Celikyapilarintasarimi IMO2008

TMMOB
NAAT MHENDSLER ODASI

ANKARA UBES
2008 LKBAHAR DNEM MESLEK ETM 2008 LKBAHAR DNEM MESLEK ETM
SEMNERLER
ELK YAPILARIN TASARIMI
Mustafa OBANOLU n.Mh.
Tamer FENERCOLU n.Mh.
08 Nisan 2008
MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 1
elik yaplarn tasarmnda gnmzde iki temel
yaklam vardr yaklam vardr.
E i t G il l i Y t i Emniyet Gerilmeleri Yntemi
Allowable Stress Design-ASD (TS 648, AISC-ASD)
Tama Gc Yntemi
Limit State Design (EN 1993 SNIP) Limit State Design (EN 1993, SNIP)
Load Factor Design-LFD (AASHTO Standard)
Load and Resistance Factor Design-LRFD (AASHTO-LRFD, g ( ,
AISC-LRFD)
Emniyet Gerilmeleri Yntemi
Malzemenin akma dayanm gvenlik faktrne Malzemenin akma dayanm, gvenlik faktrne
blnerek, servis ykleri altnda izin verilen
maksimum emniyet gerilmesi bulunur. y g
Yk kombinasyonlardaki tm yk faktrleri 1.0 alnr. Yk kombinasyonlardaki tm yk faktrleri 1.0 alnr.
Olaand ykleme durumlarnn bulunduu yk Olaand ykleme durumlarnn bulunduu yk
kombinasyonlarnda,emniyet gerilmesi arttrlr ;
Rzgar yk kombinasyonlar iin %15
Fren kuvvetlerii yatay yanal kuvvetler (kreynler) iin %15
Montaj ve benzeri nedenlerle ksa sre iin %33
D k k bi l i i %33
Deprem yk kombinasyonlar iin %33
Emniyet Gerilmeleri Yntemi
elik birim deformasyon gerilme erisinde ; elik birim deformasyon-gerilme erisinde ;
Eilme eleman tasarmlarnda, Elastik
Mukavement Momenti W
el
kullanlr Mukavement Momenti, W
el
kullanlr
Tama Gc Yntemi
Malzemenin akma dayanm esas alnr Malzemenin akma dayanm esas alnr.
Kesitin dayanm azaltlr (akma dayanm malzeme Kesitin dayanm azaltlr (akma dayanm malzeme
faktrne blnr yada kesit kapasitesi dayanm
azaltma faktr ile arplr.), uygulanan ykler yk azaltma faktr ile arplr.), uygulanan ykler yk
katsaylar ile arplarak arttrlr.
Balca ki limit tanmlanmtr ;
1) letme Durumu (Service Limit State-SLS), yk ) ( ), y
faktrleri 1.0 alnr.
2) Dayanm Durumu (Ultimate Limit State-ULS)
Tama Gc Yntemi
elik birim deformasyon gerilme erisinde ; elik birim deformasyon-gerilme erisinde ;
Eilme eleman tasarmlarnda, Plastik Mukavement
Momenti W
pl
kullanlr (kompak kesitler iin) Momenti, W
pl
kullanlr (kompak kesitler iin)
ki yntem arasndaki farkllklar ;
Yk kombinasyonlarndaki yk faktrleri.
Emniyet gerilmeleri ynteminde kesitteki gerilmeler incelenirken,
tama gc ynteminde kesitin kuvvet ve moment tama tama gc ynteminde, kesitin kuvvet ve moment tama
kapasiteleri incelenir.
Emniyet gerilmeleri ynteminde elastik mukavemet momenti
W tama gc ynteminde plastik mukavemet momenti W -W
el
, tama gc ynteminde plastik mukavemet momenti-W
pl
(narin kesitler haricinde) kullanlr.
Tama gc ynteminde, elemanlar enkesit zelliklerine gre
snflandrlr (kompak yar kompak narin vs ) ve buna gre snflandrlr (kompak, yar-kompak, narin vs.) ve buna gre
dayanm hesaplar yaplr.
Stabilite (burkulma vs.) ve letme (sehim, titreim) koullarnn
l bit kl i h k tli kl d h f l salanmas ve sabit yklerin hareketli yklere gre daha fazla
olmas durumunda tama gc yntemi ile daha ekonomik
kesitler elde edilebilir.
STANDART ve YNETMELKLER (Trkiye)
Trk Standardlar;
TS 498 Yap Elemanlarnn TS 498 Yap Elemanlarnn
Boyutlandrlmasnda Alnacak
Yklerin Hesap Deerleri p
TS 648 elik Yaplarn Hesap ve Yapm
Kurallar
TS 4561 elik Yaplarn Plastik Teoriye Gre
Hesap Kurallar
TS 3357 elik Yaplarda Kaynakl Birleimlerin
Hesap ve Yapm Kurallar
DBYBHY Deprem Blgelerinde Yaplacak
Binalar Hakknda Ynetmelik
STANDART ve YNETMELKLER (Trkiye)
STANDART ve YNETMELKLER (Avrupa)
Avrupa Standardlar;
EN 1990 Eurocode-Yap Tasarmnn Temelleri EN 1990 Eurocode Yap Tasarmnn Temelleri
EN 1991-1 Eurocode-Yaplara olan etkiler- Genel etkiler
EN 1991-2 Eurocode-Yaplara olan etkiler- Kprlerdeki
Trafik Ykleri
EN 1993 1 Eurocode elik Yaplarn Tasarm Genel EN 1993-1 Eurocode-elik Yaplarn Tasarm-Genel
Kurallar ve Bina Kurallar
EN 1993-2 Eurocode-elik Yaplarn Tasarm-elik
Kprler
EN 1994-1 Eurocode-elik ve Beton Karma Yaplarn
Tasarm-Genel Kurallar ve Bina Kurallar Tasarm Genel Kurallar ve Bina Kurallar
EN 1994-2 Eurocode-elik ve Beton Karma Yaplarn
Tasarm-Genel Kurallar ve Kprler iin
K ll
Kurallar
STANDART ve YNETMELKLER (Avrupa)
AVRUPA STANDARDLARI
Avrupa birlii yelerinin kullanmaya balad Eurocodes
standardlar, her lkenin kendi durumlarna gre , g
hazrlayaca Ekler ile lkenin kendi standard durumuna
gemektedir. (rnein EN 1990, Trkiye iin TS EN
1990 il i i BS EN 1990 Al i i DIN EN 1990, ngiltere iin, BS EN 1990, Almanya iin DIN EN
1990 olmaktadr.)
a : Ulusal kapak sayfas a : Ulusal kapak sayfas
b : Ulusal giri sayfas
c~e : EN XXXX
f : Ulusal Ek
AVRUPA STANDARDLARI
BS EN 1990:2002
AVRUPA STANDARDLARI
Terminoloji
EN : EuroNorm
(Zorunlu standard)
ENV : EuroNorm Voluntaire
(steyen lkenin kulland)
prEN : Preliminary EuroNorm prEN : Preliminary EuroNorm
(DD ile EN arasndaki aama)
DD : Draft for Development
(Gelime aamasnda)
( )
STANDART ve YNETMELKLER (Amerika)
Amerikan Standardlar;
ASCE-7 Binalar ve dier yaplar iin minimum ASCE 7 Binalar ve dier yaplar iin minimum
tasarm ykleri
IBC 2003 Uluslararas Bina Ynetmelii
AISC 360-05 Binalar iin Yapsal elik artnamesi
AISC 341-05 elik Binalar iin Sismik Koullar
AISC 325-05 elik naat El Kitab (AISC ASD/LRFD
El Kitaplar yerine geti)
AISC Design Guides 1~ 21 (Tasarm Klavuzlar) AISC Design Guides -1~ 21 (Tasarm Klavuzlar)
AWS D1.1 Kaynak Ynetmelii-elik
AASHTO Karayolu Kpr artnamesi AASHTO Karayolu Kpr artnamesi
FEMA 450 NEHRP Recommended Provisions for Seismic Regulations
for New Buildings and other structures
STANDART ve YNETMELKLER (Amerika)
STANDART ve YNETMELKLER (Rusya)
Rus Standardlar;
SNIP 2.01.07-85
Ykler ve Etkiler Ykler ve Etkiler
SNIP II-23-81 SNIP II-23-81
elik Yaplar
SNIP II-7-81
Sismik Blgelerde g
naat
Yaplarn tasarm genel olarak yinelemeli
(iteratif) bir alma olup aadaki aamalardan (iteratif) bir alma olup aadaki aamalardan
olumaktadr ;
1) Yap malzemesinin ve tayc sisteminin 1) Yap malzemesinin ve tayc sisteminin
belirlenmesi,
