Professional Documents
Culture Documents
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)
METAL TEKNOLOJS
MIG KAYNAI
ANKARA 2006
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.
NDEKLER
AIKLAMALAR .......................................................................................................iii GR ........................................................................................................................... 1 RENME FAALYET 1 ...................................................................................... 3 1. ALAIMLI ELKLERN KAYNAI................................................................... 3 1.1. MIG MAG le Farkl Metallerin Kayna...................................................... 3 1.1.1. MIG Kayna ile MAG Kayna Arasndaki Fark..................................... 3 1.1.2. Endstrideki Yeri ve nemi....................................................................... 3 1.2. MIG Kayna le Alaml eliklerin Kayna ................................................. 4 1.2.1. Paslanmaz eliklerin MIG Kayna .......................................................... 4 1.2.2. MIG Kayna ile Paslanmaz eliklerin Kaynan Yapmak ..................... 5 UYGULAMA FAALYET..................................................................................... 8 LME VE DEERLENDRME........................................................................... 9 RENME FAALYET 2 .................................................................................... 11 2. MIG LE ALMNYUM VE ALAIMLARININ KAYNAI............................ 11 2.1. Alminyum ve Alamlarnn MIG ile Kayna ............................................. 11 2.1.1. MIG Kaynak Yntemi ile Kaynatlan Alminyum ve Alamlar ........... 11 2.1.2. MIG Kaynak Makinesinin Alminyum ve Alamlar Kayna iin Ayarlar............................................................................................................... 11 2.1.3. Alminyum ve Alamlar Kaynanda Kullanlan Teller (Elektrot)....... 11 2.1.4. Kaynak ncesi Temizleme ...................................................................... 12 2.1.5. MIG ile Alminyum ve Alamlar Kaynanda Kullanlan Gazlar ........ 12 2.2. MIG Kayna ile Alminyum ve Alamlarnn Kaynan Yapmak ............. 12 UYGULAMA FAALYET................................................................................... 14 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 15 RENME FAALYET 3 .................................................................................... 17 3. MIG LE BAKIR VE ALAIMLARININ KAYNAI......................................... 17 3.1. Bakr ve Alamlarnn MIG ile Kayna........................................................ 17 3.1.1. MIG Kaynak Yntemi ile Kaynatlan Bakr ve Alamlar...................... 17 3.1.2. MIG Kaynak Makinesinin Bakr ve Alamlar Kayna iin Ayarlar ... 17 3.1.3. Bakr ve Alamlar Kaynanda Kullanlan Teller (Elektrot) ................. 17 3.1.4. Kaynak ncesi Temizleme ...................................................................... 18 3.1.5. MIG ile Bakr ve Alamlar Kaynanda Kullanlan Gazlar................... 18 3.2. MIG Kayna ile Bakr ve Alamlarnn Kaynan Yapmak........................ 18 UYGULAMA FAALYET................................................................................... 20 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 21 RENME FAALYET 4 .................................................................................... 23 4. MIG MAG KAYNAK YNTEM LE ZL ELEKTROTLA DOLGU KAYNAI ................................................................................................................. 23 4.1. zl Elektrotlarla Kaynan Endstrideki Yeri ve nemi ............................. 23 4.2. zl Elektrotla Kaynak................................................................................... 24 i
