T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS CAM PROGRAMI LE TORNALAMA

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. FARKLI CAM PROGRAMLARI ....................................................................................... 3 1.1. CAM Programnn Karlatrlmas.............................................................................. 3 1.2. Farkl CAM Programlar le lgili Uygulamalar ........................................................... 4 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 22 2. CAM TORNALAMA ........................................................................................................ 22 2.1. Boyutlu Para izimi veya Hazr Para Dosyasnn Almas.................................... 22 2.2 CAM Programnn Seimi............................................................................................ 28 2.3. CNC Tezghnn Seimi ve Kontrol nitesi Parametre Ayarlar................................ 29 2.4. lem Yaplacak Yzeylerin (Konturlarn ) Seimi..................................................... 30 2.5. Operasyon Srasnn Oluturulmas ve zelliklerinin Seimi ..................................... 33 2.6.Takm Yollarnn Oluturulmas .................................................................................. 38 2.7.Oluturulan Takm Yollarna Gre Programn Simlasyonla Kontrol....................... 62 2.8. Oluturulan Takm Yollarna Gre CNC Kodlarnn retimi..................................... 62 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 64 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 65 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 66 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 67 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 68

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI127 Makine Teknolojisi Bilgisayarl Makine malat, Bilgisayar Destekli Endstriyel Modelleme CAM Program ile Tornalama CNC torna tezgahlarnda retilecek paralarn, CAM program ile paralarn takm yollarnn oluturularak tezghta daha hzl ve verimli bir ekilde retilebilmesini ieren renme materyalidir. 40/24 CAM Program in izim ve CAM Tornalama modln almak iin CAD modllerini, CNC tornaclk modllerini alm olmak. CAM'la tornalama yapmak. Genel Ama Gerekli ortam salandnda CAM program izilen paralarn veya hazr Data (veri) eklinde gelecek paralarn takm yollarn oluturabileceksiniz. Amalar Farkl CAM programlarn karlatrabileceksiniz. CAM tornalama yapabileceksiniz. ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME Bilgisayar, CAM yazlm, CNC torna tezgh, avadanlklar, CNC torna tezghnda retilebilecek deiik paralar, ders kitab. Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgileri lerek kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac ( Test, oktan semeli, doru yanl vb.) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgileri lerek deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ii

GR GR
Sevgili renci, Gnmzde, gelimi ve modernlemi toplumlarn temelini sanayileme oluturmaktadr. Makine ve retim sanayindeki gelimeler de her geen gn rekabeti ve retimdeki kaliteyi arttrmay hedeflemektedir. Gnmzde ve gelecekte bu rekabeti koullarda lke olarak biz de varz diyebilmemiz iin gerekli olan teknolojiye yatrm yapmal ve bu teknolojiyi kullanabilmeliyiz. Hzla ilerleyen ekonomik gelimeler ve endstriyel ilikiler, i dnyasnda uzman personel kullanmn nemli hale getirmitir. letmeler her seviyede eitilmi personele ihtiya duymaktadr. retim sektrnde de sadece CNC tezghlarnn ve CAD/CAM sistemlerinin olmas yeterli olmamaktadr. Bu sistemleri verimli kullanacak teknik elemanlara da ihtiya yksek dzeydedir. retim sanayindeki teknolojik gelimelerde lokomotif ilevi gren CNC ve CAD/CAM sistemlerinin olduunu syleyebiliriz. CNC tezghlarnn en yaygn ve nemli kullanm alanlarndan biri de seri retim sistemleridir. CNC tezghlarn, elle kod girerek basit geometrileri ileyebilmesi iin programlayabiliriz. Karmak yapdaki paralar ileyebilmek iin de bir CAM yazlmna ihtiya duyulmaktadr. CAM yazlmlarnn kullanlmas hata yapma riskini asgari dzeye indirir daha hzl retim yapmay ve daha kaliteli rnler elde etmeyi salar. Bu teknolojik imkanlarn kullanlmas ile de zorlu rekabeti koullara kar daha iyi mcadele olanaklar elde edilmektedir. Modln amac, CNC torna tezghlarnda daha verimli bir ekilde alabilmek iin CAM programlarndan yararlanabilmeyi renmek ve kullanabilmektir. Bu modln sonunda, CAM Program ile CNC torna tezghlarnda retilecek paralarn kesici yollarn oluturabilme yeteneine sahip olabileceksiniz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, gerekli ortam salandnda, CAM programlarnn zelliklerini tanyacak ve farkl CAM programlarnn karlatrlmasn reneceksiniz.

ARATIRMA A
Para izimi esnasnda CAD / CAM yazlmlarnn kullanlmasnn ne gibi faydalar saladn aratrnz. Kullanlan CAM yazlmlarna ksa bir aratrma yaparak CAM programlar ile izim yapma mantn kavramaya alnz. Torna iin kullanlan CAM programlarn internet aracl ile aratrnz.

1. FARKLI CAM PROGRAMLARI

1.1. CAM Programnn Karlatrlmas
retilecek bir i parasnn CNC tezghlarda retiminin yaplabilmesi iin para retim programna ihtiya duyulur. Program kodlarla ifade edilir. Program kodlarn CNC tezgha manuel (elle ) veya daha hzl ve gvenilir bir ekilde CAM programlarnda oluturarak ykleyebiliriz. CAM (BD) = Computer Aided Manufacturing (Bilgisayar Destekli retim) CAD (BDT)= Computer Aided Design (Bilgisayar Destekli Tsarm)

Gnmzde, deiik firmalar tarafndan birok CAM yazlm gelitirilmitir. Bu programlarn kullanlma ve seim kriterleri daha ok, yaplacak ie ve kullanlan CNC torna tezghnn zelliklerine gre deimektedir. Genellikte CNC torna iin gelitirilen CAM yazlmlar, CAD programlarna yama eklinde yklenerek almaktadr. Modlmzde Catia, Solidcam, Cimatron, Mastercam, Camworks, Edgecam, Unigraphics programlarnn torna modllerinin karlatrlmasn Tablo 1deki gibi yapabiliriz.

Program Ad

izim Yapabilme

Kontur (2D) leme

Kat model (3D) ileme

zel Kesici Atama

zel Tutucu Atama

zel kesici hareketleri

Catia Cimatron Solidcam Edgecam Mastercam Camworks

Unigraphics

+ +
_

+
_

+ +
_

+ +
_

+ + + + + + +

+
_

+ +
_

+
_ _

+ + + + +

+ + + +

+
_ _

Tablo 1.1: CAM programlarnn zelliklerinin karlatrlmas

1.2. Farkl CAM Programlar le lgili Uygulamalar

Catia program ile ilgili uygulama
lenecek parann belirlenmesi lenecek para herhangi bir CAD programnda izilmi ya da burada olduu gibi catia part desing modlnde nce sketch olarak izilmi ve shaft komutuyuyla dndrlmtr.

ekil: 1.1: Catia da izimi yaplm para

Stok (ktk atanmas) Stok diye adlandrlan para iin yaplaca ilenmemi malzeme olarak adlandrlr. Burada i paramzn apnda ama 1mm daha uzun ve ap daha byk verilmitir. Stok da ilenecek para gibi ske ortamnda izilmi ve pad (extrude) ilemi yaplmtr.

ekil: 1.2: Catiada stok atanm para

CAM ortamna parann aktarlmas Stok atanm ve ilemleri tamamlanm para ; Machining modlnden lathe machining seenei seilerek CAM ortamna aktarlr.

ekil: 1.3: Catiada NC tornaya gei

 paras sfr ve referans noktalarnn belirlenmesi CAM operasyonlarna geilmeden nce i parasnn sfr noktas (Referans noktas) stok, ilem yaplacak para ve alma dzlemleri belirlenir. Bu ilemi yapabilmek iin ekrann sol tarafndaki ilem aacndan altnda yer alan Process altnda yer alan Part operation ift tklanarak karmza ekil 4 teki men gelir. Bu mende bulunan Referans machining axis system ikonu tklanr.

ekil 1.4: Part operasyon tablosu

Karmza kan eksen takmnn ortasnda bulunan yeil nokta tklanarak referans noktas seilir (ekil 1. 5)

Gerekiyorsa aadaki gibi eksenler, eksen oklar

tklanarak dndrlr.

ekil 1.5: Referans noktas belirleme tablosu

ekil 1.6: Referans noktas dndrme tablosu

ekil 1.7:Operasyon tablosu

leme yntem ve eidinin seimi Seim ilemleri tamamlanarak ok tuuna tklanacak onay verilmi olunur. Artk operasyonlara geilebilir. Unutulmamalki i paras ve stok seilmeden ileme geilmez nk hesaplama yaparken hata verecektir. ncelikle kaba tornalama ilemi yaplmal. Eer isteniyorsa kaba tornalamada fini ileme gibi kullanlr.lemi seebilmek iin part operation bir defa tklanr ve daha sonra ekrann sol tarafnda bulunan operasyon listesinde Rough turning operation ( Kaba tornalama ) tklanr. Seim yapldktan sonra ekil 1.8deki gibi operasyon mens karmza gelir. Burada ileme stratejisi, kesici seimi, devir ve ilerleme, yaklama ve uzaklama seenekleri mevcuttur. Braklacak ofset miktarlar da buradan ayarlanr.

ekil 1.8:Stok ve ileme yzeylerinin seimi

ekil 1.9: Stok ve ileme operasyon mens

Kesici Takm seimi Tool seeneinden kullanlacak kesici ve Kesicinin lleri ve katerin lleri alt seeneklerden deitirilir. katerler belirlenir.

ekil 1.10. Kesici seim tablosu

lenecek yzeylerin (Konturlarn) seilmesi Torna CAM operasyonlarnda yzeylerden ok ilenecek konturlar seilir. Catia bu ilemi yapabilmek iini lenecek para sanal resminin zerinde iken (Yeil ksm) sa tula tklayp section seenei iaretlenir. Karmza ekranlar gelir. ekil 1.11daki

Sanal i paras
ekil 1.11: Stok ve ileme yzeylerinin seimi

10

Ekrann blnen ksmnda kesiti semek iin sar renkli yzey kenarlarndan Fare ile hareket ettirilerek konturun belirlenmesi gerekletirilir. eki l.11 lem tamamlandktan sonra OK komutuyla onaylanr. Ayn ilemler stok iinde yaplr.ilem bitiminde i parasnn ekseninde krmz bir izgiyle belirir. Bylece i paras ve stok iin konturlar belirlenmi olur. Kontur setikten sonra yntemleri belirlenmelidir. Roughing yntemi belirlenir. mode: ileme

tornalama tornalama

Location: alnndan ilemi tanmlanr.