2) Ykl i b li l i 2) Yklerin belirlenmesi
3) Yapsal analizlerin gerekletirilmesi
4) Elemanlarn boyutlandrlmas
5) Servis koullarnn kontrolleri 5) Servis koullarnn kontrolleri
6) Balant detaylar
MALZEME
Tayc sistem malzemeleri ;
Betonarme
elik elik
elik-Betonarme Kompozit (Karma)
MALZEME-ELK
Ortam Scaklna bal olarak
Gerilme Birim Deformasyon Erileri
(EN 1993-1-2, 3.2)(S275, St44 iin) ( 993 , 3 )(S 5, S )
MALZEME-ELK
elik Akma (fy) ve Kopma (fu) Dayanmlar ;
Kalnlk, t (mm)
elik
Snf
t < 40 40 < t 100
f MP f MP f MP f MP fy, MPa fu, MPa fy, MPa fu, MPa
S275 275 390 255 370
S355 355 490 335 470
S235 235 360 215 340
TAIYICI SSTEMN BELRLENMES
lkemizin byk bir blm iddetli depremler
yaratacak faylar zerinde yer almaktadr yaratacak faylar zerinde yer almaktadr.
B d l i l i d Bu nedenle tayc sistemlerin tasarmnda
Depreme Dayankl Yap Tasarm konusu
k kt d nem kazanmaktadr.
Tayc sistem elemanlarnn tasarlandrlmas
yapy ayakta tutacak bu elemanlarn bir dzen y p y y
ierisinde yerletirmesi ile ilgili konudur.
Yani sadece kolon, kiri, perde, deme veya
merdiven gibi elemanlar boyutlandrmak tek merdiven gibi elemanlar boyutlandrmak tek
bana yeterli deildir.
Bu elemanlarn planda ve deyde nasl
bi l ti ildikl i bi l i kt l l birletirildikleri ve birleim noktalarnn nasl
detaylandrld, konu deprem gibi yapda
di ik k tl l t kl ld d dinamik kuvvetler oluturan ykler olduunda
ok daha nemlidir.
Depreme dayankl yap tasarmnda salanmas
gereken koul vardr gereken koul vardr.
D (St th) Dayanm (Strength)
Rijitlik, snrl yanal telenme (Stiffness)
S klilik (D tili ) Sneklilik (Ductiliy)
Stabilite (Stability)
Tayc Sistemi oluturan elemanlarn ve
bunlarn malzemeleri ile ilgili olarak da ayn bunlarn malzemeleri ile ilgili olarak da ayn
koullarn salananabilmesi gereklidir. Yukarda
ki kavramlar malzeme eleman ve sistem ki kavramlar malzeme, eleman ve sistem
baznda zetleyecek olursak;
Malzeme Asndan;
Dayanm (Strength); Belli bir gerilme deerini atktan sonra
malzemenin yk tama kapasitesinde kalc ve nemli deiim
ld t idi B il k il i d k olduunun gstergesidir. Bu gerilme akma gerilmesi yada kopma
gerilmesi olabilir.
Malzeme Asndan;
Rijitlik (Stiffness); Malzemenin Elastik Modulus, (E=gerilme/birim
deformasyon) deeri kabul edilir. Yani malzemenin elastik
snrlar ierisinde birim deformasyon yapmas iin gerekli snrlar ierisinde birim deformasyon yapmas iin gerekli
gerilmedir.
Malzeme Asndan;
Sneklilik(Ductility); Malzemenin kopma-gme durumunda
llen inelastik birim deformasyonun, elastik birim
d f d deformasyonuna orandr.
Tayc Sistem Eleman Asndan;
Dayanm (Strength); Belli bir yk deerini atktan sonra
elemann tasarmna gre gmesi yada belli bir hasar
mertebesine ulamasdr. rnein bir kiriin
gmeden/krlmadan tayabilecei maksimum yayl yk
miktar o kiriin dayanmdr.
Rijitlik (Stiffness); Belli bir yk altnda elemann herhangi bir
yerinde grlen deplasman-telenmedir. ounlukla maksimum
deplasman-telenme deeridir.
Sneklilik(Ductility); Elemann gme veya yklma durumuna
kadar karlayabildii inelastik deformasyondur. Malzemede
olduu gibi gme durumundaki inelastik deformasyonun akma
durumundaki elastik deformasyona orandr.
Stabilite(Stability); Elemann eklini ve pozisyonunu korumasdr.
rnein bir kablonun eksenel basn altnda eklinin bozulmas,
belli bir basn altnda bir kolonun burkulmas, bir kiriin yanal
burkulmas vs. gibi.
Tayc Sistem Asndan;
Dayanm (Strength); Belli bir hasar seviyesine (kalc deformasyon
yada gme gibi) ulamadan, sistemin tayabilecei yk
ikt d i t l bi bi k l d iddi h miktardr. yi tasarlanm bir yap, bir ok elemanda ciddi hasar
olumasna ramen yk tamaya devam edip ayakta
kalabilmektedir.
Tayc Sistem Asndan;
Rijitlik (Stiffness); Yk altnda sistemin herhangi bir blgesinde
grlen deplasman-telenmedir. rnein, ok katl bir yapda
rzgardan veya depremden dolay en st katta oluan telenme rzgardan veya depremden dolay en st katta oluan telenme,
bir kprnn aklk ortasnda dey yklerden dolay oluan dey
deplasman gibi.
Tayc Sistem Asndan;
Sneklilik(Ductility); Sistemin gme veya yklma durumuna kadar
karlayabildii inelastik deformasyondur. Sneklilik zetle, tama
gcnde nemli bir azalma olmadan enerji tketebilme yeteneidir gcnde nemli bir azalma olmadan enerji tketebilme yeteneidir.
Deprem ynetmeliimizde, yap elemanlarn snek davranarak
yeterli enerjiyi tketebilecekleri varsaym ile, ngrlen deprem
k tl i R (T Si t d k t S klilik kuvvetleri R (Tayc Sistem davran katsays, Sneklilik
Katsays) ile blnerek azaltlmaktadr.
Tayc Sistem Asndan;
Stabilite(Stability); Sistemin eklini ve pozisyonunu korumasdr.
rnein yatay ykler altnda, deprem, rzgar gibi, yapnn btn
olarak kaymas; aprazsz mafsal balantl bir erevenin yatay olarak kaymas; aprazsz mafsal balantl bir erevenin yatay
yk altnda devrilmesi gibi.
Tayc sistemi tasarlandrrken dikkat edilecek en nemli nokta,
sistem eidi her ne olursa olsun, sistemin planda simetri (yapda
i t i k l ) l t k kild k l d simetri akslar) oluturacak ekilde kurulmasdr.
yi tasarlandrlm yaplarda bu artn yan sra dey yklerin de yi tasarlandrlm yaplarda bu artn yan sra dey yklerin de
yap plannda simetri oluturmasna zen gsterilmelidir. (rnein
duvarlarn simetrisi.)
Tayc sisteminin belirlenmesinde;
Fonksiyonel ihtiyalar (kullanm amac ve yerleimi) Fonksiyonel ihtiyalar (kullanm amac ve yerleimi)
Kaynak:http://www.kuleuven.be/bwk/materials/Teaching/mast
er/wg01b/l0100.htm#SEC_1
Ekonomik zorunluluklar (malzeme ve iilik maliyetleri
vs.))
Servis/iletme durumu gereklilikleri
Estetik kayglar (mimari ve statik sistemin uyumu) yg ( y )
veren istekleri (minimum inaat sresi, mevcut
malzemelerin kullanm, vs.))
Standart ve Ynetmelikler
gznne alnr.
Bina tr yaplar iin Tayc sistemler;
ereve Sistemler (moment aktarabilen
balantlardan olumu) balantlardan olumu)
Perdeli Sistemler (elik aprazl)
TAIYICI SSTEMLER
TAIYICI SSTEM-EREVEL SSTEMLER
Yatay ve Dey yklerin, kolon ve kiri
tarafndan ereve oluturarak karlanmasna tarafndan ereve oluturarak karlanmasna
