You are on page 1of 131

SENKRON GENERATRLER

SENKRON GENERATRLER
Senkron makina, elektromknatsl veya kk glerde olduu gibi, mknatsl bir endktr ile bir veya ok fazl alternatif akm sargl endvisi bulunan, sabit bir senkron hzla dnen, motor veya generatr olarak alabilen bir alternatif akm makinasdr. Senkron makinada enerji dnm iin gerek ve yeter art makinann rotorunun senkron hzda dnmesidir.

Ns= 60 X f P
f : Stator gerilim frekans P : ift kutup says Ns: Devir Says

SENKRON GENERATRLER
Senkron makina elektromiknatisli veya ok kk glerde olduu gibi, sabit mknatsl bir endktr (Rotor) ile bir veya ok fazli alternatif akim sargl endvisi bulunan, sabit bir senkron hzla dnen motor veya generatr olarak aliabilen bir alternetif akim makinasdr. Baska bir deyimle mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dnstren elektrik makinalaridir.

Generatr alma Prensip emalar

Generatr alma Prensip emalar

Synchronous Machines

Generator

Exciter
View of a two-pole round rotor generator and exciter.

Cross-section of a large turbo generator. (Courtesy Westinghouse)

Senkron Generatr
Alternatrler genel olarak iki tipte yaplrlar. I. Endvisi (Statoru) dnen, endktr (Rotoru) sabit olan alternatrler 2. Endvisi(Statoru) sabit, endktr (Rotoru) dnen alternatrler
Statoru dnen tip alternatrler kk gte yaplrlar. nk dnen statordan akm, bileziklere srtnen fralarla alndndan, byk akmlar iin bilezikleri ve fralar bytmek icap eder. Buda belirli bir snra kadar yapilabilir.

Stator
Senkron makinann durgun ksmdr. Genaratr almada gerilimin endklendii yerdir. Bu yzden statora endvi de denir. Yap ve sarglarn yerleimi asndan asenkron makinann statoru ile ayn yapdadr.

Endvinin statora yerletirilmesinin sebepleri;


1-) Endvi gc yksek; akm snrlamak iin gerilim yksek olmaldr. Yaltm problemi, durgun ksmda daha kolay, yaltm hacmi byktr. 2-) Endvi devresi d devreye bal; hareketli olursa fra+bilezik sistemi gerekecektir. Akmn yksekliinden her faz iin birden fazla fra+bilezik gerekir. 3-) Endvi sarglar daha karmak; devreye yaylmadan dolay durgun ksmda daha kolay. 4-) Endvide soutma problemini halletmek daha kolay. Endvi gerilimleri : Un = 10 15 kV aras Almanyada bir nkleer santralde Un = 27 kV Sanayideki senkron motorlarda Un = 6 kV

Statoru sabit, rotoru dnen alternatrler yksek gerilimli ve byk gl olarak yaplrlar. Bu alternatrler k gerilimleri 6.300-10.500-13.800-14.400-20.000 ve 24.000 volta kadar gerilimlerde imal etmek mmkndr. Bu alternatrler 20 000 KW, 40 000 KW, 100 000 KW, 200 000 KW, 400 000 KW ve 700 000 KW glerde yaplmaktadr.

Stator iki paradan meydana gelmitir.


1-Stator ana gvdesi veya tayc gvde: Bu ksm dkme elikten yaplmtr. 2-Stator sa paketleri: Stator salar 0.5 mm demir kayplar dk yksek kaliteli silisyumlu salardan yaplr. Sa paketler zerinde meydana getirilen oluklara (ankulara) stator sarglari yerletirilmitir.

Synchronous Machines
Metal frame

Laminated iron core with slots

Insulated copper bars are placed in the slots to form the three-phase winding

Details of a generator stator.

ROTOR
Uyartm sarglarn tayan ksma endktr (Rotor) denir. Byk gl alternatrlerde endktr dner ekilde yapldndan bu ksma rotor denmektedir. Rotor kutuplar manyetik sahay meydana getirir.