Tala derinlii ve ileme yn de bu ksmdan belirlenir.

ekil 1.12: Kaba ileme penceresi

11

ekil 1.13: Feed ve speeds penceresi

12

Takm yollarnn hesaplatlmas

Tm ilemler bittikten sonra bu deerleri bilgisayara hesaplatlmas gerekir, bunu iin tool path replay komutu tklanr.

Simlasyon yaplmas

ekil 1.14: Simlasyon mens

13

ekil 1.15: Simlasyon sonu grnts

Tool path replay tklandktan sonra takm yollarn yeil izgi ile ekil 1.14 deki gibi grebiliriz. lemin simle edilmesi iin mendeki kamera simgesi tklanr. Simlasyon modunda ilemeyi grebilmek iin play tuuna baslr ve yaplan ilem grlebilir(eki l.15).

14

NC kodlarnn retimi

ekil 1.16: Simlasyon mens

ekil 1.17: Simlasyon sonu grnts

15

NC kodlar elde edebilmek iin NC OUTPUT MANAGEMENT mensn kullanabiliriz. Bu mende bulunan Generate NC code ikonu ile yaplr. Bu ikon tklandnda men karmza gelir. Bu mende G kodlarn karacamz ilem seimine tr kod istediimiz (iso ve apt kod tr), bu kodlarn nerede ve hangi dosya adnda olmas gibi deiiklikler yaplarak sol alt kedeki Execute tklanr. Bylece G kodlarn elde etmi oluruz. MASTERCAM program ile ilgili uygulama leneek parann seimi ki boyutlu veya boyutlu tasarm programnda izilen paralar Mastercam programnda Open penceresinden alabilir ya da kendi izim editrnde izilebilir. ekil 1.18 deki 2B ekli Torna CAM modlnde alr.

ekil 1.18: ki boyutlu tornalanacak para

ekil 1.19: Takm yolu penceresi

ekil 1.20: leme konturu seim mens

16

ekil 1.19 deki mende de grld gibi torna modl aldktan sonra takm yollar seeneinden kaba tornalama ilemini(lathe rough tool poth) seerek ileme balarz. ekil 1.20 deki men karmza kar ve burada hangi konturlar (Yzeyleri ) ilemek istiyorsak onu seeriz.

ekil 1.21: Seimi yaplm ilenecek konturlar.

Kesici takmlarn seimi ve deerlerinin atanmas

Daha sonra takm yolu penceresinden takm seilir ekil 1.22 (Takmn zerine
sa tkladmzda takm zelliklerini deitirebiliriz veya yeni bir takm oluturabiliriz.). Kesme hz, dalma hz, i mili hz yazlr.

ekil 1.22: Kesici zellikleri mens

17

leme parametr elerinin seimi Kaba ileme parametrelerinden, ileme parametreleri seilir. Kesme derinlii, X ve Zte fini pasosu, takm telafisi, tek ynl veya zig-zag ileme seilir (ekil 1.23)
ekil 1.23: Kaba ileme penceresi

Gerekli deerler ve seenekler girilerek ilem tamamlanr ve OK tklanarak ilem tamamlanr ve ekil 1.24 teki gibi takm yollar meydana gelir.

ekil 1.24: Takm yollar

Oluturduumuz her operasyon iin takm yolu operasyonlar oluur, operasyonlar parametriktir, girilen deerler daha sonradan deitirilebilir.

18

Simlasyon yaplmas Backplot ile Seilen operasyonun simlasyonu grlr. ekil 1.25teki menden Play tuu ile simlasyon izlenir.

ekil 1.25: Simlasyon mens

NC kodlarnn elde edilmesi G1 ikonuna basldnda post karma mens gelir.

G kodlarn veren ikon

Simlasyon ikonu

Alan pencereden kodlarn hangi dizinin ierisine ve uzantsnn belirlenmesinin ardndan G kodlarnn olutuu pencere karmza gelir. Bylece NC kodlarn elde etmi oluruz. (ekil 1.26)

19

ekil 1.26: NC kodlarnn elde edilmi hali

20

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Doru seenei iaretleyiniz. 1. Bir makineyi tasarlamak iin hangi programlar kullanlr? A) CAM 2. B)CAD C) CNC D)Ofis

CNC tezgahlar iin G kodlarn elde etmek iin hangi programlar kullanlr? A) CAM B)CAD C) Ofis D) CNC

3.

CATI A programnda G kodlarn elde etmek iin hangi men kullanlr? A) Part Operaton B) Simulasyon C) Nc Output Management D) Secton

4.

Hangi CAM programnn Trke dil destei mevcuttur? A) CATIA B) CMATRON C) MASTERCAM D) EDGECAM

5.

Stok kavramnn karl aadakilerden hangisidir? A) parasnn ilenmi hali B) Kullanlan kesici takmn tr C) Contur D) parasnn ilenmemi ktk hali

6.

Aadakilerden hangisi bir parann kaba olarak ilenmesi iin kullanlr? A) Rough Turn B) Finish Turn C) Groove Turn D) Strainght Turn

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlaynz.

21

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, gerekli ortam salandnda CNC torna tezghlarnda retilecek i paralarnn CAM program ile nasl izilebileceini veya hazr para dosyasn amay , bu paralar CAM programnn zelliklerini kullanarak; genel ayarlar, seim parametrelerini ve takm yollarn oluturmay reneceksiniz.

ARATIRMA A
Herhangi bir CAD programnda torna ilemine uygun paralar izip hazrlaynz. Kullanlan CAM yazlmlarna ksa bir aratrma yaparak CAM programlar ile izim yapma mantn kavramaya alnz. CNC tornalar hakknda interneti de kullanarak bilgi edininiz.

2. CAM TORNALAMA
2.1. Boyutlu Para izimi veya Hazr Para Dosyasnn Almas
CAM torna uygulamalarnda, kendimiz programn ierisinde ilenecek paray izebileceimiz gibi baka bir programda da izilmi paralar alabiliriz. Dosya transfer ilemleri yaparken daha nce izilen veya baka programlarda izilen paralar kabul edilebilir dosya uzantlarnda kaydetmemiz gerekir. Unutulmamaldr ki her program bir baka programda izilen dosyay amayabilir. Yani dosya uzantsn deitirmemiz gerekebilir. Genellikle 2 boyut izimlerin saklanmasnda DXF, DWG 3 boyut izimlerin saklanmasnda STEP, PARASOLD IGS, STL, SAT uzantl dosyalar eklinde saklanmaldr. CNC kodlarn tretmeden nce parann izilmesi gerekir (ekil 2.1)

22

ekil 2.1: Kr delikli mil

Horizontal Line dmesine tklanr izginin balang noktasn

ekil 2.2: Eksen izgisi izme

belirlemek iin C harfine baslr ve Z deeri olarak 15 yazlr, Continue dmesine baslr izginin biti noktas olarak Z deeri olarak 80 girilir ve izgi tamamlanm olur. Eksen izgisi haline getirmek iin de izginin zerine farenin sa tuu ile tklanr ve line Dialog iletiim penceresinden eksen izgisi seilir.

ekil 2.3: Co-ordinates iletiim penceresi

ekil 2.4: Line dialog Penceresi

komutu altrlr, fare ile orjin Parann kenar izgilerini izmek iin Polyline noktas iaretlenir. Co-odinats iletiim penceresinden yaralanarak parann kenar hatlar tamamlanr. Parann kenar hatlarn oluturabilmek iin Co-ordinats iletiim penceresinde girilmesi gereken deerler tablodaki gibi olmaldr.