4.2.1. zl Elektrotlarn Kayna in Kullanlan Kaynak Makinelerinin zellikleri........................................................................................................... 24 4.2.2. zl Elektrot eitleri.............................................................................. 26 4.2.3. zl Elektrotla Dolgu Yaplan Gereler.................................................. 27 4.2.4. zl Elektrotla dolgu Kayna Yntemleri ............................................. 27 4.3. zl Elektrotla Dolgu Kayna Yapmak ........................................................ 27 4.4. Kaynak Maliyet Hesaplar............................................................................... 28 4.4.1. Kaynak Maliyet Hesaplar........................................................................ 28 4.4.2. Kaynak Maliyetinin Hesaplanmasnda zlenecek Yntemler .................. 28 UYGULAMA FAALYET................................................................................... 30 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 31 MODL DEERLENDRME .................................................................................. 33 CEVAP ANAHTARLARI......................................................................................... 34 CEVAP ANAHTARLARI......................................................................................... 34 NERLEN KAYNAKLAR...................................................................................... 36 KAYNAKA ............................................................................................................. 37
ii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK
521MMI243
Metal Teknolojisi Kaynaklk MIG Kayna Bu modl MIG kayna ile alaml eliklerin, alminyum ve alamlarnn, bakr ve alamlarnn kayna ile zl elektrotla dolgu yapabilme bilgi ve becerilerini ieren renme materyalidir. 40/32 Zmre retmenleri tarafndan karar verilecektir. MIG kayna ile eitli metallerin kaynan yapmak. Genel Ama: Bu modl ile gerekli ortam salandnda tekniine uygun olarak MIG-MAG kayna ile alaml eliklerin, alminyum ve alamlarnn, bakr ve alamlarn kaynan ve zl elektrot ile dolgu kaynan yapabileceksiniz. Amalar: Tekniine uygun olarak MIG MAG kaynak yntemi ile alaml eliklerin kaynan yapabileceksiniz. Tekniine uygun olarak MIG MAG kaynak yntemi ile alminyum ve alamlarnn kaynan yapabileceksiniz. Tekniine uygun olarak MIG MAG kaynak yntemi ile bakr ve alamlarnn kaynan yapabileceksiniz. Tekniine uygun olarak MIG MAG kaynak yntemi ile zl elektrot ile dolgu kayna yapabileceksiniz. Ortam: Metal ileri atlyeleri veya gerek alma ortam Donanm: MIG kaynak makinesi, kaynak postas, maske, iki adet paslanmaz sac, iki adet alminyum gere, iki adet bakr gere, 350 amper ve st MIG kaynak makinesi, doldurulacak gere Bu modl ierisinde yer alan her faaliyetten sonra verilen lme aralar ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda, kazandnz bilgi beceri ve tavrlarn llmesi iin retmeniniz tarafndan hazrlanan lme arac ile deerlendirileceksiniz. davranlar retmeniniz tarafndan hazrlanan lme arac kullanarak deerlendirileceksiniz.
MODLN AMACI
LME VE DEERLENDRME
iii
iv
GR GR
Sevgili renci, Gelien teknolojiyle birlikte MIG MAG kaynak yntemi endstride geni bir kullanm alnna sahip olmaya balamtr. Bunun en nemli nedeni kullanlabilirliinin kolay olmas ve hemen hemen tm ticari alamlarn kaynann yaplabilmesidir. MAG yntemi alamsz ve az alaml eliklerin kaynanda kullanlr. MIG yntemi tm ticari alamlara uygulamak mmknken zellikle oksijene duyarl paslanmaz elik, alminyum ve alamlar, bakr ve alamlar gibi malzemelerin kaynanda kullanlr. zl elektrotla dolgu kayna endstride olduka fazla kullanm alanna sahiptir. Bunun sebebi, dolu tel olarak ekilemeyen baz alamlarn zl tel elektrot olarak ekilmesine imkn salamasdr. Ayrca zl elektrotla kaynak ynteminde istenildiinde koruyucu gaz kullanlmamas, zellikle montaj ilemlerinde ve antiyede rahata kullanlmasna olanak salamaktadr. Bu modl sonunda MIG MAG kayna ile alaml eliklerin, alminyum ve alamlarnn, bakr ve alamlarn kaynan ve zl elektrot ile dolgu kaynann nasl yapldn reneceksiniz. Alacanz bilgi ve beceriler sayesinde piyasada aranan elemanlar olacaksnz.
RENME FAALYET-1
AMA
RENME FAALYET 1
Bu renme faaliyeti sonunda, uygun atlye ortam hazrlandnda, tekniine uygun olarak MIG MAG kaynak yntemi ile alaml eliklerin kaynan yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Paslanmaz elik kayna yaplan bir iletmeye giderek kaynak esnasndaki izlenimlerinizi bir rapor haline getirerek snfa sununuz.
