Professional Documents
Culture Documents
L BES Cl
KURT AYDINI
UZE
NE
DNCELER
TU.
YURT
KITAP-YAYIN
Vedat Aydn'n
ve
tm Krdistan ehitlerinin
kl anlarna...
YURT KTAP-YAYIN: 41
kinci Bask
: Aralk 1991
Dizgi
Bask
: Yurt Kitap-Yaym
: Aydnlar Matbaas
YURT KTAP-YAYlN
KZLAY ANKARA
SMAL BEK
KRT AYDN
ZERNE
DNCELER
W
YURT
KiTAP-YAYIN
NDEKLER
7 13
13
B. islamc Enternasyonaiistier
25
SONULAR DOURUYOR?
III. MUSA ANTER'N ANILARI IV. BR VARSAYIM
39
43 49
V.
52 55
60
65
K NEML SYASAL BM
70
.....73
74
2.
'... 75
3.
90
X. SONU
93
97
98 99 113
114
115
122
.125
NSZ
mitir. Fakat, Krt toplumu aydnna sahip olmayan bir toplumdur. Krdistan, emperyalist ve smrgeci mdahalelerle blnm, paralanm ve paylalm bir lkedir. Krt ulusu, blnm, par alanm ve paylalmtr. Bu emperyalist ve smrgeci mdahale ler, Krt toplumunu rtmtr. Krt toplumu rm bir toplum
dur.
Krt toplumu yoksul bir toplumdur. Krtlerin burjuvazisi oluamamtr. Feodal snf burjuvalamadan ajanlatnlmtr. Bylece,
Krt toplumunu yeniden kurmak gerekir. Yeni toplum iin yeni insanlar gerekir. Yeni insan nasl yetiecektir? PKK'nn dncesi ve eylemi yeni insann nasl oluaca konusunda nemli ipular vermektedir. Yeni insann nemli niteliklerinden biri, "ulus iin fedal<rll<", "vatan iin zven'tiir. Bu kitapta, (2) numaral dipnotunda,
(s. 65) bu fedakrln ve zverinin kk bir rnei verilmitir. Bu, hibir zaman, PKK'dan nceki hareketlerin inkr, yok saylmas an lamna gelmez. Gen bir PKK'l arkadan Musa Anter'le yapt tar tma bu bakmdan nemlidir. Gen PKK'l "... sizit) kual< Krdistan iin hibir ey yapmad, biz sfrdan baladl<..." lyor. Musa Anter'in
hibir fkeye
"...
Sizlerin
Gemite, gerek sada, gerek solda yer alan hareketleri "gele neksel hareketler" o\arak nitelendirmek mmkndr. Krdistan iin
dir. Eletirilerin ounaysa katlmak mmkn deildir. nk: Krdistan'da devletleraras smrge sistemi kuran devletlerin
dan Trkiye'nin,
Fakat,
larnn krnts bile yoktur. Durum buyken soyut bir demokrasi istei
ok anlaml grnmemektedir. PKK'nn demokratik deerter asn
Kararnamelerin sadece Krdistan iin hazrtand ve Krdistan'da uyguland ak bir gerektir. Krdi.stan'da demokrasiyi kurmak ve gelitirmek, ok esliliin olumasna engel olmamak, eitli grlerin varln kabul etmek, "tek geerli olan bizim sylediimizdir", anlaynda olmamak, el
ekilmitir.
Bu konunun eitli
incelemelere ve eletirilere
ihtiya
duyduu da bilinmektedir.
Temmuz 1991
Ankara
smail Beiki
DNCELER^*)
Krdistan
adnn
kullanlmas
yasaklar
kapsarnmdadr.
deledikleri, rencide ettikleri gerekesiyle yarglanmlar, ce zalandrlmlardr. Trkiye'de yaayan herkesin anadili.
19 Ekim
Baka
Dillerde
politikas eletirilebilir.
Bu
konularda ok ey sylenebUtr.
(*)
1.1
Krtlerin
Ortadou'daki
nfusu
30
milyonu
akndr.
lenmemektedir. Krtlere ve Krt kltrne kar en ufak bir dostluk hissi aklanmamaktadr. Bu deiikliin Krdistan'daki ve Trki
ye'deki gelimelerin, i ve d dinamiklerin, i ve d dayatmalarn ka nlmaz kld bir deiiklik olduu anlalmaktadr. Bu ilikilerin ar
pc bir rnei Efe zal'n dnnde yaanmtr. Dnde Cumhurbakan Turgut zal, Babakan Yldrm Akbulut, bir
nceki Cumhurbakan Kenan Evren ve beraberlerindekiler ayn ma
hurbakan Turgut zal'dan izin almtr. Cumhurbakan, "Yasa da kaldrdk, saknca yok" diyerek izin vermitir. brahim Tatlses, Krte
trksne balar balamaz bir nceki Cumhurbakan Kenan Evren
ve Babakan Yldrm Akbulut dn salonunu terketmilerdir. Byle ce, Krte trk sylenmesini protesto etmilerdir. (Bk. Cumhuriyet,
28 Nisan 1991) Bu, birtakm deiikliklerin sevgiyle, Krtlerin ve Krt kltrnn yara r dnlerek yaplmadn, i ve d kamuoyunun biraz olsun sesini ksmak amacyla yapldn aka gstermektedir.
Svan Pervver'in Mezopotamya Mzik retim tarafndan hazrlanan "Krivo" isimli Krte kasetine "Trke yapt" diye izin verilmitir. zin,
Kltr Bakanl tarafndan verilmitir. (Bk. Cumhuriyet, 21 Mays
1991) Bu neyi gsterir? Bu bilinli, hesapl tavr bir eyi aka gsteriyor. Krtler ve Krt dili,
Krte hl inkr ediliyor. Krte kaset yasaklanmyor, Krte kasete izin veriliyor ama, "bu zaten Trke yapttr" deniyor. Trk mevzuatn
da Krte'nin adnn gememesi, ileride, msait bir zamanda, Krt
bir dilin ad gemiyor" denecektir. Burada Trk yneticileri byk bir yanlg iindedir. u husus artk be lirgin bir ekilde ortaya kmtr: Trk smrge ynetimi ne tr nlem
12
zerindedir. Buna ramen Krtlerin ulusal varl hl inkr edilebilmektedir. Krte'nin bamsz bir dil olup olmad
profesrler vardr. Trk niversitelerinde "Krt Trkleri" ad ,altmda dersler okutulabilmektedir. Btn bunlar nasl olabilmektedi? Burada byk bir zthk var. Hem 30 milyonu
lar olacak. Hem Ortadou'da 30 milyonu akm bir nfusa sahip olacaksm, 550 bin kilometre kare geniliinde topra
nz olacak, hem de birtakm siyasal otoriteler, Krte'si ya
saklayabilecekler,
"Herkesin
anadili
Trke'dir"
buyuran,
I.
ENTERNASYONALST KRTLER
kendi kimliklerini gizle
mek, kendi kimliklerini vurgulamamak iin kullanmlardr. Enternasyonalizmin kukusuz, byle bir yorumu yoktur;
byle
bir yorum
sakattr.
Uluslararas
dayanma,
ancak,
uluslarn eit koullar inde, sz edilen birlikte yer almalanyla gerekleebilir. Entemasyonalist anlajaa sahip Krt
A.
1) 1972 yl Ekim ay. Diyarbakr'da, Dicle Nehri kysn daki askeri tutukevlndeyiz. Bir grme srasnda arkada larmzdan rahmetli Edip Karahan kendisini ziyarete gelen yalanlaryla Krte konuuyordu. O zaman herkes herkesin
13
ziyaretine kabiUyordu. Ziyaret ak havada, bahede yapl yor, ziyaretilerle tutsaklar dikenli tel rgler aymyordu. Zi yaret alan genel olarak kalabahk olurdu. Gerek ziyaretiler
taraf, gerek tutsaklar taraf her zaman kalabalkt. Ziyaret ilerin bulunduu tarafta askerler de olur, konumalar iz
lerlerdi.
konuuyorlard.
Subaylar ise daha ok Edip Karahanlm tavr ve davramlanyla ilgileniyorlard. Edip Karahan ve ziyaretileri srarla ve
Subaylar,
grmenin
kesilecei tehdi
dinde bulundular. Gerginlik leden sonraki grmede or taya kmt. Bitinceye kadar ylece srd.
Ertesi
gn,
tutukevinin
eitli
yerlerine,
ziyaretlerde
14
netlclleriyle alay ediyorlard, fakat, bu emre, bu yasaa her hangi bir tepld gstermlyorlard. Byle bir emre ve yasaa
Halbuki,
devrimci
olan,
entemasyonalist
olduklarm
vurgulayan, Markslst-Lenlnlst olduklarm syleyen Krtlerde byle bir bilin yoktu. Krtlerin okur-yazarlan gnlk
lerde
genel
olarak Trke
konuurlar.
Devrimci
olanlarda
dost deildirler.
yasak ve tehdit eren bildirilerini okuyorlar, "hah hah haaa..." yaparak glyorlar, fakat ciddi bi: tepki gstermiyor
mez; ayrca senin mahkemelerinde de konuuruz" demek bir tepkidir. Ancak Krtlerde byle bir tepki, byle bir bilin
O gnlerde, Krtler, kendi aralarnda Krte konutuk lar zaman Trk devrimcileri tarafndan "milliyeti" olmakla sulamrlard. Bu sulama ve eletiriler, Trke bilmeyen
Yani Trke
de
bilen,
in
fakat
kendi
aralannda
konuan
renciler
veya
eitli
mesleklerden
Krtler iin yaplrd. Krt renciler de "milliyeti" olarak sulanmaktan ok rahatsz olurlard. Byle bir sulamayla
ya da eletiriyle karlamamak iin de Krte konumak tan. Krt toplumu olma zelliklerini savunmaktan ok b-
15
yk tavizler verirlerdi.
"Ben entemasyonalisttm"
sz,
ite
ye'de veya Almanya'da Trke konuuyor. Alman devrimcile ri de bu Trkleri "milliyeti" olmakla suluyorlar. Bu sula
sakal, byk kesecei yolunda haberler de gelirdi. Bu tr ha berler zerine idareye kar ok youn tepkiler oluurdu.
yle yerletiririz;
lanca urada
masalan,
dursun;
falanca u
kesime g versin... Ye
uraya yerletirelim.."
vs.
byk yasama kar youn ve yaygn bir tepki Krtler anadilleri Krte'nin yasaklanmasna
16
Milli duygu nedir? Milli duygu, ve ksaca, nsamn, lkesini, ulusunu, lUkln diUnl
sevmesine
ulusal
deerlere
bahlma
duygular
btndr. Bunu somut bir rnekle aklamakta yarar var dr. Marie Curie'den sz etmek istiyorum. Kocas Pierre Curie
galcilerin dlllertyle
eitim yaplyor.
ocuklara
igalcinin
Dersler
yorlar.
Kendi
aralannda
Leh
diliyle.
anadlUeriyle
menini vs. eletiriyorlar. galcinin retmeni suufa gmeden hemen nce bu kltaplann jdne glzUyorlar, galcinin di line dnyorlar. Bunlar 6-12 ya arasndaki ocuklar. Bu
17
lerde oluamadm veya ok clz olduunu anlatmaya ahyorum. Krt toplumunda rrk ve smrgeci dayatmalara yatknlk var. rk ve smrgeci dayatmalara kar bir tepki
kesimde nemli bir zaaf var. Bunu ifade etmeye alyomm. Burada ifade edilen milli duygu anlaynm, rk bir ie rik tamad hemen anlalmaktadr. rk erik tamas yle dursun, rk basklara kar kendini savunmaktadr.
meln, Trkleri,
Araplan ve Farslan, devlet zoruyla ve devlet terr arachyla asimile etmeye ahmak, bunun iin aba harcamak tehlikeli olabilir. Ortadou'da. Trkler iin. Araplar ya da
Farslar iin, ne gnmzde, ne ksa vadede, ne de orta ve uzun vadede byle bir tehlike sz konusu deildir. Kendileri ok bjKik rk ve smrgeci basklar karsnda bulunan Krtlerin, Krt kltrnn, bu basklardan kurtulmak ve herkesle eit olmak iin gsterdikleri abanm "rklk", "o venizm" olarak deerlendirilmesi ok byk bir yanlgdr. Bu, Krtleri kk drmeyi, aalamay amalamakta
mesi de isabetli deildir. Milliyetilik, ulusuluk, ancak teki uluslara saldrgan emeller besledii zaman, meln onlan
tehlikeli deildir.
ile
kar kendisini korumaya. Krtleri komulan uluslarla eit klmaya ahan Krt milliyetiliini aym kefeye koymak art
niyetli bir tavrdr. Bu tavr, Markslst-Lenlnlst kavramlarla, devrimci ideoloji le ne kadar sslenirse sslensin, irkinlik
ten kurtulamaz.
Mu'tan, Tunceli'den, Krdistan'm eitli blgelerinden ok sa3ada gen insan getiriliyordu. Bunlar, poliste. mli emni yette uzun sre sorgulanyorlard. Bu srada kence gr 1973 ylnm ban
balad.
1973
jolnm
ubat
aymm
sonlannda,
koua
Sive
sre
rek'ten ok sayda
Bunlar uzun
emniyette tutulmular ve ok ar ikence grmlerdi. Ko ularda balanndan geenleri uzun uzun anlattlar. 2 Mart
1973 gn bunlardan bir ksm yine emniyete, sorguya g
trlmek istendi. Arkadalar, genlerin sorgu iin verilme yeceini, nk emniyette ikence yapldm sylediler. Tu
tukevi
yneticileri,
bata
yarbay
olan
mdr,
"ikence
di.
Buna
ramen kou
szlere
gven
land.
duyulamayaca,
2 Mart
verilmeyecei vurgu
1973 gn,
ekildiler.
Tutukevinde
19
landrmadan balad.
ayak
sesleri,
koumalar,
fsltlar
gelmeye
tu.
uzanmlard.
yordu. Kou temsilcisi arkadalar tutukevi mdryle lkl kurmaya altlar. Fakat, havalandrmadan, svg. ha
karet, aaama ve tehditten baka bir ey duyulmuyordu.
ses bombalan atld. Kimse kimseyi gremez oldu. Bu bombalarm boucu etkilerini nlemek iin herkes pencerelere
ate vaziyetinde bekliyorlard. Hakaret ve tehdit yadnyorlard. "Hepinizi geberteceiz..." "Ananz s..." Boucu etkiler gittike daha da artmaya balad. Herkes ana gl kapm
ap havalandrmaya kmak istiyordu. Fakat giri kapsmn
nne barikat kurulmutu. Havalandrmaya kmak imkan szd. Etraf karanlkt. Elektrikler kesikti. Boucu ve gz ya artc bombalann etkilerini gittike arttrmas zerine bari
20
Koutaki
btn
eyalara
el
kondu. Bir ym yasaklamalar, kstlamalar getirildi. Byle bir dayak ve ikenceden sonra, olaylarm elebas olduklan
gerekesiyle, 40 kiiyi ayrdlar ve hcrelere koydular. Bu
hcreler, koulardan biraz uzaktayd ve aralannda hibir balant yoktu. 40 kii arasmda ben de vardm. Hcrelerde
k sylemeye balad zaman herkes kendisini lgiyle, dik katle dinlerdi. Arkadamz, kendi istedii zaman trk istek veya rica sylerdi. zerine deil, Zamana, mekna ve
benzer bir trk okumaya balad. Bunun zerine, hcre lerden, bu tavr ve davrama itirazlar ykseldi. nk ok
rahatsz edici bir durumdu. Bu itirazlarm, "bu gzel trk
y dinlerken sen nereden ktm?" gibi bir anlam vard. O
karh
ladm, yokettlinl Krtlerde grdm. Baka lkelerde, ba ka uluslarda, bu durumu net bir ekilde izlemek mmkn
21
deildir.
rnein
Fransz
Marksisti,
Rus
Marksisti,
Arap
Marksisti,
Trk
Marksisti,
Yunan
Marksisti,
Amerikan
tarafmdan sk sk kullanlyordu.
O zaman Krtler,
daha
iinde,
ounlukla
Milli
Demokratik
Devrim
tezini
savunuyordu.
lard. Hatta, genel olarak oul "biz" szc bile kuUamlmyordu. "Biz entemasyonalistiz" sz daha az duyulurken, "Ben entemasyonalistim" daha ok unun iin syleniyordu: 1971 dneminde, Diyarbakr-Srt lleri Skynetim Komutanl'nda grevli askeri savclar, hazrladklan iddiana
Trk olduunu, Krte diye binen bamsz bir dil olmadm. Krte'rn Trke'nin bir lehesi olduunu iddia ediyoriard. Bunlar ispat edebilmek iin binblr trl yalanadolana tenezzl ediyorlard. Krtlerden ve Krte'den, Krt
lerin ulusal ve demokratik haklanndan sz edenlerin su i
lediklerini,
cezalandrlmalan
gerektiini
vurguluyoriard.
22
nm
"saclk",
"milliyetilik"
olduunu
sylyrlard.
"Biz
devrimciyiz;
biz entemasyonalistiz;
milliyetilik ve
sacik
m ve
Halbuki.
1971
Diyarbakr
gibi
Krt
ehirlerinde
Devrimci
Dou
Kltr
Ocaklan kurulmutu. eitli yerlerdeki kurucular arasnda; 18-20 yalarmda genler, retmenler, esnaftan nsanlar,
n'n savunmak isttyorlard. DDKO'mn, bask altmda tutulan ve yok edilmeye allan Krt dini ve kltrn yaatmak, bu basklara kar bir bln oluturmak iin kurulduunu
anlatmak istiyorlard.
Baz avukat,
Kahvehaneye
iten sonra,
isz
etmeyin.
Byle
sylerseniz
tahliye
olursunuz.
Tahliye
karlarsnz. eride, cezaevinde kalmak marifet deildir, nemli olan danda olmaktr. Danda olmadan hibir ey
yaplamaz. nsanlarz. Hem ,biz devrimci insanlarz. Entemasyonalist olanlar, dil gibi. Devrimciler, entemasyonalist
23
koularma
henz
gelmiiz.
Bu
tr
propagandalar,
milli
Ankara ve
stanbul
DDKO
davas,
12 Aralk
1971 'de
dalar, dava ncesinde de. dummalar srasnda da hep sr drld. Btn bunlara ramen baz tutuklular kendi ara lannda. DDKO'nm, Krt varlm, Krt dilir ve kltrn savunmalar gerektii konusunda ok ciddi ahmalar sr
Bir avukat
arkadam
Bu,
1971
24
Buna
ramen
Krtler,
hl
inkr
edilebilmektedir.
Krt
e'nin bamsz bir d olup olmad hl tartlabilmektedir. Krte'ye yasaklar getirilebilmektedir. Bu durumda Krt okur-yazarlanmn ve aydm kategorisine girebilecek Irsanlann niteliinin incelenmesi, Bu erevede devrimci rdelenmesi gerekli olmaktadr. enter
enternasyonalizm,
komnist
B.
slamc Enternasyonaiistier
Ortadou'daki btn uluslar,
slamiyet'i,
kartan dorultusunda
Trklerin slamlyete
kullanmlardr.
Farslann,
yaklamlarmn ana boyutu budur. slam devletlerinden hi biri, slamiyeti, slam dncesini gelitirmek, slam halklarmm refah ve mutluluunu artrmak dorultusunda ynlendirmemltir. Kendi milletlerinin karlarn, mli karlarm
tadr. Bu akmlarm, Trklerin ulusal hareketine, Araplann ya da Farslann ulusal hareketine hibir itlrazlan yoktur.
distan'da
Halepe
kentinde,
kimyasal
silahlar
kullanld.
Saddam Hseyin kimyasal silahlan zel olarak Krtlere kar kuUand. Krtlerin gelimekte olan ulusal ve demokratik
mcadelelerini ancak kimyasal silahlar kullanarak nleyebi leceini dnd. Bebinin zerinde Krt inam, kadn, o
lman bir halka kar byle bir zulm, byle bir soyknm
nasl dnebilmitir? Bu soyknm nas uygulayabilmitir?
soyknm sorgulamamlardr. Trk, Arap ve Fars slamlannm, bu cinayetleri sorgulamamas, eriinin nedenlerini tahin etmemesi doaldr. Burada eletiri konusu olarar da
Halepe'ye
kimyasal
silahlar
atmasuidan
birka
gn
veyt'te toplant halindeydi. slam Konferans Zirvesi, Filipinlerden Filistin'e, Afganistan'dan Bulgaristan Trklerine,
26
gelmedi.