23

X deeri 10 2.5 5 -17.5

Z deeri -15 -15 -15 -

Koordinat belirleme yntemi Incremental Incremental Incremental Incremental Incremental Incremental

ekil 2.5: Gerekli deerler girildikten sonra kenar hatlarn olumas

Bu ilemden sonra sra pahlar ve ke yuvarlatmalar oluturmaya geliyor. Pah oluturmak iin Chamfer altrlmaldr. Gelen diyalog kutusunda belirtilen deerler girilerek 1. ve 2. izgiye tklayarak pah 2 x 450 pah oluturulur.

ekil 2.6: Chamfer iletiim kutusu ve girilmesi gereken deerler

ekil 2.7: Seilecek kenarlar

ekil 2.8: Pah ileminin sonucu

24

Ke yuvarlatmalarn yapabilmek iin Radius komutu altrlmal. Komuta tkladktan sonra karmza gelen Edit Radius iletiim penceresinden ayarlamalar yapldktan sonra gerekli kenarlara tklayarak kenar yuvarlatmalar tamamlanr.

ekil 2.9: Edit radius iletiim penceresi

ekil 2.10: Ke yuvarlatmalardan sonra kenar hatlarn son ekli

Vertical Line komutunu altrarak dik olan izgiler kenar hattaki noktalar ve eken izgisinin zerine tklanarak oluturulur.

ekil 2.11: Dik izgiler oluturulduktan sonraki grnt

Polyline oluturulur.

komutu kullanlarak kr deliin eksenin st tarafndaki yars

ekil 2.12: Mildeki kr deliin yarsnn izilmi ekli

25

Mil parasnn dier yarsn elde etmek iin Mirror komutu kullanlr. Komut altrldktan sonra Mirror iletiim penceresi karmza gelir. Paramz doru bir ekilde aynalayabilmek iin belirtilen deerler girilir ve OK tuuna tklanr.

ekil 2.13: Mirror iletiim penceresi ve yazlmas gereken deerler

Aynalanacak elemanlar seildikten sonra farenin sa tuuna tklanr, bylece aynalama ilemi tamamlanr.

ekil 2.14: Parann aynalandktan sonraki grnm

En son ilem olarak sra ksmi kesit alma ilemini yapmaya gelir. Bu ilem iin ncelikle ksmi kesitin snrlarn belirlemeniz gerekir. Tarama srlarn belirlemek iin Polyline komutu ile ksmi kesit alann belirleriz. Daha sonra Trim komutu

kullanlarak atlmas gereken fazlalklar atlr. Hatch Area komutu kullanlarak gelen Crosshatch iletiim penceresinde tarama izgileri as ve izgiler arasndaki mesafe girilir. Tarama alan seildikten sonra farenin sa tuuna tklayarak tarama ilemi gerekletirilir.

26

ekil 2.16: Tarama alan seimi

ekil 2.15: Crosshatch iletiim penceresi ve verilmesi gereken tarama deerleri

llendirme komutlarn kullanarak paramzn boyutlandrma ilemlerini yaparak, parann son eklini tamamlarz.

ekil 2.17: Tarama ilemi de yaplan parann bitmi hali

Hazr Para Dosyasnn Almas

ekil 2.18: Open penceresi

27

Hazr para dosyasnn almas iin program penceresindeki FILE , OPEN ya da yandaki ikonu tklanarak daha nce izilen paralar CAM programna arlr. Farkl uzantda dosya varsa dosya tr penceresinden aracamz dosyann uzants bulunarak dosya arlr.

ekil 2.19: Farkl dosya trleri iin seenekler

2.2 CAM Programnn Seimi

Para izimi tamamlandktan veya hazr izim darndan alndktan sonra Manufacture (CAM veya kesici yol oluturma) ksmna geilir. Manufacture ksmna geebilmek iin Options mensnden Manufacture seilir.

ekil 2.20: Options mens

28

2.3. CNC Tezghnn Seimi ve Kontrol nitesi Parametre Ayarlar

Karmza gelen Machining Sequence iletiim penceresinde ilem ismini, referans noktas, kullanlacak tezgh ve kontrolcs gibi seimlerimizi yapabiliriz.

ekil 2.21: Manufacture ksmna gei komutu ve machining sequence dialog penceresi

Machining Sequence penceresinde aadaki ifadeleri, ayarlama yapmak iin girmemiz yeterlidir. Sequence name Discipline Initial CPL Machine Tool Operasyon ismi Kullanlacak tezgh torna, Freze vb. Referans noktas, para sfr noktas Tezgh kontrol nitesi, hangi tezgha uygun kod retilecekse buradan seilir.

Gerekli ayarlamalar yapldktan sonra Manufacture ksm karmza gelir ve paramz kesici yollar oluturmak iin hazrdr.

29

2.4. lem Yaplacak Yzeylerin (Konturlarn ) Seimi

Kesici yolunun tespiti kritik bir ilemdir. Program yazmnda mutlaka i parasnn balan, kullanlan kesici tr, makine boyutu ve gc gz nnde tutulmaldr. Genellikle tezghtaki arpmalar programcnn uygun nitelikte kesici yolu tespit edememesinden dolay bilgisayar tarafndan kontrol edilen makine tarafndan gerekletirilir. Bunun nne gemek iin bilgisayar grafik program vardr. Burada makinede gerekleecek olan hareketlerin grntlenmesi mmkndr. Bu oluturulan kesici yolu programnn kontroln salayacaktr. Her ne kadar program bilgisayarda kontrol edilse de daha dikkate alnacak etkenler vardr. parasnn resminin izimi, para balama ve makine ayarna kadar ayna, kesici, kesici magazini ve punta zelliklerine dikkat edilmelidir. zellikle hzl ilerleme hareketlerinin uygulanmasnda dikkatli olmak gerekmektedir. Bu ilemi yaparken makinenin ayna, gezer punta ve i paras zelliklerine dikkat edilmelidir. parasnn seilen ilerleme ve kesme hzna uygun olarak doru ve salam balanp balanmad kontrol edilmelidir. Devir says, ilerleme ve tala derinliinin doru olmasna dikkat ediniz. Devir says ve ilerleme hesaplar iin cetveller ve programlar kullanabilirsiniz. Bu deerleri temel formller kullanmak suretiyle de hesaplanabilir. Bir parann ilenebilmesi iin kesici yollarn oluturulmas esnasnda doru bir retim sreci gelitirebilmek iin uyulmas gereken sralamay bir para zerinde uygulayarak greceiz. Parann retimi iin kullanlacak operasyonlar, ilem tanmlar ve kesici takmlar tabloda verilmitir.

ekil 2.22: retimi yaplacak para

30

Nchain ile arka aptan n taraftaki pah ksmna kadar izgi/Yay/Srekli / Gruplar Profil gibi hzl ekilde karar verebilir. (1.pozisyondan 2. pozisyona krmz ile belirtilmi ksm.) Verileri girmeden nce Nchain ikonunu semeyi unutmaynz.

ekil 2.23: lenmesi iin seilecek kenarlar

Profile Extension dzenleyiciden profilin balang ve biti noktalarn semediyseniz, CAM program sizin iin tanmladnz her profilin u noktalarna balang iareti koyacaktr.

ekil 2.24: Balang noktas iareti

Eer balang noktasn belirmeyi unuttuysanz ve deitirmek isterseniz iaretin (Yldz ) zerine gelerek istediiniz noktaya doru srkleyerek gtrebilirsiniz ( Fare sol tu basl tutularak ) aretin profil zerindeki hareketine dikkat ediniz. stediiniz noktaya geldiinde iareti braknz. Farenin sa tuuna basarak kaba tornalama ilemini balatabilirsiniz.

ekil 2.25: aretinin profil zerindeki hareketi srasnda meydana gelen deiiklik

31

Parann tamamnn tornalandndan emin olmak iin kaba tornalama ilemini paradan gvenli bir uzaklkta bitirilmesinde yarar vardr. Bir sonraki komutu takip ediniz: Digitise Billet or Cycle Start Position ( Kt veya balama noktasn girin ) seenekleri aadaki gibidir. stediiniz her hangi bir noktay iaretleyerek veya koordinat girerek balang noktas belirtiniz. Ktk bilgisini Continious (Srekli) olarak belirtin veya takm yolunu giriniz. Bu safhada daha nceden Stock/Fixture komutunu kullanarak belirtmi olduumuz geometriden faydalanarak Continuous ( Srekli ) seilebilir.

ekil 2.26: Doru bir srekli seim yaplp yaplmadnn gzlemlenmesi

Continuous (Srekli)u semi olduunuzdan emin olmalsnz. Eer seim yaplmadysa o anda imle nerede duruyor ise o noktadan balayacaktr.

32

2.5. Operasyon Srasnn Oluturulmas ve zelliklerinin Seimi

lem Nu 1 2 3 4 5 6 7 Operasyon Temizleme (Basit Tornalama) Kaba Tornalama Hassas(Son) Tornalama Kaba Kanal Ama lem Tanm Yzey temizleme ilemi yaplr (3). st profil (1 den 2 ye) 1 mm paso braklr. st Profil (1 den 2 ye). Kanal (4) Kesici Takm PSBNR 2525K12 SNMG 120408 Rough Face or Turn PCLNR2525-M12 CNMG 120408 General Rough PDJNR2020k15 DNMG150408 RF151.232525-25M1 RF151.232525-25M1 R166.OG 16VM01002 10mm Stub Drill Kesici Takm Nu 1 2 3 4 5 6 7

Hassas kanal ama Kanal (4) Di ekme Delik delme M50 X 5 Di (2) Delik (5)

Tablo 2.4: Kullanlacak operasyonlar, kesici takmlar ve ilem tanmlar

CAM programlarnda imalat bilgilerini oluturmak iin gerekli komutlarn bulunduu mendr. CAM programnda kesici yolu olarak oluturulacak her bir bilgi kullanc tarafndan meydana getirilmesi zorunludur. CAM yazlmlar ile elde edilecek takm yolu imalat iin verilecek kararlarn daha hzl ve verimli olmas anlamna gelmektedir.

