STANBUL TCARET ODASI

KOMPOZT SEKTR RAPORU

Hazrlayan: Ozan Arcasoy Aralk, 2006

NDEKLER Sayfa No BRNC BLM 1. RN TANIMI VE KAPSAMI 1.1 Kompozit Tarihesi 1.2 Youn Olarak Kullanlan Matrisler ve Genel zellikleri 1.3 Kompozit Malzemelerde Kullanlan Balca Elyaf Trleri 1.3.1. Cam Elyaf 1.3.2. Karbon Elyaf ve retim Sreci Aramid Elyaf ve Dezavantajlar 10 Kompozit Malzeme retim Yntemleri 11 1.4.1. Elle Yatrma( hand lay-up) 1.4.2. Pskrtme( spray-up) 1.4.3. Elyaf Sarma (filament winding) 1.4.4. Reine transfer kalplama RTM / reine enjeksiyonu 1.4.5. Profil ekme / pultruzyon (pultrusion) 1.4.6. Hazr kalplama / conmpression molding (SMC,BMC) 1.4.7. Hazr kalplama pestili / SMC (sheet moulding composites) 1.4.8. Hazr kalplama hamuru / BMC (bulk moulding composites) 1.4.9. Vakum bonding / vakum bagging 1.4.10. Otoklav / autoclave bonding 1.4.11. Preslenebilir takviyeli termoplastik/glass mat reinforced thermoplastics (GMT) 1.5. Kompozit Malzeme Kullanm Alanlar 1.5.1. Havaclk Sanayi 1.5.2. Uaklarda Kullanlan Kompozit Bileenleri 1.5.2.1. Matris Malzemeleri 1.5.2.2. Epoksi Reineleri 1.5.2.3. Polyesterler 1.5.2.4. Polyamidler Naylonlar 1.5.2.5. Fiber Takviyeler 1.5.2.5.1. Cam Fiberler 1.5.2.5.2. Karbon Fiberler 1.5.2.5.3. Organik Fiberler 1.5.3. Denizcilik Sanayi 1.5.4. Spor Aralar 1.5.5. Korozyona Dayankl rnler 1.5.6. Salk 1.5.7. Ulam 1.5.8. Otomotiv 1.5.8.1. Formula 1 Arabalar 1.5.9. Mzik aletleri 1.5.10. Yap sektr Kompozit Malzemelerin Avantajlar ve Dezavantajlar 4 4 6 7 7 9

11 11 12 12 13 13 14 14 14 15 15 15 16 16 16 16 17 17 17 17 17 17 18 18 19 19 19 19 20 20 20 21

1.6.

KNC BLM 2. DNYA KOMPOZT SEKTR 2.1 Dnya Kompozit Sektr hracat 2.2 Dnya Kompozit Sektr thalat 2.3 hracat ve thalatta 2005 yl lke Sralamas NC BLM 3. TRKYE KOMPOZT SEKTR 3.1. Trkiye Kompozit Sektr hracat 3.2. Trkiye Kompozit Sektr thalat DRDNC BLM 4. SONU VE DEERLENDRME 4.1. Malzeme Teknolojilerinde Trkiyenin 2023 Hedefleri Kaynaka TABLOLAR LSTES
OTOMOTV SANAYNE GENEL BAKI TABLO 1 TABLO 2 TABLO 3 TABLO 4 TABLO 5 TABLO 6 TABLO 7 TABLO 8 TABLO 9 TABLO 10 TABLO 11 TABLO 12 TABLO 13 TABLO 14 : KOMPOZT YAPISI : BELL BALI TERMOPLASTK RENELER VE LEM ISILARI(AZOM) : KARBON ELYAFI SINIFLARI : BELL BALI ELYAFLARIN KARILATIRILMASI 5 7 10 11

25 25 26 28

29 29 29

30 30 34

: YKSEK MUKAVEMETL MHENDSLK MALZEMELER VE KOMPOZTLERN FZKSEL ZELLKLER 23 : E,S,C CAMLARININ KMYASAL BLEMLER 24 24 : KARBON, CAM VE KEVLAR 49 FBERLERNN 20 oC DEK ZELLKLER : DNYA KOMPOZT SEKTR HRACATI 25 : DNYA KOMPOZT THALATI 26 : HRACATTA LKE SIRALAMASI (2005 YILI) 28 : THALATTA LKE SIRALAMASI (2005 YILI) 28 : TRKYE KOMPOZT HRACATI 29 : TRKYE KOMPOZT THALATI 30 : MALZEME TEKNOLOJ VZYONLARI 31

RESMLER LSTES
RESM 1 RESM 2 RESM 3 RESM 4 RESM 5 : CAM ELYAFI RETM : PSKRTME YNTEM : ELYAF SARMA MAKNES : RTM YNTEM : VAKUM BAGGING 8 12 12 13 15

1. RN TANIMI VE KAPSAMI

1.1.

Kompozit Tarihesi

Malzeme sektr, ekonomide tm faaliyetlere girdi salayan temel, yaylgan (jenerik) alanlardan biridir. Bu nitelii asndan mikro-elektronik, biyoteknoloji ve nanoteknoloji ile birlikte snai retimin karakterini dntrecek ana teknolojik alanlardan biri olarak kabul edilmektedir. Savunma, havaclk, mikro-elektronik, iletiim ve otomotiv sektrlerinde kullanlacak ileri malzemelerin ortaya k, malzeme biliminin bu gereksinimleri karlayabilecek ok disiplinli, proses arlkl bir alana dnmesiyle birlikte ilerlemektedir. Bu balamda polimerik ve kompozit malzemeler, akll ve ilevsel malzemeler, optoelektronik malzemeler gibi nmzdeki yllarda nemli ekim alanlar oluturacak ileri malzeme alanlar, lkemiz iin de nemli frsat alanlardr. Birbirine karmayan iki veya daha fazla katnn bileimiyle oluan kat malzemelere "kompozit malzeme" denir. Doadaki malzemelerin ou "kompozit" olarak adlandrlan bileik yapl maddelerden oluur. Bu karmn zellii, kendini oluturan maddelerin zelliklerinden ok daha stndr. En tipik rnek, artk gnmzde geleneksellemeye balayan ve "fiberglas" olarak bilinen polyester esasl reinelerin cam elyaf ile takviyesiyle retilen malzemelerdir. Ancak bugn ileri kompozitler grubunda daha stn fiziksel, kimyasal ve mekanik zelliklere sahip elyaflar kullanlmaktadr. Bu malzemeler yksek dayanm (ekme ve basma dayanm),yksek elastik modl ve yksek toklua sahiptirler. lk modern sentetik plastiklerin 1900'lerin banda gelitirilmesinin ardndan, 1930'larn sonunda plastik malzemelerin zellikleri dier malzeme eitleri ile boy lr dzeyde gelimeye balamtr. Kolay biim verilebilir olmas, metallere oranla dk younlukta olmas, stn yzey kalitesi ve korozyona kar dayanm plastiin ykselmesindeki en nemli zelliklerdir. Bir ok stn zelliinin yan sra sertlik ve dayankllk zelliklerin dk olmas plastik malzemelerin glendirilmesi iin almalar yaplmasna neden olmutur. Bu eksikliin giderilmesi amacyla 1950'lilerde polimer esasl kompozit malzemeler gelitirilmitir. Kompozitler, zellikle polimer kompozitler yksek mukavemet, boyut ve termal kararllk, sertlik, anmaya kar dayankllk gibi zellikleriyle pek ok avantajlar sunarlar. Ayrca kompozit malzemeler dayankllk ve sertlik ynnden metallerle yarabilecek olmasnn yannda ok da hafiftirler. Kompozit malzemelerin ana eleman bulunmaktadr. Bunlar: 1. Matriks: Termoset veya termoplastik polimer malzeme olarak srekli faz oluturur. Termosetler grubunda arlkl olarak poliyesterler kullanlr. Bunun yan sra vinil ester / bisfenol, epoksi reine ve fenolik reinelerin kullanm da giderek yaygnlamaktadr. Termoplastik grubunda yaygn olarak poliamid ve polipropilen kullanmn grmekteyiz (yaklak % 68.3), bunlarn yan sra hibrid formda polietilen ve polibutilen tereftalat, polietereterketon ve polietersulfon kullanm da dikkat ekmektedir. 2. Takviye: Aramid, karbon, grafit, boron, silisyum karbr (SiC), almina, cam ve polietilen malzemelerin ksa veya uzun devaml elyaf formunda kullanld ve matriksi yaklak % 60 hacim orannda pekitirici ilevi olan malzemelerdir. 3. Katklar: Dolgular, kimyasallar ve dier katklar matrikse niteliklerine gre zelliklerin gelitirilmesi amacyla ilave edilirler. Bu gruptaki kompozit malzemeler uak-uzay, savunma, yap-inaat, tketim mallarnda, korozyon dayanm gerektiren uygulamalarda, elektrik-elektronik, denizcilik, kara

tatlarnda ve zel amal uygulamalarda kullanlmaktadr. zellikle otomotiv sektrnde giderek artan ve % 6ya yaklaan bir uygulama art hz grlmektedir. TABLO 1 KOMPOZT YAPISI Matris Malzemeleri Polimerler Metaller Seramikler Takviye Elemanlar Lifler Granl Whiskers Pudra Yonga
Kaynak: Ayhan

Kompozit Yapnn ekli Tabakalar Kaplamalar Film-Folya Honey-Combs (Bal petei) Filaman Sarlm Yaplar

