zgr Kadn Akademisi Yaynlar

BR GARP DNYA CUDYE DN

Basm Yeri: Azadi Matbas Basm tarihi: TEMMUZ 2004

Yaammz tanmlarken .adam olduumuz bu dalardaki yaammz bir efsane, bir hayal, bir garip dnya diyen zgrlk yoldamz Beritan (Glnaz Karata) saygyla anyor, Bu almay Dilber in nezdinde tm adsz ehitlerin ansna atfediyoruz.

BRNC BLM

TUFANDAN SIYRILANLAR

1 Hne kynde cereyan eden bir olay tefti iin gelen Trk subay, Medinenin yerde yatan cansz bedenine bir bakm ve bir kez daha bakamamt. Yaam deneyimi ve krk bee varan mr aac boyunca subay ilk kez ylesine aknca evresindeki insanlara bakarak demiti ki: Tanrm! Bu ne gzellik. Bu gzellie kim kyabilir? Trk subay Medinenin gzelliiyle bylendi. Medi-nenin gzelliiyle bylenen Trk subay mrnce o gzellie kyan ellerle, gzlerle bir daha karlaamad. Subay, Medinenin gzelliinin bysyle olayn cereyan ettii

Hne kynden ayrlal, olaya dair sorduu bir tek soruyu geride brakl yllar oluyordu. Medinenin gzellii yllarca her dilde, her azda sylenedururken; her dilde, her azda bir farkl gzelleti. Yllar vard ki gzel Medine, Hne kyllerinin hatralarnda ylece yatp duruyordu. Kyller her anlatda derin bir ah eker, gzleri bir uzak ummann derinliine dalard. Medinenin gzelliini en ok anlatanlar, anlarn soldurmamaya alan yallard. Anlatacaklarm: Dnya gzeli Medineden ibaret olan ve ondan teki gerein grmezden gelindii bir yaam hikayesidir. nk ondan teki gerek; iksirlenmi tarihin barnda dourduu lanetli gerekliktir. Dnya gzeli Medineye, dnya irkini Salih kymt. Salih, yllar nce amcasnn kz Medineye ak olmutu. Fakat dnya gzeli Medine, Salihe ak deildi. Akna karlk bulamayan Salih bir gn amcasnn kznn yolunu keserek, erkeksi gcn kullanp Medineyi zorla kararak Cudi dana gtrmt. Genlerin bu haline zlen iki aile aralarnda anlaarak onlar Cudiden alarak Hne kyne in-dirmilerdi. Hne ky belki de btn tarihi boyunca bir daha hibir zaman tank olamayaca bir dne tank oldu; Salih ile Medine dillere destan bir dnle evlendiler. Salih ile Medinenin dnlerinin grkemi uzun srmedi. Cudide yaam, Salih ile Medinenin dnlerinin grkem-liliine inat bir grkemsizlii, dnden sonraki zaman dilimlerinde giderek daha da derinden solar hale geldi. Her geen gn daha da grkemsizleen bu zaman dilimi ierisinde Salih, dnya gzeli Medineyi btn erkeklerden kskanm ve kskanl ylesine bymt ki Hne kyl-leri bir sabah uyandklarnda Medinenin kald evin ei-inde, Medinenin cansz bedeniyle anszn karlamlard. Yaanan dehetin karsnda afallayan kyller, yaanan olay, kapnn eiinde cansz yatan Medinenin bedenini kydeki uursuzluun varlna yormulard. Kadnlara mahsus olduu sylenilen kskanlk Salihin bedeninde anszn patlak vermi, dnya irkini Salih dnya gzeli Medi-nenin canna kymt. Dnya irkini Salih Medineyi ldrdkten sonra dalarn da Cudiye kaarak; Medineyi karp gtrd o esiz Cudiye snmt. Salih, Medineyi ldrmeseydi kendisi intihar edecekti. Onun dnyasnda kadnla ilikinin baka bir kaps yoktu. Ya ldrr ya da intihar ederdi. Salih intihar edemeyecek kadar bencil, intihar edecek kadar cesur deildi, korkakt. Kadn, dnya gzeli Medine ona aitti; istedii zaman varlna son verebilirdi. Medinenin ldrmesi kendisinin intiharyd. ntihar ederek dalara vurmutu; o, dalara vuran bir gezgin, bir ermi deildi elbet. Bir garip tecellidir ki, dnya irkini Salihin bir de dnya gzeli sesi vard. Sesinin ulat her yerde, mziin ruhlarn, aktarm arac olduu zamanlarda yresindeki insanlar arasnda dengbej1 olarak tannyordu. Sesi duyulmaya baland andan itibaren dnyadaki tm irkinlikler yeryznden siliniyor, insanlar huzurla doluyorlard.
1

Dengbj: halk ozan

O afak henz Medinenin cesedi yerdeyken, Cudinin zirvelerinde Salihin Medine iin yakt atlar inleyip duruyordu. Salih, kendi elleriyle ldrd ak uruna akln yitirerek dalara vurmutu. Hne kynn kadnlarnn yakt atlar eliinde Medinenin cesedi kaldrlm, toprak dnya gzelinin cesedini byk bir tevazzu ile karlamt. Ceset topraa verildikten sonra iki ailenin bykleri Hnenin snrlarn aarak bir araya gelmiler ve Salih hakknda bir karara varmlard: Salih, bir daha Hne kynn topraklarna ayak basmayacak! Verilen karar Salihi kendisinden mi almt, yoksa Salih, bilinen, ama bir o kadar da bilinmeyen mekandan farkl bir mekana m atlmt? Dnya irkini Salih, dnya gzeli Medineyi erkeksi kskanlndan, o i kemirici drtden dolay ldrd iin toplumunca lanetlenmiti. Bir zaman, Salihin Cudiden yakt atlar duyulmaz oldu. O gnlerden sonra Salihin sesini ne duyan; ne de Salihi bir daha o diyarlarda gren olmad. Salih srra kadem basmt. Fakat Salihin atlar Cudinin tana toprana basan her insann kulanda fsltyla yaylyordu.... Cudiden esen rzgar Salih ve Medinenin trajik ak yksn bir tokat gibi Periann yzne arpmt. Okkal bir tokat yzne arpsayd belki de bu denli actmayacak, acs yzyllarn derinliklerine, kadn ile erkein ba kahraman olduu kutsal kitaplarn tesindeki derinliklere inmeyecekti. Birka yl nce vefat eden ninesinin trajik ak yksn anlatrkenki yz ifadesini, hissettii acy gzlerinin nndeki perdeden silip atamyordu. Yzne bir tokat gibi arpan, karasevdann da, kutsal kitaplarn da karlayamad Krdistani dnyayd. Yank bir melodi, Perian alp ne kadar yrnse de, ulalmaz olana gtrmt. nsanlarn en irkininin yalnz yrei, yakt trklerin en yann, her tr-ksn, dnya gzeli Me-dineyi yaatmak uruna ryorduysa da, her trkde Medine yeniden yeniden ldrlyordu. Cudi yce bir dad, haine de iyana da, dost olana da, olmayana da barn ayordu. Oysa ki, Nuhun Gemisi, o devran tufanda doann en kutsal ve kirlenmeyen canllarn, lanetliler dnyasndan kurtarmt. Periann bildii bir tek ey vard; yaam Cudide ldrlmt. Cudinin zirvesindeki safine mucizesinden zaman amndan geriye kalan sadece yaa-mn ldrlnn yaratt aclarla yorulmu atlarn yanklanyd. Tpk Salih ve Medine gibi her anlam artk sadece atlara dnyordu. Zaman amna uram ve toplumunca unutulmann eiine ulatrlm srr, bir hayal gibi gerek ve d arasn-daki o izgide hatrlyor, lakin unutamyordu. Yine pence-renin yanndaki sekide oturmu, kimselere hissettirmek istemezcesine Cudiyi izliyordu. Bilir miydi ki, Cudide koca bir dnya gizliydi, Krdistani dnyann esrar her yere pusu atmt. Gerek; kutsallkla lanetlilik arasnda uzun sre sallandktan sonra lanetlilik batana vararak; lanetlilie taht kurmu ve lanetlilik ar basar olmutu. inde yaad mekandan uzaklamann beklentisi, o gelip gemeyen geici olma ruh hali, Cudiyi seyre daldka katmerleiyordu. Bu hissedi, bu duyu,

10

Perian kynden kopup gideceksin faslnda inliyordu. Yaz sca her yeri kasp kavuruyor, tenini scak basyordu. Ne diye ilk kez kendimi bu scak iklime braktm, neden yaylalara gitmedim ki diye hayfland. Belirsizliklerini yryecek yola dn-trmeyince bunalyor, ne serinleyecei bir aa glgesi, ne de snacak bir insan simas bulamyordu. lkbaharla birlikte karlar erir erimez, kylerinin ounluu hayvanlarn alp yollara dmken tandk btn simalar yok mu olmutu? Pencereyi hafife aralad. Gkyz masmaviydi. Scaktan yeryz buharlayor; tandk btn simalar scan ar-lyla birer birer eriyor, kck gletlere dnerek kurumu topraklarn atlaklarnda yitip gidiyordu. Uzaklara bakp daldnda karncalanm televizyon misali sisli bir atmosfer bakt her yeri kaplyordu. Her yer grnmez oldu. Perian, perian haliyle kalkt, kck odada saniyelere varan bir dolama faslndan sonra tekrar kalkt yere, divann yanndaki sekiye oturdu. Darda hibir deiiklik yok-tu. Hi bir hareket, hi bir ses yreine tnemi geicilik hissini kaldramyordu. Bu his Perian korkutuyordu. Hns kyne ilikin anlatlanlar m, yoksa farkl eyler mi onu yaad bu korku girdabna ekmiti. Kendisi de bilmiyordu ama debelendii girdabn ierisinde, Medine ile Salihin trajik ak yks ve ky Hnenin hikayeleri, kendisine hep korkutucu gelen o hikayeler, birer birer gelip elleriyle boazna sarlyorlard. te, yine o korku girdabnda masal-lardan syrlp gelerek boazn skan Hne adl kadnd. Masallar; Hnenin etraf vahi bir ormanla evriliymi. Ormann iinde saldrgan ve yabani hayvanlar sayszm. ok eski zamanlarda buralarda Ermeniler yaarm. Kye hakim olan da Hne adnda yiit bir Ermeni kadnm. diyerek uzayp giden masallar ne zaman ellerini boazndan ekeceklerdi? Kum saatinde birka kum tanesi kalm ihtiyar insanlardan dinleyerek rperdii masal devirlerinin eski ocukluk korkularndan syrlmaya abalyordu. Korkular masallardan frlam, bym yaamn merkezine taht kurmutu. Korkuyordu, kutsal kitaplardan korktuundan daha fazla korkuyordu. Silopiden gelen yola bakt. Kimseler grnmyordu. Yolu kuatan ba ve bahelerdeki yapraklar dahi kprdamyordu. Hareketsizlik zaman kapsam; canszlk antlar dikilmiti. Seksen dokuz ylnn baharn yaamadn dnyor, ovann scak havas, dokunamad, karmakark yumaa dnm dnceleri Perian bunaltyordu. Hava deiimi Perian etkiliyor, yaad duygular, sen buralarda geicisin hissi kendisini duygular girdabna dntrerek bouyordu. Duygular benliinde ar basnca nefessiz kalr-casna evlerinin Cudiye bakan odalarnn yeil penceresine koup oturuyor ve Cudiyi seyre dalyordu. Yaylalarn, Cudi dann serinlii, iine ektii bir damla nefes al-veriiymiesine yzne arpyor, bir kabusa dnm, yaamnda bir nebze de olsa soluklandryordu. indeki, Perian buralarda geicisin, zaten gideceksin diyordu. Perian, Cudiye bakt. Cudiyle aralarndaki mesafe iki saatti. Efsanelerin

11

ulalmaz da, raklarda olan Cudi, o esiz gzelliiyle karsndayd. Bir insan Cudiye sevdalanabilir mi, hatta insanlardan daha da fazla Cudi sevilebilir mi? Cudi ger olan ocukluunun byl oyuncayd ve bu yaz nedenine kendisi de tam anlam vermemi ve inanamken, ilk defa Cudiden uzakt. Uzaklar seyre dalmken amcasnn kz Dilber kvrlarak gelen yolda ilk bata yava admlarla, sonrasndaysa ok acil bir ie yetimesi gerekiyormuasna hzla seirtti. Perian, onun o saatte tarlada olmas gerektiini biliyordu; Dilberin geiine anlam veremeden uzun sre ardndan bakt. Dilber ardndan bakmsz ve tozlu bir yol, bir de o saatte neden o yolda olduuna dair bir soru brakarak gzden yitti. Silopi ovasnda kald bu yaz her gn yapt ii o gnde tekrarlad. Sabah erkenden kalkm, o kck dnyada yaplmas gereken ne varsa yapm, kaldklar oday; dn-yann btn kirlerini sprrcesine sprmt. Daha nceki gnlerde temizlik yaparken syledii trkleri de bugn sylememiti. Sprme iini kan ter iinde kalarak tamamlarken bir meydan muhaberesinden km gibiydi. Evi sprme faslnn aksine byk bir arlkla, bir ayinin gerekliklerini yerine getirir gibi bulaklar ykam, le vakti gelip atmt. Oysa ki bir ayin kimilerinde bir cokunun kaynayd, fakat Perianda bulaklar ykama ayini ar bir zamann huzursuzluuydu. Kardei Ekrem afakla birlikte yatandan frlar, kylerinin dndaki ormanda odun toplar ve toplad odunlar Silopiye satmaya gtrrd. O ise le vakti kapsn aldnda, kardei Ekrem iin yemek hazrlard; ite o and. Birgn ncesinden komularnn gnderdii etten, do-ave(orijinal dilinin dnda farkl dillerden isimleri bilin-memektedir) yemeini yapacakt. Doave, sulu kftenin ayranlsyd. Kymay, hafif slatlm ince bulguru ve bolca baharat birbirine katarak yourdu. Yourduu karm bir kvama geldikten sonra karmdan bilye byklnde ve bilyeye benzer ekiller yapmaya balad. Hafiften fokurdayan suya yapt topalar att. Gne dik gnderdii klarla ovay fazlasyla stm amay baaran iekler de dayana-mayarak solmulard. kindi vaktiydi. Doave, son aamasna geldiinde hafif sulandrlm yourdu ekledi ve be dakika sonra yemeini indirdi. Yemei yaparken zorlansa da Ek-remin hazrlklarn tamamlam onu bekliyordu. Gkyznn mavilii o gn sanki canlln yitirmi Periandan daha yalnz ve kederliydi. Hne bir sahrann sessizliini, kimsesizliini yayordu. ereveleri yeile bo-yanm iki kanatl pencerenin alrken kard gcrtl ses Hnenin btn sessizliine ramen Periann kulaklarn trmalayp gemiti. Hnenin l sessizliini bozan tek ses pencerenin gcrdayyd. O ses gkyznn solgun mavili-ini de deldi. Yaz, koca Hne Kyn sarp sarmalam, Hnenin kalbi yaz atyordu. Periann pencerenin kenarnda nefesi kesilircesine soluklan ilk deildi. Sanki insanlarn elleri hep birden boazn skyor, boyun damarlar adeta yerinden frlarmasna kzararak iiyor, nefessiz kalan Perian kan-ter ierisinde, Cudiye bakan yeil boyal pence-relerinin nne kouyordu. Dakikalarca soluklanyor, bir mrlk yaam nefesini flyordu. Yine bir ksr-dngnn dn-

12

gsnde pencerenin nndeydi. Tozlarn yapt kirli pencere, o ksrdngnn ierisinde bir bilinmez karanlkta bazen Periana grnyor bazen ise kayboluyordu. Olduu yerde duraksad, pencerelerinin tesindeki dnyada bir farkllk m aryordu yoksa bir farkllk m varoluyordu? Emin olmak istercesine bakt, d dnya henz hibir renk alamam, koca bir boluktu. Perian henz o boluu fark etmemiti. Sadece i dnyasnda, Meydane Casusenin yayla ocuu, belki de teki ocuklardan biraz daha farkl by-yordu. Ekrem neden gelmedi diye mrldand. Silopiden kye inen caddeden yana doru bakt, kimsecikler grnm-yordu. Huzursuz olmutu. Pencerenin nnden ayrld. Birka dakika kardei Ekrem iin hazrlad yemee bakt, biraz oyaland. Zaman; ar bir kp halini alm, kaldrlamaz duruma gelmi, uzun bir yolculukmu gibi bitmiyordu. Yemek soumak zereydi, iyice sklmt. Pencerenin yanna vardnda, Silopi yolundan kye doru inenleri grd. indekilere anlam vermeden, bir anda ok gibi dar frlayarak gelenleri karlad. Amcasnn ocuklarna, kyl-lere teker teker sordu; Ekrem nerede, gelmedi mi? Herkes az birlii etmiesine grmedik diyordu. Silopi yolundan en son gelen amcasnn oluydu. Perian yaklaarak sordu; Ekrem nerede? Amcasnn olu tedirgin ve zgn grnyor, yzne bakmyordu. Perian bir an duraksad. Amcasnn oluna daha fazla yaklaarak tekrar sordu: Ekrem nerede? Soruyu cevaplamas gereken sessiz ve suskundu. Perian yeterince gerilmiti, kzgnlkla burnundan solar gibi ona bakt. Ekremi bir kez daha soracakt ki, karsnda renkten renge giren gerilmi yzn iyice gererek, Ekremi Apocular gtrd dedi. Konuurken atal atal olan sesi boazndan dm dm kyordu. Ald cevap kara-basan misali birka dakika Perian esir ald. Belli belirsiz bir korku dnyas stne ullanarak hereyi karartt. Karanln ierisinde, o koca boluktayd. Bedeni hareket etmiyordu. O tek cmle tm hcrelerine prangalar vurmu, hcreleri canl-lk belirtilerini yitirmiti. lk bata bedeninin dili zld; att lkla birlikte yere yld. Canlln yitirmi, bir l gibi yerde yatyordu. Yar baygnd. Uyandnda Ekremi Apocular gtrd cmlesi evresinde oluan emberde dnyor, simsiyah bir kara deliin ierisinde karanla yldzlar gibi serpilen beyaz noktacklar o tek cmleyle dnerken gzlerini aamyordu. Bundan sonra kendilerine has kck dnyalarnda kardei Ekrem olmayacakt. Annesine ve babasna ne diyecek, nasl cevap verecekti. Ekremin Meydane Casuse yaylalarnda deil de kyde olmasnn tek nedeni kendisinin yaylalara gitmeme istemiydi. Kardeini bylesine kaybedii, kaybedi-inin nedeni onu rktyordu. Ekrem bir ocuk olup yolunu kaybetseydi camiye koar, camiden anons ettirir ve onu arard. Ya da beklenmedik doal bir afetin belki de ak-lamasn yapabilirdi fakat imdi ne yapacakt. Dndke benliini yitirecekti... Periann ln duyan ve yere yln gren kyller etrafna toplandlar. Perian amcasnn olu zorla yerden srkleyerek kaldrd.

13

Kardeim nerdeyse ben de oraya gideceim diye avaz kt kadar baryor, san ban yoluyordu. Dalar ve vadiler atlan lklarla yanklanyordu. Sesi yaananlara or-tak olup tanklk etmek istercesine, tpk Perian brakp giden kimi komu ve akrabalar gibi uzaklayor; dalara arparak yanklanp cevap veriyordu; Kardeim neredeyse ben de oraya gideceim! Perian etrafnda toplanan insanlarla bir kavgaya tutu-mutu. O Cudiye gitmek istiyordu. nsanlar ise onu evine gtrmek iin iki kolundan tutmu srklyorlard. Kar-deimi grmeden, onun yanna gitmeden hibir yere gitmem diyordu da baka bir ey demiyordu. nsan yn Periann iki kolundan tuttu. Perian alyor, haykryor, kendini yerden yere vuruyorduysa da, deien bir eyler olmuyordu. Yn hareketlenmiti. Hareketleri ba-zen yavalyor, bazen hzlanyordu. Naar, Cudiye deil, eve gidiyordu. Ekrem, gzlerinin nnde, karanln ierisinde bir geminin ufukta yitirilii gibi yitiyordu. Karanlk yorgan ar hareketlerle gnein gnderdii klar zayflatarak, kzla boyanm gkyzn yumuak hareketlerle rtyordu. Huzursuz evde kendisi de huzursuzca dolayor, yollara bakyordu. Gnein klar giderek zayfladnda ve karanlk rt sereserpe yeryzne uzandnda, Perian arkasna dnp bakt. Karanln bir girdap gibi aydnl merkezine ektii anda karanlk girdabn koynunda bir siluet syrlmt. Karanlk siluet Ekremi artryordu. Hayal grmyordu. Att lkla beraber koup kardei Ekreme sarld. Yannda kalp onu avutmaya alan herkes aknlk iindeydi. Ekremin gelii mucizeydi. Mucize aydnln karanla yenildii Hogr devrannda gereklemiti. Apocularn yre-ye ilk gelii komutan Agitle olmu, halk Agit zamannda en fazla Apoculardan etkilenmiti. Sonralar Hogr ile tanan ve Hogra snmayan halk Apocular tanmazln snr-na varmt. Halkn sevgilisi, bir tek komutan Agitti. Hogr, ger-ginlik demekti, gerginlik her yana savruluyordu. PKKlilerin Hogr adl komutanlar oluk ocuk, yal, gen demeden insanlar toplayp dalara gtryordu. Hogr yaylarn, kylerini insansz klyor. Sonra da ben alan atm diyerek vnyordu. Hogr yre insannn korkulu ryas olduun-dan, Ekremi yeniden grdne inanamyordu. Kucakla-malar bittikten ve ilk ok atlatldktan sonra Ekrem olanlar anlatyordu: Odun topluyordum, birden iki- silahl insanla karla-tm. Silahl olanlar, onlar grdm anlaynca yanma geldiler. Adm, orada ne aradm sordular. Odun topla-dm syledim fakat beni yanlarna alarak kayalkl bir yere gtrdler. ki- saat tuttular. Korkuyordum, ne yapacak-larn bilmiyordum. Konuurken derin derin soluk alyor; Apocularla karlat an btn canllyla yayordu. Fa-kat o silahl adamlar yani Apocular srekli olarak bana; korkma seni brakacaz diyorlard. Nerde grlmtr Apocularn insanlar sa alp tekrardan sa braktklar, beni ldreceklerinden korktum. Akama doru seni gven-liimiz iin iki saat tutmak zorundaydk dedikten sonra, benimle tokalaarak, gidebilirsin dediler. Ben de geldim dedi. Din-

14

leyenler yaananlara, anlatlanlara inanmyorlard, tam o srada Ekremi birka silahl insann gtrdn grp akrabalarna haber veren amcasnn kk olu da gelmi alayarak Ekreme sarlyordu. ocuk, Ekremden de daha fazla rkmt. Ekrem amcasnn olunun elinden tutarak eve doru yrmeye balad. Kalabalk dald. Byk bir korkuyu atlatm yrekler, hala bir tavann yre-iymiesine titriyordu. Evdeydiler; Perian yapt yemei stt. Doave ateten indirdii andaki lezzetini yitirse ve ge de olsa akam yemeklerini yiyeceklerdi. O gn yaananlar ne Ekrem, ne Perian, ne de Hne kynn yaz scandan bunalm kylleri unutmayacaklard. Olay izleyen sonraki gnlerde Perian akrabalarnn tm srarlarn ve yanmzda kaln, gensiniz, Apocular sizi gtrebilir, farkl olaylar olabilir ad altnda gelen btn tekliflerini kabul etmedi. Zaten Ekremin serbest braklmas, Apoculara kar var olan korkuyu bir nebze de olsa krm, hatta Apoculara dnk herkeste gizliden gizliye bir ilgi de gelimeye balamt. 1987den beri Apoculuu duyan yre halk gibi Perian da duymaya balam, aradan yla yakn bir zaman da gemiti. Ekrem, iki- yldr isimlerini duyduu gecelerin scak insanlaryla, Apocularla ilk kez o scak yaz gnnde tanmt.

15

2 Temmuz scayla sararan ekinlerin hasat zamanyd. Kyller ekinlerini toplamak iin hummal bir almann ierisindeydiler. Kardei Ekrem ve kk karde-leri Glsm ile Kerem de amcalaryla birlikte ekinleri toplamaya gidiyordu. Perian almaya gitmek istese de izin verilmiyordu. Periana ekin toplamas iin izin verilmeyiin nedeniyse, o artk gen bir kadnd ve daha ok hapsedildii evde varol-mak ona uygun derdi. Perianda kavurucu scaklarda ev ileriyle ve kendisiyle babaa kalyordu. Gndzleri kyl-ler alt iin ky derin bir sessizlie gmlyor; akama doru ise bu derin sessizlii yrtarcasna bir hengame yaan-yor, ocuk sesleri, hayvan sesleri birbirine kararak ykseli-yor yle ki Hnenin snrlarn ayordu. Yaamn tekrarlar Perian skyor, o gelip gemeyen, zaman aksa da onda akmayan gelip geicisin ruh hali hep yreine tnyordu. Yaadklarna anlam vermeye alyordu. Oysaki ger olan insanlarn srekli duygular, yerleik duygular yoktu. Yerleikleen o duygunun, hznnn bir anlam olmalyd. Yerleik olan insanlarn m, yoksa gebe insanlarn m yerleik ve kalc duygular olmazm diye kendi kendisine sordu. Nedense gelip gemeyen o ruh halini anlamyor, sklyor bazen korkusunun kaynan bilmeden tedir-ginleiyordu. Huzursuzluk, glgesi oluyordu. Oysa ki yaam hareketli olann dncesi de hareketli olurdu. Gerlerin dnceleri hareketliyse de o, iine girdii huzursuzluk labirentinden ieriye szan yaam bahedici a, bir trl ulaamyordu. Babasn dnyordu. Bu yl yaylalara gelmeyeceim dediinde, babasnn yaad aknlk, yzndeki tedir-ginlik hala gzlerinin nnde capcanl duruyordu. Babas Periann yaylalara balln biliyor ve orta yata olsa da yaam deneyimi ve gzlemleri onu rktyordu. Babaca bir duyu, hissediti bu. Periana uzun uzun bakarak; Kzm sen bu yl ya leceksin, ya da bana bir eyler gelecek diyordu. Perian annesinden daha ok babasna balyd. Annesinin rkek ve ekingen duruunu babas beenmediinden kendisi de beenmiyordu. Babas, Bir kadn evi ekip evirmeli, ekim merkezi olmal diyordu. Babasyla annesi arasndaki uyumazlklarda babasn hakl gryor; ona yakn duruyordu. Bu da babasyla Perian yaknlatryor, babas kadnnn yapamadn, olmas gereken kadn Peri-anda yaratmaya alyordu. Kzna biim veriyor; yaratt eseri kendi beenilerine gre yontuyor, sonra uzaklaarak sanki hariklade bir eser yaratmasna uzaktan uzaa sey-redalyordu. Perian ise yaratcsndan habersiz byyordu. Babasnn ilgisi Perian sevindiriyordu. Babasnn istedii bir kadn olabilmek iin annesinin pasif duruundan dolay pek hosohbet olmayan evlerini insanlarn uradklar, insan scakln tayan bir ev klmak iin elinden geleni yapyor, ben bu role adaym, rolm oynarm iletisini kendisi de farkna varmadan evresine veriyordu. Babas annesine dnerek; Kzm eer evden ayrlr-ayrlk dediiyse kznn ev-lenip gitmesiydigiderse, kzmn yerini dolduracak, onun evdeki varln aratmayacak bir kadnla

16

evleneceim diyor-du. Zaten sessiz olan annesi iyice sessizleiyor, kocasnn kzna benzer bir kumay eve getirmek istemesine fkeleniyor ve kzna kar iten ie tepkileniyordu. Birbirine en yakn olmas gereken iki insan, iki kadn; anayla kz birbiriyle bark deildi. ten ie ksknl yayorlard. Annesine gre o babasna benzemiti; babasna greyse kk kardei Ekrem annesine benziyordu. Kardeler arasnda da byk-lerinkine benzer bir blnme, ayrlk vard. Ekrem, babasnn ablasn ok sevdiini; Perian ise annesinin Ekremi daha ok sevdiini ve kendisini sevmediini sylyordu. Bu vesiley-ledir ki yaral insanlar oalyor, insanlar sakatlanyor ve insanlar arasndaki btnlk blnerek sevgisizlik bulac bir hastalk gibi oalyordu. Babasyla ufak tefek tartmalar yaansa da Jirki airetinin kavgacl iinde kavgac olan kzn, babas ok seviyordu. ocukken st ba dank, salar birbirine karm, bir yerleri trmalanm halde kapdan ieriye daldnda babas, Perian yine kiminle kavga ettin, ne biim bir kzdr bu tanrm, kime benzemi, senin bu kavgacln bamza iler aacak Perian derken bile babasnn kendisiyle alttan alta gurur duyduunu hissediyordu. Sessiz dilin anlattklar rtl gerekti. Babasnn gururla bak houna gidiyordu. Bydke yapt ilerde baar salyor, herkes kk yata yapabildiklerini grdke ok aryordu. Mutfak ve el ilerinde becerikliydi, bu da birlikte yaad toplumunca benimsenmesini salyordu. ledii naklarn zeka gerektir-dii, zeki olduu syleniyordu. Perian, sylenenlere karlk ince dudaklarnn hareket etmesini zorlukla nleyerek, hafife tebessm ediyor dudaklar ince bir izgi halinde, ters evrilmi ka biimini alyordu. Babas, o ince izgiyi ar duygusunun davurumu olarak izmi ve ipince bir izgiden ibaret olan o ters kala gururlanr olmutu. Bylece atalardan dedelerden kalan baklar zaman ilerlese de kimselere arlk oluturmadan yal bir ninenin bakndan gen bir baka, kirli bir su olup yal kanallardan akp gidiyordu.

3 Gnler gelip geiyor yaanan olaylar insanlarda izler braksa da, zamanla daha da fazla solarak unutulup gidi-yordu. Akrabalar Perian ve kardelerini yemee arm-lard. Yemekten sonra yatya kalmlard. Uzand yn yata-n ierisinde uyuyamyordu. Uykusuzluk gz kapaklarn yormu adeta gnlerin yorgunluu koynuna uzanmt. Ka-dnlar yaz gnlerinin yorgunluuna ramen

17

szarak uyuma-mlar; gelecee dnk sohbet ediyorlard. Konumalar ar bir grltye dnerek szckler vasflarndan birer birer soyunuyor, yok oluyorlard. Hibir ses duymaz oldu, uyu-yordu. Neyi dndn bilmiyor, dncelerini bir araya toplayamyordu. Kadnlarn fsltlaryla uyand. Saatlerdir uyuduunu dnyordu fakat gzkapaklar kapanal henz iki- dakika olmutu. Kck ky odasndaki fsltlara kulak kabartt. Kadnlardan biri; Apocular kye gelmi, ilerinde de kadn var diyordu. Duyduklarnn etkisiyle scak ynlerin ara-sndan frlamt. Kadnlar, onun uyandn grdklerinde Perian sen uyu, biz Apocu kadnlar grmeye gideceiz; gelirsen seni gtrebilirler, dediler. Kadnlarn sylediklerine karn sesini karmadan ipincecik yorgan yzne ekti. Heyecan-lanm, garip bir hisle dolup tayordu. Kadnlar, onun sessizce ynlerin arasna sokulduunu grdklerinde ktlar. Perian da kadnlarn arkasndan. Yryorlard, Perian uzaktan onlar takip ediyordu. Yaanan polisiye bir dizi, kadnlarn arkasndan yryen de bir kadn polis deildi. Merakna yenilen ve cennetten kovulan ilk kadn gibi, Havva anas gibiydi. Karanlkta sessiz admlarla gidenlerin ardndan yryordu. Apocular ky basmalarna ramen karanl sessizlik basmt. Karanln iinde srpgiden uzun bir sessizlikten sonra sesler duyuyordu. nndeki kadnlar, kapnn nnde yakl-m n altnda bada kurmu oturuyorlard. Uzaktan Apocu kadn tand; onlar bu diyarn yabancsyd. Karan-ln sessizliini yrtan bir tek Apocu kadnlarn sesiydi. Akrabalarna aktrmadan hemen nlerinden svarak kadn gerillalarn yanna varp dikildi. Onu gren kadn akraba-larnn suratlar deiti ve kadnlarn ask suratlar paylatklar mekana asld. Kadn akrabalar, kadn gerillalarn varlndan mimiklerini kontrol etmek zorunda kalsalar da, aval aval bakan baklarn zamanla fke brse de artk hibir ey yapamyorlard. Apocu kadnlar Perianla toka-latlar. Yabanclar gzlemleyebilecei bir yere geip oturdu. Kadn gerillalar; Krdistann bamszlndan, zgrlkten, Krdistann kurtuluu iin daa ktklarndan bahsediyor-lard. Perian daha nce Apocu erkek gerillalar grmt. Fakat ilk kez kadn gerillalar gryordu. Gerillalar tand dier insanlarn scakln evrelerine yaysa da, tand tm insanlarndan farklyd, yabancyd. Kadnlarn gzleri mit-liydi, gzlerindeki mit farkllklaryd. Pr dikkat konu-malar dinledii bir anda akrabalarndan biri kolundan tutarak: Gelinim hadi gidelim, dedi. Perian izinsiz geldii iin akrabalarnn fkelendiini biliyordu. Sesini karmadan kolundan sk skya tutmu kadnla yrd. Yol boyunca yal kadn onu bazen azar-lyor, bazen nasihat veriyordu. Yal kadnn ekitirmelerine aldrmadan karanlk rtnn altnda yrd. Fakat Perian greceini grm; kutsal kitaplarda kadnlar eytan ve cehennemlik yapan, bilim dnyasnda ise bilgiye ulama ve kefetmenin tanmlanmas olan merakn gidermiti. Eve varp yattlar. Perian bir trl uyuyamyor, son yarm saatte yaadklarn dnyordu. Ihtiya duyduu uykuyla, skn-tlaryla bouuyordu. Gerillalar, ocukluunun hatralaryla gelmi, ocukluk gnlerine merdiven

18

dayamlard. Apocu-larn kye geldii sylenmi, yetikinleri bir odaya toplam-lard. O da amcasnn ocuklarn alarak ky odasnn yanna gitmi, pencerenin arkasna gizlenerek gerillalar seyretmiti. Ay her taraf aydnlattndan korkmadan izlemilerdi. O gece de ok sessizdi, imdi korktuu ve rperdii kadar o zaman korkup rpermemiti. ocukluuyla, battaniyeyi y-zne ekip uyumaya alt anda yaad duygular arasndaki bu korku uurumu Perian korkutuyordu. Grd kadnlar kendisine yabancyd. Yabanclk ve korku arasndaki uurumda yapayalnz dolayordu. rtt bat-taniyenin altnda, btn yollar uurumlara ulayordu. Uzun sre dler aleminde uurumlarn her birine aslarak Apocu kadn gerillalarn yzn seyre-durdu. Skntlar, beyninde dolap duran dnceleri yakasndan tutmu uyutmuyorlar-d. Oysa ki ocukluunda Apocular gizli gizli izledikten sonra eve koarak geceleri yattklar toprak evin damnda ne abuk uyumutu. Gkyz alemini seyrederken, dlerinde hep o insanlar vard. Apocular tand tek yabanclard. Btn gece gzn krpmam, asld uurumlardan terden srlsklam geri dnmt. afak sker skmez ky uyanm, Perian misafir olarak kaldklar evden kardelerini yanna alarak uzaklamt. Gn boyunca kadn gerillalar Binev Agal (ehit Berivan), Ayten Guyi (ehit), Zilan Guyi (yayor olabilir) Perianla dolap durdular. O gece kadn gerillalar belleinde silinmez bir kareyle damgalanmlard. Sabahn ilk saatlerini omzundaki su matarasyla karlyor, matarann arlyla admlarn atmakta zor-lanyordu. Uzaktan amcasnn olu smetin Silopi yolundan evlerine doru yrdn grd. Garip oldu, btn gece gzlerini kapamasna izin vermeyen skntlarn unutmutu. Eli aya birbirine doland. Elindeki su matarasn yere brak-t. eri girdi, dar kt sonra mataray tekrar ald ve ieri girdi. Karsnda duran kardelerini grmez, sorularn duy-maz olmutu. Sorulan her sorusu cevapsz kaldnda kardei Ekrem dayanamayarak sordu; sesi ykselmi, sinirlenmiti: Niye sorduumuz sorulara cevap vermiyorsun, bilme-diimiz olaylar m var? Apocular akam kye gelmiti. Yoksa anamlara kt eyler mi olmu? Perian, Ekremin ykselen sesi karsnda afallamt. Yok bir ey, sizi duymamtm dedi. Ekremi duyamazd. O kk dnyalarnda, her gen kz bir erkee ak olmak, birini semek zorundayd. O da bir erkee sevdalanm myd, yaadna ak diyebilir miydi; son ana dein dn-m bir sonuca ulamamt, bilmiyordu. Son ana kadar duygularnn adn sevgi ve ak olarak tanmlyamyor, sade-ce eski duygularna benzemeyen farkl duygular yayordu. Ancak son dnemlerde yaadklarnn adn koymutu; ak. Ak olarak tanmlad ummana, o koca deryaya dalmak zereydi. Bir umman ki, aldn anda hibir iskeleye geri dn yoktur; bir umman ki varlyla seni ummanlatrr. Tand insanlar arasnda smeti bir farkllk olarak tanm-lasa da smetin dier insanlardan ok da farkl olmadn, insanlarn deimesinin zorunluluunu anlayacak; yaam labaratuvar bu konu da kendisine bir tez hazrlayp sunacakt. Ona gre smet her ynyle yaad toplumdan, kynden,

19

ailesinden farklyd. evresine ve Periana kar say-glyd. Kendisiyle bark bir insan, evresiyle de bark m oluyordu, bilmiyor ama smetin ite kendisiyle, dta insanlarla bark oluunu seviyordu. Sadece bu sebepten yani ki bar isteminden, smet evresine sevgi ve saygyla yaklayor olmasnd? Yaknlatlar, iki gencin gzleri konutu. Bu diyarda gzlerin konumasnn dndaki her konuma, her gl yasakt. Yalnzca gzler glebilir, konuabilir anlatlmayan-lar aktarabilirdi. Yaadklarn tanmlayabilmenin sevinciy-leydi. Amcasnn olu smet az konuur, ok ilikilenmezdi. e dnk, sessiz bir insan oluuyla dikkat ekiyordu. O da smetin dikkatli izleyeniydi. smetin her zaman ki sus-kunluu koynundayd. Ne yapyorsunuz, sorusunun dnda kalan hibir szc hl paylaamamlard. Yaad aileye benzemediinden ailesiyle her zaman eliki-leri kard; elikileri dncelerinden ok duygularndan akard. evresindeki genlere gre yakklyd. Fakat Peri-an eken yakkll deildi; onu eken ne smetin iri gzleri, ne de evrelerinde ska sylendii gibi bir kzn yzne benzer bir yze sahip olmasyd. Perian eken, smetin insanlara sevecen yaklamasyd. O eskimeyene, yitmeyecek olana balyd. Perian, Sevdiimi syleyebilir miyim? diye dnd. Bu toplumun cenderesinde sevgisini haykramazd. Sevgiye dair bir sz syleyemezdi. Bana, ona, aileme ne derler, diye dnd. Tpk bir kapal kutuydu; toplumu ve ailesi gibi. O yzden Perian sustu, gzleri konutu, szleti. Duygularnn ilkini yayordu. Szlemiti. Yaadklarnn hissedilmesinden, anlalmasndan korkuyor-du ama yine de inadna hayal kuruyordu. Amcasnn olu; Misafirdiniz, niye bu kadar erkencisiniz? diyerek ikinci sorusunu sordu. Erkenci deillerdi, ge dahi kalmlard. Imal konumak smetin huyu deildi ama sabah ge kalmalarnn nedenini imayla soruyordu Perian utanga bir bakla; Ge bile kaldk, dedi. Bu kez amcasnn olu mahuptu; gzlerine deil, yere bakarak konuuyordu; Yatya komularmzda misafirdik, ge uyandk der sylentilerin nn alrsnz. Durdu. Haydi bakalm tarlaya gitmek iin zaten ge kaldk. Akam Apocular gelmilerdi, korkudan ge uyuduk. Apoculardan niye korkuyorsunuz ki, daha o gn Ekremi alkoyup, braktlar. Apocular zararszdrlar. Amcasnn olunun kaygsz, korkusuz konumasna anlam verememi, kendi kendisine; Acaba benimle ayn korkuyu mu yayor dedi, fark etmeksizin. Amcasnn olu fsltyla sylediklerini duymutu Periana dnerek; Ne korkusu Perian, dedi. Hibir korku ya da sizleri kaybetme korkusu. Tarlalara ge kalma korkusuyla, konumalarn yarda kesip arkalarna bakmadan tozlu yollar andrmaya bala-dlar. Perian arkalarnda bakakalmt, bir sre arkalarndan salnarak yrd. Bir bahar rzgar tozlu yollarn tozlarn hareketlendirerek geti. Perian gemi baharn ilk gnlerine doru yol alarak yrdkten sonra eve doru ilerledi. Kapnn eiine vardnda, duygular hl

20

gidenlerin ardn-da kendinden gemiesine yryorlard. Rutin iler kendi-sini bekliyordu. Elindeki su matarasn yere brakt, ama ayaklar hala yere basmamt. Ayda yryordu. Gn bo-yunca amcasnn olunu dnd. Ama dnceleri hi bir sonuca ulamad. Perian arkalarnda bakakalmt. Az nce kt kapnn ardndaki odalarn her birindeki sknt onu kucaklamaya hazrlanyordu.

21

3 Bahard, her yer yemyeildi. Perian ve Dilber yeilin tadn karmak, ekonomilerine azck da olsa katkda bulunmak iin sarmsak toplamaya kmlard. Gzlerinin nnde boylu boyunca uzanan yeil tarlalara bir tek sarmsak toplamak niyetiyle kmamlard. Birlikte geirdikleri zaman ikisinin de houna gidiyor; gzel zamanlar paylayorlard. Kendileri susmu, doa ve dizlerini am baaklar hafife yalayan meltem konuuyordu. lerledikleri yol boyunca doa konutu, onlar sustu. Ayaklar Perian ve Dilberi byk bir tepeye ulatrmt. Tepedeki bir mee aacnn glgesinde srt srta verip oturdular. Koca yeil tarlalar yan yana dizilmi, ayaklarnn dibinde uzanyorlard. Yol bo-yunca var olan sessizlik hala ikisi arasnda kendisini koruyordu. Dilber sessizlii bozdu: Ekinlerin yeiline baklrsa bu yl verim iyi olacak. Dilberin, doann diliyle konuan bilge kadn edasyla hareket edii karsnda Perian; Yeilin nesi var ki, rn bol olsun. Her sene de buralar yeillenir. Yeilin de kendisine ait bir dili var. O dili bilmezsen rn alamazsn. Perian sustu. kisi de isel yalnzlklarna dndler. Kim bilebilirdi ki, yeilin kendisini yaratmas iin verdii mca-deleyi. Kendisine has yeilin verimliliini yakalamak yani yaratmak, doada da yle kolay gereklemiyordu. Doann z yeilini yaratmas tpk yaamn kendi zn yaratmas gibiydi. Zordu, sanclyd. Perian ile Dilber arasndaki sessizlik ylann tslamasyla tekrar bozuldu. Dilber bir anda kapt ta ile birlikte ylana doru yrmeye balad. Tam ta ylana frlatacakt ki, Perian, Dilberin kolundan yakalad. Ta, Dilberin elinde kalakald. Perian; Yapma Dilber, yapma. Kocaman ylan yaralayacaksn. Sonra ylan mutlaka bizden cn alacak. Gryorsun ki, ylan ok byk ve hzl hareket ediyor.

22

Onu ldremeyiz. Dilber elindeki ta yavaa yere brakt. Ylan su gibi kvrla kvrla imenlerin arasndan akt. Ylan kaybolup gidene, imenlerdeki dalgalanma bitene kadar onu izlediler. Perian, glerek Dilbere bakp, anlatmaya balad. Anlata-ca hikayeyi Jirki airetiyle akrabalk balar olan baba-annesinden dinlemiti. Babaannesi ba rtsnn altndaki iki rk yapt knal salarn arkasna alarak yle anlatmt; Jirkiler kavgac olduklar iin dmanlar da oktu. Airetimiz o yzden ylan dmanla zdeletirmiti. Ylan dmandr, fakat kr ylan; dinsiz, imansz dmandr. Kr olduundan duyargalar daha fazla gelimitir. Kr ylan hassastr, savata yamandr. Kr ylandan kurtulmak zor olduu gibi, dinsiz dmanla savamak da zordur. Gri ylan ise sisli bir atmosfer gibidir. Aniden gri ylann atmosferinde yitebilirsin. Ama grdmz ylan kara ylandr. Belki siyah bizler ok fazla sevmeyiz, bizler iin yasn rengidir. Fakat kara ylan, doaya daha yakndr ve tpk kara toprak gibi zararszdr. Ama kara ylana dokunup da yaral brakr-san kara ylann dman olursun ve kara ylan mutlaka cn alr. Kara ylan yaral brakan birinin, kara ylann cnden kurtulduu grlmemitir. Kara ylan beni-insan neden kendisine dman eder ki? Bu soruyu srekli kendine sormalsn. Neden biliyor musun? Hani bizdeki kavgalarda; kara ylan gibisin sz bylesi durumlarda kullanlr. Kara ylan benzetmesine mazhar olan insan kincidir, yapmak istedii neye mal olursa olsun baarr. Babaannem en son u tle anlattklarn bitirirdi: Kara ylan sfatn tayabilecek insanlarla mesafeli dur, onlar kara toprak gibidir onlardan dman edinme. Perian babaannesinden aktardklarn bitirmiti. Dilberin gzlerine bakarak, hafife glmsedi; Biz kara ylann yaamn, kara ylana balayalm. Kara ylan da yaammz bize balasn. Doann da, yaamn da kanunlar, bilgisi var. O bilgiye ulamalyz ki, yaam anlam bulsun. Dilber susmutu, Perian en son szlerini; Hadi bakalm yolumuz uzun. Bak komu kylerin kzlar az temizdeki tarlalarda, yabani sarmsak toplamaya baladlar. Biz de yryelim. kisi tarlalara doru yrrken bir azdan trk -ryorlard. Kadnlarn trk rmalar kim bilir belki de ta eski zamanlardan kalmayd. Trkler, doayla har neir olan kadnn doaya ilk cevabyd. ki gen kadnn sesleri, dier kadnlarn ve doann kadnlara cevap veren sesiyle kart. O gn Dilber ve Perian hem piknik yapmlard, hem de pazarda satlmak zere sirik(sarmsak) toplamlard. Komu kylerin kzlaryla akalam, o tarla senin, bu iek benim diyerek btn gn dolamlard. Gen kadnlar yaamlarndaki bu farkll ok seviyorlard. Hava kararmak zereydi. Dilber ve Perian eve dnyor-lard. Uzaktan grenler bu iki gen kadn neden kouyor diye merak edebilirlerdi. Komak ge kalnm eve ve zamana biraz daha erken varmakt. Gen kadnlar eve vardklarnda kadnl erkekli byklerce, hatta kendilerinden kk erkek-lerce azarlanacaklard. Azar iitmemek, krlmamak iin ikisi durmadan kouyorlard. ok

23

gzel bir gn yaamlard. Eve vardklarnda hava karard. Perian ve Glistan kzgn ve fkeli duvarlarca zorlandlar. Kzgn ve fkeli duvarlar evdeki erkeklerdi. Btn gnlerini evden uzak geirmilerdi. zellikle erkek kardeleri yaptklar ilerde biricik yardmclarn gn boyunca kaybetmi, o gn tadklar yk daha da arlamt. Kadnlar evden kma-mal. Siz evden uzaklap bir gn boyunca gelmiyorsunuz. Yarn farkl belalar bamza saracaksnz. Zaman geir-meden sizleri bagz etmeli tehtidlerini savuranlar babalaryd. Ertesi sabah bir gn ncesinden topladklar sarmsaklar kendilerinden kk erkeklerce pazarda satld.

4 Perian ve Dilberin tarlalarda snrszca gezdikleri o bahar gnnden bu gne zaman ok kadeh devirmiti. Dilber imdi tarladaki scan altnda alyor olmalyd. Periansa birka gn ncesinin olaylaryla babaa, yeil pencerelerinin

24

nn-deki sekide oturmu gemi ile gelecek arasndaki o ince izgide dnyordu. Periann adn babas takmt. Babas ak olduu cami hocasnn kzn karmt, kard kz bir cami hocasnn kz olduundan, yapt evresince yadrganmt. Hi kimse maddi, manevi hi bir destek sunmamt. Ksa srede, eiyle de sevgileri tkenince perian olmulard. Babas bu durumlarndan etkilenerek, ilk ocuu, zellikle de kz ocu-u olunca Perian, adn takmt. Eer ilk ocuklar erkek ocuk olsayd tez zamanda byr babasna yetiirdi. Ama doan kz ocuuydu ve bu da belki de perian olan Hse-yinin daha da perian olacana dair ilk iaretti. Perian hem Krdistannn o zaman ki, koullarnn tarifiydi, hem de o corafyann, Botann ve yaad ailesinin tarifiydi. Doruydu, Krtlerin dnyasnda Periler kadnd ama insan by-leyen perilerin zaman oktan gemiti. Perian, anl anl bir peri deildi. Aksine deien zaman gibi o da deien perian bir periydi. Fakat yine de babasnn gzel dnyasnda Perian, umut ve and. Anasysa ne kadar da fazla benziyordu Periana, yoksa Perian m anasna benziyordu. Oysa ki Perian, annesine benzemeyi istemekten ziyade babasnn yaratmaya alt kadn olmay istiyordu. Her yl bahar aylarnda ocuklarn alamalar, koyunlarn melemeleriyle karr, ortalk hengame olur, anas, yzn yaylalara dnerdi. Karnnda bir ocuu, srtnda bir ocuu kucanda bir ocuu ve ardnda da giydii beyaz entarisini ekitiren bir ocuu varken yollara derdi. Kadnlnn yk ve evresince belirlenmi ykmllkleri; karnnda, srtnda, kucanda ve entarisini ekitiren ocuklarnn ykmllklerinden ard. O da tpk Periann yaad an gibi, dar mekann snrlarnda bocalayp dururdu. Masumi-yetin tek tarifi olan annesi imdi yaylalarn serinliindeydi. Scak yaz gnleri birbirini kovalyordu. Kyller her sabah tan yeri aardnda kalkp tarlalara gidiyor, gnein baty-la birlikte karanlk rt yer yzn kaplamaya baladnda evlerine varp akam yemeklerinden sonra uyuyorlard. n-k yine sabah erkenden kalkacaklard. Yaz sca gnler ilerledike daha da artmt. Scak, insanlar ve hayvanlar bunal-tyordu. Otlar sararp solmu, kupkuru olmutu. Bir kibrit p, belki de sararan tm kye, karalar giydirecekti. Doa ve insan benzeerek olgunlam, verime durmutu. Ylanlar her gn dansa tutuuyor, tslayp duruyorlard. Kaplumbaa-lar gruplar halinde, yavrularn gezdiriyorlard. Gamsz aylar, arlarn o iek senin bu iek benim diyerek her iekten topladklar ballara ulaabilmek iin arlar yuvalarnda rahatsz ediyorlard. Aylar k boyunca uyumann sefasn, aalarn kovuklarndan ardklar ballara borluy-dular. Kyller ekinlerini harman yerlerine getirmeye balam-lard. Zavall eekler, yk tamaktan incelmi, ayaklar birbirine dolanp apansz ar yklerinin altnda devriliyor-lard. Eer eei harmana getiren bir ocuksa, eein bu hali karsnda avaz kt kadar bararak alamaya balyordu. Ta ki yetikin bir kyl yetiip eei tm arlklarndan kur-tarncaya kadar. Den eek ykn-

25

den arndrldktan sonra, yeniden ykleniyordu. Zavall ocuk, eein n sraard sra habire koturarak nefes nefese kalyordu. Bir nefeslik de olsa dinlenen zavall eek, son nefesinde harman yerine doru harekete geiyordu. Eei harmana sren ocuk, gzyalarn silerek korkularndan arnyordu. Hne kynde gn boyunca bu manzaralarla ok sk karlaldndan olaanlamt. Oysa ki gerlik byle miydi? Yaylalara bir aldn m serin yaam rzgar yle bir arpar ki yznze, hayat yeni-den kefedersiniz. Hayvanlarla dostsunuz. Doayla aranzda anlama vardr. Ve bu anlama ounlukla bozulmaz. Ylan kaynaktan su imenizi bekler, insanlar gibi sabrsz ve bencil deildir. Siz ylana dokunmazsnz, her canl kutsal yaam suyunu imelidir! Doa, dostuna dost, dmanna yine dost-tur. Kendi doasnda bazen kprr, bazen ykar her eyi fakat znde yaptklar canllarn yenilenmesi iindir. Belki de doann ykclnn, insann ykclndan daha az r-ktmesi, ykt kadar yaratmasndandr. Ger olanlar yani ki yaylaclar en fazla da doann dilini anlayanlar, doayla btnleenlerdi. Yaylalarla scak yaz gnleri bir bahar mevsimi gibi gelip geerdi, yeil rt kendisini srekli yenilerdi. Perian yayla-larn yeilinden oturduu sekiden Hneyi seyredald yeile boyanm pencerelerine yeniden gz iliince bir ryadan uyanr gibi uyand. Onlara ulaacak mym, ocukluumun cevaplanmayan sorularn cevaplayacak mym dedi kay-gyla.

26

5 Bu yaz Silopi ovasnda bir de bayram yaanacakt. Kavu-rucu scaklklar bayram havasnn gnlerce ncesinden gelip kye yerlemesine engel olmamt. Kyllerin hepsi bayram hazrlna balamt. Tanryla aylarca iletiim kuran insanlar, son bir ayda iletiimlerini daha da artrarak tanr tarafndan kutsanmak istiyorlard. Orularnn kabul ve gnahlarndan arnmak iin her aile yoksullara yardm da bulunur. Hayrn kabul iin verilen bu yardm neyin hayrnadr? Hayr nedir, diye sorgulayan da olmazd. Hayr, bir zenginin, yln yz altm be gn yoksulluk snrnda a brakt bir insana, kendi mal varlna gre yine yoksulluk snrnda balad bir ka ekmek midir? Nedir hayr? Ya insanlar gnahlarn nasl iler? nsanlar canllara, canllar arasndaki insanlara, insanlar arasnda eit davranmayarak, yani gnah ileyerek. nsanlar a brakarak gnah ile, sonra sevap olsun diye karsnda gnah ilediin insanlara bencil gznden artan-lar ver. Bir dnyadr

27

ki her ey alt-st edilmi, yer krenin btn tabakalar yer deitirmi ve dengesizlemi, hayr ve sevap gibi. Bayramdan nceki hava kye gelip yerlemi ky sunni bir sevince boulmutu. nsanlar kk dnyalarnn byk aclarn ylda bir kez de olsa unutmak istiyorlard. Ac zehir gibi her yere yerlemiti. Kyllerin nefes al verilerine sinmiti. Bir zamanlar cennetin tek tasviri olan bu topraklarn halklar yoksullua mahkum edilmiti. Bayram gnleri zak-kum gnlerine dnyordu. nsanlar rzgar gibi gelip geen bu sevinle srra erimek, o manevi huzurla, o hayali cennete ulamak isteyerek yoksulun yaad mutluluk ierisindeydiler. Perian, gelip geicisin ruh halinin yaratt skntyla gerek olan, hayali olmayan, bir anda erieceini dnd bir o kadar da hayal olan, varlnn gerekleme hallerinden uzaktaki zgrl aryordu. Aradklarn tanmlyamyordu. Adn dahi duymad zgrln ldrt-clyla dalarda karlatnda beni-insan denilen ve tek yaratcs kendisi olan gerek ah esere hayran kalacakt. Ne yazk ki gerei, zgrln zddna ileyen lanetli Krt halknn gerei olacakt. Periann o ksack bedeninin her trmanma isteinde bacaklarndan yakalayacak ve o lanete ekmek iin elinden geleni ardna koymayacakd. Bayramdan nceki gn kyn hali bir karnca yuvasn andryor. nsanlar durmadan alyorlard, kyn st ksmna bir kamera yerletirilse, ky yukarsndan gzleyen bir ift gz, kck dnyay karnca yuvasna benzetirdi. Bayramd ve Hne kylleri karncalar gibi alyordu. Kyller emekleriyle yaam hazrlad iin, bilinlenince belki de en fazla almann, emein hesabn, deerini bilecek kiiliklere ulama potansiyelini sade kalan yreklerinde tayorlard, hele bu kyler bir de da kyleri olursa sade kalma olaslklar daha da ykseliyordu. Bayramdan bir gn nceki geceydi. Yldzlar izleyerek geici gnlerin muhasebesini yapyordu. Garip bir duygu yayordu. Perianla inatlaan yldzlar btn gece boyunca gkyznden inmediler. Ezan sesiyle birlikte yeni bir gn, yeni bir bayram evrilmiti. Perian yeniyi karmak istemez-cesine yatandan frlad. Ayaktayd. Koup komularndan eker toplayamazd. Bym, kimilerince de kadn olmutu. Oysa ekerleri toplasa, bayram gnnn ilk eker toplayan ocuu olacakt. ocuk olmad syleniyordu artk. ocuk-luunun bayramlarn anmsadnda, elindeki eker torba-syla koarak evinden uzaklayordu. Henz kimseler uyanmam, cami hocasnn ezan sesi duyulmamt. Fakat Perian uyanr uyanmaz, akamn artlanmlyla hemen sokaa frlamt. Nefes nefese komularna varp kapy ald. Uyku sersemliinden kard grltnn farkna varamamt. Kapnn ardndan komusu Makbulenin sylenerek geldiini duyuyordu. Kadn kapy aralad. akn akn Periana bakt. Kadncaz daha konumak iin azn amadan o, acelesi olan bir ses tonuyla; Makbule teyze, bayramnz kutlu olsun, ekerlerimi istiyorum, dedi. Komusu, Periann derdini anlam rahat-lamt. Bu bayram gnnde Allah shhatini versin Perian, bir ey oldu sandm, kz

28

sen bu gece uyumadn m? Daha kimse-ler uyanmam, ezan dahi okunmad. Neyse yine de eker-lerini getireyim, diyerek, aceleci ocuklar dnerek geceden ekerlie brakt ekerlerden bir avu dolusu eker alp getirmiti. ekerleri ona uzatrken; Hadi bakalm al ekerlerini, git uyu Perian, daha ezana bir-iki saat var. Tm ky bu saatte uyandrma. Perian ekerlerini alp eve dnm, uyumadan karde-lerinin uyanmasn beklemi, sabahleyin hep birlikte eker toplamaya gitmilerdi. Makbule kadn, btn ky fslt gazetesiyle, yaanan bu olaydan haberdar etmi, herkes Periana bol bol glmt. Perian o bayram her bayramdan daha fazla eker toplamt. Perian, bayram gnleri bittiin-de ocukluunun da biteceini bilirdi. Ger ocuklar k-ck yalarndan itibaren ar sorumluluklar altna girer, boylarndan byk ve ar ykler tarlard. Bayramlardan sonra btn ocuk oyunlar, sevinleri ve oyunlar yarda kesilerek rafa kaldrlrd. Btn yarm braklmlklar gelecek bayramlara ertelenirdi. Bayramn sonrasndaki ertesi sabah bayramdan eser kalmadan sabahn ilk klar ve ezan sesiyle birlikte ocuklar srlerini alarak yaylalara karlard. Akam hava kararp eve dndklerindeyse yorgunluktan bitap derek uyurlard. Ger ocuklarnn, ocukluk iin zaman ve mekanlar yoktu. ocuk erkekse babasnn, kz ise anasnn ileriyle i ieydi. rkilerek ocukluunun dleri arasndan syrld. lk kez bir bayram annesinden ve babasndan uzakta geirecekti! Bir ocuk kadar korktu. Btn amcalar bin dokuz yz seksen drt ylnda eski mekanlar olan Silopiye yerletikleri andan itibaren gerlii brakmlard. Bir tek babas, Jirki aire-tinden devrald baba mesleini srdrmekte kararlyd. Jirki airetinin gelenek ve greneklerinden kopmak isteme-dii iin Hne kynde ailesine dardan gelenler gzyle baklyor; amcalar yerleik grldkleri halde, onlar yerli-leememilerdi, yabanclar, yaddlar. Hnede yaylaclk ya-pan onlarca aile yabanclk konusunda kaderdatlar. Bir tek klar gelip srekliletikleri bu ky Perianlar yadsyordu. inden, belki de hakllar dedi. Aile olarak Jirki airetinin kavgacln kye dayatyorlard. Amcalar Jirkilerden aldk-lar gerlik kltrn yaatmasalar da kavgaclklarn srdrmeye kararlydlar. zellikle her kavgann ban e-ken byk amcas, Kara Silo lakabyla tannan amcas her kavgann bandayd. Kara Silo adn duyanlar zulmnden deil, heybetinden ekinirlerdi. Amcas Kara Silo ailenin by ve ncsyd. Kara Silonun kyde kan bir kavga-da btn kylleri evlerine kapatarak drt gn evlerinden karmadn hayal meyal bir d gibi anmsyordu. Kara Silonun verdii kavgalarnn resimleri buulu olsa da bir bir zihninde canlanyordu. Kara Silo demeleri bir tepki ve kabul etmemelerinden de kaynaklansa insani yn gl olan Kara Silonun dostlua deer veren ve insanlara yardm eden duruu benimseniyordu; kyller ekinse de Kara Siloyu seviyorlard. Annesinin ve babasnn yokluklarn amcas Kara Silo karlayabilir miydi, hayr. Varamad yaylalarda annesi ve babasnn bayramda ne yaptklarn dnd. Hava gittike snyordu, evlerinin damndan ky ku bak izledi. nsanlar

29

canlanyordu. Cudi, bugn daha da yerini beenmiesine ihtiaml duruyordu. Aradan ok uzun zaman akmadan ky ocukla-rn sesleriyle doldu. O seslerden biri olmay nasl da ok isti-yordu. Fakat bu yaz, evin ablas ve sorumlusuydu; Kr-distanda bir kadnd. Perian babasnn kzyd; Jirki airetinin trelerine balyd. Jirki airetinin giydii rengarenk elbiselerinden birini giymi, giyindii elbisesiyle odaya bahar havasn getir-miti. Jirki airetinden olan babaannesinin kyafetlerine ben-zer kyafetler giymiti. Kydeki giysilere gre, giydii giysiler farklyd. Elbise-lerini kendi elleriyle hazrlayp dikmiti. Elbiselerini giydik-ten sonra, kz kardei ve bayram ekerlerini almaya gelen amcasnn ocuklar az birlii etmiesine; Perian, elbiselerin sana ok yakt dediler. Perian rahatsz eden o isel sesi darya tard. imde ylesine bir his var ki, bunlar fazla giymeye-ceim, son giyiim olacak. Karsndakiler az birlii etmi-esine; Perian azn hayr a, dediler. Perian yaad o duyguyu gayri ihtiyari de olsa da vurmann rahatszl ierisinde tekrar dnyasna, kutusuna ekildi. Greceksiniz ve aracaksnz, dedi iinden. I sesine kendisi de arm-t. Gidi bu kadar erken mi gerekleecekti? Amcas Kara Silo sabah erkenden Perianlarn ilk bayram ziyaretisi oldu. Kucaklatlar ama yine de Perian ve kardeleri babalarn, Hseyini aradlar. Amcas Kara Silo bada kurup oturdu. Kk kardei Glsm ekerlii alarak amcasna uzatt. Kara Silo ekerlere elini uzatmadan, kk kz kucana alp oturttu. Periana dnerek; Kzm Perian biliyorum ok inatsn, yanmza gelip kaln dedik gelmediniz. Ama kendinizi yalnz kimsesiz gibi hissetmeyin biz hep yannzdayz, bireye ihtiyacnz varsa ekinmeyin syleyin. Dudaklar grnmez bir ekilde hafife tebessm etti; yalnz olmadklarn Kara Silonun hatrlatmas houna gitmiti. Az sonra ipincecik dudaklarndaki tebessm yok olmutu. Ksa bir sohbetten sonra Kara Silo evlerinden ayrld. Kyn yal ve bykleriyle beraber komularnn bayram-larn kutlamak amacyla ev ziyaretlerine balad. Kyn yallar ve bykleri teker teker btn ailelerin bayramlarn kutluyorlar; ocuklar eker toplamay srdr-yorlard. Babas ve annesinin kyde olmadklar bilindii iin yallar evlerini toplu ziyaret kapsamna almamlard fakat yaramaz ocuklar, bayram ekerlerini almamazlk etmiyor-lard. Perian eken asl manzara ve uzak durduu oyunsa gen kz ve erkeklerin birlikte sallandklar salncaklardr. Gen kzlar ve erkekler salncaklar da sallanyor, bayramn ho grsne ve sevincine snp birbirlerini szyorlard. Genler, Salih ve Medinenin topraklarnda olduklar kadar Mem ve Zinin sevdalarnn yeerdikleri topraktaydlar. Mem ve Zinin Cudinin, karsndaki aalarda yeerdiin grd. Salncaklarn birinde Mem, birinde Zin karlkl sallanarak gkyznn maviliine uuyorlard. Bir sre Mem ve Zinin salncaklarda sallanmalarn izle-

30

di, tarihi tersine evirmek istercesine Mem ve Zini mavilikte salnr-larken brakt. Sonra aasnda, Hnenin merkezinde uzak-tan uzaa salnanlar izlemeye balad. Salncaklarda salnan genlerin bir ksm, dardan gelen yabanclard. Fakat bayram havas genlerin yabanclklarn bir anda ortadan kaldrmt. Gzleri amcasnn olu smeti aryordu. Genler birbirlerine snm, har neir olmulard. Btn arama-larna ramen smete ulaamad. smeti grememenin yarat-t buruklukla Cudiye bakt. Cudi tm ihtiamyla kar-snda duruyordu. Her yerde bayram havas yaanyorsa da Periann yaadklar ok farklyd. O, gelip geicisin ruh hali, belki kendisinin de anlam vermedii tanmlayamad duygu, onu korkutuyordu. Bayram gn sevin gnyd ya, sevin ve bar gnnde sevinli ve kendisiyle bark deildi. Ya da bir ger kz btn aclarndan kurtularak sevin ierisinde yaayabilir miydi? Btn krlmlklarndan syr-labilir miydi? Krlmlklar; her emenin, her gzenin su-yunu alarak bir nehir gibi gittike bymt. Krlmalar, skntlarnn anasyd. Tarih ve tarih ncesinin karanlk ku-yularndan gelen krlmalaryla savamak iin oluturulan yerin merkezi olan Cudide zddna ileyen o sistemle karlatnda bir kaplumbaa gibi kabuunun ierisine ekilerek ve insanlatrma adna her dokunularnda biim almamak iin bir kirpi gibi kendisini yuvarlayarak uzak-laacak ve etrafna hi durmadan dikenli oklarn atacakt. Yzyllarn mcadelesine karn o da kendisini savunmak iin yzyllarca -ki kaplumbaann mrnn yzyl olduu sylenir- bir kabuk oluturacakt. O uzun ve zorlu yrye ktnda, kt yolu bilmeyen bir aray, bir keifi olacakt. Derinliklerindeki gizli olan insana yabanc bir yolcu olarak yola kacakt. Yolunu kaybeden bir yabanc gibi bilinmezlie yol alacak; insan insan, teknik insan vuracakt. O, kt yolda mutlu olacak myd? Mutluluu smette mi, cevaplandramad ocukluk sorularnda m bulacakt? Cudi de uzun zamandr anlatlan gerek ile d arasnda bir hikaye vard: Birbirlerine dikilerek heybe haline getirilmi ve katra yklenmi koca uvallarn ierisinde dokuz-on yalarndaki ocuklar vard. ocuklarn bedenle-rinin yarsnn fazlasn uvallar yutmutu. Dokuz, on yala-rndaki ocuklarn bir tek kafalar grnyordu. ocuklarn yz hibir iklimde byle akn ve anlamszca etrafna bakmamt. ocuklar aknlk ierisinde clerine teslim edilmenin korkusu, analarnn atlar arasnda avaz avaz baryorlarken katrlarn yularn tutan Apocular kyleri arkalarnda brakarak dalara trmanan patikalarda yol alyorlard. Apoculuun Botanda, komutanlar Agit dnem-lerinde kutsal bir kelimeymicesine telaffuz edildii zamanlar yitip gitmiti. O corafyada yakn zaman ierisinde ocuklar korkutmak iin, c yerine Apocular szc kullanlr olmutu. Katrlarn ard sra analar gz yalar ve lklaryla bakakalyorlard. Katrlar ar aksak yryerek gzden yit-meye balyorlard. lk bata uzaklarda gzde kaybolan katrlarn bedenleri, en son analarna bakan ocuklarn gzleri yitiyordu. Sonrasndaysa ne analar, ne de ocuklar birbirlerinin seslerini duyabiliyor, gzlerini grebiliyorlard. ocuklar, Apocularla beraber kylerinden kp da-

31

lara ulaan patikalarda yitip gidiyorlard. Kutsal olan Cudi, yre halknn ocuklarn yutan koca bir deve dnmt. Kadnlarn kutsal olan beyaz tlbentleri yerlerdeydi. Salar birbirine dolanm, karm bir vaziyetteyken dv-nerek atlar yakyorlard. ocuklarnn gtrlmeleri kar-snda kadnlar atlaryla topluca ibadete durmulard. Kadnlar bedenlerini dverek, yz yllarn aclarnn atlarn yakarak ibadet ediyorlard. ocuklarn gtrlyle kyler kuytu bir karanla dnrd. Koca kyleri ve kck dnyay, dnyalar aydnlatan bir tek ocuklard. Katrlarn zerindeki ocuklarnn gzlerini son kez gren analarn gz yalar dokuz ay, dokuz yl dinmezdi. O analar ki ocuklarn dokuz ay bedenlerinin bir paras olarak tamlard, hamal deillerdi elbet. Dokuz yl ocuklarn uykularndan korkutmak istemezcesine uyandrmlard. Korkutmadan uyutmaya altklar ocuklarn bir korku girdabna brakmlard. Bu korku girdabnn ad da Apoculard. Gerekleen bir tek olaydan esinlenerek bir hikayeye, bir masala dntrlen bu gerei; yaayan bir tek ky vard Cudide. Fakat o kyde bir gecede yaananlar ylesine dilden dile dolamt ki zamanla yaananlar kendisi olmak-tan km, ocuklar korkutup uyutmak ve susturmak iin anlatlan bir masal olup kmt. Yaanm olaylardan esin-lenerek masal ve efsaneletirmeyi seven insanlarn yaadk-lar mekan, efsaneler diyar klmalar nedensiz deildi. nsanlar efsane yaratmak istiyorlard ve kimbilir belki de bu nedenle halklar onlarca mitin sahibiydi. Bayramn ilk gnnde gne, tepesine dikilmiti. len yemeklerini yediler. Kyn en gzel glgeliine yrd. Birka gen kz bir araya gelmi, trk sylyorlard. Perian, genlerin oturduklar yere vard, sustular. Gen kadnlar ayaa kalkarak Periana sarlarak, bayramn kutladlar. Amcasnn kz Dilber, Periana sk skya sarlarak bir sre ylece kald. Perian Dilberin uzun sre kendisine sarl kalmasn Dilberin sevgisinin belirtisi olarak alglad. Dil-berin teni daha bir pamuksulam, uzun kirpikleri gzlerini daha da savunur olmutu. Altn sars salar omuzlarna dklp, omuzlarn amt. Glgeliklerini rtnerek, brak-tklar gibi tekrar trklerini rmaya baladlar. Arada bir attklar kahkahalar dier glgeliklere nispet edercesine yan-klanyordu. ocukluk arkadalar, gen kadnken de arka-dalaryd. u kck kyde farkl insanlarla arkadalk kurma gibi bir lksleri olmasa da Perian ve Dilber arkada ve srda olmaktan mutluydular. Dilber oturduu yerden anszn frlad. ocukken birlikte oynadklar oyunlardan biri olan izgi oyununu oynamaya balad. lkin geri kalan genler gldler. Sonra Dilberin balatt ocukluk oyunu, hayat acemilerini bysne ekti. Gen kadnlar oynadklar oyunu herkesten gizlercesine oynuyor-lard. Oyunlar ilerledike kahkaha sesleri giderek ykseliyor-du. Oyun kvamna varm, oyunun bysne erierek ken-dilerinden geiyorlard. Bydklerinin iareti olarak ilk yaptklar ocukluk oyunlarn brakmakt. Byklerin, oyunlarn grmelerinden

32

korkarak oynamak, yaadklar korku, ocukluk oyunlarn daha da ekici klyordu. Yrek-leri azlarnda doyasya oynadktan sonra imenlere oturdular. Koyu bir sohbet demlenmiti. Szler ciddilemi, kulaklar can kulayla dinliyorlard. Sohbetleri gnlerinin byk bir blmn yutmutu. Gen kadnlar oturduklar yerden ayrlm, her biri hapsedildii mekana sessizce yryorlard. Bir gnlk ak grme izinleri bitmiti. Herkes ait olduu koua gidiyordu. Cudinin eteklerinde insan soyunun tkenii durdurulmusa da Cudi insannn, lanetli gncelini anlamak yaam tecrbesi gerektiriyordu. Cudi insan, ser verir fakat yoksulluuna, yaadklarna dair sr vermezdi. Kendi yabanclnn, kendisine yad olmann farkndalna varamamt. Tandk gelen o sesi, beni-insann sesini, bulmakta zorlanyorlard. Eve vardnda yalnzca erkek kardei evdeydi. Bir son-raki gn, Silopiden akrabalar bayram ziyareti iin evlerine geleceklerdi. Gelecek misafirlerin hazrlklar iin ba ve bahelerden meyve ve sebze toplayacaklard. Kardei meyve ve sebze toplamak iin yola ktnda, Perian, akam suyunu getirmek iin su gmn alarak emeye doru yrd. Gzel bir gnn yaratt duygular kendisini ku gibi hafif hissetmesini salasa da aclardan beslenerek iine tnemi olan sen buralarda geicisin hissinden kurtulam-yordu. Birka erkek ky meydannda volta atyordu. Erkekler Periann geldii yola doru yrdler. Periann yanna varp getiklerinde dalgn olan Perian hissetmemi, geenler bayramn kutladklar Periandan cevabn alamamlard. Cevapsz kallarn Periann dalgn haline yorup daha fazla stelemeden ekip gitmilerdi. O ise olanlardan habersiz, elindeki ggmyle yal emeye temposunu yitirmeksizin yrmt. Perian, emeye yaknlatnda, bayram iin sslenmi kadnlarn emenin bana tklerini grd. Bu manzara emeye vardnda biraz bekleyeceinin ilk iaretiydi. emede kadnlar aralarnda fiskos yapyorlard. Bayram sevinci yoktu yzlerinde. Kadnlarn yzlerindeki ac, yaam izgilerini gerginletirmiti. Bayram gnnde neden o kadar gergin olduklarn dnd. Kadnlara biraz yaknlat. Komular Zeynep kadn bir gece iinde daha da yalanmt. Bir bayram gecesinde bir kadn bu kadar yalanabilir miydi? Hayat izgilerine yenilmi kadnlar gizlice konuuyorlard. ocukluunun tombul teyzesi Makbuleye dnerek; Makbule teyze ne var, niye gizli gizli konuuyorsunuz? Makbule teyzesi iki belik rlm ve aklar karm san, gznn nnden alp srtna doru atarak matarasn e-menin suyunun altna brakt, doruldu. Periana bakarken bir kararszlk, ani bir tereddt yaad. Ksa bir an Perianla baktlar. Perian, Makbule teyzesini iyi tanyordu, aclar kaldrmasn bilen cefakar bir insand. Giydii bayram giy-silerine, takt ak tlbende kar anlatmak isteyipte anlat-madklarnda bir karanln var olduunu anlad. Perian, komusu Makbuleden okuduklarndan telaa kaplmt. Anneme ve babama bir eyler olmu da Makbule teyze syleniyor mu, diyen bir dnce yldrm hzyla beyninde akp geti. Makbule kadn Periann ikirciklikler yaadn anlamt. Konumamazln daha fazla srdr-meden gizli konuma-

33

larna son verdi; Sakin ol Perian. yle zannettiin gibi deil, birilerine bir eyler olmu da senden gizliyor deiliz. Fakat dn akam Apocular komu kye saldrmlar. Apocularn sorumlusu olan Hogr yanlarndaym. Kyde bir ok kiiyi ldrmler, bazlarna da envayi trl bask, ikence uygulamlar. K-yn bir ok gencini silah zoruyla alp yanlarnda gtrm-ler. Komu ky perperian dm. O yzden bizler de genleri, ocuklarmz akam olmadan kyden kartacaz. Olay duyan genlerin bir ksm kyden uzaklatlar. Siz niye yaylalara, annen ve babann yanna gitmediniz ki! Banza bir hal gelirse, onlara ne diyeceiz. Ekreme syle kyden uzaklasn, sen de kardelerini al, bu gece bize gel, dedi. Periann bandan aaya kaynar sular dklmt. Sesini karmad, refleks gstermeden donup kalmt, beri de duran kyl kadnlarndan en yal olan: Kutsal bayram gnlerinde Allahtan korkmuyor mu bu Apocular? Dnyann sonu yakndr, insanlar a hayvanlar gibi birbirini yiyor. Ey Allahm nedir bu yaadklarmz, bizi bala, bizi bala! diyerek matarasn eline alarak emeden uzaklat. Konumalar hassasiyetle dinleyip olan-lar anlamaya alyordu. emeye gelen Dilberi farketti. Sessizdi. Oluktan akan su sesi kadnlarn konumalarna elik ediyordu. Dilber emeye vard, Perian yaklaarak sordu; Apocular duydun mu? Dilber zgn bir sesle; Duydum dedi. Ardndan ekledi: Babam Ekrem evden, kyden uzaklasn. Perian kkleri alarak bizim eve gelsin, dedi. Davranlar Dilberin rktn ele veriyordu. Kzgn grnyordu. En son unu ekledi. Komu kyden sonra Apocular bizim ky de basabilir. Neden bu kadar sinirlisin Dilber? Sinirli deilim. Mataralar birer birer doluyordu, o, hala matarasn oluktan akan suyun altna brakmamt. Dilbere beklemesini syleyerek ggmn akan suyun altna brak-tktan sonra Dilberin yanna geri dnd. Gelecek misiniz? Perian sorulan soruya cevap vermiyor, dnyordu. Dilber cevap bekliyordu. Olaylar ok hzl gelimi, ne yapacan bilemiyordu. Eve vardmda Ekreme sylerim. Siz? Bize karmazlar. emenin nne brakt gm tayordu. Gmn omzuna alarak uzaklat. Dilber, Periann neye karar ver-diini anlamadan emenin banda kalakald. Yol boyunca Dilberin syledii szler Periann kulan-da nlayp durdu: Apocular bizim ky de basabilir, Apocular bizim ky...!

34

35

6 Perian korkuyla kark tanmlayamad bir duyguyla titreyip duruyordu. Her eyini paylat Dilber ile Apocu-lara ilikin daha nce hi tartmamlard. Perian kendi kendisine; Apocular bizim ky de basabilir, sra bize geliyor. Apocular, sra bize geliyor. Apocular geliyor... Neden btn bunlar dnyorum, neden! Perian, perian bir halde eve vard. Ekrem onu grnce ararak ayaa frlad. Perian neyin var, dedi. Perian omuzlarnda tad su matarasndaki suyun bir ksmn omuzlarna dkmt. Kardeini alamakl bir sesle cevap-lad: Apocular dn gece yarsndan sonra komu ky basmlar, baz kylleri ldrp baz genleri de yanlarna alp srra kadem basmlar. Ekremin gzbebekleri by-mt. Perian Ekremin gzlerinden gzlerini almayarak anlatacaklarn aktarmaya devam etti. Kyn yallar, Bizim ky de basabilirler diyorlar. Kydeki baz genler kyden kmlar. Ekrem sen de gitmelisin, amcam, Ekrem kyden uzaklasn, diyerek Dilber ile haber yollamt. Ek-rem adn duyar duymaz kalarn atmt. Ekremin atk kalarndan holanmamt. Dilberle eme de karlat-mz iin o, geri dnd. Makbule teyze de Ekremi kyden uzaklasn, dedi. Ekremin beti-benzi sararmt. Esmer yz sanki bir anda renk deitirmiti. ok korktuu her halinden belli olsa da hissettirmemeye alarak ablasna cevap yetitirdi. Gitmeyeceim. Babam ve annem da evde deiller. Sizi brakp gidemem. A-

36

pocular gzlerimle grdm. Beni ne ldrdler, ne de asp kestiler. Insanlarmz baz olaylar abartyorlar, dedi. Perian sinirlenmiti ama ona hissettirmemeye alarak brakt yerden konumasn srdrd. Ne olur ne olmaz, sylenen her ey yalan da olmayabilir. Seni bizden alp gtrrlerse annemin, babamn yzne bir daha asla bakamam. Kalk ve zaman geirmeden git. Kyn dnda gizlen sabah farkl bir yere gidebilirsin. Gitmeyeceim, diyerek bard. Ekrem, ergenlik ana adm atmamakta kararszlk yaayan biri gibiydi. Boyu gnden gne uzuyor, sesi kalnlayordu. Ama sakallar uzayan boyu ve kalnlaan sakalyla inatlamcasna terlemiyordu. Ekrem, bardaktan kalan son damlay da tarm; Perian fkeden ldrmt. Kalk git, sana bir ey yaparlarsa kendimi ldrrm. Kk kardeleri barmalarn arasnda korkuya kaplarak alamaya baladlar. Koarak Periann rengarenk elbisesi-nin eteinden tutup elbisesinin kvrmlarna iyice sokuldular. Ekrem oturduu yerden ok gibi frlad, kapya doru y-neldi. Kapdan kmadan dnerek bard: Hibir yere gitmiyorum. Gidecek hibir yerim, snacak hibir dostum yok. Bir anda kapdan kayboldu. Ekrem sinir-lenmiti; sylenecekler gitmeme durumunda deiiklik yarat-mayacakt. Perian zamann farkna varmadan dnd. Zaman akt fakat o akamad, Ekremi kurtaracak dnceyi bulamamt. Dne dne bir sonraki gn bayram iin Silopiden gelecek akrabalarnn evine ulaabildi; onun uzanda ula-abildii emniyetli bir yer yoktu. Ekrem Silopiye gitse kurtu-labilirdi. Kardei kucanda uyuyakalmt. Kklerini kucaklayarak pt. Az sonra karanlk, corafyasn esir alacakt. Dnyadaki farkl mekanlarn onlarn karanla gmld an aydnlandn bilse martlar gibi uarak oraya, aydnla snacakt, fakat bilmiyordu. Gen kadn adan kopmu bir halkn evladyd. Karanlk her yeri rteceinden scaktan bunalarak akamlar yattklar dama kt. En kk kardei ban gsne yaslam, uyumaya alyordu. Dama k-tnda Ekrem yatt dein ucuna bada kurmutu. Ay hl aydnlk olan gkyznde k yaymadan sakin sakin duruyordu. Kardeini yatana brakmt. Ekrem otur-duu yerde sessiz sakin oturuyordu. Dnerek ulat son yeri, son areyi son kez de olsa denemeliydi. Ekreme yaklaarak yumuak bir ses tonuyla konumaya balad: Kalk git, bir yerlere saklan. Yarn Silopideki akrabala-rmzn yanna gider, orada bir sre, en azndan olaylar netleene kadar kalrsn, dedi. Ekrem sakinlemiti. Bu gece bir ey olmaz, yarn sabah belki giderim. Apo-cular ok kt insanlar deiller, neden bana inanmyorsun, dedi. Ekremin sakinletiini grnce yarn nasl olsa ikna ederim diyerek daha fazla gitmesi ynnde stelemeden deine ekildi. Saatler yaramaz ocuklar misali birbirini kovalyor; uyu-yamyordu.

37

Uykusuzluunun kayna gelip geicisin hissi deildi; nedeni, Apocularn Ekremi gtrebilme ihtimaliydi. Saatler kovalandka ve korkular oaldka karanlk giderek koyulayordu. Periana gece kapkara grnd. Tpk yaslara brnm bir kadn gibiydi. Karanlk koyu-laal yarm saat oluyordu. Duyduklar sesle irkildiler. Yataklarndan kalkarak oturdular. Sese kulaklarn kabarttklarnda gaipten sesler duymadklarn anlamlard. Yakmak iin bir araya toplayp ydklar odunlarn arasndan atrdama sesleri gelmiti. atrdama sesleri giderek ykseliyordu. Yavaa yatandan frlayarak sesin olduu yere doru yrd, Ekremin arkasndan geldiini anlaynca durdu. Sessizce; Sen kal, ilk bata ne olduuna bakaym. Damdan gizlice beni izle. Kt bir olay olursa aaya inersin. Dama kan merdivenden inmeye balad. Aaya iner inmez bakalarnn dama kmalarn engellemek iin merdi-veni indirecekti. Merdivene elini uzatt, hafifti. Perian mer-diveni alarak yatay bir ekilde pencerenin altndaki duvara dayad. Kaplarnn nne yryerek durdu. O esnada ka-ranlkta yryen iki adamla karlat. Gelenlerin omuzlarn-da silahlar vard. Gelenlerin asker mi, gerilla m olduklarn anlamamt. Yaknlatklarnda giydikleri alvarlardan geril-la olduklarn anlamt. Korkudan bir ku gibi titriyordu. Gelenlerden uzun boylu olan bir adm daha yaklat. Evde erkek var m? Dili tutulmuasna duraklad. Ekremi hatrlad bir an. Kendisini hemen toparlad. Hayr evde erkek yok. Biz geriz. Babam ve kardelerim yaylalara gittiler. ki kadn yalnzz, dedi. Konumayan dier yabancya pencerelerinden szan k yansyordu. Ya-banc glmsedi ve ardndan ekledi; Bu evde yetikin erkek yok, hadi gidelim, dedi. Yaban-clar karanlktan geldikleri gibi karanln ierisinde yittiler. Perian gittiklerinden emin olmak iin bekledi. Hzla koarak merdiveni duvara dikey dayad. Dama kt. Ekrem kardelerini kucaklam bekliyordu. Perian hi za-man geirmeden konumaya balad. Gelenler Apoculard. Evde erkek var m, diye sordular. Yok, dedim gittiler. Hadi abuk ol seni saklamalyz. Ek-remden bu kez ses seda kmamt. karde aa indiler. Karanl yrtan, sessizliin iinde tek ses kpeklerdi. Hi durmadan havlyorlard. Kpeklerin havlamalar Apocularn ky bastklarna almetti. Herkes Apocularn ky bastk-larn biliyordu. Kpek havlamalarnn dnda bir p dahi yerinden kprdamyordu. Havlamalar arttka evlerin yanan lambalar azalyordu. Pencereleri dolduran klar bir bir sndrlmeye baland. Perianda evin ak olan elektrik-lerini sndrd. Ik yaamn almetiyse de, yaamak iin klar yitmeli, her yer karanla gmlmeliydi. Ekremi saklamak iin harekete gemilerdi. Saklanacak bir ok yer, bir ok ihtimal bir anda beyninde belirdi ve tkendi. En son kilerleri beyninde bir imek gibi akmt. Ekremi alarak erzak depoladklar kilere doru yrd. Erzaklarn

38

arasnda nereye gizleneceini ikisi tartarak kiler kapsna vardlar. Tartmalarn sonulandramamlard. Tekrar tam olarak nereden geldiklerini kestiremedikleri erkek sesleri duymaya baladlar. Perian Ekremi kilerin ierisinde duvara oyulmu dolabn ierisine iterek kapy kapatt ve seslerin geldii yne doru kotu. Karanln ierisindeki kii Periann kotuunu grmt. Evde erkek var m? dedi sert bir ses tonuyla gelenlerden biri. Gne klarn kendilerinden esirgeyeli ikinci kez ayn soruyla karlayordu. Dili tutulmutu sanki hibir szck dilinden dklmedi. Nereye kayordun, bir eyler mi gizliyorsun? Ne syleyeceini, ne yapacan bilemeden clz bir sesle; Sesinizi duydum, korkmutum. O yzden kayordum, gizlediim bir ey yok. Karsndakiler, kendisinin dahi duyamayaca sesi duy-madlar. Yabanclar bir anda Perian geerek evin ierisine daldlar. O, sadece evi arayanlarn ard sra koabiliyordu. Her yeri aradlar. En son kilere doru yrdler. Periann yrei azna gelmiti. Kalp atlar hzlanmken, Allahm ne olur Ekremi bulmasnlar, cmlesini defalarca iinden tekrarlayp durdu. Kilerin kapsn atlar. El fenerlerini yaka-rak aramaya baladlar. Birka yerden sonra sra dolaba geldi. Gerillalardan biri ellerini dolaba uzattnda, o, gzlerini yumdu. Kalbi duracakt. Saniyeler gemesine ramen Ek-remin sesini duymaynca gzlerini at. Dolaba kap niyetine taklan perde yarya kadar akt. Ekrem grnmyordu. Onlar aramaktan usanmamlard. Kardeini kendisi de merak etmeye balad, baktklar her yer korkusunu daha da artryordu. Ekmek tahtasn kaldrdklarnda Ekremin korku dolu gzleriyle karlatlar. Perian lk atarak bir Ekreme, bir de yabanclara bakt. Bir daha gzleri Ekremin gzleriyle karlatnda aresiz iki gzbebei evrene yansd. Apocular hibir ey sylemeden Ekremin kollarna yapp yrdler. Perian, durmakszn alayan kklerini ilk kez fark ediyor-muasna bakt. Yapaca tek davran sergiledi. Onlar gz pnarlarndan akan tuz damlalarndan perek amcalarna haber vermeleri iin tembihledi. Ekremi gtrenlere yeti-mek iin can havliyle kotu. Ksa bir koudan sonra gidenlere yetimek zereydi. Az ndeki dar yoldan iki gerilla Ekrem ile birlikte yryorlard. O an yapabilecek birey olmadn biliyor, onlar izlemekle yetiniyordu. Onlar nde, Perian arkalarnda kyn camisine vardlar. Perian tam onlara yetimek zereydi ki Ekremle birlikte caminin ierisine girdiler. Perian caminin kapsndayd. Apoculardan biri elinde silah caminin kapsnn nnde nbet tutuyordu. Perian fark eden nbeti caminin kapsndan ok fazla uzaklama-dan Periana yaklat. Sa elindeki kalanikof silah sol eline alarak; Bize katlmak isteyen kadnlar varsa onlar da alacaz, dedi. Perian hibir cevap vermemiti ki amcas Kara Silo bir anda yanlarnda belirdi. Perian burada ne iin var, dedi. Kabusa dnm birka saat onu gerginletirmiti. Kzarak; Kardeim Ekremi Apocular aldlar. Ben de onlarn ard sra geldim.