33

CAM bilgisi oluturma grevini Turn Cycle olarak tanmlanan kesici yollar elde etmek iin kullanlan komutlarn bulunduu mendeki komutlar aada sralanmtr. Yaplan ilk operasyondur ilenecek parann aln ve Straight Turn boyundan tala kaldrr. Bu ilem daha sonra yaplacak (Temizleme Tornalama) operasyonlarda temiz bir para yzeyinin elde edilmesini salar. Temizleme ilemi kaba tornalama ileminin temiz bir yzeyde yaplmasn salar. Kaba tornalama para zerinden profilin oluturulmas iin eitli kereler tala kaldrr. nceki temizleme Rough Turn dngsnden farkl olarak bu dng profili (Kaba Tornalama) oluturmaya yarar. Hassas tornalama dngsn parann tam lsne Finish Turn gelmesi ve kabul edilebilir bir yzey kalitesi (Fini Tornalama) oluturmas iin kullanlr. Bu dng profil boyunca tek bir gei yapar. Groove Turn lenen para zerinde kanal amak iin kullanlr. (Kanal Tornalama) Kaba ve hassas eklide uygulanabilecek kanal ileme alt komutlar mevcuttur. Thread Vida (Di) oluturmak iin kullanlan komuttur. (Vida ekme) Hole (Delik Delme) Para zerine delik delmek, punta delii amak iin kullanlan komuttur.

Ham Para eklini Belirleme Bir paray tornalama operasyonuna balamadan nce genellikle o paray temsil eden stock (Ham para eklini) oluturulmas gerekmektedir. Stock (Ktk), CAM programlarnn simlatr tarafndan simlasyon (Benzetim) srasnda, tornalama ilemlerinin yapld malzemeyi temsil eder. Tornalanacak parann balang koullarn temsil eden bir ktk oluturabilirsiniz. Bu, daha nceden dklm veya ekil verilmi bir paradan imalat yapacaksanz faydal olacaktr. Kaba tornalama ve kanal ama dngleri tala kaldrma ilemin balang noktas olarak stocku (kt) tanr.

34

Stock (Ktk) Oluturma Geometry oluturabilirsiniz. mensnden Stock/Fixture seeneini tklayarak bir ktk

ekil 2.27: Stok oluturma komutu ve diyalog penceresi

Torna Paras in Stock (Ktk) ekli Stock/Fixture iletiim penceresi eitli ktk ekilleri tanmlamanza imkan salar. Silindir yuvarlak/ubuk eklinde Ktk tornalama Dzensiz profil ekilleri, dkm, dvme, nceden ekil verilmi, Profil ekme yntemi ile ekillendirilmi okgen ekiller. Digitise STL or Solid file (STL ya da Kat Model Dosyas)
ekil 2.28: Stok tanmlama seenekleri

35

Stock tipinin tanmlanmas Silindir Ktk tipi Silindir olarak tanmlandnda ve otomatik seme kutusu aktif olduunda parann ekline gre ktk oluturulur. Eer Automatic Stock komutunu kullanmazsanz, CAM program sizden stock eklinin oluturulmas iin eksen merkezinden uzakl belli iki noktay ve ap deeri belirtmenizi isteyecektir. Start Extension (Balang Uzants) Parann arka tarafnda kalacak malzeme miktar (Ayna Taraf) End Extension (Biti Uzants) Parann n tarafnda kalacak malzeme miktar (Punta Taraf)
ekil 2.29: Stock belirleme esnasndaki tanmlamalar

Radius Extension (Yarcap Uzants) Parann byk ap tarafnda braklacak malzeme miktar Ktk Tornalama Hazr olan profilleri kullanarak (izgi ve yay ) bir ktk oluturulabilir. Ktk, tornalama ilemi yaplacak malzemenin balang halini ifade eder. rnein, daha nceden ekil verilmi, dklm veya dvlm bir malzemeden imal edeceiniz para gibi Ktk iin kendiniz profil izebilir veya daha nceden hazrlanm ise ararak kullanabilirsiniz. Daha sonra tornalama dngleri tanmlanan bu profili, ktk tornalama ileminin balang noktas olarak tanr.

36

Stock/Fixture mensnden dkm olarak kabas oluturulmu bir para iin Turn Billet seeneini seerek bir ktk tanmlayabilirsiniz.

ekil 2.30: Dkm malzemeden oluturulmu bir para iin stok tanmlama

Referans Noktalar CNC torna tezgahlarnda iki eit referans noktas vardr. Bunlar, i paras referans noktas ve tezgh referans noktasdr. paras referans noktas( sfr),Parann herhangi bir yerine tanmlanabilir.Ancak genellikle parann u merkez noktasna ayarlanr.Tretilen CNC kodlar bu referans noktasna gre oluturulur.Yani kesici hareket koordinatlar bu noktaya gre belirlenir. Sabit Sfr: Sabit sfr terimi tezghtaki mutlak, sabit bir noktay tanmlar. Manevra hareket eksenleri koordinatlarn sfra ayarlar. Sabit sfr, hareket eksenlerinin u noktalarndaki snr anahtar yoluyla kontrol sistemine tanmlanabilir. Freze tezghnda tablann drt kesinden biri sabit sfr noktas (X ve Yde) alabilir. Genellikle sol taraftaki kelerden biridir. Adndan da anlalaca gibi tezgh sfr noktas sabittir ve operatr tarafndan deitirilemez. Tezgh referans noktas tezgh reticisi tarafndan belirlenmi ve operatr tarafndan belirlenmi ve operatr tarafndan deitirilemeyen sfr noktasdr. Genellikle en byk X ve Z eksen hareketlerinin sonuna ayarlanr. Bu sfr noktas CNC programlamac iin kullanlmaz.Ancak tezgh bilgisayar tm hareketleri bu noktaya gre yapar.

37

Tornalama in Yeni Referans Noktas Oluturma Geometry mensnn Create CPL ( Yeni Referans Noktas Oluturma ) komutu altrlarak, yeni bir referans (Para Sfr) noktas tanmlanabilir. altnda

ekil 2.31: CPL komutunun altrlmas ve cpl iletiim penceresi

Eer para Sfr Noktas ayarlanmadan, kesici yollar oluturulsayd neler olabileceini dnnz! izimi kaydetme Buraya kadar bahsettiimiz ilemleri tamamladktan ve yaptklarmz kontrol edip doruluundan emin olduktan sonra, son ilem olarak yaplan almay kaydetmeye sra gelir. Bunun iin FILE mensnden SAVE tklarz ve izimimiz bizim istediimiz bir isimle kaydetmi oluruz ya da ksa yoldan CTRL+S tularna birlikte basarak izimimizi kaydedebiliriz. stediimiz bir ekli baka bir adla kaydetmek iin SAVE AS seeneini kullanrz.

2.6.Takm Yollarnn Oluturulmas

Paras Referans Noktasn Ayarlama ve Kullanlacak Kesiciyi Seme parasnn retim plan yaplrken kullanlacak kesicilerin i parasnn sfr (X=0; Z=0) noktasna gre ayarlanmalar gerekir. Her kesicinin geometrisine bal olarak X ve Z ekseninde farkllk gstermektedir. Bu farkllklar planlama safhasnda programlama metodlar ile giderilmezse, i parasnn boyutlarnda deimeler gzlenebilecei gibi kesici i parasna bindirip kazaya sebebiyet verebilir.

38

Kesicinin ayarlama ilemi, kullanlacak kesicilerden birinin kesici ucu X=0, Z=0 koordinatlarna sfrlanarak yaplr. Bu ilem yaplrken manuel kontrol sistemlerinden yararlanlr. Kontrol sistemlerinin birounda en uzun llere sahip kesici sfr kabul edilir ve dier kesicilerin boyutlar buna gre programa eksi olarak girilir. Baz sistemlerde ise tam tersini gzlemek mmkn olur. Sfrlama ilemini aadaki metotlardan biri ile yapmak mmkndr. paras aynaya balanr fener mili altrlr. En uygun kesici ile (Genellikle sa yan kalem) alndan tala alnr ve Z ekseni sfrlanr. Daha sonra sras ile tm kesiciler aln yzeye ve d apa dedirilerek ilk kesiciye gre farkllklar takm ayar sayfasna girilir. Bir dier uygulama ise zellikle eitim amal sistemlerde, kesicilerin l farkllklarna gre hazrlanm mastar kullanarak sfrlamann yaplmasdr. D ap kesicinin u profilleri mastar zerine, i ap kesicilerininki mastar iine Z eksenindeki farkllklara gre nceden ilenmitir. Mastar aynaya balandktan sonra sfrlama ilemi iin aadaki ilem sras takip edilir. Yaptnz her tornalama operasyonu iin uygun takm semek gerekir. Takm semenin bir yolu ToolStore (Takm Ktphanesinden) takm semek, dier yolu da tornalama, kanal ama gibi komutlara ait parametreleri girilmesi esnasnda operasyon mensnden takm ktphanesine ulalabilmektedir. Takm ktphanesine ulama ilemini Tooling mensnden, sadece kullanlacak takm seme ilemini de Turn Tool dmesine tklayarak yapabiliriz.

ekil 2.32: Kesici takm semek iin kullanlacak menler

Tool Store setiiniz takmlarn kaydn tutulmas ve kullanmadan nce takm grebilmeniz asndan kullanm tavsiye edilir. Tool Storeda bulunan takmlar, tiplerine gre gruplandrlmtr. rnein,i yzeye di ekme, dyzeye di ekme gibi. Kullanacanz takm seerek listeyi snrlandrabilirsiniz.