Derin nfuziyet, Her pozisyonda kaynak yaplabilmesi, Ara vermeden kaynak yaplabilmesi, Demir esasl ile demir d metaller ve alamlarnn; uygun koruyucu gaz, elektrot ve kaynak deikenleri semek artyla kaynak yaplabilmesi, Uygulamasnn kolay olmas, Ekonomik bir kaynak yntemi olmas, Yar otomatik bir kaynak yntemi olmas, Gerekli ekip ve donanm salandnda tam otomatik kaynak yaplabilmesi, Resim 1.1 de bir motor yardmyla dnen bir tren tekerleinin MIG MAG yntemi ile otomatik olarak kaynak yaplmas grlmektedir. Yukarda saylan avantajlarn yannda ok kuvvetli ultraviole n karmas, kaynak sisteminin karmak, pahal ve tanma zorluu, kaynak torcunun ie yakn olmas en byk dezavantajlar olarak saylabilir.
Resim 1.1: Tren tekerleinin MIG mag yntemi ile otomatik olarak kaynak yaplmas
Paslanmaz elikleri dier eliklerden ayran en nemli zellik ierisindeki yksek krom sebebiyle korozyona ve oksidasyona kar direnlerinin fazla olmasdr. Piyasada 170 ten fazla eidi bulunan paslanmaz elikler be an gruba ayrlr. Martenzitik paslanmaz elikler Ferritik paslanmaz elikler stenitik paslanmaz elikler kelme sertlemeli paslanmaz elikler ift fazl paslanmaz elikler
kullanlr. Sprey ark iin kaynak makinesi 26-33 V arasnda ve argon - % 1-2 oksijenle kartrlm karm gaz kullanlr. zellikle daha dk s girdisi istenen ince saclarn ve kk pasolarn kaynanda ksa ve darbeli ark kullanlr. Bu ark tr iin kaynak makinesinin voltaj 18-24 V arasnda ve % 90 helyum - % 7,5 argon - % 2,5 karbondioksit karm gaza kullanlr.
Resim 1.2: MIG yntemi ile paslanmaz elik bir parann kayna
Paslanmaz eliklerin kayna srasnda paralarn altna bakr bir altlk konulmas nerilir. Souma esnasnda kaynak blgesine arka taraftan havann iinde bulunan oksijen ve azotun zarar vermemesi iin gerekli nlemler alnr. ekil 1.1 de paralarn altna konulan altlk grlmektedir.
Kaynak ileminde sola ve saa kaynak yntemleri kullanlr. Sola kaynak ynteminde kaynak kaynak dikiini daha iyi grr. Saa kaynak ynteminde ise derin nfuziyetli kaynak dikileri elde edilir. ekil 1.2de kaynak esnasndaki torcun konumu grlmektedir. Koruyucu gazn kaynak blgesini tam koruyabilmesi iin kaynak torcu mmkn olduu
kadar dik tutulmaldr. Resim 1.3 te kaynak yaplm bir paslanmaz elik para grlmektedir.
Kaynak sonras kaynak dikiinin iki tarafnda oluan atklar ve renk deiimi mekaniksel ve kimyasal temizleme yntemleri ile giderilir. Paslanmaz elik ierisinde bulunan kromun yksek olmas kaynak esnasnda oluan gaz ve duman kaynak iin tehlike arz eder. Bu sebeple havalandrma ve tahliye sisteminin olmas gereklidir.
lem Basamaklar Kaynak edilecek gerecin cinsine gre seilen ilave teli makine tel verme nitesine taknz.
Resim 1.4: Telin tel verme nitesine taklmas
Kaynak srasnda koruyucu gaz tpn makineye balaynz ve manometresini taknz. Kaynak edilecek gereci temizleyiniz Kaynak gerelerini puntalayarak dzgnln kontrol ediniz. Torcu 900 lik ayla tutarak kaynak dikiini ekiniz (ekil 1.2). Kaynan bitiminde kaynak dikiini temizleyiniz.
neriler Uygun tel srme rulosu kullannz. retici firma tarafndan kaynak teli zerine yazlan bilgileri okuyup uygulaynz. Gaz kaa olup olmadn kontrol ediniz. Gerecin zerinde ya, kir, pas ve nemin tam olarak giderilmi olmasna dikkat ediniz. Kaynak ek yerinin kararmasn azaltmak iin sprey kullannz. Emniyet tedbirlerini alnz. nl ve eldiven kullannz. Kaynak na kar maske kullannz. Havalandrma sisteminin alp almadn kontrol ediniz. Puntalamadan nce paralar arasndaki mesafenin az olmasna, ince saclarda hi olmamasna dikkat ediniz. Gazn kaynak blgesini tam korumasna dikkat ediniz. Kaynak sonras oluan kalnt ve renk deiimini giderilmesini salaynz. Mesleinle ilgili etik ilkelere uygun davrannz.
