FiLM VEGER<;EK (II) DOl;. Dr.

Secll BUKER

Yonetmen Gercegi Sorguluyor:

Blow-Up
Gercekligi soyut bir bicimde yeniden yarat, mak istiyorum. Gercegin dogasim sorguluyorum. Filmin gorsel yonu ile ilgili olarak ammsanmasi gereken nokta bu. Michelangelo Antonioni

Yogun yesil, Yesilin icinden tamtrna yazrlari beliriyor. Yazilar once siyah. Siyahi mavi kaphyor. Mavide olam secemiyoruz. Mavi belirsiz. BLOWUP cikryor karsmuza. BLOWUP biiyiik. Ama BLOWUP'ta olam goremiyoruz. BLOWUP biiyiiyor. Gorur gibi olu, yoruz. BLOWUP yitip gidiyor. Boylece rontgencilik. sona eriyor.
Filmin ilk goruntiisii: buyiik bir bina. Cercevenin solundan bir cip gorimtuye girer. Cipte siyah giysili gencler vardir. Dolasirlar. Aralarinda siyah beyaz ceketli, siyah beyaz sapkah olanlar da vardrr. Arkalanm dondiiklerinde siyah beyazi cok daha iyi seceriz. Mim yapan gencler bunlar. Kimilerinin yiizleri beyaz. Cipten "inerler. Kosarlar. Aralannda kirrmziyi yegleyenler vardir. Diislem-

113

sel bir diinya yaratirlar. Antonioni bu dimyada cok uzun siire kalmamiza izin vermez. Bizi gercek diinyaya gecirir, Yoksullar geceyi gecirdikleri bannaklanndan cikarlar. Aralannda Iotograf ustasi Thomas vardir. Beyaz duvar boyunca yiiriirler. Beyaz duvann iizerindeki raylardan siyah bir tren gecer.
KIZd <;01' de renkler ozneldi. Filmin biiyiik bir boliimilnde ger-

ceklik nevrozlu bir kadimn goziinden gosteriliyordu . Blow-Up'ta ise sorunum cok baskaydi, Londra'nm baskalari icin degil, benim icin ne renk olduguna karar verdim. Caddelerin rengini oykuye gore degistirdim (aktaran Rifkin, 1982: 102). Hyde Park ona gereksindigi yo gun yesili dogal olarak sunar. Thomas Hyde Park'ta fotograf makinesi ile gorgiil gercekligi ya, kaladigim samr. Mekanik olarak kaydedilmis duragan goriintiilerIe gercege ulasacagim diisiiniir. DI~ gercekligi Fotograf makinesi ile denetledigini samr. Rontgenci gibi calisir. DI~ gercekligin onu denetledigini gorur. Yamldigim anlar, diis kirikhgma ugrar. Thomas gorgiil gercekligi yakalamak icin bir belgeselci tavriyla fotograflar ceker. Yoksullarla bir gece gecirir. Sabah onlardan ayrihr. Siyah Rolls Royce'una biner. Iki zenci rahibe beyaz giysileriyle goriirrtiiye girerler. Siyah bir otomobil rahibelerin onunden gecer. Caddeyi mim yapan gencler doldurur. Thomas'dan yardrm isterler. Thomas onlara para verir. Yeniden yola koyulur. Bu kez once mavi, sonra da kirrmzi bir otobiis yolunu keser. Thomas onlara yol verir. Yeniden yola koyuldugunda iist a c;:I1 I cekim siyah Rolls Royce'un beyaz dosemelerini gormernizi saglar, Thomas stiidyoya vanr. Siyah kapmm iizerindeki beyaz 39 carpar gozirmuze. Thomas bir fotograf ustasidir. Cektigi siyah beyaz Fotograflarla iinltidiir. Renklerin arasindan gecer, ama her zaman siyah beyaza ulasu'. Seyleri siyah beyaz gormek ister. Stiidyonun girisinde siyah beyaz bir fotograf asihdir. Stiidyonun merdivenleri beyaz, merdivenlerin iizerindeki hah siyahtir. Yardimcisi Reg siyah beyaz cizgili fincandan kahvesini yudumlar. Thomas beyaz bir kapiyi acar. Beyaz tenli giysili Verushka cikar karsrrmza. Verushka paz vermek icin Thomas'i bekler. Paris'e gide, cegini sayler. Acele eder. Thomas aldirrnaz. Gercegi yeniden diizenler. Gercege bicim verir. Renklerden yararlarnr. Verushka'nm fo114