39

ekil 2.33: Tool store iletiim penceresi

Takm listesini Use Filters dmesini kullanarak filtre edip snrlandrabilirsiniz. Use Filters ( Filtre Kullan ) kutucuunu tklayp nceden hazrlanm filtreleme metodlarn kullanarak takm listesini filtre edebilirsiniz. rnein, Filtre butonunu tklayp, en byk ve en kk apl takmlar filtre edebilirsiniz. n veya Metrik birimli takmlar filtre edebilirsiniz. Takm listelerin zelliklerine gre istediiniz gibi karlarnda bulunan kolonlar iaretleyerek saklayabilirsiniz. Tool Storedan herhangi bir takm semek iin liste iinden herhangi bir takmn zerine tklayabilirsiniz. Daha sonra Select (Se) tuuna basarak malat ilemlerinde kullanmak iin bu takmn seilmesini salayabiliriz. Bir kez uygun takm setikten sonra CAM program ilikisel olarak o takmla ilgili tm bilgileri (Kesme ilerlemesi vs. ) otomatik olarak alglar ve o andaki veya bir sonraki operasyonlarda kullanlmak zere hazr duruma getirir. Tornalama takmlar eitli standartlara gre snflandrlmlardr. ISO kodlar metrik olmakla beraber ANSI kodlar in l birimini temsil eder.

40

ekil 2.34: Uygun kesici u ve u tutucu ayar yapabileceimiz iletiim penceresi

Yzey Temizleme

PSBNR2525K12 numaral takm seilir. CSS ( sabit yzey kesme hz )n aktive edin. Bu ileme annda ap deitii, anda devir says da otomatik olarak deiir;yani kesme hz sabit tutulur.

ekil 2.35: Sabit yzey seim komutu ve mens

Yaplan ilk operasyon aln ve boy temizliidir. Bu ilem daha sonra yaplacak operasyonlarda temiz bir para yzeyinin elde edilmesini salar. Temizleme ilemi kaba tornalama ileminin temiz bir yzeyde yaplmasn salar.

Straight Turning ( Dz tornalama ) ilemi komutuna tklaynz veya Turn Cycles mensnden ilgili ilemi seiniz. Ekrana operasyona ait diyalog kutusu gelecektir.

41

ekil 2.36: Staright Turning ilemi iletiim penceresi

Aadaki parametreleri giriniz: Cut Increment (Kesme lerlemesi) 4mm Link Type Rapid (Link Tipi Hzl lerleme) Digitise Start (Balama noktas belirtme) aktive edildi Canned Cycle aktive edildi (Cut Increment) Kesme Derinlii - Tm pasoyu tek seferde vermek istemiyorsanz kesme derinliini belirtiniz. rnek olarak toplamda kaldrlacak tala derinlii 6 mm ise ve verilen kesme derinlii 2 mm ise takm malzemenin yzeyinden bu tala defada kaldracak demektir. No Stepover Adjustment CAM program hazr olarak tm tornalama dnglerinde kesme derinliini eit tutar. Bu da demek oluyor ki sonu olarak kaldrlan tala derinlii 2 mm yerine 1.95mm olarak gerekleebilir. Bunun olmasnn sebebi tm kesme byklklerinin eit tutlmasnn garanti edilmesidir. Eer kesme derinlii olarak girilen deerin tam olarak alnmas isteniyor ise No Stepover Adjustment aktive edilmelidir. Digitise Start (Balama noktas ) -Kesin balama noktasn belirtmek iin bu seenei aktif duruma getirmek gerekmektedir. Eer bu seenek aktif durumda deilse CAM program balang noktas olarak takmn durduu noktay alglayacaktr. Rough Cuts Only ( Sadece Kaba Tornalama ) Takmn paradan uzaklama metodunu belirler. Takm bir sonraki yere geri dnerken Rapid hzl hareketini kontrol eder. Eer sadece kaba kesim kutucuu bo ise, takm profil boyunca kesme ilerlemesini yapar ve bir sonraki kesme balama noktasna gemeden kesmeye balad noktaya geri dner. Bir defa Yzey Temizleme zellii seildiinde OK seilerek diyalog penceresi kapatlr. 42

Ekrann sol alt kesinde beliren komut satrn gzlemleyiniz. Temizleme yapacanz parann balang ve biti noktalarn semeniz gerekmektedir. Kesme ynn, eer belirtmezseniz bu dorusal bir tornalama operasyonu olarak alglanacaktr. Kesin deerler girebilmek iin kalvyeden C tuuna basarak Co-ordinate penceresinin kullanabiliriz. diyalog

ekil 2.37: Co-ordinate penceresine girilecek deerler balang Z10 X225, Biti Z0 X-2

Kesici takmn ucunda bir radys olduundan dolay biti noktas X0 olarak belirtilirse parann X0 noktasnda kk bir iz kalacaktr. Sol alt kede kesme dorultusunu ynn belirtmeniz istendiinde. Farenin sol tuunu kullanp manevra oklarnn zerine tklayarak yn belirtebilirsiniz. Farenin sa tuunu kullanarak temizleme operasyonun bitirebilirsiniz. CAM program bu operasyon iin takm yolunu oluturur ve ekrana getirir.
ekil 2.38: Manevra oklar

ekil 2.39: Oluturulan aln tornalama takm yolu

43

Takm deitirme

Toolchange ( takm deitirme ) butonunu kullanarak takm deitirme diyalog penceresi.

ekil 2.40: Takm deitirme iletiim ekran

Kutucuklara uygun eksenlerin yanna iaret koyarak deitirmek istediiniz takmn hareket rotasn belirtiniz. rnein, parann nnde yer alan takm deitirmek iin, X ekseni hareket kutusuna iaret koymalsnz. Firstn yanndaki ksmdan taretin hangi yne doru ilk hareketi yapacan belirtebilirsiniz. Takm deitirme srasnda X ve Z eksenlerinin gerek hareketleri CNC kodlarnn tretimi srasnda belirtilir. Bir para profili tornalama Bir parann profili iki aamada tornalanr: Kaba - Profil zerinden tala kaldrmak iin Hassas (Hassas ) - Profil zerinde hassas ilemi yapmak iin. Kaba tornalama para zerinde eitli defalar gei yaparak profili oluturma ilemidir. fini (Hassas) ilemi ise para zerinde son ilemi yapmak iin kullanlr ve kesici para zerinden bir kez geer.

ekil 2.41: Kaba tornalama takm yolu ve fini tornalama takm yollar

44

Bu uygulamada, Override Lead Angle 90 olarak tanmlanarak takmn kanaln iinde kesme ilemi yapmamas salanr. Parann kaba tornalamas Kaba tornalama para zerinden profilin oluturulmas iin birden fazla tala kaldracaktr. nceki temizleme dngsnden farkl olarak bu dng profili oluturmaya yarar. Kaba tornalama yaparken kullandnz takmlar zerinde dnnz. Kaba tornalama yaparken para zerinde baz yerler kesilmeden kalacaktr, bunun sebebi takm ve profilin geometrisinden kaynaklanmaktadr. Bu tip durumlarda kalan tala kaldrmanz iin ters bir geometriye sahip takm ile aksi ynde tornalama ilemi yapmanz gerekecektir.

Kaba tornalama dngs altrlmadan nce uygun takm seimi yaplmaldr. Tool Store ierisinde PCLNR-2525M12 numaral takm sein veya oluturunuz.

ekil 2.42: Kesici takm iletiim penceresi ve takm deerleri

Balama ynne zellikle dikkat edin. Bu takm sa bir takmdr. Bu sebeple ayna saat ynnde dnmelidir (M03). Angle ( a ) seeneini Reverse ( ters ) olarak seiniz.

ekil 2.43: Kesici takm as ve ayna dn yn seimi

45

Rough Turn ( kaba tornalama ) butonuna veya Turn Cycles mensnden Rough Turn komutuna tklayarak kaba tornalama ilemini deerlerini belirleyebileceimiz iletiim penceresi ekrana gelir. Parametreleri aadaki gibi ayarlaynz: Cut Increment ( kesme derinlii ) 3 mm X & Z Offset 1 mm (fini ilem iin kalan tala miktar) Cut Direction ( Kesme Yn ) Torna Rough Cut Only ( Sadece Kaba Tornalama ) de-activated Profile Extension ( Profil Uzants ) Balang& biti 5 mm
ekil 2.44: Rough turning iletiim penceresi

X Ofsetinde girilen l radyal (Yarap) dir. Bu da 1 mmlik bir l girdiyseniz apta 2 mm tala kaldracanz anlamna gelmektedir. Rough Cuts Only ( Sadece Kaba Tornalama ) Aktive edildiinde her kesme ilemi sonunda takm hzl olarak dngnn balang noktasna gtrecektir. Bo brakldnda ise , takm kesme yapt yzey boyunca geri gelecek ve orada kalacaktr. Degression CAM Program, kesme derinliini her seferinde bu blme girilen deer kadar arttracaktr. Kesme derinlii Degression derinliine eit deere geldiinde artrm duracaktr. Profile extension ( Profil Uzants ) Her seferinde ne kadar uzunlukta bir profilin tornalanacan belirtmek iin kullanlr. Negatif deerler girildiinde tornalama mesafesi ksalacaktr.

