BEST Transformer Test Procedures TR

Transformatr Testleri
BEST

BALIKESR ELEKTROMEKANK SANAY TESSLER A..

Tesis 1 : Ar Sanayi Blgesi No 149 10040
Balkesir / Trkiye

Tel. : + 90 266 241 82 00 Fax : + 90 266 241 52 36

Tesis 2 : Organize Sanayi Blgesi 198 Ada 2 Parsel
Balkesir / Trkiye

Tel. : + 90 266 281 10 70 Fax : + 90 266 281 10 69

www.besttrafo.com.tr
best@besttransformer.com

Sayfa : 1

Giri :

Bu kitapkta G Transformatrlerinin test ve lmleri srasnda uygulanan yntemler, test ve lm
devreleri, hesaplamalar ve deerlendirme kriterleri ele alnmtr. Kitan sonunda BEST Balkesir
Transformatr Fabrikas laboratuvarlarna ait donanmlar ile lme ve test cihazlarnn tantm
verilmitir.

Transformatrlerin yaltm dayanm seviyeleri, elektriksel karakteristikler ve deerlendirme iin ulusal
ve uluslararas standartlar ile mteri artnamelerine baklmaldr.

Aada testler ve lmelerin tanmlar bir liste halinde verilmitir.

Rutin Testler :
Sayfa

1. Sarg direnlerinin lm 2
2. evirme oran lm ve balant grubu kontrolu 4
3. Ykteki kayp ve ksa-devre geriliminin lm 7
4. Botaki kayp ve botaki akmn lm 10
5. Yaltm testleri 12
6. Uygulanan gerilim testi 14
7. Endklenen gerilim testi 15
8. Ksmi-boalma lm 18
9. Ykte kademe deitirici testleri 21

Tip Testler :

10. Scaklk art (snma) testi 22
11. Yldrm-Darbe gerilim testleri 26

zel Testler :

12. Ama-kapama (manevra) darbe gerilim testi 30
13. Kapasite ve tan o lm 32
14. Sfr-Empedans lm 34
15. Grlt (ses seviyesi) lm 36
16. Akm ve gerilim harmoniklerinin lm 40
17. Yaltkanlk direnci lm 41

Laboratuvar test ve lme donanmlar ve cihazlar listesi 42

Hazrlayan : Haluk Odolu Haziran 2009 ( 3. Basm )

Bu dokmann her hakk BEST Elektromekanik Sanayi Tesisleri. A..ne ait olup, sakldr. nceden izin alnmadan oaltlmas yasaktr. Bu
dokman deiiklie tabidir.

Sayfa : 2


1- Sarg Direnlerinin llmesi

Transformatr sarg ve terminal balantlarnn kontrol edilmesi ve hem daha sonraki lmelerde
referans olarak ve hem de yk kayplarnn referans (rnein 75C) scaklndaki deerlerinin
hesaplanmasnda kullanlmas amacyla lm yaplr. Sarg direnleri, doru akm uygulanarak
yaplan bir lm olup scakla ok baldr. Scakla gre dzeltme ilemi aadaki bantlara
gre hesap edilir:

R R
t
t
2 1
2
1
235
235
=
+
+
(bakr iin) R R
t
t
2 1
2
1
225
225
=
+
+
(alminyum iin)

R
2
: t
2
scaklndaki sarg direnci, R
1
: t
1
scaklndaki sarg direnci

Bu nedenle sarg direnleri llrken scaklklar da llmeli ve kaytlarda mutlaka lmdeki scaklk
ta kaydedilmelidir.

Sarg direnleri, sarglarn tm balant terminalleri arasnda ve tm kademelerde llr. Bu srada
sarg scakl da uygun ekilde llmeli ve katdedilmelidir.

Kullanlan lme akm bir akden elde edilebilecei gibi bir sabit akm kaynandan da temin
edilebilir. lme akmnn deeri ise; doru ve kesin bir lmeyi yerine getirebilecek kadar yksek,
ancak sarg scakln deitirmeyecek kadar da kk olmaldr. Uygulamada bu deer mmkn
olduu durumlarda 1,2xI
0
dan byk 0,1xI
N
den kk olmaldr.

Transformatr bir R direnci ile buna seri olarak bir L indktivitesinden oluur. Bu durumda devreye bir
U gerilimi uygulanrsa;

lme akmnn deeri : i
U
R
e
R
L
t
=

(1 ) olacaktr. Burada zaman sabitesi L/R oranna baldr.

lme akmnn artmas ile ekirdek doyacak endktans azalacaktr. Bylelikle akmn doyma
durumuna daha ksa zamanda erimesini salanacaktr.

Devreye akm verildikten sonra l deerlerinin okunmas iin akmn stasyoner (doymann
tamamlanmas) durumuna kadar beklenilmesi gerekir, aksi takdirde lm hatalar ortaya kacaktr.

lme devresi ve lmn yapl

Transformatr sarg direnleri; ya akm-Gerilim yntemi ya da kpr yntemleri ile llebilir. Saysal
lme cihazlar kullanldnda lme duyarll daha da artrlabilir. Akm-gerilim yntemi ile lme ile
ilgili bir devre ekil 1.1de gsterilmitir.

Akm gerilim ynteminde llmekte olan sargdan geen akm, devre zerinde bulunan deeri
bilinen standart bir diren zerinden de gemekte ve bylece her iki diren zerinde (sarg direnci ve
standart diren) oluan gerilim dmleri karlatrlmak suretiyle bilinmeyen diren (sarg direnci)
Sayfa : 3

belirlenebilmektedir. Bu srada dikkat edilmesi gereken nokta akm devresinin kapatlmas ve almas
srasnda oluabilecek yksek gerilimlerden korunmas iin gerilim lmnde kullanlan voltmetrenin
bu srada devrede tutulmamas gerekir.

C
B
A
N
A
V
DC
Kaynak
a

b

c

ekil 1.1: Akm-Gerilim yntemi ile diren llmesi

Kpr ynteminde ise bilinmeyen (llen) bir direncin, bilinen bir direnle karlatrlmas esasna
dayanr. Kprnn kollarndan akan akmn dengelenmesi durumunda galvanometreden akan akm
sfr olacakyr. Genel olarak kk deerli direnler (rnein: s1 ohm) Kelvin kprs ile, byk deerli
direnler (rnein: >1 ohm) ise Wheatstone kprs ile llebilir, bylelikle lme hatalar en aza
indirilmi olur.

R
2

G
R
A
R
1

R
3

R
4

R
x

R
3
R
N

R
S

r
N

R
G
R
x

b
a
ekil 1.2: Kelvin kprs ekil 1.3: Wheatstone kprs

Kelvin Kprsnde llen diren;

R R
R
R
x N
=
1
2
( R
1
= R
3
ve R
2
= R
4
)

Wheatstone Kprsnde llen diren;

b
a
R
x
R =


Sayfa : 4


2- evirme Oran lm ve Balant Grubu Kontrol

Bir transformatrn iki sargs arasnda botaki gerilimlerinin oranna evirme oran ad verilir.
lmenin amac; sipari spesifikasyonunda verilen bota gerilim oranlarnn dorulanmas, gerek
sarglarn ve gerekse balantlarn durumunun belirlenmesi ve varsa sorunlarn irdelenmesi.
lmeler transformatrn tm kademelerinde ve tm fazlarnda yerine getirilir.

lme devresi ve lmn yapl

2.1 evirme Oran lm

evirme oran lm, iki deiik yntemle yaplabilir;
a. kpr yntemi
b. sarglarn gerilim oranlarnn lm ile

a). evirme orannn lm bir kpr(cihaz) kullanlarak bir fazl gerilimin sarg iftlerinden birine
uygulanmas ve dier sargda meydana gelen endklenen gerilimin kprde oranlarnn lm
esasna dayanr. lmeler tm fazlarda ve tm kademelerde birbiri ardsra tekrarlanr. lm
srasnda ancak ayn magnetik aknn olutuu sarg iftleri arasndaki evirme oran llebilir. Yani
vektr diyagramnda bir birine paralel olan vektrlerin olutuu sarg iftleri arasnda evirme oran
llebilir (ekil 2.1, 2.2, 2.3 ). lme gerilimi genellikle 220 V a.c. 50 Hzdir ancak dier gerilim
seviyelerine haiz cihazlar da olabilir. lme cihaznn duyarll 0,1%dir.

Test edilen transformatr Ayarlanabilir kademeli transformatr (standart)
Sfr pozisyon gstergesi U
1
Kprnn ve YG sargsnn uyarm gerilimi (220 V, 50 Hz)
U
2
AG sargsnda endklenen gerilim

ekil 1.-1: evirme oran lme kprs balants

Teorik evirme oran = YG sarg gerilimi / AG sarg gerilimi

Transformatre ait teorik bota evirme oran alet zerinde kademeli transformatrde ayarlanr,
hata gstergesinde denge oluuncaya kadar deitirilir. Bu hata gstergesinde okunan deer
transformatrn gerek evirme oranna olan sapmasn olarak gsterir.

( ) ( )
%100
oran evirme gereken olmas
oran evirme gereken olmas oran evirme llen
Sapma
=
220 V
~
1
1
2
3
U
1

U
2

2
3
Sayfa : 5

b). evirme oran llecek sarg iftelindeki gerilimler ayn anda llerek oranlar belirlenebilecei
gibi, gerilim oranlarnn lm ynteminde genellikle bu ama iin retilmi saysal cihazlar
kullanlabilir. Bu cihazlarla evirme oranlarnn lm ile birlikte, balant grubu belirlenmesi ( fazl
lme cihaz ile ) ve lm srasnda ekilen akm da llebilir. Sz konusu vektr iftlerinin
gerilimlerinin oranlanmas yntemi, ayn zamanda vektrler arasdaki ann ( faz kaymasnn )
llmesine de olanak salar.

Bota evirme oranndaki sapma % 0,5 olmaldr.

2.2 Balant grubu Belirlemesi

ok fazl transformatrlerde giri ve k sarglarnn balantlar transformatrn tipine bal olarak
yldz ( Y ) gen ( D ) veya zikzak ( Z ) balanm olabilir. Yksek gerilim ile alak gerilim sarglar
arasndaki faz as 0 ile 360 arasnda deiir.

Vektryel gsterimde YG sargs saat 12 (0) gsterirken, dier sarglarn balant grubundaki saylar
gerek veya sanal yldz noktasna gre saatin dier saylarn gsterir. rnein Dyn 11 balant
grubunda YG sargs gen, AG sargs yldz olup iki sarg arasnda 330 (11x30) faz fark vardr. YG
ucu saatin 12 (0) noktasn gsterirken AG ucu 11 i (330 sonra) gsterecektir.

Balant grubu tanm yalnz fazl transformatrlerde geerlidir. Balant grubu gsteriminde yksek
gerilimli sarg nce (esas alnarak) verilir. Dier sarglar onu izlerler.

Vektr ynleri ve dorultular olarak balantlar doru olarak yapld takdirde kprnn
dengelenmesi mmkn olacaktr.

Ayrca voltmetre yardm ile de balant grubu yada polarite kontrol yaplabilir. Bu kontrolde doru
akm veya alternatif akm kullanlabilir.

Alternatif akm yntemi ile ilgili balantlar standartlarda ayrntl olarak belirtilmilerdir. Bu ynteme
ilikin bir rnek aada vektr diyagram zerinde gsterilmitir.

ekil 1-2: Balant grubu gsterili ve lm
I
II
6
1
ii
iii
n
i
4
3
2
III
12
11
n
b
C
n'
b'
a'
c
a
B
A
lmenin yapl sras:

1)- ABC fazlarna 3 fazl gerilim
uygulanr
2)- faz-aras gerilim (rnein AC)
llr
3)- C ile n ksa-devre yaplr
4)- B ile b' arasndaki gerilim llr
5)- A ile c' arasndaki gerilim llr
c'

Vektr diyagramndan da grld gibi Dyn 11 grubu olabilmesi iin A.c' > AB > B.b' bantsnn
gereklemesi gerekir. Dier fazlar balang iin esas alnarak ayn prensipler uygulanabilecei gibi
dier balant gruplarnn saptanmasnda da ayn prensiplerden yararlanlr.


