlenmemi dedim. Yemin verdirdi. Ceketinin yamasna dikkat etmi. Fukara m bu? dedi. Pek fukara deseydin. Hi denilir mi? Ne fakir, ne zengin; kimseye muhta deil... Baka ceketi de var. Lakin kla kyafete kulak asmaz. Yaz yazar, gazete okur. O da ite yle bir yol tutturmu gidiyor dedim. Nasl iyi demi miyim? yi demisin.. Yrekli bir kzdr bu Tzey beyim... Kerhanede emsali yoktur. Eplemeliye bakma... Para canlsdr orospu... Epleme-liyi konutuk. Kar bir byk ev satn alm. Bir seneye varmaz evlenecekmi... Evlensin. Benim elime dt zaman bu Eple-meli gzel kzd bey. Anlyorum. Belli. Hem byle iman deildi. ncecik, fidan gibi... Bir bakan, bir daha bakard. Ben bu kary evde bir ay oturttum. Az kalsn brahimle birbirimizi vuracaktk. Sonunda ben birisini

vurdum, firara dtm. Yaz gn... Dalarda, balarda srttm, ibrahim kz bir yere oynatmaya gtrm. Devriye basp kerhaneye att. Ya kkt de polis dairesi yan bytt. Ulan u doktorlarda hi insaf yoktur. On drt yandaki ocua sen yirmi iki raporunu nasl verdin gavur herif? O zaman Tzey kerhanede miydi? Daha dmemiti. Tzey Eplemeliden kktr beyim... Daha byk gsteriyor. TU \Kemal Ta/ir Byk gsterir. Eplemeli Aye yreksizdir. Bu yrekli kar. Kary olsun, erkei olsun, ok sevda ekmek gertir. Sen sevda ekmeyi bilir misin? Tzey ok mu sevda ekmi? ok... Dedim ya, pek yrekli bir kar ve de kabaday... Dost yoluna post gitsin diyenlerden. Karnn bylesi pek makbuldr. Dur, unutmayaym. Yarn leye igkfte smarladm. Size bir igkfte yapaym da yersiniz, dedi. Hatrl kar. Bamn stne, dedim. ki buuk lira verdim. Yeter mi? Yetmezse daha vereyim, dedim. Yeter dedi. Gznn tok olduu belli bir ey... Eplemeli domuzu Yetmez derdi. Niye gldn beyim? Yok bir ey... yle gldm. Haydi aa inelim. Mnevver geecek mi bakalm. Haydi. stanbullu hl glmsyordu. Tzeyin kendisine yapaca ikftenin parasn yemek arkadandan almas dorusu pek gzel bir iti. Bir 61 arabacnn gitgide kendisini hi zorlamadan, gelip geen arabalara zanaatkar gzyle bakmas, onlardaki iyi ve kt taraflar bir bakta grmesi ne kadar tabii ise ve bu tabiilik, itimai i blmnden geliyorsa, on drt senedir orospuluk etmek de Tzeyde, demek ki, yle tabii bir zanaatkarlk insiyak vcuda getirmiti. Herkes bu dnyada Gzlerini kapayp vazifesini yapyordu. Burada vazife diye anlan ku da fevkalade mukaddesti. 6 Bey ceketi neden karmadn? karmak daha fena... Kn nasl adamn vcuduna elbiseden souk gemezse, yazn da scak gemez. Sizin orada karlar ekin bierken sk giyinmezler mi? Sk giyerler. Gne yakmaz. Scak baka, gne baka... Gne nedir? Gne Allahn kurallarna bir ltf... Ya scak... Scak bir bela beyim... Ben scaktan hazzetmiyorum. Gardiyan Vahap avuun zerinde, bir don bir gmlek vard. Kuvvetli elektrik nn altnda gsndeki kllar terden gm gibi parlyordu. Hele otur Vahap avu... K geldi mi souktan ikayet ederiz, insanolu byledir. lkbaharda hi yanp yakldm Rabbim duymu mu benim? Sen Banazlsm avu. Banaz zm memleketi... Bu scak zmleri yetitirecek. Gerek ki sen ikayet etmeyesin... Korkuyorum zmden evvel Vahap yitirmeye... Ben leceim... Scaktan korkuma eve de gitmiyorum beyim... Bu havaim Uiemal Tahir da karyla yatlmaz. Kan milleti zaten rezil... Onun da can var. Haftada bir uruyorsun. Ben haftada bir urarm. Bakalm biz, ne sebebe urarz. Bizim niyetimiz amar deitirmek. Koyun gibi suratma bakar. Etimi bker. Otur oturduun yerde, diye suratm asarm. Ocaa su koyaym m, hamam yapar msn? u kar milleti... Eskiden byle sylemezdin. Aman tenhada yakalasam unu... derdin. Eskiden baka oluyor sahi... Biz bunu kardk bey. Bana-zllar iyi bilir. Dnya gzeli idi. Babas bize vermez. Sebebi, Va-hap kopuktur. ok iiyoruz. Nerde saz teli zmgrdasa, ba brakp seirtiyorum. Ta havaya atp bam akma tuttuum sralar... Yanyorum ben... Bu da nasl gvur ky I Beni yrdan ayrdlar... diye nara vurduum zaman Banaz, cami gibi inliyor. Gayr biz bu kz gdyoruz. Tavuk gdlmez derler. Kulak verme... Erbab tavuu da gder. Keklii de... Yirmi seneden fazla... Kar o zaman on iki

yanda var yok.. Kz ksm eytan olur beyim.. Hele erkek meselesine dokuz yanda akl erer. nanrm. Peygamberimiz, Aye Anamz pt zaman kz yedi yandaym. Vay canna... Desene ki bizde bu hovardalk mbarekten kalma... Tevekkeli diyorum, bu Trk milleti neden ukur derdine mpteladr. Ben bunu her yerde byle grdm beyim... Ben ok gurbet gezdim, ok adam tandm. Senin gibi beylere, kaymakamlara hizmet ettim. Her tarafta ukur perevi... Tevekkeli... Sen tekini anlat... teki... Kzn arkasndaym... Grdm yerde Ulan eek... diye mahsustan kyorum. Korkuyor. Megersem, sonra rendim, o da bize eek cilvesi yaparm. Komak iyi deil beyim, adam hitamnda yorulur. Bu takibin sonundaki yorgunm odurlar iouu luk da tutulmak. Bir gn baktm ki el kadar ocua tutulmuuz. Bir are... Yavrum bir are. Bizim Banaz cenabet bir yerdir. Bu Malatyada Krt olsun, Trk olsun, Alevi olsun, kary bizim kyden baka yerde hi altrmazlar. O sebeple bizim kye hari kyler kz vermez. Suyu, havas, zm salam olduundan bizim kyller de durmadan karlara olan 62 dourturlar. Al sana bir bela... Hi byle memleket grlm m, kars kt bir memleket... Falancann kars douracak... Aman kz dogursa da oluma alversem diyenler kyamet gibi... Anla artk, bizde dul ka-n bulamazsn. Karnn gz kurumadan, birisine varverir... Hem de dul kar ergen delikanlya der de keyifle yaar. Fena deil... Fena deil... Fena olur mu? O sebepten bizim karlar hi kocamaz. midi var besbelli... Hani herif lr de inallah bir krpe olana derim diyerek... stersen gl beyim... Dorusu bu... derken biz yavrunun arkasndayz... Saa bkldm, sola bkldm, baka are yok. Kardei kansma yalvaracaz. Tabii akrabas... Gelin uzaktan bize de akraba saylyor. Her vakit evlerine gidiyor. Ev itine ho ho olmaz. Eline iki mecidiye sktrdm. Gitti azn arad. Koca lafn anca sandan sakalndan balyormu. Hi iman yok... Bir kere tenhada yolunu evirdim. Kardeim diyerek bize kurt kraati okumaya giriti. Hi niyetli grnmyor. Kz, kar u karde lafn aradan... Tbeler tbe-si... Ben senin neden kardein olurmuum? Seni anam m dourdu? dedimse de faydasz. Uzatmayalm, biz ekmekten, atan kesildik. Kar ksm, mal gibi bir ey... Peinde ok dolatn m, sonunda raz olur. Ben bunu byle grdm. Artk Allahsz yerlerde insansz yerlerde konuuyoruz. Yava yava adama alt... Benimle evlenir misin? derdim de ban u yana evirip glverirdi. Bir seferinde Allahn yazdna ne diyelim. ki aydr ne 135 Oiem Tahir gecem gece, ne gndzm gndz. Kulam mlasa Hac Vahap beni konuuyor desem nlama kesiliyor, demez mi? Vay senin dillerine Hac Vahap kurban ola... Ben de artk baladm. Atp fryorum. Kz, ben sana eller gibi krk m eirtecegim... Ben sana hizmet mi grdrrm. Seni karma erkek gibi oturtacam da seyrine bakacam rezil... ite byle beyim, bizim kunduramza kum tanesi girdi, it gibi evinin etrafn geziyorum. Nihayet anam yolladm. El bir verirse ben on vereceim. Hem de kz bakas almaya kalkarsa art olsun ldrrm, dedim. Babas, kuru lafa kulak asar bir herif deil... Seferberlik art, harp grm, ekyalk etmi. Arkasn da bir para Emire dayam. Hac Emir bizim kyn padiahdr beyim. Katlar ufak ufak kesse de stne mhrn bassa, Para diyerek Banazl harcar gezer, tarla alp satar. te bu kadar hkml bir herif... Bizim peder de Balkan Harbinde lm. Kabilemiz ok ama tutkunluk yok. Kza yalvarmaktan baka are kalmad. Kat yaptr, yedi-reyim de gnlleriyle versinler, dedi. Otuz, krk mecidiye saydk. eyh Osmana bir kat yaptrdk. Dnyay bize getiren eyh Osman bizim kaynata olaca mmkn yok, yola yatramad. Kz, bir tencereye yourt kurdu, iine iki topak ya att, kad da koydu. Babasna anasna yedirdi. Ayran alkad iirdi. Anam bir daha yolladm. Metelik etmez. Faydasz. Gerdek gecesi dilekler kabul olur diye evlenenlere yalvardk. Ben erkee, kz karya... Dua ettiler. Allah kulak asmad. O sra, Hac Emir Aa bir katil meselesinden hapse girmez mi? Tamam... Banaz horozsuz kmese dnd. Herkes oldu bir Hac Emir Aa... O kyamette kz yallah srtladm. Bir gecede Malatyaya getirdim. Babas esti,

grledi. Lakin tozdan dumandan Vahap ferman dinliyor mu? aresiz bir ba verdik. O zaman para pahal sekiz yz mecidiye, bir saat, iki inek verdik. Karnn tmseini stmze yktlar. IJ6 LKanlar [JCoju Akim bana gelmitir Vahap avu... Hem de iki tarafl geldi beyim... Bir ay sonra, Vay eyvah. Sen ne halt ettin olum.. demeye baladk. Ulan bir karya kan deerindeki ba verilir mi? Cann cehenneme gide eyh Osman. Yahu sen kad bana m yaptn, kzn babasna m yaptn? Bu ne i? Beyim, kar milleti bahtsz bir millet... Bizim yanklmz o eit devam etse, erkek ksm, evden, yataktan kmaz. Bir ayda verem olur, geberir. Demek ki Hak Tel, her illete bir derman halk etmi. Sevdann derman da bkknlk... Bir iki ay sonra biz tok eee dndk. Gayr yreim oynamaz oldu. Bereket askersin 63 dediler. Pusula km emsalimize... Bizi jandarmaya ayrmlar. Jandarmahk iyidir beyim. Adam adam eder. Ben eskiden eek gibiydim. Jandarmalkta okuma belledik, kanun belledik. Bizi Zileye verdiler. Zile kaymakam beni emirber ald. Akgz diyerek... Kaymakam da senin gibi stanbullu... Siz istanbullular adamcl olursunuz. Diliniz tatldr. Kaymakam bey... Belki tanrsn beyim. Tam on sekiz sene evvel Zile Kaymakam Mahmut Bey. O zaman byle soyad falan yoktu. Tanmyorum. Ben o zaman mektepteydim. yledir, tanmazsn. O da benim sesime vurgundu. Sizin stanbullular Anadolu havalarna mptela olurlar beyim... Hi unutmam, bir gn kaymakam beyin misafirleri geldi. stanbuldan, drt be tane hanm. Akrabalar imiler. Yemekten sonra beyler iiyor, ben hizmet ediyorum. Byle scak bir gece... Tere batmm. uraya otur da, dinlen, dediler. Oturdum. Konuup glyorlar, iiyorlar. Derken Kaymakam beni methetmeye balad. yle arslandr, yle kurttur. Namusludur, hrszlk bilmez. Hele bir marifeti var. Hele bir marifeti... Baktm trk sylememizi methedecek. Sonunda da Haydi, al bakalm sizin havalardan Vahap... diyecek. Kaymakam bey sylemeden, term [Kemal Tahtr biye iktizas, biz balayalm dedik. Elimi kulama yerletirdim. Yeil kurbaalar diye var kuvvetimle ktm. Tabii arkalarnda oturuyorum. Sesimin kuvvetine bir kere Allah diyerek sradlar. Ben kesmedim. Baryorum. Karlar bir glme tuttu. Karnlan yrtlacak. Sizin stanbul karlar beyim, haa huzurundan, ok gler. Neden bilmem. Zahir oynaktrlar da gl glverirler. Evet... Umum stanbul kars oynaktr. O gece onlar gldrdm. kinci trkden sonra kaymakam, Artk sen git yat olum, dedi. yi demi... Hatrl adam... Ben usul erkn onun yannda rendim bey. Sonunda tezkereyi alnca Banaz bana dar geldi. ehre almm. Ulan, boulacam. Ba depemiyorum. zm kramyorum. Ktkleri budayamyorum. Kar da bir ocuk dourmu, teki de karnnda... Baktm olmayacak. Evi Malatyaya tadm, itfaiyeye girdim. Belediye memuru olduk. Derken muhasebecinin gzne girmeyelim mi? Kpolu bir kayn var, sarho ve de ofr. Yangn otomobilini sryor. Biz vurduk onunla kopuklua... Artk enitesine mi syledi ne halt etti, iki sene sonra bizi itfaiye avuu yaptlar. Kar, bir Malatyann ateim sndren herifin kars oldum diyerek balad kurulmaya. ehirde bir ev tuttuk. Oldu ehirli kars... imdi kye bir trl alamyor. Al-masa da artk gnlmz gemi... Bunlar ne demek? Yoksa niyeti bozdun mu avu? Ahir mrmzde bey... Malum ya, biz ehir kaldrm inemiiz. Cilveli kary bir kere tattn m... Ne olacak? Bir ba var. Sapa yerde... unu sataym da kar sen beni elinle ever diyorum, srtm yumrukluyor. Dur bakalm o ne? 128 [Kanlar ZKap Aada bir i oldu? Kulak kabarttlar. Bagardiyan dik dik baryordu. Vahap avu vazifesini hatrlam olacak ki, zayf vcudunu gerdi, doruldu. Geldim, koyuverme... diye bararak kapya atld.

stanbullu bugnk artlar iinde, kadnlarn erkeklerden iki kere bedbaht olduunu dne dne, bir cigara yakt. Va-hapn kaymakam beye peinen yeil kurbaalar arksn var kuvvetiyle okuyuu gznn nne geldiinde kesik kesik glyordu. Be tane ocuu vard. Kzn geen sene evlendirmi. imdi ba satp kendisi de evlenecek. Alaca kza da, evdeki ypranm karya da yazk... Bu zavally bir de evinde grmeli... Hele itfaiye avuu niformasyla... Millettin neden ygm, korkak, kurnaz ve haysiyetsiz olduu anlalyor. Eeolu eek szne ve tokata neden kzmad... Vahap avuun olu -fabrikada alan, ok gzel ve ok aptal 64 bir ocuk- kendisini mdafaa edecek kabiliyeti bu kadnla bu erkek arasnda nasl bulsun? Bir mucize ister... Hem de parmandan su aktmak, ay ikiye blmek elvermez. ly diriltecek kudrette bir mucize... Bagardiyan Mahmut Efendi, pek uzun boyuyla, hastalkl gzleri asabiyetle bsbtn klm, bir lks lambasn sallayarak odaya girdi: Murat Bey, yak unu... Rica ederim... Hayrola. Eve hrsz m girdi? Nerden biliyorsun? Yoksa haberin var m? Haberim var elbette... Sana sylemedim mi? stme iyilik salk... Yahu siz benim ekmeimle mi oynuyorsunuz. Kimdi Allasen? Evvela ne oluunu syle... Ben bo attm dolu tuttum. Karlar kouunun avlusuna bir erkek girmi. Ne diyorsun? W ZKemal iakir Bir erkek girmi. Aptesane penceresine trmanm. nci yok mu? ingene kars inci. O bard. Yetiemedik. Aye kalta anahtar bulamad. Baheye ktm. Ben jandarmalk etmi adamm. Karanlkta mit bulamadm. Durun dedim, izleri arayacaz. Jandarma ise bellidir. Jandarmalarn postallarnda nala, kabara ivisi vardr. Kime gelmi dersin. Tzeye mi? Zannetmem. Tzey on be gn sonra kyor. Pezevenk atlad m? Baka bir karya gelmitir. Baka kim var? Be, alt kar var. Jandarma ise mutlak eski mahpuslardan birisine gelmitir. Bilirler ama sylemezler. istanbullu kendi kendine azap vermek iin. Mutlaka Tzeyin hovardalarndan birisidir... dedi. Bir taraftan da, lambann iine kvrk imbikli tenekeden ispirto aktm, pamua slatp tututurmutu. Bagardiyan dert yanyordu: Biz nereye dtk? t ahrna dtk. Muavin ie bakmaz, mdr ie bakmaz. Onba dersen btn serseri... Ben yarn mddeiumumi beye gider sylerim. Aye kar bir hastalk tutturmu. Nbetileri sabaha kadar kontrol ediyorum. Umumu uyuyor. Kulbelere uzanp uyuyorlar... Tfeklerine alsalar haberleri olmayacak. Hele ikisi, tam serseri... Silah brakmlar da mahalleye zamparala gitmiler. Mzekkere vereceim... Yarn blk kumandanna gideceim... Baefendi, sen gerek ki zamparala kzmayasn... Sen yarn ocuklar ikayet edersen, ben de yengeye bir mektup yazarm. Krdn cevizleri bir bir anlatrm. Eplemeli Aye serenca-mn, ekerlerin yarsn, zeytinyalarnn yarsn, sabun kalplarn aaya gtrdn sylerim. 140 IKarar toua Aman beyim.. aka m bu? Aman ev duymasn...Zaten dahiliye nazr ile aramz yok... Ana-kz bir olurlar... Beni ldrrler. Grdn m klbk?.. yi ama, biz vazife esnasnda yan izmiyoruz ki... Biz, izinli gnmzde yle dolayoruz. Vazife esnasnda yan izmiyor musun? Senin vazifen izinli gn eve gitmektir. Canm, Tzey yalvaryor. Git unu, unu syle diyor. Hatr saymayalm m? Kzcaz mahpus olmakla... Geen akam gittim beyim. O Eplemeli olacak rezil!.. Vay bana bir iltifat bir ilifat... ki kii gelmiti. Derhal kovalad. Beni odaya ald. Kahve oturdu. teki kzlar da etraf evirdiler. Bana radyo, gramofon alverdiler. Rak kardlar. Parayla yaplsa tamam on

liralk bir luhabbet... On ikide kalktm. stersen burada kal baefendi dierek Eplemeli ceketime sarld... Evden korkanm diyeydin. 65 yle denmez! Cezaevinde iim var. Ben gitmesem olmaz, imdi elektrikler snse, ambann anahtar zerimde... Koulara amba vermek lazm. Gazya kilitli, dedim. Kan deil mi, inand. Aziz Onba heyecanla ieri girdi: Ne olmu Mahmut Efendi? Bagardiyan glmesini birdenbire keserek kt: Bir de Ne olmu dersin. Yahu, duvardan ap kar kouunu basmlar. Kim syledi? nci syledi. u ingene kars m? Bir ingene karsnn lafyla... Ak olsun Mahmut Efendi. Bir de jandarmalk etmisin. Meslekten saylrsn. Jandarma mesleine leke sryorsun. Bir ingene kars... Toka ti basamadn m? 141 Benim tokatla bir iim yok. Benim iim kanunla... Tokat okuma yazma bilmeyenlerin, bizim muavin gibi eeklerin harc... Yazarm mzekkereyi, kanun cezasn verir. Tabii iftira ediyorsa... Elbette iftira ediyor. ftiradr. Yemin ederim. erefli askerliim zerine yemin ederim. Kar dalgasn bilmez misin? Birisine kalbi egrilmitir, byle bir yalan att. Duyar duymaz, nbet mahalline kotum. Drdnc kulbede Burdurlu hsan nbet tutuyor. hsan bilirsin. Ramazanda oru yemez. Cuma namazlarna gider. Hayr buradan kimse inip kmad, diyerek yemin etti. Grdn m? istanbullu ar hareketlerle lambay pompalyordu. Fanilaya birdenbire gaz yrd. Kl haline gelmi olan kafes evvela esmerleti, sonra renkten renge girerek yukarsndan beyazlanmaya balad. Bir taraftan pompay basarken bir taraftan, kendi kendine, Tzeyin dostu gelmitir. zin aldysa... diye dnyor, adeta hi hazr olmad fkelendirici bir kskanlk duyuyordu. Lamba tamamyla yannca eline ald. Haydi bakalm... dedi. birden, karlar kouuna girdiler. Aye Hanm, odann ikinci kapsn smsk tutmu inim inim inliyordu. Karlara zampara geldi zampara! diye hrldad, helann penceresine aslm... nci barnca... Bagardiyan lafn aznda brakt: Yeter... fadeni birazdan alacam... Uyursunuz, idamlk kar var. Bir kasa... Hepimizi bu sefer asarlar... Hanm kamaz Mahmut Efendi... Hanm bizi sayar. Kes sesini... Akl eriyor mu una bakn?... Avluda, duvarn kesiyle helann penceresine kadar peneleri kabaral, topuu nalal bir ift kundura gelip gitmiti. Zam142 ZKanlar Diofia parann jandarma olduundan phe etmenin artk imkan kalmad halde, onba hl itiraz ediyordu: Jandarma olsa, ivileri dnrde orapla iner... Bu mahsustan suu jandarmaya ykletmek isteyen bir meslek dmandr. Bir sivildir. Sivilmi... Ben zabt tutaym da siz de kendinizi kurtarn. Sen zabt tut. Ben de mzekkere yazarm. Senin mzekkeren skmez, bu namus meselesi... Senin de zabt varakan skmez. ahit nerede? istanbullu, feneri tamasndan istifade ederek dnte izleri ayaklaryla silip kaybetti. Bir jandarmann, belki de bizzat Aziz Onbanm, karlar kouu avlusunu, erkeklerin avlusundan ayran duvarn binaya bititii yere kadar gelerek, orada mutfan penceresinden faydalanarak aa indii, meydandayd. Gelen her kimse helann penceresinde sevgilisiyle konuuyordu. Herhalde

uzaktan Inciyi tekine benzetmi, ingene kars, pencereden erkek sesini hi beklemedii bir anda duyunca barm olacakt. Bilseydi barmazd. ingeneler pikin 66 insanlardr, msamahakrdrlar. Bo bulunup korkmutur fakat... Ve imdi mutlaka pimandr. Mdr odasnn elektriini yaktlar. stanbullu, daktiloya bir kat koydu. Bagardiyanla onba birer iskemle ektiler. 10-12 nbetisi gardiyan Dervi Abdullah, ksack boyu, zayf vcudu ile her uygunsuzluk karsnda sinsi sinsi keyiflendiini biteviye slatt dudaklaryla anlatarak, cinsi mnkariz olmu bir kpek gibi bagardiyandan emir bekliyordu. istanbullu, kendisi de dahil olduu halde, bu drt kiiyi Muhtelif niformalardan mteekkil komik bir divan harbe benzetti. Komikliine ramen bu divan harp Tzeyden baka Hl iemal ur dier btn kadnlar rktr, hele, zaten gnlerden beri hasta olan kar gardiyan Aye Anay korkudan bayltabilirdi. Bagardiyan, elindeki sar zinciri, uzun, gzel parmaklarnda evirerek, Yaz beyim, dedi, yaz bana... Zabt varakasdr. Onba bir ona, bir de daktilo makinesine bakarak yavaa, Vazge Mahmut Efendi, diye yalvard, icap etmez. Hep arkadaz... Bagardiyan elini kaldrarak skut iareti verdi: Yazdnz m Murat Bey? Biraz aa alnz... Tamam... ok deil... Zira ifadeler uzar belki... Yaz bakalm... 14 Terinievvel 1943 tarihli Sal gn gecesi saat 11 raddelerinde... stanbullu, Aziz Onbay bir gz iaretiyle tatmin ettii iin sahnenin sonuna kadar bagardiyann keyfini karacak bir mdahale vuku bulmad. Saat 11 radlerinde cezaevinin karlar kouunda hrszlktan mevkuf, nci nammdaki kadn defi hacet maksadyla dar kt srada, helann penceresinden bir erkek sesi iitmekle feryat etmi, derhal cezaevi bagardiyan sese koarak kouun d kapsn vurarak atrm, fakat bahe kaps anahtar zerinde olmadndan kaybedilen vakitten bistifade gece vakti cezaevi karlar kouu avlusuna girip helann penceresine trmanan ahs mehul firara frsat bulmutur. Yaplan sk aratrma neticesinde ibu avlu dahilinde altnda kabara ivileri ve nalalar bulunan bir ift beylik asker postal izine rastlanmtr. Her ne kadar drdnc kulbe nbetisi 1332 tevelld ihtiyat erattan Burdurlu hsan kimsenin inip ktn grmediini ifade etmi ise de, maddi delil karsnda tahkikata giriilmi, ifadeler bervehi ti tespit edilmitir. Cezaevi kadn gardiyan Aye Av-cnn ifadesi. ki nokta koy beyim. Satr bana in. iarar Oiouu Bagardiyan azametle gardiyan Abdullaha emir verdi: Getir u Ayeyi... Aye Ana, iki kat ettii bir yatak arafna, imdat ister gibi smsk sarlm olarak inleye inleye geldi. Son hastalk ihtiyar kadn bsbtn tketmiti. Yzndeki Halep bannn kzll, kuvvetli elektrik altnda derisinin lm sarln bsbtn korkun bir hale getiriyordu. Krk gibi hrldayan nefesi, stanbullunun iini skt. Aye Ana hibir ey grmemi ve hibir ey duymamt. Oluna, kzna, Allahna, lmlerine ve torunlarna boyuna yemin ediyordu. fadesi pek ksa srd. Arkadan Hanm ardlar. O da aslmaya gtrleceinden korkmutu. Istanbulluya yalvaran gzlerle kocaman kocaman bakyordu. Meseleyi anlatnca fkelendi. in farknda bile olmadn, Murat Beyin kazan rmekte bulunduu iin daldn syledi. Lakin aslmaya gtrlmeyeceini anlad zaman yznden geiveren hafif bir glmseme, bir eyler bildiini Istanbul-luya sezdirmiti. Cezasnn arlna hrmeten kendisini fazla skmadlar. Hubu bac da namazda olduunu ileri srerek ok kolay kurtuldu. Aduun anas Gevreyle kaynanasn ldren S-dka oktan uyumular, grltye uyanmlard. Tzey odaya girince lstanbulluya beyaz dilerini gstererek keyifsiz keyifsiz gld. Onun da verilecek bir ifadesi yoktu. Byle eylere akl eriniyordu. Helann penceresinde bir herifin 67 eline ne geebilirmi? Ongene kars bakalm hayal mi grd? Kedi mi sramtr bakalm.

yle deil mi Murat Bey? Herhalde yledir Tzey Hanm... - yledir elbette... Baefendi, sen bu ii neden kurcalyorsun gece vakti? Kurcalamadan olmaz. Sonunda mesuliyet var. US DCanal Mhir Ne mesuliyeti? Biz buraya camiden gelmedik. Kimimiz hrsz, kimimiz katil... Kimimiz orospuyuz. Byle mallarn penceresine de karlar, camlarn da talarlar. Ayp deildir. Haydi benim hatrm iin u kad yrtver. Olmaz. Senin akim m erer? Haydi, Abdullah getir ingene karsn... fadesini verdikten sonra duvar dibine ekilmi olan kadnlar fsldatklan iin tersledi. Susun bakalm... Burada karagz oynatmyoruz. Resmi muamele yaplyor. Sen de, Aye kar, kes inlemeni... Karmda inlersin. Yarn bakalm, mddeiumumi ne diyecek... Yapamazsan istifa et... Buras cezaevi... Otuz liray adama ay be ay verirler ama sonunda mahpusluk var, dayak var. Bu dayak kelimesi zerine iddetle bast. nk iki ay evvel idamlk Tecdeli Ali ile arkadalarnn firarnda kendisine bir temiz sopa ekmilerdi. Dayak var... Anladn m? Vay bama... Vay bama... Evim ykld, ocam snd... Ben penceresine hovarda gelecek kar mym? Vay bama.. Sus... Buras makam... Sus dedim... Bagardiyan birdenbire yakaland mthi bir amirlik fkesiyle o esnada ieri giren ingene karsna ullanverdi. Dur orada... Doru syle... Doru sylemezsen perian olduun gndr. Doru syleyeceksin. Bak, bunlar doruyu sylediler. Biz her eyi biliyoruz. Pencereye gelen jandarma kimin adn ard? inci, hayret ve korkuyla Tzeyin yzne bakt. Baefendi, jandarmalktan gelen bir alkanlkla sesini korkunlatrd: Bu tarafa bak... inkar nafile... Seni imdi mahzene atacam. Bir ay zindanda yatacaksn. Bir ay mahkemeye gitmek yok. Kocan da grmeyeceksin. Biz her eyi biliyoruz. Herif de syledi. Herif ierdeki odada mahpus... Tzey de stanbullu gibi ingene karsnn hakikati sylemeyeceini anlamt. Bir adm ilerledi: 146 iKardar JCouu Ben dorusunu syledim inci, dedi, saklama karde, zampara bana geldiydi. Syle... inci, susuyordu. Tzey salarn arkaya atarak bagardiyana kinle bakt. Neye kuruluyorsun Mahmut Efendi? Kary rktme. Onun ne suu var ki zindana atacaksn. Yama yok. Vallaha imdi naray vurur, Malatyay buraya toplarm. Ne olmu? Ben kt bir kadnm. Bana herkes elini uzatr. Ayp m? Haa, ayp deil... Lakin buras resmi bir makam... Haydi, haydi. Bizim kerhane de resmi makam. Hem buradan daha resmi bir makam. u Aye kar ka gndr hasta yatyor, doktor getirtemedin. Bizim eve doktor haftada bir mutlaka gelir. Bize de gelir. Mzekkere yazarz. Mzekkere yazlnca... Brak mzekkereyi... Mzekkere yazarm. Eplemeliye yalvarrken de mzekkere mi yazyorsun? Ulan kar... Sen ya paras msn? Sen eker misin? diyormusun. Onba bu lafa o kadar gld ki divanharbin de itiraf cr-mn de ciddiyeti birdenbire kayboldu. Sdka ile Hubu bac yzlerini utanarak duvara dnmlerdi. Onbann glleri kesildii halde, ak pencerenin darsnda durup deminden beri manzaray seyreden Aydnl Jandarma Yusuf bir trl susam-yordu. Bagardiyan ona hmla dnd: Bir de glersiniz. ef ol pencereden... Glmek yasak m baefendi. Ben sana glmedim. Resmi makam lafna gldm. Bir de Tzey ablann szne gldm. 68 Szne glm... Bagardiyann belli bir ey eski iddeti gittike azalyordu. Eplemeli Ayenin hatr iin demek ki T-zeyi darltmak istemiyordu. Gardiyan Abdullaha: unlar gtr. Tzey Hanm kalsn... dedi. 147ZKemal Tahir Oda boalnca sesini yumuatt:

Hanm - yi ya ite... Meseleyi artk anladnz. Haydi nereyi imzalayacaz? Benim uykum var. Gelen adam kimdi? Sen ii uzattn Mahmut Efendi... Ben gelenlerin hepsini adyla tanr mym? Birisi gelmi Tzey diye seslenmi. Adn renirsen ne olacak? Bir ey yapmayacam... Yalnz dmanmz renelim. Adn bilmiyorum. Sivil mi, asker mi? Ne bileyim, ben grmedim ki... Tabii bilirsiniz. ekerim sen ok uzatyorsun. Deil mi Bay Murat? Murat kederle glmsedi: Haklsnz. i kapatmak daha iyi... Basit bir mesele. Kedi zplam da, nci korkusundan adam zannetmi galiba.. Ne dersin baefendi? Tzey Hanmn, bir de senin hatrn iin... Hem de meslekta saylrz. Gelen mutlaka jandarma idi. Pekala, kad karnz, yrtalm. Mdr bey duyarsa... Murat Bey sen artk ii kapatrsn. Tzey, Muratn yzne birdenbire bakt. Alt dudan srmt. Deminden beri hi hatrlamad mthi bir eyi imdi akl ettii belliydi. Glmeye alt. Murat, dargn dargn ban 148 dmlar iouu evirdi. Kendisini ayplyor, fakat bir trl kederlenmekten ve daha beteri kederini Tzeye sezdirmekten kendisini kurtaram-yordu. Olur, dedi. Mdr idare etmek kolay. Sen yalnz Gardiyan Abdullahn enesini tut. Bilirsin ya gevezedir. Dini btn Mslman olduundan dedikoduya baylr. Hem Mslman, hem dervi... Tzey yavaa, Size kahve piireyim mi? diye sordu. Teekkr ederim. Ben uyuyacam. sterseniz arkadalara piirin. Her zaman ge yatyormusunuz. Bu akam, grmyor musunuz, uykum var. Grmyor musunuz szn ilave ettii iin kendisine bsbtn fkelendi. Bagardiyanla onba, Tzeyi koua kapatmaya gittiler, istanbullu, slk alarak daktilonun muamba rtsn geirdi. Gerindi, esnedi. Ve deri derin iini ekti. Kskanmak... falan diye bir eyler dnmeye balamt ki, hl pencerede duran Jandarma Yusuf, Ne olmu beyim? diye sesini alaltarak sordu. Hibir ey olmad yavrum. Az kalsn evimize hrsz girecekmi. Bereket versin, nci Hanm feryat etti de soyulmaktan kurtulduk. Ne alacakt acaba? Tavuk. una, tilki gelmi desene... iyi bildin, tilki. Ayaklannda kabara ve nala olan bir tilki... Baefendi o sebepten hrlyor. imdi anladm. Pek cins ama bu akam yalm az vermiler... Sesini biraz daha kst. TU9 iemal Tahir zey ablay grdn m beyim?.. Deme erkekten daha babayiit... Nerden anladn? Yalan syledi. Hovarda ona gelmemiti. Kime gelmiti? Onbayla bagardiyan ieri girdiler. stanbullu, masann zerine brakt zabt varakasn drt para edip sepete att. Jandarma Yusufun szne hemen inanm, yrei ferahla-mt. 69 Bagardiyann omzuna vurup onbaya gz krpt:

Yamansn Mahmut Efendi... Hovarda adamsn. Seni yumuatmak iin gecenin saat on birinde byle mutlaka bir gzel hanm kz m lazm? Ne yaparsn beyim, bizim ite idare art. Aziz Onba o kadar syledi neden idare etmedin? Sen de beyim, u Aziz Onba denilen herifle Tzeyi sen bir mi tutuyorsun? Hangisi deerli? Byle Azizlerin on tanesi... Onba elini kaldrd: Kes yeter... arparm ha... Sen jandarma dayan bilirsin. Allah belanz versin. O sizin baavu bir kere mahpusa dmeli... nallah der. Grrsnz. Benim bedduam adam cin gibi arpar. nk ben kalbi saf bir adamm. stanbullu, elini elektrik dmesine koydu. Haydi, sndryorum. Bu gece bu kadar yeter. Yarn mdrle kavga edeceiz. Neden? Dervi Abdullah sen unutkan bir adam m belledin? Sabaha kadar nasl sabredeceim dnyorum da herife acyorum. 150 \Kariar iKouu Ben syledim. Yemin etti. Eyvah... Daha beter ya... Yemin ettiyse bsbtn atlar. Keski zabt varakasn yrtmasaydm... Onba nihayet asl faydal eyi teklif etti: Durun. Bari bir dolapla gidip izleri silelim. stanbullu, ellerini kaldrp dua eder gibi yapt. Sonra: te Allaha yalvardm, dedi. zler, Rabbimin hikmeti btn silindi. Silindi mi? Aziz Onba gzlerini krptrarak stanbulluya bir an bakt. Sonra keyifle gld. Yaa Murat Bey. Ailah seni mahkum edenlerin belasn versin.. Anladn m baefendi... Versin elbette... stanbullu elektrii sndrd. Yukarda odasnn aydnlna girince ararak durdu. Bu aknlk yalnz kafasnda deil, ayn zamanda yreindeydi de... Btn vcuduyla insan dinlendirip genletiren bir saadet hissediyordu. Nzmm resmine muhabbetle bakt: Ne dersin stat? u anda, cigara paketlerini kabul ettiinden beri ilk defa T-zeyi smsk kucaklamak, aznn bir kenarn yavaa pmek arzularn duyuyordu. Aferin benim eek kzm... diyerek sa yumruunu sol avucunun iine vurdu. yi ama... yleyse... Jandarma kime hovardala geldi acaba? Hubuu ge, Hanm da ge... Neden? Hanmm Aliden bakasna bu kadar ii ilerletecek kadar bakacan akl bir trl kabul etmiyordu. Aduun anas... mkansz. Tuuu... Ahmak... Bu herif mutlaka Sdkaya gelmitir. Tamam. Birdenbire, o zamana kadar ehemmiyet vermedii bir sr teferruat hatrlad. Kocas altnlarn bir ksmn aldktan sonra ISJ UKanal Tabir hemen evlenmeye kalkmt. stida iin kendisim pencereye ardklar srada, zaten sinirli bir kadn olan Sdkanm o kadar mtevekkil ve sakin oluuna hayret etmiti. Tevekkeli deil. Vay Sdka vay... Kadn olsun, erkek olsun, bir bakasn peylemeden eskisini brakmaz. stanbullu aynada yzne bakyor, sevimli sevimli glms-yordu. Aferin Tzey... Aferin yavrum... Zavally rezaletten kurtardn. Olan Inciyi Sdkaya benzetmitir uzaktan... Sahiden de benzerler. Sdka diye seslendi mutlaka... Sonunda hepsi bir olup Inciye inkar ettirdiler. O da piman olmutur. Aferin Tzey... Sdka, cevazevi mdrnn pek uzaktan akrabas da oluyordu. i bylece rtmeleri mnasipti. 70 stanbullu byklarn tuttu. Kskanmak ne biim marifet? nsan denilen makineden daha hassas bir ey yok. Bu laf.bir kk laf, elektrik gibi vcudu dolayor. Kafada, yrekte, midede, hatta pazda... Maddi ve manevi bir kyamet... Kskanmak uursuzluk hali olduu iin adam nne kamyor. iirden sonraki hayvanlk sahas... Babadan, byk babadan

ilk kanl kskanlk vakasndan sonra otsuz, imensiz, ieksiz ve susuz kalm l... Mantk ve uur, manevi varln, materyalizmi... O bir adm ilerlese teki bir adm geriliyor. yleyse bir devir gelecek insanlar, kskanl bilmeyecekler. Onlara gpta etmek elverecek. Tpk bir gn gelecek airler, muharrirler, scaklk ve amanszlk karl olarak cehennem kelimesini deil Elalemeyn, adn kullanacaklar... O gnlerde yaamak da ne zevklidir... Duvarda, Cumhuriyet gazetesinden kesilmi haritalar, pek tandk izgilerle mana ile dopdolu duruyorlard. Geen sene, bir tarihte Harkofa, bizzat kendisi sanki tek bana vuruarak girmi, ilkbaharda tekrar gelmek zere gene tek bana kendisi sit-tir edilmitir. Daha evvelki sene Kerte ve Rostofta tersi oldu. iarttar [Kouu Biz girdik. Bir mevsim sonra braktk. Drt ay geti, gemedi tekrar dndk. Ama, stanbullu, her eye ramen yaad dnyadan memnundu. Volgaya ait arklardan birisini hafif bir slkla almaya balad. Sonra Nzmm resmine bakt, bir gzn kurnaz kurnaz krpt. Yaknda arslamm... Bir iirin daha hakikat olacak. Unter der Lindende nbet beklenecek... i iine smyordu. Yolculuk Var trksnn, kendisine gre deitirdii bir ktasn adeta yksek sesle syledi: Yolcu bel elemez Gnln el elemez Berline uan kuu Kasrga yel elemez Jandarma Yusuf, meseleyi bir iki kelimeyle tlatmasayd, daha dorusu kendisi YusuPa birdenbire inanmasayd, imdi bu dndklerini tepeden trnaa tersine evirecek, Varovann hl dmemesine, Romanyann henz teslim olmayna, sekizinci ordunun Italyadaki duraklamasna ve hele ikinci cephenin almayma var kuvvetiyle kzacakt. Sanki ben bu Tzeyi sahiden seviyor muyum? Daha dorusu Tzey beni seviyor mu? Sevmek bu dereceye elbette demezdi. Fukaralar daima ciddi yayorlard ve bir sr kk bedbahtlklar bu ciddiyetten geliyordu. Pekala... Zenginler adam gibi sevmiyorlar m? Seviyorlar, yani sevenleri de ok. Bu gece asla bitaraf olamayacan anlad. Karyolasnn stnde uyumakta olan kedisini uyandrmama-ya alarak masann zerine tad. Dirseklerini dayayarak hayIS OCemal Tahir vanm uyanmamasn dikkatle seyretti. Mahpus ocuk gibi evvela bir gzn at. Pembe dilini ve minnack az dilerini gstererek esnedi. Belli bir ey... Zenginler adam gibi sevmezler. Deil mi Mahpus Hanm? Onlarnki alveri... Onlarnki alveri ama, ite bizimki de pek komik... Mutabk myz efendim? Mahpus hanm, tabii hi sesini karmaynca, istanbullu onun yumuak gerdann pt. Anladm arkada... Skt ikrardan gelir... Sefer, Istanbulluya Tzeyin kendisini pencerenin nnde beklediini syledii zaman saat ona bile gelmemiti. Murat, gidip bakalm, diye davrand. Ne yapacakm? Bilmem beyim. ok yalvard. Be dakika gelsin, dedi. Gelsin de isterse gene gitsin. Mhim bir laf edecekmi. Haydi... Tzey de Sefer gibi dn geceki vakadan sonra Istanbullunun darlacam tahmin etmi olmal ki pencerede grr grmez sevinle gld. Omuzlaryla sanki komaya hazrland. Sonra geceki zntsn hatrlayarak fena halde somurttu: Sizi rahatsz ettim... dedi. Estafurullah... 71 Ben sabaha kadar uyumadm. Niin? ok utandm. Kahve piireyim dedim de istemez dedin. Buras nasl bir yer... nsan, birisiyle iki lakrd edemiyor. Allah belan versin... Birdenbire fkelenerek yumruklarn kavga edecekmi gibi beline dayad. Duvarn dibine sindii iin Istanbul-lunun gremedii birisine kt. Haydi... k meydana... k 154 dtriar Diouu da doruyu syle...

Saklanarak -herhalde Sdkayd- Bacm utanrm... Murat Aamdan ben utanrm, diye yalvaryordu. Tzey bsbtn kprd: Utanrm... Elin herifini kenefin penceresine armaya utanmazsn! Apteshane penceresinde pmeye utanmazsn. Kurtulu yok. Dorusunu syleyeceksin. Haydi. stanbullu mani olmak iin iddetle elini sallad. Ben anladm. stemez. Bir ey sylemek lazm deil... Nasl lazm deilmi? Ben sabaha kadar uyumadm. Hepsini kendisi syleyecek... Bir de alar... una bakn... Utanmaz... Bu karlar orospuluu bile hak edemiyorlar. Orospuluu bile... Kalk diyorum. San ban yolarm! Tzey... Brak Sdkay... Sdka haydi sen git... Bu kzm... Kzarm. u kadar herifin ortasnda. Jandarma Yusuf, pencereden beri pmeye geldi, dedim. Olmaz. Syleyecek. Sen karma... stemez... Vallaha giderim. Bir yere gidemezsin. Dinleyeceksin. Tzey dn gece Sdkay mdafaa etmiti. imdi kendisini -akn (!)-mdafaa etmeye alyor, dn geceki kt kadna hi benzemiyordu. Sanki ate saan telal baklarndan zerine bir asalet yaylmaktayd. stanbullu Karlar hakikaten dvrken kahraman oluveriyorlar. Sdka ayaa kalkmt. Istanbullunun oturduu yerden bann st grnyordu. Gneten sararm yeil bir rtnn altnda bu ba, stanbulluya biraz sivri gibi geldi. Sivri akll sz buradan km galiba dedi ve glmemeye alt. Kadn alamaya bile utanyor, omuzlarn titreterek iini ekiyordu. NirSS [Kemal Tahir hayet Tzey omzunu hafife yumruklad. Syle... Aabey... Tzey bacmn suu yok... Ben... Dedim ki... Mdr bey... Sus kz... Hl sylyor. Haydi sen ieri git. Ben bu deli ile konuurum. Mdr beyden utandm. Bir de istida verdin... Hani altnlar?... Dnyadaki btn altnlar kahrolsun... Sen gidecek misin? Biliyorum dedim ya... Ben eskiden biliyordum alak... Eskiden mi? Mutlaka Sefer sylemitir. Vay topal bacana... O kadar yalvardm. Herkes duysun tek Murat Aam duymasn dedim. Yemin etti. Seferin gnahn alma... Bana Sefer sylemedi. Ya kim syledi? Sdka rtsnn altndan tek gzyle pencereye bakt. O mu syledi? O da sylemedi. Ben budala mym? O saat fark ettim... undan fark ettim ki... Bir taraftan acele acele dnyordu. Yu-sufmu... Vay kpoglusu... Ulan dur... amar meselesi... k-srd. Bir iki kere amar ykatmaya geldi. Ondan phelendim. Sonra, kz sen lemi ahmak m belledin. Olan sabaha kadar bu duvarn zerinde trk aryor... Kprden geti gelin, diyerek... O kadar yalvardm. Trk arma! dedim. Avluya inme! dedim. Erkek ksm dncesiz oluyor... Doru... Biz hepimiz dncesiz oluruz. Haydi sen git... Merak etme... Kad yrttk. Mdr duyarsa ben konuacam. Sen yalnz inkr edersin. Allah raz olsun... Allah seni sevdiine kavutursun... 72 Def ol... Durmu hl konuuyor... 156 [Karlar ^Koyau Yalnz kaldklar zaman, Tzey ban sallad. Mademki biliyordun, gece bana neden yle baktn? yle mi baktm? Nasl bakmm? te yle... Senin bir bakn var. nsann yreini szlatyor. Yalvarr gibi mi bakyorum? Ne yalvarmas... Bilmem ki.. Ben sabaha kadar uyumadm. Merhametsiz seni... Bana niin glmedin? Neden kahve istemedin?

Dorusunu syleyeyim mi Tzey. nce sana kzdm. Kstm. Hah, imdi aklm erdi. Sefer sylemitir. Aferin bizim Sefer... Aferin topal... Sefer de sylemedi. Ben dne dne kendim buldum. Demek, Tzeye gelmemi midir? dedin. Tzeye gelmemitir dedim. Neden bana gelmemi? Sen utanmaz bir kadn deilsin. Sonra mertsin, cesursun. Helann penceresine hovarda armaya tenezzl etmezsin. Tzey, elini titreyen dudaklarna kapatt. Yere bakarak, Eksik olma... dedi. Sonra birdenbire kolunu duvara ve ban da koluna dayayp alamaya balad. 157 7 yi karyd Aye Ana... yiydi, doru... yiydi ama korkakt. Hakknda istida vereceim desen uyuz kpek gibi titredi. imdi korkmayan kim? Erkee dnm fukara yleyse... Erkee dnm. Bu devirde rey karlarda olduundan erkek ksm korkar ne iin? Allah rahmet eylesin... Bir hacetin olsa koar gelirdi... Karlar hep alamlar... Alamazlar m, analar ld. Bu sefer, bir gzel gardiyan getirmeli. Mdr bu ile urasn, ne olacaksa... yi bildin. Ana, ana demekten usandm. Biraz da bac, bac diyelim. Bir dnya gzeli talip olmu. Mddeiumumi, Olmaz kadn... Ben mahpushanemi velveleye veremem... Yallah... demi. Akl grdn m? Halbuysa velvele iyidir... Susun ulan... Gnah... Alt katn karlar avlusuna bakan kouunu mevlit iin itina ile demiler, ayn ykseklikte olan kerevetleri yan yana getire158 [Karlar DCouu rek, mahpusa girdii zaman Fevzi Tfeki Hocann oturduu keye, pek geni bir sayvan yapmlard. Ayrca beton deme, beyaz Krt keeleri, Darende kilimleriyle rtlyd. stanbullu, geip basedire, avluya bakan pencerenin nne oturunca hazrl beendi. Kouun yars, mevlit okunacan bildii iin olmal, kendisine fukara bir ky mescidini hatrlatmt. Kapya yakn bir masann zerinde erbet bardaklar duruyordu. Istanbulluyu ta ksm kapsndan karlayp, koltuklayarak sedire kmasna yardm eden, ullunun Hac, kouun yerlilerinden ve hatrllarndan olduu iin ev sahibi edasyla yanna oturdu. nsanlarn lm karsnda duyduklar, ahsn kurtarmaktan gelen muzaffer ve kurnaz vakar, ullunun Hacya pek yarayordu. Gr, siyah kalarnn altnda gzleri biraz dalgnd. -Bu gzlerin etrafn krklar yle evirmiti ki incelikleri ve okluklar insan artyor, onun iin mahsus yaplmlar da, bir ovuturmada silinip kaybolacaklarm gibi ireti geliyordu.- ullunun Hac, salar tamamyla dkldnden, bandaki siyah 73 yn takkesini ve onun zerine sard, kenarlar oyal siyah pousunu hi karmazd. Byklarn, kalarn ve akaklarn siyah boya ile sk sk boyadndan ilk bakta otuz, otuz be yanda zannedilir, sonra, insann karsnda sratle ihtiyarlayp kyormu gibi konutuu adamn yreini rpertirdi, istanbullu, ka kere, Dur Hac... Elden gidiyorsun Mslman, diye onu sarsp ayltmak, felaketten bu suretle kurtarmak arzular duymutu. Malatya Cezaevine geldii zaman, -iki sene evvel- kendisinin k ahbab ite bu ullunun Hacyd. Bir kk odada, be gn beraber yatmlard. Be gn sonra mahkeme herifi gayr mevkuf braktyd. imdi, gene ayn iin tasdik edilmi cezasn yatyordu. Yaralamaktan 15 ay hapis cezas... Gavur kz Ky-meti yaralamaktan... 159 temal Tabir ullunun Hac, yere bakarak dalgn dalgn tespih ekiyordu. Byle yan duruu, Bellininin tablosundaki Fatih Sultan Mehmet resmini hatrlatrd. Kyafeti, eer Malatya elbiseleri iin bir mze almak istense yakn tarihin bura klhanbeylerine ayrlan kesine u

zerindekilerle -ne bir ey ilave etmek ister, ne bir ey karmak- tamamyla doldurabilirdi. 180-200 katr 50 beli ile Halepten kervan kervan kaak kuma getirildii devirde moda en ar, siyah uhadan alvar vard. Yelek lacivert kumatan yaplmt. Bunun zerine pardsye benzeyen uzun bir sako giyiyordu. Btn bu parlak siyah eyler, sanki asla gne grmemilerdi, zerlerine bir tanecik bile toz konmamt. ullunun Hacnm btn mintanlar suni ipektendi. Belinde kua, hakiki Buhara alyd. Gnete parlad zaman bakmamak imkanszd. Elindeki tespih ve azl sahiden siyah kehribard. Tespihin kams, azln -Malatyallar buna emzik derler- ilemeleri Dastan gm ile yaplmt. Tabakas da Van ii savatl gmt. Ayanda alt kat kadar ince Fransz kselesi ve zeri sanki eldiven gderisinden yaplm bir ift yemeni vard ki, orap gibi hafif, yumuak ve ayaklarn nasl grmemi kk tenasplerini orap gibi meydana koyuyor, insana, bunlar giyerse artk yryemezmi de daima komaya mecbur olurmu gibi bir yorulmazlk hissi veriyordu. Malatyann mehur simalarmdand. Evvela mirasyedilik etmi, babasnn servetini, bir tek ev kalncaya kadar satp karlara yedirmiti. Para tkendii zaman ullunun Hacnm yannda iki orospu vard. Babasnn milyonluk (!) varidatn birka senede kaybeden Hac, demek ki tecrbelerden istifade etmeyi nihayet renmi olacak, bu iki orospuyu asla kaybetmedi. Meyhanecinin borca bir gaz tenekesi rak gndermek istemedii gece -Elini beline atm para yok. Elini keseye atm para yok. Elini 160 ianlar CKojju ekmeye atm para yok- yanndaki karlardan birisi Azzetti. (Malatyada bu isim Azet diye telaffuz edilir) O gn bugndr -tam krk be sene- her zaman ikinci kahpe deiir, lakin Azzet o eski Azzettir. Hacy, byle temiz giydiren, ona sras geldike i tutturan, evi ekip eviren Azzet... O felaket gecesi... Yani ullunun Hacnn kendi tabiriyle Uaklarn anasn alatp pabucunu koltuuna verdikleri gece... yani Eekten dme dnd saat... yani O gnden itibaren akay sarrafta grme devri geldi. Hrriyet devri misali olduu gece, ullunun Hac, iki kahpesini arkasna takarak kendisini tepesi st hovardala vermitir. Senenin ay yaz mevsimlerinde, arda kebap frn ap kat kebab, patlcanl tava yapt zamanlar karlrsa krk be seneden beri, Hac, Kzark eder. Hovarda meclislerine orospu gtrr ve oynatr, hovardalar evine toplar da muhabbet yapverir. Trkesi pezevenklik. Bu yzden ba ok derde girmi, elinden tane katil kmtr. Lakin talihi yaver olduundan bu katil fiilinden topu topu yedi ay yatmtr. Kimine af gelmi, kimine tecil yetimi. Birisinde herif doruca kimvurduya gitmi... Devrin, eski devir olduu ite bundan belli... Bu katil, sicile gemi vukuat... Hrszlk sras vurulan ev sahipleri de katlrsa i raa 74 varr. Hasl bizim elimizden erbeti ahadeti nu edenler sur alsa da ayaa kalksalar yirmi be kiilik bir mfreze olur bey. istanbullu bunlar dnerek herkese, her zaman sorduu suali, ullunun Hacya tekrarlad: Ne kald Hac? Bizimki mi? Daha ok bey... Daha on bir ay var. ok demeye utanmaz msn? Benim seneleri hep ay yapsalar, gene senden bir ay sonra kacam. yle... Oras da doru... Lakin ben mahpusluu hi sev-161 JiemcA. Takvr miyorum beyim. Ben kar milletine almm. Hem bir karya deil... ki tane olacak. ki yanma yatacaklar. Kmldadka vcudum onlara demeli. Uykumun arasnda: Ooh.. Biz yayoruz, hey Allahm... diyerek sevinten parmam krdattm oktur. Fena deil... Lakin srgit dememiler, gr ge demiler. te kar yznden hir vakitte buralara dtk. Biz buralara dmezdik bey... Azzetin lafna gitmedik. Erkek ksm, halbuysa ylda bir kan sz dinleyecek... Olmaya ki ba dertten halas ola. Azzet dedi: Bu gavur kz sana uur getirmiyor, dedi. Hakikat... Biz bu namerdin yznden da gibi bir babayiit yedik. O zaman Rum kz on yanda var yoktu bey. Benim elime getiinde on bir yandayd. Tuuuh... Sabi sbyan dman... Dman olur mu, dostu diyeceksin... k ne demi? On birinde bir yr sevdim / Yeni am gle benzer, demi. Doru sylemi. Mcerrep bir i gle benzer beyim...

