Internet ve Sanat, Yeni Medya ve net.

art
Nejat Kutup zmir Ekonomi niversitesi nejat.kutup@ieu.edu.tr

zet: Bu almada Internetin getirdii ve yaygnlaan kullanmndan dolay sanat ile ilintili olarak ortaya kan yeni tanmlamalar ele alnacaktr. Girite sanatn tanm, sanatn kime, ne iin yapld ve tketicisinin kim olduu tartlacaktr. Bu ve bunun gibi ortaya atlan sorular bildiri iersinde yantlanmaya alldktan sonra internet art, net.art, web art, digital art gibi tanmlarn bu gnki anlamlar deerlendirilerek oluabilecek sanat dallar listelenecektir. Bunlar: online video, digital grafik tasarm, email projeleri, internet bazl etkileimli yazlmlar, internet bazl enstalasyonlar ve bunun gibi balklar incelenecektir. Anahtar Szckler: Internet, sanat, Yeni Medya, web.art, internet.art Internet and Art, New Media and net.art Abstract: In this study, the widespread and prevalent applications of the internet and arising new definitions of art will be briefly discussed. In the introduction, first the answers will be given to such questions as; what art is, for whom art is made, who is the consumer of art? Then the internet will be discussed within a few paragraphs, afterwards internet art, net.art, web.art definitions will be given. With the samples from net.art, the author portrays his own perspectives of the subject Keywords: Internet, art, New media, web.art, net.art Thomas Munroya gre; sanat doyurucu estetik yaantlar oluturmak amacyla drtler yaratma becerisidir. Alice: Buradan gitmek iin bana hangi yolu izlemem gerektiini syler misin? Cheshire Kedisi: Nereye gidecein konusunda iyi bir anlamaya bal bu. Alice: Neresi olduunun nemi yok! Cheshire Kedisi: O zaman hangi yol olduunun da bir nemi yok. Alice: Sonunda herhangi bir yere varsn da. Cheshire Kedisi: Elbette varacaksn, eer yeterince uzun yrrsen Alice Harikalar Diyarnda, Lewis Carrol Sanatn Tanm Hi kukusuz, Sanat bilinli bir aba ile yaratma srecidir. Sanat tarihi zerinde yaplan tm aratrmalar, sanatn ortaya k nedenleriyle ilgili olarak bir ok farkl gr sunmaktadr. Sanatn ne olduu konusu alara ve toplumlarn farkl yaplamalarna gre birok deiiklikler gstermektedir. Yaamn iinden kan bir insan etkinlii olarak sanatn, insanlkla yat olduu sylenebilir. Prof Mustafa Ergnnn yazd gibi, Sanat, insani bir faaliyettir ve insan etkileyen her ey, sanat da etkilemektedir. Sanat, sanatya bal bir rn olarak sanatnn kiiliinden ve orijinalliinden de byk lde etkilenir. Ama btn sanat eserleri kiilerde estetik bir zevk ve heyecan uyandrr; beenilir, takdir edilirler Benim ksa tanmm ise yle zetlenebilir: Sanat; belli kalplar iine konulamayan ve estetik olan insan duygularn, fikirlerini ve hayallerini eitli ekillerde eitli boyutlarda gerekletirme, da vurma ve varetme abasdr. Sanatn Snflandrlmas Sanat, insanlk tarihinin her dneminde var olan bir olgudur. nsanln geirdii evrimler yaama biimlerini, yaama baklarn, sanat biimlerini ve sanata baklarn deitirmi, her dnemde ve her toplumda, sanat farkl grnmlerde ortaya kmtr. zand Gnlaln sanat snflandrmas almasnda yer verdii gibi: Sanatn snflandrlmas ilevi, ne sanatn ne de sanatnn sorunudur. Bu tanm eski alardan bu yana tarihsel sre ierisinde gelien, felsefe, sosyoloji, psikoloji ve sanat tarihi gibi bilimlerin kendi disiplinleri erevesinde ortaya koyduklar bir sorun olmutur. Sanat inceleyen bilimlerin her biri, sanatn unsurlarndan, yani sanat, sanat eseri ya da alcsndan birini seerek incelemilerdir. Ancak bu bilimsel disiplinlerin, incelemek zere setikleri sanata ilikin unsurlardan hareketle sanat tanmlamaya almalarna karn, ortak bir tanmda buluamadklar grlmektedir. Bunun nedeni, her disiplinin kendi bak asndan bir tanmlamay ortaya koymasdr.