39

Amcasyla bu ses tonunda ilk defa konuu-yordu. Amcas olanlar anlamt. Apocular Ekremi tutuklu almlar, sonra brakrlar. Hadi evimize git, Ekremi alr gelirim, dedi. Amcas zor bela Perian ikna etmiti. Periann bir kadn olarak Apoculara katlmasndan korkuyordu. Genlerin ne yapaca belli olmazd. Saman alevi gibiydiler; ne zaman yanp snecekleri bilinmezdi. Genliin deli rzgarlarn doyasya yaayan Kara Silo genliin beni-insana neler yap-trabileceini herkesten iyi bilirdi. Kara Silo Perian eve gittikten sonra yeenini kurtarmak iin camiye dald. Apocu-lar kyn btn erkeklerini camide toplamlard. Perian amcas Kara Silonun evine vardnda kardeleri bir keye bzlmlerdi. Onu grnce koarak kucana atldlar. Amcasnn ei ve gelini uzun bir sre Perian yat-trmak iin uratlar. Bir sre kaldklar odada sessizce otur-du, sakinlemi grnyordu. Kadnlar onun sakinletiini grdklerinde kalkp farkl ilerle uramaya baladlar. Kyller durmakszn alyorlard. Yaamlarnca altklar halde karn tokluundan teye farkl bir mutlulua ulaam-yorlard. Onlara sorulsayd kk dnyalarnda mutluydu-lar. Perian nc kez kadnlar geride brakarak Apocular a doru yol ald. leriyle megul olan kadnlarn yanndan sessizce kalkp svm, kardeleriyse korkudan kaarak uyu-mulard. Var gcyle camiye komaya balamt. Caminin nne vard, orda biriken kalabaln ierisine kart. Kala-balktan duyduklarndan rkmt. Kalabalk, Apocular Ekremi brakmayacak, diyordu. aresizlik, o insan yaamn karsnda refleksiz, donuk klan gerek, gecenin ierisinde saatlerdir ortalkta cirit at-yordu. Tm ky halk Perian gibi aresiz fakat telalyd. O tela ierisinde Suyun kaldrma kuvvetine benzer bir bulu gerekletirmek zorundayd. Suyun kaldrma kuvvetini bula-nn hi acelesi yoktu. Fakat Perian olduka acele etmek zorundayd. Yldzlar gzelliinden hi dn vermezken, Perian, Buldum, buldum, diyerek nbet tutan Apocu gerillaya doru kotu. Heyecandan sesi boaznda dm-leniyordu; Kardeimi brakrsanz, size katlacam, dedi. Nbeti ard. Bir an duraksad. Bylesi bir dnceyle belki de ilk kez karlamann korkusundand duraksamas. Tamam isteini tartrz, dedi. Caminin kapsndan bir baka Apocuya seslenerek kulana bir eyler fsldad. Periann teklifi tartmaya sokulmutu. Onlarn arasnda tartma balamadan kalabalk tartmaya balamt. Cami-nin nnde biriken kalabalk bir isyan, bir bakaldr anm-satyordu. Kalabaln kulaklar duymay istemedikleri bir teklif duymu, kulaktan kulaa ulamt. Apocular teklifi tam anlamyla tartmadan dardaki kalabalk birok ynyle teklifi kendi ierisinde tartmt. Apocular beklenen karar a-kladlar: Perian da, kardeini de gtreceiz. Karar ky-llere bildirdiklerinde biriken kalabalk kaynayan bir volkan gibiydi. Fakat bir trl yer krenin st tabakasn atrdatacak ve mamasn darya taracak seviyeye ulaamyordu. Kara Silo kplere binmiti. Apocularn sorumlusuna yanaarak; Yeenlerimin ikisini gtremezsiniz, ana ve babalar onlar bize, ky halkna

40

emanet edip gittiler. Canmz aln bizden ama onlar almayn. Birka kyl de Kara Siloyu szleriyle ve balaryla teyit ettiler. Apocular konuyu yeniden tartmaya baladlar. Bu kez kararlarn erken almlard. Ekrem kalacak, Perian gtrlecek. Sonra frtna koptu. Frtnann, yani ky halknn kendi-lerinden baka kimselere gleri yetmiyordu. Karar, Ekrem ve Perianda byk aclar ierisinde karladlar. lerinde frtnalar koptu. Tufann karsnda frtna aresizdi. Fakat Periann iinde o gn kopan frtnaya Periandan baka kimse tanklk yapamad; frtna onun duvarlarn aamad.

7 Ksa bir zaman diliminden sonra, Apocular kervanlarna yeni kattklar genleri alarak, arkada braktklar kyl topluluunu aclar ierisine gmdler. Kervan harekete ge-ince kyamet koptu. Koca koca yal erkeklerin, yal analarn gtrlenlerin arkasndan yaktklar atlar yeri ve g inletiyordu. Hne kyllerinin bayram gnleri kyamet gnlerine dnd. Kyamet kopmu ve kydeki btn insan-lar adeta aresizliklerinin bedelini aclar cehenneminde kalarak deyeceklerdi. Apocular kyn ierisinde, evlerin arasndan, pencerelerin kenarndan, balkonlarn altndan onlar korkuyla izleyen grnmez, gzler arasndan szlp getiler. Ky boylu boyuca kaplayan araba yolu bittiinde durdular. Gayeleri, topladklar genleri sayp eksik olup olmadklarn kontrol etmek ve kyn ierisindeki farkl gruplarla bulumakt. Apoculardan biri Periana yaklaarak kafasndan tutup ay na tuttu. Elleri arasndaki yzne bakt. Ay Periann yznn bir noktasn dahi glgede brakmadan kucaklad. Bitmek bilmeyen son saatlerde ilk karlat Apo-culardan kendisine glmseyeniydi. Ksa bir ann tannm-lyla tand gerillay. Tanmlklar eskilere yllar tesine dayanyordu, fakat Perian bu tanmln farknda deildi. Bu tanmlk Silopide oturan ve yaz aylarnda kendi ailelerini ziyaret eden akrabalk bandan

41

kaynaklanyordu. Perian tanyan gerilla akrabalarnn olu Kadirdi ve gerilladaki ismi Kahramand. Gerilla ellerinin arasnda tuttuu ban brakmadan gayri-ihtiyar sordu. Sen nasl bize katlacaksn? Beni tandn m? dedi. Peri-an alamaktan tkenmi sesiyle cevaplad. Tandm, sen bu gece evimize ilk gelen Apoculardansn. Apocu, Perian brakt. Tannmadn anlamt. Perian, gerillann yzndeki garip ifadeye anlam veremedi. Apocu uzaklat. Az ilerde arabalar bekliyordu. Kyn farkl kesimlerinden alnan genler ikierli-erli bir araya getirildiler, arabaya bindiinde genlerden biri dierlerinin suskunluunu bozdu. Ekremi de getirecekler, dediinde Perian fkesinden ldracakt. Olduu yere yld. San ban yolarak bar-maya balad. Nbetiler yaklap sordular; Ne var, niye bu kadar barp duruyorsun? Hkrklar iinde kalakalmt. Kardeimi getirmeyeceinizi sylemitiniz. Kardeimi geti-rirseniz gelmem, arabay durdurun, yoksa kendimi arabadan aaya atacam, dedi. Caminin nnde yola karken yanlarnda olan gerilla onun neden hkrklara boulduunu anlamt. Hayr kar-deini getirmeyecekler. Onu braktk. Gerillann szlerine inanmaktan baka aresi yoktu. Gerillann kendisini yanlta-bilme ihtimalinin varlyla yol ald. ine Ekremi de getir-diklerine dair bir kuku dmt. Analarn atlarn hala duyuyordu; ocuklarn alamalar, kardelerinin son lk-lar kulandayd. Atlarn sesi, caminin kapsnn nndeki kyamet ortamnn ok sesli grlts beyninde zonkluyor, ldracak gibi oluyordu. Zorun gcnn arabalara tktrd genlerin bir ou iten ie alyor, bazlarndaysa gzya damlacklar yanak-larn srekli slak brakyordu. Arabalar tal ky yolunda grltyle hoplayp, zplayarak, homurdanarak ilerliyorlard. Kyn snrlar almaya balandnda araba kornalarnn ac sesleri duyuldu. Korna seslerini duyan kyller aclar deryasnda bouldular. O gece kyl kadnlarn ykselan atlar dinmedi. H-nenin insanlar kyametin koptuuna tanklk etmilerdi. Nuhun tufan tarih sayfalarnn arasnda syrlarak canlan-m, yenilerek sularn snrlar ierisine ekmiti. Cudinin eteklerindeki kylerde insanlar lanetlenmi ve soylarn srdrecekleri hibir yaam belirtisi hibir yerde braklma-mt. Ac eken analarn, Havvadan beri lanetlenen kadnla-rn tarihi, lanetli gzyalarndan olumu bir okyanusa dn-erek tam, yaam emaresi olan btn kara paralarn sular altnda brakmt. Nuhun gemisini kurtaran Cudi, o ezeli ve ebedi efsane bu gece sular altnda kalmt. Perian geride brakt kardeleri Glsm ve Keremi dnd. Kendisinin ierisinde olduu tufana ramen k-kler uyuyor olmalydlar. Arabalarn ierisinde tufanda kurtulanlar, gnll olmayanlar alap duruyorlard. Peri-an kardelerinin; Glsm, Kerem ve Ekremin son andaki baklarn gzlerinden silip atamyordu. Arabalar tufandan cenazeler kaldryordu. Tufan sonras

42

dinginlie henz ulaa-mamken iki araba sessiz sedasz yryorlard. Cesetlerin, lanetli insan oullarnn dirildii, boylu boyun-ca yaama durduklar grlm mdr? Peki o tufanda ocuklar neden sakince uyuyorlard? Kardeleri Glsm ve Kereme tufann hkm srd zaman diliminde son kez de olsa dnp bakamad. Periann yreinde kalan ve onu doldurup taran kardelerinin yzlerine son bir kez de olsa bakamann hasreti olacakt. ocukluunun komusu, sevgili Makbule teyzesinin onlar o tufandan kurtarp barna basacandan ad gibi emindi. Perian bir daha dnmemek zere evinden, kynden koparlp gtrlyordu. Uyuyan kardeleri bu gerekten habersizdiler. Yaylalara km anne ve babas yaanan olay belki de uzun bir sre duymayacaklard. Apocular Askeri Kanun diye gerillalar arasnda adlan-drlan Askerlik Yasasnn kararn, 25-30 Ekim 1986da Be-kaa Vadisindeki Helve Kampnda yaplan 3. Kongreleri srasnda almlard. 1987 ylnn planlamasnda gerilla says-nn oaltlmas hedeflendiinden zde gnllle dayanan bir karar olarak Askerlik Yasas netletirilmiti. Askerlik Yasasnn ilk uygulaycs Cemit (Ahmet Kesip) olmutu. Cemit orman kylerinden otuz be kiiyi zorla daa kar-mt. Ksa sre ierisinde bunlardan kalar olmutu. Bu bir eylerin doru yrmediinin ilk iaretiydi. Askerlik yasas kimilerince yanl yorumlanm askerlik zorunluluk olarak alglanm ve genler zor kullanlarak dalara karlmlard. Bu kanun bir ihtiyatan dosa da kimi yerde anlalamam, kimi yerde hrsl komutanlarca adeta tersine iletilmitir. Askerlik Kanunu, herkesin gc orannda Krdistanda y-rtlen mcadeleye katlmas espirisiyle gelitirilmise de istenildii gibi uygulanamamt. Askerlik Yasas zellikle Botanda uygulanm, zorla asker alm ise en fazla 88 ylnda gereklemiti. Halk bu iletilme anlayndan etkilenmi, in-sanlar onarlmaz yaralar almlard. Analarn gz yalar Cudi de dinmez olmutu. Tufandan etkilenen genler ancak, Apoculuu anlamaya baladklar andan itibaren toparlanp yaama katlabiliyordu. Bir de yaamdaki durularyla kendi-lerini etkileyen yoldalarnn yardmlar genlerin yeil bir dala tutunmalarn salyorlard. Her yenilik, her atlm m-eyyidini doldurduunda yrrlkten kaldrlmalyd. Bu ya-amn dialektiinin aa vurduu bir kurald. 1987 ylnn rengine gre saptanan Askerlik Yasasnn meyyidini doldurmasna dahi izin vermeden, ta ilk batan bir ok yerde hatal uygulanm ve 1989 ylna gelindiinde bu kanun ren-gini yitirerek tek renge siyaha brnmt. Komutanlar Hogr, karlan bu kanunu; kendisince anlad askerlii ve zoruyla uyguluyordu. Dokuz cann gzyalar ierisinde, bildikleri yaamdan kopartlp gtrlmelerinin sebebi yanl uygulanan Askerlik Yasasyd. Arabann ierisinde dokuz lydler. nk yaamlarndan -kald ki yaamlar da lmn snrndaydalnp gtrlyorlard. Talk yoldaki arabalar talara ar-pyor, btn grltleriyle birlikte bazen duraklayarak, ba-zen hafif hzlanarak yollar ayorlard. 1989 ylnn Ramazan Bayram karanlklar ierisine gmlmt. Hrszlar karan-

43

lk-ta gizlenmeden yrr. Karanlkta hrszlk yapmak adetten sayl-dndan Apoculuu anlamayanlar hrszlk yapyorlard. Apocular karanlktan gelen ve karanla giden insanlard. Apocular Hneye yaprak hrdamas ve dal atrdamasyla gelip, kydeki atmosferle ortaklap, Nuh Tufanndan da byk bir tufan olup esmilerdi. nsan Tufan ncesinden kirlendiinden de daha ok kirlenmiti son bir ka yz yllk zaman sresi ierisinde. Birka saat ierisinde Nuh Tufa-nndan yaadklar ana kadar olumu btn kirlerinden, ktlklerinden kurtarlmlard. Nuh tufanndan bu yana Cudiye yol alanlar kurtarp arndracak olanlar, dalarn kutsallnda arnm Apocular olacakt. Dada olup PKK ierisinde yer alan her insan Apocu olamaz, Apocu felseyi zmseyemezdi. Zaten Apoculuk zmsenmediinden do-kuz can apansz scak bildikleri yuvalarndan kopartlyordu. Insanlar yaadklarna anlam veremiyorlard. Ama Apoculu-u zmseyenler yaamn kk ayrntlarnda insanlarn yreklerine szarak, yreklerini ferahlatyor ve savatklar bu dalarda insanlarn her birinin kendilerini kirlerinden arndracaklar bir rafinere dnmelerini salyorlard. nsan arnmalyd. nk Nuh Tufanndan sonra btn canllar arasnda kirlenen insand ve arndrlacak olan da insan olacakt. Nuh, btn canl trlerinden birer iftle dnyay kurtarmt. Apocular ise teker teker btn insanlar gemi-lerine yani kervanlarna alp kurtarmalar gerektii dnce-sine ulatklarndan kafalarnda tadklar yk Nuhun yknden daha da ard. nsani cevheri Kabeleri klarak yryor, yeni araylara doru yol alyorlard. Elbette ki tesadfi deildi; insanlar, dokuz insan Cudinin evresin-deki Silopi ovasnda yer alan Hne gibi kimi kylerden alp tekrardan Cudinin zirvesindeki Safineye kartmak! Safine; Cudinin zirvesindeki ocuun beii, Safine; Adem ile Havvann, eril ile diilin, sa, Meryem ve Magde-lanann, Glgam ile tarn, Mem ile Zinin, Nuhun yeni-den yaratt yaamn ad ve tanmlamasdr. Hayat, iinden kt yer bulduu o yere yerlemeliydi ki kaynayla kayna-p z suyunu tekrardan kaynandan alp akabilsin. Ya da baaklarn olgunlaabilmesi iin gne doksan derecelik yeri-ne yerleebilsin ve evrene kendisini hissettirebilsin. Gecenin karanln kendilerine rt yapan Apoculara kar kyllerin fkeleri o gece katlanarak byyordu. Devlet babann ocuklar olan eyh ve aalarn sylediklerini bes-mele bellemilerdi. Apocular dinsiz, imansz ekiyalard. Arkalarndan; Hani, Krtler iin savayorlard. Krt deil miyiz, neden ocuklarmz silah zoruyla bizden alp gt-ryorlar; bizlere ve ocuklarmza zulmediyorlar. Bunlar Krt deil, gavurlarn ocuklardr. Devlete kar savamyorlar, bize kar savayorlar, diyorlard. Yaanan yk, bir tek Periann yks deil, insanln yaam yksyd. 1989 yln Perianla paylaanlar gerei henz kefetmemilerdi. Btn yzlerde bilinmezin, korku-nun acs vard. Bir sre sonra kyller arasndaki btn tartma ve konumalar bir anda durdu. Sadece aresizliin dili olan alamalar kye hakim oldu. Kadnlar aladka erkekler sustular, sustular...

44

8 Arabalar ta ve toprak karm yollarda homurdanarak ilerliyorlard. Arabalarn tekerleklerinin altndan kk ta-lar frlayarak yolun kenarna durmakszn yaylyordu. Koca toz bulutlar araba farlarnn aydnlatt alann dna kt-nda yer yzn kaplam karanln ierisinde yok olup gidiyorlard. Yeni katlanlar daha dorusu, katlm salanm zorunlu katlmllar bir bilinmeze doru yol alyorlard. Apo-cular ise en bilinir yolda, bilinir kldklarna yryorlard. Arabalar Hne Kyne yakn komu olan emika K-ynn toprak yolunda zorlandklarndan homurdanarak ilerliyorlard. Gecenin kara rts emikann gzellii zeri-ne abanarak grnmez klmt. Yolun iki tarafna dizilmi mee aalar uzun sre cenaze arabalarna elik ettiler. Birbirlerinden ve lmlerinden habersiz olan ller, onlar diriltecek olan efsanesinin gerekletii Cudinin zirvesinde ortaklaacaklard. emikaya varmlard. Mee aalarnn arabalara elik edilerinin durduu yerde, kayalarn arasna adeta gizlenmi de acelesi olduundan tam olarak yerlee-memi biri gibi ya da saklamba oyununu oynayan oyundaki en kk olan acemi ocuklar gibi evler aalarn arkasna tamamen gizlenememi ve kolu darda kalm ocuklar misli; kimi yerde evlerin bir duvar, kimi yerde evlerin damlar, kimi yerdeyse sadece kaplarnn ald balkonlarn bir blm grnyordu. Evler, peindeki polisten kaan kapkalar ve saklamba oynayan ocuklar gibi kap gizlen-mek isteseler de gizlenememilerdi. Arabalarn sesine koan kpekler uzun sre havlayarak arabalarn peinden kouyor, en sonunda yorulup yavalyarak ve bir sre sonra olduklar yerde durmakszn havlayarak hzla yiten arabalarn pein-den bakakalyorlar. Iklar yakl olan baz evlerin lambalar, kpek havlamalar ve araba seslerinin birbirine karp oal-masyla birlikte birer birer snyordu. Bu diyarda geceler karanlk ve korkuydu. Kara gecelerin yklerini Cudinin diyarnda dede ve ninelerinden dinlemeyen ocuk yoktu. ocuklarn karanlk korkusu bylece balar; yz yl dei-tiinde ocukluk korkular farkl renklere brnerek devam ederdi. Arabalar on dakika kyn ierisinde yol aldktan sonra gzel emika arazisi sona ermek zereydi. Birka dakika daha yol alnca havlamalar duyulmaz oldu;

45

fakir ky evleri de yava yava sendeleyerek geride kalyorlard. emikann evleri grnmez olunca arabalar durdu. Gerillalar inmeye balayarak yenilere inmelerini sylediler. Perian, harab bitap arabadan indi. Arabalardan inenler cenaze treninde yrr-m gibi yavaa birbirlerine doru yrdler. lk kez kendisini bu kadar perian ve gsz hissediyordu. Belir-sizlik ierisinde alamaktan yorgun dm ve uyumu be-deni, hibir direnie gemeden verilen komutu yerine getirdi. Erkeklerin ierisinde tek banayd. Yalnzlktan, yabanclk-tan rkyordu. Etrafna bakt. Tand ve tanmad bir grup erkek arasnda dier taraftan gelen gruba doru yr-yordu. Arabalar farlarn yakp kornalarn alarak hareket ettiler. Aralarnda kan davalar varm da baracak iki grup halinde yryorlard. Arabalar uzaklatklarnda korna ses-leri duyuldu. ofrler aldklar kornalarla vedalaarak top-lumlarndan edindikleri alkanlklarnn sonucu onlar aln yazs ve kaderleriyle babaa brakyorlard. Kardakilere yaknlatka aralarnda bir kadnn varolduunu farketti. Gruplar bir araya vardklarnda iki lk koptu. Perian dier gruba yaknlatnda grubun arasnda bir kadn olduunu fark etmiti. Birden fazla erkein olduu yerde iki kadn mknatslar gibi birbirini ekmeye balard. Kadnlar doal bir mknats gibi birbirlerini ektiler. Yaknlatka yrei gittike hzla arpmaya balad. Byle bir ey ola-maz, dedi kendi iinden. Kadnlar daha da yaknlat. Heye-can, korku girdabnda Perian, Dilbere yaklatnda iki kadnn kulaklar sar eden l koptu. Sarlp alamaya baladlar. Birinin sevin, dierinin znt gz yalar kadn-larn birbirine deen yanaklarnda birbirine kart. Sevin ve gzya i ieydi. imdi ne yapacaz, dedi Perian. Anlamadm, nasl ne yapacaz, diye ekledi Dilber. Apoculardan nasl kurtulacaz. Dilber onun gen erkekler misali zorla getirildiini anla-mt. Biraz duraksad, durgunlat. Anladm galiba seni zorla getirdiler. Periann gzlerinde imekler akarak bakt. Niye seni zorla getirmediler mi? Hayr, ben katlmak iin gizlice Apocularn yanna geldim. fkeliydi, kan beynine srad. Bararak; Nasl aileni, kardelerini brakp bunlara katlrsn. Anla-tlanlar duymadn m; geceleyin kymzn halini grme-din mi? Nasl olur, buna inanamyorum, diye bard. Dilber o an tanmlayamad bir duygu yaad; Periann perian hali karsnda yapabileceklerini bilemedi. Karanlkta prl prl parlayan gzbebekleri aaya indi. Duyulur duyulmaz bir sesle dudaklarndan u szckler dkld: Zaten ailem-den katm. Dilberin dudaklarndan dklen szckleri Perian duyamad. Ortalk sessizlie gmld. Bir zaman sonra Apoculardan iki gerilla yaklatlar. lerinden biri Perian ve Dilbere daha da yaknlaarak sordu;

46

Beni tandnz m? Perian ve Diber afallayarak birbir-lerine baktlar. Perian Dilbere dnerek; Bizleri tanyor musun, dedi. Dilber tanmak istercesine karsnda duran iki gerillaya yeniden bakt, iki gerillay batan-ayaa szd, onlar hatrlatacak ipucu bulmaya alt fakat bulamad, tanyamad. Yabanc insanlarn arasnda iki tandn olmasnn daha da iyi olaca dncesiyle, yaban-clara uzun uzun bakt. Yabanclar tandk klamad. Hem karsnda tannmay bekleyen gerillalara, hem de Periana bakarak; Tanmadm, dedi. Dilber gerillalar tanmad iin z-gnd. Periansa herkese kzgnd. En ok sevdii arkada Dilbere daha da kzyor; o karanlkta onu tanmasna dahi zlyor, onun oradaki varlna inanmak istemiyordu. Gruplarn ierisinde tandk birilerinin daha varolmas Perian sadece zerdi. Yabanclar tannmadklarn grdklerinde, erken davran-mann faydasz olduunu anladlar ve oradan uzaklatlar. Yabanclar ayrldktan sonra kadnlar tekrardan birbirlerine sordular, ikisi de onlar tanmyor ve hibir yerden ksa bir anlk tanma fasln dahi hatrlamyorlard. Belleklerini bir kez daha zorlayarak da olsa yoklamlard. Fakat bellek bir trl Tanyorum cevabn btn yoklamalarna ramen vermiyordu.

9 Tecrbeli Apocular araziye, Perian ve Diberin girecei yeni yaama hakimdiler. Ksa bir sre sonra salkmlarla zm getirerek ikisine verdiler. Kadnlar yemiyoruz deseler de Apocular, zmleri yemelisiniz, birazdan yola kacaz, ackrsanz yryemezsiniz, deyip zm salkmlarn bra-kp gitmilerdi. Peri-

47

an yaknmaya balad; Bunlar da ok ilginler. nsanlar zorla evlerinden alp getiriyorlar, zorla yemek yediriyor; bir garipler ha. Bakalm daha sonra zorla bizlere neler yaptracaklar. Ben yemeye-ceim. Dilber zmleri yemeye balamt. Periann durumuna zlyordu. Dilber; Hadi gel ye, inatlama. zmleri ye-memiz iin verdiler. Bunun zorla ne alakas var, diyerek Periann kolundan tutarak ekitirdi, onu yaknna ekerek bir salkm zm eline tututurdu. Perian iki arada bir derede kalmt. Kendi gurur ve inad bir yandan, te yandan Dilberi krmama istemi. Arabadan indikleri andan itibaren zaten yeterince Dilberi azarlayp durmutu. Onu daha fazla azarlamay yrei kaldrmayacakt. Salkmdan tanelerini koparmaya balad. Biriki tanesini azna att. Yutkunam-yordu. Sinirden, ruh halinden boaz dmleniyor, yut-kunamyordu. Fakat yine de Dilbere hissettirmemeye al-yor, zmleri yiyormu gibi davranyordu. Perianda, Dil-berde sessizlemilerdi. Ksa bir sre sonra yksek bir sesle Apoculardan biri bard. Mangalar halinde dzene gein. Ses zamannn byk blmn yitirmi geceyi yrtarak geti. Perian ile Dilber; Mangalar halinde dzene gein, sylemiyle neyin kastedildiini anlayamamlard. Ne de-mek istiyorlar, diye sessizce birbirlerine sordular. Ksa bir sre sonra erkeklerin ayaa kalkp birbiri ardna tek sra halinde dizildiklerini grdler. Erkeklerin dizilmesine yaban-clar yardmc oluyorlard. Kadnlar armlard. Ne yapa-caklarn dndler. Erkekler dizilince az nceki komutu veren Apocu, Perian ve Dibere yaklat. Hadi bakalm, siz de gelin, dedi. kisi, yrmeye baladlar. Erkeklere yaklatlar. Tek sra halinde birbirlerini pei sra dizilen erkekler ortadan ikiye blnd. Arkada kalan erkekler azck daha geriledi. Blnen erkek grubunun arasndaki yer Perian ve Dilberin yerlemeleri iin almt. Onlar hala farketmemilerdi. Gelin buraya yerlein, siz grubun ortasnda yr-yeceksiniz, dediklerinde kadnlar naar kalarak birbirlerine baktlar. Sessizce gsterilen yere yerletiler. Grupta yeni olanlarn hepsi aknlk ierisindeydi. Dizilenler arasnda yry dzenine gre mesafe ald. ndekiler hareket edip yrdler. Kadnlar hareketsiz-diler. kisi duraksadlar. Apoculardan biri; Hadi siz de yryeceksiniz, niye bekliyorsunuz, dedi. Yrdler. Arkadaki erkekler de onlarn pei sra yr-yorlard. Yryleri uzun zaman almadan Dilber Cudiye doru yrdklerini anlamt. Admlarn hzlandrarak az ilerisinde yryen Periana yetiti. Bak, Cudiye doru yryoruz, dedi. O, cevap ver-meden uzaklat. Dilber, Periann Cudiye olan sevgisini, balln bildiinden moralinin dzelmesi iin sylemiti. Fakat Perian onu cevapsz brakarak uzaklamt. Daha fazla stelemek onu zebilirdi, arkasndan yrd. Gece uzadka uzuyordu. Ay gittike berraklam yldz-lar gkyzn

48

parlaklklaryla igal etmilerdi. Apocular ge-milerine yeni kattklar insanlar da aralarna alarak Cudiye varmak iin tam rota ilerliyorlard. Atein ve gnein ocuk-lar, atee ve gnee; atein ve gnein kesitii Cudiye in-san olarak varlklaryla yeniden bulumaya gidiyorlard. Yeniler gerilla yryn bilmiyorlard. Ya hzl yryor ya da arkada kalyorlard. En fazla arkada kalarak biriki-yorlard. Bir trl istenilen yry temposu ve ahengi tutturulamyordu. Eski gerillalar ise yryte zorlanmamak iin tempolu yrmek istiyorlard. Yeni gerillalar da ona gre hareket ettirmeye alyorlard. Yeniler zor kullanlarak getirilmenin acsn, hncn yryte eskileri zorlayarak kartyorlard. Perian, sylenenleri uygulamamak iin bazen gerillalar geiyor, en ne gidiyor ya da yorularak en arkada kalm Dilberi bekliyordu. Apocular yenileri, insan psikolojisini anlyor, Periann o isel refleksine iten ie glyorlard. O, yry dzenini bozmak iin elinden geleni yapyor, bir ne bir arkaya kouyordu. Eskiler onun yaptklarn gryor, hibiri Periana davran hakknda hibir ey sylemiyor, hareketleri doalm gibi yaklayorlard. yle ya Apocular geni ve byk yrekli olmalydlar ki yreklerinde yeni insanlara yer ap oalabilsinler. Genelde yeni katlan kadn gerillalar tpk Dilber gibi ilk yrylerde zorlanr. Arkada kalrlard. Periann fiziki olarak zorlanmamas iten ie holarna gidiyor fakat buna ondaki fke ve okun yol atn dnyorlard. Ama yine de konumalarnda; Yeni katlan bayan arkadalar fiziki olarak gller, diyorlard. Konumalarn onlara zellikle duyurmaya alarak daha da gl yrmeleri iin motive ediyorlard Kadnlar konuulanlar duyuyorlard. Fakat yine de gerillalar Periann bir ne bir arkaya gidip geliine, kendi srasnda yrmeyiine, zorlanmamasna; fiziki olarak gl olacana dair bir anlam da yklyorlard. Gerillalarn varsaymlarndan ilki geree insan glgesi kadar yakn oland. Kzgnl kontrol edemedii bir enerjiye, gerekte varolmayana yol amt. Birka saattir ard arkas kesilmeden, durup dinlenmeden yryorlard. Yry yorgunluklarna ramen devam edi-yor ve Perian arkada yryordu. ndekilerin durduklarn grnce ard. Yry bitmi miydi? Yoksa bir ey mi olmutu. Yry ylesine uzun srmt ki dnyay bir utan teki ucuna yryeceklerini, Apocularn yaamlarnn tek tanmlanmasnn yrmek olduunu dndrtecek kadar. Durmalar yle olmadn ispatlamt. yleyse neden durmulard. Merak onu ne doru ynlendirdi. Hzla koar admlarla ne yrdnde ayn yry paylaanlar koar admlarna alktlar. ndekilere varp soluklandn-da akan suyun sesini duydu. Yol boyunca ok susadn birka kez sylemesine ramen yry durdurulmamt. Suya yaknlatnda imentoyla yaplp ykseltilmi bir e-meye, koca hortum taklm, su hortumlardan grl grl akyordu. Suyu ienler emenin bandan ayrlarak birka adm ilerleyip oturuyorlard. Apocular aralarnda glerek konuuyorlard. Mola verdik, on be dakikalk dinlenme ve su ime molas.

49

Perian, su ienleri bekledi. Suyunu ienler uzaklatktan sonra, kck avularn melodisini usanmadan yineleyen suya uzatt. Periann elleri boyuyla orantl olarak gelimiti. Boyu gibi elleri de kckt. Yol boyunca terlemi avu-larna buz gibi suyun demesiyle bir nebze de olsa rahatlad. Bir an avularn buz gibi akan suyun altndan ektikten sonra tekrar elini hortumlardan birinin altna uzatarak avularyla su imeye balad. O su ierken arkasnda tecrbeli bir gerilla belirdi. ok fazla su ime, terlemi ve yorulmusun, iyi deildir. Su seni arpabilir. Btn gerillalarn su iip oturduunu dnrken o da nereden kmt. Bu gn sylenen her sze kzgn dnya-snda anlamlar yklyordu. Su neden beni arpacakm, seni arpsn. Suyunu iip emeden uzaklat. Ardnda emenin ban-da brakt gerilla, Periann sylediklerine hafife glmse-dikten sonra suyunu iti ve uzaklat. Birka dakika sonra Dilber ve birka kii daha emeye vardlar. Kouturmann arasnda gelenleri net olarak hesaplayamam olmasna ard; hesaplayamadklarndan birinin Dilber olmasnaysa zld. Dilber suyunu itikten sonra yanna varp oturdu. Dilberin haline acmt. Bu yol bitmeyecek, her an bitkin dp bir yerlerde lecekmiim gibi geliyor. Ne bitmez tkenmez bir yolmu anlamadm. Oturup bir yerlerde dinlensek, peimizden koturan m var. Sonra tek-rar yola karz, dedi Dilber. Perian hemen yerinden frlad, tecrbeli gerillalarn yanna vard. Apocu gerillalar bada kurmu, tartyorlard. Burada dinlenelim; illa gideceksek de, bir yerlere vara-caksak da hava aydnlansn, gne dosun gideriz. Az nce kendisine suya ilikin uyarda bulunan uzun boylu ve iri yar gerilla hemen atld. Gerillann kendisine ait kurallar var, uyacaksnz. Yarna kalrsa askerlere yakalanrz. Periann davranlarndan f-ke akyordu. Karsndaki ise gayet sakindi. Bada kuran-lardn biri; Az kald heval, ok iyi yryorsunuz. ok zorlanmadn, iki saat sonra varacamz yere ularz, dedi. Perian konuan gerilladan birka saat daha yrye-ceinin kesinliini ve keskinliini alglamt. Dilberin yanna geri dnd. Birka saat daha yryeceiz. Susarak oturdular. Bada kurup oturmu birka tecrbeli gerillann dnda grupta yer alan dier tecrbeliler de dahil kimse konumuyordu. Suyun sesi konuanlarn sesini bastryordu. Gerillalar ksk sesle tartyorlard; yksek sesle tartsalard sesleri suyun sesini bastracakt. Btn kulaklar hafif esen rzgar ve hortumdan grl grl akan suyun syledii melodiyi dinliyordu. Her madde, her canl sesiyle varoluyordu. Tpk susanlarn varolan sesi gibi; atein, suyun, ylanlarn, insanlarn bir sesi vard. lk yola ktklarnda; Bizi tandnz m, diye soru soranlardan biri yanlarna

50

gelip oturdu. Naslsnz, zorlandnz m? ok fazla zorlanmadk, ama yorulduk, dedi Dilber. Soru soran kadnlarn zorlanmalarn yol boyunca gzle-miti, zorlandklarn biliyordu. Yine de kadnlarn psiko-lojilerini etkilemesin diye zorlanmalarn grmezden gelerek cevap verecekti. Normaldir, ilk yrynzdr. Sonradan yapacamz yrylerde alacaksnz. Teri soumaya balam hafif esen rzgarn arpmasyla meye balamt. Gerilla konumasn srdryordu. Bak bu grdnz emeye mer Hocann emesi diyorlar. Hikayesi uzun, belki sonra anlatrm fakat bir gerilla arazinin her noktasn, suyunu, tan, topran, otunu iyi bilmelidir. O yzden u andan itibaren corafyan dilini iyi okumanz gerekiyor. Gznz an. Doay . Perian karsndakinin konumasn sonulandrmasna frsat brakmadan hemen araya girerek konumay bld. ok souk. Terlemisiniz, teriniz soudu o yzden yebilirsiniz, birazdan yola karz, tekrardan snrsnz. Dilberde dn, hatta titrediini hissetmiti, suskun kald. Bir ey istiyor musunuz, dedi tecrbeli. Hayr dedi Dilber. Tecrbeli gerilla ayaa kalkt; Birazdan yola kabiliriz, hazr olun, dedikten sonra arkasna bakmadan hzla uzaklap, bada kurmu erkek-lerin tesine giderek oturdu. Birazck da olsa dinlenmi fakat bir o kadar da m; birka saattir hi olmadklar kadar solmulard. Hadi yoldalar hareket edelim, birka saatlik yolumuz kald. Daha fazla beklersek, daha fazla meye balaya-caksnz, diyen bir ses duyuldu ve herkes eski srasna gre yrsn diyerek kesildi. Perian yeniden sinirlenmiti. Srayla yrmek de neyin nesi oluyor? Yryoruz ite, ne acayipler bu Apocular. fkeden tekrar alamaya balad. Dilber alamamak iin dmlenen boazn nefesini yava yava alarak bastrmaya alyordu. Herkes sraya getiinde grubun ortasna gidip yerletiler. Gerillalar yrd. Gerillalar yrdke snmaya baladlar. Cudiye varma-larna az kalmt. Cudiyi, Cudinin ocuklar bilirdi, yolun tkenmek zere olduunu bilerek yrdler. Dilber ok fazla yryemiyordu. Bu geceki yryleri boyunca zaten hep arkada kalmt. u anda en arkada yryordu. Perian ise yry srasn bozmak iin bir i tepkiyle sray batan aa turluyordu. Gerillalar yola ktklarndan bu yana hep kadnlara taklyorlard; moladan sonra da taklmalarn srdrdler. Vallahi sen iyi bir komutan olursun heval, deyip duru-yorlard. O, herkese ve her eye kstnden kimseye cevap vermiyordu. Sadece bedeninin diliyle

51

konuuyordu. Dav-ranlarysa gerillalarn onu anlamalar iin yetiyordu. Ykseklere trmanldka corafya giderek sertleiyordu. Sarp arazide yrmek daha da zorlu oluyordu. Zorlu da olsa yryecekler ve ulalmas gereken yere varacaklard. Eskiler, yaamn bilgisini uyguluyorlard. Cudinin eteklerinden aaya bakt. Kyleri uzakta kal-mt. Uzaklarda grd bir ka n kylerine ait olup ol-madndan dahi emin olamyordu. Her yer karanla gmlm ve grnmez olmuken hibir eyden emin deildi fakat yine de uzaklarda kalarak solan bir ka n kylerinin hangi mahallesine ait olabileceini dnd. Bylesi bir gnde kyllerin klarn kapatp uyuyabilmi olabileceklerine inanamyordu. Uyumular myd? O gece Hnein insanlar uyuyamazlard, dokuz gencecik can, cier-leri s kafeslerinden kopup yitmiti. Yeni gerillalar kendilerini tufandan kurtarlan ansllardan ve kutlulardan saymyorlard. Kopup getirildikleri tufan dnyasnn iindeki tabloya bakp duruyorlard. Perian kardelerini dnyor, kurtulmak iin bazen ilerliyor, bazen geriliyordu. Fakat yine de kyde yaanan tablo kareler halinde gelip beynine yerleiyor, onu srekli olarak megul edip duruyordu. Ky tablosunun kareleri bittiinde annesi ve babasnn tablolaryla kar karya kalyor, gz yalar mer Hocann emesine dnyordu. Kimi zamansa yaad ann dndaki zamanlarn tablolar belleinde birbirine karyordu. Cudinin hafif esen rzgar, Perian rahat-latmak istercesine esiyor; Perian merhaba, mekanma ben gibi bir sadk yar ile bulumaya ho geldin, diyordu. Elleriyle boynunda boncuk boncuk biriken terlerini sildi. Terini silerken elleri, terden olumam boncuklarna dedi-inde kendisini tuhaf hissetmiti. Rengarenk elbisesiyle u-yumlu sade ve beyaz boncuklar boynundayd. Boynundaki boncuklarn tpk elbisesi gibi kendi elleriyle dizerek kolye haline getirmiti. Kolyesini ilk taktnda annesi uzun uzun ona bakm ardndan glerek; Kzm o bembeyaz boncuklar neden takmsn, demiti. Durmakszn boynundaki boncuklara dokunup duruyordu. Askerlerin arasna gidiyordu. Askerlerin ss eyas tak-madn babasndan duymutu. Koparp atmay dnd bir an, tekrar brakt. Boncuklar bir tlsm gibi annesiyle b-tnlemiti. Tlsma dokunursa annesinin bys bozula-cakt, tlsma dokunamad! Evet arkadalar bu geceki yrymz bylece bitti. Yeni noktamz buras ve bayramn geri kalan gnlerini de burada geireceksiniz, daha gzel ve farkl bayramlar, bayram gnlerini de birlikte yaayacaz, dedi ilerinden biri.

52

53

10 Perian kendi dnyasnda atmalarla dolayorken, noktaya ulamlard. Yeniler; dar, kayalkl ve uurumlu bir yerde neden konakladklarna bir trl anlam verememi-lerdi. Cudinin en zirvesine, Safineye trmanacaklarn dnrken neden Cudinin bu sarp yamalarndaki uurumlu yerlerde kalmlard. Herkes oturarak dinlenmeye balad. Aralarndaki fsltlardan kadnlar iin yer hazrlandn anladlar. Yorulmulard, yatmak iin nasl bir yer hazrlana-can merak etmilerdi. Gerillalarn evleri ya da kulbeleri kayalarda, bir yerlere gizlenmi olmalyd. Yaananlar unu-tarak her zaman konakladklar yaylalara varmt. Yatmak iin yaylalarn, konakladklar mekanlarn ynden yaplm tek odal, geni, kon dedikleri geni evlerindeydi. Gerilla-larn da dalarda evleri vardr diye dnd. Srleriyle birlikte yaylaya kan gerlerin evlerine benzer; kei ve koyun ynnden rlm koca adrlarn ierisinde uyuma hayali kurdu. Yayla evlerindeki uykularnn kendisine has bir saaltc etkisi vard. Dilber ise evcil yaamn dndaki yaama yayla ve da yaamna tmden yabancyd. Yatacak bir yerin, bir mekann varln, Cudinin eteklerinde bir yaam evinin varln tasavvur dahi edemiyordu. Nerde yatacaz ki her yer ta, talarn zerinde mi yatacaz? Perian ister istemez ona cevap verme zorunluluunu hissediyordu. Buralarda mutlaka bir adrlar vardr. Ksa bir sre sonra gerillalardan biri kadnlara gelme-lerini iaret etti, kadnlar iarete cevap verdiler. Hadi gelin size uyuyacanz yeri gstereceim dedi gerillardan biri. O, nden Perian ve Dilber arkasndan yrdler. Byke bir kayann yanna

54

vardlar. Kaya ortadan ikiye ayrlm ve her tarafna bir aa dikilmi gibiydi. Gerilla yanndaki kk battaniye parasn onlara verdi. Kayann hemen dibinde iki aa arasnda hafife dzeltilmi bir yer vard. Eliyle dzlk yeri gstererek; Verdiim battaniyeyi altnza serip yatn, dedi. Perian ve Dilber akndlar. Burada m yatacaz, dedi Dilber. Evet, diyen gerilla, onlarn aknlklar karsnda gayet sakindi. nk; yerde yatacaksn dendiinde hemen hemen her yeni gerilla ilkin arrd. yi istirahatler, diyerek kp gitti. kisi bir birine bakt. ok yorgundular. Hemen battaniyeyi alp serdi ve uzandlar. Kadnlar yattklar yer de dahil, her eyi garipsemilerdi. Dilberle beraber gkyzn seyre daldlar. Duygu ve dnceleri ok kark olduundan konuam-yorlard. meye baladlar. Gerillada bilmediklerinden birini bu gece yaayarak kefedeceklerdi. Alta serilmesi iin verilen battaniye, Vcut hareketini yitirip soumaya ve rzgarda hafif esmeye balaynca, altlarna serilmesi iin verilen battaniye yatak olarak serilmekten syrlp yava yava hareketlenerek soua kar gelien refleksle bedenlerinin st ksmna doru srklenerek yorgana dnrd. Gece ilerlemeden, erkenden ilk keiflerini gerekletire-ceklerdi. Bedenleri hareketsiz kalnca meye baladlar. Az sonra, altlarna serdikleri battaniyeyi yava yava hareket-lendirerek stlerine rttler. Toprak vcutlaryla temastayd. Zamanla toprak ve bedenler snd. Yorgundular hemencecik uyuyacaklarn beklerken uyuyamyorlard. Vakit gece yarsn geeli saatler olmutu. Yldzlar yapraklaryla yaralayan aalar karanln hkmne son vermesini drt gzle bekliyorlard. Gen kadnlar biliyorlard ki akrabalar ve kardeleri uyuyamamlard. Geride kalan kadnlar har-manlarda hala atlar yakyor olmalydlar. Uyuduklar me-kan garipsemilerdi. Gerlerin uyuduklar, ynden yapl-m kon denilen adrlarn, her otlaa nasl yerletirdikleri bir kez daha geldi aklna. evredeki meralk hayvanlar tarafndan tketilince konlarn kaldrp katrlara yklyor, farkl otlaklar ve meralar bulmak iin srleri nde kendileri arkada yollara dyorlard. nsanlarn yaam ve yerleim biimleri retim tarzna bal olarak deiir ve geliirdi. Yaylaclar konlar koyun ve kei ynlerini ileyerek yapyorlard; konlar soua da scaa da dayanklydlar. Konlar ieriyi scakta stmaz, soukta soutmazlard. Souk ve sca dengelediklerinden salklydlar, insanlar koruyor-lard. Glgeleri zorlu yaam, huzurlu klyor, yorgun beden-leri konlarn altna dinlenmeye ekildiklerinde gleniyordu. Hayvan rnlerini ileyerek yn kon denilen adrlara, kazak, orap ve heybelere dntryorlard. Mtevazi yaamlarnn her ihtiyacn elleri, aln terleriyle karlyor-lard. Gerillalar talarn ve aalarn arasnda yayorlard. Perian, gerillalarn ta ve aa rettiklerini dnd bir an. Yaylalara ktklarnda bylesi sarp yerleri ou zaman grrlerdi, fakat konaklamamlard. Kendilerinin de, hay-vanlarnn da daha kolay konaklayaca yerleri arar bulur ve konaklarlard. Belli ki, adrlarna kon demelerinin altnda yatan gerek, gezici adrlarnn srekli olarak bir yerlere

55

konmasyd. Peki ya gerillalar bir yerlere, yaylalara kon-mazlar mydlar; neden doann her parasn kendileri iin konaklama yeri haline getirmilerdi? Gerillalar gezgin ve seyyah deillerdi elbet fakat o, henz bilmiyordu. Onlar her yerdeydiler, ya da her yer onlarnd. Kirlenmeyen her toprak paras, gerillalara kucan snr-szca ayordu. Btn yaz boyunca sk sk gelip yreine tneyen gelip geicisin hissi, gelip gemeyen o gelip geicisin hissi yok olmutu. ard, rkt, tanmlayamad ayn hissi, ayn sesle mrldanyordu. Kork Perian, kutsal kitaplardaki kadar kork! Ezel ve ebedin arasndaki bu zaman diliminde kalcsn! Bir ku kadar olan bedeni ku gibi titremeye balaynca Dilbere yanaarak iyice yanna sokuldu. Korkudan Dilbere snmak istiyordu. O, hibir ey sylemedi. Yzn elle-rinin arasna almt, bir ka dakika ylece korku iinde bekledi. Sonra ellerini yznden alarak bann altna yastk yapt. Bir damla su demiti ellerine, gkyz bu kadar aydnlkken den yamur damlas olamazd. Bir damla daha dtnde Dilberin i ekilerini duydu. Periann ellerine den yamur damlas deil, Dilberin gzyalaryd. Ondan sonraki damlalarn her biri birer glle arlndayd. Gzyalar bir ceylann lm annda topraa den yaam gzyalar gibiydi. Ceylan neden lm annda toprakta yeniden yeereceini, yaam bulacan dnerek gzya-larn topraa brakr ki? ayet bir avc tarafndan vurul-musa; yaam adna topraa brakt gzyalar yaam yeniden yaratmann, yaam sevincinin gz yalar olabilir mi? Ceylan ki her avc ona ak; yedi yl boyunca avc ceylann peinden diyar diyar dolar durur. Dilberi Apocu-lara srkleyen bu akn aksi; ceylann avcya ak mdr? Suskunluk iki damla gzya ile giderek bymemi, aksine bozulmutu. Dilber alama yeter. Artk yapacamz bir ey yok. Evren sustu. Dilber anlatmaya balad. Babamla anlamadm bilirsin, bayram gnnde yine onunla kavga ettim. Alayarak feryadlar iinde uzakla-tmda Apocular sanki feryadm duydular. Kapy alp ieri girdiklerinde alamaktan gzlerim kan anana dn-m, babamla yaptm kavgalardan bkp usanmtm. Defalarca intihar etmeyi dnmtm. Apocular ieriye girdiklerinde kan anana dnen gzlerim dikkatlerini ekmi olmalyd, bakp duruyorlard. Babama kendilerine katlabilecek erkek ocuu olup olmadn sordular. Babam; Hayr, dedi. Onlar babama inanmamlard, evimizi ara-maya baladlar. O an onlara katlma fikrim aniden boyverdi. Babamn kzacan, zleceini biliyordum. Bylece baba-mdan yllardr bana ektirdiklerinin hncn alm olacaktm. Onlar bir oday arayp bitirdiklerinde odadan ktlar. Hemen atldm; Sizinle gelmek istiyorum, dedim. Babam donup kald. Hibir sz azndan kamad. Henz bir saat nce kavga etmitik. Apocular bir an bana baktlar, yineledim: Size katlmak istiyorum Onlar sylediklerimi ikinci defa bana tasdik ettirince; Kye yeni katlmlar salamak iin geldik. Ama Krtler bilinsiz olduklarndan destek sunmu-yorlar, biz de bymek iin genleri zorla katyoruz. Gnll katlmak istiyorsan seve seve

56

alrz. Kadnlarn katlmysa daha deerli ve gzel. Bize katlabilirsin, dediler. Babam ben konuurken susmutu ama, Apocular konu-maya baladklarnda renkten renge girdi; konumalarn bitirdiklerinde babam kplere bindi, bard. Kadn olduum iin onlarn beni dinlemeyeceklerini dnyordu. Apocular konutuklarmla ilgilenip sorumu cevapladklarnda kork-maya balamt. Onlara yamn kk olduunu, dalarda yapamayacam ve ayrca amcamn oluna beik kertmesi olduumu defalarca tekrarlad. Bylece ilk kez beik kertmesi olduumu da rendim. Arada bir burnunu ekiyor, ikide bir elleriyle burnunu siliyordu. Ama Apocular babamn sylediklerinden hibirini dinlemediler. Davranlarmdan zldm anlamlard. Bana bakarak, Kzcaza iyi davranmyorsun, mazlum Krt kadnlar artk sizin gibi babalardan ve kocalardan kurtulacaklar, dediklerinde babam ban nne edi. Sonra gitmemem iin yalvard. Btn kavgalarmzn bedelini alrcasna inatlatm. Gideceim, dedim. O bard, kfretmekle yetindi, Apocular yanmzda olduklar iin dvemiyordu. Farkl bir zamanda farkl in-sanlarn yannda bu gece davrandm gibi davransaydm, babam, btn kemiklerimi krard. Kapdan gerillalarla ktmda babam feryad figan iinde alamaya balad. Babam alarken ilk kez gryordum. Yalarla dolan gzleri hl gzlerimde. Ne yapabilirdim, ona yle kzmtm ki kalkp Apocularla geldim. Hkrarak alyordu. Dilberi skca kucaklad, salarnn arasna ellerini gtrerek okad. Beik kertmesi olsaydn beik kertmesi olan herkes gibi sen de bilirdin. Baban Apocularn seni gtrmemeleri iin beik kertmesi olduunu sylemitir. Iklarn gndermekte inatlaan gne birka saat kala sustular. Perian, amcasnn yaadklarn dnd. Babas kadnn, Dilberse annesini yitirdiinde ikisinin alaylar tek ses olmutu. Babasyla kavgalar annesini yitirdikten sonra babasnn yeniden evlenmesiyle balamt. Babasnn evleneceim demesi kavgalarnn milad olmu; btn kavga-lar annesini yadrgayan bir kadnn eve geliiyle balamt. Anlatlanlar kadnlarn yreini daraltmt. Gece yaananlardan ve anlatlanlardan yorgun dm uyumak iin sabr-szlkla gnn ilk klarn bekliyordu. Geriye kalan zaman Perian ve Dilberin suskunluu karsnda ylece akp geti.

57

11 Hava aydnlanmaya balad. Kular kadnlarn geceden kalan suskunluklarn terek karladlar. Perian ile Dilber uyanmlard. Gecenin btn nbetlerini kendileri tutmu gibi geceden kalan yorgunlukla ayakta durmakta zorlanyorlard. Her mevsim sabahn ilk saatlerinde her yerde olduu gibi Cudide souk olurdu. Souun etkisiyle birbirlerine sokularak saldrlara kar kendilerini korumaya alan ceylanlar gibiydiler. Aydnla-nan gne nasl balayacaklarn bilmiyor, ilk kez yeni bir gn karsnda bylesine cevapsz, aresiz ve rotasz bekliyorlard. Kylerinde olsalard sabahtan akama kadar yapacaklar bir-birine benzer ilerin haritasn hemen kartverirlerdi. Gerillalarn sesleri uzaktan da gelse duyabiliyorlard. Me-rak etti ve bir kayaln stne karak bakt. Birka gerilla ate yakm atein etrafn emberleyerek oturmu sohbet ediyorlard. Dilbere bakarak; Ate yakp etrafna oturmu-lar, sohbet ediyorlar, dedi. Yalnzdlar, erkeklerin yanna gidip oturmay hi mi hi istemiyorlard. kisi birbirlerinin ne dndn anlam gibi ayn anda; Hayr gidip oturma-yalm, dediler. Yanyana oturarak birbirlerine yaslandlar. O anda yaknlarnda bir erkek sesi duyar gibi oldular, dinlediler. Heval izin varsa yannza gelmek istiyorum. Perian ve Dilber birbirine yaslanm oturuyorlard. Hzla birbirlerinden uzaklatlar. O halde grldklerini biliyorlard. Utanmlard. Buyur. Sabahlar hava souktur, yorsunuzdur, yanmza gelip snn. ki kadn ayn anda cevap verdi. Gelmeyeceiz. Gerilla Perian dikkatlice szyor, yeni bir ey ke-fetmiesine ban arada bir sallyordu. ki kadn da onun davranlarna anlam vermediler. Perian erkek gerillann kendisini uzun uzun szne sinirlenmi, gerillann erkeksi baklarndan holanmamt. natlamayp gelin snn birazdan yola kacaz. Yeni yaamn yola kmalarndan korkmaya balamlard. O korkunun refleksini ilkin Dilber gsterdi. Tamam siz gidin birazdan geliriz. mlerdi, atein bana varp snmak iin yrdler. Atein evresinde oturan gerilla grubunun yanna vardk-larnda gerillalar ayaa kalktlar, kadnlar

58

onlarn davran-larna anlam veremediler. Gsterilen yere oturdular. Onlar oturduktan sonra gerillalar da oturdu. Mir Zeydin; Uyuyabildiniz mi? Hayr, dedi Dilber. Dalarda uyuma alkanln zaman ilerledike edineceksiniz. Sizi armaya gelen yolda, bize, sizin elbiselerinizi deitirmemiz gerektiini sylemiti de bu kadar erken ihtiyacmzn olacan dnmemitim, diyen gerillarn so-rumlularyd. Periana dnerek; En ksa zamanda ncelikle senin elbiselerini deitirmeliyiz. Perian armt. Demek ki erkek gerillann onu szmesinin altnda yatan gerek zerindeki elbiseleriydi. Bir gn nce, elbiselerini ilk giyin-diinde syledii szler, kardeleriyle yapt konumalar belleini yoklayp getiler. Elbiselerini uzun zaman giyemeyeceinin hissini imdi daha iyi anlyordu. Skld; gerillalara cevap vermeksizin gzlerini kzlere dikti. Dil-berin elbiselerine ilk kez gzleri iliti. Giydii elbiseleri aylardr kendisiyle btnleen, kullanlmaktan anm yer yeri paralanm elbiselerdi. Demek ki bayram dier akran-lar gibi gnlnce yaamam, ylda bir kez de olsa akranlarnn sevincini ortaklaamamt. Bir gn ncesinde Dilberi grm olmasna ramen nedense giyindii eski elbiseleri dikkatini ekmemiti. Giyinmi olduu bayram elbiselerin-den utand ve iinden bir an nce zerinden syrp atmak geti. Sonra gelip geicisin, bu elbiseleri uzun sre giy-meyeceksin hissi kocaman bir korku dana dnerek patlad. O, kotuka korku lavlar onu kovalyorlard. Lav-larn hep kendisini yakalayacandan korkarak baryordu: Elbiselerimi karmayacam. Ter ve ate iinde bir kabustan uyanm biri gibi atein banda oturan insanlarn yanndayd. Bir gerilla daha gelip oturdu. Geceleyin birlikte yol ald insanlarla, sabahn ilk klaryla yeniden tanyordu. Bada kuranlarn arasna en son katlan da onu szyordu. Perian bu kez anlamt, bir erkein bir kadn sz deildi. Baklarnn kayna, el-biselerinin bulunduu ortama uygun olmayyd, bir geril-lann dman tehlikesini Periann elbiselerinde grmesiydi. Hl kendisini szen gerilla ondan nce yaplm tart-malardan habersiz arkadalarna dnerek: Neden bayan arkadalarn elbiselerini deitirmiyorsunuz, bizi deifre edecekler, dedi. emberde oturanlardan biri: Noktada elbise yok ki nasl deitireceiz? embere yeni oturan gerilla emberden sessizce kalkarak uzaklat. Tartmalarn elbiselerine ilikin olmas gen kadnlar rahatsz etmiti. Yabanc erkeklerin elbiselerinden konuma-larna alk deildiler. Ky toplumunun dar snrlarnda bir tek kadnlar elbiseleri hakknda birbirleriyle konuabiliyordu. Ya da abileri, babalar ve kocalar elbiselerini alr kadnlarsa ou zaman alnan elbise hakknda hi bir gr bildirmez, giyerlerdi. Elbiseleri iyice eskimeden kendilerine elbise dahi alnmaz, yoksulluktan baz ocuklar elbisesiz dolarlard. Ve herkes plakl insann ilk hali bilircesine sesini karmaz, yoksulluunu o saf ve gze batmayan plaklk altnda gizlerdi. Dilberin elbiseleri eskiydi deitir-

59

ilebilirdi; bir an, az nce zerinden syrp atmak istedii elbiselerinin deitirilmesinden byk bir korkuya kapld. Yanlarndan anszn kalkp uzaklaan gerilla geri dnd. Elinde bir eyler vard. Yaknlat. Oturan grubun yanna vardnda; Heval, size elbise getirdim. Isndktan sonra gider uygun bir yerde giyersiniz dedi ve elbiseleri Dilberin oturduu yerin arkasndaki kahverengi taa brakt. Elbiselerin bu kadar ksa zamanda getirilmesine ate banda oturmu olanlar da armlard. lerinden biri: Nereden buldun o elbiseleri,dedi. Elbiseleri getiren gerilla imkanszlklar iinde imkansz baarmann edasyla glmsedi: Herhangi bir ihtimale kar elbiseleri saklamtk, dedi. Perian ve Dilber snmlard. Elbiseleri alp uzaklatlar. Yeni elbiseleri alk olduklar elbiseler deildi. Talarn ara-snda gerillalarn gremeyecei bir yere vardlar. Dilber: Burada giyelim, dedi. Yaad isel korkuyu Dilbere anlatp anlatmama arasnda kararsz kalmt. Dilberin uzatt elbiseleri elinden ald. Ksa bir zaman dilimini kapsayan mrnde gerillalar iki kez grmt. Kadn gerillalar grd ilk an anmsad; nasl da ihtiamlydlar. Gzlerini dakikalarca kadn gerillalardan ayrmadan hayran-lkla izledii o zaman dilimi unutulmazd. Elbiseleri giysem ben de onlar gibi olur muyum, diye dnd; bir an sevinten uacak gibi oldu. Fakat anszn bayram gnnde u an zerinde olan elbiseyi giyerken ki sohbeti onu hzlca yakalayp geti. ldracak gibi oluyordu. Gerilla elbiselerini giyip giymeme arasnda bocalyorken, her tarafnn da uurumlarla dolu olduunun farknda deildi. Eski yaamy-la yeni tanaca yaam arasnda uurumlar vard. Bulundu-u yerden ya uurumun bu tarafna, yani yeni yaama, ya da dier tarafndaki eski yaama decekti. Uurumun banda ylece kalakalm korkudan hareket edemiyordu. Dilber elbiselerini giymiti. Periana dnerek; Ben elbiseleri giydim. Nasl duruyor, baksana, dediin-de, Perian, o gece tand kadn gerillalarda grd ihti-am bir an ondan da grr gibi oldu. Dilber, uurumdan usulca ses verdi. Gzel, dedi. Dilber eski elbiselerin iindekinden daha farkl grnyordu. Haydi sende giy, dedi. Perian somurtarak elbiselerini giyiyor, Dilber giyiniini izliyordu. Uurumdan dmek istemezcesine ar hareket-lerle elbiseleri giymiti. ok yakt. Perian, Dilberin sz ve gz aynasndan elbiselerin ken-disine farkl bir gzellik kattn anlamt. Yaadklar za-mann tuzaklarndaki iki kadn ayn bayramn, ayn elbise-lerini giyen ocuklaryd. Dilber elbiselerini birbirine dolayarak yumuak bir ekil verdi ve giyindii tan altna brakt. Perian zerinden karp tan stne ylece brakt elbiselerine ellerini uzatt. Elbiselere elinin demesinden korkuyordu. Krdistanda nicedir bayramlar yaral geiyordu. Fakat bu kez kyleri bayram yerine deil, maher yerine dnm, tufandan kalan sular kylerinin snrlarn yalayp

60

gemiti. Tanr ahdn bozmutu. Bundan emindi. Perian, Eski Ahitte yazlanlar bilmese de o uurumun bandayken Hudnn Eski Ahitte sylediklerin hissedebiliyordu. Eski Ahitte yle yazlmam myd: 21... Ve Rab yreinde dedi: Adamn yznden artk topra lnetlemeyeceim; nk adamn yreinin tasav-vuru genliinden beri ktdr; ve artk her yayan eyi ettiim gibi, tekrar vurmayacam... Tanr ahdn bozmu tekrar vurmayacam dedii insanlar vurarak lanetlemiti. Apocular lanetten kayorlarsa u an Cudinin zirvesinde bulunmalar o lanetin bir sonucu olabilir miydi? Perian ellerini tan zerine brakt elbiselerine uzatp ald. nceki gnn sevincine boylu boyunca uzand. Kardeleri, amcasnn oluyla beraber onu izliyorlard. Onlara; Bu elbiseleri fazla giymeyeceim; de-dii an hatrlad. Beni-insan olabilecekleri nceden hissedebilir miydi; insann olacaklar nceden hissedebilme ihti-mali, beni-insann kefedilmeyen hangi hcresinde gizliydi? Elbiselerini katlamaya balad. O kadar yava hareket ediyor-du ki, ayn ufkun bir kesinden bir baka kesine ularken hareket ettii kadar ard hareketleri. Davran biimi Dil-berin dikkatini ekmi, onu izlemeye balamt. Perian elbiselerini inceliyordu. Elbisesinin etekleri geceleyin yere srnmekten tozlanm, kapkara kesilmi, elleriyle diktii elbisesinin bir ka yerinde kk kk delikler olumu baz yerleriyse tamamen ezilmiti. Jirki geleneklerine gre elleriy-le diktii elbisesi kyn insanlarna gre kendisinin farkl-lyd. Farkll bir tek giydii elbisesinde deil, ruhundayd da. Gerlikleri Jirkilerden kalmayd. O isel kprday ilk kez yaylalara gidilmediinde, yaylalara hasret olarak biriki-yordu. Yaylalara zlem, kimi zaman Jirkilere zlem halinde da vuruyordu. Yayla insanlarna yakn olduu, bir nefesten daha yakn olduu zamanlar isel anlamda yaamadklarnn, yapamadklarnn zlemini yayordu. nsanlarn yaknnday-ken, yakn olduuna zlem duymak; o i duvarlar krama-mak Perianda da dnk canl grnen bir insan izlenimini yaratsa da i dnyasnda onu yalnz klmt. Elbisesini yava yava katladktan sonra bir an duraksad, ac bir tebessm yznden belirdi. Uzun zamandr Dilber onu izliyordu. Niye glmsedin, ne oldu? Yok bir ey. Bilirim, bilirim bir eyler var. Perian bir gn nce elbiselerini giyerken kardeleriyle yapt konumalarn Dilbere aktard. Geicilik hissi yre-inden uup gitmiti. Ku zamanndan nce, kanatlar henz umaya hazr deilken uup gitmiti. Zamanndan nce kanatlandrlmaya allan ku zorlanyordu. Perian bir nceki gnde yaananlar Dilberle paylat. Fakat bir tek ac glm-seyiinin nedenini gizil dnyasnda brakt. Gerillalarn ya-nndan uzaklarken oyalanmadan gelmelerini sylemilerdi. Giyinmeleri bitmiti, yeni elbiselerini yadrgasalar da atein bana dndler. Atein bandaki sohbet hl sryor, iki gerilla da becerebildiklerince yemek yapyorlard. Az sonra yemeklerle uraanlar ellerindeki tabaklar sohbet edenlerin arasna braktlar.

61

Heval gelin yemek yiyelim. Erkek gerillalar, eskiler ve yeniler farketmeksizin ayaklan-dlar. Ayaktayken kadnlarn hi kprdamadan oturduklarn grnce; Heval hadi yemee gelin dediler. Yemek yemeyeceiz. Perian ve Dilber erkeklerle yemek yemeye alkn deil-diler. Utanga yaklayorlard. Fakat yemek yememelerinin asl nedeni utanga yaklamlar deildi; sebebi, bir nceki gnn tufan, gen kadnlarn yreinde sularn hl ekmemiti. Birka davetten sonra Dilber; Yemeyeceim, dedi. Perian ikna olmu fakat sessizlemiti. Az nce yemei top-rak sofraya kuran gerilla Dilbere bakarak glmsedi. Yemek yemezseniz a kalrsnz ve gerillaclk yapamaz-snz, hadi gelin. Dilberde tpk Perian gibi yemee oturmazlarsa dier gerillalarn yemee oturmayacan anlamt. Kadnlarn yemee oturduunu gren dier gerillalar da sofraya oturdular. Gerillalardan biri; Bakn bu gerillann en nl yemei ve kahvaltsdr. Mrtxa diyorlar. Daha birka gnlk olan gerilla tongaya dmt. Mrtxa, Botanda bilinen bir yemekti. iei burnunda olan gerillaya eski bilgelerden biri cevap yetitirdi. Heval, bizim gerilla yemei dediimiz mrtxa buralarda bilinen bir yemektir. mezsin bari aktrma. Mrtxann yannda ekmek ve ay vard. Yeni konuklar gerillalarn yemeklerini mi yoksa yaamn m garipsemilerdi; birka lokma attrdktan sonra sofradan kalktlar. Yemediniz, dedi Mir Zeydin, dier gerilla gld. "Herhalde arkadalar analar mrtxay piirmedii iin beenmediler. Kadnlar da erkekler de yemekleri kadnlarn yapma-larna almlard. Yeni yaam, yemek yeme alkanlklar gibi birok alkanlklarn gerilla adaylarna sorgulatacakt. Gerillalar baarl bir eylem yapm; dokuz savay saflarna katmlard. Bu dokuz savadan iki tanesinin kadn olmas onlar daha da sevindirmiti. Savatklar corafyann toplu-mu kapal ve geleneksel bir toplum olduundan saflarndaki kadn gerillalarn says azd. Geri toplumlarn barndaki kadn ekip almak zor bir savat. Savan zorluu herkesin kadnlar phe gtrmez bir gerek gibi kendisine ait kl-masndand. Bencil gzlerden kadnlar kurtarp alma sava anlatlmaz bir savat... Bu savala kaleler drlmeyecek; kl kalkan kullanlmayacakt. Bu savala drelecek kaleler yreklerde ve beyindeydi. Cudi dann eteklerindeki Krt kadnlarn dalara karmak anlamlyd. Bu anlam, neolitiin koynuna sereserpe uzanm, topra elleriyle avulam kadnlarn yenileniiydi. Yeni kattklar iki kadnla Cudide daha rahat rgtlenebilir, kadnlar yoluyla yredeki farkl kadnlara ulaabilirlerdi. Gerillalar glerini dmanlar karsnda bytmek mec-buriyetindeydiler. Ve bir tek savaacaklar eli silahl adamlar olmayacakt elbet. Savaacaklar, her gn kendileri iyiden iyiye eriten ortaan almaz bellenen khnemilikleriydi.

62

Yeniler dn geceden beri ok stne ok yayor, tanklk yaptklar farkllklar karsnda afallyorlard. Yaam tarzla-rna, alkanlklarna yabancydlar. Yaamn her ann izli-yorlard. Kahvalt bittiinde gerillalardan biri kadnlara dnerek; Hadi size kynz gstereyim, kynz grmek istemez misiniz, dedi. Grmek istiyorum, dedi Dilber. nde gerilla, yanndaysa gerilla elbiselerini henz yeni giymi olan bayram ocuklar yrdler. Kaldklar nokta Cudinin yamalarnda kylerinin karsndayd. Yrdkleri ynde n tarafta iki gerilla ayakta ylece duruyorlard. Kadnlar onlarn nbeti gerillalar olduklarn anlamam-lard. Gerillacla, askerlie kendilerine yabanclklar kadar yabancydlar. Gerillalarn yanna vardlar. Kadnlarla birlikte yryen gerilla nbetilere; yi nbetler heval, drbn verin arkadalara kylerini gstereceim, dedi. Drbn nbetilerden alarak Perian ve Dilbere uzatt. Drbnn nasl kullanlacan gstererek; Drbn aln, kynze bakn, dedi. Uzatlan drbn ilkin Dilber alarak bakmaya balad. Bir ey gremiyorum, sadece birok aa var. Aacn ve yeilliin dnda farkl hi bir ey gremiyorum. Bu tarafa evirerek u noktaya doru bak, dedi gerilla. Dilber tekrar bakmaya balad. Yeni bir oyunca olmu bir ocuk gibi heyecanla drbnn ufkundan bakyordu. Askerleri gryorum, dedi. Az sonra Peki bizim ky-mzde askerler ne aryor? Nbetilerden biri; Dn akam kynze gelip sizi aldk ya kesin o yzden askerler gelmilerdir, dedi. Perian heyecanlanmt. Drbn Dilberin elinden ald. Kyne bakt. Drbnle bakarken mimikleri durmakszn deiiyordu. Tuhaf bir ifade durmakszn yznde seirti-yordu. aknln gizleyemedi. Kyn iinde her tarafta asker kaynyor. zlemeye devam etti. Neden kyde askerlerin dnda hi kimse hibir hareket yok. Nbeti gerilla; Ky ablukaya aldlar. Olay netletirmeyinceye kadar kyllerin hareketine izin vermezler, sonra da bizi aramaya karlar. Akama kadar olay netletirmek iin kyn ieri-sinde konumlanacaklar, dedi. Gerilla sklkla tekrarlanan bir olaydan bahseder gibi konuuyordu. Botanda yaratlmak istenilenlerin uruna yrtlen sava, savalara retiyordu. Drbn tekrar Dilber eline ald. Kye uzun uzun bakt. Ailesini, kylerinin akam ki halini dnd. Nbetilerden biri; Zavall kyller bir taraftan ocuklarn kaybetmenin acs dier taraftan da herkese siz Apoculara yardm ve ya-taklk yapyorsunuz diyen devlet basksnn ezici ark ara-snda inleyecekler dedi. teki nbeti;

63

Dman kyden dokuz kiiyi askeri kanunla saflar-mza aldmz duyunca lgna dnecek ve iyice ku-duracak, dedi. Dilber drbn elinden brakt. zgnd, ykkt. Hadi dnelim Perian, dedi. Perian ve gerilla ar-mlard. Dilber drdnn baklarndan yanl anladklarn anlamt, sinirlenerek ; Kye dnelim demedim, oturanlarn yanna dnelim, dedim. Sesi ksk ksk kyor, baklarndan da anlalyordu ki sinirlerine hakim olamyordu. , atein banda sohbet ettikleri yere yrdler. Gerillalar, yrylerini, dmann evredeki ar hare-ketinden dolay akama brakmlard. Atein scaklnda yaptklar sohbetten sonra yorgun grnen Perian ve Dilbere, Gidip yatn akam hareket edeceiz, demilerdi. Kadnlar bir gece ncesinde uyumaya altklar kayaln altna varp uzanmlard. Gne yeryzn iyiden iyiye stmaya balamt. Yatmalar iin kendilerine verilmi kk battaniye parasnn stnde yan yanaydlar. Katlayp b-raktklar eski giysilerini yastk; gnei ise yorgan yaptlar. Yreklerinde, beyinlerinde depremler oluyordu. Hne kyl-lerinin hibir sular yokken askerlerin onlar nelerle sula-yacaklarn dnyorlard. Az sonra yorganlar yorgun bedenlerini iyice yumuatp maytrmt. Uyumaya baladlar. Akama yorucu bir yry btn gerillalar olduu gibi onlar da bekliyordu.

64

12 Yorgan olarak kullandklar gnein altnda akama kadar uyumulard. rttkleri rtnn ss fazla gelmi, terden srlsklam olmulard. Arada bir uyanan gen kadnlar, daha fazla terlememek ve daha da deliksiz uyumak iin salarn toplamlard. Uyandklarnda bedenleri terli ve pslaktlar. Hafif esen rzgra durdular, rzgr bedenlerini bir tas su gibi serinletmiti. Uyku bedenlerinin btn yorgunluunu alamamt. On-lara akama yola kacaklar sylenmiti, uykudan yeni uyan-mann sersemliini baularnda brakarak dierlerinin yan-larna vardlar. Sebze yemei pime aamasndayd. lerinden biri; Bizde birazdan akam yemei iin sizi aracaktk, dedi. Yemek yendi. tima srasna geelim. Komutu veren komutanlaryd. tima dzeninin ne oldu-unu yeniler bilmiyorlard. Eskiler itima srasna gre dizil-meye baladklarnda yeniler

65

duraksamt. Komutanlar ne-reye yerleeceklerini teker teker acemilere gsterdi. Kendisi en ne geerek, komut verdi. Eskiler rahat, hazr oldan sonra zafer iarn yksek sesle attlar. Yeniler sadece baktlar. -tima nndeki komutan; Yeni gelen arkadalara isimler gn iinde verildi, onlar arkadalar biliyorlar, yinelemeyeceiz; bayan arkadalara yeni isimler bulmamz gerekiyor. sim neren var m? Gerillalar yeni arkadalar iin isim dnmeye balamlard; az sonra ilerinden biri; zin varsa neri yapmak istiyorum, dedi. Buyur Bir adm ne kt. Perian arkadan ismini Berivan; Dilber arkadan ismi-niyse Glistan olarak neriyorum. Bir adm gerileyerek eski yerini ald. simleri neren dn akam kyden ilk ktklarnda toplandklar yerde onlar tandn syleyen gerillalardan biriydi. Perian ve Dilber yaanan anlamamlard. tima yeni bir komutla birlikte bitirildi. Perian ve Dilber yola Glistan ve Berivan olarak kyorlard. kisinin de yeni isimlerinin onlar yenilemek isteminin altnda yatan gerek neden olduunu fark etme-yeceklerdi. Krdistan corafyasnn Berivan ve Glistan olmak emek ve gzellik istiyordu. Perian ve Dilberin emekiliini ve gzelliini zaman dev bir aynaya dnerek gsterecek miydi? Yoksa kadnlar geldikleri gibi gecenin karanlna snarak dalardan apansz yitecek miydiler? Ihanet denilen o i kemirici canavar ruhlarnda gnlerce dolatktan sonra dalarn bandaki kadnlar yine karanlk kuyulara m indirecekti? Gerillalar yol yry dzenine geerek, konumlandk-lar tal noktadan kp kvrlan patikalardan Cudinin ya-malarn trmanmaya baladklarnda her zaman olduu gibi yeni bir gece deil, yeni bir gn gerillalar iin balam bulunuyordu. Geceyi gndze evirerek yryorlard Gerillalar Cudiye trmanyorlard. On-on be dakikalk yryten sonra komutanlar; nden say gelsin dedi. Komut ne iletildi. nden say gelsin. ndeki ncler saym balattlar. Say nden katlanarak arkaya doru iler-lemeye balad. Berivan ve Glistana yetien say bir anda durdu. Birka dakika bekleyen komutan saynn iletilmediini grdnde, komutunu yineledi; Say neden gelmiyor. nde yryen manga komutan saynn neden iler-lemediini renmek iin sayyla beraber yava yava ilerledi. Katlanarak byyen saynn Berivan ve Glistana vardnda arkaya iletilmediini grd. Kadnlara bir adm daha yaklaarak; Neden sayy arkaya iletmiyorsunuz, dedi. Soruyu anlamamlard. Glistan; Ne says? dedi ndeki arkadalar kendilerinden balayarak arkaya do-ru say gnderiyor-

66

lar; sizde size ulaan sayy bir oaltarak arkaya doru iletin. Bak Heval Glistan sana say on ola-rak geldi, sen on drt diyeceksin, Berivan arkasndan gelen arkadaa on be saysn syledikten sonra yryemeyen arkadalarn says ortaya kacak. Bu gerillann bir tedbiridir ve nemlidir, yenisiniz, fakat zamanla alacaksnz. Berivan Gerillalarn ne kadar da fazla kurallar var, dedi. Glistan glerek; On drt, deyince Berivanda, On be diyerek, isimleri gibi kendileri de yeni olan iki zorunlu gnll gerilla gl-meye baladlar. Arkada yryen tecrbeli gerilla; Heval glmeyin, dman pususu olabilir, tehlikeyi a-ryorsunuz, dedi. Berivan ve Glistana alk olmadklar bu yry dzeni ve kurallar olduka komik geliyordu, yadsdklar her harekete glyorlard. Birinin yolda aya taa taklp dse, ya da sendelese, iki kadn gerillaya ilgin geliyor ve kahkahalarla glmeye balyorlard. Tecrbeli gerillalar glmemeleri gerektiini sylediklerinde ise, yaptk-larnn bilincinde olmadan yksek sesle glyorlard. Tecr-beli gerillalar bu zorunlu gnll gerillalar, gnll gerilla olmalar iin ikna edene kadar, yaamsal kurallarn ihmal etseler de esnek yaklaacaklard. Bir i tepkiydi, iki gen kadnn glmesi; glmeleri, kadnn derinliklerinde gizli olan yaamsal sevincin da vurumuydu. Bir gece evvel alamaktan gzleri kan anana dnen kadnlar bu gece kkr kkr glyorlard. Ne tecrbeliler, ne de iki kadn gerilla yaadklarna anlam verip tanmlayabildiler. Kadn-larn dnda kalan gerillalarn hepsinin srtnda yk vard. Kadnlar yeni olduklarndan ve yryte zorlanacaklarn dndklerinden ikisine de herhangi bir yk verilmemiti. Akam konakladklar noktada altlarna sermeleri iin verdik-leri incecik battaniyeyi dahi tecrbeli gerillalar srtlamlard. Birka saat trmandktan sonra kadn gerillalar iyice terlemi, susuz kalan bedenleri su istiyordu. Berivan, nnde yryen gerillaya; Susadk, yorulduk. Buralarda su varsa durup su ielim, dedi. ndeki, srtndaki antasna elini uzatarak, kk bir matara kard ve Berivana uzatt. imdilik evrede su bulamayz, sabaha kadar da yryeceiz. Aln u mataradan su iin. ki kadn gerilla, gerillalarn suya varana kadar herey-lerini srtlarnda tadklarna inanamyorlard. Kck ma-taradaki suyu itiler. Mataray tekrar ndeki gerillaya ver-diler. Matarasn kadnlara veren gerilla ayn mataray bir dier gerillaya uzatrken; ok ime yoksa susuz kalacaz, dedi. Dier gerilla mataray azna koyarak boazna dikti. Birka yudum itik-ten sonra mataray geri verdi. Gerektende bu gece suyumuz az, yeni arkadalar da var, suyu tedbirli kullanmak gerekiyor. Gerillalar durmakszn trmanyorlard, Berivann adeta bu trmantan ba dnmt. ki kadn gerilla, bir gecede uzun mesafeli bir yolu kat etmeye alk deillerdi. Berivan hem trmanyor, hem de arada bir Glistana laf yetitiriyordu.

67

Bu gece dnyadan kacaz. Gerillalar Cudiye trmanyor-lard. Geceydi ve insanlar arasnda yksee, zirveye ulamann yar sryordu Trmandka yldzlara yaknlayor, yldzlar daha da parlyorlard. Onlarsa durmakszn ykseliyorlard. Berivan yldzlara bakarak couyordu. Dnyadan kp gkyznn ierisine gireceiz, cmle-sini aalarda kalan Hne Kynn boluuna sessizce brakt. Yldzlar Cudiye dayal merdivende dizilmilerdi. Yldzlardan olumu merdiven, patikalar eklinde kvrlarak Cudinin zirvesine ulayordu. Gerillalar koca yldz kentine ulamak iin durmakszn trmanyorlard. Elleri boazn-daki dmelere dokundu. Boncuklar srekli kafasn kurcal-yordu. Askerler tak eyalar takmyordu. Yldzlara ulamann sevincini bir an yitirmiti. Sonra onlar skp ata-cana, ben ataym diyerek, elini boncuklara uzatarak kopa-rp att. Kk beyaz boncuklar karanln ierisinde dal-dlar. Kcktler. Usuz bucaksz yemyeil bir ayrn ierisindeki papatyalar kadar kcktler. Boncuklardan her biri beyaz bir yldza dnp yldzlar yamuruna yol aarak gkyznde birer birer patlad. Beyaz boncuklarn gkyzndeki patlaylar grlmeye deer bir len yaratt. Beyaz yldzlarn krmz yldzlar arasnda patlayn dier trmanlar grememilerdi. O byleyici manzaray grme ans, Berivann dnda kalan hibir gerillaya nasip olmad. Boncuklar ne kadar beyaz olsalar da karanln ierisinde hi kimse ayrdna varmadan yitip gittiler. Bir an annesini arad kollarna snmak iin, fakat bulamad. Kim bilir annesi hangi yaylada srlerin peindeydi. Annesini iten gelen bir sesle boncuklaryla zdeletirmiti. Gkyzne frlatlan ve yeryznn ekim gcne yenilerek kendilerini yitiren beyaz boncuklar misli annesini yitirme dncesinden rkt. D-ncelerinden uzaklamak istercesine admlarn hzlandra-rak nnde yryen gerillaya ulamaya alt. Her eyi yutan karanlk kk beyaz boncuklarn da yutmu, len sona ermiti. Gecenin karanlnda sessizce yrrken duyduklar ses karsnda Berivan ve Glistan irkildiler. Gen kadnlarn irkilmeleri arasnda farkllk vard. Berivan, sesi tandndan irkildi, Glistansa duyduu sese yabanclndan dolay irkildi. Glistan, Duydun mu sesi, dedi. Kurt sesi. Kurt sesi mi! Glistann rkme dozaj ikiye katlanmt. Ne yapacaz Perian? Saymz fazla kurtlar bize yaklamazlar, korkarlar. Glistan ykseklere trmandka korkusu da giderek art-yordu. Korkusu, varlndan haberdar olduu fakat hibir za-man varln gremedii, sesini iitemedii kurdun uluyarak kard sestendi. Berivan, Glistana korkmamas gerek-tiini sylese de korku btn hcrelerini kaplyordu. Ger-lik gnlerinden biliyordu. Kurtlar zellikle geceleri ve ya-murlu, sisli havalarda yaylaya saldklar srlerinin kokusu-nu alarak srye yaklayor, ulumaya balyorlard. Bu ses kurtlarn alk belirtisiydi. Belki de insanlarn alamayan

68

bebee meme vermezler zdeyiini duyduklarndan, alk-tan alayarak insanlarn szlerine ne kadar sadk olduklarn snyorlard. nk hayvanlar evrendeki dier canllarla ilikiliydiler. Bu iliki ierisinde her canl evrende bir duru kazanyordu. Evrendeki canllarn bu duruu zaman devin-dike daha da fazla m benziyordu insanolunun duruuna? Ve insanlar hibir zaman alayan kurtlara meme vermediler. Aksine insanlarn karlar iin besledikleri kpekler karlar iin insanlarla uzlatlar. Kpeklerin kar karnlarnn tok-luu, kimi zaman ise farkl bir canlnn kaburgasyd. Kpek-ler kurtlarn kokularn aldklarn havlayarak, ilk bata sahipe haber verir sonra da kurtlarla uyum iinde ulumaya balarlard. Bazen de kpekler uyur, kurtlar srye saldrp, srden birka hayvan paralarlard. Bir yerlerinden srlan zavall hayvancaz ya annda lr, ya da kan revan iinde gnlerce ulu orta yerde gezer ve ou zaman yaam mca-delesi hazin bir biimde sonulanrd. Doadaki bu esrar hibir zaman akl almamt. Hayvanlarn lm kendi lmymesine gznde canlanp duruyordu. ki kadn korkunun farkl girdaplarnda yryp duruyorlard. "Herkes yere yatsn, pusu...! Yere yatn, pusu! cmlesi duyulur duyulmaz yere yatmlard. Eskilerden biri yatma refleksini gstermeyen kadnlarn kollarndan tutarak hzla yere ekti. Berivan ylesine yere arpmt ki, topraa sere serpe uzanmt. Kolunun acsn hissettiinde yere dtnde taa arptn anlamt. Az sonra gznden yalar akmaya balamt. Herkes sessizdi. Glistan; Perian ne yapacaz? Bilmiyorum. Periann alamakl sesi iyice ksk kmt. ki kadnn korkulu bekleyii sryordu. Gerillalardan biri; Sessiz olun, dman var. Btn corafya derin bir sessizlie gmld. Korku, iki kadna seslenen tek ses olmutu. Dman szcne kadnlar tandkt. Dman, ocukluk masallarndan; byk-lerinin canl anlatmlarndan topraklarnn zerinde gelimi sava ve katliamlardan tanmlard. Ksa bir bekleyi ve byk bir korkunun trmanndan sonra gerillalardan biri; Arkadalar pusu var m, yok mu diye bakyorlar dedi-inde her an duyulacak bir silahn sesi ve arkasndan pat-layacak silahlar gerilimi giderek arttryordu. Heval, bir ey yokmu kalkn gidelim, diyen ses az nce herkes yere yatsn diyen sesti. Berivan rahat bir nefes ald ve ayaa kalkt. Glistan, Berivann koruyuculuuna snmak ihtiyac hisseden bir ceylan gibi ona yaklat. Onun aclar iindeki gzyalarn grmt. Kadnlar bir oyunun oyuncularym gibi yer deitirerek birbirlerine snyorlard. Bir yerin acd m Perian? Beni yere ektiklerinde iri bir taa kolumu arptm, kolum szlyor.

69

Herkes eski yry dzenine gesin, komutuyla bir-likte kadnlar eski yerlerine getiler. Suskun suskun btn gece yrdler. Bedenlerinde gerilla elbiseleri, ayaklarnda gerilla mekaplar vard. ller diyarnda yldzlar kentine yryen kadn hayaletler, tufandan arta kalan ller kadar suskundular.

13 Sabaha dek yrdler. Apocularn Cudinin zirvelerine yakn olan Navsare noktasna ulatlar. Navsare, kayalarla rl bir kale gibiydi. zellikle de zorunlu gnll gerillalar, olduka yorgundular. Berivan ve Glistan hemen uyumak istediklerinden manga komutanlar Behramn gsterdii yere vardlar. Vardklar kayalk bir gece ncesinde konum-landklar kayala olduka benziyordu.