ROTOR
Alak devirli senkron makinelerde kutup tekerlei, ekil de olduu gibi, kk kutuplu olarak
Yksek devirli senkron makinelerde da kutup tekerlei ekil de olduu gibi,dolu kutuplu veya yuvarlak rotorlu olarak yaplr.

Salient pole three phase synchronous generator

F is in h

P hase Winding
Start

N
Start

S tator of synchronous Generator


F is in h

S
Start

F is in h

AVANTAJI: Stator ile rotor arasndaki hava boluu ayarlanabilir olmas , magnetik alann dalmn kolaylatrr. Bu ekilde sinusoidal dalga elde edilebilir.Dezavantaj ise dk hzlarda kullanlabilirler ve pahallardr.

kk Rotorlu Senkron Makina

ALTERNATRLERDE MAGNETK AKl DAGILISI

Generatrlerde hava araligindaki magnetik ak dagls kutup ekillerine baglidir.Kutuplarla endvi arasindaki hava aral kutup yzeyi boyunca ayn ise ekildeki grlen emk elde edilir. Bu emk.'nin sins egrisinden olduka farkli oldugu grlmektedir.

kntl kutuplar ile endvi arasndaki hava aral kutup yzeyi boyunca ayn degilse bu aknn olusturdugu emk.'nin, sekli, Slayttaki gibidir. Burada hava araligi kutuplann ortasinda az, ulara dogrudaha fazladir. Bu sekilde kutuplar olan altematderde endklenen emk. sins egrisine ok yakindir. Alternatrlerde hava araligi 5 mm den 5 cm ye kadar olabilir.)

Cylindrical rotor synchronous generator


Stator Winding
Finish

Start

Start

Rotor winding fed with D.C. current Stator of synchronous Generator

Finish

Finish

Start

Rotor

kk kutuplu rotorlara gre daha ucuzdurlar. Dizayn nedeni ile dinamik balans rahatlkla elde edilebilir.Yksek hzda dnen yerlerde kullanlr. Hava boluunun dzgn ve esit olmas nedeni ile doal bir sinusoidal dalga elde etmek zordur.

Synchronous Machines

Stator of a large salient pole hydro generator; inset shows the insulated conductors and spacers.

Alak devirli senkron makinelerde kutup says ok ve kutup tekerlei ap byktr. Su santral generatrleri ve dizel veya pistonlu buhar makineleri ile tahrik edilen senkron generatrler kk kutupludurlar. Yuvarlak rotorlu senkron makinelerde kutup says ekseriya 2 ve 4 ve seyrek olarak 6 olup, kutup tekerlei ap kk ve fakat rotor boyu uzundur.

ok byk gteki kk ve yuvarlak rotorlu senkron makinalarn boyutlar hakknda aadaki deerler bir fikir verebilir. 25 yl ncesine kadar su santralleri generatrleri iin snr gleri olarak aadaki deerler mmkn grlmekte idi.

Kaplan trbini ile tahrik olunan emsiye tipi dik eksenli senkron generatrler iin snr gc olarak 260 MVA, devir says 83 dev/dak. ve rotor ap 14 m mmkn grlmekte idi. Byle bir generatrn ambalman devir says, yani ani olarak zerindeki nominal ykn kalkmas halinde grubun kaca en byk devir says nominal devir saysnn % 250 dir.

Francis trbini ile tahrik edilen dikey eksenli senkron generatrler iin snr gc olarak 400 MVA, devir says 107 dev/dak ve rotor ap 14 m mmkn grlmekte idi ve byle bir generatrde ambalman devir says % 180 dir. Bugn 590 MVA gcnde, devir says 93,8 dev/dak ve rotor ap 16,1 m olan emsiye tipi su santral generatr imal edilmi durumdadr.

Pelton trbini ile tahrik olunan yatay eksenli senkron generatrler iin snr gc olarak 120 MVA, devir says 500 dev/dak. ve rotor ap 3 m mmkn grlmekte idi ve byle bir generatrn ambalman devir says % 180 dir. Yuvarlak rotorlu senkron generatrlerin snr glerinde ok sratli gelimeler olmu ve bugn 1500 MVA lk turbo alternatrler imal edilmektedir.