Enici, T Mimarlk Fakltesi

Gnmzde en ok kullanlan kompozitlerden biri betondur. imento ve kumdan meydana gelen malzeme matris elik ubuklar ile desteklenir. Bir dier tannm kompozit ise kerpitir. amur ve samann kartrlmas ile oluturulan bu malzeme olduka eskiden beri bilinen belki de insanlk tarihinin en eski yap malzemesidir ve halen Trkiye'de krsal kesimde kullanlr. Baz lkelerde, (rn;Yemen'de) bu yap malzemesinden ok katl yksek yaplar ina edilir. En ok kullanlan kompozit malzeme kombinasyonlar; Cam elyaf+ polyester, karbon elyaf+epoksi ve aramid elyaf+epoksi birleimleridir. Kompozit malzemeler katl tabakalar veya ince tabakalar halinde uygulanabilmektedir. 1940'larin sonlarnda gelitirilen CTP (Cam Takviyeli Polyester-CTP/ Glassfiber Reinforced Polyester/GRP, FIBERGLASS) gnmzde en ok kullanlan ve ilk modern polimer esasl kompozit malzemedir. Bugn retilen tm kompozit malzemelerin yaklak olarak % 85'i CTP'dir ve ounlukla tekne gvdeleri, spor aralar, paneller ve araba gvdelerinde kullanlmaktadr. CTP ve dier kompozit kombinasyonlar gnmzde tercih edilmesinin ve kullanmlarndaki artn mutlak sebepleri salamlklar ve hafiflikleridir. eitli plastik malzemelerin seramik, metal bazen de sert polimerlerin elyaflar ile glendirilerek ileri derecede faydalar salayan malzemeler retmek mmkndr. indeki plastik sayesinde kolaylkla ekil verilebilen ve takviye elyaflar sayesinde son derece salam, sert ve hafif olan bu malzeme kombinasyonlar, kompozitler her gn yepyeni uygulama alanlarnda karmza kmaktadrlar. Ayrca metallere kyasla malzeme yorulmas, malzeme zerinde hasarlarn tolre edilmesi ve korozyona dayankllk zellikleri bakmndan avantaj salamaktadr. Tm bu faydalarna ramen kompozitlerin tamamyla metalin yerine gememesinin drt ana sebebi vardr. 1.Titanyum ve elik gibi metallerin baz uygulamalarda ihtiya duyulan kritik dzeyde s, mekanik zellikleri gnmz kompozitleri karlamamaktadr. 2. Yeni gelitirilen matris malzemelerle, elyaflarn tm karakteristik zellikleri metaller kadar bilinememektedir. 3. Baz karmak biimler dk maliyetler erevesinde retilememektedir.

4. Kompozitler kg bana den retim maliyeti rakamlar metallerden, zellikle alminyum, daha yksektir.

1.2.

Youn Olarak Kullanlan Matrisler ve Genel zellikleri

Polyester; zellikle denizcilik ve inaat alannda en ok kullanlan termoset reinedir. Kompozit malzemelerde kullanlan 2 tr polyester reine vardr; daha ekonomik olan ortoftalik ve suya dayanm gibi daha iyi zelliklere sahip olan isoftalik polyester. Polyester reinelerini polimerizasyon srelerinin tamamlamas iin katalizr ve hzlandrc olarak adlandrlan ek maddelere ihtiya duyarlar. Trkiyede Cam Elyaf A.. nin yan sra Boytek Reine, Boya ve Kimya Sanayi Ticaret A.. gibi firmalar da genel amal kullanmlar iin polyester retmektedir. Reinelerin avantajlar;kolay kullanm ve ok dk maliyetli olmasdr( 0.5 1 $/kg) dezavantajlar ise;sertleme srasnda yksek oranda ekme,zehirli sitiren gaz yayma,orta mekanik zellikler ve ksa raf mrdr. Epoksiler; havaclk, spor, ulam, askeri ve deniz aralar elemanlar gibi geni kullanm alanna sahiptirler.Avantajlar iyi mekanik zellikler,suya dayanm,slakken 140C, kuruyken 220C ye kadar s dayanm ve sertleme srasnda dk oranda ekme;dezavantajlar ise yksek maliyet(5 25 $/ kg) cilde ar zararl ve doru karmn hayati bir nemi olmasdr. Vinil ester; Son derece yksek kimyasal ve evresel dayanma sahip ve polyesterden daha yksek mekanik zelliklere sahip olmasna karn ar sitiren iermesi,polyesterden daha pahal olmas(4-7$/kg),iyi zellikler iin ikincil kr ilemlerine ihtiya duyulmas ve sertleme srasnda yksek oranda ekmesi gibi olumsuz zellikleri de vardr. Bismaleimid (BMI); Uak motorlarnda ve yksek sya maruz kalan paralarda kullanlr.Son derece yksek s dayanmnn yan sra (yaken 230C, kuru halde 250C) ok yksek maliyeti vardr(80 $/kg) Fenolikler; Atee dayanm ihtiyac olan yerlerde kullanlr. Kr ileminin buharlama zellii hava boluklarn olumasna ve yzey kalitesinin dmesine neden olur. Uaklarn i blmlerinde, deniz aralarnn motorlarnda ve demiryollarnda kullanlr.Avantajlar Yksek ate dayanm,dk maliyet (4 8 $/kg);dezavantajlar ise ya halde son derece zararl olmas.olduka krlgan ve dk yzey kalitesine sahip olmasdr. Silikon; yksek ate dayanm,yksek slarda rn zelliklerini koruyabilme ve dk maliyete sahiptir (30 $/kg dan az) Fakat kr ilemi iin yksek s gereklidir. Cynate Ester; Esas olarak uak endstrisinde kullanlr. Mkemmel yaltkanlk zelliine sahiptir. Ya durumda 200C ye kadar dayanm vardr. Poliimidler Poliretan

TABLO 2 BELL BALI TERMOPLASTK RENELER VE LEM ISILARI(AZOM) Malzeme PP PA PES- poli eter slfon PEI- polieterimid PAI- poliamid imide PPS- polfenilen sulfit PEEK- polieter eter keton
Kaynak: www.fibersource.com

Erime scaklk aral (C) 160-190 220-270 290-340 350-390

Maksimum ilem scakl (C) 110 170 180 170 230 240 250

1.3.

Kompozit malzemelerde kullanlan balca elyaf trleri; Cam elyaf Karbon (Graphite) elyaf, (PAN -polyacrylonitrile- ve zift kkenli) Aramid (Aromatic Polyamid) elyaf, (Ticari ismi; Kevlar-DuPont) Bor elyaf Oksit elyaf Yksek younluklu polyetilen elyaf Poliamid elyaf Polyester elyaf Doal organik elyaflar

1.3.1. Cam elyaf Cam elyaf silika, kolemanit, alminyum oksit, soda gibi cam retim maddelerinden retilmektedir. Cam elyaf, elyaf takviyeli kompozitler arasnda en bilinen ve kullanlandr. Cam elyaf zel olarak tasarlanm ve dibinde kk deliklerin bulunduu zel bir ocaktan eritilmi camn itilmesiyle retilir. Bu ince lifler soutulduktan sonra makaralara sarlarak kompozit hammaddesi olarak nakliye edilir. zellikle cam elyaf ile matris aras yapma gcn arttran "silan" bazl ve elyaf zerinde ince film oluturan kimyasallarn sonra kullanm sahalar artmtr. Elyaflar ilem srasnda dayankllklarnn %50sini kaybetmelerine ramen son derece salamdrlar. Cam elyaf halen aramid ve karbon elyaflarndan daha yksek dayankllk zelliine sahiptir. Elyaf kumalar genellikle srekli cam elyafnn lifleri ile retilmektedir. lemler srasnda deiik kimyasallarn eklenmesi ve baz zel retim yntemleri ile farkl trde cam elyaf retilebilmektedir:

RESM 1 CAM ELYAFI RETM(PHILLIPS, 1989)

Kaynak: Cam Elyaf, Blten Say 6

A Cam - Pencerelerde ve ielerde en ok kullanlan cam eididir. Kompozitlerde ok fazla kullanlmaz. C Cam - Yksek kimyasal diren gsterir. depolama tanklar gibi yerlerde kullanlr. E Cam -Takviye elyaflarnn retiminde en ok kullanlan cam trdr. Dk maliyet, iyi yaltm ve dk su emi oran zelliklerine sahiptir. Trkiyede Siecam Grubuna bal olan Cam Elyaf Sanayii A.. tarafndan E cam elyaf retilmektedir. Hem yurtiine, hem yurt iine sat yapan firmadan dorudan veya bayileri aracyla rn satn almak mmkndr. 1976dan beri faaliyet gsteren firma Avrupann nemli elyaf reticilerinden biridir. S + R Cam - Yksek maliyetli ve yksek performansl bir malzemedir. Yalnz uak sanayisinde kullanlr. Elyaf iindeki tellerin aplar E Camn yars kadardr, bylelikle elyaf says fazlalar dolaysyla birleme zelliklerinin daha gl olmas anlamna gelen daha sert yzey elde edilebilmektedir. Cam elyafnn kullanm amacna bal olarak elyaf sarma biimleri farkl olabilir. Elyaf ap ve demetteki lif says farkllaabilir. Cam elyaf biimlendirildikten sonra ypranmaya dayanmn artmas iin kimyasallarla bir kaplama ilemi yaplr. Kaplama malzemesi olarak genellikle elyafn kompozit malzemeye uygulanmasndan nce kolaylkla kaldrlabilen ve suyla zlebilen polimerler kullanlmaktadr. Elyaf ile reinenin birbirine iyi yapmas ok nemlidir. yi yapmamaktan dolay birbirinden kayan takviye malzemesi ve matris, kompozit malzemenin sertliini ve salamlk performansn drr. Bu durumun engellenmesi iin elyaf kimyasallarla kaplanr.