Sayfa : 6


Grup Balant Balant Balant
0
Yy 0 Dd 0 Dz 0
1
Yd 1 Dy 1 Yz 1
5
Yd 1 Dy 5 Yz 5
6
Yy 6 Dd 6 Dz 6
1
Yd 11 Dy 11 Yz 11
YG ve AG bobinlerinin ayn sarm ynleri esasna ve IEC 60076 ya gre tablo dzenlenmitir

ekil 2.3: IEC 60076-1 standardna gre balant gruplarndan bazlar
I II III
i ii ii i i
ii

I
II III
iii
I II III
iii ii i
i
ii
i
I
II III

ii
I II III
I
II III
iii
i
ii
iii i i i
I II III
iii ii i
i
ii iii
I
II III

I II III
I
II III
iii
i
ii
iii A i
Sayfa : 7

3- Ksa-Devre Kayplar ve Ksa-Devre Gerilimi lm

Ksa-devre kayplar ve ksa-devre gerilimi transformatrn iletmedeki performans ile ilgilidir.
Mteriye garanti edilen ve raporlanan deer olup iletme ekonomisi ynnden nemlidir. Ksa-devre
gerilimi ise zellikle transformatrlerin paralel almalar srasnda nemli bir kriterdir. Ksadevre
kayplar ayn zamanda snma testinde de kullanlan bir veridir.

Ksa-devre gerilimi ; sarg iftlerinden birisi ksa devre edilmi durumdayken sarg iftlerinden anma
akmnn akmasn salayan ve birincil sargya uygulan gerilimdir. Bu srada llen aktif kayplara
ksa-devre kayplar ad verilir. ayet ayar sahas %5'ten fazla ise lmeler anma kademesinin
dnda en dk ve en yksek kademelerde de tekrarlanr.

Ksa-devre kayplar, yk akmnn sargda oluturduu Joule kayplar(doru akm/DC kayplar) ile
kaak ( dalma ) aklarnn sarg, ekirdek sktrma dzenleri, kazan duvarlar ve ayet var ise
manyetik ekranlama zerinde oluan ek kayplardan (alternatif akm/AC kayplar ) meydana gelir.

lme devresi ve lmenin uygulan:

W
A A A
N n
A

B

C
a

b

c
W W

C

3~
A A A
W
4 2
3
1
5
6

v
v
v

1- Besleme kayna 5- Power Analyzer
2- Besleme (ara) Trafosu 6- Test edilen trafo
3- l Akm Trafolar C- Kompanzasyon Kondansatr gruplar
4- l Gerilim Trafolar

ekil 3.1: Ksa-devre kayplar lme balant emas


Sayfa : 8

Genel olarak transformatrn YG sarglar tarafndan beslenirken AG sarglar ksa-devre edilir. lme
srasnda akm mmkn olduunca anma akm I
N
deerinde olmal yada bu deere yakn olmaldr.
lm srasnda gerilim olduka sins biiminde ve transformatrn anma frekansnda olmaldr.
lm srasnda her fazn gerilimi, akm ve ksa-devre kayplar llmelidir.

Besleme kaynann gc, lme sistemini beslemeye yetmedii durumlarda, kondansatrler ile
kompanzasyon yaplarak reaktif g karlanmaldr.

lmeye balamadan nce transformatr sarg/ya scaklnn stabil hale gelmesi gerekir. lmelere
balamadan nce sarg/ya scaklnn ve sarg direnlerinin llmesi gerekir.

Uygulanan akmla sarg scaklnn ykselmesini nlemek iin lme ilemi ksa srede
tamamlanmal ve lme akm da %25.. %100 anma akm deerinde tutulmaldr. Bylece sarg
scaklk ykselmesinin oluturaca lme hatalar en az dzeye ekilmi olur.

Kayplar standartlarda belirtilen bir referans scaklk (rnein 75C) esas alnarak dzeltilmesi ve
deerlendirilmesi gerekir. lmn yapld scaklkta ( t
m
) bulunan ksa-devre gerilimi U
km
ve
kayplar (P
km
)bu referans scakla gre dzeltilirler.

Sarg direnlerinde meydana gelen doru-akm/DC kayplar diren deerleri R
YG
ve R
AG
(faz-
arasnda llen direnler) olmak zere ;

Doru-akm kayb = t
m
lme scaklndaki P
DC
= 1,5.( I
1
2
.R
YG
+ I
2
2
.R
AG
) dir.
AC / Ek kayplar = t
m
lme scaklnda P
ac
= P
km
- P
dc
dir.

Referans (75C ) scaklndaki kayplar:

t
R
: 235
o
C Bakr iin ( IEC ye gre )
225
o
C Aliminyum ( IEC ye gre )
75
R
t
m
t
R
t
AC
P
m
t
R
t
C 75
R
t
DC
P
k
P
+
+
+
+
+
= olur.

Ksa-devre gerilimi :

lme scaklnda (t
m
)
N
km
km
U
U
100 u = |%|

N
km
RM
S
P
100 u = |%| omik/DC bileen, RM
2
km
2
xm
u u u = |%| endktif /AC bileen

Referans (75C) scaklnda:
N
k
R
S
P
100 u = | %| xm
2
R
2
k
u u u + = | %|

Ksa devre kayplar ve ksa-devre gerilimleri lme, hesaplama ve dzeltme ilemleri anma kademesi
ile en yksek ve en dk kademelerde yaplmaldr.


Sayfa : 9

Byk gl transformatrlerde ve reaktrlerde lm oluturan devre endktif olduundan g
faktr (Cos m) ok kk olacaktr (Cos m: 0,01 ...... 0,003, veya a = 1..... 10 dakika). Bu nedenle
l akm ve gerilim trafolarnda oluan hatalar ok byk olacaktr. Bu durumda lm sonularnn
bir arpan ile dzeltilmesi gerekir.

lme devresi hata dzeltme bantlar :

) (
100
E(%)
1 P P
km kd
= P
kd
: Dzeltilmi kayp
P
km
: Wattmetreden okunan kayp
E ( % ) : Toplam hata

E(%) = E
o
( % ) + E
i
( % ) + E
u
( % ) E
o
( % ) : lme hatas
E
i
( % ) : Akm trafosu evirme oran hatas
E
u
( % ): Gerilim trafosu evirme oran hatas

( )
100
cos
cos
1 (%)
=
m
m
dr. Burada o = o
i
- o
u
dur.
o
i
: Akm trafosu faz hatas
o
u
: Gerilim trafosu faz hatas

l transformatrlerinde faz hatalar dakika cinsinden verildiinden;

E
o
( % ) = + 0,0291. (o
i
o
u
). tg m olur.

ayet lme akm anma akm I
N
den farkl ise, ksa-devre gerilimi ve ksa-devre kayplar anma
akm deeri iin yle hesap edilir;

m
N
km k
I
I
U U =
2
m
N
km k
)
I
I
( P P =

U
km
: llen ksa-devre gerilimi I
m
: llen test akm
P
km
: llen ksa-devre kayplar P
k
: Anma akmndaki ksa-devre kayplar
U
K
: Anma akmndaki ksa-devre gerilimi

Transformatrn, anma frekansndan farkl bir frekansta ksa-devre kayplar ve gerilimi llmesi
durumunda aada belirtilen formllere gre dzeltme yaplmaldr:

Ksa-devre gerilimi :
m
N
km k
f
f
U U = Ksa-devre kayb :
2
m
N
AC DC k
)
f
f
( P P P + =
Burada :

U
km
: f
m
lme frekansnda kasa-devre gerilimi P
ac
: f
m
frekansnda ek kayplar

U
k
: f
N
anma frekansnda ksa-devre gerilimi P
k
: f
N
anma frekansnda ksa-devre kayplar


Sayfa : 10

4- Botaki Kayp Ve Botaki Akmn llmesi

Bota kayplar transformatrn iletmedeki performans ile yakndan ilgilidir. Transformatr iletmede
kald srece de bu kayplar oluur. Bu nedenle bota alma kayplar iletme ekonomisi ynnden
ok nemlidir. Bota alma kayplar ayn zamanda snma testinde de kullanlan bir veridir.

Transformatrde botaki kayp ve akm lm, sarg iftlerinden biri (genellikle YG sargs) bota
tutulurken dier sargnn anma gerilimi ve frekansnda beslenmesi ile yaplr. Bu test srasnda bota
akm (Io) ile botaki kayplar (Po) llr. llen kayplar besleme geriliminin ekline ve frekansna
ok baldr. Bu nedenle gerilimin biimi olduka sins ve anma frekansnda olmaldr. Normalde
besleme gerilimi transformatrn anma geriliminin ( U
N
) %90 ile %115i arasnda deien eit
aralklarda arttrlarak lmler yaplr, bylece anma gerilimindeki deerleri de bulunabilir.

Botaki kayplar ve akmlar:

Transformatrn botaki kayplar; transformatr ekirdeindeki demir kayplar, yaltkan malzemedeki
dielektrik kayplar ve botaki akmn ortaya kard bakr kayplar diye ana balkta toplanr.
Bunlardan son ikisi deer olarak ok kk olduundan etkili deildir ve ihmal edilirler. Dolaysyle
botaki kayplarn belirlenmesinde sadece demir kayplar gz nnde bulundurulur.

lme devresi ve lmenin uygulan:

W
A A A
n N
A

B

C
a

b

c
W W

3~
A A A
W
4 2
3
1
5
6
v
v
v

1- Besleme kayna 5- Power Analyzer
3- l Akm Trafolar 4- l Gerilim Trafolar

4-1: Bota alma kayplar lme balant emas


Sayfa : 11

Genel olarak standartlara gre besleme geriliminin etkin (U) deeri ile ortalama (U') deeri arasnda
%3 den daha az bir fark olmas durumunda dalgann biimi lmeler iin uygun olarak kabul edilir.
Besleme geriliminin sins biiminden farkl olmas durumunda ise llen botaki kayplarn bir
hesaplama yntemi ile dzeltilmesi gereklidir. Bu durumda gerilimin etkin/effektif ( r.m.s) deeri ile
ortalama (mean) deeri farkldr. Her iki voltmetrede llen deer eitse herhangi bir dzeltmeye
gerek yoktur.

lmler srasnda transformatre besleme gerilimi U ortalama deer voltmetresi ile uygulanr.
Bylece ngrlen endksiyon oluturulur ve bunun sonucunda histeresis kayplar doru olarak
llm olur. Eddy-akm kayplar ise aadaki bantlara gre dzeltilmelidir.

) P k (P P P
2 1 o m
+ = P
m
: llen kayp
P
0
: Gerilimin sins-biimli olmas durumunda botaki kayplar
Burada : P
0
= P
h
+ P
E
= k
1
. f + k
2
. f
2

2
'
U
U
k

= P
1
: Toplam kayplardaki histerezis kayp oran (P
h)
= k
1
. f
P
2
: Toplam kayplardaki Eddy akm kayp oran (P
E
) = k
2
. f
2

50 Hz ve 60 Hz iin soukta ynlendirilmi salarda P
1
= P
2
=% 50 dir. Bylece P
0
botaki kayp:

2 1
m
0
P k P
P
P
+
= olur. Burada: P
1
= P
2
=0,5 dir.

IEC 60076-1 e gre ; P
m
= P
0
.( 1+d ) olarak hesaplanr. Burada
'
'
=
U
U U
d dir.

Bota kayp lm srasnda ayn zamanda transformatrn bota ektii akmn etkin deeri de
llr. Genel olarak fazl transformatrlerde fazdaki akmn ortalamas alnarak deerlendirilir.

Transformatr bota alma lmlerinden nce doru akm veya bileenleri ile magnetize edilmi
olabilir (diren lm veya darbe testleri). Bu nedenle ekirdein demagnetize edilmesi gerekir.
Bunun iin anma geriliminden daha yksek bir gerilimle uygun bir zaman sresince (bir ka dakika
boyunca gerilimin en yksek ve en dk deeri arasnda artrlp azaltlarak yaplmas) beslenmesi ve
daha sonra lmlerin yaplmas gerekir.

fazl transformatrlerde botaki akmlar hem simetrik deil ve hem de genlikleri de eit deildir.
Gerilim ve akmlar arasndaki faz alar her fazda farkl olabilir. Bu nedenle her fazdaki
wattmetrede sapmalar da eit olmayabilir. Bazen wattmetrelerden biri 0(sfr) bazende negatif (-)
deerde olabilir.


Sayfa : 12

5 - Transformatrlere Uygulanan Yaltm Testleri

Transformatrn yaltm dayanm ile ilgili beklentilerin dorulanmas iin aada belirtilen yaltm
testleri uygulanr.

Mteri tarafndan baka bir ekilde talep edilmemise, bu testler aadaki srada uygulanr (IEC
60076-3) :

- anahtarlama darbe testi : transformatrn terminalleri ve sarglarnn toprakl ksmlara ve dier
sarglara kar dayanm ile, sarg iinde ve sarg boyunca dayanmn dorulanmas iin yaplr.

- yldrm darbe testi : transformatr balant terminallerine gelen yldrm darbelerine kar
transformatrn yaltmnn dayanmnn dorulanmas iin yaplr.