Senkron Generatrlerin kazlanmas


Generatrn stator sarglarnda (e) yi ve generatr k ularnda (u) gerilimi elde edebilmek iin generatrde E.M.K (Elektro Motor Kuvveti) nin indklenmesi gerekir. E.M.K.'i elde edebilmek iin manyetik alana (i) ye ihtiya vardir. Manyetik alan meydana getirebilmek iinde, dogru akmla uyarlan bir bobine (sargiya) ihtiya vardr. zah edilen bu sistemin tmne birden ikaz sistemi denmektedir.

PRINCIPLES OF OPERATION
MOTOR TORQUE IS ESTABLISHED AS PER THE LORENTZ FORCE LAW

IL

IL B

GENERATOR VOLTAGE IS INDUCED AS PER FARADAYS LAW


B

v BL

Generatrlerin ikaz, doru akmla (DC) yaplr. kaz gerilimleri 125-250 veya 500V olabilir. Generatrlerde ikaz devresi kutuplar zerine sarlan sarglardan oluur. Kutuplar hareketli olduundan bu sarglara DC'in uygulanmas rotor mili zerinde bulunan iki adet bilezik ve bu bileziklere srtnen fralar yardm ile gerekleir. Generatrlerin her eit yk durumunda, gerilimlerinin sabit tutulabilmesi iin, ikaz dinamolarnn ayar snrlar mmkn olduu nispette geni olmaldr.

Bota alan bir alternatrden normal u gerilimini alabilmek iin verilen ikaz (uyartim) akimi Ifo ise generatr tam yknde yklendiginde ularinda normal gerilimi alabilmek iin gerekli olan ikaz akimi, bostaki ikaz akiminin iki kati (2Ifo, 3Ifo) olabilir. Generatrn zerindeki yk kapasitif olduunda normal u gerilimini elde edebilmek iin gerekli olan ikaz akm, generatrn botaki ikaz akmndan kk olur.

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 30 Sec Red phase = 50 V Yellow Phase = - 100 V Blue Phase = + 50 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 60 sec Red phase = +86.6 V Yellow Phase = -86.6 V Blue Phase = 0 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 90 sec Red phase = +100 V Yellow Phase = - 50 V Blue Phase = - 50 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 120 sec Red phase = +86.6 V Yellow Phase = 0 V Blue Phase = -86.6 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 150 sec Red phase = +50 V Yellow Phase = +50 V Blue Phase = -100 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 180 sec Red phase = 0 V Yellow Phase = +86.6 V Blue Phase = -86.6 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 210 sec Red phase = -50 V Yellow Phase = +100 V Blue Phase = -50 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 240 sec Red phase = -86.6 V Yellow Phase = +86.6 V Blue Phase = 0 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

S Time : t = 270 sec Red phase = -100 V Yellow Phase = +50 V Blue Phase = +50 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 300 sec Red phase = -86.6 V Yellow Phase = 0 V Blue Phase = +86.6 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

S N

Time : t = 330 sec Red phase = -50 V Yellow Phase = -50 V Blue Phase = +100 V

Three phase voltages produced by the salient pole generator

Time : t = 360 sec Red phase = 0 V Yellow Phase = -86.6 V Blue Phase = +86.6 V

KAZ SSTEM
Senkron generatrlerde rotor ikaz akimi ve rotor uyarina sargisinin dogru akm asagidaki dzenler ile saglanir. 1- Senkron generatrnn mili zerine bir DC generatr baglanir. Bu generatre ikaz generatr yada pilot ikaz generatr denir. DC generatrnn u gerilimi senkron generatrn rotor kutup sargilarina uygulanir ve bylece ikaz (uyarma) akm elde edilmi olur. Gerilim kontrolu, ikaz generatrnn ikaz akmn kontrol ederek yaplr.