1.3.2. Karbon Elyaf ve retim Sreci Karbon lifi ilk defa karbonun ok iyi bir elektrik iletkeni olduu bilinmesinden dolay retilmitir. Cam elyafnn metale gre sertliinin ok dk olmasndan dolay sertliin 3-5 kat artrlmas ok belirgin bir amat. Karbon elyaflar ok yksek sl ilem uygulandnda elyaflar tam anlamyla karbonlarlar ve bu elyaflara grafit elyaf denir. Gnmzde ise bu fark ortadan kalkmaktadr. Artk karbon elyaf da grafit elyaf da ayn malzemeyi tanmlamaktadr. Karbon elyaf epoksi matrisler ile birletirildiinde olaanst dayankllk ve sertlik zellikleri gsterir. Karbon fiber reticileri devaml bir geliim ierisinde almalarndan dolay karbon elyaflarnn eitleri srekli deimektedir. Karbon elyafnn retimi ok pahal olduu iin ancak uak sanayinde, spor gerelerinde veya tbbi malzemelerin yksek deerli uygulamalarnda kullanlmaktadr. Karbon elyaflar piyasada 2 biimde bulunmaktadr: Srekli Elyaflar:Dokuma, rg, tel bobin uygulamalarnda, tek ynl bantlarda, ve prepreg lar da kullanlmaktadr. Btn reinelerle kombine edilebilirler. Krplm elyaf : genellikle enjeksiyon kalplamada ve basnl kalplarda makine paralar ve kimyasal valf yapmnda kullanlrlar. Elde edilen rnler mkemmel korozyon ve yorgunluk dayanmnn yan sra yksek salamlk ve sertlik zelliklerine de sahiptirler. Karbon elyaf ounlukla iki malzemeden elde edilir;

Zift PAN (Poliakrilonitril)

Zift tabanl karbon elyaflar greceli olarak daha dk mekanik zelliklere sahiptir. Buna bal olarak yapsal uygulamalarda nadiren kullanlrlar. PAN tabanl karbon elyaflar kompozit malzemeleri daha salam ve daha hafif olmalar iin srekli gelitirilmektedir. PANn karbon elyafna birbirini takip eden drt aamada dntrlmektedir; 1. Oksidasyon: Bu aamada elyaflar hava ortamnda 300 derecede stlr. Bu ilem, elyaftan Hnin ayrlmasn daha uucu olan O nin eklenmesini salar. Ardndan karbonizasyon aamas iin elyaflar kesilerek graphite teknelerine konur. Polimer, merdiven yapsndan kararl bir halka yapsna dnr. Bu ilem srasnda elyafn rengi beyazdan kahverengiye, ardndan siyah olur. 2. Karbonizasyon: Elyaflarn yanc olmayan atmosferde 3000 Cye kadar stlmasyla liflerin 100% karbonlama salanmas aamasdr. Karbonizayon ileminde uygulanan scaklk retilen elyafnn snfn belirler. 3. Yzey yiletirmesi karbonun yzeyinin temizlenmesi ve elyafn kompozit malzemenin reinesine daha iyi yapabilmesi iin elektrolitik banyoya yatrlr.

4. Kaplama; Elyaf sonraki ilemlerden (prepreg gibi) korumak iin yaplan ntr bir sonlandrma ilemidir. Elyaf reine ile kaplanr. Genellikle bu kaplama ilemi iin epoksi kullanlr. Kompozit malzemede kullanlacak olan reine ile elyaf arasnda bir arayz grevi grr. Karbon elyafnn tm dier elyaflara gre en nemli avantaj yksek modls zelliidir. Karbon elyaf bilinen tm malzemelerle eit arlkl olarak karlatrldnda en sert malzemedir. TABLO 3 KARBON ELYAFI SINIFLARI Karbon Elyaf Snflar (Grades) Karbonizasyon Isisi 1000'e (C) kadar Karbon elyaf snf Elastic modls (GPa) Dsk modls 1000-1500 Standart Modls 1500 2000 Orta modls 250 - 325 (Grafit) 2000 + Yksek modls 325 +

200'e kadar 200 - 250

Kaynak: www.turkcadcam.net/rapor/kompozit-malzemeler, Ayhan Enici, T Mimarlk

Fakltesi

1.3.3. Aramid Elyaf ve Dezavantajlar Aramid kelimesi bir eit naylon olan aromatik poliamidden maddesinden gelmektedir. Aramid elyaf piyasada daha ok ticari isimleri Kevlar (DuPont) ve Twaron (Akzo Nobel) olarak bilinmektedir. Farkl uygulamalarn ihtiyalarn karlamak iin birok farkl zelliklerde aramid elyaf retilmektedir. nemli zellikleri;

Yksek dayankllk Yksek darbe dayanm Yksek anma dayanm Yksek yorulma dayanm Yksek kimyasal dayanm Kevlar elyafl kompozitler Cam elyafl kompozitlere gre 35% daha hafiftir E Cam tr elyaflara yakn basn dayankll Genellikle rengi sardr Dk younlukludur.

Dezavantajlar yle sralanabilir;

10

Baz tr aramid elyaf ultraviole nlara maruz kaldnda bozulma gstermektedir. Srekli karanlkta saklanmalar gerekmektedir. Elyaflar ok iyi birlemeyebilirler. Bu durumda reinede mikroskopik atlaklar oluabilir. Bu atlaklar malzeme yorulduunda su emiine yol amaktadr.

Genellikle polimer matrisler iin takviye eleman olarak kullanlan aramid elyafnn baz kullanm alanlar;

Balistik koruma uygulamalar; Askeri kasklar, kurun geirmez yelekler... Koruyucu giysiler; eldiven, motorsiklet koruma giysileri, avclk giysi ve aksesuarlar Yelkenliler ve yatlar iin yelken direi Hava aralar gvde paralar Tekne gvdesi Endstri ve otomotiv uygulamalar iin kemer ve hortum Fiberoptik ve elektromekanik kablolar Debriyajlarda bulunan srtnme balatalarnda ve fren kampanalarnda Yksek s ve basnlarda kullanlan conta, salmastra vb.

En ok bilinen ve kullanlan aramid elyaf Dupont firmasnn tescilli ismi olan Kevlardr. Kevlar 29, and Kevlar 49 olarak iki eidi bulunmaktadr. Kevlar 29 stn darbe dayanm zelliine sahiptir ve bu nedenle ounlukla kurun geirmez yelek gibi uygulamalarda kullanlrlar. TABLO 4 BELL BALI ELYAFLARIN KARILATIRILMASI Younluk (g/cm3) 2.55 2.49 3.28 2.00 1.44 1.44 ekme Dayanm (MPa) 2000 4750 1950 2900 2860 3750 Modls (GPa) 80 89 297 525 64 136

Malzeme E-Cam S-Cam Alminyum Karbon Kevlar 29 Kevlar 49

Kaynak: Cam Elyaf, Blten say 6

1.4.

Kompozit malzeme retim yntemleri

stenilen zelliklerde ve biimde kompozit malzeme retimi iin bir ok yntem bulunmaktadr. Bu yntemlerden balcalar aadadr. 1.4.1. Elle yatrma (hand lay-up) Dokuma veya krplm elyaflarla hazrlanm takviye kumalar hazrlanm olan kalp zerine elle yatrlarak zerine sv reine elyaf katmanlarna emdirilir. Elyaf yatrlmadan nce kalp temizlenerek jelkot srlr. Jelkot sertletikten sonra elyaf katlar yatrlr. Reine ise kompozit malzemenin hazr olmas iin en son srlr Bu ilemde elyaf kumana reinenin iyi nfuz etmesi nemlidir. El yatrma tekniinde en ok kullanlan polyester ve

11

epoksinin yansra vinil ester ve fenolik reineler de tercih edilmektedir. Elle yatrma youn iilik gerektirmesine ramen dk saydaki retimler iin ok uygundur. 1.4.2. Pskrtme (spray-up) Pskrtme yntemi elle yatrma yntemini aletli ekli olarak kabul edilebilir. Krplm elyaflar kalp yzeyine, iine sertletirici katlm reine ile birlikte zel bir tabanca ile pskrtlr. Elyafn krplma ilemi tabanca zerinde bulunan ve bamsz alan bir krpc sayesinde yaplr. Pskrtlme ilemi sonras yzeyin bir rulo ile dzeltilmesiyle rn hazrlanm olur.

RESM 2 PSKRTME YNTEM

Pskrtme Yntemi

Pskrtme Tabancas

1.4.3. Elyaf sarma (filament winding) Bu yntem zel biime sahip rnlerin seri retimine uygundur. Elyaf sarma yntemi srekli elyaf liflerinin reine ile slatldktan sonra bir makaradan ekilerek dnen bir kalp zerine sarlmasdr. Srekli liflerin farkl alarla kalba sarlmasyla farkl mekanik zelliklerde rnler elde edilebilir. Yeterli sayda elyaf katnn sarlmasndan sonra rn sertleir. Ardndan dner kalp ayrlr. Bu yntemle yaplan rnler genellikle silindirik, borular, araba aftlar, uak su tanklar, yat direkleri, dairesel basn tanklardr. RESM 3

12

ELYAF SARMA MAKNES

1.4.4. Reine transfer kalplama RTM / reine enjeksiyonu Bu kompozit retim ynteminde elle yatrma sistemlere daha hzl ve uzun mrl olmakla birlikte iki paral kalp kullanmak gereklidir. Kalbn kompozit malzemeyle yaplmas elik kalp maliyetine gre daha dk kalmasna neden olmaktadr. RTM yntemi ounluk jelkotlu veya jelkotsuz her iki yzeyinde dzgn olmas istenen paralarda kullanlr. Takviye malzemesi kuru olarak kee, kuma veya ikisinin kombinasyonu kullanlr. Takviye malzemesi nceden kalp boluu doldurulacak ekilde kalba yerletirilir ve kalp kapatlr. Elyaflar matris iinde ge znen reinelerle kaplanarak kalp ierisinde srklenmesi nlenir. Reine basn altnda kalba pompalanr. Bu sre daha fazla zaman ister. Matris enjeksiyonu souk, lk veya en ok 80Cye kadar stlm kaplarda uygulanabilir. Bu yntemde ierideki havann dar karlmas ve reinenin elyaf iine iyi ilemesi iin vakum kullanlabilir. Elyafn kalba yerletirilmesini gerektirmesinden dolay uzun saylabilecek bir iilik gerektirir. Kalp kapal olduu iin ise zararl gazlar azalr ve gzeneksik bir rn elde edilebilir. Bu yntemle karmak paralar retilebilir. Concorde uaklarnda, F1 arabalarnda baz paralar bu yntemle hazrlanmaktadr. RESM 4 RTM YNTEM

1.4.5. Profil ekme / pultruzyon (pultrusion) Pultruzyon ilemi srekli sabit kesitli kompozit profil rnlerin retilebildii dk maliyetli seri retim yntemidir. Pull ve Extrusion kelimelerinden tretilmitir. Sisteme beslenen srekli takviye malzemesi reine banyosundan geirildikten sonra 120-150 Cye stlm ekillendirme kalbndan geilerek sertlemesi salanr. Kalplar genellikle krom
13

kaplanm parlak elikten yaplmaktadr. Srekli elyaf kullanlmasndan dolay takviye ynnde ok yksek mekanik mukavemet elde edilir. Enine ykleri karlayabilmek iin zel dokumalar kullanmak gerekmektedir.

