GERDEN KESTRME YNTEM

Arazide bir P

noktasndan koordinat, evrede koordinat deerleri bilinen A, B ve C gibi en az komu noktaya olan

dorultu deerlerin llmesi yada bu dorultularn fark eklinde elde edilen , alar yardmyla belirlenmesi ilemine
Geriden kestirme hesab denir.

Collins Yntemi

Bu yntemde, koordinat bilinen nirengi noktasndan ve zerine alet kurularak bu nirengi noktalarna giden dorultularn
arasndaki ve a l deerlerinden faydalanarak P gibi bir kestirme noktasnn koordinatlarn hesaplamada,
yardmc bir collins noktasndan faydalanlr.

ekil 44: Collins Yntemi

P kestirme noktasndan B nirengi noktasna izilen dorultunun A, P ve C noktalarndan geen emberi kestii Q yardmc
noktasna collins yardmc noktas ad verilir.

ember geometrisinden; APB=ACQ, BPC=QAC PCA=PQA, CQP=CAP alar ayn yay gren evre alar olduundan
birbirine eittirler. Bylece, problem ard sra uygulanabilen iki adet nden kestirme problemi zmne dnm olur.

Birinci nden kestirme probleminde; Q noktasnn koordinatlar A ve C koordinatlar bilinen nirengi noktalarndan
faydalanarak bir nden kestirme zm ile kolayca denetimli bir ekilde bulunabilir. Sonra, ve alar hesaplanabilir;

= (BQ) (QC)

ve

= (QA) (BQ)

Ancak, burada yaplacak hesaplamalarda dikkat edilmesi gereken bir nemli husus; B noktasnn emberin iinde mi yoksa
dnda m olduudur. Eer dnda ise; , ve alarnn hesaplanmas iin verilen formller olduu gibi kullanlr.
erisinde ise; o zaman bu formllerde yer alan (BQ) aklk as yerine 200g ilave edilmi deeri, (BQ+200g ) eklinde

alnarak elde edilen aklk as kullanlarak ilemler yaplr. ekilden de grld gibi, ve alar ayn zamanda
ayn yay gren A ve C noktalarndaki CAP ve PCA evre alarna da olmaktadr. Bu zellikten faydalanarak A ve C
noktalarndan yaplacak ikinci bir nden kestirme hesab ile ACP geninden P noktasnn koordinatlar hesaplanr.

rnek 1: Aada verilen llere gre 100 nolu nirenginin koordinatn hesaplaynz.
NN
Saa
101 540297.28
6
102 540699.92
7

Yukar
564800.14
0
564912.22
6

NN
Y
X
10 40297.286 564800.140
1
10 40699.927 564912.226
2
10 40800.032 564599.852
3
= 68.0341 = 59.1432

DN BN Dorultu
100 101
0.0000
102

68.0341

101 103 = 541 .174 m. (101 - 103

) =124 .1353

(101-103-Q) geninde

Sin
= 521 .144 m.
Sin ( + )
Sin
103 Q = 101 103
= 476 .239 m.
Sin ( + )

101 Q = 101 103

102
101

103

100

(101 Q ) = (101 103 ) = 64 .9921 ; (103 Q ) = (101 103 ) + = 392 .1694

YQ = Y101 +101 QSin (101 Q ) = 40741 .601 m.; X Q = X 101 +101 Q Cos (101 Q ) = 565072 .492 m.
YQ = Y103 +103 QSin (103 Q ) = 40741 .601 m.; X Q = X 103 +103 Q Cos (103 Q ) = 565072 .493 m.

( Q 101 ) = 264 .9921 ; ( Q 102 ) = 218 .3856 ; ( Q 100 ) = 218 .3856 ; ( Q 103 ) =192 .1694
+ = 72 .8227 ; = ( Q - 101 ) ( Q 102 ) = 46 .6065 ; = ( Q - 102 ) ( Q 103 ) = 26 .2162

(101-103-100) geninde

Sin
= 397 .401 m.
Sin ( + )
Sin
103 100 = 101 103
= 237 .968 m.
Sin ( + )
(101 100 ) = (101 103 ) + = 150 .3515 ; (103 100 ) = (103 101 ) = 277 .5288
101 100 = 101 103

Y100 = Y101 +101 100 Sin (101 100 ) = 40576 .735 m.; X 100 = X 101 +101 100 Cos (101 100 ) = 564517 .588 m.

Y100 = Y103 +103 100 Sin (103 100 ) = 40576 .735 m.; X 100 = X 103 +103 100 Cos (103 100 ) = 564517 .588 m.

rnek 2: Verilen llere gre 122 numaral noktann koordinatn hesaplaynz.