- uygulanan gerilim testi : transformatrn hat ve ntr balant terminalleri ile bunlara bal
sarglarn, topraklanm ksmlara ve dier sarglara kar dayanmnn dorulanmas iin yaplr.

- endklenen gerilim testi ( ksa ve uzun sreli ) : transformatrn balant terminalleri ile bunlara
bal sarglarn topraklanm ksmlara ve dier sarglara kar, gerek fazlar arasnda ve gerekse
sarg boyunca dayanmnn dorulanmas iin yaplr.

- ksmi-boalma lm : transformatrn yaltm yapsnda, iletme koullar altnda belirlenmi
seviyenin altndaki ksmi-boalma zelliinin dorulanmas iin yaplr.

Standartlara gre transformatr sarglar, en yksek iletme gerilimi U
m
ve buna bal olarak verilen
yaltm seviyeleri tanmlar yaplmtr. IEC 60076-3 e gre transformatrlerin yaltm seviyeleri ve
uygulanacak yaltm testleri aada bir tablo halinde verilmitir.

testler
sarg
yaps
En yksek
Iletme gerilimi
U
m
kV
yldrm
darbe
( LI )
anahtarlama
darbe
( SI )
uzun sreli
AC
( ACLD )
ksa sreli
AC
( ACSD )
uygulanan
gerilim testi
dzgn
yaltlm
U
m
s 72,5
tip
( not 1 )
uygulanmaz
uygulanmaz
( not 1 )
rutin rutin
72,5 <U
m
s 170 rutin uygulanmaz zel rutin rutin
170 < U
m
< 300 rutin
rutin
( not 2 )
rutin
zel
( not 2 )
rutin
dzgn
ve
kademeli
yaltlm
> 300 rutin rutin rutin zel rutin

Not 1 : Baz lkelerde U
m
s 72,5 kV transformatrlerde de rutin test olarak uygulanr ve ACLD testi rutin
veya tip testi olarak uygulanr.

Not 2 : ayet ACSD testi belirtilmi ise SI testi uygulanmaz.

Bir transformatrde bir veya birden fazla kademeli yaltlm sarg durumu sz konusu ise,
endklenmi gerilim testi ile ayet ngrlm ise anahtarlama darbe testi enyksek U
m
gerilimli
sargya gre belirlenir. Bu arada daha dk U
m
gerilimli sarglarda ngrlen test gerilimine erimek


Sayfa : 13

mmkn olmayabilir. Bu durumda, kademe deitiricinin en uygun pozisyonu ile sarglar arasndaki
oran yle ayarlanabilir ki dk U
m
gerilimli sarg mmkn olan en uygun deerine eriebilir. Bu durum
kabul edilebilir ( IEC 60076-3).

Yldrm darbe ( LI ) testi srasnda kesik dalga da talep edilmise, bu durumda kesik dalgann tepe
deeri tam dalgann 1,1 katdr ( % 10 daha yksek ).

Yksek gerilim sargs U
m
> 72,5 kV olan transformatrlerde yldrm darbe ( LI ) testi, transformatrn
tm sarglar iin rutin bir testdir.

Yaltm testlerinin tekrar :

Transformatrn i yaltmnda deiiklik yaplmam, sadece bakm yaplm veya iletmede olan bir
transformatrde yaltm testlerinin yaplmas sz konusu olduunda, bu durumda mteri ile herhangi
bir anlamada yaplmam ise, test gerilimleri orijinal test deerinin %80 i ile yaplr. Ancak uzun
sreli endklenen gerilim testi ( ACLD ), her durumda orijinal deerin % 100 ile tekrarlanr. Fabrika
testleri yaplm yeni transformatrlerde , testlerin tekrar edilmesi daima orijinal deerin % 100 ile
yaplr ( IEC 60076-3 blm 9 ).


Sayfa : 14

6- Uygulanan Gerilim Testi

Bu testin amac; sarglarn, topraklanm olan ekirdek, dier sarglar ve konstrktif paralar ile
kazana kar yaltm dayanmnn n grlen test gerilimi ile kontroldr. Bylece iletmedeki sistem
dengesizlikleri, arza durumlar ve iletme hatalarnda ve de geici(transient) olaylarda oluan ar
gerilimlere kar transformatr yaltmnn dayanmnn dorulanmas yaplm olur.

Test devresi ve testin yapl

~
1
A

B

C

N
2
A
3
4 5
6 7
8
a

b

V
ef
V

c

1- Gerilimi ayarlanabilir transformatr 2- Akm transformatr ve ampermetre

3- Test transformatr giri gerilim voltmetresi 4- Test transformatr
5- Kapasitif gerilim blc 6- Efektif gerilim voltmetresi

2 ) 8- Test edilen transformatr 7- Tepedeer voltmetresi (Tepedeer/

ekil 6.1: Uygulanan gerilim testi balant emas

Uygulanan gerilimle yaplan testler srasnda test gerilinin frekans transformatrn anma frekansnda
ya da bu frekansn %80 inden az olmayan bir frekansta yaplmaldr. 60 Hz transformatrler de
bylece 50 Hz ile test edilebilir. Gerilimin formu ise olabildiince sins biimli ve tek fazl olmaldr.

Bu test; niform yaltlm sarglar ile kademeli (niform olmayan) yaltlm sarglarn yldz noktasnn
(ntr noktasnn) testlerinde uygulanr. Gerilim uygulanan sarglarn her noktas test gerilimi ile test
edilmi olur.

Kademeli yaltlm sarglarn giri terminallerinin (faz girilerinin) yaltkanlk testleri, endklenen
gerilim testi srasnda yerine getirilmi olur. (Blm 7).

Test gerilimi, gerilim blc yardm ile llr. Test gerilimi; gerilimin tepe deerinin 2 ye blm
olarak voltmetreden okunmaldr. Test sresi 1 dakikadr. Test edilen sargnn tm terminalleri bir
birine balanmal ve buraya gerilim uygulanmaldr. Bu srada test edilmeyen dier sarglarn
terminalleri de kendi aralarnda biri birine balanmaldr. Test edilmeyen sarglar ile kazan ve ekirdek
topraklanmaldr. Buing tipi akm transformatrlerinin sekonder sarglar bir birine balanmal ve
topraklanmaldr. Test srasnda akm sabit kalmal ve herhangi bir atlama meydana gelmemelidir.


Sayfa : 15

7- Endklenen Gerilim Testi

Bu testteki ama, gerek fazlar arasnda ve gerekse sarmlararas ile bobinler arasndaki yaltmn
dayanm ayrca kademeli yaltlm sarglarn giri terminalleri ile toprak arasndaki dayanmn
kontroldr.

Test srasnda, normal olarak test gerilimi, dk gerilimli sargya (genelde AG sargs) uygulanr, bu
srada dier sarg(lar) ak braklmal ve bir noktadan topraklanmaldr.

Test gerilimi, transformatrn anma geriliminden ok daha yksek olacandan, trafo ekirdeinin ar
doymasn nlemek iin test frekans anma frekansnn iki katndan az olmamak zere yksek
olmaldr. Test gerilim seviyesi en yksek iletme gerilimli sargnn U
m
deerine gre seilir. Dier
sarglar ise mmkn olduunca kendi iletme gerilimine en yakn test seviyesinde olmaldr.

Test gerilimi YG terminaline balanm bir gerilim blc zerinden yada bu gerilim blc ile birlikte
ayarlam AG tarafndaki bir gerilim trafosu ve voltmetreden llebilir. Bunun dndaki dier bir
yntem ise ayet mevcut ise kondansatr tip buinglerindeki l-tap ucuna balanan bir tepe-deer
l aleti ile test geriliminin llmesidir.

Test sresi 15 saniyeden az olmamak zere aadaki bantya gre hesaplanr;

120 saniye x ( Anma frekans / Test frekans )

Test srasnda herhangi bir atlama, gerilim kmesi veya akmda anormal art meydana gelmemi ise
test baarlm olur.

Blm 5 deki tabloda grld gibi, IEC 60076-3 standardnda, endklenmi gerilim testleri; ksa-
sreli ve uzun-sreli olarak ve transformatrn en yksek iletme gerilimi 72,5 kV tan kk yada
byk oluuna gre snflandrlmtr. Buna gre farkl rutin, tip ve zel deneyler uygulanr. En yksek
iletme gerilimi 72,5 kVtan kk transformatrlerde ksmi-boalma lm zorunlu tutulmamtr.
72,5 kVtan byk transformatrlerde ise endklenmi gerilim deneyleri srasnda ksmi-boalma
lm yaplmas da zorunlu tutulmutur.

Ksa sreli endklenen gerilim testi ( ACSD ) :

a

) Dzgn yaltlm sarglar
Test balants transformatrn iletmedeki balants gibidir. Test edilen transformatre fazl ve
simetrik bir gerilim uygulanr. Test gerilimi normal olarak anma geriliminin iki katdr. Bu gerilimin
uygulanan gerilim testindeki gerilimi amamasna dikkat edilmelidir, bunun iin test edilen
transformatrn kademesi uygun olan bir pozisyona alnmaldr. Test geriliminin deeri; gerek fazlar
arasnda, gerekse faz-toprak arasnda, AG tarafnda hassas bir gerilim transformatr zerinden
llr.

Test balants
A
B
G
3 ~
1
N
N
2
3
4
5
c
b
a
W
V
U
A
V
C

1- Senkron generatr
2- Test trafosu
3- Akm trafosu ve ampermetre
4- Gerilim trafosu ve voltmetre
5- Test edilen trafo

ekil 7.1: Endklenen gerilim testi balant emas


Sayfa : 16


U
m
< 72,5 kV olan transformatrlerde normal olarak kismi boalma lm uygulanmaz. Test sresi
yukarda akland gibidir. Uygulanacak gerilim seviyesi standartta verilmitir.

U
m
> 72,5 kV olan transformatrlerde normal olarak bu test ksmi boalma lm ile birlikte yaplr.
Gerilim seviyeleri ve uygulama sreleri aada ekil 7.2 de verilmitir. Ksmi boalma iin lm ve
deerlendirme seviyeleri:

3 / 3 , 1
2 m
U U = faz toprak ve
m
U U = 3 , 1
2
faz faz

ekil 7.2: Test sresi gerilim-zaman deiimi

b) Kademeli yaltlm sarglar

fazl transformatrlerde bu test iin iki deiik yntem uygulanr :

1. Ksmi-boalma lm ile birlikte faz toprak arasndaki dayanm testi.
2. Ksmi-boalma lm ile birlikte , yldz noktas toprakl durumda fazlar aras dayanmn testi. Bu
test yukarda a) blmnde akland gibi uygulanr.

Tek fazl transformatrler iin sadece faz toprak testi uygulanr. fazl transformatrlerde, test
gerilimi tek fazl olarak faz terminallerine uygulanr. Her faz iin test bir biri arkasndan tekrarlanr.
Bylelikle her YG faz giriine bir defa n grlen test gerilimi uygulanm olur. Bu tip trafolarda
endklenen gerilim testi ile faz terminallerindeki uygulanan gerilim testi ayn anda yerine getirilmi olur.

Tek fazl gerilim uygulamas , faz toprak testinde 3 / 5 , 1
2
m
U U = olmaldr.

Faz faz testinde ise , ksmi boalma lmnde U
2
= 1,3 . U
m
olarak alnr. Bu deer U
m
= 420 ve
550 kV , test deeri ise 460 kV ve 510 kV olan transformatrlerde ksmi boalma gerilim seviyesi
faz-faz testinde U
2
= 1,3 . U
m
ve faz-toprak testinde ise 3 2 1 =
2
/
m
U , U olarak alnr.

ekil 7.3: Kademeli yaltlm sarglarda tek fazl endklenen gerilim testi balant emas
A : 5 dakika
B : 5 dakika
C : deney sresi
D : > 5 dakika
E : 5 dakika
U
m
: En yksek
iletme gerilimi
3 /
m
1,1.U

C
U
2
U
2
U
1

A
B
D
E
3 /
m
1,1.U

1- Senkron generatr
2- Test trafosu
3- Akm trafosu ve ampermetre
4- Gerilim trafosu ve voltmetre
5- Test edilen trafo
6- Kapasitif gerilim blc
A
B
C
G
3 ~
N
N
2
3
4
1
5
c
b
a
W
V
U
6 V
A
V
Sayfa : 17


ekil 7.3 deki test balants YG yldz noktas 1/3 test gerilimine gre yaltlm bir transformatr iin
verilmitir.

Uzun sreli endklenen gerilim testi ( ACLD ) :

dzgn ve kademeli yaltlm sarglar iin.

fazl transformatrlerde, ya tek fazl balant ile terminallere srasyla uygulanr yada simetrik olarak
fazl balant ile uygulanr.