70

Kayalklarn kimi yerlerinde bahar andrrcasna yemyeil otlar fkrmt. Ge ban yaslam kayalarn altnda doal glgelikler olumutu. Kayalklarlardaki glgelikler sabahn erken saat-lerinde buzdolabna dnrlerdi. Naar kadnlar kayaln arasna uzandlar. Yorgunluktan bitap dtklerinden kendi-lerinden gemiesine saatlerce uyudular. Gne kar tepe-lerden sabrn meyvesini olgunlatrarak dodu ve sar sa-larn Cudinin eteklerinde yer alan Silopi ovasna, Hne kyne doru scack elleriyle savurdu. Cudinin evresin-deki ovalar ve kyler snmaya baladlar. Asi Cudi; aln gurur ve onur sorunu yaparak al ve souu ayn mekan-da buluturan; kpr altlarnda, kaldrmlarda sakz satan ve anasnn s veren kollarna olan ihtiyacn tiril tiril titredii halde gizleyen bir kz ocuunun masumluunda gne anasnn k dolu kollarn bekliyordu. Gne ana kollarn genie aarak kz Cudiyi kucaklad. Gne ana, geceden kalan souktan Cudinin dilerinin birbirine dediini grd. Sabrl gne ana kollaryla Cudiyi smsk sard. Cudi snd, gzleri canland. leye doru Cudi btn yorgunluklarn stnden atp umursamaz bir ocuk gibi anasnn kendisini okayan sar salaryla oynad. Anasnn sevgisi dorua karak, ki gne doksan derecelik ayla Cudiye demeye balamt, sevgiye boyun een bir baak gibi gerindi ve ml ml uyumaya balad. Cudi ikindiye doru uyandnda hl gne anasnn kollarndayd. Cudi uyandnda Navsare noktasndaki gerillalar da uyandlar. evreleri kocaman kocaman kayalarla evriliydi. Kayalar; gkyzyle aralarna girmi kale duvarlar gibi gkyzn paralayarak, kimlii belirsiz olan ressamn i ferahlatan aheserinin aa kmasn engelliyorlard. Kaya-lar burnunun dikine yryerek insanlar dikkate almayan eteci genler gibi sokan bana dikilmilerdi. Berivan ve Glistan uyanma sebeplerini bilmeksizin uyanmlard. Yok-sa birileri tarafndan m uyandrlmlard? Saatler hzla akp gemiti. Saat iki buukta kahvalt yapmak maksadyla dier gerillalarn yanlarna vardlar. Ka gndr itahlar kesilmi, hibir ey yemek istemezken, aldklar her lokma boazlarndan midelerine glkle iniyordu. Kahvaltlarn yaptlar. Navsarede ne kadar konaklayacaklarn bilmiyorlard. Gn evrildi, devrildi. Yeni gnler dodu. Navsareye getirildiklerinin nc gn Cudinin genel sorumlusu iyar2 (Kazm Kulu) iki kadn gerillann yanna gelerek oturdu. Durumunuz nasl, duyduuma gre ok zorlanyor musunuz? Kadnlar sustular, bir mddet sonra Dilber; Zorlanyoruz, dedi sklarak. Eer fazlaca zorlanyorsanz sizi evinize gnderebiliriz. Perian apansz evlerinden koparlmann tepkisini giderek bytyordu. Eve gidip gitmeme konusu kendi a-sndan netti. Fakat Dilberi nasl yalnz brakp gidebilirdi ki! Dilber korumasz bir ceylan gibi ona snmken kendisine
2

iyar: Kazm Kulu

71

snm ceylan brakabilir miydi? Gitmek istese onu zorla saflarna katm Apocular geri gnderebilir miydi? Gnde-recek idiyseler, neden zorla alp getirmilerdi. ten ie, Apocular byle kt olmamalydlar, diyor ama evre kylerde uyguladklarna ilikin olarak anlatlanlar birer soru iareti olarak aklna taklyordu. Anlatlanlara yaadk-larn da ekleyince Apocularn kt olabilme ihtimali giderek artyordu. Dnyasna gvensizlik hakim oluyor, korkuyordu. Bir ksrdngnn ierisinde dnerken Dilberden nce cevap vermesi gerektiini dnd. Hayr eve gitmek istemiyoruz. Bakn; korkmayn, doru syleyin heval. Korkmuyoruz, diyen Periana komutan iyar hafife glmseyerek; Aferin, aferin ite byle. te byle olmal Krt kzlar, diyor. ten ie gen kadnlarla gururlanyordu. Gururlan-dn yeni gerillalara hissettirmemeye alyordu. Komutan iyar iten ie yaamn ierisinde var olan zorunluluklarn dayatt bu deheti kabul etmiyor, kullanlan ar zor yreinin bir kesini yaralyordu. Peki siz Apocular tanyor musunuz, bizimle yolda olabilir misiniz? Tanyoruz, yaayabiliriz, dedi Perian Nasl tanyorsunuz? Hem iyi, hem kt. Nasl, hem iyi, hem kt. Perian yaadklarn evre kylerdeki Apoculara ilikin sylenenleri bir bir anlatmaya balad. Komutanlar iyar pr dikkat kesilerek kadnlar dinliyordu. Komutan, kadnlarn pencerelerinden da yansma biimlerini, yetersizliklerini, dmann kendilerine dnk dndklerini sade ve gvenilir kaynak olan kadnlardan renmek istiyordu. Hem de yeni gerillalarn neyi nasl algladklarn, ne kadar zorlandklarn, adaptasyonlarn, hzla geliip gelimeyecek-lerine dair oluturduu sorularna cevaplar aryor, renci-lerini sorularyla snayarak gzlemliyordu. Komutan iyar insan canlsyd. Kadnlarn durumuna zlyor fakat d-manlaryla yrtlen kzgn savam da biliyordu. O da gen kadnlar gibi katliamlardan arta kalan kl artyd. 1938deki Dersim katliamnn lklarndan syrlp gelmiti. Ailesi hl o katliamlar kentinin merkezinde oturuyordu. O kentte devrimcilerin katliam tanklk ettikleri zamanda da hkmn srdryordu. Komutan iyar katliam hkmn yenmeyi bir yemin belleyerek Krt corafyasnda dalar arnlyordu. nsan canls olmas, insanla sevgisi kendisine evrensel bir devrimci duruunu kazandrmt. Komutan iyar konumalaryla kadnlarn ll olup buz kesilen dilini zd. Uzun uzadya sren sohbet sonlarna doru yaklar-ken kadnlar Komutan iyardan olduka etkilendiklerini ve bu gerilla komutannn ahsnda gerillann hafzalarnda unu-tulmayacak bir yeri igal edeceini, Apoculara katlmada gnllln ilk tohumlarn topraklarna serptiklerini anla-mayacaklard. Belki de Berivan o tohumu oktan toprana serpmiti, geriye yalnzca tohumu yeertmek iin sulamak kalyordu. Komutan iyar kadnlarn zorlanacaklarn anla-mt.

72

Fakat ayn zamanda kendilerine yolda olabilme iaretini de kadnlarn dnyasndan okumutu. Kadnlar in-sanlk sevgisinin bir su olup akt yoldalk sevgisine muhtatlar ve o suya ulaacaklard. Sohbetlerini dmann karakterini zmleyerek gelitiriyordu. Sizin duyduklarnzn bir ou dman propagandasdr. Zorunlu kalmasaydk, kimseyi zorla saflara almazdk. Askeri kanunla sava alrken de mmkn olduunca zora, iddete bavurmamaya alyoruz. Sizin gznz ok fazla korkut-mular. Biz bu halkn dman deil, ocuklaryz. Niye halkmza zlm edip ldrelim. Zamanla bizi tanyacaksnz. Eitimlerimiz de olur, tartrz. Eitimlerle Apocular daha iyi tanyabilirsiniz. Bir ihtiyacnz varsa syleyin. stediiniz zaman yine grr, konuuruz. Evet sizi dinliyorum. Kadnlardan cevap beklerken efkatle glmseyerek kadn-lara bakyordu. Yeni gerillalar hibir ey sylemediler ve hibir ey istemediler. Kadnlar fark etmeseler de komutanlarndan birok ey renmi ve ihtiyalarn karlamlard. Komutan iyar uzun ince boyuyla yaananlarn burukluu ierisinde, dncelere dalarak uzaklat. Komutan iyar gerilla aday-larna; neden halka zlmedelim, dese de bir yerde bilinsiz Krt evlatlarnn, halkna zlmettiini biliyordu. Anl anl komutanlar Hogr, o i canavarnn gzn okamak, karnn doyurmak, ann dalarn tesine duyurmak iin uru-na yola klan, kavgalara girilen halkna zlmediyordu. Komutan iyar yaananlar anlamaya alyor, rndan km olaylarn nasl durdurulacann idrakini gelitire-miyor ve o girdabn ekim merkezine yenilebilme korkusunu yayordu. Berivan ve Glistann manga komutanlar Behram sk sk iki kadn gerillay soruyor, htiyalarnz syleyin, temin edeceiz, diyerek ihtiyalar olup olmadn yokluyordu. Bu yaklam ve insan merkez alan Apocularn yoldalk ilkeleri gerei olmazsa olmaz koullaryd. nsani olmak, Apocularn kendisine yaknlamak istemiydi. Hele bir de yeni gerillalar askeri kanunla alnm zorunlu gnllyse-ler, bir gnlller harekat olan harekatn yeleri, yeni ye-lerini gnll klmak iin ruhlarna kadar szyorlard. Glistan ve Berivanda ceylanlar gibi farknda olmakszn Apocu harekete snmlard. Glistan ayakta durduu yerde melul melul etrafn izli-yordu. indeki snan perdelerini hafife aralyor sonra gerisin geri kayordu. Glistan sessizdi. Tpk sessizlik abidesi gibi Berivann yan banda dikilmiti. Elini birka gndr giydii ve pek de alk olmad gerilla gmleinin i cebine soktu. Elini geri ektiinde siyah dikdrtgen ek-linde ince bir kutu elinde vard. Kutuyu atnda Berivan ayna olduunu anlamt, ard. Aynay nereden buldun Dilber? Elbisenin cebinde kalmt. Aynay kaldrarak yukar tuttu, aknd, ani bir refleksle; Yzmz, gzmz erkeklerin yzne dnm, simsi-yah olup atlam, diyerek, Berivann deiime yz tutmu esmerleen tenine bakt. Tekrar aynay yzne tuttu. Yz-nn her yerini ayrntl izlemeye balad. Souktan sertlemi yznn derisi soyulmaya balamt. Ar bir ezgi aynadan yansyarak yznn

73

her hattn, gzlerinin altndaki mor halkalar, alnnn sol tarafnda oluan ksa izgiyi, o kk nokta halindeki ukuru yoklayp geti. Glistan hemen gzlerini kard, yzne tuttuu aynay yznden alarak Berivana uzatt; Al sen de yzne bak, yzmz erkeklerin yzne benzemi, simsiyah olmu. Berivan uzatlan aynay ald. Ayna ylece elinde kala kald. Glistana bakt. Gzleri bu-ulanm, yreindeki atmosfer birazck daha snsa iin-deki hzn, buulanan damlalar, yznden birer birer aaya szleceklerdi. Bal rengi, iri gzleri o gn hzn bahesine dnerek hzn kokuyordu. Gl bahesi, hzn bahesine dnmt. Glistan ve Berivan gnein altnda kavrulmay, toza topraa bulanmay erkee benzemek olarak alglyorlard. Gen kadnlarn dnyalarnda esmer tenli olmak erkee aitti. Cudinin eteklerindeki Krt erkekleri tarih sahifelerinde de esmer tenli, kara kal, kemerli burunlaryla bilinirlerdi. S-rekli sert, souk ve kavurucu scaklklarla kar karya kaldklarndan derileri, hava koullarna kar kendisini korumak iin kalnlap sertleirdi. Corafya insannn derisi kalnlap sertletike souktan ve scaktan yanarak esmer-leirdi. nk corafya insann fiziinin oluumunda belir-leyiciydi. Kadnlar ise yazn ve ilkbaharda tarla, ba ve bah-elerde alsalar da o ilerin dnda ounluk ev zindannda olduklar iin tenleri daha ak ve yumuakt. Yznn yeni hali, kendisince kendisini gzel bulmann tanmn, -ki gzel bir kzd Glistan- kendi dar dnyasnda yapp, cevaplad iin houna gitmemiti. Corafyann ve yaam koullarnn insanlar zerindeki etkisini hissedip duyumsasa da henz bu konularda gl keifler yapmam, yaamn ayrntda kalan bilgisini edinme imkanlar bulamamt. Berivan aynaya bakyordu. Yz kararmt. Son birka gnlk hzl yaamn ar izleri yzlerindeydi. Yorgunluktan gzlerinin feri snm, yaanan son olaylar kocaman bir ac dana dnerek gzlerine taht kurmutu. nsanln ilk dili olan gzler, aclarn konuuyordu. Kadnn dili Cudinin eteklerinde acnn diline dnmt. Aynadan Berivan kadar aresiz, Berivan kadar acl bir kadn yz Berivana bakyordu. Yzndeki eksiklik bir an son yaananlardan uzak, bir o kadar da son gnlerde yaadklaryla ban koparmadan yznn eksik olan noktasna bir byte tutularak iyice bytlm gibi belirdi. Berivann dier insanlardan ayran ve insanlarn arasnda belirgin klan eksiklii yzndeydi. Aynadaki kadn gibi yzndeki eksik-liin acsn duyarak bakyordu. Aynadaki kadn herkesten gizlercesine, yzne tuttuu aynay indirip kapatt. air aynadaki kadnn yzn grd de yazd kadnlarmzn yzlerini: Kadnlarmzn yz aclarmzn kitabdr Aclarmz, ayplarmz ve dktmz kan Karabasanlar gibi izer kadnlarn yzn. air, ne de gzel yazmt kadnlarn yzlerini izdiklerini. ki kadn, bir i tepiyle de olsa erkee benzemek isteme-diklerini sylyorlard. Erkee benzemeyii fiziksel olarak dnseler de erkein bencil, varlnn dndaki varl yadsyan benini savatka anlayacaklard. Sava, asrlardr erkeklerin insanlarn yaamlarn, yer alt ehirlerini berdel yaparak oynad bir oyundu.

74

Savalarla kadnlarn yzleri iziliyordu. Savalar oaldka kadnlar erkek dnyasna yaknlayorlard. Bir tek yerli kadnlar savalarn k cm-bnden uzaktaydlar. Kadnlar erkek gereine en yakn ve uzaktlar. Bu banty kendilerinde kefettiklerinde ldra-cak mydlar? Bilinsizce elikinin en kaba halkasnn, beden ve ruhun kapsndaydlar. Bir mr boyu insanlarn sorup da farkl yollardan cevabna varmaya altklar ve cevab yzyllar alacak o ilk soruyu btnyle formlletirip bir soruya evirmeseler de soruyorlard. Yzmz neden erkek-lerin yzleri gibi karard. Zaten bin yllardr kadnlarn yzleri karartlmam myd? Berivann yzndeki eksiklii gizlemek iin pee takmay dnd zamanlar oldu. Zamanla herkes yzndeki eksiklie alt. Bir tek o alamad. ***Byyp serpildike, hamaratl n plana ktka, evresindeki insanlar Berivan alkanlyla sevdi. O, eksikliini unutarak insanlar da sevmeye balamt. (Farkl bir yerde ve srete ek kullanlacak.) Berivan elindeki aynann ktlesinin arln kaldr-mayacan anladnda aynay Glistana uzatt. Glistan ald aynay yzne tuttu. Elinde, Cudinin gzle grnen geni corafyasnn -snrlarn tesinde de olsa, snrlarn blemedii Krdistan kadnlarnn- kulland srme (kil) vard. Aynaya bakarak gzlerinin stne srme ekti. Cebindeki beyazlatcy yzne elleriyle yayarak srd. Berivan, onu izliyordu. Krte qil dedikleri srmeyi srmesi iin Berivana uzatt; Srmeyeceim. Neden? Sen hep srerdin. Burada srmek istemiyorum. Glistan aynasn, beyazlatc kremini ve srmesini i cebine soktu. Gzlerine srme ekmek ocukluktan balaarak Krdistanda her kadn da sregelen bir gelenekti. Kz ocuklar dnyaya gzlerini aar amaz, gzleri iri olsun diye kadnlar elleriyle kurutup hazrladklar bir ot eidini dverek srme haline getirir, yeni doan bebein gzlerine srerlerdi. Kk ocuun gzleri parlak kalsn diye de anne stn doar domaz, kz-erkek fark etmeksizin btn bebeklerin gzlerine damtrlard. Bebeklikten yaamlarnn son nefeslerine kadar Krt kadnlar kader belledikleri srmeyi gzlerine ekerlerdi. Dallardan koparlan sar ve ince otlar, gnein nnde kararr, dvlerek kk kutulara yerletirilir. Gz kalemlerinden daha ince ve esnek bir ubuk tarafndan sabahlar uyandklarnda gzlerine ekilirdi. mrlerine her gn bir izgi eker gibi. Kck ocuklarn gzlerine doduklar ilk gn, damtlan ana styse parlakln yannda sade, saf kalmann, kirlenmemenin iaretiydi. O gizil anlam her gn insanln ilk dili olan kadnlarn gzlerinde yinelense de gizil dilin ifrelerini kolay kolay ele vermez. Beni-insann ilk dilini okumasn bilme-yenler okuyamazlar. Glistan bulunduklar kayaln ucuna giderek, genie bir kayann zerine oturdu. Birka dakika sonra Berivanda Glistann yanna vard. Glistan saanak bir yamura dnmt. Bardaktan boalrcasna yayordu. Berivan da yanna sessizce oturup alamaya balad. Analarn ylanlar kaptndan yuvalarndan erken umu, yurdundan yatan-dan uzak dm sereler gibi aladlar. Ksa zaman sonra yanlarna varmak isteyen bir erkek gerillann sesiyle

75

toparla-np, gzyalarn sildiler. Glistann srmeleri akm, yzn-de siyh bir harita olumutu. Yzn iyice sildikten sonra; Gelin, dedi Berivan. Gerilla erif kadnlarn yanna geldi. lk bakta kadn gerillalarn aladn anlamt. Uygun bir kayalk bulup oturdu. Alamsnz. Hayr alamadk. Heval alamak ayp deildir. Krdistan corafyas, ya-am gereimiz zorlu bir yaam bize dayatyor. Belki benim sizleri anlamadm dnyorsunuz. Fakat anlyoruz. Krt-ler olarak aclarmz, ayplarmz ortak, o yzden mcadelemiz de ortak; dman gerei, yrttmz mcadele bizi buna zorluyor. Ama inann zamanla yaadklarnz an-layacak ve ok gelieceksiniz. Dalarda, sava koullarnda daha da zor gnlerimiz olacak ama siz gelieceksiniz. Gerilla erif konuuyordu. Onlar anlamaya alyorlard. Fakat anlayamadklar anladklarndan fazlayd. Bir erkek onlarn aladn grmt. imdi de oturmu, yaam kadnlara anlatyordu. Yabanc bir erkein yannda alama-nn utangaln, skntsn yayorlard. Bu bask, hem kardaki gerillay dinlerken onlar zorluyor, hem de kafa-larndaki bir ok soru iaretini soramyorlard. Duygular, dncelerinin nnde hzla kouyordu. Zorunluluun bilin-cine varma ok uzaklardan onlar seyredalmt: Bir gn bir yasa olarak beni anlayacaksnz, diyordu. Gerilla erif kadnlarn ok uzaklarda gezindiklerini biliyor-du ama yine de konumasn srdryordu. Neden alad-nz demiyorum alayabilirsiniz de, fakat bizleri anlamay baarabilirsiniz, alamama, ac ekmeme gcne de ulaa-bilirsiniz. imdi yryn, arkadalarn yanna gidelim. Yoksa herkes sizin kararsz olduunuzu dnecek. Hadi Berivan arkada alasa da, Glistan heval sen ona g vereceksin, sen biraz bizi anladn iin o kydeki duvarlar krdn ve bize katldn. Erkek gerilla Berivann alayarak Glistan alattn dnyordu. Ne de olsa Berivan evinden zorla koparlp getirilmiti ve en fazla da zorlanan o olacakt. Uzun bir susu ve dnten sonra oturma pozisyonunu daha da dzeltti, nemli bir eyler syleyecek gibi; Anlama da zorlanabilirsiniz fakat anlamak baarmaktr. Atlatacaksnz, u grdnz koca Cudide ok gl gerillalar olacaksnz. Az da olsa insan tanyorum ve o yzden sizi de tandm dnyorum. Yoldalarm glenecek. Hadi arkadalarn yanna gidelim. Yeni kattklar bir grup arkada daha var. Birazdan gelirler. Onlar karlayalm, diyerek konumasn bitirdi. Gerillalar yrdler. Erkeklerin yanna vardklarnda gerilla erifin bahsettii yeni yeler gelmiti. Hepsiyle bir bir merhabalaarak otur-dular. Yeni gerillalar Silopi karayoluna dzenlenen basknla getirilen birka ofrd. ofrlerle birlikte daha nceden onlar evlerinden ilk getiren gerillalar da vard. ofrlerle k-sack bir zamanla tantlar. Ayn yrenin, Cudinin etek-lerindeki yerleim alanlarnn ocuklar olduklar iin iletiim kurmada, birbirlerini anlamada zorlanmyorlard. Tanm-lklar ayn kltrden, ayn sosyal evrenin izlerini tama-larndand.

76

Bu tanma ve kaynama zorunluluu gnl-lle evirmenin gl bir alt zeminini oluturuyordu. Yanlarna yeni gelip eski olan gerillalar arasnda, daha nce beni tandnz m, deyip onlara isim takan gerilla da vard. Onlara yanat; Heval herhalde yzyl da gese ben kimliimi akla-masam, beni tanmayacaksnz. Ben Silopide oturan amcan-zn ocuuyum. Kk yatayken birka kez ailemle bayram-larda kye gelmitim. Oradan sizleri hatrlyorum. Kymze baskna geldiimizde de hemen sizleri tandm, ama siz beni tanmyorsunuz. Kadnlar gerillay hatrladlar, bir ara byklerinin fsltl konumalarndan amcasnn ocuunun Apoculara katld-n duymular, sorduklarnda byklerince azarlanmlard. ocuklarn duyduklarysa dorulanmam; yanl anladklar sylenmiti. te bu gn ocukluk zamanlar onlarn haklln bir kez daha ortaya koymutu. ki- yl nceki belleklerinden hayal-meyal bunlar okuyabiliyorlard. Berivan; Biz daha nce katldn iitmitik. Bykler kendi aralarnda konuuyorlard. Fakat sorduk, doru olmadn sylediler. ocukken geliini hayal-meyal hatrlyorum fakat uzun sredir seni grmedik. Hatrlayamyoruz, dedi. Dieri gld; Hatrlamamanz normaldir. Zaten ben de byklerinizin ardnzdan alaylarn, size yaknlamalarn uzaktan da olsa grmeseydim, bir de Berivan hevali yakndan incele-meseydim sizi tanmada zorlanabilirdim. Bir de ocuklar alnan ailelerin isimleri sylenmiti. Bizim ailelerin adlar da vard. Oradan da sizleri tandm, dedi glerek. Ardndan ekledi: Bizim evre kylerden de ok tandk var. Onlar tanmadnz m? Hayr, dedi Glistan. evre kylerinden katlanlarn bir ou erkekti. Erkeklerin dnyalarna, onlarn yaam alanlarna ok fazla katlmayan kadnlarn erkekleri tanmamalar da doald. Yeni tanan akrabalarn sohbetleri derinleerek srd. Tanma ve soh-betler daha da derinleerek bir yoldalk ilikisine dne-cekti. Akrabalarla yolda olmann ilk kilometre talar deniyordu. Apoculuk felsefi olarak btn ayrcalklarn, zel ilikilerin, yoldal kapsamayan kanbalarnn red-diydi. Redler, Apoculuk felsefesini anlaml klnca geliecek, Cudinin eteklerindeki ocuklar birbirleriyle gl ve gzel yoldalklar kuracaklard. Yeni gelenlerden ofrler daha girikendiler, sorularyla yaamn ierisine dalveriyorlard.

77

14 Silopideki yol basknyla getirilen ofrler gideli gnler olmutu. Gerillalar ay nda toplanmlard. Eitim gre-ceklerdi. Kadnlar eitimli deillerdi. Dnyann en geri kal-m lkelerinde dahi ilkretim zorunluydu ve btn ocuklarn en temel hakkyd. Krdistan corafyasndaysa ilk-okulu okuyan ocuk says ok azd. Kadnlar eitim-renim grmeyen ansszlar grafiindeydiler. Onlar komu-tan iyarla konutuklarnda o, eitimlerle bizleri daha iyi tanrsnz demiti. Onlar yaplacak eitimi bazen merak etseler de ruh halleri eitimi dnmelerini sklkla engel-liyordu. Eitim var, toplann, dediklerinde kadnlar eitimin olaca yere varp tpk erkek gerillalarn yapt gibi oturdular ve onlar da beklemeye koyuldular. Az sonra bizi eitimlerle daha iyi anlayacaksnz diyen Komutan iyar geliyordu. Eitimciler eitimin tanmlamasn bireyde isten-dik ynde davran oluturma olarak tanmlyorlard. Apo-cular eitimin sistem yaratmadaki neminin bilinciyle hareket ediyorlard. O, yaknlarna vardnda herkes ayaa kalkt. Komutan iyar ayakta olanlara bakarak; Oturun, dedi ve konumaya balad: Dersimiz Krdistan Tarihi ve Krdistann smrgele-tirilmesidir, diyerek konuya geti. Bizim bugn burada oluumuz, toplanmz Krdistan tarihi ve Krdistann igaliyle balantldr, diyerek konumasn srdrd. Geril-lalarn anlamadklarn bildiinden olduka sade bir dille anlatmaya, kavratmaya alyordu. Cudinin zirvesinde Krdistan dinliyor, Cudiyi anlamaya alyorlard. Baz gerillalar iin ay nda Cudilerde eitim grmek olaan-styd! Kadnlar ise Apocularn eitimiyle -eitimle- ilk kez tanyorlard. Krdistan ve Krdistann dmanlarnn gerei bu eitim ortamn dourmutu. Sokrat rencileriyle tartmalarn bahelerde yrtrken Apocular tartmalarn Cudinin doruklarnda, dalarda yrtyorlard. Cudinin zirvesinde ay bedenlerini, komutan iyarn anlatmysa beyinlerini aydnlatyordu. Komutan iyarn sempatik du-ruu, ekici slubu yeni gerillalar eitim atmosferine ekse de bir ou anlatlanlar yeni duyduklar iin anlamakta zorlanyorlad. Kimilerinin ise yeni olan iki kadn gibi duygu ve d dnyas Hnedeydi, ay nn altndaki doruklarda deildi. Komutan iyar bunun farkndayd ve yava yava, ne kadar kavratabilirse o kadarn yoldalarnn dnyalarna taryordu. Ay ykselmi, tepelerine varp durmutu. Anla-tlanlar bir kadnn merakyla dinliyordu. Heval anlattklarmz ilk konumuza ilikindi. Bundan sonraki gecelerde bu gece anlattmz konuyu temel alacaz ve tartmalarmz olacak. Bu dersimizin

78

girii idi. Dersi burada bitiriyoruz. evba. Ders bitmiti, Perian ve Glistan armlarsa da herkes anlayabilecei kadarn alm, beyinlerde ate bceinin ay-dnlnca aydnlanma gereklemiti. Hi kimse adaletin terazisinden payn deni almadan uzaklamamt. Perian ve Dilberin dndaki yeni gerillalar Hneden uzaklatk-larnda Apocularn eitimlerine arm, bunlar dalarda eitim mi gryor diyerek garipsemilerdi. Birbiri ard sra yiten gnler ve henz alamadklar doayla, rlplak yaam gerillalarn yepyeni elbiselerini kirletmi, kir vcutlarna kadar ilemiti. Manga komutanlar Behram bunu fark etmiti, kadnlarn yanlarna vard. Utanma duygusuyla byk bir sava yrttkten sonra zorunluluk onu kadnlarn yanna srklemiti. Heval suyun kenarnda bir ihtiyacnz var m? Kadnlar afallamlard. Utanma snrnda uzun sre do-lansalar da zorunluluk kadnlar da ayn limana ulatrmt. Utana skla; Var, dediler. Son birka gnlk sre ierisinde iki- kez eitim amal, gerilla yryleri yapmlard. Toz-toprak, brt-bcek ve ter gerillalarn vcutlarna nfuz edip derilerinin altna kadar ilemiti. Heval hazrlann akam dere kenarna inip banyonuzu yapn, dedi. ki kadn gerilla armlard. Ne diyeceklerini bilmiyorlard. Bir erkein banyolarna ilikin konumas tu-haflarna gitmiti. Duraksadlar. Aln bu sabunu, hazrlann. Akam arkadalar hamur yourmak iin suyun kenarna gidecekler. Sizler de onlarla iner ihtiyalarnz giderirsiniz. Banyoyu karanlkta nasl yapacaz, yapamayz. Siz inersiniz arkadalar uygun yerleri ve nasl yapa-bileceinizi size sylerler. Berivan ve Glistan banyoyu nasl yapacaklarna ilikin netlemeseler de olur anlamnda kafalarn salladlar. Beh-ramda Berivanda, Glistanda feodalizmin dar ve kapal toplumunun penesindeydiler. Birbirilerini ikna etmeseler de utanp sklm ve konumalarn sonulandrmlard. Beh-ram kadnlarn yanndan hzla uzaklat. Saat dokuza gelince erkek gerillalar hamur yourmak, kadn gerillalar da banyo yapmak iin yola koyuldular. Tepe-den aaya doru inerken suyun alaynn sesi giderek yaknlayordu. Derenin kysna vardlar. O gece greve gidenlerden sorumlu olan gerilla, kadnlara banyo yapacaklar yeri gsterdi ve bir tan altna sakladklar tenekeyi kararak verdi. Uzaklarken amarlarn nasl ykayabileceklerini tarif ederek tler verdi. Kadnlar t veren gerillann rahatlna sinirlenmilerdi. O ise en doal olan, doal anlatmt. Banyo yapacaklar yer iki tan arasnda kuytu bir yerdeydi. O, uzaklatktan sonra byke iki ta zerine tenekelerini yerletirebilecekleri biimde koydular. Ulaabilecekleri birka odunla atei yakarak tenekelere su doldurup koydular. Daha sonra evreden atein daha da

79

gr olmasn salamak iin kuru odunlar topladlar. Suyun ldn anladklarnda amarlarn ykamak iin gerillann tarif ettii ekilde talarn arasnda kck bir ukur atlar. Sabunlarn karp amarlarn ykayacaklard. Berivan cebine sabun iin bakt, yoktu. Yeniden stn ban yoklad gene yok. Glistanda olabilecei dn-cesiyle ona: Dilber sabun yannda m? Yok. Bende de yok. Heval Behram sana vermiti, sen yanna aldn. Glistann azndan ilk kez heval kelimesi kyordu. Bu kelimeyi telaffuz ettiinde ard, duraksad. O an Glistan Apocularn arasna ruhsal bir dal yapmt. nsann duygularn anlayabilmesi, hele hele bir kadnn yaadk-larna, o gizil ve derin kuyuya anlam vermesi, daha da zordu. Heval, yolda demekti. Apocu ruhun yolunda yryp ilerleyenler, birbirinin yoldayd. Glistan bu yola kimi zaman ok uzak, kimi zaman ok yakn dururdu. stikrarsz ruh haline benziyordu bu yolda yry, yolda oluu. Ben de sabun yok, yolda drm olmalym. Ne yapalm? Bizimle gelenlere soralm, yanlarnda sabun var m diye. Olmaz, onlar erkek, soramayz. Berivan kararszd, olduu yerde kalakalmt. Tamam onlara sormayalm. Elimizi, yzmz, samz sttmz scak suyla ykayalm. Sonra onlar bekleyelim, ilerini bitirdiklerinde ekip gidelim. Erkeklerin yanna sabun almak iin gitmemilerdi. En son kalan scak suyla oraplarn da ykayp erkeklerin yanna vardlar. Erkek gerillalar, iki yeni aceminin banyolarn ksa bir zamanda yapmalarn beklemiyorlard. Gerillada banyo yapma normal yaamn banyo yapma biimine benzemezdi. Banyo yapanlar ok ksa srede ve tedbirli yapmak zorun-daydlar. zgrlk mcadelesinde dmann ne zaman baskn yapaca hibir zaman bilinmezdi. Sava biimi yaamn her ann, her mekann sava alan klmt. Erkeklerden hi biri kadnlara tenekeyi veren gerilla dahi ounluun toplumsallnn feodal llerine taklmt-kadnlarn banyolarn erken yapma sebeplerini soramadlar. Kadnlar banyolarna ilikin bir szck dahi konumadlar. Hamurun yorulmas bittiinde kaldklar noktaya tr-mandlar ve uyudular. Gnlerdir zlemle ihtiya duyduklar suyu bedenlerine doyasya serpemeden, kirlerinden arn-madan dnyorlard. Sabah itimasnda komutanlar Behram kadnlar sz-yordu. Acemilerin banyo yapmadklarn anlad. Kadnlar bir nceki gnn kirlerini tayorlard. Bir nceki gnden bu g-ne temizlik tayamamlard. Kahvalt yapldktan sonra Behram kadn askerlerine yaknlat. Niye kir-pas iindesiniz, yoksa bir banyoyla baa kamadnz m? Behramn sadece iki kadn askeri vard. Erkek bir ko-mutan iinse kadnlara komutanlk yapmak daha farkl zel-likler istiyordu. Behram mrnden otuz-

80

otuz be yllk za-man almt. alnan onca yl kendisini olgunlatrmt. Kadnlarn neden banyo yapamadklarn, hangi aamalarda zorlandklarn anlamak istiyordu. Glistan susmutu. Beri-van, annesine kar su ilemi ocuk gibi; Sabunu kaybettik. Sabunu mu kaybettiniz, diyerek gld. Kadnlarn bek-lemedii bir konuda zorlanmasyd onu gldren. Berivann yznn asldn grnce, glmekten vazgeerek; nemli deil. Uygun bir zamanda tekrar gidebilirsiniz. Fakat sabun iin daha duyarl olmalsnz. Sabun konusunda sknt ekmeyelim sonra. Gece banyo mu yaplr, diye kt Glistan. Behram kendini tutamadan yeniden gld. Gerillada geceleri banyo yapmak yaamnn bir kural-dr. Alk deilsiniz zamanla alrsnz. Sohbet kadnlarn houna gitmemiti, Behramda bunu anlamt, sohbeti uzatmadan bitirdi. Kahvaltdan sonra gnlk grevlerini yapmak iin daldlar. Kadnlar yerlerine gitmek iin yrdklerinde akamdan yorulan hamuru ekmek haline getiren gerillalarla karla-tlar. erkek gerilla ekmek piiriyordu. Ekmek yaplan yer, yass talar dikdrtgen biiminde dizilmesiyle yaplmt. Talarn arasnda kzler biriktirilerek yass talar stlr ve talara oklava ile alm hamurun yaptrlmasyla yaplrd. Kadnlar erkeklerin piirdii yemekleri yemede zorlan-yorlard. Geride braktklar eski yaam biimlerinde yemein sadece kadnlar tarafndan yapldn grmlerdi. Erkek-lerin yemek yapmasna, ekmek piirmesine alk deillerdi, hatta hi bilmiyorlard. Erkeklerin yemekleri temiz yapama-yacaklar ihtimali her yemek yediklerinde kafalarndayd. Bu da yemek yerken psikolojik olarak kadnlarn sindirimlerinde dahi sorunlar yaratyordu. Dalar anlayamyorlard, erkekler kadnlarn ilerine de el atmlard. ki kadn gerilla, bir yandan erkeklerin bu hallerine sevinirken, dier taraftan isel bir duyguyla sanki kendilerinin varolu biimleri ellerinden alnm gibi bir duygu yayorlard. Erkeklerin ounluunun ekmek ve yemei gzel yapmadklar duygusunu ka-dnlar haksz olarak yaamyorlard. Kadnlar erkeklerin ellerinin kirini-pasn yemee katt dncesini skp atamyorlard, o olaslk beyinlerinin bir kesine taht kuru-yordu. zellikle Glistan bunu psikolojik olarak aamyor, ou zaman sofradan a kalkyordu. Berivan ve Glistan ekmek yapanlara bakarak ar ar ilerlediler. Glistan; Gidip ekmek yapalm m, diye sordu. Sorunun karsnda Perian cevabnda netleememiti, dnyordu. Netleti. Olur, hadi gidelim. Ekmek yapanlarn yanlarna vardlar. Ekmei biz yapacaz. Olmaz, dedi, Mir Zeydin. Olur. Heval siz yenisiniz, biraz aln sonra yaparsnz. imdi yapmanza izin ver-

81

miyoruz. Yapacaz, yeniyiz ama ekmek yapmay biliyoruz. Olmaz sonra... Olur gelin, yapn dedi ekmek yapmnda en tecrbeli gerilla. Ekmek yapanlardn en tecrbeli olan, dier gerillann konumasn yarda keserek tartmay sonulandracak cm-leyi oluturmutu. Emein insan yaama balayacan bili-yordu. Yaamn bir paras olan kadnlara yaama girme hakk tannmalyd. Fakat tecrbeli gerilla da unun farknda deildi; kadn artk farkl iler yaparak yaamda var olma-lyd. Apocu felsefenin ayrntda boulmayan en nemli zelliklerinden biri de kadnn varolan sistemler iindeki duruunu deitirmekti. Tecrbeli gerilla tm tecrbelerine ramen hala Apoculuun zn anlayamamt. Fakat o an anlayarak uyguladklar, pratik yaamdan rendikleri dorulard. Kadnlar yaama girmeliydi. Her trl emek insanlar yaama balyordu. Berivan ve Glistan ekmek yaplan yere geip oturdular. Ekmekleri ap talarn arasnda ekmek yapln yadrgasalar da- piirmeye baladlar. yi ki az yapmsnz, hamurun byk ksmn elleriniz-den kurtardk, diyerek aka yapt. Gerillalar, kadnl-erkekli Glistann akasna kahkahalarla glyorlard. Ekmekleri ince ince, evde altklar gibi abucak kzgn talarn stne yaptryorlard. nce alm hamur kzgn talarn stnde nar gibi kzarnca kaldrarak biriken ekmek-lerin stne atyorlard. Kadnlarla birlikte alan bir geril-lann dnda kalanlar snmeye yz tutan kzleri kuru odunlarla yeniden canlandryor; kzarmayan ekmekleri k-zartmak iin talarn deitiriyorlard. Ekmek yapm so-nulanmak zereydi. Kadnlarn komutan Behram geldi: Heval,ekmei yeni arkadalara neden yaptryorsunuz? Kendileri inatlaarak yapmak istediler, fazla srar ettik-lerinden yapmalarna izin verdik. yi yapmamsnz, diyerek yaplan ekmeklere bakt. Nar gibi kzaran ekmekleri grnce glmseyerek; Neyse bari, gzel bir ekmek yiyeceiz gnler sonra. Ekmeiniz gzel grnyor, Heval Berivan. Berivann belli belirsiz dudaklar hareket etti, hafife glmsedi. Berivan yrtlen sohbette de ou zaman suskun kalm, Glistann akalarn yer yer yadrgamt. Fakat sesini karmamt. Ekmekilerden biri rnakl Zeyneldi. Zeynelde Cudinin ocuu, kadnlarn yaadklarnn canl tanyd. Onlarn zorlanma biimini, zorlanma kaynaklarn az ok biliyordu. Onlarla ilikilenerek yabanclklarn gidermeye alyordu: Heval Berivan ekmei ne de iyi yapyorsun, herhalde evde ok hamarattn, diyordu. Sohbette en suskun olan kendisi olduu iin onu konuturmaya alyorlard. Berivan susmutu. Heval Glistan bari sen syle, evde de becerikli miydiniz?

82

Ben deil, Perian becerikliydi. O benden daha iyi alyordu. Perian deil, Heval Glistan. Size kod isimler taktk, yaamn ierisinde kod adlarnz kullanacaksnz. Sen ona Heval Berivan, o ise sana Heval Glistan diye seslenecek. Bunlar yaammzn tedbiridir, uyacaksnz. Anlamadm, imdi. Ben nasl Periana Berivan diyeyim. Hem ne gerei var. Onun ad Perian, anasndan doduu gnden beri de o ismi tayor. Biz de birbirimizi bu isimlerle tandk. Kod isimleri kullanmayacaz; isimlerimizi seviyoruz. Yok, yle olmaz heval. Bu rgtn yaamnn aa kar-d kurallar var, onlara uyun. Yoksa sizin banza iler alr. Bundan sonra siz birbirinize kod isimlerinizle seslenecek-siniz. Belki burada nemli deil, zaten bizler gerek isimlerinizi de zaten biliyoruz, fakat ilerde farkl mekan ve zamanlarda kod isim kullanmamak sizi zorlayabilir. Bundan sonra birbirinize kod isimlerinizle hitap etseniz iyi olur, devrimcilerin isimlerini tamaktan daha byk bir onur olabilir mi? yi olur olmasna da unutuyoruz, hem bizim isimlerimiz de gzeldi. rnakl Zeynele srekli laf yetitirmek zorunda kalan Glistan hissettirmese de alttan alta Zeynele sinirleniyordu. Tartmann uzamasn engellemek suskun dnyasna dne-bilmek iin onun sylediklerini onaylar gibi grnmt. Berivansa bir trl anlamlandramad bu kod isimlerin kullanlmasnda Zeynelin sylediklerine karlk sessiz diliyle, her eyimize karyorlar. kod isimmi, annemin, babamn verdii isimi brakacam, yeni isim kullanacam, bunlar deli midir, nedir, diyerek altan alta fkesini kabartyordu. Kabaran fkesinin ne zaman ve nerede patlayaca ise bilinmiyordu. Ekmek yapm bittiinde le yemei de hazrlanmt. Yemekten sonra Berivan ve Glistan her zaman dinlendikleri serin kayaln altna doru yrdler. Atein ve gnein scaklnn bedenlerinde brakt harareti, dengesizleen vcut slarn ancak kayalklarn glgesi dengeleyebilirdi. Kayaln glgesine uzandlar. kisi de dnceliydi. Berivan, erkeklerle fazlaca sohbet etmenin, akalamann doru olma-dn dnyor, Glistan uyarmak istiyordu. Fakat nasl konuacana ve anlatacana bir trl karar vermiyordu. Glistan krmaktan ekiniyordu. Uzun sre dnd; Dilber, sana syleyeceklerim var. Syle. Sen erkeklerle ilikilenirken ok aka yapyorsun. Iyi deil. Glistan duyduklarna hazrlkl deildi, sinirlenerek; Nasl yani, nasl aka yapmm. Bak erkeklerle yayoruz. Ben daha nce Apocu kadn-lar kyde bir kez grmtm. ok ar balydlar. Oturu-lar, kalklar da farklyd. Hareketlerine olduka dikkat edi-yorlard. Bilmiyorum ama ilerde admz ktye karsa aile-lerimizi dnsene, namus meselesidir, mahvolurlar. Kyl-lerin iine kamazlar. kmasnlar, ne olacak. Glistan ailesine kar fkeliydi. fkesi, duygular onu iten ie zyor, yer yer

83

hrnlatryordu. Berivan onun ailesiyle yaad kavgalar biliyordu. Glistann dert ortayd, yannda saatlerce alad vakitler az olmamt. Kardelerini dn, baban dnmyorsan da. Onlar hem seni ok seviyorlar, hem de byle bir eyi duyarlarsa mahvolur-lar. Baban yetersizliklerini kardelerine kar kullanabilir. Zaval-llar kszler zaten, onlar daha fazla kszle terk etme. Glistan kardelerinin adn duyunca yumuam, duy-gusallamt. Alad. Biliyorum. Tek kelimeden oluan son cmlesi davranlarna dikkat edeceinin ilk iaretiydi. kisinin yaad duygu-ruh hali daha fazla konumalarna izin vermedi. Ve kadnn bir baka dili olan alamay konutular. Kadnlar uzandklar yerde gzyalar iindeydiler. Gn, gzpnarlarndan sland.

15 Bayram gnnn maher gecesine dnd o yaral bay-ramdan yaadklar ana kadar on beten de fazla gn ge-miti. On be gnlk srede gerillalar bir gece hareketlenerek zorlu bir yryten sonra yerlerini deitirmilerdi. Kla Bezara tepesindeydiler. Hl gerilla yaamna yabancydlar. Yer yer yeni yaa-mn ierisine dalp kasalar da henz yaamn kysna varamamlard. Berivan ve Glistan her zaman kaldklar kayann dibinde oturmulard. Komutanlar Behram zaman zaman onlara seslendii aacn dibindeydi: Heval gelin size bir mjdem var. Bestadaki bayan arkadalarn yanna gideceksiniz. Ama ilk bata blge komu-tan iyar arkada sizinle tartmak istiyor. Sizi yanna ard. Hadi hazrlanp gelin. Behram gittikten az sonra kar tepelerden sesler gelmeye balad. Behram olduu yerde donakald. Sesleri ayrtrmak iin iyice dinledi. Bu arada Behramn hemen arkasnda komutanlar iyar (Kazm Kulu), te yandaysa az nce komu-tanlarnn konumas iin ard kadnlar ardsra gelip yan banda durmulard. Duyduumuz neyin sesidir, diyerek komutanlarna sordular. Behram bir an duraksad, yeni gerillalara ne syleyebilirdi ki! Panikleyebilirlerdi. Heval, herkes silah ve antalarn alp uygun yerlere mevzilensin! Talimat duyarak, silahlarn ellerine, antalarn srtlarna alm gerillalar kotular. Behram geiktiini anlamt. Yanndaki kadnlara:

84

Heval hemen kendimizi saklamamz lazm. Dman heli-kopter ve uaklarla saldryor. Benimle gelin. Herkes bir yerlere gruplar halinde kouyordu. Son hzla koan Behram takip ederek byke bir kayaln ierisin-deki boluun yanna vardlar. Behram; Hadi uraya girin, ben yan tarafnzdaym hi kmayn. Yeniler gldler. Ne var ki; talarn, kayalarn arasna girip saklanyoruz. Behram yenilerin iin ciddiyetinde olmadklarn grnce, hemen en yakndaki snaktan bir tecrbeliyi yanlarna oturttu. Kendisi uzaklat. Berivan ve Glistan tan iindeki oyuktan dary izli-yorlard. Gerillalar snaklara yerlemiti. Birka kii kalan son hazrlklar yapyorlard. Kadnlar o gn mutfak olan yoldalarndan yemek yapan gen Hejar gzlemliyordu. Herkes snaklara yerlemiken o elindeki sala tabayla snaktan snaa, kayadan kayaya atlayarak le yemeini hazrlamaya alyordu. Yaamn ierisinde de ok canl ve hareketli olduundan, hareketleri iki kadn kahkahaya bomutu. En son kayay da elinde tabak varken atlayarak yemein piirildii yere doru kotu. Hejar tehlikeler ierisindeki maratoncuydu. Uzaktan duyulan sesler giderek yaknlayordu. Refleksler pr dikkat kesildiinde sesler zayflyordu. Akama kadar gerillann evresindeki tepelerde, kck dacklarda uan demir kularn lklar duyuldu. Her yeri bombaladlar. Gerillalar serin kanlln koruyarak, olaan st bir gn tedbirleriyle normalletirerek geirdiler. Yzde kalk olabi-leceinin ok fazla yzdelenemeyecei bir tesadfle demir kular yerletikleri Kel Bezare noktasna gagalaryla dokun-salar da devrimcilerin kanlarn o gn iin iememilerdi. Akamn ilk saatlerinde demir kular, betondan ve demirden olumu kentlerine doru uup gittiler. Arkalarnda yaral bir toprak, yanm kularn l cesetlerini ve yanan ormanlar brakp gittiler. Demir kular gittikten sonra toplandlar. Gerillann yaamna gre bu tr koullarda geerli olan kurallar uygulayacaklard: Vakit geirmeksizin hareketlenip, yer deitireceklerdi. ki kadn sabahtan kalan ilerini gn iinde yaadklar g-rltden sonra tamamlayacaklard. Blge komutan iyarn yanna vardlar. Komutan iyar ayaa kalkt, tokalatlar; Buyurun, oturun, naslsnz. Yanlmyorsam zorlandnz? yiyiz, fakat yine de ok zorlanyoruz. Berivana bakarak cevap vermeye koyuldu: Gerilla yaamnda yenisiniz, katl tarznz da hi iste-mediimiz bir biimde geliti, gelitirildi. Normaldir, zorlan-manz. Bir de buradaki arkadalarn erkek oluu yaama girmenizi zorlamtr. Arkadalar yine de sizin iin iyidirler, diyorlar. Halkmz, halklarmz iin kendimiz ktk dalara geldik. Ama uzun sre zorlandk, alamadk. Fakat zaman ve yaam bu dalar bize sevdirdi. imdiyse dalardan indiim de ok zorlanyorum. Bestadaki bayan arkadalarn yanna gitmenizi daha uygun bulduk. Sizin iin daha rahat olur. Buras dmanla ok i

85

ie ve bayan arkadalar da yok. Besta sizin iin daha iyi olacak, bayan yoldalarla erken kaynarsnz. Hayr gitmeyeceiz. Neden? Buradaki arkadalara altk. Ben gnll geldim, zorlan-myorum. Berivan arkada iin sylemitim ama yine de olaylar senin iinde zorlayc olmutur. Komutan iyar Glistann refleksini anlyordu. Glistan ie kapankt. Henz kendi-lerine dahi alamamken yeni insanlarla tanmak gen kadn korkutuyordu. Konumasn srdrd. Kynzde yaananlardan bizler de ok etkileniyoruz. Buradaki koullar uygun olsayd ve siz kalsaydnz, tartrdk. Fakat koullar uygun deil. Bakn biraz nce her yeri bombaladlar. Buray da bombalayabilirlerdi. Tesadfen kurtuldunuz. Onay bek-lercesine; yle deil mi? Dier arkadalarda burda kal-mayacaklar. Dmana kar tedbir gelitirmemiz gerekiyor. Saymz fazla. Buradan ayrlp farkl yerlere iki- grup halinde yerleeceiz. Sizde kuryelerle birlikte Bestaya gideceksiniz. Hayr gitmek istemiyoruz. Heval Berivan, gidiiniz bize bal bir durum deil. Yaam koullarmz bunu dayatyor. Bestada bayan arkada-lar rgtleniyorlar. Gidin sizde onlara katln, daha gl alrsnz. Bu konuda anlatk m? Askerliin, gerillacln birinci kural, emre uymak, komutann dinlemektir. Hem ben size emir de vermiyorum. Syleyin yapalm, baka z-mmz, kar yolumuz yok. Varsa syleyin. Sessizlik su olup konuanlar arasnda akyordu. Komutan iyar iri gzlerini aarak iki kadn gerillann syleyeceklerini bekledi. Susuyorsunuz. Yapacak farkl bir ey olsayd yapardk. Btn arkadalar sizin ok gleneceinizi sylyor. Bayan arkadalarmzn kimileri tecrbeliler, ksa zamanda ok ey renir, daha da geliirsiniz. Biz geldikten birka gn sonra durumunuzun iyi olduunu bildirmek iin kye gittik. Durumunuzu, neden byle bir eye ihtiya duyduumuzu sevdiiniz insanlara anlattk. Olaydan hemen sonra gide-mezdik, sakinlemeleri iin zamana ihtiya vard. Trk ordusu gelip kylleri sktrm, bir kan da; siz ocuk-larnz Apoculara veriyorsunuz, sonra da zorla aldlar diye gelip ikayet ediyorsunuz, gibi ithamlarda bulunarak hrpa-lamlard. Ama aileler iyiydi. Moralliydiler. Eminim sizin bu kadar aladnz, zorlandnz grseler size ok kzarlar. Baka bir sorununuz, sorunuz var m, varsa syleyin elimiz-den geleni yaparz. ki kadn; Yok, dediler. Her ihtimale kar komutan iyar iki kadnnn bireye ihtiyalar olup olmadn gzucuyla yok-lad. Kadnlarn ekindikleri gzlerine arpmt. Syleyecekleriniz yoksa hadi gidip yemek yiyelim. n-k birazdan hepimiz farkl patikalardan yollara kacaz, birbirimizden ayrlp gideceiz. gerilla kalkt. Yemek yediler. Yemek boyunca sohbet-leri srd. Bazen kahkahalar demir kularn o gnk saldr-larn unutarak ykseldi. Karanlk

86

basmaya baladnda itimaya dizildiler. Gerillalarn ellerinde silahlar, kafalar semalarda, dimdik durmulard. Komutan iyar itimann nnde askerlerine hitap ediyordu; Bu gn burada grup hareket edecek. Biz iki grup olarak birbirimize yakn mesafelere yerleeceiz. Gvenlik asndan byle bir tedbir alyoruz, birlikte hareket edeceiz. Fakat Glistan ve Berivan yoldalar Bestadaki bayan yoldalarmzn yanna gidecekler. Dolaysyla bizden ayrlyor-lar. Heval Berivan, Heval Glistan arkadalarla vedalan, ilk bata siz yola kacaksnz. timann nnde duran ve ne yapacaklar nceden sylenen kadn gerillalar gzyalar iin-de, itimaya dizilmi btn arkadalaryla tokalamaya bala-dlar. Komutanlar Behram, glen gzleriyle iki askerinin elini skca skt. Fsltyla; glenin, diyordu. timada ayrlacak olanlarn isimleri okunduktan sonra arkada ilk dizilen Glistan ve Berivann akrabas Kahraman3 d. Kahraman iki gerillann elini skarak devrim yrynde baarlar diledi. Berivann ve Glistan yaamn ierisinde ara sra Kahramana rastlayp merhabalasalar da, uzun sreli sohbet etme imkann bulamamlard. Kahraman, Silopideki karayolunun baslp ofrlerin getirilmesi eylemine ve dardaki bir ok ie, ilikiye gittii iin konumlandklar yerde kalamyordu. Kahraman ise belki feodal llerden, belki de parti ii iliki ve yaam biiminden akrabalarna ok fazla yaknlamam, kadnlarn ayaklar zerinde durmasn istemiti. Fakat uzaktan hep gzlemlemi, ou zaman da gzlemlerinde yanlmamt. Ayrln ne zaman gelip kap-larnda duraca bilinmezken ayrlyorlard. akraba, yolda biraz buruk, burukluun glgesinde kalm bir se-vinle ayrlyorlard. Herkes itimada harekete hazrlanrken komutan iyar gzyalar iindeki Glistan ve Berivana yaklaarak, tekrar ellerini skp; Byle alarsanz asker olamazsnz, ilerde glenecek-siniz. Bir daha grrsek sizi, glenmi askerler olarak grmek istiyorum. Hadi imdi gidin, oradaki arkadalara selamlarmz iletin. Komutan iyar kadnlarn ardndan glmseyerek bakt. Kadnlar yrdler. Sonra dnd harekete gemi dier iki gruptan birine koarak yetiti. Toplu geldikleri Kle Bezara tepesinden grup olarak ayrlp karanla kartlar.

Kahraman: Kadir

87

KNC BLM

88

89

ALTIN KALEM SAHBN ARIYOR

90

1 Yetmi sekizde resmi ilann gerekletiren PKK hareketi seksen sekiz, seksen dokuz yllarnda hl Apocular olarak tannyorken Cudinin eteklerinde iyice kk salyordu. Pilot alan olarak seilen Botanda kk salarak yeillenen aa, dallarna snr tellerini engel olarak grmeden u vermi, drt koca daln glgesine Krt halk ve Krt halkyla kardeleen halklar snmaya balamlard. Zamann iindeki insan yanlmaktayd. Ankarada iki kelimelik bir anlatmla Krdistan smrgedir- ilk ve en derin anlamn bulan Apoculuk, yanlmadan ve yanltmadan Cudinin eteklerinde anlamn yeniden var oluundayd. Peki ya anlamn yeniden var oluu, yeniden douu sancsz m olacakt? Dou, bir kadnn doal doum sanclarn aarak sezeryanla m gerekleecekti? Mneccimler gibi da bala-rnda yldzlara, duvar diplerindeyse hayra yorulmayan al-metlere bakarak cevaplar aranacak myd? Bu yllar ayn zamanda Trk ordusunun Apoculara ili-kin her ayrnty mercek altna ald yllard. Kafeslemeye alarak yalnzlatrmaya uratklar ve zgrlemeyeceini dndkleri ku, kafese girmemi ve en sonunda umutu. Zaman, Trk ordusunun yanldn gstermiti. 1989da Cudinin semalarnda binlerce ku zgr uu-yordu. Berivan ve G-

91

listan Botan eyaletinin Besta blgesine doru yol alyorlard. Bestler blgesi e ayrlyordu: Besta, Gabar, Cudi. Bestaya varacak yolda yryorlard. Arada bir getikleri yerlerden kimi zaman bir kimi zamansa birka ku, onlarn hareketliliklerini fark edip konduklar aa dallarn-dan, kayalklardan, kuytu vadilerden kanat rparak uzak-layordu. Kuryeler yol boyunca kadnlara zorlandklar her an yardmc olmulard. Uzun yolculuklar artk sonlanma aamasndayd. Arkadalarn yanna ok az kald, dedi rnakl Zeynel. Kadnlarn btn gece duyduklar heyecan ve merak yor-gunluklarna ramen giderek artmt. Geride braktklar insanlar onlar buruk klsa da yeniyle tanmann heyecan ve korkusuyla gecenin yorgunluunu dinlendikleri noktada zerlerinden atp yola koyulmulard. Az da dinlenebilmi olmalar geride kalan yolu rahat yrmelerini salyordu. lerlediklerinde, kaygan bir yer kre parasyla karlam-lard, hareket etmeleri imkansz hale gelmiti. Topraa basar-ken birbirlerine tutunmasalar kaygan toprak onlar kayak pistinin snrlarnn kaldrld belirsizlikte uurumlardan frlatacakt. Yorgun gerillalar kayan amur glnde ar ar ilerliyorlard. Yryleri giderek arlat. Kuryelerden Roj-hat birbirine tutunmu grubu bir an nce amur deryasndan koparmak iin btn gcn zorluyordu. kiilik kurye grubundan rnakl Zeynel geldii yere geri dnmeyecekti. Dier kuryeler ayrldklar grubun yanna Cudiye dneceklerdi. Kuryelerden Rojhat kadnlar amur deryasndan kurtaramyordu. Nisann yapld amur kadar kaygan, yapkand. rnakl Zeynel ilerlemiti, geriye dnp bakt, kadnlarn yrmekte zorlandklarn anlaynca geri dnm, onlara yardm elini uzatmt. Heval Glistan dier elini de bana uzat, yoksa kayar, dersiniz. Naar kalan Glistan elini Zeynele uzatt. Yrrken ok zorlanyorlard. Zeynel kadnlara moral vermek iin; Heval Berivan bu kaygan topraklar senin vardn yayla-lara benziyor mu? Hayr. Benzemez tabi, sizin yaylaclara btn arazi aktr. O yzden de nerde gzel bir yol varsa sry oraya salar, s-ryle kaplumbaa misli yuvarlanp gidersiniz. Ama geril-lann yaam yaylaclarn yaamna benzemez, her yanmz dmandr. O sizin srlerinizi saldnz engebeli olmayan yollar bize en byk dmandr. Bu yzden biz en zor, en gizli yollardan geer, ou zaman yeni yollar aarz. Ger ocuusun biraz alk olabilirsin. Fakat biz dalarn zirvelerinde yayoruz, unutma! Sylesene, yaamn boyunca hi byle bir amur grdn m? Hayr grmedim. amurun olduka bol ve kaygan olduu yere gelmilerdi. Drd birbirlerine ellerini skca kenetleyerek yryorlard. Sonu uurumlarla biten pistte, her an lmle burun buru-na gelerek iki saat yrdler. Btn yorgunluklarna ramen Berivan, kylerinde grd kadn gerillalara ularsa yaa-dklarnn son bulacan, kyde grd ilk farklln ken-dilerine zm reteceini dnyordu. Dndklerinin, hissettiklerinin

92

doruluuna inanmak istiyor, yersiz dn-myordu. Fakat yine de iine ileyen o znty, o duyguyu atamyordu. Bizi zorla alp getiren, komu kylere zlm edenler mutlaka grd kadn gerillalar da zorla getir-milerdir diye dnd. Peki neden silah zoruyla getirilen kadnlar o kadar mutlu ve ihtiamlydlar? Berivanla birlikte dnceleri de yryor; dnceleri bazen nden koturarak, bazense yorularak arkalarda sendelemeye balyorlarlard. zmszlk ve belirsizlik deryasnda, bir insan rotasz yryebilir miydi? Dmeni nereye kracakt, kayalara arpp parampara m olacakt, kim bilir? Peki ya onlar beni tanyacaklar m? On-on be dakikalk an, o insan kala-balnn ierisinde hatrlayacaklar myd? Nasl karlaya-caklar, zlecekler mi, belki de bizi eve gnderirler. Kardelerini, annesini grme heyecan Berivan sard sarmalad. deta o kadn gerillalara ularsa ailesine de kavuacakt. Hzla yrmeye balad. Kurye Rojhat elini uzatarak; Bakn u karda grnen tepelerin ardnda yoldalar var. ok uzak. Oraya nasl yetieceiz? Heval Glistan, yolumuzun en zorlu ksm bitti. ki saat-lik yolumuz -hadi bilemedim saatlik yolumuz- var. Yaklak iki buuk saat yrmlerdi. Tepelerin zirve-lerine ulatklarnda Bestadaki gerillalarn atelerini grd-ler. Yeni gerillalara bitmez gibi gelen yol, bitmiti. Kosalar, bir rpda yoldalarna ulaacaklard. Ate beklerini klavuz klarak yrdler. Yaknlatklarnda kurye Rojhattan duy-duklar ulumayla ilk katldklar gecenin korkularna, kurt sesine ulamlard. Rojhat uluyarak acayip bir kurt sesi karmaya balamt. ki kadn gerilla iittikleri karsnda afallamlard. Duraksayp Rojhata baktktan sonra Berivan ve Glistann gzleri bulutu. Bu ilk gece duyduklarnda korkudan tirtir titredikleri sesin, ta kendisiydi. Kurye Rojhat kendinden gemiesine, yoldalarna ulamann sevinciyle habire uluyordu. Kardaki gerilla gruplarndan da uluyan kurt sesleri ykselmeye balad. Kadn gerillalarn afallamas giderek artyordu. Glistan dayanamayarak; Heval Rojhat neden kurt gibi uluyorsunuz? Arkadalarla haberleiyoruz, kurt sesi haberleme sim-gemizdir. lk geldiimiz gecede demek ki duyduumuz kurt ses-lerini siz karmtnz. Kurye Rojhat glerek; Biz miydik? Bilemiyorum. Apocular geni araziye yayldklarndan dmana hissettirmeden haber iletmek, arazide gizlenen farkl grup-larna seslerini daha rahat ulatrmak iin kurt gibi uluyor-lard. Rojhat yeni gerillalarn bu halini mahup bir glle karlyordu. nk kadnlar evlerinden kardklar o mah-er gecesinde yrtc hayvanlarn sesini kararak kadnlar korkutup yrtebilecekleri dncesi ve eylemi kendisine aitti. O geceyi hatrlad, mahuptu. En yakn ate beine ulatklarnda kendilerini, Bnev, Dilan (Gundeke Remolu) ve Rojin karladlar. Ate beinin evresindeki kadn gerillalarn saysndaki azlk iki kadn gerillay artm, karlarnda bir kadn ordusunu grmenin hayali kadnla karlanca suya dmt. Kadn gerilla-lar merhabalap

93

birbirlerine sarldlar. lk tanmadan sonra Glistan; Kadn gerillalar sadece bu kadar m? Hayr greve gitmiler. Niye tandnz biri mi var? Hayr, daha fazla kadn gerilla bekliyorduk, sadece sizleri grnce ardk. Niye, mz bir orduya bedeliz, diyen Bneve kahkahalarla gldler. Anlalan Glistan ve Binevin aka-lar erken buluup, kaynaacakt. Yorgundular, yemekten sonra uyudular. Sabah itimasnda; Yeneceiz, Ezeceiz, Fethedeceiz iarnn sesiyle uyanan Berivan ve Glistan gzleri ondan fazla kadn gerillann olduu itima dzenini grd. Gunde Meleden yeni kattklar iki kadn daha bulunduklar alana yetitiklerinde itima bitmiti. timadakiler ikisi akam, ikisi de sabahn ala afanda ulaan drt kadn grdklerinde, ngrl akalar yapmaya baladlar: Katlmlar bu hzla geliirse kadnlar olarak yaknda ordulaacaz, kadn ordusunu kuracaz, diyorlard. Ka-dnlarn kimisinde byk bir sevin, kimisinde aknlk ve rkeklik olsa da tantlar. Kadnlar Ruken ve Saadetin mangalar eklinde rgtlenerek ilk dzenli kadn gerilla takmlarn kurdular. Saadet ve Ruken eski, deneyimli Apocu gnlllerdi. Bestaya vardklarnda grdkleri ate beklerinin biri dndakiler erkek gerillalara aitti. Oysa ki Berivan ve Glis-tan Cudiden Bestaya yol alr, yaknlarken grdkleri ate-lerin etrafnda kadn gerillalarn yaama durduklarn dlemiler. Berivan ilk tand kadn gerillalardan adlarn dahi bilemedii Berivann, Binevin ve Zilann ateinin banda olduklarn dlemiti. Ama onlar yoktular; kadnlar grmek ailesini kardei Glsm grmekti, grememiti.. Gzleri btn gn ilk tand kadn gerillar arayp durdu. Gn iinde alana yeni gelen kadn yoldalarn alanda eski olanlar ziyaret etti. Hayalleri suya dm, ilk grd kadn gerillalar onda bir umut yaratmsa da, onlarn u anki yokluu sevincini azaltm, hzne bomutu. Ortama yabanc oluu da ekle-nince, huzursuzluu giderek artyordu. Yer yer yabancln krp yaamn ierisine girdiinde farkl bir duyguyla coup tayor, yaz boyunca yreine tnemi o gelip geici hissi ta uzaklardan anszn kendisine gz krpp kayboluyordu. Berivan, ac bir glmsemeyle gz krpan hissi karlyordu. Kadnlar o gne kadar hep erkeklerle ayn mangalarda kalyorlar, erkeklerden ayrlp yalnz balarna iki mangalk kadn gc olarak rgtlenilerine seviniyorlard. Birbirlerine sk sk, ordulaacaz, ordulaacaz diyorlard. Glistan ve Berivana gerillalar ilgi gsteriyorsa da sorunlarnn zle-ceinin beklentisine karlk bulamamt. Yaadklar hsran yaamamamlklarndand. Kadnn ilgisi yaamn ayrntlarndaki hassasiyetlerin gzetiminde gizliydi. Fakat henz o derin ilgiyle tanmam-lard. Bekledikleri ilgi ve scaklkla karlaamamann krk-ln yayorlard. Krk kalbleriyle urarken dahi, yaadklar atmosferin, o ruh ksknlnn farknda deillerdi. Bulamadklar, bir trl netletirmedikleri bekleyi biimleri, beklentilerinin biim bulamam haliydi. Kald ki bir gerilla yaam kadnlarn varoluunun far-

94

knda olduk-larn hissettirmeliydi. Fakat yaamn girdaplarnda yansyan hissedilme biimini Berivan alglayamyor, yaam emesinin dilinden akamyordu. Anlamlandramadklar yaamn ayrn-tlarnda gizlenen farkllkt. Berivann kylerinde ilk grd- gnlerce hep hayalini kurduu o ilk farkllk.

95

2 Zaman saman altndaki su gibi akp geiyordu. Bir buuk ayn bir ok gnnde Berivan zaman omzundaki gri su bidonu gibi tayor ve her eye anlam vermeye alyordu. Bestann rmaklarnn kollarndayd. Gerillann gizlilik kuralna gre geceleri su alnan yer noktaya ok uzakt. Gri matarasyla su almaya gitmiti. Su ald vadiden dalara trmanrken yorulmutu. Dinlenmeye alrken derin dn-celere dalmt. Yorgundu, ka ayn yorgunluu krpecik bedenine binmi, bedenini arlatrmt. Su matarasnn arl fiziksel olarak kendisini zorluyor, zamann arlysa tad mataradan daha ar bir yk olarak omzuna biniyordu. Zaman omuzlarn kerten bir arla dn-yordu. Kardelerinden ayrld o tufan gecesi belleinde btn canlln koruyordu. Yaad olaylarn yaylalardaki anne ve babasnca bilinip bilinmediini merak

96

ediyordu. Kardelerinin durumuna, birilerinin ilgilenip ilgilenmediine dair sorduu sorular her gn yineliyordu. Yerdeki mataray kaldrmaya altnda omzuna akan suyun slatt elbise-leri hareketlenince tenine dedi. Hareketsizlikten mt, iyice meye balad. Geceleri ate yakp elbiselerini kurutmas tehlikeli olduundan btn gece souktan titreyecek ve gnn ilk klarn sabrszlkla bekleyecekti. En ar mata-ray getirmeseydim, daha hzl noktaya ulardm diye geir-di iinden. nk onun arl noktaya da ar ulamasnn nedeni oluyordu. Yryordu. Omzundaki matarann yksek-lii gkyzne erimek ister gibi ban ayor, eniyse incecik ocuksu bedenine oranla daha dolgundu. Susuzluktan at-lam krmz topran yarklarna, gkyznden damlalar damlyordu. Damlalar Berivann gzpnarlarndan m, ak-yordu yoksa matara m delinmiti, bilinmez. Karanlk gece, damlalar sarp sarmalayarak, i damlalarna dntrme-nin bysyle sarhotu. Gece, damla damla iiyordu. Geceden kalan yorgunlukla askeri eitimdeydi. Eitimi veren Mahmut sabahn ilk saatlerinin mahmurluuyla du-man karmadan gerilla ateinin nasl yaklacan yenilere retiyordu. Yenilerin merakn kamlamak iin dumansz ate yakmay by yapyormu gibi esrarengizletiriyordu. renciler bynn sihrine kaplmak ister gibi pr dikkat izliyorlard. Glistan silah belledii kreinin sapndan sm-sk kavramt. rendiklerinin heyecanylayd. Zerdtlerin torunlar yaamlarn gvenceye almak iin bir zaman-lar ateghlarda kutsadklar atei, dumansz yakmay reni-yorlard. Mahmut dedelerinden, Zerdt bilgesinden kalan kvlcmlarla ve maharetli elleriyle duman yenerek alevleri canlandrmay baarmt. Canlar yaktklar atele sn-yorlard. Ate sndnde eitimleri bitmiti. Dnte silah yerine geici olarak tadklar -ki Berivan kazma, Glistan da krek tayordu- silahlar omuzlarndayd. Dalara akn var-d. Yenilerin ihtiyalarn ksa srede karlayamyorlard. Ka-dnlara verilecek silahlar henz Bestaya ulamamt. Beri-van ve Glistan giderek altklar yaamda -ilkin belki de -zentiden olacak- silah tamak istediklerini srekli yine-liyorlard. Gerillalarsa gen gerillalara silahlar, araziye, yaama altktan sonra vermeyi daha uygun buluyor; te yandan onlar hazr hissettiklerinde verebilmek iin de silah temin etmeye alyorlard. Geen zamanda rendikleri silah edinme istemlerini kamlyordu. Kadnlar ilk silahlar olan kazma ve krei koruyabileceklerini, gsterdikleri aamaya geldiklerinde onlara silah verilecekti. Berivan ve Glistan arada bir kazma ve kreklerini silahmasna birbirlerine dorultuyor, nian alyor sonra tetie basyor ve gzlerinden yalar akana kadar glyorlard. Berivan manga ii rgtlenmesinde manga lojistikisi seilmiti. Yani hem mangaya gelecek eyalar, hem de gnlk yemekileri belirleyecekti. Mutfaklk yapma sras mangalarna geldiinde ilk grevli olarak kendisini semiti. Baarl olmak isteyen her gerilla ilk bata kendisinin ko-mutan olabilmeyi becerebilmeliydi. Yemeini yapt, manga-lar yemeklerini alnca yemek piirdii kocaman tencereyi ykad. Ykad tencere kapkarayd ve isi alvarnn paasna bulamt. alvarndaki isi silip mangasna yrd.

97

Mutfaklnn yorgunluuyla mangaya varmak iin yrrken rnakl Zeynelle karlat. Zeynel; Heval Berivan mutfak msn? Evet. Kolay gelsin, yorgun grnyorsun? Yorgunum. Nasl, ortama, arkadalara altnz m? Yorgundu. Zeynelin sorularn cevaplamak istemiyordu. Arkadalara altk, yorgunum, gideceim. Zeynel kadnn verdii cevaptan iyi olmadn anlamt, uzatmad; yi, diyerek uzaklat. Berivan da yolda lafa tutulmasna fkelenerek baka birisiyle karlamamak iin mangalarna varacak yolu hzla arnlamaya balad. Yorgundu. Btn gn boyunca bir bana gerillalara ye-mek yapm, oradan oraya kouturup durmutu. Bestann kadn sorumlusu Rehan yanna gelerek; Yarn cezalsn, tekrar mutfaa kacaksn, dedi. Berivan sylenene anlam verememiti. Neden yarn yeniden mutfaa kacam. nk bulunduumuz yere yemek getirmedin. Grevini de iyi yapmamsn. Lojistikiler hakknda byle bir karar almlar. O yzden yarn yerine getiremediin grevini yeri-ne getirmek iin mutfaa kacaksn. Yemeklerin akamdan hazrlanmas gerekiyordu. Berivan yorgun argn mutfan yolunu tuttu. Rehan Yezidi, yoldalarnn kutsal grd nderlik sahalarndan geleli az zaman olmutu. O belki de Habur Irman getikten sonra Bakanlar Apoyu en fazla unutan, rman bu tarafnda Apoya selam, eskiye devam diyenlerdendi. Bakanlar: Siz yanmdan ayrlp Habur Irman geerken sahadan veri-lenleri Habur Suyuna brakp gidiyorsunuz,demiti. Re-hann ksack bir zaman diliminde insani olan paylamlar unutuu ancak bununla tanmlanabilirdi. Rehan insani here-yini Habur rman geerken suda yitirmiti. Bu durum suyun kabahati deildi elbet. Habur Irmanda unutulan szlere sebep Rehann azizlii deildi; Rehann insani olana yakn olanlar tayacak yrei olmayndand. Alandaki gerillalar nderliklerinin sahasndan geldii iin iyi dav-ranyor, bir dediini iki etmiyorlard. O ise yenileri ezdike eziyordu. Yeniler zmszd. Rehandan rahatszdlar. Ra-hatszlnn dahi yaamlarnda neye takabl ettiini bilemi-yorlard. Cizreli Serhat mutfan yaknndan geiyordu. Mut-faky merak etmi olmal ki Berivann yanna vard. Heval Berivan iini oktan bitirdiini dnyordum. Neden bitirememisin, yardm edeceim sana. Hayr heval iimi bitirmitim. Ama yarn mutfak grevlisi benim. Neden? Heval Rehan grevimi doru ve tam yapmadm syleyerek, benim mutfaa tekrardan kmam gerektiin syledi. Nasl tam yapmamsn? Hem Rehan arkadan kald yere yemek gtrmemiim, hem de manga lo-

98

jistikilerinden bazlar yemei gzel yapmadm sylemiler. Serhat, eski, tecrbeli bir gerillayd. Gzlerinin yreinden yapt gzlemlerinde yanlmaz, yanltmazd. Blgenin kadn sorumlusu Rehann davurumunun, yenilerde onarl-maz tahribatlara yol aacan biliyordu. Serhat bir de yolda canlsyd. Yaamda yoldalarn zorlanmamas iin elinden geleni yapard. Heval Berivan sen git, ben hazrlklarn yapacam. Hayr, olmaz yle ey, grevimi yapacam. Tamam o zaman yemei zerine koyup suyunu ayarla-yalm. in nemli blm bitmi olacak, karanlk olmadan yemei yaparm. Sen git. Heval Berivan inatlama yorgunsun, zaten iin nemli ksm bitmi olacak. Sen ya da farkl bir yolda olsayd ayn eyi yapardm. Berivan ve Serhat ate yakp yemei atee koydular. Hadi git. Yorgundu. Serhatn srarlarna kar ardna bakmadan skmlnn patlayacandan korkarak hzla uzaklat. Hakszla uradn dnyor, iten ie fkeleniyordu. Mangalarnn dibinden geen patikada Glistanla karlat. Glistan inci gibi dizilmi kk dilerini Berivana gs-tererek gld. Nereden geliyorsun heval Berivan. Mutfaktan. Berivann gzleri dolmutu. fkesi, btn davranlarna yansmt. Hadi gel, uraya oturalm. Birbirlerine kod isimleriyle seslenmeye balamlard. Kadn gerillalarla yaamaya baladklarnda birbirlerine Peri-an ve Dilber olarak sesleniyor; heval diye seslenmiyorlard. ki kz karde olan Ruken ve Saadet; Berivan ve Glistann manga komutanlaryd. Onlarn geliinin nc gn iki-sini ararak konumu; yaam kurallarmza gre birbi-rinize heval diyecek; kod isimlerinizle sesleneceksiniz. Bun-dan sonra sen ona heval Berivan, o da sana Heval Glistan diyecek. Belki zorlanrsnz. Gerillasnz, yle eskisi gibi y-rmeyeceksiniz oldu mu hevaller, diyerek glp kadnlar yaama davet etmilerdi. Kadnlardan gelen bu davet Berivan da, Glistan da sarp sarmalam konar gerler gibi yaama rkek adm atmlard. Alayarak Besta kadn sorumlusu Rehann yaklamlarn Glistana aktaryordu, konumasn; Artk dayanamyorum, eve gitmek isitiyorum, diyerek hkrklar boaznda dmlenerek sonulandrmt. Sz-leri Glistan taran son damla olmutu. Glistan, Berivana yaplan her hakszl kendisine yaplm sayyorken, Beri-vann syledii son szler benliinin derinliklerindeki hrn dalgalar tarmt. imdiye kadar hep gitmeyelim, Apocular iyidir diyor-dum. Fakat artk dayanamyorum. Gnllym diyordum fakat artk eve gidelim, diyerek srrn hnla fsldad. Aslnda ben, Apoculara katlmay hi dnmyordum. Apocularn kye baskn yapt gece, onlar gelmeden bir-buuk saat nce ba-

99

bamla yine kavga ettim. Babam stme vard, ok sinirlenmiti, beni dvecekti. Ellerinden zorla kap kurtuldum. fkelenmitim. Apocular eve gelip; genlerin kadn, erkek demeden bize katlmas gerekir demeleriyle birlikte, olduum yerden frladm: size katlmak istiyorum, dedim. Babamn gzleri fal ta gibi almt; ne yapyorsun, sen deli misin, diyerek yanma gelip yakard. Apocular; ma-dem katlmak istiyorsun,hazrlan gidelim, dediler. Katlma istemimden honuttular, sevinmilerdi. Kardelerim alad-lar, fakat babama ok sinirlenmitim. Babam ne ettiyse, Nuh dedim peygamber demedim, inatlatm. Ve evden karak Apocularla yrmeye baladm. Babam, kardelerim ardm sra alyorlard. Apocular baktlar olacak gibi deil. Babam; peimizden daha fazla gelme, olduun yerde kal diyerek tehdit ettiler. Zavall babam olduu yerde gz yalar ieri-sinde kalakald. Babam ok, ok ktyd, fakat ben de onu ok kzdryordum. Annemin yokluundan sanki o sorum-luydu. Annem yaasayd, bu kadar ac ekmezdik. Kendim geldiim iin hep gnllym diyor, ktm andan itibaren yaadm i pimanl syleyerek seni de etkilemek istemiyordum. Bir de babamn dayandan kap kurtulmak iin ani bir tepkiyle partiye katldm kimselere syleye-mezdim. Bundan ok utanyordum. O yzden de ne sana, ne de bakalarna hissettirmek istemedim, fakat hep eve gitmek istiyorum. Heval Glistan! Heval Glistan! Birileri aryordu, Glistan hibir ey sylemeden elle-riyle gz yalarn silerek sesin geldii yere koar adm iler-ledi. Berivan ardndan bakakalmt. Berivann ierisine son birka gn bir huzursuzluk, iine ileyen bir hzn sinmiti. Fakat bir trl de ok yakn olarak tandn zannettii Glistann anlattklarna anlam vermemiti. Oysa ki onun ruhunu dahi okuduunu dnrd. Alatklar kayada oturmu, az nce koar adm uzaklaan kadnn arlmasayd neleri anlatacan dnyordu. Anlatlmayan gizlerin merakndayd. Gizlerini anlatamazd, ama nedense baka insanlarn gizlerini byk bir bencillikle merak ederdi. Glistann da kendisine ait bir gizi vard demek, ya da daha farkl gizleri. Babasyla her zaman kavga ederlerdi de, neden illa da o gece kavga etmek zorunda mydlar? Bu bir tesadf, bir anszlk ya da Glistann alnna yazlm kader miydi? Tesadf ve anszlktan ziyade kabul edilemez yaamn, gereinin Glistanda da vurumunun doal bir sonucuy-du. O bayram gecesi Glistann en ansl gecesiydi, diye dnd bir an. Ardndan alandaki kadn gerillalarn giz dnyasn dnmeye alt, gizsiz bir kadn var myd, dnemiyordu. Glistann hali, konutuklar son iki aydr yapt kaamak baklarnn ve fkeli konumalarnn ne-denini avularnn ierisine damgalamt. Berivann mutfaklndan gn sonra Bestann genel sorumlusu olan rnakl Mahmut, kadnlarndaa ierisinde yer aldklar gle toplant toplant yapyordu. Srece, d-mann ynelimlerine ilikin genel deerlendirmelerde bulunduktan sonra, gerillalarn arasnda somutta yaanan sorunlar da aktarmt. Toplantnn son gndemi de sona ermek zereydi.

100

Heval Rehan, siz kalkn. Yapnn, sizin durumunuz nasl, bize ksaca aktarn. Deneyimliler, rnakl Mahmutun, yaamn gidiat hak-knda Rehandan bilgi istemesinin hayra lamet olmadn biliyorlard. Onlar yaamn renginden olabilecekleri okuya-biliyorlard. Rehan, penceresinden bakarak konumutu. Konumas-nn giriinde olumsuz bir durumun olmadn sylerken, konumasnn sonlarna adm adm yaknlatnda denetimi altndaki gerillalardan, yaanan kk sorunlar byterek yaknmt. Besta sorumlusu Mahmut, byk bir sabrla Rehan dinledikten sonra; Bir ynetici yoldalarna iyi rnek olmaldr. Siz hem doru bir z eletiri vermiyor, hem de evrenizi sulayp duruyorsunuz. Heval Rehan, yoldalara kt rnek oluyor-sunuz. Parti, rgt size, yoldalara yolda olun, onlar eitin, doru halk militanlar olarak eitin diye grev verdi. Yoksa yeni insanlar eitmekten, yoldalk, insanlk, halk sevgisini kazandrmaktan ziyade, kartn diye grev vermedi. Neden yeni yoldalarmz zorluyorsunuz? Cevap bekliyoruz, diye-rek sabrla dinledii Rehann yeniden gr belirtmesini istedi. Rehan Yezidi, ikinci kez toplantda ayaa kalkmak zorun-da kalmt. Bu kez duruu eskisi gibi deil, su zerinde yakalanm biri misli yz renk deitirmiti. kna edici bir aklama gelitirmese de ksmi olarak eletirilere yaklamn koymu, son szlerini daha da sakinletirerek aktarm ve bir ekilde koyarak yerine oturmutu. Toplantnn son temalarn Rehandan holanmayan Berivan duymam, adalet yerini bulmu da dnyadaki tm hakszlklar, adaletsizlikler, sava-lar sona ermicesine seviniyordu. Cizreli Serhat, Rehann yaamda yeni olan yoldalarna yaklamn rnakl Mahmuta bildirmi yaamn bir tara-fndaki eksiklik, yaamn dier tarafndan tamamlanmt. Rehan toplantdan sonra Berivan ve Glistann yanna gitmi, gerillalarn hazr bulunduu bir ortamda, herkese hakszlk yapmadn kantlamak istercesine yenilere ynelmiti: Heval Berivan ortamda en yeniler sizsiniz, gerekten size yanl yaklamlarm oldu mu, neler sizi etkiliyor? Berivan, Rehann sorusu zerine ondan duyduu rahat-szlklarn ekincesiz iten anlatt. Glistan ve Berivan gibi yeni olanlar kadnlarn sorunlarn, onlar gibi dile getirerek sorunlar ortaklatlar. Yezidi Rehan haklln spatlamaya alrken haksz konuma varmt. Sohbet Rehann sonraki ilikilerinde dikkatli davranacann szyle ve zeletirisiyle sonulanmt. Fakat iselletirilmeyen zeletirinin hibir kymeti harbiyesi de olmazd. selletirilmeyen zeletiri daha byk tepkilere yol aar, sevgiden yana kollarn genie amam birey, kollarn almamas iin gsnde skca balar. Bazen onlar olarak nitelendirdii, giderek daralp tepkilendii bireylere kar saman altndan su yr-tr. Karsndaki bireyler saman altnda yryen su ile savamakta olduka zorlanrlard. Yeni savalar, ileride Re-han tarafndan daha da katmerli zorlanacaklar myd, bilin-mez. Ama yine de o an adalet terazisi byk bir eitlik ierisinde, terazinin

101

bir kafesindeki arlk dier kefesinden bir miligramlk da olsa fazla deildi. Ve Berivan ile Glistan Apocu hareketin penceresinden yansyan kaamak baklar atmaktan vazgeip ieriye admlar atmak iin kapy aralyorlard.