1. Giri

Sanatn tanmlanmasnda ortaya kan bu karklk sanat snflamas ile ilgili sorunlar yaratt gibi, sanat doru tanmaya ihtiyalar olan toplum bireyleri zerinde de olumsuz etkilerin ortaya kmasna neden olmaktadr. Gene Gnlala gre: Sanat, insann yksek benliinin devingen bir sre sonrasnda bir baka boyutta varolmasdr Bir sanat eserini meydana getiren, daha dorusu sanat olgusunu karan unsur vardr: Sanat, sanat eseri ve sanat eserini anlayp takdir eden kiiler: reten, rn ve tketen. Sanat ne iin yaplr? Dada akmnn en nls ve ncs olan sanat Marcel Duchamp'n bir dkkndan satn alp galerisine yerletirdii nl pisuvar, bir sre sonra neyin sanat olup, neyin olmadyla ilgili sanat tarihinde bir dnm noktas olarak kabul edilmektedir. Resim 1. Fountain, (1917) M arcel Duchamp Duchamp'n eme eseri Aralk 2004 te ngiliz sanat evresinden 500 kiinin oylaryla 20. yzyln en etkili eseri seilmitir. Bugn de gnmz sanatlar zerindeki etkisi devam etmektedir. [Wikipedia] Sanat kimin iin yaplr? 1919 ylnn Sonbaharnda tm dnya Leonardo da Vincinin 400. lm yldnmn anmak iin toplantlar dzenliyor; Gabriele D'Annunzio Leonardo'nun artistik ynlerini anlatyor; air Paul Valery bize brakt bilimsel temalardan iirler yazyor. Sigmund Freud Leonardonun nevrozlarn inceleyip makaleler hazrlyordu. Dadaclar arasnda bile provakatr ve asi olarak bilinen ve byle adlandrlan Marcel Duchamp bu yldnmn farkl bir ekilde karlamaya hazrlanyordu. Kutlamaya, Giocondann Rue Rivoli de sokakta satlan bir posta kartn alp, zerine kara kalemle sakal ve byk izerek galerisinde sergilemekle balad. Bu hareket modern sanatn geliimini temelinden deitirmiti.

by ylesine estetik bir ekilde yerletirdim ki, sonunda zavall kz, erkeksi bir grnm kazand . Sanat bu eserine L.H.O.O.Q. ismini vermitir. (okunduunda Franszca da ok gzel bir poposu var anlamna gelen cmlenin syleniiyle ayndr) Bu szler sonradan ok hatrlanmasa da, bu olay 20. yzyl balarnda sanata kar olan bir ok evrenin eletiri oda haline geldi. Sanatnn cinsiyetinden, milliyetine kadar varan, sanatn orijinalliinin mahvedilmesi konusunda kadar giden uzun bir tartma balamt. Aslnda sanat yapt, her zaman yeniden-retilebilir olagelmitir. nsanlarn yapm olduklar, her zaman yine insanlarca yeniden yaplabilmitir. Hemen hemen bu tip her bildiride ad geen ve alntlar yaplan Walter Benjaminin eseri olan Tekniin Olanaklaryla Yeniden retilebildii ada Sanat Yapt nda Benjamin sanat yaptnn ncelikle tahta-bask, gravr ve litografi gibi tekniklerle yeniden retildiinden, fotoraf ve son olarak sinemann ise sanat yaptlarnn etkilerini kkten bir biimde deiime uratmann yannda kendilerine sanat yntemleri arasnda bamsz bir yer edinecek dzeye de ulatklarndan bahseder. Geleneksel sanat belirli bir zaman ve mekana baml olarak varolurken (rnein mze veya galeri ortam) farkl kopyalama yntemleriyle oaltlm olan sanat yapt zaman ve mekandan bamsz bir hale gelir ve sanat tketicisine kendi ortamnda ulaabilir. Ksaca, yeniden retim sanat yaptn "imdi ve buradal" zelliinden yoksun brakarak, sanat yaptnn hakikiliini ve tarihi varln zedeler. Tarihi varlkla birlikte son bulan sanat yaptnn otoritesidir de ayn zamanda. Varl son bulan bu otorite Benjamin tarafndan atmosfer, aura, kavramlar ile adlandrlr ancak okta ilgintir ki; bu modern sanatn ana temalar gnmzde farkl yorumlansa da ada sanatn temelini oluturur. Sanat snr kabul eder mi? Sanat, insann i dnyasnn eseridir ve byk lde bireyseldir. Ama btn dier insanlarn i dnyasna da hitap ettii iin ksa srede toplumsallamaktadr. Hegele gre sanat, maddeye sokulan ve maddeyi kendine benzeten sanatnn ruhudur. Sanat; fikirleri, hayalleri gerekletirme hareketidir. Charles Bordelee gre, Bilim nasl aklla deneyden kmsa, sanatlar da hayalgc ve oyundan kmtr. Buradan da anlalaca gibi sanat, zgrl kstlayacak hi bir snr kabul etmez vede etmemeli. nceden belirlenmi herhangi bir ilev yada ama, sanatsal sre ierisinde retilen sanat nesnesi asndan bask oluturmaktadr. Dolaysyla bask altnda yaanan sreci sanat olarak adlandramayz. Tolstoy, sanat deerlendirirken yle der: Gerek bir sanatsal yapt, belirli bir dzene konulamaz, ve sokulamaz, nk gerek sanat yapt, (bizim kavraymzn tesindeki yasalarla) sanatnn iinde
2

