5.

ZEMN ARET KAYBOLAN NRENG NOKTALARININ ARANMASI

Arazide zemin tesisi kaybolan ya da tahrip edilmi olan nirengi noktalar, eldeki mevcut bilgilere gre farkl ekillerde aranabilir. Bunlardan biri; daha nce noktann tesis edilii srasnda dzenlenmi ve yapmc kurum tarafndan broda dosyalarda muhafaza edilmi olan, rper krokilerinden veya o blgeye ait eldeki toporafik haritalardan faydalanarak arama ilemi, bir dieri de, aranan noktann ve evredeki komu nirengi noktalarnn koordinat deerlerinden faydalanarak aranma ilemidir.

5.1 l Krokilerinden Faydalanarak Nokta Yerlerinin Bulunmas

Bu yntemde; ilk nce, noktann yerini, durumunu ve noktaya ulam yollarn gsteren l ve durum rper krokileri kullanlr. Bu amala; nce rper krokideki genel bilgiler yan ehir, kasaba, ky, mevki adlar yardmyla noktann bulunduu blgeye gidilir. Sonra, durum krokisi yardmyla noktann tesis edilmi olduu yere varlr. Daha sonra l krokisi yardmyla rper noktalar, talar veya yerleri bulunarak l krokisindeki lleri kullanarak aranan noktann kesin

yeri bulunur. Buradan grld gibi; zemin tesisi kaybolmu nirengi noktalarnn yerlerinin aranmasnda, byle bir nokta arama ynteminin kullanlabilmesi iin elde mevcut rper krokilerinin bulunmas gerekmektedir. Ancak ne var ki, uygulamada bu tr krokileri yapan kurum ile noktay kullanan kurumlar genelde farkl kurulular olmaktadr. Bu nedenle, rper krokilerine ou zaman ulamak mmkn olmamaktadr. Bu gibi durumlarda zemin tesisi tahrip veya kaybolmu nirengi noktalarnn, veya yerlerinin, aranmasnda bu tr bir yntemin kullanlmas olanaksz olur. Noktalarn yerlerinin bulunabilmesi iin, baka yntemlerin kullanlmas gerekir.

5.2 Toporafik Haritalardan Faydalanarak Nokta Yerlerinin Bulunmas

Nokta yerlerinin bulunmasna ilikin kullanlan bir dier yntem toporafik haritalardan faydalanarak nokta yerinin aratrlmas yaklamdr. Bu yntemde veri olarak noktann bulunduu blgenin byk lekli bir Toporafik haritasndan faydalanlr. Bu haritalar zerinde noktalarn yeri ve cinsi, kenar bilgilerinde de derecesi bellidir. Harita okunarak, elde edilen bilgiler nda noktann bulunduu mevkiye gidilir. Noktann bu blgenin neresinde olabilecei, daha nceki tecrbe

ve bilgi birikiminden faydalanarak kabaca bulunur. Daha sonra, o mevkide yaplacak aratrma ve incelemelerden noktasn rper talar ve yeri tahmin edilerek, bu blgede yaplacak bir kaz ilemi ile sigorta ta aranr.

Zaman tesisi arazide kaybolan veya tahrip edilmi olan bir nirengi noktasnn yerinin bulunmasnda kullanlabilen byle bir yaklam ok pratik olmasna ramen ok zahmetli ve yaklak bir yntemdir. Bu nedenle, arazide zemin tesisi kaybolmu yada tahrip edilmi nirengi noktann yeri, bu yntemle her zaman kesin olarak bulunamayabilir. Bu durumda, noktalarn yerlerinin bulunmas veya aratrlmasnda baka yntemlere ihtiya duyulur.

Byle bir ilem iin, noktann var olan koordinatlar ile evresindeki dier komu nirengi noktalarnn koordinatlarndan faydalanlarak gerekli hesaplamalar yaplarak, elde edilen deerler yardmyla gerekli lme ve aplikasyon ilemleri sonucunda nirengi noktasnn yeri bulunur. Byle bir ilem iin farkl yollar izlenir.

5.3 Dik Alm l Ynteminden Faydalanarak Nokta Yerlerinin Bulunmas

Bu yaklamla, zemin tesisi kaybolmu veya tahrip olmu bir N komu olan N1, N2, N3 ve N4 nirengi noktalarnn bilinen,

noktasnn yerinin bulunmas iin evrede bu noktaya

Nok.No. N1 N2 N3 N4

Y YN1 YN2 YN3 YN4

X XN1 XN2 XN3 XN4

koordinat deerlerinden faydalanlr.

