nsz

AB on yl nce Ortak D ve Gvenlik Politikasn (CFSP) yrrle koyduu zaman nsan Haklarn bu politikann merkezine yerletirdi. Bu, hukukun stnlne sayg duyulmas ve hukukun stnlnn desteklenmesi grnden ve temel hak ve zgrlklerin sadece Avrupa Birlii'ni (AB) tanmlamakla kalmad, ayn zamanda bizim karmza da uygun olduu kanaatinden kaynaklanmtr. 2003te kabul edilen ve geen yl bir kez daha gzden geirilen Avrupa Gvenlik Stratejisi ak bir biimde iyi ynetimin yaygnlatrlmas, sosyal ve politik reformun desteklenmesi, rvet ve yetkinin ktye kullanlmasnn stesinden gelme, hukukun stnln tesis etme ve insan haklarnn korunmasnn uluslararas dzenin glendirilmesinin en iyi aralar olduunu ifade eder.

Avrupa Birlii'nin nem verdii sorunlar kapsayan bu lke Kurallar, insan haklar politikamzn ayrlmaz bir parasdr. Bu lke Kurallar alandaki AB temsilciliklerinin, politikamz daha iyi uygulamalarna yardm edecek kullanl aralardr. dam Cezasna dair ilk lke Kural 1998de gelitirilmitir. Bunu, kence, nc lkeler ile Diyalog, Silahl atmalardan Etkilenen ocuklar, nsan Haklar Savunucular, ocuk Haklar ve Kadna Kar iddete odaklanan dier alt lke Kural izlemitir.

lk be lke Kural drt yl nce bir bror olarak yaymlanmtr; bu yeni yaym o zamandan beri benimsenen bu lkeleri ilave eder. Bu kitapn yaym iin hazrlk srasnda btn eski lkeler gzden geirilmi ve 2005ten bu yana hem Birlikte hem de Birlik d ortamda gerekleen deiiklikleri yanstmak iin bir gncelleme srecinden gemitir. Javier Solana, Genel Sekreter/CFSP Yksek Temsilcisi

* * *

indekiler 1. dam cezas (1998) (2008de gncellenmitir) kence ve dier zalimane, insanlk d veya onur krc muamele veya cezalar (2001) (2008de gncellenmitir) nsan Haklar Diyalou (2001) (2009da gncellenmitir) ocuklar ve silahl atmalar (2003) (2008de gncellenmitir) nsan Haklar Savunucular (2004) (2008de gncellenmitir) ocuk Haklarnn Gelitirilmesi ve Korunmas (2007) Kadnlar ve kz ocuklarna ynelik iddetin ve her trl ayrmcln nlenmesi (2008) * * *

2.

3.

4.

5.

6. 7.

1. I.

dam Cezas Giri

Birlemi Milletlerin Uluslararas Siyasi ve Medeni Haklar Misak (ICCPR), ocuk Haklarna Dair Szleme (CRC) ve Ekonomik ve Sosyal Komitenin (ECOSOC) dam Cezasna Mahkum Edilenlerin Haklarnn Korunmasna Dair Gvenceleri, idam cezasnn uygulanabilecei kstl artlar belirlemilerdir. Uluslararas Siyasi ve Medeni Haklar Misaknn (ICCPR) kinci htiyari Protokol, devletlerin idam cezasn daimi ekilde kaldrmay taahht etmelerini tevik etmektedir. Avrupa Birlii daha da ileriye giderek idam cezasn kaldrmay kendisi ve dierleri iin de desteklemektedir. Genel Kurul'un 62. oturumu srasnda Genel Kurul'un Btn yeleri idam cezasnn kullanm konusunda bir Moratoryumla ilgili nc Komite kararn benimsemitir (62/149). Avrupa Birlii, Genel Kurulda bu giriimi baarl bir ekilde yrten ve ynlendiren blgeler st ittifakta etkin olarak yer alm ve tm AB ortaklar bu giriimi desteklemitir. Bu kararda, Genel Kurul idam cezasn hala uygulamaya devam eden Devletlere aadaki arda bulunmutur: - dam cezas verilen kiilerin haklarnn korunmasna dair gvenceleri salayan uluslararas standartlara, zellikle de asgari standartlara, uyulmas; - Aamal bir biimde idam cezasnn uygulamasnn snrlandrlmas ve idam ile cezalandrlan su saysnn azaltlmas; - dam cezasnn tamamen ortadan kaldrlmasn hedefleyerek, idam cezalarnn infaznda moratoryum uygulanmas. - Bu Genel Kurul karar, idam cezasn yrrlkten kaldrm olan Devletlere, cezay yeniden yrrle sokmamalar iin de arda bulunur. Genel Kurul karar, nsan Haklar Komisyonunun getiimiz on yl boyunca birbirini izleyen btn oturumlarnda idam cezas konusunda kabul ettii kararlarla ve bu kararlarn en sonuncusu olan 2005/59 sayl kararla uyum iindedir. Ekim 1997 Avrupa Konseyi Zirve Toplantsnda, AB ye devletleri de dahil olmak zere, Devlet Bakanlar idam cezasnn tm dnyada kaldrlmasn talep etmilerdir. Buna ek olarak, Avrupa

Konseyinin yeni ye devletleri, kendilerini moratoryum ve Avrupa nsan Haklar Szlemesinin (ECHR) onaylama konusunda taahht altna sokmulardr. Btn AB ye devletleri tarafndan imzalan ve 1 Temmuz 2003te yrrle giren ECHRnin 13. Protokol, ilgili ye devletleri her trl durumda idam cezasnn daimi olarak kaldrma konusunda taahht altna sokar. Avrupa Konseyi Bakanlar Kurulu Eyll 2007de her yl 10 Ekimde anlacak dam Cezasna kar Avrupa Gn ilan etmeye karar verdi. Aralk 2007de bu Avrupa Gn, Avrupa Birlii tarafndan da ilan edildi. AB Temel Haklar artnn 2. maddesi hi kimsenin idam cezasna mahkm edilemeyeceini veya infaz edilemeyeceini belirtir. Btn Avrupa Birlii ye devletleri bu hkmlere tamamen baldr ve uygulamada hkmleri yerine getirir. Avrupa Gvenlik ve birlii Tekilat (AGT) bnyesinde, katlmc lkeler, Kopenhag belgesi dorultusunda idam cezasnn kaldrlmas ile ilgili bilgi alveriinde bulunacaklarn ve bu bilgilere kamu tarafndan da ulalabileceini taahht etmilerdir. AB, AGTin nsani Boyut erevesinde dzenli aklamalar yaparak bu taahhd yerine getirmektedir. Soykrm dhil insanla kar ilenmi sular yarglamak iin kurulmu olmalarna ramen, hepsi AB tarafndan desteklenen, Uluslararas Ceza Mahkemesi Roma Tz ve Eski Yugoslavya ve Ruanda Uluslararas Ceza Mahkemelerinin statlerinde idam cezasna ilikin hibir hkm bulunmamaktadr. AB bu lke Kurallarn dzenli olarak gzden geirecektir ve byle bir gzden geirmeyi her ylda bir yapmay ngrecektir. II. Uygulamaya Ynelik Belge

AB, idam cezasnn kaldrlmasnn, insan onurunun gelimesi ve insan haklarnn aamal olarak ilerlemesine olumlu katkda bulunduunu dnmektedir.

Avrupa Birliinin amalar aadakilerdir: Tm AB ye lkeleri tarafndan srarla kabul edilen bir politika gr olarak idam cezasnn tm dnyada kaldrlmas iin aba sarf etmek; eer gerekirse idam cezasnn tamamen kaldrlmasn hedefleyerek acil bir biimde idam cezasna dair moratoryum oluturmak. dam cezasnn hala uyguland yerlerde, kullanmnn aamal olarak kstlanmasn talep etmek ve ekteki belgede belirtilen asgari standartlara uygun olarak gereklemesi konusunda srarc olmak ve ayn zamanda hakknda idam karar verilen, infaz bekleyen ve infaz edilen kiilerin kesin says konusunda doru bilgiye ulamaya almak. Bu hedefler ABnin insan haklar politikasnn ayrlmaz bir parasdr. Avrupa Birlii, uluslararas forumlarda ve dier lkelere kar, idam cezas konusunda bildirgeleri ve diplomatik giriimleri de ieren giriimlerini, ekteki Asgari Standartlar Belgesi nda artrmaya devam edecektir. Avrupa Birlii, durum zelinde ve uygun ltlere dayanarak, idam cezasnn uygulanmas konusunda, dier lkelere kar diplomatik giriimlerde bulunup bulunmayacana karar verecektir. AB yaklamnn ana bileenleri unlardr: Genel diplomatik giriimler Uygun olduu durumlarda, Avrupa Birlii, nc lkeler ile diyalog ve istiarelerinde idam cezas konusuna dikkat ekecektir. Bu temaslardaki konular aadakileri ierecektir: - dam cezasnn tm dnyada kaldrlmas veya en azndan bir moratoryum iin ABnin ars (moratoryuma ar). - Uyguland yerlerde, AB, lkelerin, idam cezasn ancak ekteki asgari artlar, uluslararas insan haklar hukuku hkmleri ve dier uluslararas standartlar erevesinde uygulamas ve

bunu yaparken de idam cezas ve uygulamas konusunda bilgi yaymlama da dhil olmak zere azami effaflk gstererek yapmas gerektiini belirtecektir. Bu tr yaklamlarn tam ierii dierlerinin yan sra aadaki hususlar gz nnde bulunduracaktr: - lkenin ileyen ve effaf bir adalet sistemi olup olmad; - lkenin, rnein blgesel kurumlar veya belgeler ile ilikili olarak idam cezasn uygulamayacana dair uluslararas taahhtlerde bulunup bulunmad; - lkenin hukuk sisteminin ve idam cezasna bavurulmas durumunda kamu ve uluslararas tetkike kapal olup olmad ve idam cezasnn asgari standartlara sklkla kar gelecek ekilde kullanldna dair iaretlerin olup olmad. Resmi veya fiili idam cezas moratoryumun sona ermesi veya idam cezasnn kanunen tekrar yrrle konulmas yolu ile bir lkenin idam cezas politikas deiim aamasnda ise, ABnin idam cezasnn kullanlmasna kar diplomatik giriimlerde bulunmas zellikle deerlendirilecektir. lgili uluslararas insan haklar mekanizmalarnn raporlarna ve bulgularna zel bir nem verilecektir. Herhangi bir lkenin idam cezasnn kaldrlmas ynnde giriimde bulunmas durumunda diplomatik giriimde bulunulabilecek veya resmi aklama yaplabilecektir. Mnferit vakalar Buna ilaveten, asgari standartlar ihlal eden idam cezas vakalarndan haberdar olmas durumunda, Avrupa Birlii duruma zel diplomatik giriimlerde bulunmay deerlendirecektir. Atlacak admlar durum zelinde dikkate alnacaktr. Bu durumlarda ou zaman ivedilikle hareket etmek gerekli olacaktr. Bu nedenle, bu tr diplomatik giriimleri neren ye lkelerin, tm mevcut kaynaklar kullanarak mmkn

olduunca ok arka plan bilgisi vermeleri gerekmektedir. Verilecek bilgi, ilenmi olduu iddia edilen su, cezai soruturma ve kovuturma, asgari standartlarn ihlaliyle ilgili ayrntl bilgi, varsa temyiz durumu ve eer biliniyorsa idam tarihi gibi konular iermelidir. Yeterince zaman olduu takdirde, diplomatik giriimlerde bulunmadan nce, durum ile ilgili olarak Misyon Bakanlarndan ayrntl bilgi ve neri alnmasna nem verilmelidir. nsan haklar raporlar AB Misyon Bakanlar, insan haklar bilgi notlar da dahil olmak zere insan haklar raporlarnda, idam cezasnn kullanm ve uygulanmas ile bu konuda AB eylemlerinin etkisi ile ilgili bir deerlendirmeye yer vermelidirler. AB mdahalelerinin muhtemel sonular: dier giriimler ABnin amac, mmkn olduunca, nc lkeleri, idam cezasn kaldrmaya ikna etmektir. Bu amala, AB, lkeleri Uluslararas Siyasi ve Medeni Haklar Misaknn kinci htiyari Protokol ve benzeri blgesel belgeleri kabul etmeye tevik edecektir. Buna ilaveten, bunun mmkn olmad durumlarda, AB, idam cezasnn kaldrlmasn nihai ama olarak gzetecek ve aadakileri yapacaktr: - Devletleri, Uluslararas Siyasi ve Medeni Haklar Misak da dhil olmak zere, zellikle idam cezas ile ilgili olan uluslararas insan haklar belgelerini onaylamaya ve bunlara uymaya tevik etmek; - Ceza davalar iin adil ve tarafsz yarg sreleri oluturulmas iin hukuki alan da dahil olmak zere ve dierlerinin yan sra sivil toplum ile de beraber alarak, ikili ve ok tarafl ibirliini teklif ve tevik etmek. ok tarafl forumlarda eylem AB, ilgili ok tarafl forumlarda idam cezas konusunu masaya koyacak ve idam cezasna bavurulmas konusunda moratoryum uygulanmas ve zaman iinde kaldrlmas amacna sahip her trl giriimi sunmak iin btn uygun frsatlar deerlendirecektir. Uygun olan tm durumlarda, AB, bu ok tarafl forumlarda hazrlanan belgelerde, infazlar konusunda bir moratoryum uygulanmasna ve idam cezasnn kaldrlmasna atfta bulunulmasna alacaktr.

AB, devletlerin idam cezasyla ilgili uluslararas szlemeleri ve standartlar onaylamalarn ve bu szleme ve standartlara uymalarn tevik etmeleri iin uluslararas rgtleri gerekli admlar atmalar ynnde destekleyecektir. III. Asgari Standartlar Belgesi

Devletlerin idam cezasn uygulama konusunda srarl olduu hallerde, AB, aadaki asgari standartlara uyulmasnn nemli olduunu dnmektedir: dam cezas sadece en vahim sular sz konusu olduunda uygulanabilir; bunlar ancak kasten ilenen, lmcl veya dier son derece vahim sonular olan sular kapsamaldr. dam cezas, iddet iermeyen mali sular, dini ibadet veya vicdann ifade edilmesi, ve rza gsteren yetikinler arasndaki cinsel iliki iin uygulanmamaldr. dam cezas, sadece su ilendiinde, ilenen su iin belirtilmi ceza idam cezas ise uygulanabilir; suun ilenmesinden sonra, yasalara gre daha hafif bir ceza ngrlmesi sz konusu olduu takdirde, failin bundan yararlanabilmesi gerekir. dam cezas aadaki kiilere verilemez: o su ilendii tarihte ya on sekizden kk olan kiiler; o hamile veya yeni doum yapm kadnlar; o akli dengesini yitirmi kiiler. dam cezas, mahkm edilen kiinin mahkmiyeti sadece kesin ve ikna edici delillere dayand ve olaylara baka bir aklama getirilemeyecei zaman uygulanabilir. dam cezas, en az Uluslararas Siyasi ve Medeni Haklar Misaknn 14. maddesindeki artlara uygun ekilde, idam cezas olan bir su ile yarglanan ve mahkm edilen kii yarglamann tm aamalarnda hukuki yardm alabilecek ve gerektiinde konsolosluk temsilcisi ile temasa geebilecek ekilde, adil yarglanmann tm teminatlarn salayan bir yasal sre sonucunda, zel mahkemeler veya yetki alanlar da dhil olmak zere

bamsz ve tarafsz yetkili bir mahkeme tarafndan verilen nihai karar sonucunda, verilebilir. Hakknda idam cezas verilen kii, daha yksek bir mahkemeye etkili ekilde temyize gitme hakkna sahip olmaldr ve bu temyizlerin zorunlu olmas iin gerekli admlar atlmaldr. Uygun olan durumlarda, idam cezas verilen kiiler, uluslararas usul kurallar erevesinde kiisel bavuru yapabilme hakkna sahip olmaldr; idam cezas bahsi geen usul kurallar erevesinde deerlendirildii srece uygulanmayacaktr; bu bavuru uluslararas veya ulusal dzeyde herhangi ilgili yasal veya resmi bir srete karar aamasndayken idam cezas yerine getirilemez. dam cezasna arptrlan kii, cezasnn baka bir cezaya evirtilmesini, hafifletilmesini veya affedilmesini talep etme hakkna sahip olmaldr. Genel veya zel af veya cezann baka bir cezaya evirtilmesi veya hafifletilmesi tm idam cezalar iin mmkn olabilir. dam cezas, bir devletin uluslararas taahhtlerini ihlal edecek ekilde yerine getirilemez. dam cezasna arptrldktan sonra geen sre de bir etken olabilir. dam cezas yerine getirildiinde, en az acy verecek ekilde yaplmas gerekir. dam cezas, kamuya ak veya haysiyet krc ekilde yerine getirilemez. dam cezas, asgari standartlar ile badamayacak ekilde rnein darbe yapma amacnda olanlara kar siyasi bir alma amacyla verilemez.

* * *

2. I.

kence ve dier zalimane, insanlk d veya onur krc muamele veya cezalar Ama

Bu lke Kurallar'nn amac; ABye, tm dnyada ikence ve kt muameleyi nlemek ve ortadan kaldrmaya ynelik abalar desteklemek ve kuvvetlendirmek zere ok tarafl insan haklar forumlarnda ve nc lkeler ile her seviyede kullanlacak ilevsel bir ara oluturmaktr. Bu lke Kurallar'nda ikence terimi, kence ve Dier Zalimane, nsanlk D ve Onur Krc Muamele veya Cezalarn nlenmesine Dair Szlemenin 1. maddesinde verilen tanm erevesinde kullanlmtr. Bu lke Kurallar balamnda, kt muamele kavram, bireyin fiziksel ve ruhsal btnlne zarar veren bedensel cezalar da dhil olmak zere, tm zalimane, insanlk d veya onur krc muamele veya cezalar kapsamaktadr. kence ve kt muameleye ilikin kayglar ortaya koymak ibu lke Kurallar'nn temel amac olsa da, ilke kurallar daha genel olarak ABnin insan haklar politikasnn pekitirilmesine de destek olmaktadr. II. Giri

Avrupa Birlii, zgrlk, demokrasi, insan haklarna ve temel zgrlklere sayg ve hukukun stnl ilkelerine dayanmaktadr. Bu ilkeler tm ye devletlere ortaktr. nsan haklarna sayg, ABnin Ortak D ve Gvenlik Politikasnn (CFSP) en nemli hedeflerindendir. kence ve kt muamele en vahim insan haklar ve haysiyeti ihlallerindendir. nsan Haklar Evrensel Beyannamesi uyarnca, kimse, ikence, insanlk d veya onur krc muamele veya cezaya tabi braklmamaldr. Uluslararas hukuk bu kurala istisna tanmamaktadr. Tm lkelerin bu ikence ve kt muamele trlerinin mutlak yasana uymas gerekmektedir. Uluslararas toplumun abalarna ramen, ikence ve kt muamele tm dnyada halen devam etmektedir. Halen birok lkede ikence ve kt muamele failleri cezasz kalmaktadr. AB ve tm dnyada ikence ve kt muamelenin her trn ortadan kaldrmak, tm AB yesi devletlerin kuvvetle destekledii bir politikadr. Bu hakkn yaygnlatrlmas ve desteklenmesi ABnin insan haklar politikasnn bir nceliidir. kence ve kt muamelenin nlenmesi ve ortadan kaldrlmas ynndeki abalarnda, AB, konuyla ilgili uluslararas ve

10

blgesel insan haklar, adaletin ileyii ve silahl atmalara ilikin kural ve standartlar temel almaktadr. Bunlardan bazlar aadakilerdir: nsan Haklar Evrensel Beyannamesi Birlemi Milletler (BM) Uluslararas Siyasi ve Medeni Haklar Misak (ICCPR) ve iki htiyari Protokol BM kence ve Dier Zalimane, nsanlk D Ve Aalayc Muameleye veya Cezaya likin Szleme (UNCAT) ve htiyari Protokol (OPCAT) BM ocuk Haklarna Dair Szleme (CRC) ve iki htiyari Protokol BM Irk Ayrmclnn Her eidinin Ortadan Kaldrlmasna likin Uluslararas Szleme (CERD) BM Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesine Dair Szleme (CEDAW) ve htiyari Protokol BM Zorla Kayp Edilmeye Kar Herkesin Korunmasna Dair Uluslararas Szleme BM Engelli Kiilerin Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokol Avrupa nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna ilikin Szleme ve 6 ve 13 numaral Protokolleri ve Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin ilgili itihad Avrupa kence ve nsanlk D veya Aalayc Muamele veya Cezalar nleme Szlemesi (CPT) Uluslararas Ceza Mahkemesinin Stats Eski Yugoslavya Uluslararas Ceza Mahkemesinin Stats Ruanda Uluslararas Ceza Mahkemesinin Stats Sava Madurlarnn Korunmasna ilikin Cenevre Szlemeleri ve Protokolleri ve silahl atmalara ilikin uluslararas insan haklar teaml hukuku. ABnin konuyla ilgili nc lkeler ile olan ilikilerinde bavurabilecei dier kural ve standartlar listesi bu ilke kurallarnn sonunda ek olarak yer almaktadr. III. Uygulamaya Ynelik lke Kurallar

Bu ilke kurallarnn uygulamaya ynelik ksm, Ortak D ve Gvenlik Politikas (CFSP) kapsamnda ikence ve kt muameleye kar etkili mcadele etme yollar ve yntemlerini 11

belirlemeyi amalamaktadr. Ortak D ve Gvenlik Politikas (CFSP) kapsamnda alnan tedbirlere rnek olarak kabul edilen 30 Temmuz 2005 tarihli kence Ekipmanlarnn Ticaretine Dair AB Ynetmelii verilebilir. Zalimane, insanlk d ve onur krc cezalarn yasaklanmas, idam cezasna bavurulmasna kesin snrlar koymaktadr. Bu nedenle, ibu lke Kurallar ABnin nc lkelere kar idam cezas konusunda yrtt politikalar tamamlayc nitelik tamaktadr. AB konuyla ilgili aktrlerin almalarn etkin ekilde desteklemektedir (kenceye Kar Komite, nsan Haklar Komitesi, Avrupa Konseyinin kencenin nlenmesine Dair Komitesi, kencenin nlenmesine Dair Alt-Komite ve BM zel Mekanizmalar ve dier ilgili aktrler). AB, ikence ve kt muameleye ilikin mevcut uluslararas gvencelerin glendirilmesi ve etkili ekilde uygulanmasnn salanmasna etkin ekilde destek salayacaktr. zleme ve Raporlama AB Misyon Bakanlar, dnemsel raporlarna, ikence ve kt muamelenin meydana gelmesine ve bunlar ile mcadele iin tedbirlere ilikin bir inceleme ekleyeceklerdir. Misyon Bakanlar, ayn zamanda, AB faaliyetlerinin sonu ve etkilerine dair dzenli olarak deerlendirmelerde de bulunacaktr. Misyon Bakanlar, davalnn ikence veya kt muameleye maruz kaldndan phe edilen davalara gzlemci olarak elilik temsilcileri yollama imknna sahip olacaklardr. Deerlendirme Konseyin nsan Haklar alma Grubu (COHOM) ve dier ilgili Corafi alma Gruplar, Misyon Bakanlarnn raporlarndan ve BM zel Raportrleri ve Szleme Organlar ile sivil toplum kurulularn rapor ve tavsiyeleri gibi konu ile ilgili dier bilgilerden yola karak, AB mdahalelerin gerekli olduu durumlar tespit eder, atlacak admlar belirler veya daha st dzeye ynelik tavsiyelerde bulunurlar. Konsey ilke kurallarn en az her ylda bir gzden geirecektir.

12

nc lkeler ile ilikilerde AB faaliyetleri ABnin hedefi, nc lkeleri ikence ve kt muameleye kar tedbirler almaya tevik etmek ve ikence ve kt muamele yasana uyulmasn salamaktr. nc lkeler ile olan temaslarnda, AB, gerekli durumlarda, tm lkelerin konu ile ilgili uluslararas kural ve standartlara kesinlikle uymas gerektiini hatrlatacak ve buna bal olarak da ikence ve kt muamelenin uluslararas hukuk tarafndan yasaklandnn altn izecektir. AB, bu hedefleri, insan haklar politikasnn ayrlmaz bir paras olarak tantacak ve tm dnyada ikence ve kt muamelenin ortadan kaldrlmas yolunda ikence ve kt muamelenin nlenmesine verdii nemi hatrlatacaktr. A) Bu hedeflere ulamak iin, AB, dierlerinin yan sra, aadaki yollara bavuracaktr: Siyasi diyalog AB ve nc lkeler ve blgesel kurulular arasndaki diyalogun insan haklar bileeni, gerekli olduunda, ikence ve kt muamele konusuna deinmelidir. Giriimler AB, ilgili nc lkeleri ikence ve kt muameleye kar etkili tedbirler almaya itmek zere diplomatik giriimlerde bulunacak ve resmi beyanatlarda bulunacaktr. AB, gereken durumlarda, ikence ve kt muamele iddialar konusunda bilgi talep edecektir. Ayrca, AB, olumlu gelimelere de tepki verecektir. yi belgelenmi kiisel ikence ve kt muamele vakalarnda, AB (gizli veya kamuya ak diplomatik giriimlerle), sz konusu lkedeki makamlara, fiziksel gvenliin salanmas, ihlallerin nlenmesi, bilgi verilmesi ve gerekli kurallarn uygulanmas iin srar edecektir. Kiisel vakalarda yaplacak mdahaleler durum zelinde belirlenecektir ve genel diplomatik giriimlerin bir paras olabilir.