Koklamazsm ki solmaya... pee sarp kuana sokasm gelir. Biz, bunu besleyip byttk. Rum srgnnden elime geirmitim. Azzetin laf bir kulaktan giriyor, bir kulaktan kyor. Kar kskand diyorum. Bir Malatya arkamza dt. Hak bereket... ki sene gl gibi geindik. Nerede bir byk davet olsa bize adam geliyor. Azzet de kz terbiyesine ald. Lakin kskandmdan oyuna karmyorum. Rak dolduruyor. Yanmda oturuyor. Arada bir trk aryor. Bir gn rtikli Mehmet yz sar liray alvarma sayd. u kalksn bir dnsn... dedi. Olmaz dedim. Oynatr mym? Memelerini prsmesin diye pmyorum. ullunun Hac, azndaki tad, dilinin iki alk hareketiyle sanki yreine gnderdi. Bizim ihtiyarlmza m rastlad nedir bey?... Ben bu ka-162 iariar Diaijuu. rnn tadna doyamadm. Bizden kat. Gen olanlarla Ada-nada, Mersinde srnd. Takati kesilince dnd bize geldi. Besbelli tay gibi oynak gitti, her defasnda, ktlk senesine uram ihtiyar katr gibi ld lecek geldi. Azzet onu hamama gtrr, besler. Zebunluu uzun srse ya... On be gn, yirmi gn... Ocagm nnde miskin miskin otururken brakr kahveye giderim. Bir saat sonra eve geldim mi, vay namussuz... Gene ate paras olmu dnyor. Lastik top... te bundan iki sene evvel, Adana ya katyd. Tam krk yedi gn sonra dnd. Bitmi. Ne de olsa o da yaland. Artk dayanamaz m olmu nedir? Besledik. Yirmi gn sonra komu olanlarla oynamaya balam. Can tepeme srad. Bir temiz sopaladm. Kafakola gitti. Beni de gtrdler. Bak ekti, beni vurdu, diyerek ekva etmi. Meer sopadan kurtulaym derken kolunu bir yere arpm, iviye kestirmi. imdi geti gitti beyim, ite cezasn yatyoruz. Vallah billah bak ekmedim. Ba ekseydim mutlaka vururdum. Komular bak ekti dediler. O da ifadeyi deitirmedi. Komiser de eskiden dman... Bize bu hakareti ettiler. Karakolda bardm: Kz sen Allahndan korkmaz msn? Kz bana yazk deil mi? Kz asl sana yazk. Bu mahalle karlarna darat yrtyorsun. Sonra arkadan slk alarlar, dedim. Akl m yok?... Evet akl yok... Bize bu gn verince alad. Gene iyi karym. Her zaman yanma geliyor. Son gnlerde hasta m, gremedim? Azzet de yok? 75 kindi namazn klan davetliler, teki koutan gelip birdenbire ieri girince etraflarn kalabalk olduu iin ullunun Hac gzyle, Sonra konuuruz, iareti vererek daha hatrl misafirlere yer vermek iin kalkt. imdi, ieri giren 350 ksur mevcutlu mahpushanenin sofu aKim idi. Ekseriyetini ky aalar ve kasabann esnaflar tekil 162 IKemal Tahir ediyordu. Aralarnda birka tane de, kendisini namaza, tespihe kaptrm akn fukara vard. Bunlar tespihlerini birer zincirle palaskalarna balamlard. Her biri aasnn arkasnda, mbalaal bir hrmetle onlarn hareketine uyup bir geri, bir ileri srayarak mtemadiyen yer deitirerek duruyorlard. htikardan mevkuf iki tccar, ayn zamanda mehur bir olann olu olan muhtelis bir tahsildar, Erzurum muhacirlerinden Necip Aa, Banazdan Hac Emir Aa, eski Malatyadan Ahmet Aa, ehirhan-l Mistik day, bata geliyorlard. Tccarlar Istanbullunun yanna oturdular. Mevlidi, inhisar memuru iken, skilip taraflarnda srgn tutulan eyh Saidi Krdi nammdaki eyhle mektuplamak ve onun.el yazsyle teksir edilmi risalelerini tamak crmleriyle tevkif edilen Rza Bey okuyacakt. Rza Bey, ince san yzyle ve laf arasnda sk sk Cancazm demesiyle Rumeli ahalisine benziyordu. Kastamonuda inhisar dairesinde alrken Anadolucu faistlerden birisi tarafndan bir temiz dvld iin imdi Rumelili olduunu saklamakta menfaat umuyor, nereli olduunu soranlara Aydnlym diyordu. Bu hazin ihtiyata imdi bir de Biz mezhebi lyikadanz. Lakin ne yaparsnz? sz eklenmiti. Kendisini gizlice siyasi ilere kanm hayal ettiinden bu laf boynunu bkerek yalnz diliyle ikrar ederken -kalbiyle tasdik eylemedii meydandayd-Kap yolda sayd Istanbulluya her eyi itiraf eden akll fakat aresiz bir bakla bakverirdi. lk gnlerde, kouta dinden diyanetten, ahretten eriattan bahis amaya bile cesaret edememi, hazine bulmuasma sevinen baz dini btn Mslmanlar mitsizlie gark eylemiti. Lakin bir gece misafir gelen Istan-bullunun, biperva esip grlediini grnce, bir sknt halinde stne ken korkuyu bir kenara koyup iki diz stne geldi.

164 DCurlar LTCoau Hak Telnm gnlerden bir gn drt melaikeyi huzuruna arp u Asumanlar kaldrma emrini verdiini, melaikeyi Ki-ramn dini bir uruna hamle ettiklerini, lakin Asumanm kprdamadn, bunun zerine Rabbilaleminin Sphaneke okuyun diye irade eylediini, melaikelerin Sphanekeye balamasyla bihikmet Hda Asumanlarn, kuty misali kalktklarn hikye etti. Dier namaz farzlarnn kaffeten drt rekat olup ve snneti erifiden evvel klnp, az olarak akam namaz farznn neden rekat idign ve ne gibi Sebebi hafiye ile snnetten nce eda olunduunu soran eyh Yusufa maallah, blbl gibi cevap verdii, hatta kk bavulundan eski yazyla stnl esreli bir sahici mzrakl ilmihal karp kenarndaki erhinde cevabn yerini gsterdii bir anda mahpushaneyi sarp dolamt. Ne yazk ki eyh Saidi Krdi Hazretleriyle, Denizli Ar Ceza Mahkemesinde beraber muhakeme olmak iin sevk edilecekti. Yol paras bekliyordu. u anda, fsl fsl konuan sofu taifesini ite bu iftirak harap ediyordu. lim deryasn elden karacaklard. Hem de bir gn bile u stanbullu Murat Beyle imtihan ettirmeden... Istanbullunun duyduuna gre, Hoca zan altnda bulunduu cihetle ve kendisini daima casuslarla evrilmi farz ettiinden, vazife irad yapacak vaziyette deilmi. Buna da fevkalade zlyormu. st ba pek temiz, yz daima glmser, mahcup bir adamd. u anda bir kabahat iliyormu gibi mevlit kitabn kartryordu. Birisi: Artk balayalm m? diye sordu. Berber Kadir: Dur bakalm, herkes hazr m? diyerek pencereden karlar avlusuna bakt. 165 76 ZKemal uhir Karlar, duvarn dibine serdikleri kilimin stne oturmulard. Istanbullunun bulunduu yerden yalnz Tzey grnyordu. Bana bir beyaz yemeni balamt. Istanbulluya bakmamaya alt belliydi. Hubu bac, Berber Kadire kr gibi, Biz hazrz deyince, Rza Bey kitab kk ekmecenin zerine brakt. Gzlerini hafife yumarak, tatl, hazin bir sesle balad. Mevlidi, kan gardiyan Aye Anann ruhuna, Malatya genel birleme evi sermayelerinden Tzey, nam dier Edibe Oynak okutuyordu. stanbullu iin, asrlardan beri birtakm insanlar bugnk gibi bir araya toplayan, hemen hemen ayn mitsizlik iinde byle yere baktran Sleyman elebi akaya gelmez bir airdi. Bilhassa, kitabn Merhaba diye balayp Merhaba diye biten ksack parasn pek seviyordu. Fakat hikye edilen eylere, uzun mrl air Sleyman elebiye, sevdii Merhaba ksmna hemen Sinekli Bakkalm kz mevlitisine ramen tahamml edilir gibi deildi. Evvela inanp sonra iman edeceksin, sznn sebebini, byle mistik inanmalarn dnmekle hibir alakas olmadn her mevlit dinleyiinde bir daha anlyordu. Okumu adamlar, mesela eyh Kazm Efendi, bu Rza Bey kendi kendileriyle etrafndakilerle alay etmiyorlar da bunlar hakikaten inanyorlarsa dnmeden lesiye korkacak kadar zihni tembellie uram daha dorusu bir eit erken bunamaya tutulmu- biarelerdi. Yoksa Peygamberin doum parasnda, hava zre bir dek dendiini, bu dei deyen Melekin adnn da Sn-ds olduunu syleyen ksma, Sleyman elebinin hatr iin dahi eyvallah etmek imkanszd. Mucizat bahsinde ileri srlenler de kolay inanlr eyler deildi. Evvela ol mbarek cisminin (yani resminin) glgesi yere 166 OCarar Jiauu dmezdi, dedikten sonra filhakika Sleyman elebi merhum bunu ylece, Nur idi batan ayaa gvdesi I Nur ayandr nurun olmaz glgesi diyerek fennen izah ediyorsa da gene de Amenna demek zordu. Hele Peygamber anas olmann ne mkl bir marifet olduu meydandayd. Kadn o hengamede canyla urarken bir acayip Nur douruyor ki gne pervanesi dense sezadr. Ortala lem dikiliyor. kisi marip ve merikte, biri Kabenin damnda... Duvar yarlyor, huri ieri giriyor, balyor doacak yavruyu meth senaya... Bereket versin, bu kargaalkta pek ziyade susayan hamileye souk ve tatl bir erbet veriyorlar ve nihayet bir ak ku kanadyla arkasn svyor, doum vaki oluyor.

Amine Hatunun bu srada akl bandan gitmitir. Neden sonra bir etrafna bakyor ki dourduu ocuk meydanda yok. Aman huriler mi gtrd? demeye kalmadan, daha beter bir manzarayla karlayor. Yeni domu cier paresi Kabeye kar secdeye varm, mmeti iin niyaz ediyor. Sleyman elebi szn burasnda hazrunu salavata ard iin beton kou inim inim inledi. stanbullu, elini arka cebindeki cigara paketine gtrp derhal geri ekti. Rza Bey nazl nazl maceraya devam ediyordu. Amine Hatunun evinde olup bitenlerden besbeteri Kabede vuku bulmutur. Bir kere Kabe heyetiyle heybetle secdeye kapanm sonra bir ta zayi olmadan kalkp dorulmutu. Pekala, btn bu inanlmas olduka mkl hadiselerin rahmetli Aye karyla uzaktan yakndan ne alakas olabilirdi? lm anma kadar gaddar bir inatla durmadan ileyen Halep banyla gerilmi, ak yumruk gibi dan uram sol gzyle Aye Ana, imdi u pencereden bakverse, muhakkak aar kalrd. Katrm ald gidiyor, diyerek devletin postacsn vurup ldren u ihtiyar Ptrgeli -bir kelime Trke bilmeyen Slo167 iemal Takr ada Sleyman elebinin neyi ne maksatla sylediini elbette anlamyordu. Lakin surat, tekilerden farkszd. tekiler de baz tandk kelimeler duyduklar iin memnun ve mutlaka sevaba girdiklerine emin hibir eyin farknda olmadan, en beteri farknda olmak lzumunu da asla hissetmeden 77 hocann Salavat diyecei yerde, salavat getirmeye hazr dinliyorlard. Ara yere sa-lavatlar serpitirdii ve secde icap ettirdiinden, topluluk ruhunu Sleyman elebinin deme sosyologlardan ve psikologlardan iyi kavrad belliydi. Arada srada ilerini ekenler oluyor, bunlar Istanbulluya, Benerci Kendini Niin ldrd kitabndaki bir sz, Kocakar bir uurum gibi iini ekti, szn hatrlatyordu. Tzey gzlerini yerden kaldrmyordu ama bu cemiyetin sahibi olduunu ispat eden kibirli bir hali de yok deildi. Yz sanki biraz daha uzam, biraz daha arplmt. stanbullu yukardan bakt iin burnunun iki yanndaki izgiler daha derin grnyorlar, krmz azn esrarengiz, itiha veren, ehevi bir glgeyle gzelletiriyorlard. Mistik olan her ses, her hareket, her his Allahtan ziyade ehvete yakn yahu... istanbullu byle dnerek ve bu anda byle dnd iin garip bir korku duyarak -bu korkusundan daima utanrd- Hac Emir Agann yzne bakt. Emir Aa, sfr numaraya vurulmu beyaz sakalyla, kk, akac bir ocua benziyordu. Mevlitin karsnda sere yuvas grm bir ocuk gibi haindi, istanbullu, kendisini korkuya dren ve sofu bir aile ocuu olmaktan ileri gelen budalal derhal zerinden att. u anda herkes, Mevliti okuyandan bakalar, muhakkak ki bu manzum hikyeden, Aye Anadan, lmden ve Allahtan baka eyler dnyorlard. Herkes u anda kendisiyle tek bana kalmaktan son derece memnun ve inanlmaz derecede ha168 drlar touu yasz birtakm maddi hesaplarla meguldler. Biricik mterek taraflar buydu. stanbullu, gzel sesin anlattklarna kulak verdi. Demek ki kesik ba kssasna gelmiti. Hazreti Ali, elli kulalk kemendini bitirmi, ya Allah deyip kendisini tepe aa kuyuya brakmt. Teker meker iniyor, namaz vakitlerinde Gz ucuyla borcunu eda ediyordu. Bu seyahat bylece, tamam sekiz gn srecektir. Sonra dev nara kuvvetiyle uykudan uyarp merdane bir kavgada helak ederek kesik ban, zevcesini ve be yz Snni Mslma-n kurtaracaktr. nsan siyasi hayvandr sz doru. te Sleyman elebi statmz da Alevi-Snni kavgasna karm... Istanbullunun glmesi tuttu. Avcunun iine ksrd. Artk can sklmaya balamt ki birdenbire bir saatten beri telasz devam eden ackl ses deiti. Hoca, kalabalk Arapa szlerden sonra ilk Eyleyede durdu. Herkes Amin diye bard. Eller beton tavana almt. Eyleye sz ne kadar tek bana ve soukkanl ise, Aminler o kadar kalabalk, adeta babo, drtnal giden bir sr yabani aygr gibi grltc ve karkt. Nihayet sra, Mevliti okutan, yani toplantnn sermayedarna -daha dorusu onun sevap hissesine- gelmiti. Rza Bey, pencereden darya iittirmek iin tatl sadasn bir misli

ykselterek Ve alelhu-sus bu cemiyetimize bais ve badi zat erifin snnisi mekur, mafur ve amelini makbul eyleye, dedi. Herkes yeniden Amin diye rt. stanbullu, bir ey sylemek istiyormu gibi elini kaldrd. Sonra kendisini zorla zaptetti. Bu anonim dua, imzasz mektup gibi herzevekilikten ibaretti. Cemiyete sebep olana zat erif: T-2ey... Mekur olacak sayi ve makbul olacak ameli: Orospuluk... Bir de utanmadan bu sar herif okuyor, tekiler de Amini bastryorlar... yi vallaha... Bereket versin Allah yok. Yandmzn 169 iemal Tahir resmiydi. Bizi fkesinden, hak ile yeksan ederdi de, sevgili cumhuriyet hkmetimizin iki yz bin liralk beton zindanna yazk olurdu. Tzey, ok kr, zanaatinin Allaha kar bu Mslmanlar tarafndan Sleyman elebi vastasyle efaat edildiinin farknda deildi. Oturuunu hi bozmamt. imdi gne kolundaki kaim altn bilezie vuruyor, ilemeli madeni, iinde ate yanan sar bir cam gibi parlatyordu. 78 stanbullu, bir ay fincan dolusu erbet iti. tekiler, erbeti yuvarladktan sonra byklarn svazlarken, Rahmetlinin canna desin. Okutandan Allah raz olsun, dediler. Rahmetli on be, yirmi gn evvel odasna gelip, Orospu paras hovardaya helaldir, demiti. Bunu, unlar bir anlasa... Namaz da, oru da, mevlit de hap yutar. Berber Kadir, kendi tabiriyle, Herkesi suladktan sonra bardaklar pencerenin iine dizdi. Doldurup karlara birer birer uzatt. Evvela Adula anas Gevre iti. Sonra Sdka ve Hubu aldlar ve evvelce kararlatrlm olduu pek belli bir aceleyle ve yksek sesle Allah seni Muratna kavutursun, dediler. Tzey yz pembeleerek ban kaldrd. Murata bakarak alt dudan srd. stanbullu, deminden beri yanldn anlamt. Mevlit, manasz ve faydasz bir ey deildi. Hl sosyal fonksiyonu vard. Murat bir saatcik olsun, Tzeyin karsnda oturtmaya yaramt. Ankarann Hac Bayram Camiinde, on gn gazetelerde ilan edildikten sonra okutulanlar da dahil olduu halde, btn gelmi, gelecek mevlitlerin hibiri, okuyana verilen cret ve dinleyenlere datlan erbet bir tarafa braklrsa bugnk kadar, sahiden sevap kazanan ve ie yarayan olmamt. 170 OCariar Otoau istanbullu byk bir nee duyarak, kalabalkla beraber avluya kt. Yannda yryen ullunun Hacya, Sevaba girdin Hac., dedi. Sevap olmaz m beyim... Hem byk bir sevap... Sen bana byle bakma beyim. Ben hanedan evladym... Benim babam hacca gitmi hac idi. Bize Hac adn o sebepten koymu. Babamn evi mbarek bir evdi. O eve giden mutlaka posta oturacak. Hovardalk, sarholuk istemeyen bir ev... Merhum anam, Burada ziyaret var. Ben gelin grdm, derdi. Benim bykanam, divan efendisinin bacs... Yani Mftzade... Bana Baba ocan satt bu kopuk. derler. Yahu satmayp da ne halt edelim. Bizi hovardalkla kabul etmez ki... Bir gece atlatsnlar.. Al bana belay... Sattn iyi olmu Hac... Ben iimi bilirim... Sattm elbette iyi oldu. Ben hepsini sattm da Azzet olacak orospuya yedirdim. Azzet iyi kardr. Bu Tzey gibi yrekli bir kar. Deme erkekten yiittir beyim... Ben yle bir karym ki beni her kedi boamaz, der. Hakikat, her byklya ukur zen bir cins deil... Benim iki noktada sana minnetim olmaz Hac der: Teneire kmadan rzkm kesemezsin, bir de lrsem topraktan karamazsn, der. Vaktiyle pek gzeldi beyim. lk elime dt sralarda bana bir hal oldu. O kadar seviyorum ki avrad, sokakta bir gzel kar grsem, bam eviriyorum da Medet diyerek camiye seirtiyorum. Genlik akl... Hani yreim Azzetten geer mi evvela hesab.. Bir kz deil on kz kurban olsun... Lakin fukarann dman ok beyim. Bir kere benim akrabalarm hep dman. Hitamnda evi bunun stne geirir. Nikah eder de, diyorlar. Sen de nikah etmelisin Hac... ikiniz de yanz aldnz. Rum kz, gavur kz sana gerekmez. Azzet pekala kadn. Bak

171 iemal Tahir gnde iki kere uruyor. Hatrn soruyor. Seni kimseye muhta etmiyor. Etmez... O taraflar iyidir. Yok, Rum kzma da seslenmiyor. Biz onunla bac-karde olmuuz. Demek nikahlasak mnasip mi? Pek mnasip. Allah senden raz olsun beyim... Sen iyi bir adamsn... Hac gzlerini kurulad. Etrafna rkek rkek bakt. yleyse, bizim sana iimiz decek beyim. Ba stne... Elimden gelirse yaparm. Elinden gelir. Gelmez mi hi... Cebinden bir kat karp uzatt. Hele unu bir oku... Benim bamda ate kaynyor beyim. 79 Bu, ttn paketinin kaln sar kadna kurunkalemle yazlm bir mektuptu. stanbullu bir solukta okudu: Bay Hac aa, izin istedim, yanma geleyim, brakmadlar. Burada ben de a kaldm. Ben sana ne gndereyim. Eer beni hkmet marifetiyle nikah kyarak kar yapacaksan, yap... Yoksa ki artk bizden bir ey bekleme. nk ben de burada Kymetin eline bakyorum. Acele cevap beklerim. Abdi kz Azzet Nerden yazyor bunu? Kerhaneden beyim... Grdn m bama geleni? Yok canm.. Hele anlat Hac... Nesini anlataym beyim... Bunlar, Rum kzyla beraber bir ahbabn yanma gidiyorlar. Bir polis var. Bize dman. Orada bizim karlar basyor. Yani ktlkte imiler gibi... Tabii iftira etmitir. Hay babana rahmet... ftira elbette. Lakin biz ierdeyiz. Sahipleri yok. Kerhaneye atmlar. Drt gn oluyor. Ben iki gn172 Odrar Oioyuu. dr kahvesiz kaldm. Ben kahve imezsem aklm arr. Yahu... Bu Azzet kalta nerede? Ta yasa gelir yetitirdi. Dnya batsa, beni kahvesiz brakmazd, diyorum. Meer, polis dairesine kapatmlar. imdi kerhaneye atmlar. Rum kz, Ben yerimi buldum. Balarda baskn korkusuna gezmektense ite burada namusumla i yaparm, diyormu. Hakl... Ben de hak verdim. O kalsn zarar vermez. Gel gelelim, Azzet evde olmazsa benim eyam akrabalarm tar. Sonra bana bakan bulunmaz. Ben burada rezillik ekerim. Ele gne kar... Hac srnyor, derler. Dost var, dman var. Tabii. Sen ne dnyorsun? Ben kary nikahlayalm diyorum. Kyalm bir nikah... Ne dersin?.. Nikah iyidir. Nikahl kary posta etmek kanunda yok. Yoktur. yi... Sen bize bir istida yazver beyim. Bir de Tzey Hanm seni sayar. una syle de... Ne yapsn? Oraya haber yollasn. Azzete yardm etsinler. Mnevvere, Eplemeliye, Kvrcka hizmet ederse benim kahve parasn aralkta karr. Fena fikir deil... Hem de ktlk etmemi olur da... Tzey Hanma yalvar. Bir de istida yaz. Valiye, dokunakl bir istida... u kadar senedir kar koca hayat srp ve de bir arada yaayp, imdi iftira zerine dersin. Kolay, yazanm. Sen merak etme. Saol beyim... stanbullu kalemini ve cebindeki mektuplardan birisinin zarfn kard: Syle bakalm adresini... 173 (Jiemal uAivr Malatyann llyas mahallesinde Yalcogullarmdan Mehmet olu Hasan ullu Yalc. u kadar senedir bir arada yayoruz dersin. Bana bakar dersin.

Pekala... Lakin bir sen bileceksin. Bir de Allah bilecek. Namusum senin elinde... Yoook... imdi olmad Hac... Biz istiday mdre gstereceiz.. O gardiyanla vilayete yollayacak. Vilayet polise havale edecek, i uzun. Herkes duyar. Sonunda Sen gevezelik ettin dersen bozuuruz. Estafurullah beyim.. Mahpuslar duymasn da, ilersinin zarar yok. yi yleyse... Yarn istida hazr. Tzeye de sylerim. Hac, Istanbullunun eline davrand. Murat, kendisini pis bir eyden eviklikle kurtarr gibi geri ekildi. Deminki neesi kalmamt. 80 Dnya bazen o kadar yaanmaz bir hale geliyordu ki... Hakikat... te bu herifin silahyla kii lmt. kii... Bir genel saymda, mesela kendisinden ve smet Paadan farksz birer rakam... Dnya limanlarnda bugn lmek kolay Yusuf, Yaamak zor. Hzl hzl avludan kt. lmenin kolayln, yaamann zorluunu yani bu iki ters hadiseyi tek bana ullunun Hac ispat ediyordu. 174 iarlar IKouu Tzeyin mahpushanede Murat isminde Bir herife tutulduu kerhanede o hafta yeni duyulmu olmal ki btn kzlar alay olup gelmilerdi. Bunlar bagardiyan gene odasna buyur etti. Kahpeleri resmi dairesine dolduruyor, diye dedikodu yapacaklarndan korktuu iin -bu dedikodu zaten balamt bile- ziyaret gnleri her rastladna dert yanyor, Bunlar oynak millet... Aralkta durdu-rulsa mahpuslar laf atar, bunlar da karlna sver, bir kargaalk kar, diye kurnazca uydurduu mazereti ileri sryordu. stanbullu, adamcaz daha mkl bir vaziyette brakmak istemediinden artk ziyaret gnleri aaya mecbur olmadka inmemekteydi. Gene, manasz bulduu bir can skntsyla yalnz bana oturuyordu ki Tayna Sefer, kapdan ban uzatt: Gel hele bey... Hayrola? Gel, ziyareti geldi. Kim? Bilmem. Bagardiyan syledi. Karlar gitti mi? Gitmedi. Mdr aada m? Yok. istanbullu, takunyalarn brakp terliklerini giydi. Nalnlarn merdivenlerde tkrdayarak kyametler koparmas Tzeyin sinirine dokunuyordu. Kadncaz hi olmazsa kncaya kadar bunlar kullanmamasn rica etmiti. D kapda kimseyi gremeyince nbeti gardiyan Abdul-kha sordu: Beni kim aram Abdullah? 5 ienv Tahir Bilmem... Belki pencerede birisi vardr. Belli belirsiz bir dargnlkla sska yzn asp enesiyle bagardiyann odasna iaret etti. Arkadalar, ileri acele olduu zamanlarda, bagardiyan dairesinin penceresinde dururlar, birka kelimeyle syleyeceklerini sylerler, bir ey smarlanmsa getirdiklerini demirlerin arasndan verirlerdi. stanbullu kapy at. Oda azna kadar kerhane kzlaryla dolmutu. Tzey masann banda pijamal bir tiyatro mdr gibi ciddiyetle oturuyordu. Murat grnce derhal ayaa kalkt: Buyrun efendim... dedi. Rahatsz olmayn. Birisine bakacaktm... Refik pencereye dayanm ieriyi seyrediyordu. Ona doru yrd. Neden ieri girmedin? Dkkanda kimse yok Murat Bey. Zeytinya bulamadm. Yani bulamadm dersem, akama bir kilo getireceim. Memurlar gizli satyorlarm... Pekala...

Baka bir ey lazm m? Kopya katlar demitim Hi olmazsa bir paket... Bir pakette 500 tane varm. Be yz tane. Aratryorum. Beyaz kat olmuyor deil mi? Olmaz. Ben gidiyorum. Gle gle... Validene selam ederim. Ba stne. Allahasmarladk bayanlar. stanbullu, pencereden dnd: 81 Safa geldiniz hanmlar... Safa bulduk. 176 utanlar DKojmu Sizi rahatsz ettim. Konuuyordunuz. Eplemeli Aye, tombul yzn rahat bir glmseme ile daha gzel bir hale getirdi. Bu herifin, tutkunluundan istifade ederek Tzeyi soymayacana artk kanaat getirdii iin dmanl kalmamt. imdi pek rahat bir dostlukla birbirlerine byle glmsyorlard. Mnevver de ayn emniyeti daha evvel duymutu. Otursana enite bey... dedi. Oturmayaym. im var. Brakn ii can. Tzey anlatyor da beni hafakanlar bouyor. Gece yaz, gnlk yaz... Gece okumak, gndz okumak... Gzleriniz harap olur. stanbullu, hl ayakta duran Tzeyin bo brakt koltua oturdu. On tanesini hi tanmad bu on afte kadn karsnda, kendi evinde bulunduu iin hibir sklganlk hissetmiyordu. Tzeye, Siz de oturun, dedi, naslsnz? Arkadalarnza bizden ikayet etmiyordunuz ya... Estafurullah... Tzey, Mnevverle Ayenin arasna skt. imdi bagardiyann portatif karyolas zerinde ikisi iman, ikisi tombul tam be tane kadn sralanmt. Biare -yahut Taync Seferin kanaatiyle kpolu karyolaher kmldanta inceli kalml gcrtlarla insafszla uradn ilan ediyordu. stanbullu, nazik bir tebesmle kzlar batan sona kadar selamlad. Orospuluk zanaatnda, iktisadi stnl temin eden biricik art gzellikte. Bu sebeple cemiyeti tabakalatran varlk burada gzellie gre sralanmt. Aye, Tzey, Mnevver ve Kvrck, 177 iemal uthir bu all yeilli ve on bal ejderhann kafasn tekil ediyorlard. Kuyrukta, birisi ihtiyar, birisi tek gzl, birisi son derece sska, a ve elbiseleri perian, kunduralar oktan mahvolmu irkinler -tabii fukaralar- yer almlard. Malatya genel birleme evi sermayesinin te biri, u anda ba hl gzel, hl renkli ve hl kibirli, vcudu ve kuyruu fena halde ypranm, iren ve ackl bir illetle harap olmu bir acayip canavara benziyordu. Bunlar her hafta muayene ettikten sonra, hkmet tabipliini kartvizitine yazdrarak dolamak resmi mekteplerde on yedi sene okumu bir erkek iin kolay olmasa gerekti. Tabii aramba akamlar da -muayene aramba gnleridir- dier akamlarda da ehir kulbne gidip vatandan, milletten, Trk rknn stnlnden, yakn ve uzak mazinin kahramanlk ve zafer hikyelerinden bahsetmek de o kadar zordu. Baz eyler, asla allmamak, tabii grlmemek lazm gelirken demek bu kadar normal oluvermilerdi. Allah birdir sz gibi Neden yetmi iki buuk deil? demeye lzum hissetmeden, birok korkun, rezil ve namussuz ilerle nsiyet peyda ediliyordu. stanbullu, hkmet tabibi beye kar duyduu fkeyi ve irenmeyi besbeteriyle kendisine kar evirdi. Kadnlar, ayn merakla yzne bakyorlard. htiyar hizmeti, tek gzl orospu, a kz, sonra srasyla pek esmer, pek sska mahluk ve tekiler u anda, Tzey Hanm, bunun neresine tutulmu? diye dnmekteydiler. stanbullu, bu sualin cevabn bulmak arzusuyla Tzeye bakt. Bir eli, Ayenin dizinde, sakin sakin oturuyordu. Kendisiyle iftihar ettii belliydi. Oluyla vnen bir gen ve cahil anay hatrlatyordu. Murat, masann zerindeki cetveli eline ald. Bunu, bir yere iddetle

vurmamak iin kendisini zorlad. Cetvelin zerinde bir ay yldzla Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti yazs vard. Mrek178 Canlar iKouu 82 kep lekeleriyle kirlenmi bir cetvel tahtas ona imdi byk bir muahedenin imzal nshasn tayan kabuk kadar sert ve eskimez bir vesika gibi, resmi ve ciddi gelmiti. Kt bir tenekeye yerletirilmi iki cam hokkann arasnda ayn iaret ve ayn yaz grnyordu. Hkmet nizam temin eden kuvvet demekti. O nizamn bir ucunda bu kzlar da kaytl bulunuyorlar, vazifelerini bylece, nefes almak kadar tabii icra ediyorlard. Murat, dncesinin burasnda ullunun Hac ile Azzeti ve Rum kz Kymeti hatrlad. Mattan kurtulmu bir satran sevinciyle bu ie sarld: Baksanza Tzey Hanm... ullunun Hac diye bir adam var. Biliyor musunuz? Biliyorum. Onun yannda iki kadn bulunuyormu. Galiba bu hafta sizin eve gtrmler. Evet. Siz gelmeden Aye anlatyordu. Karlar kerhaneye atmlar. Aye lakrdy arkadandan alverdi. Bir eliyle yanamdaki beni sanki silmek istiyor, pervasz, rahat bir sesle konuuyordu: Karlar polisler gece vakti getirdi, enite bey... Altlarnda yatak yok. Yirmidrt saat karakolda, polis dairesinde kalmlar... Gld ve keyiflendi. Alktan leceklermi. Bag arasnda orospuluk kolay deil... Adam gidecei yeri arr. Kerhanede koynuna almak yle dursun, cigarana ate istemeyecein serserilere bir lokma ekmek iin raz olursun. Evsiz orospuluk lmle bir. Mart aynda sokaklarda kedi yavrular olur ya... Ben onlara acrm, evi yavru kedilerle doldururum. Gzlerini kaydrarak arkadalarn gsterdi. Bunlar bana kzarlar. Ben kedi yavrularna acmam... Evsiz karlar dnrm. Ana yok, baba yok... Srt Allah im srt... Yaprak oynasa Aman basldk dersin. Insano179 iemal Tahir lu neden korkar? Aklszlndan... O da kahpelik, kerhanedeki de kahpelik. Bunu gel de, serseri karya anlat... Rezillii eker... lle kerhaneye dmeyecek. Laf arasnda da Ben kerhane kars deilim, diye bir vnr. Ben Hac Abdullahn eline dmeden ay ba aralarnda gezdim. O zaman on yandaydm... Szn burasnda, kula nlam gibi Hac Abdullah ieri girdi. Krmz yz glyordu. Vay safa geldiniz!., diye bard, ierde lafa dalmm. Kz Aye bana ne getirdin namussuz? Hac Abdullahn namussuz laf, Eplemeli Ayenin zanaatnda artk tamamyla ustalam siyah gzlerine, beyaz ve kibirli tombuluuna ve gsndeki beibirlikle kollarndaki bileziklerde ldayan zenginliine tokat gibi arpmt. Tzeyin mahpusluundan beri gidip gelen orospulara, Hac Abdullah, byle kaba szlerle iltifat ediyor, eski ahbaplklar bu suretle etrafndakilere ispat etmeye alyordu. Cevap alamaynca Istanbulluya dnd: Bu Eplemeli hasis olmu beyim, dedi, bu eskiden cmertti. Her ne istersen veriverirdi. yle deil mi kz? Delinin zoruna bak. Sen hep eskilerden ayorsun ama, eski amlar bardak oldu. Kenarda, kede olmayan kalmtr. k da grrsn. kacaz inallah... Haberin olsun, ben paal pantolon yaptryorum. Ya, ne yaptracaktn? Ben alvar dedim. Murat Bey olmaz dedi. brahim olmaz dedi. Ben de ba stne dedim. Bakalm bamz derde sokuyoruz. Ben mrmde hi pantolon giymedim. Grdn m? Dardayken zppelerle arkadan cepli diye alay ederdik... 180 Oturar IKoua Akim olmadndan edermisin. Akim olmadndan... 83

Orospuya bak... Sen eskiden aman Buzo senin iin lyorum, diye alardn. Unuttun mu? te grdn m? Benim de aklm yokmu. stanbullu, Ayeyi pek zen bu konumay deitirmek zere Tzeye dnd. Size bir ey rica edecektim, dedi. Araya laf girdi. Buyrun. Bir iltimas. Tabii siz buradasnz. Asl Aye Hanma rica edeceiz. Burann ilerini daima umursamayan ve bunu da hi saklamayan Aye, Hac Abdullahn laflarndan kurtulmak iin pek alakadar oldu: Ba stne... Emredin. Estafurullah... ullunun Hac... Anladm. Kymeti bana m smarlyor? Hayr. Rum kz iin deil. Azzet iin syledi. Doru etmi. nk Rum kz kerhaneye alktr. Kerhane kelimesi Eplemelinin aznda, Hac Abdullahn orospu szne hi benzemiyordu. Fevkalade tabii, mesela taban astarndan bahseden bir kundurac gibi zanaatkarcayd. stanbullu rahata szne devam etti: te biliyorsunuz. Bu sefer ikisini de gtrmler. Hac burada perian olmu. Kahvesiz lecek. Hem de hayrl bir i teklif ediyor. Azzeti nikah kyp karacakm. Galiba baka are de yokmu. Kerhane usullerini, belediye nizamlarn mahsustan bilmiyormu gibi davranyor, vaktiyle, genlik senelerinde uzun mddet iinde dolat bu her yerde biraz aa, biraz yukar ayn olan uydurma muhiti hi tanmam olmakla bu biare ka181 Umal ihir dnlara kar gizlice vnyordu. Kendisini u anda hi beenmeyerek ksrd. Azzeti resmen alacak. Mnevver ilk defa sze kart. Sanki geldi geleli Azzet-Hac meselesini dnm, nihayet kararn vermiti. yi ama, Hac periansa... Kahvesiz lecekse... Allah Allah... Azzetin bizde oturmas daha iyi deil mi? Darda para m kesiyormu bu kar? Orasn bilmiyorum. Yalnz Hacnm kanaatma gre Az-zet darda olsa beni beslerdi, diyor. Yanl efendim. Azzet beslerdi, evet, lakin yannda Rum kz Kymet olacak. Kymeti iletip besleyecek. Kocakar ne halt etsin canm? Hayr. Kymetten Hacnm galiba Stk syrlm. Bana yle geldi. Kymet de ayn fikirde. Srnmekten kurtuldum, diye seviniyor. Ama kocakar yle deil. Aye omuzlarn sallad: Geleli drt gn var, daha bir mteri ekemedi. Bir midi Bayramda kalm. Eer, bota kalan sarho bir herif olursa... Ben de olsam alarm. Tzey hazin hazin sordu: Kymet nasl? Kymet, ne de olsa, bacm, daha gen. Vcudu gsterili. O karya ben ayorum. Gsleri lastikten mi? Hi prsmemi... Hac Abdullah, cigarasm sarmay bitirmiti. Acele acele sze kart: Sittiret.. O da m kar? Biz onun genliini biliriz. Mavzeri karnna daya, uraya kp iki dnemez. Oyunsuz kahpe makbul deildir. Kymetin akilii de metelik etmez. Ay gibi bir ey. 182 ^arar iouu Nezaketi yok. Kadehi dndrr ama, ite ylesine... Lakin temiz kardr. Malatyann bir babayigiti bunun yznden vuruldu. Kaltak bu ullu rezilinden usanm besbelli. Olana Gel beni gtr, demi. Bir kere gitmiler, ullu evdeymi. Rak imeye geldik, demiler, beraber oturmular. Bir daha gitmiler gene ullu evdeymi. Gene Biz rak imeye geldik, demiler. Artk bilmem, birinci muhabbette mi, ikinci muhabbette mi, bu

ullu meseleyi akm. len olan biraz kabaday idi. Gzn 84 budaktan saknmazd. Demek ki ulluyu adam yerine koymam. Sarholuk arasnda karya laf m dokundurdu, ters mi bakt, iaret mi verdi, velhasl ullu phelenmi, ullu kan kuras beyim.. Sen onun imdi l zamanm grdn. Balam kollamaya, bir gece olan iki arkadala bu Kymeti almaya gelmi. Evin avlusunda birbirlerine kavumular. ullu biareyi su arkna devirdi. Be yerinden vurup ldrd. Be gn mezar gezdi. ahitleri, kary korkuttu. Zaten kap karnn zerinden kilidiymi. Olanlar omuzlayp krmlar. Hitamnda lenin arkadalar bizi de mahpus ederler diye korkup ulluya ahit oldular. Kar da beni cebri gtryordu, dedi. ullunun hanesi baslm oldu. Bir seneyle kurtuldu. te Kymet o domuzdur. Lakin Allah da ona belasn vermi. Az kokar. Sinsin yutmazsa, nane ekeri yemezse hovardas yanma yaklaamaz. Olmaya ki baskn sarholuuna rastlaya... Mahalle komiseri ile aras iyi diyorlard. imdi dostu komiser mi? Komiseri grmedik. Kendi sz, komiser dadanm. lyormu komiser. O zaten pis bir komiserdir. Bir ihbarat olup beraber baslmamak iin yolun iki bana beki koyup geliyormu, gece vakti... Vay canna... Memurun zamparas da demek imdi byle... Byle elbel. Bekar mahalle olanlar kary gizlice zedele8j \Karud Takir meinler, fazla kullanmasnlar, vura vura hasr gibi eskitmesinler diyerek... Ulan Aye laf yaparsn kaltak... Pekala, komiserin dostu kerhaneye nasl dt? Mahalleli bir rak meclisi icat etmi. Karlar balara ekmiler. El atndan polis dairesine haber vermiler. Tzey sordu:. Kymet hangi odada oturuyor? Eski odasnda... Vaktiyle orada otururmu. Aliye bir gn evvel boaltmt. Tahta bitli odada m? Evet. O karda frengi mi vardr nedir? Tahta bitleri onu yemez. arp siner, o saat lr... Bir ey hatrlayarak kahkahayla gld. Aklna geldi mi kz... Sana sylyorum Mnevver? Neymi? Haydi, kuzum u gzlkly anlat... Anlat da Murat Bey glsn... Btn karlar daha imdiden glmeye balamlard. Mnevver ciddiyetini bozmadan konutu: Bizim evde bir tahtakurulu oda var. Tahta biti dnyadan ekilse, zemherinin ortasnda, orann bitleri vcr vcr dolar. Gene bu ullunun Hacnm Kymetiydi. Byle bir daha kerhaneye dmt. Yaz gn karya bir mteri geldi. iman, gzlkl, bastonlu bir herif... Paral bir adam... tiler, elendiler, yattlar. Gece vakti bir grlt, bir kyamet... Hep dar kotuk. Zampara kyameti koparyor. Ben ara bulaym diye yanlarna gittim. Herif don gmlek, hart hart kanyor. Bir taraftan nefesi kt kadar barmakta. Ver uradan pantolonumu. Al. Ver uradan ceketimi. Al. apkam da ver. te. Ver u bastonla 184 [Kanlar \Kouu gzl. Buyrun. te ben gidiyorum. te lira geceliin orospu... Ben buraya namusumla rahat etmeye geldim... Tahta-kurularm Allah sana balasn... Beni yiyip tkettiler. Tahtabit-lerine sahip olmay bilmeyen kar orospuluk edemez... kt, gitti. Hl evde kzlar gler. Geen akam Kymete syledim. Hi unutmam. Beni yemez, dedi. Herif hakl... Namusluyla rahat etmeye gelmi. tekim de tahtakurular yemiyormu tamam. Tzey dnceli dnceli sordu: Azzetin aas ne istiyor sylemediniz ki... 85 Kadn muhafaza edeceksiniz. A kalmasn. Biz de onu oradan karmaya alacaz. Kvrck, deminden beri yanndaki ksa boylu beyaz kadnla bir eyler fsldayorlard. Gr, kvrck salarn bir ba hareketiyle azametle arkasna atarak teklif etti: sterseniz Temen Stk Beye syleyeyim. Elinden gelen yardm esirgemez. Bu kzn yz ok gzeldi. Fakat Malatyallar vcudunun esmerliinden ikayet ediyorlard. stanbullu, onun gzlerine bakt. Ah kpolusu... diye dnd. Byle

bakmann manasn biliyordu. Kadnn aftesi, arkadann sevdii erkee byle biraz merakla ve ok ok da arzuyla bakar. u anda Temen Stk -uzun boylu, yakkl bir jandarma zabiti- adamakll tehlikedeydi. Murat kadndan yana talihli herifim, diye glmsedi. Teekkr ederim. Bilmem ki sylemeye deer mi? Ben yle dnyorum. Valiye bir istida vereceim. Hacnm azndan. Azzeti nikahla alacan, bu sebeple namusunun daha fazla paymal olmamas iin kadnn derhal oradan braklmasn isteyeceiz. Acaba koyuverirler mi? Tzey ban sallad: 185 [Kemal uar Zannetmem. Nikah muamelesi tamamlanmadan brakmazlar. Hem siz byle ilere karmayn. Hac, Azzeti almaz. Yemin ediyor. te yemin ettiinden belli. Kavat ksmnn yemini bol olur. Artk orasn bilmem. Biz iyilik edeceiz. Daha dorusu, iyilik etmeye alacaz. Siz de Aye Hanm, ltfen o biareye yardm ediniz. Size hizmet gremez mi? Zaten hepimize yardm ediyor. Dn sizin amarlarnz ona ykattk. Teekkr ederim. Bir de, buraya gelmesine polis mi, beki mi, oraya her kim karyorsa, msaade etmiyormu. Syleyin de hi olmazsa on dakika izin versinler. Gelip Hacy grsn. Kolay. Beki Hseyine sylerim. Bugn gelsin mi? Gelsin ya.. Ziyaret gn... Burnunu kartrmaya balayan Hac Abdullaha gzyle iaret etti. Deil mi Hac? Gelsin elbette... Hacya biraz da kahve getirsin sevaptr. Alay etme. htiyarlara acmak lazm. Brak beyim... Acnacak bir herif deildir. Hem Azzeti dnyada almaz. Kanc laf bu... Onun akrabalar var. Msaade etmezler. Grrsn. Byle ie akraba karmaz. Byle ie akraba karmaz ama, senin sahiden gnln varsa karmaz. imdi Hacnm gnl yok mu? imdi Hacnm kahveden baka hibir eyde gnl yok. Kzlar, kalktlar. Srayla Muratn ve Hac Abdullahn elini sktlar. Onlar gittikten sonra bagardiyan ieri girdi. Tzeye sordu: Syledin mi? 186 [Karlar [Kouu Daha sylemedim. Baksanza Murat Bey! Buyrun. Aye Anann yerine tabii bir gardiyan alnacak. Bu sabah kz geldi. Bana da, baefendiye de yalvard. Siz mdre syleyeceksiniz. Bir de istida yazacaksnz. Ad efika. yi bir kadn. Hac Abdullah telaland: Kim iyi bir kan? efika m? Sen deli misin yahu? Dnyada onda edepsizi yoktur. Bak, baefendi keyfine... efika buraya gelirse senin iflahm keser... Baefendi btn uzun boylular gibi, kk skntlara hi aldrmayan, sinirlenmesi hemen hemen imkansz bir adamd. Yakndan iyi grmeyen kk gzlerini ksarak glmsedi: 86 O kadar yalvard ki... Ayaklarmza kapand. Murat Bey, seni de tanyormu. Buraya anasnn yanma geldike grrm. Sen hatrladn m? Hayr. Farknda deilim. Pek mi gen? Gen deil. Alt ocuk anas... Boyuyla beraber olu var. Kendisi 35 yandaym diyor ama, sen korkma, yukan k. Krk de.. Kocas raz mym?

Kocasn mutlaka tanrsn. O da adliyeci saylr. Adyamanda cezaevi memuru idi. Bir mahpus kard da aa kardlar. aya mahkum ettiler. Mbairlikte, kolculukta bulunmu. imdi inhisarda alyor. Alt ay evvel burada yatm. Murat, Hac Abdullaha bakt. Hac, ban kaldrd: Sen fark etmedin beyim. Alt kouta yatt. Aye karya kendini bir gzel besletti. Sar yaz bir herif... Aklma gelmiyor. Demek karsnn burada gardiyanlk etmesine raz. Sylediin lafa bak. efika ona bir ey sormaz ki... yi ki ben cezay bitirdim beyim. 187 iemal TJir Neden? O karyla geinemezdik. Bir kere kapya geldi. akadan bir laf syledim. Az kalsn beni paralayacakt. Sonunda mddeiumumiye ikayet etmi. Bir ay beni buralara karmadlar. Yumuak dikendir orospu... Edepsizdir. Edepsizlikte bu Tzeyi suya gtrr de susuz getirir. Tzey fkelenmi gibi yapt: Ben edepsiz miyim? Edepsizin lafna bak... Kzma Tzey. aka ettim. Ben aka istemiyorum. Kar akamzeri gelecek. Siz bir istida yazverin Murat Bey. Olur, yazarm. Mdr beyle de grn. Kabul etsin. Alt ocukla a yatyoruz, diye alad zavall. Merak etmeyin. Baklarda sanki kucaklatlar. Yalnz kaldklar zaman Hac Abdullah, keyifle bir slk ttrd: efika gardiyan olursa mahpusun hali harap beyim... Ne yapar? Ne yapmaz diyeceksin. Deme... Dedim gitti. Demek o kadar, rezil midir? Rezil olduu iyi zamannda belli olmaz. Dnyada bundan daha iyi kar yoktur, dersin. Anladm. Rezilin kendisiymi. Her marifet bulunur. Bizim rtikli syledi. Vaktiyle dnya gzeli imi. Kaymak gibi eti varm beyim... rtikli Ben byle beyazlk, byle cilve, grmedim. Erkee doymaz bir kar, derdi. Lakin imdi kocald. 188 \Karar \K- Eski kula kesiklerden desene... Kula deil, kuyruu da kesiklerden... Kocas? Kocas da memura benzer. Evet efendim. Mnasip efendim. Affedersiniz efendim, diye konuur. Dalarda bayrlarda ttn kollam. Aa, ellerin ttn urada dursun, sen hele ev-dekini kolla... Hac, karya fkelenmisin. ftira ediyorsun. Biz kt m dedik beyim. Baz adamlar, evdeki kaa brakp dadaki kaan derdine dmez mi? Biz ite onlara syledik. efika buraya gardiyan olmal. Bu bizim hkmete yle memur ister. Grdn m? Beni on iki sene yatrmasayd, kanun yerini bulmazd. Vay efika Hanm vay... Memurlua girecek. Mahpusun bana amir geliyor... Bu dnya batar beyim. Ben hele ieri gireyim. Tzeyle muhabbete mi? Muhabbete ama, kmas yaklatka akl bana geliyor. 87 Neden anladn? lk gnler dost olmaya karar vermitik. Bir haftadr cayd. Sebep? stanbullu, gzlerini Hacdan kard. Gene a-hap m seviyormu? ahap sevmediine yemin ediyor. Lakin ben eskiden Ep-lemeli Ayenin dostu olduumdan, imdi bizim dost tutmamz icap etmezmi. Sen ne diyorsun?

Ben yalvaryorum. Demek raz olsa kerhanede dost tutacak msn? Kerhaneye gitmem ki, dostum eve gelir. Mahalleliden ayp deil mi? Bizde dettir. Kahpeyi evde besleyene hovarda derler. 189 Diemal uKir Bak Hac, bahsi kaybedeceksin. Hangi fabrikada alanlar yol boyunda erkek eviriyorlard? Onlar gene eviriyor beyim. Ben szmde duruyorum. ktmdan bir hafta sonra bir dnya gzelini dost tutup buraya getireceim. Tzeyi saymam. Sen alay et bakalm. Fabrikada btn Malatyay batan karm. Senin haberin yok. Ziyafette, aklnda m, mutlaka muhallebi olacak? Aklmda neden oluyor? Bahsi ben kazanacam. nallah... Hac alvarn savurarak kendisine pek emin bir tavrla Tzeyi grmeye gitti. Yirmi gnde, tam tam krk lira masraf ettiini Sefere sylemiti. Kadna masraf etmekle izzeti nefis denilen his arasnda pek gizli, fakat pek kuvvetli bir rabta olduunu Murat biliyordu. ler tehlikeli bir hal alyor, diye dnd. Can sklarak pencerenin nne gitti. Darda, Incinin anas -fevkalade ihtiyar, fevkalade ufak tefek, fevkalade irkin ve yz yalnz krktan ibaret bir kocakarjandarmalarn falna bakyordu. Herkes falcmm etrafna -melmiti. ingene kars mrl mrl konuuyordu: Osman Aa... El tuttun, niyet ettin. Cenab Mevl iin rasgetire... Ack u gurbet elde cann skkn. Lakin Cenab Mevl iini rasgetire. Elini yzne sr, yedi dmann knla... Al u otu be parmanla sk. Eer alrsa dilein olur. Almazsa bahtna yan... Jandarma Osman, ingene karsnn avucuna brakt kuru otu var kuvvetiyle -talihi iyiye doru mutlaka evirmek hrsygo DCarar [Kouu la- skyordu. melenlerden ikisi ayaa kalkt. Pencerede duran Murata glmsediler. Sen de baktrsana beyim. Benim falma baklm zaten. Nasl iyi mi bari? yi olmaz m? Sen baktrdn m Recep? Baktrdm bey. Bildi mi? Neyi bilecek. te saymay bellemi. Tren gibi giril giril okuyor. Adamn eline bir ot veriyor, ot kendiliinden alyor. Halbuysa ben o eit otlar bilirim. Bizim teke danda oktur. Eek gibi be kuru verdik. Hem biliyorsun yalan olduunu, hem de neye baktryorsun? - Merak beyim. Adam merak ediyor. Kim bilir belki bir havadis verir diyor. Dnyada insan gibi hayvan mahlk olmaz. Falc kar ezberden okuyordu: Cenab Mevl... in rasgetire... Cenab Mevl... Dmanlarn knla... Cenab Mevl... 191 8 88 Aye Ana, -Allah rahmet eylesin- tam vaktinde lmt... Allahm sevgili kulu olduu u cihetten de besbelli ki Yorgan paralamad, Ku gibi ruhunu teslim etti. Glerekten... Bir kere hnk dedi. Bunlar yeni kar gardiyan olan kz efika Hanm bylece tekrarlayp duruyordu. Baka tafsilt da vard. Bir kere rahmetli, btn variyetini torunlarna brakm, olunu mirasndan mahrum etmiti. Olu Davulcu Hasan, her ne kadar edepsizlik etmeye yeltendiyse de, efika Hanm karakola koarak terbiyesini veriverdirmiti. Kocasna kalsaym, iki tencereden birisini, hatunun eskilerini hep davulcuya brakacakm. Tencere... Senin tencereye ne ihtiyacn olur bakalm? Sokaklarda gezen bir deli kz vard. te onu eve kapatm. Deli yemek piirmesini bilir

mi? Yediiniz peynir ekmek... efika Hanm, bunlar Istanbulluya birer solukta, gizli bir ey syler gibi anlatmt. Anasna hi benzemeyen gler yzl bir kadnd. O da uzun boylu, etine dolgundu ama, Aye Hanm gibi hantal deildi. Ayaklar biraz ieri basyordu. Beyaza yakn, akr gzlerinde alt ocuk anas olduunu hatrlatan hibir yorgunluk yoktu. Evvela Tayna Seferle, sonra btn mahpus karlarla senli benli ol192 Oiardar [Kouu mutu, lstanbulludan utanyor, buraya kabul edilmesini onun yardmndan bilerek minnettarln her vesileyle ileri sryordu. Zaten anas da, Murat Beyin iyi yrekliliini anlatr dururmu. Daha adliyeye intisap etmeden, hukuk hkimi beyin evinde hanmefendiye yardmlar ettii iin haphazr bir de hamisi vard. Ana karneyi derhal alm, Aye Ananm aylarca bekleyip nihayet mr vefa etmediinden gremedii yardmlan bu himaye sayesinde yeni mstahdem olmasna ramen elde edebilmiti. Srtnda eski bir yatak araf, ayaklarnda topuklar tamamyla anm arpk kunduralar ve eski bir basma entari ile gelen efika Hanm, drt gn iinde siyah iskarpinler ve kahverengi bir kostm tayyr giydi. Dalgn hapishane mdr onu bu kyafette ilk grd zaman: Sen ierde ne aryorsun? Bugn ziyaret gn deil... Bagardiyan... Bagardiyan... diye barmt. Sonra ii anlaynca yere bakarak derin derin dnd. deti olduu zere stanbullunun omzuna vura vura konumaya balad: Grdn m? Biz halt ettik. Bu kary inha etmek yoktu. Yahu buras Malatya sinemas m? Bu hep byle mi gezecek?... Nesi var? Klk kyafete baksana... Su onda m? Devlet veriyor. Tabii memurlarm giyinsin, sslensin, insan iinde erefli gezsin diyerek... Alay etme... Alay m ediyorum? Kyafetine lazm kadar itina etmiyor diye geen yl mfettiten ihtar almadn m? efika Hanm akilli- Bir mfetti gelse senin yzn aartacak... Senin bugn keyfin ok. Doru sylyorum. Ka kere uraya bir daktilo hanm m iaru Tahir alalm, dedim. Kulak asmadn. Bir ktip getirdin. Hafz. Burada mahkum defteri tutacana, balarda mddeiumumi muavinlerine gazel okuyarak kerhanede dost tuttu. Defledin, bu sefer de bir esrarke geldi. Ahmet yerine Mehmet, Hzr yerine hazr yazyordu. Btn ileri sen kendin yapmaya baladn. Eek gibi beni altrdn. Estafurullah... Lzum yok, lzum yok. Hakaret gibi sylemiyorum. Gayretimi tavsif ediyorum. Bir daktilo olsayd... Ciddi bir hanm... Al ite... Bir tane bulduk. Daktilo bilir mi, ciddi midir? Orasna aklm ermez ama... Yahu mahpushanede bu ne rezillik? Allah beterinden saklasn. 89 zam ediyorsun. Ben dikkat ettim. Mahpuslar kendisini pek sayyorlar. efika Hanm, derlerken sesleri titriyor. Sonra ciddiyetinde ne var? Bartsn hi unutmuyor, yzn de smsk saryor. Dileri berbat da ondan... Syledim. Yaptracakm. Aranz iyi maallah... Hemen kalbin fesatlkta mdr... Kocas mahpus arkadamz olduundan... Bir de malum ya, istidasn ben yazdm. Kalemim uurlu imi. Kar koca teekkre geldiler. Sen neden bana sormadan istida yazarsn? Glme rica ederim. Bama bela getirdin. stiday mddeiumumilikte okudular da, Bunu mutlaka hukuk hkimi yazmtr, dediler. Hukuk hkimi benim mahpushaneme nasl karrm, neden karyor? erde idamlk kar

olmasayd efika bu kapdan baka-mazd bile... Yahu... Her felaket beni bulur. Ben mddeiumumiliine gideceim... apkasn bana geirdi. Saat ka? ki buuk mu? Eyvah ge kaldm... Ampul mubayaa edecektik. Dur nere\Karuar !Xouu ye? Bir ey soracam. Sen bu karya dilerini ne biim syledin bakalm? Senin dilerin dklm. irkinlemisin. unlar yaptr m dedin? Hayr, kendisi ikayet etti. Kocasnn derdinden dileri dklm. Talihsiz kar olduu iin kt herife dm. yi yleyse birader... Vay bama gelenler... Dn bir, bugn iki, kar sana kocasndan ikayete mi balad? Bu ne demek? Hep kalbin fesat. On be sene hapishane mdrl yaptndan phe ruhuna ilemi. Biz bunlar kocasnn huzurunda konutuk. Alay etme. Vallaha... te sana bir de yemin. Kocas da teekkre geldi. ay mahpus yatt iin biz onunla kap yolda saydrmz. Kary bana emanet etti. Hem zaten ben kocasna danmadan istida yazar mym? Buras mahpushane... Bir sr bekar erkek var. yi dn... dedim. Raz oldu. Vay pezevenk vay... Damadma hakaret ediyorsun. Bu senin hemiren, dedi, tecrbesizdir. Gen olduundan biraz hoppadr. Rica ederim himayenizi esirgemeyin, dedi. Ben eminim ya... dedi. Namusundan eminmi... Sen ne cevap verdin? Ba stne, dedim. imdi, bu kart kary sen neye kar muhafaza edeceksin? Kazaya, belaya kar... Ben bu ii hi beenmedim arkada... Bu kar, gardiyanlar birbirine katar, mahpuslar soyar. Biz izgiyi yanl izdik. Bunun ayan kaydracam. Yama yok. Benim himayemde olduunu... Himayenden balarm. Vay orospu vay... Eski yatak araiemal takvr fyla, pis kunduralaryla ben bunu kocakar belledim. Grdn m kabahat sende. Alc gzyle bakmamsn. Bakmadm. Mddeiumumiye syleyeceim. Sen de rica ederim kendisine mnasip lisanla anlat. Buras istasyon caddesi deil. yle sslenip karma kmasn. Neden? Yrein mi bozulur? Vallaha yengeme mektup yazarm. Ayan denk at yengeciim. Bizimki stne kuma getirecek, derim. nanmaz ki... Benim kar beni bilir. Tam,on yedi sene oluyor. Ben on yedi senedir harama ukur zmemiim. Hem de ocuum olmad halde... Bizim biraderle neden dargnz. Akrabalar bana hep dargndr. Sebep? Sebep karnn ocuu olmad halde, stne evlenmiyorum. Evlenmem. Benim ocuum yok da, fukarann ocuu var m? Demek ki Allah byle takdir buyurmu. Sen iyi adamsn mdr bey... Bu kadar zaman mahpusha-necilik ediyorsun. Bu pis zanaat ahlakn bozmam... Yoook... Mesleime taarruz istemem. Ben ondan memnunum... Buras hastanedir. Siz hastasnz. Ben de doktorum. Size elimden geldii kadar iyilik edeceim. 90 imdi kadro tamam oldu yleyse... Hastanemizde rabtal bir bayan hemire eksikti. Ne yapacak hemire? Derdimize derman olur. Glersin... Ben ge kaldm. Kaltaa syle... Karmda sslenmesin. Kolundan tuttuum gibi dar atarm. akam yoktur. Biraz etin. Hukuk hkimi bey darlr. Buras hukuk hkiminin eski yosmalarnn fink atma yeri deil efendi. Sen bunu bana sylersin ama, hkim beye syleyemezsin. 196 [Karlar [Kojpu

Canm yanarsa, reisicumhura bile sylerim. Kar sslenmeyecek, resmen yasak ettim. Rica ederim kendisine anlat. Ba stne... efika Hanm, Istanbullunun pek mnasip bir sraya getirerek syledii szlerden hibir ey anlayamad. Mdr bey ne istiyordu? Tayyrn ok mu beenmiti? Allah devlete millete zeval vermesin, insan iine kacak bir kyafet... Rahmetli anas gibi apaul gezecek hali yok ya... iin ciddiyetini fark eder etmez, sar kalarn bir an att. Bu ka at Murata onun isteriye kadar varan ani fkelerinin bir ucunu kaldrp gstermi oldu. Mdr bey, ancak karsna kar-abilirmi. Beenmiyorsa kk oluna efika Hanm almasm-m. Zaten gzel karnn her yerde dman ok olurmu. Mdrn samimiyeti de kendisince malummu. Eline gese kendisini i i yermi ama avcunu yalamak imi. Kala kala o sarho suratl hadm herife kalmamm... Bunlar bagardiyan odasnda, yalnz kaldklarndan istifade ederek konuuyorlard. Halbuki ieriye Bagardiyan Mahmut Efendi girdii halde, efika Hanm, sz kapatmad. Bilakis hepsini bir solukta tekrarlad. Btn sinirli kadnlar gibi konutuka kendi laflaryla bir kat daha fkeleniyor, ferahlayacak yerde, hfakanlanyordu. Nihayet alamaya balad. stanbullu, ne yapacan armt. Bir bardak su verdiler. Kadnn dileri bardan kenarna atr atr vuruyordu. Murat farkna varmadan, teskin etmek iin, omzunu okad. efika birdenbire rperdi. Sanki vcuduna souk su serpilmiti. - Yapmayn... Bana dokunmasamza... diye yalvard. stanbullu, bu acayip tehlikeden elini hemen ekti. 1943 se197 Diemal Takir nesinde siyasi mahkum olmak, akl almaz muhataralarla dolu pek komik bir iti. Gardiyanlar evvela meseleyi mhimsemediler. Bir kere btn cahil erkeklerde olduu gibi kar ne olursa olsun, kendilerinden ok aa, aklsz, korkak bir mahluktu. Hizmetkardan da deersizdi. Hele Aye Ana, Kar gardiyanl sfatn senelerden beri, berbat etmiti. Maan kaybederek sarho olunun, deli kznn mnma dmek korkusuyla biare kocakar kpekletike k-peklemi, vurmalarna lzum kalmadan alamaya hazr bir hale gelmiti. Ne kadar ar olursa olsun, her sze boyun bker, kim buyurursa buyursun, her hizmete koard. Aye Ananm istidaya kar duyduu hissi, korku kelimesiyle ifade etmek hata olurdu. Bu tam manasyla dehetti. Hakknda zabt tutulmasna, mzekkere yazlmasna pek aldrmazd. Lakin, yeilli, sarl iki tane pul, bir tabaka eseri cedit kad zavallnn iflahn iliklerine kadar keserdi. stanbullu bir gn bu hususu kendisine sormu, Aye ona yle cevap vermiti: Biz bu kapya istida ile girdik. Kada pul yaptrd da Hac Kaya Bey, stne -korkarak sesini alakt- benim yerime adm yazver di. Bizi buraya istida koydu, istida karr ahm... lk gn, misafirlik saygs saydlar, biraz da her yeni gelene yapld gibi yadrgadlar. Zaten o kyafetiyle bunlar bile lzumsuz gibiydi. Akama doru her ey tabii halini almt. Ertesi sabah kap nnde kzlca kyamet, rahmetli Aye Ana kadar istidadan korkan gardiyan esrarke Ali Seydinin banda patlad. 91 Eski gardiyan kar hesabna giderek, karlar kouunun kapsn kt kt vurmu, cevap verene Gardiyan karya syleyin sprgeyi alp gelsin demiti. On dakika sonra mdr odasn, bagardiyan odasn, cmle kapsnn nn ve d kap gardi198 (arlw iouu yannn nbet mahalini hl sprlmemi grnce, btn korkak ve yaradl itibaryla yumuak insanlarn kendisinden aadakilere kar birdenbire kapld insafsz fkeyle karlar kouunun kapsn ikinci defa ve yerinden skecek gibi yumruklayarak gardiyan kary armt. efika Hanm, uyku sersemiyle ar ve tehlikesiz kapy aralad: Ne var? Hl uyuyor musun? Ne var?