102

3 Zaman saman altndaki su gibi akmyordu. Baarl in-sanlar su da bir kez ykanyor, su da bir kez de olsa ykanma baarsna ulaamayan byk insan ounluuysa kirlenerek ulu orta yerde kalakalyordu. Altn kalem, su gibi akan zamann ierisinde, su da bir kez de olsa ykanma baarsna ulam sahibini aryordu. Altn kalem Berivan ve Glistan-larn nderlik sahalarndan4 komutan Agitn, katline ferman dizilmilere mi yol alyordu; u garip dnyann iine akl erdirilmezdi ya Agit, On Be Austos Atlmn baaryla gerekletiren komutanlaryd. Agitin baarl kiiliinin Apocu dnceyi kendisine indirgeyip etrafyla verdii mcadele kimilerinin yaam alanlarn daraltmt. Komutan Agit belki de yaam alanlarn daralttklarnca kafasna bir kurun sklmt. Yreklere gizlenen komutann eli bann altndayd ve hibir zaman bedeninden ayramad silah yan banda, ylece cansz yerde yatyordu Glen gz-lerini yummutu, bir daha geri dnmeyecekti. Glistan ve Berivan yreklerine dokunamadklar komutanlarn grme ann yitirmilerdi. Yreine evreni sdran, halknn yrek orta evreni terkeylemiti Trk televizyonu Agitin vurulduu haberini gnlerce fla haber olarak verdi. Yoldalar ismini dalara nakederek Agitin davasna bal kalacaklarna dair ant itiler. Yoldalar itikleri anda bal kalarak Mahsum Korkmaz Akademisini kurdular. Bakanlar Apo Mahsum Korkmaz Akademisiinde baarl olacak gerillaya armaan olarak verilmesi iin bir altn kalemi mcadelenin kalbi olan Botan eyaletine gndermiti. Berivan ve Glistan altn kalemin sahibini bulaca topraklara ulama telandaydlar. Bir gn ncesinden henz ok fazla alamadklar Bestadan ayrlacaklar Berivan ve Glistana komutanlarnca sylendi. Ertesi gn nereye ve neden gideceklerini bilmeden yola ktklarnda Bestann ormanlarnn arasndan akan rmaklar Bestaya balayarak yol alyorlard. Botann yreinden szlyorlard. On iki kadn yollara dm, ayn paralelde yryorlard. Hibiri nde ya da arkada deildi. Eitliin bilincinde edeer yryorlard. Altn kalem en baarl olana verilmek gayesiy-le yoldayd. Altn kalem kadnlarn baarlarna m mazhar olacakt? Yryenlerin kimileri henz hibir baarya kurun skmamt. Baarsz olanlardan bazlar yeni bazlarysa za-mann yaratc gcyle bulumayanlard. Heval Berivan asker olmusunuz. Demitim gidin ve kadn yoldalar grn. Kadnlarla buluunca benliinizle buluacaksnz, demitim. Adn seslenen tandk sese ban kaldrp baktnda Besta Genel Sorumlusu iyar grm, gzleri parlamt. Smscak tokalatlar. Komutan iyarn scakl onu sarp sarmalad gibi btn insanlar sarp sarmalard. kisi tokalatktan sonra sohbet ederek yrmeye balamlard. Nereye gidiyordunuz Heval iyar?
4

Mahsum Korkmaz Akademisi

103

Tahta Ree Niye gidiyorsunuz? K stlenmesi iin. Btn k orda m kalacaz. Evet. On iki kadnla birleerek bir su gibi akan dier yry kolundan komutan iyar ardlar, uzaklatnda Berivan uzun sredir zledii birini grmenin sevincini yayor, sevincine aryordu. Apocular sevmeye baladna inanamyordu. iyar hzl admlarla ilerleyerek Mervan, Hayri ve rnakl Mahmuta yetiivermi ndeki grubla yrmeye balamt. rnakl Zeynelle, Berivan ve Glistann kaderi birlemi, yaam izgileri ayn trendi izler olmutu. Gerillaya getirildikleri ilk andan balayarak Cudi, Besta ve imdi de Tahta Ree doru birlikte rnakl Zeynelle yol alyorlard. rnakl Zeynel gerillann ierisinde grnmez bir siluet gibi yrrken yer gelir gerilla yryleri anlam bulur, gerilla zaman olur diyerek fsldyordu. Heliz kapsna yryor-lard. iddetli bir yamur balamt, bir anda btn geril-lalar srlsklam olmutu. Durdular. Karanlk kmek zerey-di. Orada konaklanacaklar sylendiinde herkes kendisine uygun bir yer yapmaya balamt. Berivanda yer yapma telandayd. Glistan srlsklam olmu, ne yapacan bil-mez bir halde onu izliyordu. ri taa el atp bir kenarn kaldrd, bir anda dier taraftaki parmaklar tan altnda kald. Berivan ah diye bardnda sesini duyan Mervand. Heval Berivan sincap gibisin maallah. Hi yerinde dur-muyorsun. Bedeninden byk talar kaldrrsan ah diye inlersin tabi. Parmaklarndan kanlar akmaya balam, ellerine kan dolmutu. Yzndeki eksikliin hatralarnda eline kanlar damlyor, ocukluuna gz ucuyla bakp dnyordu. Bir ocuun avucunu andran avular kanla dolmutu. Tan sivri ucunun deerek ellerini skp paralad yer szlyordu. Elini szlad yerden tutup skt. Ne zaman teninin bir yeri kanasa ya da bir damla kan grse ocukluk gnlerinden kalan o resmi seyre dalyordu. Glistan zntyle Berivan izliyordu. Fazlasyla kan grm gerillalara Berivann elin-den akan kan deryadan bir damla gibi gelmiti. Gerillalar feryadna yetiip elini sardlar. Berivana uyuyabilecekleri uygun bir yer yaptlar. Ateler yakp sndlar. Yazn son yamur damlalar cmerte utanp sklmadan gerillalarla paylayorlard. Yamur sesinin eliinde aclar ierisinde uyumaya alan bir tek oydu. Gece yars duyduklar silah sesiyle uyandlar. teden birileri; Askerler baskn yapyor, hazrlann, silahlarnza davrann! Herkes silahlar elinde, pr dikkat bekliyorken, komutanlar; Endielenecek bir eyler yok, iimizde Zeynel diye bir ajan vard. Onu cezalandrdk. Arkadalar noktadan birka dakika uzaklkta kuruna dizdiler. Berivann kalbi duracak gibiydi. Sanki zaman kaynayan bir mre dnp bandan aaya dklmt. rnakl Zeynel mi...! Zeynel mi...! dedi sessizce. rkt. rkmesi karanlktan deildi. Demek ki Zeynel ldrlmt. O da dier gerillalar gibi deil miydi, nasl ajan olabilirdi ki? Berivan, yorgun bedeni giderek

104

zayflam, dama korku-dan atlamt. Glistan ne yapacan bilmez bir halde ileri geri sendeledi. Fakat hemen toparland. Heval bir ey yok, herkes uyuyup dinlensin, sonra hare-kete geeceiz. Dinlenmek iin sessizlie ekildiler. Glistan; Nasl olur da rnakl Zeyneli vururlar, ajanm diyorlar. Apoculara ilikin anlatlanlar doruymu. Insan ldryor-lar. Zeynel ne yapyordu ki, hibir ey, o da tpk onlar gibiydi. ok korkuyorum Berivan ne yapalm, eninde so-nunda bizim sonumuzda byle olacak. Glistann sorusu mrnce cevap arayacakt. Uzun sredir gzlerini terk etmi, gzyalar gz anak-larna oturmutu. Zeynelin yaam izgisi zikzaklardan, ini-klarndan kurtulup yaamn canllndan syrlvermi; dz bir izginin canszlna m gmlmt? Berivan ve Glistan korkudan smsk sarlarak uyudular. Sanki her an biri alnacak gtrlp kuruna dizilecekmi gibi. Gelecekse de bir lm ikisini birlikte smsk birbirlerine sarlyken gelmeli. Eer bir lm kendilerini bulacaksa da ikisini ayn anda bulmalyd. Berivan ve Glistan birbirlerine skca kenetlendiler. Apocu hareketin kapsnda kapy arala-yarak ieriyi gzlemleyip, ieriye adm atmak isteyen kadnlar araladklar kapy kapadlar. Kapnn nnde iki yabanc gibi duraksadlar. Korkudan uyuyamyorlard. Bir sre sonra o ar cenderenin altnda dnmekten dne-mez hale gelince; srayla kaarak nce Berivan sonra Glistan uykuya snmlard. Ala afakta geride bir l brakarak konumlandklar yerden uzaklamaya baladlar. Uyanr uyanmaz bir ka saat ncesinin canl belleiyle karlatlar. Zeynel ajand ve l-drlmt. Yryorlard, hava aydnlanyordu. Berivan nde yryenlerin iinde rnakl Zeynel gryor gibiydi. Heval Glistan, anlayamyorum, nde erkeklerle yr-yenlerden biri rnakl Zeynel deil mi? Glistan nde yryenlere dikkatlice bakt. "Zeynele benziyor. Kadnlar gzlerini ayrmadan, gnein yeryzn en ince ayrntlarna kadar belirginletirdii zaman diliminde Zey-neli izlediler. Belirsizliin iinde Zeynell belirginleti. Zeynel vurulmamt, yayordu. Manga komutanlarna yanap sordular: Hani akam Zeynel ajan diyerek ldrlmt. ldrld, bir tan altna gmdler. Heval yok; bakn ilerde erkek arkadalar arasnda yr-yor. Eliyle rnakl Zeynele iaret eden Berivan, Bakn bakn orada yryor. Manga komutan, Berivann iaret ettii yere bakt, glerek; Anladm, siz rnakl Zeynelden bahsediyorsunuz. Tabi ki ajan olan o deil, bizden ok uzak olmayan bir mesafede kalan arkadalarn arasnda bir Zeynel vard. Yaam bozu-yor, olmadk iler yapyordu. Her tan altnda Zeynel kyordu. Arkadalar uzun sre gzlemlediler. Sonra ajan olabilecei ihtimali

105

zerinde duruldu. Soruturmaya alnd. Kendisi arkadalara bin bir kfr ederek ajan olduunu itiraf etmi. Bizimkiler harekete katlmasn istemi kfr makinesi gibi etrafna kfrler yadryormu. Bakdlar olacak gibi deil, Zeynelli Thta Ree getirmeye karar verdiler. Zeynel en son nbetinin silahn elinden almaya yeltenince arkada da silah Zeynelin ellerinden ekip vuruyor. Kadnlar armlard. Bahsedilen Zeyneli tanmyorlard. Fakat yine de etkilenmi, bir yandan da akamdan ldr-dkleri tandk bir can, yani rnakl Zeyneli yeniden yaama balamlard. Berivan da, Glistan da ajan kavra-mn ve ajanlarn rgtlerinin ierisine neden szdrldn anlayamyorlard. Fakat yine de lenin tandklar Zeynel olmamasnn buruk sevincini yaadlar.

4 Masiro Suyunun kysndan Tahte Ree bylenmi-esine yol alrken bir ef-

106

sanenin ierisinde yryorlard. Glis-tan, Zeynelin cezalandrlmasnn izlerini tayor. Efsanelerin mazlumu gibiydi. Siyah kayalar anlamna gelen Tahta Re'in kayalar nl ustalarca yaplm dikitler misali karlarnda dikiliyordu. Kayalarn her biri sanki yeryznde zuhreden canllara benzercesine izilerek yaplm heykellerin ihtia-myla ayakta dimdik duruyorlard. nsanlarn giremedii Tahte Ree corafyasna ayakbasmlard. Yollar Masiro Suyunun yamacndaki zozanlklara kadar srd. Yaylalar ile yama arasndaki geni kuytuluklarda konumlandlar. Tahta Re doas gerillalarla daha bir gzellemiti. Tahte Ree vardklar bir ka gn ierisinde hummal bir alma-nn ierisine dalmlard. Lojistik eyalar temin ediliyor Bes-tadan giden glerin dnda da gerilla gleri gelerek Tahta Ree yerleiyorlard. Yerleim yerleri hep bir elden alyor-lard. Yaplan manga yerlerinden daha fazla gcn bir ka gn ierisinde Tahte Ree gelecei anlalyordu. Manga yapm iin alanlar panayra km ocuklar misli evkle alyorlard. Eskilerin bu hallerine ne Berivan, ne de Glis-tan bir anlam verebilmiti. lerindeki o gizli yaam sevin-cinin da vurumu muydu? Sevinleri Tahte Rede tayor-du. Bir ey anlamayan yeniler de cokulu almadan moral alyor, yaama snyorlarlard. Tahte Reenin sevin pnarlarndan iiyorlard. Her gn yeni bir grup gerilla sevin pnarlarna ayak basyordu. Gerillalar oalyorlard Gerillalar ellerindeki kamerayla Masiro Suyunu manzara-latryorlard. Besbelli ki kefetmeye altklar Krdistan corafyasnn bysnn altndaydlar. Kimi gerillalar Kr-distan corafyasyla bylenirken, kimileri de bu byden arplmcasna gizliden gizliye alayp szlyorlard. Gzya-larn gizleyenlerin ounluu yaylalarndan zorla toplanp getirilmi ger kzlaryd. Sivil giysileriyle ortalklarda do-lap duruyorlard. Yabanc olduklar bu ortam onlara kt bir by gibi geliyor, Siyah Kayalklarn yaad sevinle ortaklaamyorlard. Gelecei eve gitme hayalleri sslyordu. Bu kadnlar srete uygulanan zorunlu askerlik kanunuyla alnmlard. Zorunlu askerliin zor gcn uygulayan Hogrda Tahta Redeydi; kadnlar izliyor, ou Tayi ve Guyi airetinden olan bu kadnlar mercekliyordu. Kadnlar mer-cek altna alnn nedenini kendisinden gayri kimseler bilmi-yordu. Fakat komutan Hogr ne yaptn biliyormucasna, kendisinden emin grnyordu. Aydnlar yenildi, parti de artk iktidar kyllerindir, neden bu kyl kadnlar alayp szlyorlar, diye iinden sylenip duruyordu. Kadnlara iten ie tepki duyuyordu. iler ve kyller iktidar da olacak, ezenlerden intikamlarn kendi elleriyle alacaklard. lk bata hareketin ierisindeki aydnlarn yenilmesi gerekiyordu. Ve birok kk burjuva dnlmeksizin taalt5 yaplm; sindirilmi susturmu ve kyllerin hizmetine sokulmu-lard. Deil mi ki devrim ii-kyl devrimiydi. Aydnlar, gzlkl kk burjuvalar emeksizce konumay, bol laf yapmay kitaplardan reniyor, dalarda yrmeyi dahi beceremiyorlarken gelip kyllerin, iilerin emeini kemiri-yorlard. Emeksiz kstebekler gibi kyllerin emeini kemi-rip duruyorlard. Zavall kyl
5

ldrlmlerdi

107

kadnlar savamayacak, varp evlerinde oturacaklard ha! Hogr alayp szlayarak dolaan kyl kzlarn grdke sinirleniyor; Lanet olsun sizin gibi kyl kadnlara, lanet...!diyerek kplere biniyordu. Deliler gibi etrafnda dnp dolanrken fsldyordu: Lanetli kadnlar...! PKK, lkesinin topraklarndaki ilk konferansn yapacakt. Altn kalem konferansn sonucunda sahibini bulacakt. ki bin ylna onbir yl kalmt. Kadnlar hl alayp szlyor, kurtarlm bir lkenin hayalini tasavvur edemiyorlard. Konferansn itibarn kyl ordusunun disiplinini bozan yz karas kadnlarn durular zedeleyebilirlerdi. Hogr yzn Tahta Ree dnm karanla glmserken; o kadar kyl erkekler var, ne diye gidip bu kadnlar tutup getiriyorlar, anlayamyorum diyerek yaratmak istedii gerekliin ala-yndayd. Kendisiyle alay eden, byk altndan glen insan-larn baarl insanlar olduu dncesi bir ok romanda ilense de, geree byk altndan glenler insanla verdii zararlardan dolay lanetlenmitir. O Krtlerin tarihine bir kahraman olarak geecek miydi? Dnyor dolanyor kadn-lara bakyordu. Kadnlar altn kalemle dllendirecekler miydi, ldrecek miydi? Mahsum Korkmaz Akademisinden bir grup gelecekti. Onlarn alayan szlayan kyl kadnlar grmeleri, gere-ini grmeleriydi. Buna izin vermeyecekti. Kim bilir ne ka-dar kk burjuva kstebei vardr ilerinde. Kk burjuva kstebeklerinin kyl kadnlarnn zavalllklarn gr-meleri kurmak istedii kyl iktidarn zedeleyecekti. En iyisi babelas kadnlarla konuup eve yollamak diye dn-d. Kadnlarn durumlarnn konferansa gndem olmas putlaan heykelinin yere devriliiydi. Gnee bakyor, klarnn varln yadsrcasna iinde-kileri kinle dkyordu; Geri zekal kadnlar! Hepinizi eve yollayacam, hangi aptal tutup kadnlar buraya getirdi? Tabi Abdullah calan yoldan dediklerini uyguluyorlar. Devrimi kadnlar yapacakm... Nerede grlmtr kadnn asker olduu, deli bunlar deli! O gn leden sonra komutan Hogrn kadnlara toplant yapaca sylendi. Kadnlar akll olan kk bir arazide toplanm Hogr bekliyorlard. Kyllerin nl komutan geldi. Kadnlarn karsna geip oturdu. ki gndr sizleri izliyorum. Asker misiniz, kadn msnz, ev de misiniz, dada msnz belli deil? Bakn hl sivil giysiler zerinizde. Bazlarnz inatlam gerilla elbise-lerini giymiyormu. Siz kadnlar dalara getiren de zaten kabahat. Ama yine de biz sizi asker olasnz diye dalara getirdik. Alayp szlanyorsunuz. Daha fazla bamz art-manz istemiyoruz. Syleyin bakalm kimler eve gitmek istiyor. Ona yakn kadn el kaldrmt. zellikle son bir ka gn ierisinde yaylalardan koparlp Tahte Re alanna getirilen Tayi ve Guyi airetinin gen kzlar hep birlikte ve bir azdan: Eve gitmek istiyoruz, dediler. Hogr iyice sinirlenmiti: Bir azdan ciyak ciyak barmak yerine elinizi kaldrn, kimler olduunu grelim. Kim eve gitmek istiyor?

108

Yedi kadn gitmek iin el kaldrmt. Glistan ve Berivan birbirlerine baktlar. El kaldrsalar ldrleceklerini dn-yorlard, gzleriyle konutular. Kararszdlar. Hogra gven-miyorlard. Belli ki kadnlarn reflekslerini lp ona gre davranacakt. Emir verip zorla kadnlar getir; sonra da hanginiz eve gitmek istiyorsunuz diyerek yrekte olmayan cmertlii dilde sergile. Hogr gidecek kadnlar saydktan sonra; Kim kararsz, kim eve gitmek istiyor? Size soruyorum. lk soruunda el kaldranlarn dndakilerden ses seda kmad. Bir sre gzlerini tehditkarlkla kadnlar zerinde gezdirdi. Glistan bir an kara bir bycnn baklarna maruz kaldn dnd bir an. Kadnlardan kimisi anlanl Hogrla ilk kez karlayorlard. Hogr buydu demek. Kadnlarn ou ban nne emi ylece kalakalmlard. Kadnlarda kara bycnn baklarna ezeli dili olan gzleriyle karlk verecek g kalmamt. Bakn bundan sonra eve gitmek istiyorum diye kimse dayatmayacak. Elini kaldranlarn dnda kim kararszsa imdi sylesin, sonra karmza eve gideceim, kalmak istemiyorum diye kmasn. Kellesini kopartrm. Ban nne emi kadnlarn korku dolu yzleri donakald. Peki yleyse el kaldranlar kalsn, dierleri gidebilir. Berivan ve Glistan eve gitmek isteyenleri gzyalar ierisinde brakarak toplant yaplan alandan uzaklatlar. Hogr eve gitmek isteyen kadnlarla babaa kald. Gidenler biraz uzaklatktan sonra konumaya balad. Gne toplant alanndakileri klaryla yakarcasna ensesinden yakalyordu. Uzaklaanlar lmn olabileceinin ihtimalini varsayanlard. Gne enselerinden yakalad insanlarn yakalarn brakm ufukta kaybolmakla yzyzeydi. Gne yittiinde on kadnn ve bir ka erkek gerillann Tahte Ree'nin yamalarn trmanarak uzaklatklar grld. Artk Tahta Rede gzler nnde alayp szlayan, eve gitmek isteyen kadnlar yoktu. natlyla tannan Guyi airetinin inat kadnlar eve gnderilmiti. Krdistandaki airetler arasnda Guyilerin kafalarnn bir kaya kadar sert olduu sylenirdi. Anl anl komutan Hogr Guyi kadnlarnn m inatlna yenilmiti? Yoksa kadnlar m akibeti belirsiz bir zamana doru yryerek inatlklarna yenilmilerdi?

109

5 Tahta Re konferansnn yaplmas aylar ncesinden kararlatrlmt. Konferans gerillarn gemilerini ve gele-ceklerini deerlendirecekleri bir maraton misliydi. Komutan Botan en baarl komutana verilecek altn kalemle Tahte Ree varmak iin yola kmt. Altn kalem bakanlarnca o yln en baarl gerillasna verilmek mak-sadyla gnderiliyordu. Altn kalem dl o yl baarlar haznesine en fazla baarlar kaydetmi gerilann elinden menkbeler yazacakt. Tahte Re

110

nderlik sahasndan geleceklerin duyumunu alm; gzleri yollardayd On kadnn Tahte Reten karlmasndan sonra rgt-lenmeleri yenilenmiti. rgtlenme gelenekseldi, kadn ve erkein gncel dnyasnn snrlarna hapsolmutu. Hayalleri evrenselken gncelliin kaplarndaydlar. Kadnlar dalara kmadan nce de mutfak ileriyle urayor, erkeklerse askerlie gidiyorlard. Deien neydi, mekan myd? Oysa ki kadnlar evreni deitirmenin uruna dalara vurmamlar myd? ki gn sonra balayacak konferans iin; erkeklere konferansn gvenliini salama, kadnlaraysa mutfak ben-zeri ilerin yaplmas grevi verilmiti. Yeniler, eskilerin hummal almasnn ve sevincinin pnarn anlyorlard. O gne kadar sr gibi saklanan Tahte Ree gidi nedenleri i blmnde gn yzne kmt. Demek ki hazrlklar k stlenmesine dnk deil, gerekletirilecek konferans iindi. Botan eyaletindeki yirmiye yakn kadn gerilla Tahta Ree deydi. Kadnlarn ona yakn askerlik kanunuyla getirildi-inden bir nceki gn evlerine gnderilmiti. Geriye yirmiye yakn kadn kalmt. Kadnlarn ounluu mutfak ileriyle uraacakt. Konferansa sadece kadn delege katlacakt. Berivan ve Glistann sorumlusu Rehan, Dersimli Berivan ve Botandaki kadn gcnn sorumlusu Kk Gneyli Sakine konferansa katlacak ansllard. Sakineyle hl da tank saylmazlard. Gnler ilerledi ve zaman Sakineyi sev-dirdi. Bir sonraki gn tarihi bir gn olacak ve Cudinin corafyasnda Tahta Ree Konferans balayacakt. Start verilmi konferans gnein ilk sar klarnn eli-inde balamt. Altn kalem eer yolda olmasayd sar k-larn altnda ebem kuana dnecek, doann btn renk-lerini tartmaclara beyinleri aydnlansn diye yanstacakt. Siyah Kayalklar yani ki Krte dilinde Tahte Re diye adlandrlan mekan tarihi gnlerle kolkolayd. Hareket bir yln baar ve baarszlklarnn bilanosunu karyordu. Tartlyordu. Berivan ve Glistan tartmalarn uzanday-dlar. Altn kalem ise ta uzaklardan tartmalar dinliyordu. Altn kalem konumalar dinlerken bir ocuk yz gibi yazaca elleri aryordu. Tahta Re geceleri olduka sakindi, gndzleriyse beyin frtnalarnn altndayd. Hi almazm gibi grnen kapkara kayalklara yanap trmanmaya balad. Siyah kayalklarn ierisine bir merdiven oyulmu da merdivenden yukarya trmanyormu hissiyle durmakszn trmanyordu. Merdivenlere trmanyor hissini tayan Berivand. Metrelerce aasnda insanlar tartyor yabancs olduu lke savana, zlem duyduu yaylalarna ilikin yllar etkileyecek kararlar alnmaya allyordu. O, bir tek yaylalar biliyordu. Kayalklarn enginliklerindeki rzgar yaylalardaki gibi yzn yalyordu. Yemek yapmak iin odun toplayacakt. Kapkara kayalar trmandka aasndaki kayalklarda suyla dolmu anaklar brakyordu. anaklara dnm kayalar alt alta dizilmi, birbirlerine sularn taryordu. Travertenler gibi birbiri ardnca dizilmi kayalklarn iindeki oyuklar kk bir oyuktan balayarak en byne ykselen, ykseldike byyen anaklar gibiydiler. Zozanlardaki kayalklarda ne-den bylesine gzel sular yoktu, diyerek sessizce bir soru

111

sordu. Muhatap bulamad. Kapkara kayalar su dolu anaklar, ters evrilmi mantarlar gibi gkyzne bakyorlard. Gne rengini anaklardaki sulara katyor, yeryznden semalara pembe, mavi, sar, turuncu klar ykseliyordu. Kayalar uzaktan ok sert ve almaz gibi gzkse de yaknlaldka girinti, kntlaryla birlikte tm kusurlar uluortadayd. Kayalar insanlardan bir farkla ayrlyorlard: Kusurlarn gizleme abas ierisinde deillerdi. Kayalar tortullam pskrme volkanlardan, ta o eski zamanlardan kalm gibiydiler. Bu mekan ve zaman korkuttuu kadar, bir girdap gibi kendisini ekiyordu. Bir denizin girdabnn dalgalarnda koca kara delie yuvarlanan bir damla myd, belki de... Bir bana kayalklardayd. Sorularnn cevabn bilmiyordu. Yaadklar tanmlanamaz damlalara dnerek deryadaki kara delie kendisini srk-lyordu. Yirmiye yakn kadn, zamann giderek sfrlandn hissettiklerinden sfrn tesinden zamana yeniden balamak iin sevmeliydi. Bereber yatt, kan, bir para ekmeini paylat insanlar sevmesi gerektii bilincine ulamasa da sevgiye srkleniyordu. Barn yolu birlikte yaad insan-lar sevmekten gemez miydi? Yrei bara ak Berivanda Tahte Reenin insanlarn sevmeye balyordu. Bir kadn gerillay, Apocular nasl olur da sevebilirdi? Yirmi kadnn arasndan Glistan seviyordu. Ama birini daha sevmeye balamt. Bu insan, Glistan ve Berivan girdaplarn gizli dolaplarndan sevgisiyle ekip, Apoculara yaknlatran K-k Gneyli Sakineydi. ok byk bir sevgi miydi, hayr. Ama yaama tutunmasna yetecek kadar da yoldalk ve sevgi kokuyordu elleri. Kayalarn ularndan yemek piirmek iin gerektii kadar odun toplamt. Artk kayalklardaki uurumlar, yaamdaki uurumlardan korkun grnmyordu. Hl kalcsn hissiyle sabahlar uyanmyordu. Srat Kprs gibi ince izgide, uurumun kysnday-d. Kanatlansa uabilir miydi? Korkuyordu. nk kanatlar oluamadan yuvasndan uzaklamt. Oysa ki Apocular bir avu renciyken tek konumada, yarm saatte insanlar ikna eder, yaam felsefelerinin somut ifadesi olan yaamlarna ekerlerdi. Zaman neyi deitirmiti? O bir avu renci ne-relerdeydi imdi? Hl souktan korunmak iin bir kilo portakal paylayorlar myd? Hl yle gle yzl ve sade miydiler? Ve hl biricik gyeleri devrimci olmak myd...? Konferans gnlerdir balamt. Buna ramen kadnlar hl konferansa katlp katlmama konusunda tartyorlard. Bir ouna gre kadnlarn konferansa katlmalarnn hibir anlam yoktu. Erkekler savamlar; onlar baarlarn ve baarszlklarn lp bieceklerdi. Kimilerine gre onca erkek katlmn arasnda birka kadnn olmas deiim yaratmayacakt. Zaten erkekler ilerinin erbabydlar. Sakine elleriyle salarn arkaya iterek; Heval konferansa katlmayacaksak dalara kmamzn anlam nedir; savamak ve rgtn yaamnn her anna katlmak iin gelmedik mi? Gelmediysek dalardaki varl-mz anlamszdr. Sava renip gelitirmezsek kylara vuracaz. Kadnlarn gelieceine inanyorum. Savayorsak kongrelere de, konferanslara da katlacaz. Parti nderlii byle retmedi, kadn savamal, katlmal dedi niye savamayalm ki! Savaacaz da konferanslara da katlacaz.

112

Yeni olanlar Sakinenin sylediklerini anlayamyorlard. Ama Sakineyi sevdiklerinden anlamak adna abalyorlard. Tpk Glistan ve Berivann Sakineye sevgilerinin onlar Apoculura yaknlatrmas gibi... Konferans tartmalar gnleri alm, Komutan Hogr kahramanlamt. Hogrn deyimiyle kyller iktidarday-d. Hogr kendisince uygulad Askeri Kanunun meyvele-rini topluyordu. Hogr kahramanlatranlar konumalarnda Askeri Kanundan dem vurmadan oturamyorlard. Krdistandaki alanlar birbirinden kopuktu. Bakanlarnn en hzl ulat alan Botand. Ona da en erken ayda ulaabili-yordu. Bu da her alann kendisiyle snrlln getiriyordu. Her alan snrlar ierisinde kendisine kahramanlar yarat-yordu. Hogr 88deki tasfiyecilik zerinden ykseliyordu. Bir yl nce PKKnin nder kadrolarndan bir ou d alanlarda tutuklanm. alanlarda, yani ki dalarda bir ok nder kadro ehit dmt. Hogr, Botan alanndaki bu boluktan yararlanarak ykseliyor. Kyleri yakyor, yaylalar insansz klyordu. Bu gerei grenlerse suskundu. Konumak, Ho-grla kar karya gelip savunmasz kalmakt. Kald ki her geen gn saflarndaki insan says oalyordu Hogr somutta askeri kanunu nasl uyguladn anlatm-yordu. Dnselsel geliimi nemsemediinden mi, yoksa dnememesinden mi bilinmez uzun konumazd. Konu-tuundaysa hep bir pencereden bakard. Oklarn kendisine yneldiini grdnde skm gibi eliyle sk sk sar sa-larn arkaya itiyor. Ksa boylu olduundan cssesi kl-dke klyordu. Birileri kalkp Hogrn savunusuna soyunurdu. Bilinsizce de olsa Hogrn adna konutuk-larndan Hogrn kendisini savunusuna da, vgsne de ihtiyac olmazd. Hep tek pencereden bakard. Hogr kendisi-ne benzetirdiklerince anl anl komutan mertebesine ykseltiliyordu. Konferansn bitimine bir gn kala Mahsum Korkmaz Akademisinden gelen grup Tahte Ree varmt. Askeri trenle btn gerillalar birbiriyle merhabalamlard. Kimi gzler yeni tanmann heyacann, kimi gzler ise eski yoldalarn grmenin sevinciyleydi. nderliklerine zlem-lerini sahadan gelen yoldalar araclyla gideriyorlard. Onlar o yln Mahsum Korkmaz Akademisinden gelen son yolcularyd Tahta Ree konferansnda ne kmas gereken haraketin rgtl i yapmasnn bir insanda temsiliyken baarya ulamak iin her yol mbahtr felsefesiyle i yapan Hogr konferanstaki konumalarla baarl klnmt. lke ii merkez grevini yrten ve ayn zamanda Askeri Konseyde yer alan Hogr eletirmek medeni cesaretten de te bir cesaret istiyordu. e Mahsum Korkmaz Akademisinden m-dahale olarak yola kan Komutan Botan Tahte Ree ulatktan sonra altn kalem Hogra sunulmutu. Altn kalemi Tahte Ree konferansnn divannda yer alan Kara mer, altn kalemi dl olarak Hogra vermiti. Altn kalem dl olarak Hogra verilse de kalemin hali hal deildi. Altn kalem tarihi bir kadnn ellerinden yazmak istiyordu oysa ki Kalemin boynu bkkl bir kadnn elleriyle yazama-yndand Kadnlarn kimisi konferanstan altn

113

kalem kadar boynu bkk, kimisi savamak iin kararlaarak ayrld. Siyah Kayalklarda halkn duygularna, dncelerine simsiyah bir rt rten Hogr kahramanlamt. Tarihin adsz kahramanlarn esamesini dahi okumadan kahraman yaratma merak Siyah Kayalklarda da hkmn icra etmiti. Tarih insanlarn ounluunun ellerini, beyinlerini Siyah Kayalklarda olduu gibi girdaplarda unutmutu. Zulmeden ilk kurnazl dndnden suunu da ilkin grrd. Hogr zulmnn srtkanlyla ortalklarda dolayordu. Srtnda analarn, ocuk ve yallarn gzyalar var iken gnah kr diye srtlayan Hogr bir kahraman myd? Yoksa korkunun trettii bir efsane miydi? Korku, iddet kimleri kahramanlatrmamt ki! Korkunun, vahe-tin yaratt insan psikolojilerinin davurumunu kahraman-lk olarak tanmlayacaksak Hogr kahramand. Gerillalar arasnda kk ve mtevazi bir moral hazrl yaplm. Tahta Ree alannda kahramanlaanlarla kahra-manlamayanlar moral iin toplanmt. Glistan ve Berivan gibi yeni gerillalar ilk kez moral greceklerdi. Olacaklar bilememenin merakyla heyecanlanmlard. Moral dn gibi tanmlanmt. Ve geceydi, dn balayacakt. Ay geceyi aydnlatarak gndze evirmiti. Gerilladaki moral-lere sayg duruuyla balard. Gerillalar sayg duruun-dayken kadnlar onlarn ayakta sessizce duruuna anlam vermemilerdi. Ama onlarn davranlar sergilemeyi al-kanlk edinmilerdi, ayaktaydlar. Herhalde yaanan bu du-rum kitle psikolojisi diye tanmlanyordu? Eskiler oturdu, onlar da ardndan. Gkyzndeki aya zenircesine yarm ay eklinde oturmulard. Gkyznde ay, yeryznde ise gerillalar oturuyordu Morali ilkin Mervan neelendirecekti. Maheretlerini sergi-lemek iin meydandayd. Kocaman meydan da Mervan bir noktayd sanki. Nenesinin ve dedesinin kavgalarn taklit ederek anlatyordu. Bedeninin dili bir tiyatro oyuncusunu aratmyordu. Arada bir belini tutarak, Belim...! Belim...! diye inleyerek nenesinin taklitini yapyor, eine laf yetitiri-yor, orbasn kartryordu. Atei grletiriyor, yaknlaan kpee kepesiyle yaptryor; hot! hot! diyerek kpei korkutuyordu. Kpekle dvd kepeyi kaynayan tencere-sine koyarak kartryor, sylenerek kocasna kfrediyordu. Glistan pr-dikkat izliyordu. Mervann mimiklerini kahkahalarla karlyordu. Uzun zamandr glmeyi unutmu kadn, ocuka glyordu. Tahta Re, kahkahalarla nl-yordu. Mervan alklar arasnda gsterisini bitirdi. Sra drt kiiden oluan korodayd. Trklerini syleyip bitirdiler. Gerillardan Kamuran gzel sesini semalara brakt. Hezil Suyunda ehit den yoldalar ansna szlerini yazarak, bestelemiti. O adsz kahramanlar Hezil Suyunun, o ana rman kollarndayd imdi. Yeniler Kamurann sesiyle Hezil Suyundan aktlar ve o adsz kahramanlar yreklerinin ulalmaz kesine gizlediler. Glistan ve Berivan gzlerine yalar dolmutu. znde neye, kimlere aladklarn bilmeden alyordu. Yarm ayn eliinde Kamuran yreklerinde rmak olup akyordu. Dengbejlii dedelerinden devralmt, bili-nirdi. Kamuran arada bir susuyor, ay na bakyordu. Hezil Irma, timsah misli alyordu. Yoldalk byleyici bir esere yol

114

ayordu. nsanlar ellerinden tutarak saflara, gzel gnlerin a-kna savaa ekiyordu. Kamuran szcklerinin her birini ruhun-da duyumsad. Yarm ayn en ucuna oturdu. Yeni yoldalarnn ellerinden tutup kapdan ieriye ekmi; eski yoldalar iin gzellie dair uyarc olmutu. Kamuran bu baary sava meyda-nndaki ini klaryla, hzla akarak, yatandan kaarak, suyu-nu ovalardan, bayrlardan, dumanl zirvelerden alarak yapmt. Berivan, Periana kadar uzanarak geicilik hissinin bir an iin kalcsn hissine dntn zamana ve Periana usulca yumuack bir sesle fsldyordu. Berivan koca bir konferans ger-ekletirmenin arefesindeydi. Bir trk bir kadnn yreine an-cak bu kadar seslenebilirdi. yle ki moralin geri kalan blm Kamurann trksnn glgesinde kald Konferanstan sonraki gnler yeni grevlerin ve dzenleme-lerin beklentisindeydi. ki yze akn gerilla dzenlemelerle farkl farkl dalarn doruklarn varmay umuyordu. Fakat ynetimle-rince gcn ounluunun dzenlemesi Gneydeki Hiror Dana yaplmt. Hiror Danda kurulacak kampta eitilecekler-di. Askeri Kanunla alnan beyinler askeri yaamlarn tanmaly-d. Zorunluluun bilinci olmadan insan u koca dnyadaki var-lklarn anlamlandramazlard ki? G ikiye ayrld. Yollar amaya baladlar. Birinci grupta kaderda olan Berivan ve Glistan yollar arnlyordu. Dzenle-meler ncesindeki endieleri yok olup gitmiti. Tahte Ree yani Kara Kayalklar kara bir leke olarak tarih sayfalar arasnda yer alacak myd? Yoksa altn kalem mcadelesini srdrecek miydi? Hogr baarlarn komutan olarak grubla yryordu. Kendi-sine altn kalemi baheden corafyaya son kez bakt ve ilerledi

6 Zamana baarlar bahettiklerini dnerek gkleri delen dalar ayorlard. Yrd yollar tandk olmasa da Pertafinin adna ainayd. Pertafine ulaacaz dediklerin-de Berivan; Pertafinde halam var, dedi. Komutanlar halasnn evi-ne gitmesine izin vermilerdi. Gruptan ayrlarak birka yol-dayla ilerledi. Gerillarn yalnz bana haraket etmemeleri yaamsal bir kurald. Dmanla nerede ve ne zaman karlaacaklar bilinmezdi. Ne halasn, ne de evini tanyordu. Halas Jirkili biriyle evliydi. Pertafini ve halasn sk sk duyar, merak eder ve grmeyi isterdi. Ama hibir zaman ne Pertafini ne de halasn grememiti. Per-

115

tafin yolculuu halasyla tanmasna vesile olacakt. Karlatklar ilk evin kapsn almlard. eriye geip oturdular. Yabanc evde aina olduklar bir sima aryorlard. Kimsecikler yoktu. Simalardan birini tandk klamaynca halasnn ve einin isimlerini vererek artt. Az sonra iki gen kadn kapdan giriverdi. Birileriniz annemi tanyormusunuz diyerek ce-vap bekleyen gzlerle baktlar. Gelenler gen gerillalarla ayn yataydlar. Birbirlerine bu kadar yabanc ve bir o kadar da yakndlar. Berivan glmsedi. Tandnz benim dedi. Glistan, Bir de ben dedi ve tokalatlar. Oturdular. Uzak-lk ve yaknlklar arasnda gidip geldiler. Kzlarnn dave-tiyle gerillalar halasnn evine vardlar. Halas, yeenlerini bir yabancdan te, buzdan baklarla karlad. Halasnn kocas Mdr ok duymulard. Uzak da olsa yllarca halasnn einin vgsn duymulard. Bir ift merakl gz Mdr arad, gremeyince Glistan; Hala, Mdr enitem nerede? Kadncazn az nceki buzdan gzleri eriyerek buulan-mt. Karlamak istemedii soruyla aniden karlanca dudaklar bzlmeye balad. Alayan bir ocuktu sanki. Gzler kadnn buulu gzlerindeydi. Dudaklar suskun, cevap bekliyordu. Mdr, PKKlilerce ldrld. Dudaklar kenetlendi, suskunluk artt. Ta uzaklardan adn-ann duyduklar, diyarlarnda herkesce tannan halalarnn kocas Mdr neden ldrlsn ki? Suskun dudaklar hareketlerinden utansalar da konumak zorun-daydlar. Susmak mevcutu deitirmezdi. Neden ldrld. Trklerle ilikisi olduu iin, Mdr de ldrdler olumu da! Olumu da! deyii halasyla ayn mekan paylaan geril-lalarn ah damarlarnda patlad. Eski gerillalar yaanan ola-yn nedenlerine younlarken yeenleri halalarnn aclarn yrekleriyle paylatlar. Aclar iindeki kadn; Mdrn hem, Tr askerleriyle, hem de yoldalarnzla ilikisi vard. Ka kez bu durumun bana belalar aacan syledim. Fakat dinlemedi, son dnemlerde askerlerle ba-larn koparmaya alyor, askerler zorluyordu. Hogr ky bast. Mdr askerlere yardm ettiklerini syleyerek ky meydannda ibret-i alem namna kuruna dizeceklerdi. O-lum babasn korumaya alt. Olumu da kurunladlar. Eimi de, olumu da kaybettim. Olay, ay nce yaand. Kadnn konumalaryla birlikte suskunluk sis gibi ortam kaplad. Halasnn eini ldrenler yoldalaryd. Acl ka-dnn sorumlu tuttuklarysa eini ve olunu kendisine balayacaklarn, ldrmeyeceklerini dndkleri yeenleriydi. Ki sorumlu tutulan yeenler, PKKlilerin kapsn ara-layarak ikircikli admlarla artk ieri girmilerdi. Zaman suskun, utanga insanlarn kenetli dudaklar suskundu. Yaamn acmaszlnn aclaryla yzn izdii kadn, mekandaki atmosferin tek hakimiydi. Hakim olduu atmos-ferin farkndayd. Konumasa

116

suskunluun bir mr boyu zamana hkmedeceini biliyordu. Konumak, mekann en acl kadnna derdi, konutu. Ne zaman Apoculara katldnz? Drt aydr. Pertafinden bir yl nce genlerimizi zorla toplayp g-trdler. Sizi de.. Ardndan gelecek soruyu tahmin edebiliyordu, sorusuna frsat vermeden atld. Biz gnll olarak Apoculara katlanlardanz. Halas burnuna yaknlatrd gzbebekleriyle Glistann sylediklerine inanmayan baklar frlatt. Berivan sessiz kalmt. Kylerini basarak kadnlar zorla gerillaya katanlar mevcut atmosferde konumadlar. Glis-tann verdii cevab atmosferin hayrna bulmulard. Acl aile ile aralarndaki buzlar eritmek iin yaknlasalar da buzlar erimiyordu. Mdrn ve olunun kuruna dizildi-i an mekan yokladnda buulanmaya buzlar, donarak kaskat kesiliyordu. Sohbet ksa aralklarla, bazen kesilerek sryordu. Sofraya konulan yemekler byk bir sesizlik ierisinde yendi. Halalarna ailelerinden haber alp almadklarn sordu-lar. Kyleri ok uzakt, akrabalar birbirlerinden haberdar deillerdi. Fakat ad yaad diyarda duyulan Mdrn vurulduu haberi oktan Hneye ulam olmalyd. Komu-tan Hogr Mdr gibi insanlarn adn ann Botan diyarn-dan silerek kendisinin adn yazdryordu. Ne kadar uzaklamaya alsalar da anlatlanlar sk sk mekan tavaf ediyordu. Yolunda gitmeyen bir eyler olmaly-d? Bir sre dinlendikten sonra akama yakn evlerden kp gideceklerdi. Buluacaklar saat gelmiti. mrn aclarla yourmu yal kadnla vedalamaya baladlar. Halalarna sar-lp ayrldklarnda yal kadn yalnzca yeenlerine sarlrken erimiti. Yeenlerinin yoldalarna kar buz gibiydi. Bilin-mezdi ki kendisine mi, gerillaya katlm yeenlerine mi alyordu. Yeenler yoldalaryla bulumak iin Pertafin meydanna yrdler. Meydana vardlar. Meydan, Mdr ile olunun ibreti alem olsun diye ldrld yerdi. Yeenler meydan-da Mdrn ve olunun aylar ncesini kanlarn aryorlard. Akrabalarnn kan meydandaki talardan birine bulam olmalyd. Gzleri anlatlanlara tanklk yapacak bir iz arar-ken meydanden uzaklamaya balayan yoldalarnn ardnca yrdler. Pertafin meydanndan dalara trmanan patika-lara ince bir su olup aktlar. Halasnn anlattklarn dnyordu. Neden byle Farkl olamaz m demekten beynini yiyecekti. Glistann sorular yollarn payna cevabsz sorular brakyordu.

117

NC BLM

118

119

HROR DAI

120

1 Gnar lkelerin snrlarn ap, snrlarla drde bln-m Krdistann gneyine gemilerdi. Snrlar lkelerini, insanlarn drde paralamt. Snrlar atklarnda insanla-rna yaknlatklarn anlamlard. Snrlardaki pusular, maynlar ve bitmez tkenmez dikenli teller dnyadaki tm in-sanlar sevmelerini engellemek, insani varlklarna yaknla-malarn engellemek adna konulmutu. Ya yreklerindeki, beyinlerindeki snrlarn dikenli tellerini hangi asrda krp geeceklerdi...? Snrlar, yorgunlukla stne uzandn gzelim topran altnda patlayan maynlard. Snrlar, pusulara yatm snr bekilerinin, sevginin paylamcs kadnlarn bedenlerini di-kenli tellere takarak boazlamasyd. Snrlar almalyd. ki kadn snrlarn dilinden bihaber, maynl yrekleriyle Krdistann gneyindeki Metina Blgesine ulatlar. Yollar-da, snrlarda ne Berivan, ne de Glistan eniteleri Mdrn yaadklarna dair cevaplar oluturabilmiti. Snrlar atka biliyorlard; yollar ayrlmt. Metinadaki Kel Kumruye (Kumruye Kalesi)nin altnda kalan Hiror Dana yerlemilerdi. Kel Kumruye, sava-lardan, ykmlardan, maynlardan syrlp bir bana kalmt. Kumruyenin ad, savalarn beiine evrilmi yangnlardan kurtarlm sahifelerde gizliydi. Bir syleme gre Kumruye kutsallk atfedilen topraklarn kanl savalarnda kahramanca savam bir Krt kadnnn addr. Hiror dann yukarsn-da bulunan kale ismini o savakan kadndan, Kumruyeden almtr. Bir syleme gre ise Kumruye sevdas yasakl bir kadndr.

121

Metinadaki kyller Kumruye Kalesini hikyesini yle anlatr: Kumruye Metinadaki mirin(beyin) kzdr. Byyp serpilmitir. Bir ok alcs mir babasnn kapsna varr. Kzyla evlenmek ister, Kumruye kimselere varmaz. Bir ok delikanl yreine yol almak ister, Kumruye btn yollar kapatr. Delikanllarn yollarn kapamtr kapamas-na da mir kz Kumruye gnden gne szlr. Mir, kz Kumruyenin derdine derman bulmak ister. Dermann bulu-nabilmesi iin ilk bata Kumruyenin derdi tehis edilmelidir. Kumruyeyi gzlemesi iin bir gzcy grevlendirir. Sadk gzcnn mirine ulatrd Kumruyenin kavgal olduklar mirin oluna akdr. Kimilerine greyse bu ak Kumruyenin obanna akdr. Mir kzgndr. Kz Kumruye nasl olur da mir babasn dnmeksizin kanl bakl olduklar mirin oluna ak olur. Mir, kznn ak olduu delikanlyla gizli-den gizliye bulutuunu renmitir. Kzyla ak olduu gencin bulumalarn engellemek iin Metinada bir kale yaptrr. Kumruyeyi kaleye kapatr. Aklarn bulumalarn engellemek iin ise kalenin etrafn su kanallaryla evirmitir. Ak ne kale dinler, ne koca su kanallarn. Kumruye geceleri kale duvarlarna karak ay nn altnda delikanlnn y-zerek geiini seyredalar. Aklar ayrmas iin kanala dol-durulan su, aklarn ay nda ykandklar mekan olur. Ay nn suya yansy ve delikanlnn durgun suya att her kula canllk akn belirtisidir. Her kulata oluan dalga yakamozlar deler geer. Delikanlnn delip getii bir tek suya aksetmi ay deildir; kalenin duvarlardr. Delikanl ka-lenin duvarlarn aarak Kumruyeye ular. Bu arada Kum-ruyeye talip olanlar her geen gn oalr. Kalenin duvarlar arasndaki Kumruye btn delikanllarn teklifini red eder. Mir kzn aresiz klmak iin kaleye hapsetmitir. Kzndaki direni miri artr. Kalenin duvarlar arkasndaki Kumru-yenin ak da, gzellii de dillere destandr. Bir zaman sonra mir delikanlnn kaleye girdiini ve kz Kumruye ile bulu-tuunu renir. Gecelerden bir gece ak ve Kumruyeye zlem delikanlnn yreinin kapsn alar. Kumruyenin aresiz kalmaynn sebebi gn yzne deil ay nn yzne kmtr. Mir, kale duvarlarnn ve su kanallarnn ak nnde kum tanesinden de kk bir engel olduu sonucuna ulamtr. Delikanl sulara kula a-tar. Kumruye kalenin duvarlar zerinde gezinmekten yorul-mu, her zamanki yerindedir. Ay clzlar. Kula sesleri ve suyun stndeki dalgalar giderek oalr. Kulalar ak olan delikanlnn emberler. Kulalardan oluan ember giderek daralr. Dalgalar en sonunda bir noktada birleir. Dalgalar teklemitir. Kumruye clz ay n rtnerek kale-nin duvarlar zerinden olanlarn tek tandr. Sularn iinde hanerler iner kalkar. Kumruye kendisi sulara brakr. Ve Ben sana ak oldum. Ben sana ak oldum. Hzla dalgalarn ortasna der. Suyun dibine iner. Ve bir daha da suyun yzeyine kmaz. Tam o anda ay tutulur. Her yer kapka-ranlktr. Mirin korumalar zor bela canlarn kurtarrlar.. Delikanlnn kan suya karr, Kumruye! diyen sesi kale duvarlarna arpar. Karanln iindeki son ses, ak deli-kanlnn sesidir. Yer yz kararmtr. Aklarn cansz be-denleri kale duvarn evreleyen su kanalnn ierisinde sa-baha kadar yzer.

122

Bu corafyadaki aklar neden birbirine varamaz? Yoksa aklar birbirine vardklarnda ak kendisini mi yitirir? Kela Kumruyeye ilikin ykler uzayp gitse de kadnlar savakan kadn Kumruyenin bysyleydiler. Kela Kumru-yenin karsndaki Hirora yerleme hazrlklarndaydlar. Hiror Dana kamp kurduktan sonra yoldalar Krdistann dier paralarnn snrlar ap gelmilerdi. Kadnlar oal-mlard. Hirordaki kadnlarn says elli altya ulamt. Kadnlar sava kadn Kumruyenin Kalesine bakarak g-leniyorlard. Kadnlar tarihe Kumruye Kalesi gibi bir kale brakmak araynda deillerdi. Kalelerin fethedildii zaman-larn devri kapanmt. Kumruye gibi tarihe iz brakmann arayndaydlar. Hangisi insanlar izinden srkleyecekti. Glistan m, Berivan m? Yoksa ihanetle kolkola girip sevgiyi kr kuyulara m salacaklard? Hiror Dann evresindeki kyler bir yl nce 1988de Saddamn kulland kimyasal silahlarla boaltlmt. Hiror Dann yama ve vadilerindeki saysz ky harabeye dn-mt. Kimyasal silahlar Hiroimadan sonra bir kez daha Hiror Danda galiptiler. Savalara beiklik eden Hiror Dann topraklarndaki izler yeni domu bir bebein ta-d izler kadar taze, yal bir anann yzndeki izler kadar da eski. Kimyasal silahlarn izleri, Kumruye Kalesi kadar eski! Kadnlar savalardan, kimyasal silahlardan bihaber...! Kamplarn harabeye evrilmi, yaklp yklm kylerin ortasna kurmulard. Hiror Dann kyleri yaklp yklsa da topran verimliliini yok edememiti. Kutsal topraklar ne kadar kirletilse de sanki ilahi bir g kirlenen her kar topra yeniden arndryor, yeile bezetiyordu. K ihtiya-larn temin etmeye baladklarnda nceden depolanm erzaklar buldular. Halk topran terkederken erzaklarn depolayp gitmiti. Ulatklar depolar o k bir sreliine de olsa topraklarnn ocuklarn doyuracakt. Bulduklar depo-lar ganimet diye tanmlayp el koyamazlard elbet. Ama ihti-yalar orannda kullanacaklard. Bir yandan erzak depoluyor, bir yandan bahelerden mey-ve aryorlard. Sonbaharn meyvelerini toplayarak k iin hazrlyorlard. Elma ve ceviz kn meyve ihtiyacn kar-layacak hatta artacakt. Kadnlar, lanetleneceklerini dnmeden hafife sararm yapraklarn arasndan kpkrmz elmalar koparyorlard. Aman Hda duymasn diye aka-layorlard. Glistan elma toplamay sevdii kadar, yemeyi de seviyordu. Kadnlar, Eer Hda birilerimizi elma bahelerinden kovacaksa inann kovulacak ilk kadn Glistandr diyorlard. Glistan konumalara aldrmadan glyordu. K stlenmesini tamamladlar. Topraklarnda kaak olarak yaasalar da, PKK tarihinde lkelerindeki ilk eitim kamp-larn kurmutular. Eitimler hareketin ideolojik tanmlama-snn esas alnmasyla yrtlecekti. Tartmalarla 89 ylnn pratii deerlendirilecek ve da vuracak sonularla 90 yl-nn yaznda yaplmas gerekenler planlanacakt. Eitimcileri, kadnlardan birinci dereceden sorumlu olan Azime, K. Gneyli Sultan ve Bestadaki kadn sorumlular Rehand. Erkek gerillardan siyasi eitim verenlerin bir ou rgtn Merkez ynetimindeydi. Siyasi eitimi verenler smail, Medeni, Dr. Baran, Mahir (Karsl) Botan ve Faikti.

123

Askeri eitimleri balamt. Karsl Mahir askeri eitim-lerinden birinci dereceden sorumluydu. Disiplin yaamn her alannda, her zaman vazgeilmez kurald. Karsl Mahir ei-timlerde askerlii ilk bata beyinde, sonra da da yansy biiminde oturtmaya alyor. Bir dakikalk ge kalmay, kk bir hatay kabul edilemez gryordu. Disiplini bir ka gnde yoldalarna da yansmt. Disiplin anlaynn man-keniydi. Yaratmak istedii modelin mankenliini yapyordu. Deyim yerindeyse her ne arar isen kendinde ara Mekkede, Kbede deildir misali kendisinde aryarak dilinin syle-diklerini, vcudunun uyguladklarn ruhunda da yaat-yordu. Capcanl yntemlerle rencilerini eitiyordu. Gn, havann hafife aydnlanmasyla balyordu. Glistan gz-lerini Kumruye Kalesine dikerek aydnlanmay bekliyordu. Az sonra sabah sporlar balayacakt. Gne, raxtlarn beline takm, ellerindeki silahlaryla koanlarn bedenlerini aydn-latmaya koyulurdu. Harebelerin ierisindeki spor sahasnda, daire eklinde koan gerillalar bir sonraki turda bir ncekine gre daha da aydnlanrd. Koanlar her turda silahlarn havaya kaldrarak aydnla merhaba derlerdi. Zaman, by-lesine bir disiplin ve hareket ierisinde akp giderdi. Glistan son turda silahn gnn klarna tutdu: Merhaba halkm, merhaba yreimin szlayan yaras baba! Spordan sonra kahvalt yaplr. Askeri ve siyasi eitim art arda gn ierisinde grlrd. Bazlar Tahte Ree konferansn gerekletirilirken kadnlar konferansa katlsnlar m, katl-masnlar m tartmasn anmsyor, eitimlerde aktiflemeye alyordu. Bazlar askerliin disiplinden getiini unutmu-yor, baz kadnlar ise unutkanlk tarlasnda soluyorlard. Unutkanln yaama kar duruta bir hastalk tr olduu-nu anmsayamyorlard. Kamptaki eitimlerin temposuna yetiemeyip, kaplumba-ann hzn aamayanlar da olurdu. Yapnn ierisindeki yeniler PKKdeki eitim felsefesinin yaratma iddiasn bilemediklerinden ilk balarda duyarsz ka-labiliyorlard. ou ergenlik ann psikolojisini yayor, ei-timleri anlamlandramyordu. Kimileri uyuyup kalsa da Beri-van ve Glistan anlamak iin dinliyorlard. Yeni tant gerillarn bazlarndan yardm alyordu. Eitim sryordu. Eitim sahasnn kadn sorumlusu Azi-menin yanna vard. Azime Berivan her zaman ki gibi scak karlad. Oturdular. Sohbet dnp dolat, katlmlarnda koyulat. Yaam tanmladka kendilerini de tanmlyor-lard. Ama yine de zorlanyorlard. Kadnlar Azimeyi sevi-yordu. Doa sesleriyle sohbetlerine elik ediyordu. Kurumu yapraklar hrdyorlard. Azime katlmlarnn parti tarzyla uyumadn, bir zorunluluk bilincini yineliyordu. Azime, gerek dncelerini kadnlar etkilenmesin diye kendisine mi saklyordu? Belki de rleni skemiyor yani zmleyemi-yordu. Berivan, zorla katlm olsa da, gnll bir asker olma szn Azimeye veriyordu. Yaklam Askeri Ka-nunla alnan bir ok gerillay da sorgulatyor, yaama eke-rek balyordu. Azime Berivann szne karn glerek: Heval Berivan bu kampta ka Berivan var?

124

. Peki Berivan isminin olmas sizi zorlamyor mu? Zorluyor tabii. Nbetlerde, yaamda, grevlerde arkada-lar bizleri kartyor. Berivan diyorlar mz ayn anda Ne var diyoruz. Ya da isimlerimiz sylendiinde mz ayn anda ayaa frlyoruz, arkadalar glyorlar. Bazen hangimizi ar-yorlar diye beklerken bu kez aranlar cevap almadklarndan sinirleniyorlar. Benzer ok ey yayorum. Peki ismini deitirmek istemez misin? Hayr heval, ismimi seviyorum. Berivan ismini ald o itima ann dnd. O tufan gecesinde kendilerine isim takan gerillann o gece yanlarna yaklaarak, Beni tandnz m, deyiini... Azime, Berivann koyun saan kadn anlamna geldiini biliyordu. Yaylaclarn kltrne, halkn deerlerine ballk gzeldi. Fakat Azime, Berivann o isimden syrlmasn hal-kyla, toprayla farkl balar kurmasn istiyordu. Belki ko-yun meleke yani bir peri kadar saf, temiz bir hayvan olarak tanmlanyordu. Koyun hem uysal, hem de verdii stten dolay kutsal grlr. Koyunu saan berivan da stle arnyordu. Artk Berivan koyun sacs sfatndan syrlma-lyd. O artk gerillalamal, lkesini tanyp sevmesiliydi. O yaylalardaki berivan deil, halknn yaralarn sarmak iin dalara karlm bir kadn gerillayd. Kim verdi, Berivan ismini nasl aldn? smini ald an belleinde capcanlyd. Tm canllyla Azimeye bakt. Bizden nce saflara katlm bir akrabamz vard. O bizi isimlendirdi. Azime bir yandan gen kadn dinliyor, bir yan-daysa, kadna ite bu benim diyebilecek bir ismin peinde koturuyordu. Berivan senin iin gzel bir isim dnyorum. Berivan, Azimenin yzne bakt. Bir insan bu kadar sade olabilirdi! Azime glyordu. Glerken isim dnyordu: Newroz, Bermal, Glizar, Xelat, Welat Berivan ismimi seviyorum dese de Azimenin nasl bir isim bulabileceini merak ediyordu. Sesini karmad. Bu onaylamak deil miydi? Azime konumaya balad. Krdistan Tarihi dersinde Med mparatorluundan bahsedeceiz. Med, Mezopotamya topraklarnda kurulmu en byk imparatorluklardan biri. Medler, Krtlerin tarih ierisindeki ilk tanmlan. Krtlerin tarihi ierisinde yaadklarna dair ilk iz. Ve bu gn kendimize ait izin takibin-deyiz. Medlerin lkesidir, Medya. Adn Medya olmal. Bundan sonra sana Medya diyerek sesleneceim. Berivan suskun karlad Medyay, lkesini. Medya diye iinden tekrarlad. Birazdan itima alnacak-t. timaya yetimeliydi. Azimenin yanndan ayrld. Sevin-liydi. tima sahasna ilerlerken i sesinin sessizliinde srekli Medya, Medya diye sylenip durdu. Glistan itima saha-sndayd. Glistann yanna kotu, sevincini paylat. Sonra ikisi itimaya gittiler. timay alan Azimeydi. lk komutlar verip, gnlk iar ektiktan sonra;

125

Heval bundan sonra herkes Silopiden katlm Berivan arkada Medya diye aracak, Berivan arkada ismini dei-tirip Medya yapt. Sylediklerini bitirdiinde Berivann gzlerinin iine bakt. Kadnlarn umut saan gzleri scack glmsediler. O gn Hiror Kamp, Berivan isimlerinin yaratt karmaadan kurtuldu. Kadnlardan Azime, Berivan isimlerini ikiye indir-mi ve uruna savatklar, o gzel ve ana lkenin ismini kadn yoldalarndan birine takmt. Perian ismini, baba-snn ve anasnn Perian halinden mi, yoksa halknn Perian halinden mi almt, bilmiyordu. Babas ismini koyarken neler dnmt? Perian babasndaki o i acnn da vuru-mu muydu? Yoksa babas ismini koyarken, Ey anl ve ulu peri Zerdtn torununun yoksul ocana, ocama ho gel-din. Gnlmn Perian ho geldin! mi demiti. Belki de babas, kadn olan perilerin yeryzndeki tasavvurlarn grm; kadnlarn aclarn hissetmi perilerden hareketle yeryzndeki kadnlarn perian hallerini resmedecek bir peri kznn adlandrmt. Yoksa ocan tttrecek olan ocuunun dorulmay sonucu mu kendisine Perian de-miti? Babas sorularnn cevabn alamayaca mesafelerin uzaklndayd. Babasndan uzaklaarak Berivan olmutu. Ya o ismi veren akrabas ismin kiilikle ban dnememiti. Bir ger kz olarak Berivan isminin Periana yakacan dnmt. Periana Berivan ismini takan akrabasnn kadnlarn ruhunun derinliklerindeki girdaplar grememesi hakikati isimlendiriliindeki en temel etkendi. O girdab, Azi-menin ruhu farketmiti. Yaamn bir kaderiymi gibi bir kydan bir dier kyya, bir kimlikten bir baka kimlie srklenmiti. Gemiini btnyle yoksamadan yeni yaa-mn iddialarna uygun bir isim almalyd. Kadnlarn yaam grafikleri perianlktan Medyaya doru trmanmalyd. Medya, yurdu Medya kadar yalnz ve kimsesizdi. Yurt Mcade-lesinin yollarna dmt.

126

127

Eitim ilerleyerek bir meyveye dnmek iin iee duruyordu. Eitimdeki savalarn iradeleri, zorluklara da-yanabilme gleri arttka ykk kylerin, harebelerin iindeki kamplarn srtlayarak Hiror Dann eteklerine yerletiler. Eitim hzlanp derinletike gerillalar eitimin seyrine gre seyrettiler. Kamplar dalarn doruklarna hergn biraz daha hzlanarak yol alyordu. En son birka gn nce kamp kurduklar mekan dei-tirmilerdi. Yeni kamplarnda o gn ilk derslerini grecekler-di. Medyay tekelci yapmlard. Ynetimleri bir nceki g-nn tekmilinin deerlendirmesini aktaryordu. Aktarmn sonlarna yaklatnda: Medya yolda tekelci olarak grevlendirildi. Tekelci olduu aklanmt, sessiz kald. Dersten sonra ara verildi. Kk Gneyli Sakinenin yanna giderek; Heval tekelcilik nedir, beni tekelci yapmsnz? Sakine, Medyann sorusunu glerek karlad. K ilerliyor, yanlmyorsam ttnmz azalm. Ttn azaldndan her sabah sigara ienlere dzenli datlmal. Grevin sabahlar arkadalara ttn datmak. ini zama-nnda ve ciddi yapmalsn. Aksatrsan sorunlar kar, yolda-larnn younlamalar dalabilir. En kk bir i dahi geril-lada ciddi bir itir. ini ciddiyetle yapmalsn. Bir de unu unutmaman gerekir; gerillada her grev kutsaldr. Kutsalla gre i yapacaksn. Medya yoldann sylediklerini anlad anlamnda ba-n sallad, derse girdi. Sakinenin sylediklerini anlamaya alyor, mekan deitirerek uzaklara dalyordu. Gerillarn arasnda Medyadan farkl bir gerilla daha vard. Kendisi bir tekelci olarak varoluunun hududunu bili-yor muydu, bilinmez. Fakat gerillarn ounluu hl Hogr denilen komutanlarnn bir tekelci olduunu bilmiyordu. Seksen dokuz yl sona ermiti. Ocak aynn ilk gnleriydi. Cudinin corafyasnda tufanlar estiren Hogr herkesten biha-ber, tpk askeri kanunla saflarna ald Medya gibi bir tekel-ciydi. Mahsum Korkmaz Akademisinin liderininin gnderdi-i altn kalemin yrei olsayd ayet Hogrn eline ge-tiinden bu yana vicdan azabndan lmt. Altn kalemin dili olsayd ve Hogrn cebindeykeki tanklk ettiklerini yaz-sayd hangi vicdanszlklar yazmayacaktk ki! Fakat altn kalemin dili yoktu. Hogrn elinde durmakszn Hogr'a vgler diziyordu. Hogr tekelci mantyla, bir aadan da fazla nlenmi, bir alandan bir tekine emirler yadrp duruyordu. Medya da tek elden yani kendi ellerinden yoldalarna ttn datyordu. Medya tekelciliini byk bir ciddiyetle yapyor, bir ocuun avularn andran avu-laryla yoldalarna ttn datyordu. Ttn, avularnn ve gzlerinin yardmyla oluturduu terazide tartyordu. Ttn iiciler Medyann adletli ellerinden memnundular. Grevini ciddiyetle yapmd. Ttn torbasn her zaman saklad kuytulua brakveriyordu. Kardan eitimcileri, ayn zamanda PKK merkezi olan smail yolda geliyordu. Rojba Heval Medya, elindeki kocaman torba da neyin nesi yle? Rojba Heval, elimdeki ttn torbas, tekelciyim ttn datyordum.

128

smail yolda uzaktan Medyay szd. Bir ocuunkini andran kk bedenini sigarann avularna brakm ola-mazd, sinirlenmiti. Yoksa sende mi sigara iiyorsun Heval Medya? Hayr imiyorum, sadece ttn datyorum. Doru syle? Doru sylyorum. Medyay skboaz ettiini hissetti bir an. Hemen yumuad. Pekala imiyorsan iyi yapyorsun. Bak, Parti nderlii gen yataki arkadalarn hele hele gen kadn yoldalarn sigara imesine ok fkeleniyor. Gen olan yoldalarnn ocuk ya da gen tanmlamasn kabul etmediklerini hatrlad bir an. Sylediklerini farkl eylerle tamamlama ihtiyac his-setti. Parti nderlii yetikinlerin sigara imesini de doru bulmuyor. Bir de Heval Berivan sizin de yanz kk ama bir yetikin gibisiniz, bir gerillasnz. Yanz da ok byk deil imdiden sigara imeye balarsnz yol yrylerinde zorlanr gl, savakan bir gerilla olamazsnz. Salnz iin ok tehlikeli. Bazen bizim kk burjuvalarn gerilla ro-mantizmine sigara elik eder. Fakat dedim ya gerilla doal-dr, doaya zarar veren maddeleri sevmez. Sigara imez. Bir soraym kimler sigara iiyor, imiyor. Sana kurnazlk yap-mlar. Yenisin, bir de imiyorsan, datman daha uygun grmler. nk; baz arkadalarmzn kt alkanlklar var. Bazen ahbablarna ayrcalkl yaklaabiliyorlar. Kadna bakp dnd. Medya yeniydi. Yaama hizmet etmek, insanlar yaama bal klard. Medya bunun iin grevlendirilmi olmalyd. Ama bunu Medyaya syleye-mezdi. Kurnazlar...! diyerek glmsedi, uzaklat. Az son-ra balayacak dersi smail verecekti. Derse girdiler. Derse yeni yoldalarnn sigara imesini doru bulmadnn uyarsyla balad.

129

3 1990 yl Ortadou halklar asndan zorlu ve ateli bir yl olacakt. Gerillalarn ona gre eitiliyordu. Siyasi eitimlerinde Krdistan tarihi, yurtseverlik konular ilenip bitirilmiti. Son onbe gndr balayan parti tarihi dersleriyse younlaarak sryordu. Askeri eitimlerindeyse suikast konusunda derinleiyorlard. Kamplarn daha da ykseklere kardlar. Kamplarn Hirora yava yava trma-nnn anlam eitimdeki sramayd. Her trman yeni bir aamaya ulamann gstergesiydi. Hiror Dann zirvesine ramak kalmt. Eitim devresinin Hiror dann zirvesiyle sonulanacan bilenler devrenin son gnlerini yaadklarn da bilirlerdi. Eitim-leri zirvelere ulatka Glistan kesin ve net konuuyordu. Gen beyni hzla karanlktan kaarak aydnlanyordu. Gerillalar eitimdeydiler. Bir grubun geldiini belirterek eitime ara verdiler.

130

geleceini syleyerek eitime ara verdi-ler. eyaletlerdeki bir grub komutanlar Botanla kamp-larna varmak zereydiler. Nizamiyecilerinden aldklar iaretlerden gelenlerin yaknlan anladlar. Karlama treni iin sraya dizildiler. Beklenenler grndler. Komutanlar Botann etrafnda korumalaryla ndeydi. Bekleyen yolda-laryla tokalamaya balad. Tahta Re konferansndan sonra kimsecikler Botan' grememiti. Byle apansz geliinin bir anlam olmalyd. Askeri tren bitdi. Gelenlerin dndaki Hiror Kampnn sakinleri araladklar derslerini srdrdler. Ertesi gn ko-mutanlar Botan Hirorun sakinleriyle toplant yapyordu. nderlerinin srece ilikin talimatnn okunacan syledi. zmleme younlamalarn rotaya koyacakt. Glistann komutanlar Botanla ilk karlamasyd. Gerillalar tpk G-listan gibi okunacak talimatn merakndaydlar. Okunan ilk talimat dnyadaki son durumun siyasal haritasn iziyordu. lk talimattan sonra ara verildi. nderlikleri ufuklarn geni-letmiti. Ders arasnda huzurlu ve neeliydiler. Ders arasn uzatadan ieri girip ikinci talimatn okunmasna getiler. Ho-r ve Tahta Ree konferansna ayna tutuyordu. Gerillalar aynaya bakyorlard. Kimisi bir yabancya bakar gibi kendisi-ne bakyordu. nderleri konferansn sosyalist izgiye ters dtn deerlendiriyor, konferansn Apocu felsefeyle ztln ortaya koyuyordu. Hogrla konferans zeminini pay-laanlar eletiriyordu. Eletirilere karn kimse aynadaki yansmasna bakmyordu. Kyllerin iktidarda olduu an-laynn halk savan gerileteceini, sosyalist bak asnn zayflatacan sk sk vurguluyordu. Halk bask altna alarak yzlerce genci zorla saflara almak, o genlerin yaamyla oynamaktra yakn cmleler okunduunda Medya ve Glis-tan baktlar. Hogra dair deerlendirmeler okunduunda gelenlerin amac parldad. Eitim ortam sessizdi. Mekana bir kibrit p dse, maher gnnn geldiini bildiren srafilin sura flemesi gibi bir sese kaynaklk edecek, pr dikkat kesilmi kulaklar sarlatracakt. Talimatn Hogra ilikin ksm sryordu. Askeri Ka-nunun uygulanma biimini eletiriyordu. Halktan ve mili-tanlardan alnan raporlarn Askeri Kanunun uygulannda tahribatlara yol atn deerlendiriyordu. Haberlerde yans-y biiminden Hogrn tarznn halk zorlad ksa ksa cmlelerle anlatlyordu. Botanda Hogr tarznn PKK tarihi-nin seyrinde bir tasfiyeci olarak da vurmu, Kr Cemal anlaynn bir devam olduu tutulan aynadan yansyordu. Snf intiharnn deil de, kyl snfnn parti izgisini intihar konumuna getirdii cmleleri netti. Kullanlan sade dil, militann gerei kavramasna dnkt. Askeri Kanununun uygulanna maruz kalanlarn ve uygulayanlarn gzleri buulanarak mekan sisli bir atmosfere dnt. Gzlerin buulanmas iki sebepleydi: Birincisi, uygulamaya maruz kalanlarn Apocular iyi insanlardr, zttna ileyen bir durum var dncesinin dorulan yaratt ruh haliydi. kincisi, kanunu uygulayanlarn ufuklarnn yreklerinin kk olu-una karn, nderliklerinin engin yreinin yreklerini kucaklamasnn yaratt ruh haliydi gzlerin buulanna sebep. Glistan ve Medya, Hne Kyne, o devran tufan gecesine arkalarnda brak-

131

tklar atlara, gzleri yal karde-lerine uzandlar. Bilinsiz bir isel sezgiyle ilerinde Apocu-lar byle olamaz demilerdi. Yreklerinin sylediklerini im-di daha iyi anlyorlard ve yine yreklerinin syledikleriyle yrmeye devam edeceklerdi. Onlar hergn yaam paylatklar Hiror Kampnda Apocular gzleriyle gryor, yrekleriyle hissediyorlard. Talimat alk tufanyla bitirildi. Medya talimat dinledike yaadklarnn tek ifadesi olan, Halka hakszlk yaplyoru bulmutu. Talimattaki cesaretlli insana hayran kalyordu. O bizi anlar diyordu. Bilinci sylenenleri anlayacak gte deildi fakat biliyordu ki damn stnde uyur halde brakt kardeleri aclar ieri-sindeydi. Ve alayan kadnlarn ve yal erkeklerin gzpnar-larndan akan gzyalar sevin gzyalar deildi. Yz yllar-dan beri bir imbikten szlm acnn gzyalaryd. Ve biliyorlard ki kilometrelerce tede de olsa kendilerini hisse-den, duyumsayan, ve nvelerden gl sonulara vararak yreklerini bir anda kucaklayan nderleri vard. Demek ki Apoculuk, kariyerlerini militan yapnn nne uurum yapm komutanlk deildi. Apoculuk kilometrelerce teden insanlarn aclarn ve sevinlerini en kk ayrnt-larna kadar duyumsamakt. Geicilik hissini brakp yre-inde kalclaaca nderi bulmutu. Ve o his imdi daha anlamlyd. Aylarca yreine tneyerek kulann dibinde sen buralarda geicisin, geici! diyerek fsldayan ses; buralarda kalcsna dnmt. Kadn militanlar Medyann ellerinden tutarak Apocu dnyaya ekiyorlard. Hneden, iindeki aclar zindanndan syrld. Yaam duyumsuyordu. Cudiler bir bahara daha gebeydi, Medya ise Medyala-maya, aydnlanmaya gebeydi. Sonbahar ve ktan sonra hereyi dengeleyen doa yaamn da dengelemi yaam mevsimlere blnmt. Bir baka mevsime merhaba diyordu. O his kulann dibinde, buralarda kalcsn diyor-du. Tpk bir tohum gibi topraa decek, boy verecekti. His-settiklerinde, o gizil beninde yanlmam olmasna iten ie sevindi. Tartmalar ilerledike elikiler kyordu. deolojide de-rinlememi ve Hogr tarafndan n plana karlm kimi gerillalar Hogra ok balanmlard. Anlamakta zorlanyor, yaplanlara anlam veremediklerini dillendiriyorlard. Talimattan nce de askeri kanunun uygulanna ilikin tart-malar gelitirilmi, Hogrn ismi tanmlanmasa da oklarn yn Hogra dnmt. Eletiri oklarn, Hogrn gzlerine perde ektii orta kademe sleme yarna girmiti. Talimat, halka uygulanan basknn yanlln vurga-layan ka cmleye yer vermiti, hatrlamyordu. Tartmalar uzadka uzuyordu Sessizlik her yan kaplyordu. Uzun bir sessizliin ardndan yrtlen tartmalarla Hogrn kirli amarlar bir bir ortaya dklyordu. Kamp Hiror Dann doruklarna trmanyor; eitim doruklayor-du. elikiler dorukta, kran krana atyordu. Scak muharebede Medeni ayaktayd. Bu rgtte kleler ve aalar var, kyl felsefesi hakim, aa-kul, aa-kahya,

132

eyh-mrid gibi ilikileniyor, yayoruz. Bu devrimcilie smaz, yanl bir anlay ve yaam biimi-dir. ntihara srklemek istediimiz kk burjuva ve kyl snf atmyor. Kyllk yaama hakim klnmaya all-yor. Devrimcilik ilikisi yerine; kylnn bir kylyle iliki biimi yansyor. Bir kyl grubu eteleerek saflarmza hakim olmaya alyor. Klelik ve aalk ilikisi saflarmzda kabul edilemez. Dr. Baran gzlerini iri iri am sabrszlkla Medeninin konumasnn bitmesini bekliyordu. O da btn alan yne-timleri gibi uzak bir alandan Hiror Kampna varm. K boyu yrtlen ideolojik eitimlere katlm. nderliklerinin snrlar aarak gelen talimatnn konu edildii eitimlerine Dr. Baranla birlikte btn ynetimler de katlmlard. Dr. Baran Medeninin konumasn sabrszlkla dinlemiti Mede-ninin son kelimesinden sonra sz hakk isteyerek ayaa kalkt. Medeni yolda saflarmzda aalar ve kleler var diyor. Peki ona sormak gerekmez mi? Hadi ben aaym, siz niye bana klelik yapyorsunuz. Aalardan kurtulmak iin dala-ra kmadnz m? Neden yeni aalara ihtiya duyuyorsunuz, neden yeni aalar yaratyorsunuz? Neden aaysam bana kle oluyorsunuz, kul oluyorsun? Aalar yaratan ve byten bizleriz. Dr. Baran zm tabana indirgiyor, zmn ancak ideolojide derinleen insan gereinde geliebileceini vurguluyor. Kendisinden karak konumasnda dile getirdi-i kylara varyordu. Tahrik eden, inciten, uslubunuysa bilinli kullanyor, kleliin can damarna dokunarak insan-larn kleleen yanlarn sorgulamaya itiyordu. ok somut koyduu olay ve rneklerle yapnn anlamas iin tartmalar derinletiriyor, kendisinden karak kendisine akyordu. Medya anlamaya alyor, iliki yaam tarzn gzden geiriyordu. Hl hibir emek sarfetmedii, hibir eyleme katlmad ama yaamlarn paylat gerillarn halkn ezil-mesine nasl basamak olduunu anlamaya alyordu. Pertafin yollarnda brakt zavall halasn hatrlad. Acaba kocas Mdr de mi halka uygulanan baskdan nasi-bini almt? Yoksa dmanla girdii ibirlii yznden l-drlmesi mi gerekiyordu? Baka trl olamaz myd? Ya kylerindeki baskn, basknn at yaralar kim saracakt. Hogrn kadnlar toplayarak eve gndermek iin yapt konumay, kendisini iten buz gibi soukluu hatrlad. Tek kelimeyle hl yaamna ortak olduu insanlar anlamyordu. Anlamak baarnn yarsdr denilir, anlayamyorsa baa-ramayacak myd? O da dier yeniler gibi anlad gerein damlalarn uygulama kararllna ulayor, aclarn anla-yana yaknlamaya alyordu. Hakln gn yzne sereni, ismi anldnda yoldalarnn yzlerine umutlu bir gl konduran sevmeye balamt. te korkunun ve yer yerde inancn kahramanlatrd Hogrn putu krlyordu. Hogr dinlememi, aa kran ba kesen misali gnlnce ve keyfince insanlar dalara toplamt. ktidar kyllerindir demiti. Kyllerin iktidar-n kyllerin gz yalar zerinden gelitirmiti. yle ki ne iktidarda olan kyller yani Medyalar-Glistanlar, ne de kyl iktidarna tabi olan aristokratlar, kk

133

burjuvalar kyl iktidarndan memnundu. Ne gariptir ki Hogrn kurduu kyl iktidar en fazla kyllere zlmediyordu. nderleri yaananlar zmlyor-du: Biz en yoksullarn hareketiyiz. Harekete katlanlarn ounun kken olarak kyldr. En deme kk burju-vazisin de dahi kyl zihniyeti, ruhsal ekillenmesi az ok grlr. Yani Krdistan corafyasnda snflar iie gemitir. Ama bu, kylnn dar snrlarnn dncesi partiye, kan-ter iinde verilen mcadeleye hakim olacak anlamna da gelmi-yor. Kken olarak kyl olsalar da, snf intihar yaplacaktr. Tpk kk burjuvazinin yapmak zorunda kald gibi. Bir ok snfn iie getii o karmak orta snf ekillenmesi, o ortayolcu kimlik de alacaktr. Insana yarar olana yrnecektir. nderleri dnyalarn zmlerken, Medya kyl snfn dahi zememi, ilk defa snf elikisini garipsedii insan-larla karlanca yaamt. Ona gre ezen yoksulluktu. Yok-sulluktan, aresizlikten ad Perian konulmam myd? Yoksulluk altnda inim inim inleyen kyller olduu gibi varlk iinde yzen aalar da vard. Medyann bylesine zorlan-mas nedensiz deildi. Bir trl anlayamad, yokluk-varlk elikisini. Yokluk ailesini, kyn kasp kavuruyordu. Var-lk ise ona gre yoksulluun varoluuydu. Yokluk olmadan varlk tanmlanamazd. ok alarak varlkl olacaklarn sanyorlard. Gnn yirmi drt saati yaylalarda hayvanlarla urayor, alyorlard. Fakat yine de bir trl varlk gelip evlerine doldurmuyor hep bir boluk varoluyordu. Yokluk atlaryla, ninnileriyle bir yayladan bir yaylaya pelerinden kouturup duruyordu. Zaman ilerledike yokluk onlar sevdi, onlar da yoksulluu sevdi. Yoksulluk ok ykseklerde ulaamadklar bir eyi daha onlara balamt; el altna kurulu pazarlarda klelik, dil stne kurulu pazarlardaysa sahte peygamberlere kulluk. Hogr, iktidar kyllerindir diyor, peygamper demiyordu. Kyllerin iktidar oluunu niceliklerinin fazlalna balyor, kk burjuvaziyi kmseyerek devletle ibirlii yapm ajan grubu olarak bakyor-du. Her kar klarnda Hogrdan aldklar yant: Devletin ajanlarsnz! oluyordu. Medya artk emindi, Apocular onlar zorla evlerinden koparp getirenler deildi. Apocular Azime benzeri yolda-lar, insanlaryd. Apoculuk Azimece bir gl, smscak bir yreiydi. Talimatn en sonunda scak gllere, scak yreklere ar vard. Medyada artk suknetle kabullendii yaamn ierisinde bilin dzeyinin gelitirilmesi, yaam tanmasnn zorunlu-luunu daha yakc bir ekilde kavryordu. Yaananlarn bir yars Hogrn anlayndan kaynaklansa da savalarn sa-va anlamamalar elmann br yarsyd. Medyann gzleri bir an Glistana iliti. Glistan d-nyordu, yanan kyler ve yanan analarn yreinden hl dumanlar ttmekteydi. Tartmalar yrttke bir efsane gibi yaylanlar anmsad: Katr kervanlarnn heybelerinde ocuklar vard. Heybelerin ierisindeki ocuklarn ancak kafalar grlebiliyordu. ocuklarn annelerinin feryad-fi-gan ile dalara doru ykseliyorlard. Krt ocuklar yangn yerinden mal karlrcasna analarnn savunmasz kucan-dan

134

karlyorlard. Bir orafya bir halk yanyor, Hogr yan-gnlarn iinden karak kahramanlayordu. Tahta Rede Hogra taktim edilen altn kalem Hogrn ellerinde barn-dan koptuu halkna fermanlar yazyordu. Altn kalem, gzya ve kan damlyordu. Artk lm fermanlar dizen kalemlerin gzyalar bir sonraki yz yla tamamalyd. Ve kadnlar savalar bir sonra ki yz yla tarmamann arayndaydlar.

4 Sabrszlkla bekledikleri bahar artk gelmeli, harekete gemeliydiler. Sularn aldad, yeilin her zamankinden daha fazla kendisinin olduu bahar artk gelmeli, alayan Krt kadnlarnn yaralar sarlmalyd. Kel Kumruyenin aasndan balayarak Hiror Dann doruklarna trmanan kamptaki eitim sona erecekti. Kela Kumruyenin karsnda 8 Mart Dnya Kadnlar Gn kut-lanacakt. Savakan kadn Kumruye tarihin klleri arasndan atyla syrlp gelmiti. Hiror Dann zirvesinden 8 Mart kutlayan kadnlar izliyordu. Kumruye kutsad toprakla-rnda bir gn kadnlarn kazanacan biliyordu. Kadnlarn kazanaca gn yaknlam myd ki kadnlar bahar karl-yorlard? Gerilla kadnlar yaklp yklm harabelere el basa-rak kutsal topraklarda arnacaklarna dair yemin iiyorlard. Karlar bulut kmeleri halinde topra sarmt. 8 Mart mo-ralinde ilkin genel

135

kadn sorumlusu Azime konutu. Azi-menin al konumas btn kadn yreklerini smsk yaknlatrp stmt. Kadnlar da Hiror Kampnda erkek gerillalar gibi iki blk halinde stlenmilerdi. Azime, farkl glerin sekiz Marta ilikin mesajlarn teker teker okudu, cokuluydu. Medya, kendisini yurdu Medyaya eken Azi-menin duruunu ve davranlarn rnek alyordu. rnek ald kadn seviyordu. Heyecann yreinde hissediyor, o da duygulanyor, Azimenin sevincine gmlyordu. Hiror Dann zirvelerinde kadnlar, sekiz martla ve ba-harla yeniden douyorlard. Azimenin konumasndan son-ra moral Cizreli Besenin aa klna girip oynad skele devam etti. Cizreli Bese k boyunca yrttkleri eitimdeki tartmalardan etkilenmi olmalyd, ne de olsa eitimlerinde Krt ibirlikileri, feodal aa ve beylerine dnk az tart-mamlard. Bese, feodal pos byklarn svazlyor, etrafna emirler veriyordu. Kafasnda krk tilki geziyor ve hibirinin kuyruu bir dierine demiyordu. zleyiciler bir taraftan glyor, bir taraftan da eitimlerde tarttklar eyh ve aa tanmlamalarna gidip geliyorlard. Feodal bykl Bese, ellerini arka-snda balayarak bir aaya bir yukarya dolanyordu: PKKye katlrsam ne de gl bir komutan olurum diye-rek, kollarn gbeinin altnda kavuturuyordu. Bese, ske-teki rol gerei birka elbiseyi incecik beline balayarak, kocaman bir gbek yapmt. Glistan ve Medya yanyana oturmulard. Glistan kahkaha tufan arasnda Medyaya; O gbeiyle nasl dalarda koacak? O gbeiyle dalarda komayacak. Oturacak, birileri aa-nn hizmetiliini yapacak da yaayacak. Baksana bir ok aann yaptklar da alnp deerlendirilmedi mi? Glistan Medyaya bakt, ne syleyebilirdi ki? Besenin elindeki tesbihi dmt. Gbeinden dolay eilip alam-yordu. Aann tespihini yerden alamayna glyordu. Medya, aaln bir anlay ve bir yaam biiminin birey-lerde vcut buluu olduunu anlamamt. Btn aalarn PKKye katlarak dier kylleri, gerillalar ezdiini ve dier aalar ldrdn dnyordu. Btn tartmalar aa-larda somutlatryor. Bazen kendi kendisine Niye aalar PKKye katyorlar ki katmasnlar. Katarlarsa tabi ki aalar da gerillalar da, halk da ezerler. PKK ierisinde de aalardan kurtulamadk. Nereye gitsek peimizdeler. Aalara hizmet edilmezse aalar yaayabilir mi? Bizler aalara hizmet etmez-sek aalar yaayamazlar diyordu. Snrlar da atk ama aalar peimizden ayrlmadlar. Besenin oyunu sona ermi en sonunda Bese aa sahneden tekme tokat dar atlmt. Aa sahneden indirildiinde alklar kopmutu. Glistan Medyaya dnerek, Yaammzdaki aalar bir kovabilseydik dedi. Sra Medyann da ierisinde yer ald bir skece gelmiti. Ske almalarnda utangaln krmt. Erkekler btn k boyunca mutfak, kadnlar ise frn ileriyle uramlard. Skelerine frnclarnn bir gnn konu edinmilerdi.