tograflarmi ceker. Antonioni renkli diinyada e;:01<. uzun bir siire kalmarmza goz yummaz. Bizi Thomas'm yardimcisi Reg'e gecirir. Reg siyah pantolonu beyaz gomlegi ile beyaz bir duvarm ontindedir. Masamn iizerinde siyah fotograf makineleri dizilidir. Thomas stiidyodan cikar. Ressam arkadasi Bill'e gider. Billin evinde de siyah beyazlar carpar goziimiize, Bill de bir sanatci olarak gercegi yeniden diizenler. Gercege bicim verir. Renklerden yararlamr. Bill sprey boyayla rengin derinligine ve lekeye dayanan soyut resimler yapar. Resimler nesnel gercegi degil, sanatcimn oznel gercegini yansrtir, Tipki Thomas'm fotograflari gibi. Bill'in resimlerinin anlarm yoktur. Bill onlan cocuklarm yaptigi resimlere benzetir. Onlarda daha sonra tutunacak bir sey bulur. Bunu de, dektif oykulerinde ipucu bulmaya benzetir. Filmde Thomas da cektigi Iotograflara dayanarak bir dedektif oykii kahramam gibi ip ueu bulmaya cahsir, Thomas stiidyoya doner. Bu kez stiidyo renklenmistir. Unlit fotograf ustasina modellik etmek icin can atan iki gene kizm iizerinde siyah beyazm dismdaki tiim renkler vardir. Thomas onlarla ilgilcnmez. Yalmz kizlardan birinin elindeki eflatun cantaya gozii takihr. Kiza bu seytansi cantayi atrnasim sayler. Bu renk filmde daha soma yeniden karsirmza crkar. Modellerle cahsrrken renkleri diizenleyen Thomas gercek yasamda renklere dayanamaz. Thomas Rolls Royce'a atlar. Ates kirrmzisi binalann oniinden gecer, Civit mavisi bir binaya ulasir. Koseyi doner, koyu kahverengi binalan gee;:er, kahverenginin tonu degisir, kahverengi soluklasrr, karsidan beyaz bir bina goriiniir, Thomas'm yine siyah beyaza ulasacagini anlanz. Cok gecmeden Thomas antikaciya vanr. Thomas manzara resimleri almak ister. Antikacidaki yash adamla iletisim kuramaz. Yash adam manzara resimleri olrnadignu sayler. Thomas antikacidan cikar. Manzara resimleri yoktur, ama Thomas fotograf cekebilir. Thomas parka yonelir. Yesil baslar. Yesil giderek yogunlasir. Yesilde siyah ceket, beyaz pantolonu, mavi gomlegi ile Thomas vardir. Thomas yesilde goriintiileyecek bir sey arar. Birdenbire bir cift goriir. Ucar Thomas. Merdivenleri iicer beser crkar. Cifte ulasir, Fotograflarmi ceker. KlZ onu goriir. Fotograflari ister. Thomas fotograflari vermez. Antonioni uzun cekimlerle yesili bize hissettirir. Yesile doyanz. Yesil Thomas'm da bizim de gercegi gormemizi engeller.