Yldz noktas ( mevcut ise ) test srasnda topraklanr, dier sarglar yldz bal ise ydz noktasndan,
gen bal ise herhangi bir terminalinden yada besleme kayna zerinden topraklanr. Testin
uygulanma sresi ve deerleri ekil 7.4 de verilmitir.

ekil 7.4: Uzun sreli endklenen gerilim testi gerilim-zaman deiimi

Test srasnda tm gerilim admlarnda ksmi boalma lm yaplr. Ksmi boalma lm ile
ilgili ayrntlar blm 8 de aklanmtr. Topraa kar gerilimler ; 3 / 7 , 1
1
m
U U = ve
3 / 5 , 1
2
m
U U = olmal ve ksmi boalma lm tm YG hat terminallerinde yaplmaldr.

Deney gerilimde herhangi bir kme, deney akmnda ani bir art, duman k, anormal ses, gaz
kabarcklarnn ykselii gibi durumlarn olmamas testin baarlm olduunu gsterir. Test ve ksmi
boalma lmnn sonularnn deerlendirilmesi ile ilgili ayrntlar standartlarda verilmitir ( rnein
IEC 60076 3 ).

A : 5 dakika
B : 5 dakika
C : deney sresi
D : U
m
> 300 kV iin 60 dakika
U
m
<300 kV iin 30 dakika
E : 5 dakika
U
m
: En yksek iletme
gerilimi
3 /
m
1,1.U

C
U
2
U
2
U
1

A
B
D
E
A
3 /
m
1,1.U

Sayfa : 18


8- Ksmi- Boalma lm

Transformatr yaltmn oluturan yap ierisinde yaplan testler srasnda meydana gelecek olan
ksmi boalmalarn llmesi amalanmaktadr.

Ksmi-boalmalar; transformatrn iletken yaps arasnda bulunan yaltm ortamnn herhangi bir
blgesindeki elektrodlar arasnda atlamay oluturan elektriksel boalmalardr. Bu boalmalar yaltc
ortam iinde kalan hava kabarcklarnda, kat malzeme iindeki boluklarda yada farkl iki yaltkan
yzeyinde de oluabilir. Bu boalmalar; kk (zayf) bir enerjiye sahip olmakla birlikte, zaman
ierisinde boalmalarn oluturduu termik enerjiler yaltm malzemesinde ypranma, bozulma ve
yalanmaya neden olurlar.

Ksmi-boalma llmesi srasnda aadaki durumlar belirlenebilir ;

- Transformatrde nceden belirlenmi bir gerilimde belirli bir deerin zerinde bir ksmi-
boalmann olup olmadn saptamak

- Uygulanan gerilimin artmasyla ksmi-boalmann balad (ksmi-boalma balang gerilimi) ve
gerilimin azalmas ile ksmi-boalmann kesildii (ksmi-boalma snme gerilimi) gerilim deerini
belirlemek

- nceden belirlenmi bir gerilimde ksmi-boalma iddetini belirlemek

Ksmi-Boalmann oluumu ve llen byklkler :

Bir yaltm dzeninde, ksmi-boalmann olutuu bir blgeye ait yap aada ekil 8.1de
basitletirilmi olarak gsterilmitir. ekil 8.1de bir ksmi-boalma yerine ait basit emada grlecei
zere, boalma noktasnda oluan darbeler transformatr hat terminallerinde bir AU gerilim dm
oluturur. Bu ise lme empedansnda llebilir bir q ykn meydana getirir. Bu yk grnr yk
adn alr ve pC (Pico-Coulomb) birimi olarak verilir.

lmeler de; AU gerilim dm, grnr ksmi-boalma akmnn ortalama deeri, ksmi-boalma
gc, zaman birimi iinde darbe says, ksmi-boalma balang ve snme gerilimleri de
belirlenebilirler.

ekil 8.1 a) gaz boluu olan bir yaltm yapsnn basit emas b) edeer devre
U : Uygulanan Gerilim
Z : Besleme devresinin empedans
C
1
: Boalma yerinin kapasitesi
C
2
: Boalma yeri ile seri bal yaltkann
kapasitesi
C
3
: Yaltkann dier ksmlarnn kapasitesi
R
1
: Boalma direnci
BA: Boalma aral
Z
U
a)
C
2

C
2

C
3
C
3

C
1

B
A
Z
b)
U
BA
C
1

C
2
C
3

R
1
AU
1

i
1
( t )

A
Sayfa : 19

lme devresi ve uygulan

Transformatrde ksmi boalma lme yaps ve oluturulan devre IEC 60270 e gre aada
aklanmtr.

ekil 8.2: Ksmi boalma lme balant devresi

ekil 8.2de lme devresi standartlarda verilen Bushing-Tap metoduna gre oluturulmutur.

lmeye balamadan nce tm olme devresinin kalibrasyonu yaplmaldr. Bunun iin ncelikle bir
kalibratre (Calibration generator) ihtiya vardr. Kalibratr, deeri nceden belirlenen bir q
0
yk
retmektedir. Kalibratr test cismine paralel balanr. Kalibratrde retilen q
0
yk lme cihaznda
okunur. Bu ilemler gerilimsiz olarak transformatrn tm lme ilemi yaplacak terminallerinde
srayla tekrarlanr.

K = q
0
/ q
0m

Deneyin Uygulan

Kalibrasyon ilemlerinin tamamlanmasndan sonra, kalibrasyon generatr lme devresinden
uzaklatrlr. Besleme sistemi deney devresine balandktan sonra (besleme generatr alterleri
kapandktan sonra gerilim seviyesi ok dk olacaktr ( remenans seviyesi). lme sisteminin zemin
grlt (giriim / parazit) seviyesi olarak tanmlanan bu deer, garanti edilen ksmi-boalma
seviyesinin yarsndan az olmaldr.

Gerilim seviyesi

Gerilim kademeli artrlarak spesifikasyonlarn belirttii seviyeye kadar ykseltilir bu arada nceden
belirlenmi gerilim seviyelerinde ksmi-boalma deerleri her lme terminalinde llerek, kaydedilir.
Gerilim uygulama sresi, seviyesi ve lme aralklar endklenmi gerilim testi blmnde verilmitir.
Z
m

Z
m

Z
m

G
~
V
a

b

c
N

C
B
A
q
o

Z
m
Z
m

Z
m

1
2
3
4
5
6
F
7 8
1- besleme generatr 6- lme empedans
2- besleme trafosu 7- seici anahtar
3- test trafosu 8- lme aleti ve osiloskop
4- gerilim trafosu ve lme devresi q
o
- kalibrasyon generatr
5- Filtre
K : dzeltme faktr
q
0
: Kalibratrde retilen yk
q
0m
: lme aletinde okunan yk


Sayfa : 20

Transformatr, lme ilemleri iin enerjilendikten sonra yaplan lmelerde lme cihazndan okunan
ksmi-boalma deeri her terminal iin daha nceden bulunmu olan K dzeltme faktr ile
arplarak gerek grnr ksmi-boalma deeri bulunur.

q
m
: lme aletinde okunan yk
q = K . q
m

K : dzeltme faktr
q : Gerek grnr yk

Deerlendirme

Transformatrn lme terminallerinde, nceden belirlenen veya standartlarda belirtilen seviyelerden
daha az ksmi-boalma llmesi ve deney sresince herhangi bir art eilimi gstermemesi
durumunda, deney baarl olarak deerlendirilir.

Transformatrlerde llen ksmi-boalma seviyesi, yannda deerlendirme iin aada belirtilen
durumlarda gz nne alnmaldr:

- Ksmi-boalma balang ve snm gerilimlerinin, iletme geriliminin zerinde bulunmas
- Deney sresine bal olarak ksmi-boalma seviyesinin yaklak sabit kalmas.
- Deney geriliminin artmas ile ksmi-boalma seviyesinin deiiminin hemen hemen olmamas


Sayfa : 21

9 - Ykte Kademe Deitirici Testleri

Ykte kademe deitirici, transformatr zerine monte edildikten sonra, %100 anma yardmc gerilimi
ile aada belirtilen testler (b maddesinin dnda) uygulanr;

a) Transformatr gerilimsiz durumda iken, kademe deitiriciyi, 8 defa komple ayar sahas
boyunca altrma

b) Transformatr gerilimsiz durumda iken, yardmc anma geriliminin % 85 i ile 1 defa komple
ayar sahas boyunca altrma

c) Transformatr yksz durumda iken, anma gerilimi ve frekans ile beslendiinde 1 defa
komple ayar sahas boyunca altrma

d) Sarglardan biri ksa-devre iken dier sarg mmkn olduu takdirde anma akm ile
yklendiinde, anma kademesinin her iki tarafnda 2 kademe boyunca 10 defa altrma


Sayfa : 22

10- Scaklk Art (Isnma) Testi

Scaklk art testi bir tip testidir. Bu testte ya ve sarg scaklklarnn gerek standart ve gerekse teknik
spesifikasyonlara uygunluunun dorulamas yaplr.

Test srasndaki balantlar ve kullanlan test ve lme alet ve donanmlarna ait teknik zellikler
blm 3 ykteki kayplar ve blm 2 sarg direnlerinin llmesi srasnda aklanmtr.

Bir transformatrdeki basitletirilmi scaklk dalm ekil 10-1 de verilmitir.

smax

hs
g

A
y
A
ys

A
s

Sargnn alt
Alt ya girii
st ya k
A
t

Ort. ya sc.
Ort. sarg sc.
AG YG
S
sg

s

Scaklk art

t
= En yksek ya scakl (kapak alt)
t
= En yksek ya snmas
t
=
t
-
a

a
= Ortam scakl
s
= Ortalama sarg scakl
s
= Ortalama sarg snmas
s
=
s
-
a

sg
= Soutucuya giri scakl
s
= Soutucudan k scakl
smax
= En yksek sarg scakl

S = Soutucu
y
= Ortalama ya scakl
sy
= Sarg ve ya arasndaki scaklk fark
y
= Ortalama ya snmas
hs
= Hot - spot scakl

ekil 10.1: Bir transformatrde basitletirilmi scaklk dalm


Sayfa : 23

a) Testin yapl

Bu test srasnda transformatrn zellikle d etkenler altnda (scak yada souk hava akmlar gibi)
kalmamasna dikkat edilmelidir.

Test srasnda kaydedilmesi gereken g, gerilim ve akmlarn llmesi prensipleri blm 3, ykteki
kayplarn llmesinde olduu gibidir. Mteri tarafndan baka bir talep olmamas durumunda,
scaklk art testi en yksek kayp ve akm kademesinde yaplr.

Transformatrdeki scaklk artlarnn ve ortam ssnn test boyunca kaydedilmesi gerektiinden;
transformatr kapa zerinde bulunan termometre cebine, soutucu giri ve klarna ayrca
transformatrden 1 ile 2 m uzakla termometreler yerletirilir. Teste balamadan nce transformatr
souk durumda iken ( sarglar souk ve denge durumunda ). bu termometrelerdeki scaklklar
llerek kaydedilir. Sarg scakl da teste balamadan nce llerek kaydedilir (souk haldeki
diren). Transformatr, iletme koullarnn salanabilmesi iin en yksek kayplarn olutuu
kademede iken bu kademedeki ksa-devre kayplar ile botaki kaybn toplamn oluturacak akm ve
gerilim ile beslenir.

Uygun olduu durumlarda, soutma sistemi ksmen geici bir sre kapatlarak testin 1. adm bir ka
saat ksaltlabilir.

Transformatr botaki ve ykteki kayplardan hesaplanan toplam kayplar ile yklenir. ok sargl
transformatrlerde, eer sarglardan birinin gc dier sarglarn glerinin toplam kadar ise, ykleme
sarglarn toplam kayb ile yaplmaldr.

Besleme srasnda akm ve gerilimin en son eriebilecei deerler aadaki gibidir;

Besleme Akm:
k
P
k
P
o
P
N
I
b
I
+
= Besleme Gerilimi:
k
P
k
P
o
P
k
U
b
U
+
=
Burada :

I
N
= Test akm (testin yapld kademenin akm),
P
0
= Botaki kayp , P
K
= Ykteki kayp

Ssaklk art test iki blm halinde yaplr:

1) Toplam kayplar ile besleme ( testin 1. adm ) :
Toplam kayplarn yklendii adm, st ya scaklk ykselmesi ile ortam arasndaki fark doyuma
ulancaya kadar devam edilir ( st ya scakl ile ortam scakl arasndaki fark, 3 saat
sresince 1C altnda kalncaya kadar devam eder ). Bu blm testin 1. adm olarak adlandrlr.
Bu srada transformatrn besleme deerleri ile tm ya scaklklar ve ortam scaklklar uygun
olan zaman aralklaryla llmelidir.