Sprgeyi al da uralar spr, dedik. Sen burada barnamazsn. Barnamaz mym? Byle ey istemem. Vazifeni bil. efika Hanm, plak bacaklarn dnmeye bile lzum grmeden arkasndan yumruklanm gibi ortaya atlp Ali Seydinin yakasn toparlad: Herif... Sen karma m kumanda ediyorsun? Herif, ben senin ne mal olduunu bilmez miyim? Herif, sen babann maln esrara verip imedin mi? Herif, seni kerhanede, Kk Bedriye bir temiz dvmedi mi? Sen bana vazife retecek adam msn, herif? ekil... ekil dedim. Sergardiyan nerede? Nerde o sergardiyan? Bunlar, herhangi bir kitabn kattan sahifesinde deil, elik lv zerine dahi kaydedilmez bir iddetle feryat halinde sylendikleri iin, btn mahpushane ara kapnn nne, btn gardiyanlar ve stanbullu koridora, btn karlar ve ocuklar da kendi koularnn kaplan arkasna, jandarmalar ise sokaa ylmlard. Ali eydi bu nra hcumunun ilk anlarnda duymaya alt korku derecesini birdenbire atndan, sonlarna doru, meseleyle hibir alakas yokmu gibi glmseyen bir aknla 199 OCanal Tahir Cezaevi mdr btn bu olup biten ilerden haberdar bulunmad iin stanbulluya, eski emrini gene tekrarlamt. Bereket versin Murat, bu sefer diplomata hareket etti. Mdrle ikinci konumasnn ertesi gn sabahleyin daha yataktayken efika Hanm, kapy vurmadan odasna girdi. Yalana bir aknlkla: Daha yatyor musunuz? diye sordu. Ne var? Tzey cannz bir ey istiyor mu diye beni gnderdi. Teekkr ederim. Zahmet ettiniz. Ne zahmeti... A, bu adam kim? Hangi adam? Bu resimdeki koca adam. Bir arkada. O da mahpus. 35 seneye mahkum. Ne yapm? Hibir ey yapmad. Hibir ey yapmazsa adam 35 seneye mahkum ederler mi? Ediyorlar. Baz insanlarn kalbi fesat... Dnya btn dedikoducu olmu. Velhasl, bizim millet birbirini ekemiyor. Mesela, geen gn... Geen gn dedimse... Dn sabah mdr bey, sizi gene birdenbire tanyamad. Tanyamad m aptal herif?... Sonra gene sizden bahsettik. Mdrn size hrmeti mah-susas var. Ciddiyetinizi pek seviyor. Hele gardiyanlara yaptklarnz anlattm. yi etmi aferin... dedi. Yalnz bir meseleye zlyor. Malum ya buras mahpushane, bir sr bekar adam var. Siz byle son moda gezerseniz laf ederler diye korkuyor. Ne laf ederlermi? Dedikodu... leri geri mnasebetsizlik.. 92 Buna are? 202 ZKanlar Diot Buna are... Srtnza rabtal bir entari geirirsiniz... Malum ya efika Hanm, gzel kadnn dman ok olur. Banz smsk rtnz. Lzum hasl olmadka arala kp oturmazsnz. -stanbullu, kadnn yzndeki deiiklie bakarak yz-geri etti- Tabii bunlar hep mdr beyin fikri... Mdr bey, Bir memleketli olduumuzdan ona gelen laf bana saylr, dedi. Vay efendim vay... Ha mdr bey, ha benim sersem kocam... Benimki de yle sylyor. Dn gece bir saat kavga ettik. Neden? Ssleniyorum da kskanyor.

Kocanz m? Hem kocam kskanyor, hem mdr bey kskanyor. Siz beni irkin buluyorsunuz ama, herkes benim irinkanl olduumu syler. Estafurullah... Demek mdr sizi kskanyor mu? Ben adam gznden tanrm. Yzme kz gibi bakyor. Evvelki gn odasna girdim, az daha, kalemi yere drecekti... efika ban Seni gidi, seni gidi manasna sallad. Mdrle baka bir ey konumadnz m? Ne gibi efendim? Benim hakkmda. Hayr. O sizin iyiliinizi istiyor. Emin olun. Pek saf bir adamdr. Saf m? Siz onu bana sorun. Karsndan ocuu olmuyor. Gz unun bunun rz ehli ayalinde... Zannetmem. - Kap birdenbire ald, ieriye koarak kk Adu girdi. efika Hanm korkuyla sramt. Elini yreine bastrp: Hele yezit... diye bard. dm kopardn... Bak Murat Bey kalbim nasl vuruyor. 203 iemal Tahir stanbullu, elini kadnn gsne koymak mecburiyetinde kald. Kalbi hakikaten hzl hzl arpyordu. Sahiden korktunuz... ocuktur ne bilsin.. Syle bakalm Adu, hani bonjur? Bonjur efendim. Bonjur kk hanm. Naslsnz? yiyim efendim. Oyunlar iyi rendin mi? rendim. Ne rendin bakaym? Adu kk yumruunu iki kere gsne vurup: Ah, Murat, ah... dedi. istanbullu, dirseklerine dayanp dorularak gzlerini krptrd. efika Hanm glyordu. Bir daha yap Adu, haydi bir daha... Hayr yapmasn... Gel bakalm... yle yakn gel. Bunu sana kim retti? Adu parmayla efikay gsterdi. Siz mi rettiniz? Tzeyden grm olacak. Demek Tzey, ierde byle gsn m yumrukluyor? yi vallaha... Ne yapsn? Siz erkekler insafsz olursunuz. Rica ederim ocua byle eyler belletmeyin. Bak Adu bir daha grrsem sana kserim. Seninle hi konumam. Ba stne efendim. efika ocuun arkasna geti. Yalan kz... Mahsus sylyor. Yap haydi. Bak sana para verecek. Ah Murat ah. 204 dmlar ^Kouu 93 Murat, kzmak m glmek mi lazm geldiini birdenbire .kes-tirememiti. Adu, taklit kabiliyeti ile bu acayip hareketi o kadar tabii yapyordu ki stanbullu, drt yandaki bu kara kuru Krt kznn vahi bir hareketle kendisine sahiden ilan ak ediyor gibi yreine rperti veren bir eyler duydu. Elini kaldrd: Bir daha yaparsan seni dverim. efika, ocua akl retti: Sor bakalm, Tzey ablan sylerse onu da dver mi? Tzey ablam da dver misin? Dverim. Hanm sylese... Murat, kendisini artk toplamt. akay uzattnz, diye somurttu, msaadenizle ben kalkacam.

efika, kz elinden tuttu: Haydi gidelim. Aabeyin giyinecek. Tzeye bir sznz varsa... Yok, teekkr ederim. Siz bilirsiniz. Kapda durdu. Bir an dnd. Sonra parmayla birisini tehdit etti: . Mdr beye syleyin, benimle uramasn. Ben istediimi giyerim. stediim zaman, istediim yerde otururum. Bak stme ok vanrsa, bir gn odasnda yalnzken ieri girer, kendimi yere atar, Mdr beni zorla pmek istedi, diye feryad basarm. Mdr gitsin de evdeki ksr karsna karsn... Hmla kapy ekip kt. Murat, elini azna gtrmt. nsanlar bazen, ne ehemmiyetsiz eylerden dolay byk tehlikelere maruz kalyorlard. Demin az kalsn, Bakn kalbim nasl vuruyor, diye pek malum 205 iemal Tahir ve pek adi bir usulle kendisini teslim eden bu korkun derecede hain kadn tutup pecekti. Tehlike onun mdr beye kuraca pusuya burada yapvermesinde, yani kendisini yere atp Beni zorla pt, demesinde deil, bilakis p, hemen iade etmesindeydi. Bu kadnla beraber mahpus olmak -hele onunla gizli mnasebete girdikten sonraengizisyon papazlarnn dnya apnda mehur olmas icap eden ikence dehalarna kefi henz nasip olmam bir emsalsiz azap ekli idi. Nefesine hakim olarak, faciay kolay atlatt iin kendisini tebrik etti ve mkafat olarak bir cigara yakt. Nzmm resmine dald. te byle stat... Biz artk sabrl ve hesapl olmuuz. sterseniz, zat liniz buna ihtiyarlk almeti dersiniz. Umurumda deil... Cigara ne lezzetli geliyordu. Zaten ilk defa elini omzuna koyduu zaman Bana dokunma-sanza... demesinden, sonra Hac brahime su vermek iin kendisinden msaade istemesinden tehlikeyi pekala sezmi, nasl hareket etmesi lazm geldiini tasarlamt. Lakin, Baknz yreim nasl vuruyor? szne kar uar hovarda bir erkein, bu kadar kadmszlktan sonra yalnz bir odada mukavemet etmesi gene de mhimdi. Svari kadnn duvardaki fotorafna bakt, iinde kendisine kar byk bir acma duydu. Mesele, Tzeyin duymasnda, bu sinirli kadnn gevezelik ederek ii herkese belli etmesinde deildi. Mesele u fotorafta, daha dorusu bu fotorafa pek ziyade benzeyen Nebahattayd. Kendisine fevkalade hrmet eden bu kz, daha imdiden duyduuna phe olmayan Tzey macerasndan sonra, bir de efika rezaletiyle artmak istemiyordu. 206 Diardar [Kouu 94 yi ama on yedi yandaki bir kz ocuunu, 32 yanda on be seneye mahkum bir adam artsa, hatta kstrse ne olur? Cigaradan st ste ekti. Adeta yksek sesle, Samalyorsun azizim... dedi. Daha on iki sene cezanz var. On iki sene sonra siz krk drt yanza geleceksiniz. Neba-hat, o zaman kim bilir kanc ocuunu dourmu olacak... Aznda tuhaf bir aclk duydu. 1943 senesinin Eyllnde baz memleketlerde bize sevmek bile yasak arkada... Bize mapushaneden baka her ey yasak... Pardon bir de kuruna dizilmeye hakkmz var. Cigaray kar duvara frlatt. Uzanp gmleini ald. nc cmle, doruydu ama phesiz kendisi iin teselliden ibaretti. Halbuki son zamanlardan artk tesellinin her eidinden nefret ediyordu. Esirlikten usanmt. O gn mevsimin ilk srekli yamuru yayordu. stanbullu, penceresinin nne koyduu bir iskemleye basm, dary seyre dalmt. Mahpushanede yazdan ka girmek de, ktan bahara kmak da insan manen ypratan bir eydi. Dnyada vuku bulan esasl deiiklikler, mahpuslara, hrriyetsizlii daha gaddarca hatrlatyorlard. Ayn his, bayramlarda da gelir, grtlaa sarlr. Terk edilmi olmann btn

biarelii manasz bir fke halinde, yree ker. stanbullu, iini bu duygularn kaplad zamanlar, ekseriya, ani bir ted ile Ahmet Ha-imin ne biim bir ku olduunu lkaydne sorduu proletaryay -hani u zincirlerinden baka kaybedecek eyi olmayan babayiit kalabal- dnr, yavaa sakinleirdi. Proletaryay ~Abidin Dinonun resimlerinde canllarndan daha iyi yaayanla207 ZKemal ToJir r- dnmek onu bereket versin, hakikaten mitlendiriyordu. Bu midin, uydurma tesellilerle hibir alakas da yoktu. Nesillerce dnyay umurlamayrp adm adm, merhale merhale ileriye gtrmek, bu mthi dev kuvvetine ramen yar a, yar tok, yar plak, kzlarn orospulua, oullarn hrszla kurban vererek yaamak... Gene de insanlar bu gnlerin namertliklerinden kurtarmak mesuliyetini bkmadan, ylmadan kabul etmek... Kumarbazlk... Verem... Frengi... fakat snf olarak tertemiz... Smf olarak namuslu ve shhatli... Grevsiz ve ekmeksiz... Sevmesini ve kin tutmasn bilen... u anda kendisini, Sinop Kalesindeki kardei, Bursa Cezaevindeki arkada gibi dnen amele... inde akll bir gk grlts gibi korkun bir gurur yuvarlanyordu. u anda, yamurun altnda sinmi dnya, ufackt. Pencerenin kaim demirini tutan parmaklarnda, parabellom kabzasn skan tehditkar bir kudret vard. Burada dman karsnda nbet beklemekte olan bir akll askerin hissettiklerini iyice hissediyordu. Fert olarak deil, hayatn verdii smf olarak ebedilii ve zaferi, avucunda duyduu iin marurdu. Jandarma karakolunun nnde, biraz eri direin stndeki slak bayraa, nhisar ttn fabrikasnn beton gvdesine, kuvvetli renklerini artk kaybetmi aalara bakt. imdi mahpus deildi. ok kr, gardiyan da deildi. Hibir adiliin yetie-meyecei bir yerde, kendisini bile artan bir yrek ferahl ile, hissettii sevinci eker gibi emerek yayordu. u anda yalnzlktan ve hakl olduu iin mahkum edilmi herhangi bir insan olmaktan baka hibir eye muhta deildi. Ve baka hibir eye tahamml edemezdi. Ben eminim ki, kendimi aldatmyorum, derken kap ald. Tokman sesi, bu saygsz mdahale, iini birdenbire altst etti. Fazla gurura ve fazla hakl olua her zaman pek yakn bu208 ZKariar ZKofiu lunan fke, gzlerine srad. Ban evirmeden mtecaviz bir sesle sordu: Ne var? Bakn size turu getirdim. Teekkr ederim. Oraya brakn. 95 Nefesini keserek, ayaklarn nazl nazl sryp adeta ziyaretiyle kendisine ltfettiim bylece anlatmak isteyen kar gardiyan efikanm defolmasn bekledi. Taban -yahut kasenin- masaya temasndan hasl olmu, bouk bir grltye zorla tahamml etti. Dary m seyrediyorsunuz? Hava yamurlu. Evet... Artk souk balad. Biz dn gece mangal yaktk. -yi... Yamur benim canm skar, sizin de cannz skar m? Evet... Haydi bana bir cigara veriniz. te byle... Mahpustu. Mahpustu ama, bu cenabet dnyada yalnz kalmaya bile hakk olmayan bir rezil mahpustu. Duyduu aciz, fkesini komik, soytarca bir hale getirivermiti. skemleden atlad. Sevimli bir glmsemeyle cigara tabakasn uzatt. yi hatrlattnz. Birer cigara ielim... Hele oturun... Oturmayaym, bir gelen olur. Adam siz de.. Dedikodu yaparlar. Hem ben darda ok kaldm m, T-zey meraktan atlyor. Beni sizden kskanyor. efika utanm gibi ban evirdi. rk dileri kahve imi de telve bula ile simsiyah olmu gibi simsiyaht. Kaim dudaklarnn krmzlna morumsu bir glge veriyordu. stanbullu, 0n gnden beri,

durup dinlenmeden maruz kald bu kepaze 209 iemal Takv sarkntlklardan usanmt. Kendisini nerdeyse, kelerde, merdiven altlarnda tutup zorla peceklerdi. Bu hal gem almaz apknlna da hakaret oluyordu. i bitirmek iin dorudan doruya, mevzuya girdi: Bugn senin gzelliin stnde efika... Neden? Her gnk gibiyim. Hayr. Bugn bakasn. yi uyudun galiba.. Nerede iyi uyudum. Dn gece Tzeyle beraber yattk. Hava souktu. Baktk ki bir yorganda yeceiz. ki yorgan birden rtndk. Kar beni sabaha kadar uyutmad. Muratm... diye sarldka... Her taraflarm szlyor. Baksanza... Bartsn aralayarak boynundaki rk yeri gsterdi. Ben bunu ne yapacam? Herif fark ederse beni ldrr. Hep sizin yznzden... Benim yzmden deil... Sizin yznzden... Kar size tutulmu. By m yaptrdnz nedir? Ben sebebini biliyorum. Mahpushanede Tzeye elence lazmd. Beni buldu. Meraklanmayn karsa bir eyi kalmaz. Elbette kalmaz. Kt kar sevmeyi ne bilecek? Onunki gel gec. Dnyada her ey gel ge... Her ey gel ge olduundan insan yapaca ileri iyi dnmeli... Sonra utanaca, piman olaca bir eyi yapmamal. Ben yle tabiatl deilimdir. Bir kere sevdim mi lene kadar severim. ok l... Evli bir kadna bu yarar. Tabii kocanz da sizi sever. Kocam beni sever ama ben onu sevmem. Onun bana yaptn, gavur Mslmana yapmaz. Siz onu imdi yle snepe g iarar [Kouu ryorsunuz ya... Eskiden ne domuzdu. Beni gurbet ellere gtrd de, stme orospular sevdi. Ben krpe bir gelindim. Beni u odaya kapatr teki odada kahpelerle yatard. Bir de mezeleri zamannda getirmedin diye dverdi. Ben onlar unutur muyum? Ben neler ektim Murat Bey. kere ev olduk, kere daldk. Benim kocam canavardr. Yannda olsam, beni dayaktan ldrr. Bam alp gitsem arkamdan gelir. Beni seviyorsun bu dayak nedir? Sevmiyorsun, peimde ne gezersin? Niyeti bizi rezil etmek. Kpek gibi bir adam. Seni istemiyorum, dedim mi alamaya balar, kendini yere atar. Ahbaplarma gider yalvarr. Beni rezil eder. Lakin bedduam tuttu. Alt senedir illetli. Bir kere ftk illeti var. Hayalar torba gibi... Eskiden belsogukluu ektii iin... Siz onu yle gryorsunuz da erkek mi sanyorsunuz? Istanbullunun bu kadar hayaszla kar duyduu nefret pek 96 iine yarad. Yoksa, yamurlu havann elektrikli loluu meseleyi bitirmek kararn az kalsn baka bir gne braktryordu. ksrd ve kalarn att: Ne olursa olsun... Bunlar hep yanl szler efika Hanm. Siz yanz, banz alm bir kadnsnz. Boyunuzla beraber olunuz var. Kocanz eskiden size hakszlk etmi olabilir. imdi onun intikamn almak size yaramaz. Fenala kar iyilik etmeli. Kald ki sizin bugn yapacanz bir fena hareket ondan ziyade olunuza dokunur. Neden? Evlenmek de hak, boanmak da. Ben boanmak istiyorum. Eskiden beri boanacaktm. Lakin byle bir frsat aryordum. imdi, hamt olsun, kimseye muhta deilim. Olan da babasndan memnun deil. Beraber bir ev tutalm da bamz alp giderim, diyor. Ya, kkler ne olacak? Kkler yere batsn. Bktm, usandm. Ben bu dnyaya 277 L. Otsmcd Tahir ocuk derdi ekmeye mi geldim? Krpeliimde aklm ermiyor-du. Aklm erdi, gaileden gz aamadm. Genliimin son deminde ben de yaamak istiyorum Murat Bey. Bu herif beni ldrecek. Bak, bu yata azmda di kalmad. Geen gn onlardan gizli diiye gittim. l aldrdm. Dilerimi hep yaptracam. Ben glmeyi ok severim. Azm byle oldu olal, insan gibi glemiyorum. Herif meersem, beni arkadan arkaya takip edermi. Diiye geldi. Sen burada ne aryorsun? diye barmaya balad. Ah o ne yumuak dikendir, ne boynu bkk ylandr, ben bilirim. Diinin eline davranyor, kendini yere

atarak ayaklarna kapanyor. Kpek gibi yalvaryor. Etme velinimet... Bu orospunun dilerini yapma... Bu orospunun dilerini yapma... Evimi ykarsn. ocuklarm duvar dibine brakrsn. Ben haber aldm. Bunun hovardas disiz olduundan kabul etmiyor. Dilerini tamamlad m ku gibi uacak. Keller benim bama kalacak. Biz bunun dilerini yaptramayacak adam deiliz. Mahsustan yaptrmyoruz, diye alad. Dii Nuri Beye rezil oldum. Herkeslere rezil oldum. imdi, gizliden gidiyorum, dolaarak, arkama baka baka... Ne ayp ey... Halbuki Remzi Efendi, kibar adama benziyor. Kibarm. D seni yakar, ii beni hesab. Ben imdi haksz mym Murat Bey? Ka senelik evlisiniz? Yirmi sene... Yirmi be sene oldu. Grdnz m, bu kadar dayanmsnz. Biraz daha diinizi skn. Otuz be yanda var msnz? Bilmem ki bende akl m braktlar? Yal gibi duruum hep ile ekmekten... ileyi da ekemez de insan eker... Kitap, bakn ne yazyor. Bu orta ya, kadnlarda tehlikeli sinir hastalklan yapyor. sknts, mitsizlik... nsan sizin ya-212 iKanlar \Koipu nzda avunmak, elenmek, yaamak ister. Lakin btn bunlar sinir bozukluundan ileri gelir. Siz imdi aklnzla hareket etmiyorsunuz. Bunlar hep geici eyler. Sonra mahcup olursunuz, piman olursunuz. Keke evimde otursaydm dersiniz. Malum ya bu yatan sonra yeniden ev bark kurulmaz. Yreiniz sklyor mu? ok... te grdnz m? Tamam... Cannz erkek istiyor deil mi? diye soracakt. Telala sz deitirdi. Bunun biricik aresi kendinizi ibadete vereceksiniz. Namaz klyor musunuz? ocuklarn derdinden klamyorum. Burada ocuklar yok. Vaktiniz de bulunur. Namaz klnz. Namaz klmak sizi, greceksiniz ki ferahlatacak. Siz, Tzeye de ibadet mi tavsiye ettiniz? ibadet tavsiye ettim. Kabul etmedi. Bana dedi ki: Benim kocam yok. ocuklarm yok. Ben ba bo bir kadnm. Fazladan bir kere bu yola da 97 dmm. dedi. Halbuki siz byle sylemezsiniz. Kusura bakmayn iinize karyorum ama, bu benim vazifemdir. Kocanz sizi burada bana emanet etti. Siz ona m bakyorsunuz? Benim kocam her zaman cieri kediye emanet eder. Her zaman m? Demek bana gelmek zere olan felaket yeni deil. Kadnn, demin kere ev dattm dediini hatrlad. Sahi, birka gn evvel Hac Abdullah da bunu byle sylemi, kere kat da kocas olacak kavat geri getirdi, demiti. u anda, yere bakarak aresizlik iinde hakaret grdn sezerek- dnen bu hasta kadn, nedense gzelleivermiti. Akamn loluunda, pembe bartsnn ve sarn derisinin birlemesinden yzne bir canllk gelmiti. Vcudu hibir merhamet hissi veremeyecek kadar tkz ve dayanklyd. ki hovardadan arta211 iemai Takir kald halde, kocasnn hl bu deli gibi sevmesi iin -bunu diiye yalvarmasndan anlyordu- mutlaka bir marifeti olmalyd. Bu kadar ahlaksz ve merhametsiz bir kadnn bir sevilecek ve hasret ekilecek taraf kalyordu: Yatak hli... stanbullu, bir dayanlmaz hayvan ihtiras duyarak yutkundu. Nefesini keserek darsn dinledi. Nerdeyse kalkacak, aralarndaki masay dolaacak, baka trl teselli istemeyen bu teslim olmu kadn kucaklayacakt. Sol pazs seiriyor, boaz yava yava kuruyordu. Bereket versin, efika oday kaplayan sknun iinde slak hrtlarla gittike daha ak duyulan a erkek soluklarm fark edemedi. Ban mtecaviz bir hareketle arkaya att. Hain bir glle disiz azn at: Siz Tzeyi de sevmiyorsunuz... dedi. yi bildiniz. Ben kimseyi sevmiyorum. Hayr. Ben budala deilim. Siz bagardiyann kzn seviyorsunuz. Kimi seviyorum?

Nebahat Hanm... Rica ederim... Ben dedikodudan holanmam. Neden kzardnz? te belli bir ey... Vay beyim vay... Allah mbarek etsin... imdi anlalyor. Kza istanbuldan ila getirtmisiniz. la burada yoktu. Reeteyi... Yolladnz... Haydi buna bir ey demeyelim. glezerleri yemei yer yemez, niin hemen aa koup pencerenin nne oturuyorsunuz? Belki Nebahat gelir diye. Geen gn, kz babasyla konuuyordu. Siz gazete okuyordunuz. Bir aralk ona baktnz; gzlerinizden anladm. Uyduruyorsunuz... Ben fena maksatla bakmadm. Ben fena maksatla kimseye bakmam. Sonra Nebahat daha ocuk. 214 [Karlar ^Jioaa ocuk mu? Vaktinden evlenseydi iki tane ocuu olurdu. Oras bize lazm deil. Gen bir kzn lafn burada konumak ayptr. Bir daha bana bu sz amayn. Kimseye de sylemeyin. Mahmut Efendi duyarsa... Siz yalnz kendinizi deil, bakalarn da lekeliyorsunuz. Elinin keskin tarafm iki kere masaya vurdu. Ben grndm kadar yumuak adam deilim. efi-ka Hanm, zddma baslrsa, canm skarlarsa pek edepsiz olurum. Sonra ben size hibir fenalk yapmadm. Siz bana iftira ediyorsunuz. Sonra... ardna aarak fkelenmeye hazrland. Ben on be sene hapse mahkumum. Daha on sene cezam var. Birisini sevsem de ne olur? Budala bir adam da deilim. Bu laflar gryorsunuz ki pek lzumsuz... Tabii aka sylediniz. Ben duymam olurum. kimiz de bunlar unuturuz. Byle akalar evlenecek bir kzn istikbaline zarar verir. Allah Nebahat Han-ma hayrl ksmetler versin. Durun. Sizin duanza hacet yok. Evvelki gn onlara uradm. Zaten nian hazrl yapyorlarm. Fabrikada bir katip varm. Kz istemi. Adanal bir olan. Ankarada zenginlermi. stanbullu, byn tutarak, zorla ban edi. Gene pazs seiriyor, gene yutkunuyordu. Fakat artk bu zor hareketlerin, sebebi ehevi 98 arzulardan deildi. Yrei kabarmt. Ne oluyor birader? diye st ste ve sratle dnd. Glmseyerek ayaa kalkt: Grdnz m? te mesele yok. Hem kendiniz her eyi biliyorsunuz, hem de bana iftira ediyorsunuz. ftira etmiyorum... Bakn, imdi de yznz sarard. Size de ibadet etmek dyor. nsafsz insafsz glen bu dileri rk aza elinin tersiyle vurmamak iin Murat kendisini g tuttu. Aa inelim mi? iye sordu, Abudan cigara alacam. 215 ^Kemal Tabir Siz zahmet etmeyin. Ben alr gelirim. Hi olur mu? Neden olmasn?... Bir paket mi? Bir paket. Buyrun parasn... Yalnz kalnca, sk sk soludu. Byk bir mitsizlikle Kzl svari kadnn resmine bakt. Bal olmann sefaletini, drt senedir devam eden mahpusluu esnasnda bu anndaki kadar iddetle bir iki kere ancak duymutu. efikadan imdi, pek kt, pek yreksiz bir orospu olduu iin deil, ahsen kendisine fenalk ettii iin de nefret ediyordu. Sanki her ey onun hayaszlndan ileri gelmiti. imdi de cigara almaya komutu. Nerdeyse dnecekti. Yzn grmemek iin bir are arad. Pencerenin nnde duran iskemleyi grd. Hemen koup stne kt. Darda hl o pis yamur, merhametsiz bir intizamla yayordu. Toprak amur olmutu. Kurun gkyznden karga srleri geiyordu. Yamura ramen onba, bayrak indirme merasimini ihmal etmemiti. jandarma neferi tfekleri omuzlarnda duruyorlard. Onba ipin slanm dmn bir trl zemiyor olmal ki i uzamaktayd. Nihayet dm zld, slak krmz bez, btn manasn kaybetmi olarak, aa dt. Bu merasim karsnda hazrol vaziyetinde durmalar icap eden yolcular, acele acele geip gidiyorlard. Dnyadaki her ey manasn birdenbire deitirmi, deersiz, adi, iren oluvermiti.

Demin tabiat karsnda kendisini yzde yz muzaffer hisseden insan imdi ayn tabiat karsnda yzde yz malubiyet duyuyor, her ey insana gre deiiyordu. Buyur bey... Cigara istemisin. Tayna Seferin sesi, Istanbulluya, hasret ekilen bir dost merhabas gibi, tutunulacak kadar maddi, sevimli geldi. 216 DCarar Cou Neredesin Krt olu? Aadayz bey... Sen darya m bakyorsun? Darya. Adam yamurlu havada sklyor beyim... Mahpushane re-zilik... Dars da rezillik. Dars rezillik olmasa sen elin herifini vurmazdn... Vurmazdm... Lakin sen adam vurmadn ki... Hepsi Allahtan beyim. ekecek ilemiz varm. Evet hepsi Allahtan... Ama bir Allahtan deil. Mesela; Almanyamnki, krpk bykl, kakll bir Allahtan... talyanlarn bandaki bela, dazlak kafal bir Allahtan... Tbe yarabbi... Ka Allah var? oook... Kyamet gibi... Gnaha giriyorsun beyim... Gene kzmsn. Haydi yak bir cigara... Allah birdir... Eskiden birmi. imdi srsne bereket... Hem de sebebi var. Amerika kefedilince bakm ki tek bana idare edemiyor. Kendisine vekil tayin etmi. Tbe yarabbi... Aman beyim... Korkma, korkma... Adam Allahtan korkar m? Jandarmas yok... Sopas bile yok... 99 Tzeyin kmasna drt gn kalmt. Hac Abdullah gittike telalanyordu. Telalanmaya da armaya da hakk vard. T-zey, avularndan su gibi kayp gidiyordu. Tastamam aksa, belki bu kadar cam sklmayacakt. Pencerede saatlerce konuuyor, teberi smarlyor, dost olup olmamak meselesini bile her gn 217 [IKemal Tahir mzakere ediyorlard. Bazen raz gelip bazen mmkn deil demesi, herhalde cilvesindendi. Geceleri bu hususu dertlemek istedike stanbullu, sz baka yerlere eviriyor, ziyafeti hatrlatyordu. kisi de Tzeyin iyi kar olduundan mutabktlar. le yemeinden sonra gene pencereye gitmek zere odadan kmt ki be dakika gemeden bagardiyanla beraber telala ieri girdi. Duydun mu bey? Hayrola?.. Gardiyan Abdullah, Tzeyi ikayet ediyor. Tzeyi mi? Tzeyi. Ne mnasebet? Mahpushanenin asayiini bozuyormu. Biz hepimiz geceleri karlar kouunun kapsna toplanyormuuz. Tzeyi oyna-tyormuuz. Kendisi?... Kendisi yok muymu? Kendisi de yok, sen de yoksun. Sen ahitsin. Ben neye ahidim? Tzeyi oynattmza... Siz Tzeyi oynattnz m? Yani, ierde onlar el rpyorlar ya... Ee... Esi... ite ad oynatma oldu. Benim ahitlik edeceimi nerden biliyor? Sen yalan sylemezsin ya... Murat Bey, dnyada yalan sylemez. Mddeiumumi de onun szne inanr, demi. Aptal olduu belli bir ey... Aptal olduu derviliinden belli... Yahu, ben sa Peygamber miyim? Neden yalan sylemez-

218 IKarlar misim? Benim doruluum, hergele takmnn iine yarasn diye deil ki... Halt etmi kerata... Syle bakalm bagardiyan, Dervi sana neden kzd? Bilmem... Vallaha bir ey yapmadm, bir laf sylemedim. Bagardiyan Mahmut Efendinin fena halde korktuu meydandayd. Dudaklar titriyordu. Bu adam benden ne istiyor? zin istemitir. Evvelki gn bana syledi. Bulgur yaptrmak iin kye gidecekmi. Sahi... Geen gn izin istedi. Ben resmen izin verebilir miyim? Bu dairenin bir amiri var. zin istidas ister. Encmene girecek... Brak... zin vermedin diye sana gvenmi diyelim. Tzey meselesini nerden akl etti? Benim bildiim Dervi, bu kadar yalan beceremez. Eee mutlaka bir reten var... Parmaklarn krdatarak durdu. Hele, hele... Anladm... te bizim efika Ha-mmm bir marifeti daha... Tzeyle az dala etmilerdi. Muhakkak onun akl... yi bildin Murat Bey... Bana da ikayet etmiti. Tzey pencerede Hac Abdullahla konuuyor. Ben byle eyleri istemem, dediydi. Tamam... Aferin Sergardiyan... Nihayet iki meseleyi birbirine ekledik. yi ama beyim, erkek ksm kar szne gider mi? Hangisi kar bunlarn? efika m, yoksa Dervi Abdullah m? Bence Dervi Abdullah daha kanck. Zaten bir adam dinden, diyanetten fazla bahsetti mi, bir bokluu vardr. Vay Dervi vay... Siz merak etmeyin. Haydi Hac Abdullah, Dervi burada ise bana arver. Ne diyeyim? - Ne diyeceksin. Hemen ardm Hac. 00 219 ZKemal Takir ardm. Kar bizi elendiriyor. imdi bir duyarsa kzar. Ayp bir ey.. Oynad m ki bu laf byle sylediler. Farz edelim ki oynad. Bunda ne fenalk olur. Hey yarabbi... Tzeyi bir oynatmaya u kadar para veriyorlar. Hep kabahat bagardiyanmzda... Bari bir gece oynatsaydk da iftiraya uramasaydk... Uramayz. Merak etmeyin. ar u rezili. Hac Abdullah alvarn savura savura dar kt. Mahmut Efendi yalnz kalmalarndan bilistifade Murata yaklat: Aman beyim... Aman buna bir are. stiday yazm. Pullar yaptrm. Aldrma. Dzelir... Murat, Mahmut Efendinin korkuyla allak bullak olmu yzne, Nebahatm babas olduu iin nefretle bakt. Hemen korkarsn Mahmut Efendi... Korkarm beyim... stida, makama gider. Mddeiumumi beyden ayp. Tuu... Gardiyan Abdullah, takunyalarn krdatarak, aptest almak iin kollar sval odaya girdi. Buyur beyim, beni istemisin. Gel bakalm... Ben bir ey duydum. Tabii inanmadm. Bir de Dervie soralm, dedim. Bir istida laf var. Gardiyan Abdullah, derhal ban evirdi. Boynunu biraz arptarak yere bakmaya balad. Byle duruta namaz klar gibi bir ha vard. Istanbullunun nefreti birka misli artt: Sylesene... stida yazld, pulland. Neye dair? Namusa, dine smaz ilere dair beyim. Tzeyi kim oynatt? Bunlar. Ne zaman? 220 [Aortlar CKojjuu Her gece oynatyorlar fahieyi... Buras bir devlet binas... Resmi bir bina... Burada kahpe oynatlmaz. Biz burada namusumuz iin duruyoruz. Ekmek paras kazanmak iin... Bu nasl yalan Dervi?... stersen yalan de beyim. Ben seni ahit yazdm. Sen doru sylersin diyerek... Biz seni doru biliriz.

yi ama... Hay Allah... Yahu kap kapal. Kapal kapnn tesindeki kar oynad m, oynamad m ben ne bileceim? El vuruyorlar. El vurmak oynamak demek midir? Sen de el vuruyorlar dersin. Bana bak Dervi, ben senin lafnla konumam. Sana akl veren senin dmann. Pekala... Beni ahit yazdn deil mi? Ben ahitlik edeceim. Mddeiumumiye bak ne derim. Tzey bugn resmen vesikal orospudur. El de vurur, grlt de eder, tekiyle berikiyle cilveleir, bunlar ona ayp saylmaz. Dorusunu isterseniz Tzey yirmi alt gnden beri mahpus yatyor, onun terbiyesini biz zinadan gelen evli karlarda grmedik. Hele Gardiyan Abdullahn bir karde kz zinadan yatt. Gece vakti ieriye jandarma onbasn ald da, herkesin ortasnda bara bara iftleti. Biz bunu byle duyduk, derim. Tabi bu laf kardeinin kulana gider. Mehmet koarak buraya gelir. Vay Murat Bey... Sen benim bunca zamanlk ahbabmsm. Namusumu bir daha paymal etmek neden? diye sorar. Ben de meseleyi anlatrm. O zaman, bakalm, Mehmet sana Allah raz olsun, der mi? yi ama beyim... Dervi Abdullahn inat emniyeti birdenbire kaybolmu, yerini tela almt. Kk kardeinden belki korkmazd ama, darltmak iine gelmezdi. Zaten Mehmet, bu yobazn yzn grmemek iin frsat aryordu. Bir danld m, bayrama kadar 221 01 ZKetnal umir lm Allahn emri, barmazd. Dargnlk, halbuki Derviin asla iine gelmiyordu. Mehmet darlrsa, dkkandan borca teberi vermez, aylk eker, basma, sabun, zeytinya almak sralarnda para yardm yapmaz. yi ama beyim... Biz Elhamdlillah... Mslmansmz. Mslman ksm yalan sylemeyecek. Kimseye iftira etmeyecek. Zaten dm bir kadnla uramayacak, arkadalarnn ekmeini tehlikeye koymayacak, kar szne gitmeyecek. Haa, ben kar szne gitmedim. O nasl sz? yleyse efika yalan m sylyor? imdi yzletirecegim. Onu da ahit yazmsn. Ben byle ie karmam, diye yalvarm. Kim yalvarm. Allah Allah... Grdn m? Akl veren ok olur ama, ekmek veren bulunmaz. Kar karya kavga etmiler. Sen bu ie neden karrsn? Hem de Tzey, yarn, br gn kacak. Her birinize beer lira bahi verecek. Ben biliyorum. Beer lira m? Ne sandn eek? Yahu biz Trk milleti hep mi kendi zararmza urarz. Sahi bey... Biz hep kendi zararmza urarz. Acaba Tzey Hanm duydu mu? Biz yanl yaptk bey... Haltettik. Kuldur aar... Merak etme... ona duyurmadk. Nasl duyuralm. Ayp bir ey. Her akam kahveni ien Dervi Abdullah senin aleyhinde istida yazm, denir mi? Denmez. Doru bir laf. Karnn kahvesini itik. Sonra da Bir kahveni krk yl hatr var, dersiniz. Deriz ya... Denmez mi? 222 DCarar OCouu. imdi, kimse duymadan istiday yrtalm. Nerde istida? erde... Karyolann altna sakladm. Haydi gidelim. Sen de baefendi, Abdullahn kusuruna bakma. Bir halt etmi. Piman oldu. Deil mi? Piman olduk. Tbe yarabbi... Sen bizi esvapl eytan errinden sakla... Hem bize akl retti, hem de gitmi sylemi baksana... Evet... Baefendiye haber vermi. Byle, byle bir i var, demi. Vay kaltak vay... Sorma Dervi... Haydi.

Revir olarak yaplan byk odada, gardiyanlarn portatif karyolalar sra sra duruyordu. Dervi, yatann altndan drde katlanm bir kat karp Buyur... diyerek Istanbulluya verdi. Murat at. Yazy grr grmez Tahsildar Yunus Efendinin yazdn anlad. Halbuki, Tzey hapse geldi geleli, bu fena halde fakir dm ihtiyara ne kadar yardm etmiti. Yunus yazm Mahmut Efendi, grdn m? Yunus mu yazm? Tzey hi vermediyse ona yirmi lira verdi. Versin. O baka i, bu baka i. Bunlar insan deil ki... En adi markadan silah... kimin eline geseler ona hizmet ederler. Pul parasn kim ekti Abdullah?.. efika verdi. Kad da o getirdi. O mu getirdi?... stanbullu kederle glmsedi. Hi kimseye iyilik etmeyecek miyiz yahu?.. imdi hatrladm. Bu kad da benden istemiti. Bir dul kar varm. Ttn fabrikasna yazlmak iin istida verecekmi... Nasl bu hale geldik? Karl erkekli hergele olmuuz. stiday hiddetle yrtt. Avcunda smsk tutarak odasna dnd. 223 iemalTahvr Mahpus mrldanarak ayaklarna srnyordu. Kediyi n ayaklarndan tutarak kaldrd. Uzanan karnn yavaa pt: Sen de aklszsn, dedi, kzarsan trmalarsn ama, benden Dul karya istida lazm, diye kat isteyip ktle kullanmazsn... Hayvan itina ile yere koydu. Karyolasna srtst uzand. Bu artlar iinde hl namuslu kalabilen insanlar kurtarmak ve eit eit namussuzluklara sapm olanlarn ekseriyetini de bu rezil ukurdan karmak iin mutlaka esasl bir gayret lazmd. Dnyaya kan iinde gelen insan 02 olu, kurtulua da kan iinde gidecek. Bir yerde okumutu. lBunu sen istemesen de dman zorluyor. Asl temizlik kan istiyor... nsanln trl illetlerden sararm suratna vekar ve shhat vermek iin kan lazm... Byle kederli bir sra, duvarn yataa yakn yerine kurunkalemle izdii insan balarna bir mddet hayretle bakt. Keder phesiz pek irkin bir eydi. u izgiler deki iren tecellisinden belli... slkla eski bir tango tutturdu. Sonra yzn koluyla kapayarak uyudu. Murat Bey uyuyor musunuz? Murat kolunu yznden ekti: Ne var? Abdullah size ne syledi? Hangi Abdullah? Gardiyan. Neye dair? stidaya dair. 224 \KarAar Siz ne sylediini duydunuz? Kabahati benim zerime atm. Halbuki benim vallaha billaha haberim yok. te aptesmle size yemin ediyorum. Aptestinizle mi? Bakn efika Hanm. Manasz iler yapyorsunuz. cap eder mi? Bundan Tzeye bir ey olmaz. Gece elentisi yapan mahpuslara da bir ey olmaz. Belki bagardiyana biraz ekiirler. O kadar... Pekala... Bundan ne istifade edersiniz? Ortada bir fenalk olmadn herkesten iyi siz biliyorsunuz. Kilitli bir kapnn nnde saz almyor. Vallaha, ben aptestli deilim ama ite size kocaman bir yemin, ne istediinizi anlayamyorum. Ben hibir ey istemiyorum... Beni Abdullah pezevengi kandrd. Bu mesele mddeiumumilikte duyuldu. Biz byle bir istida vermezsek sonra sen mesul olursun, dedi. Sahi mi? Vallaha... sterseniz getirin yzne kar syleyeyim. Ben ekmeimden korktum. Olabilir. Akla yakn bir ey... Ulan Abdullah... Ulan Dervi... Ulan gardiyan... Artk fkesi boanmt. Dnyadaki btn dervilerle beraber, Dervi Abdullah ben senin izzetli,

saadetli avradn... desem... Tbe yarabbi... Affedin az kalsn terbiyesizlik edecektim... Tbe estafurullah. efika glmeye balamt. Murat somurttu: Adam dinden imandan karyor. Bir de glersiniz... Ben ona glmyorum ki... Siz zarar ettiniz... Ona glyorum. Zarar m ettim? Zarar ettiniz ya... Abdullahn karsn bir grseniz kfr derhal geri alrdnz... Ne demek? Tuuu... O kadar irkin mi? 225 ianal uthir irkin. Fazladan pis... Fazladan terbiyesizin biri. Vay canna... Kendi terbiyesizliini bu kadar kolay geitirdiine memnun olmutu. Zarar ettik desenize... Zarar ettiniz... lk kars olsayd belki belki derdim. Lakin o da bu herifi brakt. imdi Elaziz kerhanesinde sermaye... imdi anladm... Dervi olduu kadar da var. Namussuz bir herif... Benim kocam gibi.. Siz bir de benimkine acyorsunuz. Ne diye dedikodu yapyormu bilir misiniz? Ne diye? Mahpushanede bir Murat Bey var. Karm batan karmaya alan odur. Karm benden soutuyor, diyormu. Kim? Bu nasl laf... Vay peze... Aman, bu sefer de yzme beraber bana svdnz... Murat, gzlerini krptrd. Uyku sersemi azna geleni sylemeye balamt. Lakin efikamn keyifle glmsediin fark edince o da gld: 03 Hemen stnze alyorsunuz. Ben size svmedim, kocanza svdm. Hak etmedi mi canm? oktan hak etti ama, kabahat sizde... Sefer, topallayarak ieri girdi. Hubu bacya yemek getirilmiti. Aadan anahtar istiyorlard. efika, konumay pek mnasebetsiz bir yerde kestii iin Sefere fkeyle bakarak kt. Topal olan: Bey, ben bu kary hi sevmedim, dedi, adama bir ho bakyor. Nasl? Ne bileyim? Bir ho... Kzgn kzgn... yi bildin. Kzgn bakyor. Ben ona bir ey yapmadm ki... iKaruar LKouu O da galiba ite asl buna kzyor olum... Sefer, bir ey anlayamad iin Lahavle der gibi ban sallad. Tzeyin kaca sabah, Murat erken uyand. Kz, akamdan haber gndererek gitmeden evvel odasn grmek iin yukar kacan bildirmiti. Gardiyanlar ge vakte kadar oturup kat oynadklarndan deme cigara izmaritleriyle, kat paralaryla, zm pleriyle doluydu. stanbullu Belki Tzey buraya gelir demeyi mnasip grmediinden, Sefere bir ey sylememiti. Derhal yataktan kalkt. Giyindi. Ortal sprd. Masaya temiz bir ey rtt. skemlelerin yerini hazrlad. Yatam dzeltti. Kitaplar yerletirdi. Acele tra oldu. inde, Bayram sabahlarnn ocuka hisleri vard. Kendisine bile ayp gelen bir krpe delikanl heyecan duyuyordu. Halbuki Tzeyin ierdeki mevcudiyetinden de usanmt. Kendisine hibir suretle yk olmad halde, artk kmasn istiyor, -maazallah- daha on be gn kalsa, ne yapacan bir trl kes tiremiy ordu. Mahpushanede, byk cezallarla, az cezallarn arkadal doru deildir. Ceza miktar mahpuslar arasnda bir eit akrabalk -daha dorusu hemcinslik- vcuda getirir. Ar cezallar mitleri, neeleri, kederleri, fkeleri tekilere benzemez. Kelimeler bile, iki mahpus nevi iin baka baka manalar tar. Bu sebeple anlamalar hemen hemen imkanszdr. Ar cezallarn kouunda az cezallar bulunsa da, sk sk tahliye edilseler, kou, tahliyeden evvel ve tahliyeden sonra somurtan ve sinirli olur, mitsizlie kaplr.

227 temal lahir Hafif cezal, Af olacak dese, ar cezal gizlice kzar, Af olmayacak dese gene kzar. Bu iki ayr cins insan arasndaki mnasebet aresiz bir hastala yakalanm, lm bekleyen bir adamla, shhatiyle marur salam bir adam arasndaki ekingen, pheli mnasebete benzer. Az cezalnn Biz, aha, geldik gidiyoruz. Allah ok gn olanlar kurtarsn sznde, bir cenaze merasiminin, henz yaayanlara verdii hazin teselli vardr. Bunu ar cezal mutlaka anlar. Merhamet eer hibir ie yaramyorsa, insanlar ileden, en kolay karan histir. te bu his, mahpushanede can cier olan iki arkada, birisi ktktan sonra, ilk ziyaret gn on dakika iinde birbirine tamamyla yabanc hale getiriverir. Dardan gelen ierde kalan, ierde kalan dardan geleni yadrgar, birbirlerine kar byk birer kabahat ilemiler gibi mahcup mahcup bakrlar. Sz hemen tkenir. Can sknts balar. En fazla bu sebepten, mahpushane arkadal, mahpushanede doar, orada lr. erdeyken, dostlarnn neden kendisini sk sk ziyaret etmediine, tahliye edilen kou arkadalarnn niin grmeye her zaman gelmediklerine aanlar, kendileri de ayn eyi yaptklarn, mahpuslarn kendi haklarnda da yle dndklerini, svp saydklarn hatrlamak istemezler. Bir de mahpushane zdrap ekilen yerdir. nsanlar zd-rap ektikleri yere devam etmekten holanmazlar. stanbullu, byle kederli eyler dnerek bekliyordu. Merdivende ayak sesleri duyulunca cigarasm tablaya bastrd. Elini salarnda gezdirdi. lk sz ne olacakt? Bakalm Tzey evvela ne syleyecek? 04 Nefesini tutarak bekledi. Ayak sesi, konuma yerine doru, kapsnn nnden geince byk bir zntden kurtulmu gibi ferahlad ve ferahlar ferahlamaz, hislerini gln buldu. inde kadn arzusu olmadna hayret ediyordu. Demek ki 228 \Karlar [Kouu hrriyetsizlik bir eit maluliyetti ve maluliyetlerin en beteri de, belli bir ey, manevi kuvvetlere ait oland. Elini skmalym. lk defa elini skacam. Bundan ne kar? Dald iin ayak seslerini bu sefer duymamt. Tzey -dudaklarn kpkrmz boyamieri girdi. Arkasnda Gardiyan efika duruyordu, istanbullu ayaa kalkt: Buyrun. Sizin odanz ok gzelmi! Tenha. Yok... Hakikaten gzel. Burada m yatyorsunuz? Biraz ekinerek portatif karyolaya yaklat. Yata rten kah-verenkli eski battaniyeyi, canl bir ey gibi okad. Kn siz mez misiniz? Hayr. Pek souk olursa paltomu da rterim. Tzey, duvarlara ve tabana bakt: Bir gece u tavan varlmal da ben buraya dmeliyim. efika gld: Tavan yarlrsa grlt olur. Gardiyanlar koarlar. Kapy kilitlerim. Krarlar. Krmcaya kadar Allah kerim. Gltler. efika birdenbire ikisini de korkutan mthi bir teklifte bulundu. Muratn gzlerine bakarak: Haydi psenize... dedi. Tzey, hakikaten byle bir ey olacakm ve bu ey de pek fe-naym gibi bir adm geri ekildi. Murat ban sallad: Korkmayn bizimle akalayor. Neden korkacakmm?... Biraz oturmaz msnz? 229 iemal Tahir

Hayr. Bagardiyan Mdr grmesin, dedi. Tabii ben sizi ziyarete geleceim. ocuk her zaman urayacak. Cannz hangi yemei isterse sylersiniz. amarlarnz mutlaka bana gnderin. Olur. Yarm azla konumayn bakalm... Gndermeseniz kavga ederiz. Ben edepsizimdir. Estafurullah. Hi de deil. Edepsiz olmasam, ofre hakaretten bir ay mahpusluk vermezlerdi. Benden ceza paras da alabilirler mi acaba? Malnz varsa alrlar. Eyalarm var. Radyom, karyolam... Karyolanz haczedemezler. Radyoyu alrlar. Elli lira iin, be yz liralk radyoyu mu gtrecekler? Be yz liralk radyonuz varsa elli liray verirsiniz. Elbette veririm. efika, Tzeyin omzuna vurdu: yi vallaha... Kz, sen delirdin mi? Baka sz m bulamadn? Szm ok ama, sen vicdansz bir karsn. Ne olacakt? nsan dar kar. kmaya davranan efikanm kolunu tuttu. Dur aka ettim kz... Dur... Bize msaade Murat Bey. Bir gn hastaneye gitmek iin... Hastaym dersiniz. Onba, sizi eve getirecek. Bana sz verdi. Olur... Allahasmarladk. Gle gle. 05 Tzey elini uzatt. Murat, tuttu. Kuvvetle skt. Brakmadan 2?o Cardar Kou kapya kadar beraber yrd. Orada, byk bir dostlukla kadnn omzunu okad: Allah bir daha gstermesin Tzey... Allah sizi de tez vakitte kurtarsn... Bana bak... Samalyorsun. Alama. Ayptr. Neden? Alamak hibir zaman ayp olmaz, ben yarn urarm. Teekkr ederim. Murat, merdivenin beton korkuluuna oturarak inmesini seyretti. Tzeyin dudaklar hl titriyordu, sarho gibiydi. Kaybolunca, yorgun ve yapayalnz odasna girdi. Tzey burada hafif bir esans kokusu brakmt. Sevmenin byle akacktan bile gzeldi. Bu kadar az vakitte, bu kadar uygunsuz artlar iinde birbirini tanmayan, birbirini anlamaya imkan olmayan, hele fikren anlamam iki erkein byle bir dostluk meydana getirmeleri kabul deildi. yleyse baz muharrirler, romanlarn neden kadm-erkek dmanl zerine kurarlar? Hayatlar hakikaten cinsi dmanlklarla dolu ise ne kadar bedbahtlk... Uy duruyorlarsa kalpsizlik ediyorlar. Tecrbeli bir ihtiyarn doru bir szn hatrlad: Erkein dman erkektir. En kt kar bile senin iin Beni alsa, nikahlasa... der. Bunda da hibir felaket olamaz. Bir cigara yakt. Karyolasnda Tzeyin demincek okadg yere bakarak birka nefes iti. Artk esans kokmuyordu. Almak birok iyi eylerden bizi mahrum ediyor, diye dnd. Sonra Birok da kt eylerden kurtaryor, tabii diye glmsedi. Ayrlmak ne tuhaf... kalan daha ok zdrap ektii iin, giden biraz vicdan azab duyar. Her ayrlta galiba bir para lm var, azizim... Mahpushane sanki boalmt ve sanki deminden beri Pek uzun, insan ihtiyarlatacak kadar uzun yorucu seneler geip 231 ZKemal ujJir gitmiti. Tzeyin arkasndan yetimek istiyormu gibi merdivenleri ikier, er atlayarak aaya indi. Bagardiyann odasna girdi: A... Siz burada msnz?