Resim 2. L.H.O.O.Q (1930) Marcel Duchamp Kendi szleriyle: "Bu kadar takdir edilen, hayran kalnan ve herkesin bildii bir grnt bile bir dokunula bir skandaln en belirgin esi haline gelebilir. Duchamp daha sonra bu cmlesine bir ilave yapm ve Sakal ve

uyanan yaama ait yeni bir kavramn aa vurulmasdr ve bu kavram ifade edildiinde, insanln yrd yolu aydnlatr. 2. Internet Internetin tarihi daha yeni yeni yazlmaya balanmtr, ancak genel anlay olarak nternet, 1960'larn banda askeri ve bilimsel aratrma ve gelitirme alannda, bilgisayarlar yardmyla bilgi paylamnda byk potansiyel deer olduunu gren bir grup insann dncesinin bir sonucudur. MT 'den J.C.R Licklider, 1962 ylnda bilgisayarlarn global ebekesini nerdii ve sosyal etkileimlerin kaytl ilk tanmn yapt, "ksa notlar serisi" almasn yaynlamtr. Ayn yln sonunda, Licklider ilk bakan olduu DARPA'ya girmiti. MIT'den Leonard Kleinrock internet balantsnn temelini biimlendirmek iin paket anahtarlar teorisini gelitirdi. MIT'den Lavvrence Roberts 1965 ylnda evirmeli telefon hatlar zerinden Kaliforniya'daki bir bilgisayarla Massachusetts'deki bir bilgisayar arasnda balant kurdu. Bu deneme ile geni alanda ebekelemenin yaplabilir olduunu gsterdi ve 1966 ylnda DARPA'ya katld ve giderek oluturaca ARPANET (Gelimi Aratrma Projeleri Dairesi A) iin kendi plann hazrlad. 1969 ylnda ARPA (Advanced Research Projects Agency) kuruldu ve internet kavram olarak kullanlmaya baland. ARPA balangta 4 ayr niversitedeki ana bilgisayarlarla balant halindeydi. Birka yl iinde ok sayda kurum (ok sayda aratrma enstits ve niversite) aamal olarak ARPA'ya baland. Internet, balang aamalarnda bilgisayar uzmanlar, bilim adamlar ve ktphaneciler tarafndan kullanld. Sradan insanlarn kullanabilecei kolaylkta deildi. Bu anlamda, ilk internet bugn kullanlan gibi kolay kullanm olana olan kullanc dostu deildi. O gnlerde, evlerde ve ofislerde bilgisayar yoktu. nterneti kullanacak kii kim olursa olsun, karmak bir sistemi kullanmay renmesi gerekiyordu. 1972 ylnda, Ray Tomlinson tarafndan elektronik posta ARPAnet'e uyumlatrld. Tomlinson kullanc ad ve adresini birletirmek iin, birok sembol arasndan "@" semboln seti. 1972 ylnda Telnet protokol uzaktaki bilgisayara balanmay baard. 1973 ylnda Ftp Protokol, internet siteleri arasnda ilk defa dosya transferini olanakl kld.

ekil 3. ARPANET haritas, (1973) lk defa Bob Kahn tarafndan nerilen TCP/IP mimarisinin bir sonucu olarak, internet 1970'li yllarda olgunlua ulat. TCP/IP ok sayda bilgisayar arasnda dosya transferi, elektronik posta ve uzaktan balanma gibi olanaklar sunan bir internet protokoldr. 1991 ylnda, Minnesota Universitesi'nde ilk gerek kullanc dostu internet arayz gelitirildi. niversite, kampus iindeki yerel anda bilgi ve dosyalara eriim iin basit bir men sistemi gelitirdi. 1990 da devrim nitelii tayan bir gelime oldu. Tim Berners-Lee ve ekibi, Avrupa Para Fizii Laboratuvar'nda (CERN) bilgi datm iin yeni bir protokol nerdiler. Bu protokol 1991 ylnda gnmzde de yaygn olarak kullanlan WWW (world wide web) adn ald ve internette gezinme ok daha kolay ve ulalr bir hale geldi. [Wikipedia] Geliimi lk internet sitesi Tim Berners-Lee tarafndan yapld ve 6 Austos 1991 tarihinde yayna balad. Tanm ise "Geni bir belge evrenine, evrensel eriim salamay hedefleyen geni alan hipermedya bilgi kartma insiyatifi" oldu. Bu adresten ilk World Wide Web sitesine eriebilirsiniz : http://www.w3.org/History/19921103hypertext/hypertext/WWW/TheProject.html nternetin erken zamanlarna dnersek, 1993 ortalarnda dnyada 130 web sitesi vard. 1994 sonlarnda a 5 yana geldiinde bu say 12.000 olmutu. Bunlardan sadece yzde 18'i .com olarak bitiyordu. Ticari amal internet siteleri yeni balyordu. Sonrasnda az evvel bahsettiim internet taraycs sava balad. Be srm Internet Explorer ve drt srm Netscape Navigator sonunda bu sava bitti. nternetin 10. ylnda internet tarayclar olduka gelimiti. Web 1.0 Bu dnemde kullanclar sadece okuyucuydu ve sadece bilgiyi alabilen konumdayd. nk bu kadarna izin verilen bir kullanc topluluu vard, tm
3

kontroller web sitesinin elindeydi. Web var olan bilgileri elde etmek, ounlukla onlara eitli web sunucular tarafndan salanan ierii okumak, program ve dosya indirmek iin kullanmaktaydlar. nsan etkileimi yoktu. Bireysel web sayfalar ise tasarm ve teknik bilgi yetersizliklerinden dolay genellikle ok ktyd. Okumak ve bilgi almak gibi gereksinimlerinin yannda deneyimleri paylamak, bilgi al veriinde bulunmak, bir eylere katk salamak, kendini bir grubun yesi olarak grmek, soysal stat kazanmak gibi doal gereksinimleri de vard fakat web 1.0 bunu salayamyordu. Ksaca web 1.0 internette yaynlanm olan bilgilerin pasif bir ekilde alnmas demekti.