13

kili ve ok tarafl ibirlii kence ve kt muamele ile mcadele, hukuk ve eitim alanlarnda sivil toplum ile ibirlii de dahil olmak zere insan haklarn tevik eden ikili ve ok tarafl ibirliklerinde bir ncelik olarak ele alnacaktr. Bu tr ibirliklerine Demokrasi ve nsan Haklar iin Avrupa Arac (DHAA) erevesinde zel bir nem verilmelidir. B) kenceye kar mcadelesinde, AB, nc lkeleri aadaki nlemleri almaya tevik edecektir: kence ve kt muameleyi yasaklamak ve knamak Ceza hukuku dhil olmak zere hukuken ikence ve kt muameleyi yasaklamak; Her tr ikence ve kt muameleyi en st dzeyde knamak; Yetkisi dahilindeki tm topraklarda ikence ve kt muamelenin yaanmasn engellemek iin etkili yasal, idari, yargsal ve dier tedbirleri almak; kence, zalimane, insanlk d ve onur krc muamele yapmak ve ceza vermek iin kullanlan aletlerin kullanmn, retimini ve ticaretini nlemek ve dier her trl aletin de bu ynde kullanlmasn nlemek. Uluslararas normlara ve usullere bal kalmak UNCAT, ICCPR ve ilgili blgesel aralara katlmak ve OPCATa katlm konusunu olumlu ekilde deerlendirmek; Zorla Kaybolmaya Kar Herkesin Korunmasna Dair Uluslararas Szlemeye katlm konusunu olumlu ekilde deerlendirmek; CAT ve ICCPRn ama ve konusu ile badamayan ekinceleri kaldrmak; CAT ve ICCPR ve dier ilgili anlamalara dier ekinceleri kaldrmay gz nnde tutmak; CAT, CEDAW ve ICCPR erevesinde bireysel ve devletleraras ikyetlere olanak salamay gz nnde tutmak; Uluslararas Ceza Mahkemesi Statsne katlmak; Uluslararas insan haklar kurulularnn koruma iin geici tedbir talepleri, hkm, karar ve tavsiyelerine uymak;

14

lgili BM mekanizmalaryla, zellikle BM kence zel Raportr, BM Kadna kar iddet zel Raportr, BM insan kaakl zel Raportr, BM terrle mcadele ederken insan haklarnn desteklenmesi ve korunmas zel Raportr, BM hukuk d, yargsz ve keyfi infazlar zel Raportr, BM ada rklk biimleri zel Raportr, ada Klelik biimleri alma Grubu, Keyfi Tutuklama alma Grubu, zorla veya ihtiyari olmayan kaybolmalar alma Grubu ve uygun olduu durumlarda ilgili lke iin grevlendirilmi BM zel Raportr ile ibirlii yapmak;

kencenin nlenmesi Alt-Komitesi ile ibirlii yapmak ve lkelerine yaptklar ziyaretlere ilikin Alt-Komite raporlarnn yaymlanmasna izin vermek; Kimsenin ikenceye veya kt muameleye maruz kalma riskinin olduu bir lkeye zorla geri gnderilmemesini salamak; dam cezasnn hala uyguland lkelerde, ICCPR 6. maddesindeki snrlamalara ek olarak, idamlarn ve idam cezasna arptrlanlarn hcre koullarnn en az derecede ruhsal ve fiziksel maduriyete yol amasn garanti altna almak;

lgili Avrupa Konseyi mekanizmalaryla, zellikle Avrupa nsan Haklar Mahkemesi kararlar ve kencenin nlenmesi Komitesi tavsiyeleriyle ibirlii iinde olmak ve Komitenin lkelerine ziyaretlerine ilikin raporlarnn yaymlanmasna izin vermek.

Alkoyma yerlerine ilikin koruma nlemleri ve kurallar kabul etmek ve uygulamak zgrlnden mahrum edilmi kiilerin bir an nce yarg makam nne karlmasn ve bu kiilerin bir an nce ve ardndan dzenli olarak avukata ulaabilmeleri ve gerekli tbb yardm alabilmeleri ve bu kiilerin bir an nce ailelerine haber verebilmelerini salamak zere ikence ve kt muameleye kar yasa ve usule dair koruma nlemlerini kabul etmek ve uygulamak; zgrlnden mahrum edilen kiilerin resmi olarak tannan alkoyma yerlerinde olmalar ve nerede olduklarnn bilinmesini salamak zere gizli alkoyma yerlerini yasaklamak; Alkoyma ve sorgu kurallarnn uluslararas ve blgesel standartlara uygun olmasn salamak; Uluslararas ve blgesel standartlara uyum salama amacyla zgrlnden mahrum edilen kiilerin alkonulduklar yerlerin artlarn iyiletirmek.

15

Ulusal yasal teminatlar oluturmak kence ve kt muamele sonucunda alnm ifadelerin, ikence yapm olmakla sulanan kiiye kar alm davalar hari herhangi bir kovuturmada kant olarak kullanlmamasn salamak; Her trl yasayla hkmedilen bedensel cezay kaldrmak; Sava hali, sava tehdidi, ulusal siyasi istikrarszlk veya dier baka kamusal tehditler de dhil olmak zere herhangi bir istisnai durumun ikence veya kt muameleyi dorulamak iin kullanlmamasn salamak; st dzey bir kamu grevlisi veya makamndan gelecek hi bir emrin ikence veya kt muameleyi dorulamak iin kullanlmamasn salamak; Kolluk, askeri, tbbi veya dier personelin ikence veya kt muamele olabilecek eylemin yaplmasna ilikin emirlere uymamas durumunda cezalandrlmamasn salamak. Cezaszlk ile mcadele kence ve kt muamele suu ile yarglanan kiilerin idam cezas ile sonulanmayacak ve adil yarglanmaya ilikin uluslararas kurallara uygun ekilde yarg nne karmak, yarglamak veya bu teminatlarn olduu lkelere yarglanmak zere iade etmek; 2000/43 sayl nsan Haklar Komitesi kararna eklenen stanbul Kurallar uyarnca her tr ikence iddias karsnda hzl, tarafsz ve etkin bir soruturma yrtmek; ikence suundan hkm giymi kiilerin mmkn olduunca af kapsamna girmemesini salamak, tazminat ve rehabilitasyon da dhil olmak zere aflarn kiileri etkin areden mahrum brakmamasn salamak. zel koruma gerektiren gruplar Kadnlar, ocuklar, snmaclar, mlteciler, lke iinde yerinden edilmi kiiler, gmenler ve dier ikence ve kt muameleden zellikle korunmas gereken gruplara ilikin standartlar ve tedbirler oluturmak ve uygulamak.

16

kence ve kt muamele ikayetleri ve ihbarlar ile ilgili olarak ulusal usulleri oluturmak stanbul Kurallar erevesinde, kt muamele ve ikence ikyetleri ve ihbarlarn soruturmak ve kovuturmak ile ilgili olarak etkili ulusal usulleri oluturmak ve uygulamak; ikayetten veya soruturma balangcndan sonra iddia edilen ikence ve kt muamele madurlarnn, tanklarnn, soruturmadan sorumlu kiilerin ve ailelerinin herhangi bir iddetten, iddet tehdidinden veya herhangi bir korkutma trnden korunmasn salamak. Madurlar iin tazminat ve rehabilitasyon salamak ikence ve kt muamele madurlar ve bakmakla ykml olduu kiilere adil ve yeterli maddi tazminat, uygun tbbi yardm, sosyal ve tbbi rehabilitasyon da dhil olmak zere yeterli tazminat vermek, Birlemi Milletler kence Madurlar iin Gnll Fonuna tercihen katklarn dzeyini byk lde artrarak yllk olarak katkda bulunmak. Ziyaret mekanizmalar oluturmak yeterli donanma sahip olan sivil toplum ve bamsz kurulularn temsilcilerinin zgrlklerinden mahrum edilmi kiilerin tutulduu yerleri ziyaret etmesini salamak. Ulusal kurumlar oluturmak ikence ve kt muamelenin nlenmesini etkili ekilde salayabilecek (insan haklar kamu denetisi veya insan haklar komisyonlar gibi) bamsz ulusal kurumlar oluturmak ve iler klmak, ve uygun olduu durumlarda glendirmek. Etkili eitim salamak Kolluk gleri, askeri personel ve (sivil ve askeri) tbbi personeli uluslararas standartlar konusunda eitmek;

17

Hakimler, savclar ve avukatlarn ilgili uluslararas standartlar konusunda eitimini salamak; Askeri, emniyet veya kolluk glerinin eitimlerinin ve donanm aktarmlarnn ikence ve kt muameleyi kolaylatrmak iin kullanlmamasn salamak; Kolluk glerinin eitim programlarnn kadnlara kar iddet, ocuk haklar ve rka veya cinsel ynelime dayal ayrmclk gibi konular iermesini salamak. Tp meslek personelinin almalarn desteklemek

kence ve kt muamele iddialar zerinde alan tp meslek personelinin bamszca ve gizlilik ierisinde alabilmesini salamak; kence ve kt muamele ihbarnda bulunan doktorlar, adli tp uzmanlarn ve dier tp meslek personelini korumak. Otopsi yapmak

Tbbi-yasal otopsilerin, adli tp uzmanlar tarafndan uluslararas standartlara uygun ekilde yaplmasn salamak; Alkonulan kiilerin ciddi ekilde yaraland tm durumlarda, gerekli adli tp incelemesinin yaplmasn salamak. Dier giriimler AB aadaki giriimlere devam edecektir:

Birlemi Milletler, Avrupa Konseyi ve AGT gibi ok tarafl kurumlarda ikence ve kt muamele konusunu dile getirmeye devam etmek. AB, Genel Kurul, nsan Haklar Konseyi gibi BM organlarnn kararlarn etkin ekilde desteklemeye devam edecektir;

lgili uluslararas ve blgesel mekanizmalar (kenceye Kar Komite, kenceyi nleme Alt-Komitesi, Avrupa kenceyi nleme Komitesi, ilgili BM zel Mekanizmalar gibi) desteklemek ve devletlerin bu tr mekanizmalar ile ibirliine olan ihtiyacn altn izmek;

18

BM kence Madurlar Gnll Fonunu ve OPCAT kapsamnda kurulmu olan gnll fonu desteklemek ve dier lkelerin de desteini tevik etmek; kence ve kt muamelenin nlenmesi iin ortak veya ikili ibirlii tekliflerinde bulunmak; kence ve kt muameleye kar mcadele ve eitim kampanyalarn desteklemek; Ulusal ve uluslararas STKlarn ikence ve kt muamele ile mcadele almalarn desteklemek ve bu kurulular ile iletiimi korumak; Alkoyma yerlerindeki artlarn ve personelin eitiminin iyiletirilmesi iin projelere fon salamaya ve tm dnyada ikence madurlar iin kurulan rehabilitasyon merkezlerine byk destek vermeye devam etmek.

19

EK Bu ilke kurallarnn giri ksmndaki szleme listesine ilaveten, AB, gerekli grd zaman, nc lkeler ile olan ilikilerinde, ikence ve kt muamele konusunda, aadaki kural, standart ve ilkelere bavurabilecektir. Avrupa Birlii Temel Haklar art, zellikle 4 ve 19(2) maddeleri BM Tm kence ve Dier Zalimane, nsanlk D ve Onur Krc Ceza ve Muameleye Maruz Kalm Kiilerin Korunmasna ilikin Bildirge BM Kadnlara kar iddetin nlenmesine ilikin bildirge BM Mltecilerin Statsne ilikin szleme BM Zorla Kayp Edilmeye Kar Herkesin Korunmasna likin Bildiri BM Yasal Olmayan, Keyfi ve Yargsz nfazlarn Etkili ekilde Soruturulmas ve nlenmesine ilikin lkeler BM Mahpuslarn Muamelesine ilikin Asgari Kurallar BM Herhangi bir Alkoyma veya Hapis Durumundaki Tm Kiilerin Korunmasna ilikin Kurallar Manzumesi BM zgrlnden Mahrum Edilmi ocuklarn Korunmasna ilikin Kurallar BM Su ve Yetki stismar Madurlar iin Adalete ilikin Temel lkeler BM Yargnn Bamszlna ilikin Temel lkeler BM Avukatlarn Rolne ilikin Temel lkeler BM Savclarn Rolne ilikin lke Kurallar BM Gzalt Haricindeki Tedbirlere ilikin Asgari Standart Kurallar BM Kolluk Gleri iin Davran Kurallar BM Kolluk Gleri tarafndan G ve Ateli Silah Kullanlmasna ilikin Temel Kurallar BM Tutuklu ve Hkmllerin kence ve Dier Zalimane, nsanlk D ve Onur Krc Muamele ve Cezalardan Korunmasna ynelik bata Doktorlar olmak zere Salk Personeli iin Tbbi Ahlaka ilikin lkeler BM Kanuni Yollara Bavurma ve Tazminat Hakkna likin Temel lkeler ve lke Kurallar

20

BM nsan Haklar Komisyonunun 2000/43 sayl kararna eklenen kence ve Dier Zalimane, nsanlk D, Aalayc Muamele veya Cezalarn Etkili Biimde Soruturulmas ve Belgelendirilmesine ilikin lkeler (stanbul Protokol)

dam Cezasna Mahkum Kiilerin Haklarnn Korunmas iin Gvenceler (1984/50 sayl ECOSOC karar) Viyana Bildirgesi ve Eylem Program kenceye Kar BM Komitesinin zellikle 3. maddeye ilikin 1 sayl ve 2. maddesine ilikin 2 sayl Genel Yorumlar BM nsan Haklar Komitesinin zellikle Uluslararas Siyasi ve Medeni Haklar Misaknn 7. maddesine ilikin 20 sayl, 10. maddesine ilikin 21 sayl ve 4. maddesine ilikin 29 sayl Genel Yorumlar

Kadnlara Kar iddetin nlenmesi Komitesinin 12, 14 ve 19 sayl Genel Tavsiyeleri nsan ve Ulus Haklar Afrika art ocuk Haklar ve Refahna ilikin Afrika Szleme nsan Haklar Amerika Szlemesi kenceyi nleme ve Cezalandrma Amerikalar-Aras Szlemesi Kiilerin Zorla Kayp Edilmesine ilikin Amerikalar-Aras Szleme Kadnlara kar iddetin nlenmesi, Cezalandrlmas ve Ortadan Kaldrlmasna ilikin Amerikalar-Aras Szleme Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin tavsiye kararlar (87) 3 sayl Avrupa Ceza nfaz Kurumu Kurallar (98) 7 sayl Ceza nfaz Kurumlarnda Salk Hizmetlerinin Etik ve Kurumsal Boyutlarna ilikin Tavsiye Karar (99) 3 sayl Adl Tp Otopsi Kurallarnn Uyumlatrlmasna ilikin Tavsiye Karar (99) 22 sayl Ceza nfaz Kurumlarnda Kalabalklama ve Nfus Artna ilikin Tavsiye Karar (00) 19 sayl ceza yarg sisteminde kamu davasnn rolne ilikin tavsiye karar (00) 21 sayl avukatlk mesleini icra etme zgrlne ilikin tavsiye karar (01) 10 sayl Avrupa Polis Etii Kurallarna ilikin tavsiye karar (03) 05 sayl mltecilerin alkonulmas tedbirlerine ilikin tavsiye karar (03) 17 sayl uygulamaya ilikin tavsiye karar (03) 20 sayl ocuk sularyla ilgilenmenin yeni yollarna ve ocuk adaletine ilikin tavsiye karar (03) 22 sayl artl tahliyeye (kefaletle serbest braklma) ilikin tavsiye karar 21

(03) 23 sayl mebbet ve dier uzun sreli tutuklularn tutukevi ynetimlerince idaresine ilikin tavsiye karar (04) 10 sayl zihinsel rahatszlklar olan kiilerin insan haklarn ve haysiyetinin korunmasna ilikin tavsiye karar (05) 9 sayl tanklarn ve adalet ile ibirlii yapanlarn korunmasna ilikin tavsiye karar (06) 2 sayl Avrupa Cezaevi Kurallarna ilikin tavsiye karar (06) 6 sayl lke iinde Yerinden Edilmi Kiilere ilikin tavsiye karar (06) 8 sayl su madurlarna yardma ilikin tavsiye karar 30 Temmuz 2005 tarihli ikence ekipmanlarnn ticaretine dair AB Ynetmelii Silah ihracatna ilikin AB Davran Kurallar * * *

22

3.

nc lkelerle nsan haklar diyaloglar 1. Giri

Konsey, Avrupa Birliinin insan haklar ve demokratikleme politikasnn uyumluluuna ve tutarllna ok deerli bir katk salayan, 8 Mays 2001 tarihli, ABnin nc lkelerde insan haklar ve demokrasiyi desteklemedeki rol hakkndaki Komisyon bildirgesini, 25 Haziran 2001 tarihli kararnda memnuniyetle karlamtr. Konsey, kararnda tutarllk ve uyumluluk ilkelerine, tm faaliyetlere insan haklar boyutunun dahil edilmesine, politikalarnn effaflna ve ncelik verilecek alanlarn belirlenmesine balln tekrarlamtr. Konseyin bu kararlarnn uygulama sreci balamnda, Konseyin nsan Haklar alma Grubu (COHOM), corafi alma ortaklar, Kalknma birlii alma Grubu (CODEV) ve demokrasinin gelitirilmesi ve glendirilmesi ve hukukun stnlnn desteklenmesi ile insan haklar ve temel zgrlklere sayg hakknda tedbirler Komitesi ile istiarede bulunarak insan haklar diyalou hakknda lke Kurallar'n oluturmay taahht etmitir. 2. Mevcut durum Avrupa Birlii, bir ksm lke ile insan haklar diyalounu srdrmektedir. Bu diyaloglar, kendi balarna Birliin d politikasnn bir aracdr. Bunlar, ABnin insan haklar politikasn uygulamada kullanabilecei eitli aralarn arasndadr ve BM Genel Kurulu'nda en st dzeyde oybirlii ile kabul edilen, 2005 Dnya Zirvesi bildirisinde vurguland ekilde insan haklarna uyma konusuna ilikin olarak birbirine baml ve karlkl olarak birbirini glendiren srdrlebilir kalknma, bar ve istikrarn desteklenmesini amalayan Avrupa Birlii stratejisinin asli bir blmn oluturur. 2001de kabul edilen nc lkelerle insan haklar diyaloglar konusunda lke Kurallar'na uygun olarak byle bir diyalou balatma karar Avrupa Birlii Konseyi tarafndan verilecektir. Ancak, ABnin diyaloa ynelik bugnk yaklamnda daha fazla tutarlln mmkn olduu da sylenmelidir. Aslnda, bu tr diyaloglarla artan sklkta kar karyayz ve dahas byle diyaloglar, ok farkl dzeylerde (rnein, bakentlerden dzeyinde) ve ok farkl forumlarda uzmanlar dzeyinde veya misyon bakanlar

gereklemektedir. Dolaysyla, yeni diyaloglar oluturma karar beklenen art deere ve uygulanmalar iin mevcut kaynaklara uygun olarak alnmaldr.

23

Bylece, aadakileri ieren farkl trlerde diyaloglar vardr: Blgesel veya ikili anlamalar, mutabakatlar veya szlemelere dayanan ve daha genel zellikteki diyaloglar veya grmeler veya insan haklar konusunu sistematik olarak ele alan stratejik ortaklklar. Bunlar zellikle aadakileri kapsar: Aday lkeler ile ilikiler; Afrika, Karayip ve Pasifik (ACP) Devletleri ile Cotonou Anlamas; AB ve Latin Amerika arasndaki ilikiler; Barselona sreci (Akdeniz lkeleri) ve komuluk politikas (zellikle Kafkasya lkeleri); ASEAN ve ASEM balamnda Asya lkeleriyle siyasi diyalog; Bat Balkanlar ile ilikiler; Ortaklk ve ibirlii anlamalar erevesinde ikili ilikiler.

Mnhasr olarak insan haklarna odaklanan diyalog. Halihazrda, AB ve bir nc lke arasnda veya blgesel rgt arasnda sadece insan haklarna ayrlm dzenli ve kurumsallam birka diyalog mevcuttur (rnein, in ile diyalog, Rusya ile istiareler, be Orta Asya Devleti ile diyalog ve Afrika Birlii ile diyalog). Bunlar ok iyi yaplandrlm, bakentlerden insan haklar uzmanlar dzeyinde yrtlen diyalog ve istiarelerdir. Avrupa Birlii bir dnem ran slam Cumhuriyeti ile de insan haklar diyalounu devam ettirmitir. Dierleri misyon bakanlar dzeyinde yrtlmektedir (rnein, Hindistan, Pakistan ve Vietnam). Aslnda byle bir diyaloun varl, insan haklar konusunun siyasi diyaloun dier dzeylerinde de ele alnmad anlamna gelmemektedir. Ayrca, nc lkelerle farkl ibirlii ve ortaklk anlamalar kapsamnda insan haklar konusunu ele alan zel alt-komiteler veya gruplar mevcuttur. Bu, zellikle, Akdenizin gney sahillerinde yer alan Fas, Tunus, Lbnan, rdn, Msr, srail ve Filistin Ynetimi gibi muhtelif lkelerle olan durumdur. nsan haklar konular gibi, Ortak D ve Gvenlik Politikasna ilikin konular kapsayan geici diyaloglar. AB gnmzde, rnein Sudan ile yerinde, misyon bakanlar dzeyinde byle

24

diyaloglar devam ettirmektedir. Belirli nc lkeler ile zel ilikiler balamnda, genel olarak birbirine yaknlaan grler temelinde diyaloglar. Bunlar rnein, Amerika Birleik Devletleri, Kanada, Yeni Zelanda, Japonya ve ortak lkeler ile alt ayda bir uzman seviyesinde, nsan Haklar Konseyi ve Birlemi Milletler Genel Kurulu yllk toplantlar ncesinde ABnin Troyka tarafndan temsil edildii toplantlar eklinde gerekleir. nsan Haklar Konseyi ve BM Genel Kurulunun nc Komite toplantlarndan nce Afrika Birlii ile istiareler yaplmas da salanmtr. Bu diyaloglarn temel hedefi, ortak ilgi alanlarndaki konularda ve ok tarafl insan haklar kurulular ats altnda muhtemel ibirliklerini grmektir. AB seviyesindeki diyaloglara ilaveten, baz ye Devletler, bir takm nc lkeler ile ulusal seviyede de temaslarn srdrmektedir. nsan haklar diyalogu hakkndaki lke Kurallar'nn birka amac vardr: bu aracn, Ortak D ve Gvenlik Politikas ve ABnin insan haklar politikas balamndaki roln belirlemek; Avrupa Birliinin, insan haklar diyaloglarna yaklamndaki uyum ve tutarlln, insan haklar konusunda bir diyalog almasnn katma deerini ve COHOM iin ortaya kan i ykn deerlendirerek glendirmek; uygulanaca ve etkililik kazanaca artlar tanmlayarak bu aracn kullanlmasn kolaylatrmak; bu yaklam hakknda nc taraflar (zellikle, uluslararas rgtler, sivil toplum kurulular, sivil toplum, medya, Avrupa Parlamentosu, nc lkeler) bilgilendirmek. Cotonou Anlamas balamnda, Afrika, Karayip ve Pasifik (ACP) lkeleri ile srdrlen siyasi diyaloglarn, bu Anlamann 8. maddesinde belirtilen detayl dzenlemeleri ve usul kurallar mevcuttur. Ancak, tutarllk iin, COHOM alma Grubu seviyesinde dzenli olarak deneyimler ve bilgiler paylalmaldr. 3. Temel ilkeler Avrupa Birlii, insan haklar ve demokratikleme hedeflerini, d politikasnn tm bileenlerine

25

yanstacan taahht etmektedir. Buna uygun olarak, AB, insan haklar, demokrasi ve hukukun stnl konularnn bakanlk dzeyindeki toplantlar, birleik komite toplantlar, Konseyin bakanl, Troyka, misyon bakanlar veya Komisyon tarafndan yrtlen resmi grmeler gibi gelecekte tm seviyelerde dzenlenecek toplant ve grmelerinde dile getirileceini taahht etmektedir. Ayrca, AB, insan haklar, demokrasi ve hukukun stnl konularnn programlama ve lke strateji belgeleri dzenlenirken ele alnmasn salayacaktr. Ancak, insan haklar konusunu daha derinlemesine incelemek zere, Avrupa Birlii, nc lkelerden herhangi biri ile insan haklar odakl grmeler balatabilecektir. Bu tr kararlar, byle konularda gereken esneklik ve pragmatizm gsterilerek baz ltler dorultusunda alnacaktr. Ya AB, kendisi bir lke ile grme teklif etme giriiminde bulunacak ya da nc bir lkeden gelen talebe cevap verecektir. 4. nsan haklar grmelerinin hedefleri nsan haklar grmelerinin hedefleri lkeden lkeye deiecek ve durum zelinde tanmlanacaktr. Bu hedefler aadakileri ierebilecektir: her iki taraf da ilgilendiren konulara deinmek ve dierlerinin yan sra Birlemi Milletler gibi ok tarafl forumlarda insan haklar konusunda ibirlii balatmak; ilgili lkedeki insan haklar durumundan, AB'nin duyduu kaygy ortaya koymak, bilgi toplamak ve bu lkede insan haklar durumunu iyiletirmek iin abalamak. ayrca, insan haklar grmeleri, daha erken bir aamada, ileride ihtilafa yol aabilecek durumlar saptamak. 5. nsan haklar diyaloglarnn kapsad konular nsan haklar grmelerinin kapsayaca konular durum zelinde belirlenecektir. Ancak, Avrupa Birlii, baz ncelikli konularn her grmenin gndeminde olmas iin giriimde bulunacaktr. Bu ncelikli konular, uluslararas insan haklar belgelerinin imzalanmas, onaylanmas ve uygulanmas, uluslararas insan haklar mekanizmalar ve usul kurallar kapsamnda ibirlii, idam cezas ile mcadele, ikenceyle mcadele, her trl ayrmclk ile mcadele, ocuk haklar ve zellikle silahl atmalardaki ocuklarn haklar, kadn haklar, ifade zgrl, sivil

26

toplumun rol ve insan haklar savunucularnn korunmas, adalet konusunda zellikle Uluslararas Ceza Mahkemesiyle uluslararas ibirlii, demokratikleme ve iyi ynetiim srelerinin desteklenmesi, hukukun stnl ve atmalarn nlenmesi. nsan haklar alannda ibirliini desteklemeyi hedefleyen grmeler, duruma gre, yukarda belirtilen ncelik gerektiren konular (zellikle, dier tarafn onaylad uluslararas insan haklar belgelerinin uygulanmas), Cenevredeki nsan Haklar Konseyi, New Yorktaki BM Genel Kurulu'nun nc Komitesi ve dier uluslararas ve/veya blgesel konferanslar da kapsamaldr. Bunlar, nc lkenin Avrupa Birliindeki insan haklar durumunu da ele almasn salayacak ekilde karlkl bir zeminde dzenlenirler. 6. nsan haklar diyaloglarnn balatlmas iin izlenecek yol nsan haklar grmesi balatma karar, ilk nce, ilgili lkenin insan haklar durumunun deerlendirilmesini gerektirmektedir. Bu deerlendirmenin yaplmasna, nsan Haklar alma Grubu (COHOM), gerekli olduu derecede corafi alma gruplar, Kalknma birlii alma Grubu (CODEV) ve kalknma, demokrasi ve hukukun stnlnn desteklenmesi ile insan haklarna ve temel zgrlklere sayg hakknda tedbirler Komitesi ile birlikte karar vermektedirler. Deerlendirme, COHOM tarafndan dier alma gruplar ile egdm salanarak yaplacaktr. Deerlendirme, insan haklar durumunun gelimesine, bu iyiletirmede devletin katks ve istei, devletin uluslararas insan haklar belgeleri karsnda tavr, devletin Birlemi Milletler insan haklar usul ve mekanizmalarna bak as ve devletin sivil topluma kar tavr zerinden yaplacaktr. Deerlendirme, aadaki kaynaklara dayandrlacaktr: misyon bakanlarnn raporlar, Birlemi Milletler ve dier uluslararas veya blgesel kurulularn raporlar, Avrupa Parlamentosu veya insan haklar alannda faaliyet gsteren eitli sivil toplum kurulularnn raporlar ve ilgili lke hakknda Komisyonun hazrlad strateji belgeleri. Herhangi bir insan haklar diyalounun almas, ncelikle ilgili lkeyle diyaloa girerek Birliin elde etmek istedii somut hedeflerin tanmlanmasna ve byle bir diyalogdan kazanlacak katma deerin deerlendirilmesine baldr. Avrupa Birlii, ayn zamanda orta vadede durum baznda temel ltlerle ilgili olarak kaydedilen ilerlemeyi lmek iin ve olas k stratejisi iin kriterler belirleyecektir, ancak bu, bir insan haklar diyalogu balatmak iin koul tekil etmeyecektir.