2. Aadakilerden hangisi MIG MAG kaynak ynteminin dezavantajdr? A) Yksek erime hz B) Kaynak torcunun ie yakn olmas C) Derin nfuziyet D) Ara vermeden kaynak yaplabilmesi 3. Aadakilerden hangisi paslanmaz eliklerin zelliklerinden deildir? A) Korozyona kar direnleri fazladr. B) abuk oksitlenir. C) Krom oranlar yksektir. D) Neme kar direnleri fazladr. 4. Paslanmaz eliklerin kaynamda hangi akm ve kutuplama kullanlr? A) Doru akm, pozitif (+) kutup B) Alternatif akm, pozitif (+) kutup C) Doru akm, negatif (-) kutup D) Alternatif akm, negatif (-) kutup 5. Paslanmaz eliklerin kaynanda genellikle hangi koruyucu gaz kullanlr? A) Karbondioksit B) Oksijen C) Argon - % 1-2 Oksijen D) Karbondioksit - % 1-2 Argon 6. Kaynak esnasnda kaynak torcu ka derece tutulmaldr? A) 300 B) 600 C) 750 D) 900
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorular doru cevap verdiyseniz uygulamal teste geiniz.
B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Eksikleri tamamlaynz. Cevaplarnzda hayr varsa uygulama ksmn tekrar okuyunuz. Btn cevaplarnz evet ise dier faaliyet ksmna geiniz.
10
RENME FAALYET-2
AMA
RENME FAALYET 2
Bu renme faaliyeti sonunda; uygun atlye ortam hazrlandnda, tekniine uygun olarak MIG MAG kaynak yntemi ile alminyum ve alamlarnn kaynan yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Alminyum kayna yaplan bir iletmeye giderek kaynak esnasndaki izlenimlerinizi bir rapor haline getirerek snfa sununuz.
11
Alminyum teller ok yumuak olduu iin tel srme makaralar tatl sk ekilde olmaldr. Fazla sklrsa telde ezilmeler meydana gelir ve telin rahat ilerlememesine ve kaynak srasnda karkla sebep olur. Kullanlan tellerin yumuak olmas, tel srme makaralar zerindeki kanallarn ve klavuzlarn U biimde olmas istenir. Ayrca telin iletimini salayan spiralin teflon olmas nerilir. Teflon spiral, telin anmasn nleyerek tkanmalarn nne geer.
12
13
lem Basamaklar Kaynak edilecek gerecin cinsine gre seilen ilave teli makine tel verme nitesine taknz (Resim 1.2). Kaynak srasnda koruyucu gaz tpn makineye balaynz ve manometresini taknz. Kaynak edilecek gereci temizleyiniz MIG kaynak makinesini altrarak, tel (elektrot) geli hzn, gaz basncn para kalnlna gre makine amper ayarn yapnz. Kaynak gerelerini puntalayarak dzgnln kontrol ediniz. Torcu 750 - 800 lik ayla tutarak kaynak dikiini ekiniz(ekil 2.2). Kaynan bitiminde kaynak dikiini temizleyiniz.
neriler Uygun tel srme rulosu kullannz. retici firma tarafndan kaynak teli zerine yazlan bilgileri okuyup uygulaynz. Telin bask markalar tarafndan fazla skmamasna dikkat ediniz. Gaz kaa olup olmadn kontrol ediniz. Gerecin zerinde ya, kir, pas ve nemin tam olarak giderilmi olmasna dikkat ediniz. Hava akm fazla ise gaz basncn artrnz. Emniyet tedbirlerini alnz. nl ve eldiven kullannz. Kaynak na kar maske kullannz. Havalandrma sisteminin alp almadn kontrol ediniz. Yksek kaynak hzyla alnz. Torca fazla hareket vermeyiniz. Gazn kaynak blgesini tam korumasna dikkat ediniz. Kaynak dikii sonunda oluan krateri torcu ters ynde evirerek doldurunuz. Mesleinle ilgili etik ilkelere uygun davrannz.