Babam grmeye geldim. Bagardiyann kz Nebahat ayaa kalkt. Oturun rica ederim... Naslsnz? yiyim. Bugn ie gitmediniz mi? Gitmedim. Neden? Yoksa hasta msnz? Hasta falan deilim... Oturun... Yznm hl sar. Perhiz yapacaksnz. Hidayetle haber yollamtm. Yumurta yemek yasak... nmz k. Ispanak da yemeyeceksiniz. Mahmut Efendi, burada olduunuzu biliyor mu? Biliyor. Tahliye edilecekler varm. Daha onlar gitmedi mi? Bilmem. Yoksa dairede ok mu yoruluyorsunuz? Hayr. Hi ii yok... Haydi oturun. Siz oturun da... ite ben oturdum. Nebahat babasnn karyolasna iliti. Lacivert eteklik, lacivert ceket giymiti. Pek tabii bir ciddiyet vard. Kocaman siyah gzleriyle insana merte bakyordu. Parmaklar o kadar inceydi ki Murat, daktilo yazmaya dayanamazlar gibi, manasz bir eyler dnd: Ev-l mecmuasn beendiniz mi? \Kariar ZKoaa 06 Pek beendim. Teekkr ederim. Yzba bey, benimle elendi. Murat Bey sana fenalk etmi. Bu mecmua seni batrr, dedi. Neden batrrm? Modelleri yapmaya kalkarmm. Ortalk ate pahas... Anladm. Hakk var. Hi de hakk yok. Artk her ay alacam. Bir perde rnei grdm. Kumaa karmak istiyorum ama... karn. Beceremiyeceim. Ben mektepteyken de resim yapamazdm. Hep izgileri birbirine kartryorum. Kolay. Bana gnderin. Nasl olacan da tarif edin ben size yaparm. Nebahatin cevap vermesine vakit kalmadan Tzey ieri girdi: Baefendi... Murat Bey burada msnz? Evet. Siz daha gitmediniz mi? imdi gidiyorum. Tzey Nebahate dikkatle bakt. Bae-fendiye bir ey tembih edecektim. Sonra sylerim. imdilik Al-lasmarladk. Gle gle... Tzey tekrar elini uzatt: Yarn grrz Murat Bey. Hay hay. Tzey elini Nebahata da uzatt: Siz bagardiyann kz deil misiniz? Nebahat uzatlan eli grmemezlikten gelmiti. Tzey, bunu hemen ekti. Allasmarla-dk kk hanm. Nebahat cevap vermeyince Murat: -Selametle... dedi. Tzey hafif bir kahkaha atp dar kt. Dienu Tahir Nebahat, Muratn gzlerine dimdik bakarak sordu: Tzey dedikleri bu mu? Evet. Hidayet tarif etmiti. Yarn sizi grmeye mi gelecek? yle syledi. Burada kendisine biraz yardm ettim. Hac Abdullah eskiden tanyormu. Sonra bir arkada var. Askerde. Ona mektup yazdrmak istedi de...

Biliyorum. Hidayet syledi. Ne syledi? Mektubu size okutmu. Sonra da piman olmu. Bir utandm, bir utandm. lseydim daha iyi, demi. Bunlar Hidayete mi sylemi? Hidayete... Bizim ynlerini rdrmek iin kz, yanlarna gitmi de... Hidayete hep sizi sormu. Benim neyimi sormu bakalm? Evli olup olmadnz... Terbiyesizlik etmi. Biraz evvel elini skmadnz zaman size bu hareketi yaktramamum. Hakl imisiniz. Neden yaktramadmd? nk siz, alan bir kzsnz. Eabrikada, fukara insanlarn, bilhassa fukara kadnlarn neler ektiini her zaman gzlerinizle gryorsunuz. Onlar doru yoldan karmak iin akla gelmez tuzaklar kurulmu. Herkes adeta onlara dman. Binaenaleyh hi olmazsa siz, dkn bir insana merhamet etmeli idiniz. Siz merhamet mi ediyorsunuz? efika bize geldiinde sylemiti de ben inanmamtm. Murat, gzlerini krptrd. Yreini sevinle kark mphem bir znt kaplamt. Kalarn atarak toparland. Dargn bir sesle: Bu alka romanlarda okuduunuz, sinemalarda grd-224 \Karax ZKofliu nz aprak ilerle zerre kadar mnasebeti olmayan bir ey, dedi, meselenin i yz u: Ben burada yalnz bir adamm. Malatyallar byle insanlara biliyorsunuz Garip diyorlar. Ben herhalde, Tzey Hanmn 07 yreine dokundum. Memleketinden, akrabalarndan uzak dm, kimsesiz bir adam. Ksacas bana merhamet etti. Ben de onun bana merhamet etmesine msaade ettim. imdi dnn bakalm, hangimiz hangimize merhamet ettik? Haydi somurtmayn. Ben sizin inanamayacanz bir ey yapmam. Hem de, anlalyor, kk Hidayet, kocaman efika benim iin dedikoduya girimiler. Siz beni korumazsanz... Anladnz m? Hibir ey anlamadm. Daha iyi. Zaten anlalacak bir ey de yok. Siz ltfen perde modeliyle kuma yollayn. Nebahat cevap vermedi. stanbullu, Ne oluyor? fkelendi mi bu kk? diye dnd. Kskand m? demeye cesaret edememiti. 25 9 Murat, alt kat kouunun mutfanda, idama mahkum Ha-nmm rd kaza giydi. Bunun henz bir kolu taklmamt. Uzunluunun ve darlnn provas yaplyordu. Scak havada, ynl giymenin skntsyla kazan her tarafn beenmekten baka are yoktu. Murat, hemen soyundu. Ceketini giydikten sonra tekrar pencereye kt. ok iyi olmu Hanm... Eline salk... Allah raz olsun... Kolu ksa deil ya? Ksa deil. Alinin koluna ltm... Hanm utanarak yzn saklad. Alinin gvdesiyle senin gvden bir. Evet. Ama ben sana kstm. Aman? Kstm. O kar gelince sen bizim yzmze bakmadn? Tbe yarabbi... Bir duyan olsa doru sanr. Doru elbet... Sen benim iime de bakmadn. Beni asarlarsa on parmam yakanda. Hani, bu laf sylemeyecektin. imdi ben sana kseceim. Mebuslara on tane mektup yazdm. 226 D(anlar DCoua Ne yazdn? Bu kan ldrmedi, deseydin. Bu ldrmedi, dedim. Mahkeme hakszlk etti, deseydin.

Mahkeme hakszlk etti, dedim. Baka ackl eyler yazaydm. Ackl olur mu? ktm. Bak sonrasn siz dnn. Siz oraya kadn asmaya m oturdunuz? dedim. yi yleyse... Okuyunca bana acmlar dr. Acmazlar m? Ah, Murat aabey, sen bir ksan beni kurtarrdn. Merak etme kmadan da kurtarrm. kmadan kurtar. Daha iyi. karsan kt kanlara dalarsn, bizi unutursun. Hl neler sylyor? Sylerim. Kar benimle ekiti. Ben bu ynden ona orap rdreceim, dedi. Senin ynne ne karr elin kahpesi. Ben de Olmaz dedim. yi demisin. Olur, dedi. Akln eler de benim rgm beenmezsin diye, geceleri ben hep aladm. yi halt etmisin. Kz ben kt kar szne gider miyim? Lahavle... Ben rgm sana rdrmek istedim. Yoksa darda recek adam kyamet gibi. Eksik olma... Kn rsn diyerek sk rdm. Tzey bir laf eder diye mahsustan yava aldm da, o knca bitirdim. yi etmi miyim? ok iyi etmisin. Lakin, sen Tzeye kzyorsun ama, o seni pek seviyor. Ben istemiyorum. - Peki, peki... Syle bakalm, Ali ile dargn deilsiniz ya?... 08 227 Deiliz... Dilerini gstererek gld. Avluya karsam kzyor. Ben ne yapaym? Asker amar ykyorum. amar ierde ykanmaz ki... Hem buradakilerin hepsi iyi herifler... Bykleri babam, kkleri aam... Ben cammla urayorum, bana kt bakmazlar ki... yle mi aabey? yle... Hubu bac nerde? erde... Tespih ekiyor. Dervilik ediyor. Dua kuvvetiyle kumasn atlatp gebertecek. Bartlar diye duydum. Hi barr m? Anam yerinde... Hi utanmyor aabey. Karlara neler sylyor, neler anlatyor. Neler? Tbe... Hi sylenmez laflar... Ayp... Kumas her hafta grmeye geliyor. Fena m oldu? Yemeini piiriverir, amarn ykar. Raz deil. Gidersem o gece kovalarm diyor. Zorlu bir kan. Ben korkuyorum. Sdka ne lemde?... Jandarma Yusuf la szletiler. Yusuf teskere alnca... Sd-kay memlekete gtrecek. Desene ki bir dn de orada var. Ben yaadm. Senin cezan indirecekler, bir de af gelecek. Yallah, Ali ile beraber Adyamana gideceksiniz. Ben de sizin dnnzde sadlk edeceim. Hani o gnler aabey?... Af olur mu dersin? Muhakkak... Mutlaka... Af olmaz m hi... Yirminci yldnm? Hac Abdullah yle syledi. Af var, dedi. Ali de, Af var, diyor. Af oluvermeli. Af olsa, sen de kar msn? Belki karm. 2J8 [Kartlar !7u>jju Aabey. Bize af olmal, biz hep kmalyz. Sen bir sene daha ierde kalmalsn. Kz, bana senin ne dmanln var? Dmanlmdan m? Ben sana bakacam. Adyamanda olsam, hafta bir gelirim. Kamyon olmasa yayan gelirim, yryerek... Eksik olma Hanm... Hele utanmaz... Hemen alarsn. te gidiyorum. Dur... Ben alamyorum ki... Gzme gne girdi. te grdn m? Gne nihayet bizim de alnmza vurdu. Ben bir rya grdm. Hayrdr inallah...

Hayrn kar gele... Adyamanda oluyoruz. Lakin herif sam. Beni samdan sryor. Suya atacak. Sen geldin. Brak unu... Ben ahidim. Seni o aulamad. Brak... dedin. Herif senden korktu da brakt. Aliye anlattm. Murat Beye syle, bakalm ne diyecek, dedi. ok iyi bir rya... Meydanda bir ey... Mutlaka kurtulacaksn. Ben korktum. Uyandm ki tere batmm... Sabaha kadar namaz kldm. yi etmi miyim? yi etmisin. Gardiyan efika Hanm da namaz klyor mu? Klyor... Hanm korkarak etrafna bakt. Bana ekiiyor aabey... Burada Ali ile konuuyoruz diyerek bana etmediini brakmyor. Neden bana daha evvel sylemedin? Meraklanma. Ben ona krm. Seni rahat braksn. Beni rahat braksn. Burada, Aliyi grmezsem ben lrm. Bana yazk deil mi? zlme... Dzeltiriz. Ka gndr eve de gitmiyormu. *J- Gitmiyor. Bak grrsn, bu kar, kocasn boar. ster boasm, ister stne bir tane daha alsn... Bize demesin de... Hubu bac, bu efikay biliyor aabey, ka kere ocuklarn brakm da el adamlaryla kam. Aylarca urada, burada srtm. Sonunda geri gelmi. Bunun huyu byle... diyor. Birisi arkasndan seslendi: 09 Bey, seni dardan aryorlar... Geliyorum. Beni armlar Hanm... rgy beendim. Saol. Yreini ferah tut. Allah mrne bereket versin. Her namazda sana dua ediyorum. Teekkr ederim. Cann bir eye sklrsa bana haber yolla... Seferi gnderiver. Olur. stanbullu yere atlad. Takunyalarm srkleyerek yrd. i kederle az aza dolmutu. ki kapdan baka k alacak yeri olmayan mstatil koridoru yapayalnz geti. Binann merkezine yaklatka aptesane kokusu ve rutubet fazlalayordu. Gardiyan Abdullah srtarak kapy at: Seni bekliyorlar beyim. Kim? Cevap beklemedi. D kapnn nnde Tzey duruyordu. Biraz hzland: Safa geldiniz. eri buyursamza... Yok, girmeyelim. Kurban getirdim. urada kessinler de... Kurban m? Evet. Vaadim vard. Bir mnasip hayvan bulamadlar da, drt gn ge kald. Etini fukaralara datverin. Datmak kolay. Neden masraf ettin? 240 JCanlar ioau Masrafn sz m olur... Sesini alakt. Allah sizi kurtarsn. Eer karsanz iki kurban daha kesicem. Eksik olmayn. Kar duvarn dibindeki su arknn kenarna siyah bir koyun yatrmlard. ki kasap kesmeye hazrlanyordu. Daha imdiden, drt ocuk hayvann etrafn evirmiti. Kasabn ra olan ocuk, ustasnn dalgn baklar nnde evik bir hareketle diz kt. Uzun, parlak ban, kurumu kanla mosmor olmu tahta kndan, efece syrd. enesinden tutup koyunun ban geriye bkerek grtla gerdi. Ban ilemesiyle, tyl gvdede titremeler balamt. lk kan fskiyesi kar duvara arpt. Bu boazlamann artk mukaddes eylerle hibir alakas kalmam, alarca namna, gerek hayvan, gerek insan kan dklen uydurma kuvvetin btn mehabeti belki de kaybolup gitmiti. Kurban bayramlarnda, baz stanbul konaklar bu krl ie bir para sark, tts, kurbann gzn balayan beyaz tlbent ve dua ile bir eyler ilavesine alrlard. timai kymetini tketmi her det gibi bu da nihayet gittike komik bir hl alyordu. Kasap ra, hayvann art ayaklarndan birisini delerek iirmiti. Mezarn ta I Urjaya kar diye yeni moda olan bir kt trky tutturarak acele yzd, paralad.Bacaklar mafsallarndan krp ayrd. Kelle, barsaklar ve ikembesiyle beraber bunlar deriye sard.

Srtna vurup ustasnn arkasndan, nl ve yamal izmeleri taze kan lekesi iinde def olup gitti. erde gardiyanlar, darda jandarmalar, koca bir leenin iine ylm et paralarna bakarak, geride brakaca tesiri bildii iin azametle somurtan Tzeyi methediyorlard. Tzey abla ok yaamalyd, ite boyuna beraber sevaba girmiti. Namaz klmal deil, kurban kesmeli, kurban! Kurbann sevab birine benzemez. Yann ahrette, Srat kprsnde zerine binilecek... 241 ZKemal Hakir Bacaklarn sallayarak kpry geiverirsin. Sus, kzlba! Tzey, amarlar gtrmek iin bir boha getirmiti. Sefer olduka byk bir kn kza verdi. Yorgan da sktn m bizim Sefer? Sktm bizim Tzey Hanm... Yastk yzn?... dur bakalm, mutlaka bir ey unutmu-sundur. Eer para eksikse ben ocuu yollarm. Allahasmarladk Murat Bey. Gle gle... 10 Mektubuma cevap vermediniz? Bu akam yazacam. yleyse yarn le yemei yapmayn. istemez. Bak gcenirim... Sefer, sen beni duyuyor musun? Yarn le yemei yapmayacaksn. Ba stne abla. Hac Abdullahn ka gn kald? Be. Dars banza... Af var diyorlar. Kime? Trk milletine mi? Alay etmeyin. Vallaha varm. Ben alay etmiyorum ki... Tzey gittikten sonra, Murat, Sefere katiyetle,emir verdi: Etler sana teslim. Fukaralardan bakasna bir lokma verirsen kulaklarn keserim. Ba stne beyim. Sen gelmeyecek misin? Lzum yok. Kurban kesildiini, et datlacan plaklar oktan duymular, arka kapy evirmilerdi. Hepsi de Murat Bey... Murat Bey... diye sesleniyordu. Murat elini sallayarak yukar kt. Her 242 ZKardar DCouu basamakta grlt bir kat daha artmt. Glmsedi. Sevimli bir heyecan duyuyordu. Elleri cebinde, Mahpus omzunda volta vurmaya balad. Tzey kediye bir gn esans srmt. Kedi esanstan ne anlar? Mahpus, sinirlenmi, yalanp durmutu. imdi art ayaklan sol omzunda, ba ve n ayaklar sa omzunda ve adeta sevgiyle horluyordu. Buna biraz et ayrmak icap ederdi? Daha haberi yok... Kokuyu alsa, yalvaran feryatlarla, telala kapy trmalar. Aln birok insanlar neden amura gmdn anlamak iin al hayvanlarda grmelidir. Murat byle dnerek, Mahpusun kadife gibi yumuak n ayaklarndan birisim tuttu. Kedi, bu dostlua kar minnetini trp gibi bir yalama ile gsterdi. Beyim... Ne oldu? Dattn m? Hanma vermeyi unutmadn ya? Daha datamadk. Neden? Kalarm atarak durdu. Sana dat dedim. Baavu seninle grmek istiyor. Hangi Baavu? Karakol kumandan. Ne olacakm? Hele gel beyim... Bana kzma... Etin yarsn alacakm.

Yarsn m? Yars yeterse kazandk... Bir omuz hareketiyle kediyi yere brakt. Ar ar dar kt. Hele gel bakalm... Ben sana avula ahbap oluruz. Meraklanma demedim mi? avuun ad Rfk idi. Gedikli baavuu. Karstan, Sovyet hududundan gelmiti. Geleli de bir hafta oluyordu. lk defa ciddi ciddi konuacaklard. Baavu, bir elini pantolonun cebine sokmu, kapnn nndeki masaya yarm oturmutu. u haliyle bir igal ordusunun burasn teslime gelmi, dil bilmez, rtbesi belirsiz bir zabi241 DCemal Tarar tine benziyordu. O da ciddi ciddi konumaya hazrlanmt. stanbullu, baavua cesaret vereceini bildii halde yumuak bir sesle: Merhaba baefendi... dedi. Merhaba... Tzey isminde bir kadn kurban kesmi. Datma iine de siz karyormusunuz. Biz, etin yarsn erat iin alyoruz. Topal olan raz olmuyor. yi ama, Tzey Hanm, bu kurban mahpushanedeki yoksullar iin kestirdi. Biz hepsini almyoruz. Yars yeter. 11 Anlyorum. Lakin kalan yars bize yetmez. Baknz... stanbullu eliyle arka kapda bekleyen plaklar gsterdi. Burada krk para et yoktur, halbuki bizim plaklarmz krk kiiden fazla... yleyse bagardiyan bekleyeceiz. Neden? nk byle ilere bagardiyan karr. Baefendi, bu kurban eti. Kurban etine herkes karr. Ben de bu ii, sizi temin ederim, isteyerek yapacak deilim. Sefer de pekala hakkndan gelebilir. Sonra biz mahpusuz baefendi, elimiz ayamz bal. Fazladan az da... Oras beni alakadar etmez. Asker vatan hizmeti gryor. Benim erlerim de gurbetteler. Bir ksmm bize vermedike eti datamazsnz. imdi Tzey Hanmm kurbanndan, plaklarn zararna siz hisse talep ediyorsunuz. Bu et, sahibi tarafndan bana verildi. Ben dilediime datrm. Bir hata ilersem benden ancak Tzey davac olabilir. Siz yeni geldiniz. Byle anlamaya imkan olmayan biri meselede birbirimizi krmayalm. Arkadaa msaade istiyorum. Ltfen raz olun da Sefer eti datsn. 244 \Karar [Konuu Olamaz, bagardiyan bekleyeceiz. Kimseyi beklemeyeceiz. Kibarlk ediyorum baefendi. Bu kapdan ieriye karamayacagmz size hatrlatmak nezaketsizlik olacak. Yalnz size bir fikir vereyim. Eti size brakrm, siz de bizim iki arkadamz gece salverin, bize bir dana getirsinler. Bu nasl bir teklif? Hakknzda zabt varakas tutacam. Durunuz. Beenmediniz mi? O halde eti bize veriniz. Siz eratnza bu gece bir dana getirmelerini emredersiniz. Zabt tutacam, hakaret... Ne demek... Jandarma hrszlk edemez. Ben bunun hrszlk olduuna kani deilim. Jandarma ne yapyor? Herhalde, u anda bizi mdafaa etmiyor. Bu Malatyada baz insanlar dkkanlarn bir gece on bin lirann zerine kapattlar, ertesi sabah yz bin lirann zerine atlar. Mftzade Hac Abdullah Efendi, asker ailelerine budayn kilosunu 135 kurutan satt. Eti, askerlerinize onlardan isteyeceinize, u plaklarn derisine -yakasna deil- derisine sarlyorsunuz. Yama yok. Yahut da burada yama yok baefendi.. Baka kapya... Jandarma dilenci mi? Bu nasl sz? Baavu etrafna bakt. Kapn darsnda tane nefer byk bir dikkatle mnakaay dinliyordu. Murat, Yusufun dudaklarndaki incecik, ok bilmi glmsemeden onlarn kendi tarafnda olduunu anlamt. Baavu yardm istedi: Nerde sizin bagardiyannz? Nbeti gardiyan: imdi gelir baefendi.... diye cevap verdi. Nerde geziyor? Bu adam mahpus mu, burann mdr m, mahpuslarn avukat m?

Murat, gzln ortasndan drterek yerine yerletirdi: Ben mahpusum. Jandarma mesleine hakaret ettiniz. 245 [Kemal Takir Ben meslee hakaret etmedim. Jandarmalara da hakaret etmedim. Bu i iyi deil diyorum. Bilakis ben de iyilik etmek istiyorum. Hayr, bu sizinki iyilik deil. Burada aylardr kursana bir yudum scak orba girmeyenler var. te bagardiyanmz geldi. Neredesin Mslman? Biz seni bekliyoruz. Hayrola... Evdeydim. Bir ey mi oldu? Hibir ey olmad. Baefendi seninle grecek. Baefendinin eski azameti kalmam, bir atm cesareti mnakaa uzandndan ve pek tehlikeli bir yola dkldnden, tkenmiti. Yalvaran bir sesle 12 meseleyi Mahmut efendiye anlatt. Mahmut efendi, her zaman idareyi maslahatyd. ki tarafa da hak vermeyi kurnazlk sayyordu. Ba stne... Pekala... Birazm da jandarma arkadalara verelim. Ne iyi, diyecek oldu. Murat kalarn att: Olmaz. Jandarma arkadalara mutlaka et yedirmek istiyorsak, ite size bir lira... Siz de haydi birer lira verin. Hali vakti yerinde mahpuslardan da birer lira alalm. Bir kurban daha onlara keseriz. Lakin siz de ahsen birer lira vereceksiniz. unu da baavuum bilmi olun, siz Karstan geliyorsunuz. Orada Bolevik sermayesiyle zengin olmu tccar efendilerimizi grdnz. Benim bir lira vermemi baka manaya ekmeyin. Rahat geinir bir adam deilim. Bunu isterseniz tahkik edebilirsiniz. Yani benim verdiim bir lirann milli bir deeri vardr. Haydi askerlerimize et yedirmek isteyen babayiitler meydana... Bir lirann deeri yok. Lakin icap etmez. Sadaka ile... Ben de sabahtan beri onu anlatmak istiyorum. Bu da sadaka... Hem de Tzey Hanmn sadakas... Ancak bizim gibi sefillere layk. Haydi Sefer... Gryorsun ki baefendi ile anlatk. 246 \Karar Kauu Artk eti arkadalara dat. Sefer, bakr leeni arka kapya doru keyifle srp gtrd. Murat, parmakln dnda duran jandarmalara glmsedi: Benden gnah gitti arkadalar... Duydunuz ya, size et yedirecektim. Baefendimiz raz olmadlar. Saol bey. Eksik olma... Baavu, ocuklar: Def olun... diye kovalad. Pek rahatszd. Bagardiyana fkeyle bakt: Bey beni yanl anlad. Galiba eti kendimiz yiyeceiz zannetti. Murat cigara paketini kard: Yok... Hi aklma bile gelmedi efendim. Eer yle bir ey aklma gelmi olsayd, emin olun, sizinle bu kadar uzun konumazdm. Samimiyetinize inanyorum. Hepimiz burada millet uruna arptk. Her zaman olduu gibi tabii siz kendi milletiniz iin, ben de kendi milletim iin... ki milet mi? Hepimiz ayn milletiz... Trkz... ki millet olmasa, zat lniz silah elde benim hrriyetimi bekler misiniz? Ben kap hrriyete kavumak istiyorum, siz beni ldrmek bahasna buna mani olmaya alyorsunuz. Biz burada sizi ayr milletten olduunu iin beklemiyoruz. Su ilemisiniz. Su ilememiiz. Namk Kemali Magosaya gtren Ab-dlhamit zaptiyeleri de, vallaha byle sylemilerdir. imdi mektepte ocuklara, ama, bu hikye elbette Abdlhamitin dnd ve inand gibi okutulmuyor. Namk Kemal baka... Biz vazifemizi yapyoruz. Alt taraf bizi alakadar etmez. Biz askeriz. Siyasetten anlamayz. 247

iemal Takir Eer Mustafa Kemal de, 19 Maysta Samsuna kt zaman byle demi olsayd, on, oniki kolordu kumandam da byle demi olsalard, memleket imdi ne halde bulunacakt? Siyaset ya iyidir, ya kt, ya lazmdr, ya deil. yi ve lazmsa bir memlekette herkes ondan anlamal ve o ile uramal... Siz uramsnz da banz ge ermi... te imdi haklsnz... Size felaketli bir yol gsteriyorum. Sakn bana aldanmayn. Bu memlekette on drt yandaki kzlar, vesika alp krta kr ta kerhaneye giderler de, meydan muharebesi grm erkekler siyasi partilere giremezler. Bu hali gren zavall Trk milleti de, hakl olara: Rey karya verildi. Erkeklik ld, diyor. Halbuki reyi millete vermek diye bir ey olur mu? Reyi milet verecekti. 13 Bu esnada, ara kapda grlt gkyzne kyor, telal sesler: Sefer... Sefer... Topal herif... Kardeim... diye avaz avaz baryordu. Baavu, somurtarak gitti. Muratn tahmini hilafna dost olamamlard. Btn bu iler grlrken -Hayret edilecek bir ey- kar gardiyan efika Hanm, ortalkta grnmemiti. kindiye doru, Murat, Nebahatin gnderdii kumaa perde modelini kopya kad ile karrken odaya girdi. Yz parl pa-rld. Mesuttu. Ak olsun size Murat Bey, dedi, et datmsnz. Hani benim hissem... yi vallaha... Bu ne kadar netameli bir kurbanm... Eti maa alanlara datmayacaktk ki. Krk ylda bir kere de halka 248 ZKarar Kou$u dalacak bir yal kuyruk ele geti. Siz neredeydiniz bakaml? Farkna varmadnz m? Bana hibir zaman alc gzyle bakmyorsunuz... Size gceniyorum. Alc gzyle mi? Durun hele... Biraz imanlamsmz. Gzellemisiniz. Alay etmeyin. Vallaha... Size gardiyanlk yaram. Baka?... Baka... Yznz glyor. Remzi Efendiyle bartnz mutlaka. Allah gstermesin. Ben diiden geliyorum. Dilerimi taktrdm. Sahi... Aman glnz. Tamam... te byle olacakt. Tevekkeli deil. On ya genlemisiniz. Aferin... Kadn, n dilerinin altl stl iki srasn da altn kaplama yaptrmt. Krmzya yakn sarn yz, kzl salar tamamyla altn suyuna batrlm gibi tuhaf bir parlt iindeydi. Azn dolduran pahal maden, Murat yreini bildii iin, efikaya daha insafsz, daha hain bir hal vermiti. yi olmu mu dilerim? ok iyi olmu. Artk bunlarn erefine bu akam eve gidin kocanza yazk. Siz bana hep fena nasihatlar veriyorsunuz. O eve artk benim lm girer. Diiden sonra hukuk hakimi beyefendiye uradm. Hanmefendiye aladm. kisi de raz oldu. Boanacam. te kat, pul getirdim... Koynundan bunlar karp masann zerine brakt: Sizin eliniz uurludur. Boanma istidalarn siz yazverin. ki tane olacakm. Benim elim iyi eylere uurludur. Alt ocukla bir anay durup dururken kocasndan boatmaya alet olamam... Kadnn 249 S gzlerine dikkatle bakt: ciddilemi. nsan, bir bakasn bulmadan eski kocasn da, dostunu da, brakmaz. Hele syle bakalm! Kim bu babayiit? Vallaha kimse deil! Ben bam kurtaryorum. Erkek laf edildi mi yreim bunalyor. Size sz verdim ya... Ben artk ibadetle vakit geireceim. Bam dinleyeceim. Yalan sylemiyorsunuz ya? Yalanla ibadet bir arada olmaz. Yalan deil kanaat olsun... ben uurlu gelir diye size yaz-dracaktm. Yoksa hkim beyefendi, kalemde yazdracak. Hem de daktilo ile yazdracak. Daktilo daha uurludur. Yalnz size son defa syleyeyim efika Hanm...

Yanl bir yol tuttunuz. Hi olmazsa byk olunuza acyn. Kazk kadar herif... O bana ac veriyor mu? Parasn fan-teziyesine veriyor. imdi de evlenecekmi. Babasna, kardelerine, biraz da onun kars baksn. Hakknz var. Lakin boanma mutlak lazm m? Zaten burada da biraz boanm gibisiniz. Sizi zorla eve gtremezler. Hele bir para sabrl olun. Belki birka ay sonra fikriniz deiir. Hayr! Hayr! Ben o alan yzn grmek bile istemiyorum. Boanma kararn alaym, bu memleketten de kp gideceim. Ooo maallah, i ilerledi desenize!... Hep alay ediyorsunuz. Bana siz hi acmyorsunuz. nsan ne ekerse onu bier. Siz de kocanzla ocuklarnza acmyorsunuz. 14 Kocam evlensin! Zaten komularla haber yolladm. Benden ona artk hayr gelmez. Bann aresine baksn! dedim. ok fena... ok... Ne yapalm? Sevmiyorum. 250 jiarar iouu Szn burasnda, aralk duran kap birdenbire ald. efi-kanm kocas Remzi Efendi, perian bir halde ieri girdi: Kimi sevmiyorsun, efika! diye gzleri ya iinde yalvard, beni mi sevmiyorsun? A, a delinin zoruna bak... Sen benim peimde ne dolayorsun? A, hepsi gelmi... Siz beni ldrmeye mi geldiniz? Def olun... Bagardiyan! Murat srayp ayaa kalkt: Susun yahu! Siz hepiniz ldrmsnz. Susun bakalm! Neden susuyormuum... unlara bak!... Hepsi toplanm... Seni istemiyorum herif... Sen Trke bilmez misin? Seni sevmiyorum. stemiyorum. Senin koynuna giremem. Etimi kesseler, sana ben artk kar olmam... ocuklarmz... unlara ac... Benim koynuma girme... Ben kap dibinde yatarm. Eve hi gelmem... Bam alr Ada-naya, Mersine giderim. Sen ocuklara bak... En byk olan, -anas gibi krmz sal, krmz yzl, pek gzel bir delikanl- son moda bir kostmn iinde, vcudu ve surat bir manken gibi hareketsiz dimdik duruyordu. Onun yannda el ele tutumu, ikiz domular kadar birbirine benzeyen birer ya aralar olduu halde, boyca birbirlerinin tpks entarili iki olan ocuu. Bunlara analar, laf aras nefretle keller derdi. kisinin ba da akaklarna kadar keldi. Rahmetli Aye Ana, yaralar, ocuklarn hayatm tehdit edecek derecede azgmlamca bunlar doktora gtrr, kendi parasyla beddualar okuyarak ila alrd. O ld leli artk bsbtn bakmsz kalmlard. Yaralar yzlerine sirayet etmi, yanaklarn kabuk kabuk soymaya balamt. kisinin balarna birer rme takke geirmilerdi. Hatta nefes almadan bakyorlard. Ayaklarmdaki ucu sivri, arka-s kulakl, hafif yemeniler bu ocuklara masallardaki cceler gi2SI [Kemal Takir bi insandan baka bir hal vermekteydi. Neredeyse uacaklarm, yahut ptr ptr baka bir ey, mesela kedi, horoz, elma, idare kandili olacaklarm gibi bir tuhaf eyler hissediyorlard. Bu kiilik cansz kuvvetin nnde iki bklm olmu bitkin baba, gzleriyle birbirine kavuturduu elleriyle anaya ses karmadan mthi bir biarelikle yalvarmaktayd. ocuklarna bakmazsan bunlar lr. Bunlar lrse... Bu iin sonu fenaya varr... Seni bir reten var. Bunlar senin akim deil... Sen... Bize yazk... Biz sen olmasan mahvoluruz. Olun dn gece sabaha kadar alad. Eve biz gelin getireceiz, tekiler ite gidiyor. Ben alyorum. Olun alyor. Bizim eve ayda iki yz lira para giriyor. Tam senin rahat edecein bir zaman... stemiyorum. Paranz banzda paralansn! Ben sana buraya ayak basma demedim mi? Neden o bagardiyan! Sizi ieriye neden brakt?

Brakmayacakt. Yalvardk. Onun kabahati yok. Sakn ona atma! Bagardiyan iyi adam... Merhametli bir adam... RemziEfendi konuurken grtla, kemerli gmleinin geni yakasnn iinde aa yukar oynuyordu. Tra uzanm yz alacak kadar sevimli idi. Belki de bu kadar sevimli olmas, zerindeki zavalll arttryordu. Alnd almal t grmemi pantolonunun dizleri, diz kapaklarna birer tas saklam gibi ileri frlamt. Bu suretle bacaklar bklm duruyor, yalvaran halini bir kat daha mncklatryordu. kk avurtlar ukura batm mavi gzleriyle, her taraf salam ve itahas tabii bir insandan fazla olduu halde Muratn zerinde ilk defa sakat bir adam tesiri brakt. Itahasmm neden tabii bir insandan fazla olabileceini dnmeye bu hisse nereden kapldm bulmaya lzum grmedii gibi, bu sakatln ademi iktidardan ileri geldiine niin kanaat getirdiini de aramyordu. 15 252 iarar iouu Biz sensiz lrz. ocuklarn ba clk yara... Bunlar bit iinde... Gnahtr efika... Bunca senelik yuvamz datma! stemem... te katlar aldm. Boanma davas ayorum. Hkim beyefendi olur dedi. Beni senden atr atr boatacak! Aman yarabbi! Aman yarabbi! Ya biz? Hkime gittim. Ayaklarna kapandm. Doru mu? katlar... Aman yarabbi! Birdenbire uzanp Muratn elini yakalad. ekmesine vakit brakmadan pt. Beyim! Sen insan adamsn. Sen yazma... Sen benim kanma ekmek dorama:.. Bunlara baksana... Murat elini kurtarmak istedike adeta ekiiyorlard. Benim kanma ekmek... efika... Bir laf syle beyim... Sevaptr. Sen vicdanlsn. Brak elimi... Brak yahu! Siz deli misiniz? Murat nihayet kendisini kurtard. Sanki bu ocuklar, bu adama gizli tellerle merbuttular da, bir el pmesiyle byk olann naz, klelii kklerin kel ve bitleri dalgalar halinde kendisine gemilerdi. Fena halde tiksindirdi ve fkelendi. Remzi Efendi, ayptr. Erkek olacaksn... Laf bir trl bulamyordu. ki kere daha tekrarlad. Erkek olacaksn... Erkek... Hayr beyim... Estafurullah... Ben erkek deilim. Ben ihtiyar bir adamm beyim... Bu giderse, alt ocukla bana kim gelir? Bana kim kz verir. Bana kimse gelmez... ocuklar bakm ister... Ulan an kafanz. An da bey amcanz grsn... Murat nefretle ban evirince emri geri ald. Pekala! rtn, rtn istemez. Ben ne yaparm beyim... Bunlar bit yer ldrr. ocuklarm lrse ben de lmeliyim... efika herkesin zddna basmak istiyormu gibi sinirli bir kahkaha att: Eskiden byle demiyordun. Orospular stme getirdiin vakti... Aklnda m? Fahriye orospusu iin benim kemiklerimi krdmd. Ne olmu. Kahveyi scak vermemiim. Ben a yattm, 252 (emal Takv sen bitiik odada orospulara kebap yedirdin. Yedirdim. Ben yaptm. Kafirdim, gavurdum, Mslman oldum. Sende insaf yok mu? Arkada errine uradm. Cahildim. Sen de bana yaptn. Bey, bu ka kere evimizi datt. Ka kere... Zilede ben kolcubaydm. Bunun yznden ii braktm. Muhacir oldum. Kangalda mbairdim, namusumu payimal etti, insan iine kamadm. Kahvelere gidemedim, istifa ettim... Sus herif! te ben fenaym! Ben orospuyum var m bir diyecein... Ben istemiyorum seni... Sen de beni isteme... Ben seni isterim. Ne mmkn? Ben bunlar cierimin yanklndan sylyorum. Bir de Murat Bey bizim yabancmz deil... Hah ite sefer de geldi, Sefer! Seni efika sever. Ltfen bir ey syle... Haydi... Topal Sefer salam aya zerinde ararak durmutu. Muratn yzne bakt. Murat fkeden titreyen bir sesle: Remzi Efendi, dedi. Size birka kere rica ettim. Karnzn peine bu kadar dmeyin. Hani bana geen gn vaat ettinizdi. Bak hepiniz alyorsunuz hamt olsun paranz var.

ocuklarn amarlarn birka hafta birine ykatnz. Yemei siz piiriverin. Karnzn huyunu siz bizden iyi bilirsiniz. Bir inat etmi. Bu inat sit-tin sene srmez. Kadnlarn bu yata byle sinirleri tutar. Size hepsini birer birer anlattm. Siz de raz oldunuz, kabul ettiniz. Fakat ite imdi gene ocuklar arkanza takp pei sra kouyorsunuz. Ne yapaym beyim! Evde oturamyorum. efika evde olmazsa ben evde oturamam ki... Ben nce byle deildim. Bu bana muhakkak by yaptrd. Benim hepsinden haberim var. Tfeki Feyziye kat yazdrm. Beni ileden kard. Eski lerini alyor. Halbuysa ben ihtiyarladm beyim... Ben ihtiyar hasta bir adamm. Bana yazktr. Buraya girdi gireli evimize kere geldi. Son geliinde koynumdan kalkt da... 2S4 [Karlar [Kouu Rica ederim. 16 Ayp deil beyim...Nikahl refikam... Koynumdan kalkt. Mindere gitti Yorgunum dedi. Gel beraber yatalm. Elimi eline srersem namerdim. Eteini koklarm bana yeter, diye sabahlara kadar yalvardm, insaf etmedi. Murat korkuyla, nefretle efikaya bakt. efika gizli bir memnuniyetle ban kaldrd: Hep iyi taraflarm sylersin... Sabahleyin olum iine gidince beni dvmedin mi? Dvdm. Sen bakasn sevmeye baladn! diye dvdm. Ben byle syledike seviyorum patla da, atla! elbette biz de erkeiz. Hak Tel kitabullahta kii avradm kskanacak buyurmu. Kskanmak yok mu mslmanlkta? Kemiklerimi krdn... Kemiklerimi krmasan, benden artk sana fayda yok... te katlar.. Ben bu memlekette de durmayacam. Ayamn ban z herif. Bak iyi duy, seni sevmiyorum. Bakasn seviyorum. efika Hanm artk bu kadar fazla... Murat hmla Remzi Efendiye dnd, yalan sylyor. Fakat yalan bile olsa byle szlerin ocuklarn nnde sylenmesi doru deil. Siz mademki buraya gelecektiniz, bari bunlar getirmeseydiniz... Analarna yal varsnlar diye getirdim. Bakasn sevmese, ben efikay bilirim ocuklarna dayanamaz... ki gn grmese deli olur... Aman beyim ayaklarnn altn peyim, istiday yazma... Bunu benden boatma... Siz ne diyorsunuz kuzum... Hi yazar mym? Oh mrne bereket... Allah genliini balasn... Ona yazma... Bana bir istida yaz. Bunu, buradan kovsunlar, i bulup almazsa bizi belki brakmaz. Onu da yapamam. Kendisi istifa vereceim demezse ben 2SS OiemaL Tahir ne karrm. Yalnz daha evvel size sylemedim mi? Buras gen kadn yeri deil... Senelerce kadnsz kalm bu kadar bekar adamn arasna karnz sokmayn. Siz hapiste yattnz, bilirsiniz, demedim mi? ki metre kumala kilo eker iin aile saadetinizi burada Murat kederle glmseditehlikeye attnz. Ben istiday size danmadan niin yazmamtm. imdi olup biten ilerden phelendiim iin. Beni kimse dinlemez. iten geince aman derler. Amma kabahat sizin deil. Dnya yznde bizim talimiz byle... Haklsn beyim... Sen hepsini syledin. Benim basiretim balanm seni dinlemedim. te imdi... Eyvah! Sen peygamber gibi bir adamsn beyim... una birka lakrd syle... Akln haydi el! Hep sylyorum. Dinlemiyor. Siz de dinlemiyorsunuz. Peini bir mddet brakn dedim. Kendiniz gelirsiniz, ocuklar gnderirsiniz, yolunu beklersiniz, tekini berikini ricac yollarsnz. Tandklara ara bulsunlar diye yalvarrsnz. Bir hafta sabredemediniz... Kadn, koynunuza girmek istemiyor, siz onu amar ykatmaya aryorsunuz. Tbe yarabbi! Bir kar kocasnn koynuna girmek istemezse, amar ykamak urada dursun, baklavasn bile yemez. efika glverdi. Bu gl stanbulluyu ileden kard: Haydi def olun! diye kkredi. Ben dnya zerinde sizden adi insanlar grmedim. kn dar... kn diyorum... Ayan yere vurdu. fkelendii zaman karsmdakileri hakikaten korkutan bir adamd. Keller, manken olan, iki bklm k koca (!) ve fettan kar rzgarda savruluyorlarm gibi kapdan dar srklendiler. Sefer, arkalarndan eseri cedit katlaryla iki takm istida pulunu koturdu. Muratn sinirleri yalnz kalr kalmaz boanmt. Nerdeyse

2$6 Kanlar ZKouu kahkaha ile glecekti. Sag yumruunu sol avcunun iine iki kere vurdu. Bu pisliin iinde de kitaplara yazlan o ilahi akdan bir zerre varsa... Akn da Allah belasn versin! diye homurdand. Akamst cezaevi mdr: Yahu nedir bu bamza gelen? Allah beterinden saklasn! diyerek stanbullunun odasna girdi. 17 Hayrola mdr bey! Srgn m geliyor? Ne srgn? Kendisini dnmez de uradan gelecek srgn dnr. Bana noldu? Ne olocak? Az daha bu odann kapsn gece-gndz senin stne kilitliyorduk. Fena fikir deil. Mddeiumumi muavini mi dnd bunu? Mddeiumumi muavini evet! Neden? efika Hanmm namusunu kurtaracaz ya... Nesini kurtaracaksnz? Namusunu! Biraz ge kalmadnz m? Bilmem... Kocas olacak namussuz mddeiumumilie gitmi. ki kel olan, o sar sal olu beraber. Muavine yalvarmlar, alamlar. Sen kary vaadi izdivala batan karyormu-sun. Telefonlar iledi. Kary da celseye davet ettiler bir de tabii, beni ardlar. Hemen git komnistin odasn stne kilitle. Bir daha onu ortada dolar grmeyeyim. demez mi? Allah beterinden saklasn! ardm. Ben o halt edemem. Sebep neymi? Ne yapm Murat Bey? dedim. Attk. Sonra ba mddeiumumiye girdim. O ne demek? Kulak asma! Biz o kary tayin etmekle hata ettik galiba! dedi. u halde kurtuldum desene! 2S7 ZKanal Mhir Kurtuldun. Nerde o kaltak? Gelir gelmez... nm sra koa koa yrd. Benden utanm besbelli! Gelir gelmez namaza durmu. Namaza m durmu? te mdr ben neden namaz klmyorum imdi anladn m? Yok. efika da namaz klyor diye. Namaz bu orospuyu arpmak ki ben bam secdeden kaldrmayaym. Halbuki arpmyor ite... Sen bile tvbe etmeden namaza durmu dedin... Sorma... Hep kabahat ba mddeiumumide... Buraya mstahdem tayin etmeden mdre danlacak. Usul byle... Lakin... Bizi adamdan sayan nerde? Estafurullah. Brak. Benim canm sklyor. Haklsn. Sen de bir byk felaket atlattn mdr! Aman! deme! Dedim gitti. Karya hani sslenmesin diye emrettin ya... E! Dairede yalnzken yanma girecekti. Orada kendisini yere atacakt. Allah beterinden saklasn... Neden? stne hcum edip zorla pm olacaksn. Namus davas aacak. Vay bama gelenler!... Aferin! Bana niin sylemedin? nn aldm. Lzum kalmad. Nasl nn aldn? Geenlerde kar bize geldi. Yengen evde yok. eri girdi. Hanm yok mu? diye sordu. Ben mahpushanede vukuat m var diye soruyorum. O hanm yok mu? diyor. Yok deyince Oh! Ka kere geldim sizi yalnz bulamadm. 258 Dianlar ioijuu Nedir benim bu ektiim... diye balad. Anladn m? Anladm. Dur sen... Ben yengeye bir mektup yazmaz mym?

Mektup yazacak bir ey olmad ki... Ben irkefe deer miyim? Yzm astm. Kocas dvm... Pis orospu! At da bana diz kapandan yukarsn gsterdi. rm... Ban evirseydin. evirdim. Allah beterinden saklasn... Mddeiumumiye sylemedin mi? Sylenmez mi? Ne dedi? 18 Bir kere nasihat ver. Evine gitsin. Tutmazsa bir mnasip frsatta def edelim, dedi. araym da nasihat veriver bari... Allah gstermesin. Eer beni seversen bir mnasip frsat bulun... Hukuk hakimi kzarsa... Mdr bey, birdenbire fkelendi: Kzarsa kzsn... Bir de hakim kzarsa diyorsun! Hakim kzar diye biz senin stne kapy m kilitleyeceiz? Sana dizini gsteren efika bana da gsn gsterdi. stme kapy kapatrsanz yrei yufkadr, size etmediini brakmaz. Ben onun dert ortaym... Brak allesen... Kocasn seninle konuurken grm, nnzde istida katlar varm... Doru... Hkim beyle grmler, boanmasna karar vermiler. Kar istida yazdrmaya geldi. Sen alt ocuk anassm! Ben bu istiday yazmam diyordum. Kocas ieri girdi. Sylemedin mi rezile?... Syledim. Hem bu gn sylemedim. Daha kar buraya 259 CTCema! Tahir girmeden syledim. Mantoluk gzlerini boyad. yi amma her kan manto giyebilir mi? Bazs eski yatak arafndan kurtulunca ite byle hevesleniyor. Bunu da hatrlatsaydm! Bunlar hatrlatmam istemiyor ki mdr bey... Neye gldn? Mahpushane adama ok ey retiyor da ona glyorum. Ben imdiye kadar byle heriflerden bir eit intikam alnr zannederdim. Karsn kullanarak... Meerse yanlmm... Birok kocalar, bunu yapmadmz iin bize kzarlarm... Eer efi-kay uraya yatrsaydm, kar kocasndan boanmak istemezdi, iim bozulmasn, diye eve gider, gelirdi. Pezevengin enesini okard. Benim de namusumu ciddiyetimi meth ederdi. Geinir giderdik. Simden sonra... Dar karsam... Bu eit almadan evvel uzun boylu dneceim. Neyse mdr bey... Sana teekkr ederim. Mddeiumumi beye de teekkr ederim. Gene okuyorsun? Okumasam atlayacam. Haklsn birader... Ne diyeyim... Allah belalarn versin... Gene Allaha havale ettin mdr! Herifler kazand. Mdr dosta somurttu: Her szne hak veriyorum. Lakin din bahsine gelince... Uyuamyoruz. Sizi mutlaka aldatmal m? Bu gnlerde Murata, demek ki, gazve emrolunmutu. Kurban eti davasnn stne, kap kilitlenme belasn da kolayca atlattktan sonra, ilk ziyaret gn sabah, hi beklemedii bir ha260 Odrtlar ZKouu dise daha vuku buldu. Tra olurken mdrn kendisini ardn sylediler. Acele edip aa indi. Mdr Mehmet Bey, yaradl itibaryla, mahalle imam olacak bir adamcazd. i tersine gitmi, en dadaal zanaate, mahpushane mdrlne dmt. Gene tela iindeydi. Gel hele? Nerdesin birader? diye kt. te geldim. Ekmek hesab m yanl? Ekmek hesabn Allah kahretsin. Elbet o da yanl... Aklm dald. 19 buuk kuru diyecek yerde 18 buuk kuru yazmm. Hasl cemi denk getiremedim. Kolay... imdi brak... Duydun mu? Harbe mi giriyoruz?

Allah gstermesin... imdi syleyeceim, cann sklacak. Bana vaat et fkelenmeyeceksin. Gene mi efika davas?... Brak dedim ya... Dinle... u Tzey birka zaman gelmeyi versin... Haa?. 19 Neden?... Tabii senin iyiliin iin... Kim bu benim iyiliimi isteyen? Mddeiumumi muavini mi? Hayr baavu? Bizim baavu mu? Bizim baavu. Biz onunla birbirimize iyilik edecek kadar tanmyoruz ki... te grdn m! Kzdn! Kzmayacaksn. Biraz sabr... Biraz sabr her ey dzelir... nallah yaknda af... Aff bir kenara brakalm... Dur hele... Birbirimize iyilik edecek kadar avula tanmyoruz, dedim amma yanlmm. Ben ona byk bir iyilik ettim. O da imdi, muhakkak, minnet 26i IKemal Mkir altnda kalmamak iin mukabele ediyor. Ne iyilii? Dn Tzey bir kurban kesmiti. Etini fukara mahpuslara dattk. Eti blmeye kalkt. Anlalyor... Brak bunlar imdi... te byle... Tzeye syleyiver. En iyisi haber yolla gelmesin... Dersin ki... te bunu demek mkl mdr bey. Deminden beri dnyorum. Ben Tzeye ne derim? avu seninle grmemizi yasak etti, ekerim, kurban etinden tattrmadk m diyeceiz? Yok canm... Bir ey uydur. Vallaha, billaha ben mddeiumumi ile greceim... Bu ii dzeltiriz. Zaten avu yenidir. Seni tanrsa kendisi utanr... Tzey edepsizin birisi... Ona byle laf edilmez. Bir ey uyduralm. Baka bir ey... Sen siyasi mahkum olduundan... Dur, anladm! Deriz ki... En gzeli budur. Kza deriz ki, ben siyasi mahkum, sen beni ziyarete gelmeye korkmuyorsun amma, ben senin geliinden fena halde rkyorum. On be sene mahkumluktan baka ahlk umumiyeyi ifsad maddesinden bir ay ceza verirlermi. Rica ederim uzaktan uzaa selmlaalm, deriz... Nasl? Bugn keyiflisin!... Lakin ben bu ilerden usandm. Greceksin, art olsun, istifa edeceim... Yahu nedir benim bu ektiklerim?.. Allah beterinden saklasn... avu sana ne syledi? Belki yanl anladn... Yanl olur mu? Bu adam devlet dmandr. Ben Karsta, Moskof hududundan vazife grdm. Bu domuzlar bilirim. Bunlar halktan kimse ile temas ettirilmeyecek. Tzey denilen umumi kadn vastasyla bir i evirir. kimiz de mesul oluruz, dedi. Fena manzara deil! imdi evvela seninle konualm mdr bey. Benim hakikaten ihtilattan men edileceime dair senin 262 utanlar Koflu elinde bir yazl emir var m? Yok. Ben mahpushane nizamlarna uygun olarak gardiyan huzurunda haftann muayyen ziyaret gnlerinde ziyareti kabul edebilir miyim? Edersin. Yahu biz etmez misin dedik... Zaten mahpus ksm byledir. Krk yl srtnda ta, bir kere ayan yere dedir, sana etmediini brakmaz. Siz de, avu efendi de burada, kanunlar ve nizamlar temsil ediyorsunuz, ben kanun ve nizamlarn inenmemesi iin gayret gsteriyorum. Yani size muavenetim dokunuyor. Gene yleyken... u halde Tzeyin buraya gelmesi kanuni midir? Kanunidir, lakin bir de idare demiler. Bir arkada inat ediyor, u kaltak buraya gelmezse ne olur? Hem dorusunu ister misin? Sus mdr. Ne syleyeceini biliyorum. Bana bu ahbapl yaratramyorsun.