KAZ SSTEM
2- Senkron generatrnn mili zerine bagli bir ikaz generatr olmayp senkron generatrnn uyarma gerilimi ya mevcut bir doru gerilim kaynandan yada balanan yari iletken dogrultucularla (Diyot,Tristr gibi) Alternatif gerilim dogrultularak elde edilir ve kutup sarglarna uygulanir.

rnek
5- Keban:I generatrlerinde uygulanan uyarma sistemi ise generatr mili zerine 15 KVA gcnde sabit miknatisli fazli senkron generatr, (uyarma generatr yada pilot generatr) 600 KW gcnde'de DC generatr (Ana ikaz generatr)baglanmistir. Pilot alternatrn senkron hizda (166.6 devirde) dndg zaman retmis oldugu 220 V. AC. kpr tristr devresinde dogrultularak, ana ikaz generatrnn kutup sargilarini besler. Ana ikaz generatrnn rotoru sabit statoru dnerli olarak yapilmistir.
Endviye manyetik alanla endklenen gerilim kollektrlerden firalar vasitasi ile bileziklere, bileziklerdende uyarma kutup sargilarina uygulanir. Bu tip ikaz sistemine dinamik ikaz sistemi denir.

SENKRON GENERATRLERNN GERLM AYARLANMASi (GERILIM REGLATRLER)

Enterkonekte sisteminin beslenmesinde veya mnferid bir blgenin beslenmesinde, alternatr ularindaki gerilimin daima sabit bir kiymette tutulabilmesi, hem alternatrn hemde alternatrn besledigi sistem zerindeki alclarn ve bilhassa endstri tesislerinin rantabilitesi bakimindan luzumlu grlen bir husustur.

Gerilim Reglatrleri
Alternatr zerindeki ykn degismesi suretile ortaya ikacak durum alternatr ularindaki gerilimin degismesine sebep olur. Uyartim akiminin her yk durumunda ayarlanmasi el ile istenilen abuklukta ve dogrulukta yaplamaz. Bu nedenler, generatrler gerilim Reglatrleri ile donatilmislardir. esitli yk deisikliinde reglatr alternatrn uyartim akmn sratli olarak otomatik ayarlayip alternatr ularindaki gerilimin normal degerde sabit kalmasini temin eder.kazn otomatik olarak ayarlanmasi iin esitli tip reglatrler gelistirilmistir.

GENERATRLERN PARALEL BALANMASI

Bir enterkonnekte sistemde ykn bykl her zaman ayn deildir. Yk arttka almakta olan generatrlere, baka generatrler paralel balanarak artan yk karlamalar salanr. Bir generatrn, enterkonnekte sistemde enerji retmekte olan dier generatrler ile birlikte alabilmesi iin salamas gereken mecburi artlar vardr.Paralel balama ve Koullar;

Paralel Balama ve Koullar


1-Paralel balanacak generatrlerin gerilimleri birbirine eit olmaldr. 2-Paralel balanacak generatrlerin frekanslar birbirine eit olmaldr. 3-Paralel balanacak generatrlerin ayn adl fazlar birbirine balanmal 4-Parelele girecek Generatr ile enterkonnekte sistem fazlar arasnda faz fark olmamaldr.

Generatrn Reaktif Yk Ayar


Bir generatr mstakil bir yk besliyorsa, besledii ykn karakteristiine gre sabit bir aktif ve reaktif ykte almak zorundadr. Bu durumda ikaz akmna mdahale edildiinde gerilime mdahale edilmi olur. Reaktif yk ayarndan sz edilemez.
Ancak, ebekeye bal bir generatr ise, ikaz akmn deitirmek generatrn reaktif ykn deitirmektedir. Bunun anlam, sabit voltajda, ebekeye bal dier generatrlerle reaktif yk al verii yapmas demektir.

Generatrn Reaktif Yk Ayar

Generatrn Reaktif Yk Ayar


ebekeye bal ve aktif yk sabit tutulan bir generatrde ikaz akmn deitirmek suretiyle, generatr statr akmnn deiimi ekilde grld gibidir. Generatr ebekeye sadece aktif yk verirken, ikaz akm i2; stator ekimi ise minumum durumda olup I2dir. kaz akm i2 den i3e doru ykseltildiinde , stator akmda I2 den I3 e doru ykselecektir. Bu durumda generatr bal olduu barann gerilimini ykselterek sisteme reaktif yk verir. Bu durum generatrn endktif ve rezistif ykleri beslemesi anlamndadr. 2 ikaz akm i1 e doru drldnde, I2 stator akm I1 e doru ykselir. Bu durumda generatr bal olan barann gerilimini drerek , sistemden reaktif yk eker. Generatr kapasitif ve rezistif ykleri besliyormu gibi davranr.