115

Thomas antikaciya doner. Bu kez bir kizla karsrlasir. Onunla iletisirn kurabilir. Pervane almaya karar verir. Cok acele eder. Onsuz yasayamayacagmi sayler. Pervane Thornas'm icine diistiigii kiSIr donguniin simgesidir. Thomas gercege ulasmak istedikce dongii icinden cikilmaz olacaktir. Thomas antikacidan cikar, Siyah be. yaza dogru bir yolculuk daha baslar, Thomas Hyde Park boyunca surer. Koseyi doner, koyu kahverengi binalan gecer, kahverenginin tonu degisir, kahverengi soluklasir, soluklasrr, Thomas kahverengi cizgili beyaz bir otobusii gecer. Siyah beyaz lokantaya ulasir. Siyah beyaz giysili bir kadm lokantanm oniinden gecer. Lokantada yazar arkadasi Ron vardir. Thomas ona cektigi fotograflan gosterir. Fotograflarr bir kitapta toplayacaktir. Ron'a sabah parkta cektigi fotograflardan soz eder. Sessizligi, huzuru yansitan bu fotograflari kitabm sonuna koymayi diisiiniir. Ciinkii elinde kentin siddetini, giirultii patirdismi yansitan pek cok fotograf vardir. Thomas siddetin kentte, huzurun parta oldugunu dii, siiniir, Lokantada otururken bir erkegin onu gozledigini goriir. DIsari firlar. Ama onu kentin kalabaligmda yitirir. Rolls Royce'una biner. Kirrmzi bir otobiis Thornas'm yolunu oylesine keser ki kirmitum perdeyi kaplar. Kirrmzidan baskasi gorunmez olur. Thornas'm oldukca tehlikeli bir seriiveni yasamak iizere yola ciktigmi anlanz. Cok ilerleyemez. Bu kez de yolunu gencler keser. Siyah beyazh bir kiz ona bir pankart verir. Pankartta GO AWAY vazihdir. Thomas pankarti otomobilin arkasma koyar. Thomas'! bir otomobilin izledigini goriiruz. Thomas studyoya varir, girmez. Kirrmzi telefon kuliibesine girer. Onu bir sure kirrmzmm icinde goriiriiz. Stiidyoya yoneldiginde kizm (Jane) onu bekledigini goriir. Stiidyoya girerler. Stiidyoda Thomas da Jane de yalan sayler. Thomas negatifleri verecegini sayler, ama vermez. Jane de yanhs telefon numarasi verir. Goriintiilerde yogun bir bicimde varhgmi siirdiiren moru Antonioni aldatma, aldanma, yamlma ile ilgili olarak kullamr. Thomas aldatrldigim bilmez. Mutludur. Karanhk odaya kosar. Odamn mor kapisim kapatir. Ahci saga kayar. Yamp sonen kirrmzi bir lambarnn iizerinde durur. Thomas kapiyi acar. Elinde filmlerle disart cikar. Baska bir odaya girer. Odanm yesil kapisim kapatrr. Thomas bu kez yesilin arkasmdadir.