14
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorular doru cevap verdiyseniz uygulamal teste geiniz.
15
B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz. KONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER Kaynak edilecek gerecin cinsine gre seilen ilave teli makine tel verme nitesine taktnz m? (Resim 1.2) Kaynak srasnda koruyucu gaz tpn makineye balayp manometresini taktnz m? Kaynak edilecek gereci temizlediniz mi? MIG kaynak makinesini altrarak, tel (elektrot) geli hzn, gaz basncn para kalnlna gre makine amper ayarn yaptnz m? Kaynak gerelerini puntalayarak dzgnln kontrol ettiniz mi? Torcu 750 - 800 lik ayla tutarak kaynak dikiini ektiniz mi? Kaynan bitiminde kaynak dikiini temizlediniz mi? Evet Hayr
DEERLENDRME
Eksikleri tamamlaynz. Cevaplarnzda hayr varsa uygulama ksmn tekrar okuyunuz. Btn cevaplarnz evet ise dier faaliyet ksmna geiniz.
16
ARATIRMA ARATIRMA
Bakr kayna yaplan bir iletmeye giderek kaynak esnasndaki izlenimlerinizi bir rapor haline getirerek snfa sununuz.
17
Resim 3.1: MIG yntemi ile dolgu kayna yaplm bakr gere
Bakr ve alamlarnn MIG kaynak yntemi ile 3 mm den byk kalnlklardaki gerelerin kayna mmkndr. nce gerelerin kaynanda TIG kaynak yntemi uygulanr. MIG yntemi ile hemen hemen her pozisyonda kaynak yapmak mmkndr. MIG yntemi ile yaplan bakr kaynanda gerelerin altna bir destek konmas nerilir. yi bir kaynak dikii iin sola kaynak yntemi uygulanr. Kaln paralarn
18
kaynanda 200 400 0C arasnda bir n stma uygulanr. Kaynak yaplacak her iki yzeye de dekapan dkmek kaynan kalitesini arttrr. Kaynak torcuna teorikte 900 lik bir a verilir denilse de, uygulamada 75 800 lik bir a uygulanr. Gaz korumasnn kaynan kalitesi zerinde etkili olaca unutulmamal ve kaynak blgesinin tam korumas salanmaldr. ekil 3.1 de kaynak esnasndaki konum grlmektedir.
Kaynak esnasnda durulmas durumunda oluan krater uygun bir aletle kaldrlmal ve kaynaa 20 30 mm geriden balanmaldr. Kaynak dikii ekildikten sonra gerilmeleri azaltmak iin kaynak dikii ekilenmelidir. Bakr ve alamlarnn kaynanda oluan ve insan sal iin zararl olan duman ve gazlarn uzaklatrlmas iin havalandrma sistemlerinin ok iyi olmas gerekir.
19
lem Basamaklar Kaynak edilecek gerecin cinsine gre seilen ilave teli makine tel verme nitesine taknz (Resim 1.2). Kaynak srasnda koruyucu gaz tpn makineye balaynz ve manometresini taknz. Kaynak edilecek gereci temizleyiniz MIG kaynak makinesini altrarak, tel (elektrot) geli hzn, gaz basncn para kalnlna gre makine amper ayarn yapnz. Kaynak gerelerini puntalayarak dzgnln kontrol ediniz. Torcu 750 - 800 lik ayla tutarak kaynak dikiini ekiniz (ekil 3.1). Kaynan bitiminde kaynak dikiini temizleyiniz.
neriler retici firma tarafndan kaynak teli zerine yazlan bilgileri okuyun ve uygulaynz. Gaz kaa olup olmadn kontrol ediniz. Gerecin zerinde ya, kir, pas ve nemin tam olarak giderilmi olmasna dikkat ediniz. Paralar arsndaki mesafeye dikkat ediniz. Emniyet tedbirlerini alnz. nl ve eldiven kullannz. Kaynak na kar maske kullannz. Havalandrma sisteminin alp almadn kontrol ediniz. Gazn kaynak blgesini tam korumasna dikkat ediniz. Dk kaynak hzyla al. Kaynak sonras kaynak dikiine ekile vurunuz. Mesleinle ilgili etik ilkelere uygun davrannz.