Generatrn Aktif Yk Ayar


Generatrlerde aktif yk ayar sadece generatr miline uygulanan dndrme momentinin arttrlp azaltlmas ile yaplr. Dndrme momentini tayin eden faktrler Termik santrallerde buhar, gaz, Hidrolik santrallerde ise sudur. Generatrn yklenmelerini hz regulatr tayin eder. Hz regulatr devir saysna bal olarak trbine giren su yada buhar, gaz debisini arttrr veya azaltr.

Koruma Rleleri
Seici bir koruma olmadan gnmzde bir g sisteminin iletilmesi mmkndegildir. Koruma rlelerinin uygulanmasiyla, g sisteminin herhangi bir noktasinda olusan ariza belirlenir ve arizali blm sistemden ayrilir. Arizali blm sisteme bagli kaldiginda asagida belirtilen ana etken nedeniyle sistemin bir blm yada tm tehlikeye dser.
1) Generatrlerin senkronizasyon kosullarini kaybetmeleri ve sistemden kopmalari. 2) Arizali blmn hasar grmesi. 3) Arizasiz blmn hasar grmesi.

Korumann Amac
Kisaca korumanin amaci kesicilerle birlikte g sisteminin her tip arzadan hzla temizlenmesini saglamaktir. Rle uygulamasnn genel amac, g sistemini koruma blmlerine ayirmak ve arizalarda en az miktarda sistem parasn ana g sisteminden ayirarak uygun korumayi saglamaktir. Koruma blmleri sunlardir. 1. 2. 3. 4. Generatrler Transformatrler ve fiderler Baralar Enerji nakil hatlari

Generatr Korumalar
Generatr korumalarina girmeden nce arzalarn kaynaklandklar noktalari ve etkilerini kisaca grelim.
Stator Arzalar Rotor Arzalar Mekanik Arzalar D Arzalar

Stator Arzalar
Stator arizalari ana akm tasyan iletkenlerle ilgili olduundan en ksa zamanda temizlenmelidir. Bu arizalar stator yalitiminin bozulmasi sonucu, sargitoprak ve sarim ksa devresi eklinde oluurlar. Bu tr arzalarda arza noktasindaki byk s olumas sonucu hasar fazladr ve onarm uzun zaman ve ok harcamaya neden olur. Toprak arizalarini snrlamak iin en genel uygulama topraklama direnci kullanmaktir. Sarglar aras ve sarglardaki sarm ksa devresi, toprak arizalarina gre daha az olusurlar.

Rotor Arzalar
Rotor arzalar, sarg yaltm zerindeki ar termik ve mekanik zorlanma sonucu, sarg-toprak yada sarm ksa devresi eklinde oluur. Normal olarak rotor sargs topraksz alistrldndan tek bir toprak arzas, arza akmna neden olmaz. Ikinci bir toprak arzasi sargnn bir blmn kisa devre edeceginden simetrik olmayan bir besleme oluur ve rotorda dengesiz kuvvet doar. Byle bir kuvvet yataklarda byk basn ve saft distorsiyonu olusturur.

Mekanik Arzalar
Dikkate alnmas gereken mekanik arzalar hz, ikaz sisteminin devre d kalmasi ve vakum zetlenebilir.

D Arzalar
Sistemin yanl balanmas sonucu meydana gelen arzalar Ykteki dengenin bozulmas Hatlardaki ksa devreler Hatlardaki atmosferik veya baka sebeplerle meydana gelen ok yksek gerilimler Frekansda meydana gelen deimeler

Diferansiyel Koruma (87 G)


Generatrlerde ana koruma, bu arzalardan korunmak zere tesis edilen diferansiyel korunmadr. Generatrlerin faz-faz, faz-toprak ve faz-spir arzalarinda en etkin korumadr. Stator sarglar arasnda bir izolasyon hatas sonucunda meydana gelen ksa devreler, en emin bir ekilde diferansiyel rle ve diferansiyel koruma tertibi tarafndan tesbit edilir ve ksa devrenin meydana getirecegi zararn az olmasn salama maksad ile gerekli koruma kumandas verilir.