136

Krdistann dar mekanlarnda toplumlarnn biimlendirdii kadn olmann psikolojisini demek ki kramamlard. Medya ve kadn gerilla drt uval un yapm, drt sacn yannda duruyorlard. st ba hamur yz gz is iinde bir o yana bir bu yana koturup duruyordu. yle bir sinirlenmiti ki saclardan birini alp vargcyle ileriye frlatt. Ekmek sac hurdaya dnmt. Sinirlenerek; Gerilla da ekmein yaplnn bu kadar zor olduunu bilsem hi gerillaya gelir miydim diyerek yanan btn ekmekleri gizleyip, gzel ekmekleri ne koyuyordu. Tpk halde meyvelerden gzel olanlar seip tezgahn nne koyan tablaclar gibiydi. Ekmek bitmi yaplan ekmek hakknda bilgi veriliyordu. Yanndakiler Medyann bir ekmek sacn frlatp krdn sylyorlard. Gnlk lojistik sorumlular: Heval Medya niye ekmek sacn frlatn? Ma niye o sa, btn kampn ekmek beklediini bilmiyor muydu? zleyenler glmekten krlmt krlmasna ama; kadnlar geleneksel toplum llerinden kurtulamamlar, dar d-nleri skelerine de yansmt. Skeci izleyen kadn sorum-lusu Azime bir yandan glyor bir yandan da; kadn gerillalar geliecekler, geliecekler ve darlklarn aarak geni ufuklara ulaacaklar, diyordu. 8 Mart 1990da Hiror da eteklerinde kadnlarn yzleri Kumruye Kalesine dnkt. Kendilerini aryorlard. Kumru-ye ki erkek tarihilerce yazlmam, yok saylm koca bir halkn savakan kadnnn tarihiydi. Kumruye Kalesinde kum saatinden geen kum tanelerini kimsecikler grmyor-du. Kumruye Hirorun zirvesinden atn trsa kaldrp bir lgn gibi her zamanki mekanna Kumruye Kalesine yol ald. Ve kadnlar Kumruye Kalesini tarihsel arka planlarna alarak Hiror Dandan yaklan yklan gertilen bo kylere baktlar. Topraktan kan dallar yryp yeillenmiti. Med-ya sekiz martta kendisini buldu. Sekiz martta, o bilindik ses; Dalarda kalcsn. Sen ki Medyasn btn dalara kucak aacaksn diyerek kulann dibinde fsldayp durdu. Kamp Sekiz Mart kutladktan sonra yeniden harekete ge-miti. Hiror Dann zirvesinden yamalarna indiler. Dzen-lemeler Hirorun yamalarnda yaplacakt. Beyazn yeile hakim olduu srede harabelerle yzyzeydiler, ykntlar onarlmal, harabelerin sessizliine ses getirilmeliydi. Yeilenen doa artk ykntlar, harabeleri onarp, gzel-letirmeliydi. Onlar henz bahar dzenlemelerini yapmadan harabe halindeki kyde her yerden yeillikler fkrmt. Talarn arasndan talarn soukluuna inat gelincikler yaama durmutu. Aalar rengarenk giysiler giymi badem aalar bembeyaz iekleriyle dnn iindeki yerlerini almlard. Azime, irili ufakl bir ok tan arasndan en b-yne oturmutu. Medya'ya yanat. Ne o dalp gitmisin. Doann dili yaamn dilidir. Doa-da kendisince, kendi halinde konuur. Doa, trkler, atlar syler, bazen iirler okur, bazen insanlarla kyasya kavga eder. Kimi zaman ise ocuk gibi kser, bir zaman sonra ksknln unutur, koar koar ve kadnlarn kucaklarna atlr. Kadn ve doa en fazla birbirini anlar, ortak bir dili konuur. Bak u grdklerin eliyle az tesinde

137

boy vermi kpkrmz glleri gstererek onlara gullilk derler yani ki Krdistan iei. Biliyor musun doa en ok da birlikte yaad insanlarn aclarna ve sevinlerine ortak olduun-dan, onlarn dilleriyle bazen ac, bazen ise tatl konuur. Doada ki her canl, her iek tpk senin Cudiye benzediin gibi toprana benzer. Krdistan ieine bak, ayn zaman-da ona Alayan iek de denilir, alayan iein boynu bkktr. Birazck bydkten sonra iek aar ve lalenin ters evrilmi ve drde ayrlm halini andrr, kpkrmzdr. Her kk paracnda kk i damlalar bulunur. Tpk lke-miz Krdistan gibi drde ayrlm ve her para kendi ieri-sinde alayp durur. Her ilk baharda Krdistan iei, Kr-distann smrge oluunu hatrtatr. Her ilkbahar gullilklere Krdistan zgrletireceimize dair sz veriyoruz. Krdis-tan zgrletirirsek gullilkler, analarmz gibi alamayacak-lar. Sen de imdi benimle birlikte sz vereceksin. Szmz gullilklerin znde arayacaz. nsanln z, zmz nere-dedir? Cudide mi; yoksa btn yollarn insandan kp insana dnd insann o gizil gcnde mi? Ertesi gn diploma treni yaplacakt. Gkyznden daha geni yeil bir rt yeryzne seriliydi. Koca dzlkte geril-lalar toplanarak yeil rtye oturdular. Krdistann ocuk-lar ilk kez okullarndan diplomalarn alacakt. Kimileriyse Medya gibi ilk kez diplomayla tanacak ve iki sevinci bir arada yaayacakt. Hem on -on drt yla varan mrlerinin ilk diplomas olacak, hem de diplomalarn kimlikli kldklar corafyalarndan alacaklard. On -on drt yllk mrlerine bin yllk mrlerini umutlarn, zlemlerini sdracaklard. zlemleri tarihten de daha eski saylrd belki. Uzansalar elleriyle dokunacaklar kadar yakn. Tarih kadar eski Newroz gnlerine Demirci Kawaya yakndlar. Eitimlerle tavnda dvlmlerdi ya; yaadklar zaman kadar yeniydiler, 21 Mart 1982de zindanda direnii harlayan Mazlum kadar adatlar. Demirci Kawa ve ada Kawa Mazlum Doan bir ovay andran dzlkteki gullilklerde boy veriyorlard. Krdistan ieinin drt bir yanna dzenlemeler yap-lacakt. Medya ve Glistan oturmu gerillalarn ierisinde birka kii gibi yeil rtnn stnde geziniyorlard. Sevinli ve buruktular. Diplomalarn alacak, belki de ayrlacaklar. Heval Glistan dzenlemelerimiz farkl yerlere yap-labilir. Biliyorum, biliyorum fakat yine de senden ayrlmak iste-miyorum. Bizi ayn yerlere verseler birlikte savasak? Cmlesini bitirmemiti. Ben de istiyorum, fakat sanki ayrlk kapmz alyor da kapdan ktmzda farkl yerlere sapacakmz gibi geliyor. Bu yollar bizi ayracak. Biliyorum. Belki kzacaksn ama syleyeceklerim var ! Heval Medya neden kzacakmm. Syleme, tahmin ede-yim. Zorlanyorsun ve eve gitmek istediini syleyeceksin. Da yansyan Medya ok kararlam gzkse de iteki Medyann ruhu hl kararsz. Niye kzaym ki! Hem bu son gnlerimizde seni neden inciteyim? Szlerini bitirmiti. Medyann gzlerinin iine bakt bir garip oldu. Medyann

138

yanaklar yamurdan su toplamt, taacak gibiydi. ocuksun sen. Glistan glmsyordu. Konumakszn yeil rty tur-luyorlard. Medya uzaklara, yeilin bir baka renk katt doaya bakyordu. Doadan lemi ve kendisini okuyordu. Doadan okuduu her kitap bir bazen bir para, bazen ise tamamen kendisini anlatyordu. Tufan gecesinden yeillere bastklar ana kadar on iki ay bymt. On iki aya on iki mr sdrmt. Anne ve babas doann uyanyla birlikte yaylalara g ediyor olmalydlar. Gerdiler ya neden g edenler komular, uzaklardan tand insanlar deildi de hep ana ve babasyd. Ben yaylalara gelmeyeceim dediinde istediini kabul etmeyen anne ve babasn uzun tartmalarda sonra zorbela ikna etmiti. Her giden kendinden gtrmez miydi? Sevdiklerinin her gidiinde Medya kendisini eksik, yarm hissetmiti. Ama gitmemeleri iin de hibir zaman bir canllk belirtisi gstermemiti. Annesi ve babas eyalarn, adrlarn katrlara ykleyip gmlerdi. Medya karar vermiti. O yln baharna ve neredeyse btn yazna dam-gasn vuran gelip geiisin hissi her geen gn yreinde bymt. Yanaklarndan birka damla daha tamt. Medyay hep kendisine en yakn insan olarak tanmlamt. Demek Glis-tan en yakn olduu insan tanmamt. Onun evine geri dneceini dnyordu. Kendi kendisine glerek; Glistan bana ocuksun dedin, ama sen hl ocuksun, ocuksun. Belki de hibir zaman bymeyecek olan gzel bir ocuk! dedi. Bu kez glerken sesi de ykselmiti. Glistana anlatmal. Bir yldr omuzlarnda bir yk gibi tad amel defterinden kurtulmalyd. Glistan bir sessizlik perisi gibi Medyayla yrm ve karar verememe nedenlerine ynelik bir ok olaslk zerinde durmutu. En sonuncu olaslk ise bir trl Medyaya syle-yemedii amcasnn oluna duyduu ve tanmlayamad sevgiden dolay yaad zorlanmayd. Olaslklar arpp bl-mekten bkm olmal ki Medyaya bakt. yanaklar durgun-lamt. stelerse o anlatmakta oka rktklerini dile ge-tirebilirdi. Evet heval Medya seni bekliyorum. Ne kadar cimrisin avularn sk skya kapatm konumuyorsun. Sanki dn-yann btn srlarn anlatacakmsn gibi? Dnyann btn srlarn anlatacak olan, dnyayla btn srlarn paylam olan kadn bir o kadar da yalnzd. Medya dnyaya ait olan i dnyasnda bytt srlarn anla-tacakt. Peki anlatacam. Geen yaz neden yaylalara gitmedim, biliyor musun? Hayr, anlamnda ban sallad. Belli ki onca younla-tklar arasnda en son ulat olaslk gerekti. Amcasnn olu smete kar hissettiklerinden dolay kalm, yaylalara olan sevgisi smetin sevgisine yenilmiti. Anlatacaklarn biliyordu, sustu. Anlataym geen yaz Apoculara katlmak iin yaylalara gitmedim. Kn u-

139

zun uzun dnp Apoculara katlma kararna ulamtm. Glistann kara ve iri gzleri daha da irilemi, gayr ihtiyar nasl diye yksek sesle bir refleks gstermiti. Byle bir eyi nasl dndn. Biliyorum, ok ardn. Belki de haklsn. Apocularn adn ilkin ocukken kadnlarn eme balarndaki fslt-larndan duydum. Fsltyla konuuyorlard. Fsltlarla ulaan sese kulak verdim. lk bata hi bir ey anlamamtm. Sadece arada bir Apocular, Apocular diyorlard. Fsltlardan bana kalan tek kelime Apoculard. Fsltlarla dnyama giren Apocular hep merak ettim, o srr renmek istedim. An-neme, babama, akranm olan ocuklara sordum. Hibiri Apocular tanmyordu. Anlam deilim, Apocular tanm-yorlar myd, yoksa cevabn bildikleri halde sorularma cevap m vermiyorlard? Bildiim tek ey, Apocular ok merak ettiimdi. Medya Pandora Kutusunu am, srlarndan birini akl-yordu. Kutusunu kaygszca ann biricik sebebi, kutu-sunda ktlklerin olmayndan emin oluuydu. Kutusunda hibir zaman almamas gereken aldka derinleecek ac-lar vard. Ki bu aclar lanetli Krt halknn aclaryd...! Ksa bir sessizlikten sonra; Apocular ok merak ediyordum. Babam ok sk, kzm sen ok meraklsn, senin bu merakn bana iler aacak, diyordu. Glyordum. Galiba yle de oldu derken hzn-lyd. Daha sonra bir gece Apocularn kye geldiini duyunca amcalarmn ocuklaryla gidip izledim. Apocular ocukluumun ilk farkllyd, onlara zendim. Byynce Apocu olacaktm. Medya ocukluunu anlatyordu. Yaamn iliki ve eli-kileri, bireylerin yaam izgilerini belirlemiyor muydu? Ky yaamnn iliki ve elikileri Medyann yaam duruunu belirlemeliydi. Oysa ki onun yaamn belirleyen gecenin bir saati ky kahvesinin clz klar altnda puslu camlarn tesindeki yaamn en zayf, en kk oranndaki elikiye doru yol alyordu? Pekala bir mrn btn yllarn bir biri ardnca yz altm be defa tekrarlayabilir, yaylalarn souk sularna yol alabilirdi. Yaamla uyumayan ama onda en parlak bir k hzmesi olan bu elikiye doru neden yol alyordu ki? Ya da kylerine ilk farkllk olarak bir ilk okul retmeni gelseydi retmen mi olacakt? Ky ocuklarnn kurduu o ortak hayalle ortaklaacak myd? Ya kye fahie-letirilmi bir erkek tek farkllk olarak kylerine gelseydi, ne olacakt? Ona m benzeyecekti? Yz yllardr akan kaynaktan itii su belki de bir erkek fahieye benzemesine neden olacakt. Neydi onu Apoculara bir girdap gibi eken...? Glistan, Pandorann kt olmayan srlarn dinliyordu. Kadn anlatyordu. ocukluumu bir rman kollarna brakal yllar olmutu. Az da olsa bym, bilemiyorum belki de hi bymemitim. Apoculara katlma karar verdiimde, Silopi Ovas scak yaz gecelerine gebeydi. Misafiri olduumuz komularmzn evinde gece ilerlemiti, herkes yatmak ze-reydi, stme rttm ipince battaniyenin altnda uyumaya alyordum. Misafir olduumuz evin kadnlar yatmak zereydi ki komu kadnlardan biri kageldi. Kadnlar aralarnda

140

fsltyla konuuyorlard. Kadnlarn fsltlarndan Apocu kadnlarn kye geldiklerini ve gidip onlar gre-ceklerini rendim. Komu kadnlar kp gitti, ben de pe-lerinden. Apocu kadnlar grdm. Kararm kesinleti. Apo-culara katlacaktm. Apoculara katlma isteim hi durmak-szn yreime anszn dalnda rkm bir ku gibi gelip konuyordu. Ve kulamn dibindeki o ku bana yle fsld-yordu; Perian Cudilerin corafyasnda geicisin... Perian Cudilerin corafyasnda geicisin... Bu yerlerde geicisin hissiyle yryor, o hisle uyuyor, o hisle kalkyordum. yi de Apoculara nasl katlacaktm, onlar nerelerde bulacaktm? Kendi kendime kesin bu yaz kye gelirler diyordum. Yaylalara gitmeyip kyde kalarak Apoculara katlacaktm. Babamlar yaylalara gidince kk kardelerimi de kadn bana kyde yalnz kalamam diye yanmda braktlar. Katlacaktm katlmasna ama nasl katlacak kk karde-lerimi ne yapacaktm? Gerilla kadnlar grdkten sonra kardelerime bir yer bulmay dndm. Komular da, amcamlar da zorlanacaklar, kardelerimi kimlere brakp Apoculara ulaacaktm? En son are, yaylalardan babamlarn dnmelerine az bir zaman kala katlmakt. Bylece karde-lerim daha az zorlanacak; Apoculara nasl ve nerede katlacam netletirecektim. Zaman benim iin de, kardelerim iin de gerekliydi. Apoculara ilikin ok kt eyler de anlatlyordu fakat onlara inanmyor, grdm Apocu kadnlarn insanlara zarar vereceklerini dnmyordum. Gelip geisin hissiyle cebelleiyordum. Gelip geicisin hissi yakam brakmyordu. Karar vermitim. Fakat nasl ola-cakt? Bazen korkuyor, kararmdan vazgeiyordum. En son kardeim Ekremi Apocularn zorla gtrdklerini duydu-umda, demek ki Apocular ktler, zulmediyorlar. Yoksa kardeimi neden gtrsnler dncesine ulatm. imden neden Apoculara katlmak istedim diye kendi kendime kzyor, kendime lanetler yadryordum. Tabi bu bir ka saat srd, akam Ekrem kp gelmiti. Apocular ona ne zulmetmi, ne de zorla tutmak istemilerdi. Bir gn iinde ka kez kzdm kendime, ka kez karar deitirdim hatrla-myorum. Apocular iyi adamlard, neden kt dndm diye kendi kendime kzdm, utandm. Aradan bir ka gn gemiti ki bildiin olay yaand. Ekremi almak istediler, Ekremin yerine kp geldim. O gece yaadklarmz ocuk-luumdan beri hep katlma hayalleri kurduum Apoculara kar bir tepki, bir fke yaratmt. O halde Apoculara ynelik anlatlanlar doruydu diyor, kendi kendime ok ama ok fkeleniyordum. Kararlydm katlacaktm fakat zorunlu olarak katlmak zorunda kaldm iin, isel bir direni iim-de Perian eve git, seni zorla buralarda tutamazlar, diye ahlanan bir ata dnyordu. imdeki insann doal savun-ma refleksi geliiyordu. Sonra kendimle ok savatm. Artk biliyorum; gerek: Apocular insana yrei kadar yakn. Tpk Azime arkada gibi. Hogr gibilerse Apocular kyllk adna aalk yaparak ldrenlerdir. Eitimde yeniden karar-layorum, belki tm ynleriyle deil, belki de duygularmla harekete ediyorum ama gerekten Apoculara katlmak isti-yorum. Bu istem Medya, Medyann dalarnda kalcsn hissine dnyor. Ve o ku, yanbamda durmakszn tyor.

141

Kimbilir, belki de Medya o gn Apoculua ilk admn aklk ilkesine bal kalarak atmt. Neden kadnlar her zaman yanlarnda srlarn ierisinde sakladklar bir Pandora Kutusunu dolatryordu ki! Pandora Kutusunda ktlkler saklanrm, ktlkleri saklayanlar kadnlarm. Medyann kutusunda erkein kadna tatt ktlkler -babasnn annesine benzemez bir kadn tipi yaratmak istemesinin damtt zerreciklerinin dnda- yoktu. Aksine beiinde aclarla yorulmu ninniler ve de bir mre sdrlmayacak gemi ve gelecee tekabl eden anlarn aclar vard. Ondaki Pandora kutusu halknn aclaryla simgelemiti. Neden kadn, dnyann karsnda rlplak oturmaz, dnyayla arasna rtler koyard ki? Oysa ki her insan kadn, erkek farketmeksizin dnyaya rlplak gelirdi. Kadnn stne rtt her rt, siyah veyahut beyaz ellerle kadna rtlen her rt, akla ve aydnla ihanetteydi. Kadnlar yabanl ellerle rtlmken aklktan kalarnn bir anlam var myd? Medya anlatm, o ise iindeki dalgalar kylara vururken dinlemiti. Yeilliin ortasnda yryen kadnlar suskundu. Anlattklarn neden bu kadar gizledin de paylamadn? Paylasam anlayabilir miydin, paylamak neyi deitire-bilirdi. Anlattna piman olmu gibi duraksad, durgun-lat. Sonra aclarn, sevinlerini ortaklat gen kadnla yaamnn paylalmadk bir annn kalmad fikri, beyninde bir imek gibi akt. Kendimi anlayamazken, gnll katl-dm dediinde sana o kadar kzarken anlatamazdm. Ka anlatmaya karar verdim. Ka kez yreine varmak ze-reyken vazgetim bilemezsin. Kocaman yeil araf ayaklarnn dibinde kayyor, gele-cee ve umuda dair ilk tohumlar yreklerine serpiliyordu. Glistan suskundu; ne diyebilirdi ki! armt. Anlamaktan baka zm yolu yoktu; hep onun dalara zorla karldn dnmt, yanlgsnn utangaln yayordu. Medyaya mahupa bakarak; Demek yle ha! Benden habersiz Apoculara katlacak-tn dedi, gld. Medyaya sarlp pmek geti iinden, ama dokunamazd, o bir askerdi. Kimse kalmad. Galiba arkadalar geldi, gidip sramza girelim. Yeil rtde dolaanlar, dizilmilerdi. Koarak yerlerini aldlar. Gerillalar esas duruta bekliyorlard. Diplomalarn i eyaletlerden gelen komutanlar Botan verecekti. Ksa bir konuma yapt. Diploma alacaklar cokuluydu, herkes sabrszlk ierisinde bekliyorken, takm srasna gre isimler okundu. Her okunan gidip bir stleri Botanla tokalayor, diplomasn alyor ve eski yerine varyordu. Medya garip bir duygu yayordu. Byk bir yk omzundan indirip imenlere brakmt. Heval Medya smini duyar duymaz yerinden frlad. Botannn yanna gelip durdu. O, Botana, Botan da kadna bakt. Medyann elimsizlii, Hogrn ocuk mocuk demeden herkesi gerillaya getirmesinin sonularndan biriydi. Komutan Botan, ilk kez Medyay bu kadar yakndan gryordu. Tahte Re Konfe-rans srasnda Medya nbet tutmu, konferans sresince nbet tutan kadnlarn Botanla

142

karlama olaslklar orta-dan kalkmt. elimsiz kadn Komutan Botana gzlerini dikmiti. Diplomay yerinden alp Medyaya uzatt, ellerini skt. Medya diplomasn alp uzaklat. Komutan Botan halen peinden gzlerini bir noktaya odaklam bakyordu. Bir nok-taya kilitlenmi baklarnda kadna, elimsiz Medyaya z-lyor muydu yoksa diplomasn alan uzaklat an onu unutmu muydu? Bir yere odaklanm baklarn okumak imkanszd. Diplomasn alm kadnsa yeil ummanda y-rrken heyecandan her an imenlerin orta yerine ylacan hissediyordu. Birazdan ylacak ve belki de dizleri stnde emekleyecek; o ilk ocukluk yryn gerekletirecek gc ve yeteneini de kendinde bulamayacakt. O uzun y-ryten sonra sradaki eski yerine geip yerini ald. Diploma treni sona ermi, gerillalar bir ovay andran dzln baharnda halaya tutumulard. Gerilla her bahar-da, her eylemden nce halaya dururdu. Mart gnlerinin s-caklnda bahar aylarnn, yaz mevsiminin ve sonbaharn btn eylemlerinin halayna, Newroz aynda tutuuyorlard. Kocaman dzle smayacak bir halay emberinde dnd-ler. Newroza gnler kalsa da halaya tutuduklar an New-rozu kutlar gibiydiler. Halay da Krdistann snrlarn kaldrrcasna, snrszca Krdistann drt parasna gidip geldiler. Halaylardan sonra sra heyecanla bekledikleri dzenleme-lere gelmiti. Bir olaslk halaya tutumu btn gerillalarn yolu belki de bir daha hi birlememecesine ayrlacakt. Belki, Medya ile Glistan Cudiye birlikte bir daha trmanacak, belki de ayn takmda yer alacak, belki de ayn dan farkl eteklerinde olacaklard. Kadnlarda olaslklarn okluuna gerillalar gibi alacaklard. Adlar yaadklar corafyada silinecek miydi? Belki de bir kanalda oluk oluk kanlar Frata Dicleye akacakt. Kanlar akarak yeni snrlar izecekti. Belki de yeniden kirlenmi insanlar kirlerinden arndrmak iin bir gemi olup Cudilere konacaklard ve adlar tarihin gri sayfa-larna yazlacakt. Ayrlk yryp Medya ve Glistann ayaklarnn dibin-de durdu. Apoculardaki ayrlklar da ayrlk deildi; daha da gzelleerek yeniden bulumakt. ki gen kadn o gece ayr-lacaklard. Kadn gc ilk kez lkenin ierisine o en utaki derinliklere takmlar halinde dalp sabahlar ve kavgalar karlayacakt. Dzenlemeleri kadnlardan Azime yoldalar okuyordu. Okunan ilk iki takmda ne Medyann, ne de Glistann isimleri yoktu. Okuma sras i eyaletlerden Botana gidecek isimlerdeydi. Azime elindeki kat yukarya daha da kaldrd, okumaya devam etti. Ali, Sosn, Medya.... Medya isminden sonraki, virgl duymam, sevinten isminden sonraki kelimeleri duymaz olmutu. Yeniden Cudiye yzn dnecekti. En zayf grd ih-timal gereklemiti. Umud etmenin faydaszlndan dem vuran umutsuz insanlar Medyann umudunun gerekletii an grmeliydiler. Umut, sevin diye yreine dmt. Cudi'ye, yani ki kendisine dnecekti, ya Glistan, o nereye gidecekti? Kulaklarnn btn seslere kapal olduu o an isim listesinin okunmas sonulanm ve ynetimlerince sr gibi saklanan dzenlemeler bilinmezlik niteliklerini yitir-

143

mi-lerdi. Yanndaki gerillaya doru eilerek; Heval Glistan'n dzenlemesi nereye oldu, listeyi takip edemedim. Bilmiyorum, fakat sanki Glistann ismi senin gidecein Botan eyaletinde yoktu. Medyann rengi deiti. Hiror Kampn paylaanlarn duygular, dnceleri yaknlamt. Gerilla Medyann renk deitirmesini, Medyay merak ediinin nedenini anlyordu. Ne de olsa Hirorda birbirlerinin yaam yklerini az dinlememilerdi. Hl dzenleme srasndaydlar. Adn duyduu andaki heyacanna kzyordu. Heyacanna, isim listesi bittii halde Glistann nereye dzenlendiini bilmemesi nedendi. Bir mrn on -on drt yllk birliktelii o anda sona m ermiti! Gzbebeklerinde tutduu ac ve sevin gz yalarn utanma-dan, kendisini parampara eden snrlardan ekinmeden b-raksa, ac ve sevin yanaklarnda kyasya kavgaya tutuacak-t. Buulanan gzlerini kadn sorumlusu Azimeye brakt. Azime genel uyarlarda bulunuyor, gruplarn ne zaman yola kacana ilikin bilgi veriyor, gidecekleri yollara dair harita-lar iziyordu. Gerillann kendisi ayn zamanda bir pusulayd, dalarn zirvelerinden kubak bakarak btn arazinin derinliine ve geniliine haritasn karand. Sylenecekler sylenmiti, daldlar. Glistann meyda-nn tesinden yaknlatn grd. Dzenlemeler, yelin ku-rumu otlar savurduu gibi, kadnlarn her birini bir yere savurmutu. Kadnlar yelin bu savruluundan memnun-dular. Birbirlerinden ayrlp savrulsalar da her biri bir dan zirvesinde zgrlk araynda olacakt. Glistan yanna vard. Heval Glistan nereye dzenlemen oldu. Bilmiyor musun? Duymadm diyerek Glistann gzlerine bakt. nsanl-n ilk dili olan gzlerden ayrlacaklarn anlamt. Beytlebap ve ataka gidecek takm arasndaym. Siz de Bestaya geeceksiniz. Botan alannda birbirimizden uzak-ta olacaz. Glistan szlerini bitirdi. Suskun ceylan gibiydi. Gerilla-larla balar glenmiti. K boyunca psikolojilerini ayrlmak iin hazrlamaya alsalar da birbirlerinden ayrlmaya hazr deillerdi. Bir yaknndan kopmak ayn corafyadayken bu-luamamak, grmemek kolay myd? Ayn mekanda Hiror Kampnda k boyunca yanyana, yzyzeyken birbirlerini zlemelerinin hasretliklerinin bir sebebi olmalyd? lk defa birbirlerinden kopacak, ilk defa birbirlerini yitireceklerdi. Belki de gn gelecek, yllar geecek iki kadn gerilla olarak kar karya oturup Cudinin zirvesinde sohbet edeceklerdi. Gerilla anlarndan ocukluklarna uzanacaklar, ayaklarnn altnda kocaman Silopi ovas uzanacak ve bir bayram gn-nn yaralar sarlm olacakt. ocuklar kotura kotura eker toplayacak, gen kzlar ve erkekler salncaklarda salnacak, trk racaklard. Kyn kadn ve erkekleri halaylar eke-cek, yallar masallarn, yaklm koca atelerin etrafnda ba-da kurup oturmu, kadnl, ocuklu, genli... Yallar titrek elleriyle ttnlerini pipolarna yerletirip ieceklerdi. Belki ellerinde bay-

144

raklar ve kleleriyle Silopi caddelerine dalar-dan aknlar halinde gelirken yamalanm kentin orta yerin-de buluan iki rmak olacaklard. Gzleri zaferin mjdesiyle buluacak, kadnn ilk dili olan gzlerinden zaferin mjdesini alacaklard. O zafer meydannda Basya ve Avain gibi bulu-acaklard. Belki de Cudinin zirvesinde kar frtnasna tutu-lup kar bulutunun arasnda savrulup gideceklerdi. Geriye ilk baharn ocuklar kucaklamasna benzer bir yaam yks brakacaklard. Kar ilkin burun ularndan balayarak kendi-sinden vazgeecekti ve bahar ilkin burun ularndan sonra alnlarndan ve gzlerinden balayarak onlar kucaklayacakt. Bahar, kar suyuyla kadnlarn yzlerini ykayp getiinde kadnlarn yzlerinden utanacakt. En son altlarndaki beyaz araf eriyip sulara karacak ve etleri dirhem dirhem eriyip topraa karacakt. Kemikleri yok olduktan yllarca sonra dahi hibir insan aya kemiklerinin kart topraa basp kirletmeyecekti. Belki de insanlar bir uak koltuunda gky-zn parsellerken, ayn gkyznde ayn boylamda seyre-den bir uaktan yaan kazanlar Medya ve Glistann beden-lerini para para edecekti. Aylar sonra bir gezgin, krmzya boyanm kayalara anlamsz anlamsz bakacak ve diyecekti ki: Gkyznden yamur yerine kan yam...! Gky-znden kan yam...! Zihninde birbiri ardnca sralad olaslklardan belki biri gerekleecek. belki de hibiri gereklemeyecekti. Ama kesin olan bir ey vard ki o da Medya ve Glistan ayrlacaklard. Ayrlk bir kn beyazlnn yeryzn kaplad an kadar yakndan kaplarn ald. Ayrlk neden bu kadar erken. Birbirlerine son szlerini dahi syleyemeden uzunca bir sarla dahi zaman tanmadan kucaklap ayrldlar. Herkes antasn silahn omuzlayp sraya dizildi, srayla tokalap varacaklar diyara yol alacaklard. Dizildiler. Birbiriyle tank, ama bir o kadar da yaban-cydlar. Bir meydan muhaberesinde karlarnda yenilmesi gereken bir ordu var gibiydi. Birazdan bu yeil meydanda sava balayacak kimi sa, kimi yaral, kimi ehit olacakt? Kimi kahramanken belki de kimisi ihanet batana saplana-cak ve dar da sann tek bir teli dahi kalmadndan gerillalarn yolunu arm o yolcunun sa telinden tutup ekme olaslklar dahi kalmayacakt. Belki bir gn kimisi dnr, kimisi yazar, kimisi de air olacakt. Kimisi kadn olmann onuruyla zgrl uruna bedeninde bombalar patlatacak, kimisi bir tanra misali dalarda zgrlk dansna tutuacak, kimisi bir dervi misali Bakanlar Aponun bahelerinde arnmak iin; doru dnmeyi, gzel sylemeyi renecek asrlarn iine smayacak bir devrimci bir bilge olacakt. Vedalap dalmak iin selama duracaklard. ndeki ilk gerilladan balanarak yanndaki ikinci gerillayla tokalaacak ve bu sradaki en son yoldalarnn elini skana dek srecekti. ndeki sra arkadakilerin iinden ember eklinde dnyordu. Uzaktan o meydandakilerin gerilla olduunu anlamayan-lar, bir ayin treni yaplyormu hissine kaplabilirlerdi. Geril-lalar sarmal eklinde dnerek en arkaya geldiler ve ayini bitirircesine en arkadaki sradan balayarak uzaklatlar. G-listan yaplan ayinin hareketliliine kendisini ilk kaptran oldu ve dnerek

145

Medyann yanna vard. Gerillaydlar, askerdiler, yoldatlar smscak gzlerle tokalatktan sonra hzla sarmaln ierisinde dnmeye baladlar. Medya ve Glistan sarmaln iinde dnyorlard. Bulutular. Koca bir k ayrlk iin hazrlanmlard. Ama yanlmlard. Ayrlk bu gzel bahar gnnde varp yreklerinin kapsn ald-nda ayrla hazr deillerdi. Birbirlerinin yzlerini son bir kez de olsa grmek iin ka altndan kaamak baklar frlattlar. Gzbebekleri bakamad. Baksalar ayrla hazr olmayacaklarn baracaklard. Glistan en arkadaki yoldayla tokalaarak atak yoluna bakt. Upuzun bir yol karsnda yryordu. Medyada ayin-den en son ayrlanlardand, Glistandan ksa bir zaman diliminden sonra o da yzn Botana evirdi. Kendisinde bir eksiklik, yarmlk hissediyordu. Yarm hissettii kendisin-den ayrlan ve upuzun yollara doru yol alan, Glistand. Glistan Annesiz kalm, ksz bir ocuk gibi Cudi anasnn koynuna snacakt. Medya ise Bestann byl rmaklarna varacakt.

DRDNC BLM

146

147

YAAM CUDDEN DOUYOR

148

1 Ve vaki oldu ki krk gn bittikten sonra Nuh yapm olduu geminin penceresini at ve yedi kuzgunu gnderdi. Ve o, yerde sular kuruyuncaya kadar teye beriye gitti (BAP 8 Eski Ahit) Cudi'de, Tufandan kalan sular kurumutu. Gerillalar Cudinin yzne ayak bastklarnda Tufandan kalan sular kurusa da, Tufann izleri hl her yerdeydi. Bundandr ki yaam her yerde yeniden yaratlacakt. Seyyhlar andran gerillalar, yaam yeniden yaratmak ve seyyhlar gibi Cudileri bir batan bir baa arnlamak iin btn k boyunca younlatklar Hiror Dandan yola kmlar. Doudan batya doru hi durmadan yrmler. Zirvelerinde buzul alarndan kalma bir zaman yaan-yorken, eteindeki vadile-

149

rinde baharn varolduu Kela Me-meyi am; Mhre kyndeydiler ve dinleniyorlard. Her yer eskinin izleriyle doluydu. Yaamn eski izleri, Medyay alp Tufan ncesine gtryordu. Tufan ncesin-den kalan izler, hl bedeninde, dar dnce ve duygu dn-yasndayd. Belli ki en byk cebellemesini duygu akyla ve ruh dnyasyla yani ki ve yaamn kendisiyle yaayacakt. Ve tpk bir kuzgun gibi yaama ayak basabilmek iin, yaamn gkyznde habire dolaacak ve sularn ekilme-siyle birlikte t yaamn iine ayak basacakt. Mhre, Botanda bir Asuri ky ve yurduydu. nk Mhre, Asuri kltr ve yaamnn ruhsal toplumsal ekillen-mesinin derinliine yaand yerdi. Bu yurdun etrafnda birok Asuri ky vard. Asuri kyleri mslmanlardan faz-lasyla bask grmt. nsanlar basklardan ylarak, ekmek-su kadar bal olduklar yurtlarndan kopmulard. nsanlar, Avrupann gbeindeki Fransa, Hollanda, svire gibi dev-letlere nlanm, lanetlenmilerdi. Kimileri bu lanetlilie belki de g diyordu. Kalanlar ise basklardan koruna-bilmek iin kltrlerine sk skya kenetlenmi, zerlerinde bask kurmak isteyen Trk Devletine kar direnilerini srdryorlard. Asurilerin kendilerini katledenlerle iliki-lerinin olmas Asuri halknn barsever ve balayc olma-sndan myd yoksa balamann byklne ermelerinden miydi? Yeryzndeki en kadim halklardan olan Asuriler gzlemleyenlerde u hissi uyandryordu; soyu tkenmek zere olan ve korunmas gereken kelaynak kular! Mihre yurtsever bir kyd, yaamlar onlara her zaman iin yurdunu sevenlere kar, yrei geni olmay retmiti. Mihre kyyle, Hne ky arasnda iki saatlik bir yol vard. ki saatlik yolu aan Asuriler ou zaman babasnn yanna gelir, sohbet eder, babasnn krpt ynleri ilemek iin satn alr ve geldikleri gibi Mhre kyne geri dnerlerdi. Med-yay koyun srsn krpmas iin babasnn yanna ver-diklerinde kendisini yemyeil ve byke bir imenlii krpa-cak bahvan gibi hissederdi. Bir ok el, ayn anda koyunlar krpmaya balard. Zavall koyunlar -bilinir ki koyun srs hibir eye sesini karmaz- krpldklarnda rlplak kal-ml hisseder, snmak iin koarak gnein koynuna sokulurlard. Binlerce koyun krptklarn hatrlyordu. Krptklar ynleri satarlarken birok Mhre kylsyle tanm ve ilikileri gelimiti. Oturduu yerde onun kye geldiini duyan eski tandklarn hepsi birer birer bulun-duklar mekana damlamaya balad. Oturmu, sohbet ediyorlard. Mhre Kynn en yal Asuri kadnlarndan olan umune nine; Bu topraklarda ok savalar, talanlar ve katliamlar grdk. Yedimizden yetmiimize kundaktaki bebeklerimize kadar hanerlendik. Btn balarmz bahelerimiz, evleri-miz ibadethanelerimiz yamaland, ykld. Bu topraklarda savaan, topraa karan ne savalar grdk. En kadim halkydk bu topraklarn, imdi btn kyler boalm, bu topraklarn barnda yaayanlardan her bir Asuri lanet-lenmicesine dnyaya dald. imdi hibir Asurinin bir dierinden haberi yok. nsanlara halklaarak kardelemeyi ve hogry reten biz Asuriler imdi halk olmaktan uzaklatrldk. rgtlenmeyi kardelemeyi rettik-

150

lerimiz-ce her gn biraz daha tketiliyoruz. Bak etrafndaki insanlara ou yal, bir tek yallar bu topraklardaki kadimliklerini korumaya alyorlar. Gen nesil, siz inat keilersiniz diyerek gp gitti. Kalanlarsa bizden beter yalanm. Bir ounuz gensiniz. Bu topraklar halklarn ortaklamasnda bir ok sava grd. Bu gnm gibi eski savalar hatrlyorum, her birinin yz hl dipdiri. Ama Apocu savalar gibisini grmedim; siz bu topraklardaki kadim halklarn ocuklar olarak katliamlara kar banz kaldr-dnz, dimdik yryorsunuz. Bu topraklarn en kadim halk olarak halklarn snklemi kardelemesini yeniden yara-tacaksnz, yallmdan btn bunlar okuyorum. Bizim u yal genlerimiz, bizim ruhumuz kadar gen olsalar da sizlere katlrlard, kardeleirdiniz. Bu topraklara iki kadim halkn ocuklar olarak bar sizler getirirdiniz. Bilmiyorum belki de zamanla byle bir ortaklama geliir. Tabi yal genlerimiz uyanabilirse! Tpk sizin kadnl erkekli dalara ktnz gibi onlarda dalara kabilirlersek! ok byk savalarmz da oldu, ok byk barlarmz da. En kadim halklar olarak ayn kak ve tabaklar kullandk. liki ve elikilerle yaadk, savatk da tuzaklarla kurulan rzgarlara kaplp birbirimizi katlettik. Lakin savalar her geen gn daha da kirlendi. Yenilik adna, kadimliimizden vazgeir-meye altlar. Kirli savalar geliti, ocuklar ld. Bakn ite karnzdalar, genler yaland. emberde oturan bir ka Asuri genci sklmt. Ne yapalm umune nine, gayri biz de yerimizde otu-ramyoruz, hibir eyimiz yok. Sana sz. umune nine genlerin szn kesip, yar aka, yar sitemle ta yreindeki rmaktan akt. Ben u kamburumla elimdeki asay alp dalara ka-cam...! nsan bazen aksi refleks gelitirirdi, utantan herkes glmt. umune nine dmann arszlatrd insanlar tanrd. Bakn karmzda oturan u kadnl erkekli genler sizlere rnek olsun. Siz bir dalara kn, dalarla kskn-lnz bir giderin dnyann drt kesine yaylm ama hep ilk yurtlarna derin bir zlem duymaya balam Asuri genleri eliyle pencereden grnen da iaret ederek yurtlarna nasl dnecekler greceksiniz. yle deil mi Perian? Medyaya ok uzun bir sredir kimseler Perian diye seslenmemiti. Bir an Perian garipsedi, ama umune ninesinin yaam tecrbesinin krklaryla bezenmi dudak-larndan dklenler her zaman onun iin farkl bir kutsalla brnrd. Asuri kyllerinin dnda kalan gerillalar birbir-lerine bakyor, Periann kim olduunu netletirmeye al-yorlard. Periann o tufan gecesinden syranlar umunenin Medyaya seslendiini anlamlard. Fakat yine de Medyann kimliini kendisinin onaylamasn beklediler. Medya bir an duraksadktan sonra; Tabi yledir, dedi. Ama benim adm artk Medyadr umune nine. Gerillalar bir tedbir olarak kod isimleri kullan-d sylense de kullandmz isimler nemlidir. Yani Krt ocuklar anadilleriyle isimler alamadklarndan, devlet ana-

151

dilimizi kullanmamz yasakladndan her birimiz dalarda yeni isimler aldk. simlerimizin manalaryla zdeletik. Bundan sonraki karlamalarmzda Medya diye seslenseniz sevinirim. Bu kez duraksama sras umune ninedeydi. Tamam Medya kzm. Bu k birka kez kynze gittim. Yalyz i g yok, dolayoruz. Annen ve babanlar senin katlmndan ok etkilenmilerdi, zgndler. Uzun sre toparlanamadlar. Zaman her eye ilatr, onlar da ocuklarn kaybeden baka aileler gibi sonradan toparlandlar. Yaylalara gitmiler. Ailene ilikin kayglanma iyiler. Medya ailesine ilikin konumalar heyacanla dinledi. Sessiz kalmay yeledi. Onun sessizlii konuyu kapad, soh-bet dman ve gerilla sava zerine koyulat. Sofra kurulmutu. Mhrede sofra kurulur da bal olmaz myd? Besta ile Kele Meme arasndaki Geliya Trke Vadi-sine kurulu olan Mhre ky evrede balyla tannrd. Kyn ierisindeki ve etrafndaki irili ufakl kayalarn iini insanlarn m yoksa arlarn m oyduu pek bilinmezdi. Arlarsa adeta kayalarn ierisine peteklerini yerletirmi, dnyann en iyi baln retmye alarak insani zellikler edinmitiler. Yoksa en iyiyi arama aray beni-insann dnda farkl canllarda da m vard? nsanlar kayalara yaklamaya baladklarnda tpk bir pazar yerinin grltsn duyar gibi dururlard. Ve ou zaman arlarn sokacandan korkarak kurulan pazara hi kimse dalamazd. Dalmaya kalktndaysa pahallktan can yanm bir fakir gibi can havliyle koaradm kayalarn iindeki peteklerden uzaklamak, zorunda kalrd. Yemekten sonra gerilla ve Mhreliler bir gece boyunca koyulam sohbetlerle bazen hznle, kahrla bazen sevinle babaa kaldlar. Ertesi gn yrmeye baladlar. Toprak nemli, meeler nemli, bahara durmu papatyalar nemliydi. Apocular Botan boydan boya kat edeceklerdi. Krk gn krk gece mi, yoksa yedi yl yedi gn m Botan dalarnda dolaacaklar belirsiz olsa da gerillalar Zorava kyne yryorlard. Zorava Ky, Meydan Casuse zozanlarna bal bir kyd ve zor gcyle kurulan ky manasndayd. Medya, Zora-vada tarihine inecekti. Bu tarih ne bir devletin, ne de bir kyn tarihiydi. Bu tarih insanlk ailesi ierisinde mtevazice yerini alm ailesinin, yani kendisinin tarihiydi. O dipsiz kuyuya doru yryordu Yllar, belki de yzyllar nce dedesinin ailesi Silopide yayordu. Dedesiyle, komusunun gen olu arasnda bir tartma yaanm ki incir ekirdeini dahi doldurmaz. Bir kavga, o koca incir kabuunu doldurmaz tartmann ard sra patlayvermi. Tabi dedesi o zaman genmi ve silah icad olduundan mertlik de oktan bozulmu. nsanlar arasnda silah oka kullanlr olmu. ylesine ok kullan-lrm ki, insanlar birbirlerinin dertlerini dinlemeye, insan insan yapan kelma hi mi hi ihtiya duymazlar, btn konumalarn silahlarla yaparlarm, silahlar ekmek ve sudan daha ucuzmu, bu yzden ekmek ve sudan daha fazla silahlar satlyormu ve tketiliyormu. Dedesi de silah en iyi kullananlardanm.

152

Ve o kavgada kullanlan sertlemi kelm deil, silahm. Komusunun olunu ldrdnde, katili olduu insann kardeleri de, dedesini ldrme hakkna sahipmi. Insanlar arasnda krde yolaacak bu hakka, meerse tre derlermi. Silah kullanma konusunda nlenmi dedesi, o korkusuz delikanl, eli kanl olduktan ve kann ldren gereine tanklk yaptktan sonra lmden korkmu ve Silopiden kaarak Silopi Ovasn am ve Cudiye doru yol alm. lmden korka korka Meydan Casuse yaylalarna doru yol alm. Zorave kyne gelip Jirki airetine snm. zini kaybettirdiini anladnda, lm korkusu snklemi ve yaam korka korka kendisinde boy vermi. Dedesi, kavgac Jirki airetinin kendilerine snanlar, farkl airet-lerden koruma gvenliini rtnm. Jirkiler kendilerine snan bir insan hi mi hi celladna teslim etmez, ka kellesini uruna koyar ama snmlarn kellesini dmanna vermezlermi. Snanlar almak isteyenler Jirki airetinin kavgaclyla karlar, kimse Jirkileri dman kazanmak istemezmi. Jirkiler, Botanda kurulan Etrui Konfederasyon-lamas ierisinde yer alan on iki airet arasndaki en gl airetlerden biriysmi. Snr boylarnda ticaret yapsalar da kavgac ve savaymlar, kan dkmeyi erkekliin alameti sayarlarm. Yredeki airetlerden farkllklar halaylarna kadar yansr, halaylarn ters tutarlarm. Dedesi, nasl olmutu da Jirkilere snm? Yolunu mu arm, yoksa i korkusunun orannda da kar cesaret giysisini mi giymi? Bu sorular hi bir zaman cevap bulamam ve cevaplar tarihin gizi arasnda kalm. Kan erkekliin alameti sayanlar dedesini bir erkek gibi ilerine almlar ve kyn en gzel kzlarndan birisiyle de evlendirmiler. Belki de dedesi ite o an, kendisinden vazgeerek bir Jirkili olmu. nk Jirkiler her eylerinden vazgeer ama sava ve kavgalarndan vazgemezler. Btn misafirperverlikleriyle kaplarn dede-sine amlar. Dedesiyse, elbette ki misafirliin gereklilik-lerini yerine getirecek. Zamanla o da tpk bir Jirkili gibi dnmeye, bir Jirkili gibi konumaya ve bir Jirkili gibi hareket etmeye balam. Dedesi elbiselerinden soyunarak, Jirki erkeklerinin kundaktan soyunduktan sonra, lene dek gece-gndz farketmeksizin giydikleri ve askeri elbise dedik-leri al ve epii giymi. alvarnn ve gmleinin stne on metrelik utiini pantalon kemeri niyetine balam, bana da siyah beyaz kareli kefiyesini rtm, ayn renkteki farkl bir kefiyeyi de, kurdela balar gibi alnna balam. O da artk her jirkili gibi doutan bir askermi. Jirkiler, hem hayvanclkla uratklarndan, hem de sava bir airet olduklarndan srekli dalarda ve yaylalar-daymlar. O yzden de yerleik yaamlar hi olmazm. Ne li-Osmanlya ne de Trk devletine askerlik yapmamlar. Dman ordusunun hareketlendiini duyduklarnda, silah-larn kuanr, dalara karlarm. Devlet yredeki hakimi-yetlerini bildiinden Jirkileri direkt karsna alamazm. Bu sylencede, yirmi birinci yzyla eyrek kala ne yazk ki ok byk deiimler yaanmamt. Medya biliyordu ki dedesinin tarihi, ayn zamanda kendisinin de tarihiydi. im-dilerdeyse Cudi corafyasnda, o dedelerin torunlar ve Osmanlnn mirass olan Trk devleti yayor. Kim inkar edebilir ki sylencelerin gerein abartl izdm ol-duklarn.

153

Trk devleti Jirkilere 1980lerde temkinli yaklamay, iki adan yeliyor. Birincisi; Jirkiler, Botanda silahl bir g olduklarndan; ikincisiyse ilkel-milliyeti duygularn onlar Barzani hareketine yaknlatklaracaklarn bildiklerinden. Sylenenlere gre, 1975lerde Jirki aasnn olu, Ahmede Kero (Adyaman) askerlie gitmek istemez. Bu istem, ksa sreliine de olsa dinmi atmalar alevlendirir. atmalar geniler; Jirki airetiyle devlet arasnda elikiler younlaarak yaamn her alannda bir savaa dnr. Trk ordu gleri Jirkilerin yaad yaylalara girer ve Jirkilerin ileri gelenlerinin evlerinin yakp ykarak talan ederler. Ky mey-danlarnda kadnlar toplayarak en olmadk hakaretlere maruz brakrlar. Krtlerin hangi aireti olursa olsun savata kadnlara, ocuklara dokunmaz. Jirkilerde bu kurala sadk kalmaya alrlar. Dmann yaptklar Jirkileri derinden etkiler, onurlar zedelenir. Sava atmosferi daha da youn-lar. Beytlebapn snr kesiminde atmalar derinleir, yedi asker orackta lr. atmalar srerken Jirkilerin aas Ahmet Adyaman ldrlr. Bir zaman sonra Trk ordusuyla Jirki aireti arasndaki atmalar diner. Jirki aireti reisliine exmus Kero gelir ama ksa bir sre ierisinde hastalktan lr. Onun yerine Tahir Kero Jirkilerin yeni aas olur. Aradan yllar akar. Yaanan atmalardan dolay Jirki aireti devletle mahkemeliktir. Ayn zamanda Tahir Aa rnakta bir Trk subayn ldrd iin hakknda idam karar vardr. Bu olaylar Botanda gelitiinde zaman 1984 yllarn almaktadr. Apocular Botanda komutanlar Agit ncl-nde PKK tarihinin en nemli atlmn 15 Austos 1984 atlmn gerekletirmektedirler. Silahlar patlamaktadr. Gkyzne sklan kurun saysnn hesab tpk yldzlarnki gibi yaplamamaktadr. 15 Austos atlm yreyi etkiler. Trk devleti PKKnin geliim seyri karsnda tedirgindir. Bilir ki Jirkiler PKKlilere yardmc olmaktadrlar ve Austos atlmnn geliimine Jirkiler gz yummu, hatta belki de atlmn alt yapsnn hazrlanmasnda Apoculara yardmc da olmular-dr. Botana girmekte zorlanan Trk ordusu Botan himayesi altna alma sevdasndan vaz m geecektir? Jirki aireti, aalar Tahir Kero sayesinde zaten devletle mahkemeliktir. Kadnlar yeniden harmanlara doldurulur ve en olmadk ha-karetlere tahamml etmekle yz yze braklr. Sebep; Jir-kilerin PKKlilere yardm ettiidir. Halk silahlandrlarak koruculatrlmak istenir. Silah alan yce devletten yana, silah almayan ise PKKlilerden yanadr. Yani ki terristir. nsanlar krk gn boyunca dalarda kalarak dayatlan kabul etmese de devlet saflar netletirmeye kararldr. Beri yandan Tahir Aa teslimiyete arlr, vatandalktan atma tehtidleri savrulur. Ayn zamanda Tahir Aann hakknda Trk mah-kemelerinde alnm idam kararnn ipi Tahir Aann boynunu skmakta ve yal urgann dairesi giderek klmektedir. Trk ordusu yllarca Botanda tam hakimiyetini oturta-mamtr. Ne Cudinin insan ne de Cudinin corafyas bu hakimiyeti kabul etmemitir. Bu sebeple, Cudinin coraf-yasna ve insanna egemenliini ulatracak bir el gereklidir. Aacn kurdu olmasa aa asrlarca yaard ya... Asrlardr ataszlerden ren-

154

diklerini uyguluyorlard yine uygula-yacaklard. Bu kurt da hem Barzani gibi ibirliki Krtlerle ilikili, hem de blgede etkili olan bir g olabilirdi. Aacn kurdu zor durumdayd. Devletle Botan airetleri arasnda oluk oluk kan akmt. Bu unutulmazd. Ama yrekler naardr ve 1985 ylnda devletle szde bir anlamaya gidilir. Jirki airetinin baz ileri gelenleri bu ilkesiz uyumu kabul etmese de mevcut durum kader bellenir ve zaten varlan ittifak szde bir ittifaktr diye rza gsterilir. Ama bu ileride airetler arasnda elikilere yol aacaktr. 15 Austos Atlmn gerekletiren ve Botanda Apocu hareketi giderek etkinletiren Komutan Agit, hareketinin ii-ne szdrlan ajan kiilerce 1986 ylnda, bana sklan tek kurunla ehit drlr. Aradan bir yllk zaman akar. Artk Jirki airetinin banda Tahir Aa, PKK hareketinin Botan sorumlusuysa Hogr Aadr, nk Hogr gerillalarla ayn patikalar arnlasa da bir gerilla kimliini tamamakta ve bir gerillann ruhsal duruuna sahip olmamaktadr. Hogr Aann hkmranl Apocu hareketin byk komutan ve ncs Agitten sonra balar. 89 ylnn sonlarnda sona erer. Hogrn uruna yola kt halka uygulad zulm ve bask Tahir Aann ve Trk ordusunun ekmeine ya srer. Halk savunmaszdr ve giderek kendisini koruyabilmek iin dmanna yaknlar. Medya, lanetli tarihine inmiti. Bu lanetli tarihi, bu lanetli gerei knayabilir miyim, diye iinden dnd. Hayr hakkm yok. Nasl ki Parti nderliimiz en zorlandmz konularda, en zorlu anmzda bize hzr gibi yetitiyse, hal-kma hzr gibi yetiemez miyim? Hiror kampnda onca gerillann younlamas dman boa karp malup etmek kadar, halknn yaralarn sarmak iin de deil miydi? te Meydan Casuse yaylalarnda yryor, ilk ocukluk yllarnn hatralaryla dolu Zorava Kyne, yoksul halkndan yana yol alyordu. Bir devrimci iin, halkndan yana yrmekten byk bir mutluluk olamazd. Askeri kanunla partiye katlmadan nceki mrnn yars Zorava kynde gemiti ve hala birok ocukluk arkada Zoravada oturuyordu. Akrabalarnn yars da Zoravadayd. Yaylalara aldklarnda elbette ki ilk urayp konakladklar kylerden biri Zoravayd. Zorava Medyann kitabeler kadar eskimi zlemi gibi on drt yllk mryle tarihin o ilk noktas kadar biriken zlemiydi. Yrdke zlemi artyor, sevin dalgasyla couyordu. ylesine bir dalga geldi ki kylarn at, tat. Heval bakn ocukluumun grkemli ehrinin ilk evleri grnyor, ite Zorava! lerlediler, ilk evlerin yaknna ulamlard. Komularnn evleriydi, Gule teyzesinin evleri-ne doru yaknlatlar. ocukluk arkada Xezal ocukluundaki gibi evlerinin etrafnda, meyve bahelerinde bir ceylan gibi ordan oraya dolayor muydu? Sesler duyuyordu. Yaknlatka duyduu sesin ocuklara ait olduunu netle-tirdi. Ya da Xezal ev bark sahibi olmu da, duyduu ocuk sesleri Xezaln ocuklarna m aitti? Kadnlar, bu corafyada ocukluklarn yaamazlard da ondan m bu tr dnceler arasnda gidip geliyordu. Ama ite halknn ocuklarnn sesini duyuyordu. ocuklarn cvltlarna bir an kulak ke-

155

sildi. Sonra yrd, Gulenin evine varmlard. Kapya doru yrd. Evde, evin evresinde hibir canllk belirtisi yoktu. Kapya yanat ve ardndan kapnn gcrdayan sesi duyuldu. rlplak bir evle karlat. Kimsecikler evde yoktu, ev viran olmutu. Gule teyze yaylalara kmaz, o hep yerleik yaar ve sabahtan akama kadar evlerinin tesindeki ba-bahe ileriyle urard. Gule nerelerdeydi? rlplak evin plakln Medya rtmt. Kapnn gcrts tekrar duyulduunda ev yine rlplakt. Gerillalar Zarova kynnn meydannda yryorlard. Kyn ierisindeki baz evler yklm, ky harabeye dn-mt, karlatklar ilk mahallenin emesinde bazen ba-ran, bazen aran, bazen ise fsldaan kadnlarn varl yoktu. lerlediler. Medya evlerinden artakalan evin kalntsna uzand. Ev yaknlamt. Sadece duvar kaln-tlarndan ibaret olan bu evde yaam myd? Yoksa hep dlerine giren bir hayaldi de, hayalleri mi gereklemiti. Oysa ki d deil, mrnn getii bu ev apak bir gerekti. Gzel gnler yaamt bu evde fakat bir o kadar da kt hatralarla dolup tayordu. ocukluunun haarlklarn, korkusuzluunu hatrlad. ocukluunun haarlklarna, korkusuzluunun bilinsizliine yenik dmt. Yzndeki kimseden gizleyemedii eksikliini, evden gizler gibi eve bakyordu. ocukluu bir damdan kanyor, karsnda dur-mu ona bakyordu. Baklarnda ac bir glmseme vard. Evin duvarlar tpk tarihten kalmcasna tahribata uramt. ocukluunun getii bu ev bir o kadar da tarihin tahri-batlarn tayordu. ki odal evin duvarlar Medyann yaam tarihini kantlamak istercesine her eye ramen dimdik duru-yorlard. Bir an kardei Ekrem, annesi ve babas evin ierisinde bir eyler konuuyorlard, yaklap dinlemek istedi, sonra vazgeti. Ya Ekrem, annesi ve babasnn yaylalarda srlerinin pelerinde bir o yana bir bu yana kouturup duruyorlar ya da Jirkilerden yapmn rendikleri koyun ynlerinden rp yaptklar yamur geirmez kl adr-larnda oturmu sohbet ediyorlard. Ne de abuk unutmutu onlarn yaylalarda olduklarn ve ocukluunun ardndan ne kadar kotursa da yetimeyeceini! Gerillalar arasna girdi ve yrd. Zarova ky harabeye dnmt. lerledike harabelerin ortasnda iki ocuk sesi duydular, duyduklar seslere, ocuklarn seslerine yavaca yaknlatlar. Evin ilk canl belirtisi kapnn nnde oynayan ocuklard. ocuklar gerillalar grnce alayarak ieriye katlar. Gerillar, ska korkutulduklar -hani ocuk masal-larnda korkulara, savalara yer verilmeyeceine dair ilke inenmi miydi, yoksa tavaf ettikleri corafyann insanlar bu ilkeden bihaber mi yayorlard- korku masallarnn kah-raman yaptklar askerlere benzetmi olmalydlar. Ne de olsa gerillalar da eli silahlyd. ocuklar koarak kapdan eve girdiinde kapnn nne varmlard. ocuklarn kk k-k talardan rdkleri evlerine baktlar. ylesine bir bak ki birok gerillay ocukluunun o ilk oyuna gtrmt. ocuklarn alayarak, askerler geldi, askerler geldi diye-rek eve girdiklerinde evdeki yetikinler afallayarak dar kyorlard. Kyller onlar grdklerine armlard. G-pegndz gerillalarn kylerinde bir ileri olabilir miydi? Ama

156

yine de yurtsever olan ky halk gerillalar, zamansz ve yersiz gelseler de karladlar. Gerillalar ieri girdi. Girdikleri ev ky muhtarnn eviydi. Harabeye dnm kyde ocuk-larn seslerini duyarak darya frlayan insanlar gerillalar garipseyerek karladlar. ocukluk arkadalar bym birer gen kadndlar. Medyann etrafn sardlar. Oturup sohbet ettiler, zlemlerini giderdiler. Sohbet esnasnda Gule teyzesinin Zarovadan g edip kentlere gittiini rendi. Nasl olmutu da topran elleriyle trmalayan Gule teyzesi o yabanc kentlere varmt? Kapnn nnde talardan evler rerek oynayan ocuklar gerillalar izliyordu. Medya ocuklarn glmseyen yzne bakarak; Adnz ne dedi. Erkeklere ait al-epik elbisesini giymi, boyuna gre ok uzun olan kahverengi elbisesinin bolluu hemen gze arp-yordu. Sessizce oturan erkek ocuk; Adm ero dedi, glmsedi ve yannda oturan kz ocuuna bakt. Kz ocuun cevap vermesini bekledi, kk kz ocuunun cevap vermediini grnce; kz kardeimin ad da Saredir dedi. Kk kz Medyaya kaamak baklar frlatmt. Ama yine de tatl tatl glmsyordu. nsanlarn ruhsal yaplanmasnn ocuklukta byk oranda ekillen-diini Sare doruluyordu. Krt kadnlar neolitikten bu yana yzyllardr suskunluklarn ocuklaryla kurduklar o isel gbek bayla ocuklarna taryorlard. Sonrasnda ocuklarnn byme aamalarnda bu aktarm durmakszn sryordu. Sareler kadnlayordu. Sare suskundu, glm-syordu. Sare kadnlarn dilsizliini timsaliydi. Medya tekrar Sare cevap verecekmicesine, Sare ocuklaacakmasna sordu: Geldiimizde niye katnz aladnz. Sare suskundu, ero konutu. Sizi asker zannettim yine bize barp aracak anam dveceksiniz diye dndm, ok korktum. Sizlerden kasn, diye anneme haber verecektim. Medya glerek; Askerleri dvemez misin, neden askerlerden katn, on-lardan korkuyor musun ki? Silahlar var. Ama bizim de silahlarmz var. Askerler dilimizi anlamyorlar, biz dorular sylyoruz, askerler bizi anlamadklar iin anam dvyorlar. Herkes ocuun dnyasna glyordu. Biz geldiimizde hangi oyunu oynuyordunuz? Askerlerden korkup kaan komularmzn evlerini as-kerler yakmt. Zaten o yzden onlar korkup kat. Ama biz de Sareyle yklan evleri yapyoruz. Komumuzun olu Reo yaklan evimizi yapn tekrar geri geliriz demiti. ehre gittiler ama geri gelecekler. Biz de Sareyle birlikte Reoya ev yapacaz. Zarovaya girdiklerinden itibaren akllarla rlm tala-rn anlam buydu demek. Trk ordusunun yaktklar evler-den getmi ocuklarn evlerine dnlerine ilikin verdik-leri szler. Gule teyzesinin bilinmez kentlere g ediinin nedeni de evinin yaklyd. u bykler ocuklar kadar da olamyor,

157

uyuyun da gerilalar size ninniler sylesin. Zarova gerillalarn sesini dinliyor, Besta Hirordan gelecek yeni gerillalar bekliyordu. Medya gecenin zifiri karanlnda Bestaya varacak patikalar arlyorken Gule teyzesini gremeyeinin burukluunu yayordu. Kendisinden ocuk-luk arkadalarn ve Gule teyzesini koparan Trk askerlerine kar fkeleniyor. Bir an nce Bestaya vararak savamak istiyordu. Bestaysa gerillarn bekleyiindeydi. Bestann bek-lentili ruh hali btn gece kylar yalayp durdu.

158

2 Bestann beklentili ruh halini yaamasndan yllar nce tohum topraa dmt. Ya tohum orak topraklarn susuzluunda kavrulup at-layacak ya da tohum orak topraklarn ah damarndan emdii o gizil z suyla atlayacak! Her art altnda tohum atlayacak... Apoculuk bir ekirdek olup topraa dtnde hi kimse o orak insan tarlasnda tohumun su toplayap yeereceine inanmyordu. Apoculuk orak topraklarn can damarndan beslenmi, tohum atlamt. atlayan tohum topran altn-dan filizlendi. Filiz topran penceresinden ban uzattnda kklerinin to-

159

praa sk skya tutunduunu grd. Apocu-larn ilk grup aamasnda Dilokta6 (Gaziantep) ehit den Haki Karerin kkl elleriydi sk skya topraa tutunan. Bin yllar da gese orak topraklarn derinlerinden akan rmak-lardan beslenecek ve o koca aacn dallar budanmadnda bazen kuruyup bazen yeerse de o hep derinlerde akan rmaklardan beslenecek ve ocuk elleriyle sk skya topraa tutunacakt. Tohum filizlendi, boy verdi, ipince bir fidana dn-verdi. ylesine ince bir fidan ki ba gklere deiyordu. Bestann st kokan rmaklar aacn dallarna yrmek iin, sabrszlanyordu. Medya da Bestann byl rmaklar ka-dar sabrszd, Glistanszd. Apoculuk ipince bir fidan olma durumunu ayor, grup aamasndan syrlyor, dallanp budaklanyordu. Bu dallanp budaklanma bir hareket, bir parti, bir orduyla gereklemiti. Metropollere gm, gertilmi, liosmanl dneminde srgne gnderilmi Krt genleri uyanmt. 1989da genler Cudiye akyordu. Askeri Kanunla birok Botan genci bazen gnll bazen ise zorla karlarak Krt halk uruna savamak iin dalara getirilmiti. te Apoculuk 89dan 90a vardnda Apoculuk bir grup olmaktan karak dalland budakland, bir gvde halini alarak tat. Bu gvde 1990 serhldanlar sreci katlmlaryla daha da byyecekti. Krt halk sokaklara dolup taarak -ilk kez bylesine gzel ve duygusal bir atmosferin ierisinde- yzyllarn sinmiliinin acsn kartrcasna benliini da vuracak, yzyllarn susan o i diliyle dnyaya Krdz diye haykracak, zincirleri krabilmenin ve zgr olabilmenin farkna varacakt. zgrln o doyumsuz tad-na ulatnda insanlar zgrlkten uzaklatrmann da za-man gemi olacakt. Zincirlerini kran insann gcn ne atomla, ne de hidrojenle lebilidiniz. Zincirlerini kran Krt insann gcnn ls zgrlkt. Krtler zgr olduklar oranda glydler. Ve insanlk kimbilir belki de kutsal topraklarn barnda zgrl tahrik eden Krt gc karsnda kendisini bulacakt. 90l yllar zorlu yllard. Dnyadaki ktlk sryor, savalar oluyor, kimi hareketler yok olup lyor kimi hareketlerde var olup yayordu. Doum ile lm arasndaki o uzun yaam yolunda Krt halk da yryordu. Cudiyi sarp sarmalayan Botan gerillalarn geliiminde nclk yapacakt. Bir ok eyalete gre gerillann geliimi iin Botann koullar daha da uygundu. Gerillann yaratmak istedii yaam Cudinin zirvelerinden kk kk kaynaklara dnerek ovalara taacakt. Bu kolay olmayacakt. Ve gerilla Cudilerdeydi.. Besta Hiror Kampndan gelen gerillalar karlamakta geikmemiti. Medya artk Bestada gerillayd. Elindeki silahyla yorgun argn yrd. Bestadaki yeni grevi lojistikilikti. Son nbetiydi hem de lojistiki olmann has-sasiyetinden olacak ilk bata yemekileri kaldrd. Yemekiler bir sonraki gnn hazrlklarn yapacaklard. Uyanmaz ya da grevlerini doru yapmazlarsa ilk bata hesap Medyadan sorulacakt. Yemekilerin kalktndan emin olduktan sonra tepecileri ve keifileri kaldrmak iin yrd. Az sonra tepe-ciler, keifiler ve yemekiler
6

Dilok: Gaziantepin Krtesi

160

harekete gemilerdi. Karanlk, yeni bir gn ar ar douruyordu. Birazdan gerillann yaam tedbirlerinden biri hayata geecekti. Gerillann yaam-sal bir kuralyd ve bu kural seksen dokuzdan doksana hi deitirilmeden aktlmt. Yani ki tepeciler, keifiler ve mutfaklar afakta yola ktktan sonra, gerilla bl dmann yerlerini kefetmelerine karlk tedbir amal yer deitirirdi. O gn de yle olacakt. Gerillalar yer deitirmek amacyla canlandlar. Gndz bir yerin gneini gece ise baka bir yerin karanln rt-nyorlard. Kadn gerillalar hi durmadan konuuyor bir o yana bir bu yana gidip geliyorlard. Medya biraz da yorgunluktan olacak kadnlarn susmasn fazlasyla istiyordu. Fakat onlar susmuyor, Medyada susmalar iin her hangi bir ricada bulunmad. Oysa ki bir kurallar daha vard: Sabaha yakn yer deitirirken bir yaprak dahi kmldasa duyabil-meliydiler! Kadn gerillalarn grltleri arasnda nde giden keif gruplarndan bazlar geri gelmiti. Medya anormal bir durumun yaandn anlamt. Dier kadn gerillalara; Heval susun, sanki bir eyler var. Bereket versin ki kadnlar nedense bu szlere erken cevap vermi, susmulard. Komutanlar Rojhat; Herkes sava durumuna gre mevzilensin, dman var, dman etrafmz tutmu. Sava ve atma durumlarna gre rgtlenmi g he-men mevzi hazrlklarna balad. Silahlarnn ileriyle top-ran barn kazarak, elleriyle byk byk para talar kaldrarak ta ve topraktan duvar rp yerin derinliklerine indiler. Derinliklerden mevzilerini ykselttiler. Rojin ve Med-ya ayn mevzideydiler. Duyulan silah sesleriyle heyacanlanan Medya bir an boyu-nu aan mevzinin ierisinden frlayarak ayaa dikildi. Rojin, Medyay omzundan tuttuu gibi yere indirdi. Mermi kovan-lar kovalardan boanrcasna yayordu. Mermiler mevzilerine demeye balamt. Medya ve Rojin alakta brak-tklar ta ve toprakla rl duvarn arasndan ate ediyor-lard. Karlkl silahlar birbirlerine kfrediyor, yumruk sall-yordu. Medya aniden gznn altnda byk bir ac duydu. Acyan yeri elleriyle yokladnda parmaklar scak bir svya buland. Acy hissettii yerden snan ellerini kaldrdnda gz hizasnda tutduu elleri kanlyd. Kand ellerini stan, yaralanmt. Elleri gzlerinin karsnda titriyorken; Heval Rojin, Heval Rojin yaralandm dedi. Rojin rl talarn arasndaki boluklardan habire d-mana kurun skyordu. Fakat nedense onu duymuyordu. Medya btn sesiyle; Heval Rojin...! diye bard. Rojin Medyann sesini yeni yeni duyuyordu. Yavaa arkasna dnd. Medyann kanayan gzaltna gz dedi, hibir refleks gstermemiti. Hemen silahn mevzinin stn-den aldktan sonra kanayan yarasnda elini gezdirdi. Kk bir syrk olduunu anlamt. Mermilerin atei altndayken Medyann

161

yarasnn hafif olmasna sevinmiti, dudaklarnda bir tebessm belirdi. Medya korkmana gerek yok, gznn altn kovanndan boalan mermi yalayp gemi. nanlarn m, ans m, kader mi desem seni korumu. Medya rahatlamt. Rojin tekrardan kald yerden, kalan mermilerinin on beincisinden balayarak ate etti. Onbeinci mermi vzldayarak dmanna doru son hzla yol ald. Rojinin mermileri pepee dmana doru ilerlediler. Uzun sredir ikisi de mevzide oturmu bekliyorlard. atma dinmi; Medyann gznn altndaki kan kurmu-tu. Scaklk Medyann yznde phtlaan kan para para ettii gibi Besta topraklarnn barn da yarp geiyordu. atmada olan gerillalarn scaktan ve susuzluktan dudak-lar atlamt. Lojistikiydi, biliyordu ki yoldalarna verecei erza yoktu. Rojin zaman zaman; Heval Medya nerede kald jandarmaln. Belki baz hazr erzaklarn olsayd, biraz enerji toplar ve pelerine derdik u hain dmann. Bir de jandarma olacaksn. Lojistiki olsaydm gecenin yarsnda arkadalar uyandrr, ekmek yapm iin tedbirlerimizi aldrrdm. Ne biim jandarmasn. Jandarmalk sfatn yoldalar almadnda ya da her-hangi bir yetersizlik yaptklarnda ufack boyuyla ylesine onlarn zerine baryordu ki, espiri de olsa yoldalar onun bu haline glerek zaman zaman; Ne o yine jandarmalk oyununa baladk. yi jandarma olmusun ama bak bizim gibi yoldalarna emirvaki davranamazsn. Bu jandarmalkla iini yrtsen de tepki toplarsn diyorlard. Gnn scaklna parelel topraa gerillalarn bedenlerin-den yap yap ter akyordu. Rojin scaklk ierisinde scak saatler yayor, mermiler birer birer namludan ktka silah giderek snyordu. O yzden de iki taraf anlamcasna bazen mermilerle birbirlerine saldryor, kimi zamansa bu boucu gnete birazck da olsa serinleyebilmek silahlarna nefes aldrtyorlard. Medya ilk kez dmanla, kurunlarla bu kadar yakndan kar karya geliyor, tanyordu. Kurunlarla ilk karla-masnda, ilk dakikalarnda payna den taa deip sekerek yzn syran bo bir mermi kovan olmutu. Dmanla kar karyaydlar, atmann ka gn sreceini de bil-miyorlard. Medyann dnce ve duygu dnyas lm ile yaam arasnda sallanyordu. Bazen bir l oluyordu, -llerden ok korkuyordu ya- kendi lsn hi grmek istemiyordu. Bazen ise dipdiriydi. atma bitmi, Cudinin zirvelerine trmanyordu. Bazen kurun seslerinin doruk-larndayken, kimi zamansa sessizliin doruklarndayken l-me gidip gidip geliyordu. Gerillayla tantndan bu yana atmalardan bahsedilmeyen hibir gn, hibir an yoktu. Yaamn kendisi savat, atma ve kovalamacayd. imdi tam da yaamn ierisindeydi, ama neden bir eyler eksikti. Ki insan, evrene dair hl echeldir! O an evren koca bir boluktu. Bu boluk, beni-insann evren karsndaki bilmez-liinden mi kaynan alyordu? Bardan dolmasna eyrek kalyor ama bardak bir zaman sonra boalyordu. Boluk insanlar erdemli olmaya, bilgelik arayna itiyordu. Boluk bazen kocaman, bazen ise bir damla kadar. Medya bu bo-luu doldurma hissinin insanlar araya ittiini henz bil-miyordu. indeki o bolua anlam

162

verse ve tanmlaya-bilseydi, aramaya balayacakt. Duyduu kurun seslerinden anlad ki dman onu oyuna aryordu. Pineklemekten yorulmutu, oturduu yerden doruldu, mevzisinin arasndan aaya bakt. Dman biraz daha ykselmi, silahlarn karlkl seslenilerinden sonra bir noktaya gidip yerlemiti. Oradan ate ayordu. Medya ilk bata ok korkarak girdii bu oyuna alm grnyordu. Belki de kurunlarla oynanan oyunu sevmiti. Madem oyun oynamak istiyorsunuz, hadi oynayalm. Kleini dzeltti, dmann grnd yere silahn namlu-sunu dorulttu. Dmana ate at. Namlu ate almt, kur-unlar askerlerin mevzilendiklere kayyorlard. Uzaktan yl-dzlarn kayn andran bu oyunu oynamal myd? Oyna-malyd, Gule teyzesinin dili benimseninceye kadar bu oyunu srdrmeliydi. Birka kez tarad, otuzluk arjr bitmiti. arjrn deitirmek iin silahn aaya indirdi. arjrn palas-kasndan kardktan sonra silahna bakt. Silah temizdi. Silahnn temizliine nem verir tekrar tekrar silahn temizlerdi, silahnn kirli olmayna sevinmiti. Bu kirlilik elbette ki mecazi anlamda kullanlmamt. Elindeki silahn ka insann canna kyp kirlendiini kendisi de bilmiyordu. arjrn silahna yerletirdi. Palaskasndaki arjrleri kontrol etti. Oyun bitmiti ve bir daha ne zaman balaya-can da bilmiyordu. atmalar eskilerden uzun uzun din-lemiti fakat hi anlatld gibi olmamt. Byle olmamaly-d. Daha korkun bir ey, mesela gkleri kurun sesleri yrtmal, kan gvdeyi gtrmeli, da da, ova ova koul-malyd. Oysa sabahtan beri kazdklar u mevzinin ieri-sinde, yarm metre dahi olmayan bu mekanda, iki can bazen ayaklanarak kimi zaman ise oturarak bir bir buuk saate yakndr mevzide oturuyorlard. atmalarn rengi anlattk-larnda hafzasnda canlandrd gibi deildi. Komutanlar Rojhat kurunlarn dinginliine snarak saklana saklana yanlarna varp oturdu. Naslsnz yoldalar? yiyiz. yi olun, iyi olun. Korkak bir asker grubu oynayp duruyorlar. Yerimiz ve hareket alanmz biraz geni olsayd oktan ilerini bitirmi olacaktk. Bugnk tek kahramanmz sensin Heval Medya. Yani atmada kann dken tek arkadasn. Ha bugnk ve atmay hi unutma, bellein-deki an defterine yaz. Rojhat gl bir komutand. Cesaretli olduu kadar sabrlyd. Onun yannda olan ve komutasnda yryen bir ok gerilla her zaman kendisini huzur ortamnda hissederdi. Savan iinde gvensizliin iinde gven olmak kadar zor bir i varsa onu da Rojhat baarmt. Biraz durdu, etrafn kolaan etti ve gitti. Rojin, Rojhatn ardndan glmseyerek. Herhalde dman Komutan Rojhatn blyle kar karya olduunu anlad. Rojhatn saval dman zorla-d iin dman Rojhat iyi bilir. Ne de olsa Rojhattr, kimse akl sr erdiremez. Savat gibi yanndaki askeri savatrr da. Dman Rojhattan korkar. Dman askerleri emir erleri olduklar iin

163

zavalllar kp bu dalara kadar geliyorlar. Savamaktan korkuyor, ou zamansa savamyorlar. Kor-kaklar! Savamak istemedikleri halde kuzu kuzu bizimle savamak iin kp dalara geliyorlar. Kimilerinde ise daha farkl. Davamz biliyorlar, insani yanlar szlyor. aresiz kalp buralara geliyor. Savamak istemeseler de savan ya-kcl savatryor. Rojin anlattklarna karn cevap bekledi. Medya Rojini yantsz brakt. Akam olmak zereydi. Ne dmanda ne de gerillalardan t kmyordu. Gre Sve dedikleri tepe srtlarn olduka salam tutuyordu. Gre Sve7 etrafnda dman dolanp duruyordu. Dmann g getiremeyeceini bildii halde gerilimi bu kadar dorukta tutmasnn bir anlam olmalyd. Belli ki ya bir yerlerden yardm alacak ya da gece iin farkl planlar vard. Medya yanndaki son zeytinleri de arkada-larnn tansiyonu dmesin diye datt. Rojhat dman gzlemliyordu. Heval dman emberini yarp gememiz lazm. Yoksa karanln bizlere ne getirecei belli deil. Konumalarn onaylamalarn bekler gibi bakt. Yoldalarn konumadk-larn grnce sukneti bozan yine Rojhat oldu. Karanlk kp iyice demlensin dman emberini yarp geeceiz. Karanlk km ve demlenmiti. Etrafta dman sesleri duyuluyordu. Saat onu geiyordu. Kulaklar ne zaman hare-ketleneceklerine dair sesi bekliyordu. Komutan Rojhat; Heval bu hareketin ne zaman balayaca belli olmaz. yisi mi onlar harekete gemeden bu ate emberinden syrlalm. Askerleri komutan Rojhatn taktiki yann biliyorlard, sessiz bir gecede yoldalarndan baka gvenecek hibir gvenceleri olmadn bilmenin bilinciyle dmanlarnn arasndan szlp getiler. Komutan Rojhat en son kzllk sona ermeden alacakaranlkta dmann att emberden nasl szlp geebileceinin haritasn beynine izmiti. Att her adm ve elledii her ta krokisine harfiyen uyu-yordu. Gerillalar o gn btn gn susuzluktan kavrulduktan sonra komutanlar Rojhatn koruyuculuuna, bir anann kucana snr gibi snp getiler, ay hl uyuyordu. Medya ilk atmasn atlatmasnn sevinciyle dolup tayor-du. Belki de ilk atmasnda atmann iddetinden dolay arp kalacak ve o tela ierisinde neye uradn bilmeden ehit decekti. lk atmasnn byle alak younlukta gelii can pazarnda ona bir can sunmutu. Fakat dk youn-lukta geen ilk atmasna anlam vermezse belki de bu kendisini bir rehavete, ciddiyetten uzakla gtrecek ve gn gelip o atma an geldiinde bunun bedelini bugn sunulan canla deyecekti. nsana yaam balayan bir an gn gelir cann alrd. Medya btn bu olaslklarla bir arada koyu karanln koynundayd. Glistan nerelerdeydi? kisi de gerillann kalbi Botandayken neden karlamyor, bir kay-nan banda melerek suyu yudumladklar bir anda ne-den karlamyorlard? Sorularnn bir faydas yoktu. Bildii tek ey vard. O glistan dnyayla paylamak istiyordu.

Gir Sive: Elmal Tepe

164

165

3 Medyann ilk atmasnn ardndan nice rzgarlar Bes-tay yalayp gemi, nice kular -kendilerinden bihaber Bes-tann semalarnda kanat rpmt. Kadnlar yine Bestadaki dmanla kapka oynuyorlard. Bazen gnlerce dmanla karlamama, bazen ise her an dmanla karlama ihtimali bir dada uzun sre bulunma durumlarn ortadan kaldr-mt. O yaz dmana eskiyi aan bir gle saldrma karar almlard. Aldklar karar dman operasyonlarnn ok yo-un olacann iaretiydi. Etki-tepki gibi bir durumdu yaa-nan. Etkin olma kararlar dmanlar tarafndan tepkiyle karlanacakt. Hazrlklar olabileceklere gre evrilebilmeliy-di. Gerilla Eref omzundaki birka silahla yanndan geerek hzla uzaklat. Medya neden o kadar sayda silah ta-dklarn soracakt ki Eref oktan uzaklamt. Operasyon olasl iin hazrlk yapyor olmalydlar. Ereften kendisi-ne dnd. O bazen somuttan koparak glistan dnyaya varyordu. O Glistan dnyorken Glistan Kela Meme yaylayalarnda bir kaynan bana oturmu, sessizliini suyun sesine katk ediyordu. Ne masmavi gkyznde akyan kular, ne boylu boyunca gkyzne uzanm yanbandaki u yal aa, ne de kara bir uuruma dnm u vadi zihnindekileri skp atabiliyordu. Babasyla tututuu o byk kavgadan sonra yllar aan gnler gemiti. Gnlerin yreine brakt sevmeye balad halk; halkn tandka anlad ve sevdii babasyd. Kaynandan akan pnara bak-tka anlyordu ki her su akarak yatan bulur. Hayatn akn-tsna kaplarak Apocularla bulumutu. Apoculara katld o gece u an dndklerinin hayalini dahi kuramyor, nndeki ufuklara varamyordu. Eritii ufuklar her gece u an ayaklarnn dibinde uzanan kylere iniyor, insanlaryla sohbet ediyordu. Geceleri afan skmesini bekler gibi dil dktkleri ve sabrla dntrmeye, gzelletirmeye altk-lar insanlar vard. Kylerin birinde Heval adndaki ocukla kurduu arkadalkla yaayamad ocukluunu mu ya-yordu. Yetmiyordu, hibir ey yetmiyordu. Halkn, avan ba-rndaki yerini anlamlandrdka varolann yetmedii bilgisine eriiyordu. Halkn rgtlemek iin dalardan aan patikalar her gn ayor, tozlu ky yollarna varyor, kaplar ykk dkk virane evlerin ierisine dalyorlard. Evlerde kendisi kadar yoksul, kendisi kadar dilsiz analarla ve ocuklarla konuuyordu. Bu kendisini yoldalarndan ayran en nemli zgnlyd. Babasyla kavgalarna sebep, tadamad anne sevgisi ve zlemiydi. Bymemi bir ocuk gibi hl annesinin yumuack kucan, lk nefesini aryordu. Fiziki olarak byyp bir kadna dnsede her gn kylerine varp arkadalk kurduu Heval kadar ocuktu. Duygular annesinin onu babasyla yalnz brakp gittii yatayd. En ok annesi-

166

ne mi yoksa babasna m tepkiliydi; duygularn tam anlamyla hi bir zaman tartamamt. Belki de annesinin kendilerini terkediine kar duyduu kzgnlk babasyla aralarndaki gerginlie yol ayor. Belki de babas ve annesine eit arlkta fke duyuyordu. Ne hissettiini bilemiyordu. Kapy babasnn yzne arpp uzaklatndan bu gne kendisinden hibir ey yitirmeyen tek ey dmanna duy-duu fkesinin her geen gn bymesiydi. Babasyla yaa-dklarnn, o bitip tkenmez kavgalarn pimanln yayor-du. Babasna duyduu zlemin gnde ka kez yreini yokladn hatrlayamyordu. fkesinin yerini pimanlk almt. u an gzlerinin nnde beliren ufku olsayd eer o byk kavgalarn sonucunda yaad pimanlklarn says azalrd ya Hevalin yanndan henz gelmiti. Yorgundu, dnce-liydi, sevinliydi. Hevalin kyne her varnda insanlaryla birlikte dar dnyalarnn ufuklarn geniletiyorlard. nsan-larnn kyleri kadar ufuklar vard. unu biliyordu ki; ancak kendi ufkunu geniletirse insanlarnn ufuklarn da geni-letebilirdi. nsanlar birleiyor, her gn l arabasna benzer cemselerle gelen Trk askerlerinin lm fermanlarn daha fazla sindirmeyeceklerinin sz birliine ulayorlard. Btn bu zamanlarda Medyay dnyordu. Medyadan haber almayal hayli zaman olmutu. O inat kz imdi ne yapyordur diye dnd. Medyann zayf bedeninin sa-va koullarnda zorlanacan dnp durmutu. Biliyordu ki tpk kendisi gibi onun da savamaktan baka aresi yoktu. Bu gerei ad gibi biliyordu. Yeni yaam kendisinden neleri alp gtrmt? u koca dalar ufkunu ne kadar da geniletmiti? Medyann ulaamad glistani dnyada bunlar cerayan ediyordu. Gerilla nicel olarak her geen gn biraz daha byyordu. Byme oranna oranla alt yap hazrlklar yoktu. ster istemez sorunlar gelip kaplarn alacakt. Erzaklarn sk sk Bestann etrafndaki kylerden temin ediyor, dmann dikkatini ekmemek iin abalyorlard. Uzun bir sredir hemen hemen her yerden erzak tayorlard. Mir Zeydin(Xebat) etrafna toplanm bir ka gerillaya; Heval bu gn Nerex Kyne bir grubumuz erzak getirmek iin gidecek. Grubun ierisinde yer alan Erefin gzleri iri iri almt. Nerex neden Erefin gzlerini faltana dntrmt, Nerex, Erefin ky bilinirdi. Ereften daha gen, daha toy grnen Mir Zeydin erzak getirmek iin greve gidecek olanlarn isimlerini okuyordu. Heval Eref sen de erzak getirmek iin bu gn Nerexe gideceksin. Eref hi bir refleks gstermemiti. Bir sre sonra top-lanan grup dald. Erefte onlarn arasndayd. Mir Zeydin uzaklaanlarn ardndan bakyordu.Herkes yittiinde az ev-vel toplandklar alan terk edip yitenlerin ardsra uzaklat. Demek ki gerillalar akam Nerex kyne gidecekti. Ya-am ierisinde her zaman moral ve cokusuyla, yine muzip-likleriyle tannan Erefin gerginlii gn boyunca grld. Erefin yaadklarnn farkna varan olmad. O gn Eref iin her gn gibi deildi. Onun yaadklarn bir yolda hissedip sorsa anlatacakt:

167

Yaananlardan sonra, yeni yaam aileme anlatacak gte deilim. Belki de onlar yeni yaamm anlayacak gte deil. Gemiimle karlaacak gte deilim diyecekti. Cesaretliy-di, cokuluydu, fedekard, ama bir o kadar da ailesini brakp geldikten sonra onlarla karlacak ruhsal durumdan uzakt. Medya, Erefin gerginliini farketmi ama gerginliine anlam verememiti. Btn grevlere herkesten nce giden moralli ve cokulu olan Eref her zaman durgun bir deryayd. Durgun bir derya olan Eref frtna yokken neden dalgalanyor ve kylar hzla yalayp duruyordu. Akam oluyordu, hazrlanp yola kacaklard. Medya Erefe bakt. Btn gn boyunca yaad gerginlii yzn-de olan Eref herkesi sessizce szyor, gzleriyle bir an nce hareket edelim diyerek komutannn szlerini sabrszlkla bekliyordu. Komutanlar Mir Zeydin; Hadi bakalm yola kyoruz, dediinde, start verilmiti. Gerillar konumlandklar yerden uzaklatka gnn ak renkleri kendisini yitirdi, gecenin ilerleyen saatlerinde yldzlara renk verdi. Nerex Kynn klarna yaklayorlard. Nerex K-ynde herey sakin btn denizler dalgasz, insanlardaki o i huzur salanm myd? Kimi bir ku cvltsnda hafife akyordu, kimi yola bakyordu, kimindeyse kopan frtnalarn hibir anlam yoktu. Fakat bir yerlerde birileri yaam uruna frtnalar kopartyordu. yle ya yaam uruna frtnalar koparlnca yaamaya deerdi. Gerillalar pepee kye girdiler. Komutan Mir Zeydin: Heval Eref kyde ok fazla kalmayacaz, yanndaki arkadalarla sizin eve doru gidin. Biz de iki grup halinde kydeki farkl mahallelere bakacaz. Herkes syleneni yapmak iin grev alanna yrd. Erefin ailesine varmadan mahallenin giriindeki ilk ailede durakladlar. Gerillalardan biri kapy aldnda kpekler oktan havlamaya balamlard. alnan kapya cevap veren olmad. Tekrar kapy aldklarnda yakl olan evin klar da snmt.alnan kapya cevap veren olmad. Kapnn ar-dndaki gerilla: Kapy an, size zarar vermeyeceiz, biz hevaliz, de-dikten sonra btn gerillalar ieriden gelecek sese kulak kabartlar, ses veren olmad. Bakn biz de sizin evladnnz, biz de Krdz. Sizin iin, Krtler iin, kendimiz iin dalarda savayoruz. Kapy an, ihtiyalarmz var temin edip gideceiz. Sessizlik zaman insana ve btn gereklere hkmedi-yordu. Medya yeniydi, uruna dalara kucak at halknn kaplarn amamas karsnda nasl davranacan bilmi-yordu. Hiror Kampndaki eitimlerde halka yaklam konu-sunda eitilmilerdi. Hogrn halka yaptklarna byk bir isel tepki gstermilerdi. Kaplarn kapatan halkna nasl yaklaacakt, dnyordu. Hogrn girdii karanlk kuyula-ra inmemeliydi. Kaplar almyordu. Gerillardan Mahirin beyninde bir imek akt. Bakn biz ilk aldmz alanlarda halk onlarn insan olduumuza dair nasl ikna ediyorduk; Alevi deyilerini za-zaca syleyerek. Sesi gzel olan bir arkada yok mu,bu ev-rede sevilen paralardan birini sylesin.