NN
11
0
12
0
12

Y
X
510826.26 424014.897
2
513985.83 421581.819
8
516073.42 425974.471

DN BN
12 12
2
0
11
0
12

Dorultu
0.00000
26.0190
69.9219

121
110

121 120 = 4863 .475 m.; (121 - 120

) = 228.2435

(121-120-Q) geninde

Sin
120 Q = 121 120
= 2170 .648 m.
Sin ( + )
Sin
121 Q = 121 120
= 3475 .075 m.
Sin ( + )

120

122

(120 Q ) = (120 121 ) + 400 = 384 .3406 ; (121 Q ) = (121 120 ) + = 254 .2625

YQ = Y120 +120 QSin (120 Q ) = 513457 .276 m.; X Q = X 120 +120 Q Cos (120 Q ) = 423687 .130 m.
YQ = Y121 +121 QSin (121 Q ) = 513457 .274 m.; X Q = X 103 +121 Q Cos (121 Q ) = 423687 .130 m.

( Q 120 ) =184 .3405 ; ( Q 121 ) = 54 .2625 ; ( Q 110 ) = 307 .8903 ; ( Q 103 ) =107 .8903
= ( Q - 122 ) ( Q 121 ) = 53 .6278 ; = ( Q - 120 ) ( Q 122 ) = 76 .4502
(121-122-120) geninde
Sin
= 4075 .784 m.
Sin ( + )
Sin
122 120 = 121 120
= 5092 .363 m.
Sin ( + )
122 121 = 121 120

Y122 = Y121 +121 122 Sin (121 122 ) = 518873 .118 m.; X 122 = X 121 +121 122 Cos (121 122 ) = 423012 .427 m.

Y122 = Y120 +120 122 Sin (120 122 ) = 518873 .118 m.; X 122 = X 120 +120 122 Cos (120 122 ) = 423012 .426 m.

Cassini Yntemi

Cassini yntemine gre; P geriden kestirme noktasnn koordinatn hesaplamak iin ABP ve BPC noktalarndan geen iki
farkl emberlerin kesiim noktalarndan hareket edilerek zm yaplr. Bu iki emberin kesiim noktalarndan biri
koordinat bilinen B noktas olurken dier kesiim noktas koordinatlar hesaplanmak istenen P kestirme noktas olmaktadr.

ekilden de grld gibi, emberlerin B noktasndan izilen aplarnn dier ular cassini yntemine gre yaplacak
zmnde kullanlan D ve E yardmc noktalar olmaktadr. Geometrik zellii nedeniyle, bu emberlerde BD ve BE
aplarn gren DPB, BPE BAD ve ECB evre alar 100g yani dik a olmaktadr. Bu durumda P noktas B noktasndan
DE dorusuna inilen dikin ayak noktas olmaktadr.

B
A
C

D
P

ekil 44: Cassini Yntemi

A, B ve C noktalar nirengi noktas olduundan koordinatlar da bilinmektedir. aralarndaki (AB) aklk as ve AB
kenar uzunluu, bu noktann koordinatndan faydalanarak,

( AB ) = tan 1 (

yb y a
)
xb x a

AB = ( xb x a ) 2 + ( y b y a ) 2 =

yb y a
x xa
= b
Sin ( AB ) Cos ( AB )

formllerinden hesaplanabilir. Sonra, ABD geninden; AD kenar uzunluu ile (AD) aklk as,

AD = AB.Cot

ve

(AD) = (AB)+100g

olarak hesaplanr. Daha sonra, bu deerlerden faydalanarak, A

koordinatlar birinci temel dev yardmyla bulunur.

Benzer yol izlenerek, (BC) aklk as ve BC kenar uzunluu,

( BC ) = tan 1 (

yc yb
)
x c xb

noktasnda koordinat tamak suretiyle D noktasnn

BC = ( x c xb ) 2 + ( y c y b ) 2 =

yc yb
x xb
= c
Sin ( BC ) Cos ( BC )

olarak hesaplanr. Sonra, CBE dik geninden, CE kenar uzunluu ve (CE) aklk as,

CE = BC.Cot

ve

(CE) = (CB)-100g

bantlarndan elde edilir. Daha sonra, C noktasndan birinci temel problem zmne gre koordinat tayarak, E
noktasnn koordinatlar da hesaplanr. Burada, BP kenarnn DE kenarna dik olduu dikkate alnrsa,

tan (DE) =
m1 =

YE YD
X XD
= m1 , ; tan (BP) = E
= m2 ,
XE XD
YE YD

1
m2

deerleri hesaplanr. Sonuta, P noktasnn koordinatlar, aklk alar ile yaplan ileriden kestirme problemi zmndeki
ilemlere benzer ekilde,