27

lgili lke ile insan haklar diyaloglar balamadan nce, hazrlk grmeleri yaplacaktr. Bu grmelerin amac, ilk olarak, AB ile insan haklar diyaloglarna girmek isteyen veya girmeyi kabul eden lkenin hedeflerini belirlemek; bu lkenin, uluslararas insan haklar belgeleri, usul ve mekanizmalar ile genel olarak insan haklar ve demokratiklemenin tevikine ve korunmasna balln kuvvetlendirmenin yollarn aramak; ve buna bal olarak n deerlendirmenin ardndan lkeyle ilgili raporlardaki bilgileri gncellemektir. Bu grmelerde, ayn zamanda, bu lkeye, ABnin admnn ardnda yatan ilkeleri ve ABnin insan haklar odakl grmelere balamay kabul etmesi veya teklif etmesinin nedenleri anlatlacaktr. Bu hazrlk grmeleri, tercihen, bakentleri temsil eden insan haklar uzmanlarndan oluan bir AB troykas tarafndan ilgili lkede grevlendirilmi Misyon Bakanlar ile yakn istiarede iinde yrtlecektir. Daha sonra bu hazrlk grmelerinin bir deerlendirilmesi yaplacaktr. Avrupa Birlii, bu deerlendirme nda, daha yaplandrlm ve kurumsallatrlm bir balamda grmelere devam edip etmeyeceine karar verecektir. nsan haklarna zel bir diyalou balatma karar, nsan Haklar alma Grubunun bnyesinde grmelerin yaplmasn ve Grubun nce onayn gerektirecektir. nsan haklar diyalogu balatmak iin nihai karar ve byle bir diyalog iin uygulama dzenlemelerini tanmlamak, bakentlerden uzmanlar dzeyinde veya Misyon Bakanlar tarafndan yerel dzeyde, Avrupa Birlii Konseyinin yetkisindedir. Blgesel alma gruplar ve gerektii durumlarda Kalknma birlii alma Grubu (CODEV) ve demokrasi ve hukukun stnlnn gelitirilmesi ve glendirilmesi ve insan haklarna ve temel zgrlklere sayg iin tedbirler Komitesi bu karar alma mekanizmasna dhil edilmelidirler. Deerlendirme sonucunun olumsuz olmas ve/veya Avrupa Birliinin insan haklar grmelerine balamama karar almas halinde, Avrupa Birlii, ilgili lke ile var olan siyasi diyalogda dier eylerin yan sra bu diyalou yrten gruba insan haklar uzmanln dahil ederek bu konuya zel bir yer vermek gibi dier uygun olabilecek yaklamlar deerlendirecektir.

28

nsan Haklar alma Grubu (COHOM), diyalou izleme ve gerektiinde ilgili dier organlarla birlikte, yani, blgesel alma gruplar, Misyon Bakanlar, Kalknma birlii alma Grubu (CODEV) ve demokrasi ve hukukun stnlnn gelitirilmesi ve glendirilmesi ve insan haklar ve temel zgrlklere sayg iin tedbirler Komitesi, gndemi her trl durumda oluturmaktan sorumlu olacaktr. 7. nsan haklar diyaloglar iin somut dzenlemeler nsan haklar diyaloglar iin somut dzenlemeler balamnda esneklik ve pragmatizm en nemli kavramlardr ki bu yzden de diyaloglar, ilgili lke ile ortak anlama sonucunda durum zelinde belirlenmelidir. Bu dzenlemeler, diyaloglarn nerede, hangi sklkta yrtlecei ve gerekli temsil seviyesi gibi konular ierecektir. Prensip olarak, btn diyaloglar, Avrupa Birliinin grlerine benzer grleri paylaan Devletlerle gerekletirilen diyaloglar hari olmak zere, en az bir tam gn devam etmelidir ve grmeler iin ayrlan sreden maksimum dzeyde yararlanabilmek iin mmkn olduu kadaryla simltane eviri salanmaldr. Ayrca, bir diyalog balatt zaman Avrupa Birlii mnferit durumlara deinme ve her toplantda cevap almay bekledii mnferit durumlara ilikin bir listeyi sunma hakkn sakl tuttuunu nc lkeye ak olarak belirtmelidir. Bu listeye, durumu tartmaya sunulan kiilerin serbest braklmas talebi de girebilir ve gerekirse bu mnferit durumlar siyasi diyalog dzeyinde de grlebilir. Uygun olduu durumlarda, Avrupa Birlii, diyaloun sonunda Konsey Genel Sekreterlii ve ilgili Komisyon delegasyonun internet sitesinde yer almak zere bir basn aklamas yaymlayabilir. Durum baznda diyaloun her seansndan sonra ortak bir basn konferans ve basnla grmeler dzenlenmesi deerlendirilecektir. Grmelerin mmkn olduunca verimli olmasn salamak zere, diyaloglar insan haklarndan sorumlu hkmet temsilcileri dzeyinde yrtlmelidir. Devamll salamak zere, Avrupa Birlii, bakentlerin temsilciler veya Misyon Bakanlar dzeyinde Troyka tarafndan temsil edilmelidir. Avrupa Birlii, diyalog toplantlarnn ilgili lkede dzenli olarak yaplmasn salayacaktr. Bu

29

yaklam, AB delegasyonunun durumu yerinde deerlendirmesi ve lke yetkililerinin mutabakatna bal olarak ilgilendii kii ve kurumlarla temasa gemesi iin daha iyi bir frsat yaratma avantajna sahiptir. Genellikle birincil amac karlkl kar konularn grmek ve insan haklar ibirliini glendirmek olan diyaloglar Brkselde dzenlenmektedir. Bu gelenek tercihen srdrlmelidir. Avrupa Birlii, mmkn olduunca, insan haklar diyaloglarna dhil lkelerin yetkililerinden, delegasyonlarna, Adalet ve ileri Bakanlklar, emniyet, cezaevi ynetimleri vb gibi insan haklarndan sorumlu muhtelif kurum ve Bakanlklardan temsilcilere yer verilmesini isteyecektir. Ayn ekilde, sivil toplum, insan haklar durumunun n deerlendirmesi, diyaloun gerekletirilmesi (zellikle belirli durumlarda nc lkenin ve Avrupa Birliinin sivil toplumundan temsilcilerle resmi diyaloa paralel olarak zel tematik konular daha derinlemesine grmek iin seminerler dzenleyerek) ve diyalogun izlenmesi ve deerlendirilmesi kapsamnda en uygun ekillerde dhil olabilir. Avrupa Birlii, bu tr temaslarda olduu lkelerdeki insan haklar savunucularna olan desteini ifade edebilecektir. Avrupa Birlii, mmkn olduunca, sivil topluma ynelik olarak, insan haklar diyaloglarnn belirli dzeyde effafla sahip olmasn salayacaktr. 8. ye Devletlerin ikili diyaloglar ve AB diyaloglar arasnda tutarllk ye Devletlerin ikili diyaloglar ve AB diyaloglar arasnda azami tutarllk salanmas iin bilgi alverii temel nem tamaktadr. Bu tr bilgi alverii, zellikle grlen konular ve grmelerin sonular, COREU veya nsan Haklar alma Grubu (COHOM) tarafndan yaplabilecektir. Mevcut Bakanln ilgili lkedeki diplomatik temsilcilii de ilgili bilgileri yerinde toplayabilir. Uygun olduu durumlarda, nsan Haklar alma Grubu (COHOM), ilgili blgesel alma gruplar ve Avrupa Parlamentosu yeleri arasnda resmi olmayan geici toplantlar dnlebilir. lgili lke ile insan haklar diyaloglarn srdren dier lkelerle de resmi olmayan geici toplantlar dzenlenmesi dnlebilir (u anda inle srdrlen diyalogda olduu gibi). Byle toplantlar, COHOM alma Grubunu, blgesel alma gruplarn veya aratrma gruplarn kapsamaldr. Avrupa Birliinin diyalog iinde olduu lkelerde insan haklar alannda ve demokratiklemede 30

salad yardm, diyalogdaki gelimeleri ve sonucunu da dikkate almaldr. Bu amala, Avrupa Komisyonu, Demokrasi ve nsan Haklar iin Avrupa Arac (DHAA) fonlarnn kullanm konusunda COHOMu dzenli olarak bilgilendirecek ki bylece bu tr yardm tedbirlerinin COHOM tarafndan tanmlanan nceliklerle tutarl bir ekilde ve ayn zamanda o blgede ye Devletler tarafndan salanan her trl yardm da dikkate alarak gereklemesi iin fikir alveriinde bulunulabilsin. 9. nsan haklar diyaloglar ve AB kararlar ile Birlemi Milletler Genel Kurulu ve nsan Haklar Komitesi kararlar arasnda tutarllk nsan haklar diyaloglar ve belirli lkelerdeki insan haklar durumlarna ynelik olarak Avrupa Birlii tarafndan Birlemi Milletler Genel Kuruluna veya nsan Haklar Komitesine sunulan Kararlar birbirinden tamamen farkl eylem biimleridir. Dolaysyla, AB ve nc bir lke arasnda insan haklar diyalounun var olmas, ABnin bu lkedeki insan haklar durumu ile ilgili olarak bir Karar sunmasn veya nc lkenin herhangi bir giriimini desteklemesini engellemeyecektir. AB ve nc bir lke arasnda insan haklar diyalounun var olmas, bu lkedeki insan haklar ihlallerinin AB tarafndan, uygun uluslararas forumlarda veya ilgili nc lkeler ile tm dzeylerdeki toplantlarda ortaya konulmamas anlamna gelmeyecektir. 10. nsan haklar diyaloglarnn deerlendirilmesi Btn insan haklar diyaloglar ilgili blgesel alma grubu ile bir arada COHOM tarafndan dzenli olarak ve mmkn olduu durumlarda tercihen iki ylda bir deerlendirilecektir. Deerlendirme Konsey Sekretaryasnn desteiyle mevcut Bakanlk tarafndan veya mnferit durumlarda dardan bir danmann hizmetlerine bavurulmas yoluyla yaplabilir. Deerlendirme, blgesel alma gruplar, Kalknma birlii alma Grubu (CODEV) ve demokrasi ve hukukun stnlnn gelitirilmesi ve glendirilmesi ve insan haklar ve temel zgrlklere sayg iin tedbirler Komitesi ile ibirlii iinde nsan Haklar alma Grubu (COHOM)nun gr ve kararna sunulacaktr. Sivil toplum bu deerlendirme almasna dhil edilecektir. Grev, Birliin diyalou balatmadan nce koyduu amalardan hareketle durumun deerlendirmesini ve diyaloun ne kadar katma deer saladnn incelenmesini kapsayacaktr. 31

nceleme, zellikle diyaloun ncelikli alanlarnda gerekletirilen ilerlemeyi yakndan izleyecektir. Eer ilerleme kaydedildiyse, eer mmknse, deerlendirme, Avrupa Birlii faaliyetlerinin bu ilerlemeye ne lde katk saladn inceleyecektir. Eer hibir ilerleme kaydedilmediyse, Avrupa Birlii ya amalarn yeniden ele almal ya da ilgili lke ile insan haklar diyalounu devam ettirip ettirmeyecei konusunda karar almaldr. Aslnda, bir diyalog deerlendirmesi, eer bu ilke kurallarnda belirtilen gereklilikler artk karlanmyorsa veya diyaloun gerekletirildii koullarn tatmin edici olmad veya sonucun AB beklentilerine cevap vermedii hallerde almann sona erdirilmesi kararnn alnmas olaslna izin vermelidir. Ayn ekilde, baarya ulaan ve dolaysyla artk gereksiz olan bir diyalou durdurma karar da alnabilir. Bu tr durumlar nsan Haklar alma Grubu (COHOM) tarafndan ncelikli olarak ele alnacaktr. nsan haklar ibirliini glendirmeyi amalayan diyaloglar iinse, zellikle uluslararas ve blgesel kurulularda yrtlenler iin deerlendirme, ibirliinin daha fazla gelitirilebilecei alanlara odaklanacaktr. 11. nsan haklar diyaloglarn ynetme Artan diyaloglarn says dikkate alndnda nsan Haklar alma Grubu (COHOM), bu diyaloglarn nasl ynetilmesi gerektii sorunuyla ilgilenmek zorunda kalacaktr. Devamllk ve mevcut Konsey Bakanlna diyaloglarn hazrl ve izlenmesinde destek veren yaplarn glendirilmesi ok nemli etmenlerdir. Her bir diyalou uygun bir ekilde hazrlamak blgesel alma gruplarnn ve ayn zamanda gerekirse Kalknma birlii alma Grubu (CODEV) ve demokrasi ve hukukun stnlnn gelitirilmesi ve insan haklar ve temel zgrlklere sayg iin tedbirler Komitesinin temel unsurlar salamalarn gerekli klacaktr. Konsey Sekretaryasnn destei btn verilerin merkeziletirilmesi, diyaloglarn hem ieriinin hem de lojistiinin hazrlanmas ve izlenmesi konularnda kilit nem tamaktadr. Avrupa Birlii, durum zelinde, zel bir vakf veya insan haklar alannda uzmanlam bir kuruluu bir veya daha fazla diyalogla ilikilendirme olasln gz nnde tutabilir. 12. Siyasi diyaloglarda insan haklarnn yeri 3. paragrafta belirtildii gibi, Avrupa Birlii nc lkelerle yapt siyasi diyalog dahil olmak

32

zere her dzeydeki, gerekirse en st dzeydeki, btn toplantlara ve grmelere insan haklar, demokrasi ve hukukun stnl konularnn dhil edilmesini salayacaktr. Avrupa Birlii, AB delegasyonlarna insan haklar uzmanlarn dhil edeceini taahht eder. Uzman bilgisini kimin salayacana ynelik karar sreklilii dikkate alarak durum zelinde alnacaktr. Bu tr bir grme insan haklar konularn derinlemesine ele alma imkann salamasa da Avrupa Birlii ilgili lkeye ilikin 5. paragrafta deinilen ncelikli konular ele almak iin giriimlerde bulunacaktr.

* * *

33

4. I.

ocuklar ve silahl atmalar ocuklar ve silahl atmalar

Sadece getiimiz on ylda, silahl atmalarn iki milyondan fazla ocuun hayatna mal olduu ve alt milyondan fazlasn da fiziksel olarak sakat brakt tahmin edilmektedir. atmalar, ocuklar ebeveynlerinden, bakclarndan, temel sosyal hizmetlerden, salk hizmetleri ve eitimden mahrum brakmaktadr. Yaklak yirmi milyon ocuk yerlerinden edilmi ve mlteci olmu, bir milyon ocuk ailesiz kalm, dierleri ise tutsak edilmi, karlm veya insan kaaklna maruz kalmtr. Doum kayt ve ocuk adalet sistemleri kmektedir. Herhangi bir anda en az 300.000 ocuk askerin atmalara katld tahmin edilmektedir. ocuklarn, aile yelerini arama, slah edilmeleri ve sosyal entegrasyon, psiko-sosyal rehabilitasyon programlar, silahszlanmaya katlma, seferberliin sona ermesi, topluma yeniden kazandrma programlar ve gei sreci adalet ereveleri gibi zel ksa ve uzun vadeli atma sonras gereksinimleri mevcuttur. Bu balamda, AB byle programlara uluslararas destein koordinasyonu ve hzlandrlmasna odaklanan Paris Taahhtleri'nin devam niteliinde bir forumun oluturulmasn memnuniyetle karlamaktadr. Birok durumda, uluslararas insani hukuk tarafndan ve Uluslararas Ceza Mahkemesinin Roma Statsnde yasaklanan sular, ocuklara kar ileyenlerin cezasz kald bir ortam mevcuttur. AB, ocuk askerlerin yasad kullanm ve askere alnmalarna ilikin olarak cezaszlkla mcadele ve uluslararas hukukun ilgili ihlallerini tanmlamada uluslararas ceza yarglarnn temel roln vurgulamaktadr. ocuk Haklarna dair Szleme neredeyse evrensel olarak onaylanm ancak hibir suretle evrensel olarak uygulanmamaktadr. zellikle, silahl atma durumlarnda, ocuklar uzun sreli etkilere oransz olarak madur olmaktadr. Silahl atmalarn gelecek nesiller zerindeki bu etkisi, bu atmalarn tekrar ortaya kmas veya devam etmesi iin zemin hazrlayabilir. ocuklarn silahl atmalara kartrlmas konusunda ocuk Haklarna dair Szlemenin htiyari Protokol bu duruma kar koymay amalamtr.

34

AB silahl atmalar ve ocuklar konusunu ele almak iin kurulmu nemli uluslararas mekanizmalar, zellikle BM Silahl atmalar ve ocuklar iin Genel Sekreter zel Temsilcisi ve Silahl atmalar ve ocuklar konusunda Gvenlik Konseyi alma Grubu'nu memnuniyetle karlamaktadr. Bu nedenle, AB ve ye Devletler uygun olduu durumlarda ilgili mdahalelerinin etkisini azami dzeye karmak iin eylemlerini bu mekanizmalarla koordine etmektedir. II. Ama

ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas, AB insan haklar politikasnn bir nceliidir. Avrupa Birlii (AB), ocuklar ve silahl atmalar konusunun tanmlanmasn sadece bugnn ocuklar ac ektikleri ve gelecei ekillendirecekleri iin deil; ayn zamanda ocuk Haklarna dair Szleme, htiyari Protokolleri ve dier blgesel ve uluslararas insan haklar belgelerinde dzenlendii biimde temel ve devredilemez haklar olduu iin kritik nemde olduunu dnmektedir. AB, bu alandaki faaliyetlerine hem birlik iinde hem de nc taraflarla ilikilerinde daha fazla nem vererek, bu konuda bilinlenmeyi artrmay hedeflemektedir. AB, elindeki farkl aralar kullanarak, gemi ve devam eden faaliyetlerine dayanarak, silahl atmalarn ocuklar zerindeki ksa, orta ve uzun vadede etkilerini etkin ve kapsaml ekilde ele almay taahht etmektedir (Ek Ideki AB faaliyetlerinin deerlendirmesi). ABnin amac; nc lkeleri ve devlet d aktrleri, uluslararas ve blgesel insan haklar normlarn, standartlarn ve aralarn ve uluslararas insani hukuk uygulamalar iin (Ek IIde sraland ekilde) tevik etmektir. Ayrca, AB, ocuklar silahl atmalarn etkilerinden korumak iin gerekli tedbirlerin alnmasn, ocuklarn silahl atmalarda ve silahl gruplarda kullanlmalarna son verilmesini ve ocuklara kar ilenen sularn cezasz kalmasnn nlenmesini ama edinmitir.. AB, eitli politika alanlarnda silahl atmalardan etkilenen ocuklarn durumlarn, d yardm ve insani yardm da kapsayan eitli politikalar-Ortak D ve Gvenlik Politikas (CFSP)/Avrupa Gvenlik ve Savunma Politikas (ESDP) dahil- ve eylemler arasnda koordinasyon ve srekliliin salanmasnn nemini onaylamaktadr.