Dorusu yaratramyorum. 20 Neden? Ben bir kere vatan hainiyim. Sonra mahkumum. Yani bizim cemiyetin tortusu denilen serseri gruhunun arasndan onlarn tbi tutulduu artlardan daha beterine tabiyim. On be seneye mahkum bir katil, bir soyguncu, bir rz dman, bu cezasn asri cezaevleri sayesinde yedi buuk ylda bitirecek. Ben bu ltuftan mahrumum. O fazladan bir ak havada jandarma avuunun tazyiki altnda olmayarak alacak, elbise, cigara, yiyecek derdi dnmeyecek, arada srada kerhaneye gidecek, eer Ellzizli Sadri Bey gibi olanc ise gulman peydahlayacak, kumarbazsa ehir kumarhanelerinde zar yuvarlayacak, ben bunlardan mahrumum. u halde, Tzey ile Murat arasndaki ahbaplk bu iki ahstan birisini lekelerse bu lekeden phesiz ben de26j \Kemal lahv il genel iletme evi kapitallerinden Tzey Hanm korkmaldr. Estafurullah... Bizim dememiz o demek deil... Ben dndm ki... Hani dn efika orospusunun kocas da ikayet ettii iin... Bu mesele duyulursa... Mddeiumumi muavini... Bsbtn olmad mdr bey. Mddeiumumi muavini, Akadadan buraya srgn geldi. Srlmesine sebep, tiyatro kzlarn zorla bir eve kapatp oynatmaya teebbs etmek suu..; Jandarma marifetiyle kzlarn karlmas, olann da palaska ile bir miktar slatlmas caba... Msaade buyur da, ahlak dersini ben bu efendiden almayaym... Tzeye gelince, bundan evvelki mddeiumumi muavini beyin dostu deil miydi? Cumhuriyet mddeiumumi muavini Murtaza Beye leke getiren bir arkadalk, bir vatan hainine hibir ey getiremez. Ben her eyi etrafyla dndm. Benim iin bakalarnn dnmesi eskiden beri sinirime dokunur: Hele Rfk avu ltfen rejim dman Murat himayeden vazgesin... imdi ne yapacaz? avu benden cevap istiyor. Nbetilere emir vermi. Kz icabnda hakaretle kovacaklar. Vay canna! Bu fena ite... Fena olmaz m? ok rica ettim. Tabii, cezaevi karakoluna yeni geldiinden... Acemi... Grlyor. Burasn Malakan Ky sanm olmal... Yahut da Tuncelideki emniyet karakollarndan birisi... yi amma biz vilayet merkezindeyiz. Sonra, deil yanmza gelen bir ahbab, glgemizi bile inetmeyiz adama. Bizde sen eeklik mi ararsn? Estafurullah... Estafurullah... Hemen kzarsn. Bir are bulaym demezsin. aresi ltfen Rfk avuu buraya aralm, kendisine iki kelime syleyeyim. Raz olmazsa, bir baka kar yol ararz. Daha iyi... Gelsin... Konualm efendim, anlaalm... 264 [Kanlar [Kouu Mdr bey, iyi yrekliliini gsteren mesut bir tebessmle, suda boulurken nihayet kurtulacak bir yere sarlr gibi masann zerindeki zile avcunun iiyle birka kere vurdu. Gelen nbeti gardiyana: u avuu bana sesle... dedi. avuu... Hangi avuu! Karakol avuunu mu? Ka tane avu var, ay! Elbette karakol avuunu... Ne bileyim beyim... Bizim Gardiyan Vahapa da avu derlerdi... Ulan ben sana Gardiyan Vahap m sordum. Ona avu diyenin gemiini geeceini... Tvbe yarabbi! Elin itine ha huzurunuzdan, avu diyorlar. Git, ykl... Hl duruyor. Rfk avuu al gel! Ben nbetiyim! Allah belan versin... Rfk avu cehennemin dibinde mi herif? Seslen surdan... Seslen dedim... Anahtarlar ben mi alaym? Allah beterinden saklasn! Gardiyan dar frlad. Mdr deminden beri iinde gizlice biriken fkeyi bu frsattan bilistifade btn iddetiyle boaltt. Ben ne halt edeyim yahu! Bu namussuzlarla ben nasl vazife greyim.

Yabann nerede laf anlamaz hayvan varsa gardiyan yazmlar. Beni mesul 21 edecekler. Bir de vekalet tamim yolluyor. dman yaptrn. Konferans verin.. Mahpuslar okuyacak. Ben gardiyanma bir avu artamyorum. Lahavle... Lhavla vel kuvvete ill bill! istifa... eri giren avuu hrmetle karlad. Buyur baefendi. Nerdesin birader? Yook... Ben karakol kumandanm her zaman yanmda isterim. Byle arkadalk olmaz, deil mi ya Murat Bey? yle!... avu gr siyah kalarn azametle att: 26S ZKem Tafur Karakol yzst kalm. Ne nbet defteri tamam, ne mevkuf defteri tamam, ne mahkum defteri tamam... Demirba defteri para para... Drt iskemle grnyor. Elde bir tane yok. Bizden evvelki arkada, hibir i grmemi. Byle ehemmiyetli bir mevkiye sra avuundan karakol komutan yaparlarsa ite netice byle olur. Alay mlhak Binba Muhsin Bey Orann genel kumandan sensin. Greyim seni dedi. Tevekkeli beni yollamadlar. Sen dzeltirsin baefendi, sen dzeltirsin. Hele otur. yle ge. Biraz laflayalm yahu! Allah beterinden saklasn. Oturmayacam mdr bey. Bir emriniz mi vard? Estafurullah... Emir ne demek. Biz burada arkada arkada vazife greceiz. Siz dardan biz ierden... Vazife mterektir. nfaz sistemi elhamdlillah... Jandarma olmayverse benim elim kolum tutulur. erde bir grlt patlasa, bir kavga, bir cinayet! Jandarmadan ben imdat isteyeceimi. Vazife mterektir. Sabahleyin konutuumuzu Murat Beye syledim. Dedi ki... Velhasl bir de siz konuunuz... Murat Bey mahpushanemizin en terbiyeli mahkumudur. Ben de yle mit ederim. Okumu, yazm bir adam. Tabii bizi de mesul etmek istemez. Hi istemem baefendi, lakin yaplan teklifle mesuliyet arasnda zerre kadar mnasebet gremedim. Sizce bir mnasebet olmayabilir, fakat bizce vardr. Malum ya, emniyet ve asayi noktasndan... Emniyet ve asayile benim uzaktan yakndan ilikim olmaz efendim. Malum ya, biz burada adliye vekaletinin efkat ve himayesi altndayz. Bilhassa silahl ve sopal. Bilcmle kuvvetlerin tazyikinden uzak braklmamz kanun emrediyor. Tazyik mevzubahis deil ki... Tedbiri ihtiyati... Siyasi va266 (arar iouu ziyetiniz dolaysyla... Siyasi vaziyetim mi? Allah Allah! te bunu bir trl anlayamyorum. Hkmet benim herhangi bir kadnla mnasebetimden kukulanr m? Belki kukulanr. Yanl! Tamamyla aksi... Hkmet benim mesela T-zeyle megul olduumu haber alrsa pek sevinir. Kumar oynadm duyarsa kr kr oynar. Hele esrar itiimi mjdeleseler ne yapacam ararak... Bu sizin dnceniz... Bakalm biz nasl dnyoruz? Nasl dnrseniz dnn. Ben bu hususta kanun taraftarym. imdi derhal bir zabt tutacaz! Ba tarafna Tzeyin kurban etinden hisse verilmedii ve Tzey tarafndan bir gece rak imeye davet edilmediim iin... diye yazacaksnz! Bunu da nerden kardnz? Teessf ederim, iftiray size yaratramadm. ftira ise daha iyi ya, ayrca mahkemeye verirsiniz. Bana ait her eyi biraz bilirim baefendi... Bunlar bir mektupla alay kumandan Muhsin Beye de yazabilirim. Muhsin Bey ahbabmdr. Siz daha yenisiniz de grmediniz. Arada srada beni ziyarete gelir. Biz onunla ayn mektepte okuduk. Tabii benden ok evvel mektepten kt. Fakat bizim Galatasarayllar bir eit akraba saylrlar. Sizi tabii tehdit etmiyorum. Bu benim iin ayp olur. Gryorsunuz ya, kendimi koruyorum. Tzeyin buraya gelmesi kimseye zararl deildir. Rica ederim, msaade edin. Gelmeyecek. Gelecektir. Siz de kibarlk ederek msaade edeceksiniz! 22

Etmeyeceim. Niin canm? Ne tuhaf ey! Bir kerhane kznn sevdii bir erkein yanma gelip gitmesi sizi vazife olarak nasl alakadar 267 I IKemal Takr I edermi? Buna ya kerhaneci karr, ya pezevenk. Durun, telalanmayn. Ben bu iki kelimeyi de size kar kullanmadm. H... Ben vaziyeti hulsa ediyorum. Bunlar Jandarma Genel Komutanln ilgilendirecek eyler olmasa gerek. Bu ne demek!... Siz en st makamlara bile pervaszca dil uzatyorsunuz. Ne yapalm. eyhi eyh eden mrittir demiler. Rifat Matarac Paaya gyab hrmetim var. Lakin mutlaka mecbur olursam ona sizi nasl ikayet edebilirim? Btn bunlar bir orospu iin mi? Siz okumu bir efendisiniz... Okumay bir tarafa brakn... Ali Kemal de okumutu. Rza Nur da okumutu. Orospuya orospulua gelince, Tzey mi orospudur, yoksa ihtikar yaparak milleti soyan, ocuklarmz ldrmeye kasteden tccar ve onun nfuzlu orta m orospu? Orospulua gelince, Tzey orospuluk etmeye gelmiyor ki... Kendisince merhamete layk grd bir zavallya teselli vermeye geliyor. Bu da bugnk kanl dnyada yaplmakta olan ilerin en asillerinden, en namuslularndan biri saylr. Hem azizim, Tzey bu kapdan ieriye beni grmek iin girer girmez artk orospu deildir ki... Benim erefli misafirimdir. Biz Trkler malum ya misafirperverizdir. yi ama Trkl bu ie neden kartryorsunuz? Her lafa onu kartrmak modadr da onun iin... Sanki biz baka bir devletin idaresinde bir ekalliyet imiiz de istiklal istiyormuuz gibi... u halde orospuluktan dem vururken bile bu bedbaht kelimeyi kullanacaz. ok kr, sizi nihayet gldrdm. Sevgili milletimizin btn iyi insanlar gibi siz de iyi yreklisiniz. Mahsustan ve zorla somurtuyorsunuz. Bu sebeple somurtmak size hi yaramyor... Mdre dnd, ben size anla268 iariar L7Cou$u rz demedim mi? Neden anlaamayacakmz? Ne gzel bir olunuz var baefendi. Ad da galiba Cengiz. Benim yle bir olum olsa Tzeyle, saati sormak iin bile megul olmazdm. Vallaha haklsnz Murat Bey, beni utandrdnz. Estafurullah baefendi. Hele imdi oturun birer cigara ielim. Olmaz, oturun. Mdr, Birer kahve yapsnlar bile de-miyorsun. Byle mdrlk olur mu? Mdr, gittike iinden klmaz bir hale geldiini sand konumann byle birdenbire tatlya baglanvermesinden o kadar armt ki iki kere st ste Allah beterinden saklasn! dedi. Kendisi ahsen bir ey kazanm gibi memnun olmu, Muratn avukatlna hayran kalmt. Halbuki bu yalnz Muratn marifeti deildi. Sonra aylar getike Rfk avuun hakikaten mert ve mertlii sever bir adam olduunu herkes anlad. Murat, Sefere tane kahve yapmasn syleyip geri geldii zaman baavula krk yllk ahbap imiler gibi baktlar. de glmsyordu. Nihayet Mdr bey, Bu herifi grdn m avu? Bu herifi ite bu eytanl yznden hapsettiler. Muhakkak yle... nk evrakn okudum. Hem de anlamak iin dikkatle okudum. Hibir ey anlayamadm. Bir su ilememi ki... Keyfi mahkum etmiler... Keyfi... Allah beterinden saklasn... Hem de karada deil...Deniz zerinde basmlar cezay... Yavuz gemisinde nallamlar bunlar... Ka kii idiniz bakalm? kisi kadn, birka henz ocuk... On iki kii. Baavu bir ey hatrlamak isteyerek gzlerini krptrd: Yavuz meselesi... imdi anladm. Biz o zaman mektepdey-pk... Sizin yznzden biz de sknt ektik beyim. stmz bamz, antalarmz, 23 ekmecelerimizi aradlar. Bizi bir skt-lar, bir sktlar... Nzm Hikmet de vard galiba! 26g

DCemal Tafur Kzsz dn m olur? Nzm da vard. Sefer kahveleri getirdi. Mdre su verdi. Gene yalnz kaldklar zaman Murat anlatmaya balad: Tzey, hi olmazsa Malatya adliyecileri iin basit bir orospu saylmamaldr. nanmazsanz mdre soralm. Deil mi Mdr bey? Neden?... Ben ne bilirim. Ben on be senedir, hamt olsun, harama tenezzl etmedim... Orasn sormuyoruz. Tzey Hanm bir zaman Malatyada resmen mddeiumumi muavinlii yapmyor mu idi? Yahu her eyden de haberi var! Seni tevekkeli on be seneye mahkum etmemiler. yi de etmiler... Allah beterinden saklasn... Yalanm varsa yzme arp! Yalan yoksa lafm kesme... Ben Tzeyi baefendiye anlatacam ki gelip gittike hrmette kusur etmesin, Sabk mddeiumumi muavini Murtaza Beyi bilirsiniz, duyduuma gre hemeri imisiniz. Biliyorum, imdi avukatlk yapyor. Tamam. Gzel delikanldr. Fidan gibi... Murtaza Bey bir zamanlar Tzeyin dostu idi. Bunu iittiniz mi? Hayr. Benden renin, mdr bey de ahit. Bu Malatya ehrinde bir aralk yle bir hal olmu ki adliye dalavereleri Tzeyin kerhanedeki odasnda cereyan edermi ve herkes oraya iltimasa gidermi. Kepazelik... Deil mi? Burada bir jandarma yzbas yatt. seneye mahkumdu. ki sene ayn odada oturduk. ki sen Ah kafa, ah kafa! Tzeye ricaya gitmek vard, diyerek ban yumruklad. Gnn birinde Tzeyin teki dostu, mddeiumumi muavini 270 [Karlar !7Cou$u beyi Tzeyin odasnda bastrd. Yakasn toparlad. Seni yarn sabah namussuzum, hkmet meydannda vuracam! diye yemin etti. Bu idam hkmn bir artla geri alacakt. Sayn mddeiumumi muavini bey tabancasn teslim ederse... Murtaza Bey tabancasn belinden ekip zabite teslim etti. in dorusu da buydu. Delikanl tabancay alp cebine soktu. Artk keyfinize bakn, bu da orospu, sen de orospusun, deyip kt, gitti. Tvbe yarabbi! Sahi mi mdr bey? Mdr bey, kendi felaketi konuuluyor gibi ban kederle sallad. Murat glmseyerek devam etti: Vaka Malatyada ayi olunca meseleyi unutturmak icap etti. Mddeiumumi muavini bey bir ay izin ald. Tzeyle beraber seyahate ktlar. Ankarada bir mddet elendiler. Gecelerden bir gece... algl kahveden sarho dnerlerken Tzey bileziini drd. O sralarda bu bilezik ancak elli lira ediyordu. Kz neden sonra bileziin dtn fark etti. Gece yars asfalt iki bklm, yarm saat kadar aradlar. Nihayet Tzey alamaya balad. Polise gitmeye karar verdi. Bu karar zerine mddeiumumi muavini bey, yarm azla Ben sana yenisini alrm, dedi. Tzey zeki deildir de kurnazdr. Murtaza Bey de o dakika kurnazlk yapmakta olduu iin kadm ii fark etti. Derhal, mddeiumumi muavini beyin yakasn topatlad. kar deyyus! kar menteemi! diye avaz kt kadar bard. Nihayet baka are kalmaynca Murtaza Bey demin Tzeyden gizli yerden alp saklad bilezii geri verdi. Tzey bilezii koluna takt. Herifi elektrik fenerinin altna srkledi. Yzne dikkatle bakt. Sonra kahkahayla gld: Vahap doru sylemi. Sen de orospu imisin yavrum! bne imisin! Th Allah belan versin! Bu nasl erkek?... Yaman bir erkek!... Eskiden sene evvel, cezaevi camide 271 \Kemal TJjJir 24 idi. Buraya tand zaman, mdr beyi, mddeiumumi namna Murtaza Bey tefti ediyordu. Burada pencereden bakmak, mangal yakmak, ark sylemek memnuydu.

Pencereden bir mahpusun kafas grnd m jandarma ate ediyordu. Muavinin emri byleydi. Mahpus baka are bulamad. Tzeye ackl bir mektup yazd. Mektup Ankaraya kadar devam eden balay seyahatinin dnne rastlamt. Yani tam srasyd. Tzey el altndan mahpuslara cevap yollad. Pazar gn, ikindi zeri aln gznzden, pencerede bekleyin, dedi. Mahpuslar, muayyen saatte vurulmak pahasna pencerelere tler. Murtaza Bey, Tzeyle beraber faytonla keyi dnd. stasyondan beri devam eden manasz bir ekime, delikanlnn hi ummad bir srada birdenbire azd ve Tzey, el antasyle, mahpuslarn barmalar arasnda, Murtaza Beyi bir temiz dvd. stifasna bir mhim sebep de buymu derler. Gnah diyenlerin boynuna... Deil mi bay direktr? Mdr bey bayla tasdik etti. Baavu yalnz iini ekmiti. Murat ciddileti. Binaenaleyh, ben imdi sayn cumhuriyet mddeiumumisi muavinlerinden birisinin mutallakasyle mnasebete girmi bulunuyorum. Bu da benim gibi bir mahpus paras iin erefli bir... erefli erefsiz byle bir mnasebetin ne lzumu vard? Hi... Tzey byle istiyor. Ar cezal bir adama sevdalanmak, ona yardm etmek houna gidiyor, bunun insanca bir ey olduunu, elhamdlillah idrak etmi. Ama idrak etmek baka ey, baarmak baka! Biarenin giritii bu i, orospularn hakkndan gelecekleri marifet deil. Birka hafta iinde usanacaktr. Grrsnz... Btn bu uzun laflarla kendisini mdafaa etmekte olduunu sezerek birdenbire sustu. Kirli amarlarnz orta yerde ykaynz! diyen byk nasihati tutabilmek iin bir miktar mahpusta yatmak muhakkak lazmd. 272 iarar iauu Murat, plak insanlardan olmann rahatl ayn zamanda ve iddetle hissetti. Her ey dzelecek, merak etmeyin! Dnya iyi olacak diye glmsedi. 27? 10 Muratn her eyin dzelip, dnyann iyi olaca hakkndaki iyimser kanaati hilafna baavuun, malubiyeti kabul etmek istemedii gn sonra kemal-i rezaletle anlald. lk ciddi direnme hadisesi de maalesef Hac Abdullahn bana gelerek, Malatya mahpushanesinde unutulmaz bir hatra brakt. Hac Abdullahn cinayeti Cumhuriyet bayram gecesi ilendiinden, kendisi jandarma nezaretinde hastaneye kaldrlm olduu, binaenaleyh, tevkifi o tarihten saylmak lazm geldii halde, araya tatil girdii iin tevkif mzekkeresi gn sonra kesilmiti. Bu hakk bir istida ile aradlar. Yaplan tahkikat istidada yazlanlarn doruluunu meydana koydu. Fakat akl ermez bir hesapla 28 Terinievvel gecesi balayan mevkufiyetin on iki yl sonraya rastlayan 28 Terinievvel gecesi bitmesi lazm iken, tahliye tarihi 29 Terinievvel gn le zeri -saat on iki- olarak tespit edildi. Bu karar, istidann arkasnda, cezaevine geldii srada, bata mdr bey olduu halde, Hac Abdullah da, Murat da, bagardiyan da hi ehemmiyet vermemilerdi. nk byle saatle tahliye vuku bulmu bir hadise deildi. Ekseriya ceza mddetleri gn olarak akamdan sabaha kadar hesaplanr, bilhassa, mal beyanndan bir gn hapse mahkum edilen unut274 [Kartlar [Kouu kan, yahut ihmalci, yahut da kanun bilmez borlular, icra kanunu mucibince, deme emrine vaktinde itiraz edip mevcut mallarn veya dnya zerinde dikili aac bulunmadm gn, be gn, bir hafta iinde beyan etmediklerinden mnasip bir sralarnda -ekseriya cumartesi gn akamieri alnarak pazar sabah braklrlard. Mahpushane idarelerinin en korktuklar mesele tahliyeyi geciktirmekti, icabnda, tevkif mzekkeresi olmad halde, aylarca polis zindanlarnda ikence altnda srndrlen vatandan, cezalandktan, yahut tevkif edildikten sonra tahliyesine karar 25 verdilerse, veya cezas biterse kendisini bir saat fazla tutmak, hr insann hrriyetini tahdit maksadyla alt ay hapis cezasn mstelzim dehetli bir sutu. Mdrler ve bagardiyanlar bundan pek korkarlard. Eer skk bir srada, ufak tefek ilere bakan bir adam braklacaksa, mhim veya pheli noktann tetkik ve tahkiki de o dakika iin imkanszsa, kendisini icabnda tekrar bulup pheli cezay yatrmak artyla brakmak

ceza grmemek iin tutulacak biricik yoldu. Ekseriya da bu byle oluyordu. Mesela geenlerde Tahsildar Dursun Efendi, bir iten beraat etmi, baka bir iten tevkifli olduu halde, tevkif mzekkeresinin sehven daireye gnderilmesi yznden salverilmi, iki saat sonra kat getirilince, hazret tekrar cezaevine alnmt. Bu iki saatlik mddet iinde Dursun Efendinin mutlaka, nur topu gibi bir olan, vatana ve millete hediye etmek frsat mahpuslar arasnda sylenip duruyordu. Daha ileri giden, akac dostlar, Dursun Efendi alt ay sonra bir yavru kverme-l Hanm yengeyi tabii yakasndan tutarsn, Bu nedir? diye barrsn. O da boynunu bker: Ne olmu? Geen ay bir, evvelki ay iki, etti ... Gelecek ay bir, teki ay iki, bu da etti alt... a, herif sen benim bama geri kalan ay m kakyorsun? derse, grrsn diye glyorlard. Binaenaleyh, insanolu istikbali 275 Konal utku kefedemediinden ve bilhassa mahpushane karakol komutan gedikli baavuu Rfk Efendinin neler hazrladn sezemedi-ginden. on iki seneyi gn gnne yatan Hac Abdullahn tahliye zamann da, Hacyla Murat kendi balanna keyiflerince tayin etmilerdi. Tahliye tarihlerini iki gn kalana kadar, Hac Abdullah sabah namazndan evvel hamama brakacan yeminle temin eden bagardiyan filhakika azn birdenbire deitirmi, dman sahibi olan Hacnm Allah gstermesin bir kazaya kurban giderek hem onun, hem de kendisinin ban derde salacan ileri srerek bu vaadini geri alm, ne zarar? Hac da hamama gitmek taraftar deildi. En iyisi saat sekize doru kmakt. brahime bylece haber yolland. brahim senelerden beri arkadalarna sz aldka art ediyordu: Hacy gelin getirir gibi, dosta dmana kar, davul zurna ile karacakt. Alayn tam saat sekizde mahpushane kapsnda olacan bir akam evvel kararlatrd. Ona gre yatak dengi saat yedide sarlmalyd. Sefer saat altda geldi. Hac Abdullah gndr Muratn odasnda misafirdi. Ve gn sren bu misafirlik Murat da, Hacy da usandrmt. Sefer, odada yatanlar oktan uyanm buldu. Yatak alt buukta kilime sarlm, Hac Abdullah verdii and zerine btn ekmeceleri, dolaplar, masa altlarm gzden geirerek kendisine ait bir ine bile brakmadna oktan emin olmutu. Kar Beyin kanaatine gre, mahpusun, mahpushanede, bir ey brakmas felaketin felaketi olacakt. nk mal, sahibini eker ayana getirirdi. On iki sene dile kolay: Nereye Kan Bey? Mahpusa ahm! szlerinden usanmt. Daha bir gn geleceksin, demek yreine indirecekti. (Tabii, stanbullu olunu grmek ayn ey!) Dengi, Sefer srtlayp kap dibine indirmiti. Hac Abdullah, mrnde ilk defa giydii pantolonun iinde, 276 \Kaxiax [Kouu kendisini plak hissederek akn akn volta vuruyor, her admda paalarna bakarak aparasm yokluyordu. On dakika iinde tahliye saatini sekiz olarak tespit ettiklerine Muratla Hac piman oldular. Konuacak bir laf bulamyorlard. Murat mtemadiyen unlar tekrarlyor, ayn cevaplar alyordu: Bak Hac, rak imek yok! Yok Murat Bey. eceksen evde ieceksin. Evde de imem... Raky ne yapacam? Hani iersen evde ieceksin. tikten sonra ta atlasa sokaa kmayacaksn. 26 Sokakta ne iim var. kmam. kmayacaksn. Sen dman sahibi bir adamsn. On iki senede dman taraf len olunun acsn oktan unutmutur ama, senin tahliyen yaralarn kurcalar, birka zaman dikkatli davranacaksn. Davranrm. Silahsz da bulunma, hayatn tehlikeye dmedike silahn da kullanma... Tvbe... Silaha el mi srlr? Bir de kerhaneye gitmeyeceksin. On iki sene yatt da adam olmad, derler. Halbuki sen, artk esnafn, tccarn gzne girmeli, bir i tutmalsn. Tutarm. Kerhaneye gidilir mi?

- Zaten bahsimiz var. Biliyorsun. Fabrika ald alal, tren geldi geleli dnya kar dolu. On be gn iinde bir tane yakalayp beraberce ziyarete getireceksin. Getiremedin mi ziyafete hazr ol... Getireceim, sen ziyafete hazr ol. 277 LKemal urnr Ben hazrm ama... Faydasz bir ey... Sen kaybedeceksin. Grrz. Baklava isterim. Ben de muhallebi isterim. Malum ya biz stanbullular muhallebi ocuuyuz! Szn burasnda, karlkl saatlerine bakyorlar, zamann bir trl yrmeyiine, yediye yirmi kalada kazk kaktna ayorlard. Bu sefer, sze tersinden balayarak, Murat muhallebi istedi. On be gn iinde bir yabanc kar ile ziyarete gelmek, silah tamak ve kullanmak, kerhaneye gitmemek ve rak imemek meselesi konuuldu. Saatler yediye on var! Cigaralar hi sndrlmeden yanyor. Murat, ge yattklar, erken kalktklar iin bekleyiin skntsndan baka bir de yorgunluk hissetmeye balamt. Uyku gzlerinden akyor, st ste esniyordu. Hac Abdullahn btn itirazlarna ramen, nihayet boazna kravat balamaya ite bu uyku sersemliinin verdii an iddetle muvaffak olabildi. Aynaya baktlar. Gltler. Fakat saat ancak yediyi eyrek geebildi. Dn gece koularla vedalamay doru drst yapmamlard. Eer bu ii sabaha brakm olsalard, phesiz imdi vaktin nasl getiim fark bile etmeyeceklerdi. Kar karya oturdular. Murat nc defa, Malum ya biz stanbullular muhallebi ocuuyuz dedikten sonra, ay ister misin? diye sordu. Hac Abdullah istemedi. Kendisine sabahtan beri belki on kere burnunu kartrmamas, elini burnundan ekmesi ihtar edildiinden can sklmt. Pek rahatszd. Yular boazn sanki zorluyor, bu cenabet pantolon nerdeyse patlayacak gibi kmldamasna meydan vermiyordu. Bir eve gitseydi, soyunup yatacakt. Haydi kendileri mahpustular, bilmeyerek saat sekizde gelin demilerdi. Pekala! brahime ne olmutu efendim? lm m 278 [Kanlar LKouu bu herif? Sekiz... Sekiz Allahm emri mi yahu! Adam yarm saat evvel davranr. Her kamyon veya otobs geiinde susup kulak veriyorlard. te yok! ster misin dn gece brahim namussuzu, keyif ile raknn bana otursun da bir yerde szsn... Daha beteri, kavga edip polis dairesini boylasn! Yapar m yapar! Delidir. yleyse... Kar Bey gelmeliydi. Kar Bey neden gelmiyor? Hepsinin alacaklar olsun... Saat sekize on kala, Sefer, bir kilo zm getirdi. Bakkal Abu, Hac Abdullahn tahliyesi erefine bu sabah dkkan erken am. zmn de en iyisini getirmi. Bugn Cumhuriyet bayram! Eyvah! Bugn davul zurna bulmak meseledir. Tamam!... brahim davul zurna aryor! Grdn m, yok. Akamdan efikanm kardei Hasana haber yollanacakt. Olmad!... Dur, sus birader! Davul zurna, ke basma gelinceye kadar susmu, cezaevinin sokana sapnca birdenbire Ey gaziler...i aldrmt. Birden ayaa kalktlar, sarlp ptler. 27 Allah bizi kurtard, seni de kurtarsn bey! Eksik olma Hac! Haydi aldrma... Merdiveni ar ar indiler. Artk beklemek getii iin tela ve sinir kalmamt. Hac Abdullah, Seferi son defa kucaklad. Nbeti gardiyan Durmu, Abdullahn stne yrd. A bakalm aa... Amam Hac! Yama yok Durmu... Artk hkmn kalmad. Amam... Ulan, biz o kadar grgsz deiliz. Ayrca anahtar bahii hazr... Bahi iin deil Hac... Kusura bakma!

279 IKemal Takvr Ya ne iin? Tahliyen saat on ikideymi. Kataym? On ikide... Ulan eleniyor musun? Tam srasn buldun. Elenmiyorum. Dorusu bu... Emir byle... Yahu! Bu nasl emir... Bu emri verenin de... Verdirenin de... Ulan siz delirdiniz mi? Nerde mdr... Bagardiyan nerde? Ulan gemii boklular... Murat araya girdi: Hele dur bakalm... Barma, dzeltiriz. Daha neler iitec-giz... Kapnn nnde davul zuma kyameti koparyor, ibrahim, demirleri tutmu ieri bakyor, grltden konuulanlar iitmedii iin gzlerini yaartan bir sevinle glmsyordu. Drt fayton tutmutu. Bunlarn drd de azna kadar kadn ve ocuklarla doluydu. Bundan baka, mahpusane civarnda oturanlar da davul sesine kouyorlard. Jandarmalar, gece alan ameleler, bana bir ey alvermi kadnlarla hatr saylr bir kalabalk arabalar evirmiti. Dn alay gibi, basma paralaryla sslenmi atlar, balarn sallayarak kaldrmda tepmiyorlard. Zurnac zurnann azn mahpushaneye doru kaldrdka Ey gaziler havas beton duvarlara arparak birka misli kavvetleniyor, bir bora iddetiyle kapdan ieri hcum edip Muratn fkeden sade kan kesilmi yreini titretiyordu. Durgunluu bahi meselesi zanneden brahim gardiyanlara ve bagardiyana bahilerini dn akam gnderdii halde, yeniden bir iki buuk liralk banknot karp demirlerin arasndan Dervi Abdullaha uzatt: Haydi arslanm! Ver emaneti beklemeyelim... 280 [Kanlar LKouu Dervi, bu bahile Hac Abdullah salvermemek arasndaki terslie zerre kadar aldrmadan paraya uzanmt ki Hac, arslan gibi atld: Ne veriyorsun?... Haberin yok... Haberin var m senin... Brak paray Dervi... Siz toptan rezil heriflermisiniz, vurunca yere geiririm... Paray brak... ibrahim evvela, kardeinin anlatt meseleden hibir ey anlayamad. Elinin bir iaretiyle, Ey gazileri susturdu. Emri tekrar ettiler. Bir mddet gzlerini krptrd, sonra sinirli ve alkolik insanlarn kelime buldurmayan, kfr ettirmeyen mthi fkesine kapld: On iki... On iki ne demek?... On iki ha... Vay anasn, vay avradn... Vay dinini, vay imann... Vay... Nerde mdr? Ner-de mdr olacak namussuz? Mdr henz gelmemiti. Nerdeyse gelirdi. Dervi Abdullah, eline deip geri ekilen iki buukluktan midim tamamyla kesmemi olacak ki anahtar kilide sokup birisine meydan okur gibi, tekrarlyordu: Aaym m ibrahim Efendi? Aaym da ieri gir... Mdr nerdeyse gelir... erde benim ne iim var?... Ben bir daha bu kapdan geer miyim? Mthi bir aresizlie kaplmt. Kollar yanma salland. Sanki birdenbire kt. Dnmeyen baklarla, Murat utandrarak insanlarn yzne ayr ayr bakt. Cmle kapsnn drt ke demirleri, -iki karde arasnda, u 28 anda ancak iki admlk mesafe vard- dars ile ierisini insan kudretini mitsizlikten ldrecek kadar ayrmakta idi. Murat, bir an, dardaki kalabal, byk bir drbnn tersinden grr gibi oldu. Sineklere sinirlenen bir beygir gibi, ban iddetle sallad. Davulcu Hasanla 281 [Kemal Tahir zurnac yere oturmulard. Davulun kasna, Muratn yreini skntdan patlatacak kadar arpk urpuktu. Zurna, senelerce, zerinde gezen parmaklarn kirinden simsiyaht. Bunda niin perev olmaz? Perev olmaz da ondan... Garip ingeneye gml zurnay neden layk grmezler? Grmezler ite... Allah bu dnyann belasn versin! Sen haklsn bey. Sen hakl imisin! Murat kendisim toplad. Hac Abdullahn yzne glmseyerek

bakt. Kendi iinden Hacnn son szlerini dnmeden tekrarlamt. Bu nasl bir kafa fonsikyonu? nsan laf duyuyor, anlamadan tekrar ediyor. Kulakla, konuma kabiliyeti arasnda demek ki bir kestirme yol var. Ama biz bu yolu, bir korkulukla kapal tutuyoruz. Mikrofon sesleri uurdan geiyor. Cevap meydana kyor... Demin u halde, ben bir an deli oldum. Olmamak elde mi? Kalemini kard. Dndklerini ar ar yazmaya balad. 12 sene.. 144 ay, 624 hafta... 1440, 1440. 288, 1440 daha 388, 4280, 4380 gn... Ka saat tutar?... 4320 saat, 43200 saat daha 86400 saat... 4320yi de drde zarp edip stne ekleyelim... Yuvarlak hesap 17000 saat... Yz bin saatte demek ki yz bin ksur saatte, biz imdi saati aryoruz! Molyer hasisliin bu derecesini asla dnmemitir. Hem de hakl... Yoksa, piyes komedi olmazd ki... Byle facia olurdu. Kadn bo yerlerine byk byk imzalarn att. Her taraf dolunca ara yerlerine daha byk harflerle ismini yazyordu. Bu onda keder alametiydi. Ne yapacaz bey?... Ben atm. Mdr de, sergardiyan da meseleyi biliyorlard. Bilmeseler burada olmazlar m? Bize bu dmanl neden yapsnlar beyim? Hacnn mavi gzleri yaarmt. Neden? Bu grlm bir rezillik deil... Allah Allah! Ben on iki sene evvel, dn gece vurdum. 282 \Karar /Couu Mahkemenin verdii on iki seneyi beenmemiler de, on be saat mddeiumumilikte ilave etmiler. Dur aklma bir ey geldi. Baavuu aralm... Seyre gelmi jandarmalardan birisi, fkeyle ban sallad: Brak beyim... Hacnn kardei ricaya gitti. Saati gelmedike brakmyor. Domuzun ba bizimki... Dn gece eve giderken kou nbetisine tembih etmi Hac saat 12de kyor. Erken braktrrsan hakknda zabt tutarm, demi. Aziz Onba yalvard, sizin mdr yalvard, bagardiyan yalvard. Kulak verme... Geme namert kprsnden ko aparsm su seni, demiler... Bir saat diinizi skn. Hac Abdullah armt: Bizden ne istiyor? diye sordu. Murat ona bir cigara verdi: Kurban eti meselesi... Tzey meselesi... Sen meraklanma. Ben ondan bu acy alrm. brahim nerede? Kk Mediha, bayramlklarn giymi, gzleri alamaktan kpkrmz, kapnn yannda duruyordu: Babam, mdre gitti... dedi. Bizi arabadan indirdi de bir sr misafir geliyor. Yemekler hep souyacak... Dier iki arabay dolduran kadnlar, rtlerinin arkasnda, sabrl ve telasz bekliyorlard. Bakkal Abu, dkkan amay yarm brakarak kapya yaklat. Meseleyi duyunca kahkahalarla glmeye balad: Olur ey deil beyim... Duydun mu? Tamam... Biz bu gidile, tvbe yarabbi, ark olacaz. Olan adn smail hesab bir ark! Bunu defterine yazmadn m? 29 Yazdm ama yazmasam da unutulur gibi deil... Bak btn uursuzluk bu Hac Abdullahta beyim... Bu Hac Abdullah ksn... Grrsnz, size mutlak af verirler... 28} ZKaru Tahir Sen ne diyorsun bakkal ba? Herifler on iki senede saat caba vermiyorlar. Bir de af karsnlar... Olmaz yle ey... Pekala beyim. Sen peygamber olacak bir adamsn. Hani Allah? Ben Allah olsam, h smme h, bir eyler yapardm yahu! Hey yerleri gkleri yaratan, yeti imdada yeti! Araba drtnala sokaa girdi. stanbullu glerek, te geldi Abu Efendi! Arabaya binmi... brahim yere atlad. Karnn, telandan mdrn evde olduu halde yok dediini anlamt. Svyordu.

Abu, onu dkkana gtrd. Orada iki erkek, l banda bekler gibi ar bir kederle rak imeye giritiler. Bu saat, bylece, dnyann en hazin, en kepaze saatlerinden biri olarak, ierde ve darda bekleyenlerin ztlarna basmak istiyormu gibi ar ar -daha dorusu- srklene srklene geti. Nihayet karakolun kou nbetiisi, kapya kadar gelmeye utanm gibi uzaktan Gardiyan Dervi Abdullaha bard: Vakit tamam! Koyuver gitsin! Hac Abdullahla stanbullu isteksiz isteksiz kucaklatlar. Davul zurna bataki arabaya yerleerek Ey gazileri yeniden tutturdu. ocuklar rtlar. Hac Abdullah, bindikten sonra, on iki seneyi de, bu saati de unutmu olduunu meydana karan bir hareketle faytonun krn arkaya att. Kapya doru ellerini sallad: Eyvallah beyim! Gle gle Hac! Burada kald iin kendi namna hibir keder duymuyor, kurtulduu iin Hac namna zerre kadar sevinemiyordu. Faslasz on iki sene hapis yatmak, yle bir bela idi ki savuturmak bile artk kurtulu saylmazd. Hac sanki kendisini her an yora284 jiariar ZKofra cak, zecek, son derece yabanc hatta dman bir kalabaln iine, tek bana, mitsiz ve silahsz karp gitmiti. Be yandaki bebeklerin on yedi yama girdikleri bir acayip dnya!... On yandaki smkl kzlar, kim bilir ka ocuk sahibi oldular? Mahallelerde yeni evler yaplmtr. Bekiler, dkkanclar, deiti. Mahpuslar iin mr uzun srermi. Doru bir sz. Hac Abdullah, muhakkak ki yama gre iki misli yaam gibi artc bir eyler hissedecektir. 28$ 11 Hac Abdullah kaybettii bahsi, ancak iki ziyaret gn saklayabildi. Her gelite Tzeyi de orada grd iin gizlice kerhaneye gitmeyi de doru bulmamt. Nihayet, fabrikada alan kadnlarn ilk iarette, avlu itlerinin kenarna yatvermedikleri-ni renmiti ama, bunu renmenin derdine derman olaca yoktu. Anlattna gre, bir iki kavat da bulmu, birka lira da kaptrmt. Szlerine inanlrsa Hac parasn vurduracak adam deildi; lakin gel gelelim, kavat namussuzu aroglunun kzn getireceini vaat etmiti. Hani u Abdurrahimin yaralad dnya gzelini... Murat, asl byle bir lafa kand iin Hacnn parasn kaptrmayacak deil, pekala kolayca kaptracak bir adam olduunu anlamt: yleyse... Muhallebiyi pazara isterim.. Muhallebi kolay... Ben ne halt edeceim... Bana bir akl retmeli... Yzme yalvarr gibi bakma... Kerhaneye msaade edemem. Aman... Meraklanma, bir ey dneceim... imdi szme gelorhan kemal karlar kouu www.cizgiliforum.com enginel 130 286 itrar iouu din mi? Sen bu pencerelerden bakarken her geen kz kt belliyordun.... Fukaralarn gnahna girmiiz beyim... iki kere sinemaya gittim. Garipler bize bakmyor. Yerlilerin gariplere uyanlar korkuyor mu nedir? Haklar var... Evlenmek meselesi ne alemde? Kar Beyi evde kim gryor? i gc dnr gezmek... imdi bir de hastalanrsan... Acmdan leceim... Adam ksm lm grnce hastala raz oluyor. Hastalk m? Sesini alakt. Benim iimi bir korku kaplam beyim. Bizi hitamnda evlendirecekler... Gerdek gecesi rezil olmay ne yapalm? Aklna byle eyleri getirmeyeceksin. nsan byle syleye syleye kendisini krletir. Arslan gibi delikanlsn. Bak ben ne dndm. Tzeye yalvarrz. Bir gn Eplemeliyi

yanma alp size oturmaya gelirler. araf giysinler, arabadan inince kapy acele aar, ieri alverirsin. Yengeni, ocuklar, Kar Beyi gezmeye yolla. Eplemeli gelmez ki... Tzeyi raz edersek getirir. Artk bu i sana dt beyim... Kusura bakma... Orospu yznden adam vurup on iki sene yattktan sonra ktnn haftasnda kerhaneye gidersen asl bu i bana ayp olur. Murat, buna hi mi akl vermemi? derler. imdi dnya deiti. Yeni yetien delikanllar senin Hac Abdullah olduunu bilmezler. Dayak yesen iine gelmez, vursan daha beter... Valla-ha bu sefer Kar Bey buraya urar m? Haydi bakalm. Uramaz... Zaten lr beyim... Karnn karn atlar. Sade hovardalar m deiti? Kzlar da eski kzlar deil. Hepsi kaarlanm. En kts, komiserin dostu... 287 rJ- Doru... Doru ama, bizim halimiz ne olacak? Evleneceksin. Biz, bizi bir kere denemeyecek miyiz yahu? Bakalm erkek miyiz, yoksa hadm m olduk? slam dini aikare Murat Bey, ben kendime gvenemiyorum. Glrlerken Tzey ieri girdi. Mdr odasnda oturuyorlard. Kz, deti olduu zere daktilonun nndeki iskemleye iliti. Neye glyordunuz? diye sordu. Biz mi? Hac Abdullah yolda doru drst yrmeyi unutmu. Dert yanyor. Bu da ne demek? Tabii on iki sene kapal kalan bir adama ayp deil... Herkes de Hac Abdullahn yrmesine mi bakyor? Can nasl isterse yle yrsn... Ben size bir ey soracam, ama dorusunu syleyin... Ba stne... Burann avuu, benim buraya gelmemi yasak m etmi kuzum? Hayr... Ben duymadm. yle ey olur mu? >- Ben birinden haber aldm. imdi buradan knca doru Muhsin Beye gideceim. Ne olacak? Murat kalarn att. Bir yere gitmeyeceksiniz tabii... Gideceim... Kvrck da pek fkelendi. Temene syleyecek. Vay edepsiz Aziz vay... Onbay yollam. Bir gece lem yapalm, demi. Bana kalsa raz olacaktm. u kadar masraf ettirecektim. Geceye de Muhsin Beyi aracaktm... Sonra, belki size baka trl anlatrlar da kzarsnz diye vazgetim. yi etmisiniz. Ben avula grrm. Kusuruna bakmayn. Bunlar byle yapacaklar da biz hzmz almayacak myz? 288 \KarJar Oiouu Hz almak urada hele dursun. imdi bizim bir mklmz var Tzey. Buyrun. Hac Abdullah gryor musun? Ne olmu? Yeniden Eplemeliye sevdalanm. 31 Tamam... Hac, sen yanl kap almsn. Eplemeli eski Eplemeli deil. Biz hep deitik. Akll olduk. Hac Abdullah elini burnundan ekti: Kar ksmnda akl m olurmu? Murat gld: Kar ksmnda akl olmaz. nk din kitaplar kadnlarn ege kemiinden yaratldn yazar. Ege kemiinde akl yoktur. Lakin, bu devirde erkekle akllarn kaybettiler de, bizim kaybettiimiz akllar karlar ald. Yapma beyim, bu domuzlara laf m sylenir? Mslmana yazk. Sen bunlar martyorsun. Neden maracakmm? Siz laf uzatmayn da derdinizi syleyin. Derdimiz, Hac Abdullah Eplemeliyi, bir de seni yarn eve davet ediyor. Bu nasl i? Biz onu davet edelim. Buyursun. Olmaz. Hac sizin eve gelmeyecek. Yemin etti.

Neden? Anas alad da yemin verdirdi. Biliyorsun, on iki seneyi Kk Bedriyenin yznden yatmad m? una bak... Stten az yanm, yourdu fleyerek yiyor. Bize ne yapacaksn? Ne isterseniz... Rak, arap... stemem. Bize iki ie bira al... Ben sarho olursam sen be289 iemal TJtr ni zapt edemezsin. Eplemeli de senin gibi mi sarho olur? Niye sordun? Gzn m yld? Hayr, onu zapt ederim de evvelallah... nanrm vnme... Eski ahbabn... Huyunu bilirsin... Bilirim ya... Memesini tutsan yere ker... Gene yle mi? Sus terbiyesiz... Neden? ite doru bir sz... Haydi, gidelim de Hanm grelim. Ben Hanmla konumuyorum. Yok canm? Konumuyorum. O da senin gibi terbiyesiz bir kar. Murat, merakland: Aranz iyi idi. Hayrola? Neresi iyiydi? Karnn boazna ipler dolanm, bir aya mezarda, gene de gzn erkeklerden alamaz... Kolay deil Tzey... Onun kusuruna bakmamak. Erkekler ay cezaya dayanamyorlar. O, her akam, Beni bu gece gtrp asarlar, diye yatyor. Gtrp assnlar... Rabbim dana gre kar verir, iyi bir kar olsa kocasn zehirlemezdi... Sen merhametli idin ama Tzey... Herhalde biareye iftira etmilerdir. Rica ederim, pis orospunun lakrdsn brakn... Ben buraya Hanm konumak iin gelmedim. Hac Abdullah, baparmaklarnn trnaklarn birbirine srterek glyordu. Tzey ona da kt: Trnaklarn birbirine srme. Ate alacaksn... Hanm dar ar da merdivenin altnda pver. Erkek grnce ii gei290 iarar Kottu veriyormu. Tbe Yarabbi... Dar kmaya davranan Hacmn arkasndan seslendi. Bana Seferi gnder. Sefer glerek ieri girdi: Safa geldin bizim Tzey Hanm... Safa bulduk topal olum... Syle bakalm, bu Murat Bey sabahleyin uyannca cigara m iiyor, yoksa ekmek mi yiyor? Syleyeceim bey. Murat, yumruunu yavaa Seferin karnna vurdu: teki bacan da ben krarm. Ne syleyeceksin? Tzey abla... Sabahlar bir ey yemeden cigara iiyor, cigara iiyor. Ekmekleri kzdryorum. Ya sryorum. Ka bal kutusunun yanma koyuyorum. Yarsn bana yediriyor. Tzey kalarn att: 32 Vah benim emeklerime... Sen hayvan gibi, bunun kahvaltsn yiyor musun topal herif? Ne yapalm. Bize baryor. Bamyormu... Tbe Yarabbi. Bama gelenler... Yetiip yetimeyesice... Treyip tremeyesice... Karmda tek ayana basm glyor. Seninle biz bozuacaz Sefer... Buna haftada bir kilo tereya, bir kilo bal yedireceksin. Biz bunu imanlatacaz. Vallaha Nuri Beye, Nzm Beye yazarm. Szmn birini dinlemiyor, derim. Sakn ha... Bana yapmadklarn brakmazlar. Braksnlar... Oh olsun... Glme topal rezil... Al unlar... Haydi sen zkkmlanyorsun. Bakasna da veriyor musun? Ne hacet... Siz btn mahpushaneye ziyafet ekersiniz... Sefer, bal kutusuyla ya topaklarn ald:

Tzey abla... Azzet daha kmad m? Nereye kyor. ullunun akrabalar dava ediyorlarm. Bu herif ihtiyardr. Akl banda deil, diye valiye mracaat et291 Diemal Tahir misler. Kary karmyorlar. Murat sordu: Ne yapyor? Ne yapacak. alyor. Bu yaknlar, erkek milleti kudurmu. Azzete bile raz olan ok. Artk alamyor mu? Siz ocuk musunuz kuzum? Azzet, Yanma urayan yok, diye alyordu. imdi grseniz, gzlerini srmelemi, kalarn rastklam. Bir entari verdim. Kymet de bir kundura ald. Biz hi utanmayz Murat Bey... Sen bize hi merhamet etme... Estafurullah... Mesele yle deil ki... Tabii insan alyor. Hep alyoruz. Baksanza, ben de mahpushaneye altm. Siz buradan knca hi garipsemediniz mi? Sahi... Garipsedim. Ama... Tzey utanarak ban evirdi. Ben sizi dnyorum da yreim yanyor sanmtm. ktmn ikinci gecesi... Burann klar bizim evden grnr. Iklar birdenbire grdmd. Boazma bir ey tkand. Pencerede durup bir gzel aladm. Yanmda bir resminiz yok. te o sebepten ertesi gn Necatiyi yolladm da tespihinizi istedim. Sahi, tespih dedim de aklma geldi. Sizi tespihsiz braktm. Bir iyisini alacaktm ama, dkkanlarda yok. sterseniz gndereyim. Hayr... Dursun... Ben zaten kullanmazdm. Burada dettir, herkes eviriyor diye ben de bir tane almtm. Drd eksik. Evet... Dizdirmek iin Hanma verdinizse almtr. Yok canm... alar. Her eyi alar da, put olan klkl Aliye pencereden verir. Adu nerde? Gene Ah Murat, ah... diye gsne vuruyor mu? 292 iarar DCouu Hayr. Unuttu. Kzlara Aduu her zaman sylyorum. Bir gn babas bizim eve getirsin. Ona para toplayacam. Eksik olmayn. Entari alrz. Hayr. Entariyi ayrca veririz... Bagardiyann kz yannza geliyor mu efendim? Ne mnasebet? Hani perde modeli gzel oldu mu, olmad m, diye merak eder de... Nasl perde modeli? Siz yalan da sylyorsunuz... Sonra yalan da beceremi-yorsunuz... Yalan deil... Size bunlar kim anlatyor? Benim her eyden haberim var. Karakz, demek ki, sizi kskand da benim elimi skmad. 33 Neler sylyorsunuz? Dedikodu oluyor. Nebahat daha ocuk... Beni niin kskansn... Eek kadar kza ocuk mu denirmi. Yirmi yanda var. On alt yanda... stanbulda o yatakilere biz ocuk deriz. Vah vah... stanbullular, u halde, krpe kza hasret lrler. Bizim buralarda erkekler azlarnn tadn biliyorlar. Vaktiyle everselerdi imdi tane ocuu olurdu, sizin ocuk dediiniz maln... Murat, bir ey hatrlad. Sz deitirmek iin sordu: Yoksa, Hanm da m beni sizden kskanyor? O sebepten danlm olmayasmz? Bir de benim azm m aryorsunuz? Elbette kskanyor. efikaya rezaletlerini bir sorsanza... imdi anladm. Bunlar hep efika uydurmu. 29? iemal Tahir Artk o kadarn bilmiyorum. Msaadenizle... Kalkp eteklerini dzeltti.

Elini uzatt. Cannz bir ey isterse bir kat yaznz. amarlar birazdan ocukla yollarm. Durum bakalm... Sleyman benden para almyor. Bu olmaz. Ben ona sinema paras vereceim. Ltfen tembih edin. Onun sinema paras var. Duyarsam, billaha kovarm. ocuun ekmeine mani olursunuz... Artk siz dnn... Bu haftaki amarla beraber yorgan da yollayacaksnz. On be gn oldu. Kir iinde kalmtr. Hayr. Daha kirlenmedi. Siz nerden bileceksiniz? Yorgan da bekliyorum. Allas-marladk. Yarn sizi Hac Abdullah kata beklesin? Yayan m gideceiz? Kata araba yollarsa... araf m giyersiniz? araf giyeriz. Mahalle arasnda ayptr. yleyse... Geerken buraya da urayn. Size araf ok yakyor. Olur... Tzey keyifle gld. Demek araf bana yakyor mu? Dehetli... Yarn siz de gelin Hac Abdullahn evine... Ben Aziz On-baya sylerim. Diiye gidiyoruz, diye buradan karsnz, olmaz m? Olmaz. Bakalm... Bakalm demeyin... Geleceksiniz ona gre... Yarn buradan geeceksiniz ya... Sylerim. Ba stne... Eer gelecekseniz, akamst, Aziz Onba bize urasn. Peki... 294 tarlar iouu Tzey, kapda rastlad Sefere, biraz bahi verdi. Gardiyan Ali Seydiyi bayla selamlad. Kirveye syle de Ali eydi, duvarn yarna gelsin. ki lafm var. stersen karaym da urada konu. Hayr. Ben duvarda konuurm. Eksik olma... Sen bilirsin. ullunun Hacnn Azzet, Tzeyin gitmesini gzetliyor olmal ki, Murat yalnz kalr kalmaz, mdriyet odasna girdi: Burada msn Murat Bey? Vay, Azzet bac... Murat da Malatyallar gibi kadnn ismini Azet diye sylyordu. Nasl oldu nikah ii? Olmuyor. Akrabalar memurlar hep doyurmular. Kendisi ksn icabna bakarz. Kolay, diyorlar. Hkmet de benim kavatla beraber oldu. Herifi kana kadar mitle besletecekler. knca bu namussuz papaz, grrsn Murat Bey, beni nikahlamaz. Lakin benim artk eski gnlerim kalmad. Ben bunun ilesini ekemem. Kyl cigaras imiyor. 25lik ttn istiyor. Kahveyi smet Paa kaybetmi. Kahve istiyor. Kyl cigarasmda ne var? Beyler, efendiler Kyl iiyor. Sen de Kyl iiyormu-sun, Tzey syledi geen akam. Kabahat senin Azzet Hanm... Eskiden altrmsn. Azzet, her mana ile bakmasn bilen, ihtiyar gzlerini szd: 34 Ne yapalm? Yapt i hazmedilir cinsten mi? Beni heriflerin koynuna sokuyor da bitiik odaya geiveriyor. Haklsn. Ben Tzeye tembih ettim. Ne zaman izin istersen bekiden alacak. Eksik olma... amarlarn beraber tledik. Nasl iyi olmu mu? Elinize salk... Daha ocuk getirmedi. 295 DiemtTahir Getirir. Sende eytanty var galiba Murat Bey... Karlar durmadan senin lafn ediyor. Mendillerini ykamak iin dvyorlar. Tzey fena tutulmu. Tespihini koynuna alyor da yle yatyor. Anladn m? Anladm. Sen tecrbeli bir kadnsn. Bu usulleri bilirsin. ok srmez.

Doru. Orospu ksm, sarho hovardaya benzer. Bir zaman eli aktr, bir zaman hasisleir. Sana btn ev ayor. Karya masraf ettirmiy rmsn. Sebebini kendin syledin. Bir zaman sarho hovarda gibi eli aktr, bir zaman hasisleir, demedin mi? Dedim. Doru bir laf... Tzey de yaknda hasisleir, bana sver diye korkuyorum. Ne haddine... Estafurullah... Tzey yle kar deildir. Ben de aka ediyorum. Tzey iyi kz... Ooo... Gel bakalm Sleyman Efe... Kk Sleyman, amar bohas koltuunda, kap nnde durmutu. Srtnda uzun kollar bol bol katlanm, bir byk adam ceketi vard. Ayandaki pantolonun paalar da bastrlmt ama, a alvar gibi sallanyordu. Basma bir takke geirmiti. Son derece esmerdi, siyah bilyelere benzeyen parl parl gzleri insana sevimli sevimli bakyordu. Bohay masann zerine brakt: te aabey... Ablam grdn m? Grdm. Ben evi bekliyordum. O gelince ben yola ktm. Otur... Yak bir cigara... Sinemaya gittin mi? Gittim... Sana anlatmak iin iki kere gittim. Tzey anam beni bir dvd. Sonunda filmi sana anlatyorum dedim de beni brakt. 296 DCarar [Kouu smi neydi filmin bakalm? Kzl rmcek. Vay canna... Adam korkar... ok korkunlu bir filmdi Murat aabey. 26 ksm birden oynad. imdi bir kz var. Sar kz. Sar kzn babasn vuruyorlar. Yeraltnda hazine var. Hazinenin yolunu bir kada izmiler. Bu sinemalarda hazinelerin yerini katlara neden izerler? Ne yapsnlar? Ben olsam aklmda tutarm. Kat olmad m, kimse kimseyi vurmaz. Sen filmi anlat... Derken beyim... Olan, ii ben meydana karrm diyor. Olan hafiye... Evvelce bir filmde grmtm. O zamanki tabancas toplu tabancayd. Bu sefer brovnik alm. Bir tabanca ama, kz gibi... Derken Murat aabey... Trene biniyorlar. Haydut, gizliden trene atlam. Herifin birisi, hazinenin kadndan bir para da bu herifte imi. Ben topal hayduttan korkmam. rmcek, karlar korkutur, diye atyordu. Birdenbire trenin odasnda, sallanarak gidiyorlar, kap ald. rmcek herifin alnna vurdu. Katilin elinde bir elektrik feneri var. zerine rmcek resmi yapm. Dmeye bast m, n ortasnda rmcek grnyor. Ben korkmam diyen herif meer, tabancasn cebinde hazr etmi imi. Hayduta iki kere skt. Haydut gece kuu gibi glverdi. Meer dua kuvvetiyle kurun ilemiyormu. O zaman bir kurun da haydut skt. Herif tepelendi... Cebinden kadn bir parasn ekip ald. Bu ne biim bir haydut... Ben hi bylesini grmedim. Bir aya tahta olmal. Giderken tan... tan... tan... tan vuruyor. Birisini de sokakta ldrd. Hafiye ii anlad ama, herifi bir trl kstramad. Hafiyeyi mahzene attlar. zerine su baladlar. Yzyor fukara... Souk bir taraftan... 35 2Q7 CKml Tahir Dileri birbirine vuruyor. Sonunda, sonunda... Yoook... Olmad. Ksa kesiyorsun. im var Murat aabey... Daha arya gideceim... Ablam dedi ki, Aduun babas gelirse konusun da kz bana yollasn... dedi. Cann bir ey istiyorsa syleyeceksin. Sen filmi anlat... Sonunda haydudu vurdular. Bir de baktlar ki kzn beyaz sal namussuz amcas deil mi? Millet at. Ben bastm kfr... Gzel filmdi beyim... imdi bir baka film daha oynayacak. Paralar gsterdi. Dur adn syleyeyim: in Korsanlar. Sen bunu grdn m? Ben nerde greceim. Bunlar ben hapisteyken geldiler.