1.4.6. Hazr kalplama / compression molding (SMC,BMC) Hazr kalplama bnyesinde cam elyaf, reine, katk ve dolgu malzemeleri ieren kalplamaya hazr, hazr kalplama bileimleri olarak adlandrlan kompozit malzemelerin (SMC,BMC) scak pres kalplarla rne dntrlmesidir. Karmak ekillerin retilebilmesi, metal paralarn bnye iine gmlebilmesi, farkl cidar kalnlklar gibi avantajlar bulunmaktadr. Ayrca rnn iki yzde kalp ile ekillenmektedir. Dier kompozit malzeme retim tekniklerinin olanak vermedii delik gibi komplike ekiller elde edilebilmektedir. Iskarta oran dktr. Bu yntemin dezavantajlar kalplama bileimlerinin buzdolaplarnda saklanmalar gereklilii, kalplarn metal olmasndan dolay dier kalplardan daha maliyetli olmas ve byk paralarn retimi iin byk ve pahal preslere ihtiya olmasdr. Hazr kalplama ynteminde kullanlan bileimler ieriklerine gstermekle beraber en ok iki tr hazr kalplama bileimi kullanlmaktadr. gre eitlilik

1.4.7. Hazr kalplama pestili / SMC (sheet moulding composites) SMC takviye malzemesi olarak krplm lif ile dolgu malzemesi ieren bir reinenin nceden birletirilmesi ile oluan pestil biiminde malzemedir. Srekli lifler, 25-50 mm krplm olarak ve kompozitin toplam arlnn %25-30 orannda kullanlr. Genellikle 1m geniliinde ve 3mm. kalnlnda retilir.

1.4.8. Hazr kalplama hamuru / BMC (bulk moulding composites) BMC takviye malzemesi olarak krplm lif ve dolgu malzemesi ieren bir reinenin nceden birletirilmesi ile oluan hamur biiminde malzemedir. Hazr kalplama bileimlerinin avantajlar;

ok geni tasarm esneklii Dzgn yzey Kolayca laklanabilme, boyanabilme ve kalp iinde yzeyin kaplanabilmesi Geri dntrlebilme ve hazrlnda geri dnml malzeme kullanabilme Metal gmme paralarn yerletirilmesi ile montaj kolayl Yksek alev dayanm Scaklk dayanm Soukta krlgan olmama, enjeksiyon kalplama (injection moulding)

Bu yntem RTMye benzer bir yntemdir. Farkll reine/elyaf karmn kalp darsnda karm ve eritilerek basn altnda bo kalp iine enjekte ediliyor olmasndadr. Sadece dk viskoziteye sahip termoset reineler bu yntemde kullanlabilir. Dier

14

yntemlere gre daha hzldr. ocuk oyuncaklarndan uak paralarna kadar bir ok rn bu yntemle retilebilmektedir.

1.4.9. Vakum bonding / vakum bagging Kompozit malzeme (genellikle geni sandvi yaplar) nce bir kalba yerletirilir, ardndan bir vakum torbas en st katman olarak yerletirilir. erideki havann emilmesiyle vakum torbas, yatrlan malzemenin zerine 1 atmosferlik basn uygulayarak aaya ekilir. Sonraki aamada tm bileim bir frna yerletirilerek reinenin kr ilemi iin stlr. Bu yntem sklkla elyaf sarma ve yatrma teknikleri ile balantl olarak uygulanr. Kompozit malzeme tamir ilemlerinde de vakum bagging yntemi kullanlmaktadr.

RESM 5 VAKUM BAGGING

1.4.10. Otoklav / autoclave bonding Termoset kompozit malzemelerin performanslarn artrmak iin elyaf/reine orann artrmak ve malzeme iinde oluabilecek hava boluklarn tamamen gidermek gerekmektedir. Bunun salanmas iin malzemeyi yksek s ve basnca uygulayarak salanabilir. Vakum bagging yntemindeki gibi szdrmaz bir torba ile elyaf/reine yatrmasna basn uygulanabilir. Fakat 1 atmosferden fazla dzenli ve kontrol edilebilir bir basncn uygulanabilmesi iin dsal basnca ihtiya duyulur. Bu uygulama iin, otoklav ynteminde de uygulanan ve kompleks ekillerde en ok kontrol edilebilen metod, dardan sktrlm gazn kompozit malzemenin iinde bulunduu kaba verilmesidir. Otoklav kesin basncn, snn ve emiin kontrol edilebildii basnl bir kaptr. Vacum bagging yntemi ile benzerdir. Frn yerine bir otoklav kullanlr. Bylece zel amalar iin

15

yksek kalitede kompozit retebilmek iin kr artlar tam olarak kontrol edilebilir. Bu yntem dierlerine oranla daha uzun srede uygulanr ve daha pahaldr.

1.4.11. Preslenebilir Takviyeli Termoplastik Kee trnde elyaf takviyesi ieren termoplastik reine ile yaplm plaka eklinde preslenebilir kalplamaya hazr zel amal bir takviyeli termoplastik eidini tanmlamaktadr. GMT nin hazrlanmas SMC ye benzemektedir. Ekstruderden ekilen bir termoplastik levha zerine yumuak haldeyken bir elyaf takviyesi yerletirilir. Bu katmanlarn zerine bir dier termoplastik levhada yumuakken yerletirilerek souk hadde silindirlerinin arasndan geirilir. Sertleen plakalar kesilerek preslenmeye hazr duruma getirilir. 1.5. Kompozit Malzeme Kullanm Alanlar

Kompozit malzemeler artk gittike artan oranlarda ve yeni sektrlerde kullanlmaya balanmtr. Uzun zaman uak sanayisindeki ihtiyalarn ynlendirdii kompozit malzeme geliimleri son dnemde yeni bir ok sektrde birok farkl ama iin kullanlmaktadr.

1.5.1. Havaclk Sanayi zellikle ileri kompozit malzemeler havaclk sanayinde ok geni uygulama alanlar bulmaktadr. Komposite malzemelerinin hafifliklerine oranla stn mekanik zellikleri uaklarda ve helikopterlerde sadece ii mekan deil yapsal paralarn da polimer esasl kompozitlerle retilmesine neden olmaktadr. Uaklar genellikle gvde arlk kontrolu uzun hizmet mr, sistem dizaynnn ana hatlar ve maliyet karakterlerinin yarsna belirli navlun, mesafe, seyir srati irtifa gibi performans gereksinimlerini karlayacak ekilde dizayn edilirler. Dier tm koullarn eit olduu durumlarda, arl en az tutulan dizayn kriteri en uygun olacaktr. Buna gre uygun zelliklere sahip hafif metaller en iyi verimi salayacaktr. Kompozit malzemeler bu amala kullanlabilecek uygun bir malzeme grubunu oluturmaktadr. Havaclk endstrisinde, tasarmlar; emniyet, hz ve ekonomi kriterlerinin optimizasyonu ile gerekleir. Hava tatlarnda, uzun hizmet mr, belirli navlun, mesafe seyir srati, irtifa gibi performans deerlerini salayan malzemelerden en dk arla sahip olan en uygun dizayn salayacaktr. Kompozitler bu amalar iin uygun bir malzeme grubunu oluturmaktadr. zgl mukavemet ve zgl rijitlik deerleri esas alndnda; dk younluklarndan dolay kompozit malzemeler de bu deerler konvensiyonel malzemelere stnlk salamaktadr. Bunlardan dolay kompozit malzemelerin, hava tatlarndaki kullanm hzla yaygnlamaktadr.

1.5.2. Uaklarda Kullanlan Kompozit Bileenleri

16

1.5.2.1. Matris Malzemeleri Uak endstrisinde kullanlan kompozitlerde matris grevi yapan polimer esasl reineler; - epoksi reineleri - Polyester reineleri - Polyamidler naylonlarolarak snflandrlabilirler. 1.5.2.2. Epoksi Reineleri Epoksi reineleri isimlerini lineer polimer ularndaki epoksil -C-C- gruplarndan alrlar. Epoksi reinelerinin; uzay ve havaclk endstrisinde kullanlan kompozit malzemelerin retilmesinde, eitli takviyelere karbon, cam, bor vs.- matris malzemesi olarak seilmesini salayan zellikleri unlardr: - Dk ve yksek scaklklarda sertleebilmesi - Yksek anma direnci - eitli yzeylere iyi yapabilme - Yksek kimyasal diren

1.5.2.3. Polyesterler Asit ve alkollerin kondensasyonu ile elde edilen polyester reineleri; reaksiyona giren maddelerle farkl gruplara ayrlrlar. Polyesterlerin bir cinsi olan alkidler; kaplayc madde yapmnda, doymu polyesterler; tekstil, elektrik, fotoraf film ve otomotiv endstrisinde kullanlrlar. Uaklarn i panellerinde kullanm olduka yaygn olan polyester eidi ise doymam polyesterlerdir. 1.5.2.4. Polyamidler Naylonlar Sert ve dayankl olan polyamidlerin birok eidi vardr. Kompozit malzeme retiminde kullanlan Naylon6 ve Naylon66 bu polyamidlerin en nemlileridir. 1.5.2.5. Fiber Takviyeler 1.5.2.5.1. Cam Fiberler Fiber retiminde camn birok farkl bileimi kullanlr. En ok kullanlan; kalsiyum, bor, sodyum, demir ve alminyum oksitlerini de ieren S1O2- silis camdr. Kompozit malzemelerde,cam fiber olarak en ok kullanlan deiik bileim, Tablo 2 de verilmitir.