Burada
duymazdan gelmilerdir? slam Konferans Zlrvesl'ne katlanlan, bu konuyla ilgi olarak neden eletlrmemilerdir?
unu
arttrmak
dedir.
slam
devletleri
tarafndan
Krt
slam
Konferans
Zirvesinde
veya
benzer
rgtlerde,
Irak,
Btn birliklerini
rlen soykrm Birlemi Mletler Gzlem Heyeti'nin, ranIrak smnnda mevzenmeye baladklan bir srada gerek-
letirmit". Bu da. Birlemi Milletler'e bile meydan oku ma, onu hie sayma anlamna gelmektedir. Halbuki, B-le-
Halepe'de
soykrma uratan
27
itli
zamanlarda
Bu
ve
eitli
yerlerde
kimyasal
sahlar
kunanmtr.
sralarda,
kimyasal
sahlann
yapmas,
kuUanmas ve etkiriinin llmesi henz deneme aamasmdadr. Hangi zehirli gaz, hangi birimde ve hava koulun
ler yapmtr. Alman insan haklan savunucusu. Medico ntemational'dan Alexander Stenberg Spohr'un dediine gre.
bu denemeler srasnda katledilen Krtlerin says. Halep
e'de katledilen Krtlerin saysmdan daha fazladr. Bu dene meler srasmda zehirli gazm daha ldrc old^u sap
tanmtr. gazlarda Bunlar, karar hardal, tabun ve Gerek alin gazlandr. Ve bu gerek daha
khnmtr.
Halepe'de,
mek zorunda kalmtr. Snacak bir yer bulamamtr. mabdii yerlerde ok kt muamelelerle
S-
karamtr.
lm
karsnda
slamcar
ne
yapmlardr?
Bunlar
grmezden, duymazdan gelinebilecek olaylar mdr? "slami yet, slam inancnda olanlan karde sayar; kavmiyet, miUet
nenl bir deer dedir. slamlar tek bir devlet ats altm28
da toplanmahdr" demek, bu cinayetlerin, katliamn, soykmmm varln glzleyebIr mi? Bu konularla ilgl grevlerin
yerine getirilmesine
soyk
Alexander Stenberg Spohr, 25 Austos 1988 gn, Sey han blgesinde meydana gelmi bir olaja yle aratmakta-
Ihtlyar,
lkern kuzey
smnna
doru
kamaya
baladar. derin.
Seyhan blgesinde
sndlar.
Buras
nce, uzun ve dar bir vadi idi. blhln zerinde Krt insan
bu vadiye snmt. Saddam Hseyin kuvvetleri buralan ince ve derin olduu bombalamak istedi. Fakat, vadi dar,
ukurlara
yan Trklerin' isimlerinin deitirilmesinden, Trke adlann yasaklanmasmdan dolay Bulgaristan hkmeti eletiriUyor
ve sulanyordu. Bulgaristan'daki Trklerin isimlerinin ya-
Insamnm zehirli gazlarla yok edmesl karsmda sustular. Bu soyknmlan grmezden, duymazdan geldiler. Kald ki. Trkler Bulgaristan lkesinde yaamaktadr.
29
bunlarm tesinde, Bulgaristan'daki Trklerin sorunu, Krt lerin 70 y akm bir zamandr yaad sorunlarla karla trlamayacak kadar hafif bir sorundur. Btn bunlara ra
men,
slamc
Krtler,
Bulgaristan'da
isimleri
deitirilen
Devletin,
slam'
ynlendirmesi,
kullanmas,
dikkatlerden
uzak tutulabecek,
d-.
Burada,
yukanda
ifade
etmeye
altmz gr
bir
kullanmlardr.
Krt
slamcann Batman
asimilas-
ehirlerinde,
Bulgaristan
hkmetinin
yoncu politikalanm knayan, Trklerin mli haklanm savu nan gsteriler yapmas, Trk devletinin nemli bir politikas olarak ortaya kmaktadr. Bu tr gsterileri, yryleri ve mitingleri Trk hkmeti teArik etmektedir, desteklemekte dir. Saddam Hseyin ynetimine kar protestonun gerek^
hkmeti,
bu
soykrmlar
karsnda,
Krtlerin,
Saddam
masmdan
birka
gn
sonra,
Kuveyt'te
toplanan
slam
30
edilmemiti.
Arap devletlerinin, Arap hkmetlerinin, Krtlere kar kim yasal sahlar kuUanmasm^an
sonraya,
sz
etmeye balamalan
Austos
1990'dan
Suudi Arabistan'da
ii olarak alyor. Kuzey Krdistan'dan bir Krt. Krt gerlalan, PKK'nm dncesini ve eylemini destekliyor.
dar bir kii. Cuma namazlanm hi karmyor.
Din
Cuma na
mazlarnda,
Arap
hocamn
okuduu
hutbeyi
yakndan
ediyor.
Ulusal
kurtulu
sava veren bu
bask ve zulm altmda olan, bk sk soykrmlarla karaan Krtler neden Arap imamn dikkatini ve gisini ekmemek
tedir? Krtler de Mslman de mi? Arkadamz bu mera
km, birgn. Cuma namaz kmda Arap imama ayor.
Hocam, dua
ediyorsunuz.
manlar, Afganistan'daki,
Bat Trakya'dakl.
Fistin'dekl Mslmarar,
Mslmanlar.
Habe
ve sulu bir ha
veren Mslman halklardan yine sz etti. Hepsirn adm bi rer birer sayd. Krtlerden yine sz etmedi. Fakat, konuma-
anlatyorlar. Saddam Hseyin ynetimini eletiriyorlar, su luyorlar. Krtlerin mcadelelerinde baanh oknalan iin
bu deiiklii, Arap basmnda da grmek mmkndr. Arap basm Krfez krizinden nce, Krtlerin ulusal kurtulu m
cadeleleriyle giU olarak hibir ey anlatmyorlard. Halep
be
Krtlerden
en
bahis yoktu.
Fakat
Austos'tan sonra, Arap basmnda Krtler hakkmda yazar, haberler grlmeye baland. Bu yazarda Saddam Hse
yin'in Krtlere yapt baskdan, zulm ve ikenceden dolay suland grlmektedir. Bu baskann, zulm ve ikence
kartan
miz ve u anda yalnz ana prensip ve manasyla tesbit et tiimiz bu faciann, tarihte bir benzeri gsterilemez.
Babalann arayan ve yanna gitmek istediklerini syle yen iki masum ocuun Hozat Kaymakam tarafndan
sngleterek babalannm yanna gnderilmesi... Kendisi nin retmen ve ky halkyla alakasz bir ahs olduunu iddia ederek alevler iinden frlamak isteyen bir gencin,
ulu bir aletle kartldktan sonra yaamakta devam eden ve hl topuunda bu sivri ulu aletin izini tayan o
Cesetleri deil, manalar muhakeme ve idam eden ta rih, bakalm bu 50.000 ocuk, gen, ihtiyar, kz, kadn,
Elaz Ortaokulu'nda okuyan iki ocuk... Tatil geir mek zere, memleketleri olan Hozat'a geliyorlar ve facia
nn tam stne dyoriar. Hozat yaknlarndaki kylerine
geldikleri zaman babalar Yusuf Cemil'in ldrlm oldu unu reniyorlar ve alamaya balyorlar. Onlara u kar lk veriliyor:
" Sizi de onun yanna gtreceiz!"
33'
etraf
" Durun, ben ky ahalisinden deilim! (Muallimim! Msade edin, kendimi size Isbat edeyim!"
rak alev alev yanari<;en, al ynlar gerisinde amir, zevk ve istihza ile sigarasn imektedir. (Bu vak'a bana 1944
ylnda, Eridir'de askeriiimi yapari<en, resmi ahslar hu zurunda, yanan adama kar sigarasn zevkle itiini sy
leyen amirden bizzat dinleyenlerce anlatlmtr.)
Yusuf Cemil'in kynden 200 kadn ve ocuk ldrtlm ve bunlarn cesetleri buday saplar zerinde yakl
Hozat'n
Karaca
kynden
Cafer olu
Kasm...
Bu
adam, o tarihten 30 sene kadar evvel Amerika'ya gitmi, orada 15 yl kalm ve sonra kyne dnmtr. Kasm
Amerika
dnnde.
Birinci
Dnya
Harbi'nde
Kafkas
ve ticarete balamtr. Hkmetle de baz taahht ileri ne girimektedir. Dersim hareketi esnasnda, ibu Cafer
olu Kasm, taahht bedelinden alaca olan 6.000 liray
tahsil etmek zere Ovack Kaymakamlna mracaat edi yor. Muamelesini tekemml ettirip paray kendisine veriyoriar. Muamele biter bitmez, "Seni Hozat'tan aryor lar!" diyerek, onu mahfuzen yola karyoriar. Cafer olu
34
Zavallnn zevcesi irin Hatun, o esnada, drt ocu uyla biriikte, komularna oturmaya gitmitir. Kadn evine
dnd zaman bir de gryor ki, kaps knlm ve btn
eyas etrafa dklp salmtr. Haykrmaya balyor:
Bu feryada karlk olarak kadn, kapsnn nnde ocuklanyla beraber ldrlyor ve dolgun miktarda altn,
paras ve eyas yama ediliyor.
Bu arada Hozat'n Zmbk kynde ekspir'in hayaline bile tay kartacak bir vak'a cereyan etmektedir. Erkekleri
tamamen doranm olan kyn 100 kadar kadn ve o
gzden geiriri<en bu kadnn rahminden den ocuun sa olduunu dehetler iinde gryoriar. muazzam bir
Elaz Muallim Mektebi'nde okuduktan sonra, retmen olarak Trakya'ya gnderilmi, orada evlenmi ocuk
Mazgirt
Termesek
nahiyesinin
halk
doranmakta...
Merhamet sahiplerinden biri, birie on ya arasnda 20 ka dar ocuu alp bir derenin iinde saklanmtr. Vaziyet birden haber almyor. ocklann ldrlmeleri emri verili35
bulunduu
btnletirilmesi
hayaline ve
istikbaldeki tarihinin
kalemine
braktmz
Necip Fazl Ktsakrek, Krtlere yaplan zulmlerden r nekler vermektedir. Necip Fazlm burada anlatt olaylann
soykrmlann Krtlerin
sanlar,
slam
enternasyonalizmini
eri
srerek,
zaaflann
kyordu. ark mebuslarndan smet Paa'ya itimat edenlerie etmeyenler ve korkudan kap da reye itirak etme
yenler ve kanp da rey vermeyenler dahil, hepsinin b
ve
cezalandrlyordu.
alnp Ali
Hele
istiklal
Jurnali
Mahkemehazriayan Pa-
birka cmle ile arkllar aleyhine zulm ile kin ve advvetini gsterir misaller arz edeyim: Ne kadar baba oul
37
mannda Rumeli ve Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ne girmi ve Van vilayeti heyet-i temsiliye azalnda bu lunmulard. Byle olduu halde. Masum Efendi ile drt
kardei ve iki olu ve aabeyim Abdullah Bey Van'dan
srlen ilk kafilenin iinde idiler."
ni zetlemeye yeter.
dryor.
1919-1920 yUarinda,
Gney Krdis
tan'da Krtlerle birlcte, zgrlk ve bamszlk iin bakal1925'de de zgrlk ve bamszlk isteyen Krtleri
stiklal Mahkemesi'nde yer alyor. Krtler iin Bu srete Ali Saip ne kazanm, yargayan
38
n.
Krtlerin DE KRDSTAN'I
SMRGELETREN MLLETLER GB
MSLMAN OLMALARI NE GB
SONULAR DOURUYOR?
1970 y yaz aylannda, Krdistan'm eitli ehirlerinde. zeUikle krsal kesimlerde, komando zulm olarak adlandn-
ihtiyarhklarma baklmadan nlplak soyuluyor. 30-35 yalannda torun sahibi olan erkekler ouUanmn, torunlannm, gelinlerinin, kzlarmm nnde nlplak yapyor, binblr
trl baskya ve hakarete maruz braklyorlar. Burada, Krtler iin en ok kuUanan ikence yntem
lerinden biri de uydu: Yetikin erkeklerin, yal erkeklerin erkeklik organlanna ip balanyordu. p kadmlarm eUne ve-
ler ok byk bir keder ve hzn iine girerlerdi. Ruhsal ba kmdan gittce derinleen bir yant yaarlard. Kimselerle
Bu,
Krtler
iin
zel
olarak
dnlm,
hesapl-
ocuklanmn sa5alan
arttka kvanlan da artar. "Her yl bir ocuk", "Her 5^1 bir ocuk" diye vnp dururlar!.. Halbuki smrgeci iin
mando birlikleri bir kyde youn ikenceler yapyorlar. Ky llerden silah istiyorlar, firarileri teslim etmelerini istiyorlar.
kencelerin younluu altnda ezilen Krt kadmlan, kocalanna, ouUanna, torunlanna yardm iin araya giriyorlar. el basarak Kuran- Kerim getiriyorlar. Bir kadn, "Kuran'a
ran'm bylesine itelenmesi-kakalanmas htiyar Krt kadm lan zerinde derin bir hzn ve kayg yaratyor. Kadnlar
madklarn,
Mslman
olsalar byle
zulmler yapamaya-
Komando birlikleri, saatlerce sren bask, zulm ve i kenceden sonra kyden ayryorlar. Zulm oaltmak iin
yaayan devrimci genlerden biri anasyla yle konuuyor: Ana, gryorsun, Trk askeri bize, Krtlere ne kadar ar zulmler, ikenceler yapyor. Anann cevab ok gi e
kici:
40
duunu dnmyomm. Trkler Mslmandr. Mslman Mslmana byle eziyet etmez. Bunlar olsa olsa Yahudi ola
bilir, Ermeni olabir...
nk, Krtler
Bu bakmdan, Krtlerin, Trkler, Farslar ve Araplarla olan dinsel ihkerini ezilen ve ezen ulus konumuna gre beUrlemek gerekir. Belirleyici olan budur.
Smrgeci devletler, Krdistan' devletleraras smrge dzeyinde tutan devletler, btn kurumlar smrgeci d nceleri ve eylemleri dorultusunda kullanabilmektedirler.
Din de bu kurumlardan biridir. Trk, Fars ve Arap smr
la
ulusaUm gelimesini
engellemeye
alyorlar.
Krtler
bir sonu
da
ortaya
kyor.
Krtleri
solculann,
zellikle
kmm, hakareti mubah sayan aklamalar yapyorlar. Btn bunlarm Krtlerin ulusal biUncini krelttii artr. Ksaca
Bulgaristan
41
Bu
noktada,
dndn,
lannda,
ran'da
ah'a
kar
dinsel
muhalefet yksekneye
ran'da,
ah'm
devrilmesinden
sonra
kurulacak yeni slam Devleti'nin bir federasyona dayanacaFarslar, Azerer, Krtler, Belucer, Trk
menler
kendi
federe
devletlerini
kuracaklard.
Krtler
de
dinsel muhalefeti bu yzden destekliyorlard. Ayetullah Hu meyni bu dncelerini, 1978 sonunda Paris'ten Tahran'a
Mollalar ctidara
k i
Krdis
tan'a Fars bir vaU tayin etmek oldu. Krtler bu tutuma kar
cevap
ok
ilgi
ekicidir:
"Blgenizden
bize
telgraf
ve
de
bu
42
zan Konferans srecinde de rastlamak mmkndr. O sra da, birtakm Krtlerin, uluslararas Lozan Konferans'na
gnderdikleri telgraflarla, Trklerden aynlmak istemedderi-
daha deiik idi. O yUarda KemaUstler, Ermenere ve YunanUlara kar srdrlen savata Krtlerin de yardmlanm
ve dayammalanm salamak i Krtlerin de mlUi haklara
Burada,
Araplann,
Farslann
ve
Trklerin
slamiyeti
kendi milli kartan dorultusunda kullanmalar mliyetilik akmlanyla yakmdan giUidir. Trklerde, Araplarda ve Farslarda ulusuluk, miUiyetc gelimitir. Bu bakmdan miUiyetilik birinci planda rol oynamaktadr. Bu bakmdan sla
miyeti, mliyeti ideoloji domltusunda
kuUanabilmektedirler. Halbuki. Krtlerde, son yUara kadar' mUyeti, ulusu akmlar fazla gelimemitir. Bu bakmdan
genmilerdir. Ulusuluk cereyanlar younlatka ve yay gnlatka teki uluslarda grld gibi Krtlerde de
ulusuluk daha beUrleyici bir rol oynayacaktr.
I
Ekim 1990)
'
43
siyasal niteUkleri de
olan ci
ok
olumlu
ifadelerle
sz
ediliyor.
Bunlarm Bu Krt
niteliklerine
din adamlar eyh Said ve Said-i Krdi (Nurs). Bir Krt aydmmm, bu Krt din adamlan hakkmda ok olumlu eyler
Krtler zerinde egemen olmutur. Resmi ideolojinin, Kema listlerin byle dnmeleri doaldr. Fakat Krtlerin byle
Musa Anter'in anannda, ngiliz tarihisi Amold Toynbee'ye atfedilen bir sz var. "Bir mlet iin en byk felaket ta
rihlerinin dmanlan tarafmdan yazknasdr." (s. 179) Bu
kukusuz ok byk bir felakettir. Fakat, Krtler iin fela ket aslmda daha byktr, daha derindir. Bu da Krdis
tan'm blnmesi, paralanmas ve paylalmas e gili bir sorundur. Krdistan gibi drt paraya, be paraya blnen
bir lkenin ve Krt ulusunun iskeleti paralanm olmakta dr, beyr dam olmaktadr. Krt ulusunun tarihinin
dmanlan tarafmdan yazlyor olmas da, blnme, para lanma ve paylalma sorunlaryla yakmdan ilgidir. Krtle rin dmanlan, rnein Kemalistler, Krtlerin tarihini elbet te yoksul ve arpk gstereceklerdir. Durum bu kadar
akken,
inkr ederek,
kendi tarihlerini
eyh Said'in
Krtler i
ehit
olduu,
Krdistan
iin
ehit eddii byk bir gerektir. Bu bakmdan eyh Said, Krtler iin nemli bir deerdir. Fakat, bu husus eyh Sa
id'in bir aesi olduu gereini de yok saymamaldr. Bu ai lenin, 1925'lerden du tarafa ok bj^k aclar ve eziyetler
44
eyh Said'in
celeri ve faaliyetleri gizlenmeye ahmaktadr. (sve'te yaymlanan Bergeh dergisi, 1990/4 saysnda, Said-i Krdiye
gibi
daha
baka
Krtlerin
de
ad gemektedir.
Bu
kier
hakkmda olumlu eyler sylenmesi de nemlidir. "Hatralarm" kltabmda, baka bir kategoride yer alma
erejhanolu
hakkmdakl
mmkn deildir.
okursanz,
bu be
bu
be
devrimctttr.
Bugnk
devrimciliktir.
devlet, Krt olan her eye kardr^ Krt olan her eyi yoket
meye almaktadr. Krt diUne ve Krt kltrne kar amansz bir bask vardr. Bu baskya boyun eerek, bu bas'ky grmezden gelerek devrimcc yapUr m? Devletin byle
Bir takm Krtler, Nazm Hikmeti, Marx', Engels'i dlUerinden drmyorlar, fakat Krt dine ve Krt kltrne
45
tin basksma ve iddetine kar duramayan, onlan yok farzederek, kmseyerek bask ve iddetle bteerer
devrimci de olamaz, demokrat da... Musa Anter'in amlarmda pek ok Krt'n ad geiyor.
aydmlan oluyor. Veya aydm kategorisine girebilecek insan lar oluyor. Bu kategorinin biraz daha incelenmesinde yarar
Krtler
kendi
aralannda
Trke
konuuyorlar.
ki
Krt,
szlerle konuuyor.
lenleri rahmetle
anyor, yaayanlara
. Krdistan'm hali perian. Ortadou'da 30 milyonun ze rinde nfusa sahip olan bir halk. Hl ayn bir ulus mu de
mi tartmas yapyor. Krte diye bir 30 myonu olup akn fakat kimliksiz. Ulus Hl dUln olmad tart^or.
mu, halk m tartmas yapyor. Krdistan smrge bile de . Ulusun ve lkenin ad yasak. Krt ve Krdistan adlan
46
ac tarihini,
aydm
denen kategorinin
Tek basma
bu mek be, Krt aydm dediimiz kategorinin geliimini ve dncesinin ieriini gstermeye yeter. Bedirhan Pa-
lere
dman
olan
siyasal
odaklara
sular
tayor.