Web 2.0 Web 1.0 yetersizliinden dolay web 2.0 domutur. Web 2.0: webde insan etkileimi olarak nitelendirilebilir. Yani nternet kullanclarnn ortaklaa ve paylaarak yaratt sistemi tanmlar. nternet kullanclarna sunulan ieriin kullanclar tarafndan oluturulmasna ve bu ieriklerin bakalar ile paylalabilmesine olanak vardr. Sosyal a siteleri, web tabanl zgr ansiklopediler, iletiim aralar gibi evrimii aralarla etkileim ve paylama olanak gerekleiyor. Bu gereksinimlerin karlanmasna ynelik abalarn bir sonucu olarak, blog, wiki, podcast, RSS, API AJAX, XML vb teknolojiler ve uygulamalar ortaya km ve yaygnlamtr. Web 2.0 gelmesiyle tasarm alannda gelimelerde saland. Blog ve benzeri kiiler sitelerin oluturulabilmesiyle birlikte tasarmdaki estetiklik te art. Web tarayclar gelitirildi; bunlarnda tasarmlar sade ve gze hitap eden ekillerde buna en gzel rnek google dr. Ayrca google.com web taraycs o anda aradmz zelliklere sahip bilgileri iin anahtar kelimeleri tarayac yazmamamz ile bize sunabiliyor. nsanlar artk 5 dk iinde kendilerine ait bir web alanna sahip olabiliyordu hemde hi teknik bilgi sahibi olmadan. oklu ortamda resim, ses, video paylalabiliyor. Buna verebileceimiz rnekler facebook.com, twitter, myspace, digg, last.fm, del.icio.us, youtube, vb

Web 3.0; internet kontrolnn insann elinden kt web dnyasdr diyebilirz nk Web 3.0 cihazlar aras etkileimle internetin kendi kendini yarataca bir web dnyas olacak. nternet zerindeki tm bilgilerin ve bunlarn birbirleriyle ilikilerini yalnzca insanlar deil, makineler de anlalabilecek. Makineler insan beyni gibi bilgileri hafzaya alacak ve bir ok alanda size en uygun olanlarn sunacak. Yani kontrol yapay zekal (Artificial Intelligence) teknolojilere braklacak, retilen girdileri ileyip anlaml karmlar yaparak, ayn zamanda bamsz uygulama ve databaseleri birbiriyle konuturan uygulamalar btnn alglayabilecek. Semantik veya ontolojik web (anlamsal web) de denen web 3.0 uygulamalarnn ulaaca ideal nokta kiiye zel renen akll robot olmas anlamna gelebilecek dzeyde olacak. stelik renme erisi, sizden ve internet gezintilerinizden bilgi aldka ok dik ekilde ivmelenerek artmaya evam edecektir.. 3. Internet Art Esas sormamz gereken soru bu ve bunun gibi eserlerin internet sanat olarak saylabilecei deil, sanat olup olmaddr. Bu durumun ayrt edici zellii nedir? Bu soru galiba Internet sanatnn en gl ve ilgin olan yandr Charlie Gere 2009 Bundan nceki blmlerde, sanatn tanm, snflandrlmas ve bunun ile ilgili dncelere bir ka paragraf ayrlmt ve takip eden blmlerde, genel olarak internet tarihi ve geliiminden ksaca bahsedildikten sonra bu blmde hayatmz ve yaant biimimizi temelinden etkileyen internetin sanat ve sanat dnyasna getirdii farkl boyutlara bakmaya alacam. lgili kavramlar: Multimedia Art: Multimedya sanatlar, ok geni bir dizi medya olanaklarn (hem geleneksel hemde yeni medya formlar) kullanarak retikleri sanata verilen isimdir. Digital Art Digital Art salt bilgisayar kullanlarak retilen ve/veya saysallatrma teknikleri kullanlarak (rnein, geleneksel bir tablonun taranarak bilgisayar formatna aktarlmas, yada digital fotograf teknikleri ile yaptlarn boyutlu oaltlmas ile) yaplan sanata verilen addr. Internet/Net Art: Bu kavram da, Interneti birincil media olarak kabul ederek retilen her trl sanat, kltr etkinlii veya olay olarak tanmlanabilir. Zaman zaman da bu ilemi yapmak iin kulland medya y, yani interneti, ama haline getiren bir sanat kavram diye zetlenebilir. Interactive Art Bu gruba Etkileimli Sanat diyebiliriz. Bu kavram altnda var olan izleyicinin katlmyla renklenen ve
4

ekil 1. Internet Host saylar, 1981 - 2009 Gelecek: Web 3.0

eitlenen, ardndan ortaya akan rne diyebileceimiz kategorileri koyabiliriz. NewMedia Art: Yeni Medya Sanat ile edeer bir kavramdr.