168

Mahir dncelerini sunduu esnada gerillalar aralarnda tartyorlard. Belki de ben bir kadn olarak seslenirsem aarlar, diye dnd. O esnada Mahirde dahil Medyann dndakiler yreye hitap edebilecek, yre insann yreini aacak kilidin, trknn peindeydiler. Ana kapy an, kapy an ana. Sizin ocuklarnzz. Botandaki Krt kzlaryz. Gerillalar bir ses alabilmek iin durdular. Ses veren olmad. Gerillalar kendi aralarnda anlamlard; Eref ky Nerexin sevilen bir parasn syleyecekti. nsanlarn ruh-larna hitap edecek bir trk aryorlard ki Erefin ran sesiyle sustular. Ez Xelefm Xelefm Ha war min ha war min Ez Xelefm Xelefm... Erefin sesi inliyor muydu, titriyor muydu? Sesi bir ga-ripti. Onun sesini nceden dinleyenler biliyorlard ki gecenin karasn yrtan seste bir tuhaflk vard. Trk, kapsn a-mayan insanlarn yreklerini yumuatma sevdasndayd. Ha war min ha war min Mr Beg Botanm. Syledii trk bitmeden gcrdayan kapnn sesi duyul-du. Kap yavaa araland. Bir kadn belli belirsiz kafasn dar uzatt. Ne istiyorsunuz? Gerillalar istediklerini elde etmilerdi. Kadndan istenecek erzak biliniyordu. Eref, Medya ve gerilla ilerlediler, alan kapda duran kadnla geride kalan gerillalar ilgilenecekti. Kltr, insanlar ruhsal olarak birbirine yaknlatrrd, karanln ortasnda birbirini gremeyen yzler birbirine snmlard. Kanlayaamla yorulmu trkler bir tek insanlarn ruhlarna szyordu. Trkler yreklere neler yklemiyorlard ki; acy, kaderi, ihaneti, sevday...Bir tek trkler btn kapal kaplarn kilidini ayordu. Ya da kadnlarn duygusal kalplerinin kilidi trklerdi. Trkyle atklar kapdan erzaklarn aldktan sonra yrdler. Medya nde gidenlerin ardsra yryordu. Btn gerillalarn duygu dncelerinden bihaber herkesten uzak yryordu. Tpk nde yryen Eref gibi. yi ki insanlar birbirlerinin i dnyalarn okuyamyorlard, iyi ki saniyede insanolunun ne kadar ktye, ne kadar da iyiye eilim gelitirdiini kalplerde ve yreklerde gremiyor, bilemiyorlard. Erefin i dnyasn okuyamyor, gn boyu yaadklarna kendilerince bir anlam veriyorlard. Eref de yer yer onlar gibi kendisine yabanclayor, ne yaadn anlyamyordu. te bizim evimiz buras. Duyduklar ses btn duygular iie geirmiti. Erefin yaknndaki gerilla yaklap kapy ald. alnan kapnn sesinin ardndan kapnn gcrdayan sesi duyuldu. Psiko-lojiler bir nceki kapnn alma sresine, alma biimine ayarlanmken neden kap o kadar erken almt? Analarla ocuklar arasndaki gbek ba her ne kadar koparlmaya allsa da kopmad grlyordu. Erefin

169

annesine kapy atran o his, gbek bann kendisiydi. Gzleriyle Erefi aryordu. Gzleri hzlca gerillann zerinde gezip durdu. Belli ki sa sakal uzam hafif kilo alarak kararm olu Erefi tanyamamt. Gzleri bir turu tamamlayp ikinci kez gerillalar szdnde gelip Erefe takld. Olum...! Yavrum...! Anne lklar atarak Erefe doru kotu. Eref silahn annesine dorulttu. Anne yanma yaklama, yoksa seni vururum diye bard. Herkes aknlk ierisindeydi. Eref ne yaptn bilmez bir haldeydi. Komutanlar Hogr onlara gerekirse ailelerinizi vuracaksnz demi, Eref o psikolojiye ulamak iin aylarca o fikri; karlarmz iin gerekirse ailelerinizi dahi ldrecek-siniz fikrini beynine yerletirmiti. Yaad artlanma ve herkesten ok sevdii kadn olan annesiyle karlatnda oka neden olmutu. Evladna sarlmann zlemiyle oluna doru koan kadncaz olduu yerde donakalarak; Olum ne oldu, niye o silah bana tutuyorsun. Senin ananm! Eref silahnn namlusunu anasna evirmi bulunduu yerde tirtir titriyor, alnndaki terler aaya, yzne akarak topraa boncuk boncuk dyordu. Anne gerilla olu Erefe yeniden yaklamaya alt. Bana yaklama ana yoksa seni vururum...! Heval Eref ne yapyorsun, sana ne oldu. O senin annen. Anne hkrklara boulmu, Erefse hi durmadan baryordu. Ana bana yaklama seni vururum...! Seni..! Dehet verici anlarn daha fazla srmesini istemeyen gerillalardan biri Erefe yaklaarak elindeki silah bir anda elinden kapt. Eref elinden alnm silah almak iin abala-dysa da baarl olamad. Kfretmeye abuk-sabuk konuma-ya balad. Gerillalar ilk aknlk anndan sonra Erefi tutup yattrmaya altlar. Bir yandan da feryad figan iinde kalm kadncaz avutmaya alyorlard. Kadn olunun bu haline aryor, hkrklar boaznda dmleniyordu. Ne yaptnz Erefime, ne yaptnz! Erefim niye delirmi. Medya da en az kadn kadar aknd. Alayan kadna sarld, kucaklad. Yapma ana Eref Heval deli filan deil. Bir kayldr sizleri grmemi, onun yaratt oktur. Yoksa buraya gelene kadar en akll, en fedakar yoldamzd. Yaad bir ok, gelip geicidir. Ama byle davranrsanz daha da etkilenir ve biz bir daha onun yaad oku atlattramayz. ok Eref, ana Medya cmle kurma yetisini yitirmiti sanki. Gerilla-lardan Cevahir Medyann imdadna hzr gibi yetiti. zl-me ana atlatr, atlatr. Kadncaz inanmyor, yllk zlemin ardndan kavu-tuu olu Erefin durumuna bar paralanarak alyordu. Olum...! Erefim...! diye bas bas baryor, lklar at-yordu. Erefse onu bir yabanc gibi izliyor, abuk-sabuk konuuyor, yer yer kahkahalarla glyordu. Btn gerillalar. Erefin yaad oku hemen atlatmayacan bildiklerinden sadece onu evresine, kendisine zarar vermemesi iin yat-trmaya alyor, daha ok anay sakinletirmek iin urayorlard. Gerillalarn abalar sonucunda kadncaz azck da olsa sakinleti. Eref hl abuk-sabuk konumasn

170

srdryordu. Zaman insanlarn aleyhine durmakszn alyordu. Ge-rillalar ancak ve ancak yarm saat, bir saat bir kyde oturup kalabiliyorlard. Bir saatten sonra tehlike anlar alp du-ruyor, korku tnelleri gelip kaplarna dayanyordu. Eref sayklayp duruyor, anneyse yllarn zleminin gzyalar ierisinde olunu izliyordu. Zaman akt. Ana biz kalkmalyz, daha fazla kalmak bizim iinde, bizleri arladnz iin sizin iinde tehlikeli olabilir. Eref, Eref ne olacak? Erefi de yanmzda gtreceiz zntden kahrolmu anne uzun bir zaman sonrasnda oluyla bir araya gelmi hasretle bir kez dahi olsa oluna sarlamamt. Gerillalar sessizce hareketlenerek Erefi alp gtrdler. Btn gece Nerex ky kadncazn patikalarda yol alan evladnn ardndan alama sesini ninni yapp uyudu. Medya yaananlardan ok etkilenmi, anann yreindeki acy duymutu. Erefi evinden alp uzaklatrdktan sonra da Erefin anormal davranlar sryordu. Kyden uzak-lap, dalara uzanan patikalara vardlar Eref ordan oraya kouturup duruyordu. Gerillalar yorgun-argn Erefin pe-inden kouyor yakalayp konuuyor, ikna ettikten sonra ellerinden tutup yryorlad. Gerillalar yaam ierisinde sevdikleri, moral aldklar Erefin son haline olduka fazla zlyor. Fakat bu tm abalar boa kyordu. Yolda Eref bazen trk sylyor, bazen kahkalarla glyor ellerini tutan gerillardan kurtularak anszn bir tavan gibi yerinden frlyordu, ardndan yetiene hell olsun. Gerillar Nerex kynden uzaklaal epey zaman olmutu. Konumlandklar yer olan Gavur Dann yamalarna ula-malarna ramak kalmt. Konumlandklar noktaya varma-dan Eref ilk haberci olarak kouturup noktaya varmt. Noktada kalanlar akndlar Eref ordan oraya koutu-ruyordu. Komutanlar Rojhat; Heval Erefe ne olmu kt bir ey mi oldu? Soluklanalm anlatacaz, diyen grup sorumlusu Mir Zeydinin dnda kimseden ses kmyordu. Greve giden grup tamtakr gelmiti. Greve gidenlerden birinin burnu dahi kanamamken, Erefin anormal hali neydi, neden herkes zgnd. ylese Erefin ailesine kt eyler olmu olmalyd. Erefin ailesine ne olmutu; Erefteki anormal-liin anlam neydi? Btn bu sorular bekleyi ierisinde olan Erefin yoldalarnn kafasnda dnp duruyordu. Soru-larna bir ka dakika sonra cevap bulacaklard. Mir Zeydin soluklandktan sonra olay en ince ayrntlarna dein anlatt. Gerillar uyudular, bir tek Eref, o gece uyumad. Ertesi sabah gerillalar uyandklarnda ilk karlarnda grdkleri ilk insan Erefti. Btn gece yapt abuk-sabuk konumalar Erefin dudaklarn terketmiti. Konumaktan, uykusuzluktan yirmi ya yalanmt. Oysa ki Eref daha on sekizindeydi. Medya Erefe yaklat.

171

Heval Eref naslsn? Heval Eref naslm, nasl olduumu soracana, lojistik ilerim nasl desen daha iyi olur. Ne biim lojistikisin eek-lerin beyinlerini koca koca kazanlarda kaynatp yoldalarna yediyorsun, eek beyinlerini biraz da kendin yesene? Medya sinirlenmiti. Heval Eref anladm, anladm sen iyi deilsin. Beriden Rojhat koarak geliyordu. Heval Medya, Heval Erefi rahat brak btn gece uyumam, uykusuzluundan kesin bu tr eyler sylyor. Uyursa dzelir. Hadi bakalm Eref yolda git ve uyu. Komutan Rojhat benim uyku ihtiyacm yok. Ben arkada-larn nbetini tutarm, sen komutansn git uyu. Heval Eref gndz nbet tutmayacaz, tepeciler var sabah keifiler km. Hadi bakalm git uyu. Rojhat szlerini bitirir bitirmez Eref biraz tede dolaan iki gerillaya doru komaya balamt. Rojhat: Heval Medya ona niye kzyorsun, ne dediini bilmiyor, durumu ok kt deil, ani bir oktur, uzun srmez dzelir. Dzelir mi dersiniz? Evet, dzelir. Medya gibi, bir ok gerilla da Erefin yaadklarna anlam vermiyor. Sava ve da koullar bir psikolog doktor bulma gibi lkslerini de gerillalardan esirgiyordu. Ve ou gerillann da sava deneyimi, savata biraz kalm ve Krt aile gereini zebilenler Eref iin bal bana bir hekim idiler. Ama en bata Hogrn Erefte yarat psikolojiyi zmeleri, o psikolojik dmden yakalamalar gerekiyordu. Srekli insanlarla, yoldalaryla iie olmak, insanla har-neir olmak insan tanmak anlamna geliyor; insanlarn ru-hunu tanma konusunda uzmanlayorlard. Bir gece nceki olaysa, sadece deneyimli yoldalarnn ksmi yanlaryla anlayabilecekleri derinlikteydi. Gerilla olmak dala, doayla-insanla har-neir olmak demekti. Yeniler doayla ve birbirleriyle har-neirdirler de fakat henz insan ruhunu anlamada deneyimli gerillalar kadar bilgili deildiler. Henz savan ldrtan dengesiyle karlamamlard. Geri Apocu ideoloji de savan ele aln ve zmleniiyle, hakllyla ruhsal anlamda savan gerginliini azaltyor olsa da yer yer Eref gibi yoldalar da olabiliyordu. Onlar ideolojiyi dar dnyalarna gre pratikletirenlerin kurbanydlar. Gerillalar kendilerini korkularyla, sevgileriyle fkeleriyle, doayla ve insanla ele aldklar aynadan okuyorlard. Erefin yllk sava psikolojinin birikimleri mi yoksa yldr ailesini grmeyii mi veyahut Hogrn yannda bir sre kalnn yaratt ruhsal durumumu akli dengesini yitirtmiti. Veriler birbiriyle balantlyd. Erefin durumu en fazla da Hogrn yaama dayattklar verisinden younlayordu. Hogr yap-tklaryla beni-insan Erefi ldrtmt.

172

4 Ertesi gn her biri bir ile megld. Kendilerini bekleyen gnden bihaber yeni gn yayorlard. Sessiz ve kimsesiz dada sesler duyulmaya baland. Trk ordusunun bir mf-rezesi Gavur Dann yamalarna doru trmanmaya balamt. Ama duyduklar sesler yamalardan trmanan asker-lere ait deil aksine dman sesi karadan deil havadan geliyordu. Gerillalar gelen sese kulak kesildiler. Canlar pazarlanmt, lm makineleri geliyordu.

173

Heval...! Kopralar geliyor mevzilenin...! Sesiyle birlikte bir ok gerilla mevzilerin iine frlad. O esnada kopralarn sesi daha da grltl, gr kyordu. Herkes nceden bili-nen mevzisine gidip mevzilenmiti. Kobralarn grltl sesleriyle birlikte gvdeleri de giderek netleti. Hibir saldr emri gelmemiken kulaklarnn dibinden biksi mermileri tmeye balad. O ana kadar, Eref biksiyi eline alp biksiyle kopralar taramaya balayana kadar, Erefin mevzilenmedii unutulmutu. Mevzilenenler bir azdan; Heval Eref brak o silah hadi gel mevzilen, diyorlarsa da Eref ate etmeyi durdurmuyordu. Kopralar tepelerinde drt dnyorlard. ki koprayd, biri gidiyor bir an sonra dieri geliyordu. Eref hadi gel, mevzilen! Eref baran yoldalarn duymuyordu. Hadi bakalm yiitseniz gelin...! diye avaz kt kadar baryor, elindeki silahla gkyzn tekrar tekrar taryordu. Dmanlar belli ki ya vurmayacaklar ya da yerlerini net-letirip daha fazla takviye alarak geleceklerdi. Gkyznn maviliini mesken tutan kobralar bir an sonra ekip gittiler. Erefin uzana mevzilenmi komutan Rojhat BKC seslerini duymu, barlar hibir yarar salamamt. Akli dengesini yitiren btn insanlar gibi o da verili olan hibir gc tanmyor, komutan Rojhat dinlemiyordu. Heval ne oldu, niye ate ald, kim BKCyi Erefin eline verdi. Heval yaanan bir anlk duyarszlkt. Eref biksiyi elimden kapp frlad, kulland. ardm, yapma dedim dinlemedi. Rojhat biksici olan yoldana kzmann, fkelenmenin anlamszlnn farkndayd. Eh tabi dinlemez. Bizim deli olmayan dengesi yerinde olan ve onunla ayn mevziyi paylaan yoldalarmz Erefin elinden tuttuklar gibi mevziye gtrmezler. Erefi korumaz-larsa Eref kobralar da tarar, uurunu yitirdiinden bizi de tarar. Rojhat konumasn tamamlamadan lm makinele-rinin sesi yeniden duyuldu. Kobralar tekrardan geldiler. Erefi tedbir amal tutuklayn. En azndan intiar durumu geene kadar mevzide yannzda kalsn. Gerillalar istemeye istemeye Erefin kollarn ayaklarn balayp onu koruyabilecek talarn altna, dizlerinin dibine mevzilendirdiler. Mevzilenmilerdi, bu kez mevzilerinde E-refle birlikte oturdular. Az nce duyulan kobra sesleri yeniden duyulmaz oldu. Eref durmadan baryordu. Heval Rojhat Nerex kyne gitmesin, nnde pusu var. Nerex kynde pusu kurmular. Heval Rojhat pusuya girecek. Nerex kynde pusu var... Erefin syledikleri etkisini yitirmiti. Akli dengesini yiti-ren verili olan esas almyor, verili olan akl ise kendisini yitirmi akl esas almyordu. Yaanan tamamyla buydu. Hi kimse komutanlar Rojhatn nndeki pusu ne olabilirdi, diye dnmyordu. Herkes; Ereftir yine sama sapan konuuyor. Sylediklerine ok fazla kulak kabartmayn diyordu. Gerillalar saatlerce mevzilerde kobralar beklediler fakat ne gelen, ne de giden

174

kobralar olmad. Eref gerillalarn yerini deifre etmiti, yer deitireceklerdi. Eref kobralara biksiyle ate etmeseydi dahi kobralarn konumlandklar yerde u-malarnn bir nedeni vard. Bu neden yer deitirmelerindeki tek olaslkt. Yaam kurallar ileyecekti. Ve o yaamsal kural bir su gibi akp yaamn barndan geti. Gerillalar yer deitirdiler. Mir Zeydin, Eref ve Erefin ky olan Nerexden gelen baz milisler oturuyorlard. Milisler annesinin srekli Erefi sorduunu ve Erefin durumunu merak ettiklerini sylyor, sorular soruyorlard. Mir Zeydin milislerin sorularna yant verdi. ok iyi deil ama dzelecek. Eref, Mir Zeydinden bir ya bykt. Mir Zeydin zel-likle gerilladaki yaam tecrbesi daha geni olan akran Eref iin zlyor, onu iyiletirecek bir saaltma nvesi yarata-myordu. Eref kimsenin farketmesine zaman tanmadan ye-rinden frlad. Milislerin nne konulmu biskvileri ald, milislerin bana frlatt. Milisler neye uradklarn anlama-mlard. Sevdikleri insana, bir zamanlar kylerinin en yara-maz ocuu olan Erefe baktlar. ocukluktan beri gzlemle-dikleri, on be yana gelene kadar da ailesinin gz bebei ve kyn akll efendi ocuklarndan olan Erefe neler olmutu? Cin mi arpmt, Kuran- Kerimin hangi yasalarn ine-miti de tanrlar Erefi bylesine cezalandrmt. Milisler de, Mir Zeydin de zgnd. Medya milis ve gerillalarn otur-duu yerden geiyordu. Yaananlara tankt. Sevip sayd Mir Zeydinin, Erefin milislere yaptklarndan mahup olduunu fark edince yardmc olmak amacyla Mir Zeydine yaklap sordu; Heval yardmc olacamz, yapacamz bir ey var m? Hayr, yardmc olacan bir konu yok,dedi Mir Zeydin sessizce. Eref Mir Zeydini ok seviyor, srekli onunla gezi-yordu. Belki de kampta satamad tek insan Mir Zeydindi. Eref hareketlendi. Heval Medya gel, gel. Heval Mir Zeydin bak, Medyamz yani dier ad ve sanyla sayg deer lojistikimiz. Her gn eeklerin beynini koca koca tencerelerde piirip yoldalara yediriyor. Anlayamyorum bu kadnlarn dalarn banda ne ileri var. Evlerinde kalp evlensinler. Bakn benden duymu olmayn ama Besta sorumlumuz Bilge varya onun ok kt anlaylar var. Hepimizi mahvedecek, ondan uzak durun, hele kadnlar hi sevmiyor. Bakn Heval Medya ilerde hepinizi btn kadnlar dalardan kovacak. yisi mi siz imdiden kalkp eve gidin. Mir Zeydin iyice mahup olmu ne diyeceini bilmiyordu. Medya Erefe ok zlyordu, fakat hibir ey yapamyordu. Peki Heval Eref sen biraz iyile. Sen iyiletikten sonra biz kadn yoldalar olarak karar almz: Dalardan inip evimize gideceiz. Medyann sylediklerine, Erefin haline milisler ve Mir Zeydin sadece glmsediler. Milisler yaananlar Erefin son halini az buuk anlamlard. Heval biz kalkacaz, ancak kye varrz, diyen milisler Medyayla, Mir Zeydinle tokalatlar. Mir Zeydin;

175

Kusura bakmayn Erefin anasna selamlarmz syleyin. Eref en deerli yoldamzdr, iyileecek ama zaman gere-kiyor. yiletiinde mutlaka Erefi anasn grmesi iin gn-dereceiz. Ana zlmesin. Milisler en son Erefin yanna vardlar. Eref anaya bir ey sylyor musun? Eref glerek; Siz anam ne yapacaksnz. Buraya geldiniz ama Nerex kyne dnemeyeceksiniz. Her taraf pusu dolu. Kurulan pusular anamn yanna varmanza engel olacak, kendinizi kurtaramayacaksnz, anam ne yapacaksnz. Hadi bakalm yallah, pusular sizi bekliyor. Milisler hibir ey sylemeden son bir kez daha; Heval sizlere baarlar diyerek uzaklap gittiler. Medya ve Mir Zeydin milislerin ardndan bakakalmlard. kisi de tam anlamyla milislerin ne demek istediklerini anlamam-lard. Acaba size baarlar derken Erefin iinde bulunduu ruh halinin iyiletirilmesinin zorluunda m yoksa farkl zorluklardan m bahsediyorlard? Yani dman, doa ve da koullarnn zorluklarndan dolay m baarlar diliyorlard. kisi de ok fazla o iki izginin ayrmn fark edememilerdi. Fakat yine de hibir ey belirtmediler. Dnp Erefe baktlar. Eref gmleini karm seccade olarak yere sermi, namaz klyordu. Bir yandan da ayaa kalkyor ezan okuyordu. Mir Zeydin, Medyaya dnd. Gzel sesi var, ezan da okusa, trk de sylese, kfr de etse Eref arkadan gzel sesi var. Bahar aylar bitmi, yaz sca, doay kucaklamaya bala-mt. Gerillalar Gavur Dandan Piro Dana doru yol al-yorlard. Eref artk barp armyor, srekli trk syl-yordu. Geceleri hareket halindeyken ses karmak olduka riskliydi. aresiz kalm, yaplmas gereken en son eyi yapmak zorunda kalmlard. Erefin azn bantlam, kolla-rn arkadan balamlard. Erefin ellerini balamak en son areydi, istemeseler de uygulayacaklard, ki uyguladlar. Hibir zaman bkmadklar Erefin gzel sesinden akan trklerden uzak yoldaydlar. Gecenin karanlnda Mir Zeydinin kolunu tuttuu eli kolu bal Eref yryordu. Medya birazck ilermi normal sralarndan syrlm Mir Zeydin ve Erefin yanna varmt. Heval Mir Zeydin, Eref Heval nasl, yryor mu? Yryor. imdi dman korkusu olmasayd da Eref bize trk syleseydi. Biliyorum onun trkleri gecenin karanln yrtar ge-erdi. Ama merak etme, ncler noktaya ulam keifleri yapmlardr. Geri geldiklerinde o zaman sabaha da, noktaya da az kalacak. Erefin azndaki bant skeceim, gnlnce trk sylesin. Gece erimi sabaha az kalmken yorulmutu, gerillalarn ardsra yryordu. Bekledii ses gelmiti. Eref trk syl-yordu. Demek ki Mir Zeydin szn tutmu, Erefin a-zndaki bant skmt. Piro Da yaknd. Son bir yldr

176

yaadklarn dnyor, anlam deryalar bazen yerini an-lamszlk girdaplarna brakyordu. Erefin yank sesiyle sy-ledii trkler o deryann ierisindeyken yaadklarnn fon mzii oluyordu. Erefin sesi kimi zaman hznlendiriyor, kimi zaman coturuyordu. Bir film eridi Periandan Med-yal zamanlara akyordu. Perian bir kyl kz Medya-laarak lkesini btnletiriyor, snrlar ayordu. Piro Da bir ka gn daha Erefin trkleriyle inleyip durdu. Fakat en sonunda Erefte dzelme belirtileri grld. Erefin anasna Erefin dzeldii mutuland. Bir ka gn gemeden Eref yine yoldalar arasndaki en fedakar, en cokulu insand. Alevilerdeki pirlikten esinlenen ve ondan adn alan bir da olan Piro Dana ayak bastklar anda Erefte yaanan iyilemeyi dini-btn bir insan yle yorum-layarak bitirebilirdi: Erefin Piro Danda iyilemesi pirlerin kutsallklarndand.

5 Yaz ay tasn taran, tan topran toplayp Botana gidip oturmutu. lkin dnyann her hangi bir alanna turistik amal giden ve tatil yerini tamamyla netletirmeyen bir turist gibiydi. Botanda kalp kalmama konusunda yaad ikirciklik uzun sre iini kemirip durdu. Sonra yaz ay karar klp Botan topraklarnda kald. Yaz epeyce de ilerlemiti. yle ki artk dalarn doruklar dahi geceleri souk olmu-yordu. Eref hl trklerini sylyordu. Botana o yaz iin biilmi byk misyonlar vard. Peki ya Botan buna hazr myd? Gerillalar byk bir ordu olmaya hazr mydlar? Silah elinde nbet tutan Medya btn bunlar dnmyordu, dnmemesi nedensiz deildi. Yoksa bun-lar dnebilecek bilin ve farkndalk dzeyine ulamam myd? Heval Medya evreden ses geliyor. Konuan birlikte nbet tuttuu Ekindi. Hayr heval ne sesi olacak, kesin hayvan sesidir, diyerek uykudan kapanm gzlerini belli belirsiz aralad. ne ucu kadar alm gzlerinin deliklerinden bir ka saniye etrafna bakt. Etrafta hibir ey grmyordu. Tekrar gzlerini kapad.

177

ki gerilla son deitirdikleri noktadan sonra Rengin emesi ad verdikleri yeni noktalarnda nbetteydiler. Nok-talarna yeni ulatklarndan ikisi de son derece yorgundu. ki nbeti srt srta vermi nbet tutuyorlard. Heval Medya, ses geliyor. Bayku sesidir. Hayr heval, sanki evreden birileri geiyor. Yok heval, sesi ben niye duymuyorum? ne ucu delikliinde at gzlerini tekrar kapad. Kendi kendine, yenidir ite korkuyor, korkudandr gaipten sesler duyuyor sesler duyuyor diye dnyordu. Bir kez daha gzlerini kapamt. Glistan; Medya uyan. Uyan Medya. Bak btn ocuklar uyank. Uyan..! Bir an gzlerini aralad. Glistan uzaklardayd. Grd ryay srdrmek isterce-sine yeniden gzlerini yumdu. Ayakta uyur halde nbet bitene kadar bekledi. Zavall yanndaki yeni nbeti korkak olarak anlmamak iin duyduu seslerin doruluunda daya-tc olmad. Naar kalarak nbetini kendilerinden bir saat sonraki nbetiye devretmek zorunda kald. Medya uykusuz-luktan uyur gezer bir halde yryor arada bir aya sendeleyerek talara deiyor ve sendeliyordu. Yeni olan gerilla onun ard sra yryordu. Vallahi Heval Medya karanlktan sesler geliyordu. Medya birlikte nbet tuttuu kadna cevap vermeden yrd. Yorgun argn yeni noktalarna gelmiler ve bir ou srtndaki antay dahi indirmeden srtn antasna dayaya-rak uyumaya balamt. Medya omzundaki silahn elinin dibine brakt, srtn antasna yaslayarak yere uzanm vazi-yette ama ne tam anlamyla uzanm, ne de tam anlamyla oturmu bir pozisyon kazand. Kefiyesini de gzlerine eke-rek uyumaya balad. Gerekten duyduklarn bayku sesleri zannettiinden mi yoksa ilk atmasnn dk younlukta gemesinin onda yaratt geveklik miydi bilinmez ama rahatt. Gen kadnn davrannn bir sebebi daha vard: Bu sebep Besta sorumlular Bilgenin savatan ke bucak kamasnn, uzun sredir savan yakclndan uzak olmasnn bir sonucuydu? Gerilla dmandan kaamaz ya da uygun olmad anlarda manevra yapamaz myd? Elbet yapard, ama Bilgenin savatan ka bir farkl kat. Bilge, gerilla tarz ve yaam kltrne gre dmandan saknmyor; Botanda geliecek gerilla atlm iin bu atlm gerekle-mez, gerilla Botandan geliemez diyordu. Sylediklerini kantlamak ister gibi gerillann kendisini gerekletirmesinin en temel biimi olan savatan kayordu. Medyann uyur-uyank-uyuuk halinin gerilla litartrndeki anlam neydi? Medya bunlarn herbirini farkl bir yerde dnyor; da dncelerini bir araya toparlayamyordu. Darmadan dnceleri onu ve evresini zorlamaktan baka hibir zm, yaama dnk bir yenilik yaratmyordu. Medya kefiyesinin altnda uyuyordu. Gnlk subay yaknlaarak; Heval Medya, Heval Medya,diye seslendi . Medya uyur-uyanklk aras gzlerini amadan ve yzne rtt kefiyesini bandan kaldrmadan;

178

Ne diyorsunuz, ne var heval? Heval, sabah ki mutfaklar syle? Medya subaya gnlk grevlileri syledikten sonra uyu-maya alt. Fakat nbete kalkp uyandktan sonra, onun ardndan gnlk grevlileri renmek iin henz iyice uyu-madan tekrardan uyandrlmas, uykusunun kamasna yolam, uyuyamaz olmutu. Fakat uyumak istiyordu, gz-lerini kapamt. Ne tam olarak uyuyabiliyor ne de tam olarak uyank kalabiliyordu. nk btn dnceleri uyank deil arada bir yanp snyor, ne dnmek istediine kendisi de bilemiyordu. Uyuuk beyni uyuuk hareketlerine sahne olu-yor, sahne birbirinden kopuk perdelere yol ayordu. Hafza-sndaki btn canllar canszlaarak yitiyordu. Onbe dakikalk aradan sonra giden subay bu kez de yemek olarak nelerin yaplacan sormak iin gelmi, soru-sunun cevabn rendikten sonra uzaklamt. Medya uyur uyanklk arasnda gidip gelmekten fkelenmi, iyice uyuya-maz olmutu. Kefiyesinin altna ne kadar skp uyumaya da alsa uyuyamyordu. Bir sre ylece kald. Kefiyeyi bann stnden kaldrdnda gn maya balamt. Gn d. Medya btn gece kendisiyle yrtm olduu mca-delenin de etkisiyle harekete geti. Bu sonusuz mcadeleden sklmt. Yoldalarnn uyanm olduklarn farketti. Az te-sinde mutfaklar alyordu, onlara taraf yrd. Manga komutan Sultan ve iki arkada hamur yapmaya alrken, Nazm da dumansz ate yakmaya alarak ay iin hazrlk yapyordu. Medya yaklat. Yoldalarna Gnaydn dedi ve sonra yanlarnda durdu; Bir eye ihtiyacnz var m? Frnclar hayr demilerdi. Dumansz ate yakmay be-ceren Nazm ise; Evet, bir eye ihtiyacmz var. Eer verirsen ay demle-mek iin kuru aya ihtiyacmz var. ay verirsen, emin ol btn sabahlardan daha gzel bir ay demleyip yoldalara iirteceim. Tamam suyunu kaynat. ay getireceim. Medya lojistik eyalarn yerletirdii yere doru yola kacakt. Geceleyin nbet birlikte nbet tuttuu Ekin hzla yanlarna yaklat. Neden bu arkada hep telal diye dn-d, akam telalyd, imdi telal? Soukkanl olmamak bu arkadan genel bir zellii diye dnd. Heval ne var, niye bu kadar koturuyorsun, peinden kovalayan m var! Yaamda yeni olan gerilla nefes alp verirken zorlan-yordu. Koturmaktan nefes nefese kalm yanaklar al al olmutu. Heval neyin var? Heval evreden sesler var. Ne sesleri heval, akam da sesler geliyor dedin. Ama hibir ey kmad. Yeni olan gerilla tela iinde tekrar Nazmla koup gerisin geri nbet yerine doru kotu. Yine korkmutur, zaten akamdan gaipten sesler duyup duruyor. Bu korku sava ve lm korkusudur. Beni-insann, o ilk korkusunu yayor, bilinmeyene kar duyulan korkudur bu dedi iinden. Ekmek yapanlarn yanndan

179

ayrlarak biraz ilerledi. Nazm nbet yerinden koturarak geliyordu. Heval kimse yerinden kmldamasn dman her yeri sarm. Medya afallad. Bir an demek yeni arkada gaipten sesler duymuyor, sesler gerein ierisinden geliyordu, ite d-manla iieyiz dedi. Kendi gereiydi, ine ucu deliindeki kadar ak gzleriydi asl gaibe bakan. Etrafna bakt, btn gerillalar sanki donup kalmt. Medya evresine baknd. Manga komutan Sultan ve dier iki arkada az telerindeki aalkl yerin ierisinde ekmek yapyorlard. Konumlan-dklar noktann az tesinde olduklarndan her eyden bihaber ylece alp duruyorlar. Mutlaka oraya ulamam lazm diye dnd. nk gerekten bir hareketlilik balasa en hazrlksz olanlar mutfaklar olacakt. Topar-lanmak iin ilkin mutfaklar harekete geirmek gerekliydi. Kendisini yere atarak sessizce mutfaklarn yanna kadar srnd. Mutfaklar hareketlilii farketmemi, ekmeklerini yapmakla megldler. Onlar gre bir ses varsa da mutlaka evredeki hayvanlardan geliyordu. Sesin dmana ait olma ihtimali zayft, nbetler tutulmu, tepeciler kmlard. Du-yulan hayvan sesinden baka bir ses olamazd. Ekmekilerin burunlarnn diplerine kadar srklenerek gitmiti, fakat onlar fark edememilerdi. Dmann farket-memesi iin sessizce; Heval Sultan... Heval Sultan... dedi. Sultan duraksad, etrafna baknd. Sultanla gzgze gelmiti. Yaadklar gz temasndan sonra hafife kalkarak Sultana doru ilerledi. Bir yandan ilerliyor, dmann emberinde olduklarn Sultana anlatmaya alyordu. Heval dman her tarafmz sarm, hazrlann yol bulabilirsek emberi yaracaz, bulamazsak mevzilenip atacaz. O esnada glgesinde ate yaktklar ormann ilerinden dman askerleri ilerliyordu. Medyann gzleri askerlerin geiine takldnda daha da sessiz olmas gerektiini anlad. Ve iaret parman ipince dudaklarna gtrerek Sultan ve dier frnclara sessiz olmalarn iaret etti. Sonra az nce yzn bir yay gibi izen dudaklarndan ald iaret parma-yla sk ormanlk ierisinde onlarn varlklarn fark etmeden yryen askerleri gsterdi. Askerler tek sra halinde yedi sekiz metre aralklarla sk ormann ierisinde ilerliyorlard. Drt gerilla eildi, hamur iin kullandklar eyalar sessizce toparladlar. Ksa bir sre dman gcnn hareket ettii ormann o kuytu yerine baktlar. Askerlerden hibir ses kmyor, sk aalarn arasndan kimseler grnmyordu. Ei-lerek arkadalarnn yanlarna vardlar. Grup otuz kiiydi, herkes toparlanm hareketi bekliyor-du. Otuz kiilik grup, onar kii halinde koldan hareket edecekti. Gerillalarn hedefi sk ormanlkl Gr Sivo Tepe-sine ulamakt. koldan harekete getiler. nden giden kk bir grup onlar koruyacakt, onlar ilerleyip savunma-larn yapacak geri kalanlar ise sa salim Gre Sivoya ula-maya alacaklard. Biraz ilerlediklerinde dman askerleri gerillalar fark ederek taramaya balad. Gerillalar kurun yamurunun altnda kaldlar. Hzla kouyorlard.

180

Yamur damlalar kur-un kadar ard, yamur damlalar gerillalara dediinde gerillalardan sular deil kan akacak, kandan srlsklam olacaklard. Gerillalar lmszlk zamanlarnn ierisinde kouyorlard. lmszlk, insanlarn bir mr boyu aradk-lar kap. Ve hi kimse iaret parmayla uzaklklar, lmszle ulalan mesafeyi gstererek bak lmszlk orada, maviyle yeilin bulutuu, mavi sularla yeil otlarn rt-t yaam uurumunda, demiyordu. lmszl ancak birey kefedebilirdi, yoksa lmszlk bir tesadf olarak gelip insann kapsnda oturmuyordu. Ki buna da beni-insann, insan olan benin iradesini gerekletirmesi, En-el Hakka ulamas diyorlard. lmszlk hikimseye bahe-dilmemiken lmszlk peinden kouyorlard. Gerillalar habire kouyordu. Medya bir lojistikiydi, lojis-tikiler fedakar olarak bilinirdi ve kendisi de fedakar olmak zorundayd. Ar ykleri, kck omzuna yk edinmiti. Zaten grupta bir ok gerilla ona gre biraz yeni ve tecrbesizdi de. O fedakarlk yaparak rnek olacak, yaamn ve dalarn karsnda kendisine gre toy olan yoldalarnn ykn hafifleterek omuzlayacakt. Medya kurun yamuru altnda kouyor akam nbetinden son ana kadar ki zaman diliminde yaadklarn dnp duruyordu. Hata neredey-di, dman neden burunlarnn dibine kadar sokulmutu? Dman askerlerinin burunlarnn dibine kadar yaknlama-larnda bir nceki akam nbetinde yaad duyarszln pay var myd? Bir an grd ryay anmsad. Glistann Uyan Medya, btn ocuklar uyank deyiini. Irkildi. Gerillalar hzla kendilerini vadiye brakmlar, vadinin ierisinden geen kuru bir derenin akl talarna basa basa ilerliyorlard. Dman askerleri habire taryorlard. Medya yknn altnda ilerlemek iin abalyordu. Kurun sesleri akl talarna karyor vadide yanklanyordu. Medya ba-caklarn iki koca tan arasnda sktrm karmak iin abalyordu. Heval Medya bana yardm et. Bacaklar talarn arasndayd, dnp arkasndan gelen sese baktnda, bir gen kadn yalvaran baklaryla karlat. Heval Medya bana yardm et. Medya skt talarn arasndan kurtulmak iin bir ileri bir geri sendeledi, arkasndaki kadn merak etti, kadna bak-t. Brakp gidemezdi. Ama skt talarn arasndan kur-tulamazsa zaten brakp gidemeyecekti. Kurtulmak iin bir iki kez daha abalad. Srtndaki ar yk talarn arasndan kurtulmasn, hareket etmesini engelliyordu. Son bir kez daha lanetli talardan kurtulmak iin davrandnda bacak-larn talarn arasndan syrp almt. Geriye dnerek, al-lklara taklarak allklarn arasndan srnemeyen yeni ge-rillaya yardm etti, salar dikenlere dolanmt. Bir rpda dikeni eliyle krd, kadnn ellerinden tutarak ekti. Baar-mt. Yeni gerilla kurtulmutu. Hadi gidelim. ki kadn birlikte yrmeye baladlar. Heval!. Yaralandm!.. Medya duyduklarna inanmak istemezcesine yerinde kala-kald. Ac bir lk

181

kulaklarna dokunup geti. Duyduu ses Ekinin sesiydi. Admlarn daha bir hzlandrd. Ulat ge-rillalar da duyduu sesi duymutu. Komutanlar Bilge nden bararak; Arkadaki iki erkek arkada yaralanan arkada alp getirsin. Arkadaki iki erkek arkada dedii az nce yanlarna vardklar gerillalard. ki erkek gerilla harekete geti. Ekinin sesi, demin Medyann kurtard yoldann daha da gerisin-deydi. Gerillalar yola kp ilerlediler, srnerek, yaralanm Ekinin yanna vardlar. Ekini tutarak getirdiler. Ekin hafif aksayarak kadnlarn yanna vardnda yapacak bir ey kalmamt. Harekete getiler, Gre Sivo, ormanlaryla gerillalara kucak ayordu. Bir kurtulu ayn zamanda bir facia olan doaya yollar al-yordu. Doa zarardan ok yarar salasa da doa; bazen bir kar tufan, bazen bir sel tufan, bazen bir imek tufan, bazen ise bir kaya amur tufanna dnebiliyordu. Ama doa ou zaman bir ana gibi gerillalar emziriyordu. Doa belki de btn zamanlarda insandan daha dosttu insana. nsan insa-nn kurdu olmasayd bu kadar sava yaanamazd. nsanlar neden insan olana yakr bir ekilde yaamazlard da srekli savar yaamn kendisini nedensiz bir savaa dntrrlerdi? Sava sadece silahlarla ve kovalamacalarla yaplmyordu, yaamn ierisinde sadece demir, demirden yaplan silah erkeke deildi, yaam erkekletirilmiti. Peki ya bu kadnlar neden silah kuanm da savayorlard? Erkei silahszlandrmak iin baka areleri mi kalmt? Kadnlar aresiz kalmamak, hergn kurunlamamak iin dalara kmlard. Demir paralaryla, usturalarla beden-lerinin krk yerinden baklanmamak iin dalara km kendilerini aryorlard. Kimi zaman bir kurun sesinde kimi zaman bir tan glgesinde, kimi zaman gzlerdeki o ilk dilin glmseyiinde kendilerini aryorlard. sesi, Ne istiyor bu insanlardaki yar insan yar hayvan! zgrlk hi durmakszn istemek midir? nsan olarak varlm, varlmla uyumlu yaamn bilinci ve bilinsiz-liinden midir bu snrsz isteme anlam veremiyorum. Kadn olduumdan m ak, gzellii, insani olan ve zgrl snrszca istiyorum dedi. Monolounu bitirip dialoa geti. Peki ya sen bir kadn olarak ak, gzellii, insani olan, zgrl anlamann erdemine ulamay istemiyor musun? Yumuak bir kadn sesi sorusunu cevaplayamad. Yryorlard. Gre Sivo btn analyla gerillalara kucak amt. Medya, bu zamansz ve ani hareket karsnda boyundan ve arlndan da byk ykler srtlamt. Yrr-ken ok zorlanyor, yk dengesizlenince ayaklar birbirine dolanyordu. Btn bunlar benim duyarszlm yznden diye dnyor, gece yeni olan Ekin arkada dinleseydim byle olur muydu diyerek iten ie savayor muharebe meydanna yannda gtrd ne kadar silah varsa hepsini kullanyordu. inden frtnalar kopuyor, sular Cudiye kadar ykseliyordu. Fakat ne frtnann sesini duyan ne de frt-nann iddetini gren oluyordu. Medya yrd, da yrd, ta yrd. Medya, lkesi, Medyann ocuklarna kar su ilemiti. Cezas ne mi olacakt? Medya yryordu Gr Sivoya yetimek zereydiler. Yrdke yk gi-

182

derek daha fazla arlayordu. Bir yerde oturup dinlense, dinen kurun yamuru tekrardan zerine yaabilir orackta ylp kalabilirdi. Kurun yamuru ihtimali gelimese dahi o, yorgunluktan dinlenmek iin srtn dayad kayann yan banda ylp kalabilirdi. Bu tr anlarda tek derman yine tabanlara kuvvet deyip yrmekti. Medya bunu biliyordu. Hadi bakalm y-ryelim dedi ve yrd. Yeil rtnn ierisine girip gizlenmesine bir ka admlk yol kalmt. Bir, iki adm demeden basamakl merdiveni bir anda atlayan ocuk gibi ylece Gre Sivo ormanlarnn iine dalmt. Gre Sivoya gerilla sndnda Gre Sivonun gerillalar dmana vermesinin mmknat yoktu. Zaten dman Gre Sivo ormanlarnn iinde gerillalarn saklan-dn bilse de ormana yaklamaya cesaret edemezdi. Gre Sivo gerillalar barnda tayp dmanna kabus olurdu. Medya kendisinden az nce Gre Sivoya ulaan on gerillann yanna varp durdu. Ormann kuytuluklarnda bir araya gelen gerillalar geride kalanlar drt gzle beklemeye koyulmulard. MG3 silahnn tarama sesi duyuldu. Gerilla gruplarnn bir ou henz Gre Sivo noktasna ulamamlard. Gergin bir bekleyi balamt. Medya srtn-daki ykle ylece kalakalmt. Komutanlar Bilgede ordayd, sinirliydi. Medyaya yaklaarak; Heval, srtndaki o eyalar neden indirmiyorsun? Buraya kadar tadysam bundan teye de tayabilirim. Tayamazsn, buraya kadar tamakla iyi bir i yapma-msn, olduun yere srtndaki fazlalklar brak. Brakmayacam. Komutanlar Bilge hibir ey belirtmeden uzaklat. Med-ya ve birok eski gerilla Bilgenin duruunu, ynetim tarzn beenmiyordu. O yzden Besta blgesinde yaplan son d-zenlemelerde kargaa yaanmt. Bu durum ynetimin ieri-sinde bu bir blnme yaratm, yaam gerginletirmiti. Bu gerginlik en fazla da Bilgenin karsnda duran ve bir dnem akli dengesini yitiren Erefte yaanmt. Eref, Bilgenin anlaylar ok ktdr derken yerden ge kadar doru sylyordu. O btn geriliklerin Bilgede zuhr ettiini, bu-nun da insani olmadn hissediyordu. Bilgenin anlay-lar... Bilgenin anlaylar...!diyerek ortalkda bas bas ba-ryordu. Medya Bilgeye tepkilenmiti. Bilge ne derse hep Bilgenin sylediklerinin tersini yapma drtsyle doluyor-du. nsan ne kadar gnll klelese de, gn geliyor ylesine bir zgrlk yan kendisini aa vuruyordu ki; kleliin btn zincirleri bir bir krlyordu. Medya Bilgenin yapya baz eyleri zorla kabul ettirmeye altn gryordu. Ama aresizlik elini kolunu balyordu. Bu red Medyadaki z-grlk isteinin da vurumuydu. Medya akam ki nbetteydi; hl uyanamamt. Bir sre ylece kalakald. Ne yapsa da nafile; ne dndklerinin arln, ne de omzunda tad ykn arln kaldra-biliyordu. Birinden birini brakacakt, en kolay arlk om-zunda tad kilolara varan arln indirilmesiydi. Srtnda tad arl yere frlatt, omzundan byk bir yk kalkt. Saatlerdir omzunda tad ykn yaratt yorgunluk ve izi kald. Fakat dncelerindeki arlk

183

hl sryordu. yle-sine bir arlk ki ne skp atabiliyorsun, ne tmden silebiliyorsun. Ancak zmlendike, denkletirip formlletiril-dike arln yava yava azaltabilirsin. Gre Sivodaki bir kayala srtn dayamt. Ekinnin Heval ses geliyor deyii kulaklarnda nlyordu. Gre Sivo Tepesindeki kayalklardan ormana taraf tr-mananlar vard. Sessizce yeil ormana dalanlarn kimler olduunu merak ediyorlard. Gelenler Dilan atak ve Bese yoldalaryd. Gerillalarn bekleyiinden sonra gelenler yol-dalarnn yaadklarnn mutusuydu. Demek ki gerillalar yoldalarnn gruplarndan kopsalar da bir dnem sonra zledikleri gle yzlere yeniden kavuuyorlard. Bese; Heval dman Gre Sivonun btn yamalarn tutmu. Demek ki bizim Gre Sivoya geeceimizi tahmin etmiler. lk bata dmann bulunduu yamaca doru gittik, yolda-lardr, dedik. Talarla iki- mevzi rlmt. Tam mevzilerin ierisine girecektik ki mevzilerde komando el-biseleriyle gezen dman askerlerini grdk. Yaklamamza o kadar nasl izin verdiler anlamadk. Bereket versin yama yumuak toprakt. Dman askerlerini fark ettiimiz anda kendimizi yere attk ve yuvarlandk. Dman MG3le bir ka defa bizi tarad. Fakat bounayd. Biz kendi ayaklarmzla pusuya gittiimiz gibi kendi ayaklarmzla da pusudan dn-mtk. Dman MG3le taryordu. Biz vadide izimizi kay-bettirdikten sonra uzaklaarak farkl bir noktadan Gre Sivoya doru trmandk ve ite buradayz. Ormana yeni varanlar atlattklar lm emberinin btn izlerini tayorlard. Yaadklar lm saatleri geride kalm olsa da, sanki onlar lm saatlerini yayorlard. Komutanlar Bilge sinirleniyor, arada bir kime, niye sy-ledii belli olmadan; Bunlar hangi cehennemin dibindeler ve neden gelmi-yorlar, diyerek sylenip duruyordu. O gece henz ormanlk alanna birka saattir girdikleri Gre Sivodan kp uzak-laacaklard. nk biliyorlard ki dman askerleri onlar Gre Sivo ormanlarnda ablukaya alacak ve belki gnlerce abluka altnda tutarak hareket etmelerini engelleyecekti. Bu ate emberinden bu gece mutlaka uzaklamalydlar. Akam yaananlar zihninden silip atamyordu. Perian, perperiand. indekileri kimle paylaabilir ya da kimden gizleyebilirdi. nsanlar birbirlerinin gereine ne ok fazla uzaktlar, ne de ok yakndlar. Ama gren, duyan, hisseden insanlar da perperiandlar. Beklediler gece olmutu, ama gece olup harekete geene kadar da patlamamak iin ellerinden geleni yapyorlard. Her an biri Gre Sivo ormanlarnn arasndan frlayarak dmana: Ne yaptnz ana topraklarmzda gle yoldalarmza, ana st emmemi ruhsuz insanlar, diyebilirdi. Gerilmi ok gibi yerlerinden frlayabilirlerdi. Ama bu donkiotun yelde-irmenlerine saldrmasna benzerdi. O yzden de sabr ve renmeyi topluyor, o iki meyveyi toplamayla srekli har ve neir olmay biliyorlard.

184

185

6 Sabrn meyvesi olgunlamt. Gre Sivodan szlp gemilerdi. Hezil suyunun birletii gendeydiler, orada sabahladlar. Btn gn boyunca bulunduklar yerde kml-tsz kalakaldlar. Herkes e ayrlan grubun neredeyse iki kolunun gelmemesinin tek nedenini biliyordu. Yoldalar dman ierisinde kalmt. Medyann ierisindeki kurt iini kemirip duruyordu. Gzlerini ine ucu delikliinden birazck daha byk aabilseydi belki de son krksekiz saattir yaadklarn yaamazlar, hasta ylan gibi yanlarna varan d-mandan zamannda haberder olup ylana darbe dahi vurabi-lir, baar elde edebilirlerdi. Ama yle olmamt duyarsz-lnn cezasn ekiyordu. Yarglayan da yarglanan da kendisiydi, bu tr durumlarda su ve ceza bireylerin i dn-yalarna giriyor ve insan kendisiyle yapayalnz kalyordu. Yry esnasnda bir ara Ekini de kaybetmi ve bir daha ona ulaamamlard. Komutanlar Bilge karanlk kmeye baladnda gerillardan ahini, Medyay ve bir ka gerillay daha yanna arm; Heval ka gndr arkadalarla kopt-uk, onlardan haber alamyoruz. Bu gece evrede ne olup bit-tiine dair istihbarat toplamak amacyla ahin Hevalin ky olan Grek Kyne gideceksiniz, ayn zamanda yannzda ihtiyalarmz geici de olsa gidermek iin erzak getirecek-siniz, dedikten sonra gerillalar kye gidip dnmlerdi. Grek kylleri kylerini yalnn ellerine

186

teslim edip yaylalara kmlard. Yallar ne gerillalar, ne de askerler hakknda hibirey bilmiyorlard. Medyann birlikte gittii gerilla grubu naar kalarak geici olarak onlar idare edecek bir miktar erzak aldktan sonra, kimsesiz ky kimsesiz yallara brakarak Hezil suyunca ilerlemilerdi. Hezil nazl bir kadndr, kendisini topraa verirken naz eder. Naz eden Hezil akarken kanldr. Hezilin kanl akan suyu gelip kaplarda durur. Hezil gen ve nazl bir kadn gibi akar insanlarn yaadklar kaplara vardnda yal bir anaya dnr. Gerillalar bir anann koruyucu kucana s-nr gibi Hezil anann koruyuculuuna snmlard. Hezil gerillalar korumak iin gzn drt amt. Hezil Suyunca ilerlediler ve konumlandklar gene vardlar. Kt bir haber, yani ki arkadalarnn ahadetini duymamak iin eliyle yreklerini tutmu ylece bekliyordu. Grek Kynden ne olumlu, ne de olumsuz bir haber gelmemiti. Gerillalar uzun sredir kirpiklerini terketmeyen gerginlikle uyumaya altlar. Btn gerillalar uyurken Bilge, bir oraya bir oraya kou-turarak karanlklara snan insanlar gibi aalarn kuytuluk-larnda volta atp duruyordu; uyuyamamasnn bir ok ne-deni olmalyd? Bir sorumlu olarak sorumluluunu stendii insanlardan bihaberdi. Onun vicdani sorgulamasn m ya-yordu, yoksa yannda nbet tutan insanlarn duyarszlklarn ve onun yaratabilecei sonular m gryorda da uyku, gz kapaklarndan kayordu? Belirsizliin ve tehlikenin en fazla gelip kaplarna dayand o onda, o bencil hayvann korkularn, korunma ve yaama drtsn m yayordu bilin-mez. Fakat Bilge ierisinde yaad zamandan on yl sonra yaratlan btn deerlerin, hareketin toplam olan nder-lerine, komplonun gelitirildii sosyalist topraklarda, yllarca bilinli, bilinsiz- birlikte yrd harekete ihanet edecek-ti. Belki o gece de ihaneti dnyordu. Bilgenin gzne uyku girmiyorken yeni bir gn karanlklarda syrlarak uyanmak zereydi. Kim o! diye avaz ktnca baran btn gece uyu-mayan Bilgeydi. Sesi ylesine yksek kmt ki herhalde farkl bir zaman ve mekanda tekrar ayn ses tonuyla bar dense komutanlar Bilge asla baaramayacakt. Uyuyan b-tn gerillalar yerlerinden srayarak uyandlar. Kardan ge-lenler kendilerine sesleneni tanmlard. Heval Bilge biziz. Gelenler birka gn ncesinde dman pususuna dtk-lerinde kendilerinden kopan grup olmalyd. Btn gerillalar sevin ierisinde ayaa kalktlar. Yoldalarn karlayacak, hayatlarndan umutlarn kestikleri, yitirdiklerini zannettik-leri yoldalaryla buluacaklard. Grup yaklat. Ama gerilla-lar birka gn ncesinden birlikte yaadklar hi bir tandk yolda sesinin frekansn netletiremiyorlard. Medya Ekinin sesini almaya alt, alamad. Gelenler gerillalard, fakat bunlar son gnlerde paylatklar yoldalar deildi. Ahmet Roponun bl ataktan, Haftanin alanna gei yapyor-du. Yine de gelenleri sevinle karladlar. Fakat atma srecinde kopan arkadalarnn gelememesi burukluklarn ve zntlerini artrd.

187

atak tan gelen Ahmet Raponun bl perperiand. Bir ounun ayanda ayakkab, srtnda elbise yoktu. Varsa da krk yerinden delinip parampara olmutu. ataktan Bes-taya kadar ayakkabsz yryen birok gerilla Bestadan Haftanine kadar da ayakkabsz yryecekti. nk Bes-tadaki gerilla da sknt ierisindeydi. Grnt olarak bir-birlerinden aa kalr yanlar yoktu fakat uzun sredir gremedikleri kimi yoldalarnn beyinlerdeki tezahr karlaanlarla uyumuyordu. Yoldalar alktan, yorgunluk-tan tannmaz haldeydi. Yaam koullarnn arl elbise-lerinde, tenlerinde, gzlerinde dokunduklar her yerdeydi. Gerillaya doksan ylnda ok fazla katlm geliiyordu. r-gtleri bu kadar geni katlmn, nicel bymenin hesabn yapamam, metropellerden daa taan bu gen araylarn ihtiyalarn karlayamyordu. Tabii bunun PKK hareketinin geliimiyle dorudan ba vard. Dman gelimeleri takip ettiinden korkarak saldrya gemiti. Krt halknn ocuklarnn hareketini, yirmi dokuzuncu isyan olarak al-glandndan, nceki isyanlarda uyguladklarn yineliyordu. Yinelenen katliam, srgn ve ldrlen kadn ve ocuklard. PKK hareketi gelime iaretleri veriyordu. Dman bu ia-retleri okuduka kpryor, vahi bir hayvan gibi saldrgan-layor, gerillay daraltmak iin habire saldryordu. Saldr-lardan, daraltmalardan biri de gerillann yaamsal ihtiya-larn karlamalarn engellemekti. Hem l kentlerden gerillaya gelien akna kar yaanan hazrszlk, hem de dmanlarnn uyguladklar gerillay snrlyordu. Fakat yine de btn yaananlar, alk, susuzluk, elbisesizlik yaamlarnda etkileyici deildi. Aksine onlara yaam ve sava gc veriyordu. Gerillay zde en fazla etkileyense verdikleri ehitlerdi. Yoldalarn gz ap kapa-ma frsatlar dahi olmadan yitirileriydi. te yoldalar grup-larndan uzak dmlerdi. Yaayp yaamadklarna, eer yaam ykleri sonulanmsa sonlarna dair hibir habere ulaamyorlard. Srann kimde olduunu bilmiyorlard. Bunca zntyle onlar ayakta tutan, yolculua km umutdu....! Yolculuua km umudun bir gn kendi kaplarna da varaca inancyla dimdik ayaktaydlar. Hezil Suyunun bu-lutuu gende bir ou Hiror Kampndan tanan gerillar eski tandklaryla zlemlerini giderdiler. Yeni tantklar ve yeni olan her gerillaysa umutlarn daha da bytmeye dair iaretti. Her yeni gerilla glenip kazanacaklarnn umuduydu. Ahmet Raponun bl dmann operasyonundan haberdard. Fakat kopan gerilladan, yaananlardan haber-sizdi. Araziyeyle har neir olan iki grup kardlar. Gruplar operasyonun son aamasna ve yoldalarna ilikin bilgi getireceklerdi. Geri geldiklerinde dmann operasyona son verip geri ekildiini sylediler. Ahmet Raponun blnde Medyann tand Reyhan Yezidi de vard. Reyhan Yezidi bir zamanlar skntlarna yeni skntlar katk eden kadnd. Ama aradan geen zaman, yoldalk ilikisinin ruhsal ba gemie bir perde ekip kadnlar yaknlatrmt. Reyhan Yezidi Medyann i fr-tnalarn farketmi olmal ki:

188

Heval Medya neyin var, durgunsun. Medya yaadklarn kendisinden gizlerken nasl Reyhana syleyebilirdi ki! Nasl syleyebilirdi ki; benim duyarszlk-larm yznden operasyona takldk. Duyarl yaklasaydm bir ihtimal kopan yoldalar da dahil hep birlikte olurduk. Syleyemezdi. Yok, hi bir eyim yok heval. Nasl yok, ok durgunsun. Yaadklarmzn etkisi olabilir. Yezidi Reyhan, Medyann szcklerini atrmayacan an-lad. Bouna krek ekmeyecekti. Belki de hl tufann etkisin-dedir; Medyay durgunlatran; zorla gerillaya alnmasnn izleri, maruz kaldklar operasyondur, diye dnd. Toprak ana diye tanmlanan dnyadan, bir gn daha evrildi. Yeni bir gn gemiin derin izlerini silemeden toprak anann barndan douyordu. Dman ekilmi, operasyon srasnda kendilerinden kopan on be kiilik gruptan henz hibir haber alnmamt. Gerillalar Bilgenin grubuyla Gre Sivo ormanlarna daldklarnda on kiiydiler. Onlardan habersiz iki kadn gerilla daha, Bese ve Dilan atak da ormanlarn iine dalm, yanlarna varmt. On be kiilik bir grup olmulard fakat yine de eksiktiler. Yoldalarnn ya-ratt boluun yerini hibir ey dolduramazd ki! O boluk bir mr yrekte kalrd. Kendilerini bir ordu kadar eksik, yarm hissediyorlard. Yoldalarnn dnmelerini bekliyorlard. Ne garipti u insan. Bir srla douyor, bir srla lyordu. Ya da bir orap skymcesine bir srr zyor, bir srr zerken dier bir srr dmlyordu. Medya yine kendi-siyleydi; Medyadan gayr kimsecikler yoktu. Birlikte nbet tuttuu yeni gerillada yok! Srra kadem basmt. Bir tek o biliyordu srrn fakat, kendisi de nbette uyumasnn yaratt sonularn gizli kalmasn istercesine srra kadem basyordu. Yarmlklarnn tamamlanmasn bekliyorlard. Gzleri ufukta, yreklerini gkyzne asm bekliyorlard. Bekleyi uzun srmemiti. Gne nlar gkyzn epeevre sa-rarak btn scaklyla yeryzne dokunuyordu. Gerillalar zlendiklerini, merak edildiklerini bildiklerinden hzla Hezil Suyunun birletii gene vardlar. Gelenler Adilin sorumlu olduu gruptu ve topu topu alt kiidiler. Bekleyenler sevince boulmutu. Beklenenler buruktular, periandlar. Sevincin ve burukluun birbirine kart duygu atmosferinden kurtuldular: Dier yoldalarmz neredeler, onlarla karlamadnz m? Yarmlklar tamamlanmalyd. Herkes suskundu. Adil suskunluu bozarak arkadalarnn sorularn cevaplandr-malyd; bunu biliyordu. Heval sylemeye dilim varmyor, sekiz arkadamz ehit verdik. Sizin grup erken davrand iin kurtuldu, koldan hareket ettiimizi biliyor, ona gre taktik geli-tiriyorlard. Siz emberi yarp getikten sonra Nazm gidip dmana teslim olmu koldan hareket ettiimize dair bilgi vermiti. Dman bizi daraltmt, orackta sekiz arka-da... Durdu, kelimeler boaznda kalyor ne yutabiliyor ne de da aktabiliyordu. ...ehit dtler; Heval Sultan, Heval jiyan, Heval ore, Heval Baran Onlarn ahadetinden sonra yryecek halimiz

189

kalmamken Ekinin cesediyle karlatk. Kimi arkadalar Ekinin cesediyle karlatklarn-da iyiden iyiye fenalatlar, Glkle toparlanp yola koyulabildik.

Adili dinleyecek hali kalmam, paylamda bulunduu zaman ve mekan boazna sarlmt. Mekandan kalkarak uzaklat.. Demek ki, srrnn tek orta Ekin srra kadem basmt. Sekiz insann, sekiz yoldamn katiliyim, ben katilim katilim diyen sesiyle yreindeki dalgalar kabaryor, iinde frtnalar kopuyordu. Gerilla yaamnn yzde biri ihanet ve korkaklkt, ki bunu Nazm yaamt, yaamn yzde doksan dokuzuysa kahramanlkt. Gerilla olabilmek iin kahramanl, ihaneti de dnmeli, bu olgular kiiliinde zmleyerek sonulandrmalyd. Belki de an anna o i kemirici canavarla sa-vamalyd. Ama bir biimde ihanete alan kaplarn kapat-malyd. PKK hareketiyle Krt insan iin kahramanlk sahas daha da genilemiti. hanet bir nifak tohumu olarak eytan tarafndan m insanlar arasna ekilmiti? Asrlarca topraklarna kutsallk ekmi Krtlerin kutsalla ihanetle-riyle vardklar lanetli gerek bir tek insanlar arasna ekilmi o nifak tohumuyla izah edilemezdi. nsanln ilk nvelerini eken halklardan olan Krt halknn yakc gerei elbetteki bir tek, o ilk ihanet tohumuyla, insann insan olana ihanetiyle amlanamazd. Gerek ele avuca smayan yakan kavuran gerek; herkese gre deien gerek!
Kat mekan bir umman kadar uzakt. Medya uzaklar-dan srrn haykrd, bard, ard: Birazck daha duyarl olsaydm, btn bunlar olmayacakt. Tm haykrlarna ramen Medyann srrn duyan olmad. Srr, sr olma zelliklerini yitirmedi. Sultann ekmek kokan ellerine kzl kanlar bulamt, gerillalarn kanlar daha gl yeere-bilmek iin oluk oluk topraa akyordu. Bu kutsal topraklara kanlarn aktanlar umutlarnn ve hayallerinin gerekletiini grdklerinde, uzaklarda yeerip kalanlara el sallayacaklard. El sallayanlarn arasnda nderlerinin yannda uzun sre eitim grm Sultanda olacakt. Sultan Krdistann Kk Gney parasnn Kamlo kentindendi. El sallayanlarn ara-snda bir de Ekin olacakt. Ekin henz dalarn senfonisini yeterince dinlemeden yreklerinde koca bir boluk brakp gitmiti. Bu srr hangi zamana kadar tayacakt. Glistan yannda olsayd eer belki de bu srr paylaabilirdi. Ya Glistanda artk srrn paylaamayacaksa, tpk Ekin gibi kendisini apansz brakp gitmise. Daha fazla dne-medi. Bir dervi misali cevablarn yollarda bulacakmcasna yollara dt. Yollarda ehit den yoldalarn anmsyordu. Glmse-yecek onca hatraya uzanmak zereyken geri ekiliyordu. Adaleti dnd. Adalet 1989 ylnda Apoculara katlmt. Uruna yaamn adad, uruna ehit dt partiye katlmadan nceki ad, annesinden babasndan kendisine kalan ad, Adaletti. Bilemiyordu o doduunda belki de Apocu hareket domamt? Adaletsiz yaayan bu dnyada ona, Adalet ismini takmann bir anlam olmalyd? Adalet, adaletsizce ehit drlmt. Adaletin silah dahi elinde deilken, bedeninden baka hibir eyi silah olarak kullana-myorken ve yoldalarna ekmek yaparken

190

lme yakalan-mt. Komutu, barmt, ama yine de Adeleti adeletsizlik ylesine yakalamt ki adaletin kan damlayarak topraa akmt. Adeletin kan topra sulayp yeerecek, belki de adaletsizlerin boazna uzanp skacakt. Gerillarn elleri artk Sultann elleriydi, her yerde adeletsizliklerin boazndayd. Topran barnda; uzun, ince boylu Jiyan esmer esmer yatyordu. Btn sincaplar karalar balamt o gn, kendi-lerinden de atik ve hareketli Jiyan kaybetmilerdi. Daha gerilla elbiselerini giyeli, Jiyan, jiyan(yaam) olal bir ay olmamt. Yoldalar yaamdaki duruunu okuyarak ona sincap (svori) diye sesleniyorlard. Yaama bir sincap gibi trmanan Jiyan nasl olmutu da dman askerlerinin kahpe pusularndan kaamam, bir sincap gibi dalara, aalara trmanamamt. Topran barnda; ore uzanyordu. Topraa yaknd ya toprak onu barna, o da topra barna basmt. Topran barnda; Baran yatyordu. Dnyaya benzer yu-varlak yznde iri iki gz insanlara bakyordu. Yamurun yeil bakt grlm mdr? Toprak, Barann yeil ba-klarndan yamur yamurluundan utanmt. zgn dilinde yamur anlamna gelen Baran insanlarn stne akmalyd ki insanlar kirlerinden arnabilsinler. Baran yaa-mn ierisinde fedakarlyla tannyordu. Ya da farkl bir deyile bencil insan sorumluluunun btnn sahiplenme-diinden Baran fedakarlk yapyordu. Kendisini yaamdan esirgemiyor, topra incitmek istemezcesine topraa iseliyor, o gn gen yamurlar topran barna damar olup szyordu. Topran barnda; Medyayla nbet tutan ve Trk olan gen kadn Baranlar gibi, daha bir kez olsun ykayama-dklar, suyla buluturamadklar gerilla elbiseleriyle uzan-yordu. Adalete, Barana, birka gece ncesi ayn mevzide nbet tutduklar gen kadna, dierlerine giydikleri gerilla elbiseleri kefen olmutu. Gerillann bir kuralyd; ahadet-lerinde zerlerindeki gerilla elbiseleriyle gmlrd gerilla. Bir kefen ki suyla deil toprakla ykanr. O kadn, en son nbetini kendisiyle birlikte tutan kadn yani ki dalardaki adyla Ekin, l kentlerden kaarak doayla ve insanla bulumak iin dalar Kbe eylemiti. Ne yazk...! ne yazk ki gen olan Trk kadn Ekin yine bir Trk askerince vurul-mutu. nsan soyunun iflah olmazl bundand belki de. imdi toprakta cansz yatan Ekinin bedeni gzleriyle, srrn biliyorum dercesine Medyaya bakyordu.Medya gzlerini yumdu, gen kadnn gzleriyle gzgze gelmek istemi-yordu. Medyann btn srlarn biliyor ama sylemiyordu. Bir de Nazma, ihanete gidene bakt. Nazmn gzleri oyuktu. Dmanna bu kadar sevdal bir insan olamazd, ylesine sevdalyd ki dman gzlerini oymutu. Kr bir insan gibi dman mevzilerine yrmt yoksa katiline gzkaraca sevdalanmasnn farkl bir anlam olamazd. Bilinmez bir yolda gzleri hibir yeri grmez iken, ihanetin batana saplanp boulmutu. Yaad dikkatsizliin de bir ihanet olduunu dnyor, Nazmdan ok kendisine kzyordu. Nazmla karlat en son an aklna geldi. Dmann kendilerini embere aldklarn sylediklerinde koturup nbet yerine varp dnd. Medya

191

Nazma bakt, Nazm Medyaya bakamyordu. nsanlk iin savama derecesiyle orantl olarak insanlar birbirlerine bakyor ya da bakam-yorlard. Medya son nbetini kendisiyle tutan Trk kz Ekine, Nazm ise Medyaya bakamyordu. Dnya bylece kirlenmi, insanlar birbirlerinin yzne bakamadklar za-manlar oalmt. nk her insan bir bakasnn yznde, o devasa aynada, kendi yansmasn gryordu. Medya daha uzun gnler o kaldramaz sululuk psiko-lojisiyle ortalklarda patikalarda dolap duracakt. nsanlarn yzne bakamad gnleri bir mr boyu unutamayacakt. O gn akama yakn Haftanine gidecek olan Ahmet Ra-ponun bl gruptan ayrld. Gerillalar ataktan Bestaya elbiselerinin her yeri delik deikken, birok yeri dikilmekten artk diki tutmazken, ayakkab yerine ayaklarna geirdikleri un uvallaryla yryp gelmilerdi. ataktan gelen gerilla-lar geldikleri gibi ayaklarnda ayakkab yerine uvallar, on-larca delikle yorulmu elbiseleriyle ekip gittiler. Medya ardlarndan yoldalarnn perian hallerine perperian bakp durdu. Dmann son yneliminin ardndan yaralar sarlmamt. Zeynepte o yarallardan biriydi ve yaras sarlmalyd. Kal-dklar yerden ayrlmalydlar, ayrlmamak bir operasyon b-tn ynleriyle hl atlatlmamken yeni pusular ve hi hazr olmadklar operasyonlar demekti. Nokta deitireceklerdi ama operasyonda ar yaralanan ve yaralar sarlmayan Zeynepi nasl tayacaklard? Ayrca Zeynepin de yaralarna baklmal, yaralar sarlmalyd. Bilge dnyordu. Bir mddet sonra Medyay, Dilan atak ve ahini yanna ard. Heval biliyorsunuz, bulunduumuz noktay deitirme-miz gerekiyor. Dmann bir daha nasl ve ne zaman y-neleceini bilemeyiz, ama tedbirlerimizi almalyz. Daha dn sekiz yoldamzn ahadet haberini aldk. Zeynep arkada da yaral ve yanmzda. Arkada iyiletirip, dala yeniden bu-luturabiliriz. Burada yararlanabileceimiz en yakn ky Grek Ky. Oradaki yallarn bir ok konuda tebrbeleri vardr. Size yardmc olurlar. Sizi Zeyneple o kye gndereceiz. Zeynep arkada iyiletikten sonra geri gelirsiniz. Ama iyi saklann, kyde olduunuzdan hi kimsenin haberi olmamal. En ufak bir dikkatsizlik yardmn aldnz insan-larn lm nedeni olabilir. Bu yzden dikkatli olacaksnz. Medyaya dikkatli olacaksnz cmlesi son bir ka gn-dr dokunuyordu. Dokunmaktan da te bir eydi, bir neter gibi yaralarn deiyordu.

192

193

7 Son operasyon gerillalar birbirlerine kenetlemi, duygu-sallatrmt. Operasyonda teknik younca kullanlmt. Ne yapabilirlerdi ki; sonuta bir garip beni-insandlar. Vedalap ayr yollara kacaklard. Vedalap uzaklatklar yoldalarndan ne kadar ayr kalacaklarn bilmiyorlard. Medya, ahin, Dilan, ve Zeynep yryordu. Dier gerillalar yksek tepeleri ap gittiklerinde onlar genden uzaklamaya alyordu. Zeynep ayandan yaralanmt. Yaralandktan sonra yoldalar Zeynepin yara-larn sarmak iin uramlard. mkanszlklara ad olan ve her zaman bir sava meydanna dnen yaamlar Zey-nepin yaralarn iyiletiremiyor, azdryordu. Drt gerilla da da yrdler, buruktular. O an kaybet-milerdi, sonrasnda kazanacaklarna dair varolan umutlar burukluklarn hafifletiyordu. Da da gerillalar oalyordu. Doksan ylnn katlmlar dorua trmanyordu. Gerillaya akn vard. Dalara balayan akn kaldracak alt yapya sahip olmasalar da yeni katlmlar umut yaratyordu. Grek Ky uzaktan grnmeye baladnda bir an buruk bir sevin simalarnda belirdi. Sekiz yoldalarn kaybet-milerdi fakat Zeynepi iyiletirme imkanlar Grekin yal insanlarnn ellerinde onlar bekliyordu. Bir meydan muharabesinin yorgunluuyla ilerlediler. Kye yaknlatkla-rnda durdular. Korku Greklilerin korkusu deil, askerlerin her an bir yerlerde karlarna kabilme korkusuydu. Grek Ky yal ve viran haliyle onlar karlad. Gecenin karanlna snp kyn ortasndan yer yer mahalle aralarna snmaya alan toprak yoldan yol aldlar. ahin ailesinin evde olup olmadndan bihaber, merakla yryordu. Bahe-lerinin kapsna varan tal yola vardklarnda pencerelerdeki grd. Viran kyde balkonu baheye alan bir kapnn nne geldiklerinde durdular. ahin tandk kapy tandk ald. Kapnn ardndaki ses; Kimsiniz diye seslendi. Benim ana, ahin. Az sonra clz n eliinde kap araland. ahinin yal anasnn gzleri clz n eliinde onlar karlad. Yal kadn kk bir ocuk gibi ahinin kucana atld, hasretle sarldlar. Bir ara onlar ieri almayacaklarn zannettiler.

194

Yal kadn oluna sarlmaktan dier gerillar unutmutu. Olu-nun kucandan bir an olsun kafasn kaldran kadn, o-lunun yoldalarn grd. Sevinli gzleri mahup mapup bakarak geree dnd. Darda kaldnz, ieri girin yavrularm. ahinin yal anas ve babas da yaylalardan dnmlerdi. O gece drt gerillay barlarna bastlar. Grek Ky Hezil Suyu'nun akt da yamacndayd. Grek kylleri, biz Komutan Agitin askerleriyiz diyor; Komutan Agit'in sevgisiyle gerillay seviyorlard. Halk, hakka, adalete yakn olan, halknn gizli zlemlerine cevap olan Agiti tanyor. Agit da, ta, ova, ky demeden elindeki silahyla ve sevgi dolu yreiyle halkn kucaklyordu. Grekliler Apocu-luu Komutan Agitle tandklarndan Hogr gibilerine komu-tan demiyordu. Komutan Agitten aldklar onurla balarn dik tutarak, Biz Komutan Agitten baka komutan tanmayz. Ona az da olsa benzeyene, Komutan Agitin izinde yryene kapmz her zaman aktr diyorlard. Botanda son yaananlar yallar etkilese de biliyorlard ki, Apocular byyor Belki de bymenin ve yaratlan umudun ayrdna en fazla yal Grekliler varyor ve bir ka ya daha genleiyorlard. Krdistani onurla dolup tayor, kimliklerini tayan birilerini arkalarndan braktklarndan emin, Trklerce uygulanan ve tank olduklar katliamlarn uzanda son uykularna huzurla dalyorlard. Bir gece nce karanln iinden syrlarak geldikleri evde Zeynepin yaralar iyileene kadar kalacaklard. Uzun sre ayn evde kalmak tehlikeliydi. ahinlerin evinin evresinde Grek kynn baheleri uzanyordu. ahin hem bir geril-layd, hem de yaramaz bir ocukken bahelerin iindeki en kk deliin, en kk tan nerede olduunu biliyordu. Bu, evlerinin evresindeki bahelerde kimselere duyurmakszn gizlenmelerini salayacakt. ocukluuna yabanclamam-sa, bahelerine de yabanclaamazd. Drt gerilla iin a-hinlerin bahesinde gizlenecek, sabit bir yer bulup yerle-tiler. ahin herkesten daha iyi biliyordu ki, baheleri asl yaanacak yerlerdi. Bilmek insanda gven oluturur, bilme-nin gveniyle varp yaanlas bahelerde saklanacaklard. Yallar ayandan yaralanan Zeynepin yaralarna, ya-larndan damttklar dermanlaryla tedavi uygulamaya ba-ladlar. lk gn iinde Zeynepin sararm beti benzi hafife de olsa renk kazand, canland. Gerillalarn kyde saklandk-larn, ahinin saaltm gcne inand yallar biliyorlard yalnzca. Viran olmu kyn yallar hareketlenmi, yaam trafii artmt. Kydeki trafik skkln yaratan sadece drt yalyd. Gerillalarn yerini bir tek son dnemlerde yaylalardan dnen ahinin yal ana ve babas bir de yaralar tedavi etmesini bilen iki yal kadn biliyorlard. ahinin anas bir olunu Apocu hareketin ierisinde ehit vermi acl, onurlu bir anayd. Onurlu Krt insan, bir Krt anas olmay Komu-tanmz Agit bize retti diyordu. Yal kadn frsat bulduka gizlice Medyalarn saklandklar yere giderek onlarla sohbet ediyordu. Sevimli yal ana gerillalara yemek getirerek acelesi olduunu syleyerek ayrld.

195

Kadndan en fazla etkilenen Zeynep, ahine; Heval ahin, annen yiit bir kadn. Sevgi dolu yle ki, yanmza geldiinde senin anan m, benim anam m, yoksa Medya ve Dilann anas m farkedilmiyor. Sevgisini ylesine bizlere letiriyor ki, ite analk bu, yurt bu, diyorsun dedi. O benim anam deil, Agit Yoldan, ehit den abimin anas. Bu nedenledir bu kadar sevgi dolu oluu. Onlar konuuyor Medya dnyordu. Olay gerekletii andan yaadklar ana kadar uzun bir zaman Hezil Su-yundan akmt. O ise yaadklarnn muhasebesinde, yarg-layan da yarglanan da kendisiydi. Sank sandalyesinde oturuyordu. Mdahil avukatlar bir bir sularn sayyorlard. Mdahil avukatlar konuurken bazen sank sandalyesinden ylesine frlayp kayordu ki, peinden onlarca kii de kosa Medyay yakalayamazlard. Ne kadar kasa da her eyden ve btn hatralarndan kendisini koparamyordu. Bir Medya vard ki Medya'dan da ieriydi ve her kanda btn yolar iteki Medya ya eriiyordu. Yoldalar; ahin, Dilan ve Zey-nep sessizliinin sebebini soruyorlard fakat o hep hibir eyim yok, yok hi bir eyim diyordu. Onlar sormaktan, o ise cevaplamaktan usanmt. ahinin annesi Medyaya K-zm gerillalar konukan olur. Neden suskunsun? Kiilik yaplanmadan m, yoksa bir sorunun mu var? Syle karnca kararnca elimizden ne gelirse yaparz. Annenin yaklam karsnda mahup oluyor, annda kendisini toparlyor, ar-dndan ekliyor: Yok ana, yok hibir eyim. Suskunluum yapmdan kaynaklanyor, diyerek buruk bir glmsemeyle yal kadna bakyordu. Ana derinden bir ah ektikten sonra; Anlyorum kzm, anlyorum, diyordu. Kadnlar kar-lkl susuyorlard. Medya ve Dilan hem ihtiyalarn karlamak, hem de anneyle paylaabilmek umuduyla o gece annenin yanna varmlard. Genelde geceleri ya ahinle Dilan ya da Medyayla ahin evlerine gidiyorlard. Ama o gece yle olmamt, Dilan ve Medya, ahinin anasnn evine ulatlar. Yal kadn onlar kapda scack selamlad ve ieri ald. erde bir kadn oturuyordu. ahinnin annesinden yal grnen kadn, gerilla kadnlar grnce ayaa kalkt. Med-yay ve Dilan kucaklad. Oturup sohbete daldlar. Kadn olduka yal grnyordu. Bedeninin yallk emaresini tamayan tek yeri prl prl parlayan gzleriydi; o gzler yllara kar direnerek genliini koruyordu. Siz iki kadn gerilla nasl tek banza kye indiniz, dorusu byk bir cesaret. Yolumuz uzakt, yorulduk. Fakat sizin gibi analarla kar-lanca ne yorgunluk kalyor, ne de yolun uzunluu. Komutan Agitin askeriyiz, size elimizden geldiince yardm sunacaz. Bizi dalara alsanz, banza yk olma-yacan bilsem dalara geleceim. Fakat ite belimiz bkl-m, iki adm atamyoruz. Siz bu halkn ansl evlatlarsnz. Size nasip olan her Krt gencine nasip olmuyor. imdi on yedimde olsaydm da dalara varp silah kuansaydm. Siz ok anslsnz, ansl.

196

Doru, sizin gibi analarmz, Krt halk gibi bir halkmz ve Bakanmz Apo olduu iin biz ok anslyz. Komutan Agit bize insan olmann, Krt olmann gururu-nu, onurunu retti. lk tandmz Apocuydu. O yzden mi ok farklyd, ama o gerekten her Apocu gerilla gibi deildi. Yaasayd belki de u an dalarmz, insanlarmz zgr olacakt. Belki diyorum, nk gerekten Apoculuk, Apocu olmak farkl. Belki sizler gibi gen deiliz. Ama u salar-mzdaki beyazlar bize insanlar tanmay retti. Agitten sonra belki gerillalar daha fazla oald. Alnmayasn, ama biz Agiti ok sevdik, onun bizdeki yeri ok farkl. Evlerimizde toplantlar yapt, tanmlayamadmz ne varsa tanmlad. Medya ve Dilan kadnn bilgeliine duygulanm, yal kadnn bir siyaset bilimcisi gibi konumasna armlard. nk Krdistanda bylesine bilge kadnlarn says parmakla saylacak kadar azalmt. Ve kadnlar yal bilgeyle tanmay bir an olarak gryorlard. Doru sylyorsun ana, biz sizin kadar ansl deiliz. Komutan Agiti siz bizden daha fazla tandnz, onunla daha fazla yaadnz. Peki imdi dman basks nasl, ok fazla operasyon var m? Medya sessizleti, ani sorulan soru tekrar onu son yaad operasyonuna gtrmt. Dilan, anay zmek istemiyor, hem yal kadna bir operasyondan yeni syrlp geldik. Da gibi sekiz yoldamz ehit verdik dese deien ne olacakt? Kadn, bir tek zlebilirdi. Bir dnce, analar evlatlarnn durumunu bilmeli dncesi Dilan yoklayp geti; Bazen geliiyor, bizden ayr bir grup vard. Son dnem-lerde bir operasyona yakalanmlard. Ama sonucu ne oldu, haber alamadk. Dilan anay zmemek iin habire son operasyonu kendi-lerinden uzaklatryor, operasyonun kenarndan kysndan dolanyordu. Hem gerilla kurallarna uymalyd. Krdis-tandaki analar zaten aclar iindeydi; yal anann aclarna bir yenisini eklemek olsa olsa adaletsizlik olacakt. Syle-seydi, sekiz yoldamz ehit verdik diye zavall yal kadnn belki de yreine inecekti. Doruydu analarn yrei geniti, bykt, fakat yal anann yrei sekiz Apocu gerillann ahadetini kaldracak genilikte deildi. Daha dorusu yre-in genilii, aclarn sdrlmasyla llmezdi. Aclarn s-drlmasyla, yrein genilii llmemeliydi! Yal kadn yusyuvarlak gzlerini iri iri aarak; Geenlerde buralarda askerler dolayordu. Biz anladk ki, dadakilere ynelik bir operasyon var. Sonradan kyl-lerimiz uzaktan grmler, bir ka asker cenazesiyle askerler dalardan geri dnyorlarm. Siz olmasanz da dier gerilla gruplaryla atm olmallar. Yal kadnla sohbet eden dadakiler birbirlerine baktlar. Demek ki askerlerden de vurulanlar vard. kisi birbirine baktlar. Bir ey belirtmeden sustular. Yal kadn Medyay szyordu. Hani insan bireyler dnr, dilinini ucuna gelir sylemek ister de syleyemez. Kadn rkek grnyordu, sonra mahup bir simayla Medyaya bakarak;

197

Heval dedi Buyur ana. Sana bir ey soracam, fakat uygun der mi, bilmiyorum. Gnlmz genitir. Sor ana sor, ekinme. Sen mer ailesinden Hseyinin kz deil misin? Medya yal kadnn sorusu karsnda ard. Yalya tek-rardan bakt, hatrlamaya alt. Yz izgilerini inceledi, fa-kat kendisine hi tandk gelmedi. Dorudur, Hseyinin kzym. Bala ana fakat sizi hi-bir yerden hatrlamyorum. Hatrlayamazsn kzm. Ben de seni hayal meyal hatrl-yorum. Biz sizinle aile dostuyuz. Zarovay hatrlyor musun? Hatrlyorum. te oradaydk, aile dostuyduk, ocuklarmz i ie doup byd. Seni kucakladm, yaramazlk yaptnda dvd-m zamanlar hatrlyorum. Beni nasl hatrladnz? Hareketlerinden. Nasl yani? Biliyorsun, her insan, her ailenin, hatta her kyn ken-disine zgn bir konumas var. Hareketlerin, oturuun, kal-kn aileninkine daha dorusu anannkine fazlaca benziyor. Meryemdi deil mi, anann ad. Evet, Meryemdi. Medya, anasna hi benzemek istemezken, yal kadnn anana benziyorsun deyii karsnda duraksad. Anas bir mellenin kz olarak dnyaya gelmi, yaam onu ad var, kendi yok olarak ele alm ve yle de yaklamt. say douran kadn gibi, ad Meryemdi, fakat kendisi yoktu. Isay, sa yapan belki de Meryemdi ama tarih kitaplar Meryemi yadsmak iin sayfalarnda Meryeme yer ayrma-d. Meryemde annesi gibi edilgen miydi? Edilgen anasna nasl benzeyebilir di ki? O, hep babas Hseyinin kz olmak iin abalamam myd? Kendisinin annesine benzemediini aktif ve koparc olduunu dnyordu. Yanlgs da tam buradan balyordu. Babas Hseyin anasnn pasif duruunu beenmiyor, Medyay anas Meryemin yerine yetitiriyordu ya, o yzden Medya anasna benzememeliydi. Anasna ben-zememek iin elinden gelen her eyi yapmt. Neden imdi durup dururken bu yal kadn, sen anan Meryeme benzi-yorsun diyordu. Anam gibi pasif olursam bu savan ie-risinde yryemem diye dnd bir an. Dndklerine kzd. Peki nasl yryecek ki, babasnn aktiflii yerine anasnn pasifliini koyarak m? Dalara varana kadar hep babasn esas alarak yrm, dalarda kendisiyle karla-mt. Karlat gszlkleri ve gl yanlaryla kar-lasnca annesini dnmeye balamt. Gszn zerinden g olmak hangi kitapta yazlyd, ya da bir ok kitapta yazlyd da, grlmyor muydu? Meryem anas kadar sessiz ve pasifti ki, varln dnyadan adeta yoksamt; ya da onun gibi dnenler yle sanyorlard. Anas Meryemin iri gzlerini Medyann gzlerine ben-zetmi olamazd. Olsa olsa gzaltndaki torbacklardan ve ince yuvarlak yzne ince bir izgi halinde

198

yerlemi dudak-larndan tanyabilirdi. Medya annesine benziyor olabilirdi. Belki de kmen bedeni annesine benziyordu. Belki de babasna m benzemiti, bilemiyordu. Sorularnn yantsz-lndan usanmt. Medya tekrardan yal anaya sordu; Yllar sonra beni nasl hatrlayabildiniz. Seni hatrlyorum nk sen mer ailesinin ierisinde, Jirkilere en fazla benzeyendin. Daha bir yandayken zavall ocuklarn yzlerini durmakszn trmalyordun. O zamanlar anana bu kz Jirkilere benziyor diyorduk. Zavall annen hibir savunma yapmadan sessizce glyor, varsn ben-zesin diyordu. Medya ailesine ilikin bir tek soru daha sormad. Soru-larn kutusuna koyup kilitledi. Acaba Jirkilerin aktifliinin mi, yoksa anasnn pasifliinin mi izlerini tayordu? Ailesin-deki insanseverlik gzlerinde scak bir gl olarak yansm da, o scak glten mi kendisini tanmt? Ailesinin insan-larla doal ilikilenmesinin, insanlarla ok rahat har neir olmasnn emaralerini kendisinde bulmu olamazd. Yal kadn hangi aile resminden tanyabilirdi ki onu. Son olaslk fazlaca olaslk dahilinde olmayan bir durumdu. nk Medya o gece suskundu. nsanlarla har neir olmaktan ziyade insanlardan kayor, sululuk psikolojisi yreini kemiriyordu. Ve yaadklar operasyon ncesi geceden kalan o suskunluu da yle ksa bir srede atlatacak gibi g-rnmyordu. Yallar yaam uzman ve insan sarrafdrlar. Yal kadn Medyay annesinin yaam kokan ellerinden ekip alarak tanmlamt. Kadn yurtsever ve dostseverdi. Aileler arasndaki ba, o gl dostluk ba yllar sonra o gece yine canlanmt. Medyay alp annesine, yaamn t merkezinde yapt sorgulamasna gtrmt. O i aleminde-ki sorgulama sohbet farkllap yn deitirse deimemiti. Gerillaya nasl katldn? Medya dnceliydi. Beni zorla alp dalara gtrdler. Gtrdler de iyi oldu. Yaam tandm ve sevdim demeden; Niye, gerillaya katlmak gzel. lkemiz iin, halkmz iin, analarmz iin savayoruz. Zenginiz ve cennet kadar gzel kylerimiz var. Bakn cennet kadar gzel kylerimiz de dahi rahat deiliz. Yal kadn ald cevaba karn bir an duraksad, gzleri sanki bin yllar ncesine uzanmt. Tab ki Agitin yolda olmak gzeldir! Bizim halimiz periandr. evremizdeki kylerin bir ou boaltld. Yaylalara srlerimizi eskisi gibi salamyoruz. Da, ta asker, hele Grek kyllerine daha fazla zulm ediyorlar. Hainsiniz, Agit, kafanz kartrm, sizi kandrm diyorlar. Oysa ki, Agit'i yreklerimiz kabul etti. Yrekler zor kabul ederler, Agiti sevdiler. imdiyse umudumuz Agitin yoldalarn-dadr, dalardadr. Ana hepimizin bu mcadeleye kattklar, yaptklar ok anlaml. Bak biz dalardayz, siz kyde; biz genciz, siz yal ama hepimiz bireyler yapyoruz. Bu mcadele de herkesin zgn yeri var doru, fakat ayn zamanda herkese yer var. Hepimizin yapaca grevler var. Kadnlarla yrtt tartmalarda ierisinde yer ald rgt yeniden

199

tanmlyor, Grek ky Agitin kahraman-lklaryla dolup dolup tayordu. Medya yal insanlardan dinledike Komutan Agiti, Apocular daha da fazla seviyordu. Sohbetlerini bitirmeleri gerektiinin bilinci olmasa konu-malar sabahlara varana kadar srerdi. Belki bu Grek ky-nn Agit yoldaa ballklarndan, belki de gerillann mr-lerindeki tek farkllk oluundan, yallarn dudaklarndan berrak bir su gibi akan Agiti btn zamanlarda dinleye-bilirlerdi. Agit demek; gzel gnlere umut demekti. Agitin yoldalar gzel gnler akna savayor, sohbet ediyorlard.