35

III.

lkeler

AB, zgrlk, demokrasi, insan haklarna sayg, temel zgrlkler ve hukukun stnl ilkelerine dayaldr. Bu ilkeler ye Devletler iin mterektir. nsan haklarna sayg, Avrupa Gvenlik ve Savunma Politikasn (ESDP) da ieren ABnin D ve Gvenlik Politikas'nn (CFSP) en nemli hedeflerindendir. nsan haklarna sayg, ayn zamanda, Birliin ticaret, kalknma ve insani yardm politikalarnn da bir parasdr. Btn ocuklarn haklarnn korunmas ve desteklenmesi AB ve ye Devletler iin bir ncelik konusudur. Silahl atmalardan etkilenen ocuklar koruma almalarnda, AB, Ek IIde bulunan insan haklar ve insani yardm ile ilgili uluslararas ve blgesel norm ve standartlarla ynlendirilmektedir. AB, BM Genel Sekreteri, ocuklar ve Silahl atmalar konusunda Genel Sekreterin zel Temsilcisi, ocuklar ve Silahl atmalar konusunda Gvenlik Konseyi alma Grubu, UNICEF (Birlemi Milletler ocuklara Yardm Fonu), UNIFEM (Birlemi Milletler Kadnlar iin Kalknma Fonu), OHCHR (nsan Haklar Yksek Komiserlii Ofisi), UNHCR (Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii), UNDP (Birlemi Milletler Kalknma Fonu), ILO (Uluslararas alma rgt), ocuk Haklar Komitesi, nsan Haklar Komitesi, nsan Haklar Konseyi, nc Komite, Avrupa Konseyi, OSCE (Avrupa Gvenlik ve birlii Tekilat)/ODIHR (Demokratik Kurumlar ve nsan Haklar Ofisi), BM zel mekanizmalar, nsan Gvenlii A ve sivil toplum kurulular gibi ilgili aktrlerin almalarn desteklemektedir. AB, BM 1612 sayl Karar izleyen ocuk koruma alarnn ve Grev Glerinin almalarn da desteklemektedir. ocuk haklarna dair mevcut uluslararas gvencelerin kuvvetlendirilmesi ve etkin ekilde uygulanmas iin AB, proaktif bir ekilde bu aktrlerin almalarna katkda bulunacak ve onlarla birlikte alacaktr. IV. lke kurallar

Dzenli denetleme, raporlama ve deerlendirme, AB faaliyetlerine ihtiya duyulan durumlarn tanmlanmas iin temel oluturur. AB tarafndan yrtlen kriz ynetimi faaliyetlerinde karar

36

alma, ABnin zel eylemler iin potansiyel yetkileri ve tasarrufundaki aralar ve imknlar gz nne alnarak durum baznda gerekleecektir. zleme ve raporlama AB Misyon Bakanlar, sivil operasyonlarn Misyon Bakanlar, AB Komutanlar (komuta zinciri aracl ile) ve zel AB Temsilcileri, Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinin 1539 (2004) ve 1612 (2005) sayl kararlaryla oluturulan BM raporlama ve izleme sistemine hkim ve koordinasyon iinde ilgili durumlarda periyodik raporlarnda atmalarn veya ortaya kacak atmalarn ocuklar zerindeki etkilerini analiz edeceklerdir. Bu raporlar, zellikle, ocuklara kar iddet ve ocuklarn istismar, ocuklarn ordular veya silahl gruplar tarafndan askere alm ve konulandrlmalar, ocuklarn ldrlmesi, sakat braklmas, okul ve hastanelere dzenlenen saldrlar, insani yardmn engellenmesi, ocuklara kar cinsel ve cinsiyete dayal iddet, ocuklarn karlmas ve taraflarn bunlarla mcadele iin aldklar tedbirler konularn ele alacaktr. Bu alt adet ihlal birincil faaliyet konusunu olutururken, her lke iin ocuklara kar ilgili dier iddet olaylarn izleme ve raporlama ve tepki vermeyi dlamayacaktr. Uygun olduu durumlarda atma durumlarndaki ocuklar konusunda AB eylemlerinin etkisini standart raporlama ve periyodik deerlendirmelerine dhil edeceklerdir. lgili durumlarda, Misyon Bakanlar bu konular ve ilgili lke stratejilerinin uygulamasna ynelik gncellemeleri ieren ad hoc raporlar hazrlayabilir. AB kriz ynetimi operasyonlarndan karlan dersler, gizli olmadklar srece, yetkili alma gruplar iin nemli bir bilgi kayna oluturabilirler. Komisyon, hem bu alandaki raporlamaya hem de gerekli hallerde daha fazla bilgi salamak iin silahl atmalar, ocuklar ve atma sonras rehabilitasyonu amalayan Topluluk finansmanl projelere, Konsey ve ye Devletlerin dikkatini ekecektir. ye Devletler de bu alanda yrtlen ikili projeler konusunda bilgi vererek bu genel ereveye takviye yapacaktr. Deerlendirme ve eyleme ynelik tavsiyeler Konseyin nsan Haklar alma Grubu (COHOM), BM Genel Sekreterlii (BM Gvenlik Konseyinin silahl atmalar ve ocuklar hakkndaki yllk raporuna eklenen, ocuklar silahl atmalarda askere alan veya kullanan taraflarn listelerini kapsayarak), Silahl atmalar ve ocuklar konusunda Genel Sekreterin zel Temsilcisi, silahl atmalar ve ocuklar konusunda

37

BM Gvenlik Konseyi alma grubu, UNICEF, BM zel Mekanizmalar ve insan haklar Szleme Organlar ve sivil toplum rgtlerinin rapor ve tavsiyeleri gibi dier ilgili bilgiler ve yukarda bahsi geen raporlara dayanarak dier ilgili alma gruplaryla yakn ibirlii iinde zellikle acil mdahale gerektiren endie verici durumlar ortaya ktnda AB eylemlerine ihtiya duyulan durumlarn dzenli aralklarla tanmlanmas ve eylemler iin uygun dzeyde (PSC (Siyaset ve Gvenlik Komitesi/Coreper (Daimi Temsilciler Komitesi)/Konsey) tavsiyeler yapar. nc lkeler ile ilikilerde ABnin eylem aralar ABnin tasarrufunda eitli eylem aralar mevcuttur. Silahl atmalardan etkilenen ocuklara ynelik olarak AB eylemlerini salamlatrmak, glendirmek ve ilerletebilmek iin mevcut giriimlerini gelitirecektir (Ek Ide olduu gibi). Ayrca, ABnin tasarrufunda olan aralar dierleriyle birlikte aadakileri kapsar: Siyasi diyalog: AB ile nc lkeler ve blgesel kurulular arasndaki btn dzeylerdeki siyasi diyalog, insan haklar unsuru ilgili olduu durumlarda atma ncesi, atma boyunca ve atma sonrasnda ocuk haklarnn ve refahnn btn ynlerini kapsayacaktr. Diplomatik Giriimler: AB, ilgili nc lkeleri ocuklarn silahl atmalarn etkilerinden korumak, silahl kuvvetlerde ve silahl gruplarda kullanlmalarn sona erdirmek ve cezaszla son vermek konularn garanti altna almak iin etkin tedbirler alnmasn tevik iin diplomatik giriimlerde bulunacak ve basn aklamalar yaymlayacaktr. AB zel Temsilcileri ve Misyon Bakanlar devlet d aktrler ile ilgili olan durumlarda bu konuyu ele almay srdrecektir. Uygun olduu durumlarda, AB gerekleen olumlu gelimeler iin de memnuniyetini dile getirecektir. ok tarafl ibirlii: Topluluk, silahl atmalar ve ocuklar ile ilgili birka alanda, zellikle Silahszlanma, Seferberliin sona ermesi, Yeniden Entegrasyon ve Rehabilitasyon (DDRR) ve insani yardm araclyla projelere finansman salamay taahht etmektedir. Komisyon, bu destein geniletilmesi iin ncelikli lkelerdeki durumlara odaklanarak, rnein lke Strateji Belgeleri ve Ara Deerlendirmeleri erevesinde, bu olaslklar tanmlayacaktr. Komisyon,

38

ayn zamanda zellikle yardm, rehabilitasyon ve gelime arasndaki balanty dikkate alacaktr. Komisyon bu srete kapsaml uzun vadeli politikalara entegre edilmesi gereken olaanst durumlarda eitime destek verilmesinin nemini onaylamtr. ye Devletler, ikili ibirlii projelerinde bu ilke kurallarnda dzenlenen ncelikleri eit olarak yanstmak iin alacaklardr. Kriz ynetimi faaliyetleri: Planlama srecinde, ocuklarn korunmas konusu uygun ekilde ele alnmaldr. ABnin kriz ynetim faaliyeti yrtt lkelerde, ABnin aralar ve imknlar gz nnde bulundurularak, faaliyet planlamas uygun olduu lde, ocuklarn zel ihtiyalar zellikle kz ocuklarnn korunmaszl gzetilmelidir. Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinin kararlarn gerekletirme abasnda olan AB, bar ve gvenlii srdrmeyi amalayan mdahalelerde bulunurken silahl atmalarda yer alan ocuklarn haklar, refah ve korunmalar konularna zellikle dikkat etmelidir. AB, tasarrufundaki eitli aralar kullanrken erken uyar ve koruyucu yaklamlarnda ve gerek atma durumlarnda bar grmelerinde, bar anlamalarnda, ocuklara kar ilenen sularn genel aflardan hari tutulmasn salamada, atma sonras aamalarda yeniden yaplandrma, rehabilitasyon, yeniden entegrasyon ve uzun vadeli kalknmada ocuklarn zel ihtiyalarnn gz nnde tutulmasn salamak iin alacaktr. AB, bar srecinde ocuklar dhil yerel topluluun katlmnn salanmas yollarn aratracaktr. Bu balamda, AB, Birlemi Milletler sisteminin ve blgesel rgtlerin bu alanda kazand tecrbeden yararlanacaktr. Mlteci olan, zorla g ettirilen, ailelerinden ayrlan, karlan, HIV/AIDS virsnden etkilenenler, sakat kalan, cinsel istismara ve alkonulmaya maruz kalan ocuklar ve kz ocuklar zellikle korunmaszdr. Eitim: Kriz ynetimi alannda egdml AB Eitim Kavram, bu ilke kurallarn gz nnde bulundurmaldr. Bunun nda AB ocuklarn korunmas konusunda eitimi tavsiye etmektedir. Dier tedbirler: AB, uygun olduu durumlarda, hedefe odakl nlemler gibi, tasarrufunda olan dier aralar kullanmay da dnebilir. nc lkelerle AB anlamalarnn yenilenmesi yaklatnda, AB lkenin ocuk haklarna olan yaklamna ilikin kaydn ve zellikle silahl atmalardan etkilenmi ocuklara ilikin hususlar dikkatlice deerlendirecektir.

39

V.

Uygulama ve izleme

COHOMun aadakileri yerine getirmesi beklenmektedir: - AB faaliyetlerinin bu ilke kurallarna uygun olarak uygulandn izlemek ve bu ama iin 12. paragrafn ilevsel klnmas iin yntemler gelitirmek ve ilgili lke stratejilerinin uygulanmasn izlemek. Bu balamda, Topluluk faaliyetlerinin ABnin faaliyetleri ile bir btn olarak uyumlu olmas gerektiini hatrlatan 25 Haziran 2001 tarihli GAC (Genel ler Konseyi) kararlarna atfta bulunulmutur; - dzenli olarak AB ncelikli lkeler listesinin gzden geirilmesi ve gncellenmesi; - ocuklar ve silahl atma konusunun, tm ilgili AB faaliyet ve politikalarna yanstlmasnn (mainstreaming) desteklenmesi ve izlenmesi ve ocuklarn haklarn kapsaml bir biimde korumak iin gvenlik ve gelime alanlarnda dier AB organlaryla ibirlii yaplmas; - ilgili alma gruplar, zel Temsilciler, Misyon Bakanlar, sivil operasyon Misyon Bakanlar ve AB Komutanlar (emir komuta zinciri aracl ile) ile birlikte yakn ibirlii iinde, bu ilke kurallarnn uygulanmasnn srekli deerlendirilmesinin stlenilmesi; - sz konusu alanda, BM, dier uluslararas ve blgesel hkmetler aras rgtler, Sivil Toplum Kurulular (STK) ve kurumsal aktrler ile uygun olduu durumlarda daha fazla ibirlii imknlarnn aratrlmasna devam edilmesi; - yllk olarak, bu ilke kurallarnda dzenlenen hedefleri gerekletirmede kaydedilen ilerleme konusunda Siyaset ve Gvelik Komitesi (PSC)ne rapor sunulmas; - bu ilke kurallarnn, gerektiinde ve uygun olduu durumlarda iyiletirme veya gncelleme tavsiyeleri ieren bir deerlendirmesinin Konseye sunulmas; - bu balamda, bu ilke kurallarnn gelecekte uygulanmas iin bir odak noktas oluturulmasnn gz nnde tutulmas (rnein, uzmanlardan oluan zel bir grup veya zel Temsilci).

40

EK I ABnin nc lkelerle silahl atmalardan etkilenen ocuklar konusundaki temaslarnda bavurabilecei uluslararas norm, standart ve ilkelerin ayrntl olmayan listesi I. BM insan haklar belgeleri

Anlamalar ve protokoller ocuk Haklarna Dair Szleme, 1989; ocuk Haklarna Dair Szlemenin ocuklarn silahl atmalara dhil olmalar konusunda kinci htiyari Protokol, 2002; ocuk Haklarna Dair Szlemenin ocuklarn satlmas, ocuk fuhuu ve ocuk pornografisi konusunda Birinci htiyari Protokol, 2002; 182 Sayl En Kt Biimlerdeki ocuk iliinin Yasaklanmas ve Ortadan Kaldrlmasna likin Acil Eylem Szlemesi, 1999; Gvenlik Konseyi Kararlar 1539 Sayl Gvenlik Konseyi Karar (2004, ocuklar ve silahl atmalar) 1612 Sayl Gvenlik Konseyi Karar (2005, ocuklar ve silahl atmalar)

ocuklar ve Silahl atmalarla ilgili Genel Kurul Kararlar ABnin, Latin Amerika ve Karayipler Grubu (GRULAC) ile ortaklaa n ayak olduu, nsan Haklar Komisyonu ve BM Genel Kurulu nc Komitesi nnde yllk olarak alnan ocuk haklar konusunda kararlar; Bu kararlar, ocuklar ve silahl atmalar konusunda paragraflar iermektedir.

41

II. III.

Uluslararas nsani Hukuk, Mlteciler ve lke iinde yerlerinden edilmi kiiler

Sava Esirlerinin Muamelesine ilikin Cenevre Szlemesi, 1949; Sava Zamannda Sivillerin Korunmasna ilikin Cenevre Szlemesi, 1949; Uluslararas Silahl atmalarn Madurlarnn Korunmas hakknda 12 Austos 1949 tarihli Cenevre Szlemelerinin Ek htiyari Protokol (1. Protokol), 1978; Uluslararas Olmayan Silahl atmalarn Madurlarnn Korunmas hakknda 12 Austos 1949 tarihli Cenevre Szlemelerinin Ek htiyari Protokol (2. Protokol), 1977; Mltecilerin Statsne ilikin Szleme, 1951; Mltecilerin Statsne ilikin Protokol, 1967; lke inde Yerinden Edilmelere ilikin Yol Gsterici lkeler, 1998. Uluslararas Ceza Hukuku Uluslararas Ceza Mahkemesinin Roma Stats, 2002; Eski Yugoslavya Topraklarnda 1991 ve 1993ten (1998, 2000 ve 2002de deitirildii zere) bu yana gerekletirilen Uluslararas nsan Haklar Hukukunun Ciddi hlallerinden Sorumlu Kiileri Yarglamak in Uluslararas Mahkemenin Deitirilmi Stats;

IV.

Ruanda Uluslararas Ceza Mahkemesi Stats, 1994; Sierra Leone Uluslararas Ceza Mahkemesi Stats. Dier ilgili uluslararas prensipler, ilke kurallar ve normatif belgeler 6 ubat 2007de kabul edilen ocuklar Kanunsuz Askere Alma veya Silahl Gler veya Silahl Gruplar tarafndan kullanma konusunda Koruma iin Paris Taahhtleri; Paris lkeleri: 6 ubat 2007de kabul edilen Silahl Gler veya Silahl Gruplarla Balantl ocuklar konusunda Prensipler ve lke Kurallar; ocuklar ve Silahl atmalar iin Genel Sekreter zel Temsilcisinin Raporu, 2007 BM Genel Kurulu (A/62/228) geici gndeminde Madde 68 (a); Aralk 2007de Andrew Sherriff tarafndan Slovenya AB Bakanl iin hazrlanan kalknma politikasna zel atfla Silahl atmalardan Etkilenen ocuklara AB Tepkisini Gelitirme aratrmas;

Will you listen? (Dinler misin?) 2007 ylnda UNICEF ocuklar ve Silahl atmalar iin 42

Genel Sekreter zel Temsilcisi Ofisi tarafndan atma blgelerindeki genlerin ifadelerinden hazrlanmtr, UNICEF, Global Youth Action Network (Kresel Genlik Eylem A), UNFPA ve dierleri. V. Blgesel belgeler ocuklarn Haklar ve Refah konusunda Afrika Beyannamesi, 1990;

43

EK II ocuklar ve Silahl atmalar konusunda AB faaliyetleri (RNEK LSTE) ODGP Belgeleri 10 Aralk 2002 tarihli Konsey Sonu Belgesi (belge no. 15138/02, sayfa 9). 12 Aralk 2005 tarihli ocuklar ve Silahl atmalar konusunda AB lke Kurallarnn iki yllk deerlendirmesine ynelik Konsey sonu belgesi (belge no. 14960/05, sayfa 15). D Faaliyetlerde ocuklar konusunda Konsey Sonu Belgesi, Mays 2008. kence ve dier zalimane, insanlk d ve onur krc ceza ve muameleler hakknda AB ilke kurallar (belge no. 7369/01) ve ilke kurallarn uygulamak iin alma belgeleri (belge no. 15437/02). dam Cezas konusunda Avrupa Birlii lke Kurallar (belge no. 9199/98). nsan Haklar Diyaloglar konusunda Avrupa Birlii lke Kurallar (belge no. 14469/01). 10 Aralk 2007 tarihinde kabul edilen ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas amal AB lke Kurallar. 25 Nisan 2006 tarihinde kabul edilen ocuklar ve Silahl atmalar konusunda lke Kurallarn Uygulama Stratejisi (belge no. 8285/1/06 REV 1). Afrikada insan haklar ve iyi ynetiim hakknda Ortak Pozisyonlar (98/350/ODGP). Ruanda, Somali, Sierra Leone, Zimbabve, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Nijerya, Liberya, Angola ve Kba (baz durumlarda hedef odakl yaptrmlarn uygulanmas dahil) konusunda Ortak Pozisyonlar. Uluslararas Ceza Mahkemesinde 16 Haziran 2003 tarihli Konsey Ortak Pozisyonu 2003/444/ODGP, (OG L 150, 18.06.2003, s, 67). Ortak Eylemler (Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gney Osetya, Bosna Hersek, eitli zel temsilciler) ve Ortak Stratejiler (Rusya, Ukrayna, Akdeniz Blgesi). 26 Haziran 1997 tarihli Konvansiyonel Silahlarn Yasad Ticaretini Engellemek ve Mcadele Etmek iin AB Program. 8 Haziran 1998 tarihinde kabul edilen Silah hracat konusunda AB Tz. Paramiliter ekipmanlarn ihracat konusunda AB apnda kontroller iin devam eden almalar. htilafl blge elmaslar konusunda Ortak Pozisyon ve uluslararas ham elmas ticaretine ilikin Kimberley Sreci Sertifikalandrma Sistemini uygulayan Konsey Karar (belge no. 15328/02). 44

Kriz Ynetimi (ESDP) Silahl atmalardan etkilenen ocuklarn ESDPye entegrasyonu amal Kontrol Listeleri konusunda Konsey Sonu Belgesi. 14 Mays 2007 tarihli ESDP konusunda Konsey Sonu Belgesi. Kriz ynetiminde AB ve BMnin ibirlii konusunda deklarasyonuna ilikin Konsey sonu belgesi (belge no. 12875/03). Kriz ynetimi konusunda AB ve BM arasnda ibirlii konusunda 21 Temmuz 2003 tarihli Konsey Sonu Belgesi (belge no. 11439/03). AB tarafndan ynetilen kriz ynetimi operasyonlarnda sivillerin korunmas konusunda taslak ilke kurallar (belge no. 14805/03). Kriz ynetiminde hukukun stnl alannda ekler dahil misyonlar iin kapsaml AB kavram (belge no. 9792/03). iddetli atmalarn Engellenmesi konusunda AB programnn uygulanmas (belge no. 10680/03). Bu program grevlilerin eitimi dhil ihtilaf nlenmesi erevesinde yrtlen eitli AB giriimlerini dzenler. Kriz ynetimi ve iyiletirmenin AB sivil boyutu iin eitimlerin uyumlatrlmas (11675/1/03) ve ynetimin sivil ynlerinin AB bak as iin eitimler iin Ortak Kriterler (belge no. 15310/03). AB, BMnin acil mdahale, eitim ve Silahszlanma, Seferberliin sona ermesi, Yeniden entegrasyon ve Rehabilitasyon (DDRR) alanlarnda yeterliliinin artrlmasna katkda bulunmutur. Komisyon ve Konsey Sekretaryas'nn Siyasi Birimi de atma gstergeleri (zor durumda olan lkeler iin izleme listeleri) gelitirmilerdir. (rnek: atmalara barl zm bulunmas ynnde kapasitenin arttrlmas iin Afrika Birlii ile ibirlii ve kereste ve su kaynaklarnn yasak ihrac gibi zel konularda ortak lkelerin yetkilileri arasnda ibirlii.) rnek bir program, Afrika Birlii ile ihtilaflarn barl yollardan zm ve kereste ve su kaynaklarnn yasad ihracat gibi zel sektrleri kapsayan payda lkelerin ibirliini artrmaya ynelik kapasite gelitirme iin ibirlii. Silahl atmalardan etkilenen ocuklarn ESDP Operasyonlarna Entegrasyonu ve Korunmas iin Kontrol Listesinin Uygulanmasnn genel olarak deerlendirilmesi (belge no. 9693/08). 14 Aralk 2006da kabul edilen Silahszlanma, Seferberliin Sona Ermesi ve Yeniden

45

entegrasyona destek iin AB Kavram. Avrupa Gvenlik ve Savunma Politikasna, nsan Haklar ve Cinsiyet konusunun yerletirilmesi 29 Temmuz 2007 tarihli ilgili belgelerin derlenmesi (belge no. 11359/07). 29 Mays 2006 tarihli silahl atmalardan etkilenen ocuklarn ESDP operasyonlarna Entegrasyonu ve korunmas iin Kontrol Listesi konusunda CIVCOM tavsiyesi (belge no. 9877/06). 7 Haziran 2007de Berlinde imzalanan Kriz Ynetimi konusunda BM-AB ibirlii ortak beyanat. Topluluk aralar (kalknma ibirlii, ticaret, insani yardm) Kurumsal Sosyal Sorumluluk konusunda Konsey Karar (belge no. 5049/03). eitli Ticaret ve birlii Anlamalar, zellikle ACP-AB Kotonu Ortaklk Anlamas, ocuklar, atma nleme, insan haklar konularnda zel paragraflar ierirler. Korunmasz ocuklara yardm ve koruma yoksulluun yok edilmesi kapsamnda, dolaysyla AT kalknma ibirlii erevesinde deerlendirilmitir. ocuklar, zellikle eitim ve salk gibi sektrel politikalarda d yardm konusunda nemli bir odak gruptur. ocuklarla ilgili birok faaliyet, ECHO, EDF, DIHAA aracl ile AT tarafndan finanse edilmektedir. Silahl atmalara dhil olan ocuklara yardm ve koruma birka Komisyon program araclyla ynlendirilmektedir. 2001 ylnda ocuk haklarnn tevik edilmesi, nsan Haklar ve Demokrasi iin Avrupa Giriimi erevesinde finansman nceliklerinden biriydi, 2002 2004 yllar arasnda yine finansmanda yer almtr ve imdi yeni Demokrasi ve nsan Haklar iin Avrupa Belgesinde muhafaza edilmitir. nsani krizlerde ocuklarn zel savunmaszln tanyan nsani Yardm Konusunda Avrupa Konsenssne bal olarak, Komisyon, ocuklara zel bir nem atfedilmesi ve zel gereksinimlerinin belirlenmesi taahhdnde bulunmutur. Komisyon tarafndan desteklenen ocuk unsuru ieren insani operasyon rnekleri unlar kapsar: seferberliin sona ermesi, rehabilitasyon ve yeniden entegrasyon projeleri (Uganda), salk ve beslenme projeleri (Sudan, Kolombiya, Filistin), psiko-sosyal destek (Sierra Leone, Sudan, Bat eria, Gazze eridi ve Lbnan), lke iinde yerinden edilmi kiiler iin acil durum kamplarnda okullarn finansman (dierlerinin yan sra, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Sudan, Sierra Leone), aile takibi ve yeniden birletirme (Kolombiya). ECHO ayn zamanda Save the Children(ocuklar Koru), Belika Kzl Ha ve dierlerinin

46

aratrma ve savunma faaliyetlerini finanse etmitir ve ocuklarn korunmas alannda olaanst durumlarda ocuklar iin taahhtlerini etkin bir biimde stlenebilmesi iin yeterliliini glendirmesi konusunda UNICEFe destek olmaktadr. 7 Temmuz 2006 tarihli ocuk Haklar konusunda bir AB Stratejisine Ynelik Komisyon Bildirimi (COM (2006) 367 nihai). Avrupa Komisyonu tarafndan hazrlanan CAAC-lgili AB Projeleri zeti (non paper). 6 ubat 2008de kabul edilen Komisyon Bildirimi Avrupa Birlii D Eylemlerinde ocuklar iin zel bir Yer ve ekindeki AB D Eylemlerinde ocuk Haklar konusunda Eylem Plan ve Kriz ve Olaanst Durumlardaki ocuklar konusunda Personel alma Belgesi. Avrupa Parlamentosu AB-ACP Ortak Parlamenter Asamblesi tarafndan kabul edilen ocuklar ve silahl atmalar konusunda karar, Haziran 2003. 2004, 2005, 2006, 2007 yllar iin Yllk nsan Haklar raporlar. Silahl atmalarda kadnn durumu ve atma sonras lkelerde yeniden yaplanma ve demokratik srelerde kadnn rol konusunda Avrupa Parlamentosu karar (belge no. 2005/2215(INI)). Gelimekte olan lkelerde bata ocuk iilii olmak zere ocuklarn smrlmesi konusunda Avrupa Parlamentosu karar (belge no. 2005/2004(INI)). 17 Nisan 2007 tarihinde Brkselde toplanan ocuklarn Haklar iin AB Stratejisi hakknda Avrupa Parlamentosu oturumu raporu. 6 Eyll 2007de kabul edilen nc lkelerle insan haklar diyaloglar ve insan haklar konusunda istiarelere dair karar. * * *

47

5. I.

nsan Haklar Savunucular Ama

nsan haklar savunucularna destek, Avrupa Birliinin d politikasnn insan haklar boyutunun uzun sre nce temelleri atlm bir bileenidir. bu lke Kurallar'nn amac, bu konu ile ilgili olarak AB faaliyetlerini gelitirmeye ynelik somut nerilerde bulunmaktr. lke Kurallar, Birliin, sregelen insan haklarn savunma hakkna saygy tevik etme ve gelitirme giriimlerini desteklemek ve glendirmek iin nc lkelerle olan etkileimlerde btn dzeylerde ve ok tarafl insan haklar forumlarnda kullanlabilir. Ayrca lke Kurallar risk altnda olan insan haklar savunucular iin Birliin mdahalelerde bulunmasna imkan tanr ve insan haklar savunucularna destek ve yardm iin uygulanabilir aralar nerir. lke Kurallar'nn nemli bir unsuru, BM nsan Haklar Savunucular zel Raportrn de ieren BM nsan Haklar Konseyi zel Prosedrlerini ve insan haklar savunucularn korumak iin uygun blgesel mekanizmalar desteklemektir. lke Kurallar, insan haklar savunucularna yaklamlarnda AB Misyonlarna (AB ye Devletlerin Elilikleri ve Konsolosluklar ve Avrupa Birlii Delegasyonlar) yardmc olacaktr. lke Kurallar'nn birincil amac insan haklar savunucularna ynelik zel kayglar ele almak olmakla birlikte, genel olarak AB insan haklar politikasn glendirmeye de katkda bulunurlar. II. Tanm

Bu lke Kurallar kapsamnda, insan haklar savunucularnn tanm iin, BM Evrensel olarak Tannan nsan Haklar ve Temel zgrlkleri Gelitirmek ve Korumak iin Toplumdaki Bireylerin, Gruplarn ve Toplum Organlarnn Hak ve Sorumluluklar Bildirgesi'nin (baknz Ek I) Herkesin birey olarak ve bakalaryla birlikte ulusal ve uluslararas dzeylerde insan haklar ve temel zgrlklerin korunmas ve gerekletirilmesini tevik etme ve bunun iin mcadele etme hakk vardr eklinde beyanda bulunan, ilevsel 1. paragraf kullanlmaktadr. nsan haklar savunucular, evrensel olarak tannan insan haklar ve temel zgrlkleri gelitiren ve koruyan bireyler, gruplar ve toplum organlardr. nsan haklar savunucular, medeni ve siyasi haklar gelitiren ve koruyan ve ayn zamanda, ekonomik, sosyal ve kltrel haklar gelitiren, 48

koruyan ve etkin hale getirmek iin alan kiilerdir. nsan haklar savunucular, yerli topluluklar gibi gruplarn yelerinin de haklarn gelitirir ve korurlar. Bu tanm, iddet uygulayan veya yayan bireyleri veya gruplar iermez.