Kendi
bamm. bahesinin tamamen kurumasna gzyummu. Hi itiraz yok. Btn bunlar 'nas olabmi? Btn bu sre
nas yaanabmi? Bu bir aydnn, aydm kategorisine gire
ce ulusalhk iddia edebecek smfsal taban tamamen r tlmtr. Krt toplurnunun aydmlan da yoktur. Gerek
ufalamas, rtmesi ve andrmas sadece Krtlerde grleben bir sretir. Trk Devleti'nin rk ve smrgeci oldu u, Krt dini yasaklad, bunun. iin kanunlar kard
yalist
ve
smrgeci
dtnl ve
be
olsa,
egemenliindeki
inkr
bir
halkm
klmUlnl, nk
kltrn
etmemitir,
edemez.
bunun kabul
edmeyeceini,
ok byk tepkilerle
47
karaacam
blr.
Fakat,
Trkiye,
Krtlerin
varlm,
Krte'nin varln srarl ve kararl bir ekde bilinU bir ekilde inkr edebmittr. Basmyla, niversitesiyle, yazarla-
nyla, mahkemesiyle,
polisiyle,
bu inkn srdrebilmitir. De ve kltre yasaklamalar ge tirebilmitir. Trk folkloru Trkler, diye Krt folklor rnlerini gaspetmi,
sunabilmitir.
nelim. Trklerin, Trke'nin varln inkr ettiini d nelim. Trkiye'nin solculan, saclar vs. bu sre karsn da nas bir tavr koyar? Ne gibi dnceler ve eylemler
gelitirrneye
alr?
Bunun
ipulanm
Bulgaristan'daki
Trkler olaynda biraz grdk. Bulgaristan Trklerinin isim lerinin deitlrmesi olayma, Bulgarlatrma srecine nas
in oluamyor?
ne hi koymamaktadrlar.
altm.
Her
eye
ramen
Musa
Anter
Krtler
iin
bir
IV.
bir VARSAYIM
smlanndan, hangi katmaanndan geliyorlar? Krt geriUalann srufsal kkenleri nedir? Bu somnun ciddi bir ekilde
zmlenmesi, gelecekteki Krt toplumu hakkmda sald
ipular verecektir.
15 Austos 1984 atmmm ok nemli bir dnm nok tas olduunu dnyorum. nk bu tarihten sonra yeni
erlerle deil, yurtsever olarak katmaktadrlar. Krt gerlalann nemli bir ksmmn babalan iidir. Babalan kk
esnaf, olan geriUalar da vardr. Terzi,- ayakkabc, berber vs. Acaba, babalan aydm kategorisine girebecek Krt geriUalar
var mdr? Babas avukat, doktor, mhendis, retmen... gi
olabir,
fakat babas
retmen
49
iinde mhendisler de olab-, fakat acaba babas mhendis olan geriUalar var mdr? Var olduunu blyoruz. Ancak,
nemU sayda var md?
Babalan i adami olan gerlalar da olabilir; fakat i adamlan herhalde geriUaya katmamlardr.
50
ta-
banlan. ae lUkeri ayn ayr InceleneblUr. Hangi blgeden gehyor. ya. babasrun meslei, ka ydr ve nas PKK'h ol duu, eitim dummu, Krte biUp bUmedli, Trke blp
lar.
yleyse
Krt
gerlalann
lUcnce
bireysel
dzeyde-
Yukanda belhttllmiz gibi, ade etmeye altmz d nceler varsaymardr. Bu varsaymlarm somut olgularla
51
V.
smrgeciin en temel
paralamak,
amac,
m,
yrekleri yaralanm,
olaanst
derecede
drl
cc
yapmak
mmkn
dedir.
te
Trk
smrgecii,
ruhsal
ortamda,
bu yapara tepki
olarak ve bu yaplar deitirmek iin ortaya kmlardr. Byle bir toplumsal ve ruhsal ortamn salkl olmas
sulu
duruma
dmekted-ler.
Burada,
Krt
toplumuyla
smrgecerinln Krt
toplumu
karsndaki konumlanmn
da incelenmesini gerektirir.
Ksaca, toplum
Krt
toplumunun syleyebiriz.
rm, Krt
rtlm
bir
olduunu
toplumunu
yeniden
kurmak gerekir. Yer toplum iin yeni insan gerekir. Yer nsan-nas ortaya kar? Bu konuda. PKK'nm dncesi ve eylemi bize nemli ipulan vermektedir. Yukarda. (II) nu-
52
rca'da, ne Fistln'de...
53
yaam
lard. Analannn, ebelerinin, ablalanmn ektii aclan da ya kmdan grmlerdi. lar. Bunlar 1984'de artk 24-27 yalanna ulam dedelerine, amcalarma yle
babalanna,
biz de kadm yaratlsaydk...* diye alyordunuz. Bu alamalanmz, szlanmalanmz ne abuk unuttunuz? Gerlalar
Bu szler zerine,
dedeler,
Krt gerlUalara
kar
olan
dncelerini,
Krt
genlerinin
yamnda ifade etmemeye zen gsteriyorlar. nk, genler, onlann 15 sene nce katlandktan zulmleri, ayplan yzle rine vuruyorlar. Genlerin bu tutumlarmdan da kayg duyu yorlar. Fakat bu tr tartmalar, bu yrelerde, aile iinde,
ky
odalarnda,
geriUa5a
kahvehanelerde,
camilerde
srp
gidiyor.
Dedeler,
Genler
destekleyeceklerini
sylyorlar.
zin
danlara atar..." diyorlar. Genler de "... Gerlaya yardm et tiimiz iin kence grrsek, cezaevine konulursak, ldrlrsek... bu erefli bir lmdr. Fakat aalanmaya maruz
kalarak yaamak erefsizliktir. Byle yaamak, yaamak de dir..." diyorlar. Tartmalar hem gizli, hem de ac yollar
dan, 1986-1987 ylarmda da srp gitti. hndl bu yreler
hep gerladar yana. Her ailede geriUa var. Pek ok aede e hit var. Kadnlar da geriUaya katd. Dedeler, babalar, am calar daha dirayetli, daha gl... Orar da skynetimlere
Mahkemelere ktar. Zindanlarda ikenceler grdler. Ba kan Mao'nun "Halk denizdir. geriUa bahk" zdeyii bu yre lerde de gerekleti.
54
bu
ortamda
meln.
Trk
eyalanm yamahyor. Ailesini, yakmlarm tehdit ediyor. On lara hakaret ediyor. Yere yatnyor, srndryor. E)vlertae
55
zn baskya,
be iine sindirmesinden utan duyuyoruz..." demitir. miUi bir duygunun aklamasdr. Burada Krt
halkmm
inde bulunduu psikolojik ortamn, Krt halkna dayatan statnn, Trk, Arap ve Fars halklanmn statleriyle karlatnlmas yapmaktadr. Ortadou'da bu kadar byk bir
PKK'da fke yaratmaktadr. Gen insanlar bu fkelerini e itU vesilede ifade etmeye almaktadrlar.
1960'U yUann sonlarmda. Devrimci Dou Kltr Ocak
Devrimci
rek Krt gerekliini vurgulamaya almtr. C) PKK nc olarak, klelik ilikilerinin paralanaca
n,
"...
Bu
iindeki
onurlu
yerini
alacaktr.
Btn
uluslarla
birlikte
k burar Krt toplumunu zrh gibi sarmtr. Fakat bu i keri krmak, toplumu deitirmek iin her trl fedakrhk yapmaldr; hibir fedakrlktan kammamaldr..." denmektedir.
beUidir.
Bu
olduu bes-
56
mmkn deildir. Dmanlar, Krtlere kar devlet terrizml kuUanmaktadrlar. Devlet terr ancak, belirU bir as
rgtlen
rgtlerin
kurulmas gerekmektedir.
Kurtulu Ordusu) Krt toplumunu eitli ynlerden rgtle meye ahan rgtlerdir. Krt toplumunun btn kesimleri
ni anti-smrgeci, devrimci ve demokratik mcadele dorul
tusunda
rgtlemek ve mcadeleye
katmak gerekir.
Krt
toplumunu en kk birimlerine varmcaya kadar bu mca dele domltusunda rgtlemek gerekir. Kadmlarm, ailenh,
kavga, balatt ve bu kavgay kararl bir ekde srdrd binmektedir. Bu mcadele kararl ve srarl bir ekilde
srdrlmektedir. Binlerce ehit vardr. Dalarda, ovalarda, ehirlerde, cezaevlerinde, bilinU ve inanl bir mcadele srdrlmektedir. Bu mcadelenin Krt insanlarmm ruhsal yapm deitirdii byk bir gerektir.
rm ruhsal yaps glenmektedir.
Krt insaranyla
kleci ilikileri
kesinlikle
paralamaya
alan
bir
anlay geerli
olmaya
balamtr. Korku byk lde yklmtr; ykmak zere dir. Krtler, artk, 1960'h ve 19701.1 yulardaki gibi her trl zulme boyun een, her trl aalanmaya katlanan insan
deerler geUmektedir.
"Krt
ulusu
iin mcadele",
"Krt
57
Smrge toplumunda, kadmlarm, ailenin namusunun korunamayaca iyice aralmtr. Kadmm geriUaya katknasnm belU-bal aram budur.
PKK e gerekleen en nemli srelerden bhl de, Trk smrge dzeninden tam anlamyla bir kopuun beUrg olarak ortaya kmasdr. PKK'dan nceki Krt hareketleri
ne, sahh hareketlere baktmz zaman, hareketin, smrge
dzeniyle tam bir kopuu gerekletiremediini gryomz.
meln, aenh bir blm bakaldrmsa, bir blm de devletle birlii yapyor. Buysa dzenden tam bir kopuu salayamyor. Hareketin baarszla uramasmm nedenle
sreten
z
ok
nemli
bir
sonu
kmaktadr.
PKK
en
halkmn
gcne
gvenen,
kendine
gvenen
2.
PKK'l gerillalarn ok byk bir fedakrlk iinde olduklan, sonsuz de recede zverili davrandklar bilinen bir gerektir. Diyarbakr'da bir s
re gzaltnda tutulmu, daha sonra da tutuklanm bir arkadan an
zel Tim mensubu bir grevli bu olaydan kendisine gre bir sonu
karyor. "... Bu gerillalar bylesine olumsuz koullar iinde, bylesine bir yoksunluk iinde hibir ey yapamazlar. Trk Devleti'nin kat kat
yksek olanaklar karsnda hibir ey yapamazlar..."
Bu olayn bize verdii mesaj ise udur: Eer herhangi bir toplum, in sanlar, ulusal ve toplumsal kurtulu iin benzer yoksunluklara katlanabiliyorlarsa, benzer fedakrlklar yapabiliyorlarsa, kurtuluu mu
hakkak '
gerekletirecek,
kurtuluu
yaayacak
demektir.
nk,
Krt vatan iin, Krdistan lkesi iin fedakrlk, Krt ulusu iin zveri,
yeni Krt insanmm en nemli nitelii olarak belirmektedir.
nemli rgttr. Birerce ehidin, kadmn gerlaya katmasmn bir aram da budur. Krt halkna gven oknasa, ken dine gven olmasa, binlerce ehit olur mu? Bu gen insan lar, henz 20'U ya alanm yaayan Krtler, henz 20
yama be ulamam gen insanlar, Krdistan im lme gidiyorlar. Krt ulusu iin lme gidiyorlar. Bu inan, bu di ren ancak, ulusa ve ulusun z gcne duyulan gvenden ileri gelebir. Yukanda, baz Krtlerin, aydm kategorisine gi rebecek kiertn, ocuklarm Krt gibi yetittrmedlkleri,
ocuklanna Krte retmediklerini, hatta onlan Krtlkten
saknddanm
belirtmeye
almtm.
te
bunun
aram
PKK bu tavrlan
Krt okur-yazarlarmm,
ay
olaanst
bir
yabanclama
srecine
girdiini
Devleti'nin stn silah gc, stn teknoloji olanaklar karsnda ok olumsuz koullar iinde faaliyet yrten terristlerin baarya ulama s mmkn deildir..." diye anlatyor... Bu yaklamlardaki ve bu mmkn deildir. anlatmlardaki ifte standard grmemek
59
bu tr eletiri
Bir PKK'h
Burada, Krdistan'm hemen hemen her yerinde grlebecek bir PKK yesinden, bu yenin rgtle nasl tamt-
mdan, rgte nas katldndan ve daha sonraki yaantsmdan sz etmek istiyorum: 1962 doumlu. Tarma ve ticarete dayal bir kasabada domu".
Trklk
propagandas
egemen.
Asimas-
hzla yrtlyor.
Kasaballar kylerden ge
konuabilen
myorlard.
yorlard."
Bize
Krt
yiyorlard.
'Krt'
szcne
"...
Bir
m azarlad. Muayenehaneyi terketmek istedi. Doktor bu du rumu kavrad. Kadm, Krtlerin, Krte'nin ilkel bir ey
olduunu, aak bir ey olduunu dnyordu. Doktorlann Krt olamayacaklarm dnyordu. Krte konutu una gre herhalde doktor deildi.
Halkmzm ne kadar ezmi olduunu, kendi z deerle rine ne kadar yabanclam olduunu ilk defa o zaman farkettlm..."
Krte
konuabiliyor,
fakat
Krte'yi
ok iyi bmiyor.
mam.
Krdistan
devriminin
sorunlanm
Krte
arat-
Dergisl'n
rum..."
Krte yazanm
okumaya,
anlamaya
alyo
Kahvehanelerde garsonluk yapmaya balyor. Zaman za man bir doktorun muayenehanesinde alyor. O yularda okuma-yazma bmiyor. Okula gitmemi. Ba bas, kasabaya yerletikten sonra, onu da kardelerini de
okula gndermemi.
maya balamlar. "... Beni de kendi aralanna katmak isti yorlard. Bana sk sk sigara veriyorlard. Sigaralanm da ba na aldnyorlard. Paranm geri kalanm uzattmda, 'st
kalsm'
diyorlard.
Bana,
irin
grnmek,
kendi
aralanna
katmak istiyorlard. Orar da Krtt, bizdendi, bizim kasa badand. Fakat onlara jireim snmyordu. Birkamm ba
bas ok zengindi, ger topraklan vard..."
61
". .
cular geliyordu. Uzun uzun tartmalar yapyorlard, onlan dinlemeye, Kurtuluu, anlamaya Partizan, alyordum. imdi, onlann, Halkm
olduklarm algayabiliyomm.
kahvehaneye sc sk gelirlerdi."
"... O sralarda, kahvehaneye giyimleri- kuamlan farkl olan daha baka nsanlar da geliyordu. Onlar baka bir k ede otumyorlard. Kahvehane sahibi onlara epeyce kzyor
du. nk onlar ok ay imiyorlard. Orann ok paras
yoktu, yoksuldular.
benim ok
dckatimi ekiyordu. Onlarm yaants, tavr ve davrantan daha dzgnd. Krtlerden, Krdistan'dan sz ediyorlard. Bu szckleri ilk defa duyuyordum. 'Biz Krdz' diyorlard, 'Krtler eziliyor' diyorlard. Onlara Apocular deniyordu." "... Onlara yreim ok abuk smd. Giderek ben de on
lara
katldm.
Okuma-yazma
Fakat,
bilmediim
eitim
iin
kitap
falan
kat-
okuyamyordum.
btn
seminerlerine
nmda
bulunmamz
istedi.
arya
gittik.
Babam
arda
hasmyla karat. Biz de arkasnda diziydlk. Bize 'saldnn' diye emir verdi. Biz saldrmadk. Tekrar, 'saldrm* diye grledi. Biz yine saldrmadk.
tanmymz' be dedc.
yeni kavnyorduk.
O sralarda anam ld. Anam hastalctan ld. 50 yalanndayd. Anam ukurova'ya gidi-geli bitirdi. Anam lnce epey sef kaldk. Bykanam bizleri ok seviyordu
62
"...
1980'li yularda Diyarbakr Cezaevi'nde. Diyarbakr vah etini en kk aynntarma kadar anlatyor. Her zaman direnier iinde olmu. m. "... ok byk zulrn ve ikence gr sopa Okuma-yazma bilmediim iin bana aynca
atyorlard.
mu...' diye kkryorlard. te, okma-yazmay, ar bask srecinde rendim. Arkadalar ranza altlannda bana glzU
glzU okuma-yazma retiyorlard..."
Mazlum'u, Hayri'yl, Kemal'i... yakmdan tamyor. MuzafJefi, Selim'i, Mustafa'y, Mehmet an', Rzdy, Seyfettin... Sakine'yi, Cahide'yi, Aysel'i yakndan tamyor. Kadmlar kouuyla irtibatn kumlabmesi iin bir arkadayla nian
lanm!
18 yandan kk
63
paralan
her zaman izin ve para veriyor. Fakat, kk kardeim ok heyecanl. Sk sk askerlerle, gardiyararla kavga ediyor."
"... Bir ziyaret srasmda, ablam, arkadalara, 'bir istei niz var m' diye sordu. Bize muhakkak bir eyler getirmek
ablam bir defter getirdi. Okul defteri. Arkadalar, 'Bu defter, kitap deil' dediler. Ablam da, 'Kitap istedim, dkkan sahibi
bunu verdi' dedi. 'Hem bunun iini yazyla doldurursaruz ki
tap olur, siz de kitap yazm olursunuz' dedi..."
Okuma-yazmasm iyice erletmi. Her trl kitab oku yabiyor. Her konuyu tartabiyor. eitli cezaevlerindeki
sloganlar atmak.
Krdistan'a, bal...
Parti'ye,
nderlie
ok
derin
duygularla
64
mayan tavr ve davramlan da var. metn, PKK'mn srnrgecerin diUne ok fazla itibar etmesi,
dar nem vermemesi, yukanda
Krte'ye yeteri ka
altmz
belirtmeye
durum dedir.
PKK'nm k basks
tan
Krdistan'
sevmelidir;
Krt
ulusuna
bal
olmaldr,
me, mitanlarm, gerillalarm, Krt halk ymlanyla llikertade Krte konumalan gerektii, buna zen gsteril
mesi gerektii konusu zerinde durulmuyor. Bunun byik
(Hasan Bdi-
rkkaya);
Eskiehir-
de hi dumlmuyor. Halbuki, Krte, smrgeci ve rk y netim tarafndan yok edilmeye ahlan bir d. unu hep dndm. Baz arkadalarla da konutum.
1981, 1982, 1983 ylarmda Diyarbakr Cezaevi'ndeki iken
celerin ok youn ve ok ar olduunu yakmdan blyoruz. Tutsaklar koulardan kartp kapaltma gtrlrken i
kence
gryorlar.
Cezaevi
arabasma
bindirrken
ikence
65
hissedmedi?
me,
Ali
Erek'in
ehit
olduu
1981
Mart'mda, Mazlum Doan'm ehit olduu 21 Mart 1982 sulannda. mahkemede Krte konuulsayd, tercman ilen
i, koulara 16 Trk Devleti'nin bayraklanmn resmedildii bir dnemde, mahkemelerde srarl ve kararl bir ekde
duuna dair en kk bir anlatm yok. Tutsaklar eitli za man ve meknlarda, eitli dayatmalarla kar karya kahyorlar. Bu yaptrmlara kar tavrlar ve davramlar
Israrl ve kararl bir ekilde Krte konuma, dzeninden, ikenceli yaptrmlardan kopuu
smrge abuk
daha
bir ekde salamaz myd? Veya Krte konumak, bu yz den ayrca ikence ve hakaret grmek, tutsaklar iin daha
nemli bir moral dayanak olmaz myd?
Drtler'in,
Ferhat Kurtay,
Eref Anyik,
Necmi ner ve
timinden, smrgeci dayatmalardan kopuu salamak, laml, ierikli bir tavr ve davram olmaz myd? Bu konulann dnlmesinde yarar vardr.
an
te yandan,
sadece,
Marx'n,
Engels'in,
Lenin'in,
Sta-
in'in, Mao'nun yazlan incelenerek, sadece bunlara dayana rak Krt insanlanmn kiii incelenemez. Veya sadece bu
yazar gznne
66
erkekleri evlerirn dna karyor. "Gen kzlar ve kadmlar ieride kalsm" diyor. GvenUk glerinin komutanlan asker leriyle odalara dalyor. Erkeklere, "Siz danda nbet bekle yin, bizim kadannzla grlecek ilerimiz var" baskyla, zulmle gerekletirmeye diyor. Ve
bunu
alyor.
