DOAL SAYILAR ve TAM SAYILAR I.

DOAL SAYILAR
A. TANIMLAR
Rakam : Saylar yazmaya yarayan sembollere denir. Say : Rakamlarn okluk belirten ifadesine denir. abc says a, b, c rakamlarndan olumutur.

Her rakam bir saydr. Fakat baz saylar rakam deildir.

Sayma Saylar S = {1, 2, 3, 4, ... , n , ...} kmesinin her bir elemanna sayma says denir.

Doal Saylar N ={0, 1, 2, 3, 4, ... , n , ...} kmesinin her bir elemanna doal say denir.

Roma Rakamlar 1- I 2- II 3- III 4- IV 5- V 6- VI 7- VII 8- VIII 9- IX 10- X 11- XI 12- XII 13- XIII 14- XIV 15- XV 16- XVI 17- XVII 18- XVIII 19- XIX 20- XX

B. DOAL SAYILARDA ARADA OLMA

ki doal say arasnda bulunan doal saylarn adedi, bu iki saynn farkndan 1 eksiktir.

C. SAYI BASAMAI
Bir sayy oluturan rakamlardan her birine bu saynn basama denir. Bir doal sayda ka tane rakam varsa say o kadar basamakldr. 243 basamakl bir saydr.

D. ZMLEME
Doal sayy oluturan rakamlarn bulunduu yerdeki deerine basamak deeri, rakamlarn sayda bulunduklar basamaklar gz nne alnmadan aldklar deerlere say deeri denir. Basamak deerlerinin toplam eklinde gsteriliine o saynn zmlenmi biimi denir.

ab = 10 . a + b abc = 100 . a + 10 . b + c aaa = 111 . a ab + ba = 11 . (a + b) ab ba = 9 . (a b) abc cba = 99 . (a c)

II. TAM SAYILAR

A. TANIMLAR
Z = {... , n , ... 3, 2, 1, 0, 1, 2, 3, ... , n , ...} kmesinin her bir elemanna tam say denir. Tam saylar kmesi; negatif tam saylar kmesi : Z , pozitif tam saylar kmesi : Z+ ve sfr eleman kabul eden : {0} kmenin birleim kmesidir.

Buna gre, Z = Z Z+ {0} dr.

B. POZTF SAYILAR, NEGATF SAYILAR

Sfrdan byk her reel (gerel) sayya pozitif say, sfrdan kk her reel (gerel) sayya negatif say denir. a < b < 0 < c < d olmak zere,

a, b negatif saylardr. c, d pozitif saylardr. ki pozitif saynn toplam pozitiftir. (c + d > 0) ki negatif saynn toplam negatiftir. (a + b < 0) karma ileminde eksilen kandan byk ise sonu (fark) pozitif, eksilen kandan kk ise fark negatif olur.

m n ifadesinde m eksilen, n kandr.

Zt iaretli iki sayy toplamak iin; iaretine baklmakszn byk saydan kk say karlr ve byk saynn iareti sonuca verilir.

Ayn iaretli iki saynn arpm (ya da blm) pozitiftir. Zt iaretli iki saynn toplam; negatif, pozitif veya sfrdr. Zt iaretli iki saynn arpm (ya da blm) negatiftir. Pozitif saynn btn kuvvetleri pozitiftir. Negatif saynn tek kuvvetleri negatif, ift kuvvetleri pozitiftir. Bir tam saynn + 1 e blm o saynn kendisine eittir. Bir tam saynn 1 e blm o saynn toplamaya gre tersine eittir. Sfrn sfrdan farkl bir tam sayya blm sfrdr. Bir saynn sfra blm tanmszdr.

C. MUTLAK DEER

Say dorusu zerinde x reel (gerek) saysnn balang noktasna (orijine) olan uzaklna x in mutlak deeri denir. |x| biiminde gsterilir.

Btn x gerel (reel) saylar iin, |x| 0 dr.

D. FT VE TEK SAYILAR
1. ift Say n Z olmak kouluyla 2n ifadesi ile belirtilen tam saylara ift say denir. = {... , 2n , ... , 4, 2, 0, 2, 4, ... , 2n , ...} biiminde gsterilir.

2. Tek Say n Z olmak kouluyla 2n 1 ifadesi ile belirtilen tam saylara tek say denir. T = {... , (2n 1), ... , 3, 1, 1, 3, ... , (2n 1), ...} biiminde gsterilir. T : Tek say : ift sayy gstersin.

Blme ilemi iin yukardaki biimde bir genelleme yaplamaz.

Tek saylar ve ift saylar tam saylardan oluur. Hem tek hem de ift olan bir say yoktur. Sfr (0) ift saydr.

E. ARDIIK SAYILAR
Belirli bir kurala gre art arda gelen say dizilerine ardk saylar denir. n bir tam say olmak zere,

Ardk drt tam say srasyla;

n, n + 1, n + 2, n + 3 tr.

Ardk drt ift say srasyla;

2n, 2n + 2, 2n + 4, 2n + 6 dr.

Ardk drt tek say srasyla;

2n + 1, 2n + 3, 2n + 5, 2n + 7 dir.

n kat olan ardk drt tam say srasyla;

3n, 3n + 3, 3n + 6, 3n + 9 dur. Ardk saylarn toplam, say adedine blnrse ortanca terim bulunur. Eer say adedi ift ise, ortanca terim say dizisine ait deildir.

F. LEM NCEL
Toplama, karma, arpma, blme ve s alma ilemlerinden bir kann birlikte bulunduu rasyonel saylarda ilemler, aadaki sraya gre yaplr. 1. Parantezler ve kesir izgisi ileme yn verir. 2. sl ilemler varsa sonulandrlr. 3. arpma - blme yaplr.

4. Toplama - karma yaplr. Toplama ile karma ve arpma ile blme kendi arasnda ncelik tamaz. zellikle arpma ile blmede ncelik sz konusu ise bu, parantezle belirlenir.