Bu amala yaplacak bir zm iin, nce arazide zemin tesisi kaybolmu yada tahrip olmu nirengi noktasnn bulunduu yere veya mevkiye gidilir. Bu mevkide, komu dier N1, N2, N3 ve N4 alm lsne uygun bir yerde K gibi bir nokta iaretlenir. noktalarna gr engeli olmayan ve her trl dik

N1

N2

b a K N4 N3 N

ekil 41: Dik Alm Yntemine Gre Aplikasyon

Sonra, bu K noktasna kurulacak bir teodolitle N1, N2, N3 ve N4

noktalarna giden dorultular gzlenerek, a deerleri ve N4 noktalarnn koordinat

llr. Daha sonra, K noktasnda yaplan dorultu gzlemlerinden ve N1, N2, N3

deerlerinden faydalanarak geriden kestirme yntemine gre K noktasnn koordinatlar hesaplanr. Bilindii gibi byle bir geriden kestirme hesab iin koordinat bilinen en az noktaya ihtiya vardr. Drdnc nokta kontrol amal olmaktadr.

Sonuta; Yaplan dorultu gzlemleri neticesinde koordinatlar hesaplanm olan K noktas ile buna komu herhangi bir nirengi noktasnn belirledii kenardan faydalanarak, N noktasnn dik aya ve boyu hesaplanr. Bu amala; konuyu aklamak iin burada yaplacak hesaplamalar iin KN2 kenar seilmitir. Yan nokta hesab formlleri kullanlarak, N noktasnn KN2 kenar zerindeki a dik aya ve b dik boyu uzunluklar,

a= b=

( Yk YN 2 )
KN 2 KN 2

( YN

Yk ) +

( X k X N2 )
KN 2

(XN

Xk )

( X k X N 2 ) ( Yk YN 2 )
KN 2

eklinde hesaplanr.

Sonra bu deerlerin araziye aplikasyonu sonucunda zemin tesisi kaybolmu yada tahrip olmu olan

ve aranan

noktasnn yeri; a dik aya ve b dik boyunun araziye aplike edilmesi neticesinde bulunmu olur. Bu yntem daha ok ksa kenarl a, kestirme ve poligon noktalarnn aranmasnda uygulanan bir yntem olmaktadr.

5.4 Kutupsal Alm Ynteminden Faydalanarak Nokta Yerinin Bulunmas

Arazide zemin tesis tahrip olmu bir nirengi noktasnn yerinin tespit edilebilmesi iin kullanlan ikinci bir nokta arama yolu; kutupsal alm yntemidir. Bu yntemde de dier dik alm ynteminde olduu gibi evredeki nirengi noktalarndan faydalanlmaktadr. Dik alm ynteminde olduu gibi, bu yntemde de nce zemin tesis tahrip edilmi olan nirengi noktasnn bulunduu mevkiye gidilerek, yaknna olduu tahmin edilen bir yere yeni bir K nokta tesis edilerek yaplan lmeler sonucunda evredeki noktalardan faydalanarak koordinat deerleri hesaplanr.

N1

N2

N4 N3

ekil 42: Kutupsal Alm Yntemine Gre Aplikasyon

Sonra bu K noktasnn ve dier nirengi noktalarnn koordinat deerlerinden faydalanarak,

KN =

( Yn Y K ) 2 + ( X n X K ) 2
Yn YK Xn XK

( KN 2 ) = tan 1
;

( KN ) = tan 1

( KN 1 )

Yn 2 YK X n2 X K Y YK = tan 1 n1 X X K n1

( KN 3 ) = tan 1 ( KN 4 )

Y YK = tan 1 n 4 X X K n4

Yn 3 YK X n3 X K

ve

= (KN) (KN2

deerleri hesaplanr. Bu hesaplar yapldktan sonra, N noktasnn yerini belirlemek amacyla bir aplikasyon ilemi yaplr. Bu amala, alet K noktasna kurularak ve N2ye komu nirengi noktasna baklr. Yatay a tablas sfrlanr. Sonra yatay a tablas as kadar dnlerek KN dorultusu belirlenir. Eer a tablas sfrlanmaz ise, a tablas okunarak elde edilen deere as eklenir, bulunan deer kadar alet ekseni etrafnda evrilir. Yatay a tablasnda bu deer okunduunda
K N

dorultu belirlenmi olur ve hemen zemine iaretlenmesi yaplr. Daha sonra bu dorultuda; K noktasndan itibaren uzunluu kadar alnarak N noktasnn yeri bulunmu olur.