46

Advanced sekmesine tklannca dier tanmlama penceresi ekrana gelir.

ekil 2.45: Rough turning iletiim penceresi advanced ksm

Link Type ( balantl ) kesme derinliinizin uyguland tarz etkileyecektir. Corner Type (Kenar tipi) Round (Yuvarlatlm) veya Sharp (keskin) belirlenebilir. Profile selection Strategy ksmnda ise Select by Region (Blge Seimi) ilemi yaplabilir. Profil zelliklerini bir kez belirttikten sonra, profil zerinde yapacanz kaba tornalama ileminin bilgi ve/veya bilgilerini girmeniz gerekmektedir, daha sonra kaba tornalama komutundan Progress ( ilerle ) yi sa tklayarak seiniz. OK seerek diyalog kutusunu kapatnz.

Nchain ile arka aptan n taraftaki izgi/Yay/Srekli / Gruplar Profil gibi hzl ekilde karar verebilir. Verileri girmeden nce Nchain ikonunu semeyi unutmaynz.

pah

ksmna

kadar

ekil 2.46: lenmesi iin seilecek kenarlar

47

Profile Extension dzenleyiciden profilin balang ve biti noktalarn semediyseniz, CAM program sizin iin tanmladnz her profilin u noktalarna balang iareti koyacaktr.

ekil 2.47: Balang noktas iareti

Eer balang noktasn belirtmeyi unuttuysanz ve deitirmek isterseniz iaretin (Yldz ) zerine gelerek istediiniz noktaya doru srkleyerek gtrebilirsiniz ( Fare sol tu basl tutularak ).aretin profil zerindeki hareketine dikkat ediniz. stediiniz noktaya geldiinde iareti brakn. Farenin sa tuuna basarak kaba tornalama ilemini balatabilirsiniz.
ekil 2.48: aretinin profil zerindeki hareketi srasnda meydana gelen deiiklik

Parann tamamnn tornalandndan emin olmak iin kaba tornalama ilemini paradan gvenli bir uzaklkta bitirilmesinde yarar vardr.

Bir sonraki komutu takip ediniz: Digitise Billet or Cycle Start Position ( Kt veya balama noktasn giriniz) Seenekler aadaki gibidir: stediiniz her hangi bir noktay iaretleyerek veya koordinat girerek balang noktas belirtiniz. Ktk bilgisini Srekli (Continious) veya takm yolunu giriniz. Bu safhada daha nceden Stock/Fixture komutunu kullanarak belirtmi olduumuz geometriden faydalanarak Continuous ( Srekli ) yi seebiliriz.

ekil 2.49: Doru bir srekli seim yaplp yaplmadnn gzlemlenmesi

Continuous (Srekli)yi semi olduunuzdan emin olmalsnz. Eer seim yaplmadysa o anda imle nerede duruyor ise o noktadan balayacaktr. 48

Oluan Kesici Yolunun Gzlemlenmesi. Kaba tornalama srecinde kanal aarken takm yolunun nasl olutuunu gzlemleyiniz. Kesici bu kanala girebildii kadar dalarak tala alr.Kalan ksm kanal kalemi ile daha sonra ilenir.

ekil 2.50: Oluturulan kesici yolunun incelenmesi

Takmn sadece yatay eksen boyunca deil ayn zamanda bir nce kesilen yzeyi nasl taradn gzlemleyiniz. Her ne kadar bu kaba tornalama dngs olsa da oluan yzey fini iin kabul edilebilir bir kalitede olduundan dolay bu istenen bir olaydr. Bu sonu ayn zamanda sadece Kaba Tornalama fonksiyonunun ak olmamasndan da kaynaklanmaktadr. (Rough Cuts Only).

ekil 2.51: Rough cuts only seeneinin etkisi

Parann Hassas (Fini) Tornalanmas Tool Store ierisinden yeni takmnz belirleyiniz. Bu takm 3 numaral pozisyonda bulunmaktadr.PDJNR2020K15 DNMG1504-08

ekil 2.52: Hassas ileme takm seimi

49

Main toolbar dan veya ikonu tklayarak Hassas Tornalama Dngsn aktive edin. Aadaki diyalog kutusu alacaktr.

ekil 2.53: Finish turning (Hassas Tornalama) iletiim penceresi

Aadaki bilgileri giriniz: X, Z Offset bo Canned Cycle aktif Digitise Start aktif Digitise Start kutucuunu iaretlememiz gerekir; nk takmn profile hangi noktadan deeceini grmemiz gerekmektedir. Lead blmnde takmn paraya yaklama yntemini belirtebilirsiniz rnek olarak takmn her seferindeki yaklama ve uzaklama asn 180 olarak belirtebilirsiniz Profile Extension Start, End 3mm

ekil 2.54: Finish Turning lead iletiim penceresi

50

Yaklama parametrelerini yazarken her zaman takmn ve parann profil ve llerini dikkate alnmaldr. Finish operasyonu iin istediiniz zellikleri belirttikten sonra, finish operasyonunu yapmak istediiniz profili belirtmek zorundasnz ve daha sonra farenin sa tuunu kullanarak operasyonu gerekletirebilirsiniz. Kaba Tornalama Dngsnde kullanld gibi Nchain komutunu kullanarak profil bilgilerini bu profilin dn tanmlamak iin de kullannz. CAM program bir iaret ile profilin balama noktasn belirtecektir.

ekil 2.55: Profil balama noktas

Farenin sol tuunu kullanarak okun ynn tersine evirebilirsiniz. Farenin sa tuunu kullanarak Hassas Tornalama operasyonun gerekletiriniz. CAM yazlm kesme ileminin son noktasn ise aadaki gibi bir iaret ile belirtecektir.

ekil 2.56: Profil biti noktas

Farenin sol tuundan faydalanarak, balang ve biti noktalarnn kendi iaretlerinin zerinden deitirebilirsiniz. Daha sonra farenin sa tuuna basarak operasyonu gerekletirebilirsiniz. Eer Hassas Tornalama diyalog kutusunda Digitise Start kutucuunu iaretlediyseniz, daha sonra dngnn balama noktasn belirtmek zorundasnzdr. Farenin sa tuundan faydalanarak ilemi bitiriniz. CAM program Hassas Tornalama Dngs iin bir kesici yolu yaratacaktr.

ekil 2.57: Oluturulmu finish (hassas) kesici yolu

51

Kanal tornalama Kanal Formu Oluturma: Takm ekli ve uyumu kanaln profilini oluturacaktr. Kanal Oluturma: Takm ekli ve oluturulacak profil birbirinden farkldr. Bu durumda kanal aadaki yntemlerden biri ile oluturmak zorundasnz: Kaba Kanal Tornalama, balangta var olan tala paradan kaba kanal tornalama ile kesmek Hassas Kanal Tornalama, son pasoyu Hassas Kanal Tornalama metodu ile keserek profili oluturmak Alacak Kanal boyu 15 mm olduundan kater boyunuzun uzunluunun yeterli Altrma 14 ediniz! olmasna dikkat Kaba Kanal Ama Dngs External Groove operasyonunu setikten sonra kanal kalemini seiniz.- RF151.23 2525-25M1.

ekil 2.58: Kanal ama takmn seimi ve kesici takmn oluturulmas

Takmla ilili geometri bilgileri giriniz. Width Reach (boy) 20mm Corner Radius(Genilik) 5mm Ke Radys 0.1mm Kater ls 100L X 25W X 25W

52

Hzl lerleme yntemini kullannz. Biti noktasn Z-100 X155 olarak belirtiniz.

Hzl lerleme hareketini farenin sa tuunu kullanarak sonlandrmay unutmaynz. Kaba kanal ama

Rough Groove ( kaba kanal ama ) butonunu tklayarak veya Turn Cycles mensnden Kaba Kanal ama komutunu altrabiliriz. Komut altktan sonra Rough Grooving (Kaba Kanal) ama diyalog penceresini karmza gelir.

ekil 2.59: Kaba kanal ama diyalog mens

53

Kaba boaltma stratejisini tanmlayacak bir dng tipi seilir. Sequential (Ardk) Takm kanaln bir ucundan dierine doru gider. Centre sequential (merkezi ardk) merkezde bir balang kesimi yaptktan sonra, takm kanaln bir ucuna doru ilerler . Daha sonra merkez noktaya gelir ve bu sefer dier uca doru ilerlemeye balar. Centre alternate - Merkezde bir balang kesimi yaptktan sonra kanaln her iki tarafna doru ardk olarak ilerler. Profile Extensions 1mm Bu ilem semi olduunuz profili 1 mm teler. %Stepover (Yanal adm) - 50% Z & X ofset 0.75mm Kaba Kanal Tornalama dngnzn deerlerini yukardaki gibi belirtiniz. Balang kesimini yaptktan sonra dngye geri dnerek istediimiz dier deiiklikleri de yapabiliriz. Kaba Kanal Tornalama zelliklerinizi bir keresinde belirledikten sonra, profilinizi belirleyecek bilgileri de girmeniz gerekmektedir. Daha sonra farenin sa tuundan faydalanarak tornalama ilemini gerekletirebilirsiniz. Bu durumda, Nchain bir duvar yanandan komu dier duvar yanana kadardr. Kesimin yanal admlar ile bir karklk yaratmamak iin st ap bilgilerini imdilik bilerek grmezden geliyoruz. CAM program normal hallerde tornalama ileminin balang ve biti noktalarna yldz iareti koyar. Fakat bu durumda biz Profile Extensions seeneini kullandmz iin dngnn bu ksm grmezden gelinecektir.

ekil 2.31: Balang ve biti noktalarna konan yldz iareti

Bir sonraki aamada bizden Kaba Kanal Tornalama dngsnn balang noktasn belirtmemiz istenecektir. steiniz dorultusunda, takm hzl hareket ettirdiiniz yeri seebilir ya da farenin sa tuunu kullanarak daha ileride bir yeri seebilirsiniz. Kaba Kanal Tornalama hakknda sorulacak en son soru Kesme / lerleme ynnn belirtilmesidir. (Drive/Cut Direction) Kesme ynn ve ilerlemesini belirten oklar greceksiniz. Oklarn ynn deitirmek isterseniz farenin sol tuundan faydalanarak oklarn ucundan tutarak ekseni etrafnda evirebilirsiniz. Cut Increment yerine neden %Stepover n kullanldn dnnz!