2) Anma akm ile besleme ( testin 2. adm ) :
st ya scaklk art doyuma ulatktan sonra transformatr 1 saat sreyle I
N
testin yapld
kademenin akm ile yklenir. Bu srada tm ya scaklklar ve ortam scaklklar llr. Bu 1
saatlik zaman sonunda besleme kesilerek devre alr (Bu blme de testin 2. adm ad verilir) ve
devre aldktan sonra sratle diren lm yaplarak sargnn souma erisi oluturulur, ve daha
sonra diren-zaman erisinin extrapolasyonu ile devrenin tam alma anndaki diren deeri
bulunur.

Besleme akmnn kesilmesinden sonra, diren lm srasnda, eer var ise fanlar ve pompalar
altrlmaya devam edilir ( IEC 60076-2 ye gre ).


Sayfa : 24

b) Ortam scaklnn (soutucu hava veya su scaklnn) llmesi

Hava ile soutulan transformatrlerde, ortam scakl olarak evredeki havann scakl alnmaldr.
Standartlara gre soutucu hava scakl transformatr evresine datlm 3 adet termometre veya
termoelementle llr. lme 2 saat zaman-sabitesine sahip bir kap iine konan ya iinde
gerekletirilir. Kaplar ar hava akmlarna ve s nlarna kar korunmu olmaldr. Kaplar ise
transformatrn tarafnda 1 ile 2 m uzaklkta ve soutucularn yar yksekliinde olmaldr. Eer
transformatr cebri hava (fanlar) ile soutuluyor ise ortam scakl olarak cebri hava giri scakl
llmelidir. Soutucu ortam su ise su scakl soutucunun giriinde termometre cebinde llr.

Soutucu ortam scaklnn (soutucu hava veya su scakl) veya 1 saatte bir kaydedilir ve testin
son eyreindeki ortalama deerleri scaklk art hesaplarnda kullanlr.

c) Yan snmasnn hesaplanmas

st yan scakl transformatr kapa zerinde bulunan termometre cebinden llebilir. llen en
yksek scaklk ile ortam scakl arasndaki fark
t
dr.

t
=
t
-
a
En yksek ya snmas

)
s
sg
(
2
1
t
y
= ortalama ya scakl

y
=
y
-
a
ortalama ya snmas

Soutucuya giri ve soutucudan k scakl soutucu borularna tutturulan ve ortama kar
yaltlan termometreler yardm ile belirlenir. Ayr soutucuya sahip transformatrlerde ise ya giri-
k scakl trafo tank yaknndaki giri-k borular zerinden llmelidir.

ayet test srasnda laboratuvarn g yetersizlii nedeniyle test edilen transformatr toplam kayplar
karlayacak akmla beslenemiyorsa, bu durumda fark fazla olmamak zere (test kayplar toplam
kayplarn %80inden az olmamak zere) aadaki ekilde hesaplanmaldr;

tn
= toplam kayplar P
n
deki snma X
m
n
ym
tn
P
P

|
|
.
|
\
|
=

tm
= testteki kayplar P
m
deki snma (lme kayplarndaki)
X = Datm trafolar iin 0,8 ( doal soutma, g<2500 kVA)
ON..- soutma iin 0,9 OF. ve OD..soutma iin 1,0

d) Sarg snmasnn llmesi

Ya scakl denge durumuna eritikten sonra, transformatr 1 saat sreyle I
N
anma akm ile
yklenir. Bu zaman, sarg ile ya arasndaki denge durumunun iletmedeki haline uyarlanmas iin
gerekli olarak kabul edilmitir. Bu zamann sonunda ykleme sonlandrlarak devre alr ve belirli bir
mddet boyunca diren llerek sargnn souma erisi karlr.

Sargnn snmas aadaki batya gre hesaplanr;

235 )
1
(235
1
R
2
R
2
+ =
2
: Devre ald andaki sargnn scakl
1
: Deney balangcndaki(souk haldeki)ortalama ya scakl
R
2
:
2
scaklndaki diren ( scak durumdaki )

R
1
:
1
scaklndaki diren ( souk durumdaki )

Not: Aliminyum sarg iin 235 yerine 225 alnmaldr.


Sayfa : 25

1 saat sreyle I
N
anma akm ile besleme testin 2. adm olarak tanmlandnda, bu zaman zarfnda
ya scakl bir miktar azalacaktr. Sarg ile ortalama ya arasndaki bant ise bu scakla gre
hesaplanmaldr.

Buna gre:
sy
=
2
-
y
(I
N
) olur.

sy
: sarg ile ya arasndaki scaklk fark

2
: sarg scakl ( souma erisinden devrenin almas anndaki scaklk )

y
(I
N
) : 1 saat mddetle ( testin 2. adm ) I
N
besleme sonundaki ort. ya scakl

y
(I
N
) scakl ; ya snmasnn bulunmas c) paragrafndaki yntemle hesaplanr.

Testin 2. admnda sarg ile ortalama ya scakl arasndaki fark:

Ya ile sarg scakl arasndaki fark
sy
,daha nceki testin 1. admnda (toplam kayplarla
besleme

) bulunan c) paragrafndaki
y
ile toplandnda
s
ortalama sarg scakl bulunur:

s

=
sy
+
y

Laboratuvar besleme sisteminin yetersizlii nedeniyle I
N
anma akmna eriilemedii durumlarda sarg
ile ya scakl arasndaki fark:
sy
aadaki ekilde dzeltilebilir.

y
m
I
N
I
sym
syN
|
|
.
|
\
|
=

syN
: anma akmndaki sarg-ya scaklk fark
sym
: test akmndaki sarg-ya scaklk fark
y...exponent : ON ve OF soutmada = 1,6
OD soutmada = 2,0

Sarg yaltm sisteminin herhangi bir ksmnda oluan en yksek scaklk hotspot scakl olarak
tanmlanr ve bu deer transformatrn sl ykleme snrn gsteren bir parametredir.

Sarg hot-spot ortama gre scaklk ykselmesi aadaki ekilde hesap edilir:

hs
=
y
+K
hf
.
sy

K
hf
: hot spot faktr

Hot spot faktr; datm transformatrleri iin 1,1 ve orta g transformatrleri iin ise 1,3 olarak
alnabilir ( IEC 60076-2 ye gre ).

Testin 1. admnda transformatr toplam kayplar ile yklendiinde, test frekansnn anma
frekansndan farkl olmas durumunda herhangi bir dzeltme yaplmasna gerek yoktur( yan snmas
iin gerekli yk toplam kayplarla belirlenmektedir ), ancak testin 2. admnda anma akm ile 1 saat
boyunca ykleme iin aadaki formle gre dzeltme yaplmaldr :

ac
P +
dc
P
ac
P
2
m
f
N
f
+
dc
P
N
I =
m
I

I
m
: test akm f
N
: anma frekans
I
N
: anma akm f
m
: test frekans
P
dc
: doru akm kayb P
ac
: ek kayp


Sayfa : 26

11- Yldrm Darbe Testleri

Transformatrlere, gerek atmosferik yldrm boalmalarna ve gerekse anahtarlanmalar srasnda
oluan geici ar gerilimlere kar dayanmlarnn dorulanmas amac ile darbe testleri uygulanr.
Blm 5te akland zere iletme gerilim seviyelerine bal olarak bu testler uygulamada tip veya
rutin testler olarak tanmlanrlar.

Yksek gerilim ebekelerinde kullanlan g transformatrleri her zaman iin atmosferik boalmalarn
(yldrmlarn ) etkisinde kalabilirler. Yldrm ar gerilimlerinin genlik deerleri daima darbe akmna ve
yldrm darbesinin olutuu yerdeki darbe empedansna baldr. Bu deer transformatr sargsnn
iletme geriliminin bir ka kat deerine ulaabilir.

Darbe gerilimleri, test laboratuvarnda bir darbe gerilim generatr tarafndan oluturulur. Yal tip
transformatrler iin; genel olarak bir ok standartta darbe dalgas negatif (-) polariteli olarak
belirtilmitir ve hat terminalindeki biimi T
cephe
/ T
srt
= olmaldr. Tam dalga olarak tanmlanan bu
biimden baka (ekil 11.1), srtta kesilmi dalgada (ekil 11.2) kesim noktas 2....6 uS arasnda
olmaldr.

V

ekil 11.1 : Tam dalga yldrm darbesi

ekil 11.2: Srtta kesilmi yldrm darbesi
V U(t)
T
c
O
t (s)
A
0,3
0,7
0,9
1,0
B
D
E
C
0,7 U
0

T
1
= 1,2 30 % S
T
2
= 50 20% S
B
U(t)
1,0
T
2

A
0,9
0,5
0,3
0
t (s)
O
T
U
0

T
1
= 1,67 T
T
1


Sayfa : 27

Yldrm darbe gerilimleri; hat terminallerinin her birine srayla standartlarda / spesifikasyonlarda
belirtilen genlik seviyesinde, sayda ve ekilde uygulanr. Test srasnda gerilim uygulanmayan sarglar
ya direkt olarak veya kk bir diren zerinden topraa balanmaldr (ekil 11.3 ve 11.4).

fazl transformatrlerde darbe testi; mteri tarafndan belirli bir kademede yaplmas talep
edilmedii durumlarda her bir faz ayr bir kademede yaplmak koulu ile, ana kademe ile en yksek ve
en dk kademede yaplr.

Byk gl transformatrlerin kk endktansl alak gerilim sarglarnda baz durumlarda srt yar
deer zaman standartlarda belirtilen sreye erimeyebilir. Bu gibi durumlarda, test edilmeyen sarglar
ile toprak arasna uygun bir diren balayarak srt yar deer zaman arttrlabilir. IEC 60076-3
standardna gre bu direnler yle seilmelidir ki bu terminallerin topraa gre gerilimi bu durumda bu
terminallerin test geriliminin %75 ini amamal ve direncin deeri en fazla 500 O olmaldr.

A B C

ekil 11.3: Yldrm darbe testi balant emas

Kullanm yerleri ve amalarna gre deimekle birlikte en yaygn olarak kullanlan gerilim blc
direnle sndrlm kapasitif gerilim blc ( R damped Capacitiv divider ) dr.

Darbe akmlarnn llmesinde endktif olmayan, saf omik diren kullanlr. Genellikle deerleri 0,1
O dan 20 O a kadar deiir.

lme sinyallerinin lme donanmna ( dijital lme sistemi ) ulatrlmas iin koaksiyal kablolar
kullanlr.

Kesik-dalga yaplmas ngrlm ise; darbe devresine dalgann kesilmesini salayacak bir dzenek
eklenir. Darbe gerilim devrelerinde bu gn genellikle bir ok katl kesme nitesi (multiple chopping
device) dir.

Darbe gerilim testine en nce test geriliminin % 50si deerinde gerilim formunun belirlendii bir
osilogramla balanr. Standartlarda belirtilen formun salanmasndan sonra, test geriliminin %50
deerinde dk genlikli Referans darbesi daha sonra standartlarda belirtilen sayda ve srada
%100 deerinde tam darbe uygulanr.

Uygulanan gerilimlerin genlik deerleri bir gerilim blc zerinden dijital lme sisteminde saysal
olarak saptanr. Bunun dnda uygulanan gerilimin zamana gre deiimi ile test edilen sargdan
topraa akan akma veya test edilmeyen sarg zerinden topraa akan kapasitif akma ait deiimlerin
osilogramlar kaydedilir.
.D
a b c
N
.D
R
R
S

C
S

R
P

R
Darbe generatr Test Edilen Trafo lme donanm
lme
Donanm
.D


Sayfa : 28

Darbe gerilim testlerinin deerlendirmesi konusunda standartlarda belirtilen yntemlerden en yaygn
ve kullanl olan; Osilogramlarn uyumasdr. Bunun iin dk genlikli (%50......%75) referans
dalgas ile tam genlikli (%100) dalgalarn osilogramlarnn hi bir farkllk gstermeksizin tam olarak
rtmesidir.

Test devresinin dzenlenii, d parazitlerin meydana getirdii ve/veya topraklama dzeninin
oluturduu etkiler baz durumlarda osilogramlarda uyumazlklara neden olabilir. Bunlar arza belirtisi
olarak deerlendirilmemelidir.