20
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorular doru cevap verdiyseniz uygulamal teste geiniz.
21
B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz. KONTROL LSTES
DEERLENDRME KRTERLER Kaynak edilecek gerecin cinsine gre seilen ilave teli makine tel verme nitesine taktnz m? Kaynak srasnda koruyucu gaz tpn makineye balayp manometresini taktnz m? Kaynak edilecek gereci temizlediniz mi? MIG kaynak makinesini altrarak, tel (elektrot) geli hzn, gaz basncn para kalnlna gre makine amper ayarn yaptnz m? Kaynak gerelerini puntalayarak dzgnln kontrol ettiniz mi? Torcu 750 - 800 lik ayla tutarak kaynak dikiini ektiniz mi? Kaynan bitiminde kaynak dikiini temizleyiniz. Evet Hayr
DEERLENDRME
Eksikleri tamamlaynz. Cevaplarnzda hayr varsa uygulama ksmn tekrar okuyunuz. Btn cevaplarnz evet ise dier faaliyet ksmna geiniz.
22
RENME FAALYET-4
RENME FAALYET 4
AMA
Bu renme faaliyeti sonunda uygun atlye ortam hazrlandnda, tekniine uygun olarak MIG MAG kaynak yntemi ile zl elektrotla dolgu kayna yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Dolgu kayna yaplan bir iletmeye giderek kaynak esnasndaki izlenimlerinizi bir rapor haline getirerek snfa sununuz.
23
zl elektrotla yaplan kaynan avantajlarn aadaki ekilde sralamak mmkndr. Daha fazla metal yma olana vardr. Kullanm kolaydr. Basit kaynak az kalnl gerektirir. Nfuziyeti fazla dzgn kaynak dikileri elde edilir. Elektrik sarfiyat dktr. Tek pasoda istenilen zellikler salanabilir. zde bulunan oksit zcler sayesinde zel bir temizleme ilemine gerek duymadan kaynaa olanak salar. Koruyucu gaz gerektirmemesi sayesinde zellikle montaj ilemlerinde, inaatlarda ve hava akmnn fazla olduu durumlarda byk kolaylk salar.
24
zl elektrotla ark kaynanda, boru eklinde eriyen elktrotla i paras arasnda ark sayesinde kaynak ilemi gerekletirilir. Koruyucu gaz kullanlmad durumlarda, ark esnasnda telin iinde bulunan zn yanmasyla oluan gaz atmosferi sayesinde koruma salanr. ekil 4.3 de zl elektrotla yaplan kaynakta ark blgesi grlmektedir. zl elektrotla yaplan ark kaynanda kaynak makinesi en az 350 Amper gcnde olmaldr. Koruyucu gaz kullanld zaman, karbondioksit veya argon karbondioksit karm gazlar kullanlr. Nfuziyetin derin olmas istenildii durumlarda karbondioksit gaz kullanlr.
25
zl elektrottaki zn grevlerini aadaki gibi sralamak mmkndr. Kaynak dikiini alamlandrmak. Kaynak banyosu zerinde koruyucu gaz atmosferi oluturmak. Kaynak dikiinin yava soumasn salamak. Kararl bir ark oluturarak sramalar en aza indirmek. zl elektrotlar DIN 8559 a gre snflandrlmlardr. Elektrot aplar; 1,0 1,2 1,6 2,0 2,4 2,8 3,2 4,0 5,0 mm olarak imal edilirler. zl elektrotlarn rutubetsiz ve kuru ortamlarda depolanmas istenir.
26
Bu tr ekil deitirmenin nne, malzeme zelliine gre 200 500 0C arasnda bir n stma uygulayarak geilebilir. Ayrca ekilen kaynak dikilerinin sras da ok nemlidir. ekil 4.6 da dz paralara, ekil 4.7 de silindirik paralarn yzey dolgusunda uygulanan diki sralar verilmitir.