III. Giri AB, Evrensel Olarak Tannan nsan Haklar ve Temel zgrlkleri Gelitirmek ve Korumak iin Toplumdaki Bireylerin, Gruplarn ve Toplum Organlarnn Hak ve Sorumluluklar Bildirgesinde bulunan ilkeleri desteklemektedir. nsan haklarnn gelitirilmesi ve korunmas sorumluluu birincil olarak Devletlerde olsa da, AB, toplumdaki bireylerin, grup ve toplum organlarnn insan haklarnn daha fazla gelitirilmesinde nemli roller oynadklarn kabul etmektedir. nsan haklar savunucularnn faaliyetleri aadakileri iermektedir: ihlalleri belgelendirmek; bu ihlal madurlarnn hukuki, psikolojik, tbbi veya dier destekler aracl ile maduriyetlerini gidermeye abalamak; insan haklar ve temel zgrlklerin sistematik ve tekrarlanan ihlallerini rtbas eden cezaszlk kltrleriyle ile mcadele etmek; ulusal, blgesel ve uluslararas dzeyde insan haklar kltrnn ve insan haklar savunucularna dair bilginin yaygnlatrmak. nsan haklar savunucularnn almalar ou zaman hkmet politikalarnn ve faaliyetlerinin eletirisini beraberinde getirmektedir. Ancak, hkmetler bunu olumsuz olarak deerlendirmemelidir. Dnce zgrlne ve hkmet politikalar ile eylemlerinin zgrce tartlabildii bir ortama izin vermek ilkesi esastr ve insan haklarnn daha iyi bir seviyede korunmasn salamak iin etkili olduu kantlanm bir yntemdir. nsan haklar savunucular, hkmetlere insan haklarnn gelitirilmesi ve korunmasnda yardmc olabilirler. stiare srelerinin bir blm olarak, uygun mevzuatn hazrlanmasna ve insan haklar konusunda

49

ulusal plan ve stratejilerin tasarlanmasna yardm etmek konusunda kilit bir rol oynayabilirler. Bu rol de tannmal ve desteklenmelidir. AB, insan haklar savunucularnn eylemlerinin zaman iinde daha yaygn ekilde tanndnn farkndadr. hlal madurlarnn daha fazla korunmasn artan bir biimde salamaktadrlar. Ancak, bu olumlu gelimenin bedeli yksek olmutur; savunucularn kendileri artan bir ekilde saldrlarn hedefi haline gelmilerdir ve birok lkede haklar ihlal edilmektedir. AB, insan haklar savunucularnn gvenliinin salanmasnn ve haklarnn korunmasnn nemli olduu kansndadr. Bu balamda, insan haklar savunucular konusunu ele alrken, toplumsal cinsiyet bileenini gzeten bir yaklamn uygulanmas nemlidir. IV. Uygulamaya Ynelik lke Kurallar

Bu lke Kurallar'nn uygulamaya ynelik blm, Ortak D ve Gvenlik Politikas (CFSP) erevesinde insan haklar savunucularnn desteklenmesi ve korunmas ynnde etkili bir biimde almak iin yntem ve aralar tanmlamak zere hazrlanmtr. zleme, raporlama ve deerlendirme AB Misyon Bakanlarndan, grevlendirildikleri lkelerdeki insan haklar durumu konusunda periyodik raporlar hazrlamalar istenmektedir. Konsey nsan Haklar alma Grubu (COHOM) bu grevi kolaylatrmak iin kullanlacak bilgi belgesinin genel hatlarn onaylamtr. Bu bilgi belgesine uygun olarak Misyonlar raporlamalarnda zellikle insan haklar savunucularna kar tehdit veya saldrlara dikkat ekerek insan haklar savunucularnn durumunu ele almaldrlar. Bu balamda, Misyon Bakanlar, insan haklar savunucularnn almalarn gvenle yrtmeleri konusunda kurumsal erevenin byk bir etkisi olabileceinin bilincinde olmaldrlar. BM nsan Haklar Savunucular Bildirgesi'nde tannan haklar meru ekilde kullanan kiileri, iddet, misilleme, fiili veya yasal bir ayrmclk, bask veya keyfi mdahaleden koruyan Devletlerin alaca yasal, idari, yargsal veya dier uygun tedbirler, bu balamda gzetilmelidirler. AB Misyon Bakanlarnn, insan haklar savunucularnn durumuyla yerel dzeydeki insan

50

haklar konulu alma gruplarnn toplantlarnda ilgilenmeleri istenmektedir. Misyon Bakanlar, insan haklar savunucularna kar bir tehdit veya saldrnn sz konusu olmas ve insan haklar savunucularnn acil veya ciddi risk altnda olmas gibi gerekli olan durumlarda, diplomatik giriimler ve basn aklamalar dhil olmak zere olas AB eylemleri iin COHOMa tavsiyelerde bulunmaldr. Misyon Bakanlar, acil veya ciddi risk altnda olan insan haklar savunucularna destek olmak iin acil bir yerel eylem yrtme karar alabilirler, eylemleri hakknda COHOM ve dier ilgili alma gruplarna rapor verebilir ve bu raporlarda Avrupa faaliyetlerinin takip edilmesine ilikin olarak tavsiyelerde bulunabilirler. Misyon Bakanlar raporlarnda AB eylemlerinin etkililii konusunda da bilgi vermelidirler. Ayrca, Misyonlar kadn insan haklar savunucularnn karlat zel risklere de zellikle nem vermelidirler. Misyon bakanlarnn raporlar, nsan Haklar Savunucular zel Raportr, dier BM zel Raportrleri ve Szleme organlar ve Avrupa Konseyi nsan Haklar Komiserlii ve sivil toplum kurulularnn rapor ve tavsiyeleri gibi konu ile ilgili dier bilgiler, COHOM ve alma gruplarnn AB mdahalelerinin gerekli olduu durumlar, hangi tr mdahalelere olduunu belirleyebilmelerini, uygun olduunda bu tr bir mdahale iin Siyaset ve Gvenlik Komitesi/Konseye tavsiyelerde bulunmalarn salayacaktr. nsan haklar savunucularn koruma ve desteklemede AB misyonlarnn rol Birok nc lkede, AB misyonlar (AB ye Devletlerinin elilikleri ve Avrupa Birlii Delegasyonlar), Birlik ve ye Devletler ve insan haklar savunucular arasnda birincil temas noktasdr. Dolaysyla, ABnin insan haklar savunucularna ynelik politikasnn uygulamaya konulmasnda nemli bir rol oynarlar. Bu nedenle, AB Misyonlar insan haklar savunucularna ynelik olarak proaktif bir politika benimseme yollarn aratrmaldrlar. Ayn zamanda, belirli durumlarda AB faaliyetlerinin, insan haklar savunucularna ynelik tehdit ve saldrlara neden olabileceinin bilincinde olmaldrlar. Bu yzden, uygun olduu durumlarda, yaplmas planlanan faaliyetlere ilikin olarak insan haklar savunucularna danmaldrlar. AB adna bir eylem yaplyorsa, AB Misyonlar insan haklar savunucularna ve/veya ailelerine geri bildirimde bulunmaldrlar. AB Misyonlarnn alabilecei nlemler aadakileri kapsar:

51

bu lke Kurallar'nn uygulanmas iin kadn insan haklar savunucularna zel bir nem vererek yerel stratejilerin hazrlanmas. AB Misyonlar, bu lke Kurallar'nn, medeni, kltrel, ekonomik, siyasi veya sosyal haklarn gelitirilmesi ve korunmas iin alan insan haklar savunucularn kapsadn dikkate alacaktr. AB Misyonlar, yerel stratejilerin hazrlanmasnda ve izlenmesinde insan haklar savunucularn ve rgtlerini dahil etmelidir;

yerel insan haklar durumu, bu alanda AB politikas ve insan haklar savunucular konusunda AB lke Kurallar'nn uygulanmas iin yerel stratejinin tatbiki gibi konular tartmak zere, insan haklar savunucular ve diplomatlarn katlaca bir toplanty ylda en az bir kere olmak zere dzenlenmesi;

risk altnda olanlar dahil olmak zere insan haklar savunucular konusunda yakn ibirlii iinde olunmas ve bilgi paylam;

insan haklar savunucularn Misyonlarda kabul etme ve alma alanlarn ziyaret etme dahil olmak zere uygun ekillerde irtibatn devam ettirilmesi; bu ama iin zel irtibat grevlileri atanmas dnlebilir ve gerektiinde bu atama masraf paylam temelinde yaplabilir;

uygun olduu durumlarda ve uygun ekillerde, internet ve yeni bilgi ve iletiim teknolojileri dahil olmak zere medyann uygun kullanm, ziyaretler ve kazandklar dlleri sunma gibi amalar olan davetler araclyla insan haklar savunucular ve almalarnn grnr biimde tasdik edilmeleri;

uygun olduu durumlarda insan haklar savunucularnn, gzaltnda veya ev hapsindeyken ziyaret edilmesi ve durumalarna gzlemci olarak katlnmas.

52

nc lkelerle ilikilerde ve ok tarafl forumlarda insan haklar savunucularna saygnn desteklenmesi ABnin amac, nc lkeleri, insan haklar savunucularnn haklarna sayg gsterme konusunda ykmllklerini yerine getirmek ve onlar Devlet-d aktrlerin saldr ve tehditlerinden korumalar iin etkilemektir. AB nc lkelerle ilikilerinde gerekli grldke ilgili uluslararas norm ve standartlara zellikle BM Bildirgesine btn lkelerin bal kalmas ve bunlara uygun hareket etmesi gerekliliini ifade edecektir. Genel ama, insan haklar savunucularnn zgrce faaliyet gsterebilecei bir ortam oluturmak olmaldr. AB, amalarnn, insan haklar politikasnn ayrlmaz bir paras olarak bilinmesini salayacak ve insan haklar savunucularnn korunmasna atfettii nemi vurgulayacaktr. Bu amalar destekleyen eylemler aadakileri kapsayacaktr: Dnem Bakanl veya Ortak D ve Gvenlik Politikas Bakanl Yksek Temsilcisi veya nsan Haklar Genel Sekteri/Yksek Temsilcisi zel Temsilcisi veya AB zel Temsilcileri ve Elileri veya ye Devletler veya Avrupa Komisyonu nc lkeleri ziyaret ettiklerinde, uygun olduu durumlarda ziyaretlerinin ayrlmaz bir paras olarak insan haklar savunucular ile insan haklar savunucularnn almalarnn ortaya kard mnferit vakalar ve daha genel konularn ele alnd toplantlar dzenleyecektir; AB ve nc lkeler ve blgesel rgtler arasndaki siyasi diyaloun insan haklar unsuru, ilgili olduu durumlarda, insan haklar savunucularnn durumunu kapsayacaktr. AB, insan haklar savunucular ve almalar iin desteini vurgulayacak ve gerekli olduu durumlarda kayg verici mnferit vakalar ne karacaktr. AB, nsan Haklar Diyaloglar AB lke Kurallarna uygun olarak, insan haklar savunucularn, diyaloun hazrlanmas, izlenmesi ve deerlendirmesi konularna en uygun koullarda dahil etme hususuna nem gsterecektir; AB Misyon Bakanlar ve AB Elilikleri, nc lkelerin yetkili makamlarna, tehlikede olan veya tehlikede olabilecek insan haklar savunucularn korumak iin

53

etkili tedbirleri uygulama ykmllkleri hususunu hatrlatacaktr; zellikle BM nsan Haklar Konseyi ve BM Genel Kurulunda ayn fikirdeki dier lkelerle yakn almalar iinde olacaktr; nsan Haklar Konseyi Evrensel Dnemsel Deerlendirmesi kapsamndaki lkelere, uygun olduu durumlarda mevzuat ve uygulamalarn BM nsan Haklar Savunucular Beyannamesi ile uyumlu hale getirme ynnde tavsiyelerde bulunacaktr; AGT Demokratik Kurumlar ve nsan Haklar Ofisinin insan haklar savunucular odak noktalar ve ulusal insan haklar kurulular, Avrupa Konseyi nsan Haklar Komiseri, nsan ve Halklarn Haklar Afrika Komisyonu nsan Haklar Savunucular zel Raportr ve nsan Haklar Amerikalar Aras Komisyonunun zel nsan Haklar Savunucular Birimi gibi insan haklar savunucularnn korunmas iin mevcut blgesel mekanizmalarn glendirilmesi ve bu tr mekanizmalarn mevcut olmadklar blgelerde uygun mekanizmalarn oluturulmas tevik edilecektir. nsan Haklar Savunucular zel Raportr dhil olmak zere BM nsan Haklar Konseyi zel Prosedrleri iin Destek AB, BM nsan Haklar Konseyi zel Prosedrlerinin (ve bunlar gerekletiren birey ve gruplar: zel Raportrler, zel Temsilciler, Bamsz Uzmanlar ve alma Gruplar) insan haklar savunucularna kar iddet konusunda hareket etmeleri ve konuabilmeleri, bamsz olmalar ve lke ziyaretleri gerekletirmeleri nedeniyle insan haklar savunucularn korumada uluslararas giriimler hususunda byk nem tadklarn kabul eder. nsan Haklar Savunucular zel Raportr bu konuda zel bir role sahipken, dier zel Prosedrler de insan haklar savunucularyla ilgilidir. zel Prosedrlere destek olan AB eylemleri aadakileri kapsayacaktr: BM zel Prosedrleri kapsamnda lke ziyaretleri iin talepleri, Devletlerin ilkesel olarak kabul etmelerini tevik etmek;

54

AB Misyonlar araclyla BM tematik mekanizmalarnn, tematik mekanizmalar ve insan haklar savunucularyla ilikiler kurulmasn ve bunlar arasnda bilgi alveriini kolaylatrmay kapsayarak ancak bunlarla snrl kalmayacak yollarla, yerel insan haklar topluluklar ve insan haklar savunucular tarafndan kullanlmasn tevik etmek;

zel Prosedr yetkileri uygun kaynaklarn yokluunda yrtlemeyecei iin AB ye Devletleri, Birlemi Milletler nsan Haklar Yksek Komiserlii Ofisi genel btesinden yeterli fonlarn datmna destek olmak.

Kalknma Politikas dhil olmak zere nsan Haklar Savunucularna Pratik Destekler Avrupa Birlii ve ye Devletler'in demokratik sre ve kurumlarn gelitirilmesine yardm etmeyi ve gelimekte olan lkelerde insan haklarnn gelitirilmesi ve korunmasn hedef alan programlar rnein, Demokrasi ve nsan Haklar iin Avrupa Arac - insan haklar savunucularna yardm etmekte kullanlabilecek pratik destekler arasndadr. Bunlar, ye Devletlerin kalknma ibirlii programlarn kapsayabilir ancak bunlarla snrl deildir. Pratik destekler aadakileri kapsayabilir: insan haklar savunucular ile kapasite gelitirme ve kamu bilincini artrmaya ynelik kampanyalar ve STKlar, insan haklar savunucular ve ulusal insan haklar kurulular arasnda ibirliini kolaylatrma gibi faaliyetler araclyla insan haklar savunucularnn almalarn tevik eden ve koruyan STKlar desteklemek; Ulusal nsan Haklar Kurulular, Ombudsman Ofisleri ve nsan Haklar Komisyonlar dhil olmak zere Paris lkelerine uygun olarak oluturulan insan haklarnn gelitirilmesi ve korunmas iin kurulan ulusal kurumlarn oluturulmasn ve almalarn tevik etmek ve desteklemek; ABnin iinde ve dnda insan haklar savunucular toplantlarnn kolaylatrlmas dahil olmak zere uluslararas dzeyde insan haklar savunucular alarnn oluturulmasna yardm etmek;

55

nc lkelerdeki insan haklar savunucularnn yurtd mali kaynaklar dahil olmak zere kaynaklara eriebilmelerinin ve bu kaynaklarn elverililii ve bunlar talep etme aralar konusunda bilgilendirilmelerinin salanmas iin almak;

insan haklar eitim programlarnn BM nsan Haklar Savunucular Bildirgesi gibi belgelerin tantmn salamasn gzetmek; nc lkelerde tehlikede olan insan haklar savunucularna uygun olduu durumlarda acil durum vizeleri karlmas ve AB ye Devletlerinde geici barnma olanaklar gibi acil yardm ve koruma iin tedbirler salamak.

Konsey alma Gruplarnn Rol COHOM, yetkilerine uygun olarak dier ilgili Konsey alma Gruplaryla yakn koordinasyon ve ibirlii iinde nsan Haklar Savunucular lke Kurallar'nn uygulanmasn ve izlenmesini deerlendirme altnda tutacaktr. Bu, aadakileri kapsayacaktr: insan haklar savunucular konusunun ilgili AB politikalar ve faaliyetlerine entegre edilmesine katkda bulunmak; bu lke Kurallar'nn uygulamasnn uygun aralklarla deerlendirmesini gerekletirmek; insan haklar savunucularna destek olmak iin BM ve dier uluslararas ve blgesel mekanizmalarla uygun ekillerde ek ibirlii yntemlerini incelemeyi srdrmek; bu lke Kurallar'nn uygulanmasnda kaydedilen ilerleme konusunda uygun biimde yllk olarak PSC ve COREPER araclyla Konseye rapor vermek.

* * *

56

6. I.

ocuk Haklarnn Gelitirilmesi ve Korunmas Amal AB Rehber lkeleri Giri

ocuk Haklarna Dair Szleme tarihte en ok sayda devlet tarafndan onaylanm insan haklar antlamasdr. Szleme, iki htiyari Protokol ile birlikte ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas alannda hukuken balayc ve kapsaml bir dizi uluslararas standard ierir. Avrupa Konseyince benimsenenler de dhil olmak zere ocuk haklar konusundaki dier uluslararas ve blgesel standartlar ile birlikte bu belgeler, tm ocuklarn hibir trde ayrmcla maruz kalmadan insan haklarndan faydalanmalar iin salam bir temel olutururken ocuk haklarnn gerekletirilmesini tevik ve izlemeye ynelik bir dayanak noktas da tekil eder. Mays 2002de BM ocuk zel Oturumunda (UNGASS), uygulama ve ilerlemeyi izlemeye ynelik zaman snrlamal bir stratejiyi ortaya koyan, ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasna ynelik ek uluslararas taahhtler altna girilmitir. 2002de UNGASS Bildirgesi ve ocuklar iin Uygun Bir Dnya Eylem Plannn kabul ile Devlet ve Hkmet Bakanlar dnya genelinde ocuk haklarnn gelitirilmesi ve zerinde uzlalan hedef, strateji ve eylemlerin uygulamaya konmas taahhdnde bulunmulardr. Bunlara ek olarak, ocuk haklaryla dorudan ilintili olan Binyl Bildirgesi ve Binyl Kalknma Hedefleri de kresel olarak kabul edilmitir. 2005 Dnya Zirvesi sonu belgesi, bunlarn hedef ve amalarna ulamann nemini bir kez daha vurgulamtr. AB dzeyinde ise insan haklar alanndaki Rehber lkeler, ABnin ocuk haklaryla da ilgili olan genel insan haklar d politikas kapsamnda insan haklarnn gelitirilmesi ve korunmas almalar iin salam bir blgesel ereve tekil eder. ocuk haklarnn daha da gelitirilmesi amacyla AB yllardr zellikle aadaki unsurlar ieren ok boyutlu eylemlerde bulunmaktadr: 2003 tarihli ocuklar ve Silahl atma hakknda AB Konseyi Rehber lkeleri'nin uygulanmas; nc lkelerde ocuk haklarnn zellikle siyasi diyalog erevesinde ele alnmas; zellikle Demokrasi ve nsan Haklar iin Avrupa Arac (DHAA) yoluyla ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasn amalayan projelere finansman salanmas; 57

Genileme sreci boyunca ocuk haklarnn gelitirilmesine dair kaydedilen ilerlemelerin izlenmesi ve aday lkeler ile muhtemel aday lkelerde ocuklarn korunmas konusundaki reformlarn desteklenmesi;

AB'nin, Birlemi Milletlerde Latin Amerika devletleri ile birlikte her yl ocuk Haklar konusunda bir karara nclk etmesi ve devletleri ocuk Haklarna Dair Szleme ile htiyari Protokollerini imza, onay ve uygulamaya davet etmesi;

ocuk haklar alanndaki nemli uluslararas ve blgesel aktrlerin, zellikle de BM Genel Sekreteri, BM Gvenlik Konseyi, BM insan haklar szlemeleri kapsamnda oluturulan organlar, bunlarn arasnda zellikle ocuk Haklar Komitesi, BM zel Prosedrleri ve mekanizmalar ile ilgili BM rgtlerinin, zellikle de UNICEF, OHCHR, ILO, WHO ve UNFPA ile blgesel mekanizmalar, bilhassa Avrupa Konseyi, AGT, Avrupa ocuklar iin Ombudsmanlar A ve sivil toplum kurulularnn desteklenmesi;

ABnin Kalknma Politikasnda Avrupa Kalknma Mutabakat insan haklar konusunda temel uluslararas ereveler ile Binyl Kalknma Hedeflerine deinerek AB ye Devletleri arasnda ocuk haklarna riayet etmeyi kapsar.