Zl

116

Negatiflere biiyiitecle bakar. ilgisini ceken iki cekirni buyiitiir. Salona gider. Fotograflarin karsisma oturur. Siyah beyaz fotograflarda rengin aldaticihgi yoktur artik. Fotograflann birinde Jane erkeg: kolundan ceker. Obirriinde ise opiisiirler. Jane Iotografm dismda bir yere bakiyor gibidir. Thomas kuskulamr. Ama bir anlam cikartamaz. Lotmari'a gore Thomas fotograflari zamansal baglamlarmdan cikarttigi icin anlama ulasamaz (1973: 140). Thomas bir baska fotograf ahr. Obiirlerinin yamna asar. Birbir. lerine sarrlrms cifti daha yakmdan goriiruz. Thomas Jane'in nereye baktrgiru bulmaya cahsir. Arna bosuna. Biiyiitecle bakar. Jane'in baktigi noktayi isaretler. Fotografi duvardan cikartrr. Anlami baglamdan otiirii cikartrnaya cahsir. Yine olmaz. Karanhk odaya gidel'. Fotografi buyirtiir. Duvara asar. Olayi yeniden kurmaya cahsrr. Jane ile erkek sarihrlar. Cahhklarm arasmdan biri onlara bakar. Jane de ona bakar. Thomas Jane'in verdigi numarayi cevirir. Numara yanhstir. Thomas yeniden karanhk odaya girer. Fotografi buyiitiir. Duvara asar. Calihklarm arasmda silahh eli gorur, Thomas buyiittugii fotograflarla yeni bir baglam yaratir, Artik her sey aciktrr. Thomas mutludur. Sevincle Rori'a telefon eder. Bu sabah parkta bir cinayeti onledigini soyler, Thomas nesnel gerceklikten yine uzaktir. Ama yanildigmi bilmez. Kapi cahmr, Model olmaya can atan kizlar gelir. Perde yine renklenir. Mol' yine basattir. Thomas, kizlarla gecirdigi eglenceli dakikalardan sonra, fotograflari ammsar. Kizlari savar. Bir an once Iotograflara kavusmak ister. Park! gosteren Iotograflardan birini yeniden biiyiitiir. Cesedi gorur. Gercegi ciplak gozle gormek ister. Parka gitmeye karar verir. Karanhk park ona gercegi sunar. Thomas cesedi gorur. Ona dokunur. Stiidyoya doner. Antikacidan aldigi pervaneye dogru yiiriir. Dalgmdir. Fotograflarm calmdigmi goriir. Negatifleri arar. Onlan da bulamaz. Fotograflardan biri yerdedir. Cesedi gordugii fotograftrr bu. Siyah beyaz lekelerden olusan fotograf tek basma pek anlarnh degildir. Patricia gelir (Thomas Jane'e Patricia'mn karisi oldugunu soyler, Soma karisi olmadigim soyler, izleyici gercegi ogrenemez). Thornas'a ne aradigim sorar. Thomas bu sabah birinin olduruldugiinu soyler. Patricia olaym nasil oldugunu sorar. Thomas Bilmiyorum, gorrnedim. der. Yerde buldugu fotograh Patricia' ya gosterlr. Iste ceset del'. Patricia fotografa bakar. Hill'in yaptigi resme benziyor del'. Thomas Evet der.

117

Thomas gercek kamtlar bulmak zorundadir. Rori'u olay yerine gotiirmeye karar verir. Yola koyulur. Yolda Jane'i goriir. Ama onu kentin kalabaligmda yitirir. Ron'un evine vanr. Yine siyah beyazlar carpar goziimiize. Evde parti vardir. Thomas Rori'a anlatmaya cahsir. Ama Ron isitecek durumda degildir. Thomas Verushka'yi gorur. Ona Bu gece Paris'te olmayacak miydin? diye sorar. Verushka Paris'teyim der. Thomas Rori'a cesedi gosterrnek ister. Fotograf cekrnek zorunda olduklanm sayler. Ron Fotografci sensin der. Ona parkta ne gordiigiinu sorar. Thomas Hicbir sey der. Ron ondan partiye katilmasim ister. Ertesi sabah Ron yine parka gider. Fotograf makinesi yanmdadir. Ama ceset yoktur. Yalmzca yesil vardir. Siyah ciple gencler gelirler. Bir kizla bir erkek tenis kortunda topsuz ve raketsiz tenis oynamaya baslar. Obiirleri onlan izler. Thomas da izler. Top kortun disma diiser. Gencler Thomas'dan yardirn isterler. Tipki filmin basmdaki gibi, Thomas gider. Topu ahr. Frrlatrr. Oyun siirer. Thomas raketin sesini duyar. Thomas topu almayi kabul ettiginde diislem diinyasim secer. Mim yapan gencler diislem diinyasrrn bilerek, bilincle secerler. Onlar filmin sonunda yok olmazlar. Thomas gorgiil gercekligi yakaladigirn samr. Aldamr. Yogun yesilrn ortasmda siyah beyaz giysileri ile kiiciiliir, kiiciiliir yok olur. Thomas'm yok oldugu noktadan SON yazisr belirir. KAYNAK<;A Lotman, Y. (1973) Sinema Estetiglnln Sorunlari. Cev. O. Oziigul. istanbul: De Yaymevi, 1986. Lyons, R. J. (1976) Michelangelo Antonionl's Nee-Realism: A World View. New York: Arno Press. Rifkin, N. (1982) Antonioni's Visual Language. Ann Arbor, Mich: UMI Research Press.

118