gre tasarlanan sistemlerdir.
lkemizde bugne kadar sadece fabrika ve
d t i l d k ll l l k endstri yaplarnda kullanlm olmasna karn,
betonarme yaplara gre daha hafif ve inaatn
d h h l l t jl il l k daha hzl olmas avantajlar ile yaygnlk
kazanmaktadr.
Kolon ve Kiri balant noktalar rijit kabul edilir
(moment aktarabilen dm noktalar) ve buna (moment aktarabilen dm noktalar) ve buna
gre boyutlandrlr.
elik ereve sistemlerde kolon kiri balantlar elik ereve sistemlerde kolon-kiri balantlar
tasarm ve montaj asndan kritik noktadr.
nk ereve davran iin gerekli olan kolon nk ereve davran iin gerekli olan kolon-
kiri birleiminin rijitliidir.
i t l d h f l t ijitlik ereve sistemler daha fazla yatay rijitlik
salamak iin, elik aprazl perde sistemler ile
k l k k ll l bili karma olarak kullanlabilir.
KOLON-KR BRLEMLER
Kolon-Kiri
Birleimlerinde
deneysel Moment- deneysel Moment
Erilik ilikileri ;
Kolon ve Kiri rijitlikleri doru oranlarda
tasarlandnda yani kiri mekanizmas tercih tasarlandnda yani kiri mekanizmas tercih
edildiinde ve balantlarn eleman
kapasitesinden fazla olmas durumunda yatay kapasitesinden fazla olmas durumunda, yatay
yk tayc sistemler ierisinde sneklilii en
yksek sistemdir yksek sistemdir.
i t l d klilii f l ereve sistemlerde snekliliin fazla
olabilmesine karn, yeterli rijitlik salanamaz ise
l t l l k l l d iki i t b yanal telenmeler kolonlarda ikinci mertebe
momentler olutururlar. Dolays ile sistemin
l t l i l l d
yanal telenmesi snrlanmaldr.
Dnya Ticaret Merkezi WTC 1 Tp sistem
Dnya Ticaret Merkezi, WTC-1, Tp sistem
Dnya Ticaret Merkezi, WTC-1, Tp sistem
TAIYICI SSTEM-PERDEL SSTEMLER
elik yaplarda ounlukla rijit kolon-kiri
birleimleri yerine mafsall balantlar kullanlr birleimleri yerine mafsall balantlar kullanlr.
Bu durumda sistemin yatay kuvvetleri
karlamas iin apraz balant elemanlar karlamas iin apraz balant elemanlar
kullanlr.
Bu tr balantlar, apraz oluturan kiri-kolon-
di l l l k l k diyagonal elemanlarn akslarnn akmas
(merkezi) yada akmamas (d merkezli)
d d i bili durumuna gre deiebilir.
WTC 3 Bi
WTC-3 Binas
Hotel De Las Artes Barcelona spanya 45
Hotel De Las Artes, Barcelona, spanya, 45
Katl, 1992
DEME SSTEMLER
Perdeli sistemlerde nemli bir nokta ise
demelerin kendi dzlemlerindeki rijitlikleridir demelerin kendi dzlemlerindeki rijitlikleridir.
k k l i k nk yatay kuvvetleri yatay yk tayc
sistemine aktaran elemanlar demelerdir.
Eer deme rijitlii perde sistemin rijitliinden j p j
ok daha az ise (esnek deme-flexible
diaphragm) bu durumda perdeler, sadece kendi p g ) p ,
dorultularndaki erevelerin deprem
kuvvetlerini demeden alabilirler.
DEME SSTEMLER
Demenin rijitlii perde sistemine gre daha
byk ise (rijit diyafram-rigid diaphragm) byk ise (rijit diyafram-rigid diaphragm),
perdeler deprem kuvvetlerini rijitlikleri orannda
paylarlar paylarlar.
Bu durum zellikle perde-ereve sistemlerinin
bir arada kullanld karma sistemlerde ok bir arada kullanld karma sistemlerde ok
nemlidir ve demenin rijitliini arttracak
nlemler alnmaldr (demedeki boluklarn nlemler alnmaldr. (demedeki boluklarn
snrlandrlmas ve deprem tasarmda dikkate
alnmas elik/ahap yaplarda kompozit alnmas, elik/ahap yaplarda kompozit
deme yada ereveleri birbirine balayan
yatay aprazlarn kullanlmas gibi )
yatay aprazlarn kullanlmas gibi.)
DEME SSTEMLER-RJT DYAFRAM
Grld gibi yatay kuvvetler, ideal rijit demede yatay kuvvet
tayc sistemlerinin rijitlikleri orannda (bu durumda eit olarak)
l d l d t l kt d erevelere-perdelere datlmaktadr.
Betonarme deme durumunda da yaklak olarak ayn sonular
kmaktadr.
Bu nedenle betonarme demeler doru tasarlandrldnda ideal
rijit diyafram grevi grrler.
DEME SSTEMLER-ESNEK DYAFRAM
Aada esnek diyafram deme (burada esnek ve rijitlik deme
kavramlarnn yatay kuvvet tayc sistemin rijitliine bal olduunu
t l ) il id l ijit di f d f kli t il i ti unutmamalyz) ile ideal rijit diyafram deforme ekli gsterilmitir.
Grld gibi yatay kuvvetler, esnek diyafram deme durumunda
rijitlikleri orannda deil, efektif yk alanlar orannda erevelere-
d l kt l t
perdelere aktarlmtr.
YKLERN BELRLENMES
elik yaplarn tasarmnda dikkate alnan ykler;
Sabit Ykler Sabit Ykler
Hareketli Ykler
Kar Yk Kar Yk
Scaklk Fark Etkileri
Rzgar Ykleri Rzgar Ykleri
Deprem Yk
Analizlerde kullanlacak yk deerleri, tasarmda
k ll l k t d d/ t likl l l kullanlacak standard/ynetmeliklerle uyumlu
olmaldr.
SABT YKLER
Yapnn inaasnda kullanlan tm sabit malzemelerin
oluturduu kalc yklerdir. y
Bunlar;
Tayc sistem zat arlklar
Sabit blme duvarlar
Sabit cephe ve dier blc elemanlar
S k l d k l b Sva, yer kaplamas duvar kaplamas v.b
Baz malzemelere ait zglarlk deerleri;
elik 7850 kg/m
3
elik .. 7850 kg/m
3
Betonarme .. 2500 kg/m
3
Demirsiz Beton .. 2200 kg/m
3
g
Asfalt .. 2000 kg/m
3
Cam .. 2500 kg/m
3
SABT YKLER
Yapnn analizine balamadan nce mutlaka, her bir
ksm (deme, at, merdiven vs.) iin yk analizi
l l d yaplmaldr ;
3 2
- 25 cm betonarme deme, 0.25 m x 2.5 t/m
3
= 0.625 t/m
2
- 5 cm tesviye/eim betonu, 0.05 m x 2.2 t/m
3
= 0.110 t/m
2
- 5 cm kuru har 0 05 m x 2 2 t/m
3
= 0 110 t/m
2
- 5 cm kuru har, 0.05 m x 2.2 t/m = 0.110 t/m
- 10 cm granit deme, 0.10 m x 2.5 t/m
3
= 0.250 t/m
2
- servis borular vs (elektrik, tesisat vb.) 0.030 t/m
2
Toplam yayl yk, g = 1.125 t/m
2
HAREKETL YKLER
nsanlarn,
mobilya ve mobilya ve
eyalarn,
tatlarn tatlarn
oluturduu, ksa
veya uzun sreli veya uzun sreli
yklerdir.
TS 498 TS 498
standardnda her
mekan iin ayr mekan iin ayr
ayr belirtilmitir.
HAREKETL YKLER
Hareketli ykler, yaplarn analiz ve tasarmlarn-
da dzgn yayl yk olarak idealize edilir ; da dzgn yayl yk olarak idealize edilir ;
HAREKETL YKLER
TS 498 standardnda yer alan hareketli ykler 3
snfa ayrlabilir ; snfa ayrlabilir ;
Hafif ykler : 200 kg/m
2
(konutlar, ofis odalar)
Orta ykler : 350 kg/m
2
(muayene odalar snflar Orta ykler : 350 kg/m
2
(muayene odalar, snflar,
konut merdivenleri)
Ar ykler : 500 kg/m
2
(camiler tiyatro ve sinema Ar ykler : 500 kg/m (camiler, tiyatro ve sinema