Ar Akm Koruma (51G)


Generatr ana korumasna art olarak genellikle indiksiyon tip ters zamanli bir ar akm rlesi kullanlr. Rlenin akim ve zaman ayar deerleri generatr empedans, zaman katsays ve gerilim reglatrne bagli olarak deien arza akm azalmasna gre seilir. Asiri akm koruma sadece ksa devre akmlarnn deil ayrca uygun ayarlandklar takdirde nominal akmn zerindeki yk akmlarnn termik orlamasna karda tehizat koruyabilir.

Ar Gerilim Koruma (59 G)


Ar gerilim koruma, btn hidrolik ve gaz trbiniyle alisan generatrler iin nerilmektedir. nk bu tip gruplarda yk kayb halinde ambalman (ar hzlanmalar) nedeni ile ar gerilim ykselmeleri meydana gelebilir. Asiri gerilimler makina izolasyonunu zorladigindan makina devre disi edilerek, izolasyon zayiflamasi nlenir.
Asada belirtilen nedenlerden dolay meydana gelebilecek ar gerilimlere karsi nleyici tedbirler alnmasi gerekir. Yksek gerilim hatlari zerine veya civarina dsecek yildirim nedeni ile meydana gelen ar gerilim dalgalari, bunu nlemek maksadi ile stator sargilarinin darbe gerilimine dayanabilmesi iin generatr k terminallerine yildirim parafuduru konur.

Stator Toprak Arzas Korumas (64G)


Stator izolasyonundaki delinme ve sargdan demir nveye kaak akmn meydana gelmesi, bir stator toprak arzas olarak tanimlanr.

Rotor Toprak Arzas Korumas (64F)


Rotor sarglarnda veya ikaz DC bara sisteminde meydana gelecek direkt toprak arzalarnda alsan bir koruma rlesidir. Rotor sargilari toprak arzasi veya ak devre ile hasara urarlar. Rotor sarglarnda bir noktada meydana gelen toprak arzasnda herhangi bir hasar olmaz. Fakat ikinci bir toprak arzasnda, kutuplarn bir ksm ksa devre olup servis harici olacandan sarg akm artar ve dengesiz hava aralg aks meydana gelir. Buda vibrasyona neden olur, rotoru str. Vibrasyon nedeni ile yataklarda tahribatlar meydana gelir. Bu nedenlede rotor statora srterek, statorda tahribatlar yapar.

NEGATiF BILEEN AKIMLARA KARI KORUMA (DENGESIZ YK KORUMASI ( 46 )

Bu rle akmin negatif bileseni ile alr. Zamanla akm rlesidir. Normal senkron hzda, stator akmlarnn dengesiz olmasi veya fazlardan birinin kopmas yada kesici kontann kapanmamas halinde statorda dolasan akmn, negatif bileen akmlar meydana gelir. :Bu negatif bileen akmlar stator nominal akm degerinin% 10 undan daha fazla olursa, rotorda ok ksa zamanda snmalar meydana gelir. Bu dengesiz akmlar makinada ciddi vibrasyona da neden olabilir

ENTERKONNEKTE SiSTEMDE FREKANS KONTROLU Enterkonnekte ebekede de toplam retim kayiplar da dahil olmak zere toplam tketime eit ise, ebekeye bagl generatrlerin hzlar deimeyip sabit kalir. Bir sebekede hz yerine frekans kullanilir. Frekans hzla orantili olup, hz dmesi frekans dmesi ile ayn anlama gelir.

Herhangi bir nedenle harcanan yk (tketim) aniden artarsa veya retilen g aniden azalrsa (rnegin bir nite aniden servis harici olursa) frekans dmeye baslar. Bu sistemde frekans tutan santral yoksa, frekans dm ok byk olur. Her ne kadar frekans dmesiyle beraber sistemdeki motorlarin yavaslamasi nedeniyle, tketimde de bir miktar azalma olsa da, sistemin dengeye gelmesi ok zordur. Genelde trbinlerin 47,5 Hz' in altinda alismadigi dsnlrse, sistemin dengede kalabilmesi iin frekansin bu seviyenin zerinde kalmasi gerekir.