18-20'
ruhsal yapan zerindeki etkeri neler olabilir? ocuklarmm gzleri nnde analara, babalara ikence
nna,
amcalanna, aabeylerine,
analanna,
ablalanna haka
etkiler?
Bu
ortam
iinde
ocuklar
nas
byirler?
lere giriyor. Gda maddelerini telef ediyor. Baz deerli eyalan gasp ediyor. Bazen evden dar kma yasa kojnjyor,
saklamalar ve cezalar insanlann ruhsal yaparm nas etki ler? Krt insanlarmm kiilik sorunlan ele almrken srecin bu boyutlar da gzden uzak tutulmamaldr. Byle bir zulm ortammda, bu zulm ve ikenceyi yr
67
le
smrlamak,
kltrel, faaliyetlerle
smrlamak,
elbette
bir
Fakat,
Krt tarihi
ne,
Krt
kltrne
ikin
incelemelere
nem
verirseniz,
derek Krt Devleti ihtiyacm daha ak bir ekilde ortaya koyablr. Fakat, smrgecinin diliyle hibir yere varamaz.
Smrgecinin diyle Krt zerkUi bile salanamaz. Askeri faaliyetleriniz ne kadar gl olursa olsun, smrgecinin di linden vazgemiyorsanz
kolay gereklemez...
siyasal
baarara
ulamak kolay
ddir.
geri,
Halbuki,
kel bir d
zengindir. lar...
Fransz te
da
tarafndan
deild-.
olduu
Fakat,
malanyla
grle
smrlamak
hibir zaman
Bunun iin
yeterli
de
olmaz.
nemli
n
kavumasdr.
siyasal
faaliyet
68
dncern tersini ade etmek de mmkndr. Azm aamayan insan her zaman eU-kolu balanrm b- ekde otur
rabirler.
nsanlan
bakalan
kurtaramaz.
nsan,
el
kolunun balandmm, kleletiinin bince vanr, buna tepki gsterir... zgrln byle bir sre iinde kazanr.
Bu dummda insanm azmn ac obnas gerektii kuku
suzdur.
Krte
konusu,
aslmda,
dndmzden
daha
karart b- ekilde srdren Mehdi Zandya, mahkemenin ulatrmaya aht mesaj zerinde dikkae dumlmahdr. "... Mehdi Zona istedii gibi konusun, istedii eyleri syle
sin, biz onu dinleriz. Fakat, Trke konusun." Bu szler
kaldrdk" diye vnld bir srada bile bunlar sylenebmektedlr. O halde bu sre etrafl bir ekilde ele ahnmahdr.
Birtakm tutuklulann, "... eer Krte konumazsak
tahliye olabiUriz,
ama,
rmekted? Bu durum mahkemern neden houna gitmek tedir? Veya neden byle dnlmektedir?
Krtler, Trklere, Araplara, Farslara benzeyen ynlerim
69
litiremezler.
Krt
kimlii ancak,
bu
uluslara benzemeyen
ynlerin vurgulanmasyla, bunlann ne kanlmasyla gelitirllebir. Bunlar da Krt'e has zeUderdir. Krt toplumu
id NEML SYASAL BM
PoUtik
tan'da
ve
toplumsal
faaliyetlerin
ve
esas
amac
Krdis
Bu
demokrasiyi
kurmak
gelitirmek
olmaldr.
gelleyebilmek iin feodal kurumlarla ibirlii iine girmiler dir. Bu kurumlarn yaamlanm srdrebilmeleri iin youn
bir gayret iindedirler. Bl-ynet politikasmm yaama gei-
Parti-
liderliinde
Kurtulu
kat
Mcadelesi'ne
btn
insanlar,
akmlar
yordu. Hindistan
15 Austos
Ht
vardr.
bu glklerin bcde olduu da binmekted-. Bu bil, zorluklan amada nemli bir motor gc olarak belir
mektedir.
Ortadou'da Yahudi Devleti'nin kumlusunu gerekletmek i Yahuderin gellt-digi mcadelenin incelenme sinde de yarar vardr. Bu mcadele de b" koalisyon iinde gelimitir. Btn grlerden Yahuder ve akmlar bu koa lisyon imde yer almak olanana sahip olmutur. Weizmann. Ben Gruon, Golda Meir, Menahem Begin gibi isimler,
almlardr.
14 Mays
dr.
Zira,
PKK,
en
ok,
demokratik
olmamakla,
despot
olmakla, despot bir ynetim amalamakla sulanmaktadr. Bu konuda halk kitlelerine. Krt toplumunun eitU kesim
lerine gerekli gveni vermeye ahmas PKK'nn nemli babas olmaldr. Demolcrasiyi hi yaamam, bu olanaklara
hi sahip olmam Krt toplumunun, bu incelemelere ok byk tiyac vardr. Krtlerin, Ortadou'da Arap oveniz
minin etkisi altmda, Yahudere kar dmarc hisleri bes-
lemes hibir yarar yoktur. Krtler Yahudi toplumuyla daha scak iker kurmak dummundadrlar. Krer Yahu di toplumunun demokratik kurumlarm grmezden gelemez
ler. Yahudi toplumu, Ortadou'da Krtlerin doal ittifaksdu-. Krtler "Mslman kardelerimiz" tabiri zerinde daha
71
ciddi b- ekilde, daha soukkar b" ekde dnmek du mmundadrlar. Yukanda, (I) numarah ana paragrafn (B) ksmmda ve (II) numaral ana paragrafta, Trkler, Arapla-
kinci Dnya
Sava'ndan sonra,
lar. meln Kongo 15 Austos 1960'da, Senegal 20 Haziran 1960'da, Uganda 9 Ekim 1962 'de bamszldarma kavutu
mrgeci
devletlerle yapan
gerekleti. Bu srete de, daha ok lkedeki nemli kabe1er rol oynad. Fakat bu kabeler, siyasal akmlar ve gr
bilelerden
Hatta, bu
biri
iktidan
ele
geirdi.
Uce
halkmn
zaman
teki
zaman
emperyaUst
ve
smrgeci
devletlerin
yaptklanm
kat
kat
Krtler, Hindistan ve sra rnekleri gibi, Afrika lke leri mekleri de celemelerde yarar vardr. Krtler de
mokratik b- toplum oluturmamn yolunu yordamm ara mak, bu yolda aba harcamak durumundadrlar. PKK'nm
delelerinden ok ok erid-.
vardr.
72
nceler Filistin Kurtulu rgt ats altinda toplanabntir. FistinUler bugn, uluslararas kurumlarda tek r
gt
tarafndan
temsil
edmektedtrler.
Bunun
da,
Fistln
sorununun uluslararas kamuoyuna duyurulmasmda ve zmlenmesinde ok nemU bir konuma sahip olduu phe
sizdir. Bunun kadar nemli baka bir konu da, tek rgt a
boyutudur.
leride
Devleti'nin de
Krdistan'm blnm, paralanm ve paylalm ya psndan dolay, Krtlerin benzer bir rgt ksa zamanda Fakat, bu ihtiyacn
muhatap almaz. Politik bir g olmak elbette nemlidir. Fa kat askeri bir gcnz yoksa, politc bir g oluturmanz kolay deildir. Krdistan'da politik g, ancak askeri gc
IX.
KRTLERN AYMAZLII
zeUikle Krt okur-yazarlanmn baz olaylar
Krtlerin,
ruz. Burada, beUibal. bez olaylarla ve ka-vramlarla giU ola rak, Krtlertn tavr ve davramlanna ikin bazi
73
1.
Gnllleri
lard.
Trkiye'de
Ban
zellikle
solcular,
sol
siyasal
kar
akmlar.
Amerikan Amerikan
GnUleri'ne
iddetle
kyorlard. araclyla
emperyalizmirn,
Ban
Gnllleri
Trk
insanlarm
yozlatrmaya
ahtm
vurguluyoriard.
sa akmlarda yer alan Krtler, Amerikan kltr kalplarma gre Trkler yetitirilmesine kar kyorlard. Bu bakmlar dan Bar GnUleri iddetle eletiriyordu. Bar Gnllleri'r protesto eden yazlar yaynlanyor; gsterer, miting
rak, binen bir kurum vard. "Vatanda Trke konu" kam panyalar vard. Bu dnemde pek ok retmen askerlik g revini "yedeksubay retmen" olarak yapt. Bu tr
retmerer Krdistan'a ym j^m gnderiyorlard. Bunla rm esas amac da Krt ocuklarma Trke retmekti.
Trkletirme
sreci tarnamlamak,
ketmekti. Krtler, Trk kltr kalplarna gre yetitirilecek lerdi. Trk solculan bu asimasyon srecini de destekliyor
lard. Bu sreci Krtlerin okur-yazarlan da destekliyorlard. Zira, bu, Trk solculan tarafndan, erici, devrimci bir sre
olarak deerlendiriUyordu.
Yedeksubay retmenler, elbette, resmi ideoloji dorul
tusunda Trk Devleti tarafmdan yrendiriyorlard. Yedek subay retmerer dnda daha baka kurumlar da ayn
siyasal
dncesine,
ekonomik faaUyetlerine
uygun
Trkler yetitirmeye alyor. Yedeksubay retmenlerin de bu dorultuda altktan aktr. Ama, Krtlerin yer neslerini Trk kltr kahplanna gre yetitirmektir. Fakat,
ideolojlsimn
amac bu olan
kadarla
smrh
dedir. Krt
unutturmak,
Krt
hereyi
yoketmek.
Bu
politcanm
rk ve
smrgeci
bir
politika
olduu
testo eden Krtler, kendi statleri konusunda en ufak btr bc be sahibi deiUer. Trk rknm ve smrgeciU
inln ok daha ykc, barbar ve gerici olduunu algayamyorlar. Bunlar ister solcu, Markslst-Lenlnlst, ister sac ol
sunlar kendilerine gvenmiyorlar. Kendi toplumlanna, yani
solunun ok ar bir hegemonyas almdadrlar. 1960'l yUan dndmz zaman Trk solunu etkileyen en nemli
siyasal odak noktasmm KemaUstler olduunu kolayca syle
yebiliriz.
de
aktr.
Dinsel sa da bu
ortalarm dndmz za
olma bilinc yeni yem
okur-yazarlarda.Krt
yeerrneye
baladm gryoruz.
O yularda
Krt
olmamn
utan verici
bir
ey,
bir durum
olduu
da
bilinmektedir.
2.
Devrimci Krtler,
Ortadou'da,
Fistln hareketine
he
zaman destek vermeye almlardr. Devrimci Krtler, Fllist hareketi karsmda byk bir coku beslemiler; Slyo75
nizme
Ba
Btn bunlara ramen Fistinler, Krtlere hi de dost a yaklamam, her zaman onlann dmanlanyla ibirlii
yapmlardr. Krdistan' devletleraras smrge sistemi
lan olmulardr. FiUstirer her zaman, Trkiye ve Irak gibi Krtlere dman olan devletlerin yannda yer almaktadrlar.
knamad.
Madur
eden,
bbir
trl
acya
garkeden
Halepe'de,
Krtlere
mda, slam Konferans -Zirvesi, Kuveyt'te toplant haUndeydi. (I) numarah ana paragrafn (B) ksmnda orada ne tr ka rarlar almdm, soykrma uratan Krtlerden hi sz
edmedil vurgulamtm. slam Koriferans Zirvesi'nde Fi listin Kurtulu rgt de gzlemci sfatyla bulunuyordu.
sra igaU altndaki Filistinlerin nfusu 1.5 myon civarmdadr. Bu nfus Bat erta'da ve Gazze eridi'nde otur
maktadr. ise 4-5 Ortadou'daki Filistinlerin Halbuki nfusunun Krerin tamam Ortado
milyon
clvanndadr.
nm savunmaktadr. slam Konferans rgt'nn en temel konulanndan biri de budur. nc Dnya lkeleri Fistin
sorununu her zaman dinamc bir ekilde savunmaktadr ve Fistinler lehine zmler retmektedir. Bunun dmda
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birlii, in Halk Cumhuri yeti, Kba gibi lkelerin. Dou Avrupa lkelerinin; gerek Avrupa'daki, gerek dnyann baka yerlerindeki demokratik
konusunda olumlu bir tavr sergememilerdir. Krtlerin, FiUstin halkmn ulusal kurtulu mcadelesim desteklemeleri elbette yerinde bir harekettir. Kiirtlerin. Fis
gerekir.
kar birlcte
dckat ide
mcadele
olduklanm
etmeUd-ler.
gryomz.
Fakat'.
FistUlerin.
uzatt eU
katU b- ekde gzeten bir Fist politikas olduu bmektedir. malanmn mein, en Fistinlerin Trkiye'de koulu, Krt temscc a-
nemli
somnuyla
ilgidir.
FistUler, Krt sorununa bulamayacaklanna, Trklerin, Araplarm ve Farslarm, Krtleri ezme politikalanm ve uygulamalanm eletirmeyeceklerine, destekleyeceklerine dair sz
vermilerdir. Bunlar kukusuz enternasyonal dayanmanm
malan
gerekir.
Krdistan'm
blnmesi,
paralanmas
ve
drlar.
salad.
1960'l ve 1970'li ylan dnelim: FistinUlere, yam
23. Arap devletine cokuyla byk bir destek veren Krtler, kenderi iin hibir ey yapmad, veya ok az ey yapt. Kal
d ki,
30 milyonu akm...
Krtler kenderinl neden adam yerine koymuyorlar acaba? Bu aalk duygusunun, bu ezdiin nedem nedir? "Fis-
timerle deildir.
dayamma
anlar yapmasm"
demek mmkn
Fakat, Fistinlerin bu
dayamma anlann ne
den cevap vermedikleri, bakis Krtlere dman olan devleerle dayamma yaptklar muhakkak incelenmelidir. Ortadou'da Filistinlerle Krtlerin durumlannm ok
ok farkl olduu yakndan binmektedir. Arap lkeleri, s lam lkeleri, nc Dnya lkeleri Filistin halkyla dost
tur. Sosyalist lke ve partiler de. Fistinlere politc ve eko nomik olarak her trl yardmn yapld, olunduu her zaman beUrtmektedir. onlarm yanmda
sra. dost
deildir.
ve
paylalma Krtlerin
dmanlanm
oaltm,
dosanm
78
en ok konuulan konular
lyordu.
ngtere,
Devleti'ne
Krt
"zal ve
izin
Bamsz
verilmeye
ABD'mn varlnn
srekli
salayacaktr.
kyoruz..." dediler.
bamsz bir devlet kurmak iin abalayan bir ulusal kurtu lu rgtnn, baka halklara bu hakk tammam olmas
79
dinsel bir huzursuzluk varsa, mevcut ortamdan yararlanma ya ve politikalar retmeye, kendi durumlanm glendirmeye alyorlar. O halde, byle bir ortamn, ezen halklarm lehi
ne zmlenmesim salamak herkesin grevi olmahdr.
nemli olan, eytanm faaliyette bulunabecel ortam eUkerden anndrmaya ahmaktir. Etnik, dinsel ve benzert
Irak'n Kuveyt'ten ku-vvet kuUamlarak kanlmasmdan sonra da Krtlerle llgi benzer haberler yazd. sylendi. Fa
kat bu srete ok daha byk bir dikkatle incelenmesi ge
reken olaylar meydana geldi. Gney Irak'ta. ii topluluklar arasmda. Saddam Hseyin ynetimi aleyhtan ayaklanmalar balad. Kuzey Irak'ta yam Gney Krdista'da da halk ayak land. Krdistan fien denetim alna ahnd. Ksa zamanda
derlenip toparlanan Saddam Hseyin'e bah birlikler knya-
sal sahlar da kuUanarak lertn ve Krtlerin ajraklanmalann bastrd. Saddam Hseyin mttefik glere kar kulla namad kimyasal sahlan Krtlere kar etkiU bir ekilde
bah birUklerin,
yam
Mcahltler'in
Saddam Hseyinle
Gerek Fistinlerin,
gerek
Mcahitlerin
Krtlere
kar
Zira hibir siyasal g byle bir pisUi savunamaz. Hele hele ericc adma, devrncik ya da enternasyonalizm adma
istei
80
nun neden gereklemedii henz ciddi bir ekilde incelene, bmi bir konu dedir. Krtlere kar, dman devletlerle
ol
maktadr. Gnmzdeki ulusal kurtulu mcadeleleriyle il gi olarak bu elikimn zlmesi bgernizi artracaktr.
3.
Krtlerin Sosyalist ve
Komnist Devletlere Kar Ta-vn
teki taraf
mas
ve
paylalmas,
Krt
ulusunun
beynini
datm,
iskeletini paralamtr. Bylesine bir bl-ynet politikasmm hedefi olmu bir ulus, bir daha kolay kolay derlemp toparlanamamakta, kendisine gelememektedtr. Bugn Krdis
tan'da
devletleraras
smrge
sistemi
egemendir.
Aslmda
Suriye,
kinci
Dnya
Sava
sonlanna
kadar
mndan ise, kurtuluu, yeniden kuruluu ifade etmektedir. Grld gibi Krdistan dorudan doruya emperyalizmin
81
temlerle ynetmilerdir. Krt kliUim ve Krdistan klrmiinl yok edebilmek i her yolu denemilerd-. Birbirleriyle askeri ve siyasal yoUardan ib-lii yaparak Krtlerin ulusal
ve demokratik mcadelelerini bomaya ahmlardr. Hi
emperyalizmi...
Trk
smrgecilii,
Arap
smrgecii ve
gerekletmilerd-. mein Trk rk ve Trk smrgeciUi, Krt sannm en deerU varhma, kliUine saldrmr.
te yandan, Icimyasal sahlar gibi en yem kitle nha si lahlan Krtlere kar srekU olarak kuUanmtr. Bugn,
lanmas
byle bir
dnlemez.
sah
mein,
sra,
Fistimere
kar
kuUanmay
hibir
zaman
dnmemt".
var olduunu sylemek mmkn deildir. Bu gibi lkelerde kamuoyu devlet tarafndan, devlet kontrolundakl kitle ha
smrgeclUk kavramlan
ymerden de
eletirilmeUd-.
yalist ve kommst siyasal partilerin, her zaman, her koul da ulusal kurtulu savalan yanmda yeralaca, imdiye ka-
82
dar grlemn de bu olduu sylenirdi. Ulusal kurtulu mcadelesim ezmeye alan otoriter, despot devletlerin yanm
nerre -vurgulanrd.
Bunun
FistUler iin doru, fakat Krtler iin hi doru olmad n jrukanda belirttik. Sosyalist veya kommst olduklan sy lenen devletlerin, partUerin, Krtlertn ulusal kurtulu m Krtlere dman
tan'm blnmesi, paralanmas ve paylalmas konusunda sessiz kald. Krtlerin siyasal steklerim duymazdan geldi.
Krtlere kar srdrlen soyknmlan, kalarnlan grmez den geldi. Kald ki Krdistan'm blnmesi, paralanmas ve
paylamas Ortadou'da ngiliz emperyalizmin poUtcalarm reten en temel etmenlerden biridir. Ortadou'nun ortasmdakl Krdistan'da uygulanan bl-ynet politikasmm sa
can devleUer, Krdistan'm blnmesiyle ve paylamasyla, emperyalizmin politik ve ekonomik kartan domltusun da rgtlendirilmilerd-. Bu devletler her zaman empeya-
llzmin poUtik ve
ekonomik desteine
muhta
olmulardr.
Aynca, Ortadou petroUeri, tamamen emperyalizmin deneti mi altma gmi olmaktadr. Bu iker Sovyeer BlrU-
l'n
lehe
dummlar
olmad
actr.
Bumara
ramen
"Uluslann Kendi Kaderlerini Tayin Hakk" konusu ze rinde de b-az durmakta yarar vardr. Bu ke hakkmda teo
rak
yaanamar
arasmda
ok
byk
b"
fart
vardr.
Molda-vj'^a
soruman
vs...
Sovyet
Sosyalist
Cumhuriyetleri
Birlii'nin Irak smrge ynetimine politik, ekonomik ve as keri yardmlar yapt, bu yardmlarm da hep Krtlerin ezil mesinde kuUand gene binen bir gerektir. So-vyetler
Birlii, Saddam Hseyin ynetnine verdii yzlerce uzman la, kimyasal sahlar pisliine be katmtr. Bu konumuyla So-vyetler Birlii'nin emperyalist devletlerden hibir fark
yalist
Cumhuriyetleri
Birlii
mazlum
Krt
halkna
kar,
almtr.