27
28
KMA= Bir metre boyundaki kaynak metali al (kg) EG = Elektrotun erime gc (kg/h)
Malzeme maliyeti, iilik maliyeti ve elektrik maliyeti toplanarak 1 m boyundaki kaynak dikiinin maliyeti bulunur. Bu maliyet, toplam diki boyuna oranlanarak kaynak dikiinin maliyeti bulunur.
29
lem Basamaklar Dolgu yaplacak yzeyi temizleyiniz. Kaynak makinesine zl elektrotu taknz. Tel apna gre amper ve tel geli hzn ayarlaynz. Doldurulacak gereteki arplmalar engellemek iin paray sabitleyiniz. lk dolgu dikiini ekiniz. ekilen ilk dolgu dikiini temizleyiniz. Elle dokunulacak scakla geldiinde ikinci kaynak dikiini ekiniz. Dolgu ilemi bitene kadar 6 ve 7 nulu ilemleri tekrarlaynz. Dolguyu kontrol ediniz.
neriler Yzeyde herhangi bir maddenin kalmadn kontrol ediniz. retici firma tarafndan kaynak teli zerine yazlan bilgileri okuyun ve uygulaynz. Emniyet tedbirlerini alnz. nl ve eldiven kullannz. Kaynak na kar maske kullannz. evre gvenliini alnz. arplmalar nlemek iin mmknse n stma uygulaynz. Her dikiten sonra hibir kalntnn kalmadna dikkat ediniz. Diki ekili srasna dikkat ediniz. Mesleinle ilgili etik ilkelere uygun davrannnz.
30
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorular doru cevap verdiyseniz uygulamal teste geiniz.
31
B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Eksikleri tamamlaynz. Cevaplarnzda hayr varsa uygulama ksmn tekrar okuyunuz. Btn cevaplarnz evet ise modl deerlendirme ksmna geiniz.
32
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular modln ilgili faaliyetine geri dnerek tekrar inceleyiniz.
33
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. D B B A C D
MODL DEERLENDRME 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Y D Y D D D Y D D Y D Y Y D D Y D D Y
35
36
KAYNAKA KAYNAKA
1-ADSAN Kasm, Elektrik Kayna, Milli Eitim Basmevi, ANKARA 1989. 2- Akma Makine, Gazalt Kaynak Makineleri Montaj Bakm Kullanma Talimatlar, ANKARA ANIK Selahaddin, E.Sabri ANIK, Mehmet VURAL, 1000 Soruda Kaynak Teknolojisi El kitab Cilt II, STANBUL, 1993 3- ANIK Selahaddin, Kaynak Teknii El Kitab, stanbul 1991 ANIK Selahaddin, Kutsal TLBENT, Erdin KALU, rtl Elektrot ile Ark Kayna, Gedik Yaynlar, STANBUL, 1991 CAVCAR Melike, Bakr ve Bakr Alamlarnn Kayna, Oerlikon Yaynlar, STANBUL, 1996 ERTRK brahim, Gazalt Kaynak Yntemleri, KOSGEB Yaynlar, ANKARA KARATAOLU Fatih, Demiryolunda alan Monoblok Tekerlerin almalar Esnasnda Anan Ksmlarnn MIG MAG Kayna ile Deiik Elektrot Komposizyonlarnda Yaplan Dolgu Kaynann Anma zelliklerinin ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi, ANKARA, 1997 OUZ Burhan, Demir D Metallerin Kayna, Oerlikon Yaynlar, STANBUL, 1990 OUZ Burhan, zl Tel Elektrotla Birletirme ve Dolgu Kaynaklar, Kaynak Bilimi Dergisi, Oerlikon Yaynlar, STANBUL, 1988/3 SERFEL, Y.SAP, Metal leri Meslek Teknolojisi III, ANKARA, 1997 TLBENT Kutsal, MIG MAG Eriyen Elektrotl le Gazalt Kayna, Gedik Yaynlar, STANBUL, 1990 13 - WEB STELER www. askaynak.com.tr www.bhler-uddeholm.com www. gedik.com.tr www.oerlikon.com.tr
37