X p XD =

( YB YD ) ( X B X D ) m 2
m1 m2

Y p YD = ( X P X D ) m1

ve
X p XE =

( YB YE ) ( X B X E ) m 2
m1 m2

Y p YE = ( X p X E ) m1

eitlikleriyle denetimli olarak hesaplanabilir. Ancak byle bir denetim, sadece ilem kontrolunu salamaktadr. l
denetimini salamamaktadr.

rnek 1: Aada verilen llere gre 100 nolu nirenginin koordinatn hesaplaynz.
NN
Saa
101 540297.28
6
102 540699.92
7

Yukar
564800.14
0
564912.22
6

DN BN Dorultu
100 101
0.0000
102

68.0341

102

NN
Y
X
101 40297.286 564800.140
102 40699.927 564912.226
103 40800.032 564599.852
= 68.0341 = 59.1432
102 101 = 417 .951 m. (101 - 102 ) =82 .71556
(101-102-D) geninde

(101 D ) = (102

101 ) +100

= 182 .7156

101
O1

O2

101 D = 102 101 Cot = 229 .479 m.

103

100

(101 D ) = (102

101 ) +100

=182 .7156

101 D =102 101 Cot = 229 .479 m.

X D = X 101 +101 D Cos (101 - D ) = 564579 .067 m.; YD = Y101 +101 D Sin (101 - D ) = 40358 .828 m.
102 101 = 328 .022 m. (102 - 103

) =180 .25684

(103-102-E) geninde
(103

E ) = (103 102 ) 100

= 280 .25684

101 E =102 103 Cot = 245 .134 m.

X E = X 103 +103 E Cos (103 - E ) = 564525 .043 m.; YE = Y103 +103 E Sin (103 - E ) = 40566 .592 m.

tan ( DE ) =

YE YD
1
= m1 = 3.8458 ; m 2 =
= 0.2600
XE XD
m1

X 100 = X D +

( Y102 YD ) ( X 102 X D ) m2

= 564517.087 m.

m1 m2

Y100 = YD + ( X 100 X D ) m1 = 40597.191m.

X 100 = X E +

( Y102 YE ) ( X 102 X E ) m2
m1 m2

= 564517.087m.

Y100 = YE + ( X 100 X E ) m1 = 40597.191m.

rnek 2: Verilen llere gre 122 numaral noktann koordinatn hesaplaynz.

NN
11
0
12
0
12

Y
X
510826.26 424014.897
2
513985.83 421581.819
8
516073.42 425974.471

DN BN
12 12
2
0
11
0
12

Dorultu
0.00000

121

26.0190

O2

69.9219

110

120 110 = 3987 .830 m. (120 - 110

120 121 = 5601 .125 m. (110

(120

D ) = (120 110 ) +100

) = 341 .7762
- 121 ) = 77 .2463

122

= 41 .7762

O1

120 D = 120 110 Cot = 9207 .791 m.

(121

E ) = (121 110 ) 100

=177 .2463

121 E =121 110 Cot = 6791 .662 m.

120

X D = X 120 +120 D Cos (120 - D ) = 428877 .196 m.; Y D = Y120 +120 D Sin (120 - D ) = 519603 .746 m.

X E = X 121 + 121 E Cos (121 - E ) = 419612 .011 m.; YE = Y121 + 121 E Sin (121 - E ) = 518449 .504 m.

tan ( DE ) =

YE YD
1
= m1 = 0,124578 ; m 2 =
= 8.027073
XE XD
m1

X 122 = X D +

( Y110 YD ) ( X 110 X D ) m2
m1 m2

= 423012.432m.

Y122 = YD + ( X 122 X D ) m1 = 518873.123m.

X 122 = X E +

( Y110 YE ) ( X 110 X E ) m2
m1 m2

= 423012.432m.

Y122 = YE + ( X 122 X E ) m1 = 518873 .123m.

Keastner Yntemi

Keastner yntemine gre bir geriden kestirme noktasnn koordinatlarn hesaplamak bir dier geriden kestirme yntemi
zmdr. Bu zmde koordinatlar bilinen A(Xa,Ya), B(Xb,Yb), C(Xc,Yc) nirengi noktalar ile kestirme noktasnda kurulan
teodolitle llen , alarndan faydalanlarak zm yaplr. zm sonucunda aranan P(Xp,Yp) noktasnn koordinatlar
aadaki gibi elde edilir. Bu amala nce, a, b uzunluklar ve as,

a=

(Yb Ya ) 2 + ( X b X a ) 2 ,

( Yb Yc ) 2 + ( X b X c ) 2
= ( BA ) ( BC )

b=

(BC)

bantlarndan hesaplanr.
b
a

ekil 45: Keastner Yntemi

Sonra ABCP drtgeninin i alar toplamndan;