Onlann
ezme
politikalanm
Benzer sorunlan teki sosyalist- ve bir zamanlar kom nist olduklan sylenen devletlerde de grmek mmkndr. in Halk Cumhuriyeti'mn, Arnavutluk Halk Cumhuriye-
Bulgaristan'n da ben
zer sorunlan vardr. Bu durumda emperyalizm ve smrge cilik kavramlanmn yeniden gzden geirilmesi gerekir.
"Uluslann Kendi Kaderlerim Tayin Hakk" konusunda yaz lanlarla fii olarak yaananlar arasmda neden ok byk farklar meydana gelmitir? Teoriyle pratik arasnda neden
byk bir sapma vardr? Bu tr konulann aklanmas ge rekir. Bu zmlemeler bgernizi zengimetirec ektir. I Trk solu zellikle 1960'l yularda, Kemalizmin etki ala
n iindedir. Bu yularda Trk solunu etkeyen odaklarn bamda Kemalizm gelmektedir; Trk solu Kemalizmin, erici,
de-vrimcl ve demokratik bir dnce ve eylem olduunu iddia etmektedir. Bu dncesini maddi bakmdan destekleye bilmek iin de 1919-1921 jmllannda, Kemalistlerin Bolevc-
84
mi olmalan, ancak sosyalist prensiplerden uzaklamalanyla aklanabilir. Korunmaya allanlar ise, sosyalist pren sipler de, devlet carlandr. Nitekim Sovyetler Birlii
ynetimi,
nmn Karadeniz'de bogulmalan olayna da duyarl bir ekilde yaklamamtr. Bu olay da grmezden, du3TTiazdan gelmeyi
yelemitir.
Bylesine
tavizler
ise,
sosyaUst
prensiplerden
Krdistan'm bln
bunun, emperyalizmin ve smrgeciliin bl-ynet politikas olduunu kavrayamayan Sovyetler Birlii Komnist Partisi Bl-ynet politikalarmm ve
ve smrgeciin lehine,
ak
So-vyetler
Birlii
Komnist
Partisi'mn
dncesinde
ve
Krtlere
olan devletler, faist ve smrgeci rejimler, bu devlet ve bu parti tarafmdan her zaman desteklenmitir. Bu sre ku
kusuz komnist parti ve devletlerin rmesim getirmitir. Son yUarda, So-vyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birlii, in
dev
letlerde. Dou Avrupa Devletleri dediimiz, Polonya, ekos lovakya, Macaristan, Romanya, Dou Almanya gibi devlet
Krtlerin baz kesnleri. reel sosyaUzm uygulamalarma bile. sosyalist teori erevesinde, rasyonel aklamalar getir
lUklsl" olarak adlandmlan b- gr vard. "Btn kommak im para mal edeblr..." deniyordu. "Sovyet Sosya
y balannda. Mahabad Krdistan Cumhunyeti'n kum lusunda Sovyeer B-lil hkmetln de teviki vard. Fa
kat, bu Cumhuriyetin yc da Sovyeer B-Ui hkmetin onayyla oldu. Mahabad Krdistan Cumhuriyeti. Sovyetler Birlii'mn emperyaUst devletlerle antlamas sonu
sinde kladar. "kinci Dnya Sava'ndan sonra Sovyetler Dou Avmpa'y kazand; Bat ran'dan yam Azerbaycan'dan
ve Krdistan'dan vazgemesi normaldir..." dendi.
Grld gibi hep Krtler feda ediliyor. Bunun tesin
de bu gr Krdistan'm neden blndn, paralandm ve payladm hib- ekde tartmyor. Bu srece hi bir adama getmedll gibi onu grmezden, duymazdan geliyor. Hatta. emperyaUst ve smrgeci bl-ynet dnce-
sim ve uygulamasm gizlemeye alyor. Para-btn iklsim hakh karan, orann, Kemalistleri desteklemesim be
mem sayan, fakat Krdistan'm blnmesi srecini kati su
da, Dannarka'nm Koperag ehrinde, AGK (Avmpa Gvemc ve brUi Konferans) topland. Toplantya
Krtler bu toplantda
- somman
karsmda
ekoslovalgra
heyeti
ok
etkendl.
86
nm nemU bir unsuru haline getirecee, bu konuda du yarl olacama dair resmi bir aklama yapt.
hakknda en ufak bir aklama yapmad. Ortadou'da Krt lerin varhmdan be haberdar dedi. Ne ekoslovakya
Bu silahlar ise ou zaman Krtlere kar kuUamhyordu. O halde, Krtlerin, yem olgusal geUmelerin altm
da, bu gibi durumlan irdelemelerinde yarar vardr. Lenin'in, Stalin'in, "Uluslann Kendi Kaderlerini Tayin Hakk" Krdistan sorunu i konu
aklayc ol
mamaktadr.
Krdistan,
dorudan
doruya
emperyalizmin
deil, kendileri de emperyalizme baml olan devletlerin de netimi altndadr. Buar smrgeci devletlerdir. Ve bu dev
letler, Krdistan' devletleraras smrge sistemi altmda tut maya almaktadrlar. Bu devletlerin ynetimleri ok daha
gerici, ykc ve barbar olmaktadr. Krdistan smrgesinin, smrgeci devletlerin topraklannn uzants durumunda ol
mas,
arada
okyanuslann
bulunmamas,
Krdistan'm
lnm, paralanm ve paylalm durumu, Krdistan lkesimn denetimim kolaylatran ve arlatran etkenlerin
bamda gelmektedir.
Bu erevede
emperyalizm ve smr
4.
Krtlerin,
Trk
ii
hareketine
kar
tavn
her zaman
87
dayanma duygulanm
sunda, ndiye kadar en ufak olumlu b- gr adamamtr. Trk- gibi baz teekkUer, Krt somnu karsmda resmi ideolojiden yana tavr koymulardr. Bunun doal karanmas gerekir. Doal olmayan devrimci ii rger
de bu konuda ciddi aklamalar yapmam olmalandr. Dev
her zaman 'ade etter. SUopi'den, Cizre'den, Nusaybin'den, Diyarbakr'dan, Batma,n'dan... eitU ehirlerden Trk ierine mesajlar gnderildi. Bu ehrlerde yapan gsterilerde, "Zonguldak-Botan elele" slogaran atd. Cezaevlerinde ka
10 Aralc 1990 gn, Ankara'da nsan Haklan Demei'mn dl, grevdeki madenciye verildi. dl, grevdeki ma
denciyi temsen. Genel Maden Sendikas Genel Bakam
emsi Denizefe verildi. dl tremnde. emsi Denizer, gre
vin nedemerini amatt. erin yaantsmdaki zorluklan,
88
sz etti.
Fakat,
den,
Krt
serhildanlarmdan hi
sz
etmedi.
mein,
"...
Krtlere yap
edmesim knyoruz.
Bu
tr baskara,
zulmlere karyz.
di.
18 Aralk 1990 gn, Ankara Devlet Gvenlik Mahke
Vedat Aydm,
geldi.
Ankara
polisi,
arabalann Ankara'ya
girmesine
engel
guldak'a gnderildi. O sralarda ier her gn miting, yr y, gsteri yapyorlard. Krtler de Trk ieriyle dayam malanm somut olarak gstermek istiyorlard. Fakat, grey-
komitesi, Krtlerin, Zonguldak'a arabalarla gelmelerini iste medi. Trk iileri Krtlerin gsterdii dayanmadan rahat sz oluyorlard.
srasnda,
mmas,
gstermekted-.
Kimyasal
sahlar
felaketine
uram
Krtlerin durumunu baz Trk ieri hi algayamamaktadr. Krdistan'm ve Trkiye'nin kouUanm kavramaktan
bylesine uzak bir ii smfmm, kendi sorunlarm zmesi, cretlerim ykseltmesi, kendisini kurtarmas szkonu: u
olabir; fakat baka insamann kurtuluuna nclk etrr.2si, hele hele Krtlerin kurtuluuna nclk etmesi mm-
89
snfyla
Krt
halk
arasmda
uurumlar
oluturuyorlar.
'Zongul
Trklerin-Krerin
birliim
bozmaya
alyorlar.
dak-Botan elele' sloganmm hayata geirtlmesine engel olu yorlar..." Bu yaym organlan ve bu siyasal akmlar, bu irkin
szlerden dolay baz Trk erine, Trk ii smfna hibir eletiri getirmiyorlar. Bunlan grmezden, duymazdan geli
yorlar. Hatrlatd zaman da bumann hi nermi oknadm -vurguluyorlar. Fakat, Krtleri youn bir ekde eletiri
yorlar.
Bu
eletirileri
yaparlarken
kavramma
de,
Krtleri
hep
suluyorlar.
"MiUlyetiUk"
olumsuz
amamlar
ykleyerek, Krtleri "miUiyeti" olmakla suluyorlar. Halbuki, somut planda grlmeyen, ideolojik olarak
oluturulmaya
ahlan
birlik ve
beraberUk
anlaylarmm
5.
Birka
vardr: Krtlerde eksc olan devrimci duygu ve dnceler, Markslst-Lenlnlst bgi, tavr ve davran dedir. Krtlerde eksik olan ey mli duygudur. MiUi duygu, 3njrtseverlik kav ramyla ilgi btn duygularm ve dncelerin toplamndan oluur. Krt vatanma kar dujrulan
90
s toprak btnlne balk, Krt toplumu olma zellderine balhk, Krt diUne ve Krt kltrne balc, mlUi
duyguyu oluturan hususlardr. Dnya ulustan iinde Krt
ulusunun
haklar
ve
stats
konusunda
oluan
bln,
reylerin kltr dereceleri, yalar, okur-yazarlc dumman. meslekleri, yetime tarzlan... bakmlarmdan deiik derece
lerde mlUl duyguya sahip olduklan belUdr. Krdistan'm blnmesi, paralanmas ve paylamas
dummu, Krt dilimn yasaklanmas, Krt kltrnn yaatmasmm engellenmesi, Krtlerde miUl duygunun oluumu
nu binlend-ecek en nemU hususlardr. Fakat, smrge cik, Krerde miUi duygunun gelimesim engeUemltir.
Araplatrma duygunun,
ve
Farslatrma
politkalan,
gtce daha ok konuulur bir hale gelmitir. Bu olumlu etkilerin yansra, Trk solunun, Krt toplumu zerinde
olumsuz
siyle
etkileri
de
olmutur.
ok
miUlyetc ka-vrammm ktlenmesiyle ve kk grlme ortaya kmaktadr. Krtler, zerinde youmamalar, Krte zerinde, Krt edebiyati ve kltr
zerinde aratrmalar yapmalan... miUlyetc olarak deerlendlkni ve kmsenmitir. Burada, "mliyetilik" kavra
gstermilerdir. "Entemasyonalist, Marksist-Lemmst olunca ulusal soruna vurgulamalar yapmamak gerekir" gibi bir du
rum ortaya kmtr.
Halbuki, mliyeti olan Trk solunun bizzat kendisidir. Lozan savunmasyla, "Bamsz Trkiye" savunmasyla,
Mustafa Kemal savunmasyla Trk solu mliyeti bir izgided:. Bindii gibi Ortadou'nun ortasndaki Krdistan,
ve
paylalmtr.
Bu
srete
Kemalistler,
ngiliz
ve
Krt ulusunun blnmesinde, paralanmasnda ve paylamasmda emperyaUst devletlerle her trl ibirliine girmi
lerdir.
Trk gerekt-.
solunun
Kemalizmden
etkilendii
de
byk
bir
odan KemaUst hareket olduu sylenebir. Trk solu, Ke malist dnceden ve eylemden ok byk bir ilham alm-'
Mustafa Ke
eylemini sadece, "miUlyetc" kavram erevesinde deerlendnek mmkn deildir. Kemalizm Trk faizmtn ken
sk sc jenosit (soyknm) gerekletirmitir. Krtler zerinde uygulad asimasyoncu politika 'Trk'e has rkc" ola
rak deerlendirilmelidir. Dumm buyken Trk soluna men
sup baz yajan orgamanmn ve baz siyasal akmlann Krtle ri Krt mliyetiliiyle sulamalar amar bir ey dedir.
Krtlerin de bu sulamalar karsnda, Kemalizmi ve Kema
kendim savunmaya almas, yine, amar b: durum ded-. "Ne Mutlu Trkm Diye^e", "Bir Trk Dnyaya Be-
92
deld-", 'Trk, n, al, Gven!", "Yksel Trk, Ykseklim Semn Hududu Yoktur" gibi slogamar Kemalizmin
sloganlardr; rk slogamardr. Krtler arasmda, "Bir Krt
leri ve sorgulamalan gerekmektedir. Krtler ulusal deer lerine sahip karken, Trk solunun sulamalanndan eklnmemesi, bakis, Kemalizm-Trk solu ikisi dere etmesi
gerekir.
X.
SONU
dinamikleri,
paralan
de de, Trk Devleti tarafndan maddi ve mane-vl olanaklarla donatmlardr. Bylece, "Krt burjuvazisi" demlebecek bir kategorimn olumas engeUenmit". Bu, ulusallk iddia edebilecek, ulusal ve demokratik haklan savunabilecek, bu
domltuda mcadele edebilecek b" smfm rtlmesi an
lamma
gelmekted".
Kendi
kimliim
inkr
eden,
Krdis
tan'da resmi ideolojiyi yaygmlatrmaya alan, Trklk propagandas yapan byle bir sm", "Krt" ad aUmda ele aUnamaz. ObjektU bakmdan Krt, sbjekt" bakmdan ise, Krt kart olan bu kategorimn oluumunun celenmesinin nemli olduu actr.
Tatvan'da, benzer yerierde, Krt ier, Trk i sm' deo lojisi erevesinde rgtlend-meye ahlmaktadr. Bu ka tegori ulusal ve demokratik harekete olduka uzak kalmak
tadr.
93
Bu tr bir oluumu, yani ulusal kimliin inkr edmesl olaym sadece Krdistan'da. zelikle de Kuzey Krdistan'da
grmek mmkndr. Dnyanm baka yerlerinde byle bir
Fakat,
son on yl ierisinde
zisi olmad gibi aydmlan da yoktur. Aydm denebecek ka tegoriler, u veya bu nedenlerle Krdistan'dan kopmular
dr.
stanbul.
Ankara.
Bu
zmir
gibi
Trk
ehirlerinde
kopma, Ba
oturmaktadrlar.
aamada.
Krdistan'dan
t'ya, Trk ehirlerine yerleme srecimn izlenmesi, ka-vranmas nemU bir grev olarak ortaya kmaktadr. Trk ehirlerine yerleen Krtlerin saylan olduka faz
ladr.
Burada,
kalm de,
Bu
da bir devlet
poUkasdr. Kyller lkede kalmakta d-endlkleri iin zul me uramaktadrlar. Kyllerin, evlerini-barklanm, yerleri-
nl-yurtlanm terk etmeleri ancak kitlesel bir zulm sonucun da mmkn olabilmektedir.
Bat'ya g eden okur-yazar Krtlerin b5rk bir ksm, hatta tamam kendi aralannda Trke konumakta. Trke yazmaktadrlar. Bunlar arasnda edebi yazar yazanlar da ... Bumann myeeri
94
tevc etmemektedirler.
uraanlar,
siyasal faaliyetlerde
kitap ya5rmlayamar vs. de vardr. Bu abalanndan dolay ce zaevlerine girip karann sayan olduka yksektir. Btn bumara ramen, ocuklanyla iUkerlni, yukandaki ereve
yamtir.
de gerekir.
Bu
ne kazanm,
ne
kaybetmilerdir?
tr.
Krt
toplumu,
deerleriyle,
kummlanyla,
smflanyla,
bir
solculanyla,
sacanyla,
okur-yazarlanyla...
rm
maktr. rme sreci konusunda toplum ve tarih biUncine sahip oknaktir. rmeyi kavramadan, bu bilince sahip ol madan, bylesine olumsuz kouUarla mcadele etmemn ola
na yoktur. Krer tarteki onuriu yerlerim, "... gemiteki anmz, hretimiz..." diyerek alamazlar; nasl b- kle ulus
h;jline getlldiklerimn, dnyada b" ei daha bulunmaz bkle hale getirildderinin bclne vararak, bu olumsuz koullar ortadan kaldrarak alab-ler. Krtler dnya ulus tan arasndaki onurlu yerlerim, ancak kendi siyasal ve top lumsal statleri, komu halklann ve alablUrier. dnya Kald halklannm gemite
statleriyle
karlatrarak
ki,
"an ve serer de yoktur. Bakalan iin k kuUanmak. bakalanmn onumnu kurtarmak iin savalar yapmak "an",
"serer olarak deerlendirilemez.
Krdistan'm blnmesi,
paralanmas ve paylaknas
srec ve
bunun
sonulanmn kavranmas
elbette
ok
95
nemlidir.
ola
rak dosaydm..."
Bu, Krtlere,
diye hayflanmas,
hi ka-vramamaktr; tarihsel koullarn bclne varmamaktr. Krtler, kendertne dayatan bu emperyalist ve smr
geci paylam srecine kar kmaUdrlar. En azmdan, ka-
falarmda
bu
sreci
yaamaldrlar;
bu
alternatifi
Krt
olmamn,
dosayd,
belki
de
asimasyona
uram
olurdu;
belki
de
Krdis
insan",
96
TvD'De'cc^'M
January
ir^-u...lr.k.NYIOOI7I>< IH|IIinM
MMSlOTMMOrrFFEKmSNNy
25,
1991
ismail
C-13
Beslkcl
Oayrampasa
Kogusu
Cezaevi
Bayranpasa-Istanbul Turkey
Dear The
by
Hr. Fnd
program
of
annual
awards
to writer
from the
anyvhere
American
you have
the
world who
avards Llllian
have
made
been
and
victlnlzed
by Dashiell
politlcal
persecution.
These
psslble
legacies
uriters
been
Hellman
llnnmett.
to nform
The
you
Selection
that
Commlttee
net
last
week,
for one
and
of
an
pleased
selected
these
awards,
As
to
in
as
the
amount
I
of
$10,000.
need
should
soon
be
possible,
for
will
to
know
how
you
be
want
these
to
funds
you or
paid
example,
the
check
made
out
to a
both
third party?
to focus
attention
the
uriter's'persecution,
nd^to
encourage
more
nominatlcns
in
the
Ict
future.
us m^ke
Please
public
think
mention
about
of
vhether
you
will
if
be
so,
wllling
to'
you
your
award,
and
vhether
mlght
prcfor
every
be
available
to
for
press
Intervievs.
remain
Of
course,
we
you
Would
that.this
step
Information
that. .
conf idential^
will
take
assure
On
it
behalf
is to
of
make
the
Selection
small
Committee,
of
let
me
say
how
of
gratifying
your
this
gesture
acknovledgment
courage,..-^4
..'
the
face
of
terribla
persecution.
SincerBy,
Av.
Serhat
Bucat
Lois
Hhitmah
Lw.*W.ftn1>NKholMA WM(>KwnWnMV^JIa<9VlWiMCaneirVHU<
A0rt NW. Cncutn* DHKlor Kamttt Rotf. Otpuly Dvadv Hol|r J. BurithdlK mksHnglan Dincttr .
97
ismail Beiki
Bayrampaa Cezaevi 0-13 Kouu
Bayrampaa-stanbul
TRKYE
baskya maruz kalan yazarlar dllendiren yllk bir program yrt mektedir. Bu dller Amerikan yazarlar Llllian Hellman ve Dastiell Hammett'in ansna verilmektedir., Getiimiz hafta bir araya gelen
Seim Komitemizin belirledii 10.000 dolar tutanndaki dllerimiz den birine sizin seildiinizi bildirmekten memnunluk duymaktaym.
lat basklara yol aan insan taklan sorunlanna dikkat ekmek, gerekse gelecein adaylarn tevik etmek iin bu dlleri duyur mak istiyoruz. Ltfen dlnzn halka duyurulmasn isteyip iste mediinizi dnn ve eer istiyorsanz, acaba basn grmesi yapmay da arzular msnz? Tabi ki bu bilginin gizli tutulmasn is
terseniz, bunu garantilemek iin her trl tedbiri alrz.