salonlar, depolar ktphaneler vs.)
Deme zerindeki 10~11 cm kalnlnda tula Deme zerindeki 10 11 cm kalnlnda tula
blme duvarlar, erit yk olarak dikkate
alnabilecei gibi 150 kg/m
2
deerinde hareketli alnabilecei gibi, 150 kg/m deerinde hareketli
yk olarak alnabilir. Eer hareketli yk ar yk
snfnda ise ihmal edilebilir
snfnda ise ihmal edilebilir.
HAREKETL YKLER (IBC 2003)
1psf ~ 5 kg/m2
2000 lbs ~ 1000 kg
HAREKETL YKLER (EN 1991-1-1)
Kullanm
amacna gre 4 amacna gre 4
kategoriye
ayrlm ve ayrlm ve
buna gre
ykler ykler
verilmitir.
HAREKETL YKLER (EN 1991-1-1)
HAREKETL YKLER-Tat
Karayollar Kprlerinin tasarmnda, lkemizde
yaygn olarak H20-S16 ve H30-S24 kamyon yaygn olarak H20-S16 ve H30-S24 kamyon
ykleri kullanlr.
Yk snfn belirtilen sembollerde H iki dingilli bir
k S i b l bi t l kamyona, S ise ona bal bir yarm treylere
karlk gelmektedir. (Tat snf H30-S24,
AASHTO d t l HS20 44 k AASHTO da tanmlanan HS20-44 kamyon
yknn ~1.5 daha ar, yk modeline denk
l kt di ) gelmektedir.)
HAREKETL YKLER-Kamyon Yk
H harfinden sonra gelen rakam kamyonun iki
dingilinden intikal eden Warln (W= 30 ton) dingilinden intikal eden W arln (W = 30 ton),
S harfinden sonra gelen rakam ise yarm
treylerin tek dingilinden intikal eden (24 ton) treylerin tek dingilinden intikal eden (24 ton)
arl vermektedir.
HAREKETL YKLER-erit Yk
Her bir erit yk, trafik eridinin birim boyu bana
niform yayl bir P
1
yk ile bir tek mnferit P
2
yknden y y
1
y
2
y
(srekli aklklar iin iki mnferit ykten) ibaret olup
bunlar azami etki douracak ekilde yerletirilir.
Gerek mnferit yk gerekse niform yayl ykn, eridin
3 metre geniliince niform olarak yayld kabul ediir.
P
1 M
: Moment kuvvetleri iin
1,M
P
1,V
: Kesme kuvvetleri iin
HAREKETL YKLER-Dinamik Etki
Kprden geen tatlarn dinamik etkisini hesaplara
katmak amac ile standard kamyon ve veya erit y y
yklerinden elde edilen kuvvetler, dinamik etki katsays
ile arplr.
Dinamik etki katsays aadaki formulle hesaplanr ;
37 L
15
1 I
+
+ =
Burada ;
I : dinamik etki katsays (azami deeri 1.30 alnr.)
L : hesap uzunluu, metre
KAR YKLER
Kar yk corafi ve meteorolojik artlara gre
deikenlik gsterir deikenlik gsterir.
at alannn plandaki dzgn yayl yk olarak
dikkate alnr 30
o
ye kadar eimli atlarda kar dikkate alnr, 30
o
ye kadar eimli atlarda kar
yk hesap deeri P
k
, kar yk, P
ko
deerine
eit kabul edilir eit kabul edilir.
Kar yamayan yerlerde kar yk hesap deeri
f l sfr alnr.
Tasarmda belirleyici ykn kar yk olmas
durumunda TS 498 standardnda verilen
deerlerin arttrlmas!
KAR YKLER (TS 498)
KAR YKLER
Kar Ya Ykseklii Haritas (TS 498)
KAR YKLER
TS 7046, atlardaki Kar Yknn Tespiti, Ek-
B 2 4 te kar kalnlna gre kar zglktle B 2.4 te kar kalnlna gre kar zglktle
deerleri belirlenebilir;
= 300 200 EXP( 1 5d) = 300-200 EXP(-1.5d)
350
250
300
150
200
250
100
150
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4
KAR YKLER
Yabanc artnamelerde parapet ve oluklarda
oluabilecek kar ylmalar iin kriterler verilmitir. y
u
1
: ekil katsays
(EN 1991 1 3) (EN 1991-1-3)
KAR YKLER
(EN 1991-1-3)
u
1,2
: ekil katsaylar u
u
w
: Rzgar etkisi iin ekil katsays
u
s
: Yksek yapdan gelen kar
ylmas iin ekil katsays
KAR YKLER
at ekline gre kar yklerinin dalmnda deiiklik
olabilir ; (EN 1991-1-3, Fig.5.3) ; ( , g )
SICAKLIK FARKI ETKLER
D ortam ssnn deiiklii tayc sistem
elemanlarnda genleme veya bzlme eilimi yaratr. g y y
Sistemin elemanlarnn serbest olmad durumlarda i
gerilme ve kuvvetler oluur.
Is gerilmeleri sonucu olarak ortaya kan gerilme ve
deformasyonlar tasarmda dikkate alnmaldr.
Isda ykselme ve azalma miktarlar, yapm srasnda
kabul edilen bir s derecesine bal olarak ve yapnn
bulunduu blgeye gre saptanr bulunduu blgeye gre saptanr.
rnein;
Yapm srasnda kabul edilen scaklk : 20
o
C Yapm srasnda kabul edilen scaklk : 20
o
C
En yksek scaklk : 50
o
C
En dk scaklk : 10
o
C
En dk scaklk : -10
o
C
elik tayc sistemin s deiikliklerine maruz kald
durumlarda, uzama ve ksalmalara izin verilmedii ,
zaman, kesit zelliine bal olarak ok byk i
kuvvetler oluur.
P = A E t
burada ;
A : Kesit alan
E : elik elastik modl
: Is genleme katsays, 1.17x10
-5
t : Oluan scaklk fark
P kuvvetini kesit alanna bldmzde, kesitte oluacak
eksenel gerilmeyi bulabiliriz; g y ;
rnek olarak 30
o
C lk bir scaklk farknda, eer eleman
iki ucunda tutulu ise
= 2100 t/cm
2
x 1.17x10
-5
x 30 = 0.737 t/cm
2
S235 elii iin,
em
= 1.440 t/cm
2
!.
Eer elemann bir ucunu serbest brakp uzama veya
ksalmasna izin verecek olursak, yapaca uzama veya , y p y
ksalma ;
L = t L
olacaktr, ve bu deere gre balant detaylar g y
oluturulmaldr. (oval delik, kayc mesnet)
Elemann alt ve st noktalar arasnda scaklk fark
olumas durumunda elemann u mesnetlenmesine
bal olarak, dnme yada eilme momentleri oluacaktr.
SICAKLIK FARKI ETKLER (EN 1991-1-5)
EN 1991-1-5 Blm 5te tanmlanan etkiler ;
(a) Kesit merkezi boyunca dzgn deiim (Eksenel)
(b) z-z ekseni etrafnda lineer deiim (Mz momenti) (b) z-z ekseni etrafnda lineer deiim (Mz momenti)
(c) y-y eksan etrafnda lineer deiim (My momenti)
(d) lineer olmayan deiim (d) lineer olmayan deiim
RZGAR YKLER
Normal yaplarda rzgar yk yap yzeyinde etkiyen bir
basn kuvveti olarak alnp irdelenir.
Ancak rzgar, hzna bal bir kinetik enerjiye sahiptir.
Rzgarnda bir periyodu vardr.
Amerikada Washingtonda TACOMA kprsnn
kmesinden sonra rzgarn periyodu ile yapnn
periyodunun akmas halinde kuvvetlerin ne kadar periyodunun akmas halinde kuvvetlerin ne kadar
byyebilecei grlmtr.
Mnferit tayc yap elemanlar iin (mertek, ak, cephe
eleman vs.) rzgar basnc deeri %25 arttrlr.
RZGAR YKLER (TS 498)
Rzgar yk hesab yapnn geometrisine baldr ve
basn, emme ve srtnme etkileri birletirilerek hesaba ,
alnr.
Rzgar yk,
W = Cf q A(kN)
forml ile bulunur,
Cf : aerodinamik yk katsays
q : Emme (hz basnc), kN/m
2
q ( ),
A : Etkilenen yzey alan, m
2
q = v
2
/1600 kN/m
2
RZGAR YKLER (TS 498)
Ykseklie bal olarak Rzgar hz ve Emme deerleri
(izelge 5) ( g )
Rzgar yknn kapal yaplardaki dalm;
RZGAR YKLER