Yldrm darbe testinde uygulanan balant devrelerinden bazlar ekil 11.4de verilmitir.

ekil 11.4: Tek ve fazl transformatrlerde darbe test balantlar rnekleri

1W
1V 1U
1V
1U
R
m

.D
2V
2U
R
2V
1.1
R
W
2.1
2
1.1
R
W

2.1
1N
1U
1V 1W
.D .D .D
R
m

R
m
R
m
R
m

.D
R
m
1.1
R
W

2.1
R
W
R
W

.D
1U
1N
1V 1W
1U
1V
1N
.D
R
m

.D
R
m
1U
1W
1V
1U
1W
.D
.D
R
m
R
m

1V 1W
R
W1
R
W1
.D
R
m
R
W2
R
W2
R
W2


Sayfa : 29

Darbe generatr katlarnn atelemesindeki zaman farkllklarnda darbe dalgas cephesinin ilk
ksmlarnda yksek frekansl osilasyonlara neden olabilir.

Kesme zamanndaki kk farkllklar, kesme sonras dalga zerinde sapmalara (deiikliklere) neden
olabilir, bunlar arza belirtileri ile kartrlmamaldr.

Teknik artnamelerde yldz noktasnda darbe gerilimi istenmi ise, bu noktaya darbe gerilimi
uygulama ekli standartlarda iki ekilde belirtilmitir:

a) Biri birine paralel balanm hat terminallerine; ntr noktasnda belirtilmi darbe gerilim genlii
oluacak ekilde bir gerilim uygulamas.

b) Direkt olarak ntr noktasna belirtilmi darbe geriliminin uygulanmas.

b maddesinde belirtildii ekilde ntr noktasna bir darbe uygulandnda standartlarda belirtildii
zere daha uzun cephe sreli (13 uS ye kadar) bir gerilim formuna IEC 60076-3 standardnda izin
verilmektedir.


Sayfa : 30

12- Ama-Kapama (Manevra) Darbe Gerilim Testi

Transformatr yaltmnn, anahtarlama (ama-kapama) ilemleri srasnda oluan ar gerilimlere
kar dayanmn dorulamak amac ile anahtarlama darbe deneyleri uygulanr. Ama-kapama darbe
gerilim testleri srasnda, sarmlar aras ve sarg ile toprak arasndaki yaltm ile farkl terminaller
arasndaki dayanm kontrol edilmi olur.

Ama-kapama darbe gerilimi; laboratuvarda konvensiyonel darbe gerilim generatrlerinde retilir.
Gerilimin polaritesi negatiftir ve gerilim formu normal olarak IEC 60076-3e gre ; T
1
/ T
d
/ T
2

20/200/500 uS olmaldr (ekil 12.2).

Ama-kapama darbe gerilim testi srasnda ekirdein ar doymas nedeniyle, her test darbesinden
sonra ters polariteli ( rnein pozitif) bir ka dk genlikli darbe uygulanarak tekrar transformatr
ekirdei normal balang durumuna getirilir (demagnetize edilir). Bylece daha sonraki darbe
gerilimi biimi yerine getirilmi olur.

Testler srasnda transformatrn kademe pozisyonu, test koullarna gre belirlenir (blm 5 e
baknz)

Ama-kapama darbe gerilimleri srasyla her yksek gerilim terminaline uygulanr. Bu srada ntr
terminali topraklanr. Test edilmeyen sarglar ak braklr (bir noktadan topraklanr). Bu balant ekli
yaklak endklenmi gerilim testindeki balantyla rtr. Sarg zerindeki gerilim dalm
endklenmi gerilim testinde olduu gibi lineerdir ve darbelenmeyen sarglardaki gerilim genlikleri;
evirme oranna uygun olarak endklenmi olur. Bu srada fazlar arasndaki gerilimin faz-ntr
geriliminin 1,5 kat olaca gz nnde bulundurulmal ve gerekli dzenlemeler yaplmaldr.

fazl trafolarda test devresi balantlar; ekirdein yapsna ( veya be bacakl), fazlar arasndaki
gerilimin seviyesine ve eer mevcutsa gen sargnn ak veya kapal oluuna gre de deiir.

Testlere nce test geriliminin % 50 deerinde bir drlm gerilimle balanr, daha sonra
standartlarda belirtilen sayda ve tam deerli darbe gerilimlerle srdrlr. Gerilimin tepe deeri
llr. Gerilimin biiminin deiimi ve sarg akm lme donanm yardm ile kaydedilir. Test
srasnda transformatrde meydana gelebilecek olumsuzluklar gerilim ve akm osilogramlarnn
karlatrlmas ile belirlenir. Gerilimdeki ani kmeler (atlamalar) ve anormal ses duyumlar
transformatrde yaltm bozulmalarn gsterir. ekirdein magnetik doymas nedeniyle gerilim
formunda meydana gelen deiiklik ve sesin art arza belirtisi olarak deerlendirilmemelidir.

A B C

ekil 12.1: Ama-kapama darbe test balant emas
.D
a b c
N
.D
R
R
Darbe generatr Test Edilen Trafo lme donanm
R
S

R
P

C
S

lme
Donanm
.D


Sayfa : 31

Ama-Kapama Darbe Gerilimi Dalga Biimi :

Cephe : T
1
100 S = 1,67 T
%90 deeri : T
d
200 S
Eksen kesme zaman : T
2
500 S

ekil 12.2: Ama-kapama (manevra) darbe gerilim formu

T
1
= 1,67 T
T
2

T
1

T
O
1

t
%30
Gerilim
%90
%100
Akm
t


Sayfa : 32


13- Kapasite ve Tan o lm Kayp faktr / Power Factor Testi

Transformatrn, gerek sarglarnn topraa ve gerekse sarglar arasndaki yaltmn durumunun
belirlenmesi ve iletme srasnda yaplacak lmler iin referans oluturmas amac ile kapasite ve
kayp faktr (Tan o / cosm ) lmleri yaplr.

Transformatr uygulamalarnda kullanlan tm yaltkanlarn, normal alma gerilimi ve frekansnda az
da olsa bir miktar yaltkanlk kayb olumaktadr. Uygun yaltkanlarda bu kayplar ok kktr. Bu
kayp yaklak uygulanan gerilimin karesi ile doru orantl olarak deiir. Yaltkan ve edeer
emalar ekil 13.1de gsterilmitir.

ekil 13.1 a) Yaltkan b) edeer devre c) vektr diyagram

ekil 13.1de grlecei gibi toplam akm I ile kapasitif akm I
C
arasndaki a o yaltkann kayp
zellikleri konusunda deerlendirmeye yapmaya olanak salar.

Kayp as o , yaltm maddesinin kalnlna ve yzeyi durumuna, yaltkann yapsal zelliine,
malzemenin trne, (yaltm malzemesinde iyonizasyon olumasna neden olan nem, yabanc
maddeler/ paracklar, hava boluklar v.b. gibi) sk skya baldr.

Yaltkann g kayplarnn artmasna neden olan koullar ounlukla yaltkann dayanmnn azalmas
sonucunu da olutururlar. Bu nedenle belirli bir iletme frekansnda, kayp as lm yaltkan
maddesi hakknda deerlendirme yapmaya yarayan kriterlerden biridir. letme srasnda da yaplacak
peryodik lmler de yaltmn genel durumunu gsterecek olan nemli gstergelerden biridir. Yaltm
oluturan kat malzemelerin yalanmas ve yan bozulmas hakknda bylelikle bilgi sahibi olunabilir.

lme devresinin aktif kayb aadaki bantya gre hesaplanabilir :

P= UICos m = U
2
. C. .tan o olur ( ok kk alarda Cos m nin , tan o ile ayn olaca
kabul edilmitir )

Kapasite, tan o, aktif kayp ve Cos m belirli gerilimlerde kpr yntemleri veya power faktr (Cos
m) lme cihaz ile llebilir.

lme sarglar arasnda ve sarglar ile tank arasnda yaplr, lme srasnda transformatrn scakl
da kaydedilmeli ve referans scaklna gre gerekli dzeltme yaplmaldr.

Kayp faktr scakla bal olarak ok deiir. Bu nedenle daha sonra karlatrma yaplabilmesi
iin referans scakla ( rnein 20C referans scakl ) bir arpan kullanarak dn-trlmesi
gerekir .
C
U R
G
=
1
I
a) b) c)
V
I
I
I
c
I
R

o

V
1
= U
V
2
= 0
I
C
I
R
Sayfa : 33

Dzeltme bants :

F
20
= F
t
/ K

F
20
: 20 C scaklktaki kayp faktr
F
t
: t lme scaklndaki kayp faktr deeri
K : dzeltme faktr tabloda verilmitir.

Ar nemli, yal ve ok souk ortamlarn transformatrdeki sonular olumsuz etkileyeceinden,
lm yapmaktan kanlmaldr.

Tablo
lm scakl
[ C ]
Dzeltme
faktr [K]
lm scakl
[ C ]
Dzeltme faktr
[K]
10 0,80 45 1,75
15 0,90 50 1,95
20 1.00 55 2,18
25 1,12 60 2,42
30 1,25 65 2,70
35 1,40 70 3,00
40 1,55 Not : Sadece mineral yal tr. iin


Sayfa : 34

14- Sfr-Empedans lm

Testin amac ebeke sisteminde bulunan transformatrn, simetrik olmayan ykler karsndaki
zelliklerinin llmesi ve gerekli hesaplamalarn yaplabilmesi iin ugulanr.

Sfr empedans Z
0
; tanm olarak yldz veya zik-zak bal sarglarda ekil 14.1 ve 14.2de
grld gibi bir birine paralel balanan faz terminalleri ile yldz noktas arasnda anma frekansnda
bir akm geirilerek, llen empedansn katdr.

Z
U
I
o
o
= 3 O/faz

Sfr empedans toprak ksa-devre koruma ve toprak ksa-devre akm hesaplamalarnda kullanlr.

A
N
C
B
n
c
b
a
A V
I
U
0
I / 3
I / 3
I / 3 I

G

ekil 14.1: Bota alma sfr empedans lm balant emas

Sfr empedans, transformatrn balant durumuna ve yapm zelliine baldr. Sfr empedans R
0

reel ve X
0
imajiner olmak zere iki ksmdan oluur. Burada R
0
<< X
0
olduundan R
0
ihmal edilir. Bu
durumda sfr empedans sfr reaktansa eit olur.

Sfr empedans ancak yldz noktas dar karlm sarglarda llebilir. lme aktif ksm kazan
iine monte edilmi durumda ve anma kademesinde yaplr. gen bal ve yldz noktas dar
karlmayan sarglarda sfr empedans sonsuz byklktedir.

Transformatrn dier sargs gen bal ise, veya gen bal bir dengeleme sargs varsa, bu
takdirde yldz (veya zik-zak) bal sargnn Z
0
empedansnn llmesi srasnda, yldz noktas en
fazla anma akm ile yklenebilir. Bu srada U
0
test gerilimi, transformatrn anma faz-ntr geriliminin
%15 ile 27si kadar olduu grlr, kar magnetik akmn olmamas hallerinde rnein dengeleme
sargs olmayan yldz-yldz bal bacakl transformatrlerde bu test akm konstrktif paralarn
ar snmalarn nlemek iin en fazla 0,3xI
N
kadar olmaldr.

Her iki sargs yldz balanm ve yldz noktalar dar karlm trafolarda iki farkl sfr
empedansndan sz edilebilir.

1 ) Bota alma sfr-empedans Z
00

Yldz bal sarglardan biri llrken dier sargnn ular ak durumda bulunur. ekil 14.1


Sayfa : 35

2 ) Ksa-devre sfr empedans Z
0K

Yldz bal sarglardan biri llrken dier sargnn ular ve yldz noktas ksa devre
edilmi durumda bulunur. ekil 14.2

ekil 14.2 : Ksa-devre sfr empedans lm Y-Y sarg

Sfr empedans yzde olarakda ifade edilebilir. Bu durumda;

z Z
I
U
o o
N
N
=

z
0
= bal sfr empedans (%)
I
N
= Faz anma akm (A)
U
N
= Faz-ntr anma gerilimi (V)
Z
0
= Sfr empedans (O / faz)

A
N
C
B
n
c
b
a
I
I / 3
A V
U
0
I / 3
I / 3 I

G


Sayfa : 36

15- Grlt (Ses) Seviyesi lm

lmenin amac ; Transformatr ve ilgili donanmlarnn iletme koullarnda oluturduu ses
(grlt) seviyesinin mteri istekleri ve/ veya standartlardaki talebi karladnn dorulanmasdr.

Transformatr grlts ile ilgili aklamalar IEC 60076-10 da verilmitir.

Bir transformatrdeki grltnn ana nedenleri aada belirtilmitir :

1) ekirdek grlts ; magnetositriction ve ekirdek salar arasnda oluan magnetik
kuvvetlerden meydana gelir.