Karlatnz korkun bask karsnda gsterdiiniz cesareti duyurmak iin, bylesine kk bir nezakeUe bulunmann ne kadar memnuniyet verici olduunu, ltfen, Seim Komitemizin adna, sy
lememe izin verin. Sayglarmla
GaraLaMarche
98
Gara LaMarche
da
cezaevinde
olmam. Avukat
1991
Serhat
Bucak'm.
26 Nisan
1991-12 Majns
Mektubunuzu Avukat
luun
abalarnn
dnyada
demokrasimn gelimesinde ve
yaygmamasmda nemU bir role sahip olduu aktr. Bu nu da yakndan biUyoruz. abalarmz yakmdan izliyoruz. edemeyece
Krdistan
Birinci
Dnya
Sava'ndan
sonra.
Trk-
Ermem ve Trk-Yunan savalar srecinde blnm, par alanm ve paylalm bir lkedir. Krt ulusu, emperyalist ve smrgeci politikalarla blnm, paralanm ve payla-
m bir ulustur. Bu sreci kabaca 1915-1925 olarak beltmek mmkndr. Bu yular arasnda. Krdistan zerin de, son derece acmasz bir emperyalist blm mcadelesi
srdrlmtr. Bl-ynet politikas kukusuz emperyaliz min ve smrgeciin politikasdr. Yirminci yzjaUn ilk ey-
99
reinde ngiz emperyalizmi ve Fransz emperyalizmi Krdistan' blnmesde, ok byk rol sahibi paralanmasnda ve olmulardr. paylahnasmda zerinde bu
Krdistan
lceri de vardr. Kemalistler bu poUtikanm en nemU ibirlceridir. KemaUstler. 1920'll yUarda. Krdistan'm bln
mesinde
ve
paralanmasnda,
ngiliz
ve
Fransz
emperyalizmiyle ok youn bir ib-Ui yapmlardr. Bu em peryaUst blm mcadelesn teki ibIrllkUeri Arap ve
Fars monarileridir.
lan bir boyutu olarak kalmtr. Krt halkmn nemli bir kesnimn de Sovyetler Birlii smrlan iicide yaadm unut
mamak gerekir.
Krdistan'm
ve
Krt
ulusunun
neden
blndn,
paralandm ve payladm, kukusuz, ok zengin bir ol gusal iker erevesinde ele alp incelemek gerekmektedir.
Blncl Dnya
Sava'ndan sonra,
Ortadou'da ngiliz ve
Fransz emperyalizmimn istekleri, talya'nm istekleri, yengiye urarm Alman emperyalizminin durumu nennli olgu lardr. Araplann, Rumann, Ermener, Yahuderin, Krt ler istekleri yine nemU olgulardr. arlk Rusyas'mn
jnkp
Bolevik
Devrlml'nin
ktldanm
kurmas
kukusuz
ok
nemli
bir
sretir.
mparatorluklann,
A-vusturya-
distan somnunu nas oturtmak gereldr. Bl-ynet politikas neden, Ortadou'nun ortasmdakl Krtlere uygulanmtr? Bl-ynet poUtlkasmm ne gibi sonulan olmutur? Byle bir
poUtlkaya hedef olan bir toplumun ok byk zaaftan var dr. Krtlerin zaaf ned? Bu gibi konulann da akla ka
vuturulmas gerekir.
letim parlamaktadr.
Bu
bakmdan,
kesinde Krtlere uygulanan poUtca, klasik amamyla blynet politikas ded". "Bl-ynet ve yoket" politikasdr. Bunu lasaca aklamakta yarar vardr.
Birinci Dnya Sava sonunda ve Trk-Ermem ve TrkYunan savalcinndan sonra, Krerin tarihiyle ok yakm
beUl olmamakla beraber smrge bir Krdistan kurulmak* tadr. Sevr tipi anamalan dnyanm baka yerlerde de grmek mmkndr. 1885 ynda Avrupal emperyaUstler 1920'll yularda Arap dntarafndan Afrca'nm blnmesi,
yasmm blnmesi, kcl Dnya Sava'ndan sonra Htadlstan'm blnmesi benzer antlamalarla mmkn olmutur.
Fakat, mein Araplar, manda (smrge) devletler olarak dzenlenmi. Krer de bu devleer ve Trkiye arasmda
paylatmlmtr.
101
Krtlerin kaderiyle ok yakndan ilgl olan teki antla ma se. 24 Temmuz 1923 tarU Lozan Anamas'dr. Lo
akntr.
may sadece Krdistan'da grmek mmkndr. yerde grleben klasik bir bl-ynet
antlamas
Sadece Lozan'da ve Krere iUkIn olarak dzemenen "blynet ve yoket" antlamasdr. Krdistan lkesi ve Krt ulu
su, Krt ve Krdistan adlan diUerden ve tarihlerden sin-
mek zere blnm, paralanm ve paylalmtir. Krtle rin ulusal ve demokratc btn haklan gaspedilmitlr.
Krtlerin ulusal ve demokratik haklarm geri alabilmek iin gerekletirdikleri her trl eylem, Krdistan' devletleraras
mein
melerim engellemilerdir.
emperyalizmiyle
Bu
Kemalistler
arasmda,
Arap ve Fars smrgeceriyle Kemalistler arasmda ok yo un b" ib-lii ve gbirlii yapmtr. Bu ibirliim ve
Sevr ve
durmakta yarar vardr. Sevr'de ngrld ekilde smr ge bir Krdistan kumlsayd ne olurdu? Blnmemi, para
lanmam,
paylaihnam,
mein ngiltere
smrgesi b-.
Krdistan... Krdistan ndiye kadar oktan bamszlna kavuurdu. Fakat, Lozan'da Krdistan blnd, paraland
ve paylald. Krt kimlii ve Krdistan kimlii inkr eddi.
102
vertli
bir
ortam
hazrland.
Krtler
olaanst
derecede
aaanmaya baland.
be olamayan bir lkedir, diyomz. Krt ulusu smrge be dedir. Smrgern smrlan izrtt-. Smrgemn bir si
yasal stats vardr. Krtler ve Krdistan i bumar sz konusu dedir. Halbuki, Krtler Ortadou'daki nfuslan 30 myondan fazladr. Fakat Krtler en ufak b- siyasal sta tye sahip deild". Krtler, Krt ad ve Krdistan ad dler-
den ve tarihlerden smek zere, blnmler, pafeanmlar ve paylamlardr. Lozan, bylesine bir emperyalist blm mcadelesim granti altma alan bir anamadr.
Trkiye'de
olarak ortaya
Krt
somnuyla
Bu
giU
bnsel
resmi
incelemeler,
ideoloji ok
nk
incelemeler KemaUst
resmi ideolojimn gerek niteliim ortaya kojmaktadr. Res mi ideolojiye gre, Kemaliser, Dou'nun ezen btn uluslanna mek olmulardr, omara ulusal kurtulular iin ham kayna bu olmulardr. halklara yol Kemalistler gstermiler bask c ve zulm
altmdaki
olmulardr.
Ayaklanmalanm ve zgrlklerini kazanmalarm salamlardr. Halbuki, Krdistan'm bugnk dummu, Kemalistler, ezen Krt halkma bamszUklan yolunda c olmak
blnmesine,
katldklanm
gstermektedir.
KemaUst
anlaya
gre
bir
"mazlum mlet" teorisi vardr. Trk-Ermem ve Trk-Yunan savalarm "mazlum mlet"in gerekletirdii iddia edilmek
mlet" teorisi nasl kanlabir? Kemalist paalar ttihat ve Terakki'mn bir devam deil imdir? yleyse btn buman ancak ideolojik gerekler olarak deerlendirmek gerekir.
Trk Devlet'nin Krerle lgi tek bir poUtlkas vardr.
Bu da devlet terr -uygulayarak, bask, zulm uygulayarak
Krt sorununa zm getirmektir. Daha dorusu Krt soru nunu ortadan kaldrmakr. Bugn Krdistan'da insan hak-
103
lannm knnts bile yoktur. Krdistan kararnamelerle ynetmekted:. Zaten smrgeler kararnamelerle ynet". Kr
distan'da kyler yakmakta ve ykmaktadr. Evler, Idekl eyalarla birlcte yakmakta ve ykmaktadr. Ormanlar ya kmakta, tarlalar yakmakta, hayvanlar kuruna dizihnektedlr. nsarar, yerlerim, yurtlanm terke zorlanmaktadr. Trkiye Cumhuriyeti dneminde Krdistan hep, kenceyle,
ocuklar,
bebekler
dipik
darbeleriyle
korkutuknaktadr.
rin ulusal ktmlclerinl yok etmek iin. Krtleri aalamak i her ey yaphnaktadr. GvenUk aramalan bahanesiyle
evler talan edilmektedir, yiyecek maddeleri telef edmekted-. Krt insanlarm madur etmek, aelert perian etmek
ita her ey yapmaktadr.
Trk
Devleti.
Bulgaristan'daki Trklerin,
bat
Trakya
Trklerinin, ulusal ve demokratc haklanm youn b" ek de savunmaktadr. Kuzey Kbns Trk Federe Devleti'm b
tn dnyanm tanmas iin youn ve kapsamh bir dlplomatc faaliyet srdrmektedir. Fakat, Ortadou'da 30 myonu
Trk
Devleti'mn
Krdistan
poUtcas,
rk,
smrgeci
Utikanm en nemU destekisi sizin hkmetlzd-, Amerika B-leik Devletleridir. Amerika B-lelk Devletleri, Krdis
tan'daki mevcut statkoyu, yani devletleraras smrge d-
Bumar
Krtlerin,
kendi
kendilerim
kt
metiniz
tarafmdan
desteklenmektedir.
Byle
bir
ortamda,
kavrarmann nda jmrtld, adalet esasmm n plan da tutulduu, bu prensiplerden hi taviz verilmedii syleni
yor. nsan haklan amaymn gzetdil. Birlemi MiUetler'in de bu lkileri glendiren ve yaygmatran bir rgt
olduu sylemyor. Bu hi de byle dedir. ikilere Gnmzde egemen olan
uluslararas
iUkere,
devletleraras
hep g-kuvvet prensibini, kaba g esasm ne kanyorIcir. "Glyz, topumuz, tfeimiz, tanklanmz, sava
uaklarmz, helikopterlerimiz, kimyasal ve biyolojik sahlanmz, napalm bombalannz, fosfor bambolanmz var..." di105
da baldn plak Krtler ne yapab:" diyorlar. Fakat, hibzaman "Krtlerin devlet kurmaya haklan yoktur", "Bamszlc Krtlerin hakk deild:" denmiyor. Krt somnu hib"
zaman hak-hukuk, adalet, eic asmdan ele ahnmyor.
Hkmetizin Krt politikasmm son derece irkin in samc d olduunu yukarda belirtmitik. Hkmetiz
1980'U ylarm balannda bile, "Trkiye'de insan haklan konulannda nemli gelimeler var" diye raporlar yazabiliyordu.
Halbuki o yUarda, tutukevlerinde, polis merkezlerde, ce
, distan'da zel Sava' yrten baz elemanlarm ABD'de eitdii yazdr. (s. 69) Sylemeye ne hacet var: Bumar ikence konusunda eitmi uzmanlar. Hkmetiniz by lese pis iler konusunda eiticc yapmas, Krdistan'daki
Trk rkm, Trk smrgecil ve emperyalist emeUerim korumada bylesine youn bir gayret ide bulunmas
insamc adna demokrasi Ve insan haklar adma utan veri
ci bir olaydr.
Trkiye'ye davet ederek, ocuk bayram yapmaya almak tadr. "Dnyada ocuklara bayram aramaan eden lk devlet
106
lanna, ablalanna. teyzelerine... ikence yapmaktadr. Analarm. halalarm salanndan srkleyip gtrmektedir. Trk
24 Kasm
zel
ocuk,
kadm,
meti,
Trk basm,
Trk siyaSal
parteri,
Krt geriUalan,
PKK'y sulayc
halde
bu
sulamalanm
srdrdler.
Btn
bunlara
ramen, ABD Dileri Bakanl, bu olaydan 15-20 gn ka dar sonra yapt bir aklamada Krt geriUalan kmad, Krt
gerillalar ekiya, terrist olarak mteledi. Burada ilgi ekici
liyor,
bu
ak bir ekde
ortaya kyor.
Hkmetiniz ise,
Krt gerlalan kmyor. Trk devlet terrn grmezden geli yor. Devlet terrn gzard ediyor. Bu tavr ve da-vramm
10 Haziran
1990 tarihinde,
r-
olduu birka gn iinde ortaya kt. Trk hkmeti, Trk basm, Trk siyasal partilert, eitli demekler vs. yine Krt gerillalar suladar. Katliam gerekletiremerin Trk gak bir ekde ortaya kt halde,
bu
107
Dileri Bakam,
soyk
rmdan yine Krt geriUalan sorumlu tuttu ve oman kmad. Krt geriUalan terrist ohnakla, ekiya olmakla sulad.
Krt halkna kar katUam, soyknm Trk gvemik gleri gerekletiriyor. Bu ak bir ekde ortada durduu halde, ak bir ekde biUndli halde, kmanarar, bu devlet terr
ne, Trk smrgeciine ve Trk rkma kar mcadele eden Krt geriUalar oluyor. Yukarda da belirttik: Bu tavrlar
ve bu
davranlar,
Grld
gibi ABD,
hem Trk
smrgecil,
Trk
onuru ve haklan iin mcadele edemeri, "terrist", "ekiya" diye sulamaktadr. Buman kabul edemeyiz. Bu iki yzl
Bugne
kadar Trk
rkl
ve
Trk
smrgeciliiyle
mcadelede
ajoU indeyiz.
Hkmetinizin,
"terrist"
dedii,
"ekiya"
dedii Krt saman, Krdistan Ulusal Kurtulu Mcadelesi'nin, sonsuz derecede zveri neferleridir.
lik
Kurulu,
hkmete,
oluturduu
poUtikalan
rinde
duran
bir
mevzuat
olarak
bermekfedir.
Bu
uygulamak
zorundadr.
Trkiye
Byk
Mlet
Meclisinin bu karamamelert konuamamas, grememesi, Trk siyasal sistemi hakkmda ok nemU ipulan ver
mektedir.
vekl. bakan, babakan... her ey oluyor Trkiye'de aynlcgaynlk yoktur." te temel somn da burada ortaya kyor.
Krtler eer kendi kimlclerini, Krt klmUklerim inkr edi yorlarsa, Trklelyorlarsa, Krt olduklanm syleyen kiUer-
le mcadele ediyorlarsa... her ey olabirler. Devlet brokraslsimn her trl kademesinde yer alabiUrler, ykselebilirler.
Fakat Krt olarak, Krt knlii savunarak, bir devlet dai resinde odac bile olamazlar. Krt knUim savunanlarm Trkiye'de olabecekleri tek ey vardr: Sanc olmak, mah kum olmak. Trk Devleti, Krt knUim, Krdistan kllm savunanlan potanslyal b- sank, potansiyel bir sulu ola
109
kmetimn Krtlere kar uygulad politikadan utan du yuyoruz. Irak'n Kuveyt'ten ku-vvet kuUanarak kanlma
Krtlere kar soykrm uygulamasna, Krtlere kar kimya sal sahlar dah her trl sahm kulanmasma, yzbimer-
Dou Krdistan'a doru kamaya alan Krtlere havadan uaklarla yardma kalkan, Krtler iin kamplar kuran
e tam
bir yandan
Bat lkelerimn Krtlere yapt yardrnlan askeri depolara doldurmakta, yardmlar talan ta Krtlere etmekte, yardmlann muh bir yanda da, "Bat,
ulamasm engellemekte,
Kuzey Iraklara gerekli yardm yapmyor" diye yakmmaktadu". "Kuzey Irak'lara sadace Trkler kucak ayor..." diye
propaganda yapmaktadr. Trk smrge ynetimi, bir yan dan. Kuzey Krdistan'h Krtlerin akrabalarma, kardelerine yaptklar yardmlara engel olmakta, bir yandan da, elemek iin, st iin birbirleriyle kapan Krtleri televizyonda g
rntlemektedir. Krt liderlere sk sk, "Biz Krt Devleti is temiyoruz" biiminde aklamalar yaptrmaktadr. Btn bunlar neden olmaktadr? ABD Trk smrge
netimin,
Krtler
kpnusunda
ne
kadar
olumsuz
tavn
ve
davramlar
iinde
olduunu
yakndan
biliyoruz.
Krtlere
soyknm uyguladm, bir Krt kasab olduunu yakndan blUyomz. Fakat Krt dmanlnda Saddam Hseyin yine
de
cinci
planda
kalr...
Eer
Krt
dmanlnda,
Trki
ler
konusunda
rklm
salkl
ve
bgere
sahip
desiz
demektir.
Trk
Trk
smrgeciUim
gzeten ABD'mn,
Krdistan'da
devletleraras smrge
mak ve srdrmek isteyen ABD'nin Ortadou'da "Yem D zen" gelitirmesi mmkn deildir. Saddam Hseyin gibi
soykmmcara,
Kemalist
rkara
ve
smrgecilere,
petrol
politikalarla blnm,
paralanm ve
paylalm,
btn ^
le btn insanln sorunudur. Krtler bugn bok yedirerek, knyasal sahlarla tehd edilerek ynetmekted-. Bu sadece Krtlerin sorunu dedir artk. Bu, artk sadece,
yerinde
insamar,
byle
ad
uygulamalarla
ne
karama
ne
ne i'de... sk sc
insarar bu
karlayorlar.
Buman artk, insamm bir ayb olarak deerlendirmek ge rekir. Eer dnyamn bir yerinde, tnsamara, ceza olsun diye bok yediriUyorsa, ABD hkmeti de bu eylemlerin sahibi s mrge ynetimim youn bir ekde destekliyorsa, bu sre karsnda ABD'li salar da utan duymaldr.
111
Krdistan'da bugnk
statkonun korunmas ve
sr-
lay
bask
ve
zulm
altmdadr.
Siz
bu
lkeri,
bu
Yukarda ksaca bel-tmeye ahtm nedenlerden dola y, dayanma duygularmzdan onur duydum, kvan duy dum. Fakat hkmetizin, Trk smrgeclUlne ve Trk
rkhma destek veren, Krt dmamma destek veren po
sma Beiki
112
tu
THCFUNDPONmcC
iMMKUUalriKi
eXPRESSION
Juna
11,
1991
ismail Baalkol
TURKEY
Dear Hr. Beslkcl:
Thank you for your racant lattar. I aa aorry that y orlginal ona did not raach you for aany Bontha. " "* ""^
I urge you to raconstdar your daclalon not to accapt the grant you hava experienced as a result of your vrltlng about the Kurds. Wa share your ooncetn about the U.S. govemBent's conpliclty n
TurkBh policy tow9rd the Kurdlsh nority, and wista to point out that another branch of Hunan Rights Hatch, Helsinki Hatch. has been consistently critical of both Turkey and the United States with respect to Turkey's huaan rights racord. in faot, you wera noninated for this award by Loio Nhitaan and Jorl Labar f the Helsinki Match staff. Neither the Fund for Free Expression or
eny othar oonponent of Hunan Rights Hatoh has any aonnaetlon, financial or othorvise, to the United States governaent or anv
other governnent. ' .
decisiuf,
larche
BoMtf S nracMn
M^
M J
Tlann<kiFIMEvMoclsanarBMOIHa<lniMMell >MMI.*KaM,CMIni>|.MIa>W.OMM.VICMn>n
HalrJ.
113
11 Haziran, 1991
Sayn Beiki,
Krtlerle ilgili yazlannrz nedeniyle uradnz politik eziyeti gznnde bulundurarak size verdiimiz dl kabul etmeme karar nz yeniden deerlendirmenizi neriyorum. ABD hkmetinin Kurt
aznla kar Trk politikasndaki su ortakl ile ilgili dncenizi
paylayoruz ve nsan Haklarnn bir baka gzetleme kolu olan Helsinki VVatch'n, Trkiye'nin insan Haklar sicili konusunda hem
Trkiye'yi hem de Birleik Devletler'i ayn biimde eletirdiim be lirtmek istiyoruz. Zaten, sizi bu dle, Helsinki VVatch elemanlarn
itenlikle.