Sekil - 34 bu alisma tarzinin zamana bagli degisimini gstermektedir. P (retim) sabittir. T1 annda yk L kadar artarsa B noktasinda dengesizlik oluur ve birlikte dogal olarak ykte azalmaya baslar ve t2 aninda C noktasnda retim-tketim dengesi oluabilir. Ancak sistemin dengede kalabilmesi iin F2 frekansinin trbinlerin minimum alisma frekansinin stnde olmasi gerekir.

Sekil - 33 de retim frekansa bagli olmayip, sabittir. Sistemde frekans tutan santral yoktur. A noktasinda retim ve tketim bir birine esit olup, frekans F1 dir. Sisteme ani olarak L kadar bir yk geldigini dnelim. Yani yk karekteristigi L2 dogrusu olacaktir. B noktasinda retim tketim dengesi olmayp, tketim retimden byktr. Bu nedenle sistemde frekans dsmeye baslar ve denge ancak C noktasinda salanabilir. C noktasinda frekans F2 degerine dmtr. Bu deger trbinlerin alisabilecegi minimum frekansin altinda ise, sistem ker.

Hz Reglatrleri
Sistemdeki retim - tketim dengesinin bozulmasi halinde, frekansn byk bir deisiklige ugradn grdk. Dengeyi salayabilmek iin sistemin kontrol edilmesi gerekmektedir.Tketimi Kontrol etmek imkanszdr. Bu durumda retimin kontrol edilerek, tketime eitlenmesi gerekmektedir. Bu kontrol hiz regulatrleri ile otomatik olarak yapilmaktadir. Hiz reglatrleri karakteristikleri dogrusal olup, iki eidi bulunmaktadir

ekilde grldg gibi, frekans yke bagli deildir. Frekans sabit olup, yk degiskendir. Bir generatrn tek basina bir yk beslemesi halinde kullanilir.

ekilde grldg gibi, generatrn retim gc frekansa baglidir. Frekans dstke reglatr, trbin vanalarini atrma ynnde alsarak generatrn yk almasn salar. Bu tip reglatrler birden fazla generatrn paralel alisarak, byk bir sebekeyi beslemesi durumunda kullanlr.

Speed - Droop (hz dm) veya yzde eim tanimi


Bir generatrn yk sfr iken frekansi Fo olsun. Frekans Fo dan FN = 50 Hz degerine dtnde generatrn yk PN ( Nominal gcn % 100 ) olsun. ekil - 36 ya gre asadaki ifade yazlrsa:

Primer Frekans Kontrol


Sistemde retim - tketim dengesinin bozulmas halinde, niteler hizlanmaya veya yavalamaya balar. ncelikle sistemin bu artan veya azalan hzn durdurup, hz sabitlemek gerekir.Bunu iin trbin girisine dogrudan etki ederek vanalari aip kapayan bir hiz reglatrneihtiya vardir.
Sekil - 37 de byle bir reglatrn basitletirilmis emas grlmektedir. Byle bir reglatrn hiz dm karekteristii sekil - 38 de grldg gibidir. Reglatre mdahale edilmedii srece bukarekteristik degimez, sabit eimde kalr ve F eksenini sabit bir Fo noktasinda keser.

L BAND(DEAD BAND)
l band: belli frekans limit deiimine kadar retim sisteminin primer kontrol sistemine cevap vermemesidir. (k yknn sabit kalmas) Bu uygulama sadece primer kontrol sistemine uygulanr. l band aral uygulamas, ebeke frekans stabilitesi iin istenmeyen bir durum olmasna ramen retim sistemi (trbin- jeneratr) mr asndan faydaldr. UCTE balants sonrasnda tm nitelerin l bandlar 0 (sfr) olarak ayarlanacaktr. Hidrolikler iin l band deeri 20 mHz Termik santrleler iin 50 mHz dir.

TEEKKRLER

You might also like