Kk okun yn ana kesme ynn temsil etmektedir. Bu durumda CAM program kesme ilerleme ynn soldan saa doru olarak belirleyecektir.

54

CAM program Kaba Kanal Tornalama takm yolunu meydana getirir.

ekil 2.60: Kaba kanal tornalama takm yolu

Rough Grooving Cycle (Kaba Kanal Tornalama dngs ) Deerlerini deitirme Kesici takmn 15mmlik mesafeyi bir seferde katletmeye altn greceksiniz. Bu da kesici takm zerine fazla yk gelmesine ve takma hasar gelmesine ya da krlmasna neden olacaktr. Oluturmu olduunuz Kaba Tornalama dngsnde gagalama) metodunu aktive ederek deiiklik yapnz. Peck Grooving (Kanal

ekil 2.61: Kaba kanal deerlerini deitirme

Peck Increment (Gagalama Artrm ) 7mm takm kmadan nce 7 mmlik bir kesim yapacaktr. Retract Distance (Geri kma Mesafesi)takmn son kesme ileminden sonra, tekrar kesmeye balamadan nce paradan uzaklama mesafesini belirtir. Bu art koulmazsa takm, tornalama dngsnn balama noktas olarak belirtilen yere kadar geri kacaktr (Start Point). Takm takm deitirme pozisyonuna gnderin.

55

Hassas Kanal Tornalama Hassas Kanal Tornalama takmn seiniz. Bu operasyon iin gerekli olan takm bir nceki operasyonda kullandnz takm ile ayn olacaktr. Hassas Kanal Tornalama operasyonunu yapabilmek iin Finish Groove (Kanal Fini)

butonunu tklayarak veya Turn Cycles menusunden Finish Groove seeneini tklayarak komutu altrabiliriz. Komut altrldktan sonra iletiim penceresi ekrana gelecektir. Belirtilen deerleri girmek gerekir. Z & X Offset bo Digitise Start aktif Profile Extensions (Profil uzatmas) digitise

ekil 2.62: Hassas kanal ileme iletiim penceresi

Bir kez Hassas Kanal Tornalama bilgilerinizi girdikten sonra kanal profilinizi oluturan bilgileri de girmelisiniz. Kaba Tornalama operasyonundan farkl olarak bu kez parann st apn semek zorundasnz. Nchain komutunu kullanabilirsiniz; fakat ap ok kk ise zorluk yaayabilirsiniz. Pencere komutundan faydalanarak (Window) kanal alacak blgenin tmn seiniz. Yakaladnz paralarn tmnn seilmesi iin fare sol tuunu soldan saa doru ilerletmeyi unutmaynz. Nesneleri pencere iine aldktan sonra farenin sa tuundan faydalanarak Hassas Kanal Tornalama dngsn balatabilirsiniz.

56

CAM program dngnn balang noktasn aadaki gibi bir ok yardm ile belirtecektir.

ekil 2.63: Dng balang noktas

Farenin sa tuunu kullanarak Hassas Kanal Tornalama dngsn balatabilirsiniz. CAM Program Hassas Kanal Tornalama dngsnn biti noktasn bir yldz ile belirtecektir.

ekil 2.64: Dng biti noktas

Balang ve biti noktalarnn yerini deitirmek iin, farenin sa tuu ile balang veya biti noktasna tklayabilir , daha sonra sol tu ile doru pozisyonlar belirtebilirsiniz. Farenin sa tuu yardm ile Hassas Kanal Tornalama dngs komutunu balatabilirsiniz. Eer Finish Grooving ( Kanal Fini) diyalogunda Digitise Start kutusu iaretli ise, Kanal finish dngs iin balang noktas (Start Point) tanmlamalsnz. Sonra Farenin sa tuu ile kanal finish komutunu sonlandrnz.

Takm takm deitirme noktasna gndermeyi unutmaynz!

57

Di ekme Dngs Tool Storedan doru d di ekme takmn sein. R166.OG 16VM01-002.

ekil 2.65: Vida amak iin gerekli kesicinin belirlenmesi iin kullanlan diyalog mens

Seilen kesici ile ilgili baz ayarlamalar aadaki deerlere sahip olmaldr. Reach ( Adm ) 3mm Included Angle ( A ) 60 Nose Radius ( U radyusu ) 0.2mm Kater Tutucu 75L X 20W X 20D

Di ekme operasyonu Thread ikonuna ya da Turn Cycles Men ierisinden altrlarak, Di ekme dngs penceresinin almas salanr.

ekil 2.66: Di ama iletiim penceresi

Aadaki bilgiler Tanmlanr: Pitch 5 (Hatve) Lead In/Out <None> Link Type - Chase Both Cycle Canned Cycle 58

Link Type Takmn paray kesmeye balama davrann belirler. Chase both (Her iki yzey) in Takm feedrate (kesme hz) iinde iken di dngsnn hesaplanmasn salyacaktr. Approach/Retract Angle Takmnyaklama ve uzaklama as. Eer bo braklrsa giri as takmn radysne eit olacaktr. Lead In/Out Profile Extensions ile benzerlik gsterir, di ekme boyunu istendii kadar uzatr veya negatif deer girildiinde ksaltr. Uzunluk birimi mm veya in olarak deil hatve ile belirtilir. Depth ( derinlik ) Parametreleri Diin toplam derinlii belirtilir, cut increment ve Spring Cuts, deerlerini diyalog kutusuna ilenir.

Aadaki girilmelidir:

deerler

Degression Factor -2 Total Depth ( Toplam derinlik ) 2mm Cut Increment ( kesme ilerlemesi ) 0.5 Final Increment 0.2 Spring Cuts 2
ekil 2.67: Di ama parametrelerinin belirtmek iin kullanlan diyalog mens

Degression Factor Di ekme operasyonu baar ile tamamlanm her gei sonunda derinliin ne kadar azaltlacan hesaplamaya yardmc faktr belirtir. 2 olarak belirtilen faktr sabit bir hacim art oluturur. rnein, di ekme operasyonu bitimine yaklaldka otomatik olarak derinlik arttrlr. 1 olarak seilen bir deer ise balangta ve sonda kaldrlan pasonun derinliinin ayn olmas anlamna gelir. Final Increment En son kesme derinliini belirtir. Gerek kesme derinlikleri Code Wizard ierisinde, Cut Increment ve Final Increment deerlerinin yazl olduu bir Token ierisinden ekilir. Cut Increment Her geite takmn kesme ynndeki ilerleme miktarn belirtir. Eer kesme faktr 1.0 deerinden farkl girilirse, kesme ilerlemesi dngnn balangcnda verilen ilk derinlik kadar alglanacak ve takm yolu da ona gre oluturulacaktr.

59

Bir kez di ekme bilgilerini girdiinizde, di ekilecekap temsil eden izgiyi semeniz gerekmektedir. OK tuuna basarak diyalog kutusunu kapatabilirsiniz. 50 mm ap belirten izgi tanmlanr. Di ekme ilemi izginin bitimine en yakn seilen noktadan balayacaktr. Balama noktasn belirttiiniz noktann izginin sa tarafnda kalmasna dikkat ediniz. Bu durumda ektiiniz diin sa di olmasn salayacaksnz (lerleme sadan sola doru olacaktr). Delik Delme Dngs

ToolStore ierisinde ap 10 mm olan H.S.S. Drill ( matkap ) tanmlanr.

Main toolbar ierisinden Hole butonunu seerek bir delik delebilirsiniz. Hole Cycle ( Delik Delme Dngs ) diyalog penceresi alacaktr.

ekil 2.68: Hole cycle delik delme ileminin diyalog mens

Aadaki deerleri girin: Canned Cycle aktif post prosesrn G81 komutu olumas salanr Depths (Derinlik) Clearance 5mm Level 0 mm Depth -25mm

60

ekil 2.69: Delik delme ileminde girilen deerlerin grafiksel olarak ifade edilmesi

Eer Step parametreleri kullanlarak delik delme ilemi yaplsayd kesici yolunun ya da CNC programnn ne gibi bir fark olurdu? OK tuunu seerek pencereyi kapatnz. Bir kez delik deerlerini girdikten sonra CAM program deliinizin Z,X 0 pozisyonunda olduunu kontrol edecek ve paramz ileyecektir. Bu ilemi gerekletirmi bulunuyorsunuz. Takm referans noktasna ( Home Position ) gnderebilirsiniz.