Gara LaMarche
114
GaraLaMarche
The Fund For Free ExpressIon
Whltman ve Jeri Laber'I tamyorum. Kenderi ok saygdeer klUerdlr. 1987 yh Temmuz ay somannda. Ankara'da ken-
deriyle grmtk. Helsinki Watch'm Trkiye'ye ve Kr distan'a ikin olarak hazrladktan raporlan da yakndan
rum.
te yandan gerek sizin rgtnzn, gerek Helsinki hkmetn b" kummu olmadm. ABD
Watch'm ABD
rmzla,
dncelerimizle,
arzularmzla
yakm
olmas
bizi
1. Krdistan. Blncl Dnya Sava'ndan sonra, bln m, paralanm ve paylam bir lkedir. Krt ulusu b
lnm, paralanm ve paylalm bir ulustur. 1920'U jollarda. nglz emperyalizmi ve Fransz emperyalizmi,
Ortadou'da,
ve paylamay grdler ve bu dncelertm gerekletirdi ler. Krdistan zerindeki emperyalist blm mcadelesln. Ortadou'da yerU ibirlikeri de vardr. Bumann en
115
Biz.
emperyalist
ve
smrgeci
poUtlkalann.
bl-ynet
poUtlkalannm acmasz ve haksz olduunu yakmdan btyoruz. Fakat, Krdistan zerindeki bl-ynet politikas se.
iskeletim paralamtr.
poUtlkas deildir,
Bu
anlamyla bl-ynet
"bl-
ynet ve yoket" poUttkasdr. Yokedllmeye alan Krt kim liidir. Krdistan knliidir.
kaldlar. Fakat, Krdistan. blnm, paralanm ve paylamt. Blgeden ektrlerken, Krdistan', Trkiye, rak.
monya, artk, blgemn yeril devletleri tarafmdan srdrl yordu. Bumar Krdistan'da devletleraras smrge sistemi
da donattar.
Krdistan'daki
ngtere.
bu
statkonun
Arap ve Fars rkyla ve smrgecllyle her trl blrUe ve gblrlle glriter. Krerin b- kesta de Sovyet Sosyalist Cumhuriyeeri BlrUl'nde yayordu. Krtlerin
d. Krdistan lkesinin, smrgeci devletlerin topraklannm uzantsmda olmas, baskmn iddetim, youmuunu ve yaygnhm artryordu. Devlet. ideolojik ve zora dayanan bas
k aralarmm retilmesim ve tanmasm kolaylatuyordu.
Krdistan' ynetmektedlrier.
Krdistan'da
Krdistan'da
gerici, ykc,
yapmaktadrlar.
gtere. Fransa. Sovyeer B-Ul, , Almanya gibi devleer Ortadou'da. Krdistan'daki bu statkoyu komyabmek
. bu yac ve barbar devleere. her tri. askeri, ekonomc ve politik yardm yapmlardr. Ortadou'daki statko
nun. Krdistan'daki devleeraras smrge slstemln de
imesi
hi
Istenmemekted-.
1958'de
rak.
ngUtere'n
ekononk ve poUtc etki alamndan uzaklati. Sovyet Sosya list CumhrtyeUeri Blrlil'ne yaklat. Fakat. Irak'n Krdis
tan'daki rk ve smrgeci ynettinde hib- deldc ol
mad.
1979'da
ran.
ABD'mn
ekonomik
ve
politik
etki
sUahlarmm. basksmn ve lddetimn tehdidi altmdadr..." demldli zaman, k nce, "... Bamsz Krt Devleti'rn kumlmasma Iz verilmeyecek..." "... Irak'm toprak btm
komnacak..." "... fakat bu tehditlere kar Krtleri de komyalm..." demyor. Bu poUtca Krtleri aalayc b- poUtlka
dr. Bu polltcalardan utan duyuyomz. Bu poUtcalan ve
uygulamalan eletiriyoruz. Krtleri, neden. le de Saddam Hsey ynetecek? Krtleri, neden, le de, Trktye. ran.
Suriye ynetecek? Krtlerin kendi kenderi ynetebecekleri neden dnlemlyor? 1920'lerde olutumlan bu hakszh gidermenin yolu yordam neden aranamyor?
117
BeUeklerimlzi
ylt-emeyiz,
yitnemellylz.
1920'lerde,
Krdistan'a kar, Krt ulusuna kar ok byk bir hakszlc yaphmtr. Biz bu hakszh her zaman eletireceiz. Bu
meerine kar, son derece zerk kummlar olduu ye bdiuniz bir gerektir. Zaten, byle b- zerklik sz konusu
olduu iin, bu kummlann etkinlii ve anrl yksektir. Trkiye hakkmda ve Krdistan hakknda ok ciddi raporlar
yazmaktadr. Avmpa'da, Amerca Biriec Devletleri'nde, Dnya'da demokratik kamuoyu, Krtler konusunda, me
btn bunlar,
hakszlk
getirmemeUdir.
konusunda
getmez,
zariarmm,
Amercah
insan
haklar
savunuculanmn
da
litcasm eletlriyomm. Byle bir politika kabul edemez. Bu bakmdan maddi dlnz kabul edemeyeceimi b" kere
daha bd:iyomm. lginize teekkr edlyomm.
Somnu byle alghyomm, byle dnyomm. eil klerle konuarak, tartarak bu karara varm den, kendi dncemdlr, kendi karanmdr. Bakalan in hlbmekUl olmamas gerekir,
118
4. Trkiye. Krdistan' legal rgtleri arachyla ynet mektedir. Trkiye, polis glerinin, askeri glern dmdakl legal gleri. Krdistan'da etkin bir ekde kullan
Brolar,
Btn bu bombala
nsan Haklan
Demei'nin brolan. devrimci ve demokratik dergerln brolan tahrip edilmektedir. Krt haUcmm demokratik haklan-
m yasal yoUardan savunan HEP (HaUcm Emek Partisi) Di yarbakr bakam Vedat Aydn'm bana gelemer son
1991
Vedat Aydm,
5 Temmuz
suma yaralanm bir ceset. Kuruna dizmeden nce iken ce grd her halinden belli bir ceset. Kollan, bacaktan k nlm, kafatasmn arkas km... Kimsesiz diye bir
ukura atm... Bu cinayeti gerekletiremerin kimler oldu unu dnmek hi de zor deil... Vedat Aydm, Krer ara
snda ok se-vUen bir kiiydi.
zaman profesrlerim, benzer kamu grevlerim seferber ede rek. Trk basmm. din adamlanm. hukukulan seferber
Birlemi
kurulular,
gerek basm-
larn ne kadar sUaha, ne tr sUahlara sahip olduunu vs. Izleyeblyorlard. Halbuki. Trkiye'nin. Irak'm. ran'm. Krt
lerle
yapt
sonu
gelmez
savilar
Birlemi
MiUetler
kuUanamamtir.
alnmas gerekmekted-.
nsan
6. Yukanda.
1920'U yUarda.
lere dayatilan bu kaderi kabul etmeyen, bu kaderi deit-mek in sonsuz bir aba sarfedlen ve zveri gstenm. Kuzey Krdistan'daki gerla mcadele sl Ugiyle IzUyoruz;. Yine bu
erevede, "... keke Irak deil d e Trkiye Krd olarak do
120
dcTetleraras smrge sistemini komyan ve koUayan poUtikasmdan dolay maddi dlnz kabul edemeyeceim.
Bu mnasebetle. deerU yazarlar. Llian Helknan ve
9 Temmuz 1991
sma Beiki
121
GZLEM
UUR MUMCU
Savam gcne, direncine ve zverili yaamna sayg duydu umuz Do. Dr. ismail Beiki de bu ayrmlan ve elikileri derin
letiren yazlar yazyor; kitaplar karyor. Beiki'ye inanrsanz, herkes rkdr:
Oysa, bu insanlar, Trkiye'de rklk ve smrgecilie kar sa va verenlerin en h sallarnda bulunuyorlar. Bir ksm siyasal g r ve inanlarndan tr Beiki'nin yatt cezaevlerinde Beiki'den nce yattlar. Bir ksm ikencelerden de geti. Bu insanlar, '/r/(////n ve smrgeciliin en has /s/m/er/' olarak
Sayn Beiki, Krtler konusundaki yakn tarihteki olaylan da inceliyor ve olaylara yepyeni yorumlar getiriyor. Bu yorumlardan bi
ri Krt ayaklanmalar ile ilgilidir. Uur Mumcu, GZLEM kesi, 29.5.1991 gnl Cumhuriyet gazete
sindeki yazs
(*)
122
Krt kkenli okurlarmz inanamayacaklar, ama gerek budur. Ayoruz ismail Beiki'nin 1970 ylnda 'E' Yaynlan arasnda
yaymlanan 'Dou Anado/u'nunDzen/'kitabn.
Sayfa 280... Beiki yle yazyor:
'
Gerek 1. Dnya Sava'nda gerekse Ulusal Kurtulu Sava'nda Bat emperyalizminin Anadolu zerindeki en nemli aksiyonlanndan biri Ermenistan ve Krdistan hayallerinin gereklemesiydi.
Sayfa 281... Beiki yazyor:
yalist devletler aleyhine gelitirebilmek iin frsatlar kolluyorlard. Bu frsatlarn en nemlileri Krt airetlerindeki potansiyellerden ve yine airetler arasndaki mezhep atmalarndan yararlanarak meyda
na getirilecek karklklard.
... Bir ksm airetleri kendi emelleri uruna tahrik etti. Nite
d phesizdir. ngiliz emperyalizminin 1. Dnya Sava'nda ve Kurtulu Sava'nda Ortadou'daki tahrikleri zellikle (bamsz
Krdistan) kurulmas yolundaki tahrikleri cumhuriyet kurulduktan sonra da devam etmitir. Bu tahrikler zellikle hilafetin kaldrlma
sndan sonra hz kazanmtr. mein 1925'te eyh Sait isyannn
patlak verdii gnlerde ingiliz silah fabrikalarndan eyh Sait'e e123
itli silah kataloglannn gelmesi emperyalizmin bu konudaki al malarn dorulamaktadr. (S. 308)
sa olsun, hepimiz 'yurttalk bilinci' '\\e bu lkeye balyz. Trk-Krt ve Alevi-Snni aynmlarn derinletirmek kimlere yaryor?
Bunun iin de yakn tarihe bakmak yeter ve artar bile...
124
29 Majns 1991 tarihli Cumhuriyet Gazetesi'nde yaymla nan "Bir Aydn: Beiki" bahkh yaznz okudum. Bu yaz
e giU olarak baz konulan beUrtmek istiyorum.
Sosyo-Ekonorrk ve Etmk
Temeller" IslmU kitap. 1960'U ylan dikkate aldmz zaman nem b- aUmayd.
gl olarak yaplan
durumalar,
hzla deimesine neden oldu. Bu deiikliklerin nas olu tuunu, nas yazldn. 1976 yh Nisan ajanda. Komal ta
rafmdan yaynlanan "Blm Yntemi" kltabnm nsz'nde beUrttn. Bu nsz bir zeletld:. Benzer grler. 1989
ymda yaynlanan Sosyalizm ve Toplumsal Mcadeleler AnsUdopedisI'nde
Anadolu'nun
de yymland.(Ct
Basma
7.
s.
2124-2125)
balkh
"Dou
yaznm
Dzem'nin
Gelenler"
"... Bu yazda, "Dou Anadolu'nun Dzeni, SosyoEkonomlk ve Etnik Temeller" kitabnn deeri hakkn da da ksaca birka ey sylemek stiyorum. Bu ko
durumalar srecinde, gerek skynetim tutukevinde eitli kiilerle yaptm konumalar Krt sorunu hak kndaki dncelerimi kkten deitirdi. Aslnda, ol gular, olgusal ilikiler aynyd; deien olaylara bak
125
tarzyd.
Olaylar
ele
almada,
kavramada
kullanlan
Sosyo-Ekonomik ve Etnik Temeller" kitabnda yazl olan pek ok eyin yanl olduunu farkettim. Kitabn ieriiyle lgili olarak katlmadm konularn, grle
"Bilim Yntemi" kitabnn nsznde belirttim." Grld gibi. 15-16 y evvel yaplan bir zeletiri sz
konusudur. Buna ramen, o kitaptaki dnceler sz konu su ederek benn. eliki imde olduumu. "rk" olduu
gerekiyor.
Blent
Ecevlt.
Prof.
Dr.
Mmtaz
Soysal.
Erdal
elemanlandr.
Bu
nsamann.
"Trkiye'de rka ve
smrgeciUe kar
sava verenlerin en n saflannda..." bulunduktan doru de d". Gney Afrika'dakl rk aynm poUtikasma kar k
makla rka ve smrgecie kar klm olunamaz. Filistlerin haklanm sa-vunarak. Bat Tral^a Trklerimn,
Bulgaristan Trklerln.
yaparak rkha ve smrgecilie kar mcadele gerekle tirilmi sayamaz. Trkiye'de rkla ve smrgeciUe kar
olmamn. rkhkla ve smrgecde mcadele etmenin mi henk ta Krdistan sorunu konusundaki tavr ve davramlardr.
Amerika
yapmak,
devrimcerine
selam
gndermek,
sadece
buman
duymazdan gel-
126
mek,
rka ve
smrgeciUe
kar mcadele
sayamaz.
Krdistan'daki Trk rkUm ve smrgeciim youn bekllde destekleyen kier, Vietnam'daki, Fist'deki, G
devrimcilere ve
de
selam
dayanma
duygulanm
adamalan, rka ve smrgecie kar tavr ve davra m olarak deerlend-emez. nk bumann b- risk ier
ifte standartl dnceler ve ifte standartl tavr ve davra n sergileyenlerin rka ve smrgecilie kar mcadele
ettikleri kabul edemez.
yasal kavramlardr.
Bir knseye
"rk",
"smrgeci"
den
tm
actr.
olmaktadr.
Bu
szlerin
hakaret
kasti
tamad
Kendi ulusu im layk grd haklan, baka bir ulus iin layc grmeyen kiiyi "rk" olarak deerlendirmek
mmkndr.
lere ar cezalar vermektedir. Kendisi veere ise dUer datmaktadr. 18 Mays 1991 tarU MiUiyet, Cumhuriyet gibi
gazeteler, baz kiUerin, Trk devleti iyi tamttiklan iin, devlet tarafndan dUendirildiklerim haber vermektedir.
i yaparak
Krdistan'm blnmesim,
paralanmasn ve
paylamasm salamlardr. Krt ulusu, Kemalistlerin, zamamn en gl. emperyaUst ve smrgeci devletleriyle yaptklan ibirlii ve gb-lii sonucu blnm, paralanm ve paylam b- ulustur. Bl-ynet poUtlkas elbette em-
nk. Krdistan' blmenin, paralamamn amac, paylamamn amac. Krt knUl ve Krdistan knlii yoketmektlr.
1915-1925 yUan arasmda. Krdistan zerinde acmasz bir empeyaUst blm mcadelesi srdrlmtr. Ke maUstler. emperyalist blm mcadelesin en bata ge len aktrlerinden birid*. te bunun i Trklye'mn bKrdistan' vardr; Irak'm b" Krdistan' vardr; Suriye'nm
muridadr.
Fakat
Krtlerin
Krdistan'
yoktur.
Krerin
deleler. emperyaUst devletler ve omann Ortadou'daki yerU Ib-lcUeri tarafmdan. mterek ideolojik. poUtlk ve askeri
eylemlerle, kama bastnkmtr. kama boulmutur. Btn
bunlara ramen. Kemalist ideoloji -ve KemaUser. kenderim. anti-emperyalist. anti-smrgeci bir siyasal akm olarak
ifade etmekted-ler. Dou'nun ezen uluslanna. dnyadaki btn mazlum uluslara. Mustafa Kemal nderliindeki Ke
maUst hareket nderlc ettil iddia etmektedirler. Kema list hareketm. smrge lkelerin kurtulutan yolunda c
Bu
Trk devleti cezai yaptrmlar da uygulayarak kitlelerin bu dncelere inanmasn ve buna uygun tavr ve da-vramlarda bulunmasm salamaya tek ahmaktadr. olduunu Bu grleri ise.
vemere.
bunlarm
gerek
syleyemere
Trk basm Krdistan somnu karsmda MiUi stihba rat Tekilat'nm bir ubesi gibi almaktadr. MT'in istedik
basm Drdnc Ku-vvet falan dedir. Polisin ve jandamanm itibarsz bir yardmcsdr. Polis denei gibi, polis copu
gibi.
Denek,
basmmm polise yardmn da ajm erevede deerlendirmek gerekir. Kukusuz, basmm yardm ok daha kapsaml, ok
daha nemlidir. Polis kendi kendine ijd bir insandr; nifor masyla, dncesiyle,
basm
endieleriyle
iin
Fakat
polisleen
mensuplar
sylemek
mmkn dedir.
Halbuki, birka gn sonra, bu katliamm, PKK klna gir mi Trk GvenUk Gleri tarafmdan ilendii ac bir e kde ortaya kt. Fakat hibir gazete, hibir basm mensubu
basm, MU stihbarat Tekat'nm bir ubesi gibi almak tadr. MiUi stihbarat Tekat ne isterse onu yazmaktadr.
Yazmasm istemedii konulara hi dokunmamaktadr.
129
10 Austos
1990'da
mak'a
bah
Gere
kynde
yine
PKK'ya
yazar yaynladar.
siz de yaymladmz.
ke yazarlan,
Sk sk
yine
zeletiri yapma
gerel
duymadlar.
devleti
eletirmek gereim
duymadar.
Siz
de
bu
ihtiyac devlet
Soykrm,
cinayet,
bir
cinayetleri,
onaylamak amamna gelmiyor mu? Trk basmmm bu tavr, ve davrammdan devlet daha bjrk bir g ve cret almaz
m?
1980'U
yUarda.
Diyarbakr
Askeri
tutukevdft.
"Tr
Bu rk ve smrgeci
grevUlerin Kemalist olduklarmdan hi kuku duymuyoruz. Trk'e has rklk byle oluyor. Sayn Uur Mumcu. Krt
klmhim ve Krdistan kli inkr etmek, Krtlere iken ceyle, baskyla, zulmle Trk diUm. Trk kltrn, Trk
kimUim dayatmak...
1980'll
yUarda,
Diyarbakr
Skynetn
Tutukevl'nde
bunun
rafmdan bUlnmemesI mmkn dedir. Fakat Trk basmmn bu konularla glU olarak, benzer konularla llgI olarak
en kk bir haber vermediini, kk bir ima bile yapma
suladklann,
devrncl ve
demokrat
saman
olarak suladklarn
da yakmdan blyo
130
rak srdrlmtr.
rk ve smrgeci KemaUser, Trk basmmn kenderi, en ufak bir ekilde eletiremeyeceklerini biUyorlard. KatU
amlar byle bir rahac iinde srdrlmtr. Cinayetleri nin basn tarafmdan duyurulacam, eletirilecei, sula
mutur.
Sizin
MT'
duyulmasm
istemedii
da hi
haberler,
yazar,
o yUardaki yazlarmz
unutmadk Sayn
Uur Mumcu. Hep Krtleri, Krt insanlarm, devrimcileri ve demokrattan sulardnz. Krtleri her frsatta ovemude
suladnz.
Gazeteci
Zeki
Saral'm
"Kalemlerin
haneti"
(Yurt Kitap-Yaym, Ankara, 1991) kitabnda belttii gibi, siz de askerlere, "kolay gelsin, bizden de bir istediiniz var m?
Sizlere ne tr yardmmz dokunabilir?" tavn iindeydiniz. Kaiamlan bir devlet poUtcas olarak srdremert hi ele
tirmemek,
hep
cinayetlerin,
soyknmiarm
hedefi
olanlan
luyorsunuz.