8 Ertesi sabah saklandklar bahede ocuklarn seslerini duydular. ocuklar birbirlerine ryorlard. Demek ki Grek kynde bir tek yallar kalmam; yallarn ellerine bir tas su dkecek, kuruyan damaklarna bir damla su yetitirecek ocuklar da kyde kalmt. ocuklar, yallarla arkadalk yapacaklard. Ya da baz aileler mi yaylalardan erken dn-mlerdi? ocuklarn sesleri uzaklardan deil, gizlendikleri yerin hemen dibinden geliyordu. Gizlendikleri iki kaya par-asnn ierisinde birazck daha ilerleyerek ouklar seyre daldlar. ocuklar gerillalarn etrafnda fr dolanyor, fakat onlar grmyorlard. Gerilla ahin; Bakn bu ocuklar bizleri grmyorsa askerlerin bizi grmesi imkanszdr. ocuklar ok merakldr, her eyi didik didik eder, bir tavuk gibi eeleye eeleye

200

en olmadk eyler bulurlar. Bir tek ocuklarn merak izlerini takip ederek bulabilirdi. Ama ocuklar gizlendikleri yere ulamamlard, demek ki askerler kyde olduklarna dair phelenseler de izlerine kolayca ulaamayacaklard. ahin ocukluunda, bu bahelerde az dolanp durmamt. Her aatan defalarca meyveler arm, her aacn kovuunu bilir olmutu. Hezil Suyunun kylar verimliydi, meyveler olgunlam, retime durmutu. Sonbaharn meyveleri her yeri kaplamt. Mev-simin en son olgunlaan meyvelerinden olan byk bir cevizin dibindeydiler. ocuklar ceviz aalarnn dibinde ol-gunlaan cevizleri mi topluyorlard? Yoksa olgunlaan ceviz-lerden ziyade ocuklarn aceleciliiyle mi ceviz aalarnn altndaydlar? ahin hergn defalarca ceviz aalarnn dibinden gemi ama merak edip de cevizlerin olgunlap olgun-lamadklarna bir gn olsun bakamamt. imdiyse, ylesi-ne merak ediyordu ki ocukluundan hi bir ey yitir-memiti, merakla dolup tat. Medya ocukluunun gizil kovalamacalarn hatrlad. ocukken merakla kye gelen gerillalar izlemek iin gizliden gerillalarn kald ky evinin penceresine yaklap gerillalar izlemiti. imdiyse birka gerillayla iki tan arasnda uzanarak ocuklar izliyorlard. Yaam dnyordu. Dnya ter-sine mi dnmt ne? Bir zamanlar ocukken gerillar izle-miti. imdi gerillayd ve ocuklar izliyordu. Nedendir insan hep ocukluuna zlem duyar, hep ocuk kalmak ister? O an bir mr boyu ocuk kalmay o kadar fazla istiyordu ki? nsandaki bu geriye zlem, ocuksu zamanlara zlem nedendir? ocuklar gerillann etrafnda oynadlar, bardlar, ardlar, fr dndler. En sonunda ekip gittiler. ahin yapmamas gereken bir eyi yapt. ocuklar gittikten sonra gndz gzyle saklandklar yerden kt. Ve ceviz aa-larnn dibine gitti. ocukluk merakna yenik dm, ayn zamanda gerillann gizlilik kuraln, gerillann yaamsal ku-rallardan birini ihlal etmiti. kadn: Heval ahin yaptn doru deil, dedilerse de o, hi kimseyi dinlemedi, dinleyemezdi. Kadnlar dinlememesi ne-densiz deildi, ahin ocukluk zamanlarndayd. Medya rk-t, kendisinin en son kural, duyarllk kuraln ihlal ediini hatrlad. Duyarllk her an iin gerekliydi ama gerilla yaa-mnda yaamsald. ahin yaamn kuralyla oynam, onu hie saymt. Peki yaam da onu hie saymayacak myd? Yaam denizi ahini dalgalaryla kenara frlatmayacak myd, Medya korkuyordu. Dman ahini grebilir ve gizlendikleri yere kadar gelebilirdi. Kadnlar ahinin yaptna kzarken ahin elinde bir ka cevizle geri dnd. Heval cevizler olgunlamaya yz tutmular. Belli oluyor, dedi Zeynep. yi yapmadn, dedi Dilan. Medya ahine hibir ey sylemedi, sadece sululuunu dnd. Hareketsizlik yaamlarn fazlasyla etkiliyordu. Onlar harekete, dalara ve yoldalarna almlard. Almak, mayasndan zletirdi. Yaadklar anlara, dalara ve gerilla-lara balanmlard. Konumalarnda yoldalarn zledikleri-ni syledikleri bir anda uzaklarda yal bir kadnn sulieti belirdi. ahinin anas

201

aceleyle yanlarna geliyordu. Medya kadnn yal halini grnce; ite beklediimiz gerekleiyor. Bu kez de ahin yoldamzn kurallar inemesinin bedelini deyeceiz, dedi iinden. ahini gizlendikleri yerden ceviz almak iin darya ktnda grm olmalydlar. Yal ana nefes nefeseydi. Korktular, fakat daha sonra kadnn gzle-rinin gldn grdler. Aradaki bu elikiyi zemese de, ahin anasn iyi tanyordu. Ne var ana, bize hayrl bir haber mi getirdin? Hayrdr oul, bir grup gerilla kyn aasndaki ceviz aalar altnda konaklam. Siz yoldalarmz ok zledik deyip duruyorsunuz, gidin, grn, belki sizlere haber getir-milerdir. Saol ana. Yal kadn geldii gibi sanki acelesi varmcasna ko-turup gerisin geri gitti. Medya ve ahin hazrlanarak yola koyuldular. zledikleri yoldalarn greceklerdi. Yal ana-nn tarif ettii yere az kalmt. Uzaklardan yoldalarn gremiyorlard. Biliyorlard ki onlarda kendileri gibi gerillay-dlar ve saklanmlard. Medyann ve ahinin iini sevin kaplamt. Yaknlatlarnda yoldalarn grdler, cevizlerin altnda konaklayan gerilla grubu hi de az saylmazd. Yanatlar, konaklayan gerillalar armlard. Nasl olur da iki gerilla uzaklardan onlar fark edip yanlarna varm, onlar ise gelenler bu kadar yaknlamken yeni farkedebilmilerdi; bu gaflet de neyin nesiydi? St dallarnn serinliinde konaklayan grubun sorumlusu Komutan sayd. Heval bizim burada olduumuzu nasl anladnz? Kyllerden duyduk, daha dorusu ahin arkadan anas burada olduunuzu syledi. Medya Komutan say tanyor, seviyordu. Uzun sreden beri ilk kez sevince benzer bireyler hissederek; Heval sa, arkadalar nasllar? yiler, sizin olaynzdan sonra biraz gergindiler. imdi toparlandlar ve daha iyiler. Sizin olaynzdan sonra biraz gergindiler cmlesi zonklayarak, bir balyoz gibi beynine vurup duruyordu. Sizin olaynzdan sonra...! Sizin olay... Durgunsun Heval Medya. Deilim. Hadi gel, seni Dersime gtrelim. Komutan sann kendisini Dersime gtrme istemi, Medyay etkilemiti. Dersim eyaleti ona gkyznn engin-likleri kadar uzak geliyordu. Heval sa, Dersime gelmeyi istiyorum, fakat yneti-mimiz beni gndermez. Nerden biliyorsun? O kadar emin olma. Komutannz Bilge, Medyay kendinizle Dersime gtrn, dedi. ahin de, Medya da sylenenlerin aka olup olmadn anlamak istercesine saya baktlar. nanp inanmama ara-snda bocalyp duruyorlard. ahin dayanamad. Heval sa aka yapmyorsun deil mi?

202

aka yapyorum aka. Fakat bir gn gerek de olabilir. Medya Cudiler'de savaarak gereini birazck da olsa tansn. Sonra Dersim dalar Medyanndr. Ho gele, sefa gele, fakat dman iyi tanyarak gele. Komutan sann dnda da gerillann bir ou Medya ve ahini tanyordu. Bir alanda ya beraberce kalmlar ya da bir yerlere grevlere giderken patikalarda karlamlard. Bazen birlikte konaklam, gzel yoldalklar yakalamlard. Gerillann sohbeti giderek derinleti, Dersim ve Botan arasn-da dalar ve ehirler vard. Cevizlerin glgesinde konaklayan gerillalar iz srp Dersime gidecekler, belki de kimileriyle hi karlamayacak, kimileri ehit decek, kimileriyle yllar sonra bir gn Cudiye dnecekti. Ya kalanlar, belki gelecek sene Gm Kapya (Dersime) varacaklard. Belki de hibir zaman ahin ve Medya Dersime gitmeyeceklerdi. Akama kadar sohbet ettiler, akama kalkp Dersim eyaletine varmak iin uzunca bir yola ktlar. Kalabalk bir gerilla grubu bir kadn, bir erkek gerillay ardsra brakp ufka yol alyordu. Gittikleri yer Dersim yani ki, gml kap, gmn bol olduu yer, gerekten yle miydi? Kirli kaplardaki svariler yaamlarnn kaplarna varmadan, yaam Dersimde tpk gm gibi parlakt ve toz duman Gm Kapnn hi bir yerini kaplamamt Ne yazk ki zaman Gm Kapy da toz duman ierisinde brakmt Gerillalar yryorlard. Gnele doup, gnele buluuyorlard. Koca yrekleri ve omuzlarndaki silahlaryla ocukluk zamanlarna yryor-lard. ocukluun topyasna, dostca ve insanca olana yreklerini dayamlardYryorlard ocuklarn topyasnn corafyasna sanak yamurlar dyordu. Gerillalar yryorlard..... ahin ve Medya sanak yamurlarnn altnda karanlk bastrmadan gizlendikleri baheye vardlar. Zeynepin yara-lar erken sarlmt. Zeynep gvenlikli dalara snmak iin yaralarn sarmt. Agitin yoluna yolda olan Grek kylleri Zeynepin yaralarna derman olmulard. Gerillalar, Grek kynde kaldklar srece komutanlar Agit'i yeniden tandlar, dalarda Agitin izinde mrlerce yryecek kadar Agiti sevdiler. Ardnda yrdkleri h-manist bir akld. Yoldalarna bir kez daha balandlar. Grek kylleri, drt gerillaya yeniden Agitle buluma ve ballk szlemesi imzalatmlard. Onlar elbette ki bu szleme-lerinde kat kalem kullanmamlard. Grnmese de byley-di ve bu grnemeyen szlemeyle yreklere nakedilene, mrlerince bal kalacak; en gl szlemeleri katlar zerine basl mhrlerin deil de, yreklerin aa -kardn kantlayacaklard. O gece Greklilerle vedalamak iin drd birlikte ky-deydi.. Yaral Zeynep tamamen iyilemese de artk dalarda yryebilirdi. Zeynep dalarn saaltc kuvvetine inanarak deta ilk kez dalara kacakm hissiyle zirvelere varacakt. ahinin anas son on be yirmi gndr ylesine gerillalara balanm ve sevmiti ki, Demek gidiyorsunuz, sanki drt ocuumu birden kay-beder gibiyim, dedi. ahinini bir ka yl sonra bylesine uzun bir zaman dilimi ierisinde bulmuken, yeniden yiti-riyordu. Grekin yallarna ve ocuklarna sarlarak oradan

203

ayrldlar. Yaz elini eteini btn ilerden ekmi emekliye ayrlmt. Sonbahar ise ilerini de bir an nce bitirme telayla cevizler kabuundan syrlmayla babaayd. Geril-lalar Greki terkettiklerinde Grek, yallarla ve ocuklarla babaa kalmt.

9 Sonbaharn tela, yoldalarn grme zlemi Botann kal-bi Bestay doldurup taryordu. Besta, Botann orta yerinde ele geirilmez kaleydi. Besta nehirlerin, rmaklarn, yatayd. Bu nehirler ylesine farklyd ki insanlarn ilk yerletikleri nehirlerin yataklarna benziyordu. Bestadaki rmaklar yatak-larndan tatklarndan bu gne insan eli dokunmam gibi delice akyorlard. Gerillalar Hezil Suyu yatanca ilerlediler. Daha ncesin-den szletikleri noktalarda zledikleri yoldalaryla bulutu-lar. Yaadklar son operasyonun etkileri, yarmlklar gzleri-ne arpp geri dnd. Medya yaad isel sorgulamay beyninin ierisinden skp atamamt. Bestay sarm sonbahar sabahlarnn birinde bir erkek ve bir kadn birlikte kageldiler. Gerillalar biraz akn, biraz da sevinliydiler. Genler uzaklardan gelerek hi ekinmeden gerillalarn kald alana gelen iki gen, iki gerilla yaamlarna eklenecekti. Gelenler doksan ylnn akn akn gelen genlerinden en sonuncular m olacaklard, yoksa doksan yaz sezonunda onlardan sonra da gerillaya akn srecek miydi? Gerillalar genleri okuyla selamlad, fakat iki gen durgundu. Komutan Rojhat genlerin meramn anlamak istiyordu. Bize katlmak iin mi geldiniz? Hayr, dedi gen erkek. Katlmak iin deil, size snmak iin geldik. Niye bize snacaksnz, kt bir olay m yaadnz, anlatn ekinmeyin, sizi

204

dinliyoruz. Adm Hakk, Goyi airetindenim. Yanmdaki kadnn ismi de Eylem. Eylemi seviyorum. Airetlerimiz arasnda kavga olduundan ne benim ailem, ne de Eylemin ailesi evlenmemize izin vermiyor. Eylemi karp dalara getirdim. Ailelerimiz kesin, peimize decek, askerlere ikayet edecekler. Yani anlayacanz hem askerler, hem ailelerimiz peimizde. Sizlere snmaktan baka aremiz yoktu. Sakndlar. Gerillaya iki yeni katlm beklerken, gele gele iki ak gen kagelmiti. Gerillalarn fazla alk olmadklar bir durumdu. Komutan Rojhatda dahil btn gerillalar bir-birine baktlar. Son yln aknla gelen gen katlmlarna hazrlksz olduklar gibi, ak olan ve kendilerine snanlara da hazrlkszdlar. Medya hemen erkein yanndaki kadn szd, gen kadnn garip bir hali vard. Bir sre ylece baktlar, baklar birbirini garipsedi. Cudi aklarn diyaryd, sevdallarn, Mem ve Zinlerin diyaryd... Bestann ormanlar tarih ncesinden kalan kral kznn ve obann sevdalarna hazin sonlarna tanklk etmiti. Cudi insann aknn mekanyd da bu aklar bir gariptiler. Belki de bir kr kuyuydular. Bu mekanda aklar birbirini kavumaz, iki ak aka dair bir sz sylese, kutsal ak kelimesini azna alsa; ak, ak olmaktan, sevda, sevda olmaktan uzaklard. Ak szcn azna almak nehirleri tersine aktmak, dnyay, yaam yeni batan yaratmakt. Bundandr masallarda Botan beyleri ve kavuamayan aklar kutsal bir rmaktan akyormucasna dolanr durur. Hakk ile Eylem dalardaydlar, dalara ba belada olanlar snrd. Tpk Salih ve Medine gibi, tpk Botan beyinin kz ve ak olduu oban gibi. Beyler diyarnda ak satldndan aklar dalara snrd. Ak yedi yl sz verip de szn tutmayan beylerin pazarnda sz deersizletii oranda deersizlemiti. Mrga Mara Tepesi akn satldna tanktr. Botan topraklarnn anl anl beylerinin namlar artk unutulmaya yz tutmutu. Beylerin nam snkletike; aslan ve ylan, yar ve ylan tepesinin hikayesi dillerde sy-lenedurur. Belki de ak; delirmektir, dalara, ormanlara, ssz yollara apansz dmektir. Hakk ve Eylemin apansz gelileri gerillar Mrga Mara hikayesine gtrmt: Tarih ncesi ve sonrasnn rtt- bir zamanda oban yola kmt. Ak aryordu, baka neyi arayabilirdi ki, u kck dnyamzda kefedilemeyen bir kara paras, kefedilmeyen bir nar aac kalm myd? Kefedilmeyen koca bir dnya vard, insan ak. Neredeyse gen obann ak kavalnn sesini duymayan bir iek, bir aa ve kulaklar olupta duymayan hi bir insan kalmamt. oban, Botann btn yaylalarn, kylerini ge-zip dolamt. Kaval kavalna ses vereni aryordu. Dolaa dolaa vard harabe, bir tepeliin zerine kurulmu bir tapnak m, yoksa bir kk kale miydi, anlayamad. oban vard harabeye arayndan vazgemicesine terden srlsk-lam olmu bir halde, belini oyulmu talardan birine yaslayp oturdu. Aray yormazd insan, yorgun deildi sadece sesine ses verecek insana duyduu zlem bir an yreini yokla-dnda gayri yrei day-

205

anmaz olmutu. Ilk bir rzgar sakallar arasnda birikmi ter damlacklarna dokunup geti. Ayaklarnn dibinde uzanan yemyeil ummana, ummann iindeki kk kk maviliklere dald. Kular gruplar halinde uuuyor, bir mavilikle, bir de yeillikle gagalaryla kavga ettikten sonra ykseliyorlard. oban bir an yorgunluktan uykuya dalm gibi miydi, yoksa grd o yeillik karsnda bylenmi miydi, bilinmez gzleri kapal ylece kald. Bestadayd. Besta, ilham veren manasndayd. Mana obanda yaam m bulmutu? oban bylenmicesine gzlerini sk skya kapatyordu. Esinti burnuna o gzel havay getiriyor, o ise yllardr uzanda srgnde olan insanlara has biimde ban gkyzne eviriyordu. Burnunu havaya dikerek derin derin soluk alp veriyordu. Dnyay soluyordu fakat dnyadan gemiti; esintiyle kark derinden bir ses duyuyordu. nanamyor, gzlerini aarsa by bozulabilirdi. Derinliklerden gelen ses yitecek, aray anlamszlacakt. Bir sre ylece kalakald. Ses varln koruyor, yitmiyordu. Bir an daha beklese kendisi yitecekti, biliyordu. Usulca at gzlerini, fsldad: Aradm ses ite bu. te bu, aradm ses! Duyduu sese yrd. Harabenin en u duvarnda bir kadn dizlerinin arasna yerletirdii kocaman bir algyla alg alyordu. Dier yandan mrldanarak algya elik ediyordu. obann yzn yalayp geen rzgar kadnn salarn ve effaf elbiselerini rzgarda savurup dalgalan-dryordu. Kadnn dalgalanan elbiseleri deta hrdayan yapraklar gibi ses karyordu. oban durdu. Harebeye srtn dayadnda neredeyse kendisinden vazgeecekti. Bu bir serap olmal dedi ve kadna yaklat. Duyduu seslerle bylenmiti. Kavaln kard ve kavala hafife ses verdi. Kadnn mrldanmalar, lir ve kaval sesi zamann sesine kart. Ak kendisini zamana bahediyordu. Bir zaman son-ra oban nefessiz kald, kadnn liri alan parmaklar yoruldu. Kadn sesini, obann sessizliine katk etti. Gz gze geldiler, birbirlerini kutsadlar, zaman durdu oban; Ey yar dedi aradm sensin. Yllardr dolar dururum, sesime ses vereni duymak iin. Bey kz durdu ve dedi ki; Ey yar aradm sensin. Yllardr Cudiye bakp dururum. Gzlerimi Cudiden iime evirecek bir ift gz ararm. Ey yar kimsin ve harebelerin zerinde ne gezmektesin? Botan Beyinin kzym, harebelerin ortasnda zaman, gzlerimi iime evirecek bir gz aramaktaym. Bu harabenin aasnda, aalarn dibinde grdklerin gulamlarmz. O anda oban farkeden gulamlar hareketlendiler; Bey kz kendini koru geliyoruz. Kendimi sevdiimden korumam. Siz gelmeyin, biz aa iniyoruz. Ey yar, beybabama haber verelim, gayr bey kz iine bakmaktadr. O igzle ancak aka

206

tarif bulabilirim. Ey yar gidelim. Botan bir batan bir baa arnlayan Cudilerden beklediin insan, yeri geldiinde bir obandr; yeri geldiinde kaval diye kulland asas ve srtndaki abasndan baka hi bir ey olmayan bir insandr. Botan Beyi beni kzna layk grmeyecektir. ki gen birlikte Botan Beyinin yanna vardlar. Botan beyi ilkin iki gencin isteklerini kabul etmedi. Sonra bakt ki, genler isteklerinde inatlayorlar, kabul etti. Ama o zamanlar Botanda btn beylerin yapt gibi art kotu; Delikanl inatsn bilirim. Kzma sadk olup olmadn snamak gerekiyor. kiniz de ok gensiniz. Kzm grmeden yedi yl kapmda obanlk yapacaksn. Bu sre iinde hi grmeyeceksiniz. Yedi yl seni kzmdan vazgeiremezse kzm sevdiine inanr, ikinizin aknn yaamasna izin veririm. Kabulmdur dedi oban. Lirin ve kavaln gzleri ayrld, ie dnd. Botan beyi genlerin duygularnn gelip geiciliine ina-nrd. Yedi yl iki gencin duygularnda farkllamalara yol aacak, saman alevi gibi iki gencin aklar yanp snecekti. Bir ak uruna bunca diyar gezmi gen yedi yl ayn mekanda koyunlarn peinden koup durabilir miydi? Gel gr ki, Botan beyinin istedii olmad. Gn getike bey kz ve obann ak dilden dile dolat. Yedi yl boyunca iki gen birbirini gremediler, ama birbirlerine ses verdiler. Botan beyinin kznn mrldanmalar lir sesi ve kaval sesi yedi yl birbirine ses verip durdu. Botandan geen her kervan baka bir diyara bu ak tayp durdu. Botan beyi yedi yl boyunca gnden gne eridi. Bey kz kendisine o i gzle yedi yl boyunca bakp durdu ve o aynada hep obann badem gzlerini grd. Kendisindeki kadn kefetti. Yedi koca yl iki gencin akndan bir ey eksiltmedi, aksine artrd. Sesleri diyar diyar dolat ve yedi yl yedi koca devran yaand. Beklenen zaman yedi koca yln ardndan gelip beyin kapsna dayand. oban Botan Beyinin yanna vard: Bey, dedi, kzna ve bana verdiin szn zaman dolmutur. Yedi yl ballm azaltmam, aksine glen-dirmitir. Sze balln sras Botan Beyine kalmtr. Kzn alp gitmek dilerim. Tam o esnada lirin sesi ve mrldanmas Botan beyinin evini doldurup tat. Bey ve oban lirin ve gen kadnn sesini bitene kadar dinlediler. Lirin sesi dindi. Bey kz kapdan grnd. Yedi yl sonra iki gen tekrar gz gze geldiler . Botannn akan btn dereleri durdu. Bir an sonra rmaklar btn sularn kaynaklarna akttlar. Bey kz; Ey yar dedi, benim de beybabama syleyeceklerim var. Yedi yldr insan olan, kadn olan bene bakmaktaym. Yedi yldr beybabam dncelidir. Her yiten gn dnceleri daha da daralp katlamaktadr. Gzlerinden anlyorum ki, beybabam szne sadk kalmayacakktr. Ama bile ki yedi yl deil yedi asr da olsa ben gzlerimi iime evireni beklerim. Botan Beyi gzlerini kst, gzaltlar iyice km, mor halkalar gzlerini

207

emberlemiti. Doru diyorsun kzm. Canmdan ok sevdiim kzm varp bir ulsuza vermemi bekleme benden. Botan Beyinin kz ancak beylere layktr. Gaipten gelen bir olana kzm veremem. Bu gen yedi yl deil yedi asrda kalsa sana layk olamaz. Ama cann balyorum, var git yedi diyar uzaklara. Gen oban ve bey kz baktlar. Gen oban; Bey dedi beni kznla sadece yedi dakika yalnz brakn, sonra bu diyarda hibir zaman adm duymayacaksnz. Botan Beyi bu kadar ucuz kurtulacan zannetmemiti. oban ve kzn yalnz brakt. oban bey kzna; Yedi yl nce bulutuumuz yerde, ilk karlatmz harabede yedi gn sonra kavalm alacam. Sesime ses verirsen, babann bizi gremeyecei dnyalara gideriz. Se-sime ses vermezsen yolun ak ola dedi. Bey kz sevdiine bakt: Ey yar dedi yedi asr da gecikse sesine ses vereceim. Sen benim i gzmsn. Senden gayr bu dnyay grmez gzlerim. Ak olmaz yollarm. Botan Beyi uzaktan iki genci izliyordu. oban bey kznn yandan uzaklat. Beyin kapsn at. Baheden elinde ka-valyla yryp geti. Bey ve kz farkl odalarda farkl pencerelerin canmdan beyin darya alan tek kaps olan bahe kapsndan obann uzaklamasn seyredaldlar. Yedign sonra harebenin duvarlarnda kaval, lir ve bir kadn sesi birbirine kart. Gen oban bey kzn alp Besta ormanlarnda srra kadem basmt.. Botan beyi bir daha canndan da fazla sevdii kzn gremedi. Bestann deli ormanlarnda bey kz ve oban yedi gn ba-baa kaldlar. Besta ormanlarnda yedi gn yedi gece bir kava-ln, bir lirin ve bir de mutlu bir kadnn byl sesi duyuldu. Yedinci gnn sonunda bey kz obann uyuduu bir zamanda yola kp besledikleri yedi koyunu samak iin uzaklat. Geri geldiinde uzanp yatm obann gsnde koca siyah bir ylan grd ve bard: Ey yar...! Gsne ylanlar tnemi. oban sevdiinin sesiyle aniden uyandnda koca ylan obana frsat vermeksizin obann gsne zehirini boaltt. Kara bir au aka akt ve ak zehirlendi. Sonra koca kara ylan btn evikliiyle kvrlp gitti. Bey kz koarak obann yanna vard. Ey yar uyan...! Uyan...! dedi. Ban gsne yaslayp dinledi. oban hareketsiz ve cansz halde ylece yatyordu. Bey kz ldracakt. Ey yar, ey i gzm uyan ve sesime ses ver. Bey kznn sesine ses veren olmad. Sessizlik Besta orman-larn, evreni sarp sarmalad. Bey kz sessizlikten ldrd. Ve yllarca bey kznn Bestann byl ormanlarnda deliler gibi oradan oraya kotuu sylenip durdu. Ak delirmekti. Bey kz delirmiti.

208

Mrga Mara hikyesi acyla sonulansa da gerek yaam hikyelerden arnarak sryordu. Ak delirip daa kmaksa iki gen delirmicesine kp gelmilerdi. Gerillalar duraksa-dlar, yaamlarndaki bu iki yabancy anlamaya almaktan baka bir zm yolu bulamamlard. Sevgililerin yaam gerillarn yaamyla uyumuyordu. Gerillalardaki kadnlar ve erkekler birbirlerinden ayr yerler-de yaar, askeri dzene gre rgtlenirlerdi. Oysa ki, bu iki gen neredeyse yirmi drt saat boyunca birlikteydiler. Gerilla yaam genlerin yaamyla ok fazla uyumasa da yine de hogrlydler. Birlikte dalara varm kadn ve erkek gerillarn hogrsne snarak yayorlard. Gerillalarla ya-amak genleri zorlad gibi gerillalar da zorluyordu. Fakat gerillalar genleri kazanp gerillaya katmay tasarlyorlard. rgtlerine snan bu iki insana en iyi yardmn bu olacan dnyorlard. Hakk gerillalarla yayordu, fakat mmkn olduunca gerillalardan uzak durmaya alyordu. Eylemi dizlerinin dibinden ayrmyordu. Kadn gerillalar Eylemi kazanmay dnyorlard. O yzden birka gerilla Komutan Rojhatla gelerek Medyaya; Heval Medya eer sen Eylemi Hakknn yanndan uzaklatrabilirsen sana dl vereceiz diyordu. Gerillalardan bir ka, Hakknn yanndaki Eylemi alp kadn yoldalarn yanna gtrmek mi imkansz. mkan yok Heval Medya baaramazdiyorlard. Gerilla da olsalar erkeklerin bir ou feodaldi. Feodal-liklerinden olsa gerek gidip iki gence, doru yapmyorsunuz. Yaam kurallarmz var, en azndan dalarda bulunduunuz srece kurallarmza uyacaksnz, diyemiyorlard. Medyay biraz kkrtrak, biraz da ilerinden birinin yapmas gerek-tiinin farkndaln hissettirerek Medyaya takldlar. Med-ya bakt ki olacak gibi deil. Ka gndr hepiniz genleri yadrgyorsunuz. imizden biri de gidip ikisini uyarmyor. Madem siz gitmiyorsunuz ben de gitmeyecektim, fakat bugn iyi gnmdesiniz. Bakn izleyin nasl gidip Eylemi Hakkdan alp getireceim. Medya yola ktnda genleri uyarp uyarmama konu-sunda kararszd. Ne yapmal, nasl yapmal diyerek uzun sre dnm, ne yapmas gerektiinde karar klamamt. Ama artk Hakk ve Eylemin yoluna varan yoldan geri dnemezdi, bak kemie dayanmt. Medya da biliyordu ki, kt bir grev de olsa bunu birileri yapacakt. Ha Medya, ha baka yoldalar ne fark ederdi ki? Medya imdi nasl diyeceim ki, Eylem sen Hakknn yannda kalma, kadn gerillalarn yanna gelip kal. Eylem ve Hakk dalara varal neredeyse bir hafta olacakt. Gerillalar fazlaca bir ey sylemelerine gerek kalmadan konuklarn yaamlarn gzleyerek yaam kurallarna uyacaklarn d-nmlerdi. Fakat hi de dndkleri gibi olmamt. nsan yleydi, ok ey dnrd fakat dncelerinin ok az bir ksm yaamla rtp filizlenirdi. Eylem ve Hakk bir aacn glgesinde her zaman kaldklar yere uzanvermilerdi. Med-ya rahat deildi. i iini yiyordu, yapmak zorundayd. ksrd, bilinli sesler kard. Genler birilerinin geldiini anlamlard. Uzandklar yerden doruldular. Uyuuk uyuuk ayaa kalktlar. Onlarn sarma

209

dola hallerini g-rnce bir anda sinirlenmiti. Hogrde bir yere kadardr dedi ve snrlar vardr diye devam etti. Eylem yanma gel, bundan sonra bizim yanmzda kalacaksn dedi. Genler beklemedikleri bir durumla kar karyaydlar. Hakk bir iki hareketlendi. Syleyecek bir eyler arad. Syleyecek hibir szck bulamad. aresiz kal-d, Eyleme bakt. Hakk sinirliydi, Eylem Hakkya bakmak-tan korkarak gzlerini indirdi. Zaten Eylemin o hali, Hak-kya srekli korkarak bak gerillar dndryordu. Ey-lem korkak ve rkekti. Oysa ki ak korkup rkmek deildi. Medya nde, Eylem arkada yrdler. Biraz nce Medya ile akalaan btn gerillalar ki buna komutanlar Rojhatda dahildi, herkes olduu yerde donup kalmt. Kadnlarn geiini izliyorlard. Medya byk bir i baarm komutan edasyla yryordu. Getiremezsin, diyen yoldalarna geti-receim, diyerek onlarla inatlamt. natlamasnn sonu-cunda baar haznesine yazdklaryla bakn kazanan benim diyordu. Kadnlarn kald yere varan patikalarda yol alyorlard. Eylem suskundu. Kadn gerillalar ne kadar sohbet etmeye altysalar da o suskundu. Bireylerden korkup rken bir hali vard. Gerillalar sabrlydlar, zamanla anlatlar, zaman her eye en iyi ilatr. Korkan, rken, huysuzlaan bir ruhu saaltmak iin zaman ve yalnzlk her zaman iin en iyi ilatr. Zaman Eylemi canlandryordu. Eylem suskun kald zaman diliminde sk sk Hakknn yanna gitmek istiyordu. Bir zaman sonra Hakknn yanna eskisi gibi sk sk varmaz oldu. Sonra yine Hakknn yanna sklkla varnca ve hatta bazen koullar uygun olmadnda dahi Hakknn yanna gitmek iin dayatmalarda bulununca Eyleme davrannn sebebini sordular. Eylem iki gz, iki eme; Hakknn yanna gitmek istiyorum. nk gitmezsem beni ldrecek, ldrecek...!diyerek alyordu. Ne diye ldrsn? Ben onu sevmiyordum, yoluma pusu kurmutu. Bir anda karma kt. Bardm, ardm, bir Allahn kulu feryadm duymad. Hakk beni dve dve ekip buralara kadar getirdi. Elinden kap kurtulmaya altka beni yakalyor, dv-yordu. aresizce kendisine teslim olmaktan baka yapa-bileceim birey yoktu. Ne demek yani imdi sen Hakky sevmiyor musun? Bana inanmyor musunuz? Yok, yok inanmyor deiliz. Batan beri bu iin iinde bir i, bir gariplik var diyorduk. Fakat dorusu bu kadarn da beklemiyorduk. Hakk beni karp bu dalara getirmeden nceki zaman ierisinde beni gzleyip dururdu. Hakknn ve benim aire-tim kyde kavgal iki airetti. Birbiriyle konumaz, srekli kavga edip dururlarlard. Son zamanlarda Hakknn gzleri zerimden ayrlmad. Ben kimseye syleyemedim. Biliyor-dum ki airetimizle kavgal airetin oludur. almak ister, namusuma leke srmek ister. Hakk dman gibi bakyor, dman gzlerle beni szyordu. Korkuyordum, hissettik-

210

lerimi paylaacak kimsem yoktu. Eylem yaln diliyle hakikati dillendiriyordu. Bu coraf-yada erkein kadna, kadnn erkee bak, ak gzyle deildi. Kimi zaman bir sahip olurdu bu gzler. Kim diyebilirdi ki, Hakk Eyleme sevda gzyle bakm. O baklar ak baklar deil, kendisine zakkum gibi ekip bitiren kr kuyunun baklaryd. Ve kr kuyulardan suyun akt grlmemitir. O baklarda Hakk sadece Eylemi bitirmemi varln da ldrmt. Eylemin anlattklarn kadnlar pr dikkat dinliyorlard: Namusumu korumak zorundaydm. Anneme, babama, kardelerime de anlatamyordum. Ama biliyordum ki Hakk namusuma laf getirecek. Korkuyordum. ok uzun srmedi korktuum bama geldi. Tarlaya annemlerin yanna gi-diyordum. Kuburnu aalaryla kaplanm su kanaln takip ederek yryordum. Su ylesine gzel akyordu ki, bylenmitim. Kuburunlar kzarmaya balamlard; ol-gunlaan ve kzaran elmalar misali kzarmlard. ylece tarlaya yrrken, Hakk bir anda kuburnu kmelerinin arasndan karma dikildi. Baracaktm ki, elleriyle azm kapad. evrede kimsecikler yoktu. Beni dve dve, ekitire ekitire dalara kadar getirdi. Bir sre direndim, fakat ta-katsz kalnca naar kalan bedenimi teslim ald. Glkle konumasn bitirdi. Hngr hngr alamaya balad. Dinleyici kadnlar sessizdi. Peki neden bize bunu sylemedin? Siz ne yapabilirsiniz ki? Hakk burada da beni tehdit ediyor. Apoculara seni zorla kardm sylersen seni ldrrm, diyor. O yzden beni hep sizlerden uzak tutuyor. Ben hep yannza gelmek istiyordum. Fakat Hakk gidersen seni ldrrm diyordu. Ne zaman ki, beni ardnz, o zaman artk aresiz kald ve sesini karmad. Hakkdan ok korkuyorum. Biliyorum beni ldrecek. Beni ldrecek. Bu kadar zamandr berabersiniz, Hakky hi mi sevmedin? Eer korku ve nefret sevgi diye alglanacaksa, evet sevdim. Gerillalar Cudinin zirvelerinde ok ey yaam, ok ey grmlerdi. Fakat bylesine ak olmayana ilk kez tank oluyorlard. Hakknn ve Eylemin gerillalarla yaaylar aylar ayordu. Hakk gerillalar arasna mmkn mertebe snrlar iziyordi. izdii yaam emberinin tesine bir adm dahi atmak istemiyordu. Fakat Eylem hapsedildii embe-rinden kurtularak kadn gerillalarn yaamna bir adm atmak istiyor. Hakknn ellerince izilen emberde bouluyordu. Ve son zamanlarda bu ember mi, kendisini skyordu? Bilinmez. Srekli rahatsz olduunu sylyordu. Bir ka kez kustuunda kadn gerillalar Eylemin hamile olduunu anla-mlard. Eylemin gerilla olma ihtimali kayboluyordu. En azndan dokuz ay boyunca karnnda tad bebein hi de buna izin verir gibi bir hali yoktu. aresiz Eylemi gerilla-latrmaktan vazgeeceklerdi. Kadn gerillalar Rojhata haber verdiler. Komutan da iki airetten iki aileye. Sanki haber bir kuun kanadyla ailelere uurulmutu. Aileler hemen dalara geldiler. Kr kuyuya dm kadn ve erkein durumu aile-lerine ksa ve z aktarld. Sonra iki gencin yaamnn balanmas istendi. Aileler raz oldular, rza gster-

211

diler. Eylem ve Hakk aylarca srdrdkleri misafirliklerini sona erdirdiler. Kylerine dnyorlard. Gerillalar karn hafife imi ve bedeninde bir can tayan Eyleme sevgiyle baktlar. Sen artk bir gerillasn unutma. Gerillalarn hep bildikleri ama o an unuttuklar ya da unutmak istedikleri bir eyler vard. Namus anlay ylesine Eylemi ve Hakky sarp sarmalamt ki! Yedi kat yerin dibine de inseler, yedi kat gn stne de ksalar namus, yaadklar mekann insanlarnn iliklerine sinmicesine Krt insanlarn brakmyor, iliklerini emip duruyordu. Eylemi uurlayan kadn gerillalar arasnda Medya da vard. Aileler en nde yryorlard. Eylem kadnlardan ayrl-mak istemezcesine yryenlerin en arkasndayd. Aileler uzaklalamlard. Eylem; Bedenimdeki can dnyaya bahedersem bir gerilla ad takacam o cana dedi. Eylemden duyduklar en son cmle o oldu. ki gen aileleriyle yola koyulup kylerine vardlar. Sonbaharn son aylar Bestann byl ormanlarna, rmak-larna, yaylalarn sularna gelip kmt. Besta doksan ylnn sararan yapraklaryla sarma dola zamanlarn yayordu. ok uzun srmedi bir haber gerillalara ulat. Eylemin ve Hakknn airetleri arasnda iki genci dalardan alp, kyle-rine indirdiklerinde anlamazlklar bagstermi ve Eylemin ailesi Hakkya dava amt. Hakk Eylemin ailesinin Eylemi alarak baka bir erkee vereceini dndnden feodal erkei hortlam ve Eylemi ldrmt. Airetinin namu-sunu temizlemi, Eylemin namusu temiz kalmt. Hakk sevdas uruna dalara kaldrd Eylemin ve karnndaki cann katili olmu mahpushaneye mr tketmeye gitmiti. Tketecek bir mr kaldysa, tketecekti. Eylem unu sylemiti kadn gerillara: Hakk dman gzlerle bana bakyordu, dman gzlerle beni szyordu. Kadn gerillalar unu bilinsizce de olsa his dzeyinde de olsa biliyorlad: Krdistanda kadn ve erkek birbirine dman hale gelmitir. Birinin varl dierinin lmdr. Bir yerde kadn varsa erkek ldr; bir yerde erkek varsa kadn ldr. Erkek ve kadn birbirlerini ldren hakiktlardr. Birbirini ldren hakikt; kadn ve erkein fiziki varlklar deil, toplumdaki varolu biimleridir. Eylem bo yere unu syleyip durmamt: Hakk beni ldrecek, Hakk beni ldrecek. En gaddar dman dahi bir idam gerekletirdiinde, kadn iki canlysa, kadn bedenini bir baka cana yuva klmsa, kadna tad cann mrnce zaman tanrd. Ana-nn canndan bir para can varolduktan sonra kadna verilen ceza yerine getirilirdi. Kadn talanr, snglenir O an Krdistann dmanlarn dndler. 1938 Dersim Kat-liamn da Trk askerleri, analarn karnlarndaki bebekleri az snglememilerdi. nsanlar ylanlardan da beter birbirlerini sokuyorlard. Bey kz ve oban hikyesinin yaad zaman-lar almt. Yirminci yz yln son eyreindeki hakikti masallatrmal mydlar? Hakk

212

Krdistannn barndaki feodal dmand. Feodalizme kar savamalydlar. Namu-sun zgrlk olduunu, zgrln dndaki namusun dmandan da beter ldrdn anlatmalydlar. Ama il-kin kendi iliklerindeki namussuzluklar temizlemeliydiler ki, savaabilsinler.

10 Medya yaz sezonun son tepecisi olma ansna erimi, tepedeydi. Kular hi durmadan akyordu. Sabaht, gn en temiz nefes alverilerindeydi. Bir tan zerine oturmu geceden kalan trksn mrldanyordu. Eylemi dnyordu. Yaanana trajedidir deyip unutmal myd? Hakknn ve Eylemin birlikte kp dalara gelii, yaadklar yabancs olduu eyler deildi. Alkanlklar insanlarn beyinlerini fel eder, yaanan zmlemez. Altndan yaananlar tanm-lamakta zorlanyor, ufuksuz kalyordu. Gn mest olmucasna temiz havay soluyordu. Ky-lerindeki en bilindik trkyle kulara ve seher yeline elik ediyordu. Mir Zeydin, Medyann hemen yanna sokulmu, Medyay dinliyordu. Bakt ki, Medyann trks uzadka uzad, dayanamayarak: Heval Medya u trkn artk bitirsen de ben de diyeceklerimi sana syleyip gitsem. Hayrola Heval sen aada noktada deil miydin? Tepeye ne zaman geldin? Eh Heval Medya tepeye akamdan gelecek deilim. Sabah geldim. Tahmin et bakalm, tepeye neden geldii mi? Neyi tahmin edeceim, heval, nerden bileyim niye geldin? Nokta m deitireceiz, yoksa k stlenmesi iin tmden bu alandan uzaklaacak myz? Bilemiyorum neyi tahmin edeyim Yok yle eyler, tahminlerinin hibiri tutmad. Ama ben syleyeyim. Baban geldi. Medyann beyninde imekler akt. Bir an duraksad, sonra gkyzndeki bulutlar dald. Sonra Mir Zeydinin aka yaptn dnd. lk gsterdii refleksten syrlarak; Heval Mir Zeydin yine kt akalarndan birini yap-yorsun, vazge. Ama ltfen bir daha byle akalar yapma. Ne akas heval, sabahn krnde kalkp tepeye gelmi-im, sen oturmusun,

213

yar uyank, yar uyur ekilde yar uyank yar uyur, szcklerini duyunca yaad mekandan gnlerce uzaklat; vicdan azabndan yanp tututuu, vicdanna bir ivi gibi aklm gnlere gitti- Mir Zeydin konumasn srdryordu: Trk sylyorsun, uyan uyan! Baban aada seni bekliyor. Seni ikna etmek iin yemin iecek deilim. Mir Zeydinin yantlarndan sonra anlad ki bu kez hi aka yapar gibi bir hali yoktu ama yine de kukuyla ona bakt. Mir Zeydin yapma ama heval doru sylyorum, anlamnda ban sallamakla yetindi. Oturduu talk yerden kalkt. Hazrlanarak Mir Zeydinle birlikte arkadalarnn kald noktaya ulamak iin yola kt. Bu bir aka olabilir miydi? Ya da farkl grevler iin mi arlyordu. Bilmiyordu, bilemiyordu. Aaya indiimde anlarm, dedi kendi kendine. Yoldalarnn davranlarn okuyacakt. Arkada-larnn davranlar babasnn gelip gelmediini ele verirdi. Davranlardan babasnn gelip gelmediini okuyabilirdi. Ba-basn ok zlemiti zlemesine de. Nasl yanna varacakt. Yoldalarndan ekiniyordu. Tepeden aaya inerken kimi zaman utu, kimi zaman durgun bir su gibi akt. Bir yllk zaman dilimi yreini ylesine bir zlemle dolup tarmt ki, nasl davranacan, ne yapacan bilmiyordu. Tufandan beri ka bin yl gemiti! Ve Medya Mir Zeydinle birlikte tepeden inerken o tufan yeniden yayordu. Tufan son demiydi. Tufann sonu olduunu anlamcasna babasna doru yryordu. Ya da kendince tufann sonu zannediyordu. nk zirvelerden aa iniyordu. ular ekilmiti. Oysa, kendindeki insan henz kefetmemiti. Tufan artk Eski Ahitte yazld zere .. 1750den kalan metindeki gibi deildi. Ve tanr tufan olarak artk sular gndermiyordu. nsann kendisine yabanclamasndan, doaya yabancla-masndan daha ykc bir sel olabilir miydi? nsanlarn birbirlerini ylanlardan da beter sokmalar tufandan farksz myd? Medya bu hakikti yllar sonra dahi fark etmeyecekti. Hakikati bilmek, ufuk isterdi, Oysa ki, o ufkunu evinin penceresinden telere aramamt. Gerillaya askeri kanunla alnd geceki tufandan beri bazen umutsuz da dse hep babasn grmeyi hayal etmiti. Fakat imdi nasl davranacan ekillendiremiyordu. Duygu-sallkla birlikte ufku giderek darlamt. Uzakta durarak babasna, hogeldin mi diyecekti, yoksa koarak babasnn kucana m atlacakt. Duygularn, davranlarn bir trl netletiremiyordu. Ya da duygularn kendisinin klamyordu. Heval Mir Zeydin babam nerede bekliyor. Noktada deil, aadaki kylerden birine gelmi, ama noktaya gelecek, senin hazr olman iin haber verdiler. Medya noktaya vardnda Mir Zeydinin aka yapma ihtimalini hl dnyordu. Fakat karlat ilk gerilla yolda da dahil herkes: Heval Medya baban gelmi deyince babasnn geldiini anlamt. Komutanlar Rojhat; Heval Medya bugn noktamz deitirecektik. Babann gelmesini

214

beklediimizden deitirmeyeceiz. Akam olma-dan yanmza varrlarsa deitirebiliriz. Medya duygulanmt. Ama yanstmamaya, soukkanl durmaya alyordu. Komutan Rojhata olumlu ya da olumsuz bir ey belirtmedi. Hava kararyordu. Karanlk mangalarn sarmak iin sabrszlanyordu. Manga diye kullandklar alann nnde oturmutu. Babasyla Mir Zeydin kageldiler. Tepeden in-diinden beri btn gn boyunca Medyann gzleri kampa gelecek btn yollarda, ii iine smyordu. te babas Medyann btn gn boyunca kimseye hissettirmeden bakt yollardan birinden kagelmiti. Heyacan daha da fazlalamt. Koarak babasnn kucana frlamamak iin kendisini zor tutuyordu. Fakat kampn en akac gerilla-larndan Mir Zeydin babasyla kp gelmiti ite. Kampn orta yerinde oturuyorlard. Mir Zeydin olmasa da ayn evi, ayn yaylalar paylat yllarda, hibir zaman babasnn o scack kucaa hi oturmamt ki? Feodalizm babalarn kucaklarna taht kurmu, kz ocuklarn kucaklamyordu. Medya kampn ierisinde Mir Zeydinin en ok aka yapt, takld gerillalardand. Babasnn yanna gitmek istiyordu. Mir Zeydin babasnn yanndan ayrlmad mddete gitme niyetlisi deildi. Ayn mangay paylatklar kadnlar, Heval Medya babann yanna gitsene, diye takldklarnda; Medya, sonra ya da birazdan gideceim diyerek cevaplyordu. Ama Mir Zeydinin diline derek akalarna konu olmak da istemiyordu. En sonunda Mir Zeydin dayanamayarak Medyann yanna vard. nk zavall adamcaz kzm niye yanma gelmiyor diye dakikada bir sylenip duruyordu. Yal adam gerilla yaamn da tanmyordu. Darya yansyan zor gcyle PKKyi alp deerlendirebilir ve yanl karsamalara ulaabilirdi. rnein, kzm yanma brakmyorlar gerillala-larn ne kadar kat kurallar var diye dnebilirdi. Yllarca kendi elleriyle yourarak biim verdii ve karsna benzemesini istemedii kznn ekingenlii yznden, ayn in-sann varaca sonu iyi bir fotoraf olmayacakt. Heval Medya neden babann yanna gelmiyorsun. Zavall adam sabahtan beri seni bekliyor. Uzaktan uzaa seni soruyor ama sanki hibir ey yokmu gibi davranyorsun. Tamam anladk, hareketimiz bir aile, bir airet hareketi deil. Ailecilii, airetilii de reddediyoruz. Ama bu kadar da olmaz. Seninkisi dpedz feodalliinin davurumu, bu kadarna da gerek yok. Mir Zeydin sinirlemiti. Tamam babamn yanna geleceim. Saka yapmayacaksn. imdi byle sylyorsun da sonradan nasl akalar yapacan biliyorum. Yok heval. Ma ne oldu. Herhalde biz de nerede aka yapacamz, nerede yapmayacamz biliyoruz. Anlam-tm zaten kimse sana taklmasn diye gelmiyorsun. Biraz d-na, genele gre deil, kendine gre davran. Hep evresine gre davranan kendisini yitirir, bakas olur. Bunu byle bilesin. Mir Zeydin kendisine has trkesiyle konuan, en ok yaamn sevin ve nee ynn yaamn ayrntlarn gren bir gerillayd. Yaamn ayrntlarn, espirili yanlarn grmek-se yaam ve dnyaya bir farkl klmakt. Mir Zeydin bunu yap-

215

yordu, insanlarn ounun yapamadn. Yaama byle duran Mir Zeydin hibir zaman da hakikti gzard yaparak uyumuyordu. Medya Mir Zeydini azck da olsa tanyordu. Mir Zeydn gibi insanlarn sular saman altnda deil, saman stnde yrr, erken tannrlard. Mir Zeydin de byleydi. Sadeydi. Medya sze gerek duymadan ama yine de biraz sklarak ve utanarak; Birazdan giderim. Birazdan deil hemen diyen Mir Zeydin kadnn yanndan uzaklat. Mir Zeydinin gzlerden raklatn grnce, hemen babasna yrd. Baba, kznn PKK hareketi ierisinde yer almasndan kaynakl kzna kar bazen bir yabanclk, bazense sonsuzca bir yaknlk hissi duyuyordu. ki duygu arasndaki gidi gelilerini yal yrei yadsyordu. Apoculuk insanlarn sayg duydugu bir add. Kznn Apocularla olmasndan dolay onur duyuyordu. Ama Botan da ta inleten Komutan Agitten sonraki zamanlarna, Agitin zddna dnen za-manlarna damgasn vuran anlay yal adam kzna yabanclatryor, tannmaz klyordu. Yabanclad, yads-d vuran, kran, kuruna dizen, atee veren Apoculard. Kr gzleriyle iktidar kyllerindir diyen Kr Cemal ve Hogrn yaptklar, yaptrdklaryd. Medyada da bir yllk zaman dilimi bir eyleri alp gtrmt. Yeni edindii zellikleri ise tanmlanamam, bedenine can veren kiiliinde oturmamt. Aslnda yaad tanmszlktan duygularn anlamlandramyordu. Babasna sarlp sarlmamaya dair bir karar veremiyordu. Duygular, dnceleri karma kark bir yna dnmt. O kadar grmek istemesine ramen bir yla akndr babasn r-yasnda dhi gremiyordu. Ama ite karsndayd. Babama deil, halkma sarlacam dedi iinden. Yrd. Gn son klarn da birazdan yeryznden esirgeyecek, yeryz geceye dnecekti. Baba ve kz gnn son klarn karmak istemezcesine, gne klarn eik de gelse ar-kalarna alarak kucaklap sarldlar. Kucaklama sahnesi, gerei yerine getirilemi, yetersizlikleri, eksiklikleri olan bir sahneydi. Bir film stdyosunda olsalar ynetmen yzde doksan dokuz aynen yle diyecekti: Kucaklama sahnesi -artk kanc sahneyse bilinmez ama- doksan dokuzuncu kez tekrarlansn. Fakat Medyada babas Hseyinde bir film sahnesinde deildiler. Bir ok ynyle kabul gren ve baz ynleriyle de red edilen hakiktn t ierisindeydiler. Babas Hseyin duygulanmt. Baba yreiyle kzna ilkin sitemde bulundu. Kzm baban Hne Kynden bir deli divane gibi seni arayp sorarak buralara kadar geliyor. Sen bir saate yakndr karmda oyalanp durursun. Bilmez misin ki, babann yrei son menzile gelip dayanmtr. Fazla dayanamaz. Niye bir saattir uzaklardan izliyorsun da yanma gelmiyorsun. Medya bir ey sylemeden, gerillalardan biri; Amca Medya yolda uzaklardan seni szp durur. , Yannza varmak iin sabrszlanr. Bizlerin bunu fark etmediini zanneder. Feodal duygular zellikle son gnlerde iyice kabarmtr. Ondandr uzak durur gelmez.

216

Heval yapmayn imdi Eh vallahi sen byle yaklatn srece biz de gereini sana syleyeceiz. Baba Hseyin, kz Medya ve gerillalar atein banda ylece oturdular. Gerillalar atein etrafnda atele konuu-yorlard. st ste dikkatlice ve duman kartmayacak ekilde dizilen odunlar, nce yava yava sonra da aceleleri varmcasna yanm madde biim deitirmiti. Koca odunlar yanarak korlamt. Sonra kk kk hcrelere, kor taneciklerine dnmlerdi. Ve gerillalar bylenmicesine korlara bakyor, monologlarnda atele konuuyorlard. Gerillann bu hali yal adamn dikkatini ekmiti. O da gerillann atebandaki ayinine katlmak istercesine korlara bakarak konuuyordu. Medyann ve babasnn konumalar saatleri atktan sonra konumann yn de, ierii de Medya ve ailesinden karak halkn durumuna kayd. Hseyinin anlattklar kar-snda gerillalarn gzleri bymt. Gerillalarn koyulaan sohbetleriyle birlikte gn klar yeryznden ekilmiti. Gittike koyulaan bir karanlk yer-yzn kucaklamt. Geceleri dan bandaki sabit bir noktada srekli kalmak, yer deitirmemek, gerilla iin tehlike alametlerini oaltacakt. Hareket etmeliydiler. Med-ya ekingenliini zerinden skp atarak, sohpetini iyiden iyiye koyulatrmt. Baba yerimizi deitireceiz, gerilla tedbiridir. O yzden sen erkek yoldalarmzla birlikte hareket edeceksin. Birazdan harekete geebiliriz. Gidip harekete gemek iin hazrlk-larm yapmam gerekecek. Babas Hseyin kznn syledikleriyle neyi kastettiini btnyle anlamad. Sylenenin gerekliliklerini yapt. Medya uzaklap gitmiti. Yal adam gerillalarla birlikte gecenin karanlnda yryordu. Gece ilerledike koyu karanln ierisinde kor ate gibi parlayan yldzlar tpk papatyalarn krlara uzan gibi gkyzne sere serpe uzanmlard. Yldzlarla birlikte gkyz daha da aydnlanmt. O gzel gecede nedense Hakkya ve Eyleme dair an-latlanlar kafasndan skp atamyordu. Krdistanda Eylem deil, sevgi katledilmiti. Eylem gerillaya katlsayd, ok gl bir kadn gerilla olabilir, belki de dalara nam salabilirdi Hangi echel kul demiti ki insanlar yaaya-caklarn bilemez. Eylem dalardan ayrlmadan leceini biliyordu. Kader diye bir ey yoktu. Bir zamanlar kutsal olan bu topraklarda toplumun ar cenderesi insanlarn kader-lerini belirliyordu. Kader her kadnn yol haritsasn izi-yordu. Oysa ki Eylem kaderine son noktay koyan duru-muyla karlamadan, bedenini bir canla paylamadan nce iyiden iyiye de gerillaya katlmaya karar klmt. Eylem, kendisini en fazla sevdiini syleyen insan tarafndan ldrlecekti. ldrleceini biliyordu, o yzden Beni ldrecek, beni ldrecek diyordu. yleydi ya insan bildiklerinden hep kamak isterdi. Ya da gerekleeceini dnd olaylar hep bilin altna iter. Birey farknda olmasa da bilin alt hep onu rahatsz edip durur. Eylem kaderinin belirlendii zamanlarda huzursuz gnler yaayp durmutu. Bilinaltndaki lmle airetlerin ardndan ka-derine rza gstererek yrmt. Ulaacaklar yer uzak deildi, uzun uzadya yrmeden varacaklar yeni nok-

217

taya ulamlard. Medya noktaya varr varmaz, eyalarn brakarak babasnn yanna vard. Baba-sna sanki bir eyler olmutu, normal deildi. Babasnn yorulduunu dnd. Babas kzna sarld. Babasnn o halini anlayamad, dayanamayp sordu. Baba yolda bir eyler mi oldu. Niye bana o kadar duygusal yaklayorsun? Ne yapaym kzm, yolda bir bayan arkadanz hastayd. En arkada dahi yryemiyordu. Zavallc iki gerillayla brakarak yolumuza devam ettik. Hasta olursan gerillalar seni de yolda brakrlar m? Bazen Krt erkeinin, yrei bir kadnnkinden de hassas ve ince olurdu. Bu erkek biraz da kadna yaknsa bir kadnn duygu atmosferinde bouluyor gibi olurdunuz. Fakat Medyann babas Hseyin kadnlktan uzak, sadece bir baba olmann ve Medyann da kadn olmasnn etkisiyle konu-uyordu. Hseyin bir kadna, kendisine benzetirmek istedii ama elinden kard kua acyordu. Gerillann bir kuralyd; eer dman tehlikesi yoksa genel gc zorlamamak iin hasta olan gerillayla birlikte birka gerilla arkada braklrd. Daha sonra hasta olan yava yava yryerek nde giden gruba yetiirdi. Babasnn dncelerinin doru olmadn babasyla tartrken, hasta olan yoldalar noktaya ulamt. Fakat duygusal baba yreiydi ite Dolup dolup tayordu. Babas Hseyin Medyann hasta halini dnyor, onu ta uzaklardan nefes nefese kalarak gerillalara yetimek iin koturduunu hayal edince kzna acyor, duygusallayordu. Kzm bak seni zorla bu yaamn ierisine getirdiler. Benimle gel, gidelim. nan dman sana yaklatrmam. Kzm dmana gstermeden yaatabilirim. Sen ok Medya babasn anlamaya alyordu ama biraz da sinirlenmiti; Bak baba! Bir daha eve dnmem. Sen partiyi tanmadn iin byle konuuyorsun. Tansaydn byle konumazdn. Yoldalarm seviyorum. Belki yaammz zorlu ama zorlu olduu kadar gzellikleri de var. Yaammz, ehit den insanlarmz tansaydn benimle byle konumuyor ola-caktn. Bu yaam seviyorum. Hi bir zaman geri gelme-yeceim. Onlar getirmeseydiler de katlacaktm. Yaylalara bunun iin gelmemitim. Zaten anlamtm kzm. Diyordum bu kz evde kalmaz. Bu kz da bir gariplik var. Bize yar olmayacak ama kime yar olur bilemem. Kara topraa m, ge mi, deryaya m yar olur, bilemem. Demek ki yolun buymu. Gayr yolum bu baba. Hatrlyorum, en ufak konu-mamda dilin uzun her ie karyorsun diyordun. Azar-lyordun, bak burda herkes kendi iradesiyle yryor. Kadn erkek demeden herkes ayn hakka, ayn sze sahip. Babas durgunlat, ie bzld. Kznn bu hesap soruu karsnda zorlanyordu. Medya sabrla iine fkelerini katmadan anlatyordu. Bir ok konuda bizi reddediyor-sunuz. Red etmediiniz yanlarmzsa sizlere benzerdir. Ama imdi kk ve dar dnyalarmzdan da uzaklayoruz. te Krdistann halklar, halklarmz iin amalarmz var. Bundan daha gzeline kimler layk olabilir ki?

218

Hseyin uzaklardaki bir ummann ierisindeydi. Med-yayla ilikilenmesine, baba ile kz arasndaki o hassas ve ince baa uzanp duruyordu. Fakat ne yapabilirdi ki, kendisini yaad ky topluluundan ya da yaad u topraklarn ruhundan syrp alabilir miydi? Hne kyndeki btn erkekler nasl kzlaryla paylamsa Hseyinde ylece kz Medyayla paylamt. Belki fazlaca Aristoca dnd sylenebilir, ama hkikat oydu. Adamcaz kara kara dnyordu. Kzma kar uyguladklarm gerekten bu kadar iddetli miydi, onu Hneden koparacak kadar? Bir yllk zlemlerini gidermeseler de o gece artk yatlmalyd, yorgundular yattlar. Ertesi gn ve ondan sonraki ertesi gn baba kz srekli sohbet ettiler. Kz, babasnn sylediklerini annda redetse de, hi dnmek istemedii halde babasnn sylediklerini dnyordu. Bir yl sonra varp gitse Hne Kyne her ey eskisi gibi olabilir mi, eskisi gibi yaayabilir miydi? Yeniden o darack penceresinin yanna otursa ve oradan dnyay izlese; bir toprak yoldan ve bir ka kk ev ile uzaktaki Cudiden baka ne grebilirdi ki? Oysa ki, Cudilerin zirvesinde yaamn ilk kardelenlerine dokunmak, ayak baslmam cennet rmaklara ve ormanlara uzanmak vard? Ya snrlarn ardndaki insanlara verdii szler, snrlarn ardnda brakt paylamlarn hatrasn bir mr boyu belleinden sile-bilecek miydi? ehit Ekinin yzne beyaz bir rt ekerek, ekip gidebilecek miydi? Hatralarn silerek ekip gidemezdi. Sonra aniden rperdi ve kendi kendisine gld. Ben neler dnyorum, Hne kyne geri dnmek. nsan en olmadk eyler dnebilir miydi? Bazen kahramanlklar, kimi zaman ihanetler. Beni-insan en olmadk eyleri dndnden kahramanlamam mdr; ya da en olmadk eyleri dn-dnden soyuna ihanet etmemi midir? Babas yeeni Glistan kzna soruyor, kz cevaplyordu. Bir zaman sonra Glistana dnk sorduu sorular yine soruyor, cevaplar teyit ediliyordu. Baba neden bana inanmyorsun, Glistanla bu bahara kadar da beraberdik. Baharla birlikte ben bulunduumuz Besta alanna, Glistan ise ataka gitti. ehit dm di-yorsun, yok diyorum inanmyorsun. imdi seni yaammza ve onun gerekliliklerine dair nasl inandrabilirim ki? O zaman bizimle kal ve yaa. Yaa ki, biraz anlayabilesin, diyeceim. Fakat senin kalamayacan da biliyorum. Baka da ne yapabilirim ki! Ayn kyden katldmz ve stelik amca ocuklar olduumuz iin hep ayn yerde ve birlikte kalacak deiliz. Aksine yaama ayak uydurabilmek ve yoldalarmzla daha gl birleebilmek iin ayrlmamz gerekiyordu. Hem baba greceksin Glistan benden de fazla geliip glenmi. Yoldalarca ok seviliyor. Ama keke burda olsayd eminim ok sevinecekti. Dilber eski Dilber deil. Tpk ad gibi gl bahesine dnm. Medya babasyla zellikle Glistan konusunu tartrken zorlanyordu. Ah Glistan ah keke, imdi burda olsaydn, burda olsaydn da babam seni gzleriyle grseydi diyordu. Glistann olmad zaman zarfnda Glistan anmsayp durmutu. Babasnn geliiyle sk sk Glistandan bahset-mesiyle daha fazla Glistan zler olmutu. Koca bir yaz Glistansz daha da zorlu ve uzun gemiti. Babasn Glistann sa ve iyi olduuna inandrmaya alyorken anlattklarna

219

kendisi de inanmak istiyordu. Babasna iyidir, diyor, ama ayn anda da acaba iyi midir, acaba sa mdr, sorularn kendisine de soruyordu. Galiba dnyada ok az insan inanmadan inandrma yeteneine hi sahip olamyor dncesini tayor ve yayordu. nanmadan inandra-myordu. Babas Hseyinin hi durmadan yeenini soruu, adamcazn yaad ite yanan o tanmlanamaz duygu-dand. Medya bunu kendisi de farketti duyguland. Kzm seni hep gzleyip durdum. Geliiyordun, by-yordun, ama hep bir eyler beni korkutuyordu; ylesine korkuyordum ki, korkularm paylaamyordum. O yaz ky-de kaldnda da bu kz gp gidecek diyordum. Ve ne zaman ki, o kt haberi alana kadar, zorla seni gtrdkleri haberini. Ben gelirsin diyorum ama gryorum ki, gelmi-yorsun. Gerillalar bizden de ok seviyorsun. Yeni yolunda baarl yrmenden baka ne dileyebilirim ki. Medyann babasna, kzna baarlar dilemek kalmt. Babasyla iki gn birlikte kaldlar. Babas iki gn ncesinde kznn yanna zgn geldii gibi, zgn ayrld.

BENC BLM

220

221

GL TOPRAA DTNDE

222

1 Medyann Apocularla yaamaya balad ikinci bahard. Babasnn ziyaretinin ardndan iki mevsimlik zaman gemiti. Bu zamanda yaamndaki tek deiiklik k kampnda Glistanla yeniden bulumas olmutu. Dzenleme havas her yerde esiyordu. Rzgar bazen iddet-leniyor, bazen ise yavalyordu. Ama dzenleme havas her halukrda esiyordu. Medya ve Glistan uzun ayrln birik-tirdii zlemlerini gideriyorlard. Belki de zlemlerini tam manasyla gidermeden ayrlanlar Medya ile Glistan olacakt. Bir yl nceki ayrlk rzgarlar esiyordu. Esen rzgar kadnlarn yreine deiyor kadnlar tiril tiril titriyorlard. Doksan rzgarnn dzenleme havasyla Glistan ataka gitmiti. atakta geen yazn adn Glistan zorlu yaz koymutu. Btn yaz boyunca dmanla

223

ke kapmaca oynamt. Zorlu yaz scaklyla Glistan kavurmutu. Bedeni giderek zayflam kapkara kesilerek kara kuru bir kz olup kmt. Ka doru ise rgt ynetimine, ya beni Cudiye yada Bestaya gnderin demi ve olaslklardan birincisi gerekleerek Bestaya yani Medyann da ierisinde bulunduu Vahapn blne gelmiti. Medya kara kuru Glistan anszn karsnda bulmu ard oranda sevinmiti de. O k bazen sevinli bazen ise zntl anlarla miadn doldurmutu. 91 ylyla Besta ve kadnlar yeni bir bahara balayacaklard. O k bir takmn lojistikiliini Medya, bir takmn lojistikiliini ise Glistan yapmt. kisinin ortaklat al-ma birbirlerine ters olan kiilik zelliklerinden dolay eli-kilerle dolu dolu gemiti. Ve bazen ylesine krc kavgalar etmilerdi ki, asla unutacaklarn dnmedikleri kavgalard. nsan neden neeli gnlerini deil de, hep kederli, acl gnlerini hatrlard ki! Hevala Glistan ayrlr myz? Evet, yine ayrlacaz. Sular ykselerek yatandan tamak zereyken Glistan sessizce btn ktlkleri ve kirleri sularn alp gtreceini bilircesine byl szleri sulara brakt: Ayrlacaz... Gkyz saanak yamurlarna dair almetlerle doluy-ken bir dokunsan bin ah iitecektin. Aalar gkyzne zgrce uzanmaktan korkuyorlard, aa dallar bir elin parmaklar kadardlar. Bir o kadar rkek ve ekingendiler. Gkyzne dokunsalar gkyznden boanrcasna yamur yaacak ve srlsklam olacaklard. Glistana dokunsalar da gkyzne dokunduklarnda karlatklar sonularn ayn-syla karlaacaklard. Glistan her zaman bahar yamuru gibiydi. Bir yaar bir dinerdi. Ama bu yaz, yaz yamuru olmaktan vazgemiesine saanak yamuru tayan bulut-lara dnmt. Ve yamur ha yad, ha yaacakt. Glistan kapkara gkyzyle deil, iindeki atmosferle kavga edip duruyordu. Gerillaya katldndan beri bir ok yeri dolamasna ramen Bestay ok seviyor ve Bestada kalmak istiyordu. lkbahar gerillada genel dzenleme sreci demekti. Ayrlklar, uzaklamalar, yaknlklar ilkbaharla ba-lyordu. Glistan iin Besta sadece amca kz ve yolda Medya ile buluma yeri deildi. Besta ayn zamanda gerilla olduu ilk corafya, silaha dokunduu ilk mekand. Uzun sre beraber kalan yoldalarn ayrl da zor oluyordu. Dzenlemelere ilikin eitli tahminler yrtlse de, gerillalar iin gidecekleri yerler kurayla belirlenmi yada milli piyangodan km gibiydi. Fakat iin gizil perdesinde ku-ralk ya da piyangoluk bir durum yoktu. Daha ok uzun tartmalar sonrasnda, bazen ise en ince ayrntlarna kadar tartmalar yrtlerek dzenlemeler yaplrd. Herkes dzenlemelerde nereye gideceini bilir srpriz bir dzenlemeye ise ancak yzde onluk bir olaslk kalrd. Dzenlemelerle ayrlan yoldalarn birbirlerini grmeleri kimi zaman hi nasip olmayabilirdi. Ayrld yoldayla belki de bir daha hi grmeyebilir, o ehit

224

debilirdi. Bu bazen bir, bazen de onlarca yolda olabilirdi. Bu yzden gerillalar ou zaman dzenlemeleri bir kez dahi olsun dnmek istemezlerdi. Hep birlikte yaayacaklarnn ve varolacaklarnn hayalini kurup dururlard. Ama dncelerinde hep bir i pimanlk da varolurdu. zellikle birbir-lerini krm, birbirlerine kt szler sylemi yoldalarn, iine ileyen ses hep unu syleyip duruyordu; o an sabrn meyvesinden tadp birazck daha, birazck daha ho grl ve sabrl olamaz mydm? Ama yine de bilirlerdi ki ayn ama ve dava iin savamaktan daha gzel bir duygu u koca yerkrede yoktu. Hibir kayg yaamadan srtn yasladn yoldalarn iin gzn dahi krpmadan lme gitmek elbette insani oland. Her ne kadar bazen, ilerindeki fkeli insan ataa kalkmsa da, sabrn meyvesi gibi olgunlaan insan, yerinden yava yava hareketlenerek varp fkeli insan huzurlu klyor ve kara bulutlar yerini pamuksu bolua brakyordu. Btn k boyunca Medya ile Glistan birlikteydiler. Zaman zaman yle tartmlard ki, atma seslerinden btn dnyadaki atmalar ksa ksa kurulan cmlelerden teye gememi ve tartmalar da birka dakikann tesine varamamt. Erken kavga ettikleri gibi erken barm, bazen alarken glmlerdi. Glistan Medyann dier elma yars deildi, farkl bir mevsimin dier yarsyd. Ailesindeki ekillenmeden kaynak-l bazen sevinli ou zaman ise hznlyd. En ok sevdii kardeleri, anasnn biricik yadigarlarn sahiplenememi, kurda kua yem olarak brakmt. Bir trl anlaamad ve bir trl de baramad vey anas kim bilir hayat karde-lerine nasl klmtr. Kardeleri iin yaam bir zindan mdr? Kardelerimi nasl o yaam okyanusunda braktm, diyerek syleyip duruyordu. Geride kalm yarmlklar Glistann iini paralyordu. Sk sk geriye zlem duyuyor ve bu da Glistannn yaamla btnlemesinin nnde engel oluyor-du. Kck elleri ve ocuk gzleriyle, kardeleri dris ile Svyi brakp gelmiti. Kck ocuklar kapal kapnn kilitlerine mahkum olmu kapnn ardnda alayp durmulard. ocuklar ki masumluumuzun tek tarifi... Kck kardelerini, grmeye hasret kald anasn d-nnce kendisini sanki huzur ve yaam veren topraktan ayrlm gibi hissediyordu. Ak Veysele, insan olan ozanlara ak olan toprak. Neden diyordu, neden toprama bu kadar yaknken, topram bu kadar uzak grnyor? Topra zler gibi, yzn grmeye hasret kaldm anam zlyorum. Toprak ve kadnn; toprak ve anann kucak kucaa olmasn-dan mdr, anayla toprak zlemi btnleiyor? Geriye dair nostaljilerden syrldklarnda Apocu dnyaya ballklarn kimi zaman kendileri de anlamlandramyorlard. Apocu dnyayla hayata tutunmulard. Hayat eskisinden de fazla sevmeye balamlard ki bu savama gcne ulamakt. Yaam uruna lecek kadar seviyorlard. Ki bu sevgiyi Apocu dnya kadnlara alamt. Kadnlar alanm bir fidanlar gibi yeermilerdi. Dzenleme havas gelip gemiti. O havann geride brakt sonu uydu: Medya ve Glistan ayrlacaklard. Medya eskiden olduu gibi Vahapn, Glistan

225

ise Serbestin blnde yer alacaklard. Dzenlemelerde ikisine de manga komutanl grevi verilmiti. ki kadnn birbirine duygusal yaklam yaknken de uzakken de ikisini zorluyor, ypran-malarna yol ayordu. Aralarndaki bu ba iki kadn da bir mknats gibi itiyor ve ekiyordu. tici ve ekici gcn dengesiyle ska buluamyorlard. Ayn kyn merkezinden kmlard. Elbette ki dnyann farkl iki kutbu olamazlard. Ama yine de ekim ve itim gleri vard. Kadnlar ayrldlar. Yzlerindeki ve yreklerindeki izgi de ayrlyordu. Medya Vahapn blnde uzun sredir kald Besta da kalacakt. Glistan ise bir yaz nceki mekana uzanacakt. Kela Memye doru yryecekti ve halk sevgisiyle dolup taan yreini halka taracakt. Hevalin zle-miyle dolup tayordu. Arkadalk ettii ocukla buluucakt. Kela Mem, Jirki airetinin younlukta yaad yerdi. Goyi-lik ise kylln, zellikle de Botan kylsnn zyle zdeti. Kela Mem oban topluluklarndan kalan bir tarihti. ylece karmzda durur Kela Mem, efsanesi ok bilinme-mekle birlikte ismini bir obandan, Mem adl bir obandan ald sylenir. Tarihsel arka planda, oban topluluklardan kalan izler vardr Kela Memnin zirvesinde. O izler tpk Glistan ve Medya gibi kadnlarn yzndeki izler ve izgiler gibidir. Kela Memde taa kesilen oban Memin ta kesilmi bedeni ve ona biat eden ta kesilmi koyunlarn heykelleri, zaman o heykellerden nice talar arsa da ylece Medyann karsndaydlar. oban Mem ad belki de oban topluluk-lardan, oban kavallarnn sesinden kalmt. Fakat neden Mem? Sylence de olsa bir geree erimeden yaamak istemi yrek kafesinden yitip gitmitir. Hani bir airin ylesi bir anlatm vard; u koca dnyada gzellikler yaratmak iin apalayp durur, abalarnn sonu almayacan gren insan-n sesleniidir o dizeler; her ey bo anlamna gelecek dizeler dizdikten sonra, en iyisi ta kesilene kadar uyumak der. Memde Cudinin zirvelerine ulamak iin abalayp durur, zirveye varmasna ramak kala insan kln girmi bir insans tarafndan henz zirveye ulaman gereken topyaya ok var denilerek kandrlmtr. oban Mem sylenenlerden sonra tanrsna ta kesilmesi dileinde bulunmutur. oban Mem de sonsuza kadar, ta kesilene kadar uyumu muydu? Bilinmez fakat oban Mem tarihin gizil oban topluluklarnn bilinmezliiyle ylece karsndayd. Yanndaysa ta kesilmi koyunlar. Bu corafyann efsaneleri yaamlarna ne kadar da benzerdi! Botandaki en yksek tepe olan Kela Mem tepesine doru gerillalar yryp gittiler. Medya, Bestada, Kela Memye doru yol alan Glistann ard sra bakakald. ki yllk zaman dilimi, iki baharlk zaman dilimini yutup geiyordu. Nuh tufanndan sonra deil, seksen dokuz ylnda gerekleen tufandan bu yana iki koca bahar geiyordu. ki koca bahard. Gelip geisin hissinin yerine sen bu dalarda kalcsn hissi gelip yer etmiti. Medya ilk kez grev alyordu. Bunun anlam uydu; btnyle hazr olmad halde ar bir sorumlulukla yz yzeydi. Ve olacaklarn tahminini yrtemeden olacaklar zamana brakt. Namuslu olmaya alyordu. Ald grevle birlikte irade-sini daha fazla aa

226

karmas gerekirken sapland namus-suzluk batanda daha fazla iradesizleiyor muydu? nk onun iin hala namus babas Hseyinden ald tlerin kalemindeydi. Ondaki namus olgusu ar ballkla, gzle-rinin iine egemenlikle bakarken insanlarn gzlerine baka-mamakla, ban rtmekle zdeti. Erkekler baklaryla krp geiyordu iradesini oysa bunu namus diye tanmlyordu. Erkekler kadnlarn yaamlarn krp geiyorlard Medya yanl bir namus retisi almt. Oysa ki Bakan Apo; zgr-lk namustur, diyerek zgrl ne kadar da sade tanm-lamt. zgrln ardsra kouyordu.

2 Manga komutanyken yaamn karsnda daha da zor-lanyordu. Kadn her ey olabilirdi de bir emir eri olabilir miydi? Medya bir emir eri olmaktan ziyade babasnn namus tlerine gre namusunu korumaya alyordu. Medya namusu; ok fazla glmemek, bazen ise fazlaca alamamak biiminde tanmlyordu. Tanmlad gibi de yayordu. Blk komutanlar Vahap, Medya manga komutanl grevini aldktan ksa bir sre sonra Medyann yaklaarak; Heval Medya bugn manga toplantlar alnacak. Medya duraksad. Bir ey anlamasa da blk komutan Vahapa u an bir ey soramazd, belki de hi bir zaman soramayacakt. Tamam heval, dedi. Vahap bir kadna verdii emrin havasyla, geleneksel bir erkein kadnna sz hakk tanmamasna benzer bir ykc duyguyla -bilinir ki insann sadece iyi duygulara deil, ayn zamanda kt duygulara da sahipti- Medyann yanndan ayrlp uzaklat. Medya anlayamamt. Ne manga toplan-ts, imdi onu nasl yapacam, toplantda ne tartacam, diye ard ardna sorular sorup durdu. Ne yapacakt, dnp duruyordu. Pekala tecrbeli kadn yoldalarna sorabilirdi. lkin onu dnd fakat mangasnda da kendisinden tecr-beli hi kimse yoktu, kadn yoldalarna soramazd. Gr alabilirdi ama onu da yapmayacakt. O gn gnn ilk saatleri Medya iin ok stresli gemiti. En sonunda karar verdi. Riskli bir i yapacakt, riski gze almaktan baka aresi yoktu. Medya risk zamann bekliyordu. Arada bir kararszlklar yayor, vazgeer gibi oluyordu fakat manga

227

toplantsn yap-mas gerektiini de biliyordu. Medya feodal gururundan dolay manga toplantsn nasl yapacana dair blk komutanna soru soramyordu. Kendi-sini riskli yola brakp yrd. Erkeklerin mangalar gz-kyordu. Erkek yoldalarnn her biri mangann yanbanda bir ile urayordu. Medya kendi kendisine konuuyordu: Sabrl ve soukkanl olmalym nasl olsa birazdan toplanr-lar. Birazdan olmasa da bir zaman sonra toplanrlar. Ama btn bu zaman boyunca sabrl olmalym. Riskli yolda yryerek bir kayaln altna varp riskler arasna gizlen-miti. Melle dedesi gibi ya sabr, ya sabr diye tespih ekme arifesindeydi. Bekledi. Uzun sre gememiti ki erkek geril-lalar bir yerde toplandlar. Bu aalardan rlerek manga haline getirilmi kulbeye benzer yapya Medya iyice yaknlat. Yryerek daha fazla yaknlamayacn anla-dnda srnd. Sonunda mangann alt ksmna varp yerlemiti. Erkek gerillalarn yapaca toplanty dinleyerek manga toplantsnn nasl yaplacan renmi olacakt. Manga komutan konumaya balamt. Komutann sesini ilk bata duyamyordu. Riskin tam ortasndayd. Ama ne yapabilirdi ki biraz daha ilerledi, srnd. Yaknlatka sesler anlalmaya balad. Bu manga toplantsnda; gnlk - parti-ordu yaamn deerlendireceiz -rgt -Ynetim ve yap -Gvenlik -Eletiri ve ze eletiri gndem maddeleri olarak belirlen-mitir. Arkadalar gndem hakknda ne diyorlar. Manga komutan sustuktan sonra ortama suskunluk hakim oldu. Sessizliin ierisinde Medya ilk ocukluk gn-lerindeki gerillalar izlemek iin uzand pencerenin nn-deki ocukluk gnlerine gitti. Ama o zaman bu kadar ok korktuunu hatrlamyor, yaad korkuyu gidermek iin abalyor, korkusunu yenemiyordu. ocukluunun korku-suzluuna, o ocukluk duygusuna snmak istedi. Fakat baaramad. Yaad bu duygular ve riskin ortasndaki ruh durumu toplanty dinlemesini engeliyordu. Medya ylesine bir riskin ortasndayd ki riskin byklnden haberdar edilse kk dilini yutabilirdi. Gerillalardan biri anszn mee aacnn slak dallaryla kamufle edilmi mangann ieri-sinden kt. Uzand topraa iyice yapt, sesini soluunu kesti. Erkek gerilla bir-iki etrafna bakt, manga toplantsn yapan komutan; Heval Gabar kt, onun ii vard. Biz toplantmza kaldmz yerden devam edelim. Evet konuacak farkl yolda var m? Korkudan terleyerek srlsklam kesilmiti. Ter damlas yzndeki o ize, o eksiklie gelip durduunda hatrlamak istemedii zndeyse hayal meyal hatrlad o saatlere varp geldi. Bir hzn kt ki stne anlatlmaz. Bir an yerinden frlayp baracak oldu. Sonra bulunduu mekan, az nce kapdan kan Gabar'n ilerlediini grnce birazck ferah-lad. Son ter damlacklar da szlp getiler. Medya bir riski ucuz atlatmt.Koca bir rgtn iinde yaplan bir toplanty

228

dinleyen biri, kulak misafiri kesilen biri olsa olsa farkl bir devlet ve rgtten szan bir ajan olabilirdi. Medya yle deildi fakat ald riskin en u yorumlan, ele aln oraya kadar da varabilirdi. Yoldalar yle de diyebilirdi: Medyadr ite. Geri gururunun esiri olmu, rgt ileyiini blk komutan erkek olduu iin sormuyor. Yaptn en u yorumlay ve de alta geliebilirdi. Ki Medya o an deil de on drt on be yl sonra dahi bylesi bir ele al gsleyecek bir dzeyde deildi. Ama ierisinde bulunduu rgt de tedbir almak zorundayd. Bu bazen ar kukuculuk biiminde de gelise rgtsel anlamda yaamsal bir tedbirdi. Medya bir filmi izler gibi erkek mangasnn yapt toplanty izledi. Ama yine de ii iini yiyordu. Toplant bittiinde hepsi dar kacakt. Grlrsem kt olacak diyor, nasl sonulanacan renmeden de gidemeyeceini biliyordu. Dnceler ierisindeyken evrede kular uumaya ba-lad. Kularn bu ani hareketi karsnda, srnerek yemyeil mangann burnunun dibinden ayrld. Medya ayrlr ayrl-maz, erkekler de toplanty bitirmiler, kl pay kurtulmutu. Kadn gerillalarn mangasna yrd, gn giderek sn-yordu. Manga toplantsn nasl yapacana dair aa yukar netlemiti. Gidip kadn gerillalar toplayarak tartmaya balayacak. Tpk bir papatyay andraran kadnlar bada kurarak oturacak ardndan birer papatya yapra gibi srayla sz alp konuacaklard. Bu, Medyann ok houna gitmiti. Evet, baardm, baardm dedi usulca. Koturarak kadn gerillalarn yanna vard ve beyninin snrlarn daha da zorlarcasna konumaya balad. Med-yann dnyasnn snrlarnda bir toplant yaplarak bitirildi. stenilen tartma dzeyi yakalanmasa da, mevcut dzeyiyle Medya ancak ve ancak bu kadarn baarabilirdi. Ve birka saat ncesinde, usulca mrldand gibi baarl olmutu.

229

3 Medya doksan bir yaznda ilklerinin birounu yayor gibi kendisini hissediyordu. lkin manga komutan olmutu. imdiyse eyleme gidecekti. lk eylemiydi, ok grkemli olma-lyd. ylesine grkemli olacakt ki Botann tarihine damga-sn vuracakt. nk belki de Hilvan ve Siverek Direni-inden, sonra ilk nemli eylem olacakt. Ve kimi insanlar kadnlar eyleme giderken ocukluk evrelerine veda edecekti. Medya da ocukluk evresine veda eden insanlar gibiydi. Belki de o da son ocukluk evresini yayordu. Ki yllar sonra dahi da knyesine kaytl yan bilemiyecekti. Botan merkez alnarak, Kzl Alanlar yani ki zgr Alanlara dnk bir atlm gelitiriliyordu. Alanlara dalga dalga insanlar akyor, gerilla bir gibi byyordu. Zaman bykl-kkl baarlara gebeydi. Doum yaknlamt fakat bir ok gerillann doacak o-landan haberi yoktu. Bu doumdan habersiz olanlardn biri de Medyayd. yle de olmas gerekiyordu. Eylem planlama-sn ylesine gizli yapmalyd ki eyleme gidecek olanlar dahi en son anda duymalydlar. Gerilla da gizlilik ve tedbir en -nemli kurallardand. Ve bilge gerillalar, hibir zaman gizlilik ve tedbir bize kaybettirmemi aksine kazandrmt diyorlard. Dmanlar Trk askerleriydi. Zamann ibresi yaz aylarn gsteriyordu. Nereye saldrlacakt? Medya da btn gerillalar gibi yaplan hazrlklar, tamamlanan cephaneleri gryordu. Nereye saldracaklarn bilmiyordu. Merak etmi-yor muydu, bilmeyi ve bilgi sahibi olmay isteyen herkes merak ederdi. Medya da merak ediyordu. nsan trafii ve heyecan giderek artyordu. Anszn bir yabanc da gerilla ortamna damlasa bilirdi ki gerillalar bireylerin cokusunu yayorlar. Ama neyin cokusudur, bilinmezdi. Gerillalar bu konuda birbirleriyle tek sz konu-masalar da biliyorlard ki yaadklar eylem cokusudur. Ama eylemin nerede ve ne zaman yaplacann cevabn bilen gerilla says az olurdu. Zaman bir eyleme dyordu. Gne klar Bestann byl ormanlarnda dans ediyordu. Yeil, mavi ve sar klar ylesine renk cmbne dnyordu ki, gerillann yaad cokuya btn grkemliliiyle elik ediyorlard. Bu coku bir tek Bestada yaanmyordu. Bestaya Gabar ve Cudide elik ediyordu. Bu gerilla mntkasnn arasnda kuryeler mekik dokuyordu. Zaman yeni bir eyleme gebeydi. Ama hangi eyleme? Medya merak ediyordu, bilmek istiyordu. Ama kimseye de soramyordu. Bir len zeri kayalklarn zerine oturmu gneleniyorken merakna yenilip yannda oturan kadna sordu: Heval Mizgin ne zaman eylem yapacaz? Bylenmicesine Bestann byl ormanlarn izleyen Mizgin bir an duraksad. Byle bir soruya alk deildi. Fakat cevaplamal myd? O da bilmek istiyordu. Bilme isteminin merakna srklendi. Merakna yenildi.