sanat

Aralk 1995 de Vuk Cosic, isimsiz birisinden bir mesaj ald, elinde var olan yazlmn uyumsuzluundan dolay, gelen mesaj okunmaz karakterlerle dolu bir dosya halinde ekrannda grnd. Tek okunabilen blm ekrann tam ortasnda beliren yle bir satrd:

ekil 4. Vuc Cosice gelen mesajdan bir satr Vuk bu satrdan ok etkilendi ve heyecan duydu: net kendisine ura verdii sanat dalna ait bir isim vermiti ve bunun ardndan hemen bu ismi kullanmaya balad. Bir ka ay sonra bu mesaj arkada Igor Markovice gnderdi ve bu anlalmaz metni dzgn okumay baaran Igor dzeltilmi halini Vuka geri gnderdi. Mesajda, yeni ve ada sanat ve sanatnn bamsz ve snrsz olarak almas gerekliliinden ve internette kiisel yaratcln daha yaygnlamasndan bahseden bir manifesto vard. Metin ok etkileyici olmasa da farknda olmadan bir akma isim olmas asndan ilgi ekici olmutur (Alexei Shulginden alntdr) Net.art hibir zaman sistematik bir doktrin, bir fikir akm olarak kabul edilmemeli; ancak hi phesiz eitici olan okul gibi bir oluumdur. Vuk Cosic, http://ljudmila.org/~vuk/ net.art kelimesi bu sanat balatanlar ve ilk yapanlar iin sadece bir aka ve sahte bir betimleme olmutur. Fakat sonradan nedense ok ciddiye alnmtr Heath Bunting ben bu net.art kelimesini seviyorum, zellikle o ortadaki noktadan dolay. Josephine Bosma lk rnekler: Sanat bundan yirmibe yl evvel kendi snrlar iersinde var olup geliimini bu duvarlar iinde yaparken bir grup yeniliki sanat, farkl eylerin olabileceini grdler. Internet gibi bir zgr ve belki de kaotik diye tanmlayabileceimiz bir ortamda net.art yolcular, estetik tariflerini altst eden, biraz Dadac, biraz teknoloji tutkunu, snr tanmayan, prosedrleri yok sayan eserler retmeye baladlar. rnein: Bir dahaki sefere bilgisayar ekrannzda bir mesaj belirir ve bilgisayarnza bir virsn girdiini belirten bir mesaj ise, bu rahatsz edici bir durum dan ok belki de bir sanat eseridir. Bilgi ilem konusundaki badndrc hzl gelimelerin yaratc bir medyaya dnebileceini ilk grenler arasnda Belgrad doumlu Vuk Cosic yer alr.

ekil 2. Karen Verschooren, Situating Internet Art in the Traditinal Institution for Contemporary Art Karen Verschooren, Situating Internet Art in the Traditional Institution for Contemporary Art balkl tezinin giriinde bu aklamaya ek olarak bir iin nternet sanat saylabilmesi iin mecrann (ortam) sahip olduu baz zellikleriyle de, kendi deyimiyle, oynamas gerektiini ileri srmtr. nternet sanat, fotoraf ve video gibi dier eski yeni medya sanatlarnda (old New Media arts) olduu gibi, konusunu kulland mecradan alan bir sanattr ve konusuna gre a sanat (network art), yazlm sanat (software art) vb. olarak da adlandrlabilir. Bu tartmalarn en banda gelenlerden biri de tabi ki internet sanat nedir? sorusudur. Yeni Medya sanatlar (New Media Arts) iinde en yenisi olarak yerini alan nternet sanatn Walker Art Center eski kratr Steve Dietz internet sanat projeleri, izlenmesi/ifade edilmes/katlmnn salanmas iin Internet'in hem gerekli hem de yeterli koul olduu projelerdir. eklinde tanmlamtr. net.art nerede hayat bulur? En basit haliyle:aadaki ekilde gsterilebilinir.

ekil 3. net.art nerede? Birbirlerine balanan her trl a yaps arasnda yer alabilecek bir sanat oluumundan bahsetmek bize ok etkileyici gelmektedir. Bu eserler, rnler, enstelasyonlar her an her yerden izlenebilir, interaktif olarak dzenlenebilir ve deitirilebilir; ayn zamanda saklanarak sonsuza kadar yaatlabilir. net.art

Resim 3. http://ljudmila.org/~vuk/. Ardndan Amsterdam doumlu Joan Heemskerk ve Dirk Paesmans gelirler. wwwwwwwww.jodi.org isimli siteleri 1995-1998 arasnda ard arda eserler sergileyerek bu sanat dalnn nclleri olmulardr. Bir baka rnek olarak Italyan duo Eva ve Franco Mattes anlabilir ki, onlar da web sitelerinde farkl bilgisayar yazlmlar ve yaratclk rnlerini sergilemilerdir. www.0100101110101101.org Mattes ifti 2001 ylnda, son derece basit bir virs yazlm hazrlamlar ve biennale.py ismini vermilerdir. Kendisini sonsuz sayda oalatan bir yapya sahip olan virs yazarlar tarafndan, insan beyni ve medya histerisini kullanarak kendini oaltmaktadr diye ifade etmilerdir. Symantec firmas bu sylemi ciddiye alp bu virs temizleyen antivirsler bile retmitir. Bir diger rnek: Jodinin web sayfalarndan birisi olan, 404.jodi.org, bo bir sayfa ve bastka sar, krmz ve mavi renkler almakta olan ekranlardan olumaktadr. Sadece sol st kede 404 yazs sabit kalmaktadr. Hepimizin ok yakndan bildii ve zaman zaman karlat gibi, bu bir Internet mesajdr ve bulanamayan, yklenemeyen bir sayfay belirtmek iin kullanlmaktadr.