Avrupa Komisyonu (AK) iin ocuklar konusunda (i) ocuklara kar iddet, silahl atmalardan etkilenen ocuklar, ocuk ticareti vb. gibi belirli konular, (ii) eitim ve salk gibi belirli temalar araclyla ocuk haklar ve ihtiyalarn ve (iii) AK tarafndan finanse edilen tm program ve projelerde gz nnde bulundurulmas gereken ortak ilgi alanlarndan biri olarak ocuk haklarnn yaygnlatrlmasn ele alan kollu bir yaklam sz konusudur. ocuk haklarnn lke dzeyinde yaygnlatrlmasna ynelik bu politika ile AK Rehber lkeleri'nin uygulanmasna ilikin Ynlendirme Notlar ocuk haklarnn ortak bir konu olarak hak temelli bir yaklam ierisinde ele alnmasn gerektirmektedir. ocuk haklar konusundaki kapsaml belgeler, standart ve taahhtler ve zerinde uzlamaya varlan hedefler ynnde kaydedilen ilk dnemdeki ilerlemeye ramen dnya apnda milyonlarca ocuk iin gndelik gerekler hala bu taahht ve hedeflerle keskin bir ayrm iindedir: ocuklar hala hayatta kalmalarna ynelik nemli tehditlerle karlamakta, kaliteli 58

eitim, uygun salk ve sosyal bakm frsatlarndan yoksun kalmakta, ocuk iiliinin en kt biimleri, cinsel istismar ve tacizin, hastalklarn, silahl atmalarn, eitli iddet trlerinin kurban olmakta; erken yata evlilie zorlanmakta ve zararl geleneksel uygulamalara katlanmak zorunda kalmaktadrlar. Krlgan gruplara mensup veya zellikle zor durumlardaki ocuklar kendilerine has risklerle kar karya kalmakta ve ayrmclk, marjinalleme ve dlanmaya maruz kalmaktadrlar. Kz ocuklar zel risklerle kar karya kalmakta ve zel ihtimama ihtiya duymaktadrlar. Birlemi Milletler Genel Kurulunun 2002 ocuk zel Oturumunu (UNGASS) takip sreci ile ocuk Haklar Komitesinin izleme almalar, ocuk Haklarna Dair Szlemenin hala yetersiz dzeyde uygulandn ve UNGASSn zaman snrlamal hedeflerinden birou ile Binyl Kalknma Hedeflerine henz ulalamadn gstermitir. Bu durumu ele almak ve AB'nin insan haklar d politikasnda ocuk haklarn gelitirme ynnde daha srekli ve sistematik eylemlere imkan tanmak iin AB bundan sonra dnya genelinde ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasnda aadaki Rehber lkeleri temel almay kararlatrmtr. II Siyasi Balk: lkelerin Amac

bu ocuk Haklarnn Gelitirilmesi ve Korunmas amal AB Rehber lkeleri (Rehber lkeler) ile AB, kilit uluslararas ve Avrupa hukuki insan haklar dokmanlar, normlar ve standartlar ile ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasyla ilgili siyasi taahhtlerin, bilhassa nsan Haklar Evrensel Beyannamesi, ocuk Haklar Bildirgesi, Uluslararas nsan Haklar Szlemeleri, ocuk Haklarna Dair Szleme ile iki htiyari Protokol, Avrupa nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmas Szlemesi, Uluslararas Ceza Mahkemesi Stats ile Binyl Kalknma Bildirgesi ve Binyl Kalknma Hedefleri, UNGASS 2002nin Bildirgesi ve ocuklar iin Uygun Bir Dnya Eylem Plan ile ocuk haklar ile ilgili olarak Ek IIde belirtilen dier belge ve standartlarn nemini vurgular. AB, insan haklar d politikasnda ocuklarn, yani 18 yandan kk kiilerin, TM haklarnn, ocuun yksek yarar ile ayrmclktan korunma ve karar alma srelerine katlma haklar gz nnde bulundurularak, demokrasi, eitlik, bar ve sosyal adalet ilkeleri temelinde ve gelime

59

hakk da dahil olmak zere tm insan haklarnn evrensellii, blnemezlii, karlkl birbirine ball ve bamll gzetilerek korunmas ve desteklenmesini bir ncelik konusu olarak uygulama kararlln yeniden teyit eder. Bu amalara ulaabilmek iin AB ibu Rehber lkeler'de belirtilen genel tedbirlerin yan sra ncelik alanlarnda ayrca kararlatrlacak Uygulama Stratejilerini esas alan belirli eylemleri destekleyecektir. ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas konusunda btncl bir yaklam benimseyerek, AB, bu Rehber lkeler ile 2003 ylnda yaynlanan ve kendi alanndaki AB eylemlerini ynlendirmeye devam edecek olan ocuklar ve Silahl atmalar konulu Rehber lkeler'ini tamamlayacaktr. bu Rehber lkeler zellikle aadaki hususlara katkda bulunacaktr: ocuk haklarnn salanmas ve ocuk haklar ihlallerinin dnya genelinde, zellikle de ulusal dzeyde engellenmesi amacyla bu haklara uluslararas gndemde daha ok arlk vermek; ABnin, ilgili uluslararas belgelerde, zellikle de ocuk Haklarna Dair Szleme ile htiyari Protokollerinde zel bir yeri olan ocuk haklarnn tam olarak gerekletirilmesi ynndeki taahhdnn altn izmek; ocuk haklarnn, evrensel insan haklarnn vazgeilmez, ayrlmaz ve blnemez bir paras olduunun ve ocuk Haklarna Dair Szlemede tannan tm haklarn eit neme sahip olduu, ancak bunlarn gerekletirilmesine ynelik eylemlerin ulusal koullar gz nne alnarak nceliklendirilmesi gerektiinin altn izmek; ocuk Haklarna Dair Szleme ve iki htiyari Protokol ile ocuk haklar konusundaki dier blgesel ve uluslararas belge ve standartlarn uygulanmas srecinde ilerleme salamak; AB ve nc lkelerde ocuk haklar konusundaki AB eylemleri hakknda farkndalk yaratmak; ocuk haklarnn AB politika ve eylemlerine yanstlmasn desteklemek ve ocuk haklar konusunda tm ilgili AB aktrlerinin kapasitesini artrmak;

60

Sinerjileri tevik ederek kurumlar aras ibirliini kuvvetlendirmek ve Avrupa Komisyonu'nca ocuk haklar konusunda desteklenen giriimler de dahil AB kurumlarnn eylemlerini tamamlayc faaliyetlerde bulunmak;

ABye, nc lkelerle siyasi ilikilerde ve ilgili tm alanlardaki uluslararas forumlarda ocuklarn haklarnn gelitirilmesi ve korunmas iin kullanlacak ek bir operasyonel ara salamak.

III A)

Operasyonel Rehber lkeler Temel prensipler

nc lkelerle ilikilerinde ve uluslararas forumlarda AB zellikle unlar yapacaktr: ABnin, ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas ile ilgili hedeflerini, zellikle kalknma, bar ve gvenlik balamlarnda insan haklar d politikasnn ayrlmaz bir paras olarak n plana karmak ve bu hedeflerin siyasi diyalog, kalknma alannda ibirlii, insani yardm ve AB'ye katlm sreci yoluyla ABnin dier d politikalarnda da yaygnlatrlmasn desteklemek; Bu hedeflerin tatbikinde, ayrmclk yaplmamas, ocuun yksek yarar, ocuk katlm ve ocuklarn hayatta kalmas ve geliiminin salanmas eklinde ifade edilen ocuk Haklarna Dair Szlemenin genel ilkeleri nda insan haklarn temel alan bir yaklam izlemek; Btncl bir yaklam tevik ederek ncelikli ilgi alanlarna zel ihtimam gsterirken ocuk haklarnn blnemezlii, karlkl birbirine ball ve bamlln yeniden teyit etmek; Gerekli btn kanuni, idari ve dier tedbirleri benimseyerek, zellikle de ocuk Haklar Komitesi'nce Genel Uygulama Tedbirleri olarak belirlenen1 ortak tedbirleri almak suretiyle ocuk haklarnn zellikle de ocuk Haklarna Dair Szleme olmak

Genel Yorum 5 (2003)

61

zere ilgili uluslararas belge ve standartlarla tam uyum iinde gelitirilmesi ve korunmasn salamak; Grev sahiplerinin (devlet ve hkmetler, ykmllklerini yerine getirmek iin) ve hak sahiplerinin (ocuklar, haklarndan yararlanmak ve haklarn talep etmek iin) kapasitelerini gelitirmeyi hedeflemek. B) ABnin hedefleri ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokolleri, UNGASS Bildirgesi ve ocuklar iin Uygun bir Dnya Eylem Plan, Binyl Bildirgesi ve Binyl Kalknma Hedefleri ile Dnya Zirvesi sonu belgesinin ilgili hkmlerinde bulunan ykmllklere zel atfla nc lkelere uluslararas hukuk ve siyasi taahhtler erevesinde ocuk haklarnn korunmas ve desteklenmesine ilikin belirli taahhtleri ve hukuki ykmllklerini hatrlatp bu ykmllk ve taahhtlerini yerine getirme abalarnda destek olmak; ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokollerinde ve ocuk haklaryla ilgili dier uluslararas ve blgesel belge ve standartlarda ortaya konduu haliyle ocuk haklarna dair ilke ve hkmlerin daha iyi anlalmasn tevik etmek ve bu konudaki farkndalk dzeyini ykseltmek; ncelikli alanlarda belirli eylemler ile ocuk haklarnn korunmas ve desteklenmesine ynelik olarak AB'nin nc lkelerle ilikilerinde ve ok tarafl forumlarda ABnin sregelen abalarn glendirmek ve desteklemek; ocuk haklar alannda ye Devletlerin yrtt faaliyetleri ve Avrupa Birliinin yrtt d projeleri daha tutarl hale getirmek. C) nc lkelerle ilikilerde AB eylemleri iin operasyonel faaliyetler

Bu hedeflere ulamak iin AB zellikle aadaki eylem aralarn kullanr: zellikle aadaki amalar gerekletirmek zere siyasi diyalog (yani, ocuk haklar konusuna uluslararas ve blgesel rgtler ve nc lkelerle bakanlar dzeyindeki grmeler, ortak

62

komite toplantlar, Konsey Bakanlnn nderlik ettii resmi diyaloglar, Troyka, Misyon efleri veya Komisyon dahil olmak zere her dzeydeki toplant ve grmelerde yer verilmesi): ocuk haklar ile bunlarn gelitirilmesi ve korunmasna ilikin uluslararas norm ve standartlar konusundaki farkndalk dzeyinin ykseltilmesi; ocuk haklar konusundaki ilgili uluslararas belgelerin onaylanmasnn ve etkili uygulamasnn desteklenmesi; Ulusal kanunlarn ocuk haklar konusundaki uluslararas norm ve standartlara uygun hale getirilmesine ynelik yasal reformlara destek verilmesi; Paris lkeleri'ne uygun biimde ocuk haklar konusunda bamsz ulusal kurumlarn oluturulmasna destek verilmesi; ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasn salamak amacyla kurumlar aras faaliyetlerin ve ulusal ve yerel mercilerin faaliyetlerinin etkili koordinasyonu ile yeterli kaynak tahsisinin tevik edilmesi; ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas iin ocuk-duyarl gstergelerin ve ocuk etki deerlendirmelerinin gelitirilmesi; ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasnda sivil toplumun katlmnn savunulmas; ocuklarn, kendi haklarnn gelitirilmesi ve korunmasna ynelik karar alma srelerine katlmlarnn tevik edilmesi. zellikle nc lkelere ocuk haklarn koruyup destekleme ynnde etkili tedbirler alma ykmllklerini hatrlatmak amacyla ocuk Haklar Komitesi'nin ve insan haklar szlemeleri kapsamnda oluturulan dier ilgili organlarn sonu gzlemlerini ve BM rgtlerinden, blgesel rgtlerden, bamsz ulusal kurumlardan ve sivil toplum kurulularndan alnan bilgileri de dikkate alarak ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas zerinde etkisi olan gncel gelimelere karlk vermek zere (yerine gre kamuoyu aklamalar ile balantl bir biimde) diplomatik giriimler;

63

Aadaki tedbirleri kapsayan ikili ve ok tarafl ibirlii: ocuk haklar konusuna odaklanan kalknma ve insani yardm programlarnn artrlmas; Ticaret mzakerelerinde, program gelitirme grmelerinde, lke strateji belgelerinde, kalknma hedeflerine ilikin diyaloglarda ve UNGASS kapsamnda ngrlen ocuklar iin Ulusal Eylem Planlarnda ocuk haklarnn n plana karlmas; ki tarafl ve Topluluk finansman ile kalknma ibirlii programlarnn ocuk haklarn destekleyen projelerin finansmannda kullanlmas; zellikle ncelikli Alanlarda olmak zere ocuk haklar konusunda ye Devletlerin yrtt faaliyetler ile Avrupa Birliinin yrtt d projelerin daha tutarl hale getirilmesi; Ulusal yaplar ve kurumlarn glendirilmesi, ilgili uluslararas standartlarla uyumlu yasal reformun desteklenmesi, Paris lkeleri'ne uygun bamsz ocuk haklar kurumlarnn oluturulmas; ocuk-duyarl gstergeler ile ocuk etki deerlendirmelerinin gelitirilmesi; Sivil toplum katlm ile ocuk katlmnn desteklenmesi.

Aadakiler gibi uluslararas paydalarla ortaklklarn gelitirilip ibirliinin pekitirilmesi: BM, zellikle BM insan haklar mekanizmalar, zel Prosedrler ve insan haklar szlemeleri kapsamnda oluturulan dier ilgili organlar, bilhassa da ocuk Haklar Komitesi; BM rgtleri, zellikle UNICEF, OHCHR, ILO, WHO, UNFPA; Blgesel rgtler, zellikle Avrupa Konseyi ve AGT; Avrupa ocuk Haklar Forumu; Kamu-zel sektr ortaklklar, aratrma kurumlar;

64

 D)

Sivil toplum ve uluslararas finans kurulular. Uygulama

(i) ocuk haklarn glendirmeye ynelik Genel Eylemler lke olarak, AB ocuklarn tm haklarnn eit biimde gelitirilmesi ve korunmasnn arkasnda durmaktadr. AB, bu ekilde insan haklar d politikasnda, uluslararas forumlarda ve nc lkelerle ilikilerinde srdrd giriimleri devam ettirecek ve artracak, Devletleri aadaki hususlara tevik edecektir: a) zellikle aadaki yollarla uluslararas norm ve standartlara ballk ve bunlarn uygulanmas ile uluslararas insan haklar mekanizma ve usullerle ibirlii: ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasna ynelik ilgili uluslararas belge ve standartlarn, zellikle Uluslararas ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokolleri, 138 ve 182 sayl ILO Szlemeleri, Mltecilerin Hukuki Statsne ilikin Szleme ile Protokol, Engelli Kiilerin Haklarna Dair Szleme ile Uluslararas Ceza Mahkemesi Roma Statsnn kabul, bunlara ballk ve etkili ekilde uygulanmalarnn desteklenmesi; ocuk Haklar Komitesininkiler dahil olmak zere uluslararas insan haklar organlarnn koruyucu tedbirleri, hkmleri, kararlar ve nerilerinin gereklerine riayet edilmesi; ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas ile ilgili olanlar bata olmak zere, konuya zel veya lkeye has, ilgili BM insan haklar mekanizmalar ve usulleriyle ibirlii yaplmas; lgili Avrupa Konseyi mekanizmalar ile ibirlii yaplmas ve Avrupa nsan Haklar Mahkemesi kararlarna uyulmasnn tevik edilmesi; lerlemenin izlenmesi de dahil olmak zere ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasn salamaya ynelik blgesel mekanizmalarla ibirlii yaplmas.

65

b) zellikle aadaki yollarla ulusal dzeyde ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas iin kapasitesinin glendirilmesi: ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasna ynelik kapsaml ulusal plan veya stratejilerin gelitirilmesinin desteklenmesi; Ulusal ve yerel dzeyde ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas amacyla, koordinasyon faaliyetlerine ynelik devlet mekanizmalarnn gelitirilip glendirilmesinin desteklenmesi. c) zellikle aadaki yollarla izleme srelerinin ve yaplarnn gelitirilmesi: ocuk haklaryla ilgili ayrtrlm verilerin toplanmas, analiz edilmesi ve yaymnn desteklenmesi amacyla veritabanlar ve izleme sistemlerinin gelitirilmesi ve gstergelerin oluturulmas; ocuk haklar konusundaki aratrmalarn desteklenip, ocuklarn aratrma ve izlemeye dahil edilmesi; Ombudsmanlk gibi bamsz ulusal ocuk haklar kurumlarnn tesis edilmesi yolu da dahil olmak zere, gzlemci kapasitesinin oluturulmas; Sivil toplumun katlmnn artrlmas.

d) zellikle aadaki yollarla ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasna ynelik kaynaklarn tahsisinin tevik edilmesi: Uluslararas ibirlii ortam da dahil olmak zere, ulusal ve yerel dzeylerdeki bte srelerinde ocuklar grnr klmaya ynelik aralarn kullanmnn ve gelitirilmesinin desteklenmesi; Ekonomik ve sosyal politikalarn ocuklar zerindeki etkisinin deerlendirilmesinin desteklenmesi. e) zellikle aadaki yollarla ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasna ynelik hukuk reformunun desteklenmesi: 66

Ulusal mevzuatn ocuk haklar konusundaki ilgili uluslararas norm ve standartlara, zellikle ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokollerine uyumunu salamak zere mevzuat karlmas ve mevcut mevzuatn gzden geirilmesinin tevik edilmesi ve desteklenmesi;

Kolluk kuvvetlerinin ocuk haklar ihlallerini soruturma kapasitesinin artrlmasnn tevik edilmesi ve desteklenmesi ile ocuk haklarn ihlal edenlerin soruturulmas ve yarglanmas srecinde ocuk-dostu usullerin gelitirilmesi.

f) zellikle aadaki yollarla ocuk haklar ihlalleriyle mcadele edilmesi ve ihlallerin nlenmesi: ocuk haklar ihlalleri ile ocuklara kt muamelenin ceza hukuku da dahil olmak zere kanunlarda yasaklanmas ve ocuk haklar ihlallerinde cezaszln sona erdirilmesi; Her trl ocuk hakk ihlalinin ceza hukukunda su olarak tanmlanmas da dahil olmak zere en st dzeyde knanmas; Devlet yetkisi altnda ocuk haklar ihlallerini engellemek iin etkili hukuki, idari, adli ve dier tedbirlerin alnmas ve bu tr ihlallerin cezasz kalmasnn engellenmesi; ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmasna ynelik i hukuk gvencelerinin tesis edilmesi; ocuklarla veya ocuklar iin alan kolluk kuvveti personeli ve ilgili dier uzmanlara, ocuk haklarnn gvence altna alnmasn desteklemeye ve uluslararas norm ve belgelere uyumu salamaya ynelik etkili eitim verilmesi; ocuk haklar ihlallerinin madurlarna tedavi, rehabilitasyon ve topluma yeniden kazandrma hizmetleri sunulmas. g) ocuklar kendilerini etkileyecek politikalarn karar verme sreci ve uygulanmasna daha etkili katlmalar iin glendirmek ve katlmlarn kolaylatrmak

67

h) Ailelerin ve dier vasilerin ocuk haklarnn korunmasna ilikin rollerini tam anlamyla yerine getirebilme kapasitelerinin gelitirilmesi i) zellikle aadaki yollarla ocuk haklar konusunda farkndalk artrmaya ynelik programlarn gelitirilmesinin desteklenmesi: Halkn ocuk haklar konusunda bilinlendirilmesi ve ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas ynnde kampanyalarn tevik edilmesi; ocuk haklarna okul mfredatlarnda yer verilmesinin ve ilgili tm alanlarda mesleki eitim programlarnn gelitirilmesinin desteklenmesi. (ii) ncelikli Alanlarda ocuk haklarn glendirmeye ynelik eylemler Bu Rehber lkeler'in genel erevesi kapsamnda, Rehber lkeleri tamamlamaya ynelik ayr Uygulama Stratejileri yoluyla ncelikli alanlarda zel eylemler uygulamaya konulacaktr. ABnin farkl ocuk haklar gruplarn zaman iinde daha iyi bir biimde ele alabilmesi iin, nsan Haklar alma Grubu (COHOM) tarafndan iki yllk bir dnem iin bir ncelikli alan seilecek ve buna gre bir Uygulama Stratejisi gelitirilecektir. ncelikli alan dzenli gzden geirmelere ve muhtemel deiikliklere tabidir. Bu ncelikli alanlardan ilki ocuklara kar Her Trl iddet olacaktr ve buna ynelik Uygulama Stratejisi Ek Ide verilmitir. (iii) Konsey alma Gruplarnn Rol COHOM, grevi erevesinde ve ilgili dier Konsey alma Gruplaryla yakn koordinasyon ve ibirlii ierisinde ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas amal Rehber lkeler'in tatbiki ve takibini srekli deerlendirme altnda bulunduracaktr. Bu grev aadaki hususlar ierir: ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas konusunun ilgili AB politikalar ve projeleri ile btnletirilmesinin tevik edilmesi; Uygun aralklarla ve muvakkat toplantlar yoluyla Rehber lkeler'in tatbikinin gzden geirilmesi;

68

Bu Rehber lkeler'in tatbiki konusunda kaydedilen ilerlemenin yllk olarak ve uygun bir ekilde Siyasi ve Gvenlik Komitesi (PSC) ve Daimi Temsilciler Komitesi (COREPER) yoluyla Konseye rapor edilmesi,

(iv) Harici nc taraflarla gr alverii iin gayr resmi bir platform COHOM yeleri, bu Rehber lkeler'in tatbiki esnasnda yerine gre harici nc taraflarla, zellikle de STKlar ve uluslararas rgtlerle gayr resmi zeminde gr alveriinde bulunabilir. Komisyon bu srece tmyle katlacaktr. Konseyin gvenlik tzkleri konusunda 19.3.2001 tarih ve 2001/264/AK sayl Konsey kararna uyulacaktr.2 E) zleme ve raporlama

AB, sz konusu Rehber lkeler'in tatbikindeki ilerlemeyi izlerken, bu Rehber lkeler'in geni bir alan kapsadn dikkate alarak, AB dndaki ilgili aktrlerin, zellikle BM organlar ve mekanizmalar, zel Prosedrler, ocuk Haklar Komitesi bata olmak zere insan haklar szlemeleri kapsamnda oluturulan dier ilgili organlar, BM rgtleri, zellikle de OHCHR, UNICEF, WHO, UNDP, ILO, UNFPA ile sivil toplumun uzmanlndan mmkn olduunca yararlanmaya ve bunlarla yakn ibirlii iinde olmaya gayret edecektir. F) Deerlendirme

Konsey bnyesindeki nsan Haklar alma Grubu (COHOM): bu Rehber lkeleri ve Uygulama Stratejisini kabul edilmelerinden sonra her iki ylda bir gzden geirir; Rehber lkeleri ilk kez gzden geirirken, uygulamada kaydedilen ilerlemeler ile daha fazla ilerleme salayacak neriler zerinde odaklanr. Ayrca, ncelik alannn bir sonraki gzden geirmeye kadar muhafaza edilmesi ya da deitirilmesi konusunda da neriler hazrlar ve gzden geirilen konular Konseye sunar;

Referans: OJ L 101, 11.4.2001, s. 1

69

Uygulama Stratejisini ilk kez gzden geirirken pilot program ve lke stratejilerinin gelitirilmesinde kaydedilen ilerleme zerinde odaklanr;

Sz konusu Rehber lkeler'in uygulanmas ve izlenmesi esnasnda, BM ve blgesel hkmetler aras rgtler, STKlar ve ilgili dier aktrlerle daha fazla ibirlii yollar bulmaya alr ve yerine gre bununla ilgili nerileri COREPER veya Konseye sunar;

ocuk haklarnn gelitirilmesi ve korunmas konusunun ilgili AB politikalar genelinde, blgesel ve ok tarafl forumlarda yaygnlatrlmasn destekleyip bu srece nezaret eder, ibu Rehber lkeler'in etkin bir biimde yaymn salayp ye Devletler, AB Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu tarafndan uygulanmasn destekler.

70

Ek I ocuklara kar Her Trl iddet balkl ncelik Alan iin Uygulama Stratejisi I Giri

ocuk Haklarnn Gelitirilmesi ve Korunmas amal AB Rehber lkeleri"nin uygulanmasnda somut admlarn atlmas iin ocuklara kar Her Trl iddet bu Rehber lkeler'in ilk ncelik alan olarak belirlenmitir. Kltr, sosyal stat, eitim, gelir ve etnik kken deikenlerinden bamsz olarak, ocua kar iddet ocuk haklarnn ok yaygn bir ekilde ihlal edilmesi anlamna gelir ve ocuklarn geliimsel ihtiyalarna da zarar verir. Fiziksel, zihinsel, psikolojik ve cinsel iddet, ikence ve dier zalimce, insanlk d veya kltc muamele, ocuklarn tacizi veya istismar, rehin alma, aile ii iddet, ocuklarn veya organlarnn ticaret ya da sat, pedofili, ocuk fuhu, ocuk pornografisi, ocuk seks turizmi, etelerle ilikili iddet, her trl ortamda zararl geleneksel uygulamalar ile okullarda bedensel ceza dhil olmak zere eitli iddet trleri dnyann her kesinde her yatan ocuun yaamna etki eder. rnein, resmi tahminlere gre 2002de 18 ya altndaki 150 milyon kz ocuk ile 73 milyon erkek ocuk cinsel ilikiye zorlanm ya da dier cinsel iddet trlerine maruz kalmtr. Dnyada 100 ila 140 milyon kz ocuk ve kadnn bir ekilde kadn snnetine tabi tutulduu dnlmektedir. Bunlara ek olarak 2004 ylnda 126 milyon ocuk tehlikeli ikollarnda altrlmtr. ocuklara ynelik iddetin sonular iddetin tr ve ciddiyetine gre deimekle birlikte ou durumda ksa ve uzun vadeli etkileri son derece ciddi ve zarar vericidir. ocuklarn krlganl ve erikinlere bamll her trl iddetten korunmalar iin zel bir dikkat ve kararl uluslararas eylemi gerekli klmaktadr. II Amalar

AB ocuklarn her trl iddetten korunmasnda ilerleme kaydedebilmek iin BM Genel Sekreterinin kresel ocuklara kar iddet konulu almasn esas alan iki kollu bir yaklam takip edecektir: a. ocuklara kar iddet konusunun kresel ve dnyann her kesini etkiler 71

niteliini vurgulamak ve dnya genelinde BM Genel Sekreterinin almasnda ortaya konan nerilere yerine gre zellikle ilgili BM forumlarnda destek verilmesini salamak; b. Dnyann farkl lke/blgelerinde ocuklara kar farkl ekillerde tezahr eden iddeti gz nnde bulundurarak ocuklara ynelik her trl iddeti engelleme ve bununla mcadele etmeye ynelik ve lkeye-zel eylemleri desteklemek. III Operasyonel Ksm

Yukarda belirtilen amalar ilerletmek iin AB aadaki alanlarda harekete geer: (i) BM Genel Sekreterinin ocuklara kar iddet konulu almasn ocuklara kar her trl iddetin engellenmesi ve bununla mcadelede kresel referans belgesi olarak savunmak; Yaplacak eylem: AB ilgili uluslararas, blgesel ve BM forumlarnda BM Genel Sekreterinin almas ile tespitlerini aka destekler ve sz konusu alma muhteviyatndaki nerilerin uygulanmasn ve takibini destekler; AB, BM Genel Kurulunda BM Genel Sekreterinin almasnda nerilen, ocua kar iddet konusunda BM zel Temsilcilii makamnn oluturulmasn zellikle destekler; AB ayrca nc lkeler ile ikili temaslarnda BM Genel Sekreterinin ocuklara kar iddet konulu almasnn kendisine ve nerilerine bu alandaki AB eylemlerinin esas referans metni olarak uygun atfta bulunur. (ii) ocuklara kar iddetle mcadele ile ilgisi olan uluslararas insan haklar belgelerinin, zellikle ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokolleri, kenceye ve Dier Zalimane, nsanlk D veya Onur Krc Muamele veya Cezaya kar Szleme ve htiyari Protokol, Uluslararas Ceza Mahkemesi Roma Stats, Kadnlara kar Her Trl Ayrmcln Ortadan Kaldrlmasna