17

E cam; yksek mukavemet, sertlik, elektriksel diren zelliklerine sahiptir. C camnn korozyon direnci yksektir. S cam; yksek young modl, yksek scaklarda gsterdii diren nedeniyle, uak endstrisinde geni bir kullanm alan bulmutur. 1.5.2.5.2. Karbon Fiberler Karbon fiberler; hazrland maddeye bal olarak iki gruba ayrlr. Petrol trevlerinden elde edilen, zift esasl fiberler; byk lde dayanm d amalarla kullanlrlar. Takviye malzemesi olarak genellikle polyacrylonitrile den PAN- retilmi fiberler kullanlr. Bu grup iinde yksek dayanml, fiber trleri vardr. Karbon fiberlerin tasarm malzemesi olarak kullanlmas, daha ok yksek dayanml tr zerinde younlamaktadr. Karbon fiberler; grafit tabakalarndaki karbon atomlar arasndaki gl kimyasal ba nedeniyle yksek elastisite modl ve ekme dayanmna sahiptirler. Grafit tabakalarnn, fiber eksenine paralel olarak ynlendirildii durumlarda en yksek dayanm deerlerine ulalr. 1.5.2.5.3. Organik Fiberler Nispeten yeni ve gelecei parlak bir fiber tr olan organik fiberler; yksek mukavemet ve rijitlie sahip ve byk oranda dzenli polimerlerdir. Organik fiberlerde karbon fiberler gibi anizotrapik davran gsterirler. Organik fiberlerin; Kevlar 29 ve Kevlar 49 gibi ticari isimleri olan eitleri vardr.

Cam karbon ve organik fiberlerin baz fiziksel zellikleri, Tablo 3 de karlatrlmtr. Kullanm alanlar;

B2 bombardman ua gvde panelleri; karbon fiber+epoksi A380 yolcu ua kanat panelleri ve flapler; karbon fiber+epoksi A380 yolcu ua burun blm (radome); CTP A380 yolcu ua dikey stabilizer; Aramid fiber+epoksi Airbus A320 uaklarnda kanatlarda, spaylerde, eleronlarda, kuyruk takmlarnda, silindirik motor klflarnda, karbon takviyeli kompozitler kullanlmtr. Zemin Plakas; Airbus 300/600 uaklarnda kullanlan karbon takviyeli Polieterimid Uak EAPS kapa; (Karbon Elyaf+PEEK) F-14 uaklarnda, yatay dengeleyiciler, F-15 lerde ise yatay ve dikey dengeleyiciler, bor-epoksi komposit malzemesinden yaplmtr. F-16 larda, yatay ve dikey dengeleyicilerin yansra kontrol yzeyleri de karbonepoksidir. F/A-18 uaklarnda kanat yzeyleri, yatay ve dikey dengeleyiciler, hz frenleri ve kontrol yzeyleri, AV-8B uaklarnda; kanatlar, yatay dengeleyiciler, n gvde ve kontrol yzeyleri karbon-epoksi olarak yaplmtr. Boing 757 ve 767 lerde; kontrol yzeyleri karbon-epoksi motor kaportalar karbon/avamid-epoksidir.

1.5.3. Denizcilik Sanayi

Yelkenli Gvdesi; CTP, Balsa ve polimer kpk stne cam, aramid karbon dokumalar ile kaplanmas Yat, Tekne Arkas Platform Basamaklar; CTP
18

Yelken Direi; Kevlar+Epoksi

1.5.4. Spor Aralar Kompozit malzemelerin popler olduu yeni sektrler arasnda spor ara ve gereleri her geen gn daha da ne kmaktadr. zellikle arln azalmas, dolaysyla hareket kabiliyetinin artmas, ve dayanklln artmasna neden olan cam ve karbon elyaf takviyeli kompozitler kullanlmaktadr. Kompozitler kano, srf ve yatlar iin ok nemli olan malzeme younluu ve darbe dayanm konusunda stn zelliklere sahiptirler. Da bisikletleri en iyi katlk/arlk oran ve en dk arlk zellikleri kazanmak iin karbon elyaf ile retilmektedir. Korozyona dayanm, ok emme ve salamlk gibi stn zellikler kazandrmaktadr. Ayrca golf sopas, tenis raketi gibi spor rnlerinde arl drmek iin karbon elyaf takviyeli kompozit malzemelerden retilmektedirler.

Su kaya; Termoplastik prepreg Kar kaya; Ahap zerine sarlm karbon, aramid, cam elyaf karm+epoksi Kano krei; (%33 Cam+Poliftalamid) Su kaydraklar: CTP Srf Tahtalar:; CTP Bisiklet; (Karbon+Poliamid 6), yaklak 1kg arlnda Reebook Spor Ayakkab; termoplastik poliretan, petek (honeycomb) Golf Sopas; Karbon Fiber+Epoksi Tenis Raketi; Aramid (Kevlar)+Epoksi Zpkn Gvdesi; Karbon Fiber+Epoksi Palet; Karbon Fiber+Epoksi

1.5.5. Korozyona Dayankl rnler

Su tank; CTP Mazgal Oluklar; CTP Yeralt Borular; Marketlerde Dondurulmu Gda Reyonu Kaplamas; CTP Rasathane Kubbesi; CTP Ak Saha Dolaplar: CTP it; CTP lan Panolar; CTP

1.5.6. Salk

Tekerlekli sandalye; Cam veya Karbon Elyaf takviyeli Polyester Tbbi Tetkik Cihazlar D Muhafazalar; CTP

1.5.7. Ulam

Traktr Kaporta Kabin Oturma Birimi; SMC Toplu Tama Aralar Oturma Birimi; SMC Konteynr Taban; GMT

19

Otobs Havalandrma Kanallar Port Bagaj Paralar Gsterge Paneli; CTP Ak Alan Servis (Golf Arabas) aralar kaporta, tavan; CTP Teleferik; CTP, Maka teleferii Tren; Kompozit prepreg ve dokuma malzemeler trleri artan oranlarda tren konstrksiyonunda maliyet ve arlk drmek amacyla kullanlmaktadr. skelette arln drlmesi enerji tasarrufu salamakla beraber daha hzl aralarn gelitirilmesine katkda bulunmaktadr. Ayrca trenlerde malzemelerin yksek katla sahip olmalar iskeletin desteklenmesine gerek olmamas anlamna gelmektedir ki bylece yolcu tama blm ayrlan mekan artrlabilmektedir.

Tren konstrksiyonunda kolay ve hzl deiebilen genellikle prepreg levhalar kullanlr.Bylece tekil zarar gren paneller hzla deitirilebilmektedir. 1.5.8. Otomotiv Otomobil firmas mterilerinin ihtiyalarna karlk vermek evresel artlarn basks altnda daha hafif otomobiller retmektedirler. Hafifi otomobiller daha abuk hzlanabilen, daha abuk durabilen ilerlemek iin daha kk bir motora ve daha az benzine ihtiya duyan ara anlamna gelmektedir.

Cam Silecei; %30 Cam+PBT Fitre Kutusu; Mercedes, %35 Cam+Poliamid 66 Pedallar; %40 Cam+Poliamid 6 Dikiz Aynas; %30 Cam+ABS Far Gvdesi; BMW, %30 Cam+PBT Hava Giri Manifoldu; BMW, Ford, Mercedes, %30 Cam+Poliamid 6 Otomobil Gsterge Paneli; GMT Otomobil Spoiler; CTP Otomobil Yan Gvde skeleti; Ford, CTP Otomobil kaporta; Corvette, SMC CTP 1.5.8.1. Formula 1 Arabalar

Formula 1 arabalarnn yapmna ait dzenlemeler ok zeldir ve titizlikle uygulatlmaktadr. Arabann tm arl 605 kilogram amamaldr. Tasarm mhendisleri en az arlkla en salam zm bulmak durumundadrlar. Daha nceleri yar arabalarnda hafif bir metal olan alminyum kullanlmaktayd artk kompozit malzemeler ok daha dk arlklarla serlik ikiye katlanabilmektedir. Ayrca karmak paralarn kompozit malzemelerle retilebilmesi F1 otomobillerin retiminde gerekli para says azaltlabilmektedir. Alminyumla 200den fazla parayla retilen gvde ve ase be paraya drlmtr. Kompozit malzemeler metal civatalar gibi balant paralar ile birletirilmek yerine epoksi reinesi ile birbirlerine balanmaktadr. F1 arabalarnda aada belirtilenlerle beraber birok para kompozit malzeme kullanlmaktadr.

Motor kaplamas Burun kapa n ve arka kanatlar, spoiler

20

Ana gvde. Mhendislik Elektrik datm Panolar; CTP

1.5.9. Mzik aletleri London College of Furniture ve dier baz yerlerde ileri kompozit malzemelerle mzikal enstrmanlar yaplmas zerine almalar bulunmaktadr. leri kompozit malzemelerle yaplan yayl sazlarda boyun ksmnn tellerin gerilmesinden dolay deforme olmas karlalan temel sorunlardandr.

Keman; Karbon Fiber+Epoksi Gitar; Karbon lamine tabakalar aras polimer kpk Akustik Gitar; Grafit-Epoksi ello; Karbon + Epoksi

1.5.10. Yap sektr

Kpr Taban;CTP Trabzan;CTP Yrme yollar;CTP Tayc Konstrksiyon;CTP Bina Balkon Korkuluu;CTP Kap;CTP Tayc Konstrksiyon, Yzme Havuzu, Kap Saa, Yer karolar; SMC Bina Kaplama Panelleri: CTP Kvet; CTP Lavabo; CTP Sokak Lambas; CTP Kompozit Malzemelerin Avantajlar ve Dezavantajlar

1.6.