Bir baka ilgin ve arpc rnek: tv ekranlar, birinci gece baln tar ve ljudmila.org/~woelle/lajka/war adresinde grlebilir. 1999 ylnda NATOnun Yugoslavya y bombalad ilk geceyi kendine konu edinen bu gsteri, birden fazla Avrupa televizyon kanallarnn ekranlarndan alnan grntleri annda bu sayfaya koymu ve dzenli gncelleyerek izleyiciye sunmutur. Hem ABD Bakan Bill Clinton ve Yugoslavya dan Slobodan Milosevic, hem TV ekranlarnda boy gsteren sava uaklarnn bomba atlar, hem eski sava filmleri, vede porno grntleri ayn karede yer almtr.

Resim 5. ljudmila.org/~woelle/lajka/war Bu ve bunun gibi rnekler net.art yapan sanatlara yeni anslar ve olanaklar vermektedir. Internetin snrsz olanaklarndan ve yaygnlndan faydalanarak yeni formlar, yeni tasarmlar peinde komalarna neden olmaktadr. Kiileri birletirmesi ve paylam kolaylatrmas asndan ok nemlidir. Ayrca almalarn evlere, herkesin kullanmna ak alanlara kadar tamalar mzelerde izole olmu sanat eserlerinden daha fazla etki yaratmaktadr. Amerikal bir heykel sanats olan Ken Goldberg, bu gnlerde internet ve net.art zerinde youn almalar yapmaya balamtr. Eserleri arasnda ksa filmler ve yazlmlar yer almaktadr Bu konuda verdii bir syleide, Internetin en byk gcnn srekli ve dzenli olarak eriilebilir olmasn vurgulamtr. Bu her ne kadar sanat eserinin teklii ve benzersiz olmasna ters dse de, belki de bir baka deyile gcn bundan almaktadr. Bu gne kadar sanat eseri sadece mzelere, galerilere ve kolleksiyonculara ait bir eymi gibi gzkse de net.art tm izleyenlere ait bir rndr. Mzeler giderek, net.art rnlerini destekleyecek fonlar oluturmakta ve hatta kendi bnyelerine satn alp izleyicilerine sunmaktadrlar. Bir tek rn satn almak ve duvarlara asmak yerine, net.art satn aldklarnda kavramsal ve kltrel boyutuyla yaayan ve bitmeyen bir internet rn satn aldklarnn farkndadrlar Birok net.art projesine destek veren ve yatrm yapan ve ayn zamanda Berlindeki Digital Art Museum kurucusu olan Wolf Lieser, mterilerinin ve kolleksiyonerlerin satn aldklar net.art eserlerini hala memory disk veya CD gibi bir ortamda talep ettiklerini dile getirmitir. zel kolleksiyoner Theo Armour son be yldr net.art rnleri satnalmaktadr. Bu duruma yle aklk
6

Resim 4. 404.jodi.org Vuk Cosice ait ismi Hava Alanlar iin sanatn tarihesi Cilt 1 (www.ljudmila.org/~vuk/history) olan sayfada bir seri halinde ikonlar ve iaretler gsterilmektedir. Bunlarn herbiri kltrel deiimlere ynelik imgeleme almalardr. Bir rnek vermek gerekirse; King Kong, isimli olan iaret, bir hanm tutan beyaz bir eli tasvir etmektedir. Hollywood klasiklerinden dev goril ve elinde tuttuu bayanla benzeim kurmaktadr. net.art, salt dadaist bir bak asyla www yaplanmas ile alay eden, ciddiye alnacak bir ey olmadn gstermekten te kiisel abalarn snrsz rnler ortaya kartabilecei bir ortamdr.

getirir: Yeni bir sanatsal akm ortaya kyor, yeni formlar tarif edilmeye baland, adeta kbist sanat gibi, bunu desteklemeyi bir grev biliyorum ancak ardndan da ekliyor Ben 62 yanda bir mimarm, bilgisayarlara hi yakn deilim, hatta uzam, ama bu net.art rnlerini ok sevdim Son zamanlardaki rnekler