RZGAR YKLER (EN 1991-1-4)
EN 1991-1-4 Standardnda, basn katsaylar yapnn
boyutlarna (ykseklik, plan boyutlar) gre deikenlik y (y , p y ) g
gsterir ;
RZGAR YKLER (EN 1991-1-4)
Planda dikdrtgen yaplarn duvarlarna etkiyen rzgar
ykleri iin basn katsaylar (Tablo 7.1); y y ( );
RZGAR YKLER (SNIP 2.01.07-85)
DEPREM YKLER
lkemizde Bina tr yaplar iin 2007 ylnda yrrle
girmi olan Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar g p g p
Hakknda Ynetmelik (DBYBHY-07) esas alnr.
Depreme Dayankl Tasarm ilkesi ;
Hafif iddetteki depremlerde : binalardaki yapsal ve yapsal
olmayan sistem elemanlarnn herhangi bir hasar grmemesi,
Orta iddetteki depremlerde : hasarlarn snrl ve onarlabilir
dzeyde kalmas,
iddetli depremlerde : ise can gvenliinin salanmas ddet dep e e de se ca g e sa a as
amac ile kalc yapsal hasar oluumunun snrlandrlmas.
Bina nem katsays I=1 olan yeni yaplacak yaplar
iin tanmlanan tasarm depremi iddetli depreme
kar gelmekte olup, 50 yllk sre iinde alma
olasl %10dur
olasl %10 dur.
DEPREM YKLER
Binalara etkiyen yklerinin belirlenmesi iin Spektral
ivme katsays A(T) ve Deprem yk azaltma katsays y ( ) p y y
Ra(T) esas alnr.
Ynetmelikte tanmlanan deprem blgeleri ve zemin
snflarna gre spektral ivme katsaysnn A(T),
yerekimi ivmesi ile arplmas sonucunda Elastik
spektral ivme, S
ae
(T) hesaplanr.
A(T) = A
o
I S(T)
S (T) A(T) S
ae
(T) = A(T) g
DEPREM YKLER
Deprem Ynetmeliinde tanmlanan parametreler;
A
o
: Etkin yer ivmesi katsays
o
y y
I : Bina nem katsays
T
A
, T
B
: Spektrum karakteristik periyotlar
S(T) : Spekrum katsays
DEPREM YKLER
DEPREM YKLER
Spektrum Katsays, S(T);
DEPREM YKLER
Tayc sistemin elastik olmayan davrann gznne
almak zere, elastik deprem ykleri Deprem yk , p y p y
Azaltma Katsaysna R
a
(T) blnr;
Burada T yapn doal titreim periyodu, R ise Tayc
Sistem Davran Katsaysdr.
DEPREM YKLER
elik Yaplar iin Tayc Sistem Davran
Katsaylar R Katsaylar, R
S.D.Normal S.D.Yksek
ereveli Sistemler 5 8 ereveli Sistemler 5 8
Konsol Kolonlar - 4
Sadece Perdeli Sistemler; Sadece Perdeli Sistemler;
Merkezi aprazl Perdeler 4 5
Dmerkez aprazl Perdeler - 7 Dmerkez aprazl Perdeler 7
Betonarme Perdeli 4 6
ereve+Perdeli Sistemler; ;
Merkezi aprazl Perdeler 5 6
Dmerkez aprazl Perdeler - 8
Betonarme Perdeli 4 7
DEPREM YKLER
Edeer Deprem Yk Yntemi ;
Tm deprem blgelerinde ynetmelikte tanml Tm deprem blgelerinde, ynetmelikte tanml
dzenli yap snfna giren binalarda 40 metre
ykseklie kadar uygulanabilir. y yg
Gznne alnan deprem dorultusundaki, 1. doal
titreim periyoduna gre aadaki forml ile Taban
Kesme Kuvveti hesaplanr ve katlara datlr ;
Tek katl bir yapda, at kat seviyesinden etki ettirilir.
YK KOMBNASYONLARI
Yk kombinasyonlar, bamsz yk durumlarnn
lineer birletirilmesi ile elde edilen tasarm lineer birletirilmesi ile elde edilen tasarm
ykleridir.
Yklerin belirlenmesinden sonra Analiz ve
t d k ll l k k k bi l tasarmda kullanlacak yk kombinasyonlarnn
belirlenmesi gerekir.
Tasarm yntemine ve kullanlan artnameye y y
gre belirlenmelidir.
YK KOMBNASYONLARI (TS 648)
letme ve tasarm durumlarnda zet olarak;
SY
SY + HY + KY
SY + HY + KY + SF
SY RY 0 5 KY SY RY + 0.5 KY
SY + HY RY +0.5 KY
SY DY
SY + HY DY
SY : Sabit Ykler
HY : Hareketli Ykler KY : Kar Ykleri
RY : Rzgar Ykleri SF : Scaklk Etkileri
DY : Deprem Ykleri
YK KOMBNASYONLARI (AISC-ASD)
letme ve tasarm durumlarnda zet olarak;
SY
SY + HY SY + HY
SY RY
SY + HY RY
SY DY
SY + HY DY
SY : Sabit Ykler
HY : Hareketli Ykler
RY : Rzgar Ykleri
DY : Deprem Ykleri
YK KOMBNASYONLARI (AISC-LRFD)
Tasarm iin zet olarak;
1.4 SY 1.4 SY
1.2 SY + 1.6 HY
0.9 SY 1.3 RY
1.2 SY 1.3 RY
1.2 SY + 0.5 HY 1.3RY
0.9 SY 1.0 DY
1.2 SY 1.0 DY
S 1.2 SY + 0.5 HY 1.0 DY
SY : Sabit Ykler
RY : Rzgar Ykleri
DY : Deprem Ykleri
YK KOMBNASYONLARI (AASHTO std)
D : Sabit Ykler W : kprye etki eden Rzgar ykleri
L : Hareketli Ykler WL : Tatlara etki eden Rzgar ykleri
I : Dinamik katsay RST : Bzlme ve Scaklk tesirleri
CF : Merkezka Kuvveti EQ : Deprem ykleri
CF : Merkezka Kuvveti EQ : Deprem ykleri
E : Toprak Basnc
YK KOMBNASYONLARI (EN 1990)
Tasarm iin zet olarak;
1 35 SY 1.35 SY
1.35 SY + 1.5 HY
1.35 SY 1.50 RY
1 00 SY 1 50 RY 1.00 SY 1.50 RY
1.35 SY + 1.35 HY 1.35RY
1.00 SY 1.00 DY
1 00 SY 1 50 0 3 HY 1 00 DY 1.00 SY + 1.50x0.3 HY 1.00 DY
SY : Sabit Ykler
RY : Rzgar Ykleri
DY : Deprem Ykleri
YAPISAL ANALZ
Yklerin ve tayc sistemin belirlenmesinden
sonra yapnn matematiksel modeli sonra, yapnn matematiksel modeli
oluturularak bilgisayar programlarnn da
yardm ile yardm ile
elemanlarda oluan i kuvvetler
d f d l i deformasyon deerleri
elde edilir.
Hiperstatik sistemlerde analiz ncesinde n Hiperstatik sistemlerde, analiz ncesinde n
boyutlandrma yaplmas gerekmektedir.
N BOYUTLANDIRMA
Kiri ve Makas elemanlarnn n boyutlandrma-
snda kullanlabilecek aklk/ykseklik oranlar ; snda kullanlabilecek aklk/ykseklik oranlar ;
Ha r I Profiller L/D < 20 Hazr I Profiller L/D : < 20
Tek Ynl Makaslar (Ar yk) L/D : 12~15
T k Y l M k l (O t k) L/D 15 18 Tek Ynl Makaslar (Orta yk) L/D : 15~18
Tek Ynl Makaslar (Hafif yk) L/D : 18~21
U t /ki Y l I M k L/D 15 45
Uzay at/ki Ynl Izgara Makas L/D : 15~45
L/D ORANI
Tek aklkl kiri/makas tr eilme elemanlar
iin en uygun Aklk/ykseklik orannn tespit iin en uygun Aklk/ykseklik orannn tespit
edilmesi ;
L : Kiri akl
D : Kiri ykseklii (balk merkezleri aras mesafe)
q : Dzgn yayl yk (Sabit + Hareketli)
A : Kiri/Makas alt ve st balk alan A : Kiri/Makas alt ve st balk alan
em
: elik emniyet gerilmesi (S235 veya St37 iin 1.44 t/cm
2
)
E : elik elastik modls deeri (2100 t/cm
2
)
( )
sehim snrn L/300 kabl edebiliriz. (TS 648, Blm 2.4.2.4)
L/D ORANI
Gerilme Kontrol ;
=M / W M=q L
2
/ 8 W= A x D
em
=M / W, M=q L
2
/ 8, W = A x D
q = 8
em
x A x D / L
2
, deeri elde edilir.
sehim Kriteri, L/300 iin ; , ;
L / 300 = 5/384 x q x L
4
/ (E I)
I = 2 A (D/2)
2
= A D
2
/2 I = 2 A (D/2)
2
= A D
2
/2
q = 384 E I / ( 5 x 300 x L
3
)
L/D ORANI
Her iki kriter sonucu bulunan q deeri eitlendiinde ;
E L
em
E
D
L
016 . 0 =