Kompozit malzemelerin birok zelliklerinin metallerinkine gre ok farkllklar gstermesinden dolay, metal malzemelere gre nem kazanmlardr. Kompozitlerin zgl arlklarnn dk oluu hafif konstrksiyonlarda kullanmda byk bir avantaj salamaktadr. Bunun yannda, fiber takviyeli kompozit malzemelerin korozyona dayanmlar, s, ses ve elektrik izolasyonu salamalar da ilgili kullanm alanlar iin bir stnlk salamaktadr. Aada bu malzemelerin avantajl olan ve olmayan yanlar ksaca ele alnmtr. Kompozit malzemelerin dezavantajl yanlarn ortadan kaldrmaya ynelik teorik almalar yaplmakta olup, bu almalarn olumlu sonulanmas halinde kompozit malzemeler metalik malzemelerin yarini alabilecektir. Yksek Mukavemet : Kompozitlerin ekme ve eilme mukavemeti birok metalik malzemeye gre ok daha yksektir. Ayrca kalplama zelliklerinden dolay kompozitlere istenen ynde ve blgede gerekli mukavemet verilebilir. Bylece malzemeden tasarruf yaplarak, daha hafif ve ucuz rnler elde edilir. Kolay ekillendirebilme : Byk ve kompleks paralar tek ilemle bir para halinde kaplanabilir.Bu da malzeme ve iilikten kazan salar.

21

Elektriksel zellikler : Uygun malzemelerin seilmesiyle ok stn elektriksel zelliklere sahip kompozit rnler elde edilebilir. Bugn byk enerji nakil hatlarnda kompozitler iyi bir iletken ve gerektiinde de baka bir yapda, iyi bir yaltkan malzemesi olarak kullanlabilirler. Korozyona ve Kimyasal Etkilere Kar Mukavemet : Kompozitler, hava etkilerinden, korozyondan ve ou kimyasal etkilerden zarar grmezler. Bu zellikleri nedeniyle kompozit malzemeler kimyevi madde tanklar, boru ve aspiratrler, tekne ve dier deniz aralar yapmnda gvenle kullanlmaktadr. zellikle korozyona kar mukavemetli olmas, endstride birok alanda avantaj salamaktadr. Isya ve Atee Dayankll : Is iletim katsays dk malzemelerden oluabilen kompozitlerin sya dayankllk zellii, yksek s altnda kullanlabilmesine olanak salamaktadr. Baz zel katk maddeleri ile kompozitlerin sya dayanm arttrlabilir. Kalc Renklendirme : Kompozit malzemeye, kalplama esnasnda reineye ilave edilen pigmentler sayesinde istenen renk verilebilir.Bu ilem ek bir masraf ve iilik gerektirmez. Titreim Snmlendirme : Kompozit malzemelerde sneklik nedeniyle doal bir titreim snmleme ve ok yutabilme zellii vardr. atlak yrmesi olay da bylece minimize edilmi olmaktadr.

Btn bu olumlu yanlarn dnda kompozit malzemelerin uygun olmayan yanlar da u ekilde sralanabilir: Kompozit malzemelerdeki hava zerrecikleri malzemenin yorulma zelliklerini olumsuz etkilemektedir. Kompozit malzemeler deiik dorultularda deiik mekanik zellikler gsterirler. Ayn kompozit malzeme iin ekme, basma, kesme ve eilme mukavemet deerleri farkllklar gsterir. Kompozit malzemelerin delik delme, kesme tr operasyonlar liflerde almaya neden olduundan, bu tr malzemelerde hassas imalattan sz edilemez. Hammaddenin pahal olmas; Uaklarda kullanlabilecek kalitede karbon elyafnn bir metrekarelik kumann maliyeti yaklak 50 $ dr Lamine edilmi kompozitlerin zellikleri her zaman ideal deildir, kalnlk ynnde dk dayankllk ve katlar aras dk kesime dayanklk zellii bulunmaktadr Malzemenin kalitesi retim yntemlerinin kalitesine baldr, standartlam bir kalite yoktur. Kompozitler krlgan (gevrek) malzeme olmalarndan dolay kolaylkla zarar grrler, onarlmalar yeni problemler yaratabilir.

22

Malzemelerin snrl raf mrleri vardr. Baz tr kompozitlerin soutularak saklanmalar gerekmektedir. Scak kurutma gerekmektedir. Kompozitler onarlmadan nce ok iyi olarak temizlenmeli ve kurutulmaldr. Baz durumlarda bu zor olabilir. Baz kurutma teknikleri uzun zaman alabilmektedir.

Grld gibi kompozit malzemeler, baz dezavantajlarna ramen elik ve alminyuma gre birok avantaja sahiptir. Bu zellikleri ile kompozitler otomobil gvde ve tamponlarndan deniz teknelerine, bina cephe ve panolarndan komple banyo nitelerine, ev eyalarndan tarm aralarna kadar bir ok sanayi kolunda problemleri zmleyecek bir malzemedir.

TABLO 5 YKSEK MUKAVEMETL MHENDSLK MALZEMELER VE KOMPOZTLERN FZKSEL ZELLKLER Is.Gen. E/Y Katsays 10-61/oC GN/m2

24

25,7

180

350

Su verilmi ve 7.85 temerlenmi dk alaml elik Minomic-90 Nikel esasl alam Naylon 66 1.14 8.18

207

2050 600

12-28

11

26,4

261-76

800

204

1200

26

16

24,9

147

1100

70

60

90

1,8

61

150

23

Cam takviyeli naylon Vt 0,25

1.47

14

207

2.2

25

9,5

141

170

Fiberli tek ynl 1.62 sralanm karbon epaksi Vt 0,60 i- 1.62 fiberlere paralel -fiberlere dik Fiberleri tek ynl 1.93 sralanm campolyester 1.93 Vt 0,50 i-fiberlere paralel -fiberlere dik Fiberlere rastgele 1.55 ynlenmi campolyester

220 7

1400 38

0.8 0.6

-0,2 30

135

865

260

38 10

750 22

1.8 0.2 11 19,7

390

250

8.5

110

25

25

5,5

71

230

Kaynak: www.kimyamuhendisi.com

TABLO 6 E,S,C CAMLARININ KMYASAL BLEMLER CAM ED E cam SiO2 Al2O3, Fe2O3 CaO MgO Na2O, K2O Ba2O3 BaO
Kaynak: www.kimyamuhendisi.com

C cam 52,4 14,4 17,2 4,6 0,8 10,6

S cam 64,4 4,1 13,4 3,3 9,6 4,7 0,9 64,4 25,0 10,3 0,3 -

TABLO 7
24

KARBON, CAM VE KEVLAR 49 FBERLERNN 20 oC DEK ZELLKLER

Karbon fiber (PAN esasl)

Tip 2 Tip 1 ap m 7.0-9.7 7.6-8.6 1.75 250 20 76 76 -1 -eksene dik ekme dayanm 2.2 GN/m2 0.5 125 8-14 11.9

Younluk 103kg/m3 Young modl GN/m

3

1.95 390

2.56

1.45

-0 eksene 12 paralel

2.7

1.4-2.5

2.8-3.6

1.0 Is.Genleme Katsays 10-6/oC 0-100 (0.5)-(-1.2) (-0.1)(0.5) 7-12 -2 eksene 7-12 paralel -3 radyal sl iletkenlik -eksene parelel105 24

1.8-3.2

2.2-2.8

4.9

-2 59

1.04

0.04

Kaynak: www.kimyamuhendisi.com

2. DNYA KOMPOZT SEKTR

2.1.Dnya Kompozit Sektr hracat

25

TABLO 8 DNYA KOMPOZT SEKTR HRACATI HRACAT ( MLYON $ ) GTP NO:390940 ALMANYA ABD JAPONYA FRANSA GTP NO:854470 JAPONYA ABD ALMANYA FRANSA GTP NO:391729 ABD ALMANYA NGLTERE FRANSA GTP NO:391723 ABD ALMANYA KANADA NGLTERE 2001 125 106 75 73 1177 599 390 317 130 76 48 26 71 80 74 47 2002 134 110 105 68 149 209 184 232 110 91 55 32 81 70 59 46 2003 157 111 104 86 114 194 201 79 128 114 82 45 94 70 62 60 2004 183 142 134 105 150 220 214 104 144 162 102 80 137 73 72 78

DNYA KOMPOZT SEKTR HRACATI(DEVAMI) GTP NO:281810 N ALMANYA ABD JAPONYA GTP NO:701990 DANMARKA ABD ALMANYA MEKSKA GTP NO:690390 ALMANYA NGLTERE ABD JAPONYA GTP NO:392190 ALMANYA TALYA JAPONYA ABD GTP NO:381511 ABD ALMANYA HOLLANDA FRANSA 118 44 27 31 115 135 70 74 134 49 45 42 1016 460 362 437 81 53 50 28 128 44 32 28 172 120 75 63 122 34 47 31 1074 498 423 458 57 50 47 39 173 46 35 30 132 147 101 65 155 41 40 37 1291 613 641 428 78 62 46 51 222 62 43 32 252 165 106 67 183 45 39 41 1456 710 857 531 113 86 61 68

26

Kaynak: PC/TAS International Trade Statistics

Dnyadaki kompozit ihracatna gtip numaras (381511, 392190, 690390, 701990, 281810, 391723, 391729, 390940, 854470) baznda bakldnda; ilk 4 lkenin ihracat 7.2 milyar ABD Dolar seviyesindedir. Dnya ihracat sralamasnda, ABD ve Almanya drder rn grubunda ilk srada yer almaktadrlar. 2.2.Dnya Kompozit Sektr thalat

TABLO 9 DNYA KOMPOZT THALATI THALAT (MLYON $ ) GTP NO:390940 N ABD ALMANYA FRANSA GTP NO:854470 ABD KANADA ALMANYA JAPONYA 2001 96 96 59 46 666 228 180 122 2002 111 100 61 50 155 84 81 148 2003 124 118 70 56 154 68 87 112 2004 162 132 107 63 231 80 86 61