Resim 10. 2006: Andy Deck, http://artcontext.net/act/05/screeningCircle/

Resim 6. 1998: Mark Napier, Shredder, www.potatoland.org

nternet te sanat yaplabilir mi? nsanlarn, sanatlar da dahil olmak zere tarihin baz dnemlerinde "artk sanat mmkn m" gibi sorular sorduklar olur. Derken, aniden bir grup, bir akm kar ve sanat, Rnesans'ta, Barok'ta, Modern sanat konusunda olduu gibi yeniden o tuhaf parlaylarndan birini gerekletirmekte gecikmez. Ulus Bakere gre: Sanatn olanakllna" ilikin soru sormak samadr nk sanat her yerde ve her zaman yaplabilir. Sorun, neyin sanat adn almaya layk olduunu, neyin olmadn sormakla da yaratlamaz. Bylece nternet'te sanat mmkn m? gibisinden bir soruya cevap vermenin bile pek bir anlam kalmamaktadr. Fransz gerekstcs Marcel Duchamps, 1920'li yllarda "hemen her yerde, hemen her eyle sanat'n yaplabileceini iddia ettiinde sorumuza o zamandan bir cevap vermiti bile Sorun yine de "dijital sanat" ile ilgili olarak ortaya atlabilir. Gelien bilgisayar teknolojileri resim zerinde ilemleri, dzenleme ve maniplasyonu alabildiine kolaylatryorlar (szgelimi Photoshop ve Corel yazlmlarnn son derece inanlmaz baars bundan kaynaklanyor). Tarayc ise "canl imge"nin yeniden retimi konusunda belki en byk devrimi gerekletirmi grnyor. Kolajn, yani modern sanatn esas unsurlarndan birinin alabildiine kolaylamas ise, insanlara artk sanatn yeniden bir tanm deiiklii geirmesinin gerekip gerekmediini sordurmaya balad bile. [Ulus Baker] Ancak sorgulamalarn byk bir ounluu olduka yzeysel bir tabakada geiyor: Baz avantajlardan bahsedenler var szgelimi bilgisayar teknolojileri insanlarn "sanata katlmlarn" ve sanatsal eitimi kolaylatryorlar. Web mzeleri yaygnlayor ve sanat eserlerinin "imajlarna" eriim olanaklar alabildiine geniliyor. te taraftan, bir insan emei rn olarak sanatn "ok uzun ve srncemeli" bir yaratm srecini gerektirdii konusunda eski ve kolay kolay yerinden kmldatlamaz bir deer yargs var. Ancak bu dzeyde yrtlen bir tartmann
7

Resim 7. Ascii images, www.ljudmila.org/~vuk/ascii/film

Resim 8. wwwwwwwww.jodi.org/100cc/index.html

Resim 9 2000, Olia Lialina, http://art.teleportacia.org/

srdrlemeyeceini, nk bir sonuca varlamayacan dnebiliriz. Yeni bir ey yok ama her ey deimi Internet hala ok hzla gelien ve yaplanan teknolojilere sahip. Allagelmi, geleneksel sanat yaptlar hala karmzda beton ve ta gibi elle tutulur metalar olarak grlebilse ve izlenebilse de, net zerinde kiisel yaratclklarn daha ok ortaya ktn grmekteyiz. net.art sanatlar bilgi, iletiim birikimlerini gerek yaant ile karlatrarak benzeimler yaratmakta ve bu birikimlerini st ste koyarak sanal ziyaretilerine sunmaktadrlar. Kolaj tekniklerinin kullanmnn modern sanatn ayrlmaz bir paras hatta bir akmn yaratcs bile olduu Kbistlerden bu yana apak bir durumdur. lk parlak k dnemlerinde PopArt'n bu teknii giderek bir "lgnlk" derecesine vardrd da dorudur. Eserlerini neredeyse montaj sanayii teknikleriyle retip duran Andy Warhol etrafnda rlen "sanat klt", her bakmdan PopArt'n artk miadn doldurmaya baladn pek erkenden iaretlemiti. Ancak bir sanat akmnn ya da grubunun miadn doldurmas, ne kullandklar tekniklerin sona erdii anlamna gelir, ne de sanatn kendisinin. Bilgisayar teknolojilerinin sanata dokunduu genel baz alanlar ayrt etmeliyiz: Birincisi "dijital" sanat diyebileceimiz bir boyuttur. Unutulmamal ki, bilgisayarlar yalnzca bulunmu ya da taranm resimlerle, metinlerle, ses ya da video kaytlaryla "kolajlamay" kolaylatrmakla kalmazlar. Ayn zamanda yalnzca bilgisayar araclyla elde edilebilecek grnt, hareketanimasyon ve seslerin de sanatsal amal kullanlabileceini de bize hatrlatrlar. Genel olarak "dijital sanatlar" ad verilen bu alan ierisinde, en basitinden bir Paint-Shop ya da Photoshop resminden olduka karmak matematiksel fonksiyonlar araclyla kurgulanan fraktal grnt ya da seslere varncaya kadar geni bir olanaklar kmesinin varl sz konusudur Bilgisayar kullanlarak, klasik anlamda resim ve ses duyularnn sanatsal kullanmna bavuran grntler, animasyonlar ve mzik retilebilir. Oysa dorudan doruya matematiksel fonksiyonlar araclyla retilenlerin, insan faaliyetinin icra edildii biim asndan daha nemli bir fark bulunuyor. ou zaman, "image processing" teknikleriyle grntler ekranda hi grlmeden ilenebiliyorlar. Peki byle bir eyin "sanat" adn almaya layk olmadn, bir tr karmak matematiksel denklemin ilenmesinden ve grsellemesinden ibaret olduunu syleyebilir miyiz? Dijital sanatlar, daha ok "ok-ynl-performans" adn verebileceimiz bir alan gelitirmeye aday grnyorlar. Yani grnt-animasyon-film-ses-metin bileimini kullanan "Yeni Medya" tekniklerinin sanatsal kullanmndan bahsediyorum. Ulus Bakerin szleriyle: Internet anda sanat eseri retiminin "kolaylatn" ve ayaa debileceini sylemek de tam bir safsatadr. Aksine, alt edilmesi