Sahi... Sen mahpustaydn. Mahpuslar ayda bir kere olsun sinemaya gtrmeli. Rezillik bu hkmetin ii... Rezillik... Haklsn Sleyman... Bizi sinemaya gtrmeli dorusu... Murtaza Bey, ablamn dostu iken biz seni tansaydk, ondan izin alr seni sinemaya gtrrdk. Bak o zaman olurdu. Dur hele... Jandarma size karmaz m? Ne olacak? Kvrck ablam, jandarma temenine sylesin... Haa? Stk aabey iyidir. Sana merhamet eder. Ne oluyoruz yahu? Sinema kt bir ey mi? Mahpus milleti elenir. Sevaptr. una bak, sevab da biliyor. Haydi sen ge kalma... Ablan sonra dver. Selam syle... Sleyman, kaim yn rgden takkesini kutba gidiyormu gibi azametle dzeltti, Sefillerin Gavrou kadar sevimli ve kahraman kp gitti. Murat, Hac Abdullah, Hanmla merdiven altnda konuur298 [Kanlar LKojjuu ken buldu. Kadn bana ald araf, hem kapatmak, hem de amak isteyen cilveli bir hareketle dalgalandrd. Muratn yzne, erkek ocuk gzleriyle dargn dargn bakt: Murat aabey artk beni unuttu Hac... diye ikayete balad, beni asarlarsa on parmam yakasndadr. Bu lakrdy hani sylemeyecektin? Sylerim. Sylersen, ben de sana kserim. Hac ne anlatyor? Hi... Konuuyoruz. Sulh olunca af varm. Yaknda sulh olacakm. Aliye dargn olduunu syledin mi? Syledim. Ne dedi? Barn dedi ama, ben barmam... Pencerede bana neler etti. Bana orospu dedi. Senin haberin yok... Ben onun kulan ekerim. Sen de ocuun zddna basmsn. Birbirinizi zmeyin... Hacya bir cigara verdi. Bu rya grm. Beni bu hafta asacaklar... Sen kurtulursun. Af olur, karsn da renirsin, demi. Halbuki Ali bunu seviyor. Tabii kzm. Bartr unlar beyim. Ne mnasebet... Ben bartryorum, onlar inatlarna dar-lyorlar. Utanmadan bir de glersin rezil... Hanm, yzn rtt. Her hareketinde, dayanlmaz bir oynaklk ve ehvet vard. O kadar ki, Murat, artk yzde yz lme ait olduunu bildii iin bizzat lm denilen tabii hadisenin bile ehevi hislerle dopdolu korkun ve insafsz bir ey olduunu dnd. Nerde Gevre? urada kocasyla konuuyor? 299 ZK&nal Tahir Nerde? Murat yrd. Adu... 36 Efendim. Babanla m konuuyorsun kzm? Babam geldi. Maho geldi... bunlar geldi. Aduun babas ayaa kalkt. Ksa boylu, ufak tefek, esmer, kaln kal bir delikanl idi. st ba o kadar eski ve yamalyd ki, elbisesinin bylece tabii bir kyafet olabileceine insan bir trl inanamyor, ona bir sinema figran yahut tebdil kyafet lsn karp rezil olmu bir acemi polis hafiyesi zannediyordu. Hamald. Dier ocuunu da beraber getirmiti. Bu kk sefalet karsnda Adu kirli entarisiyle adeta bir milyoner kz kadar ssl grnyordu. Fazladan kz, kardelerine nazaran on misli daha shhatli, daha toktu.

Murat meldigi yerde kocaman erkek ellerini betona sren Gevrenin plak ayaklarna bakt: Abuzer, naslsn? diye sordu. Salna duacyz beyim. ler nasl? Yevmiye ok. Lakin bu sefer de ekmee para yetitiremi-yoruz. Gevre sana tayn bulamyor mu? Her zaman bulamyor. Taynlar da bir gn yarm ktndan... Evet... Mahpushane de a. Aklmdayken syleyeyim. T-zey Aduu istiyor. Bir gn al da oraya gtr. Elbise vereceklermi. Para da toplayacaklar. K geliyor, sana yardm olur. Bir kere de biz burada gezdireceiz. Ne yaparsn... Eksik olma beyim... Allah raz olsun... Bir ey deil... Kz sen neden yere bakyorsun? Dargn myz? 300 r3\ariax iKoau Gevre belli belirsiz glmsedi ve cevap veremdi. Dargn myz Gevre?... Yok... Gevre sana kurban olsun aabey... erde rahat msn? Sayende rahatm. efika artk seninle dvmyor ya... Dvmyor. Bir kt laf sylerse bana haber yolla. Olur. Hac Abdullah seslendi: Murat Bey, ben gidiyorum. Dur bakalm, dur hele... ki szm var. Buyur. Murat, Hacy bir kenara ekti: Yarn gelecekler. Artk kendini gster. Sen lzumsuz yere Eplemeliye svyorsun. Bu huyundan bir kere vazgeersin. Sonra iyi muamele et ki her hafta gelsinler. Bir de, efendim, artk Kar Beyi sktr. Evlenmek zamandr. Grdn ya, fabrikada kan bolluu yokmu. Grdm... Bak beyim aklma ne geldi. Yarn sen de bize gel. Aziz Onba seni alr, getirir. Diiye dersin... Bari sen syleme... Hi olur mu Hac? Yahu, neden olmayacakm?... Olmaz. Duyulursa bana ayptr. Sizinki zor meseleymi beyim... Bizimki zor deil, mahpusluk zor. Adam hr olmad m, sakat gibi yz yerde yayor. Sen keyfine bak... Aklma gelseydi, Tzeye sylerdim. Tzey belki seni yola getirirdi. Tzey de syledi. JOI IKemal Tahir Ne dedin? Olmaz dedim. Can sklmtr. 37 Aldrma... Dnya byle kalmaz ya... Bak on iki sene sonra sen kurtuldun, yaknda elbet biz de kurtuluruz. O zaman... O zaman ben de biliyorum. imdilik allasmarladk beyim. Yukarya cigara kibrit yolladm. Niye zahmet ediyorsun Hac? Zahmet deil... Zahmet neymi? Aman efika geliyor, bana msaade... Haydi gle gle... efika, Hac Abdullahn arkasndan nefretle bakt: Daha i bulamam m bu kopuk, Murat Bey?

Bir kere kopuk deme... u kadar yl hapis yatan bir adam hemen akln basma toplayamaz. Akln bana toplayamaz da anas bunu nasl evlendirecek? te grdn m, akln bana toplasn diye evlendirecekler. Tzey geldi gitti mi? Geldi, gitti. Bir ey syleyecektim... Beni neden grmedi? Seni deil, kimseyi grmedi. Sana bir ey soracam, doru syle. Tzey, Hanmla neden dargn? Hep senin yznden... Benim yzmden mi? Senin yznden... Karlar yaktn.... Sen bunlara ne yapyorsun anlamyorum ki. Haram amarlarn ona ykatyorsun diye fkelendi. Buradayken az kalsn kavga edeceklerdi. amar ykamak iin mi? }02 \Kariar [Kouu amar ykamak iin... Ne var bunda... efika gzlerini baygnlatrd, sesini alakt: Hanm, seni seviyor. amar ykadktan sonra ne yapyordu biliyor musun? Ne yapyordu? Senin donunu ayana giyiyordu. Tuu Allah mstahakkn versin... Utanmaz seni... Ben mi utanmazm... Vallaha, ite aptesimle yemin ediyorum... Hatta bir kere senin mavi donunu Ali grd de, Bunu nerden aldn? diye sordu. Kaltak, Tzeyin diye yalan syledi. Karlar, az kalsn kavga ediyorlard. Sen yok musun sen... Yere bakan yrek yakan bir adamsn... Karlar ra gibi yanyor. T-zey de tespihini koynuna alp yatyormu... Sen artk ok oluyorsun... Bagardiyann kz iin de dedikodu yapmsn. Bak sonra bozuacaz... Sanki bozumadk m? Sen hepimizin ahm aldn Murat Bey... flah olmazsn. Hele benim ahm sana yeter de artar bile... Lakin ne demeye hakkmz var. Kzolan kz geldi mi, dul karnn ad elbette anlmaz. efika... Hey Yarabbi... Siz benim bam belaya sokacaksnz... Keke soksam... soksam da Allah benim canm al verse... efika kocaman kalalarn sallayarak karlar kouuna girdi. Murat, attk vallaha... diye, ii gurur dolu, mahsustan somurttu. Bir buuk aydan beri kendisine mtemadiyen kur yaplmasna deta almt. Artk bundan eskisi kadar utanmyor, karla-nn dknlklerini yadrgamyordu. Kpolular, darda uar zampara olan Murat, imdi iyi kstrmlar di. y>2 ^emc Tahir Bagardiyan odasndaki koltuuna oturup bir cigara yakt. Vaziyeti bir daha gzden geirdi. Boa koydu dolmad, doluya koydu dolmad, doluya koydu almad. Hesapladka, bu hesaplayn miskin tarafn daha iyi gryor, yorgunluk ve utan duyuyordu. Btn bu geri ekililerde delikanllktan uzaklamann alametleri de galiba vard. Kafa duruluyordu. Artk iindeki akll geit ararken suyu geiveren gzn budaktan saknmaz deli ihtiyarlamt. Belli bir ey, kendisini ahlak ve uur zapt etmiyordu. Buna resmen Kalkamadndan oturmak denirdi. 38 Mahpustan kan bir adam, uzun mddet insanlarn gzne dikkatle bakamazm... Elbette bakamaz. Mahpustayken elini uzatamayan herif... Halbuki gze bakmak elini uzatmaktan phesiz daha kolay... Derin derin iini ekti. Sanki drt sene evvelki delikanlnn bu sesle zddna basyordu. Olup biten ilerin bugnk Muratla hibir iliii yoktu. Yenilen hep eski Muratt... Hibir kadna, kendisini verecek kadar frsat brakmam, gaddar avc... Her can istediini bizzat alan haydut... Kanun tanmaz zampara...

Birden ekilip... Haydi, demi, Duzaha murdar... Fikretin bu msrasn st ste zihninden geirdi. Sonra kelimelere tek tek basarak ve yksek sesle arkasn okudu: Hakszlk eden balan bir gn koparrlar... Ne dnyorsun beyim? Hi. Dorudur. Ziyaret gn adamn, ziyaretisi hi gelmemeli. Adam ziyaretisiz kalmaya daha iyi alyor beyim... Byle gelen giderse insan bir ho oluyor. Nasl bir ho oluyor? Bakalm Sefer?.. ?04 \Kardar \Ko^a Vallaha bilmem... Bamdan gemedi. Bana kimse gelmez ki... Karn imdi geliverse... Seferin rahat yz birdenbire kart: Brak orospuyu ne haddine... Yani gelse diyorum, imdi gelse ne yaparsn? Gelmez ki beyim... Gelmez ki... Gelmez ki... Gelse diyorum... Olmaz a... Geldi farz edelim. ldrrm... Murat hi sesini karmad. Seferi anlyordu. Bazen ldrmek mutlaka lazmd. ldrlene deer verildii iin deil, baka bir ey yaplamad iin... ldrrdm... stedikleri kadar ceza versinler... u halde, dar karsan da ldrecek misin? Darda ldrmem... Bu nasl i? Darda, o u tarafa giderse, ben bu tarafa giderim. Lakin bur da... O kar gider... Sen burada kalrsn. Buras amansz bir yer beyim... Buraya, sasrsa da bir gelse... Allah kerimdir. imdi beni svdreceksin... Allah da... Peygamber de... Sus beyim, gnaha girme... Ben de baz baz kzyorum. Allah iini bilmiyor, diyorum. Lakin sonra dnyorum kabahat bizim... Allah bize Git de orospuyu al m dedi? Orospu ksmn alan kanckla dayanacak. imdi ne edelim topal aa, Tzeyi buraya uratmayalm m? O nasl laf... Tzey orospu deil ki... Kerhane kz... Tzey orospu deil... O da bizim gibi mahpus... Oiemal Tahir Bu esnada Bagardiyan Mahmut Efendi, Ulan namussuz mahpuslar... diye sylenerek ieri girdi. Murat grnce glmsedi: Dnyada u mahpus milleti kadar namussuz adam var m Murat Bey? Nolmu? Kumarda yutulmular. Elbiselerini satmlar... Sonunda ikayet ediyorlar. Sen stne alnma... Senin iin bir baka meseledir. Lakin dier mahpuslarn umumu namussuz.... Murat, Topal Seferin yzne bakt. Sefer, konuulanlardan bir kelime bile anlamam, dalp gitmiti. imdi, phesiz, Ptrgenin bir da kynde, Krt tfeiyle vurulup olak kalan bir herife karlk eden bir orospuyu dnyordu. Dnyada yenilmemek lazmd. * Bu nasl i Hac Abdullah? Duyduklarmz hep doru mu? 39 Sorma beyim.,. Memlekete rezil olduk... Gayr bizden adamlk geti... Hele otur... Hac Abdullah oturdu. Utancndan Muratn yzne bakamyordu. Anlat bakalm... Nesini anlataym... Rezil olduk... Ben drt gndr kahveye kamyorum... Aldrma... Bir kere daha vuku bulmazsa bunun on kadar ehemmiyeti yok...

Sen bana hepsini anlat... Nesini anlataym beyim... Karlarn bize geldikleri gn iyi elendik. 306 iarar [Kouu Haberim var. Akam zeri kalktlar. Bir hafta sonra gene urayacaklard. Biliyorum. Seni bekledik. Neden gelmedin? cap eder mi, sonra? Sonra beyim... Hep kabahat mahpuslukta... Adam on iki sene yatrmak namuslu bir i deil... Kary unutmuum beyim... Hani ergen olan gibi... Eplemeli bizimle bir gzel elendi. Utandm ama sorma hi... Evvelki gn arkadalarla itik. Sabahtan baladk, akama kadar itik. Gece vakti aklma birdenbire Eplemeli geldi. Tbe ektim, dua okudum. eytan adamn aklna girermi ya, ite yle... Sarholuk bama srad. Yanyor yreim. Biz kary unutmuuz ama, kar ii ilerletmi... Eskiden cilve bilmezdi. imdi ustas olmu... Bizimle de bir kere alay etti. Hac sen yumuamsn. Pamuk gibi bir adam olmusun, diye gl glverdi. Bu laf zihnime taklnca kalktm, yrdm. Buraya kadar nasl geldiine hl ayorum. Fitil gibiydin. Fitil gibi... Yolda polisler rastlasa da geri evirse iyiydi ya... Mahpushanenin nnde aklm biraz bama toplamm. Seni ardm. Niyetim tabancay gstermek... Seni, yle elinde tabancayla grnce ardm. Silah alacam, dman sahibi bir adamsn. Bana bir felaket gelse mahere kadar yanarm. Silah almasam, elinden bir kaza karsa, gene mahere kadar yanacam. Pencerenin nnde dndm kaldm. Keke alsaydm beyim... Alsaydm, belki silahsz gitmezdim. Yz elli liralk tabanca kaybolmazd. Buradan ilerisini sen grmedin. Yol yoktur. Tarlann iinden geilecek. Yamur yayor, dnya btn amur... Bir kere yuvarlandm. Bir daha yuvarlandm. Ondan sonra aklm bama bir daha kerhanede topP7 Kcmo udir lamm. Don gmlek dolayorum, svyorum. Karlar glyor. ullunun Azzet elbiseleri ykam. Tabanca kaybolmu. Paralar tekmil slanm. Ben dolayorum. Eplemeli aa bile inmedi. Senin Tzey dostuyla oturuyormu. Haberin var m? Yeni dostu, Tayyarede avu. Sar bir olan... arda gsterdiler. Haberim var. Sonra?... Sonra Allah Azzetten raz olsun, bir araba artm. Beni iine yatrmlar. Eve geldim. ocuklar korkudan alamaya balad. Gelin glvermi. Anam hl dargn... Elbiseleri krk sekiz saattir tlyorlar, hl dzelmedi. Anladm Murat Bey, artk kerhane bizi adamdan saymyor. Sen Pegamber gibi adamsn... Bize bir yol kalm. Evleneceiz... Haberin var m? Rakya ay tbe ettim. Ylbanda iersem ierim. mezsem artk bayrama kadar yasak... Tabanca gitti gider mi? Gitti gider... Dndke yere giriyorum. Benim tabancay kerhanede arsmlar... Devir mi deimi, biz mi deimiiz?... Eskiden olsa Eplemeliyi oktan vurmutum. Ulan Eplemeli... Bunca senelik hukukumuzu nasl unuttu? Evde bana yeniden sevdaland.sandmd. Tzeye baksana, szm meclis harici, senin uruna geberiyordu. Simdi avuu dost tutmu. Bunlar kpek gibi... Kpekten beter... 40 Kzlara kt syleme... Fukaralarn ne kabahati var? Bizi bedavadan sevsinler istiyoruz. Bizim gnlmz geene kadar bizi sevecekler. Sonra biz onlar sittir edeceiz. Sana syledi mi? Aman Murat Bey duymasn. Ben utanrm, diyormu. Utanrm. Utanr... Beni sevdii de doru, utand da... imdi avuu da hakikaten seviyor. Bu ne biim i? 308 \Karuar [Kouu

Ne halt etsin... Huyu byle olmasa orospulua dayanamaz, lrd. Orospuluk bize mkl geliyor. Halbuki ister misin, biz de orospulua almz. Velhasl rezillik hepimizin ruhuna ilemi... imdi Tzeye kzmyor musun? Deli misin? Tzey meselesi ok bile srd. Buraya gelmesinden memnun muyum sanyorsun? Ziyaret gn olmuyor, mu, Bir saat ne konuacam diye kederleniyorum. Doru syle beyim, bagardiyann kz gelince de memnun olmuyor musun? Sen de mi Hac? Ben ardm vallaha...Elin kzn lekeleyeceksiniz. Benim ne suum var, efika syledi. efikanm Allah belasn versin. Bir kzyorum ki... Ner-deyse kalta yere ykp dveceim. Tamam... O zaman da Bana sevdal, kskandndan beni dvd, der. Bu daha berbat... Nerden bulduk biz bu belay? Sen bela diyorsun, kocas uruna lyor. Dnya ite byledir. Herife rastladm: Aman bir are... Hemiren ellerin ifaline urad. Mahkemeye bavurdu. Aman bir are... diye yalvard. Benim neden hemirem olmuyormu yabann kahpesi? Boanma davas neticelense belki def olur da, biz de kurtulurduk. Ben bir ey daha duydum. Asl var m? Gene bana dair kar meselesi mi? Sana dair deil... ok kr... Ne olmu? Bizim Gardiyan Abdullah yok mu? Dervi Abdullah... Var. P9 [Kemal TuJr Evi satyormu. Sebep? Kars bize geldi. Dert yanyor. Dervi Abdullah galiba efikaya tutulmu. Ne diyorsun? Hakikaten, fark etmedin mi? Fark etmedim. Dur bakalm... Mahpushane biraz rahatla-t. Yahu benim basiretim balanm. Geen gn efika buraya geldi. Konutuk. Dervi pr tela ieri girdi. efikaya adeta kt: Bir taraftan dedikodu yapyorlar, bir taraftan sen burada oturuyorsun. Mdr seni aryor... dedi. u halde... Aman Ya-rabbi... nsanlar hep ldrd m? Alt ocuu var. Bunlar krkndan sonra azmlar. Derviin kars ne diyor? Ne diyecek? Kary kskanmyor. Aldrd yok. Kar daha gen beyim... Evi satmak meselesine kzyor. una bir iki laf syle... efikanm sz anlayaca kalmam, belki herif akln bana devirir. Ben syledim. Yemin stne yemin etti. Dervi ksm yalan yere yemin eder. nanmasaydm. Ben onlarn nasl dervi olduunu bilirim de inanmam... imdi bizim Abdullah, evini satp efikaya m yedirecek? yi bildin, efikaya yedirecek. Tevekkeli deil, kan di taktrd. Baka trl evi te-mezdi. efikanm kocas meseleyi duysa mddeiumumiye gider. Belki bu suretle bir are bulunurdu. 41 Ne aresi? Abdullah karya bir rmentee bilezik alm. Vay, bileindekini Abdullah m ald? efika Ben aldm. diyordu. Yalan sylyor. Ate bacay sarm desene... ?ro \Kardar Kou$u Bacay bilmem... Paay sarm. Abdullah, Keremin arpa tarlas gibi yanyor. Cayr cayr... Hac Abdullah gittikten sonra, Topal Sefer odaya girdi. Sabahtan beri surat askt. Bir ey sylemek istedii halde bir trl cesaret edemediini Murat oktan anlamt: Hayrola Sefer? dedi.

Hayr beyim. Senin gene bir eye cann sklm... Yok... Hele, hele... Farkndaym. Nasl sklmasn beyim... Rezillik... Adamn ba belaya girecek. ---Anlatsana... Ayp bir laf... Senden utanyorum. Yzn rt de syle... Tbe Yarabbi... Namussuzluk bey. Uzatma, bakalm... Hep Gardiyan Abdullah hergelesi benimle urayor. Bagardiyana demi ki, bagardiyana, Sefer, topal bacana bakmadan i kartryor, demi. Sen ne ii kartryormusun? efikann arkasnda geziyormuum. Sen de mi? Allah belanz versin. ftira beyim... Vallah billah iftira... Yemin etme rezil... Ben ii anlamadm m? Doruyu syle... Dorusu... Kar benden ikayeti olmu. Gardiyan Abdullaha demi ki, Sefer beni rahat komuyor, demi. Ne yapyormusun? Laf dokunduruyormuum. Bir kere de zorla pmeye kalkmm. jn iemal TaJvir Bak Sefer, byle yalan olmaz. Kary ptn m? Yzn neden kzard eek?... Kzarmad beyim... Su bende deil... Gardiyanlar bir gece iersini saymaya gittilerdi. Biz efikayla yalnz kaldk. Kyden, evlenmeden at. Sz benim ie getirdi. Kary gzelce pseydin, seni brakmazd, dedi. Ben, yi ptm dedim. O, yi pmemidirsin, dedi. Hitamnda, Nasl perdin bakalm? diye sordu. Biz de, haa huzurundan, gsteriverdik. Tuuu... Sorma beyim... Bu kar elbiseli eytan... Pekala bu rezaleti biz senin sznle yaptk, a kahpe... Gidip Gardiyan Abdullaha sylemek ne oluyor. Ben ite buna ierledim. Aldrma... Aldrma ne demek?... Gardiyan Abdullah bize surat asyor. efika gibi utanmaz kar yoktur. Kabahat bakalm onda m? iyi pemediin iin kzmtr. Sana da yle mi syledi... Vay orospu vay... Halbuysa o gece bana, imdi anladm Sefer, kabahat karmdaym... demiti. mtihandan yznn akyla ktn yleyse... Yz akl ne geziyor beyim... Yzmz kara oldu. Ben imdi ne yapaym? Ne yapacaksn? efikay bulursun. Kz, ben o gece seninle elendim. Asl marifetimi gstermedim. Seni sahiden pmedim. Gel de gzn erkek grsn... diyerek merdivenin altna ekersin. Aferin, diye alnmdan pmezsen para almam, dersin. Eek bir dt yere bir daha dmez beyim... Biz eekten de mi aklszz? 42 Yok... Estafurullah... Haydi somurtma... Karnn seni ikayette hakk var. i yar yerde brakmsn. m \Kariar CKouu Sahi beyim... Yarsnda braktk. Su bizde... Allah Krt ksmn yaratmasayd eeklere paha yetimezdi, demiler. Doru bir laf... Pekala... Kar seni, ii yarda braktn diyerek Gardiyan Abdullaha ikayet etmi, kocas beni neden mddeiumumiye ikayet etti bakalm? Sefer biraz dnd. Yz birdenbire gld: Neden olacak beyim... Senin su daha byk. Biz hi olmazsa bir ucundan baladkt. Sen hi balamadn ya... Pezevenk buna kzmtr. Haklsn topal aa... Allah seni Krt yaratm ama, eek Krt yaratmam... Sen akll bir Krtsn yavrum...

Abdullaha ne oluyor? Abdullah duyduu bir laf neden bagardiyana syler? Namusuna dokunmutur. tfaiyede avuluk ederken kendisi belediyede yatarm da, itfaiyenin ofrn eve yollarm. Haydi git, yengen yalnz. Kurtar, diyerek. Karnn kucandaki olan ofrden peydahlanma... Namusuna asl bu dokunsun... Bunda namusa dokunacak ne var? Krl bir i. Zahmetsiz ocuk sahibi olmu, fena m? ocuk ofre benziyormu. Allahn bir hikmeti... Malum ya, Allah insanolunu ift yaratr. Bakmtr ki dnya zerinde ofr kuluna benzeyen yok, usul bozulmasn diyerek... Anladn m? Anladm. efika hl namaz klyor mu? Artk klmyor. yleyse... Korkma... Artk sana iftira etmez. Namaz kldnda m bize iftira etti? in DCemal Tahir Namaz kldndan... nk namaza durunca rahat rahat namussuzluk dnyordu. Ya beyim, Allah? Allahm namussuzlua ne zarar var? Gardiyan Abdullah nc defa ayaa kalkp ceketini ilikledi, pantolonuna bakt. Ceketin nn zp, pantolonun dizlerini yukar ekerek tekrar oturdu. Yakt yle mi beyim? diye glmsedi. Pek yaram canm... Zabt ktiplerine benzemisin Dervi. Ne yapalm beyim? Bu dnya fani dnya, dedik. Hitamnda zengin fakir, ayn ukura girecek, dedik. Boaz bir gayya kuyusudur, ne verirsen tr. Kuru ekmek ye, diini kartrarak sokaa k. Herkes seni pirzola yemi beller. Lakin kyafet dknl pek fena... hir zaman, gsteri devri olmu. hir zaman m? Hoca Nasrettinin zaman da yleymi. Ye krkm ye hikyesini bilirsin. Bilinmez mi? Rahmetli Hoca... Gardiyan Dervi Abdullah yeniden kalkt. Ye krkm ye... te bizim krkmz... unlar satmadm ne gzel olmu, satmadm. Az kalsn okutuyorduk. Yallah... Elli drt lira verdiler. Elli be de vereceklerdi. Bir kere inat ettim altm istedim. nat ettiim ne gzel olmu. Ben baz baz akll olurum. imdi her taraf kumaa bouldu. Hele ortaln hz gesin... demitim. Nasl doru mu? ok doru... Doru elbette... Efendim altm lira neye yarar? O zaman sa-tverseydik imdiye kadar oktan, h smme h pislik olup helaya dmt. Ne de olsa adliyeciyiz. Mstahdemin demek de, bir memur demek... imiz byk deil ama, karsna ktmz efendiler byk. Mddeiumumi bey, ceza 43 reisi, icabnda takibat tahsisat iin vali beye kyoruz. Mucip almaya... nsana ters ba2H odunlar DCouu kyorlar. Bu dilenci de ne ister ki ola... diyerek yzlerini asyorlar. Elbiseyi yaptrdk. Bir de kasket kt. Kaskete bir bakar msn? Bakarm. Dervi Abdullah, bagardiyann odasndan kada sarl kasketi getirdi. Senden gazeteyi buna istedim. Toz toprak olmasn diye... Lacivert elbisenin zerine lacivert kasket hi yaramam-t. Abdullahn ince, zayf ekseriya hilekar ve insafsz fakat imdi gzleriyle mahzun derisi ve izgileriyle sevinen yz bu yepyeni lacivert renk arasnda, boyalar henz tamamlanmam bir resim msveddesine benziyor, sanki vcudundan birka adm geride ve yamyass duruyordu. Dervi, evlenecek delikanlya dndn, aferin... Elbise yarat. Kasket de yarat. On ya genletin Mslman... Sen bizim byle ktmze mi bakyorsun beyim? Birader benden sekiz ya byktr. O kadar farknz var m?

Daha fazlas bile var. Lakin bizi dert ykm. Ev gailesi... oluk ocuk... yle kafamz dinleyemedik ki... Aldrma dzelir. imdi eer vicdanl bir kadnsa, yenge, bu kyafete gre seni yeniden evermeli gitsin... Sus bey. Karnn aklna da geldi. Herif sen evi sattn. Dkkan aacaktn. Elbise kestirdin. Sakn bunda bir it oyunu olmasn, dedi. Vay canna... Ehli zanm bizim yenge... stne basm. Ne dersin? Alay etme beyim... Neden alay edecekmiim? Elhamdlillah dinimiz msaade ediyor. Drde kadar, eran caiz. Caiz olmasna menna... Lakin el ne demez... Tbe yarabbi. VS iKemtd uJir Ben de sana on be yanda bir kz al demiyorum. yle yzne baklr, civelek... Dul bir taze... Akim yatt m? Olmaz beyim... Dervi... Bugn gene keyfin zerinde beyim... Ben her zaman keyifliyim... Olanlardan haberim yok mu sanyorsun? Dervi Abdullah telala gzlerini krptrd: Ne mmkn... ftiradr. Vallaha billaha... Yemin etme... Karya bilezii sen almsn. Ben almadm... art olsun ben almadm beyim... Rehine koymutu. Alad fukara... Burada hep arkadaz. Ben de hazr evi sattm. Para var. Menteeyi rehinden kurtarvedim. Otuz liray yabanclara borlanacana bana borland. Ay ay, onar liradan deyecek... Mslman Mslmana iyilik etmeli... Haklsn. Lakin beyim, bizim arkadalarn hali malum... Duysalar laf ederler. Zaten biz niye battk? Kalbimiz fesat. Biz kalbimizin fesatlndan battk. Rusun padiah Osmanly top ykamaz, fesatlk ykar, demi. Sorma Dervi. Arada baka laflar da var. Aman nasl laflar? Sen efikay, eyhe okutmak bahanesiyle zolluya gtrmsn. Hani gn izin aldn ya... O sra efika da hastalanmt. kiniz. Ism-i Cell hakk iin iftira beyim... Biliyorum Dervi... Elbette iftira... Bu iftiraclar diyorlar ki cuma gn sabah sen bir arabaya binmisin, hastaneye doru ekmisin. Hastanenin nnde de efika bekliyormu. Beraber binmi gitmisiniz. 216 \Kaiiax iKouu te grdn m beyim? ftira olduu belli bir ey... 44 Tabii belli bir ey. ftiraclar daha neler sylyorlar: Beraber arabaya binmisiniz. Kye gitmisiniz. eyh kyde yokmu. Sen, Gelir mutlaka diyerek yalan sylemisin. Arabcy savmsn. Gece size damda bir yatak sermiler. Sizi kan koca bellemiler de; Anladn m? Anladm. Allah Allah... Allah Allah, elbette... Gece beraber yatmaya kar raz olmam. Yatan altndaki ulu sana vermi de sen urada yalnz yatsn. Sabahleyin ev sahibinin getirdii suyu, utanmsn da gizlice dkmsn. Rabbim kuru iftiradan saklasn... Bunlar ne biim sz? Sana efika m syledi beyim? Yok canm... efika sylemitir. Vay kaltak vay... Kadncaza ne kzyorsun. Zina haram deil mi Dervi?... Haram... Lakin bizim niyetimiz zina etmek mi bakalm? Allahm emriyle icabnda, tbe yarabbi... cabnda drde kadar cevaz var demiler, ama onu artyla sylemiler.

Alt ocuk babas bir adama Allahn byle bir emri yok. Var beyim, ben eyh efendiye dantm. Ne dedi? Eer birbirlerini kskanmazlarsa, ayr ayr otururlarsa, haklarn geirmezsen dedi. Ayr ayr oturtmaya senin gcn yeter mi? Evvelallah yeter... yleyse haklsn. Boanma ii ne lemde? lk mahkemeye gittiler, Ben istemem, dedi. ahit gtreceiz. ZKemal Tahir ahitlere beer lira verilecekmi. Verilecek. Dnya dzen olmu. Allah iin ahitlik edecekler gene de para istiyorlar. Doru sylemek bu devirde gnah olduundan bedava ahitlik edemezler. Onlar da hakl. Bu ii evden duymadlar m? Duydular. Ne diyorlar? Benim kar, lemin karsna benzemez. Besleyecek sensin. Ne halt edersen et... dedi. inanmyor besbelli. Kyde, hakikat, bana syledikleri gibi mi oldu. Dervi? Ayr m yattnz? Gardiyan Abdullah kapya bakarak sesini kederle alakt: Duyduun gibi beyim... Sabaha kadar yalvardm, imana gelmedi. Karda dokuz nefis var, derler. Bu efikada yarm nefis bile yok. Demek namuslu bir kar olduundan gnaha giremedi. Korktu. Bir glyor, bir kzyor... Ev sahipleri duyacak diye zorlayamadm. Fsl fsl yalvardm. Horozlar tmeye balad. Ne dese beenirsin: Ben istemez miyim? Ben de istiyorum. Lakin imdi olmaz. Nikah bir kere kydralm, dedi. Sen de suyu sabahleyin dktn. Dkme yok. Aptest aldm. Haa... Olursa i suyu, olmazsa a suyu... Evet aptest alverdik... Kar gzme girdi beyim... Dndke ben sana hak veriyorum. Bizim milletin on parmanda on kara... Bir kar namusuyla alt m?... Hemen kt derler. Hemen kt derler de... Tbe yarabbi... Doru syle beyim, sana bunlar kim anlatt? Birisi anlatt. Niye akn Dervi?... Dnyadan haberi olan Murat, bu kadarck eyi bilmezse ayp... 218 ianlar [Kouu Vallaha... Abdullah nbete ardlar. Murat, gardiyanlarn yatak odas olarak kullanlan cezaevi revirinde yalnz kald. Burada, sekiz tane portatif karyola vard. Duvara, tabasmas bir resim aslmt. Atatrk manevralarda. Bir topu drbnnn yannda, talarn 45 zerine oturmu. Banda harp kasketi, gsnde de baka bir drbn. Ayaklarnda getr.... Duvarlarn beyaz plakl iinde bu resim, uzaktan Istanbullunun miyop gzlerine alacal bir perde ekilmi kk bir dolap gibi grnyordu. Murat glmseyerek gerideki ihtirasl geceyi dnd. Dervi n karnna kadar ak yerli bezden gmlei, uzun paal donuyla alacakaranlkta kurt gz gibi parlayan a ve yalvaran gzleriyle fsl fsl konuuyor. Tuu Allah belamz versin... Hangi erkek bu sefil, bu gln hale, mrnde bir kere olsun dmemitir ki?... Erkekler, soluk solua fsl fsl yaadklar bu faciay, haydi kendi aleyhlerinde olduu iin kolayca unuturlar. Ya kadnlar nasl unutur? O ksk sesli, geberecek kadar a, rezilce yalvaran, daima yalan syleyen ve yemin eden hayvan nasl unuturlar? Demek Olmaz, olmaz. Vallaha barrm... demelerine ramen onlar da her zaman ayn haldedirler. Yalnz kendilerini dnmekte, yalnz kendilerini bilmektedirler. ehvet uyand m, sevgili vasta oluveriyor. uursuzluun her eidi alaklk... Bir de bermen diyorlar. Allah adamm... Allah belasn versin... Gece, insan rahatsz edecek derecede sakindi. Bu rahatszlk, sabahn ilk saatlannda balayp gecenin yirmi birine kadar asla kesilmeksizin devam eden beton mahpushane binasnn fkeli ve mitsiz homurtusunun

kesilmesinden ileri geliyor. Murat, yazd hikyenin baz yerinde dnmek iin duraklaynca, sV9 ZKemai Tahir kutu iddetle duyuyordu. Mdriyet odasnn yz mumluk plak ampul kk oday beyaz bir kla doldurmutu. Murat makineyle almaya bir trl alamadna kzyordu. El yazsnda dnmeye pek benzeyen tandk, rahat bir hal vard. Buna kar daktilo, bir aletle uramaya, fikri bir iten ziyade, bedeni bir i yapmaya benziyordu. Galiba Duhamel msveddelerini byle yaz makinesiyle nsha karr, mevzuu kendi kendine bir mddet unutturup sonra her nshay ayr ayr zamanlarda tashih edip sonra bu ayr nshann tashihini karlatrarak en gzel ekli tesbit edermi. Murat, bunu tecrbeye karar vermiti. Elde edecei netice herhalde, ekseri Fransz muharrirlerinin parlak, airane, tezatl ve bir para ters slbu olmayacakt. Bu almann bilhassa yazsn parlaklktan ve airanelik-ten daha kolay kurtaracan umuyordu. Bir de msveddeyi eski harflerle ve el yazsyla yapmak, kelimelere ister istemez tesir ediyor, teknik vasta eserin ruhunu ekip eviriyordu. Ancak daktiloyla yazarken Arapa ve Acemcelerden hangisinin tamamyla eskidii, yeni harflerin bnyesine uymaz hale geldii anlalyordu. Mesela ite, Tabii kelimesini yazmak zordu. Katil ve Kalp kelimeleri de bir trl imlya gelmiyordu. Murat bir cigara yakt. Srt armt. Uzun mddet mahpusta yatanlar iskemlede oturmay unutuyorlar. Her zaman byle srt arsa perdeleri yar kapal, temiz bir odada -koularn her eidinin Allah belasn versinbir yumuak divanda srtst yatmay ve eserini ktibine dikte etmeyi hayal ederdi. Senelerce gazetecilik ve muharrirlik ettii ve hemen hemen btn byk muharrirleri yakndan tand halde byle alanlara hi rastlamamt. Galiba Amerikallar, pratik olduklar iin... Skt ne acayip ey... Canl gibi.. Sanki arkasnda durmu, bir yaklap bir uzaklaarak kendisiyle akalayor. 320 \Kjariax IKouu Byk katlarla drt buuk sayfa yazmt. unu makineden karp yatmal... diye dnd. Darda ayak sesleri duyulunca saate bakt: 12. Demek ki nbet deitiriyorlard. - Biraz sonra, gardiyan Dervi Abdullah, ksm kaplarnn asma kilitlerini birer birer yokladktan sonra daktilonun sesine geldi. Kolay gele beyim... Allah raz olsun Dervi... 12den 2yi mi bekliyorsun? 46 Evet. Dn gece de sen bu nbeti bekledin? Dn gece brahimin yerine bekledik. Bekleyin bakalm... Bereket versin, gardiyanlara bakyoruz da biz mahpuslar halimize krediyoruz. Neden? Bizim hi olmazsa uykudan uyandrlmamz, nbet beklemek bahanesiyle urada sersem sersem dolamamz yok... Doru. Tabii, siz de bize bakarak halinize krediyorsunuz. Bizi daha acnacak halde buluyorsunuz, Beterin beteri var! diyorsunuz. Hem byle sylersin, hem de gidip rahata uyumazsn beyim. Saat yarma geldi. unu bitirip kalkacam. Ne bu? stida m? iyi bildin, istida... Kime yazyorsun? Trk milletine... Tbe Yarabbi... Ne istidas?... Olup biten ilere dair bir istida... Sizin de, bizim de kurtarlmamz talep ediyorum Dervi... Bizi de, ocuklarmz da 321

Oiemal rTAr bu rezillikten kurtarsnlar diye... Alay ediyorsun beyim. Neden? Millet nasl kurtaracak? Kendisi Mehdi bekliyor. Mehdi bekliyorsa mutlaka kurtarr. Eer Mehdiye henz ihtiya yok demiyorsa kurtulacamza phen olmasn... On dakika sonra Dervi gene geldi. Bir mddet, konumadan daktilonun sesini dinledi. Muratn kat deitirdiini grnce sordu: Bunu da m dolduracaksn beyim?... Allah izin verirse dolduracam. Neye dair yazyorsun? Yamrenli Mustafaya dair. Ne yapyor bu Mustafa? Kyl ksm ne yapar? Komusunun rzna dolayor. Tbe Yarabbi... Rezilin biriymi. Sorma... Olursa bu kadar olur canm... -Bu cmle, kard kadn son satryd- Olursa bu kadar olur. Anladn m? Anladm. Muharebeden ne haber? yidir. Dvyorlar. Bu Alman yenemeyecekler beyim... Bu k yenemezlerse yazn onlar gene ktletir. ngiliz kallelik ediyor. Artk yenerler, meraklanma... Neden meraklanacam. Gavurlar birbirlerini krsnlar. Biz de krlyoruz. Baksana pahalla... Pahalln sebebi bizim gvurlardan... Ekmei Almana satyorlar. Dostumuz olduundan tabii yardm etmeye mecburuz. Yardm edilecekse harbe girmeli. Biz de bir ucundan Rusa vurmalyz. J22 driar [Kouu Ben de o fikirdeyim. Hele imdi hi durmamal. Herkes yle sylyor beyim... Bugn adliyede, mdde-imumi muavinleri konuuyordu. Adnan Bey dedi ki, Bizim Hkmet erkekse vurur, dedi. Biz de vursak Alman, harbi kazanr yle ya? Tabii kazanr. Zaten biz vurmasak da kazanacak. Geri ekilmesi hep oyun. Herkes byle sylyor beyim... Eskiden, iki sene evvel bir laf vard. Mustafa Kemal Paa lmemi, Alman ordusuna kumandan olmu, dedilerdi. Doru, Alman ordusuna kumandan olmutu. Fransz Atatrk yendi. Rusu nne toparlayp Moskovaya kadar Atatrk kovalad. Lakin ordu Moskovaya 47 dayannca Hitler rezili, Gayr benim, Atatrke falan ihtiyacm kalmad. Gerisini ben beceririm, demi. Paamz da buna fkelenip Rus tarafna gemi. imdi de Rusun ordusuna kumanda ediyormu. Rus ordusunun Alman srmesinin sebebi bu... Allah Allah... Alman neden byle halt etti dersin? nk malum ya, Hitler, yani Almanm kral, gizli din tayor. Mslman... Mslman olduu iin biraz oynaka. Alay etme beyim... Gnaha giriyorsun. Kolay var. Tbe Yarabbi, derim, Allah kandrrm. H, smme h... Dervi, ince boynunun zerindeki kaln kafasn sallayarak dar kt. On dakika sonra tekrar geldi: Yoruldun beyim... Yzn sapsar olmu. Haydi arkasn da yarn akam yazarsn. Keyfine bak... Haklsn Dervi... Ben de zaten gidiyorum. Murat katlar toplad. V-1 iemal Tahir Yukar kp odasna girinceye kadar hibir eyden phelen-memiti. Orada birdenbire durdu, biraz dnd. Sonra glmseyerek, Vay canna... Dervii sevda kurnaz etmi...

Allahn hikmeti canm... dedi. Acele soyunup pijamalarm giydi. Nalnlarn mahsustan daha fazla krdatarak apteste gitti. Dnte, ortada durup akn akn dnen Abdullaha, Ben yatyorum Dervi... Bana mukayyet ol. Evvel Allaha, sonra sana emanetim ha... Yarn ben beni, senden tastamam isterim... dedi. Odasna ktktan sonra, takunyalarn brakp ayana terliklerini geirerek hazrland. Aada bekledii fslt balaynca merdivenin bana geldi. Gardiyan Dervi Abdullah ile Gardiyan efika merdivenin yanndaki aralkta durmulard. Dervi, mhim ve karmakank bir ie nereden balayacan bilmeyen rahatsz hareketlerle mtemadiyen ayak deitiriyordu. efika, insann iini rperten ksk ve hain bir sesle sordu: Nbete sen yeni mi kalktn? Hayr. Neden yleyse armadn? Murat Bey yaz yazyordu. Sen gardiyan deil misin. Vakit ge oldu, yat artk... de-seydin. Dedim. Demeden kalkyor mu? Neler yazyor? Hkmet dman bir adam. Kabahat mdrde... Bu herife yz veriyor. Mddeiumumiye syleyeceim. Hkmetin makinesiyle mahpus ksm yaz yazar mym? Kocaman elektrik yanyor. Dairenin elektrii... Ne dedin Murat Beye?... V4 \Karitu Kou^a Haydi artk ge oldu, dedim. Yalan, diyememiindir. Dedim. una bak... Sen kyde olanlar anlatmsn, utanmamsn da. Ben bir ey anlatmadm. Arabaya hastanenin nnde bindiimizi nerden biliyor? Birisi grmtr. Yoksa senin azn m arad? Ben sr vermem. Biz Dervi adamz. Bizden bir vakit sr kmaz. Ben utanrm... Sen beni rezil edeceksin. Namusumu mahpuslara kar paymal edeceksin. Sus kz... Kendisi gevezelik ediyor da... kide bir yukar kyorsun. Herifin suratna glyorsun. Fena fikirle glmyorum. Sen benim nasl kar olduumu anladmsa anladn. Seni kpek gibi yalvartan ben deil miyim? Bir de gler... Bir de alay eder. Ulan insafsz... Mutlaka sen bana kat yaptrdn. Benim elimi, belimi, dilimi baladn. Glme rezil. Ben glmyorum. yorum. 48 Dur bakaym... Dur... u elini ver. Dur dedim. Brak, bir gren olur. Haberin var m, benimki beni vuracakm? Kim vuracak? Kocam. Yok canm... Senin kocan adam vuramaz. Olana vurduracakm. Olan cahil... Bir delilik yaparsa... Yapamaz. Hep yapamaz dersin. Kalk gidelim, demezsin. Ben szmn zerindeyim. Sen kendine bak... Dur kz... Dur dedim. efika... ?25 ZKemal Tahir Brak... Yreim kalkt. Benim yreim abuk kalkar. Der de baylnm. Gidiyorum. Karlar uyanr. Beni yatakta gre-mezlerse laf ederler. Haydi bir daha p de... Sen de beni p. Ben utanrm. Kz buras alacakaranlk... Kendi mabeynimizde utanmak ne demek? Utanrm. Huyum yle... efika birdenbire ayaa kalkt. Duydun mu? Nolmu?

Bir ses var. Mahpushane bunun buras... Ses ok olur. Namussuzlarn gzn uyku mu tutuyor. Adam vuruyorlar. Sonra da uyuyam-yorlar. En ok kansz kaldklarndan uyuyamazlar. O da var... Dnyorlar... Beni imdi koua gtrsen ne yaparlar? Lafa bak... Terbiyesiz... Seni paralarlar. Hakikat. Gndz hepsi kurt gibi bakyor. Beni paralarlar sahi... Ben de seni paralarm. Haydi ordan... Bir yatakta yattk da bir i yapamadn. Tuu... Bu laf da m vard? aka ettim. Dur, vallaha aka ettim... Bir adm gerileyip kolunu kurtard. Sen sabrl adamsn. Ben sabrl adamlan severim. Erkek sabrl olacak. Ben karlmla sabrediyorum. Hal-buysa karnn dokuz nefsi var demiler. O gece ben Olmaz dedim ama sen bir de bana sor. Zorlasam raz gelir miydin o gece? Gelmezdim. 226 iardar DCouu yleyse cann ekmemi... ekmez mi? lyordum. Sen nerden bileceksin... efika gene ksk ve hain gld. Kalalarn mahsustan kvrtarak hzla karlar kouuna girdi. Dervi Abdullah yalnz kalnca beton binay derin derin inleten bir kuvvetle iini ekti. Murat, malubiyet karsnda hissedilen byk bir ac duydu. Bu i ekite, insann yreini yakan bir ate vard. Acayip bir ate. Odun alevi gibi sahici deil ispirtonun mavimtrak, hafif, sahteye benzeyen fakat dehetli yakc harareti gibi bir ey... Dervi ayaklarn srkleye srkleye adeta i ekmesinin arkasndan btn varlyla srnerek mahpushanenin ara kapsna doru yrmt. st kat koulardan birisinin kaps alp kapand. Uzun, slak, ihtiyar bir ksrk koridoru doldurdu. Murat bu ksrn sahibini artk tanyordu. Postacy katr hrsz diye vuran drt tane Krtn en yallan... Yetmilik Krt. Hatta ksrmesi bile Trke olmayan, korkak ve glmseyen bakl byk baba... Ayak seslerini Derviin iitip iitmemesine aldrmadan Murat odasna girdi. yleyse cann ekmemiti... ekmez mi, lyordum, sen nerden bileceksin... Yutkundu. Duvarlara mitsiz mitsiz bakt. nsan, tek bana ahlksz oluyordu. Hayasz bir mahlk... Hayvan srnn iinde de tek basmadr. O 49 sebepten tabiat onun kann galiba senede bir mevsim kmldatyor. Yoksa hepsinin diisi de, erkei de alktan geberirdi. Yaz yazmaya alt. Kelimeler yan yana gelmemekte inat ediyorlard. Bir salkm zm yedi. Saat ikide yatt. 327 DCerrud Tahir Kap vuruldu. Murat, Gel... dedi. Kap bir daha vurldu. Murat bu sefer, Geeel... diye bard. Remzi Efendi -efikann kocas- ieri girdi. Topuklarn birbirine vurarak durdu ve belinden yukarsm tamamyla bkerek selam verdi. Vay... Aman velinimet... Sen misin? Bu ne yzszlk? Velinimet... Bir srayta yanna gelerek eline sarld. Ben ettim sen etme velinimet... Brak... Defol... Bir de utanmaz herif... ocuklarnn ba iin... Sevgilinin ba iin.... Dnya zerinde evvela Allah, sonra sen velinimetimsin... Brak elimi rezil... Bir de mddeiumumiye gider halt edersin....

Beni ifal ettiler velinimet... Beni Dervi Abdullah olacak rz dman aldatt. efikay istanbullu batan karyor, dedi. Ben de eek gibi bir adamm, ifale kapldm. Ayaklarn peyim beyim... Yok olmaz... Elini peceim... Sen peygamber imisin. Sen peygamber. Balarm peygamberden... Brak... Brak da derdini anlat... Tbe Yarabbi. Aman beyim... ldk... ocuklar da ld, ben de ldm. Olan anasn vuracak. Yemin etti. Gizliden bak peydalam. Sen vicdanl bir insansn. Benim gibi kpein kusuruna bakmazsn. Bize bir are... Asl imdi mddeiumumiye git. Olunu tevkif ederler. Tevkif mi ederler? Aman allahm, aman Alahm... 228 ZKarar Kouu Anasn vuracaksa... spat edersen elbette tevkif ederler. Yahut korkuturlar da vazgeer... Karakola syledim. Kar burada olmadndan biz olana bir ey diyemeyiz, dediler. Kar nerdeymi? Aman beyim haberin yok mu? Yok... efika bu sabah Malatyadan kat. Ciddi mi? Vallaha kat. Ben her sabah gelip soruyorum. Gizliden nbeti gardiyana soruyorum. Bu sabah sordum. Erkenden kt. Bohas da kulundayd, dediler. Hamamlar birer birer dolatm. Hamama gitmemi. Komular, ahbaplar dolatm. Uramam. Neticede Dervi olacak namus dmannn evine gittim. Orada naryorsun? Aman beyim, hibir ey duymamsn. efikay batan karan Dervi. Geen hafta arabaya bindiler de kye gittiler. Arabaya... Belki iftiradr. ftira olur mu? Ben takip ediyorum. Arabaya efikay hastanenin nnde bindirdi. Bana aktrmayacaklar. Arkalar sra biraz gittim. ift atl arabaya benim gibi hasta bir herif yetiebilir mi? Nefesim tkand. Sonunda geri dndm. leden sonra arabacya hkmet meydannda rastlayp sordum. Sizin aileyi Karakaya kyne braktm, dedi. Ertesi gn Karakayaya gittim. Muhtarn evine misafir olmular... Muhtar onlar kar koca zannetmi... Sar yanaklarndan byk damlalar halinde gzyalar yuvarlanyordu. Bunlara dam stnde bir yatak sermiler... rz dman Dervi... Okuduun Kuran seni arpsn. Hem de arpar... Hem de... ocuklarn ahi yeter, beyim... ocuklar gece gndz ryorlar. 50 229 Kemal ToKir Merak etme... alma kapy alarlar kapn, demiler. Derviin kapsn da bir alan bulunur. almayan m kald? diye bir sorsana velinimet... tfaiyede iken itfaiye ofr bunun evinde yatar kalkard. Bu sabah uradm. Eer efika oradaysa saklanmasn diye pencereden gizlice baktm. Kars gveysini leene oturtmu ykyordu. Uydurma... Vallaha yalan deil... Kzla byk olan ie gitmiler. Gveyleri de fabrikada alyor ama gececiymi. Bir gzel seyrettim. Belki bir fenalk yoktur. Kaynana z ana saylr. Adam z anasn azndan per mi beyim? Tu Allah belalarn versin... Kapy vurdum. Neden sonra atlar. Kar beni grnce kalarn att. Ne istiyorsun? diye sordu. efika buraya geldi mi? dedim. Buras kerhane mi? diye azn at, gzn yumdu. Edebi edepsizden satn almalym. Doru bir sz... stasyon Caddesine ktm. slam dini aikre, tekrardan buraya gelecektim. Bir arkada, Senin kar bir herifle beraber arabadayd. stasyona doru gittiler, dedi. stasyona kotum. stasyon polisi tandktr. Bileti kesmiler de trene binivermiler. Yok canm... Gitmiler beyim... Kamlar...