DNYA KOMPOZT THALATI(DEVAMI) GTP NO:391729 ABD ALMANYA KANADA MEKSKA GTP NO:391723 FRANSA ABD MEKSKA KANADA GTP NO:281810 ABD ALMANYA JAPONYA AVUSTURYA GTP NO:701990 ABD MEKSKA ALMANYA N GTP NO:690390 ABD TALYA GNEY AFRKA ALMANYA 33 28 32 34 58 85 52 30 65 72 62 37 113 71 43 46 48 28 18 22 38 36 27 24 72 70 56 28 73 64 51 31 114 73 90 51 53 26 23 23 38 42 36 29 96 80 73 33 72 67 64 39 113 89 81 59 50 30 40 19 49 50 38 38 121 83 76 38 105 90 81 55 127 80 79 98 51 33 38 24

27

GTP NO:392190 ABD ALMANYA FRANSA NGLTERE GTP NO:381511 ABD JAPONYA KORE

424 386 349 335 60 46 18

485 394 383 371 43 43 24

578 406 433 359 67 36 22

723 488 305 453 71 48 15

Kaynak: PC/TAS International Trade Statistics

Dnyadaki kompozit ithalatna gtip numaras (381511, 392190, 690390, 701990, 281810, 391723, 391729, 390940, 854470) baznda bakldnda; ilk 4 lkenin ithalat 4,3 milyar ABD Dolar seviyesindedir. Dnya ithalat sralamasnda ABD 7 rn grubunda ilk srada yer almaktadr.

2.3.

hracat ve thalatta 2005 yl lke Sralamas

TABLO 10 HRACATTA LKE SIRALAMASI (2005 YILI) HRACAT 2005 YILI ( $ )

GTP NO 390940 854470 391729 391723 701990 690390 392190 381511 281810 28181090 28181010 RN TANIMI FENOLK RENELER FBER OPTK KABLOLAR DER PLASTKLER VNL KLORR CAM YNNDEN MAMULLER DER SERAMK EYA PLASTKTEN DER LEVHA VS. TAKVYE KATALZRLER SUN KORENDON SUN KORENDON DERLER SUN KORENDON (%97.5 AL2O3) 1 ALMANYA FRANSA YUNANSTAN ALMANYA NGLTERE TALYA FRANSA AVUSTURYA FRANSA AVUSTURYA FRANSA 2 YUNANSTAN HOLLANDA ROMANYA YUNANSTAN ROMANYA BULGARSTAN HOLLANDA AZERBAYCAN EK CUM. K. K. TRK CUMHURYET EK CUM. 3 ESTONYA ALMANYA ZBEKSTAN ROMANYA RUSYA EGE SER. B. ALMANYA B. A. E. MOLDOVA SURYE MOLDOVA 4 ROMANYA TALYA YUGOSLAVYA BULGARSTAN GRCSTAN YUNANSTAN NGLTERE DANMARKA GRCSTAN RAN GRCSTAN

Kaynak: PC/TAS International Trade Statistics

2005 yl iin deerlendirecek olursak Fransa nn ilk sralarda yer ald rn says daha oktur. Fransa fiber optik kablo,suni korendon,%97.5 dialminyum trioksit ieren suni

28

korendon ve plastikten dier levha vs gibi mamullerde en ok ihracat yaptmz lke olmutur. 2005 yl ierisinde sadece 3 lkeye takviyeli katalizr ihracat yaplmtr. Bunlar ise; Avusturya, Azerbaycan ve B.A.E.dir. TABLO 11 THALATTA LKE SIRALAMASI (2005 YILI) THALAT ( $ ) 2005 YILI GTP NO 390940 854470 391729 391723 701990 690390 RN TANIMI FENOLK RENELER FBER OPTK KABLOLAR DER PLASTKLER VNL KLORR CAM YNNDEN MAMULLER DER SERAMK EYA PLASTKTEN DER LEVHA 392190 VS. 381511 TAKVYE KATALZRLER 281810 SUN KORENDON 28181090 SUN KORENDON DERLER SUN KORENDON (%97.5 28181010 AL2O3)
Kaynak: PC/TAS International Trade Statistics

1 FRANSA FRANSA DANMARKA FRANSA FRANSA HOLLANDA ALMANYA HOLLANDA FRANSA FRANSA FRANSA

2 ALMANYA HOLLANDA ALMANYA ALMANYA HOLLANDA ALMANYA TALYA ALMANYA HOLLANDA HOLLANDA

3 TALYA ALMANYA TALYA TALYA ALMANYA TALYA NGLTERE NGLTERE ALMANYA ALMANYA

4 NGLTERE TALYA NGLTERE NGLTERE TALYA NGLTERE AVUSTURYA DANMARKA TALYA TALYA TALYA

HOLLANDA ALMANYA

Trkiye nin 2005 ylndaki ithalat rakamlarna baklrsa, Fransa ithal edilen mamullerde de ounlukla ilk sralarda grlmektedir.kinci srada ise Almanya ve Hollanda bulunmaktadr. 3. TRKYE KOMPOZT SEKTR

3.1. Trkiye Kompozit Sektr hracat

TABLO 12 TRKYE KOMPOZT HRACATI

THALAT STATSTK ( $ ) GTP NO FENOLK RENELER 390940 FBER OPTK KABLOLAR 854470 DER PLASTKLER 391729 VNL KLORR 391723 CAM YNNDEN MAMULLER 701990 DER SERAMK EYA 690390 PLASTKTEN DER LEVHA VS. 392190 TAKVYE KATALZRLER 381511 2003 15987,65 2925,881 22489,812 802,499 5302,112 12957,654 82084,153 1164,866 2004 2005 2005* 2006* %Deii m -8,0902 -81,295 -14,27 2,27223 33,6948 -6,996 -2,7751 81,3659

20039,177 25092,763 8902,458 8236,14 5447,197 4209,971 1758,091 969,743 20403,075 3541,054 1304,196 1141,328 773,18 1331,722 446,827 457,216 6030,222 6388,308 1687,674 2545,313 14460,659 15211,333 4862,622 4544,677 107831,71 96413,702 29760,75 28957,15 2210,584 1544,699 425,926 2285,734

29

SUN KORENDON 281810 SUN KORENDON DERLER 28181090 SUN KORENDON (%97.5 AL2O3) 28181010 *:Ocak-Nisan

11972,58 3771,344 8201,236

14728,596 15346,569 4241,954 4520,091 6,15335 6539,318 5652,25 1860,608 100 8189,278 9694,319 2659,483 100

Kaynak: PC/TAS International Trade Statistics

Yukardaki tabloda Trkiyenin gtip numaralar baznda ithalatn grmekteyiz.Burada 2003,2004,2005,2005 in ilk drt ay ve 2006 nn ilk drt ay iersindeki ithalat rakamlar mevcuttur. Fenolik reine ithalatnda 2006 ya kadar srekli bir art olmasna ramen 2006 nn ilk drt aynda 2005 e oranla % 8 lik bir d sz konusudur.Fiber optik kabloda ve dier plastiklerde ise 2005ten sonra ciddi bir d grlmektedir. Genel olarak takviyeli katalizrler,cam ynnden mamuller ve suni korendonlar hari ithalat rakamlarnda yzde olarak bir azalma sz konusudur.

3.2. Trkiye Kompozit Sektr thalat : TABLO 13 TRKYE KOMPOZT THALATI

HRACAT STATSTKLER ( $ ) GTP NO FENOLK RENELER 390940 FBER OPTK KABLOLAR 854470 DER PLASTKLER 391729 VNL KLORR 391723 CAM YNNDEN MAMULLER 701990 DER SERAMK EYA 690390 PLASTKTEN DER LEVHA VS. 392190 TAKVYE KATALZRLER 381511 SUN KORENDON 281810 SUN KORENDON DERLER 28181090 SUN KORENDON (%97.5 AL2O3) 28181010 * : Ocak-Nisan 2003 1282,541 20716,608 29317,98 6501,464 16789,166 603,61 19012,24 172,317 15,413 0,339 15,074 2004 2209,456 20029,595 30460,964 23312,417 23161,519 465,049 37987,265 97,905 60,132 1,505 58,627 2005 2926,9 23019,679 41575,251 15768,52 23038,703 1344,426 58544,201 162,317 39,423 10,08 29,343 2005* 984,77 10098,457 9130,739 3908,144 7863,64 402,117 2006* 907,079 7476,724 11815,97 3038,455 7596,494 321,003 % Deiim -8,564965 -35,06526 22,725458 -28,62274 -3,516701 -25,26892 21,771324 -41,10924 97,687699 100 100

15489,859 19800,74 131,003 92,838 0,247 10,682 10,311 0,371

Kaynak: PC/TAS International Trade Statistics

30

Ayn ekilde gtip numaralar baznda Trkiyenin ihracatna bakldnda ithalatta olduu gibi yzde orannda dler vardr.rnein; en byk d %41.1 le 2005 yl hari her yl azalan takviye katalizrlerdir. 28181090 ve 28181010 gtip numaral suni korendonlarn 2005 ylnn ilk drt aynda ithalat veya ihracat mevcut deildir.