230

Bilmiyorum, ama anladm kadaryla byk bir hazrlk var. Dorusu, merak etmiyor deilim. Ama fazla merak, hele hele de bizim ortammzda iyi deildir, biliyorsun. Biliyorum, diyen Medya suskunlat. lk bata o kural-lar korumalyd. Bir komutand. Bir an i pimanlk yaad. Bu pimanl bir ok komutan defalarca yayordu. Medya ve Mizgin byk bir sessizlik ierisinde sorularna cevap bulamasalar da parldayan gne bakp durdular. Yirmi drt saat sonra blk komutanlar Vahap Medyay yanna ard. Medya gidip oturdu. Vahap heyecanl g-rnyordu. Konumaya balayacakt ki, bir toz zerrecii boazna yapm da boaznda alerji yaratmcasna durak-sad. ki kez kesik kesik ksrd. Bala dedi. Geen gnlerde Glistann babas Glis-tan grmek iin gelmiti. Geri gnderdik bili Medya heyecanlanmt. Vahapn szn hemen orack da kesti. Heval Vahap, byle bir eyi nasl yapabildiniz. Siz de Glistan tanyorsunuz. Belki da yanstmyordu fakat ba-basn grmeyi o kadar ok istiyordu ki! Eh Heval Medya her zamanki gibi sabrszln zerinde. Birazck bekleseydin. Anlatacaktm. Utand, zaten erkeklerin nnde her zaman eik olan ve bir trl de dorultamad ban iyice nne edi. Vahap konumasn srdrd. Heval Glistann babasyla grmesini istiyorduk. Fakat imdi, eylem hazrlklarn yapyoruz. Farketmi olma-lsnz, Medya evet anlamnda ban sallad, Vahap ka-dnn eylemden haberdar olduunu kadna onaylattktan sonra kald yerden konumasn srdrd. Eylemlerimizi sonulandrmadan hi bir aileyi ocuklaryla grtremeyiz. Aileler sylemese de dmanmz ylesine kurnaz ki aile-lerin anlattklar ufak eylerden dahi dzenleyeceimiz eylemlere ilikin grler karabilir. Eylemler mi dediniz? Evet eylemler. Bir deil birden ok eylem olacak. Kadn yapsn, psikolojinizi ona gre ayarlayn. Sonra eylem hakknda detayl tartmalar gelitireceiz. Tamam m? Tamam diyen Medya, komutannn yanndan uzaklat. Komutan Vahap arkasndan seslenerek; Heval Medya sen de eylemde yerini alacaksn. Medya duyduklarna inanmak istemezcesine Vahapa d-nerek; Heval doru mu sylyorsunuz? Doru, doru heval. Medya admlarn hzlandrd. Blk komutan Vahap Medyann arkasndan glmseyip durdu. Medya yrd. Mangann kapsna vardnda yedi iklim, yedi corafya yrm gibiydi. lk eylemiydi. Ne hissettiini kendisi de tanmlayamyordu. Mangann kapsnn nnde durdu, ii iine smyordu. Garip duygular yayordu. Mizgin bunu fark etmi olmal ki yanap sordu

231

Neyin var? Sanki sana bir eyler olmu? Yok hibir eyim. Nasl yok. Seni tanyorum? Bak u kar ki dalar gryor musun? Evet. te o dalar pek yaknda silahlarmzla aacaz. Atala-rmzn savunma amal gelip snd bu dalardan, onlarn kalbindeki maaralardan kp dmana saldracaz. Mizgin, Medyann anlatmak istediklerini anlamt. Anla-dm manasnda ban sallad ve gzleri parlad. Dalar ki Krdistana hem yaam vermiti, hem de ondan yaam almt. Buna tam anlamyla yaamn aln denilebilir miydi? Ama dalar Krtleri yabanc istilalara kar koru-mutu. Dalar Krtleri korumutu, korumasna da; yads-dklar dnya gereinden de kopuk brakarak; o geree yabanclatrmt. Botan Eyaletinin tarihinde uygulanacak eylem tarzyla bir ilk gerekletirilecekti. Bir anda bir ok kasaba baslacakt. Bir eylem ki tarihe bir trk olarak kalacakt. Ve o trky Bes-tadaki, Gabardaki ve Cudideki gerillalar racaklard. Mavzer seslerine, bir trk, bir lk elik edecekti. Botandaki bu ilk koordineli gerilla sava rnakda, Cizrede ve Silopide gelitirilecekti. Bestadaki gerillalar rnaka, Gabardaki gerillalar Cizreye, Cudideki gerillalar ise Silopiye eylem dzenleyeceklerdi. Medyann mrnn ilk yllarn soluduu, yaayamad ocukluunu sularna brakt mekana, Silopiye saldracaklard. Medya eylemin byklnden habersiz, kk dnyasnda eylemi canlan-drabildii kadaryla yetinmiti. Eylemin uzaklardan alayan sesini yava yava duymaya balamlard. Gerillalar Bestadan, Gabardan ve Cudiden tufandaki selleri aratmazcasna rnaka, Cizreye, Silopiye akacakt. Planlamalar yaplm, dzenlemeler okunmu, beklenen sabah gelip atmt. Hareket ncesi koca bir halay tutuldu. Gerillalar bir mrn vasiyetlerini arkalarnda brakp uu-rumlar atlar. Gerillalar yrekten aktlar. Kentlere gireceklerdi, Krdistann kk ve irin kentlerine. Zamann uzun bir evresinde bir acya, yzyllarn ihanetine braklm o khne yaplarn iine dalacaklard. lleri diriltmek iin bir tufan yetecek miydi, elbette ki hayr. Gerillalarn elerinde BKC ve B7 silahlar vard. Saldr grubunda olanlar anslydlar. Her biri ona yakn bomba, yedi sekiz tane de arjr kuanrlard. Bomba kuan, ykm dnlen yerin tek dermandr. Gerillalar ylesine kuanr-lard ocukluklarnda alamadklar btn hediyeleri alma-sna bombalarn raxtlarna dzerlerdi. Yaamadklar ocuk-luklarnn, btn bayram ve dnlerini gerilla da yayor-lard. Her eylem ayn zamanda bir dn, bir bayramd. Gerillalarn sslenip pslenmelerini grenler baka ne dnebilirlerdi ki! l bir halk diriltmeye, l kentleri gelin etmeye gidiyorlard. Birka saat sonra gerillalarn syleyecei trk eliinde yer yarlacakt.

232

Syledikleri trknn bykln, iindeki her sesi ve notay gerillalar tam anlamyla anlamlar myd? Hayr ama yine de younlatklar o koca deryada anlayabildikleri, masmavi bir damla da olsa da adlandrmak, anlamlandrmak ve ona cevap oluturmak istiyorlard. Medya daha nce atmalara girmiti fakat ilk kez eyleme gidecekti. Saldr bu kez dmandan, erkeklerden deil kadnlardan geliecekti. rnaka ulaabilmek iin be saat yryeceklerdi. Fakat yola kal yarm saat dahi olmadan Medya kayglanmaya balamt. Ya fizik olarak zorlanr da eylem yerine ulamazsa? Vahim bir sonucu dnmek dahi istemiyordu. Fakat bu olaslk durmakszn Medyann d-ncelerini, beynini kartrp duruyordu. Sanki ayaklar yer-den kesilmiti de bir toz bulutunun bir birine karm ve krdme dnm bir dnce ynnn ierisinde yryp duruyordu. O yuma zmeye altka dnce ipleri birbirine dolanyor ve karyordu. Yuman ierisinde gzleri bo yere yldzlar arayp durdu. Yldzlar gecenin ihtiamnda utanp gizlenmeyeceklerdi. Aksine o ihtiama ykseklerden gz krpacaklard. Medya eylem ann, eylem alann dnd; ya bir hata yaparsa, hata yaparsa feodal itler varp burnunun dibine kurulacaklard. Ve belki de hep bir azdan; Eh heval size syledik, eylemde zorlanrsnz. Konumlan-dmz noktalar da kaln, ekmek ve yemek yapn. Kamptaki hazrlklar yrtn. Heval Medya biraz daha hzl yr, diyen Mizginin sesiyle arlam yry temposunu hzlandrd. Eylem anna ve eylem yerine kenetlenmek istiyordu. Ya halktan birine bir ey olursa ne yapacaz dedi. Eylem ann dn-d. Hi gremedii rnaka ilk kez ve bir gerilla olarak iniyordu. Deil mi ki insanlar doduklar yerde lmeliydi? Fakat bir mr boyu doduu kyn feodal itlerini aa-mamak kt bir anszlkt; oysa ki insan kendisinin snr-larnda yapt yolculuklar gibi u koca ve irin dnyay da mr yettiince gezip dolamal, snrlarla inatlamasna hibir pasaport gstermeden uygarlklarn derinliklerindeki yolculuklara kmalyd. Medya ise belki de hasbelkader Cudinin o kck kynden karlmasa bir mr boyu yaayacakd. Belki de doduu kyn iinde ya da civar kylerin birinde, birka yzyl nce kefedilen Amerikann varlndan bihaber, koca dnyay kck ky olarak alglayarak, en sonunda yaama usulca yle diyecekti: Elveda! Dman kulbelerini gerilla mangalarna benzer olarak hayal dnyasnda kurguluyordu. rnakta o kulbeye sal-drrken yaama; Elveda diyecek miydi ? Bu sorunun cevab beni-insana kimi zaman bir mr boyu verilmeyecekmi gibi gzkse de, soru cevabn eylem annda bulacakt. ki saattir bir bana yryordu. Kum saatine anlatrlm ve akmas kolaylatrlm kum tanecikleri deil de, iri kum tanaleri yerletirerek, zamann ak hantallatrlmt. Bestann b-yl ormanlar oktan geride kalmt. Uzaklardan Bestann merkezine akan aclarn sesi duyuluyordu. Bestann byl nehirleri hangi zamandan bu yana aclarlarla akmt. Aclar tarih ncesinden mi akyordu? Eylemden geri dnebilirse eer yaamas zorlu, ama ayn zamanda bir cennet paras olan Besta ormanlarna yen-

233

iden ulaacakt. Bir gn rmak-larn sevinle alayn duyabilir miyim diye iinden geirdi. Ama lmeye de hazrd, lm lkesi iinse eer nereden gelirse gelsindi ne farkederdi ki! Ki bu lm bazen bir ylann srmasyla, bazen kr bir kurunla, bazen ise seller gibi larn stlerine saldrmasyla gelirdi. Her gerilla lke-sinin dalarndan gelen lm byk bir skunet ieresinde gzleriyle rtmeye hazrd. Savamaya yryorlard. Yollar bitmiyordu. Be saattir yryorlard. Bir an nce dmana vurmalydlar. Eylem baarl olursa be saatlik yolu uarak aacakt. Yrd. Bir gerillann eylem sonrasn dnmesi, eylemin dncede kazanlmas manasndayd. Sava anormal bir durutu. Savatka gzelleenler olduu kadar, ki bu nderlerinin bir szyd, savatka irkinleenler de kyordu. Ve u koskoca dnyamz kim bilir nice irkin ve kt savaya tankt? Medya, Glistan dnd, acsyla, tatlsyla sevdii biricik yoldan. Acaba bu eylemlerin ierisinde Glistanda yerini alyor muydu? Eylemlerin ierisinde birinin ehit d-, dierinin yalnz kalyd. Glistan koca gerilla dnya-snda yalnz kalabilir miydi, kalamazd. Fakat Medya ve Glistan eliki ve atmalarn ortasnda ylesine birbirine almlard ki birinin yokluu dierinde koca bir yalnzl douruyordu. Kadnlar dmanlarn ve dalarn tandka fkeyi de tanyorlard. Kadnlar savalarn kirlerinden arn-mak iin savayorlard. Be saate akn yrdkten sonra rnaka vardlar. K-k bir kentten ziyade bir kasabay andran rnak olacak-lardan habersiz karanlklar aydnlatmak istercesine klarn yakmt. rnak uzaktan karanln ierisindeki aydnlktan ibaretti. rnak eyleminin sorumlusu gerilla Mahmuttu. Ge-rilla gruplarn eylem noktalarna gre harekete geiren emeki yoldan taktirle izliyordu. Medya daha bir ka gnlk gerillayken, en zor anlarnn tek ortayd. ki yl ncesinin yazna uzanmt. En ok zorland gn nasl da mutfaa gelip yannda durmu ve yaamn retisinden rendiklerini yaama damtmt. Mahmut, Cudinin yamalarndaki Spindarok kynden-di. Onun kynde ve evresindeki kylerin orta yerinde komutanlar Agit dneminde ok byk savalar gelimiti. PKK tarihi bu atlm, tarihine altn harflerle yazacakt. Halklarn tarihini yazmayan resmi kalemrler yine ay yzl insanlar yazmayacakt. Gn gelecek, devran dnecek ve bir gn ay yzl halklarn yz glecekti. Mahmutda civar kylerdeki bir ok insanla, bir ok gerillayla ayn yazgy paylayordu. Bir ok insan gerilla Agitin milisliini yapm Agitin ruhundan doarak l bir topraktan dirilircesine dirilmilerdi. Komutan Agit 1986 ylnda ehit dtnde acsna dayanamayan bir ok milis evini, barkn, oluunu ocuunu brakp dalara, gerilla saflarna yrmt. Ey-lemleri koordine edecek Mahmut evli ve ayn zamanda babayd. Gittii her ortamda sevilmesinin nedeni elbetteki baba oluu deildi. Sevilii hmanistliindendi. Mahmut, Agitin her yere serptii devrimcilik ve insanlk tohumlarn suluyordu. Topraa ekilen tohumlarndan, o glistani dnya-dan kim gl dermek istemezdi ki? Mahmut dnya llerin-de kabul grlen okullarda okumamt. Dnyadaki Hma-nist Ekol yaratclarndan bihaberdi. Nereden edinmiti ki hmanizmini?

234

Okumamt. Eitimini Agitin glistani dn-yasnn okullarnda tamamlamt. Dman Mahmutun ismini duymu, somutta Besta alannda yrtlen savanda taktiklerini grmt. Mah-muttan korkuyor, gerillalara ynelemiyordu. Yneldiinde de gerilla Mahmutun kafasndaki canl dnceler her an somutlayordu. Savalarn kirliliklerini zrh edinmi d-manlar il yavrular gibi dalp gerisin geri pskr-yorlard. O dmanla en kzgn savatayken dahi nasl sa-vaacan ok iyi bilirdi. Herkesi toplar, mevzilendirir, tedbirlerini alrd. Btn tedbirlerini aldktan sonra mutlaka gerilla iin ay yapacak, yemek hazrlayacak birilerini brakr, ate ba sohbetleriyle insanlarn umutlarn ateten de te bir scaklkta tutard. En son Gr Demin zirvesindeki atmada yaanan bunun t kendisiydi. Koca dan zirvesinde gerilla iin sava ve yaam iieydi. Gerilla Mahmut hep unu sylerdi: Biz hem bu dalarda savaacaz, hem de yaayacaz. Eylem an gelip atmt. Birazdan drt koldan rnakn sokaklarna dalacaklard. Mizginle bu sokaklara dolacak-lard. Medya ve Mizgin koca eylemde rnakn klarnn altnda geliecek savata yer alacak iki kadn gerillayd. Mizgin sessizce Medyann elini skarak; Serkeftn heval dedi. Serkeftn. Birbirlerine serkeftn deyilerinde u anlam okunuyordu. Biz sadece dmana gl saldrmak zorunda deiliz. Ayn zamanda erkek yoldalara savaabileceimizi kantlamak zorundayz. Az sonra Besta sorumlusu ve rnak eyleminin de koordinatr olan Mahmut da yanlarndan ayrld. Medya onu bekleyen sokaa dald. Sokan ierisindeki btn seslerle babaayd. ten evine dnen insanlar, kap aralndan, pencerelerin ardndan duyulan insan sesleri btn sokaklar dolduruyordu. Medya evlerin klarn ard sra braktnda, ocuklara bir zarar gelmesin, ocuklara bir zarar deyip durdu. Arabalar kornalarn alarak ilerliyorlard.

235

4 Korna seslerinin arasnda soukkanl olmas gerektiini biliyordu. Kendi kendine Sakin ol, Medya, sakin ol diye telkinlerde bulunuyordu. Gerilla saldrdayd, Medya d-mann rnak kontrol altna almak iin kurduu kulubelerden birine saldracakt. Eylem, bir tek bir kulbeye saldrmakla snrl deildi. Ayn zamanda gerillalar bildiri datcak, propagandalar y-rtleceklerdi. Geceydi, upuzun ve engin bir gece nsanlar gnn bir yarsyla neler paylamamlard ki; acy, kaderi, hzn ve sevinleri. Gece gnn dier yarsyd. Gnn dier yar-sndan zaman kazanyorlard. Medya halk dnd. Kim bilebilirdi ki u koca rnakn ierisinde ka yz yurtsever vard. Yaplacak eylem, yurtse-verlere destek ve moral verebilecek miydi? rnak, tarihini PKKnin tarihiyle rtmek iin fldr fldr gzleriyle etrafna baknyordu. O, fldr fldr etrafna bakan gzlerine sordu. Yapabilir miyim, baarabilir miyim? Savaa dair duygula-rnn ilklerini yayordu; heyecan, korkuyu... Kurun yadracaklar kulbeyi grebilecei bir yerde oturmular yamurun yamasn bekliyorlard. Yamur ha yad, ha yaacakt ki Medyann eli silahnn tetiine uzand. Heyecandan ne yaptn bilemez duruma gelmi, kontroln yitirmesine ramak kalmt. Elleri tetiinin zerinde, bir tanr gibi birazdan rahmet mi, lanet mi yadracann karar-szlndayd. Bir an yamur yadracak zamana karar kldn dnd. Kurun patlad zannetti. rkilerek kendisine geldi. Kendi kendisine; ne yapyorsun Medya, ne yapyorsun diyerek parman tetiin stnden ekti. Eli tetie basmam, kurun patlamamt. Yaratc ve yok edici olan yalnzca tanr myd? Birazdan yaacak yamur yok-ederken yaratacak myd? nsan tanrnn suretinden yaratl-dndan m yaratclk ve yok edicilik yetisine sahipti? Allahn suretine benzeyilerine gre savaacaklard. Yaa-d duygu atmosferiyle talarn ve aalarn sarslmas gibi sarslyordu. Henz eylem saati gelmemiti. Glistan dnd. O, gl amam iklim nerelerdeydi? Bu koca eylemin byklne vurulup kk rnak ile-sinin uzaklarnda Silopide ya da Ciz-

236

rede ayn heyecan ve duygular m ortaklayordu. Glistan bu gece yldzlara bakarken ne dnyordu. Eer eylemde deilse Krdistani corafyann herhangi bir kesinde, bir snr boyunda ellin-deki silahyla nbette midir? B-7 roketinin sesiyle birlikte srafil Sura flemi ve kyamet kopmutu. Medya btn dncelerinden syrl-mt. Eylem anyd. O andan itibaren insan sesleri giderek kesilmeye balad. nsan sesleri yerine, kurun sesleri rnak doldurup taryordu. Kck ile bir an sknete boul-mutu. ledeki tek ses kurun sesleriydi. Henz hibir kurun skmamt. Surun sesi onu alp bir balkonun altna frlatm, snd balkon altnda kalakal-mt. Dirilmeyi bekleyen bir l gibi yerinde durmutu. Grup komutan Cemalin eyleme balayn iaretini bekliyordu. Grup komutanysa kyametten habersiz, olduu yerde kalakalmt. Medya ldracak gibiydi. Silahnn emniyetini oktan am ve parma tetie basmak iin durmakszn hareket halindeydi. Tetie basamyordu, nk eylem iin bekledii iaret gelmiyordu. Beklemekten kplere binerek grup komutannn yanna vard. Sinirinden kpryor, bindii kpten inemiyordu. Heval niye saldrmyoruz? Tam o srada bir dier gerilla kouyordu. Grup Komutan da sinirlenmi olmal ki yz gerginlemiti. Komutanlar kzgnlkla Medyaya yklenmeye ynelirken bakt ki bir gerilla koarak yanlarna vard. Heval Mahmut ekilin talimat verdi dedi. Koarak uzaklat. Birlikte hareket edecei gruba geri ekilin talimat eritiinde henz tek kurun skmamlard. Medya koan gerillann sokak aralarnda yitiinden sonra grup komutanna dnd: Neden saldrmyoruz? Planmz byleydi. O anda beyninde eylem zerine yrtlen tartmalarda nerelerde, nasl saldrlacann btn ayrntlar canland. Plan hi grup komutanlar Cemalin dedii gibi deildi. Heval Cemal plan byle deildi, neden byle yapyorsun? Cemalin iri iri alm gzleri kapkara bulutlara dnmt. Kapkara bulutlarn ortasnda imekler akyordu. Heval geri ekileceiz! diye bararak hareket etti. Eylem grubu ne yapacan bilmez bir vaziyette Cemalin pei sra ekilmeye koyuldu. Yapabilecek bir eyin olmadn biliyordu, aresiz kalarak geri ekilme dzenine gre hareket etmeye balad. Grup komutanlar Cemal korkmu muydu, panie mi kaplmt, bilemiyordu. Bildii bir tek ey vard. O da eylemden tek kurun skmadan geri dnmlerdi. Oysa Medya ka kez tetie basmak istemiti. Tetie parma her uzandnda bekledii iaret gelmeyince gerisin geriye ekil-miti. lk kez bir eylemde yer almann, deneyimin mey-velerini toplayamamann sanclarn yayordu. Bir tek insan deildi ki rahat hareket edebilsin, koca bir grubun ve eylemin sorumluluuyla babaayd. Parma tetie her uzannda, kararszlap geri dmt.

237

O gn tarih yle yazacakt: PKK gerillalarnca rnak, Silopi ve Cizreye ynelik saldrlar gerekletirildi. Yzyllardr uyuyan Krt halk uyand. Halk PKK gerilla-larn, evlatlarn barna bast. Yarm saate varan bir zaman dilimi boyunca rnak, Silopi ve Cizre kurun sesleriyle zgrln kucanda sallandlar. Halk Cizrenin, Silopinin, rnakn sokaklarna akn akn akt. O gece, PKK gerillalarnca tarih yazld. Bunu beklemeyen Trk devleti yaad ok ve kendi gszlnden kaynak-lanan o i tepkiyle olayn hemen ardndan halka ynelecek ve katliamlar gelitirecekti. Trk devleti yz yllardan kalan mirasn, karakterini beliryen en belirgin yanlarndan birini, yani ki halklar katliamlardan geirerek aresiz brakp kendi-sine balama yntemini uygulayacakt. Uygulad bu yn-tem gcnn almeti saylacakt. Oysa ki gce halklar katlederek deil, onlarla bar iinde yaama hogrsyle ulalrd. Medya, eylemi deerlendiren toplantda patlayacak ve grup komutan Cemalin eylemi boa kararak, eylemi, ey-lemsizlik eylemine nasl dntrdn bir bir anlatacakt. rnaka bir k cmb ierisine girer gibi girmilerdi. Geri dnm, karanlk sokaklar ap patikalara ulamlard. rnak bir anda klarn sndrmt. Yarm saat ncesinin k cmbnden eser kalmamt. Gecenin karanlndaki rnak, gerillann zgrlk trksne kulak kesilmiti. Medya sylene sylene genel eylem gcnn buluaca yere varmt. Bulunduklar ykseklikten Silopi ve Cizreden gelen kurun seslerini dinlemeye baladlar. Normal koul-larda atmann bylesine uzun srmemesi gerekirdi. Ama yine de koca ile ve kasabalarda gmbrdeyen silah sesleriy-le neelenmilerdi. Medyann sylenmesi gzlerden kama-mt. Eylem koordinatr Mahmut gelip Medyann yannda durdu. Heval Medya ne sylenip duruyorsun, ne oldu? Ne olacak, eyleme gittik. Tek kurun dahi skamadan geri dndk. Sorun deil sonra tartrz. Pasif kalmsnz, iyi olma-m. Neyse farkl gruplar eksikliinizi tamamlamtr, dedi Mahmut. rnakl Mahmut sava psikolojisini bilirdi ve eylem henz bitmemiti. Gerillalardan birinin dahi moralsizlii btn gru-bu etkileyebilirdi. Bireylerin fke ve tepkilerini kendilerini da vurduklar an tartmakla sorunlar zmlenmezdi. retmezdi. Tartmamann herkesin hayrna olacan d-nerek sustu. Silopi ile Cizreden gelen kurun seslerine kararak kayboldu. Medya bir an Cizre eyleminde yaralanm bir gazinin 2004 ylnda bu eylemleri anlatn tasavvur etti: Bundan on yl nceydi. Apocularn nam alm yrmt. Halk, Cudideki gerillalara Cudinin aslanlar diyordu. Trk askerleri ise Cudinin efsaneleen gerillasndan korkarak onlara Cudinin kartallar diyorlard. O yl Cudinin Aslanlar Silo-piye, Cizreye ve rnaka dnk eylemler yapmlard. Ciz-redeki ve rnaktaki eylemlerde pozitif sonulara ulalmsa da Silopideki eylem karsnda snk kalmlard. Gerillalar ilelere varp halkyla kolkola yryerek dma-nn can evinden vurmutu. Baarnn saland bu anlar devrim anlardr. Devrim anlarnda halk, evlatlar olan gerillalar ke-

238

netlenerek dmann kalelerini ykar. Eylemler Cudiye devrim zamanlarn yaatyordu. Eylemler halk a-yaklanmasna dnmt. Gerillara ayaklanma atmosfe-rinin nderleriydi... Cudideki eylem koordinatr Cihat, Yaar ve iki gerilla daha sivil elbiseler giyinerek halknn arasna karp serhl-dana kalkm, serhldann ilk ehitleri nvanna nail olmulard Serhldann nderlerinden biri de kadn gerillardan Fehimeydi. Fehime Bestann yamalarndaki Bacit kynde doup bymt. Bir kadn gerillann payna decek olan Fehimenin payna dmt. Fehime insanlarna gzel gnler bahedebilmenin savandayd. Ayaklanmada en nde yryor, zlgtlarn Krt kadnlarnn zlgtlarna kat-yordu. Bacitlilerin, Cudi yamalarndaki insanlarnn, intika-mn alyordu. Bacit ky okulsuzdu, kimliksizdi... Bacit Ky kck dnyasyla dnyann unutkanlna dair bir veriydi Bacit Ky kirlenmemiliin kimlii olmasna ramen kimliksizdi Bacitliler insan elinin dokunmad corafyada yaamann kimliinin arayndaydlar Ba-citliler kimliksizliin kimliiydiler... Silopi, halkn ve gerillann tetie basan, talar frlatan elleriyle zledii zgrl bir saate akn yaad. Cudinin aslanlar baarya erimilerdi. Bestann, Gabarn insanlar-nn sohbetlerinde sk sk unlar syleniyordu: Cudinin aslanlar o gn kanayan yreklerin yaralarn sarmak, bir halkn kimliini tarihe izmek iin savatlar... Tufan efsanesi yeniden canlanyordu. Gerillalar Cudinin kutsallnda arnyor, arndryordu. Arnan gerillalar Silo-pideki ovalardan sular ekilmicesine insanlatrma adna dalardan ovalara akyorlard... Gerillalar o gece eylemler iin Gabardan, Bestadan, Cu-diden; Cizreye, rnaka ve Silopiye inmilerdi. Varlan yerde kiminde daha canl, kiminde daha clz klar eliinde devrim zamanlarn yaamlard. Ki bu zaman kimi yerde on dakika, kimi yerde yarm saat, kimi yerdeyse bir saate aknd. Karanla snarak rnaka, Cizreye ve Silopiye inmi, buralarda bir su gibi bendinden tatktan sonra, yeniden gecenin karanlna snarak Bestaya, Gabara ve Cudiye geri dnmlerdi. O gece tarih yazlm ve zamana izler braklmt. O zaman ocuk olup iki bin drtde gen olanlar braktklar izlerden Cudilere varsnlar diye... Tasavvuru darack penceresinin ufkunu amamt. Mah-mutun ardsra kurun seslerinin arasna dalmt. Silopi, Cizre ve rnak eylemlerinin izinde yryordu. Sararan otlar hafif bir rzgar yalad. Drt gerilla yaylaclarn adrlarna yryorlard. adrlarn arasna girdiklerinde kyller yanlarna varp yollarn kestiler. Yanndaki adra girmelerini engellediler. Gerillalardan Mardinli Xelat kyllere; Niye girmeyelim, ne var, dedi. eride yabanclar var. Yabanclar kim? Hne kynden gelinimizin ailesi gelmi, o

239

Medya Hne kynn ismini duyunca heyecanlanmt. Hne kynde gelenler kimlerdir? Osman ailesidir. O an Medya glmsedi. Onlar yabanc deil amcamlardr. Kyller ve drt gerilla adrn iine daldlar. Sv ve Medya gz gze geldiklerinde Sv; Perian, diyerek bard ve Medyann kucana atld. Glistannn kk kardei bymt. Dilber ablam nerede dedi Medya gld. Uzaklarda, dalarda. Niye Dilber de gelmedi. Gelecek, yaknda gelecek. Herkes donakalm Medya ile amcasnn kz Svnin konumalarn dinliyordu. Sv, Glistann gzbebeiydi. Glistan olduka gen bir gerilla saylrken ondan yaa kk olan kardei Svnin o yayla adrnda, evin gelini olarak bulunuundan etkilen-milerdi. Glistan tanyan gerilla Svnin evleniine zlmt. de Svnin evleniini sindirememi, adece yutkunmulard. Klla rlm adrlarda oturanlar, Glistann ve Svnin abileriydi. Gerillalar yaylaclarn sunduu ayran eliinde aileleriyle sohbetlerini srdrdler. Gerillalar ne kll adr-larda, ne de toprak daml evlerde, tamamen yerleik ve bazen de gebe olan bu yerleim yerlerinde fazlaca kalamazlard. Sohbet iki saatlik zaman dilimini amt. Sohbetin sonunda adrdakilerle vedalap ayrldlar. Medyann amcasnn olu ardnda seslendi: Siz oturururken de sylemitim. Ama unutmayasnz diye tekrar edeyim. Babam bir ka gn sonra Dilberi gr-meye gelecek. Haberiniz ola. Gereini yaparz anlamnda ellerini sallayp adrlardan hzla uzaklatlar.

240

5 Sonraki gnlerde hep amcas Osmann, Dilberi grmek iin gelmesini bekledi. Son da iekleri de giderek solu-yorlard. Medya oturduu kayann dibinde biten iei g-nein son klarnn altna tutmu inceliyordu. Gerillalardan Mir Zeydin (Xebat) yavaa Medyann yanna yaklaarak Ne yapyorsun heval Medya? Sesi duyar duymaz elindeki iei frlatmt. Hi dedi ve toparland. Medya, bir askerin ieklerle uramamas gerektiini dnmt. Ama yine de imen-lerin arasnda boyvermi papatyalar koparmadan edeme-miti. Mir Zeydin ile kar karya geldiinde elindeki papatyay hzla uzaklara frlatmt. Bu ani reflekse Mir Zeydinin muzip yaps sebepti. Mir Zeydin kahkahalarla glyordu. Medyann sinirli baklarn zerinde hissedince topar-lanarak; Heval Medya, Glistann babas gelmiti. Biz geri gnderdik dedi. Glistann babasna olan zlemini en iyi Medya biliyordu. At azn yumdu gzn, Heval siz ne yaptnz? Neden amcam geri gnderdiniz? Glistan benden daha iyi tanyorsunuz. Glistan duyarsa ona ne syleyeceiz? Heval size diyecek Mir Zeydin gen kadnn kzgn szlerine ve reflekslerine yenidin gld. Az nceki glnden hibir ey yitirmemiti. Erkek gerilla glerken kadn gerilla iyice sinirlenmiti. Heval sana ne oluyor, niye glp duruyorsun? Beni ileden kartacaksn

241

ha! Heval Medya sana bir aka yapaym dedim. Bir tek beni dvmediin kald. Yoldalarn yeterince tanmyorsun. G-listann babasn hi geri gnderir miyiz? Amcan geldi, seni bekliyor. Medya sakinlemiti. Senin de Glistann da akalar hi bitmez. En olmadk anda aka yaparsnz. kinizin de ortakl yaptnz akalar. Belki bazlar akalarnz sevebilir ama ben hi sevmiyorum. yle mi! yle. Medya ne kadar Mir Zeydine sinirlenmek, kzmak istese de kzamyordu. Amcas Osmann yanna vardnda her geen gnn bir asr gibi amcasna ilediini zannetti. Amcasnn o kapkara salar son grmelerinden sonra iyice aarmt. Amca yeen kucaklap selamlatlar. Bu kez kzm greceim deil mi? Hi merak etme amca. Arkadalar birazdan yola kar Glistan getirirler. Mir Zeydin bir su ilemiesine gelip Medyann ve amcasnn yannda oturdu. Osman ne kadar yal ve salar aarm grnyorsa, Mir Zeydin de o kadar gen ve gr sal grnyordu. Mir Zeydinin yz, genliin parltsnn yansd gzel bir gen kzn yzn dahi glgede brak-yordu. Mir Zeydin glerek amca-yeeni izliyordu. Bu tr durumlarda Medya hep davranlarn kontrol etmek zorun-da kalrd. nk yaamn kamera arkasn eken Mir Zeydin sonradan yaamn ierisindeki kesitlerden yakaladklaryla yaamn kamera arkasn sunuyordu. Eh Medya bu gne bugn manga komutan ve ciddi -ki Medya ou zaman cid-diyeti, ask bir surat ve sorulara verilen sert cevaplar olarak alglamt- bir insand. Gerillalar misafirleri Osman ile birlikte atein banda oturmu, sohbet ediyorlard. Kara aydanlklar kpkrmz kesilmi kzn, o kor ate denizinin ortasna yerletirilmi bir adayd. Kara aydanlktaki su fokurdamaya baladnda; Mir Zeydin atein snrlarnn az tesine yerletirilmi fazlaca kaln olmayan bir ubuu eline ald; zgrln sesi duyuldu, diyerek elindeki ubuu ay-danln kulpundan geirerek, aydanl kzlerin ortasndan karp kor ate denizinin snrlarnn az tesine yerletirdi. Bylece elini kzarm aydanln kulpundan esirgemiti. Amcas Osmanzgrln sesi duyuldu espirisini an-lamamt. zgrln sesi nereden geliyor, dedi. Mir Zeydin hemen atld, zgrln sesi ge duyulur. Ve biz gerillalarn yaam tarz da olaanstr. ou zaman kzgn atee braklm bir aydanlk ksa bir zaman diliminde kaynamaldr ve o kay-namaz. Hele dman da peimizdeyse ayn kaynay uza-dka uzar. Bu ay be dakika gibi ksa bir srede kaynasa da, eer dman peimizdeyse, bu ksack zaman bizim iin ok uzun bir zaman ifade eder. Bu durum zgrln sesinin gelmesine benzetilir. aydanlkta kaynayan suyun

242

sesini duyduumuzda zgrln sesi geldi diyoruz. Gerillann yaam ve retim biimi kendisine ait bir kltr yaratmt. Yoksa zgrln sesi, yaamn bir dier yars olan sevin anlarnda aydanlkta, pet ielerde kaynayan suyun sesine nasl benzetebilirdi ki? Amcas Osman, Mir Zeydinin anlattklarna glmsedi. Sonra durgunlat. Sanki bir eyler sylemek, sorular sormak istiyordu da sormaktan ekiniyordu. Ve o kararszlk yaa-mn ar yknn yznde oluturduu izgilere, gzlerine yansyordu. Osman bir an duraksad yzn Medyaya evirip baktnda gzleri daha da kararl grnyordu. Kzm Perian sana bir ey soracam. Seni grdm sanki Dilberi grdm. Sen de kzm saylrsn. Sylesene kzm, Dilber nerede, ok mu uzaklarda? Medya amcasnn yaadklarn anlamlandrabiliyordu. Yok amca yok, Glistan ok uzaklarda deil. u kardaki dalar ve zozanlar biliyorsun, Kela Mem zozanlardr. Glistan oradaki halkla ilikilenmek ve halk rgtlemek iin gitti. Glistan sizi grmek istiyordu. Arkadalar onu ok sevdiklerinden mutlaka Glistan alp getirirler. Daha nceden de Glistan sizi grmesi iin bir ka kez kye gndermek istediler. Fakat kr bir kuyu vard Glistann nnde. Her seferinde dman pusularyla karlat. Aksilik-ler pusu olup nne kt. Hi merak etme yoldalar ya yoldadrlar, ya da yola kmak zeredirler. Blk komu-tanmz Vahap gelirse, sorarz. Heval Medya yine dedikodumu mu yapyorsun? Gelen blk komutan Vahapt Osmanla tokalat. Oturdu. Duyan da her an dedikodunu yaptm dnr. Am-cam sordu, cevap verdim. Acaba Glistan getirmek iin arkadalar yola kt m? Amcam merak ediyor. Heval Medya ok alngansn. Vahapn amcasnn ya-nnda yapt akadan rahatsz olmutu. Vahap konumasn srdrd. Glistan getirmek iin yarm saatten fazladr yola ktlar. aylar iilmeye balandnda, Osman Kela Memyi izliyordu. Kendisini terkederek Vana gidip evlenen eski karsndan olan kz Dilber ite oradayd. Elini uzatsa Dilberi, Kela Memden ekip barna basacak kadar yakn hissediyordu. Ama az sonra bu his yok oluyor, Dilber Kela Me-mnin zirveleri kadar, o dondurucu dehlizler kadar uzak-layordu. Gzleri Dilberin evden ayrld o son andayd. Kzm nasl bir gerilladr, bym mdr? Cokulu ve hznl mdr? Dilberim bir bahar yamurudur, aniden yaar sonra yerini masmavi bir gkyznden yan gne nlarna brakr. Babas Glistann doayla diyalounu biliyordu. ou zaman Dilber kaplarnn hemen dibinde akan suya eilmi koca st aacnn gvdesine trmanrd. Derenin zerine kurulmu asma bir balkondaymasna sde otururdu. Suyun akn, st yapraklarnn sararp nehre dn izlerdi. Peki Dilber o efsanevi manzarann seyrindeyken yaamn akna dair neler dnrd. Kim-seler bilmedii gibi babas da bilmezdi. Fakat hep uzaktan uzaa izledii ve bir trl varamad glistan

243

dnyay merak ederdi. Ve bazen Dilberin suyun akn seyredii saatleri alrd. Glistan stlendikleri kyn iine akan derenin hemen kenarnda ocukluunun suya doru sarkan doal balkonu gibi olmasa da yine aalarn glgesinde akan suyu seyre-diyordu. O ocukluk dnyasndan bu gne halkn gittike sevmeye, dnyasn halknn dnyas klmaya yeminli bir gencecik kz kalmt. Sudaki btn deiiklikleri bilir, kendisinden de fazla suyu tanrd. Suyun ayrntlarnda hissedilebilecek bir soukluk Glistann yzne arpyordu. Bu ilkbaharn sonu sonbaharn balang iaretiydi. Suyun tanklnda mevsimin deitiini anlamt. Birazdan yine o inat insanlarn, Goyilerin yanna gideceim, dedi usulca. Glistan sertti ve dik kafallyla kendisini Goyi airetinin insanlarna benzetirdi. ou zaman kendi kendisine, kontrol edemedii ruh haline glerdi. Bir kadnn tanmlad bir eksikliine, hele bir savan ortasndan glmesine ender rastlanrd. Babas savan ortasnda kznn o eskimeyen ocukluk dnyasn koruduunu tahmin edebiliyor muydu; hayr, tahmin edemiyordu. Baba ve kz biri Rsordaki dieri de Kela Memdeki gerilla noktalarnda kendi kabuklarnn aleminde geziniyorlard. Mir Zeydin yal adamn dalgnln ve ortamdaki sessizlii bozdu. Cudideki gerillalarla iletiiminiz var m? Yal adam kor ateten ald gzleriyle ve Mir Zeydine bakt. Evet, manasnda kafasn sallad. Cudinin aslan-larna nasl da benziyordu. Yal Osmann gzleriyle Mir Zeydinin gzleri karlkl gltler. Sonra adam yal gzlerini yanan kzlere, oradan da Kela Memye dikti. Akam olmak zereydi. Mir Zeydin yal adamn kendisini cevapsz brakacan dnd bir anda; Oul sen Cudinin aslanlarna ne kadar da benziyorsun. Kye gelip giderler. nan Cudinin aslanlarn kzm Dil-berden ayrmam. Gzmz gibi bakarz, her geldiklerinde onlar aslanlar gibi karlarz. Ama sk gelip gitmezler. Ay-lardan sonra ya urar ya uramazlar." Saatler ilerleyip sohbet koyulatnda silah sesleri duyul-du. Gerillalar ve yal adam irkilerek Kela Memye baktlar. Silah sesleri Kela Memden geliyordu. Sesler gittike artyordu. Medyann amcas: Ne var ne oluyor kzm? Medya tedirginliini amcasna hissettirmek istemiyordu. Sadece silah sesleri geliyor. Endielenecek bir ey yok. Gerillalar uzaktan duyulan silah seslerine kulak kabart-tlar. Silahlarn sesinden atlan kurunlarn tek tarafl olma-dn netletirdiklerinde Kela Memde bir atmann ba-ladn anladlar. Yal adam endieyle korkuyla durmadan soruyordu. Dilber ehit mi dt. Kzm ehit mi dt? Art arda sorulan bu sorulara her seferinde tedirginliini hissettirmemeye alarak cevap veriyordu. Yaananlarn da etkisiyle her defasnda amcasna; Glistan ehit dmemitir. Amca bunlar niye dn-yorsun anlayamyorum. Sadece silah sesleri geliyor. Hem amca, orada sadece Glistan

244

yok, bir ok arkada var. Bir zaman sonra karanlk basmt. Kampn nbetileri Kim o! diye bardlar. Heval biziz. Seslerinden anladlar ki gelenler, Kela Memye Glistan babasnn grmesi iin getirmeye gidenlerdi. Gerillalar iyice yaklatklarnda; Heval ne var, ne oldu? Kela Memde atma kt. Medyann bandan aaya kazanlarca kaynar sular dkld. Olduu yerde kalakald. Yal amcas Medyaya yaklaarak ellerini tuttu ve gzlerinin iine bakt. Amca yeenin gzleri dolu doluydu. Yal adam gzyalarn tutamad, alayarak; Dilber ehit dt, ehit dt. Yal adamn gzyalar hi durmadan akyordu. Medya toparlanmas gerektiini anlad. Serte; Hayr amca Glistan ehit dmemitir dedi. Yal adam hkrklara boularak yavaa Medyadan uzaklat. Bestann kahverengi talarndan birine oturdu. Kela Memden gelen kurun seslerini dinlemeye koyuldu. Bir kadn gibi ban ellerinin arasna alarak aulardan szlm atlar sessizce mrldand Gerillalar btn gece kurun seslerini dinlediler. Komu-tanlar Vahap afak skerken Medyaya amcasnn eve git-mesi iin ikna edilmesi grevini verdi. Hi kimse btn gece boyunca uyumamt. afan aydnlatt amcasnn yz bir gecede bir ka yl yalanmt. Gzleri kan anana dnmt. Medya usulca Amca, dedi. Kye dnmelisin. Amcas fkeyle bard. Dilberi grmeden hi bir yere gitmem! Bu koullarda zaten Glistan gremezsin. Bak hl kurun sesleri dinmedi. Genel bir operasyon olabilir, bize de ynelebilirler. Hareketlenmek zorundayz. Gidip Dilberi greceim. Amca sen ldrm olmalsn. Dmanmz yle bir dman ki yal, gen, ocuk demez. Seni oralarda fark ettiklerinde hemen phelenip seni de ldrrler. Bak kydeki btn ailemiz, Hnenin insanlar, Dilberin ok sevdii kardeleri seni bekliyor. Perianm, beni hi ikna etmeye alma. Siz gelmezseniz de ben gidip kzm greceim. Amca bak bizi rgtmzn ve nderliimizin karsn-da zor durumda brakyorsun. nderliimiz, halkmz iin bize kzp duruyor. Halkmz koruyamyorsunuz, bir hi uruna ehit dmelerine sebep oluyorsunuz, diyor. Hele hele byle bir atma annda kt bir olay yaanrsa kaldramayz. Medyann amcas yumuamt. Halk iin savaan evlat-larn elbette ki zor durumda brakamazd. Kzm gidemem.

245

Amca gideceksin. Dmann operasyon sreci bitsin, tekrar biz haber gndeririz, Glistan da getiririz. Gelir grrsnz, dedi. Biliyorum kzm. Dilbere ok iyi bir babalk yapamadm. Ama yine de u baba yreim daralm. Ve diyor ki; bir daha Dilberi gremeyeceksin! Amca artk gitmelisin. Amcas sessizleti. Boaz dm dmd, yutkuna-myordu. Az tede iki gerilla yal adam bekliyordu. Her eye ramen gvenlikli bir yere ulatrana kadar yal adama elik edeceklerdi. Medya dier gerillalar da ard. Yal adam komutan Vahaptan balayarak geride kalacaklarla bir bir vedalat. En son yeeni Medyaya gzyalar ierisinde sarld. Hzla, nde ilerleyen dier iki gerillann ard sra yrd.

6 Kela Mem gece boyunca kurun sesleriyle inleyip dur-mutu. atma baladndan beri on bir gerilla topraa can vermiti. ylesine bir kovalamacayd ki ata ata Kela Memdeki kylerin snrlarna kadar varmlard. Uzaktan bakanlar ya da duyanlar zannederlerdi ki, iki ordu atyor. Oysa ki atan iki ordu deildi. Bir orduya karlk iki insan, iki gerilla, Glistan ve Erdal srt srta vermi atyorlard. Erdal ve Glistan ayn mevzide fedai iki yrekti. Erdal BKC ile Glistan ise kleiyle topraklarn, yoldalarn smren Trk ordusuna kar arpyorlard. Erdal uzand topran zerinden kadna; Diren Glistan, diren. Zaman direni zamandr diye haykrd. Kurun sesleri dinmiti; Glistan, kleinin tetiine basarak zaman kurun seslerine bodu. Bu yolda Erdaln direni arsna bir cevapt. Erdal glmsedi. Dman yeniden iki gerillay kurun yamuruna tuttu. Erdal BKCni daha sk kavrad ve ateledi. Kela Mem yaylalarn barut kokusu sarp sarmalad. Kela Mem zozanlarnda yaayan kyller duyduklar ve adm adm yaknlaan kurun seslerine karlk; kymze felaket geliyor diyerek fsldayorlard. Kyn en yal olan, elimde silahm olsayd da dmann stne stne yryp gerillam, yurdumun ocuklarn u kahpe dllerinin ellerin-

246

den alaydm bir at syler gibi sylyordu. Kyller gerillalar tanyorlard. Kurunlarla gerillalarn deil, Goyi airetine mensup kyllerin yrei bir bir vuruluyordu. Barut kokusu kylerinin snrlarn ayordu. O gerillalar ki daha bir gn nceden, gece gndze teslim olmadan apansz yollara dmlerdi. Geride yarnlara dair gzel umutlar ve gzel bir dnyann hayalini brakmlard. Halk onlara, Gecenin ocuklar, Cudinin Aslanlar di-yordu. Cudinin Aslanlar kurun seslerinin eliinde szle-rine kulak kesilen kesilen ihaneti kulaklara yle de-meliydiler: hanet sadece ve sadece mitolojik sylence deildir. Gzleri ve kulaklar aramzdadr. Kimi zaman biz onu grmeyiz. Bu kulaklar Ademolundan kalmadr. hanet bir koca bataklktr ki battka batarsn. lk admndan sonra, o bir vakkum gibi hep seni ekip durur. Gerillalar bir gece ncesinden gzlerinde ihanet kvlcm akan kyly, g-lmseyiinin ardndaki okyanus batan grememilerdi. hanet bir gece ncesinden sohbet ettikleri bir kylnn dnce karmaasndan trmanarak gerillalara ulamt. Onlar dman beklemedikleri bir anda karlarnda bulmulard. Dman emberinin ierisinde kalakalmlard. Drt taraf pusudayd. hanetin lm emberindeydiler. Uruna yola ktklar insanlardan birinin dmanla ibirlii halinde oluunun sonucuydu: lm emberi...! O gece on bir yoldayla gerillann maskotu, ocuk yoldalar Serdar da vuruldu. Hl uzaklardan kurun sesleri duyuluyordu. Gece kan kusmutu. Kela Mem zozanlar yeni bir gne atan iki ordunun kurun sesleriyle balamlard. Goyi airetinin kylerinden birindeydiler. Glistan aniden BKCnin sesinin kesildiini fark etti. Dnp baktnda yolda Erdaln yerdeki kafas kanlar ierisindeydi. O an kendisini dnyann en yalnz gerillas hissetti. Srnerek Erdaln yanna vard. Gerilla elbiseleri kana bulamt. Hemen Erdaln BKCsine sarld. Dman taramaya balad. Glistan etrafn kurun yamuruna tabi tuttuka, kar ynden esen bir rzgar yamurun ynn Glistana doru eviriyordu. Bir kadn gerilla nasl olur da erkek ordusunu kurun yamuruna tutard! Dman karsndaki ordunun tek kiilik bir kadn ordusu olduunu drbnlerden izleyerek anlamt. Tek kiilik orduyu ele geirmeliydiler. O yzden bir dnem atma sesleri durdu. Glistan BKCsine karlk veren MG-3 silahnn sesini duyamaynca durdu. Ge kalm seher yeli Glistann gl tenine dokundu. Terden srlsk-lamd. Rzgar alnndaki tarih kadar eskiymiesine duran izi yaladnda aclarn tarihi kadnn yznde bir film eri-diymiesine akt. Tarih kadar eski olan o iz babasyla bir kavgalar sonrasnda kalmt. Babasnn att tokatla yere yuvar-lanm, yerdeki akl ta kahverengi gzlerinin dibinde alnnn sa tarafnda mr boyu srecek bir iz brakmt. Alnnda yaray ald o gn, Glistan yine babasna; Annemi ok zledim. Bu kadn -yani ki vey annesini- sevmiyorum, diye barp arm. Babas tokadn sinirle yzne indirmiti. Glistan dalarda anlyordu ki, babasnn tepkisi kzna deil, kendisineydi. Tokat Glistann gl y-

247

zne atlmamt. Osmann kendi yzne, yreindeki kprlerineydi. Kendi kendisine gld Glistan. Neden hep aclarn tari-hini hatrlyorum ki! Kz kardei Sv karsnda gzleriyle glmsedi. Glistann dudaklar gayri ihtiyari tebessm-deydi. O an onu izleyen bir ressam, mutluluu resmede-bilirdi. Kim diyebilirdi ki mutluluk resmedilmez ve mutlu-luun resmi izilmez. Glistan ipince dudaklar glmseyen gzleriyle mutluluun abidesiydi. Koca bir gl bahesi dmann karsnda ylece glmsyordu. Gerillalar insan sarrafydlar. lk gnden Dilbere Glistan demelerinin ne-deni glistani dnyay farkedilerindendi. Sessizlik uzun srmedi. Tarama sesleriyle birlikte kurun-lar yeniden Glistann zerine yamaya balad. Glistan BKCsine aslarak tarad. BKCsisi ellerindeydi, dman tar-yordu. Dmann taray uzun srmedi. Anszn sarsld ve yere kapakland. Glistann BKCsinin sesi kesilmiti. Trk askerleri bir sre daha Glistann bulunduu yeri taradlar. Bir sre sonra dman askerleri atei brakt ve Glistann yere kapaklanm bedenine yaklat. Glistann kucanda BKCsi yerdeydi. Askerlerden biri yaklat. Gen kadnn yere kapaklanan bedeninden kork-mutu. Kadna yaknlat. Ellerini Glistana uzatp kollarn-dan birinden yakalayarak kadnn bedenini ters evirdi. Yz gkyzne dnk ylece yatt Glistan. Bir an gs hare-ketlendi. Kadnn yaadn gren asker: lmemi, terrist kadn lmemi, dedi. Glistan askerin sesini duyuyormu gibi inlemeyle-konu-ma aras bir ses kard. Gen kadnn syledikleri anlal-myordu. Syledikleri anlalsayd da kadnn dilini bilmeyen Trk askeri sylediklerini anlayamazds. Glistann inledii bir esnada Trk askerlerinin komutan yanlarna vard. Yayor mu? Yayor, yayor kahrolas kadn -tek kiilik kadn ordu-suna duyduu tepkiyi kirlenmi szclere dkyordu- hl yayor. Nefes alverilerinin, gsterdii canllk belirtilerinin bedelini deyecek. Glistan canllk belirtilerinin bedelini deyecekti. Konu kahpe. En son cmleyi kuran askerin barmasyla yerde boylu boyunca uzanarak yatan Glistan gzlerini at. Askerlere bakyordu. Askerlerden biri; Konu! diye bararak tekmesini Glistann bedenine savurdu. Glistan karnna yedii tekme sonrasnda ah dahi demeden; Kur kukan, djmnn xwinxwar, (kpek ocuklar, kan iici dmanlar) diyerek bard. Dilimizi bilmiyor bu kahpe. Krte bilen yok mu? Azad biliyor komutanm. Azad! Olum gel bakaym. Bu kahpe ne sylyor. Azad rkerek komutannn ve Glistann yanna yaklat. Kendisinden, dilinden utanyordu. Krte bildiini sylese Trk askerlerince kmsenecek,

248

terhis olmayncaya kadar alay konusu edilecekti. Krteyi bilii halkna dzenlenen katliamlardan, da balarndaki gerillar imha etme giriim-lerinde en ufak bir olumsuzluk karsnda Azada ajan olu-una dair baklar frlatacakt, Trk ordusu halkna kar yrtt savamda hibir zaman Azada gvenmiyecekti. Bir anda terhis oluncaya kadar askerlerle bir kabusa dn-ecek olan yaamn dnd. Her gece kabuslarla bou-urken lklarla uyanyordu. lklarnn dili krteydi. Onun krte bildiini syleyen asker de, Azatn Krt olduunu lklarndan anlamt. Azat ise red edilemez gerei istemeyerek de olsa kabullenmiti. Kararsz, kararsz; Tu dbji? (Ne sylyorsun?) Glistan sessiz kald. Sorsana olum ka kiiler, kurtulan var m? Asker soruyu anadiliyle Glistana sordu. Glistan gz-leriyle dimdik askere bakt. Tu ne Kurdi, Kurd xayn! Asker sustu. Komutan sordu. Ne sylyor lan! Komutanm bana Sen Krt deil misin, hain Krt, diyor. Kahpe Krtl, Apoculuu imdi grrsn. Komutann talimatyla Glistan yatt yerden kaldrld. Yaralar armasna ramen sesini dahi karmyordu. On yoldann ars kurun yarasndan daha da ar geliyor, Glistann yreini szlatyordu. Kendi kendisine lm zgrlk iinse eer ho geldi, safa geldi, dedi. ehit den en kk yoldan anmsad. Askerler belindeki utii skmeye baladklarnda yaralarnn arlarna dayanamaz olmutu. Beline dolad tiini karrken hrpalyor, cann actyor-lard. Botan gerillas on be, yirmi metreden az utik takmaz-d. utik, raxtn bedene zarar vermemesi, rahat tanabilmesi iindi. Glistann ipincecik belinde yirmi metre utik vard. Askerler utiini kardlar ve Glistann boynuna yular balar gibi baladlar. utiinden tutarak ard sra srk-lediklerinde Glistan sarsld, yalpalayarak hzla yere dt. Gl topraa dmt. Dmanlarnca yerde srndr-lyordu. Srnen gl myd, yoksa onu srkleyenler miydi? Glistan belki de insanlarn bir mr boyunca cevaplayamad sorular cevapl klyordu. Askerler Glistan srkleyerek Kela Memdeki zozan kylerine tadlar. Glistan halknn arasnda srkleni-yordu. ocuklarn ve kadnlarn bir ou pencerelerinin arkasndan Glistan seyrediyorlard. Glistan gerilla olarak dolat sokaklarda, kan-toprak ierisindeydi. Zozan evle-rinin kk pencerelerinin arkasndan gen kadnn yerde srkleniini izleyen kimi kara, kimi sar sal kz ocuklar her gn kucana kotuklar Glistan tanyamyorlard. Pencereler farklln yitirmilerdi. Glistan ocuklardan birine Heval (Arkada) diye lakap takmt. te Heval sar salar, kapkara gzleriyle oradayd. Pencerenin arkasnda ama yreinin ta iinde. Glistan kan, toz ierisinde srk-lenirken Hevali grd ama o Glistan gremedi. Beni tanmamtr ve Heval hl pen-

249

ceresinde Glistan denilen kadn gerillann umuduyladr. Glistan dalardan inecek, Trk askerlerinin elinde srklenen kadn gerillay kurta-racak, diye bekliyordur diye dnd. Heval, Glistan tanmak istese de tanyamazd. Askerler gen kadnn s-tndeki gerilla elbiselerini karmlard. Gen kadn sarp arazide ylesine srklemilerdi ki plak bedeni kanlara bulanm, kanndan kzl bir elbise giyinmiti. Sa ba kan, kann amura dntrd toz, toprak ierisindeydi. Glis-tan, Hevalin penceresinin nnden srklemeye baladlar. Askerler bu yaptklaryla zozan halkna gzda veriyor, ayn zamanda yayla ocuklarna yeni cler tantyorlard. Heval sar salar ve simsiyah gzleriyle penceresinde akama kadar Glistan bekleyip durdu. Koarak scack kucana snd oyun arkada, yaam retmeni gelmemiti Sonraki gn-ler de Hevalin Glistana dair umudu, bekleyii hep srecekti... Glistan boynuna baladklar utiinden tutarak saatlerce zozan evlerinin arasnda srkleyerek, tekmele-yerek dolatrdlar. Srklenenen beden kadnlarn bede-niydi Srklenildi, t ki krpecik bedeni canllk belirtisini yitirene kadar... O gn akama doru gne nlar Cudi corafyasn terk ettiinde Kela Memdeki zozan kylerinin sokaklarndan birinde Glistan ve on iki yoldann rlplak cesetleri ibreti alem olsun diye yan yana dizildi. Gerillalar gzlerini dn-yaya atklar ilk elbiselerini giymilerdi. Onlar plak-lklarndan utanamazlard, utanmas gerekenler onlar deildi elbet. Karanlk gerillalarn koruyamamann acsyla, on gerilla cesedini kyller topraa vermezden nce, toprak gerillalar rtmeden nce rtt.

250

7 Ertesi gn bir kurye Kela Mem zozan kylerindeki gerillalara haber getirdi. Bir ka gerilla bir gece ncesinin silah seslerini, yaananlar merak ediyor, kuryenin konu-malarn pr dikkat dinliyorlard. Orada bulunan gerillalarn dnda kuryenin anlattklarn can kulayla dinleyen biri daha vard. O da Medyayd. Ne kurye, ne de kuryeyi dinleyen erkek gerillalar Medyayla ayn mekan paylatklarnn farkndaydlar. Gerillalardan Mir Zeydin ehit denler kimlerdir, net biliyor musunuz? Kurye bir an kararszlk yaad. Heval Mir Zeydin (Xebat) sylemek zorundaym biliyo-rum; on arkada ehit dt. Kuryeyi ahadet biimi en fazla etkileyen kadndan balayarak isimleri saymaya balad. Glistan, Erdal, kk Serdar, Nujin, Mizgin, Ruken. Medya buzdan bir heykele dnm, Glistandan son-raki isimleri duya-

251

maz olmutu. Donmutu. Bir ka saniye sonra duraksad. Bulunduu yerden aniden frlad; Heval tekrar sylesene kimler ehit dm? Mir Zeydin ve dier gerillalar ehit denleri Medyaya sylememesi iin kuryeye ka-gz iareti yaptlar. Kurye anlamt. Heval ehit den arkadalar var fakat ben bilmiyorum, dedi. Biliyorum, az nce syledin. Glistan ehit dm. Mir Zeydin kuryenin konumasna frsat vermeden: Heval Medya atma baladndan beri Glistan ehit decek diyerek artlanmsn, yanl duymusun. Yanl duymadm heval, diyen Medya oradan hzla uzaklat. O gn akama doru sorumlular rnakl Mahmut Med-yay yanna ard. Bilineni onaylad. Glistann ahadet haberini kadna syledi. rnakl Mahmut bir rgt sorum-lusu, ayn zamanda da devrimci bir yolda olmann sorumluluuyla davrand. O gn ve onu izleyen sonraki gnlerde Medya sakinleemedi. Gzyalar kimsesiz zamanlar br-nerek yoldalarndan uzakta yalnzlk ierisinde uzun zaman akt. Gerillalar bir ka gn sonra ehit den yoldalarnn intikamn almak iin intikam eylemi dzenledi. Eylem Mila Kiri karakolunayd, eylem komutan rnakl Mahmuttu. Medya, Glistann intikamn almak iin ne kadar dayattysa, illa da gideceim dediyse de rnakl Mahmut gn-dermedi. rnakl Mahmut biliyordu ki Medyann istedii gzkaraca lmekti. Glistann ahadeti ardndan onu ntikam Eylemine gndermek Medyay lme gnder-mekti. ntikam gen kadn sarp sarmalayacak ve eylem yerinden geri dnmeyecekti. Medya, Kel Miriye dzen-lenen eyleme gnderilmedi. ntikam duygusu gzlerine perde ekmiti. En ok gerilla tarzyla vuracaklar bir zaman yaamalar gerekirken gn-dz gzyle hi bir snaa ihtiya duymadan Kela Miri karakoluna saldrdlar. Toz, duman, mermi sesleri birbirine karmt. Saat gndz gzyle ondu. Mir Zeydin gerillalarn en genciydi. ntikam duygusu gzlerini perdelemiti. Glistanla ayn yalardayd, akalar yaama kar durularn ortaya seriyor, hayat onlar aka-laryla buluturuyordu. Gen olmalarna ramen yaama kar durularndaki kvraklk onlar bilgeletiriyordu. Mir Zeydin srlarnn, dertlerinin ve akalarnn ortan kaybet-miti. Yarmd, eksikti. Skt her kurunda srlarnn ortan aryordu. Dmana hi yaklamamas gereken bir noktaya kadar yaknlamt. Elinde kele deil de tekniin en son icad olan bir silah varm gibi, kendisinden ve silahndan emin dmanna saldryordu. Uzaktan eylemi izleyen birileri olsa muhakkak ki yle yazacaklard; Apocularn yaamndaki ismi Xebat olan Mir Zeydin tm silahlarn kuanmt. Topraklarna gerek ball sergile-meden gericileen mirlikin intikamn alyordu. Dn aile-sinin el bebek gl bebek yetitirdii evladyken Apoculara katld iin evlatlktan rededilmiti. Babasyla her dialog isteminde mir babas sarlar oynamt. Mir Zeydin ite o gece toplumunun iki yzl

252

gerei karsnda lgna dn-mt. Babasna seslenileri yant bulamaynca sz hakk ta-nnmam annesine seslenmiti. A, ana kapy a. Mir kars olan anas evinin nazls, filinta delikanls diye barna bast olunun sesini duyuyor, kapnn arkasnda yrei szlyor, alyor ama kapy aamyordu. Mirlik kar-larnn ierisinde bodurulan kadn mirlik snrlarn aa-mam, oluna yle seslenememiti: Olum gir ieri. Mirin kars olu Mir Zeydine ieri gir diye sesleneme-diinden mirlik kapsnn arkasnda gnlerce alamt. Mir-lik duvarlar kadnn alayan sesinin tek toplaycsyd. Kadn-n alaylar hibir zaman olu Mir Zeydine ulaamamt. Mir Zeydinin duygularna, iyi niyetlerine, mir babasnn halknn topraklarna yabanclamadna dair dncelere yenik dmedi. Mir babasnn evine, babasnn mirlik kaps-na doru hi bir adm atmad. Verili olan, ezen o arka kar fkesi byd. O gn uzun zamanlarn biriken fkesi patl-yordu. Kela Miri karakolu duvarlarn krmak mirlik duvar-larn krmakla edeerdeydi. Mir Zeydin kuand silah-laryla saldryordu. Silah sesleri yeryzn doldurup, tayordu. Silahtan kan kurunlarn adresleri belirsizdi. Kr bir kurun hzla Mir Zeydine doru yol ald. Mir Zeydinin dal gibi bedeni yerden koptu, havaland, yere dt. Mir Zeydin Kela Mem atmasndaki ehitlerinin ansna dzenlenen Kel Miri eyleminde le scaklnn yer yzn sarp sarmalad bir anda ehit dmt ehitlerin ardnda kalanlar, en ok da Medya fkelerini, intikam yeminlerini kimi zaman glendirerek kimi zaman ise bir belirsizlik atmosferine brakarak yrekleri dolu dolu zaman karladlar. Medya bir anda en ok sevdii iki insan Mir Zeydinle, Glistan kaybetmiti. Yreinde bir boluk yoktu. Yrei Glistann ve Mir Zeydinin sevgisiyle doluy-du. Mir Zeydin le scaklnn kavuruculuunda anasnn amaya cesaret edemedii mirlik duvarlarn aarak babas-nn mirliini(beyliini) yerle bir etmiti.

253

ALTINCI BLM

254

255

ARTIK SIR YOK

256

1 Glistan ve Mir Zeydin yaamlarnda yoktu. Gerillalar 1992 ylnn ubatn yayorlard. Nedendir bilinmez insanlar beyaz ou zaman gzellik ve saflk olarak alglar. Fakat bu k, beyaz Bestada kalan gerillalar iin ocukluklarnda oyna-dklar kartopu oyunlarnn gizinde deildi. Bu k beyaz lmd. Ve savatklar dmandan da nce kardan yapl-m, koca aysberglerin arlndaki kar kayalaryla, kar dalaryla savayorlard. Bakanlar Apo 92 kna girdiklerinde kn dman ynelimleriyle zorlu geeceinin uyarsn yapmt. Gerilla-lar ubat aynn balarnda kar ktleleriyle savamaktan yorulmuken, noktalarna dman kobralar sk-sk gelip gider olmutu. Yaam artk zorluydu. En son kobralar karga srleri halinde gelip kamplarn vurduklarnda Bestadaki kamplarn da terk etmi yryorlard. Arkalarnda drt ehit yoldalarn ehit brakmlard. Yrekleri bir ahadeti daha kaldracak gte deildi. Adet kar ktleleri yreklerine ullanmt. Nefessiz kalmlard. Gerillalarn sakallar buz tutmu, kardan adamlara dnmlerdi. ocuklar yryen bu gerillalar grseler; yaptmz kardan adamlar ne de abuk canlandlar diyeceklerdi. Fakat yaam oyun oynamaz-d. Hele karl dalarn hi mi hi akas yoktu. Kck bir kartopu her an koca bir kar dana dnp stlerine yryebilirdi. Souktan salar donmutu. Kardan adam ve kardan kadnlara dnm yryorlard. Yrmemek beyaz lme yenik dmektir. Sanki dnyann btn corafya-larnn kar Cudide toplanmt. Yoksa doa insanlardan daha m acmaszd? Doa ne kadar acmasz olsa da insanlardan acmasz olamazd. Durmakszn bastklar kar-larn arasnda kaybolmutu. Zaten kk olan boyu karlarn arasnda hemen yitiveriyordu. Ufak tefek oluunun dezavantajlarn karla boutuklar anlarda yayorlard. Tabi ufak tefek oluu bazen avantaj da salyordu. Sska oluu dman saldrlar srasnda saklanmasnda

257

avantajlyd. Komando elbiselerini grr grmez atma pozisyonu iin erkenden saklanan hep kendisi oluyordu. Hemen bulduu ilk tan ardna snyordu. Karda ok rahat yitiyordu. Yittiinde yoldalarnn fazlaca aramasna zaman brakmakszn hemen-cecik bir yerlerden kyordu. Buz tutmu yzler ve sakallar buzlar atrdatrcasna glyorlard. Glen yzler arasnda Cevahirin yz bir farkl belirginleti. Cevahir glmseyerek geti. Medya Cevahirin izlerinden yrd. O da dier gerillalar gibi koca kar ummannda iz brakmamak zorundayd. z brakmamak konusunda da hafif cssesi baarlyd. Bakanlar demiti ya; Doksan iki k hava saldrlar ve dman operasyonlaryla dolu dolu geecektir. z brakmak, dmana davetiye karmakt. Beyaz ummanda bir kara parasna ulamak imkanszlamt. Uzun zamandr beyazla savataydlar. Kck bir kara parasna uzanmak ou zaman uzak bir hayaldi. Yaral olan Azad nnde zorlanarak yryordu. Azad yaralarna aldrmadan gerillalarn en nne geerek karlara ilk izi brakyordu. Azatn davran dili yrmekte zorlanan bir ok yoldana yaamak iin, deyim yerindeyse kan veriyordu. Kamplarna dzenlenen hava saldrsnda Azadn vucuduna sca demir paralar bir bir saplanmt. imdiyse ayn demir paralar bedeninde buz kesilerek yryn zorluyordu. Fakat o hi tnmyordu. Zorlansa da snd in-san iradesi bir ana gibi Azada g veriyordu. Gerillalar en iyi bildikleri eyi yapyorlard: Durup dinlenmeden yrmek... O corafyann ocuklar olanlar; Biz mrmz boyunca bylesine yaan bir kar grmedik diyerek sk sk koca kar ktleleri karsnda gzleri byrken aknlklarn dile getiriyorlard. Gerillalar durup dinlenmeden yrm ela Niveja tepe-sine ulamlard. Tepeye vardklarnda kobra sesleri ela Niveja Tepesinin zirvesinden gelmeye balad. Doksan iki ylnda gerillalar artk kobra seslerine almlard. Duyulan kobra sesleriyle birlikte zaten kardan adamlara ve kadnlara dnm gerillalar ilk arma belirtisiyle birlikte daha da dondular. Gerillalarn bir ksm da yaamnda henz yeniydi, kara ka alkn deildi. Yeni olular yetmiyormu gibi bir de kendilerini kurdun, kuun ve dmann karsnda savuna-caklar bir silahlar dahi yoktu. Ellerinde bir silahlar yokken karda aresiz yrmekten baka ne yapabilirlerdi ki! Kardan adamlara dntklerinden belki de fark edilmeyeceklerini dnyorlard. Karla bouarak tepeye varmlard. Kopra sesleri yaknlayordu. Gerillalar fark edildiklerini anladlar. Kobralarn pilotlaryla bir an gz gze geldiler. Gkyznden kar taneleri deil demir taneleri yayordu. Kardan adama dnm Mulu Cevahir srtndaki naylonu dzeltmekle megldu. Naylonu korumak yoldalarnn a-hadetini nlemekti. Naylonu dzeltmek iin urarken ah diye inledi. Uzun boyu bir anda karlarn ierisine gmld. Yemyeil bir aa meyveye durmuken kesilivermi, aa byk bir grltyle kknden kopmutu. Yuvarlak gz-lerini kapad. Yeni terlemi ve buz tutmu sakallarna ve esmer yzne kar taneleri dyordu... Medya izinde yrd Cevahire bakt. Vahapn bl-nde yaadklarn

258

anmsad. Cevahir tecrbesiz olduundan eskilerce benimsenmiyor-du. Ama tecrbe edinmesi destek de sunulmuyordu. Eskiler bir gn Cevahirin tecrbesizliini eletiri konusu yaptk-larnda Medya Cevahiri savunmutu. O akam Cevahir mangalarna varmt. Tartmlard. Cevahir yetersizlerini gidermede destek sunulmadn ama bol bol eletirildii iin zlyordu. Sonra civar kydeki insanlarn kendisine verdikleri si-garay Cevahire uzattnda ald glmseyerek; me-yeceim, yoldalara ver deyiini. Ve ardndan Sen gelie-ceksin deyiindeki scakl buz kesilmi havann ortasnda yreini stt. Daha sonra Cevahirin Vahapin blnden ayrl Dnya ilikin bilmedii ne kadar ey oldunu Ceva-hirden gnbegn reniini. Hatralar canlandka buz kesil-mi kirpikleri buulanyordu Cevahirin Botandaki yoldalarndan tek fark okumu-luu deildi. Cevahirin zgnlkleri vard. Yumuak bir insand, mtevaziydi. Tecrbesizliine ramen savata insan-lar ynetebilme gcne ulamt. Botann bilinen komutan-larna benzemiyordu. Cevahir ardndan bir dnya brakarak karlarn arasna uzanmt Kara kartallar daha sonra kadnlarn mangalarna kurun-larn frlattlar. Bir an Glistann lyla irkildi. Ardna baktnda gerilla Nujinin yrek paralayc lklarn duydu. Glistan, o gl iklim, topraa deli aylar oluyordu. Mevsim deimi toprak karn gz doymazl karsnda ban alp gurbete gitmiti ve ne zaman dnecei belli deildi. Duyduu aylardr tand o gzel kadn gerillann, Nujinin, dalar delip geen lyd. Nujin beyaz kar deil, kara kargalarn frlatt demir paralar cansz klmt. Da gibi birikmi karlarn zerinde yatyordu. Kan beyaz krmzya boyayamadan o vakit orackta donuyordu. Nu-jinin sesi yllarca kulanda nlayp duracakt. Ortalk birbirine karmt. Deyim yerindeyse ortalk tam bir sava alanyd. Sava iin scak sava dense de beyaz rtnn zerinde tam bir souk sava sryordu. Her yer beyaz toz, duman iindeydi. Medya karsndaki her iki aacn arasna doru kotu. Srtnda antas ve kolundaki silahyla kobralarn kendisini gremeyeceklerini dnyordu. ki aacn arasna yerle-mekte bir an zorland. Sonra sksa da selvi aalarnn arasna yerleti. Kobralarn hareketi, vurular giderek oal-mt. Saldrlarn giderek daha fazla iddetlendirdiler. Kob-ralarn att iki roket Medyann iki yanna dmt. Medya hi sesini karmadan roketleri izledi. Kobralar vazgeecek gibi grnmyorlard. Medyann arka tarafna den iki roketin patlama sesleri duyuldu. Roket paralar soumadan Medyann srtna ya-ptlar. Medya srtnda bir scaklk hissetti, iki aacn ara-sndan frlayarak yere arpmt. Medya gzlerini atnda Nujinin alp kapanan azndan; BJ SEROK APO slo-ganlar ykseliyordu. Nujin, rnakn Mele kyndeydi. Sar salar, beyaz teni kan ve kar iindeydi. Bir insan daha canllk zelliini yitiriyordu. Medyann azndan kanlar fkryordu. Baygnd. Gzleri de kapanmt.

259

Fakat o etrafndaki dnyada olup bitenleri gryordu. Kadn gerillalar Medyaya yardm etmek iin kotular. Yz st dmt. Kadnlar henz Medyann yanna varamamlard ki komutanlar Erdal az teden kadnlara bard. Medyay brakn. Medya ehit dm. Koup kendinizi kurtarn heval. Kadn gerillalar ne yapacaklarn ardlar. Hareketsizdi, yoldalar ldklerini zannederek brakp uzaklatlar. Med-ya btn konumalar, kobra seslerini duyuyordu. Fakat kendisi d dnyaya hibir ses, hibir canllk belirtisi veremiyordu. nanlarna gmld. O inanlar ki bir mr boyu, ki bir mr saylabilecek bir yata deildi ya, Medyay kova-layp durmulard. Kendi kendisine Galiba ldm, dedi. Ama dnyallarn ahret dedii o mekan ve yaam gerillann yaamnn ta kendisi miydi? Kela Niveje Tepesinden Med-yann bulunduu yere doru havanlar atlyordu. Kobralar hi durmadan gerillalar roket yamuruna tutuyorlard. Uyank myd, ya da Medya bir daha dnyaya geri gelme tercihini gerilla olarak m yapmt? Ayldnda hl geril-lalar kobralar vuruyordu. Medya baygnd. Gerillalardan Vahap bombardmann bi-razck da olsa azald an kadnn yanna vard. Medya yerde yatyordu. Bir anda Medyay tutup yz st evirdi. Az nce uyank olan kadn, yine baygnd. Gsn dinledi, nefes alp verdiini hissetti. Bombardman sryordu. Medyay bra-kp uzaklat. Yirmi dakikaya yakn yerde yar baygn yatt. Sonra ayl-dnda tam karsnda duran kezvan aac ylece duru-yordu. Kezvan aacnn altnda kck bir toprak paras gzne ilimiti. Yllardr okyanusun enginliklerinde dolaan forsalar gibi sevindi. Yaralarnn acsn unutmutu. Sr-nerek o kara parasna ulat. Toprak Medyay kardan daha scak tutacakt. Olduu yerde birka dakika ylece bekle-dikten sonra yeni gerillalardan Agit gelip yannda durdu. O Medyadan da ar yaralyd. Bedenin bir ok yerinden kanlar akyordu. Agit, Medyann yanna varr varmaz bayld. Med-ya yoldalarn aryordu fakat seslerinden baka hibir ekilde ne yaptklarn gremiyordu. Ortalk biraz sakinle-miti. Anszn kadn gerillalardan Rojin Medyann yanna vard. Srtnda gerilla Haimin antas ve silah vard. Medya Rojinin srtndaki eyalara bakt. Haim ehit dt deil mi? Hayr, Haim arkada ehit dmedi. Burada kalp ken-dinizi koruyabilirseniz kobralar gider. Kopralar gidince gelip sizi alrz. Agit baygn, ben de yaralym. Kalacaz. Rojin hzla uzaklat. Bir ka dakika sonra gerillalardan Piro iki battaniyeyi getirip Medya ve Agite rterek uzaklat. Agit durmakszn sayklyordu; Heval kan kobralar geli-yor Kobralar..! Medya giderek yaralarnn ardn hissediyordu. Agit battaniyelerin altnda tir tir titrerken Med-yann da yaralar her an souyordu. Kobralar gitmeden o bir kez daha bayld. Medya mrnn en uzun uykusunu uyumutu. Duyduu seslerle uyand. Gerillalar Medya ve Agiti almaya gelmi-lerdi. Kobralar gkyzn terk etmi, enginlerdeki ar sanc dinmiti. Gerillalar dier yaral yoldalaryla birlikte Medya

260

ve Agiti de darbeste (sedyeye) ykleyerek tamaya bala-dlar.

261

2 Sedyeyle bulunduklar maaralara tanal hayli zaman olmamt. Yoldalarnca Gerillalar bir dnem tedavilerini srdrdler. Ama kstl olanaklar yaralarnn tedavisini imkansz klmt. Gerillalar ilk bata yurtsever kylere indirildiler. Nav Sarden getiklerinde Medya hemen hissetmi, o ocukluk gnlerine Meydan Casuse zozan-larna, o zemheri iklime gitmiti. Aradan geen bir yllk zaman dilimi ierisinde snrlar aarak Krdistann gne-yine Zaxoya gelmiti. Kald yurtsever aile yakn zamanda bakanlarnn kald o mekana, Parti Merkez Okuluna gidebileceini sylyorlard. zledii insan greceini dndke seviniyordu. Yaralar eskisi gibi deildi. Hl kulaklarnda Nujinin l Acelesi olan ksack mrnn son sayklamalarn yaayan Nujinin tlsml l ku-landayd: BJ SEROK APO...! Medya, Bakan Apoya doru gidiyordu. Sevinli ve kederliydi. Yaam karsnda tavr eskisi gibi deildi, imdi yaadklarn daha gl zmleyebiliyordu. Gzel ve aydnlk gnler iin savama istemi daha da oalyordu. Hneye uzand. Penceresinin nnde, kald evden Cudiye bakyordu. Artk elini uzatsa Cudiye dokunamazd. Bunu biliyordu, geree dair yaadklar bunu ac da olsa

262

kendisine retmiti. Ama Cudiye dneceini de biliyordu. Kald evdeki yurtsever; Heval Medya misafirlerin var, dedi eriye bir pemerge girdi. Medyay szd. Pemergenin gzlerinde st ste imekler akt. Pemergenin aknlna anlam verememiti. eriye giren pemergeyi iyice szd. Bir an kendisine o kadar tandk geldi ki, bu tanklk onu hayretler ierisinde brakt. Tanklk bir trkye uzand. Perian, diyen pemerge elini Medyaya uzatp Med-yann elini skt. Medya bir ey syleyemeden bekledi. Evin-de kald yurtsever: Heval Medya, bu komumuzdur. KDP pemergelii yapyor. Geen gn dama kmsn, grmler sylemek zorunda kaldk. Seninle ayn kyl olduunu anlaynca, grmeye geldi. Pemerge glmsedi yi ki gelmiim. Amcamn kz evinizdedir haberimiz yok dedi. O muydu? Medya on iki yl ncelere uzand. Pemerge de on iki yldan da nceki zamanlara yol alyordu. Pemerge, Periann ocukluk gnlerine uzand. Perian yaramaz bir kz ocuuydu. Jirkiler gibi hareketli, kavgac bir ocuktu. O yzden yerinde durmaz, boyundan byk ileri yapard. Periann dama kp dt gn ve o gnden bu gne yznde kalan o izi hatrlad. Damdan dtnde burnu yerdeki kesici ta parasna demi ve o ta burnunun ucundaki kkrdams ksm alp gtrmt. Hatrlyordu. O gn avaz kt kadar alamt. Ama o izi bir mr bo-yunca yznde tayacan anlamamt. Bunu idrak edecek gc de yoktu. Pemerge Perian burnundaki o izden, o eksiklikten hemen tanyvermiti. Medyaysa on iki yl nce-sinin yank trksne gitmiti. O yank trk ok uzun zaman anlatlmt. O acl ak hikayesini zaman zaman hatr-lard; bugn hatrlad gibi. Dnya gzeli Medineyi ldren dnya irkini Salih karsndayd. Karsndaki on iki yldr Cudiye snan ve sonrasnda ailesince hibir haber alnmayan Salihti ite. O Salih sensin deil mi? O Salih szcklerini duyan pemerge ksa bir sessizlikten sonra: Demek byyp PKKye katldn. Yaralsn. Anlayam-yorum o dalarda ne aryorsunuz? Medya yaad oku henz atlatamamt. Dalarda zgrl aryoruz. Salih aclarn yourduu kmseyici bir tebessmle Medyaya bakt. Babanlardan, akrabalarnzdan haberin var m? Amcamlar, babamlar sonbaharda grdm. yiler. Medyann evinde kald yurtsever, amca ocuklarn ba baa brakp odadan kt. Onlar tartmay kaldklar yerden srdrdler. Salihi yllarn acs hi yalanmayaca kadar yalandrmt. Dnya irkinliini aan bir tarife ulamt. Salih halknn adna savatn syleyen ama halkna layk olmayan bir airet rgtllnn ierisindeydi. Tartma-larnn arasnda bir ara: Krtler savat da ne yapt, dediinde lanetli toplumunun lanetli zelliklerinden

263

birini gnyzne vuruyordu. Savayordu ama zafere dair umutsuzdu. Sava para hesa-bna yapmaksa lgncayd. zgrlkten, insani araylardan, gzel bir dnya hayalinden insanlar koptuka maddileiyor ve savalar anlamsz-layordu. Her geen gn kirli savalar bir mantar gibi tryordu. Salih iin de Krtlerin sava anlamszlamt. Dnya irkini Salih iin anlamszlk dnya gzeli Medineyi vurup Cudiye kat o gn balamt. O gn, lanetli toplum, lanetini Salihe yneltmiti. KDPnin ierisine girmesiyle birlikte Salihin anlamszlk girdab daha da perinlenmiti. O anlamszlk ve zmszlkt ki Salihi on iki ylda krk yllk bir yalla itmiti. Davranlar o kskanlk girdabnda boulduunu ele veriyordu. Bazen hznlendiinde Medya Salihin yz izgi-lerinden on iki yl ncesini okuyordu. On iki yl ncesinin sorularnn kimisi hl cevapszd. Medya ile amcasnn olu Salih tartyorlard. Medya; gerilla, mcadele, zafer dedike Salih; aile, ocuk, anne diyordu. Medya ile Salihin tartmas sonusuz kalyordu. Niye KDPye pemergelik yapyorsun, buradaki PKKli-lerle ilikilen dedi. Niye PKKlilerle ilikileneyim. Bize gvenmiyorlar. Evin-de kaldn bu aileyi dahi ok zor ikna ettim seni grmek iin. Asl PKKliler ise daha ok gvensizler. Doru KDPyi de sevmiyorum. Ama yaamak zorundaym. Karn tokluuna da olsa almak zorunda olduumu biliyorsun. Doru karnn tok. Onurun tok mu? Onlarla almakla onurlu musun? Ne onuru Perian? te yaralanp gelmisin, stelikte kadnsn. Kadn da olsam halkm iin savayorum. Hangi halk, Krt halk iin mi savayorsun? Krt halk savat da ne yapt? Medya ile amcasnn olu Salihin tartmalar Salih tarafndan tam bir ksrdngye dntrlmt. Bir sre sonra tartmaktan vazgetiler. Zaten ev sahipleri de yanlarna varp oturmulard. Salih; Perian yzndeki izinden tandm. O yaray aldnda kckt. imdi by-m. Sohbet ettike Jirkilerin geleneklerinin etkisini hl da tadn grdm dedi. Evdeki en yal kadn derinden bir of ekerek konumaya balad: Medyann yzndeki iz ocukluundan kalma. Kadn-larmzn yzndeki izler ylesine derin ki! Irak toprak-larnda kimi yerlerde uygulanan ok kt bir gelenek var. Gelenekler yaammzn her ann belirler biliyorsunuz. Bur-da zina ileyen kadnlarn burunlar kesilir. Medyay gr-dmzden bu yana o iz zihinlerimizde canlanp duruyor. Burda kadnlarn zina ilediklerine dair kukular olduunda kadnlara konuma hakk dahi tannmadan ibreti lem olsun diye burunlar kesilir. Zavall kadnlar susuz yere gele-neklerin ar cenderesinde ezilir. Ve bu kadnlar yzlerindeki eksiklii bir mr ruhlarnda tarlar. zlerini rtmek iin mr boyunca pee takarlar. Medyann izi pek yle bir ize benzemiyor. nsanz ite. Medyann iziyle hemen o ceza-landrma geleneini anmsadk. Medya pr dikkat yal kadn dinliyor; kadnlarn ektikleri aclar duyumsuyordu. Evet savamalyd. breti lem olsun diyerek kadnlar ldrenlere kar savamalyd.

264

Sohbetleri uzasa da Medya hep kadnlarn aclarn, yz-lerindeki izleri dnp durdu. Bir ka saat sonra bir ka yl nce srra kadem basan Salih kalkp gitti. Salih sr olma zelliini yitirmiti. Lanetlenmi yaamn capcanl gereiy-di. Salih, Medineyi ldrdkten sonra Cudiye km, sonralar snrlar aarak Krdistann Zaxo ehrine yerle-miti. KDPye pemergelik yapyordu. Zaxo ehri Krt ger-ekliinin kalbinden atyordu. ehrin ortasnda bir taraftan Saddamn ajanlar olan cahlar, bir taraftan KDP pemer-geleri cirit atyordu. PKKli gerillalar zgrlk mcadelelerini ilmik ilmik rgtlyorlard. Medya dnya irkini Salih gittikten sonra kald yurt-sever evin penceresinin nne gidip oturdu. On iki yl ncesinde yaananlar dnd. Dnya irkini Salih dnya gzeli Medineyi kskanlndan dolay vurup cesedini ardnda brakarmt. Cudiden ardnda brakt kadnn cesedi iin mi, yoksa aka dair hi bir sz bilememesinden dolay m atlar yakyordu. Yakt atlarn nedenini ken-disinden gayr kimse bilmezdi. Medine bilinmezliin ieri-sindeki Krdistani corafyada ocuklarn masallarndaki Sybla dnmt. Ve Medya lanetli toplum gereini grmek ve kendisini tanyabilmek iin o gzel insan, bakan Apoyu grmek uruna yollara decekti. Orada kurun yaralarn temizlerken bakanlarnn zmlemeleriyle ruhunu yka-yacakt. Gerillalarn bakanlarna zlemlerini giderecekler2i mekana, nderlik Sahasna varacakt. Penceresinden son bir kez daha Cudiye bakt. Cudinin safinesindeki insann gizil srlarna glmsedi. Medya Cudinin safinesinden ayrlarak bir baka safineye Bakan Apoya doru yol ald.

265

BRNC CLDN SONU Kitabta geen isimler: Dilber .: Kod ad Glistan. Periann amcasnn kz. Kela Meme yaylandaki ehit. Kadir: Kod ad Kahraman. Periann roz Silopideki akrabas. ehit. Glperi Kaplan: Kod ad Saadet. 1987 katlml. Periann ocuk iken tand ilk kadn gerilla. Uludere ehidi. Mir Zeydin (Soyad bilinmiyor) Kod ad Xebat. Kela Miri Eylemindeki ehit. Gerek ad bilinmiyor. Kod ad Cevahir. Muun Varto ilesinden. ehit Mordemin kardei olduu biliniyor. Kazm Kulu: Kod ad iyar. Dersimli. ehit. Vahap Gemez: Kod ad Ahmet Rapo. 1965 Onyanus, Pervari doumlu. 1984. katlml. 1997 Bestler ehidi.. Kod ad: Eref. Botann Nerex Kynden.ehit. Kod ad: Bnev. Silopili. ehit. Kod ad. Rojin. Silopili. ehit. Cemal Ik: Kod ad Hogr. 90 yaznn PKKin 4. Kongresi balamadan yaz ortalarnda kat. Avrupada kimlii belirsiz kiilerce vuruldu. Gerek ad bilinmiyor. Kod ad Bilge. Abdullah calana kar gelitirilen komplodan sonra Rusyada kat. Perian . Kuland kod isimler Berivan, Medya. Kandil Dalarnda gerilla.

266

...Demek ki Apoculuk, kariyerlerini militan yapnn nne uurum yapm komutanlk deildi. Apoculuk kilometrelerce teden insanlarn aclarn ve sevinlerini en kk ayrntlarna kadar duyumsamakt. Geicilik hissini brakp yreinde kalclaaca nderi bulmutu. Ve o his imdi daha anlamlyd. Aylarca yreine tneyerek kulann dibinde sen buralarda geicisin, geici! diyerek fsldayan ses; buralarda kalcsna dnmt. Kadn militanlar Medyann ellerinden tutarak Apocu dnyaya ekiyorlard. Hneden, iindeki aclar zindanndan syrld. Yaam duyumsuyordu. Cudiler bir bahara daha gebeydi, Medya ise Medyalamaya, aydnlanmaya gebeydi. Sonbahar ve ktan sonra hereyi dengeleyen doa yaamn da dengelemi yaam mevsimlere blnmt. Bir baka mevsime merhaba diyordu. O his kulann dibinde, buralarda kalcsn diyordu. Tpk bir tohum gibi topraa decek, boy verecekti. Hissettiklerinde, o gizil beninde yanlmam olmasna iten ie sevindi...