2) Transformatr yknn ( akm ) grlts ; sarglardan geen akm oluturduu ve tank
duvarlarndaki magnetik ekranlamada oluan elektromagnetik kuvvetlerden meydana gelir.

3) Soutma donanmlarnn grlts ; soutma sistemindeki fan ve pompalardan meydana gelir.

Etkin ve nemli grlt kayna transformarr ekirdeinin kendisidir. ekirdein grlts , ekirdek
malzemesinin (sann ) magnetik zellii ve ak younluu ile sk ilikilidir. Ses frekans dk
frekansldr ( anma frekansnn iki kat). ekirdekte oluan magnetik kuvvetler titreim ve grlt
meydana getirirler.

Yk grlts, sadece yklenmi transformatrde oluur ve botaki grltye ( ekirdek grltsne )
eklenir. Bu grlt, transformatrdeki kaak alan sonucunda oluan elektromagnetik kuvvetlerin etkisi
ile meydana gelir. Grltnn kayna tank duvarlar, magnetik ekranlamalar ve sarglarn
titreimleridir.

ekirdek ve sarglarda oluan grltler, 100-600 Hz frekans bandnda etkin olarak ortaya kar.

Soutma fanlar tarafndan oluturulan grltler ( aerodinamik/hava ve motor/yatak grlts )
frekans aral genel olarak genitir. Toplam fan grltsn etkileyen faktrler ; hz, kanat yaps, fan
says ve radyatrlerdeki oluturulan dzenlemelerdir. Pompa grlts, fanlar devrede olduunda
etkin deildir ve frekans dktr.

Grlt lmleri srasnda aada belirtilen nlemlerin alnmas sonularn doruluu ynnden
nemlidir :

- Transformatr mmkn olduu kadar ses yansmas olmayan bir odaya yerletirilmelidir.
Dorudan titreimi olmayacak ekilde tabana oturtulmal veya tekerlekleri zerinde olmaldr.
Transformatr zerinde bulunan tm mekanik aksamlar/donanmlar trafo ile birlikte titremesinin
nlenmesi iin skca tesbit edilmelidir.

- lmler srasnda transformatr sins-biiminde anma geriliminde ve frekansnda beslenmelidir.

Mikrofon pozisyonlar :

Test edilen transformatrn ykseklii 2,5 mden daha az olmas halinde, mikrofonun pozisyonu
transformatr yar yksekliinde olmaldr. Transformatrn 2,5 mden yksek olmas durumunda ise
1/3 ve 2/3 yksekliklerinde lmeler yaplmaldr.

ayet sadece soutma donanmlar devrede ise, bu durumda mikrofon pozisyonu; 4 m. den daha az
ykseklie sahip soutucu donanmlarnda yar ykseklikte ve 4 m. den daha yksek soutucu
donanmlarnda ise 1/3 ve 2/3 yksekliinde olmaldr.

Transformatrn tm evresi boyunca lmeler yaplmaldr. ki lme noktas arasnda en fazla 1 m
mesafe bulunmaldr.


Sayfa : 37


Mikrofonun ana radyasyon yzeyinden olan mesafesi :

a) Trafo soutma sistemine ait soutucular devrede deilken veya soutucular trafodan 3 m den
daha uzakta monte edilmilerse, mikrofon ana radyasyon yzeyinden 0,3 m mesafede
olmaldr.

b) Trafo soutma sistemi devrede ise (pompalar ve fanlar alrken) mikrofon ana radyasyon
yzeyinden 2 m mesafede olmaldr. Transformatr ise aada belirtildii ekilde enerjilenir ;

1. sadece transformatr enerjilenir. Soutma donanmlar ve ya sirklasyon pompalar iletme
d tutulur.
2. transformatr enerjilenir. soutma donanmlar ve ya pompalar iletmede bulundurulur.
3. transformatr enerjilenir. Soutma donanmlar devre d braklr, ya pompalar ise
iletmede tutulur.
4. transformatr enerjilenmez. Soutma donanmlar ve ya pompalar iletmede tutulur.

lme ilemine balamadan nce lm yaplan odann zemin grlt seviyesi tesbit edilmelidir.
Temel (zemin) grlt seviyesi ile transformatrn grlt seviyesi arasnda 8 dB (A) daha fazla bir
fark durumu varsa, llen transformatr grlt seviyesinde herhangi bir dzeltme yaplmas
gerekmez.

Fark 3 dB (A) ile 8 dB (A) arasnda olursa standartlara gre bir dzeltme gerekir. Zemin grlt
seviyesi ile transformatr grlt seviyesi arasndaki fark 3 dB den az ise lme ilemi yaplmamaldr.

Zemin grlt seviyesinin transformatr grlt seviyesine olan etkisi iin dzeltme faktr IEC 60076-
10 standardna gre aada ki tabloda ve formlde verilmitir:

Zemin grlts ile transformatr
grlts arasndaki fark
bgA pA0
L yksek en L
lmeler ncesi zemin grlts ile lmeler
sonras zemin grlts arasndaki fark
bgA bgA
L son L ilk
aklama
8 dB - lm uygun
< 8 dB < 3 dB lm uygun
< 8 dB > 3 dB lm tekrarlanmal
< 3 dB - lm tekrarlanmal

A- arlklandrlmasna gre dzeltilmi ortalama ses basnc seviyesi,
pA
L aadaki bantya gre
hesaplanr :

K -
bgA
L 0,1
10 -
pA0
L 0,1
10 log 10
pA
L
=

Ortam ile ilgili K dzeltme deeri, grlt kayna yaknndaki cisimlerin ve lme odas ses yutma
zelliklerine baldr ve aadaki gibi hesap edilir :

]
A/S
4
+ [1 log 10 = K

A = S
v
bgA
L : ortalama zemin grlt seviyelerinden dk olan
pA0
L : ortalama llen grlt seviyesi
K : ortam grlts dzeltme faktr
Sayfa : 38

S : lm uzaklndaki temel yaylm yzeyi
: ortalama ses yutma katsays (IEC 60076-10 tablo 1 e baknz )
S
V
: deney odasnn tavan, taban ve duvarlar dahil olmak zere tm yzeyi

lm sonularna etki eden faktrler :

1. Transformatr yapas ile ilgili dahili etkenler ( lm frekans, ekirdekteki ak/endksiyon ,
ktle, ekirdek sa kalitesi ve transformatrn iletme ekli )

2. Harici etkenler :

- ( lme mesafesi ) grlt seviyesini etkileyen temel faktrlerdendir. Akustik yasalarna
gre; ses basn seviyesi, tanmlanm kaynaa (edeer merkezli kre ) olan mesafe
d nin karesi ile doru orantl olarak azalr. rnein ; ses seviyesi 2 m de llm ise
herhangi bir d mesafesinde ;

L
p(d )
= L
p ( 2m )
20. log ( d / 2 ) burada ; d metre olarak alnmaldr.

- Dier taraftan, ses seviyesi frekansn karesi ile deiir :

L
p ( f )
= L
p ( 50 )
+ 20. Log ( f / 50 )

rnein 60 Hz bir trafo 50 Hz de llm ise, 50 Hzdeki grlt deerine ;

L
p
= 20.log ( 60 / 50 ) = 1,6 dB ilave edilmesi gerekir.

- Anma geriliminden farkl gerilimlerde yaplan lmelerde, grlt basn seviyesi
aadaki bantya gre dzeltilir:

L
p
= 40.log ( U
anma
/ U
t es t
)

rnein, 420 kV anma gerilimindeki bir transformatr, 410 kV gerilimle beslenirken
yaplan lme sonularna aadaki deer eklenir.

L
p
= 40.log ( 420 / 410) = 0,42 dB 0,5 dB


Sayfa : 39

ekil 15.1: Soutma donanm tanka monte edilmi olan transformatrlerde grlt seviyesi lm
mikrofon yerleri

ekil 15.2: 3 m den daha yakn ayr cebri soutma donanm olan transformatrlerde grlt seviyesi
lm mikrofon yerleri

1- Yatay hava soutma
2- Doal soutma
3- Dom
4- Trafo tank
5- Kablo kutusu
6- lme profili
7- Ses yaylm yzeyi
8- Kademe alteri
9- Dikey cebri hava soutma
h- Tank ykseklii
x- lme uzakl
D- Mikrofon mesafesi

4 7
h
8
1
9
2
6
7
X
5
3
D
3
1 4
< 3m
h
D
X
1- Ses yaylm yzeyi D- Mikrofon mesafesi
2- lme profili x- lme uzakl
2
3- Trafo tank h- Tank ykseklii
4- Zorlamal hava soutma


Sayfa : 40


16- Akm ve Gerilim Harmonikleri lm

Transformatrn ebekedeki iletilmesi srasnda gerektiinde kullanmak amac ile lm yaplr.

Genelde anma akmnda harmonik akmlarn oran %1den daha azdr. Harmonik bileenin genlik
deeri, transformatr ekirdek malzemesinin zelliine, endksiyon derecesine, ekirdek tasarmna,
sarglarn balantsna ve transformatr besleyen devrenin empedansna baldr.

Akm ve gerilim harmonikleri lm botaki kayp ve akmlarn lm srasnda (blm 4) ayn test
balants ile yaplr. lme devresi balant emas ekil 16.1de verilmitir.

Test laboratuvarnda transformatrn besleme gerilimi sins biiminde olmaldr. Botaki akmdaki
olas bozulmalar nedeniyle besleme gerilimi sins biiminden sapabilir. Bunu nlemek iin test
generatr ve test transformatrnn balantlar uygun seilmeli ve manetik karakteristiklerinin
lineer alma blgelerinde olmas salanmaldr. lme akm ve gerilimleri akm ve gerilim
transformatrleri zerinden analizre balanrlar. Bu yzden lme transformatrlerinin de alma
blgeleri lineer olmaldr. Bylelikle lme transformatrlerinin de harmonik retmeleri nlenmi olur.

lmeler her fazda tekrarlanrlar. Genellikle en kuvvetli olduklar 3., 5., 7, ve 9. Harmoniklerde
lmeler yaplr.

Botaki akmn efektif deeri:

I
eff i
i
n
=
=
2
1
I
dir. Burada I
i
: Harmonik akmlarn deerleri

1- Besleme kayna 5- Harmonik Analizr / Power Analyzer
3- l Akm Trafolar 4- l Gerilim Trafolar

ekil 16.1: Harmonik lm balant emas
W
A A A
A

B

C
a

b

c
W W
n

3~
A A A
W
6
v
v
v

N
1
2
3
4
5
Sayfa : 41

17- Yaltkanlk Direnci lm

Transformatrn, gerek sarglarnn topraa ve gerekse sarglar arasndaki yaltmn durumunun
belirlenmesi ve iletme srasnda yaplacak lmler iin referans oluturmas amac ile yaltkanlk
direnci lmleri yaplr.

lme srasnda yaltkann oluturduu direnten akan akmlar( arj, absorbsiyon ve kaak akmlar )
llr. Bu akm, yaltkandaki nem, ierdii yabanc maddeler ve scakla gre kuvvetlice deiir.

Yaltkanlk direnci lmlerinde elde edilen sonularla birlikte, periyodik aralklarla yaplan lmelerin
karlatrlmas yoluyla, yaltkann durumu ile ilgili deerlendirmelerin yaplmas gereklidir.
Karlatrma iin ayn scaklkta (rnein 20C referans scakl) olmalar gerekir.

Yaltkanlk direnci lmelerinde, transformatr yaltmnn durumu hakknda direncin test zamanna
gre deiimi yntemi basitlii ve doru sonu vermesi ynnden uygulanabilecek en iyi
yntemlerden biridir.

Yaltkanlk direnci, bir lme cihaz yardm ile llr. Test gerilimi doru gerilim olup 1000 V d.c. ile
5000 V.d.c arasnda deiebilir.

lme noktalar sarglar aras ile sarg-tank aras dr, llmeyen yerler cihazn Guard devresine
balanarak daha doru sonular elde edilir. lme srasndaki scaklk ve nem durumu
kaydedilmelidir.

Gerilim uygulamasndan sonraki 15. san, 30. san, 45. san ve 60. san ve 10. dakikadaki deerleri
kaydedilmeli. Ayrca test raporunda 60. saniyedeki yaltkanlk direncinin ( R
60
), 15. saniyedeki
yaltkanlk direncine (R
15
) oran absorsiyon oran olarak verilebilir. Ayrca 10. dakikadaki deerin 1.
dakikadaki deerine oran da polarizasyon endeksi ( PE ) olarak verilir.