gereken "zorluklarn", gerekli bilgi ve ura faaliyetinin sonsuzca artabilecei bile sylenebilir. stelik dijital sanat, eer gnn birinde baarlabilirse, modern kltrdeki u standart "sanat", "bilim" ve "toplumsal yaam" alanlar arasndaki ayrmn snrlarn da ziyaret ederek alt edebilir 4. Sonu ve dnceler nternetin dnya zerinde herhangi bir yerden her an kullanlabilmesi, gerek tketicilerin gerekse reticilerin ticari amala internet ortamna gelmesine neden olmutur. nternetin son 10 yllk dnemdeki adaptasyonu o kadar hzl olmutur ki, fiziki ortamda yer alan hemen her ey internet ortamna tanmtr. nsanlar iin tanma, sohbet etme, alveri yapma, mzik dinleme, film seyretme veya satn alma, bilgi arama ve bunun gibi bir ok eitli amalar iin dnyann her yerinde birok lkede ok sayda eitlilikte iletme ve tketici internet ortamnda yer almaktadrlar. Btn bu hzl geliimine ramen, internet ile ilgili gelimelerin tamamland anlalmamaldr. nternetin verimli bir pazar ortam olabilmesi iin nnde daha birok engeller mevcuttur. Balant hzlarnn artrlmas, internete ynelik gvenin oluturulmas, iletme ve tketicilerin internet ortamna adaptasyonlar, sansr uygulamalarnn durdurulmas v.b. birok alanda yaplmas gereken birok alma mevcuttur. 21. yzylda da sanatn snrlar ve ifade alanlar daha genileyecek ve snrlar alacaktr. Baka bir deyile, Yeni Medya kazand ve ada sanat yeterince anlama ve tanmlama yolunu bize at. Tm bu yazlanlardan kartabileceim bir sonu olarak: ben de diyorum ki; net.art da neti unutalm ve salt artn yani Sanatn keyfini karalm ve bylelikle Yaantmzn her annda sanat soluyalm....

5. Kaynaklar [1] Gnlal, Dr. zand, Sanat Snflamas ve Toplumsal evre zerindeki Etkisi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, www.e-sosder.com, ISSN:13040278, Ekim 2004 (54-62) [2] Blais, J. & Ippolito, J. (2006). At the Edge of Art. London: Thames & Hudson. [3] E.H.Gombrich Sanatn yks- Remzi Kitabevieviri: Bedreddin Cmert [4] Dietz,Steve. (2007), Just Art: Contemoprary Art After the Art Formerly Known As New Media. [5] Greene, Rachel (2004). Internet Art. New York: Thames & Hudsn, Inc.
8

[6] Stallabrass, J. (2003), Internet art: the Online Clash of Culture and Commerce. London: Tate Publishers. [7] Tribe, M. & Jana, R. (2006), New Media Art. Kln: Taschen. [8] Verschooren, Karen A. (2007) Situating Internet Art in the Traditinal Institution for Contemporary Art. SA: Massachusetts Institute of Technology. [9] Yrd. Do. Dr. Blent Snmez , Sanata dl Verilebilir mi?, Dicle niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Felsefe blm, 2007 [10] Prof.Dr. Mustafa Ergn, Estetik (Sanat Felsefesi) [11] Baker, Ulus http://korotonomedya.net/kor/index.php? id=6,7,0,0,1,0 eriim tarihi 21 Aralk 2009 [12] Charlie Gere, New Media Art and the Gallery in the Digital Age, http://www.tate.org.uk/research/tateresearch/tatepapers/04 autumn/gere.htm eriim tarihi 3 Ocak 2010 [13] Oram, Andy, New Media Shaping The Future of Art, Music and Literature: An Analysis eriim tarihi 4 Ocak 2010, [14] http://www.masternewmedia.org/news/2006/10/19/new_m edia_shaping_the_future.htm eriim tarihi 4 Ocak 2010 [15] Etike, Serap, Sanat Nedir?, http://www.fotografya.gen.tr/issue-6/sanat.html, eriim, 20 Kasm 2009 [16] Diker, Ali Halit, http://semigodsix.blogspot.com/2008_09_01_archive.html eriim 10 Kasm 2009 [17] tr.wikipedia.org/wiki/nternetin_tarihsel_geliimi [18] Benjamin, Walter, "Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbatkeit"dr ("Tekniin Olanaklaryla oaltlabildii/Yeniden retilebildii ada Sanat Yapt, 1935 [19] Goran Mujik, http://nathanielstern.com/media/press/wikipedia-wsj.pdf, Eriim 5 Kasm 2009