B"
gazeteci,
bir
yazar,
toplumun
somut
koulanna bylesine aykn b" dnceyi, srekli olarak na s seslendirebiUr? Krtler imdiye kadar, ne sylemiler, ne
yapmlar, ne yazmlar da siz onlan rkUk yapmakla, o ven olmakla suluyorsunuz? "Bir Krt Dnyaya Bedeldir"
mi demiler? "Krt Yksel, Yksekli Semn in Hududu Yoktur" mu demiler? "Krt, n, ah, Gven" mi demi
ler, "Ne Mutlu Krdm Diyene!" mi demiler? Krtler ne de
miler, ne yazmlar, ne yapmlar da siz omari ovenlik
131
varhk mcadelesi yapan, onur mcadelesi yapan Krtleri ise, rk olmakla, oven oknakla suluyorsunuz. Buradaki eliik dnce, tavr ve davram elbette zmlenmelid-. te Trk basmmm MiUl stbarat Tekllat'yla iUkisim bu
ne istediyse onu yazmlardr, neleri istemediydokunmamlardr. kartimn olmas Bu hi srete gazetecerin gerekmiyor. Herkes
onlara hi
MT'
rk ve
bi. Bulgaristan'da isimleri delthen Trkler konusunda, ok haber, ok yomm, ok yaz yaymlanmasm da yine bu ereve ide deerlendirmek gerekir. Trklerin Isnlerim Bu poUtika gerei, Trkleri Bulgaristan'daki deitiren,
yazarlar, d adamlan, politikacar, sporcular, ii kurululan vs. hep byle eyler yazmlardr. Bu yazlan unutmak
mmkn ded-. Buradaki te standard dikkatierden uzak tutmak da mmkn dedir. Bulgaristan'da isimleri
Krtlerin rkc yapmadktan oven olmadktan besbel lidir. Zaten ezilen uluslann rk ve ovemii olmaz. te yandan ezen uluslann mUyetiim de farkh b: adan
tutukevinde,
Krt
insamanna,
"Ne
Mutlu Trkm",
"Tr
dur. Krdistan'daki Trk rk, dnyada b" ei daha bu lunmaz bir rkctr. Krt kimliim ve Krdistan knlii inkr etmekte, Krere devlet terrn de kullanarak Trk
dini, Trk kltrn, Trk kimliim dayatmaktadr. "Tr
km Mutluyum" demedikleri iin, 40'm zerinde Krt sam ikencelerle yok edilmitir, kaedmitir. "Trkm Mutlu
leri
iin
cezaevi
dnda
gzetim
merkezlerinde
kaeden
plajlann aynlmas, yerleim blgelerimn ayrlmas vs. olarak deerlendirmemek Krt knlii ve gerekir. Trk rkh da byle oluyor. onlara. Bu
Krdistan
kimUim
yok
etmek,
elbette Krt olan her eyi horlamak, kmsemek aaa mak, Trk olan her e>'i ise, yceltmek amamma gelmekte dir. Irkm bylesi, sadece Trklerde. Kemaliserde gr
lebilen bir olaydr. 133
celeri vardr.
Herkes "Doulu
KemaUsere
meslee da
gre.
Trkiye'de
o olanlar,
herkes
general
eitt".
olanlar
istedii
girebir. subay
meslekte
ykselebir.
vatandalar"da
vardr. "Doulu vatandalar" da vali, yarg, profesr olabil:. Trkiye'de yaayan herkes eittir, aynm-gaynm yapmamaktadr. hatta "Doulu vatandalar" olabilir. da miUetveki, Trkiye'de Babakan, eitt".
Cumhurbakam
herkes
sporculardan
sanatara,
yazarlara,
solculardan
saclara
kadar, hemen hemen btn Trklerde rastlamak mmkn dr. Halbuki, bu, sadece, Trk'e has bir eitlc, Trk'e has bir demokrasi amajadr. nk byle bir eitlik amayi-
nm nemli bir koulu vardr. Bu da Krtlerin kendi ulusal kimliklerim, Krt kimliklerim kr etmeleridir. Trkleme leridir, bu kadan da yeterU dedir. Krdm diyen kiilerle, Krtlerin ve Krdistan'm haklan iin abalayan klerle
mcadele etmesi,
etmesi de gerekir. Krt kkenUler e Trklerin eitUi ancak byle salanab:. "Elc" prensibimn, demokrasinin en
lerinin yapt yemin nemli bir rnektir. Fakat eitlik prensibimn byle bir koula balanmas, ulusal kimUin inkn
kouluna balanmas, prensibin zn yok etmektir. Byle
ktrmletirdlini,
mektedir.
Bulgaristan'da Trk kkenU baz insanlar, Trk kimliini in kr ediyorlar, Bulgar olduklanm sylyorlard. KendilerineBu tr in
sanlar
gerek
Bulgaristan
Komnist
Partisi
iinde,
olanaklanna
sahipter.
Byle
bir
Trk basmmm, Kemalist yazarlann nas deerlend-dUderini de yakmdan biyomz. Trk basm, yazarlar, kendi kim
lderim kr eden,
bunun inde
Bulgaristan Kommst
len Trkleri "ha" olarak mteUyordu. zeUde bu tr dta adamlanna kar byk bir tepki duyuyordu. kinci olarak da byle b- sreci yani ulusal ihanet srec dayatt ita, Bulgaristan hkmeti rk, smrgeci ve empeyaUst ol
makla, ad olmakla sulamyordu. Bulgaristan hkme
tn eilk prensibe hi riayet etmedime nemU b- vur
gulama yaplyordu. Trk basm, yazarlar, Trk profesrleri, Trk d adamlan, Trk siyasal partilertn yneticeri, ii
rtr. deolojiler hep te satandarth dnceler, te satandarth tavr ve da-vT-amlar retlr. Kemalist ideoloji te standartl
rim
dnceler
retmitir.
te
standartl tavr ve
balamas
mmkn deildir. Bu durumda resmi ideolojiyi savunamara, bu ideolojimn haklm vurgulayamara dUer verlr. Maddi ve manevi dller hi esirgenmez. Resmi ideolojiyi
kullanamayacam, byle eyler yazamayacam, seslendiremeyecei vs. belltik. Bir an Il baz Krtlerin de byle eyler sylemeye baladklarm dndn. Bunu, sadece,
onu syleyen sanlarm bir duygusu olarak deerlendirmek
Krtler bu duygulanm hayata geirebecek mekanizmalara sahip dedirler. Trkler benzer dncelerim, duygulanm
kamu ynetni kullanarak hayata geiriyor. Cumhurbakanmdan kaymakama, ky muhtanna kadar en idari mekanizmamn imde btn b-nler benzer dnceleri haya
ta
geirmek
iin
youn
bir
aba
sarfediyor.
Babakan,
kadar bu sloganlarm hayata geirmesi iin seferber ed ml. Btn kamu balannm giri kaplarmda, "Ne Mutlu
Trkm Diyene" yazan var. Trk siyasal parteri, Trk din kummlan, Trk ii kurululan bu sloganlar, benzer solganlar hayata geirmek i youn bir aba sarfediyor. Tr
kiye Byk MiUet MecUsi aym domUuda alyor. Btn
bumann tesinde Trk basm niversiteler, yazarlar, bu slo ganlar dorultusunda seferber olmular. Devletin zorlayc
bask aratan yine bu sloganlarm hayata gemesi i aba harcyorlar. Polis, Jandarma, ordu, binlerce hapishane, mah
keme... Krt insanlarm bu domltuda eitmeye alyorlar. Krdistan'da, Smrge Krdistan'da btn da yamalarma bu slogamar yazm... Krtler bu olanaklarm hangilerine
sahip? Krtler blerce hapishanesi mi var? Aslasyonu gerekletmek i kurulmu yzlerce radyo ve televizyon istasyonu mu var? Asnasyona, Trklerin, Araplarm, Fars
Krtlerin bu tr olanaklara sahip olmaddan herkes tara fmdan bilinmektedir. Bu ok aktr Saym Uur Mumcu.
sunda
Trk
mversiteleri
bn
kurululan
gibi
alma
maktadr.
Mi
stihbarat
Tekat'mn
b-
brosu
gibi
konular
stndeyse
cokuyla
ahmaktadr.
Krerin
d,
Krt
ulusuna
neden
bl-ynet
politikas
uyguland
dmda kalan konulardr. Polis kendi kendine iyi bir insan dr. Dncesiyle, ideolojisiyle, tavr Ve davramlanyla, m-
Byle olduu
sylenebilir. Ama
deildir.
Polisleen
profesrier
irkimemektedlr.
Bunlann
Toplumsal
ve
siyasal
mcadelede
cezaevleri kukusuz
kalamann
bu
mcadelede
nemli
katkan
olduu
kabul
rme"
anlatmtr. "Zmdamarda rme "terini amata anlata bitirememitir. Pek ok gazeteciye anlatmtr. eitli gazetelerde
anlatmtr. Biz bu anlatmlan ahlki normlara aykr bulu
yoruz. Bu anlatmlardan utan duyuyoruz. ok ak... n k Blent Ecevit'in cezaevine konulduu sralarda, Krdis
tan'da insamar "Trkm Mutlujmm" demedikleri, Krt
kimliklerini
sa-vunduklan
iin
ikenceyle
ldrlyorlard.
Metris'te, Mamak'ta gen insanlar, devrimciler, demokratlar, ikencelerle kaedder. Biz Krdistan'da uygulanan bu
lanm
Blent
destekleyemer
Ecevit'in
de
Blent
Ecevlt
gibi
politikaclard.
kaediUrken,
Krt
insanlar
ikencelerle
Mertris'te ve Mamak'ta katliamlar yapUrken hi sesi kma mtr. Bu kaiamlan grmezden duymazdan geknltir.
den duymazdan gelmitir. Ama kendisimn iki- aylk cezae-vi misafirliklerim latmaktadr. "zindanlarda rme" yakmmasy4a cn-
im,
bumann
adi
su
n grdk..." diyordu.
1977 seimlerinde
karsnda amas bir acizlik ve zavalhhk iindedir. On mil yonu akm oyun hakkn hukukunu savunmamaktadr, savunamamaktadr.
mcadele edebir miydi? Bu -vnmelerin hepsi botur. Bu tr vnmelerin hibiri Trk siyasetin korkaklm ve dal
138
dan Trk siyasetimn Trk ordusu karsnda hibir arl yoktur. Hele hele Krdistan'm ynetmesinde Trk siyaseti nin hibir kjmet-l harbiyesi yoktur. Trk siyasal parteri nln, hkmetin, Trkiye Byk Mlet MecUsi'mn, Krdis
tan'm ynetmesinde Krdistan'm ynetmnde en ufak bir
kjmet-i harbiyeleri yoktur. Bugn Krdistan karamarrelerle ynetilmektedir. Smrgeler kararnamelerle ynetirler,
ynetninde
Trk
siyasal
parterimn,
hkmetin Trkiye
Byk Mlet MecUsi'mn nemli bir arl olmamas Trk siyasal sistemi hakkmda nemli ipular vermektedir.
Dumm bu merkezdeyken, Blent Ecevlt gibi politlkaclann ojomuz artt, birtnci parti biz oluyoruz vs. diye bbrlenmelerimn hibir amam yoktur. nk bu siyasal liderler herhangi bir askeri darbe anmda, kendilerine oy verenlerin
haklarm ve hukuklarm hibir zaman savunamyorlar. Or
Siyaset sahnesine
tekrar
dnebmeleri,
tokatlayan
kendilerim
ve
siyasetten
uzaklatran,
yalvar-
kenderinl
tekmeleyen
kurumlara
yakar olmalanyla mmkn olabiyor. Blent Ecevlt gibi poUtcacar, Trkiye'de hibir zaman bir Krt sorununun olmadn vurgulamlardr. "Dou so mnu etnik sorun deildir, ekonomik b" sorundur" demiler dir. "Feodalizmin taslyesi sorunu zecektir" buyurmular
139
uyandrabir, ulusal akmlarmm gelimesim hzlandrabir. Halbuki esas olan Trk Devleti'nin ve Trk ulusunun yara-
rma politikalardr. Buysa Krt ulusal akmanmn gelimesi ni engelleyerek salanabir. Bu akmlann etkinUim azalt
mak, giderek yok etmektir. Bunun iin de Krt somnunun varhmn kabul edmemesi gerekmektedir.
Blent Ecevlt gibi poUtikacar, Cokun Krca gibi yazar lar, yukanda sz eden yazarlar ve profesrler, benzerleri,
Trk rklmn ve smrgeciUin en has elemamandu".
de
de.
de yer alabiyordu.
Mliyeti
jokselebiliyordu. Bu tr insanlarm, yani asime olmu, k klemi Krtlerin, Mliyeti Hareket Partisi iinde yer alma
syla, Sosyaldemokrat Halk Parti iinde yer almas arasn da ok nemli farklar yoktur. Son birka
en
ydr
gelien
ekilde
olaylar sosyal
demokrasinin
rkm
ak bir
Trkiye-A-vrrupa
Topluluu
Karma
Parlamento
Grubu'nun
toplantismda, Krt sorunundan sz eden bir miUetvekintn, Sosyaldemokrat Halk Partiden ihra mamak gerekir. edildiini hi unut
Bugne
kadar,
bennle
ilgi
olarak
iki
profesr
ok
nemli yargamalar balatan ve sonular douran ihbarlar yaptar Sayn Uur Mumcu. B ihbar dekelerine baka
mversitesl'nde yapd.
140
zaevinde
misafir
eddi.
1970'U
ylarm
ortalannda,
artc,
Marksist-leninist
olduunu
devrimci
olduunu
sylemiyor
du ama demokrat olduunu yine -vurguluyordu. Bu profes re gre Krt olarak bilinen bir miUet yoktu. Krte olarak bi linen bamsz bir dil yoktu. "Dou"da kelime ymndan
edebiyat
meydana
getirilememiti.
Doulu
airetlerin
geri
smrgeci
olduunu,
ezen
halklann
ulusal
kurtulutan
konutu.
k olduunu sk sk yazd,
dUer ald.
Bu ihbarlardan ikincisim bu profesr yapt.
nn ortalannda yapt. nedi.
1970'U jaUa-
srecinde tamamen deifre oldu. lgi profesr ve arkadalan durumalarda tamamen ortaya ktlar, hatta tank olarak
dinlender.
Burada
unu
ifade
etmeye
alyorum
saym
Uur
Mumcu. Aslmda bu ci profesr arasnda hibir fark yoktur. 1960'h yUarda Trkiye'de gelien siyasal akmlara gre, bi
rinciler sada (rk, mUyeti sa) ccer ise solda, (Mark slst-Lenist soU yer alyorlard. Fakat her ikisi de kendi knllklerini, Krt klmUklerim kr ediyorlar, Trk oldukla
nm, Trklk iin mcadelemn en nemli deer olduunu
141
de
yer
almalanyla
Sosyaldemokrat
parter
ide
yer
olanlarm, solculann, Krt somnuna daha gereki, daha insanc baktdarm dnyordum. 1971 Dou Dummalan
bize, bu iki kategorin dncesi, tavr ve davran arasn
da
nk,
baz
Marksist-Leniser, solcular, ok kolay bir ekde Kemalizme geldiler ve orada karar kdar. Kemalizmin en sadk sa
lent Ecevit'e gre "Trk" szc b" etmk gmbu ifade etme mektedir. Misak- MiUi smrlan iinde yaayan herkesi
kapsamaktadr. Trk, Arap, Laz, erke, Krt, Pomak vs. bu etnik gmplar 70 y akn bir zamandr b"birleriyle kanmlar ve Trk ulusunu meydana get-milerdir. Trk
ama,
"Trk" anlay
Bati
byle b- karmn addr. Bu, gnmzn kouUarma gre, rk dncesimn yem bir ifadesidir. Bu "Trk" szcnn Krtleri de kapsadm iddia etmekted",
Bulgaristan'daki Trklerin, Kbns Trkleri'mn,
Trakya Trkleri'nin, Trk klmUkleri konusunda da ok has sas davranmaktadr. Bylece "Trk"n bir etmk gmbu ade
anlay, Trk szcnn Krt' de kapsadm vurgula maktadr. Ama, Gney Krdistan'daki Krer (Kuzey Irak), Dou Krdistan'daki Krtler (Bat ran) sz konusu olduu zaman dmanca tavrlar ahnay da hi mal etmemekte-
142
Bir kanmdan sz ediknektedir. eitli unsurlarm kanmmn yem bir unsur ortaya karmas gerekir. Bu yem un
sur,
hepsden de
kanm, burada
akl y'le
vemeye
almaktadr.
Gney
Krdistan'da O'na k
Krtler vermeyi
Hse-
Saddam Hse-
grmeye
baladdan
srada,
saymaktadr.
Saddam
y'e
unu
nermektedir:
"...
Eer
Krtler
Kuzey
Irak'ta
madm. Kuzey rak'ta Trkmenlerin de yaadm syleyi niz..." diyor. "Bylece Krtler isteim dengelemi olursu-,
nuzi..." Trkiye'de Krt somnunun varlm kabul etmeyen
Hsey'e,
vardr.
Badat'a gitmekted-.
eU
byle bir ynetimle Blent Ecev gayet kolay anlaabiknektedir. Saddam Hseyin'm Krtlerin kanma bulam ellerim lUc defa, Blent Ecevit gibi Trk rkan, Trk smrgeceri
143
sanlardr. Polisleen poUtcacar gittike daha ok -klemektedir. Trkiye'de bu politikaclardan o kadar ok ki!..
Saym Uur Mumcu,
ler"den, "emperyalizmin ekmeine ya alan Krtler"den sz etmeye balyorsunuz. Emperyalizm bl-ynet politcalarmdan sz ediyorsunuz. Halbuki, Krdistan somnu konu sunda esas emperyalist poUtca 1920'li yUarda gerekletirilmit-. Bu yularda, Krdistan blnm, paralanm ve
paylalmtr.
Krdistan zerindeki bu
emperyaUst bl
maUserd-. Kemalistler bu konuda ngUiz ve Fransz em peryalizmiyle ok youn bir ib:liine ve gb-liine
gmilerdir. Krdistan neden blnmt? Krt ulusuna
bamh olduunu, ordunun ABD'ye baml olduunu yazan sizsiniz. Trkiye'yi aalann, beylerin, kompradorlann ynet-
neden bu kadar rahatsz oluyorsunuz? mein, FlUstimUer ABD'yle konumas, grmesi iin olanaklar aramas,
lyla gerekletirilebilir. Buysa etnc gmplar arasndaki, mezhep gmplan arasmdaki uummlan derletirir. Bu ba kmdan resmi ideolojimn kyasya b" ekilde elet-mesi
gerekir. KemaUst ideolojin, devlet terr vastasyla kur maya aUt sahte b-lc ve beraberUklere, gerek birUk ve
beraberlik olarak bakamaz.
144
Eletiriye en ok sizin ihtiyacmz var, Saym Uur Mum cu. Eletiriye en ok Trk basmm ihtiyac var. Trkiye'de
b-
ekde
ilemi
olsayd,
emperyaUst
devletlerle
ibirlii
paralayan ve
paylaan Kema
Eletiriye
en
ok
sizler
htiyacnz
var,
Saym
Uur
maz.
Trkiye'de
toplumsal
ve
siyasal
eletiri
kurumu
dinamik bir ekde ileseydi bu gerek kolayca grlebiUrdi. Toplumsal ve siyasal eletirinin yasaklanmas Kemalizmin
gelsin, bizden de b: isteiniz var m? Sizlere ne gibi yardm larda bulunabiliriz..." amay iinde olmazlard. Trk basm,
demedikleri, Krt kimliklerim savunduklar i insanlar bu kadar kolay bir ekilde katledemezlerdl... Mamak'ta, Met ris'te, benzer yerlerde katliamlar yaanmazd. Krt ulusuna kar, Sate'de, Gere'de katliamlar, soykrmlar gerekletllemezdi.
145
Sel Yaymck,
gadr. Bu uurda binlerce gen san eh ohnutur. Fakat ok nemli sonular almd da kukusuzdur. Krdistan'da
zgrln, ulusal onumn, komu uluslarla e yaama isteimn bedeU ok ar olmaktadr.
Saym Uur Mumcu,
Krtleri,
Krtlerle
suluyorsu
nuz, bakis dUer alyorsunuz. te bu noktada nemU bilkeyi daha ifade etmek gerekiyor. Eer siz dncelerinizi
rahata tfade ediyorsanz, b" takm insanlar da sizi eletir dikleri i ceza meyyidelerie kar karya kahyoriarsa, o
zaman siz de zgr desiz, demekt-. Bu ke sadece bim b- ilkesi, bn yntemimn b" kesi kabul edilemez.
Aym zamanda ahlkm da nemli kelerinden bid-.
146 .
Bu
dummda
sizlere
sadece,
rumdajoz.
19 Haz-an 1991
sma Beiki
147
SMAL
BEK
ORTADOU'DA
DEVLET TERR
CUMHURYET HALK
FRKASI'NIN
BLM YNTEM
ismail
beiki
GNES-DL TEORS
VE
KRT SORUNU
BAKALDIRININ
KOULLARI
ismail
beiki
KRTLERN
MECBUR SKNI
Bilim Yntemi,
Trkiye'deici Uygulama
I
SMAL
beiki
DEVLETLERARASI
SMRGE KRDSTAN