em
= 0.6
akma
ve L/300 sehim snr iin ;
S235 (St37) iin L/D deeri 23.3
em
rnein 20 metre bir aklk ve S235 malzemesi iin
kesit ykseklii 20 m / 23 3 = 0 86 metreden kesit ykseklii 20 m / 23.3 0.86 metreden
byk olduu durumda gerilme,
kk olduu durumda ise sehim
kesit tasarmnda etkin olacaktr.
N BOYUTLANDIRMA-DBYBHY
Yapnn Sneklilik dzeyine gre elik kiri ve
kolonlarn minimum enkesit koullar kolonlarn minimum enkesit koullar,
elemanlarn lokal stabilite problemlerine maruz
kalmadan akma gerilmesine ulaabilmeleri kalmadan akma gerilmesine ulaabilmeleri
amac ile deprem blgelerinde mutlaka
salanmaldr salanmaldr.
G l l k t h fill b i i Genel olarak tm hazr profiller bu minimum
enkesit koullarn salamakla birlikte kontrol
dil lidi edilmelidir.
N BOYUTLANDIRMA-DBYBHY, Tablo4.3
rnekler: S235 (
a
=2.4 t/cm
2
, E
s
=2100 t/cm
2
)iin
(E
s
/
a
)
1/2
= 29.58 (E
s
/
a
) 29.58
HEA 300, h=290, b=300, t=14, tw=8.5 mm HEA 300, h 290, b 300, t 14, tw 8.5 mm
Balk b/2t = 300/2/14 = 10,71 > 0.3 x 29.58 = 8.87
< 0.5 x 29.58 = 14.79
Sneklilik dzeyi yksek durumlarda kullanlamaz!.
Gvde h/tw = 290/8.5 = 34.12 < 3.2 x 29.58 = 94.66
Gvde koulunu S.D.Y durumda salyor.
rnekler: S235 (
a
=2.4 t/cm
2
, E
s
=2100 t/cm
2
)iin
(E
s
/
a
)
1/2
= 29.58 (E
s
/
a
) 29.58
IPE 300, h=300, b=150, t=10.7, tw=7.1 mm IPE 300, h 300, b 150, t 10.7, tw 7.1 mm
Balk b/2t = 150/2/11 = 7.01 < 0.3 x 29.58 = 8.87
Sneklilik dzeyi yksek koulunu salyor. y y y
Gvde h/tw = 300/7.1 = 42.25 < 3.2 x 29.58 = 94.66
Sneklilik dzeyi yksek koulunu salyor. y y y
323x9, D=323, t=10 mm
D/t = 323 / 10 = 32.3 < 0.05 x 2100 / 2.4 = 43.75 OK.
Sneklilik dzeyi yksek koulunu salyor.
MEVCUT BNA ZERNDE ELK YAPI ANALZ
Bu blmde, sk karlalan bir durum olarak,
mevcut betonarme bir binann zerine hafif mevcut betonarme bir binann zerine, hafif
olmas gerekesi ile yaplan elik at analizi
incelenecektir incelenecektir.
ereve aralklar,
6 metre kabul 6 metre kabul
edilmitir.
YKLER
Betonarme ereve iin (C25) ;
g = 0.700 t/m
2
, q = 0.200 t/m
2
g 0.700 t/m , q 0.200 t/m
(Kolon ve Kiriler : 40x60 cm)
elik at iin (S235) ; elik at iin (S235) ;
g = 0.050 t/m
2
, q = 0.100 t/m
2
(Kolon ve Kiriler : NPI 300) (Kolon ve Kiriler : NPI 300)
Deprem Parametreleri ;
A = 0.4
I = 1.0
R = 4,
Zemin Snf : Z4
DURUM #1 - ANALZ MODEL
elik kolon altlar mafsal (pin) balantl
Sabit Ykler
Hareketli Ykler
DURUM #1
Her bir Mod iin Ktle Katlm Oranlar;
DURUM #1 MOD EKLLER
DURUM #1 KESME DYAGRAMI
Sol ereve, V=12.65+16.84+12.65 = 42.14 ton
Orta ereve, V=10.07+13.40+10.07 = 33.54 ton (%20 Fark)
elik, V=2.79x2 = 5.58 ton
Sa ereve V=0 83x2 = 1 66 ton
Sa ereve, V=0.83x2 = 1.66 ton
DURUM #1 DEERLENDRME
elik ereve iin W = 6.81 ton
V = WA I S(T) / R = 6 81x0 4x1x2 5/4 V = W A I S(T) / R = 6.81x0.4x1x2.5/4
V = 1.70 ton ~ 1.66 ton (Analiz Sonucu)
ABYYHY-98, 6.11.2 ye gre
f
e
= w
e
A I (1+H
i
/H
N
) = 6.8x0.4x1x(1+15/15)
f
e
= 5.45 ton ~ 5.58 ton (Analiz Sonucu)
DBYYBY-07, 2.11.1 e gre
f
e
= 0.5 A I W
e
(1+2 H
i
/H
N
)=0.5x0.4x1x6.8 (1+2x15/15)
f
e
= 4.09 ton
elik kolon altlar rijit (ankastre-fixed) balantl
DURUM #2
Her bir Mod iin Ktle Katlm Oranlar;
DURUM #2 MOD EKLLER
DURUM #2 KESME DYAGRAMI
Sol ereve, V=12.65+16.84+12.65 = 42.14 ton
Orta ereve, V=12.42+16.54+12.42 = 41.38 ton (%2 Fark)
elik, V=1.61x2 = 3.22 ton < 5.58 ton (Durum #1)
Sa ereve V=0 83x2 = 1 66 ton
Sa ereve, V=0.83x2 = 1.66 ton
LGL FORMLLER
ABYYHY-98e gre (Denk 6.22)
DBYBHY-07ye gre (Denk 2.21)
ASCE 7 05e gre (Denk 13 3 1) ASCE 7-05 e gre (Denk 13.3-1)
(S
DS
=
2.5A
o
)
ELK ELEMANLARIN TASARIMI
Analiz sonucunda bulunan kuvvetler gznne
alnarak elik elemanlarn gerilme ve stabilite alnarak, elik elemanlarn gerilme ve stabilite
kontrolleri yaplr.
Bu blmde
ekme
Basn
Eilme
Eilme + basn
etkilerine maruz elemanlarn tasarmlar incelenecektir.
EKME ELEMANLARI
ekmeye alan ubuklar (TS 648)
a em
6 . 0
5 0
ekme
Emniyet
Gerilmesi
Akma
Emniyet
Gerilmesi
d em
5 . 0
Gerilmesi Gerilmesi
ekme
Dayanm
250 <
N i lik
Narinlik
BASIN ELEMANLARI
Basnca alan Elemanlar
Narinlik deeri, = k L / i< 20, olduu durumlarda
basn emniyet gerilmesi ekme emniyet
gerilmesine eittir.
N i lik d i > 20 ld b Narinlik deeri, > 20, olduu zaman basnca
maruz elemann burkulmas dikkate alnarak
basn emniyet gerilmesi hesaplanr. y g p
em
Basn
Emniyet
w
em
bem
=
Emniyet
Gerilmesi
Burkulma
Katsays
BASIN ELEMANLARI
Narinlie bal olarak deien basn emniyet
gerilmesi; gerilmesi;
BASIN ELEMANLARI
Burkulma Boyu
BASIN ELEMANLARI
I
=
I
L
I
G
B
C
C
1 , =
G Rijit
L
I
B
B
10 ,
,
= G Mafsal
j
BASIN ELEMANLARI
Yanal telenmenin nlenmi olduu sistem;
Yanal telenmenin nlenmemi olduu sistem;
BASIN ELEMANLARI-RNEK
Etkili burkulma boyu ve basn emniyet gerilmesi hesaplar ile ilgili
bir rnek ;
Burkulma Analizi Modelleri ;
Kolonun Kuvvetli Yn iin ;
Kolon Boyu, L = 1200 cm
Etkili boy katsays k = 1 2 (TS 648 izelge 3c) Etkili boy katsays, k = 1.2 (TS 648, izelge-3c)
Atalet yarap, i = 31.55 cm
Narinlik = k L / i = 1200 x 1 2 / 31 55 = 45 Narinlik, = k L / i = 1200 x 1.2 / 31.55 = 45
St 52 (S355) i i 107 St 52 (S355) iin,
p
= 107
1 651 t/
2
bem
= 1.651 t/cm
2
em
= 2.160 t/cm
2
(0.6
akma
)
Kolonun Zayf Yn iin ;
G deerleri yardm ile narinlikler hesaplanacaktr G deerleri yardm ile narinlikler hesaplanacaktr.
Yanal telenme nlenmemitir.
Ib = 215300 cm
4
Ic = 235400 cm
4
Ib = 215300 cm
4
, Ic = 235400 cm
4
G = 1 (Ankastre rijit balant) G
A
= 1 (Ankastre-rijit balant)
G
B
= G
C
= 2 x (235400/400) / (215300/800) = 4.37
G (235400/400) / (215300/800) 8 75 G
D
= (235400/400) / (215300/800) = 8.75
AB arasndaki kolon iin
Kolon Boyu, L = 400 cm Kolon Boyu, L 400 cm
Etkili boy katsays, k = 1.662 (TS 648, izelge-5)
Atalet yarap, i = 19.55 cm y p ,
Narinlik, = k L / i = 400 x 1.662 / 19.55 = 34
BC arasndaki kolon iin
Kolon Boyu, L = 400 cm
Etkili boy katsays, k = 2.417 (TS 648, izelge-5) y y ( g )
Atalet yarap, i = 19.55 cm
Narinlik, = k L / i = 400 x 2.417 / 19.55 = 49
St 52 (S355) iin,
p
= 107
2
bem
= 1.589 t/cm
2
ELME ELEMANLARI
Eilmeye alan Elemanlar :
Eilmeye alan elemanlarda, momenti oluturan ekme
b k l i d d l il k ll i l ve basn kuvvetlerinden dolay gerilme kontrolleri yaplr.
= M y / I = M y / I
Basn kuvvetine maruz yzeyin yanal burkulmasnn Basn kuvvetine maruz yzeyin yanal burkulmasnn
nlendii durumlarda, <
em
kontrol yeterlidir.
ELME ELEMANLARI
Basn balnn yeterli sayda mesnet ile
tutulmad durumda, kolonlarda olduu gibi tutulmad durumda, kolonlarda olduu gibi
burkulma problemi meydana gelir. (LTB : Lateral
Torsional Buckling) Torsional Buckling)
ELME ELEMANLARI
Kirilerdeki bu zel duruma Yanal Burkulma
denir, ve kesitteki gerilme Yanal Burkulma
2