 +
+ +
+ + + + = 400
= 200
= 1
2
2

yazlr. Daha sonra da S ortak kenar uzunluu iki genden faydalanarak hesaplanabilir. Byle bir ilem iin, nce

S=

a
b
bSin
1
Sin =
Sin
=
Sin
Sin
aSin
tan dan

as hesaplanr. Ayn zamanda buradan hesaplanm olan

1
tan

deeri,

1
Sin
=
tan
Sin

bantsna da eit olmaktadr. Daha sonra Trigonometrik bantlardan, bunun

 +
2 cos
Sin

Sin Sin 1 tan

2 2

=
= cot ( 50 + ) =
Sin + Sin 1 + tan
+

2 Sin
Cos

2
2

eit olduu yazlabilir. Bu eitliin dzenlenmesinden de

+

+
cot ( 50 + ) = cot
tan
tan
= tan
cot ( 50 + ) = 2
2 2
2
2

elde edilir. Bu ilemlerin neticesinde, toplam ve fark eklindeki 1 ve 2 eitliklerinden , alar basit bir ekilde
hesaplanr.

Daha sonra, A noktasndan P noktasna olan (AP) = (AB)+ aklk as ve APB geninden AP kenar uzunluu
hesaplanr. Birinci temel dev yardmyla A noktasndan balanarak, P noktasna koordinat tanarak, bu noktann koordinat
deerleri hesaplanr. Ayn ekilde B ve C noktalarndan da faydalanarak P noktasnn koordinatlar denetimli bir ekilde
hesaplanr.

rnek 1: Aada verilen llere gre 100 nolu nirenginin koordinatn hesaplaynz.
NN
Saa
101 540297.28
6
102 540699.92
7

Yukar
564800.14
0
564912.22
6

DN BN Dorultu
100 101
0.0000
102

68.0341
102

NN
Y
X
101 40297.286 564800.140
102 40699.927 564912.226
103 40800.032 564599.852
= 68.0341 = 59.1432

101

= (102 101 ) (102 103 ) = 282 .71556 180 .25684 = 102 .45872
a =101 102 =417 .951 m.; b =102 - 103 =328 .022 m.

+
+ +
+ + + + = 400
= 200

2
2

= 1 = 85.18199
2

100

bSin
1
=
= 54.82531
aSin
tan

+
tan
= tan
cot ( 50 + ) = 2 = 19 .73650
2
2

103

 = 65.44549; = 104.91849

(101 100 ) = (101 102 ) + = 148 .16105 ; 101 100 = 101 102 Sin ( + )

= 412 .377 m.
Sin
(103 100 ) = (103 102 ) = 275 .33835 ; 103 100 = 102 103 Sin ( + ) = 219 .085 m.
Sin

X 100 = X 101 +101 100 Cos (101 - 100 ) = 564517 .089 m.; Y100 = Y101 +101 100 Sin (101 - 100 ) = 40597 .181 m.
X 100 = X 103 +103 100 Cos (103 - 100 ) = 564517 .089 m.; Y100 = Y103 +103 100 Sin (103 - 100 ) = 40597 .181 m.

rnek 2: Verilen llere gre 122 numaral noktann koordinatn hesaplaynz.

NN
11
0
12
0
12

Y
X
510826.26 424014.897
2
513985.83 421581.819
8
516073.42 425974.471

DN BN
12 12
2
0
11
0
12

Dorultu
0.00000
26.0190
69.9219

121

= (110 120 ) (110 121 ) =141 .7762 77 .2463 = 64 .5299

a =110 120 =3987 .830 m.; b =110 - 121 =5601 .125 m.

+
+ +
+ + + + = 400
= 200

2
2

= 1 = 132 .7741
2

110

120

122

bSin
1
=
= 54.1539
aSin
tan

+
tan
= tan
cot ( 50 + ) = 2 = 7.32095
2
2

= 140.0951; = 125.4531

(120 122 ) = (120 110 ) (400 ) = 81.8713; 120 122 = 110 120 Sin ( + )

= 5092 .362 m.
Sin
(121 122 ) = (121 110 ) = 151 .7932 ; 121 122 = 110 121 Sin ( + ) = 4075 .787 m.
Sin

X 122 = X 120 +120 122 Cos (120 - 122 ) = 423012 .426 m.; Y122 = Y120 +120 122 Sin (120 - 122 ) = 518873 .119 m.

X 122 = X 121 +121 122 Cos (121 - 122 ) = 423012 .429 m.; Y122 = Y121 +121 122 Sin (121 - 122 ) = 518873 .125 m.