72

Dair Szleme ve htiyari Protokol, 138 ve 182 sayl ILO Szlemeleri, Snr aan rgtl Sulara kar BM Szlemesi ve Snr aan rgtl Sulara kar Birlemi Milletler Szlemesini btnleyen Kiilerin, zellikle Kadn ve ocuklarn Ticaretinin Engellenmesi, nlenmesi ve Cezalandrlmas Protokolnn onaylanmas ve etkili uygulanmasn savunmak; Yaplacak eylem: AB halen ocuk Haklarna Dair Szlemenin iki htiyari Protokoln onaylamam tm Devletlerin onay srecini tamamlama abalarn artrmas talebini ifade eder ve bu htiyari Protokollerin etkili uygulamasn destekler; AB uluslararas insan haklar forumlarnn yan sra nc lkelerle ikili temaslarnda, yerine gre ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokollerinin ve ocuklara kar iddet konusuyla ilgili dier uluslararas ve blgesel belgelerin onaylanmasn tevik etme abalarn artrr; AB uluslararas ve blgesel insan haklar forumlarnn yan sra nc lkelerle ikili temaslarnda ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokollerin hkmlerinin etkili uygulamasnn desteklenmesine ve ilgili dier uluslararas ve blgesel norm ve standartlarn uygulanmasna ve ilgili siyasi taahhtlerin, bilhassa Genel Kurulun ocuk haklarnn n plana karlmasna ayrlm 27. zel Oturumu (UNGASS) ile 2002 tarihli zaman snrlamal ocuklar iin Uygun Bir Dnya eylem plan, Binyl Bildirgesi ve zaman snrlamal Binyl Kalknma Hedeflerinin yan sra 2005 tarihli Dnya Zirvesi sonu belgesi sonu ve hedeflerinin etkili takibi ve uygulanmasnn desteklenmesine zel bir nem atfeder. (iii) ocuklara kar her trl iddetin engellenmesi ve bununla mcadele iin lkeye zel stratejilerin gelitirilmesi AB, ocuklara kar her trl iddetle mcadelede kresel faaliyetlerini, her bir lkeye zel tedbirlerle btnletirmek zere dnyann eitli lkeleri ve blgelerinde yaygn grlen iddet trlerini gz nnde bulundurarak ve ocuklara kar iddetin toplumsal cinsiyet boyutunu da ele alarak nc lkelere odakl eylemler iin lke 73

Stratejileri gelitirir: a) Bu stratejilerin gelitirilmesi ve bunlara bir temel tekil etmek zere AB ilk olarak eitli lkelerde ocua kar iddet konusundaki durumun kapsaml bir deerlendirmesini yapar. Bu deerlendirmeler mmkn olduunca eldeki verilere, zellikle de UNICEF, BM zel Mekanizmalar, devlet kaynaklar ve ilgili sivil toplum aktrlerine dayandrlmaldr. b) Bu kapsaml deerlendirmeler temelinde ve BM Genel Sekreterinin ocuklara kar iddet almasnn nerilerini, yerine gre ocuk Haklar Komitesi ve insan haklar szlemeleri kapsamnda oluturulan dier ilgili organlarn sonu gzlemleri, insan haklar mekanizmalarnn tavsiyeleri ve konuyla ilgili taraflarca, zellikle de OHCHR, UNICEF, WHO, ILO ve UNFPA gibi BM rgtleri, blgesel kurulular ve sivil toplum kurulular tarafndan salanan konuyla ilgili bilgileri gz nnde bulundurarak, lke stratejileri aadaki unsurlardan oluabilir: ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokolleri ile dier uluslararas ve blgesel insan haklar belgeleri ve standartlarnn ocuklara kar her trl iddetin engellenmesi ve ele alnabilmesi iin hzl bir biimde onaylanmasn savunmak; ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokollerine konulan ve Szleme ile htiyari Protokollerinin ama ve hedefleri ile uyumlu olmayan ya da uluslararas hukukla elien ekincelerin kaldrlmasn savunmak; ocuk Haklarna Dair Szleme ve htiyari Protokollerinin ve yerine gre dier uluslararas ve blgesel insan haklar aralar ve standartlarnn etkili bir biimde uygulanmasn ve ocuklara kar iddetle mcadelede zel nem tayan siyasi taahhtlerin uygulanmas ve takibini savunmak; Ulusal mevzuatta ocuklara kar iddetin her trlsnn yasaklanmas ve bunlarn cezasz kalmasyla mcadele ynnde yasal reformun savunulmas ve desteklenmesi; 74

Bamsz ulusal izleme ve ocuklara uygun bildirim ve ikayet mekanizmalar ile iddet vakalarna ilikin usullerin ocuklara uygun muamele ve destek hizmetleriyle birlikte oluturulmasnn tevik edilmesi ve desteklenmesi;

zleme sistemleri ve mekanizmalarnn gelitirilmesi ve uygulanmasnda ocuklarn etkin katlmnn desteklenmesi ve savunulmas;

ocuklara kar her trl iddetle mcadele ve bunlarn engellenmesini tevik etmeye ynelik bamsz ulusal kurumlarn kurulmasnn desteklenmesi ve savunulmas;

ocua kar iddet konusunda dier hususlarn yan sra, iddetten uzak deerleri ve bilinci artrmay destekleyen; iddetin toplumsal cinsiyet boyutunu gz nnde bulunduran; iddeti nlemeye ncelik veren ve ihtiya duyulan kaynaklarla gerekli ekilde desteklenen ulusal stratejilerin, eylem planlarnn ve politikalarn gelitirilmesinin desteklenmesi ve savunulmas;

Ulusal veri toplama, veri analizi ve veri paylam almalarnn gelitirilmesi ve uygulanmasna ynelik tevik ve destek ile ilgili aratrma giriimlerinin desteklenmesi;

ocuklarn iddetten korunmas ve ocuklara ynelik her trl iddetin engellenmesi, tespiti ve yantsz kalmamas amacyla ocuklarla veya ocuklar konusunda alanlar iin kapasite gelitirme tedbirlerinin desteklenmesi ve savunulmas;

nleme mekanizmalarnn ve ocuk-dostu ocuk yarg sistemlerinin gelitirilmesi, madurlara ynelik ocuk-dostu tedavi ve topluma yeniden kazandrma hizmetleri sunulmasnn desteklenmesi ve savunulmas;

ocuklara kar iddetin tm faillerinin yarg nne karlmasna ve bunlarn cezasz kalmamasna ynelik hesap verebilirlik mekanizmalarnn oluturulmasnn desteklenmesi ve savunulmas.

75

c) zel nlemlerin alnmas gereken lkeler listesi zerinde bir karara varldktan sonra COHOM ilgili lkelerin deerlendirmesinin yaplabilmesi ve zellikle de ocuklara ynelik iddetin trlerini belirleyen ve bunlarn nasl ele alnabilecei ynnde somut neriler getiren lke Stratejileri taslaklarnn detaylandrlmas iin gerekli tedbirleri alr. Taslak lke stratejileri ilave girdi, deerlendirme ve yerel dzeyde tasdik iin COHOM tarafndan ilgili lkedeki AB Misyon eflerine sunulur. Bu tr girdiler alndktan sonra COHOM lke stratejilerini kabul edip bunlar uygulamaya balar. d) Dnyann farkl kelerinde ocuklara kar iddet konusundaki somut AB faaliyetlerini hzlandrmak amacyla Rehber lkeler'in uygulanmasnn ilk aamasnda farkl blgelerden ve ocuklara kar iddet konulu BM almasnda belirtilen eitli dzenlemeler nda AB faaliyetlerini azami on lkeye odaklayan bir Pilot Program oluturulacaktr. Pilot Programda yer verilecek lkeler belirlenirken AB halen nsan Haklar Diyalou veya istiare iinde olduu lkelere zel bir nem verebilir ve bylece ocuklara ynelik iddet konusunun bu nsan Haklar Diyalou veya istiarelerine daha erken safhada ve sistematik biimde dhil edilmesine imkn tanyabilir. (iv) lgili dier aktrlerle ibirlii Mevcut uzmanlktan en iyi ekilde yararlanabilmek iin AB, prensip gerei, ocuklara kar iddetle mcadele faaliyetlerinde AB d aktrlerle azami ibirliini amalayacaktr; bunlar arasnda zellikle aadakiler saylabilir: lgili BM mekanizmalar, zellikle zel Prosedrler ve insan haklar szlemeleri kapsamnda oluturulan ilgili organlar, zellikle ocuk Haklar Komitesi; BM rgtleri, zellikle OHCHR, UNICEF, WHO, UNDP, ILO, UNFPA; Dier uluslararas rgtler, zellikle Avrupa Konseyi; ocuk koruma alar dahil olmak zere ocuklarn korunmasnda yerel dzeyde rol alan uluslararas rgtler, devlet kurulular ve sivil toplum kurulular. 76

Bunu gerekletirebilmek iin AB bilhassa aratrma ve sistemli veri toplama, veri analizi ve veri paylam alannda ve uygun lke yant stratejilerinin tasarlanmasnda zellikle BM, Avrupa Konseyi3 ve AGT ile mevcut ortaklklarn glendirecek; buna ek olarak kamu-zel sektr ortaklklar, akademik kurumlar, sivil toplum kurulular ve uluslararas finans kurulular gibi dier olas mttefiklerle de yeni ortaklklar kurma olasln gz nnde bulunduracaktr. (v) zleme ve Raporlama COHOM lkeye zel stratejiler kapsamnda gerekletirilen ilerlemeleri izlemeye ynelik olarak gerekli tedbirleri alr. ocuklara kar iddete dair lke stratejileri kapsamndaki lkelerde AB Misyon efleri bu konuyu dzenli insan haklar raporlarna dahil etmeli ve yerine gre ilgili gelimeleri muvakkat raporlarda belirtmelidir. ocuklara ynelik iddetle ilgili durumun geliiminin izlenmesinde, AB

kaynaklarndan alnan raporlarn ve dier ilgili bilgilerin yan sra zellikle ocuk Haklar Komitesi ve UNICEF gibi BM mekanizmalar, rgtleri ve insan haklar szlemeleri kapsamnda oluturulan ilgili organlardan alnan dier gvenilir bilgiler dikkate alnr. Ayrca sivil toplum kurulular ve ocuk koruma alarnn salad ilgili bilgiler de deerlendirmeye alnr. Mmkn olduunca ocuklarn izleme srecine katlmnn salanmasna allmaldr. IV ABnin eylem aralar

ocuklara kar iddet konusuna, yerine gre siyasi diyalog ve diplomatik giriimlerde yer vermenin yan sra AB, zellikle ikili fonlar ve Topluluk Fonlarn ibu Rehber lkeler ve bunlarn Uygulama Stratejisi uyarnca ocuklara kar iddetle mcadelede belirli tedbirleri desteklemek zere kullanma imkanlarn belirleyecektir.

Baknz: Avrupa Konseyi ve Avrupa Birlii arasnda 10 Mays 2007de imzalanan Mutabakat Zapt, zellikle md. 21, CM (2007) 74

77

Deerlendirme

COHOM Uygulama Stratejisinin ilk gzden geirmesini ibu Rehber lkeler'in kabulnden iki yl sonra gerekletirecek ve bunu yaparken, pilot program ile lke stratejilerinin gelitirilmesi srecine odaklanacaktr. Bu deerlendirmede COHOM ayrca ocuklara kar Her Trl iddet ncelikli alannn bir sonraki olaan deerlendirmeye kadar deitirilip deitirilmeyeceini deerlendirecektir.

78

Ek II ABnin nc lkelerle ocuk haklarnn korunmas ve desteklenmesine dair temaslarnda bavurabilecei uluslararas normlar, standartlar ve ilkelerin listesi I. BM insan haklar belgeleri a. Antlamalar ve protokoller ocuk Haklarna Dair Szleme (CRC), 1989, ocuklarn Satlmas, ocuk Fuhu ve ocuk Pornografisine Dair htiyari Protokol, 2000 ocuklarn Silahl atmalara dahil olmalar konusundaki htiyari Protokol, 2000 Uluslararas Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesi, 1966, Uluslararas Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesi htiyari Protokol, 1966 Uluslararas Medeni ve Siyasi Haklar Akdinin lm cezasnn kaldrlmas amacn tayan ikinci htiyari Protokol, 1989 Uluslararas Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesi, 1966 Her Trl Irk Ayrmclnn Tasfiye Edilmesine Dair Uluslararas Szleme, 1965 Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln Tasfiye Edilmesine Dair Szleme, 1979, Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln Tasfiye Edilmesine Dair Szlemesine ilikin htiyari Protokol, 1999 Tm Gmen iler ve Aile Fertlerinin Haklarnn Korunmasna Dair Uluslararas Szleme, 1990 Mltecilerin Hukuki Statsne ilikin Szleme, 1951 Mltecilerin Hukuki Statsne ilikin Protokol, 1966

79

Vatanszln Azaltlmasna Dair Szleme, 1961 kenceye ve Dier Zalimane, nsanlk D veya Onur Krc Muamele ve Cezaya Kar Szleme, 1984 kenceye ve Dier Zalimane, nsanlk D veya Onur Krc Muamele ve Cezaya Kar Szleme htiyari Protokol, 1984 b. Beyannameler nsan Haklar Evrensel Beyannamesi, 1948 Birlemi Milletler Binyl Bildirgesi, 2000 ocuklar in Uygun Dnya Bildirgesi ve Eylem Plan, 2002 Dnya Irklk, Ayrmclk, Yabanc Dmanl ve Tahammlszle kar Konferans Beyannamesi (Durban Beyannamesi), 2001 ocuklarn Silahl Kuvvetler veya Silahl Gruplarca kanun d askere alm veya kullanmdan korunmasna dair Paris Taahhtleri (Paris Taahhtleri), 2007 c. Prensipler, kurallar, rehber ilkeler ve dier normatif belgeler Kkler iin Adalet Sistemine dair Birlemi Milletler Asgari Standart Kurallar (Pekin Kurallar), 1985 zgrlnden Yoksun Braklm ocuklarn Korunmasna likin Birlemi Milletler Kurallar (Havana Kurallar) 1990 ocuk Sululuunun nlenmesine likin BM Ynlendirici lkeleri (Riyad lkeleri) 1990 Cezai Uyumazlklarda Onarc Adalet Programlarnn Kullanmna Dair Temel Prensipler, 2002 ocuk Kurbanlar veya Tanklar ieren Konularda Rehber lkeler, 2005 lke inde Yerinden Olma Konusunda Yol Gsterici lkeler: (Deng Prensipleri), 1998 80

Ulusal ve Uluslararas balamda Evlatlk verilmesi ve evlat edinmeye zel atfla ocuklarn Korunmas ve Refahna ilikin Sosyal ve Hukuki Prensipler Bildirgesi, 1986 Silahl Kuvvetler veya Silahl Gruplarla ilikili ocuklara dair prensip ve rehber ilkeler (Paris Prensipleri), 2007. II. Uluslararas alma szlemeleri stihdama Kabulde Asgari Yaa ilikin 138 Sayl Szleme, 1973 ok Kt Biimlerdeki ocuk iliinin Yasaklanmas ve Ortadan Kaldrlmasna likin 182 Sayl Acil Eylem Szlemesi, 1999 Bamsz lkelerde Yerli Halklar ve Kabileler hakkndaki 169 sayl Szleme, 1989 III. Uluslararas insani hukuk aralar Harp zamannda sivillerin korunmasna ilikin Drdnc Cenevre Szlemesi, 1949 Uluslararas Silahl atma Kurbanlarnn Korunmasna likin Cenevre Szlemelerinin I. Protokol, 1967 Uluslararas olmayan Silahl atma Kurbanlarnn Korunmasna likin Cenevre Szlemelerinin II. Protokol, 1967 Anti-Personel Maynlarn Kullanmnn, Depolanmasnn, retiminin ve Devredilmesinin Yasaklanmas ve bunlarn mhas ile ilgili Szleme (Ottawa Antlamas), 1997 IV. Uluslararas ceza hukuku belgeleri Uluslararas Ceza Mahkemesi Stats (Roma Stats), 1998 Snraan rgtl Sua kar Birlemi Milletler Szlemesini btnleyen Kiilerin, zellikle de Kadn ve ocuklarn Ticaretinin Engellenmesi, nlenmesi ve Cezalandrlmas Protokol, 2000 V. Uluslararas zel hukuk belgeleri

81

Uluslararas ocuk Karmann Hukuk Vehelerine Dair Lahey Szlemesi, 1980 Uluslararas Evlat Edinmede ocuklarn Korunmas ve birlii Hakknda Lahey Szlemesi, 1993 VI. Avrupa insan haklar belgeleri Avrupa Birlii Temel Haklar art (zellikle ocuk haklarna atfta bulunan Md. 24) nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna ilikin Szleme, 1950 Avrupa Sosyal art, 1961 ocuk Haklarnn Kullanlmasna ilikin Avrupa Szlemesi, 1996 kence ve nsanlk D veya Onur Krc Muamele veya Cezaya Kar Avrupa Szlemesi, 1987 Avrupa Birlii Antlamas (Madde 11), 1992 Avrupa Kalknma Mutabakat: Ksm I AB (zellikle 5, 7. paragraflar) Ksm II AK (zellikle 97, 101, 103. paragraflar) Topluluk aralar ve dier tedbirler: Temmuz 2006: AB Komisyonunun ocuk haklar konusunda bir AB stratejisine doru balkl Tebliinin, ocuk haklarnn, Birlik ii ve dndaki faaliyetlerde n plana karlmasn amalayan daha geni ve uzun vadeli bir AB ocuk Paktnn paras olarak benimsenmesi; Haziran 2007: Avrupa ocuk Haklar Forumunun kurulmas; nmzdeki dneme ynelik olarak Komisyonun Avrupa Birliinin D Faaliyetlerinde ocuk Haklar Eylem Plan;

82

2007: nsani yardmlarn gerekletirilmesi srasnda uluslararas hukuka riayet etme ars yapan Komisyon Teblii nsani Yardm konusunda Avrupa Mutabakatna Doru VII. Afrika Blgesel insan haklar belgeleri Afrika nsan ve Halklar Haklar Szlemesi, 1981 Afrika nsan ve Halklar Haklar Szlemesinin Afrikadaki Kadnlarn Haklar Protokol, 2000 Afrika ocuk Haklar ve Refah Szlemesi, 1990 VIII. Amerikalar aras blgesel belgeler Amerikan nsan Haklar Szlemesi, 1969 Amerikan nsan Haklar Szlemesinin Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Alannda Ek Protokol (San Salvador Protokol), 1988 Kadnlara Kar iddetin nlenmesi, Cezalandrlmas ve Ortadan Kaldrlmasna Dair Amerikalar aras Szleme, 1994 Kklerin Uluslararas Ticaretine Dair Amerikalar aras Szleme, 1994 ocuklarn Uluslararas adesine Dair Amerikalar aras Szleme, 1989.

* * *

83

7.

Kadna ve kz ocuklarna ynelik iddet ve onlar hedef alan her trl ayrmclkla mcadele konusunda AB Rehber lkeleri

I.

Rehber lkeler'in Amac

Kadna ve kz ocuklarna ynelik iddet konusunda Rehber lkeler'in kabul edilmesi ABnin, kadnlarn haklar konusunu bir ncelik haline getirme ve bu alanda uzun vadeli eyleme geme ynndeki ak iradesinin bir iaretidir. AB, kadnlar ve kz ocuklarna ynelik iddet konusuna odaklanarak, gnmz dnyasnn en nemli insan haklar ihlallerinden birine kar harekete geecektir. Bu Rehber lkeler, eksiksiz ve ok tarafl bir mktesebata dayanmaktadr. Bu mktesebatn en yakn tarihli kilit unsurlar BM Genel Sekreterinin kadnlara ynelik her trl iddet konusundaki derinlemesine almas (2006), iddet gstergeleri konusunda BM zel Raportr Sayn Yakn Ertrkn almalar (2008), kadnlara ynelik her trl iddetin ortadan kaldrlmas giriimlerinin younlatrlmasna dair 61/143 sayl BM karar ve kadn, bar ve gvenlik konusunda 1325 (2000) ve 1820 (2008) sayl BM Gvenlik Konseyi kararlar ile kadnlarn silahl atmalardaki durumu ve atma sonrasnda lkelerindeki yeniden yaplanma faaliyetleri ile demokratik sreteki rolleri hakkndaki 2005/2215 sayl Avrupa Parlamentosu karar, insan haklar konusundaki Szlemeler, uluslararas insani hukuk ve Uluslararas Ceza Mahkemesini kuran Roma Statsnn ilgili hkmleridir. Rehber lkeler ayn zamanda Demokrasi ve nsan haklar iin Avrupa Arac (DHAA) da dahil olmak zere ABnin ve ye lkelerin dier mali aralaryla finanse edilecek, kadn ve kz ocuklarn hedef alan daha fazla sayda projenin uygulanmasn tevik etmeyi de amalamaktadr. Bu Rehber lkeler'in kabul edilmesi insan haklarnn evrenselliinin ak bir biimde yeniden teyidi anlamn tamaktadr. II. Tanm

Bu Rehber lkeler kapsamnda kadna ynelik iddetin tanm yaplrken Kadnlara Ynelik iddetin Ortadan Kaldrlmas Bildirgesinde yer alan tanm esas alnmaktadr: 84

Kadna ynelik iddet terimi zel hayatta ya da toplum iinde kadnlarn fiziksel, cinsel veya psikolojik zarar grmesiyle sonulanan ya da sonulanabilecek her trl cinsiyete dayal iddet eylemi anlamna gelir, ki bu tr eylemlerle tehdit, zorlama veya zgrln keyfi kstlanmas da buna dahildir. III. Uygulamaya Ynelik Rehber lkeler

AB, kadna ynelik iddetle mcadelenin birbirinden ayr dnlemez amacn yinelemektedir: iddetin nlenmesi, madurlarn korunmas ve desteklenmesi ve bu tr iddeti gerekletirenlerin yarglanmas. Uygulamaya ynelik amalar: Toplumsal cinsiyet eitliinin tevik edilmesi ve kadna ynelik ayrmclkla mcadele edilmesi AB, kadnlarn sosyo-ekonomik ve siyasi haklarndan yararlanmalar nndeki engellerin, daha fazla iddete maruz kalmalarna neden olduunu ifade eder. Bu balamda ve bu tr iddetin engellenmesi amacyla ye Devletlerin ve ABnin d ilikilerindeki stratejileri zellikle kadna ve kz ocuklarna kar ayrmc mevzuat ve kamu politikalarn, zel alanda uygulanan ayrmclkla mcadele konusuna yeterli zenin gsterilmemesini ve toplumsal cinsiyet kalp yarglarn hedef almaldr. Kadna ynelik iddet konusunda veri toplanmas ve gstergelerin gelitirilmesi Son yllarda bu alanda nemli baarlar elde edilmise de, devletlerin eylem ve stratejilerini gerekli bilgilere dayanarak hazrlayabilmelerini salamak zere kadna ve kz ocuklarna ynelik her trl iddete ilikin doru ve karlatrlabilir nicel ve nitel verilerle ilgili gstergelere halen ihtiya duyulmaktadr. Toplanan veri trleri arasnda aratrmaya konu olan toplum kesimleri ve llen iddet tr asndan nemli farkllklar bulunmaktadr. AB, veri toplanmasna imkan verecek ve doru ve gvenilir verilerin toplanmas ve yaygnlatrlmasna ynelik ulusal kapasiteyi artrmaya yardmc olacak kurumsal ve dier aralar belirlemek iin alacaktr.