| |
denir, ve kesitteki gerilme Yanal Burkulma
Emniyet Gerilmesi,
B
ile kontrol edilir.
b
C s
30000000
y
a
B
i
s

6 0
2
<
|
|
.
|
\
|
=
a y
i
a a
b
B
C
6 . 0
90000000 3
<

b
C s 30000000
10000000
=
b
C
a
b
y
C
i
s
30000000
2
|
|
.
|
\
|
=
y
B
i
s

. \
y
ELME ELEMANLARI
Eer basn bal dolu ve yaklak dikdrtgen enkesite
sahip ve enkesitin ekme bal enkesitinden daha ufak sahip ve enkesitin ekme bal enkesitinden daha ufak
deilse, Yanal burkulma emniyet gerilmesi :
b
B
C 840000
=
b
B
F d s /
ELME ELEMANLARI
M1: U Momentlerden K
M2: U Momentlerden By
1 1
2
|
| |
|
M M
C 3 . 2
2
1
3 . 0
2
1
05 . 1 75 . 1
.
|
\
|
+
.
|
\
|
+ =
M
M
M
M
C
b
Maksimum Moment u momentlerden fazla
ise C
b
: 1.0 alnr
ELME ELEMANLARI-RNEK
B b l b t Basn bal serbest
Cb = 1
NPI 220
ELME ELEMANLARI-RNEK
B b l t d Basn bal ortada
tutulu,Cb = 1.75
NPI 180 NPI 180
ELME ELEMANLARI
Burkulmay engellemek iin kullanlacak yanal
desteklerin tasarmnda pratikte basn desteklerin tasarmnda, pratikte, basn
kuvvetinin %2~%5 arasnda bir deer dikkate
alnr ; alnr ;
YANAL BURKULMA (EN 1993-1-1, 6.3.5.2)
Moment yada moment ve eksenel kuvvet tayan
elemanlar iin (yanal burkulma ve burulma) (y )
mesnetlenme ;
Moment yada moment ve ekme kuvveti tayan
elemanlar iin mesnetlenme; (1 : basn bal)
YANAL BURKULMA
at yada Deme Sistemleri;
Basn bal ortada
tutulu deil;
Basn bal ortada
tutulu; tutulu deil;
Cb = 1.0
s = kiri akl
tutulu;
Cb = 1.75
s = kiri akl / 2
s = kiri akl s = kiri akl / 2
ELME ELEMANLARI-KESME
Sac plakalar ile yaplan derin I tipi kirilerde, D/t
(gvde ykseklii/gvde kalnl) orannn ok (gvde ykseklii/gvde kalnl) orannn ok
olmas durumunda kesme kuvvetinden dolay
gvde plakasnda burkulma sorunu (gvde gvde plakasnda burkulma sorunu (gvde
burumas) olabilir.
ELME ve BASIN ELEMANLARI
Basn ve iki ynde eilmeye alan elemanlarda
aadaki eitsizliin salanmas kontrol edilerek
boyutlandrma yaplr.
eb
= P/A

bx
= My/I
x
1 + +
by
bx eb

1 + +
B
by
B
bx
b
eb

By Bx bem

BURKULMA TRLER
Eleman kesitindeki (balk ve gvde enkesit
koullar) koullar)
BURKULMA TRLER
Elemandaki (basn burkulmas, kirilerde yanal
burkulma) burkulma)
H id b k ti i l t t bilit Hepside basn kuvvetinin yol at stabilite
problemleridir.
SERVS KONTROLLER
elik elemanlarn gerilme ve stabilite kontrolleri
dnda ayrca iletme durumuna ilikin dnda ayrca iletme durumuna ilikin
koullarn salanmas (kullanlabilirlik)
gerekmektedir ; gerekmektedir ;
B l Bunlar ;
sehim
Titreim
Yorulma
Yangna dayanm
Korozyon
sehim-DEPLASMAN LMTLER
TS 648
Akl 5 metreden byk olan kirilerde L/300
K ll d L/2 0 Konsollarda L/250
EN 1990:2002 Fig A1 1 (Ulusal Ekte tanmlanmal) EN 1990:2002, Fig A1.1 (Ulusal Ek te tanmlanmal)
w
c
: Yklemeden nce yaplan ters sehim
w
1
: Sabit Ykler altndaki ani sehim
S bit kl lt d d hi i w
2
: Sabit ykler altnda uzun dnem sehimi
w
3
: Hareketli ykler altnda ani sehim
w
tot
: Toplam sehim, w1+w2+w3
w : Maksimum sehim
w
max
: Maksimum sehim
ENV 1993-1-1:1992, Tablo 4.1
Durum Limitler u u e
w
max
w
3
atlar-genel L/200 L/250 atlar genel L/200 L/250
atlar-bakm dnda ska yrnen L/250 L/300
Demeler-genel L/250 L/300
Demeler ve atlar, krlgan kaplamal yada
L/250 L/350
Demeler ve atlar, krlgan kaplamal yada
flexible olmayan blmelerin olduu
L/250 L/350
Demeler-kolon tayan L/400 L/500 Demeler kolon tayan L/400 L/500
Toplam deplasmann yapnn grntsn
etkiledii durumlarda
L/250 -
etkiledii durumlarda
IBC 2003, Tablo 1600.4
HY
Kar veya
Rzgar
SY+HY
at Elemanlar at Elemanlar
- Asma tavan tayan
- Asma tavan tamayan
- Alt kaplamasz
L / 360
L / 240
L / 180
L / 360
L / 240
L / 180
L / 240
L / 180
L / 120
Alt kaplamasz
- Metal kaplama tayan
L / 180
L / 150
L / 180
-
L / 120
L / 60
Deme Elemanlar L / 360 - L / 240
D duvar ve Blme Elemanlar
- Krlgan kaplamal
- L / 240 -
- Flexible kaplamal
- Metal kaplama tayan tali elemanlar
-
-
L / 120
L / 90
-
-
TTREM KONTROL (Eurocodes)
ENV 1993-1-1
Kiri Doal Frekans (Dzgn yayl yk basit mesnetli) Kiri Doal Frekans, (Dzgn yayl yk, basit mesnetli)
Hz Hz f 5 ~ 3 ) (
18
> =
3 H Ofi K t
SW
3 Hz : Ofis ve Konut
5 Hz : Jimnastik ve dans salonlar
l Yk %10 H k tli Yk K bi d
SW
: l Yk ve %10 Hareketli Yk Kombinasyonundan
oluan dey deplasman, mm
TTREM KONTROL (AISC)
AISC Design Guide-11, Vibrations
Dey frekans ile ivme deeri hesaplanarak Dey frekans ile ivme deeri hesaplanarak,
maksimum ivme deeri ile karlatrlr.
Aadaki forml yardm ile sistemin tahmin edilen
maksimum ivmesi bulunarak, limit deerin altnda kald ,
dorulandnda titreim problemin olmayaca kabul
edilir.
a
p
/g = Tahmini maksimum dey ivme,g
f
n
= Deme sisteminin doal frekans, Hz (Zati+Sabit)
a
0
/g = Kullanm alanna gre Figrdeki limit deer
P
0
= Sabit Kuvvet Demeler iin 0 29 kN Yaya P
0
= Sabit Kuvvet, Demeler iin 0.29 kN, Yaya
kprleri iin 0.41 kN
W = Deme sisteminin arl, kN (Zati+Sabit Ykler)
= Modal snmleme oran
Tavsiye edilen parametreler ve ivme limitleri ;
rnek ;
Yaya Kprs
a
0
/g = %5 g
P
0
= 0.41 kN
= 0.01 0.01
W = 290 kN
f 4 16 H f
n
= 4.16 Hz
) 035 (
a e P
a
f
n
05 . 0