61

2.7.Oluturulan Takm Yollarna Gre Programn Simlasyonla Kontrol

CAM program simlatr takm yolunu kat olarak gsterebilir. Bir ilemin benzetimini grebilmek iin Simulate Machining komutu kullanlr.

Simulate Machining ksm yeni bir ekran olarak karmza gelir bu ortamda oluturulan kesici yolar ile birlikte kullanlan kesici, takm tutucuyu ve balama aparatlar gsterilir. Bu sayede geree son derece yakn bir tala kaldrma operasyonu benzetimi gerekletirilir. Simlasyon hz, ekranda yeri deitirilebilir ve dinamik grnt zellii kullanlabilir. ap tornalama operasyonlar iin gerek boyutun kadar bir grntye ulalabilir ki bu da gayet salkl bir grnt olana sunar. Grselliin tesinde benzetim ilemi srasnda kesici yollarda bir hatann olup olmad,gereksiz hareketler mu ve takm tutucunun arpmalar varsa grlebilir.

ekil 2.70: lenen parann benzetim ileminden sonraki grnm

2.8. Oluturulan Takm Yollarna Gre CNC Kodlarnn retimi

Paray ileyip simlatrde kontrol yapldktan sonraki son aama bir CNC program oluturmaktr. Bu ilem CAM bilgilerini bir postprosesr(son ilemci) ile altrarak olur. Generate Code ikonunu tklayarak diyalog penceresi takip edilir Bir CNC ad yazmanz gerekmektedir CNC Name bu sadece klasr ve dosya ad yazmak anlamna gelir.

62

ekil 2.71: CNC Kod retme iletiim penceresi

CNC kodlarnn ktsn alabilmek iin aadakiler girilmelidir. CNC Name geerli bir klasr ve dosya ad seiniz Open Editor aktif (CNC kodlar retildikten sonra NC editr ile grntlensin) Single Toolchange Only seeneini kullanarak CAM programnn kullanlan takm seerek tek bir takm iin kod louturmasn salayabilirsiniz. Eer None seenei aktif ise kullanlan btn takmlarn kodlar retilir. OK tklanarak kodlarn retilmesi salanr. Setiiniz postprosesre bal olarak bir dizi soru cevap penceresi alacaktr OK tuuna baslarak pencereler geilir. Bu bilgiler program dosyalarnn oluturulmas iin gereklidir.

ekil 2.72: Sorulan soru cevap pencerelerinden bir rnek

CAM program otomatik olarak NC Editor penceresini aacaktr. CNC programnz burada grp inceleyebilir ve dzenleyebiliriz.

63

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Vidal mil parasnn CAM programnda kesici yollarn belirleyiniz.

LEM BASAMAKLARI

NERLER

Parann geometrisini seebilmek iin para izilmi olmaldr. izilmemie yeniden CAM programn parann geometrisini izilmelisiniz. Referans noktas tanmlama seiniz ve referans noktas tanmlaynz. ielmi Geometry mensnde Create CPL komutu ile yapmalsnz. Manufacture ortamna geebilmek iin Para zerinde kesici yolu oluturmak iin Options mensnden Manufacture manufacture ortamna geiniz. semelisiniz. Doru kesicileri seebilmek iin Tool Store Kesici yollarn belirlemek iin doru (Takm Ktphanesi) ksmndan doru kesicileri seiniz. kesiiler seilmeli, eer yok ise istenen kesiciler oluturulmalsnz. Parann ilenme aamalarna gre Turn Kesici yolunu belirleyiniz. Cycles mensnden ihtiya duyulacak olan operasyonlar sra ile kullanlmalsnz. Belirlenen kesici yollarnn doruluunu CAM program simlatr kullanlarak kontrol ediniz. kesici yollarn doruluu kontrol etmelisiniz. Generate Code ikonunu tklayarak diyalog Belirlenen kesici yollarnn CNC kodlarn penceresi takip edilerek, ihtiya duyulan NC oluturunuz kodlarn oluturabilirsiniz.

64

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen lme deerlendirme Sorularnda doru seenei iaretleyiniz. 1. 2. Kesin koordinat belirlemek iin Co-ordinate iletiim kutusu hangi tular ile alr? A) C B)CTRL + C C) Alt + C D)Enter Manufacture (malat) ortamna hangi ana mennn altndan ulaabiliriz? A) Geometry B) Operation C) Turn Cycles D) Options Takm seimi ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr? A) Sadece kullanlacak takm semek iin Turn Tool mens kullanlr. B) Kesici takm seimi iin Tool Store (Takm ktphanesi) kullanlr. C) CAM program gerekli ilem iin bize otomatik kesici takm seer. D) Bir kez uygun takm seildikten sonraki operasyonlarda da kullanlabilir. Kesicinin takm deitirme noktasna nce Z ekseninde gitmesini istiyorsak aadakilerden hangisini yaparz. A) First Ksmnda Zyi seeriz ve Z Fixed seeneini iaretleriz ve onaylarz. B) First Ksmnda Xi seeriz ve onaylarz. C) First Ksmnda Zi seeriz ve onaylarz. D) First Ksmnda Xi seeriz ve Z Fixed seeneini iaretleriz ve onaylarz. Kesici yolunun belirlenmesi ileminde dikkat edilmesi gereken aadakilerden hangisidir? A) parasnn balanma ekli B) Kullanlan kesici takmn tr C) Kullanlacak tezghn boyutlar ve gc D) Hepsi Aadakilerden hangisi bir parann kaba olarak ilenmesi iin kullanlr? A) Rough Turn B) Finish Turn C) Groove Turn D) Strainght Turn

3.

4.

5.

6.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlaynz.

65

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Aada resmi verilen Uygulama Faaliyeti 1 izdiimiz Kalp Balama Sapnn uygun takmlar seerek kesici yollarn belirleyiniz.

AIKLAMA: Aada listelenen davranlarn gzlediyseniz EVET, gzleyemediyseniz HAYIR, stununda bulunan kutucua (+) veya (-) iareti koyunuz.

DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 5 6 7 Manufacture ortamna geebildiniz mi? Her ilem iin doru kesici takmlar belirleyebildiniz mi? Parann kesici yollarn doru bir ekilde oluturabildiniz mi? Kesici yollarnn oluturulmas srasnda doru parametreleri (Ilerleme hz, devir say vb.) seebildiniz mi? Her operasyon sonunda kesiciyi takm deitirme noktasna gnderdiniz mi? Oluturduunuz kesici yollarn simlatr yardm ile inceleyip problemleri tespit edebildiniz mi? Oluturulan kesici yollarnn NC ktlarn (G ve M) kodlarn alabildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Eer faaliyette gzlediiniz eksiklik varsa, faaliyete tekrar dnp retmeninize danarak bunlar tamamlaynz.

66

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve becerilerin llmesi iin retmeniniz size lme aralar uygulayacaktr. lme sonularnza gre sizin modl ile ilgili durumunuz retmeniniz tarafndan deerlendirilecektir. Bu deerlendirme iin retmeninize bavurunuz.

67

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 B A C C D A

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 C D C C D A

68

KAYNAKA
BEDFORD D.D., M.R. HENDERSON, P.M. WOLFE, Computer ntegrated Design and Manufacturing, McGrawn Hill Inc. Singapore, 1991. SES3000 Mastercam Torna CAM Eitim Notlar GLER Ali Osman, Hasan ALTAY, smal MEYDAN, Soner OKUR, TS-SO 9001 Kalite Gvence Sitemleri ve Talal retimde Uygulanabilirlii, Yaynlanmam Bitirme Tezi, stanbul, 1999. GLER Ali Osman Tophane Endstri Meslek Lisesi Kalp Blm, CAD ve CNC Ders Notlar, Bursa, 2004. BOZDEMR Murat Tophane Endstri Meslek Lisesi Kalp Blm, CAD / CAM Ders Notlar, Bursa, 2005. UMTA, Solidcam Eitim Notlar. stanbul 2006 GROOWER E.W., J.R. Zimmers, CAD/CAM: Computer Design And Manufacturing, Prestice-Hall International Editions, UK, 1992. KALPAKJIAN S., Manufacturing Engineering and Technolojy,AddisonWesley Publising Company, NewYork, USA, 1990. GLESN M,A GLL, AVCI, G AKDOAN MasterCAM ile Tasarm ve retim, Asil Yayn ve Datm, Ankara,2004. ERKAN Aahan CAD / CAM Ders notlar, 2004. Pathtrace Engineering System EdgeCAM User Guide, UK, 2005. ZEID I., CAD/CAM Theory and Practice, McGrawn Hill Inc. Singapore, 1991 CNC ile lemeye Giri, MEB Yaynlar, Yayn nu 2732, 1994. CNC Para Programlama, MEB Yaynlar, Yayn nu 2733, 1994. Muhtelif internet adresleri blm ve sayfalar www.autodesk.com www.cadem.com.tr www.cadokulu.com/forum www.catia.com www.cimco-software.com www.mecsoft.com www.deskcnc.com www.delcam.com www.edgecam.com www.gibbscam.com www.grupotomasyon.com.tr www.istmak.com www.marelmakina.com www.mastercam.com www.openmind.de www.ptc.com/products/sw_landing.htm www.ses3000.com www.sayisalgrafik.com.tr www.ugs.com www.zirve-yazilim.com 69