85

Etkin ve koordineli stratejiler oluturmak ABnin faaliyetleri, ye Devletlere kadna ve kz ocuklarna ynelik iddetin engellenmesi ve buna tepki verilmesi ynndeki ikili sorumluluklarn hatrlatmaya odaklanacaktr. ye Devletlerin, iddeti nleme stratejileriyle iddet madurlarnn korunmas ve desteklenmesine ynelik stratejilerin gelitirilip uygulanmas ve her dzeyde (yerel, ulusal, blgesel ve uluslararas) ve toplumun her kesimine, zellikle de siyasetiler, kamu ve zel sektr, sivil toplum ve medyaya harekete gemeleri ynnde arda bulunma ykmll vardr. Bu stratejilerin uygulanmas, koordinasyonunun ve takibinin salanmas iin yerel, blgesel ve ulusal dzeyde yaptrm gc olan kurumsal mekanizmalar oluturulmaldr. Kadna ynelik iddet faillerinin cezasz kalmamas ve madurlarn adalete eriimi AB, kadna ve kz ocuklarna ynelik iddetin kanunlarca cezalandrlmasnn ve kadna ve kz ocuklarna ynelik iddetin faillerinin eylemlerinden dolay mahkemeye karlmasnn salanmasnn devletler iin elzem olduunu vurgulayacaktr. Devletler kadna ve kz ocuklarna ynelik iddet eylemlerini sratle, detayl, tarafsz ve ciddi bir biimde soruturmaldr. Ayrca devletler, ncelikle usul ve delillere ilikin kurallar olmak zere, cezai yarg sisteminin, kadnlar, kendilerine kar iddet eylemlerinde bulunanlarn yarglanmalar srasnda delil sunmaya tevik edecek ve madurlarn ya da temsilcilerinin hukuk davas aabilmesine olanak tanmak suretiyle kadnlarn korunmasn garanti edecek ekilde ilemesini salamaldr. Cezaszlkla mcadele, polis ve kolluk kuvvetlerinin eitimi, madur ve tanklara adli yardm ve uygun korumann salanmas ile iddet madurlarnn faillerine ekonomik adan baml olmamas iin gerekli artlarn yaratlmasn da iermektedir. ABnin mdahale aralar Mdahale aralar ye Devletlerin bykelilikleri, Komisyon delegasyonlar ve AB Konseyi Genel Sekreterlii bata olmak zere tm AB aktrlerinin konuya mdahil olabilmesine imkn salamaldr. AB, bu Rehber lkeler ile dier AB nsan Haklar Rehber lkeleri, zellikle de ocuk haklar ve insan haklar savunucular ile ilgili Rehber lkeler'in uygulanmas arasnda oluturulan sinerjiye gerekli zenin gsterilmesini salar. 86

ABnin kadna ynelik iddetle mcadele konusundaki uygulamaya ynelik amalarna uygun balca mdahale aralar unlardr: Genel yaklamlar AB, nc lkeler ve blgesel rgtlerle ilikilerinde, kadna ve kz ocuklarna ynelik iddetle mcadele ile bu tr iddetin kaynan oluturan ayrmclk eitlerini dzenli olarak dile getirecektir. Bu tr yaklamlar zellikle ulusal hukuki erevenin uluslararas standartlara ve devletlerin bu alandaki taahhtlerine ne lde uygun olduunu ve bunlarn ne derece etkin bir biimde uyguland ve takip edildiini ortaya koyacaktr. AB ayrca tm zel temsilci ve diplomatlarnn grevleri arasnda kadn haklarna atfta bulunulmasn da temin eder. Tm yaklamlar ncesinde AB: (a) Kadna ve kz ocuklarna ynelik iddet trlerini belirleyip bunlarla ilgili veri ve gstergeleri analiz eder; (b) Aka ve bil fiil ayrmcla yol aan ve bu tr iddete kaynaklk eden kanun ve uygulamalar tespit eder; (c) Kadna ynelik iddete kar kamu politikalarnn eksiklik ve/veya yetersizliklerini belirler; (d) Kadn haklarnn korunmasna ynelik uluslararas ve blgesel belgelerden ilgili lkelerce kabul edilmi olanlar, bunlara ilikin ekinceleri ve sz konusu belgelerin ulusal hukuka aktarmn tespit eder; (e) Sz konusu lkelere uluslararas ve blgesel mekanizmalarca kadn haklar ve kadna ynelik iddet konularnda yaplan nerileri belirler. Yaklamlarnda AB zellikle aadaki pozisyon ve inisiyatifleri benimser: (f) Kadna Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesine Dair BM Szlemesi ve htiyari Protokol ile Afrikadaki Kadnlarn Haklarna ilikin Afrika nsan ve Halklarn Haklar Szlemesi ve Kadna Ynelik iddetin nlenmesi,

87

Cezalandrlmas ve Ortadan Kaldrlmasna ynelik Amerika Szlemesinin kabuln tevik eder; (g) Szlemeye ilikin olarak konulan ekincelerin, zellikle de Szlemenin amalar ile elienlerin, bilhassa Kadna Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Komitesi (CEDAW Committee on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women) tarafndan bu ekinceler hakknda yaplan yorumlar temel alnarak kaldrlmasn tevik eder; (h) Gerektiinde teknik destek yoluyla belirtilen tarihlerden nce raporlarn CEDAW Komitesine sunulmasn ve Komitenin raporlar ile nerilerinin takibini tevik eder; (i) Kadn haklar savunucular ve kadn rgtleri ile diyalog ve dzenli istiareleri srdrr; (j) Kadn haklar savunucularn ve kadn rgtlerini bu alandaki politikalarn gelitirilmesi, uygulanmas ve deerlendirilmesi srecine katlmaya tevik eder; (k) ye Devletleri Evrensel Dnemsel Gzden Geirme (UPR Universal Periodic Review) erevesinde kadna kar iddet ve ayrmclkla mcadele ile ilgili belirli taahhtlerde bulunmaya tevik eder; (l) Uygun ve yeni blgesel ve uluslararas belgelerin hazrlanmasn tevik eder.

Kadna ynelik iddetle mcadele iin belirli ek nlemler Kadna kar iddetle mcadele eylemleri aadaki inisiyatifler yoluyla uygulanr: (a) - Olduka yaygn bir suun byk lde cezasz kald durumlarda BM kadna kar iddet zel Raportrnn greve arlmasn tevik eder; (b) Ziyaret gerekletirilen hallerde Raportrn nerileri, ulat sonular ve gzlemlerinin takibin yaplmasn salar;

88

(c)

Kadna ve kz ocuklarna ynelik iddetin cezasz kalmasyla mcadele tedbirlerini, zellikle de bu tr iddete ilikin tm hukuki srelerin izlenmesini tevik eder;

(d)

Kadn haklar savunucular ile kadn insan haklar savunucularn, zellikle de tehditler alan veya belirli ve hedefli bask ya da tacize urayanlar destekler;

(e)

Kadn-erkek eitlii konusunda bilin dzeyini artrmay ve kadnlara kar iddetle mcadeleyi amalayan politika ve kampanyalar, zellikle erkekleri ve erkek ocuklarn bilinlendirmeyi amalayan kampanyalar destekler;

(f)

zellikle doum kayd ve okula gnderme konularnda kz ocuklarnn sistematik biimde ihmal edilmesi konusuna odaklanan kampanyalar destekler.

Mnferit vakalar AB, zellikle bir devlet tarafndan uluslararas taahhtler ile fiziksel btnlk ve ayrmclk yaplmamas ynndeki temel haklara aykr biimde iddet uygulanmas ya da iddete gz yumulmas gibi olaanst nem arz eden mnferit vakalardan haberdar olduunda ve ulusal dzeyde tatmin edici bir nlem alnmad takdirde belirli tedbirler alma konusunu deerlendirecektir. Bu durum zellikle aadaki kriterlerden bir ya da birden fazlasn salayan en ak ihlaller iin geerlidir: (a) faillerin iledikleri suun ciddiyetiyle orantl bir biimde ceza mahkemelerinde sorumlu tutulmas ihtimalinin muhtemel olmad iddet vakalar; (b) madurlarn ceza ve adli yarg makamlarnca uygun ve ayrmclk yapmayan bir biimde tazmin yoluna eriiminin olmayaca iddet vakalar; (c) kanunlar ve kamu politikalarnn yetersiz kald ya da mevcut olmad, tekrar eden, sistematik veya byk lekli ihlaller, zellikle de tre adna cinayet ya da intihara zorlamalar gibi en ciddi vakalar;

89

(d) (e)

ayrmcla yol aan kanun ya da uygulamalardan kaynaklanan vakalar; kadn insan haklar savunucularnn iddet, tehdit ve tacize maruz kalmas ile bask altna alnmas vakalar.

AB grmelerinin erevesi Avrupa Birlii kadna ynelik iddet ile iddetin altnda yatan ayrmclk konusunu insan haklar ile ilgili grmelerinde ve gerekiyorsa baka AB politika grmelerinde tekrar gndeme getirir. Bu konular bu gibi grmelerde ya belirli bir konu bal olarak ya da bir ya da daha fazla cinsiyet konulu balk altnda gndeme alnabilir. Bu balamda AB, zellikle BM kadna ynelik iddet zel Raportrnn ortaya koyduklar, EPU erevesinde kadnlara ilikin olanlar, CEDAW Komitesinin bulgu ve nerileri ile blgesel koruma mekanizmalarnn ortaya koyduklar gibi kadn haklarnn korunmas ve kadna ynelik iddetle mcadeleye ynelik uluslararas ve blgesel mekanizmalarn ulat sonu ve nerilerin takipiliini yrtr. nsan haklar raporlarnn hazrlanmas Hazrladklar raporlarda Misyon Bakanlar, sistematik olarak insan haklarna riayet konusuna ayrlm bir blmde kadnlarn temel haklarna saygy incelemeli ve bunu da zellikle fiziksel btnlk ve ayrmclk yaplmamas haklarna sayg ve devletlerin kadna ynelik iddet konusundaki uluslararas taahhtlerine uymas hususuna atfta bulunarak incelemelidir. Raporlarda u hususlara deinilir: (a) lke topraklarnn tmnde ve her trl ortamda (haneler, iyerleri, eitim kurumlar, tutukevleri ve dier kamu kurumlar vb.) nicel ve nitel veri toplamaktan sorumlu kurumsal ve dier mekanizmalar; (b) Cinsiyet, ya ve dier ilgili faktrlere gre analiz edilmi istatistikler ile bu istatistiklerin konu ile ilgili nemli aktrlere ve kamuoyunun geneline yaymna dair bilgi;

90

(c) lk yaklamlarda belirlendii ekliyle yasama erevesi, ve zellikle de ayrmcla neden olan kanun ve uygulamalarn bulunmas. (d) ABnin zel temsilcileri ve elileri kadn haklarn gz nnde bulundurmal ve bu konuya ilikin bilgilere raporlarnda yer vermelidir. Kadn haklarnn uluslararas forumlarda desteklenmesi AB kadn haklarn, zellikle de kadna ynelik iddetin engellenmesini destekleyen aktif roln uluslararas forumlarda (bilhassa Birlemi Milletler'de) srdrr. Tm BM kadn haklar kurumlar ile uyumlu bir koordinasyon salar, bunlarn almalarn ve bu tr forumlardan tek sesli ve tutarl mesajlarn yaynlanmasn desteklemek suretiyle ABnin bu alandaki eylemlerinin roln ve etkisini glendirir. kili ve ok tarafl ibirlii Kadna ve kz ocuklarna ynelik iddetle mcadele eylemlerine, insan haklarnn mdafaa edilmesi alanndaki ikili ve ok tarafl ibirlii erevesinde ve hukuk ile eitim alanlar da dahil olmak zere sivil toplumla ibirliinde bulunarak ncelik verilir. zellikle Demokrasi ve nsan Haklar iin Avrupa Giriimi erevesinde bu tr ibirliine zen gsterilirken ABnin ve ye Devletlerin baka uygun mali aralarndan da yararlanlr. Bu tr bir ibirlii dier amalarn yan sra zellikle sivil toplum programlarn hedefler ve u ncelikli alanlara odaklanr: Tazminat, rehabilitasyon ve bakma eriim (a) Mahkeme karsna kanlar da dahil olmak zere, iddet madurlarnn adalete eriimini salayan ve destekleyen programlarn desteklenmesi; (b) Psikolojik destek, hukuki yardm, barnma ve iddet madurlar ile bunlarn ocuklarnn topluma yeniden entegrasyonu alannda cretsiz salanan uygun bakm hizmetleri ile ilgili kamuyu bilgilendirme kampanyalar gibi vastalarla bu tr hizmetlere eriimin desteklenmesi;

91

(c) ABnin 1994teki Uluslararas Nfus ve Kalknma Konferansnda (ICPD International Conference of Population and Development) benimsenen Kahire Eylem Programnn ve "ICPD + 5"te kabul edilen ICPD Eylem Programnn devaml olarak tatbik edilmesine ilikin balca nlemlerin eksiksiz uygulanmasna ve Kopenhag Bildirgesi ve Eylem Program ile Pekin Eylem Platformu ve Binyl Kalknma hedeflerine verdii destein altn izerek, kadn ve kz ocuklarnn HIV enfeksiyonundan daha iyi korunabilmeleri gibi amalarla zellikle cinsel salk ve reme sal konularnda bilgilendirilme ve salk hizmetlerine ynelik haklarnn ile bu haklara eriimlerinin desteklenmesi; (d) Kadnlarn kendi cinselliklerine ilikin konularda karar verebilme haklarn zgrce ve zorlanmadan, ayrmclk veya iddete maruz kalmadan kullanabilmelerini destekleyen programlarn tevik edilmesi; (e) iddet maduru olma riski yksek olup da bu nedenle zel ilgi gerektiren kadn gruplarna ynelik programlarn desteklenmesi. iddetin nlenmesi (a) Kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddetin cezasz kalmasyla mcadele eylemlerinin desteklenmesi ve yaygnlatrlmas; (b) Kadnlar ve kz ocuklarnn temel haklar ve glendirilmeleri konusunda eitiminin desteklenmesi; (c) Bilin arttrma ve iletiim gibi alanlarda, cinsiyet eitliine ve kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddette rol bulunan toplumsal cinsiyet kalplar balamndaki nyarglarn ortadan kaldrlmas yoluyla kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddetle mcadele nlemlerine odaklanan kampanyalarn desteklenmesi; (d) Kadnlarn ekonomik bamszln gelitirmeyi amalayan programlarn desteklenmesi; (e) Polis memurlarnn ve adli personelin kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddetle ilgili konular ve bu tr iddetin neden ve sonular konusunda eitiminin desteklenmesi.

92

Kapasitelerin artrm (a) CEDAW Komitesinin tavsiyelerini uygulamaya ynelik ulusal eylem planlarna -bunlarn ulusal dzeyde yaymlanmas da dahil olmak zere- yardm salanmas; (b) Kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddete ilikin etkin ve koordineli veri toplama mekanizmalarnn uygulamaya konmasna yardm salanmas; (c) Kadn rgtlerine, kadn insan haklar savunucularna ve daha genel olarak da kadnlara kar iddetle mcadele eden sivil toplum kurulularna destek verilmesi; (d) Kadna kar iddetle ilgilenen tm sorumlu meslek gruplarna, bu tr iddetin neden ve sonular hakkndakiler de dahil olmak zere uygun eitimlerin salanmas (polis, adli personel, salk ve eitim uzmanlar, medya); (e) Birlemi Milletlerin suun nlenmesi ve kadna ynelik iddete cezai yargnn yant konulu karar dorultusunda standartlatrlm mdahale protokollerinin uygulamaya konmas yoluyla polisin iddet vakalarna, zellikle de aile ii iddet vakalarna mdahale gcn artracak programlara destek verilmesi; (f) Kadnn statsnn iyiletirilmesi amacna ynelik merkezi ve ademi-merkeziyeti idari tekilatlarn kurulmasnn desteklenmesi; (g) 1325 sayl Gvenlik Konseyi Kararn uygulamaya koyan ulusal eylem planlarna yardm salanmas. Deerlendirme Konsey nsan Haklar alma Grubu bu Rehber lkeler'in uygulanmasn Misyon efleri tarafndan sunulacak raporlar ve sivil toplumla yaplacak gayri resmi istiareler gibi bir takm aralar nda dzenli olarak deerlendirecektir. nsan Haklar alma Grubu, ilkelerin uygulanmas konusunda Konseyi bilgilendirecek ve Rehber lkeler'in uygulanmas konusunda gerekli iyiletirmelerle ilgili olarak Konseye tekliflerde bulunacaktr.

93

EK 1 Kadna kar iddet, trleri, nedenleri ve sonular konusuna giri Kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddet tm biimleri ile gerek bir ykmdr. Mevcut veriler, bu sorunun dnya genelinde yaygn ve kurumsallam bir olgu olduuna iaret etmektedir. Bu tr iddetin biimleri ve tezahr toplumun sosyal, ekonomik, kltrel ve siyasi yapsna gre ok sayda, farkl ve birbiriyle balantl ekil alabilmektedir. Kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddet burada saylanlarla snrl olmamakla birlikte (a) aile iinde meydana gelen (fetsn cinsiyetine gre doum ncesinde uygulanan [tbbi adan gereken durumlar haricinde] seleksiyon da dahil olmak zere) ve kz bebeklerin sistematik olarak ihmali; zorla evlendirme; erken evlilik; partnerler ve eski elerce uygulanan iddet; asitle saldrlar; balk paras kaynakl iddet ve tre cinayetleri, iddet ve intihara zorlama; dayak; ensest de dahil olmak zere kz ocuklarnn evde urad cinsel istismar; mutat ve ayn evi paylaan partnerlerce tecavz; kadn snneti ve kadnlara zarar veren dier geleneksel uygulamalar dahil) ; (b) toplumun genelinde meydana gelen (tecavz; cinsel istismar; cinsel taciz ve cinsellikle ilgili tm taciz ekilleri; iyerinde, eitim kurumlarnda ve dier alanlarda sindirme; kadn ticareti ve fuhua zorlama; modern klelik trleri; kadn ldrme; sava srasnda ve sava sonras ortamlarda kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddet; cinsel istismar amacyla kadn ticareti ve dier tm istismar ekilleri dahil); (c) devlet tarafndan ilenmi ya da gz yumulmu olsun ya da olmasn yukarda bahsedilen kadnlara ve kz ocuklarna ynelik tm iddet eylemlerini kapsar biimde fiziksel, cinsel ve psikolojik iddeti ierir. BM Genel Sekreterinin derinlemesine aratrmasnda da ifade edildii zere, kadna kar iddetin byk ounluunun zel kiilerce uyguland ve ok geni bir kii ve kurum yelpazesinin bu iin iinde olduu bulgusuna karn, bu etkenlerin Kadna kar tm Ayrmclk ekillerinin Ortadan Kaldrlmas Komitesinin 19 sayl tavsiyesinde de ortaya konan Devletlerin gerekli ihtimam ile bu konuda eyleme gemesi sorumluluunu ortadan kaldrmadn burada ifade etmek gerekir. Kurbanlarn cinsiyetleri ve belirli aznlk ya da etnik gruplara mensup olmalar; dinleri ya da dilleri; yerli, gebe, yerinden edilmi veya mlteci kadnlar ile az gelimi blgelerde veya uzak

94

krsal topluluklar iinde yaayan kadnlar, akl hastanesi veya hapishanedeki kadnlar, zrl kadnlar, HIV pozitif kadnlar, lezbiyen, biseksel veya cinsiyet deitirmi kadnlar, gen kzlar, yal veya dul kadnlar ve dier tm ayrmclk ekillerine maruz kalan kadnlarn statsne ilikin belirli etkenler maruz kaldklar birden fazla ayrmclk nedeniyle kurbanlar daha savunmasz klmaktadr. Son olarak, kriz veya silahl atma hallerinde tecavz, klelik, cinsel taciz ve istismar kadna kar iddetin en sistematik ve yaygn tezahrdr. Kurbanlarn akl sal ve fiziksel sal asndan ciddi sonularnn (zellikle byk lde artan HIV enfeksiyonu riski) yan sra kadna kar iddetin nemli sosyal sonular ve ekonomik maliyeti ile iddetin kuaktan kuaa iletiminden kaynaklanan siyasi ve sosyal istikrarszln getirdii bir maliyet sz konusudur. Dolaysyla kadna kar iddet ailelerinin, sosyal ortamlarnn, toplumlarnn ve lkelerinin fakir dmesine de katkda bulunur. Bu nedenle kadna kar iddet kalknmann da nnde bir engel tekil eder. Kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddetin erkek ve kadn arasnda, ve hatta erkek ocuklar ile kz ocuklar arasnda ou toplumda grlen tarihi g dengesizlii de dahil olmak zere belirli yapsal nedenleri vardr. Dahas, gelenekler, grenekler ve dini deerler kadna kar iddeti merulatrmakta kullanlmaktadr. Kadnlarn maruz kald ekonomik eitsizlikler ve bamszlktan yoksun olmalar, onlarn hareket ve karar kapasitelerini azaltt ve onlar iddete kar savunmasz brakt iin iddet konusunda belirleyici etkenlerdir. Siyasi istikrarszlk ve silahl atmalar da kadnlara ve kz ocuklarna ynelik dier iddet kaynaklardr. atma sonrasnda dahi iddet ortam uzun bir sre devam edebilir ve silahl atma yaam ou lkede iddetin daha byk lde kabul grmesi ve silahlarn byk bir yaygnlk kazanmas atmalar dnda dahi iddetin artmasna yol amaktadr. Bu bela ile etkin mcadele iin tm bu boyutlarn gz nnde tutulmas arttr.

95

EK 2 Kadna kar iddetle mcadele konusunda uluslararas hukuki ereve ve Devletlerin ykmllkleri Uluslararas toplum ok sayda anlama ve siyasi taahht yoluyla, kadn ve erkeklerin hak ve haysiyetini korumay taahht etmitir. Btn insanlar hr, haysiyet ve haklar bakmndan eit doarlar ve herkes cinsiyet gibi herhangi dier bir fark gzetilmeksizin ibu Beyannamede ilan olunan tekmil haklardan ve btn hrriyetlerden istifade edebilir ifadesini aka ortaya koyan nsan Haklar Evrensel Beyannamesi'nin ilanndan bu gne 60 yl gemitir. 1979 Szlemesi'nin uygulanmasn izleyen Kadnlara kar her trl Ayrmcln nlenmesi Komitesi (CEDAW) kadna kar iddeti Szleme balamnda bir ayrmclk tr olarak tanmlamaktadr ve bu da konunun insan haklar kurumlar ve mekanizmalarnn alma programlarnda daha byk bir yeri olmasnn nn amtr. 1993te Viyanada gerekletirilen Dnya nsan Haklar Konferans 1994te BM nsan Haklar Komisyonu'nca kadna kar iddet konusunda bir zel Raportr atanmasna yol aarken, bunu Genel Kurulun ayn yl iinde Kadna kar iddetin Tasfiye Edilmesi Bildirgesini kabul izlemitir. Dnya Konferans insan haklarnn evrenselliini ve blnmezliini bir kez daha vurgulamtr. Bildirge kadna kar iddeti nlemek ve ortadan kaldrmak iin Devletlerin almas gereken bir dizi tedbiri ortaya koymaktadr. zellikle, Devletlerin kadna kar iddeti knamasn ve bu tr iddeti engelleme ykmllklerinden kanmak iin gelenek, grenek veya din gibi unsurlara bavurmamasn gerekli klmaktadr. 1995te kabul edilen Pekin Platformu, dnya genelinde kadnlarn durumu konusundaki tarihi BM konferansnda 189 lkenin desteini kazanmtr. Platform aralarnda kadna kar iddetle mcadelenin de bulunduu gelimeye ihtiya duyulan on iki alan belirlemitir. Bu alanlar 2005 ylnda New Yorkta Platformun onuncu yl mnasebetiyle dzenlenen konferansta incelenmitir. Birliin Pekin Eylem Platformuna destei Aralk 1995te Madrid zirvesinde hkmet bakanlarnca en st dzeyde dile getirilmitir.

96

1999dan bu gne Avrupa Birlii Konseyi her yl gstergeler ve referans kriterleri konusunda karmlar kabul eder ve bylece o ylki takip almalarnn daha hedefe ynelik ve yapsal bir ekilde yrtlmesini salar. 2002de kadna kar iddet konusunda bir dizi niteliksel ve niceliksel gsterge belirlenmitir. Pekin Eylem Platformunun 5 yllk gzden geirmesi (Pekin+5) hkmetleri her trl kii, rgt ya da kurulua kadnlara kar gerekletirilen iddet ve ayrmcl ortadan kaldrmaya ynelik uygun tedbirleri almaya ve kadnlara ve kz ocuklarna ynelik her trl iddeti su saymaya armtr. Konsenss ile kabul edilen ve kadna kar her trl iddeti ortadan kaldrmaya ynelik abalar younlatrmay amalayan 61/143 (2006) sayl Genel Kurul karar, Devletlerin kadnlarn ve kz ocuklarnn tm insan haklar ve temel zgrlklerini koruma ve destekleme; kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddetin faillerini engelleme, soruturma ve cezalandrma konusunda gereken ihtimam gsterme; kurbanlara koruma salama gibi tm uluslararas ykmllklerinin ve bunlar yerine getirmemenin [kadnlarn ve kz ocuklarnn] insan haklar ve temel zgrlklerini ihlal etme, onlara zarar verme veya etkisiz klma anlamna gelecei [ynndeki kabullerinin] altn bir kez daha izmitir. 1325 (2000) ve 1820 (2008) sayl BM Gvenlik Konseyi kararlar uluslararas camiann silahl atma hallerinde kadna ynelik iddetle mcadele konusundaki ykmllklerini ortaya koyar. 1820 sayl karar uluslararas bar ve gvenliin korunmas ile atma durumlarnda kadnlarn maruz kald cinsel iddetle mcadele arasndaki balanty vurgular. ICCnin Roma Statsnn 7. Maddesini ieren 1820 (2008) sayl karar Devletlere unlar hatrlatr: tecavz ve dier cinsel iddet trleri sava suu, insanla kar su veya soykrm tekil eden eylemlerden biri olabilir ve cinsel iddet sularnn, atmalarn zme kavuturulmas srelerindeki af hkmlerinin dnda braklmas gereksinimini vurgular []. Kadnlarn silahl atmalarda durumu ve atma sonrasnda lkelerindeki yeniden ina ve demokrasi srelerindeki rolleri konusundaki 2005/2215 sayl Avrupa Parlamentosu karar, silahl atmalarda kadnlar konusunda, zellikle de onlara kar ilenen iddet eylemleri konusunda ABnin harekete gemesi iin genel bir ereve oluturur.

97

ABnin nemli bir rol oynad Avrupa Konseyi ve AGT tarafndan da kadna kar iddet konusunda ok sayda giriimde bulunulmutur. Avrupa Parlamentosunun 2005teki karar bu bela ile etkin bir biimde mcadelede gsterilmesi gereken zel abalar, atlmas gereken admlar ve alnmas gereken tedbirleri ortaya koyar. Bu Rehber lkeler sz konusu ykmllkleri AB erevesi iine yerletirmektedir. Bu sayede Kadn Erkek Eitlii Yol Haritas, Komisyonun 2007 ylndaki Cinsiyet Eitlii ve Kalknma birliinde Kadn zgrl/ Kadnn Glendirilmesi konulu teblii, Konseyin bu bildirge hakkndaki sonu bildirgesinde yer alan kararlar ile Ortak D ve Gvenlik Politikas (ODGP) kapsamnda benimsenen dier nsan Haklar Rehber lkeleri'nde tanmland ekliyle kadn haklarnn korunmas ve kadn-erkek eitliinin d ilikilerde desteklenmesine ynelik Avrupa eylemlerini de desteklemektedir.

* * *

98