Transformatr ya scaklnda llen deerlerin, 20 C referans scaklna gre gerekli dzeltme
faktr aadaki tabloda verilmitir:

A B C
N

ekil 17.1 : YNyn0 bir transformatrde yaltkanlk direnci lm

T
a b c
n
G
+

M : D.C. Gerilim Kayna ( Megger )
G : Guard / Ekran ucu
T : Transformatr tank
M

lm Scakl
C
Dzeltme
faktr
lm Scakl
C
Dzeltme
faktr
-10 0,13 35 2,80
-5 0,18 40 3,95
0 0,25 45 5,60
5 0,36 50 7,85
10 0,50 55 11,20
15 0,75 60 15,85
20 1,0 65 22,40
25 1,40 70 31,75
30 1,98 75 44,70


Sayfa : 42

G Transformatrleri Test Laboratuvar I ( OSB Lab. I )

DNER MAKNALAR

Generatr I : S = 10.000 kVA senkron
U = 6.000 V
I = 962 A
f = 50-60 Hz

Motor I : P = 2500 kW Asenkron

Generatr II : S = 3.000 kVA senkron
U = 6.000 V
I = 289
f = 100-180 Hz

Motor II : P = 1000 kW Asenkron

TEST TRANSFORMATR ve REAKTR

Transformatr : S = 15.000 kVA
U = 6.000(6.600) / 2.028 -111.500(122.300) V
I = 1443 A / 975........78 A
f = 50-180 Hz

Reaktr : S = 3.000(4.500 ) kVAr
U = 6.000(6.600) V
I = 285 ( 428 ) A
f = 100-180 Hz

KOMPANZASYON KAPASTR BANKLARI

Anma gerilimi 12 kV olan beheri 600 kVAr olan 252 grup, toplam 151,2 MVAr glerinde kapasitrler.

Anma gc : 151.200 kVAr

ENDSTRYEL GERLM TEST EKPMANI

Y.G. Test Seri Rezonans Sistemi : U = 600 kV( 2x300 kV), 1- Faz
S = 2.400 kVA
I = 4 A (2xparalel 8 A ) f= 50 Hz
Yapmc firma: Hipotronics

Kapasitif Gerilim-Blc : 800 kV/0,1 kV 50180 Hz

Peak-Voltmetre : U U
eff
/ 2 Voltmetre
Class 0,5 50180 Hz

YG Filtresi : 70 kV, 50 A, 3 adet
Yapmc firma: ISOFARAD


Sayfa : 43

TRANSFORMER LOSS MEASURING SYSTEM

Akm Kanal : 5 4.000 A / 5 A
Snf 0,1, 100 kV, 50/60 Hz-150 Hz
Yapmc firma: Haefely, TMS 580

Gerilim Kanal : 100 100.000 V/100 V
Snf 0,1, 50/60 Hz-150 Hz
Yapmc firma: Haefely TMS 580

DARBE GERLM TEST EKPMANI

Darbe gerilim generatr: Kademe says : n = 12
Max. Kat Ger. : U = 200 kV
L
Max. Toplam Ger. : U= 2400 kV
Max. Toplam g : W= 240 kJ
Her katn Kap. : C= 1 uF
Yapmc firma : Haefely

Kesik Dalga nitesi: 12- katl
Kapasite : 7200 pF/Kat
Yldrm Darbe Ger. : 2400 kV

Gerilim Blc: R-Damped-Kapasitif Blc
Manevra Darbe Ger.: 1300 kV
Kapasite : 350 pF

Dijital Darbe lme Sistemi : High Resolution Impulse Analysing System 4 Channels
Duyarlk : 1%
Type : HIAS-743

LME KPRLER ve LME CHAZLARI

Schering lme Kprs : Type : 2801
Duyarlk : 0,5%
Kapasite : 0...... 10 uF
5
tan o : 0...... 350%
Yapmc firma : TETTEX

Basnl-Gaz Kondansatr: Kapasite : 50 pF
Gerilim : 400 kV a.c.

evirme Oran lme Cihaz: Type : TR-MARK II R
Duyarlk : 0,05%
lme sahas : 0,8.........13000
Yapmc firma : RAYTECH

Diren lme Cihaz: Type : WR 100-R 2
Duyarlk : 0,1%
lme sahas : 10
-6
10
5
O


Sayfa : 44

Digital Termometre: 20 Kanal programlanabilir
Type : 2620
Yapmc firm : FLUKE

Partial-Discharge: Frekans : 0,1 kHz 10 MHz
Measuring Instrument lme sahas : 0,1 pC.......100000 pC
RIV : 850 kHz and 1 MHz
Type : ICMsys8
Yapmc firma : Power Diagnostix

Yaltkanlk-Diren lme Cihaz: Gerilim : 5000 V. d.c.
lme sahas : 15 TO
Type : MIT 510
Yapmc firma : MEGGER

Grlt lme Cihaz: lme cihaz : type 2250 B
1/3-1/3 oktav filtre: type BZ 7223
Mikrofon : type 4189
Kalibratr : type 4231
Yapmc firma : BRUEL & KJAER

Vibrasyon lme Cihaz: lme sahas : 1 1000 ms
-2
, 10 Hz.......1 kHz
Type : 5500
Yapmc firma : METRIX INSTRUMENT CO.

Kayp Faktr lme Cihaz: lme sahas : 0 12 kV
Type : M2H-MCM
Yapmc firma : DOBLE Engineering Company

Osiloskop: 4- Kanal
Type : 2014
Yapmc firma : TEKTRONX

Korona lme Cihaz: Type : ULD-40
Yapmc firma : HOTEK

Termal Kamera: Type : Ti 25
Yapmc firma : FLUKE


Sayfa : 45

G Transformatrleri Test Laboratuvar I ( ASB Lab. I )

DNER MAKNALAR

Generatr : S = 330 kVA senkron
U = 500 V
I = 381 A
f = 50 Hz

Motor : P= 300 kW Asenkron

Generatr : S= 500 kVA senkron
U= 800 / 1400 V
I = 361 / 206
f = 150 Hz

TEST TRANSFORMATRLER

Transformatr : S = 4700 / 1000 / 4700 kVA
U = 34500 / 800-1400 / 64000 V
I = 79 A / 721........412 A / 42 A


Anma gerilimi 6 kV olan beheri 500 kVAr olan 45 grup, toplam 22,5 MVAr ile beheri, 3 kV olan beheri
250 kVAr olan 90 grup glerinde kapasitrler.

Anma gc : 45.000 kVAr

REAKTRLER

Reaktr I : S = 3x(24-240) kVA; 50 Hz;
U = (200-800 V-) (2003-8003 V-Y)
I = 120-2080 A

Reaktr II : S = 1000 kVA; 150 Hz;
U = 800 V
I = 722 A


Y.G. Test Transformatr : U= 350 kV/0,4 kV, 1- Faz
S= 75 kVA
I= 0,2 A/ 188 A f= 50 Hz
Yapmc firma: Messwandlerbau-Bamberg


eff
/ 2 Voltmetre
Class 0,5 50200 Hz
Yapmc firma: Messwandlerbau - Bamberg

YG Filtresi : 70 kV, 50 A, 3 adet
Yapmc firma: ISOFARAD


Sayfa : 46

TRANSFORMER LOSS MEASURING SYSTEM

Akm Kanal : 5 4.000 A / 5 A
Snf 0,1, 100 kV, 50/60 Hz-150 Hz
Yapmc firma: Haefely, TMS 580

Gerilim Kanal : 100 100.000 V/100 V
Snf 0,1, 50/60 Hz-150 Hz
Yapmc firma: Haefely TMS 580

DARBE GERLM TEST EKPMANI

Darbe gerilim generatr: Kat says : n = 10
Max. Kat Ger. : U = 200 kV
L
Max. Toplam Ger. : U= 2000 kV
Max. Toplam g : W= 200 kJ
Her katn Kap. : C= 1 uF
Yapmc firma : Passoni+Villa

Kesik Dalga nitesi: 8- katl, Kuru Hava Basnl
Kapasite : 6000 pF/Kat

Gerilim Blc: R-Damped-Kapasitif Blc
Manevra Darbe Ger.: 1450 kV
Kapasite : 4001600 pF

Dijital Darbe lme Sistemi : Digital Data Acquisition Analysis System
Duyarlk : 1%
Type : SDA-C


Basnl-Gaz Kondansatr: Kapasite : 50 pF
Gerilim : 400 kV a.c.

evirme Oran lme Cihaz: Type : TR-MARK II R
Duyarlk : 0,05%
lme sahas : 0,8.........13000

Duyarlk : 0,1%
lme sahas : 10
-6
10
5
O


Sayfa : 47

Type : 2620
Yapmc firm : FLUKE

G lme nitesi: Wide Band Power Analyser
(Wattmetre-Voltmetre- Type : D 6000 T
Ampermetre) Duyarlk : 0,1%
Yapmc firma : NORMA
Voltmetre, ortalama-deer: Digital,
Type : D 4045
Duyarlk : 0,1%
Yapmc firma : NORMA

Partial-Discharge: Frekans : 0,1 kHz 10 MHz
Measuring Instrument lme sahas : 0,1 pC.......100000 pC
RIV : 850 kHz and 1 MHz
Type : ICMsys4
Yapmc firma : Power Diagnostix

lme sahas : 15 TO
Type : MIT 510

Yaltkanlk-Diren lme Cihaz:Gerilim : 5000 V. d.c.
lme sahas : 10 TO
Type : BM 21

Grlt lme Cihaz: lme cihaz : type 2230
1/3-1/3 oktav filtre: type ZF 0020
Mikrofon : type 4155
Kalibratr : type 4230
Yapmc firma : BRUEL & KJAER

Vibrasyon lme Cihaz: lme sahas : 1 1000 ms
-2
, 10 Hz.......1 kHz
Type : 5500
Yapmc firma : METRIX INSTRUMENT CO.

Kayp Faktr lme Cihaz: lme sahas : 0 12 kV
Type : M2H
Yapmc firma : DOBLE Engineering Company

Osiloskop: 2- Kanal
Type : 2012
Yapmc firma : TEKTRONX


Sayfa : 48

Datm Transformatrleri Test Laboratuvar II ( ASB Lab. II )

TEST TRANSFORMATRLER

Transformatr : S = 315 kVA
U = 400 / 400-3600 V
I = 455 A / 455.......51 A

Dner Transformatr : S = 160 kVA
U = 380 / 760 V
I = 243 A / 455.......122 A

Frekans Dntrc : G = 300 kW
U = 400 V
Frekans = 50-150 Hz


Anma gerilimi 0,5 kV olan beheri 60 kVAr glerinde 12 grup kapasitrler.

Anma gc : 720 kVAr

L TRANSFORMATRLER

Hassas Akm Trafolar

3 adet Akm trafosu: 5-10-25-50-100-250-500 A /5A
10 VA, Class 0,05, 3,6 kV, 50/60 Hz
Yapmc firma: EPRO

Hassas Gerilim Trafolar

3 adet gerilim trafosu : 400-1000-2000-3000 V/100 V
10 VA, Class 0,05, 50/60 Hz
Yapmc firma: EPRO


Y.G. Test Transformatr : U= 100 kV/0,4 kV, 1- Faz
S= 100 kVA
I= 1 A/ 250 A f= 50 Hz
Yapmc firma: BEST


eff
/ 2 Voltmetre Digital
Class 0,5 50200 Hz
Yapmc firma: Messwandlerbau Bamberg

AC Gerilim Test Cihaz : Type : 3158
lme sahas : 0.........6 kV
Yapmc firma : HIOKI


Sayfa : 49



evirme-Oran Kprs: Duyarlk : 0,1%
Gerilim : 220 V a.c.
lme sahas : 1.........1000
Yapmc firma : Hartmann+Braun
evirme Oran lme Cihaz: Type : PWR 3
Duyarlk : 0,1%
lme sahas : 0,9.........1000
Yapmc firma : SCHTZ

Diren lme Cihaz: Type :MRC 6100 N
Duyarlk : 0,1 %
lme sahas : 10 10
6 2
....... O
Yapmc firma : SCHTZ

Duyarlk : 0,1%
lme sahas : 10
-6
10
5
O

Type : 2620
Yapmc firm : FLUKE

G lme nitesi: Wide Band Power Analyser
(Wattmetre-Voltmetre- Type : D 6000 T
Ampermetre) Duyarlk : 0,1%
Yapmc firma : NORMA

Voltmetre, ortalama-deer: Digital,
Type : D 4045
Duyarlk : 0,1%
Yapmc firma : NORMA

lme sahas : 500 GO
Type : BM 11 D

Kaynaklar :

- IEC Standards 60076 Power Transformer Tm Blmleri
- Transformatr Deneyleri Haluk Odolu

BEST Transformer Test Procedures TR

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BEST Transformer Test Procedures TR

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Transformatr Testleri

You might also like