Nereye? Tahkik edemedim. Herif evi satt. Cebinde bin be yz lira varm. Para yemee gittiler. Adanaya m, Mersine mi, Ankaraya m, stanbula m? Kotum Derviin evine. Kan gveysini kurutmu da yataa yatnvermi. Yeni gelin gibi trk syleyerek avluyu spryor. Sabahleyin Kkleri savuturmular. Benim kan, senin herif kat, dedim. Cehennemin dibine... dedi. stida verelim, dedim. Benim istidalk iim yok. Cierin yanyordu DCanlar !7Cojjuu sa istiday verirsin. Su senin karn olacak kzgn orospuda. Erkek ksm, kuyruunu sallamayan kanca kmaz... dedi. Doru sylemi. Ne yapalm beyim? Aman bana bir istida yaz. Bir zina davas aalm. kisini de kelepeleyip buraya getirsinler. Ben mi istida yazacam? Allahtan aa senden baka kimimiz var ki velinimet... Bir yank istida yazarsn. Bir yank istida... Ben yazamam Remzi Efendi... Neden beyim? Mddeiumumiye kar ayp olur. Malum ya, bir kere bizim efika ile admz kt. Mddeiumumi, Bunun da cieri yanyor, diyecek... Varsn desin... Senin iin hava ho ama, ben utanrm. Gel utanma beyim... Bana gnahtr... Tekrar Muratn eline davranacak oldu. Kklere merhamet et... Keller lyor. Yara boyunlarna dt. Gece, sabaha kadar alyorlar. Olmaz... Demek yazmayacak msn? Yazmayacam... Pekala... Ben kime yazdraym? Bu namus meselesi velinimet... nsan herkese alamyor. Bence istidaya lzum yok. Onlar yaknda gelirler. Paralar biter de. Bin be yz lira abuk tkenir mi? efika altn di yaptrd. Altn dili eneye para dayanmaz. Meraklanma gelirler. Hem de efika belki sakinleir de doru size gelir. Sonra zina davas aarsan boanma davasn kolaylatrrsn. m iemal Tahir 51 Sahi beyim... Allah senden raz olsun... Yahu... Senin gibi akll, vicdanl bir zat neden mahpusa koyarlar. Allah sebep olanlarn belasn versin... Sen vicdanl bir adamsn beyim... Halden anlyorsun. Allah raz olsun beyim... yle ya... Zina davas... Birdenbire boamverdi. Omuzlarn sarsarak alyordu. Ben evlatlarm severim bey... Evlatlarmn yznden... Evlatlarmn... Ben kelleri de severim... Olan... Byk olan anasna dkndr. Yemekten sonra duvarlara bakyor da iini ekiveri-yor. Yreim paralanyor beyim... Kansz ev suyu ekilmi deirmene benziyor... Deirmene benzer. Deirmene benziyor. Deirmene... Remzi Efendi, kp gitti. Murat, gece evvel merdiven altnda dinledii konumay hatrlad. Demek, o zamandan beri kamaya hazrlanmlard. Karmm teslim olmamasnn sebebi atei sndrmemek iinmi... diye gld. Dervi evi satp gveysine sermaye verecekti. Eer Remzi Efendi iftira etmiyorsa, olan da sermayeyi bulmu. Eer efika be on para ile gelirse bu temiz ite hi kimse zarar etmemi olacak. Rabbin bir hikmeti canm... Hay topran bol olsun Erzurumlu Hakk... Vallah gzel etmi IBillahgzel etmi I Tallah gzel etmi / Allah gzelim netmi? / Netmise gzel etmi... buyurmusunuz. Bu kadar yemin istemez hazret... Eer bunlarn cmlesi Alahtansa gzel etmez mi? Aferin... Mahpushane ve Malatya firari gardiyanlar tamamyla unutmulard ki -bir ay sonra- bir yamurlu glezeri Dervi Abdul-

W \Kurdar lah, yeni yaptrd yerli lacivert kumatan elbisesinin hav dklm, yakalar leke iinde pantolonunun dizleri -tpk Remzi Efendininkiler gibi- dar frlam olarak Muratn odasna girdi. Evvelce de zayf olan yz bsbtn iskelet kalm, kurnaz ve insafsz Dervi gzleri tamamyla ukura batmt. Sanki Muratn mhim bir iini grmek iin gitmi gibi. te geldik hitamnda beyim... diye glmsedi. Ho geldin Abdullah Efendi... Nerdesin bakalm. Yediin itiin senin olsun, grdklerini anlat. Cigaraya baladmsa bir tane yak... imem... Bayan nerde? Otelde... Demek para tkenmedi. Haklsn bey. Seni dinlemedik. Her szn cevahirdi. Lakin eytann igvasma kapldk bir kere... Nerelere gittiniz? Buradan doru zmire gittik. Biz gittik, fuar oktan kapanm. zmir gzel memleket beyim... Lakin her tarafn gezemedim. Otele indik. gn sonra yemek yediimiz lokantac bize bir oda buldu. Bir karyola, bir yatak, yorgan, kilim, tencere, tabak ald. Yeniden ev kurulacak. Bir de i bulup kalmalydn. Benim de niyetim o... Lakin kan brakyor mu? Vay beyim... Ben dnya yznde byle kahpe grmedim. Oday tuttuk, yerletik. Bir soyundu, ayptr sylemesi bir daha giyinmedi beyim... Hep yatakta... Tbe Yarabbi... Baksana suratma... Beni gebertecekti nerdeyse... Demek ki o kadar... ltihalr imi beyim... Nasihat verdim. Biz gayr kar koca J2 Kemol lakvr saylrz. Cumadan cumaya... dedim. Ne mmkn. Domuz gibi de rak iiyor. Hitamnda biz kahveye kaar olduk. Besbelli onun da hz geti. Sinemaya dedi, gittik. alg yerine dedi, gittik. Seni de ikiye altrd m? O karl ile ierken bizim imemiz olmayacak. Allah affetsin... Biz de itik. Tbesi kabul olurmu. Meraklanma... 52 midim eyh efendide... Bizim eyh efendi aresini bulur. Sonunda baktm paralar tkeniyor. Kan tutturdu, stanbulda akrabalar varm oraya gideceiz. Bize i bulacaklar. Hele kolay, dedim. Gnlm de kardan geti beyim. Cilvesi evvelki gibi yreimizi oynatmyor. Domuz grm gibi oluyoruz. Bir gn istasyona geldim. Bilet aldm. Trene atladm. Kar? Braktm. Ne hali varsa grsn... Olmad Dervi... imdi orada m kald? Dinle beyim. Biz bastk geldik. ocuklar biraz alad. Biraz ekiti. gnde gnllerini aldk. ki gn oluyor, bir sabah yatyorum. Kap alnd. Kar gidip bakt. Tandk bir ses, Kz, kocan evde mi? diye soruyor. efikanm sesi... Nasl gelmi? Drt yz liraya aldm eyalar iki yz liraya satm, gelmi, ieri girdi. Ben yatyorum. Balad barmaya... Benimle kavga ediyor. Kendisini kandrmm da evinden, kocasndan, yavrularndan etmiim. Aldrmadm. Benim kar da gittike fkeleniyor. Haydi sen git.. Sonra konuuruz, diyecek oldum. Meer kahpe, yelei kollarm. Yelein cebinde bir tek be yzlk banknot kaldn biliyor. Birdenbire cebimizden kaymeyi ald. Baktm paray gtrecek, stne ullandm. Zpkn gibi m Jiarar !3Coju^u orospu... Tek bama hak edemiyorum. Bizim ocuklar da bize yardma geldi.

kimizi de dut gibi sarsyor. Muharebe oldu desene Dervi... Muharebe... Alman gibi... Teslim olmuyor. Sesimize komular kotular. tane erkek olduk. Komular meseleyi duymular. Ben gsne oturdum. Birisi ayaklarna bast. Hac Mustafa iki eliyle karnn bir elini yarm saat urat aamad. Bastk faydasz... Baladk ktekiemeye. Biz vurduk o svd, biz vurduk o svd. Kuvvetten dt. Hitamnda, ldm... ldm... diye bayld. omakla ellerini atk para yok. Aman para... Aman banknot... Bu sefer ura ki ayltasm... Ayld. Paray sylemez. Zorla stn ban aradk. Be yzlk ortada yok. Mecbur oldum karakola gitmeye. Evimizi bast. Paray cebri ald, diye ekva ettim. Eee bu gzel dorusu... Hep sylediklerin kt beyim... Bu rezilliklere kar hep senin szlerin aklma geldi. Yanl... Benim szlerim kmad. Ben efikamn seni ikayet edeceini dnmtm. Baksana, cann kurtarmak iin karakola sen komusun. Ben kotum. Polisler geldi. Paray gene sylemez. Karakola gittik. Komiser kzd: Senin hakknda zina istidas var, kemiklerini krarm! dedi. Birka tane de krba yaptrd. Butlarna... O zaman yerini syledi. Kavga srasnda paray sandn altna atm. Oradan be yzlk banknotu kardk. Bumburuuk olmu. Kocakar suratna dnm. Dnsn. Bankada deitirirsin. Hemen gidip bozdurdum. Sonra... Sonra kocas neredense duymu, beni buldu. Yalvard. Gi-ZKemal Tahir dip kary karakoldan kurtardk. Beraber mi? Beraber. -yi. yi ama, kar eve gitmez. Sokakta bir rezillik oldu ki beyim hi sorma... Herif yalvarr, ben yalvanrm. mana gelmedi. Otele yerletirdim. imdi iki gndr otelde. Gndz gidiyorum. Gece yansna kadar oturuyorum. Byk olu da bizimle beraber oturuyor. nsanolu utanmaz bir mahluk beyim. Demek u kadar zamanda kary zlemiiz. Olan teberi almaya arya yolladka... Tbe Yarabbi... Kaamak yapyordunuz deil mi? yi bildin. Olan da gelince somurtuyor. una bak... Sanki ben anasn zmire tedaviye gtrmm. 53 Sana da baba m diyor Dervi? Baba demiyor. Aa diyor. Yava yava alr. imdi bu byle devam m edecek? Ben asl sana bir ey danmaya geldim. Kan, kocasna meseleyi anlatm. Ben Abdullahtan vazgemem, demi. iyi vallaha... Konumular. Artk Malatyada rezillik gkyzne kt. Biz Adanaya gidelim, demiler. imdi hep beraber Adanaya gideceiz. Nasl hep beraber? Basbaya... Remzi Efendi de mi? Remzi Efendi, ben, kar, bir de kkleri gtreceiz. Olan burada ustaba... Demek olan gelmiyor. Sonunda naklederse gelecek. efika diyor ki: Orada fabiartlar JCou rikaya girersiniz, sen gndzc olursun, benim herif de gececi olur. Yaarz... diyor. Doru bir sz. Yoksa buna sen itiraz m ediyorsun? Komular ne der? diye sordum. Sen benim erkek kardeim olmu olursun, dedi. Ne gzel... Aferin... Lakin ben korkuyorum. Neden? Kar koca bama bir bela getirirler mi?

Nasl bela? Beni kaybederlerse... Neden kaybedeceklermi, zannetmem. stida verip hapse koyduramazlar m? Byle ilere kanun bir zaman karmaz. Demek bir korku yok mu? Yok... Sen keyfine bak Dervi... Sagol beyim... Niyetim bsbtn yerlemek deil. Anlarsn ya... u kahpeyi memleketten srp karacam. O da olur. Bsbtn yerlesen de iyi... Burada oluk ocuk... Onlar da burada geinirler. Maallah aslan gibi gveyin var. Gvey de ben gidince ok alm da fena ktlemi beyim. Demek fazla mesai mi yapyormu? yi bildin, fazla mesai. Gentir. Zarar vermez. On be gn istirahat etse kendisini toplar. Kaynana ksm, gveysini olundan fazla sever. Meraklanma, besler de iyiletirir. Kan da yle diyor: Gen olanda et misafir! diyor. Gelir gider! diyor. 37 iemdMhv Doru. Dervi ayaa kalkt. Ismarladk beyim... efika da seni grmeye gelecekti ama Eli bo gitmek olmaz, dedi. Eer Adana ii kararlatrlrsa gitmeden urarz. Neden zahmet edeceksiniz. Selam syle... Allah selamet versin... Saol beyim... gn sonra efika, biraz daha imanlam olarak arafn savurarak mahpushaneye geldi. paket Kyl cigarasyla bir kutu kibrit getirdi. Be yz lira iin yaplan mthi mcadelenin izi hl yznde, rk bir gz gibi mosmor duruyordu. Murat, bunu grmemezlie geldiyse de kar izahat vermeden yapamad: Grdn m Murat Bey... Sen benim herife Yumuak adam derdin. Bak gzm ne hale koydu. Kskand da... Erkektir, elbet kskanr. 54 lemde de erkek var. lemin erkei baka, senin erkein baka... Hem uzatma efika Hanm, kskanlktan yedii dayak kar ksmna ac gelmez, tatl gelir. Ertesi sabahki trenle hareket edeceklerini laf arasnda Murat rendi. Bir ey sormad. efika birisini arkasnda brakacak kadnlardan deildi. kisini de mutlaka gtrecekti. 3# 12 Muratn odasnda gndr soba yanyordu. Malatyann nnde daha birka haftalk pastrma yaz yok deildi ama, yazn scana alm vcutlar, ilk souklarda zemheriden fazla yordu. Odann ortasna yerletirilmi olan her taraf pastan tula rengi balam, arada srada, iinde takmr yakldndan arka taraf izme koncu gibi buruuk sa soba, pek harap bir haldeydi. Buna ramen kuru odunlar pek obur bir hrlt ile -iini eker gibi- yutarak oday derhal styordu. Scak bir odada, mahpusluk daha az fkelendirici oluyor, insan, hissetmekten doyamad bir emniyet duyuyordu. Murat, gzlerini tatl bir scaklk iinde amt. Yamurlu havaya bakarak byle bir gnde hibir sebeple dar kamayacak olduunu dnd. Yapacak ii olmad halde, bugn cannn sklmayacana emindi. Yarn da gazete gn. Belki mektuplar gelir... Bir cigara yakt. Kapy, birisi kurcalyordu. Kk Adu ieri girdi: Merhaba Murat Bey... Merhaba kk hanm...

119 Kema TaJir Soba kuruldu kurulal, incecik entarisi ve plak ayaklaryla d iin Adu mutlaka uruyor, kirli ellerinin -arada bir salarn dzelterekstyordu. imdi de arkas dnk, sylemeyi pek sevdii ezberlenmi kelimelerini sralad: Sabah erifleri hayrl olsun efendim. Teekkr ederim Adu Hanm. Teekkr ederim efendim. Naslsnz? iyiyim. Teekkr ederim. Teekkr ederim. Allahasmarladk... Gle gle... una bak... Bunlar giderken sylenecekti hani? Giderken de sylerim. Karnn a m? A-ah... A-ah m denecek? Hayr efendim, yahut evet efendim... Hayr efendim. Ne yedin bakalm? Ekmek. Kim verdi, Hanm m? ^- Anne verdi. Pekala... Syle bakalm. Sizin orada kaltak kim? Aye kaltak. Baka? Hanm kaltak. Baka? Hatice Ana kaltak. Baka? Baka kaltak yok. Gevre kaltak deil mi? Deil. -Neden? 240 Cardar iofiu Gevre benim annem... Gevreye yazk... istanbullu keyifle gld: Pekala... Yazk olsun bakalm... Sefer day nerde? Aada... 55 ar unu... Murat aabey acndan lm dersin. Adu kapya varmadan Sefer telala ieri girdi. Kk bir kad uzatt: Hele unu bir oku beyim... Nedir o? Bunun babas yollam. Aada okudular. Anlayamadk. Tezkere Kardeim Sefer Aa diye balyor, dn akam arda polislerin kendisini yakalayp polis dairesine gtrdklerini, sabaha kadar orada tuttuklarn, imdi de askerlik ubesine teslim edildiini, ne kadar yalvardysa da iki saat izin vermediklerini, buradan doruca bir uzak yere yollayacaklarn, ocuklarn evde kaldklarm, Murat Beye danarak iki saat izin alabilmesinin aresine baklmasn, karya da bir ey sylenmemesini rica ediyordu. Sefer, Ne olmu beyim?... diye sordu. Abuzeri askere almlar yavrum... Askerlik ubesine kapatmlar. imdi brakmyorlarm. Eyvah... ocuklar ne olacak? ocuklar m? Dndn eye bak... Byk olan can isterse hrszlk eder, can isterse lr. tekiler de lrler. Tbe Yarabbi... Hemen tbe ekme... Gnah sana deil... Ya kime? Hi kimseye... Askerlik vatan hizmeti olduundan galiba kabahat tamamyla vatann. W

iemcd nilir Kimin? Vatann... Tbe Yarabbi... imdi nolacak? Bir kolayna bakarz. Bunu kim getirdi? Komularndan biri getirmi. O da hamal. Abuzer yalvarm ki cevap bekliyor. uradan mrekkebi ver. Sar zarfta katlar var. San zarf olduu gibi getir... Olduu gibi dedim eek... Adu, salarn dzetmeye dalmt. Dmdz kkllerini cilveli bir hareketle bazen kulaklarnn arkasna atyor, bazen yanaklarna doru ekiyordu. Tamamyle eskimi sandallarndan, topuklar betona deiyordu. Murat kalemi iki defa mrekkebe batrd. Nereye, ne yazacam kendisi de bilmiyordu. Ama bir yere mutlaka bir eyler yazmas, Abuzeri kurtarmas lazmd. Ya hrsz, ya ibne olmas icap eden byk olan yedi yama gelecek sene basacakt da mektebe yazlacakt. Tabi nfus kad varsa... Aferin Sefer... Aferin Krt olu... yi akl ettin yavrum... Ne olmu bey? yi akl ettin... Bir taraftan yazmaya balamt. Krt ksmnda bu kadar akl bulunmaz ama... Ben bir ey akl etmedim bey... Sen nerden bileceksin hayvan... Tezkereyi bitirdi. Bir daha okudu, imzalad. Zarfa koydu, Se-fere uzatt: Haydi, bunu gtrsn. Yahut dur bakalm... En iyisi... Ko... Durma, Abu dkkan at m? At beyim. Bir istida pulu getir. Mektup pulu deil... Birtakm istida pulu. ZKarar Kou^u Sefer gidince zarftan bir istida kad alp tekrar yazmaya balad. Pullar yaptrd. Buyur Sefer Efendi... Bu mektubu vilayete gtrecek. Vilayette Seferberlik Memuru Necati Bey var. Necati Beyi bildin mi? Bildim. Burada yatt. te o Necati Bey. Bizim Abuzere izin alrsa ancak Necati Bey alr. Bu da istida. Bu istida Abuzere verilecek. Oradan kar kmaz vali beye 56 gtrsn. Ama katiplere falan deil, vali beyin eline versin. Polis ieri brakmazsa kavga etsin. Barsn... Ne yazdn beyim? Gtr unlar... Bir de sana m masal syleyeceim? Gtr de ben giyineceim... Ba stne... Sagol beyim... Abuzeri brakrlar m dersin?... Def ol... imdi kafana bir ey atarm. u topala bir yumruk vurun Adu Hanm... Efendim? Bir de efendim diyor. Siz orada ssleniyor musunuz kuzum?... Salarm dzeltiyorum. Kaltak seni... Adu kaltak deil... Adua yazk... Hamal Abuzer, mahpushaneye m bir ocuk gibi alaya alaya geldi. Esmer yanaklarm, gzyalar bir kat daha kirletmi, yznn slakl stnn bann slsklamlm sanki bir kat daha ZKemt Takir arttrmt. Yannda sabahleyin tezkeresini getiren hamal arkada vard. Muratn kravatl ziyaretilerini bellerindeki tabancalarla yukar brakan gardiyanlar, hamallar tepeden trnaa aradlar, omuzlarndaki ipleri, dar karlarken iade etmek zere hacir altna koydular. st katm yeni ykandn, amur edeceklerini ileri srerek bagardiyan odasna soktular. Murat koarak aa indi. Abuzerin alamas fkesini artrd: Ne o? una bakn... Kes... Kes artk... diye kt. Beyim... ocuklar... Bama geleni duydun mu?

ocuklarm... Lzumsuz yere kzp Abuzerin hatrn kracakt. Bereket versin Adu sevinli bir lkla babasnn kucana atld, ite ocuklar... Sen ocuklar merak etme... Biz burada adam deil miyiz? Saol beyim... Hepinizden Allah raz olsun. Avrata sylediler mi? Sylemedik. Hele kkleri bir yere yerletirelim, kolay, syleriz. Valiye gittin mi? Gittim. istiday verdin mi? Verdim. Bir hafta izin istemitik. Askerlik ubesine havale etti mi? Abuzer, cevap vermedi. Adula meguld. Sanki dalmt... Yanndaki hamal, Valinin de Allah belasn versin, kaymakamn da... deyince Murat phelendi. Anlatsanza, vali ne dedi?... Brak beyim... Sen saol. stiday sonra okuttuk. te Hseyin burada. Okuyan herif, Bunu gvur grse imana gelir, dedi. Elin var olsun. Vali ne dedi? Sen onu syle... Valiye gittim. Polis ieri brakmaz. Yalvardm. Sonunda 244 \Karilw [Kouu girdik. stiday okudu. Telefonu evirdi. yle ya, askerlik ube-siyle konuuyor. Alo dedi. istiday nne ekti. Knyemi okudu. Birdenbire surat deiti. Bilmiyordum. Ad beni artt. Kusura bakma... dedi. Telefonu kapatp bana dnd: Senin adn ne, bakalm? dedi. Abuzer dedim. Doru syle... dedi. Yalan olur mu, Abuzer ite... te nfus tezkerem, diye davrandm. kardm. Yapraklarm evirdi. Bu nfus kad sahte. Bak seni perian ederim, dedi. Babamn adn aryor. Babamn ad nfus tezkeremizde Silo Aa diye grlr beyim. Grlr ne demek? Bu nasl i? Valiye meseleyi anlattm. Sen gavurmusun. Ermeni imisin... dedi. H ben gvur deilim... Ben Ermeni deilim, ddim. Sus, seni gvurlarla beraber askere alyorlar. Silah da vermeyecekler, dedi. Kendileri bilir. Lakin ben gavur deilim. Babam vurduklar zaman ben yeni domuum. Anam Silo Aa Mslman etti. Ben de Mslman oldum. Anam da tanmam, babam da tanmam. Ben Mslmanm, dedim. Sen gavursun, dedi. Ehed ektim beyim... Elham okudum... Tebareke, Elemtere okudum. 57 nanmad... Abuzer, Aduu fevkalade artan ve hemen itirake hazrlayan bir iddetle alamaya balad. nanmad ki... Biz gavur olduumuzdan... Bize izin vermediler beyim. ki saat iinde ubeye gelmezsem kaak muamelesi yapacaklar. Kolumuzu, boynumuzu demirleyip bodruma atacaklar... Valiye ocuklar syledim. Kar hapiste dedim. ukkk... diye bard. Zile basnca korktum. Dar kverdim. stiday arkamdan polis atverdi. Biz gavur olduumuzdan... teki hamal krl byklarnn altndan, Gavur onlar, diye homurdand, asl kfir onlar... Merhametsiz teresler... 345 ZKemal Hahir Ayaklarmdaki yemeniler para parayd. Islak ve amurlu bacaklar Muratn iini tyordu. Yrtk prtk kyafetine ve yorgun yzne ramen bu hamaln kuvvetli yardmn yreinde duydu. Aldrma Abuzer... dedi. Sus bakalm... imdi Adu da alar. Sen merak etme. ocuklara yer buluruz. Sana sz veriyorum. Namusum zerine, onlar a brakmayacaz. yle deil mi arkada?... Hamal olak Ali ciddiyetle tasdik etti: Brakmayz. Mslmanlk ld m? Hep kardeiz... Vali beye bak... Kendisi Mslmanm gibi... Ulan Lazdan Mslman m olur?... Ne dersin bey? Ne diyeceim... Sen de imdi vali beye dndn. O Abu-zere gavur diyor. Sen de Laz olduu iin ona gavur diyorsun. Halbuki onun gavurluu Lazlktan ileri gelmiyor. nsafsz, fukaraya merhamet etmez bir adam olduundan... Brak imdi...

Haydi Abuzer, sen gzlerini kurula... Anlald. Mesele baka trl... Bu Mslmanlk ne biim ey... Hazreti Ali zamannda kelimeyi ahadet getireni Mslman sayarlarm... imdi anasndan Mslman doan kabul etmiyorlar... Karyla konuacaksn Abuzer... Gevreye meseleyi anlat. imdilik ocuklar evde kalsn. Arkada... olak Ali derler bize beyim... u kolumuz biraz yamuktur. olak Ali birka gn gz kulak olsun. Sefer de her akam tayn gnderir. Merak etme. Yarn bir istida yazacam. Hepsini yetimhaneye yerletiririz. Siz ne zaman sevk edilirmisiniz? Bilmem... Nereye gideceiniz de belli deil mi? Deil. Harln var m? 146 \Kanlar ZKouu Abuzer cevap vermeye lzum grmedi. Ekmein kilosu elli dokuz kurutu. Murat elini cebine atp derhal geri ekti. Cebinde on yedi kuru vard. gndr cigaray falan Abudan borca alyordu. Sen hele karyla konu, dedi, biz harln arkandan yetitiririz. ocuklar evvela Allaha, sonra sana emanet beyim... Bunlar benim deil senin, bunlar senin klelerin... Ne diyorsun... Ulan sen hakiki Mslmanmsn rezil... Bunu fark etmeyen valinin boynu altnda kalsn... Aduu, sert bir ekile babasnn kucandan ald. deta omuzlad. Sefere, Gel arkamdan topal Krt!... diye bard. Asl mahpushaneye geilecek ara kapnn nndeki nbeti gardiyanna. A unu... dedi. Yamur yad iin bahe kapalyd. Alt kat, bsbtn karanlk, bsbtn kasvetli grnyordu. Kn ilk gnlerinde insanlarn yreine ken bikeslik ve lm hissi mahpushanede kat kat ziyadeleirdi. Halbuki kapal ve souk mevsime almak daha kolayd ve bir kere alnca kn burada mr ok abuk, yaamaya vakit bulunamyor hissi verecek kadar acele geiyordu. Murat, sola dnd. Yava yava kendisini toplayp phesiz babasn arkada brakt iin huysuzlanmaya hazrlanarak ayaklarn sallayan Aduu ve Nereye beyim? diye soran Sefer;i ayn zamanda tersledi: Balarm ha... Uslu durun... 58 Koua girince, Murat mahpuslar, avn tayan muzaffer bir avc gibi Ooo... diye kaba ve sevinli bir ses kararak karladlar. Murat, Aduu kucana ald: Merhaba arkadalar... W Kemal Tahir Merhaba bey. Byle buyur beyim. Bu tarafa Murat Bey... Hele gel... Sen nerdesin Mslman?... Murat glerek ban sallad: Buradaym, dede. Sana misafir geldik. Kzmla beraber. Bamzda yerin var. Seferi de getirmisin. Bu topaldan bizim neler ektiimizi sen bilir misin? Bu namert de gardiyan kesildi. Bizi tersliyor. Bakkaldan teberi smarlaynca hesaba dikkat ediyorsanz kzar. Hesaba aklmz ermeyecek mi? Erse de noksanna bakmayacaksnz. Neden?... Gardiyan kesilmi ya... Gardiyan ksm mahpusu soymazsa rahat edemez. Vay yezit vay... Murat, Kzlba dedesi olan Hseyin Agann kerevetine kt. Sanki olup bitenlerin farkndaym da kalbi szlyormu gibi Aduu ihtimamla dizlerine oturttu. Kouun ileri gelenleri ve biraz sonra da kar kogutakiler etrafna toplandlar.

ki diz stne gelenler, acele acele sigara sarp Muratn nne frlatyorlard. Kilesekli Vahap, on seneye mahkum, ilk mektebi okumu bir delikanl terbiyeli terbiyeli sordu: Ne var, ne yok beyim? yilik salk. Af olmad beyim... Sen haklymsn. Birisi merakla kafasn uzatt: -- Af m varm? 248 ZKanlar JCoau, Dede, gsne kadar uzanan krl sakall muntazam yzne hi yaramayan bir fkeyle derhal iki dizi stne geldi: Hemen kafan uzatrsn sar kulana ettiim... Aff neye vereceklerdi? Oullarn, kardelerini onlar jandarma karakolundan eker, alrlar. Mstantie bile drmezler. erde kimsesi olmayan herif, mahpusu niye dnecek? Syle bakalm... Sen geen Cumhuriyet Bayramnda mahpuslar dndn m? Dnmedim. Sahi... te byle... Onlar da tabii dnmediler. Hem dnmedikleri iyi... Birdenbire fkesi bsbtn azd. Dnya ters ocak olmu. Dnya rezil olmu... Sen danda alktan gebersen sana bir lokma ekmek verirler mi? Vermezler. Darda hasta olsan, bedava doktor, bedava ila yetiir mi? Ne mmkn... Gnde 600 gram tayn almak iin mutlaka komunu vuracaksn. Crm ileyen herife, Hak hayat yok. Halbuysa u tayn, muhta olana danda versen de bizim sar, komusunu vurmasa... Ters ocak. Szn yarsnda koua giren Grnl Hrsz Neet, arpk burnunu elinin tersiyle bir svazlad. Noksan olan iki n diinin arasndan slk alar gibi laf yaptrd: Bizde ters diye hayvan pisliine derler, Kzlba... yi ya, ben de boktan i diyorum. Tamam... imana gel... Ben imandaym... Hrsz herif, size gn dodu. Tabii bize gn doacak. Ben bu devre kurban olaym. Padiahlk kt diyorlar. Doruymu. Sus, neden bildin? uradan bildim ki, padiah birisine kzd m, mahkemesiz falan Atn u kpei zindana... dermi. Atarlarm. 59 Atard ama yalvardn m Affettim demesiyle yallah dnya yzne kardn. 249 iemal Takr te benim deminki szm bu sebepten... Padiahln ktlkleri hep duruyor da, elhamdlillah, ben o sebepten biliyorum. Yoksa benim kerametim mi var dede? Bak o zamann iyiliklerini hi bilebiliyor muyum? Bilemezsin. Padiah kz olsa mahpusa af verirdi. Bunlar millete aman vermeye yeminli.. Biz de toptan aman versinler mi dedikti? Bir zaman brakmal, sonra tekrardan tutmalyd. O biimi daha tatl olur. Yeniden yreimiz yanard. Karlarmz, ocuklarmz yeniden alard. imdi mahpusa hep altk. Umurlamyoruz. O zaman, Vah... Yandk diyen oalrd. Aff neye vereceklermi? Mahkemeleri rvet mi alyor, karakolda tahkikat sopayla m yaplyor? Paral adamlar sal m veriyorlar? Byk hrsza dokunduklar var m ki af verile... Ya bu af sz nedir? Anan le bele ki, yzn tersine dne de sakaln boazna tkana Kzlba... Alay, he mi? Hey hrsz aa... kide bir Hrsz aa, hrsz aa deme. Zamane bir ho olmu. Hrszlk etmeyeni imdi utandryorlar... Sen utandndan m demek hrsz oldun? Utandmdan... Ne zannettin? Anaszlk, babaszlk, ille de paraszlk demiler. Paraszlk anaszlktan da kt. Paran oldu mu anann halisini bulursun. Hem eski anan gibi buruuk suratlsn da deil. irin cinsinden... Krpe bir ana... Adam eski anasn kullanamaz, lakin

evi yaplasca bu yeni anay geceden geceye kullanmak da var. O sebepten ille paraszlk... lle paraszlk... Murat lafn tekrar dalmasna meydan vermeden Paraszlk kelimesini tuttu. slam kardeliine geerek Mslmann birbi\Kariar \Kouu rine yardm etmediinden bu hallere dtn, herkes gc yettii kadar dknlerin imdadna kosayd, ilelerin azalacan anlatt. Nihayet Aduun babasn askere aldklarndan ocuunun ortada kaldna geti. Bir Mslman kardee Allah rzas iin el uzatmalarn rica ederek Sefere iaret etti. Topal hemen bir tabak yakalad. En hasisler bile ellerini keselerine attlar. Paralar kr kr tabaa toplanrken Murat, somurtarak her tarafa hl din ve Allah namna dolap evrildiini dnmekteydi. Askerlik ubesi reisiyle vali beyefendi de kimbilir kimlerin namna Abuzeri resmen gavur ilan etmilerdi. Murat karken kapnn nnde durdu: Sagolun arkadalar... dedi, bir mesele daha kalyor. Ortada anasz, babasz ve parasz tane ocuk var. Aranzda konuunuz. Biriniz bunlardan bir tanesini olsun, babalar askerden gelene, yahut analar hapisten kana kadar evlatlk alacak. Ama yakn kylerden olmal ki biz ocuu kaybetmeyelim. Ayda bir olsun ana-evlat grmeli. Olur bey... Bir ey dnrz. Meraklanma... Aalar aalklarn gstersinler. Yiitlik vurmakla, aalk vermekle... Murat, Grnl Neeti de beraber alarak teki koular da dolat. Kimisinde alayl, kimisinde yank nutuklar syleyerek ianeyi toplad. ehnehanl Mistik day bile lesiye hasis olduu halde, tabaa bir eyrek att ve ite o eyrekle Ermeni mhtedi-si Abuzer Klm askerlik harl on yedi liray be kuru geti. Si CemtA Takir Murat, bu gavur-Mslman davasnn en zor tarafn Abu-zere harlk temini sanm, en kolay tarafn da, evde anasz babasz kalan mini mini insan. Ermenilikten ve Trklkten, Ortodoksluktan ve Snnilikten hibir 60 ey anlamayan nfus katlaryla Trk, vali ve askerlik ube reisinin telakkisiyle Ermeni olan ocuu, 350 kiilik hapishanede evlatla kabul edecek kii bulabileceini zannetmiti. Halbuki aradan bir hafta getii halde, aalar vaatlerini bir trl tutmadlar. Mevsim ka girmiti. Artk kylerde dl gdecek kk hizmetkarlara ihtiya yoktu. Hem, ancak yedi yandaki Mahmuttan biraz istifade edilebilirdi. tekilerin kendileri hizmete muhtatlar. ocuklar mecburen Hamal olak Alinin stnde kalmlard. Herif ikayet etmiyordu ama, vaziyet malumdu. Seferin her gn yollad iki tayn, ii elbette halledemezdi. Muratn vilayete hitaben yazd ackl (!) istidaya bir hafta iinde cevap gelmiti; anas, babas hayatta olan ocuklarn yetimhaneye alnmalarndaki kanuni imkanszlk Gevreye ksaca bildirilmiti. Murat kadna bir ey sylemedi. Zaten Aduun anas neye uradn kestiremiyor, bir haftadr, mark bir bebek gibi, Murat her grte hngr hngr alyordu. Murat, o sabah koular bir daha dolam, zenginlerin -bu zenginlerden ekserisinin btn serveti, 943 senesi sonlarnda Ankara Yeniehirinin herhangi yksek aile toplantsnda bir sayn babann bir saatte prafa oynayarak kaybedebilecei ve glerek masadan kalkaca kadardhamiyetlerini kmldatmaya alt. En ok gvendikleri mik Aa ile Hac Aa idi. Bunlarn ikisi de verdikleri szde dursalar gene banda bir ocuk kalacakt ama buna ehemmiyet vermiyordu. Sefer, sabahtan beri durmadan yanan sobann zerine byk bir aydanlk koymu, misafirleri kabule hazrlanmt. Gene sa?S2 \Karar [Kouu bahtan beri kkler, Muratn odasndaki tahta srann zerinde yan yana, hi konumadan sanki byk bir dehete kaplmlar gibi siyah gzlerini kocaman kocaman am oturuyorlard. Kyafetleri o kadar periand ki, yzleri o kadar sar ve zayft ki Murat, odasn i ift iri siyah gzle azna kadar dolduran bu biareleri kimsenin beenmeyeceini anlyordu. Adu, tabii hibir eyin farknda deildi. Kardelerinin orada

bulunmasyla seviniyor, onlara gsteri yapmak istiyormu gibi, Muratla biteviye yeni rendii kelimelerle konuuyordu: Evet efendim, Merhaba efendim, Allasmarladk efendim, Gle gle... Burann sahibi olduunu, burada bulunan her eye azarlanmadan dokunmaya hakk bulunduunu ispat etmek iin de dolaplarn kapaklarn ayor, kitaplar, resimli mecmualar, hatta kalem ve boya kutularn getirip getirip yabanilere gsteriyordu. Evvela mik Aanri kars geldi. Bu, uzun boylu, kartal burunlu, kocasndan baka herkese kar son derece mstebit olduu anlalan huysuz bir kadnd. Meseleyi aadan danda duymu olduu iin, odaya ekinmeden, ltfetmeye anlan insanlarn biraz pheli fakat son derece marur baklanyla girdi. Bir sra zerinde oturan kk sefaleti grnce yzn buruturdu. Sefer, - kar milletine metelik vermeyen bu pederahi aile taraftan Krt delikanls- nihayet mteriye nasl muamele edilmesi lazm geldiini insiyakyla bulmu olacak ki hanmn altna bir iskemle koturdu. Daha fazla dnmesine meydan brakmamak iin eline ay fincann tututurdu. Kar koca bir mddet Krte konutular. Murat, bu lisan bilmediin halde, Seferin yzne bakarak ilerin iyi gitmediini anlyordu. Nihayet bir saat sonra aann kars azametle kalkt. Yalnz kaldklar zaman Sefer, koyu koyu kfretti: 3S OCemal Ta/ir Duydun mu bey? Nolmu? Olan karnn gz kesmedi. Geberir bu... Yaza kmaz. dedi. Sonra? 61 Sonras ite o kadar. ocuklara dair baka laf etmediler. Hkmet hissesini Ofise daha teslim edememiler. Muhtar kendilerine kar dmanca davramyormu. Bekletmi de havalar bozar bozmaz haydi ekini tayacaksn demi. Sonra buday hl gizli satyorlarm. Dn otuz krat vermi Alacadallara... Krat yirmi liradan... Yalvarmlar da acm... Bahar zeri, budayn krat mutlaka otuz liraya kacakm. Kar yle diyor. Demek birisini bile gtrmeyecek mi? Ne gtrmesi beyim? Gtrecek olsa Vallah, billah ben vermem. Bu kar kendi evladn acndan ldrr. Haklsn yavrum... Haklym elbet... Karnn suratm grmedin mi? Domuz gibi. irkin... irkin insanlarn ou yreksiz olur. Ama Hac Aann kk kars gzeldir. Bakalm o ne yapacak? Hac Agamn kk kars, ksa boylu, tkz, henz yirmi yanda olduu zannedilen pek oynak, pek gzel bir kadnd. Bir gn odasna giden aralkta kocasyla konuurken stlerine gelmi, ni bir kararla, Burada ne diye oturuyorsunuz? Buyrun ieri, diyerek ieri almt. Be dakika sonra bir i bahane edip kar kocay iki saat yalnz brakt. Dnte kapy ierden kilitlenmi buldu. Karyolann rts de bumburuuktu. Galiba Hac Aa o gn drdnc karsndan on yedinci ocuunu -bunlarn on biri sadrkazanmt. te o zamandan beri bu kk kadn Murata biraz utanarak 2S4 iarHar iofia fakat pek manal manal bakyordu. Aralarnda sanki bir hususiyet peyda olmutu. Murat ite buna gveniyordu. Halbuki evlatlk alverii hi de umduu gibi cereyan etmedi. Gerek Hac Aa, gerek kadn, her be dakikada bir oday epeevre gzden geirerek, geenki gibi burada yalnz kalmalarna mani olan bu uursuz velete dman dman baktlar. Rahatsz sktlar gittike ziyadeleti. Murat, balad nutku yarda kesmek mecburiyetinde kald. Kendisini bir mehur tablodaki esirciye benzetmiti. Anadan doma bir kzn rtsn kaldrarak, iki bklm mteriye metheden, son derece namussuz, son derece hain bir kse sakall herif... Hac Aamn kars ay budala bir kibirle hprtl hpr-tl iti. Banda, her sene zerine bir siyah yazma dolad iin gittike byyen bir klah vard. Bunu nazl bir yk

gibi kmldatyor, arada srada, -yal kocasndan gizli olarak- Murata yeil gzlerinin sabit ve ehvetli baklaryla bakyordu. Giderken, boynunu arptt. Burada el evinde oturduunu, kyde olsa her n de hatr iin alp gtreceim syledi. Her kelimede bir kere kocasna bakyor, tevik ve takdir bekliyor gibi bir hali vard. Ancak o zaman Murat, sabahtan beri mik Aamn da, Hac Aamn da kendisiyle elenmekte olduklarn anlad. Yoksa bunlar karlarna sz geiremeyecek adamlar deillerdi. Demek ki her ey daha evvel darda byle kararlatrlmt. imdi kurnazlk ediliyordu. Halbuki ka gndr bunlara nasl yalvarm, merhametlerini uyandrmak iin neler sylemiti. Seferle baktlar. Topal delikanl olup bitenlerin kabahati hep kendisindeymi gibi ban evirdi: lmeli bey... Bu namussuz dnyada lmeli... lmek kolay yavrum. Marifet yaamal da bunlarn sonunu grmeli. ?5S iemal Tafur Bilmem ki beyim... Biz grmeyiz... Ummam... Biz, ite byle gebeririz. Gzmz arkada kalr. Oras belli olmaz. u Nzm Bey yok mu? Bir kitaba ne yazd biliyor musun? Derya dediin uyur uyur uyanr yazd. Belli olmaz. Her iniin bir yokuu var, demiler. Aldrma... Ne olacak bey?... Bunlarn ldrecekler mi? 62 Hemen ylarsn rezil.. Bir de Ahmet Aa gelip bakacakt. uradan sesleniver. Brak ingeneyi beyim... Ahmet Agaym... Btn aalarn Allah belasn versin.. Vermez zddna... Mamafih, Sefer, son bir mitle Ahmet Aay ard. Bu iman bir adamd. Oynak gzleri hilekar ve utanmaz olduunu derhal meydana koyuyordu. Balama alar, trk syler, her frsatta yeni ald Arap tayndan, sulu tarladan, gramofonundan ve pulluktan bahsederdi. Hizmetkarlktan yetimeydi. Yannda ortak durduu aa dmanlar tarafndan vurulunca dul kalan karsn nikahlam, bu suretle aa snfna gemiti. Anlalan eskiden hizmetkar olduunu bildikleri iin komular bu yeni aay yadrgamlar di. O da ek tarafn unutmayanlara kin balamt. Bu hislerle de balayan ekime Ahmet Aay nihayet sapan hrsz olarak buraya kadar getirmiti. Laf arasnda, Kydeki btn fukaralar gavur niyetine kesmeli... derdi. Filhakika, alnm sapan gtrp samanlna saklayan, sonra da taharri emri getirip oradan karan Muhtar Sadk Aa idi ama, elbet Sadk Aa gece vakti bunu kendisi yapmamt da bir hizmetkara yaptrmt. Zaten ahit olanlar da fukaralard. Ky yerinde insan insan ekemiyor, bir kei alsa, gz deiveriyordu. Murat, Ahmet Aay ii sklarak, dman gibi karlad. Bu pis heriften yardm istedii iin kendisine kzyordu. ?S6 jiarar iKtypu Buyur aa... dedi, meseleyi biliyorsun. unlardan birisini size vereceiz. Pek de kkmler bey... Bunlar bir ie yaramaz ki... Mahoya kt. Kalk bakalm Krt dl.. ocuk Murattan gzleriyle yardm istedi ve yerinden kmldamad. Ahmet Aa daha sertleti: Trke bilmez mi bu gavur olu... Bu anda Murat, Ahmet Aamn her eyi bildiini anlad. Abuzer onun kyne pek yakn bir kyde bymt. Ne olursa olsun Mahoyu ona teslim etmemeye karar verdii halde neler yapacan merak ederek sesini karmad. Ahmet Aa, ocuu sradan ekmi, hayvan muayene eder gibi tartaklayarak gzden geiriyordu. Dn yle... A azn bakalm... -Askerde shhiydik yapmt- kar dilini... Dilini kar dedim eeolusu... Alt gzka-pagn parmayla aaya bastrd. Bunda sarlk da var bey... Pek zebun... K karamaz. ksr ulan... ksrsene...

Muratn pazs seyirmeye balamt. inden slkla eski bir tangodan bir para ttrmek -yani yumruunu bu kpkrmz iman surata yaptrmakarzusu geliyordu. Dilerini skarak tahamml etti. ksr yavrum... Maho ksrd. Ahmet Aa atk kalarn kederle aa indirdi. Berbat... Kelebek illeti cierini sarm. arbon illeti... Zannetmem, daha sarmamtr. Bunlar insan m beyim? Tbe Yarabbi... Kendi hazrcevapln pek beenerek keyifle gld. nsan m... nsana kurban olsun bunlar... Bana yaramaz ama, dur bakalm, hatrm iin... ?S7 iemall^m Ne olacak? Kyde birisine yuttururuz belki... Birisine haber yollarm. Hatrmz iin kabul eden olur... Syle bakalm, emeden su getirebilir misin? Su mu? Su... Getiririm day... imdi getiririm dersin, sonunda haylazla balarsn. Sen hi dana gttn m? Bizim danamz yok. 63 Ben sana onu sormuyorum. Zaten nereden olacak kopuklar. Yani komularn danasn... Komularn da danas yok... Sahi, siz ehirde oturuyorsunuz. ehre bir kere alan, kye mmkn deil yaramaz. Beyim... ehrin suyu adam rtr. Bakalm hatrn iin... imdi bizim ocuklar gelsin... Bir selam yollayaym. Eksik olmasnlar, hatrmz sayan ahbaplar bulunur. Sefer, az kalsn, ay Ahmet Aaya verecekti. Murat gzlerini ksarak bard: Tamam... ay hazr m? Maho mtr. Ver de isin... Seferin yz birdenbire aydnland. Ahmeti hi sevmiyordu. ay ocua verdi. bakalm yeen... Otur yerine... Keyfine bak... Bereket versin, Ahmet Aaya yer gstermemilerdi. Aa, sobann nnde tombul ellerini starak ay ien ocua nefretle bakyordu. Uzayan skttan can sklm olmal ki Murattan havadis sordu: Alman ne lemde beyim? Kayor aa... 2S8 ianlar ioau Bu kadar kamayacakt. Bunda bir oyun olmasn... Nasl oyun? Ne bileyim... eri ekecek de diyorlar... Aynas varm. Bir icat... Tuttu mu adam yakarm. Olur ya... Eer ayna varsa Hitleri deitirmeli. Neden? Hem namussuz, hem aptal. Dmana tutacak yerde, galiba Alman milletine tutuyor. Alman yiit gvur... Ben yle bilirim... Alman kovalayanlar, elbette daha yiit. Ben de yle bilirim aa... Bunlarn yani Ruslarn dahilisi bozuk derlerdi... u halde yalanm... Rus tutkun kt. Lakin bir de Kafkasyadan vursay-dk yenilirdi. Hem de vurmalydk. Bizim hkmet Almana kahpelik etti. Alman her daim Trk karde diye konuuyor. Geen muharebede berabermiiz. Almana bu ktlk edilmeyecekti. Rus bir kere kazanrsa gayr nnde mi durulur? Durulmaz. te grdn m? Dn benim yanma bir arkada geldi. Byk tccardr. Manifatura zerine i yapar. stanbula gitmi de orada duymu. ngiliz el altndan Almandan sulh istiyormu. Alman, ngiliz bir de Trk hep birden vuracakmz. Alay buradan kalkm, ver elini Kafkasya... Asker bu sefer de Kafkasyaya dklyor. ngilizin

verdii toplar anlatyorlar... Akllara hayret... ine gvdenle gir de teden k dar. Ankarada, stanbulda tayyarenin hesab yokmu. Demek gaza m edeceiz? nallah... Rus bizim ezeli eski dmanmz. Sefer telala ieri girerek: Mdr bey geliyor... dedi. 359 Diemal rCahir Hitler Almanyasnn harbe hazrlanan kardelerinden Malatyal Ahmet Agann iman cesareti birdenbire kayboldu. Yerini uuruma bakan kt bir atn yuvalarndan dan frlam kocaman, beyazlar kanl, aptal baklanndaki hayvanca korku kaplad. Aman beni burada grmesin. Gene sylenir, diye etrafna baknd. Murat, onun aresiz ve titrek sesini taklit ederek, Karya... apteshaneye giriver. Ben kapy ekince kaarsn... diye fsldad. Ahmet Aa yemenilerinin yumuak ularna basarak kotu. Kardaki apteshaneye sakland. Mdrn yannda belediye shhat memuru brahim Bey pek ksa boylu, fakat pek gzel bir adamd. Drt ocuk babas olduu ve her akam ziyadesiyle 64 itii halde, gene de liseyi yeni bitirmi krmz yzl bir delikanl kadar taze duruyordu. Zincirlerinden baka kaybedecek hibir eyi olmadn idrak eden her insan kadar cesurdu. Muratla bu sebepten seviiyorlard. Elini uzatarak sordu: Ziyaretilerinizi rahatsz etmeyelim... Hayr... Bilakis... Sizi bana Allah gnderdi. Yetimlerin, kszlerin Allah tabii... Mdr somurtarak sz kesti: Byle konuursanz vallaha giderim. Yok mdr bey, pardon... te szm geri alyorum. Allah birdir, eriki ve naziri yoktur. Yerleri, gkleri var eden... Elverir... Bunlar kim? yi dorusu... Bir haftadr ben neler ekiyorum. Bir de dairenin resen amiri olacak... Dinle Ibrahimcigim... Daha evvel size takdim etmeliyim. Maho Efendi, Mekzar Hanm, Fatma Hanm... Bunlar bizim Aduun kardeleri. ?6o \Karuar DCouu Meseleyi ksaca anlatt. Sabahtan beri burada kurun-i uly yani ilka hatrlatan bir esir pazar -hem de esirlerin bedavadan yalvararak satld menfur bir pazar- nasl kurduunu, bana neler geldiini hikye etti. brahim Bey, gece gndz hastalarla urat, insanlarn hastalk halindeki en berbat dknln yakndan bildii halde, sefalete, btn kendi tipi adamlar gibi bir trl kamksayama-mt. yz elli kiide kii bulamadn demek? diye alakaland. Bulunmaz... Ben bilmez miyim? Mdr de mteessir olmutu; fakat daha realistti. Kimlere mracaat ettin bakalm? diye sordu. Aalara... Aalar kim? Cezaevimizin ileri gelenleri... Yanl yol tutmusun. Aga kalmad. Bunlar aga msveddesi... Allah beterinden saklasn... Sefer nerde? Bana Seferi gndersinler. Ulan - Seferin koluna iki kere vurdu- ko... Hemen bana Krt Bekirin Cuma Aliyi ar. Sefer gidince Muratn koluna iki kere vurdu: Olan bir yere yerletirdik... Bu kolay. Sen Krt Bekirin Cuma Aliye sylemedin mi? Sylemedim. Cuma Ali kumarbazdr. Evde kars bir dzine ocuu var. te olan ancak o kabul eder. Neden? nk hovarda heriftir. Ayyatr. Klhanbeyidir. Anlyorum. Namaz klmaz; tekiler namaz klyor.

Namaza kurban olaym... Laf nereye gtryor Mslmanlar... Cuma Ali yrekli adamdr. Ben on be senelik hapishane mdrym, insan sarraf olmuum. Sen bana niin danmadn? 3 ZKemtd T/ir vnme mdr bey... Olan ben de bir yere yerletiririm. Marifet kklerde... unlara bir are? Krt Bekirin Cuma Ali, ufak tefek, alvarnn ve paltosunun iinde hemen hemen kaybolmu esmer bir adamd. Karlar burada beyim, dedi, gnderelim gitsin... Murat, gzlerini yaartan bir muhabbetle Kumarbaz Cuma Alinin omzuna elini koydu: Allah raz olsun Cuma Ali... Eksik olma... Cuma Ali, siyah gzleriyle Murata dikkatle bakt. Sesinden ve yznden yreine dokunur bir eyler sezinlemi olmal ki birdenbire baklarndan bir slak ey geti. Yutkundu. Alt duda ocuk gibi titriyordu: Ne olmu beyim? Sen gndr pezevenklerin arkasnda bu sebeple mi dolatn... Onlar ben bilirim. Yamur olsalar komu tarlasna yamazlar. Onlar, ha huzurunuzdan, ne peze-venktir onlar... 65 Cuma Ali, szn bir trl bitiremedi. alvarn savurarak dar kt. Murat, demiri tavnda dvmek iin mdre saldrd: Ak olsun bay direktr. Haydi bir gayret daha... benim Glizar kzma da byle bir yuva... brahim bey, Glizar ben alyorum... dedi. Sen mi? Ne sandn. Drt tane var. Bir de bu olsun... Altm lira maa... Dar gelirli... Sabit... Sabitinden seyyarndan balarm... Geberirlerse, alktan, hep beraber gebersinler. Malatya Lisesi mdr muavini beye rnga yapyorum. ki yz kurua bir rnga. Permanganat rngas... Bu dakikadan itibaren permanganat rngas iki buuk li262 iarlar [Kouu radr. Lisenin mdr muavini, jandarma alay kumandan, inhisar fabrikas muhasibi beyler davransnlar. Hepsi de beisouklu-gunu ayn hanmefendiden aldlar. Beinci iletme memurlarndan sayn bir bayn Macar karsndan... Birdenbire mdre dnd. Sen de Faty alrsn. Faty m? Ben mi? Sen elbette... Fat ne sevimli olur. Ona bir krmz entari yaptr. Bakalm evden... Eve balatrsn... Sus herif, Allah belan versin... Susmam... Kabul m? Allah beterinden saklasn... Buna ben mi bakacam, kar bakacak... Raz olmazsa... Olur... Ne haddine... Beni syle... brahim sonra hastalanrsa gelip tedavi etmeyecek dersin... Sen gtrmezsen ben gtrrm. Akama kroluyla beraber evinizi basarz. Brakr dneriz. Allah beterinden... Kes... dedim.. Senin ksr kar bunu cannn iine sokar. Ben yengemi bilmez miyim? Murata gz krpt. Bunun kars, byle drt erkee bedeldir Murat Bey... Asl hapishane direktr olacak insan odur. Adliye vekili, bavekil olacak bir insan... Mdrn ocuu olmuyordu. Memleketin detlerine uyup evlenmeyi de dnmemiti. Bir eyler hesaplayarak en kk ocuun yzne dikkatle bakyordu. Fatma sanki retilmi gibi glverince, ar ar yaklap nne meldi. Fatma bize gidelim mi? Cevap bekledi. Haa... Gidelim mi? Bana haydi baba de. Baba... Ba-ba... Baba...