4. SONU VE DEERLENDRME 4.1. Malzeme Teknolojilerinde Trkiyenin 2023 Hedefleri

lkedeki sektrler yukarda verilen emada halen daha malzeme ve yar mamul, mamul snf ierisine skm bulunmaktadr ancak Bu durumun hzla btnlemi sistemler ve uygulamalara giden kapsam ierisinde hzla gelimesi beklenmelidir. Farkllama lke iin de nemli gndem oluturacaktr. rnein tekstil sektrndeki araylar buna gzel rnek tekil etmekte ve gl tekstil kurulularnn teknik, ilevsel tekstil alanlarndaki araylarna kompozit teknolojileri de katlma benzemektedir. lkedeki konut ana dayal olarak yap-inaat sektr byk frsatlar arz etmekte, imento retim kapasitelerine paralel olarak bu alanlarda yeni ve ilevsel nitelikte malzemelere dnk frsatlar ortaya kmaktadr; bunlar elyafl imento, hafif ve dayanml imento, yeni yap malzemeleridir. Bor, Toryum ve mineral-kil zenginlikleri rn esasna dnk olarak deerlendirilmelidir. zellikle bor alannda nemli frsat hidrojen kayna olarak kullanlmasdr. Dkm alanndaki geliim ve kazanlan bilgi, birikime dayal olarak 20 yllk srete nce Avrupa da birincilik ve dnya pazarlarnda liderlik mmkndr. Geleneksel seramiklerde ncelikle Avrupada liderlik konum ardndan dnya liderlii hedeflenebilir, giderek bu alanda tasarm yetenei ve retim makinelerine dnk yatrmlarla glenmek olasdr. Gl elik sektrnde paslanmaz ve nitelikli eliklerde nemli atlmlar mmkndr ve dnya liderlii hedeflenmelidir. Tak malzemeleri, ss malzemeler, lke iin son derece byk imkanlar arz etmekte, bu alanda son 2-4 yln gelimeleri, de umut vericidir. Altn, gm, platin ilemecilii, kymetli ta ilemecilii, porselen ve cam eya, ini ve geleneksel ss eyalar gibi konular turizm potansiyeli ile de entegre edilerek byk bir zenginlik yaratabilirler. Son 2-3 yln otomotiv sektrndeki sramalar srdrlebilir olmaldr ve bu alanda nemli frsatlar tasarmdan malzemeye kadar uzanan yelpazede deerlendirilmelidir. Kompozitler, plastik ve mhendislik plastiklerinde byk lekli bir sektr yaratlabilir ve dnya liderliine soyunabilir. Savunma byk bir itici g olarak Ar-ge den balayan dinamikleriyle nemli almlara yol aacaktr. Yzey kaplamalarda Avrupada rn gelitirme liderlii hedeflenmelidir. Makine imalat sektrmzn ve geleneksel anlamda teknisyenlik ve el becerisinin olduu, tasarm yetenei ile btnlemi gl bir makine imalat dal malzeme sektrlerinin de itici gc ile 2023 vizyonunun ke ta olmaldr. TABLO 14 MALZEME TEKNOLOJ VZYONLARI Ksa ve Orta Dnemde Malzeme Teknoloji Vizyonu Uzun dnemli vizyon 2023 karbon ve aramid elyaf teknolojisinde teknik tekstilde uzmanlama ve AB dk liderlii maliyetli retim teknikleri kompozit elyaf rme teknolojisi bu elyaflarn tm sektrlere
31

SEKTRLER TEKSTL

KMYA

tekstil makineleri gelitirme deri ve teknik tekstil sinerjisi ile dnyada ni rnlerde stnlk bor kimyasallarnda dnya birincilii ve ilenmi bor rnlerde dnya liderlii sodyum bor hidrr gelitirme tornada dnya liderlii zellikli kimyasallarda atlm ve srama biyokimya sektrne kimyasallarla destek deri kimyasallar vasfl demir ve elikte AB liderlii ve teknoloji liderlii gl elik retimi ile dnyada ilk be kaplamal salar ve otomotiv iin stn kalite mamuller

uygulanmas ve AB liderlii

sodyum bor hidrr ile enerji retiminde dnya apnda devrimsel dnmde kilit rol sektr biyoteknolojiye kayarak atlm yapabilir gda ile sinerji ve biyoteknolojide zel alanlarda liderlik, pakmaya gibi nder firmalarla GAP blgesinde odaklanma.

DKM ELK

dnyada ilk be liderlii hafifletirilmi elik salarda dnya liderlii elik yap teknolojilerinde nderlik(deprem tehdidi) rayl ulatrma sistemlerine(sper hzl trenler) uygun vasfl elikler

ALMNYUM VE HAFF ALAIMLAR

MALZEME TEKNOLOJ VZYONLARI(DEVAMI) Mg levha malzemelerin otomotiv alminyum folyo teknolojisi dnya sektrne liderlii, gda ve ambalaj sektrlerinde uygulama becerisi folyo teknolojisinde teknoloji yaratabilme yetenei(Mg levha ve folyo) geleneksel seramiklerde AB liderlii ve pazar kontrol ilevsel seramik rnlerde marka yaratma imento ve dier yap inaat malzemelerinde hafif, dayanml yeni malzemelerin yaygn uygulanmas ve AB liderlii elyafl imento kompozit teknolojisi ile sinerji: yap yenileme pazar mimari camlarda akll kabuk uygulamalar; enerji saknm ve retim, k, s ve elektrik akm ile deien uygulanmas

SERAMK

bor esasl teknik seramiklerde dnya apnda liderlik

YAPI-NAAT

yeni kentleme biimleri, uydulama ve ulatrma tekniklerinde gelimelerle doaya uyumlu, atk retmeyen, kendi enerjisini kendi reten, etkin yaltml yerlekelere uygun yap malzeme trleri, hafif, atksz, salam ve ok ilevli.

32

cam zellikleri OTOMOTV VE ULATIRMA tasarm, mhendislik ve argede AB liderlii yeni malzeme mhendislik uygulamalar ve yaygnlamas:Mg, Al, kompozit ve dier 10-15 milyar dolar ihracat ok gl yan sanayii yan sanayii retimi: 10 milyar dolar otobste ve midibste dnya liderlii sper hzl rayl sistem uygulamalar ve yerli komponent retimi TURZM tak ve mcevherat ilemecilii ve satlar ile AB liderlii 5-8 milyar dolar ihracat ve sat ss eyasnda AB liderlii:cam, porselen, kymetli ta ve mcevherat ilemeciliinde liderlik bor teknolojisindeki stnlkten dolay yeni enerji sistemlerini daha ucuza adapte ediyor dnya yeni tat arac teknolojisi iin tasarm ve retim ss kent-ii ve kentler aras sper hzl rayl sistem ve alt-sistemlerin yerli retimi

tak ve mcevherat ilemede dnya liderlii kymetli ta ilemeciliinde ve tasarmnda dnya apnda yetenek ve okullama tasarm ve mikro-ilemecilikte geliim mikro-teknolojide tasarm ve imalat yetenei kazanm

AMBALAJ

MAKNA MALAT

PLASTK

MALZEME TEKNOLOJ VZYONLARI(DEVAMI) blgesel odak teknolojiler:Gaziantep, Mara levsel ambalaj; uzun mr, seici Al folyo ile birlikte lamine ambalaj koruma ve sistemleriyle AB liderlii ve gda zellik katan yeni ambalaj teknolojilerinde sektrnde dnya pazarlarnda iddial stnlk konum nano-teknoloji retim sistemlerinde saysal tezgahlarda AB liderlii nemli metal ekil vermede AB liderlii yer savunma sanayiinde atlm sper hzl tren teknolojisi iin retim zrhl ara tasarm kabiliyeti alt sistemleri ihracat 5-7 milyar dolar elektrikli makinelerde 5 milyar dolar ihracat stn performans plastik rnlerde hacim plastik malzemeler imalatnda bulua ve yaratya dayanan teknolojik AB liderlii, byk i pazar avantaja gelitirmeler. yeni sper hzl rayl sistemler iin dntrlyor ,stn blge pazar kontrol ses yaltml, hafif , mukavim kompozit stn performansl plastik malzemeler hammaddelerde atlm ve kapasite yaratma

33

SAVUNMA

sensr teknolojilerinde byk aama zrh teknolojisinin olumas; bor karbrden dolay dnya liderlii uzay havaclk kurumu;Trk NASAs kuruluyor

ELEKTRONK

GEM NA

retim 15 milyar dolar; blge ve AB de sz sahibi yaratclk ve bulularla n plana kyor ihracat 10 milyar dolar tketici elektroniinde yeni teknoloji yaratyor tketim cihazlarnda AB lideri askeri elektronikte srama AB gemi ina liderlii 5000 adetlik filo kompozit gvde teknolojisinde lider kk ve orta boy tekne tasarm ve retiminde lider

savunma platformlarnda tasarm ve retim yetenei iletiim ve uydu haberlemesinde baa oynuyor zrhl ara teknolojisinde tasarm ve retim yetenei yeni nesil tketici elektroniinde dnya apnda marka firmalar ile baa oynuyor. savunma sanayiinde en yksek teknoloji elektronik aksam yerli retiyor

Kaynak: TUBTAK

KAYNAKA

Olcay Y., Akyol M., Gemci R., 2002, Polimer Esasl Lif Takviyeli Kompozit Malzemelerin arabirim Mukavemeti zerine Farkl Kr Metodlarnn Etkisinin ncelenmesi, Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk fakltesi, Cilt 7, Say 1, Bursa Philips N. L.,1989, Design with Advance Composite Materials, Springer-Verlag, The Design Council, Great Britain Younnossi O., Kennedy M., Graser J. C I., 2001, Military Airframe Costs The Effects of Advanced Materials and Manufacturing Processes, Project Air Force, RAND, Pittsburg, USA Cam Elyaf, 1997, Blten Say 6, Cam Elyaf Sanayi A.., www.science.org.au/nova/059/059key.htm > Putting it together the science and technology of composite materials www.fibersource.com > FiberSource: The Manufactured Fiber Industry http://plastics.about.com/library/weekly/aa060297.htm > Composites / Plastics What's a Composite? www.geocities.com/CapeCanaveral/1320 > Vince Kelly's Carbon Fiber Homepage TUBTAK Yaynlar www.fibreglast.com > Fiberglass, Carbon Fiber - Fibre Glast Developments Corp. www.msm.cam.ac.uk/phase-trans/2001/stef/img23.htm > Peel Joint: FE Model www.turkcadcam.net www.kimyamuhendisi.com PC/TAS International Trade Statistics Ayhan Enici, T Mimarlk Fakltesi

34