) (
0 0
= =
g
a
W
e P
g
a
p
05 . 0 033 . 0
290 .01 0
.41 0
0
) 16 . 4 035 (
= =
=

g
a e
g
a
p
g g
BALANTI DETAYLARI
BALANTILAR-BRLEMLER
Balant iin kullanlan malzemeler;
Ankraj Bulonlar Ankraj Bulonlar
Balkl Kayma ivileri
B l l (Ci t l ) S l Bulonlar (Civatalar) ve Somunlar
Kaynak
ANKRAJ BULONLARI
Ankraj Bulonlar
Beton dkmnden nce yerletirilen ankrajlar; Beton dkmnden nce yerletirilen ankrajlar;
Beton dkmnden sonra yaplan ankrajlar;
ANKRAJ BULONLARI
ANKRAJ BULONLARI
Ankraj Bulonlar (Beton Dkmnden nce)
Genellikle 4.6 ve 5.6 kalite kullanlr. elik
malzemesinden de retilebilir (St37 St52 vb ) malzemesinden de retilebilir. (St37, St52 vb.)
Terminoloji ; Terminoloji ;
4.6 :Min.ekme Dayanm, Fu = 400 MPa
Akma Dayanm Fy = 240 MPa Akma Dayanm, Fy = 240 MPa
anlamndadr. (Fy = 400 x 0.6 = 240 MPa)
ANKRAJ BULONLARI (AISC-ASD, Tablo 1-B ve 1-C)
Ankraj Hesaplarnda Kullanlan emniyet
gerilmeleri; gerilmeleri;
k i t il i ekme emniyet gerilmesi;
Ft = 0.33 Fu
K il i (k i di dibi d i ) Kesme gerilmesi (kesme yzeyi didibinde ise);
Fv = 0.17 Fu
Kesme gerilmesi (kesme yzeyi didibinde olumuyorsa)
Fv = 0.22 Fu
Ezilme gerilmesi;
Fp = 1.20 Fu
ANKRAJ BULONLARI
Ankraj Bulonlar
Beton dkmnden sonra yaplan ankrajlar mekanik Beton dkmnden sonra yaplan ankrajlar mekanik
ve kimyasal olmak zere ikiye ayrlrlar.
Genelde retici firmalarn tavsiye ettii kapasite
deerleri kullanlr. deerleri kullanlr.
ACI 318-05, Amerikan Betonarme artnamesi EK-D, ACI 318 05, Amerikan Betonarme artnamesi EK D,
de detayl hesap kriterleri verilmitir.
ANKRAJ BULONLARI
Ksa Ankraj Bulonlar, tasarm esaslar;
Bulon Kopmas Bulon Syrlmas Betonun konik kopmas
BALIKLI KAYMA VLER
elik kiriler ve betonarme arasndaki balanty
salamak amac ile yaygn olarak akma kayma salamak amac ile yaygn olarak akma kayma
ivileri kullanlr.
Standard aplar, 19 ve 22 mm
Mekanik zellik;;
Minimum ekme Dayanm, Fu = 415 MPa
Akma Dayanm, Fy = 345MPa Akma Dayanm, Fy 345MPa
BULONLAR (CVATALAR)
elik elemanlarn birbirleri ile balantsnda ve genelde
antiyedeki montajlarnda yksek mukavemetli bulon y j y
kullanlr.
Bulon snflar;
8.8 (Avrupa), A325 (Amerika, ASTM)
10.9 (Avrupa), A490 (Amerika, ASTM)
M k ik llikl Mekanik zellikler;
8.8 Min.ekme Dayanm, Fu = 800 MPa
Akma Dayanm Fy = 640 MPa Akma Dayanm, Fy = 640 MPa
10.9 Min.ekme Dayanm, Fu = 1000 MPa
Akma Dayanm, Fy = 900 MPa
6 KEBALI CVATA (DIN 7990)
BULONLAR (AISC-ASD ve AASHTO Std)
Birleimlerde kullanlan emniyet gerilmeleri ;
BULONLAR (AISC-ASD ve AASHTO Std)
ASIC-ASD standardnda, kesme ve ekme
kuvvetlerine gre boyutlandrlan bulonlarn kuvvetlerine gre boyutlandrlan bulonlarn
hesaplarnda di dibi deil normal bulon ap
esas alnr Emniyet gerilmeleri buna gre esas alnr. Emniyet gerilmeleri buna gre
verilmitir.
M20 cvata iin, A = 3.14 x 20
2
/4 = 314 mm
2
BULONLAR
Avrupa normlarnda ise her durumda di-dibi kesit alan
esas alnr.
Di dibi kesit alan, As ,
| |
2
| |
2
9743 0 7854 0 P D As . . =
D : Bulon ap, mm
P : Di adm mm P : Di adm, mm
M20 cvata ve P=2 5 mm iin As = 243 mm
2
M20 cvata ve P=2.5 mm iin, As = 243 mm .
KAYNAKLI BRLEMLER
elik elemanlarn, fabrika veya antiye ortamnda,
birletirilmesi amac ile kullanlr.
Standardlar : TS 3357, AWS D1.1
Kaynak elektrod tipleri ve Mekanik zellikler ;
E70XX iin (70 ksi ekme dayanm) ;
ekme dayanm Fu = 480 Mpa ekme dayanm, Fu = 480 Mpa
Akma dayanm, Fy = 400 MPa
E60XX iin (60 ksi ekme dayanm) ;
ekme dayanm, Fu = 415 Mpa
Akma dayanm, Fy = 330 Mpa
Ke kaynaklar iin Kesme emniyet gerilmesi;
Fv = 0.3 Fu
KAYNAKLI BRLEMLER
Kaynak eitleri ;
Yarm nfziyetli kt kaynaklar (Partial Penetration) Yarm nfziyetli kt kaynaklar (Partial Penetration)
Tam nfziyetli kt kaynaklar (Full Penetration)
Ke Kaynaklar
KAYNAKLI BRLEMLER
Kaynak Yntemleri ;
SMAW : rtl Elektrod Kayna
(Shild d M t l A W ldi ) (Shilded Metal Arc Welding)
GMAW : Gazalt Kayna (MIG/MAG : Avrupa)
(Gas Metal Arc Welding)
(Metal Inert Gas)
SAW : Tozalt Kayna
(Submerged Arc Welding)
RTL ELEKTROD KAYNAI (SMAW)
rtl elektrod ark kayna, kaynak iin gerekli snn,
rt kapl tkenen bir elektrod ile i paras arasnda p p
oluan ark sayesinde ortaya kt, elle yaplan bir ark
kaynak yntemdir.
GAZALTI KAYNAI (GMAW)
Gazalt kayna, kaynak iin gerekli snn, tkenen bir
elektrod ile i paras arasnda oluan ark sayesinde
ortaya kt bir ark kaynak yntemdir.
Kaynak blgesine srekli ekilde beslenen (srlen),
masif haldeki tel elektrod ergiyerek tkendike kaynak masif haldeki tel elektrod ergiyerek tkendike kaynak
metalini oluturur.
TOZALTI KAYNAI (SAW)
Tozalt kayna, kaynak iin gerekli snn, tkenen
elektrod (veya elektrodlar) ile i paras arasnda oluan ( y ) p
ark (veya arklar) sayesinde ortaya kt bir ark kaynak
yntemidir.
Ark blgesi kaynak tozu tabakas ile, kaynak metali ve
kaynaa yakn ana metal de ergiyen kaynak tozu (cruf)
k k diki i t f d k ve kaynak dikii tarafndan korunur
KAYNAKLI BRLEMLER
Kaynak Yntemine gre Kt kaynaklar iin kaynak az lleri
deikenlik gsterir.
BALANTI DETAYLARI
BALANTI DETAYLARI
BALANTI DETAYLARI
BALANTI DETAYLARI
BALANTI DETAYLARI
BALANTI DETAYLARI
BALANTI DETAYLARI
KAYNAKLAR
Nuri Akka, etin YILMAZ, Analysis and Design
of Steel Structures 1985 of Steel Structures , 1985
Katholieke Universiteit Leuven, Web Sitesi
(http://www kuleuven be/bwk/materials/Teaching (http://www.kuleuven.be/bwk/materials/Teaching
/master/toc.htm)
W b Sit i Web Sitesi;
(http://stalforbund.com/Eurokoder/eurokode3.ht
) m)
Web Sitesi;
(http://www.oerlikon.com.tr)
SORULAR ?
TEEKKRLER

Celikyapilarintasarimi IMO2008

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Celikyapilarintasarimi IMO2008

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TMMOB

NAAT MHENDSLER ODASI

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 141

You might also like