?6? CKemal lakir Bir daha syle... ocuun kirli elini tuttu. Anne de bakalm... Anne... Ana... Ana... Ana... meldii yerden ban evirip akn bir glmsemeyle arkadalarna bakt. Onun da Cuma Ali gibi alt duda titriyordu. Murat da alamaktan korktu; Sefere keyifle kt: Ne duruyorsun? Taze ay demlesene eek... ki kk memur, babalar askerde, anneleri mahpusta olan iki ocuu ellerinden tutup gtrdler. Malatya Belediyesi Shhat Memuru brahim Beyin peneli kunduralarnn topuu gene anmt. Merkez cezaevi mdrnn giydii pantolon dizlerinden ve arkasndan kendi renginde kumala yamalyd. Allah beterinden saklasn... Fukara olmak da galiba yava yava yegane fazilet haline geliyordu. Fukaralarn yrekleri altn suyuna batrlmadg iin galiba... Yoksullukla imkanszl derilerinde deil, iliklerinde hissettiklerinden... Birisi Cesaret bir eit vatandr demi. Acaba fukaralk da m bir eit vatan? 66 J64 13 Murat, akam yemeinden sonra, hi hazr olmad halde, Glistanm yapraklarn evirirken okumaya dalmt. Sadinin aa yukar bin sene evvel kard hkmlerden ziyade, teknii gzeldi. Bu kitaptaki padiahlar, vezirler, seyyahlar, kleler, ehzadeler, limler ve airlerle La Fontainein kargalar, tilkileri, leylekleri, kurtlar, aylar, karnca ve kurbaalar arasnda adeta akrabalk vard. Her iki muharrir de kk eylerle byk iler yapmann yolunu bulmular, ilerinin kolay gibi gelen taraftaryla ocuklar, dahiyane tarafyla bykleri kavramlard. Murat, kitab zevkine doymamak iin kapatp karyolasna arkas st uzand. Soba artk horlamyordu. Demek odunlar kor haline geldi. Gelsin. Bu anda ne mesuttu, ne bedbaht, ne hastayd, ne de mutlaka hareket edecek kadar shhatli vcudun ve hislerin kendilerini sahiplerine hatrlatmadklar rahat bir zaman yayordu. Bunu dnd halde yadrgamak bile mmkn deildi. Dnyann dndn bilmek ve dnmek, fakat duruyor olduuna yemin ettiren hareketsizlii yadrgamamak gibi bir ey... Hafta iinde her yerden mektup alm, hepsine de cevaplarn vakit geirmeden yazmt. Yani, dnden bugne, bugnden 2>S Jiemal Tuhir tembellik ederek yarma brakt hibir ii yoktu. Bizim Osmanllar neden Sadi gibi bir adam yetitirememi-ler? Divan edebiyatn, tezkireleri, Evliya elebiyi, Cevdet Pa-aya kadar para para dnd. Sadi Acemcenin en gzel numunesini vermek iddiasnda... Peki ama, Fuzuli, Nedim, neyi vereceklerdi? Arapa m, Acemce mi, Trke mi? Bir airetten ci-hangirne bir devlet karmak kolay ama, stat, cihangir bir lisan karmak zor, anlalan... Terim ile siyamal rezaletini biz bugn ite bu sebepten ekiyoruz. Cihangrne bir lisan karmann da her eyi halle kfi olmadna, memleketten srlrken cepleri ve bavullar yoklanan ehinah Cihan Rza Han Pehlevi ahitti. Murat dncesinin burasnda glmsedi. Rza Han, Atatrke misafir geldii zaman uzaktan grmt. ok esmer, uzun boylu bir herifti. lk hisle, kz obanna benzetmiti. obanlarn, halbuki, ne sular var? Milletleri lisan adam edemiyordu. Bir tarafyla insan hayrete drecek kadar incelmi Arapa, her tarafyla lzumundan fazla yaayan Almanca ite meydanda... Herhalde marifet meramn anlatmakta deildi. Anlalacak, ie yarar bir meram olmaktayd. Michelangem lisan talyanca m? Hayr... Leonard ve Vincinin lisan? Beethovenin?... Birisi tala, birisi boyalarla, birisi notalarla konumu. Cervantese spanyolca elvermi ama teki spanyol romanclarna mesela Blasco Ibaneze o kadar el-vermemi... e yarar meram istiyordu. nsanlarn iine yarar bir meram. Hangi

insanlarn bakalm? nsan da birka trl. mitli insann iine yarayacak sz. mitli insan... Yani aln teriyle yaayan... lm ancak kageldii halde, birka saniye dnmeye ancak vakit bulmu ve btn mrn yalnz yaamaya ve kendisiyle beraber ve kendisinden sonra nesil nesil yaayacakla266 \Kaxiax Cout ra faydal olarak kullanm insana faydal bir meram... Mesela, Pirayeye faydal bir meram... Yrei birdenbire ferahlad. Yengesini hatrlamak -kadn drt buuk senedir kocasndan cebren uzakta yaad halde-hibir vakit ona keder vermemiti. Bu ayrlkta ve bu ayrln mthi hasretinde hasta, merhamete layk bir ey yok gibiydi. Belki byle dnmekte Pirayeye kar, onun ferdiyetine ferden gaddarlk ediyordu. Ama bu gaddarl bile seviyordu. Nzm, ankr Cezaevinde portresini yaparken Murat, daima Pirayeyi dnmt. yi ve mert bir dncenin insann yzne, bilhassa gzleriyle azna ne gzel bir 67 eyler ilave ediyordu. Nzm hi farknda olmadan bunlar tpatp tabloya geirmiti. Murat, o portrede yi insand. imdi, u anda Tahliyen geldi, deseler... Ne tuhaf ey... Sevinmeye bile hakkmz yok mu? Kendimi son derece skarm. Ciddileirim. Halbuki, bir sere kuu, elimden kurtulsa incecik bir feryatla rpnarak uuverir... Eyalarm burada brakrm. Beni bir gece daha burada yatrmazlar ki... Gider kapy vururum. Mahmut Efendi itedir. Kim o? derler. Mutlaka annesi sorar. Mahmut Efendinin evi buras m? derim. Kadn sesimi tanmaz. Buras diye cevap verir. yleyse an bakalm kapy. Yahut, kk sesi tanrlar da lk la koarlar. Nebahat boynuma sarlr m? Alar m? Byk kederler byk sevincin iimizde birletii bir yer var. kisi de baz insanlar alatyor. kisi de ar olmal. Bu arlk altnda kimbilir, belki insan kendisini son derece yalnz hissettiinden... Murat parmamdaki incecik nian yzn okar gibi birka kere evirdi. Dehetli bir saadeti yava yava, sarholuk gibi duyuyordu. Daha on bir sene cezas olduu halde, Nebahatle nianlanmlard. Bu neye benziyor bilir misiniz? Sanki siz bir m?67 [Kemal Tafur teharrik ey zerinde dimdik, kmldamadan durarak on bir senelik bir yolculua kmsnz. Nebahat arkanzdan mtemadiyen kouyor. Yorgunluk ve her ey ona ait. Bunu gze almak meseledir azizim... (Dostum Siyau dmsn arslan gibi bir karya...) Evet... Dostum Murat... Arslan gibi bir kza dtnz.... Nian yzkl sa elini hovardaca sallad. Sonra, yz dudaklarna gtrp pt. Mahpuslukta namuslu eylerin yk byle hafif, pahas byle ard. Namussuz eylerin de yk pek ar, pahas pek hafif olmal. Allah beterinden saklasn. Bir de... Mahmut Efendiden sonra bagardiyan olan, eski Bagardiyan Muavini Ali Efendi ieri girdi: Yatyor musun bey? Hayr... Uzun oturuyorum. Ben yattmd. Lakin uykum kat. Yatacaksan gideyim. Otur... Otururum ama, ay piireceiz. Ben ay da ekeri de getirdim. Bizde yok mu? Aferin sana... Rvetten mi korkuyorsun. Senin maln bana rvet deildir beyim... imden yle geldi. Pekala... Murat sobaya odun att. Arkadalardan kim var? Bir hokin oynasak. Brak hele aylar ielim... Kolay... Bagardiyan Ali Efendi, mahpuslara kar ne kadar mlayim-se gardiyanlara kar da o kadar insafszd. imdi Muratla beraber, harl harl yanan sobada ay kolayca piirebilecekleri halde, bir gardiyan arp hizmet grdrmekte ocuk gibi inat etti. Gardiyan Kel Hasan ard. 268 Odurlar iofltu

Kel Hasan, uzun boylu, fevkalade sska, sivri burnuyla tyleri dklm bir ihtiyar, hasta tilkiye benziyordu. Tyleri dklm hissini veren muhakkak bann kel olmas ve daima seyrek tra uzam gezmesiydi. htiyarl, mdemadi gdaszlktan ve st enesinde tane diinin noksan olmasndan ileri geliyordu. Halbuki ya da pek gekin deildi. Evleneli on bir sene olmutu. En by on iki yanda yedi ocuu vard. Bunlardan iki tanesi fabrikada alyordu. Kel Hasan, Malatya arsna iki keeli borluydu. Bu yzden o kadar sknt ekmi, o kadar rezil olmutu ki artk daha fazlasna imkan olmad iin ilk merhaba dedii adamdan derhal bor ister, bunu tabii veremez ve istedikleri zaman fena halde fkelenip dman kesilirdi. Mahpushanenin en umulmaz adamlarndan, en fazlas, lira olmak zere pek tuhaf sebeplerle bor ald iin -bunlardan bazs dolandrclk maddesine de pekala girebilirdi ve her ayba sergardiyana bir mkellef alacakl listesi gelirdi- Kel Hasan, iten kovulacagmdan pek korkuyordu. 68 Sabahtan beri nbet bekledii halde, saat gecenin onuna yaklamasna ramen anahtarlar ancak yeni teslim edebilmiti. Yemek izni almak iin bagardiyan araya araya Muratn odasna girdi: Nbeti Hacya teslim ettik Ali Efendi... Msaaden olursak ekmek yemee gideceim. Bu saat ne saat? Olmaz. Ben alktan lyorum. Ali Efendi, sa bacan sol dizinin zerine att. Ayan sinirli sinirli sallayarak deti olduu zere gzlerini tavana dikip emretti: u demlii doldur. Atee koy. Biz ay ieceiz. Ben alktan... #9 DCemal Ta/ir Bir kucak da odun getir. ocuklara ekmek gtreceim... u fincanlar temizce ykarsn. Ykarken krma... Ben de senin kafan krarm. aka etme Ali Efendi... aka m? k dar... abuk demlii doldur. Mdr bey ne dedi? Fincanlar temizle. Karnn ok asa sana da bir ay veririz. Deil mi beyim? Bir de veririz, iki de veririz. ki olmaz. Bir fincan yeter... Sen bu keli bilmezsin. Karnn doyurmutur. ocuklara ekmek gtrecekmi. Saat on. Uyumulardr. Kele kt. Kel kafan ne sallyorsun yallah... Kel Hasan burnunu ekerek demlii ald. Murat dolaptan eker kartp tabaa ilave etti. Murat gld: Bu da ne baefendi? Ben ay da getirdim. Bir de sana m zahmet edeceiz. Hkmet bize veriyor. Ayp ettin baefendi. Hele birer cigara saralm... . - Keli bir aralk eve yollasak... Aldrma... Sanki kel domuzunu evde bekleyen mi var? Evdeki kar gibi kar olsa herifi burada yorgansz yatrr m? Hl yorgansz m yatyor? Yorgansz. zne giden arkadalarn yorgann alyor. Hepsi ikayeti. Aman beyim unu da bir def etsek, rahatlayacam. ocuklara acyorum. Ben de ocuklara acyorum. Gene mdre ikayet ettiler. 270 ^Karlar ZKojuu Berber Kadriden iki lira alm. Kolonya getirecekmi. Bu dediim mesele iki ay evvel... stemi, istemi... Sonunda mdre km. Kel ne biim adam... Hem dibi kara, hem lafn bilmez. Kadriye barm. Mdr beni ard. Mzekkere yaz da unu ataym... dedi. Yalvardm. yi etmisin.

yi ettim ama korkuyorum da beyim... Bu rezil, para alr da mahpusun birini salverir. Ondan korkma... O kadar cesaretsiz ki... Haklsn beyim... Bereket versin korkak kpolu... Kel Hasan bir elinde dolu ibrik, bir elinde ykad fincanlarla ieri girdi. Sanki demin izin alamad iin somurtan kendisi deildi. Glyordu. ay var m? diye sordu. Yok neden sordun. Koulardan alp geleyim mi? Kimden isteyeceksin? Kimden olsa isterim. zmitli Ali Beyden isterim. Memodan isterim. Vahap Efendiden isterim. Telgraf Abdurrahim Beyden isterim. Abdurrahim dedin de aklma geldi. arolu kz satt m? 69 Satt. Bir zabit alm. Yzba... ube yzbas... Abdurrahim ne diyor? Galiba akl bana gelmi... Murat Beyden Allah raz olsun. Ben kzdan soudum, diyor ama ben inanmyorum. Neden? u sebepten ki beyim, Gleyi ard, Kavat Gleyi yzbann bir resmini istiyor. On lira verecek. Resmi ne yapacakm? Galiba, eyh Yusufa kat yaptracak. iemal Tahir Kat ne olurmu? Herif kzdan el eker besbelli. te meydanda... Hakikaten akl bana gelmi... Vay benim emeklerime... Sz ne kepaze hale gelmi. Kabahat Allahta... Neden iki tane kulak yapm. Laf birinden girip birinden kyor. Sahi bey kabahat Allahta... Bagardiyan, keli tersledi: Her ne duyarsan tasdik edersin... Ulan rezil, sen Allah azna alacak herif misin? Gnah vebali Murat Beyin boynuna... Murat Beyi kartrma... Murat Bey syler... Bir kere mahpus bir adam. Mahpus adamn gnah olmaz. Sonra Murat Bey bu laf bakalm ne zerine sylyor? Senin akln erer mi? Haydi srtma... Sobaya odun at... Sen srnecek bir adamsn. Neden srnecekmiim? Ulan, belediyede ne i gryordun unuttun mu? Kpek zehirliyordum. te o hayvanlarn gnah sana yeter. Hayvanlarn gnah bana deil, belediye reisine... Belediye reisi emretti, doktor ila verdi. Ben de kpeklere attm. Kpek ksm bir kere nasl olsa lecek. Sonra kudurmasn ne yapalm?... Kudurmas Allahtan... Sen ne karyorsun. Onlara da Rab-bim yle bir illet vermi... Malatya ahalisi, karlar sana az m beddua etti. Beyim, bu rezil, kpeklere ila atard. la yiyen hayvanlar yolun stne der... Etrafna ahali toplanr. Sven hangisi, beddua eden hangisi... Bunu birka defa dvdler. Yalan m? Dvdler.. Kafam yardlar. Kar milletinin fkesi pek fena oluyor beyim... Karlar bir gn stme yrd. Kk bir 272 [Kanlar [Kouu kpee ilal et at verdim. Pencereden grmler. Hi phelenmedim. Hele dur efendi karde sana bir hacetimiz var, dediler. Sopalarla bize koyuldular... Halimi grnce belediye doktoru acd. Bana eski elbiselerinden birisini verdi. 30 liraya sattm. Sopay pek ucuz yememisin. Zarar yok... Kpek zehirlemek gardiyanlktan mkl beyim... Mahalle arasnda birinin iti kaybolur. ti arayacana beni arar. Bulunca yakama sarlr. Biz borlu bir adamz. O barr. Etraftan dier alacakllar toplanr. Vay bama... Vay bama... Ben yemin ederim. nanmazlar.

Yahu zehirlemedim. art olsun... derim. Pezevenk... diye barrlar. Bereket versin, hkmette bir polis adeti icat etmiler. Beni polisler ok beladan kurtard... Polisler iyi adam... Vay suyu tardk. Hani ay? ay demledi. Eli byle ilere pek yatknd. Fevkalade irkin olduu halde, kurnaz bir glmsemeyle yanan parman emerken adeta sevimli grnyor, Murata, en gudubet insanlarn bile bz bz pek irin taraflar olduunu dndryordu. Kel Hasan, aylar fincanlara boaltnca, siyaha boyatt asker biimi keten ceketinin d cephelerinden birer tane ekmek paras kard. Muratn seyrederken bile nefesini tkayacak kadar byk lokmalarla yemeye balad. Bu haliyle kabahat yapyor zannedilirdi. nsann acmas geliyordu. 70 Taze ve kuvvetli ay Murata hafif bir iki neesi verdi. Dolaptan bir para peynir ekmek daha kard. Ali Efendinin itirazna ramen Kel Hasanm fincann tekrar doldurdu. Ye bakalm kel aa... nallah Hubu bacy buldun... Aman Hubu dedin de beyim, aklma geldi. Sen olanlar duymadn galiba? Hayr m? Ne olmu? Hubu dn tahliye edildi ya, Ali Efendi, biz mahkemeci m Jiemal Takir olduumuzdan bahi alamadk. Ben Hubuun tahliyesini unutmuum. Arkadalar dn gece sylediler. Gece vakti kapsna gidilmez ya... Bugne braktm. Kapma niin gidiyorsun? Bahi alacaz... Senin hisseni Hacya brakmtm. Almadn m? O baka... Hubula benim aramda sz verilmi, sz alnm... Ben Hubuun az m iine yaradm bakalm. Haberim var... Karnn be lirasn almsn. Dolandrc... Muska yazdrmsn. Muska yazdrdm. Sevindi de, karsam ben seni ayrca grrm, dedi. O sebeple bugn gittim. Kapy aldm. Bir kar at. Meseleyi anlattm. imdi zaman deil... Baka gn gel... Hubu Hanm yatyor, dedi. Saat kata gittin? Bugn leden sonra... Kar dn sabahtan beri kalkmam m? On drt aylk hasreti mi karyormu. Hekimin olu yand desene... Bilemedin Ali Efendi... Hubu buradan gidince hekimin olunun yakasn toparlam. Haydi yeni karn boayacaksn. te ben mahpustan ktm, demi. Gider gitmez mi? Gider gitmez. Merhaba demeden. E...? E si... Hekimin olu, dier ahbaplar akama kadar karya yalvarmlar. Sabrl ol... Her ey dzelir. Meraklanma... demiler. Onlar yalvar dka Hubu azm. Nihayet hekimin olu toplananlar evden dar karm. Akll olan... Okayarak yola getirecek. Kalabalkta olmaz bir i. 374 ZKardar [Kouu Gene bilemedin Ali Efendi. Hekimin olu, meerse bir gzel kzlck denei hazrlamm. Denei ekip Hubuu beriye alm. Yer misin, yemez misin. ylesine slatm ki karda iler tutar taraf kalmam. Tuu... lk gn ha? lk gn... Sonra da yeni kary evden karm. Elolu bindii ksran huyunu bilmez mi? Hubuun marifetini hesapladndan meer tam kardaki evi kiralamm. Karyla imdi oraya yerlemiler. Onlar orada keyiflerine bakadursunlar, Tefi Zhre, Hubu bacnn yaralarna merhem basyormu. Duydun mu beyim?... Dnya delirmi vesselam... Dnya bir kepazelik olmu. Altm yandaki kart karnn yedii halta bak. Krpe kzlar yapsa insan ayplamaz. Sen doru sylersin. Adamn krkndan sonra azann toprak temizler... Vay Hubu Hatun vay... Bir de sslendi ki karken hi grme beyim... ekti srmeleri... Kocakarnn sslenmii de ne kt oluyor. Kt olur. Lakin fazla sslenmi gen kar kadar deil. Anlamadm.

Acdm Hubu bacya da... imdi ne olacak Hasan? Demek ki senin bahi yand. Yand beyim... Bahiin yanmasn aramyorum. Muskalarn foyas meydana kt. Kar bize inanmaz. Benim hesabmda, muskalar daha ok i grecekti. Sakn, katlar karalayp karalayp fukaraya m yutturdun? Allah gnah yazmasn... yle bir ey yaptk. Evde, bir gn, ekmek yoktu beyim... Mahpushaneyi taradm. A-ah... Metelik veren kmad. Hubua yanatm. Hubu Hatun, Aymtap taraflanndan buraya bir Arap ulemas 71 srmler. Stmaya kat yazyormu. Benim byk kz ktledi. Muska yaptracam. ki 275 Kemal tilir lira lazm. Sen bilirsin. Yarn derim, dedim. Muska, Arap ulemas laflarn duyunca akl tarumar oldu fukarann, paray pr pr sayd. Ertesi gn daha aylk almadmz sylemeye dav-randmd, beni kenara ekti. Bir gzel konutuk. Gittim, geldim, gittim geldim. Arap ulemas, yani, Ben korkarm. Mbarek kelam kadimi zina ilerine zinhar kartramam, diyesi... Ayak di-reyesi... Bir taraftan da bilenler yemin ediyorlar ki: Bu Arap ulemas, eyh Kazm Efendiden yukar deilse de, ondan aa da kalmaz. Bir muskada, Fransz paasnn karsn ekip adra getirmi de, o sebepten buralara srgn srlm. Hubuu bir dert ald beyim... Elimi brakp ayam pyor. Tek on lira vereyim. Tek yirmi lira vereyim. Bir are... diyerek. Yirmi lira m aldn insafsz... Yirmi liraya kurtuluyor mu? Biz kn odunu nerden bulacaktk. Otuz lirasn Hubu bac verdi. On iki lirasn da Allah bir taraftan yollad. Dur, imdi anladm rezil. On iki liray da Telgraf Abdur-rahim Beyden szdrdn... Doru syle... Telgraf verdi. Bir kat da ona getirdim. Senin katlar uurlu kat bey... u yeil ince katlar... Yank yank mektup kad istemenin sebebi bu muydu? 42 liraya kar iki kuru verip Abudan bir kat da m almadn? Artk hocala baladk ya... Hoca ksm Hep bana diyecek. Bunun da deti byle... Bagardiyan Ali Efendi, dargn dargn ban evirdi: Olur olmaz eyi elence ettiimizden deil mi? Muska da elence olmu. Tbe Yarabbi. te grdn m? Sonunda bir muska da sana lazm. Murat merakland. Ne muskas? ?76 imiar CKojjuu Kel Hasan, umursamadan anlatt. Bizim kz hastaland. Nesi var? Azndan birdenbire kan boanm. Kar ksm, ne olacak, korkmular. Eve gittim ki alayorlar. Hayrola, ben mi ldm kroglu? dedim. Kzdan kan geldi, kzdan, dedi. Ben baka trl kan sandm. Bymtr. Fena m? Er ge akln bana toplar. Ta ufa deil, insan ufa, dedim. Orasndan gelmemi, azndan boanm... Derhal doktora gtreydin. Doktora gtrdm. Muayene etti. Fabrika doktoru. ki gn istirahat verdi. ki gn m? Benim kz, dokumada alr. Geenlerde, zrsz i yapanlar ayrdlar. Kz birinci geldi. Makinesine bayrak ekmiler de, akama kadar bayrakl makinede alm. Ustabalar hep sever. Memlekette bez ktl var. Usta iilere istirahati yasak etmiler. Doktor iyi adam. Halden anlyor. K geldi. Evde kibrit p kadar odun yok. Hastal neymi? Doktor, tabii sylemitir. ocuk ksmnn hastal ne olur? Souk algnl. Oks-ryor. Ka gndr, gsm aryor diyormu. Anasna syler. Bana sylese arparm amar... Srtna vantuz ekmiler. Lakin, azndan kan boannca biraz rahatlam.

Rahatlamaz m? Kan ferahlk vermitir. yle... Doktor bey ila yazm. Dur bakalm... Yazd ya-nmzdayd. Frsat bulup eczacya veremedik... Kel Hasan ceplerini aramaya balad. Kk, el kadar bir kat... ne yazdm, demi. ne de pahaldr. Bakalm da var m, yok mu? Doktor geen gn seni grmeye geldi ya, beyim, giderken yolunu kesW 72 [Kemal Jur tim. Sordum. Kz aklna bir trl getiremedi. Reeteye bakt, ilalar yaptr. Lakin ilaca.gvenme. Bol gda ister... Bol gda, anladn m gardiyan... diyerek omzuma vurdu. Doktor iyi adam. Deil mi beyim? yi adam. Doktor iyi. yi olmaz m? Kan tkren kz fena... Yani doktor senin ahbabn da... Ahbabm olsun... Allah hepsinin belasn versin... Gemii tenekeliler... Bir de ilim snf midir, deil midir? diye utanmadan soruyor. Ne soruyor? Kz m sordu beyim? Kz... Evet... Dedi ki: Ben aspirin yazarm. Fukaraya da aspirin yazarm, icabnda zengine de aspirin yazarm. Kr barsak iin bir insann karnn aarken masadaki adamn zenginlii fakirlii beni alakadar etmez, dedi. Anladn m? Anladm. Zenginlii, fakirlii vz gelir, demi. Aferin... Doktor ksm ite byle olacak. Byle olmasa, Bankas, Malatya Mensucat Fabrikasn-daki hastaneye onu sertabip yapmaz ki... Elbette yapmaz. Usta bir doktor. Senin kz ka yanda? On ne girdi. Ka senedir alyor? ki senedir. Ka saat? On iki saat. Gecede on iki saat mi? Gecede on iki saat. Beton mahzende... plikler krlmasn diye mtemadiyen ieriye hususi tesisatla rutubet verilen, yaz k pencereleri sms278 ZKarar jioaa ki rtl, yanndaki adamn feryadn iittirmeyen rezil bir grlt ortasnda... On iki saat... On iki saat beyim... Peki girdiinden ka gn sonra pamuk tkrmeye balad. On be gn sonra... te o sebepten senin kz, iki senedir gerisin geriye yayor Kel Hasan Efendi. On bir yandan on yama doru deil, on yandan on bir yana doru... Anlayamadm. Anlayamayacak ne var. Ben hakim olsam da sen kzn yan bytmek iin huzuruma gelsen, on yanda olduuna btn dnya ahadet etse inanmam... nan beyim... nanmam... Bereket hakim deilsin bey. Biz, ocuun yan iki sene evvel on drde kardk. Mahkemeye iki ahit gtrdm. Hakim bakmad bile... Yaaa... dedi yoksa fabrikaya almyorlard. Dorudur. Sorsan... Kanun karsnda vatanda msavidir, derler. Anladn m Kel Hasan Efendi? Anlamadm ama, hakimler de vicdanl. Zaten byk adamdan insana hibir vakit zarar gelmez. Geenlerde kk kzn da yan byttk. imdi o da alyor beyim. Boyahaneye verdiler. Ablamla beraber ie gidiyorum. Para kazanyorum, diye seviniyor.

Yaknda onun azndan da kan boanacak. Her be senede bir nfusumuz, maallah, iki milyon nasl fazlalayor? Hep bunlardan ite... Kzlar on bir yanda fabrikaya, ipee, halya, ttne gidiyorlar. Bir yl sonra kan boanyor. Kyde on iki yama basmadan evlendiriyoruz. Bir dolap canm... Biz, bize benzeriz, diye kurmular da gcr gcr eviriyorlar. Peki, mektep ne olacak? J19 <0- Mektep mi? Bizim neyimize mektep beyim... Benim kzlar okuyup da ne yapar? Lakin byk kz okutmak istedim. Felek yr olmad. Byk kz 73 aklldr. Sen bir gn bir kitap okuyor-musun. Buraya bana bakmaya gelmi de snmak iin yanma gndermiler. Akam eve gittimdi. Baba Murat amcam bir kitap okuyordu, dedi. Ne kitab? dedim. Bir kitap, makamla okuyordu. ocuklarmz iten eve sapsar iskelet gelir. Bizim soframza ylda bir kere et gelir, diye okuyordu, dedi. Aklnda tutmu. Sen anlamazsn... diyecek oldumdu. Neden? dedi, doru bir kitap. Ben o kitab doru buldum, dediydi. Muratn gzlerine bir buu hcum etti. Zorla yutkundu. Nadire -Gardiyan Kel Hasan Efendinin kz- perian amele kalabalndan birdenbire ayrlp, kocaman usuz bucaksz bir meydanda sanki tek bana kalmt. Banda pembe tlbentten bartsyle incecik, erimi gibi, boynu biraz arpk, ayanda Romal sandallarna benzeyen mein atkl takunyas ile yzne bakyor, Nzm Hikmetin iyi gnler greceiz ocuklar diye balayan Nikbinlik adl iirini az ve gzleriyle dinliyor, az ve gzleriyle anlyordu. Anlyordu da, cierlerini tas dolusu tkrmeye balad halde, Ne fayda biz gremeyiz ki, diye ikayet bile etmiyordu. Her zaman, st ba pamuk krntlaryla dolu kkleri ie giderken, iten dnerken grdke gznn nnde bir mthi hayal gelirdi. Yere ebediyen gmlm bask bir ev. Damnn yarm metre topran tutan bel kalnl mertekler isten, kurumdan demir gibi siyahlanm. Bunu bir kk amele ekiyor. Bir amele ocuk. Ayaklarnda, kollarnda, boynunda zincir, evi ekiyor. Cehennemin dibine doru... imdi buna Nadireyi komulard. Temelleri yere ebediyen gmlm evi sryordu. stne babasnn yorgansz iltesini ?80 Otardar !7Cojuu de attlar. Anasnn penelenecek iskarpinlerini de... Eski gaz te-. nekeleri, kpler, teldolab, kklerin beii ve otura, krk bir eyler, mahvolmu bir eyler ve en stnde, Nadirenin iine kann kustuu, yeil sral tas... Gardiyanlar, keyifli hprtlerle ay iiyorlard. Murat, duyulan lezzeti durdurmak istiyormu gibi -bu durdurmak istedii yan yarya da Nadirenin mahkum olduu krek cezasna aitti- elini iddetle kaldrd. Fakat yalvaran bir sesle, Kel Hasan rktmemek iin yavaa konutu: Kza iyi bakacaksn Hasan. Bol et yiyecek... Bol tatl... St, yourt, yumurta... stirahat edecek. Gnete gezecek. Yorulup terlemeyecek... Sustuu iin mi Kel Hasan glmeye frsat buldu, yoksa n dileri noksan az zddna basan bir alayl ifadeyle glmeye balad iin mi susuverdi, Murat ard. Kel Hasan, Bagardiyan Ali Efendinin koluna vurarak glyordu. Duydun mu Ali Efendi... Duydun mu? Yumurtay bulsak biz ieceiz... Eti bulsak biz... aka m ediyorsun beyim... yi ama kz lr. Vadesi bittiyse lr beyim... Vadesi bitmeyen yaar. Her ey Allahtan... Allahtan... Allaha kurban olaym... Kzn kan tkrmesi Allahtan m imdi? Tbe Yarabbi. Her ey Allahtan... Allaha inanan mahrum kalmaz beyim... Allah ne yaparsa iyi yapar. Halimize bin kr... Bin kr m? Sen deli misin herif... Glme sinirime dokunuyorsun. Ulan bundan beteri olur mu? Aman tbe de beyim... Tbe mi? Balarm tbesinden... 28i ZKemd Tahk

Aman gnaha girme... Tbe Yarabbi... Elbette beteri var. Beteri neymi? ocuklarmz kpekler gibi lyor. Ha... Ahir zaman mmetine lm temizlik. Allahn emriyle lmek herkesin eline mi geer beyim... Beteri mi var? diye sordun. Beteri var elbette... te Haramm ahvali... Hanma ne olmu? Daha ne olacak haberin yok mu? 74 Bagardiyan Ali Efendi, Kel Hasanm szne devam etmesine meydan vermemek iin acemi bir telala gz krpmt. Murat ensesine vurmular gibi biraz ne eilerek ikisinin yzne de ayr ayr bakt ve birdenbire phelendi: Emir geldi mi Ali Efendi? Ne emri beyim?... Kadn asacaklar m? Yok canm... Sen bu serserinin lafna m inandn. Hayr... Bu gece gtreceksiniz... Doru syle... Vallaha... Tbe Yarabbi... yle bir ey yok... Benim haberim yok.. Hasanm demesi... dam altnda yatmak... Daha bir eyler sylyordu. Murat, bir saattir Ali Efen-dinin zerindeki ekingenliin bilhassa, oyun oynamaya bir trl yanamamasmn- sebebini imdi anlyordu. Dudaklarn yalad: Hasan eve neden yollamadm? Doru syle... Nasl olsa ben reneceim. Bir saat evvel, bir saat sonra fark etmez... Fark etmez olur mu? zleceksin. O kadar da tembih ettim. Mdr bey de tembih etti. Duymasn, dedi. Ulan Hasan, dnyada senin gibi boboaz herif olmaz. imdi beendin mi? Ne bileyim Ali Efendi... Bizim Murat Beyden gizlimiz, saklmz yok ki... Haber almtr sandm. Haber almtr. imdi beendin mi? Allah belan versin... J82 ianlar !7Coju$t Hmla ttn tabakasn eline ald. Cigara sarmaya balad. Murat: Bugn nedir? diye sordu. Cevap alamaynca hatrladklarn yksek sesle tekrarlad. aramba... Ayn yirmi ... imdi uyuyordur. Ml ml... Bir de insana malum olur, derler. Ulan yalan brakmam sylemiler namussuzlar... nsanlar aldatmakta menfaatlar var... Mdr nerde? Nerdeyse gelir... Nerde aslacak? Hkmet Meydannda... Buraya gelmeden evvel Hacy yollamtm. Direkleri dikiyorlarm. Sen mi uyandracaksn? Hep onu dnyorum bey... Git getir... diyecekler. Bagardiyan olduumuzdan... Vazife... Biliyorum. Herkes, elhamdlillah, vazifesini yapyor. Adyamandaki komiser, mstantik, buradaki mddeiumumi, jandarma kumandan, sulh hakimi, ar ceza mahkemesi, Ankarada temyiz-dekiler, Meclistekiler, sonunda sen, en sonunda da ingene... Vallaha beyim... Tamam... Allah az kalsn unutuyordum. Tabii Allah da vazifesini yapyor. Bu gece, cmleniz el birlii ederek, sabaha kar, Trk milleti namna, gzel bir i ileyeceksiniz... Mkemmel bir marifet... Bagardiyann uzatt cigaray eliyle itti. istemez, imiyorum. Bunlar hep korkaklk Ali Efendi... Hanm neden amal? Bunun ne faydas var? Kanunu bilmez, taammd, tasavvuru bilmez. Namaz kldna bakma Allah da bilmez. Ho Onun da bilinecek bir taraf kalmam ya... Allah bilmese beyim, kocasn zehirler mi? Acnacak bir i deil ama insan gece acyor. Sen yufka yreklisin. Vicdanl adamsn... #? iemal Tahir Ben yufka yrekli deilim. Vicdanl da deilim... Aliye de kzyorum.

Hanma da kzyorum. Olanla beraber kasa zinadan aya mahkum edilecekti. Bir buuk senedir yatyor. Bu mddet iinde alt defa resmen zina etmeye, sonunda gene de yaamaya hakk olacakt. Hepimiz kurnazlk ediyoruz. in kolayna gidiyoruz. ay yatmamak iin idam olmak. Hkmet de, insanlar idam olmaktan kurtaracak yerde, idam ediveriyor. O da iin kolayn tutmu. Hepimiz budalayz... Hepimiz... Kar ahlaksz olmaya ahlaksz bey... imdiye kadar ben sana sylemedim. Senin hatrn iin seslenmedim. Ne halt ettiinden haberin var m? Ne yapm? 75 Olan mutfan penceresine aryordu da, tbe Yarab-bi, donunu karp orasn gsteriyordu. Yok canm... Vallaha... Sylediler de inanmamtm. Gzetledim de gzmle grdm. Utanmaz bir kar... Bir marifetini daha duydum. Tzey niin ofrn arkasna takld da Malatyadan gitti? Neden? Hanm mektup yollam. Sen de hemen kandn m? Tzey, bizim Hanmm bir mektubuyla eyalarn satp gurbete mi kt? Gurbete kt. Mektupta neler yazdrm. Sen Hanm se-viyormusun. Tzey araya girmi de, birbirinizden ayrm. Beni lmden kurtaracakt. Senin yznden iime bakmyor. Ayaklarn peyim Muratn yakasn brak, diye yalvarm. Bunlar nasl i? Sen nereden duydun? Tzey syledi. Mektubu da gsterdi. Mektubu bizim kar gardiyan efika gtrm. Azla da neler neler sylemi. Tzey alad. te o sebepten fukara geti, gitti beyim... 284 iariar IKouu Peki bundan ne kar? Tzey gitti de Hanm ne kazand? Deli mi bunlar?... Deliden daha bok... Bunlar orospu beyim... Haa, bunlar orospu da deil.. Bunlar Tzeye kurban olsunlar... Birisi kocasnn evinde hovardasyla oturuyor. Tzey st ste iki dost tutmaz. Birisi kocasn zehirlemi. Tzey fareleri bile zehirleyemez... yi ama o da orospu... Yreinde biraz insanlk olsa, orospuluk yapar m? Bir kere dm... Bir kere mi? Her akam ka kere dyor. Bir kere dse kimse ayplamazd. Hep ayn soydan Ali Efendi... Bunlarn hepsi... Murat az kalsn svecekti. Bagardiyann niin hl uyumadn bu gece sabaha kar neler olacan hatrlayarak szn deitirdi. Herkes kabahatli de cezay yalnz Hanm, Tzey, Selika ekiyor. Hanmm olanclk eden kocas, efikanm eve orospu getiren efendisi, susuz mu? Tzeyi Maho Aanm hizmetkarna verdikleri zaman on yandaym. aylk gelinken aa, tarlada stne hcum ederek cebren rzna gemi. imdi, kz kerhanede, Aa Akada Belediye reisi... Mebuslara yazd mektuplar da fayda vermedi beyim... Vermedi. Nasl versin? Kocasn zehirlemi bir kadn mdafaa etmek iin yz ister... Pis i... Halbuki... Ne faydasz eyler... Bugnk devirde bir tek hata, bir tek kanunsuzluk bu mu? Drt tane tccar memleketin btn nfusuna kast etmi. Onlara kimse bir ey demez. Bir ey demeseler gene canma minnet. Fazladan Vatanperver Trk tccar diye methsena ediyorlar. nsan utanmadan Hanm astrr m? Hanma insan merhamet etmez mi? arm bir erkek ocua benziyor. Yryemez sanyorum. Belki de korkudan lr. nallah seni, uyku sersemi karsnda grnce geberir... 2.85 iemal Tahir . Sahi beyim... Pek korkacak fukara... Sen duydun mu? Mahkemede idam verildiini anlaynca zavall altna ieyivermi. emi mi? iemi ya... Oralar berbat etmi... Btn mlevves etmi... Hakimler, cbbelerinin ve klahlarnn heybetini sidik halinde grnce sevinmilerdir. Baz insanlar, ekmeklerini ne pis eylere batrp yiyorlar.

Deminden beri onu dnyordum. ediini mi? Hayr. Nasl uyandracamz... Bize bir akl versene... Ne akl vereyim? Haydi gezmeye gidelim, dersin. O kadar budala ki belki inanr. Alay etme beyim... 76 Alay m? Sahi... Alay oldu bagardiyan... Bak ne diyeceksin. Arama var. Haydi giyinin bakalm. Srayla aranacaksnz, demeli. Evvela Gevreyi kaldrp dar kar. Gevre dayankldr. Sonra Sdkay, arkadan da Hamm karrsn. Barrsa... Sus... diye gzlerini belertirsen eminim ki, korkup susar... Kalbini krmak olmaz beyim... Gnahtr. Krlsn aldrma... Aslmaya giderken krk bir kalp kimseye zarar vermez. Ne yapalm... Bizim elimizden ne gelir? Allah rahmet eylesin. Murat gzlerini kst. inden Allah rahmet eylesin... diye bagardiyann acayip sznn tekrarlad. Pekala... Doru bir laf. Hanm u anda ne l, ne diri. Yava yava kederi dalmt. Buna dalmak da denmez. Aslma gecesini dnmek, bu geceyi yaamaktan phesiz daha mkld. Kederi dalmam, 286 \KarAar [Koua varlkla yokluun msavi olduu bir derecede oalp genilemiti. Bunda bir eit gaddar sarholuk bile vard. Cigara yakarken elleri titriyordu. mit kalmad. Ne korkun saatler... Dostoyevskinin bedbaht insanlarna kar duyduu mthi eyler hep bir zamanlar hissettii mitsizlikten kalm olmal... Saray belki de bundan dolay o kadar seviyordu biare... Birdenbire irkildi. Gardiyan Kel Hasan uyuyakalm, boynu bir yana kaydndan horlamaya balamt. Bagardiyan da, Muratn bakyla kendine geldi. Kelin mnasebetsizliine fkelenerek uyandrmaya davrand. Murat elini kaldrd: Brak uyusun... Bize bir yardm dokunmaz ki... Sobaya odun at... Ali Efendi arkasn dnnce saatma bakt. Saat: ki. Uzaklarda, dvyorlar. Delikanllar, ihtiyarlar ve ocuklar kobaylar gibi, onlardan daha kolay ldrlyorlar. Ama, aada hl uyuyan kadnn akbeti insana daha feci geliyor. Orada lenler bilseler de bilmeseler de bir maksada hizmet etmektedirler. Btn o insafsz llerden mutlaka bir baka hayat doacaktr. Daha erefli, daha doru, daha temiz bir hayat... Bu gece resmen ilenecek marifetin ne faydas var. Kel Hasan, odunlarn grltsne, srayarak uyand. Murata bakp mahcup mahcup glmsedi: Dalmz beyim... imiz geivermi. Bir de rya grdm. Bit kryorum. yle yle, parmak parmak bitler... Bit para demektir. Bize bir yerden para gelecek. Ay banda ayl alacaksn. Ayl oktan yedik. stne bir maa daha eklemeden f-287 ZKemt Takir rinann yanma varlmaz. Bizim evde dokuz can var beyim. En aa yedi ekmek ister... yz elli kuru. Ayda yz lira. Byk kzn maan da gtryor. Biletin var m? Piyango bileti mi? Yok. yleyse Hasan Efendi, bit deil ya, fil krsan para gelmez... Gene halimize hamt olsun beyim... Galiba Hanm asacaklarn yeni hatrlad. Saat ka? ki. Bir ey kalmam. Pencereye bakt. Hava ak. Mehtap var. Murat da camlarn tesindeki souk mavilii, mrnde ilk defa grm gibi hayretle seyretti. Kar. Bu kitabn gecesinde, mehtab seninn yere serdim. Glmsedi. Sen uak murabba l Sen uak mikab. I Satlm uaklarn ua sen... Ali Efendi, yz ateten kzarm olarak dnd. Gerinip esnedi: 77

Aldrma beyim, her ey Allahtan... Mukadderat... nsan amma ne yazldysa onu grr. Kar ksmna zor bir mesele. Lakin ne fayda. Elimizden ne gelir ki... Biz gidelim de sen de yat... Yoruldun. Benzin sapsar. Yok, yok... Oturun... Uykum yok... Sen bilirsin. Aaya iner misin... Yani biz gtrrken... Birka laf syle... Arama iine, sen sylersen inanr... Ben mi? Ne mnasebet... Bu gece nasl yalan sylerim... Yalnz aklma bir ey geldi. Aliyi grmek isterse... Son defa... Bir kerecik... Orasn mddeiumumi bilir. Zannetmem. Gstermezler... Gsterseler iyi ya... Bana kalsa... Aldrma Ali Efendi... Artk grmese de olur. Bunlar hep 288 ZKariar [Kouu bizim iin mhim eyler... Yaayanlar iin... Bakalm Aliyi hatrlayabilecek mi? Saat : Cmle kaps tekmelenerek alnmaya balaynca Ali Efendi ile Kel Hasan ayaklarnn ularna basarak dar kp Murat odada yalnz braktlar. Elbette bir araba ile gtrlecekti ve araba grlts duyulmamt. Murat, nefes keserek dehetli bir hadise bekledi. Avcunun ii birden terlemiti. Kap hl tekmeleniyor sanki. Azrail gelmi hakkn istiyordu. Aralk kalan kapdan ieriye adeta lm esmekteydi. Muratn kaim yn orapl ayaklar birdenbire d. Merdivende ayak sesleri vard. Mdrle karlamak pek zor olacakt. Bir anda, insanlarn hepsine birden son derece byk bir merhamet duyduu iin Murat ona dokunacak bir sz sylememeye karar verdi. Buna ramen gene de dvecek gibi, iinin iinden davrand. ok kr, Ali Efendi yalnz bana ieri girmiti. Kapy, arkasndan kendisini takip ediyorlarm gibi tehlikeye kar acele kapatt: Mdr bey... dedi. Mdr bey de uyumam. Neden kmad? kmad. Seni sordu. Uyank dedim. Soba yanyor. Buyur, dedim. Olmaz. Ben Muratn yzne bakamam, dedi. Sarho. Akamdan beri iiyormu. Karakolda bekleyecek. avu da karakolda m? avu da karakolda. Nerdeyse araba gelecek. Direkleri hazrlamlar. Mddeuiumumi, vali, hkmette oturuyorlarm... 28g ZKem To/ir Doktor. Evet. Doktor da lazm... Kanun byle emrediyor. Kanunu bildin mi? Kk sineklerin taklp kaldklar, byk sineklerin delip getikleri rmcek a... Yahut da Artakinin mehur saz... Ali Efendi, anlam gibi tasdik manasna ban sallyordu. Murat, meseleyi duydu duyal ilk defa yerinden kalkt... Elleri pantolonunun ceplerinde voltaya kt. Dilerini skm karmakark bir eyler dnerek dald. Fakat dalgnl bu geceye mahsus, anlalmaz bir ey olmal ki araba grltsn camlarn kapal olmasna ramen- pek uzaktan sanki sehpann yanndan duymutu. Durup kulak verdi. Bir, iki, ... be... Yirmi ... Yirmi yedi... Araba keyi dnd. Tamam... Geldiler. Baylar... Vazife her eyden mukaddes... Ali Efendi, zplayp ayaa kalkt. Cigarasmdan henz iki nefes ektii halde, bunu yere frlatt. Murata bakt. Bu bakta bir yere tutunmak ihtiyac vard. Kasketini dzeltti. Kapdan karken durup dnd: Kusura bakma beyim... dedi. Kapy ak brakt. Murat, olduu yerde kalakalmt. Bir eyler duyuyordu. 78 Ama bunlar insanlara mahsus grltler deildi. Sanki mahpushanenin beton gvdesi atrdyor, inliyor, korkun bir fslt halinde Kusura bakma beyim... Kusura bakma beyim... diyordu. Aada cmle kaps ald ve ak brakld. Sonra ayak sesleri... Fsltlar... Skut... Ayak sesleri... Tekrar fsltlar... Mahpushanenin soluyan ve soluduka alp kapanan beton gvdesi... Kusura bakma...

Bir hafif kadn l galiba Allah... diye bard. Gitmem... stemiyorum... Beni burada arasnlar Ali Efendi... Ister390 ZKarJar iKoyuu lerse donumu karsnlar... Gitmeeeem... Ve birdenbire Muratn asla aklna gelmeyen dehet bir ey oldu. Arabaya doru srklenen Hanm, can havliyle duvarlara, kaplara sarlarak: Murat aabey yeti... Murat aabey beni asmaya gtryorlar... Murat aabey... diye haykrd. Murat, adnn ilk arlnda yumruunu azna gtrd. kincide, senelerdir unuttuu bir hareketle elini arka cebine, tabanca tad zamanlar, silahn sertliini lezzetle hissettii kalasna att. Sonra, makasl sustalsnn sakl bulunduu keye doru bir adm att. Uzayan feryat kesilince durdu. Sessizlik pek az srmt. Artk Hanm sokakta baryordu. Murat bir iskemle ekip pencereyi at. Fayton, ay nda kapkara bir hicap halinde, acele hareket etti. Hanm kollarn smsk tutanlara yalvaryordu: Brakn aalar... Bana otuz sene verin... Boklarnz yiyeyim aalar... Boklarnz... Fayton son kelimeyi sanki yere serili brakp gitmiti. Ses halinde deil, eri br talardan yaplm bir yaz gibi gecenin iinde donmu duruyordu. Murat derin derin nefes ald. nnde ay n ve havay ince buzlar gibi kat kat dondurmu gzel gece, arkasnda, daha dorusu srtnda, artk soluyup fsldamayan mahpushanenin beton gvdesi, can iddetle cigara isteyerek bir mddet durdu. Fayton gidiyor. inde Bayram olu. Jandarma sa, jandarma solu Bayram olunun... lmden teye ky var m? lmden tedeki ky... Ve toprak... Ali uyanmam galiba... Uyanmad iyi... Avlu duvarnn zerindeki nbeti jandarma ksrd. Uzakta, drt ke bir kaya halinde inhisar fabrikas grnyorW IKemal Ta/tr du. Caddenin elektrii bir kesine san bir izgi gibi vurmutu. Murat, dileri birbirine vurarak cam kapatt. Yere indi. Bir cigara yakp, etrafna bakt. Nzm Hikmetin portresiyle gz gze gelmeye cesareti yoktu. Halbuki bunun altndaki kzl svari resmine dalmt. Ttne doyunca fotoraftaki kadna yaklat. Adeta yksek sesle Artk hayvan srnz... dedi, haydi... te gryorsunuz birisini mutlaka almak lazm... Mutlaka... Srtn szlatan byk bir yorgunlua tutulmutu. Acele soyundu. Yatar yatmaz, vcudunu bir titreme sard. Dileri birbirine vuruyor, akaklarndaki ve ensesindeki damarlar ekilip sertleiyordu. Biraz sonra derisini ate kaplad. Hafif bir terle sanki yrei yumuad. ini ekti. Uyudu. Sabahleyin uyanr uyanmaz Gardiyan Kel Hasanla yz yze geldi. Hasan, masaya dirseklerini dayayarak oturmu kk siyah gzleriyle yzne bakyordu. Surat her zamankinden daha sar, daha zayft. Zorla glmsedi: ksrdm de seni uyandrdm beyim.. Hayr. Ben kendim uyandm. Saat ka?... Yedi buuk... Sobay neden yaktrmadn? rsn. Kel Hasan Adam sen de manasna ban sallad. Murat bir cigara yakt. Dn geceyi, sanki aradan bir sene gemi gibi pek uzak, belli belirsiz 79 hatrlyordu. Karanln facialar bytmekte adeta mahareti vard. Yara ok taze olduu halde, Hanmin aslmas bile, drt saat evvelsinden daha basit bir vaka ekline girivermiti. ...ehri hcumla zapt edilmitir, iki bin dman subay ve eri ldrlm, 6 tank, 8 motorlu top ve mhim miktarda 292 ianlar iKouu malzeme ele geirilmitir. Yalnz bir taraftan iki bin insann lmesi havadisi manet yaplmak deerini bile oktan kaybetmiti. Her yerde nefes almaktan kolay, filitle pire,

tahtakurusu, sivrisinek imha etmekten kat kat tabiilemi lm. Rehinelere, igal kuvvetlerine, mukavemet hareketi mensuplarna, bombalanan ehirlerdeki ihtiyarlara, ocuklara, kadnlara, konsantrasyon kamplanndakilere, Norveten Girite, zlandadan Moskovaya kadar, Urallardan Perlharbura, Alaskadan Meksikaya, Tunustan Kaptavna, Dakardan Cibutiye, Suriyeden Hindiciniye, Avustralyadan Tibete kadar topran zerinde, denizde, yerin dibinde ve gkyznde lm esiyor, dnya, kanla dolu bir muazzam testiyi bana dikmi patlayasya kan iiyordu. Sen uyumadn m Hasan Aa? Yok beyim... Sana bir mesele danacam. Biz bir halt kartrdk. Gene mdre ikayet mi ettiler? Kim? Ka lira borlusun? Bor meselesi deil... Keke bor meselesi olsa... Bortan mhim nedir? Karyla beraber biz de gittik. Hanmla beraber mi? Birdenbire iin tafsilatn bilhassa bu heriften dinlemek arzular duydu. Allah rahmet eylesin. Kederle glmsedi. Olmu iin kts olmaz. Baka ey konualm... Kts olmaz m? Bu kt bir iti beyim... Bak dinle... Beraber arabaya bindik. Kollarn tutuyorum. Zapt etmek ne mmkn... Ali Efendi yardm etmese arabadan yuvarlanacaktk. Sen yalan uydurdun. Lakin fukarann yrei vesvesede... Karlar kouuna Ali Efendi ile beraber girdik. Uyanp zplad. Uyku sersemi kand sandm. Yzmzden anlamaz m? Bir Ali Efendiye bakt, bir bana bakt. Aramaya m geldiler? Aramaya m? diye 192 Otona! Tahir sordu. Elini yastnn altna sokup bir ey ald, gsne saklad. te o ald ey her neyse -bana muska gibi gelmiti- zihnini at besbelli karnn, birdenbire yere atlayp kerevetin bacana iki koluyla sarld. Yalvarmaya balad. O sra polis komiseri ieri girdi. Sryn unu diye kt. Ne dersin, kerevetin bacana yapm ama, demek ki, arama yaplacan hl umuyor... Komiser olan syle dedi, feryada balad. Seni ard. Polis milleti imansz oluyor beyim... Arkasndan bir itti komiser, Seni, Murat deil, Allah bile kurtaramaz orospu... dedi. Doru sylemi. te orasn bilmem... Srdk arabaya attk. Yola knca tekrardan yalvaracak oldu. Komiser azna mendili sokuverdi. Biraz sonra artk rpmmyordu. Bagrmazsan mendili alaym, dedim. Koyun gibi ban sallad. Mendili aldm. Bir saa, bir sola bakyor beyim. Gzleri yumruk gibi dar uram, bir eyler syleniyor. Bam uzatp dinledim. Elhamdlillah... Elhamdlillah... Elhamdlillah... diyor. Hep bu laf... arm fukara... Elham okuyacak da gerisi aklna gelmiyor diye beni bir tela alt. e bak ki Elhamm arkas benim de aklma gelmiyor. Bu srada arkamzdaki araba drtnala bize yaklat. Mdrn Ali... Hey Ali... diye seslendiini duyduk. Hanm mdrn sesini iitince bir kere Hhh... dedi. Sanki azndaki mendili yeni almm. Tekrardan balad yalvarmaya... lm zor mesele beyim... Pek zor... Maniler dzyor bizim mdr beyin zerine... Manilerle yalvaryor... Nasl maniler... Aklmda birisi bile kalmad. Ben dorusu aladm. Mdr ne istiyormu? 80 Kary yataktan skp almz. Bir don, bir gmlek. Ba da ak. Gevre arkadan entarisiyle bartsn yetitirmi. Mdr bunlar verdi. Arabay yavalattk. Giyindi. Ban balad. 294 Carar [Koju Doumevinin nne gelince, Aman Ali Efendi, direkleri grmesin... dedim. Ali Efendi tecrbeli bir adam. Meer kasketini hazrlam. Yzne kapatt. jandarma dairesine girdik. Merdivenleri bir trl kamyor. Her basamakta tkezleniyor. Hele gayret... Hele gayret... diyorum. Elhamdlillah.... Elhamdlillah... diyor. Dileri birbirine vuruyor. Kar velhasl karlktan kt. Bamddeiumumi gelmemi. Mddeiumumi muavini var. Hangisi? te o beyaz olan... Sus Hanm, mddeiumumi bey ite dedim. Kendisini kaldrp yere att. Kpek gibi yalvaryor beyim, laf da pek anlalmyor ama, ta olsa adam, imana

gelir... Demeleri pyor... Derken, Allahn hikmeti canm, bir ksrk yakalad Hanm... Ulan kar boulacak... Hani ocuklar bomaca olur. te bomaca gibi ksryor. Horoz gibi tyor. Birdenbire azndan bir kan boansm beyim... Oralar derya gibi kan kaplad. Elim gibi, elim gibi, phtlam kan geliyor karnn boazndan. Ben korktum. Herkes korktu. Birisi Kendisini mi vurdu? diye bard. Omzundan tutacak oldum. ki eli zerine geldi. Doruldu. Yere oturuverdi. Bana demeyin... dedi. Kendimi vurmadm. Canna kyan imansz gider. Ben hi canma kyar mym mddei bey... Artk bilmem, yzne kan m srld, yoksa elektrikten mi bana yle geldi. Yanaklar sanki elma gibi yanyor. Bir taraftan da glyor beyim... Terbiyeli terbiyeli glmsyor. Hepimizin yzne ayr ayr bakt. Hepimizi tand. Hitamnda Ali Efendiye Baefendi, msaaden olursa iki rekat namaz klaym, dedi. Ali Efendi mddeiumumi muavinine bakt. Klsn, dediler. O zaman, Beni yalnz brakmazsnz. Hepiniz km. Yalnz Kel Hasan kalsn, dedi. Herkes kt m beyim, biz yalnz kaldk m? 295 ienud Tahir brikle su getirdiler. Allah kabul etsin, ben dktm, o aptes ald. Yolda Elham bulamayan kar grl grl okuyor, eyh Hazm Efendi okumaktan yana halt etmi. ki rekat namaz kld. Dardakilere, denizdekilere dua etti. Sonra beni yanma ard. Elime bir sustal ak sktrd. stmde kar da size bir sz gelir. Bu ak Alinindir. Ona verme ba derde girmesin, dedi. Sana selam etti. Hakkn helal etsin, dedi. Murat aabey elinden geleni yapt. Kaderim byleymi, dedi. Ben ldkten sonra yemenimi Aliye gtr, dedi. Beni ykamadan gmmesinler. p eirdim, amar ykadm, kazak rdm. Kefen paras hazrladm, dedi. Bunlar onlara syle, dedim. Onlar imansz. Hasan Aam, sana vasiyetim, dedi. Vasiyeti tuttun mu? Ne mmkn beyim. Raz olmadlar. Birazdan bir ukura elbisesiyle atverecekler. Bize vebal gelir mi? Gelmez, meraklanma... Kolay ld m? Kolay ld. Hzr avu yok mu beyim, bagedikli olacak rezil. yle insafsz herif grmedim. Tutturdu Elini arkasna balayacam, diye. Kar yalvarr, ben yalvarrm. Dinlemedi. Elerini arkasna evirip skca baladlar. Hkmetin kapsna knca direkler kardan grnd. Ben gardiyanken ve de erkekliimle armm beyim... dam sehpas deyip geme... Sanki meretler canl da Gel, hele gel... diye kmldyor. Tamam... imdi baylacak... dedimdi. Bereket versin baylmad. Deme babayiit erkek yle cesur olmaz... Bizden iyi yrd beyim. Masann bana geldik. Hkm okudular. Bir diyecein var m? diye sordular. Yok... dedi. te orada rezillik balad beyim. Bayld m? Ne baylmas? ingene savumu. 39^ ianar 81 Kim savumu? Asacak ingene olu. Neden? Savumu. Herif hakl. Herifi oraya Adam asacaksn, diye getirmiler. Aslacan kar olduunu anlamasyla halkn arasna karvermi. Milletin de ii yok. Gece vakti cambaz seyri varm gibi kar, erkek toplanm. Biz millet deiliz beyim, illetiz... Jandarmalar dkld. Burada, ite burada diye halk barr. Hzr avu sver... Gler misin, alar msn? ingeneyi srkleyerek getirdiler, alyor, yalvaryor. Sanki Hanmm yerine o cenabeti asacaklar... Vali yalvard. Laz valinin yalvarmas da bir ho oluyor. Jandarma kumandan yalvard. Mddeiumumi muavini kt. Vazifeni yap. Yoksa seni tevkif ederim demitir. Tevkif ederim, dedi. ingene olu da bu erefli bir vazife ise sen neden yapmazsn deyyus?. demitir.

Der mi? Dileri birbirine arpyor. Bu sefer, Hzr avu yumrukla giriti mi ingene oluna... Onu gren jandarmalar da yanatlar. Hanm olmasa geberteceklerdi teresi... Hanm ne yapt? Balad yalvarmaya... Benim yzmden fukaraya hakaret etmeyin, diye bard. Elimi zn, ben ipi boazma geiririm. Gnahtr, dedi. Sonunda Hasan Aa ipi geiriversin, demez mi? Geirseydin... Murat gzlerini nefretle krptrd. Ne olur? Geirdim. yi etmisin Hasan Efendi. Aman beyim, sabah sabah ben sana onu sormaya geldim. 397 ZKemc Tahir Bir gnaha girdik mi? Ne gnah? Sevab var budala... Hanm bizden kurtarmsn. Mddeiumumi bey de Sevab var, dedi. mam efendi de Sevab var, dedi. Vali omzumu okad. Ben de ipi boynuna geirip masaya tekmeyi vurdum. Sonra?... Sonras... Orada durur muyum beyim... Kotum savutum. Vay canna... Millet yarld. Sanki ben itfaiye kamyonuyum... Aralarndan getim. Kimi sver, kimi tkrr... Buraya kadar kotum beyim... Doru yanma ktm. saattir uyanman bekliyorum. Muratn srt rperdi. saattir bu herif yzne bakyordu demek? Uykuda taarruza uram da yaralanm gibi gsne bir ac yapt. Defol.. diye bagrmamak iin kendisini zor tuttu. Kel Hasan, u anda o kadar acayip bir haldeydi ki merak daha kuvvetli geldi. Bu sska ve hilekar yze Murat hayretle bakakald. Demek gnaha girmedik mi beyim? Hayr Hasan Efendi... Bu da bir vazifedir. Sen asmadn ki kanun ast. Hem de Hanm rica etmi. lrken bir insana yardmn dokunmu. Fena bir ey deil... Haydi yat artk. Yorgunsun. Malatya milleti... Brak Malatya milletini... Sana bir kt syleyen olursa Ar Ceza Mahkemesi reisine gidin. O da yaranza merhem olmazsa Allaha mracaat, dersin. Hanm asan, ipi boazna takan, masaya tekmeyi vuran sen deilsin ki... Ben de Hanma hakkm helal ettim. Yiit lm kadn... Evet bey yiit ld. Hasan kalkt. Yznde rahat bir glmseme vard. Gideyim de yemenisini Aliye teslim edeyim. Se398 iarliir [Kouu vaptr. Olan sabahtan beri alyormu beyim... Ama nasl agl-yormu... Arkadalar Bu Ali artk iflah olmaz, lr, diyorlar. Eer azndan kan boanmazsa lr. Bu kan iyi bir ey... Bak Hanmin haline... Elham okuyamyordu. Azndan kan boannca akl bana geldi. Rahatlad. Bizim kz da, beyim, ksryordu ama karn yrtlacak gibi, onun da azndan kan boannca ksrk eskisi kadar kalmad. Rahatlad. 82 Dorudur, Hasan Efendi, insanolunun rahatlamas iin mutlaka biraz kan ister... Kan istiyor beyim... Demek ki kan ierdeki pislikleri temizliyor. Hava borularn falan ykyor... te meydanda bir ey... Gardiyan Kel Hasan, Hanmm yemesini Aliye vermek iin dar kt. Murat kederli bir glmsemeyle dnd: Herkes yava yava kana taraftar oluyor galiba... Malatya Belediyesinin sabk kpek zehirleyicisi, Adaletin otuz liralk gardiyan ve dn gecenin amatr celld, yedi ocuk babas zavall Kel Hasan bile, Kan, ierdeki pislikleri temizleyecek... diyor. Bir para kan... 199____________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ ________