T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

DENZ ARALARI YAPIMI

YAPI ELEMANLARI-1

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. YAZILAR VE ZGLER................................................................................................... 3 1.1. Yazlar ........................................................................................................................... 3 1.2. izgiler .......................................................................................................................... 3 1.3. Yap Elemanlarna Bak Esaslar ............................................................................... 10 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 16 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 20 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 23 2. OMURGA ZM............................................................................................................. 23 2.1. Gemi Dip Konstrksiyonu........................................................................................... 23 2.1.1. Tek Dipli Gemiler................................................................................................ 23 2.1.2. ift Dipli Gemiler (Double Bottoml ve ift Cidarl Gemiler) ........................... 24 2.2. Lama Omurga Tanm ve Amac................................................................................. 24 2.3. Lama Omurga Standartlar .......................................................................................... 25 2.4. Kutu Omurga Tanm ve Amac .................................................................................. 26 2.5. Tek Dip Gemilerde Omurgalar................................................................................ 26 2.6. Orta Omurgalar ....................................................................................................... 27 2.7. Levha Omurga Tanm ve Amac ................................................................................ 27 2.8. Levha Omurga Standartlar ......................................................................................... 28 2.9. Levha Omurga izimi ................................................................................................. 29 2.10. Omurga Malzemesi ................................................................................................... 29 2.10.1. elik Tanm ...................................................................................................... 29 2.10.2. Katk Elemanlarnn elie Verdii zelikler .................................................. 30 2.10.3. eliklerin Snflandrlmas ............................................................................... 31 2.10.4. Uluslararas elik Standartlar........................................................................... 31 2.10.5. Trkiyede Kullanlan elik Standartlar .......................................................... 32 2.10.6. Gemi Yapm elikleri........................................................................................ 34 2.11. Yalpa Omurga Tanm ve Amac .............................................................................. 37 2.12. Yalpa Omurga Malzemesi......................................................................................... 39 2.13. Yalpa Omurga Standartlar........................................................................................ 39 2.14. Yalpa Omurga izimi ............................................................................................... 40 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 41 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 42 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 44 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 45 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 46 KAYNAKA ......................................................................................................................... 47

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 521MMI404 Deniz Aralar Yapm Deniz Aralar Ressaml Yap Elemanlar-1 Gemi resminde kullanlan yaz ve izgi tipleri ile omurgalarn tanm, eitleri, standartlar, malzemesi, mukavemeti ve izimi ile ilgili bilgi ve becerilerin verildii renme materyalidir. 40/32

MODLN TANIMI

SRE N KOUL YETERLK

ift dipli orta kesit dip konstrksiyonu izmek

MODLN AMACI

Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam ve ekipman salandnda teknie uygun olarak istenilen standartlarda ift dipli orta kesit dip konstrksiyonu izebileceksiniz. Amalar 1. Tekniine uygun yaz yazacak ve izgi izebileceksiniz. 2. Teknie uygun olarak omurgalar izebileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Ortam: Resim atlyesi, bilgisayar laboratuvar Donanm: izim Takmlar, Bilgisayar Donanm, Paket Program Her renme faaliyeti sonunda kendinizi deerlendirebileceiniz lme aralar yer almaktadr. Ayrca retmeniniz tarafndan hazrlanan lme aralar ile modl sonunda deerlendirmeye tabi tutulacaksnz.

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Teknik Resim modllerinde de bahsedildii gibi teknik resim uluslararas bir dildir. Deniz aralarnn yaplabilmesi iin ncelikle endazesinin, genel plannn, yap elemanlarnn ve konstrksiyonlarnn izilmesi gerekir. Deniz aralar resminde kullanlan zel izgiler ve semboller yardm ile herhangi bir lkede dizayn edilen deniz aracnn bir baka lkede imal edilebilmesi mmkn olmaktadr. Bu modlde ve bundan sonraki modllerde uluslararas denizcilik kurallarna gre deniz aralar resminin izilmesi ile ilgili konular grecek, uygulamasn ise izim takmlarn kullanarak ve bilgisayar destekli izim program ile bilgisayar ortamnda yapacaksnz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1

AMA
Bu faaliyet sonunda gerekli koullar salandnda, uluslararas denizcilik kurallarna uygun bir projenin izilebilmesi iin gerekli yaz, izgi tiplerini ve yap elemanlarnn standart gsterililerini izebileceksiniz.

ARATIRMA
izilmi projeleri inceleyiniz. izgi almalar yapnz. Dizayn brolarda aratrma yapnz.

1. YAZILAR VE ZGLER
1.1. Yazlar
Ana elemann bulunduu grubun bana yazlacak balk yazs 10 mm yazlacaktr. Detay ve kesit yazlar 6 mm. Seksiyon(section) numaralar 8 mm yazlacaktr. Seksiyon (section) numaralarnda ana gruplar ve tek elemanlar 5 mm. olacaktr Seksiyon (section) numaralar 35 x 10 mm boyutunda, izgi kalnl 0,8 mm olan dikdrtgen iine yazlacaktr. Grup numaralar ise, izgi kalnl 0,8 mm olan, 20 mmlik ekenar gen iine yazlacaktr. Grubun ait olduu seksiyon (section) numaras gen tabannn altna, dikdrtgen iine 0,2 mm kalnlkta ve 3mm ykseklikte yazlacaktr. Dikdrtgen, genin taban boyunda ve 5 mm yksekliinde olacaktr. Tek eleman numaralar altna izilecek izginin alt ksmna eleman boyutu 0,3 mm yazlacaktr. Ykseklii ise takriben 3 mm olacaktr. l yazlar, kaynak kalnlk yazlar, aklama yazlar 3 mm yksekliinde olacaktr. Gei delii, dreyn delii vs. ve bunlarn kapatma salar gibi standart eleman formlar ve anma nu.lar 5 mm yksekliinde yazlacaktr.

1.2. izgiler
Gemi ina teknik resimlerinde normal olarak iki izgi genilii kullanlr. izgi genilikleri arasndaki oran 1,2den daha az olmamaldr. 1.3lk bir orana ayrca izin verilir. izgi gruplar tablo 1.1'de verilmitir.

izgi grubu 01.2-02.2-04.2 0,5 0,7 1,0

0,5 0,7 1,0

*ller mmdir

izgi genilikleri izgi nu.larna gre 01.1 -02.1 -04.1 -05.1 01+03 0,25 1,0 0,35 0,5

Tablo 1.1: izgi gruplar

izgilerin genilikleri ve gruplar, resmin bykl ve lei ile mikro kopyalama kurallar ve dier oaltma metotlar ile uyumlu olmaldr.

Tablo 1.2de ise gemi ina teknik resimlerinde kullanlan izgi tipleri verilmitir.
izgi Nu Ad ve gsterilii 01.1 nce srekli izgi Uygulamalar 1- Grnen kenarlar 2- Kaynak ve birletirme yerleri 3- Grnen profiller 4- Snrlandrma bir simetri izgisi veya bir merkez izgisi ile yaplmadnda, ksm veya koparlm grn ve kesitlerin snrlandrmalarnda serbest el ile izim olarak tercih edilir. 5- Snrlandrma bir simetri izgisi veya bir merkez izgisi ile yaplmadnda, ksm veya koparlm grn ve kesitlerin snrlandrmalarnda bilgisayarla izimde tercih edilir. rnein, yap elemanlar kesitleri 1- D kaplama 2- Gverte kaplamas kesitleri 3- Sintine kaplamas kesitleri 4- Blme perdeleri ve bordalar 5- Alt kiriler ve tabanlar 6- Enine kiriler, boyuna kiriler 7- Takviye elemanlar 8- Derin kiriler 9- Braketler 10- Profiller 02.1 nce kesik izgi 1- Grnmeyen kenarlar 2- Grnmeyen profiller rnekler A. 2 A.18. A, 20 A.1, A, 6

nce srekli serbest el izgisi

A.1

nce srekli zikzakl izgi

A.2

01.2 Kaln srekli izgi

A.2, A.19, A.20 A.6 A.19 A.20 A.19 A.4 A.2 A.6 A.19 A.2 A.1, A.2, A.6, A.18, A.20

02.2 Kaln kesik izgi

04.1 nce noktal uzun kesik izgi

Mesela, grnmeyen levhlar 1- Gverteler 2- Sintineler 3- Bordalar ve blme perdeleri 4- Alt kiriler 5- Tabanlar 6- Braketler 1- Boluk aklklar 2- Kesime noktalar, bkme kenarlar, merkez izgileri

A.18 A.18 A.18, A.20 A.18 A.18 A.6 A.18, A.20 A.16, A. 17

04.2 Kaln noktal uzun kesik izgi

rnein, grnmeyen plakalar 1- Gverte kirileri (putrelleri) 2- Derin kiriler 3- Enine derin elemanlar, takviye elemanlar 05.1 nce iki noktal uzun kesik izgi 1- Bitiik paralarn evre izgileri 2- Kesit dzleminin nnde veya arkasnda bulunan paralar 01+03 Demiryolu izgisi 1- Szdrmaz bordalar veya blme perdeleri seklindeki grnmeyen plakalar

A.20 A.2, A, 18 A.20 A.18 -

A.20

a) Bir teknik resimde, sadece bir izgi tipinin kullanlmas tavsiye edilir. b) 02.2.3 veya 01 +03 nulu izgi tipi kullanm karar tersanenin inisiyatifine braklmtr. Tablo 1.2: izgi tipleri

ekil Gsterili A.1 Panellerin profilleri genel

Aklama, dnceler Bordalar, gverteler vb.nin gsterilii. Kullanlan profil kesitin gerek ekli ayrca gsterilebilir. Profil kesitlerin gsterilii ISO 5261'e uygun olmaldr.

A.2

Kiriler ile kesien srekli profil kesitleri

A.3

Profillerin kaynakl ular

Profil kesitlerin kaynakl ular oklar ile belirtilmelidir. st grn ve iz dmn her ikisinde profil kesitleri gsterildiinde, oklar, bir grnte belirtilebilir. izgilerin tanmlanmas iin ekil A.2'ye baknz. st grn / iz dm izimlerinde serbest sonlanan profil kesitlerini gstermek iin bir enine izgi kullanlr. 30 veya 45lik bir u kesimi, eik bir ek ksa izgi ile gsterilir. t st grn / iz dm ve kesitin berikisinde bu ekildeki profil kesitler gsterildiinde, enine izgiler izimlerin birinde gsterilebilir izgilerin tanmlanmas iin madde A-2'ye baknz.

A.4

Profil kesitlerde kesilmi ular

ekil Gsterili A.5 Farkl derinlikteki profil kesitleri arasndaki birleme yeri

Aklama, dnceler Birleme yerinin kesit gsterilile rinde oklar izilmez. izgilerin tanmlanmas iin ekil A.2'ye bk.

A.6

Profillerin elemanlara braketle bindirmeli balant kesitleri

A.7

Profillerin elemanlara braketle aln balant kesitleri izgilerin tanmlanmas iin ekil A.6'ya bk.

A.8

Bitiik kesit

Burada gsterilen sembol, ISO 2553'te belirtilen kaynak bilgisini htiva etmeyen izimlerde kullanlmaldr. Sembol bitiik kesitin birleim yerini gsterir. Bu sembol, kesit izimlerinde 01.1 nulu izgi ile balantl olarak dta gsterilmesine ramen st grnlerde ve iz dmlerde de gsterilir.

ekil Gsterili A.9 Levhlar ve/veya profil kesitlerde birleme yeri

Aklama, dnceler Gsterilen sembol, ISO 2553' te belirtilen ekilde kaynak bilgisi ihtiva etmeyen izimlerde kullanlmaldr.

A.10 Tekne postalar ynndeki deiiklik (gemi ortas)

Gsterilite 01. 2 nulu izgi kullanlr.

A.11 Levhlarda kalp kenar konumunun gsterilii

Levhlarn kalp kenarlarnn ve profil kesitlerinin gsterilii, l balama izgisi yaknnda bir ksa izgi ile belirtilir

A.12 Levhlarn merkez izgisini esas alan boyutunun gsterilii

Kiriler veya dier ana yap elemanlar gibi paralarn merkez izgisini esas alan boyutun gsterilii.

A.13 Birleme yerlerindeki srekli paralar

Oklar, para hlinde gsterilen elemanlarn srekliliini belirtir.

A.14 Birleme yerlerinde srekli olmayan paralar

Oklar, birleme yerindeki para hlindeki elemanlarn grnen ularn belirtir.

ekil Gsterili A.15 Bask demiri, kanal knt / girintisi baa doru

Aklama, dnceler Bir bask demiri iin, kanall tespit elemannn bir grn yeterlidir. Bask demirleri arasndaki mesafe lekli izilmelidir.

A. 16

Bask demiri, kanal knt /girintisi ka doru

A.17 Ondle blme perdeleri

Gzlemciye yakn bkme kenarlar, dar srekli izgilerle gsterilir; gzlemciye uzak bkme kenarlar dar noktal uzun kesik izgilerle gsterilir.

A.18 Farkl izgilerin uygulamas bir tekne sa alm grn zerinde rnek olarak gsterilmitir.

A.19 Geni srekli izgilerin uygulamas, bir tekne alt yapsna ait takviye edilmi bir boyuna kiri (putrel) ayrnts ile rnek olarak gsterilmitir.

a)

Sadece kesit grn olmadnda gsterilmelidir.

A.20 Farkl izgilerin ve sembollerin uygulamas bir gverte almnda rnek olarak gsterilmitir.

Tablo 1.3: Tablo1.2'de belirtilen referans numaras ile farkl izgi tiplerinin uygulama rnekleri

1.3. Yap Elemanlarna Bak Esaslar

Resimlerde temel olarak geminin sancak elemanlar gsterilecektir. skele elemanlarndaki deiiklikler zel olarak belirtilecektir. Elemanlar sancaktan baklarak izilecektir, dolaysyla geminin ba taraf daima resmin sanda kalacaktr. Enine kesitlerde ktan baa baklacaktr. Simetri hlinde sancak taraf izilecektir. skele elemanlarndaki deiikliler zel olarak belirtilecektir. Yatay grnlerde stten aaya doru bak esas alnacaktr. Her trl ksmi kesit ve detaylarda da yukardaki esaslara uyulacaktr. ok zel durumlarda bu esaslarn dna klabilir.

10

Elemanlarn kalnlklarnn, endaze hatlarna gre durumunun gsterili

tarz Endaze hattna gre kalnlk yle gsterilir:

gsterili detay

Elemanlarn lye belirlenmesi:

esas

olacak

taraflarnn

oklaryla

Kural olarak elemana konulan l izgisinin oku, elemann ok tarafndaki kenarn belirler. Genellikle l izgisindeki oklarn belirledii kenar endaze hatt olmaldr.

11

l izgisi oku, elemanlarn bulunduu dz yzeyi belirler.

Gereinde endaze hatt (x) iareti ile de belirlenebilir. a,b,c iin toplu rnek

12

 Profil bitimlerinin gsterilmesi Profilin kesit grnnde izilmi olan bitim formunun varsa standard, yoksa detay gsterilir. Profil zerindeki dreyn, hava v.s delikleri de gsterilir ve standard yazlr. Profilin izgi olarak grnd durumlarda; profil _al olarak kesildiinde (kaynaksz olarak) gsterili tarz ekilde ki gibi olacaktr. Profil bitimi yeri resimde dier elemandan 1mm, uzakta olacak ekilde izilecektir. Profil bitimine izilecek al izgi 45 a ile izilecektir. Al izgi taraf profilin flen tarafn gsterecektir. Resme profil bitim formu standard yazlmayacaktr.

Profil dier elemana kaynakl olarak balanyorsa gsterili tarz yle olacaktr; Resme profil bitim formu standard yazlacaktr.

Profil dier elemana braketle balanyorsa gsterili tarz yle olacaktr.

13

Elemanlarn devaml veya kesikli oluunun gsterili ekli

14

Fazlalklarn gsterili ekli

50 mm. olarak braklacak fazlalk miktar. H: havuzda blok birletirmede braklacak fazlalklar M: bloku oluturan seksiyonlarn birletirilmesinde braklacak fazlalklar A: dier

Tablo 1.4: Elemanlarn gsterilileri

15

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak izgi tiplerine ait uygulama faaliyetini yapnz.

lem Basamaklar A4 kd zerinde; 2 adet A4 kd erevesini iziniz. Yukardaki ematik gsterimdeki gibi yaz alann blntleyiniz. 1 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 2 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli izgi ile 6 mm aralklarla dikey ekilde doldurunuz. 3 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli serbest el izgisi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 4 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli serbest el izgisi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz. 5 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni srekli izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 6 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni srekli izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz.

neriler Teknik Resim modllerinden yararlannz. 0.5 izgi grubunu kullannz. retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz. retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz

16

 7 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 8 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz. 9 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 10 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz. 11 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar noktal kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz 12 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar noktal kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz. 13 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz 14 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz 15 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar iki noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz 16 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar iki noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz

retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz retmeninize dannz. Uygun izim takmlar kullannz. izgi kalnlna uyunuz

17

Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak izgi tiplerine ait uygulama faaliyetini bilgisayar destekli izim program ile yapnz.

lem Basamaklar Bilgisayar ortamnda 2 Adet A4 kd erevesini iziniz. Yukardaki ematik gsterimdeki gibi yaz alann blntleyiniz. Tablo 1.2deki izgi tiplerine gre Katmanlarnz(Lazer) oluturunuz. 1 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 2 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli izgi ile 6 mm aralklarla dikey ekilde doldurunuz. 3 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli serbest el izgisi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 4 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli serbest el izgisi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz. 5 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni srekli izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 6 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni srekli izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz.

neriler Bilgisayar Destekli ki Boyutlu izim Modllerinden yararlannz.. 0.5 izgi grubunu kullannz. Bilgisayar Destekli ki Boyutlu izim modllerinden yararlannz retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz.

18

 7 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 8 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz. 9 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz. 10 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz. 11 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar noktal kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz 12 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar noktal kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz. 13 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz 14 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz 15 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar iki noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurunuz 16 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar iki noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurunuz

retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz. retmeninize dannz. Uygun komutlar kullannz.

19

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorularn karsndaki kutular ierisine doru cevab (X) iaretini kullanarak belirtiniz.

SORULAR 1. Deniz aralar resminde kullanlan zel izgi tipleri vardr.

Doru

Yanl

2. Detay ve kesit yazlar 3 mm section numaralar 5 mm yazlacaktr 3. l yazlar, kaynak kalnlk yazlar, aklama yazlar 3 mm yksekliinde olacaktr. 4. izgi genilikleri arasndaki oran 1:2'den daha az olmamaldr. 5. izgilerin genilikleri ve gruplar, resmin bykl ve lei ile mikro kopyalama kurallar ve dier oaltma metotlar ile uyumlu olmaldr.

DEERLENDRME Yukardaki testte verdiiniz cevaplar, modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik konularnz varsa, bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz. retmeninize danarak, tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz. Eksikliklerinizi tamamladktan sonra uygulamal teste geiniz.

20

Aada yaz ve izgi ile ilgili hazrlanan deerlendirme kriterlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz. Deerlendirme ltleri Evet Hayr 2 adet A4 kd erevesini izdiniz mi? Yukardaki ematik gsterimdeki gibi yaz alann blntlediniz mi? 1 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu?. 2 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli izgi ile 6 mm aralklarla dikey ekilde doldurdunuz mu?. 3 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli serbest el izgisi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu?. 4 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli serbest el izgisi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu?. 5 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni srekli izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu?. 6 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni srekli izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu?. 7 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu?. 8 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu?. 9 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu?. 10 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu?. 11 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar noktal kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu? 12 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar noktal kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu?. 13 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu? 14 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu? 15 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar iki noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu? 16 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar iki noktal uzun kesik izgi ile 6 mm aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

DEERLENDRME Deerlendirme ltlerine gre, hayr cevabnz var ise retmenize danarak modln ilgili konularn tekrar ederek eksikliklerinizi gideriniz. Tm cevaplarnz evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

21

Aada yaz ve izgi ile ilgili hazrlanan deerlendirme ltlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri
1 Uygun CAD program ile 2 Adet A4 kd erevesini izdiniz mi? 2 Yukardaki ematik gsterimdeki gibi yaz alann blntlediniz mi? 3 Tablo 1.2deki izgi tiplerine gre katmanlarnz(layer) oluturdunuz mu? 1 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli izgi ile 6 mm aralklarla 4 yatay ekilde doldurdunuz mu?. 2 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli izgi ile 6 mm aralklarla 5 dikey ekilde doldurdunuz mu?. 3 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli serbest el izgisi ile 6 mm 6 aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu?. 4 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar srekli serbest el izgisi ile 6 mm 7 aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu?. 5 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni srekli izgi ile 6 mm aralklarla 8 yatay ekilde doldurdunuz mu?. 6 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni srekli izgi ile 6 mm aralklarla 9 dey ekilde doldurdunuz mu?. 7 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar kesik izgi ile 6 mm aralklarla yatay 10 ekilde doldurdunuz mu?. 8 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar kesik izgi ile 6 mm aralklarla 11 dey ekilde doldurdunuz mu?. 9 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni kesik izgi ile 6 mm aralklarla 12 yatay ekilde doldurdunuz mu?. 10 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni kesik izgi ile 6 mm aralklarla 13 dey ekilde doldurdunuz mu?. 11 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar noktal kesik izgi ile 6 mm 14 aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu? 12 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar noktal kesik izgi ile 6 mm 15 aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu?. 13 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni noktal uzun kesik izgi ile 6 mm 16 aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu? 14 Nu lu blnty tablo 1.2deki geni noktal uzun kesik izgi ile 6 mm 17 aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu? 15 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar iki noktal uzun kesik izgi ile 6 18 mm aralklarla yatay ekilde doldurdunuz mu? 16 Nu lu blnty tablo 1.2deki dar iki noktal uzun kesik izgi ile 6 19 mm aralklarla dey ekilde doldurdunuz mu? DEERLENDRME

Evet Hayr

Deerlendirme ltlerine gre, hayr cevabnz var ise retmenize danarak modln ilgili konularn tekrar ederek eksikliklerinizi gideriniz. Tm cevaplarnz evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

22

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2

AMA
Bu faaliyet sonunda gerekli koullar salandnda, uluslararas denizcilik kurallarna uygun omurgalar izebileceksiniz.

ARATIRMA
nsan vcudunun omurga yapsn inceleyiniz. izilmi projeleri inceleyiniz. Dizayn brolarda aratrma yapnz.

2. OMURGA ZM
2.1. Gemi Dip Konstrksiyonu
Gemiler tek ve ift dipli olmak zere kabaca ikiye ayrlrlar.

2.1.1. Tek Dipli Gemiler

Daha ok sandal, ufak boyda yat ve baz eski gemilerin dip ekli byledir. Bir lama omurga ve omurgaya bal postalarla oluan gemi formu ift dipli gemilere nazaran daha az mukavemet gsterir. Aada tek dipli bir geminin ematik resmi grlmektedir.

ekil 2.1: Tek dipli gemi

23

2.1.2. ift Dipli Gemiler (Double Bottoml ve ift Cidarl Gemiler)

Gnmzde tm tanker, kuru yk, konteyner, yolcu vb. gemiler ift cidarldr. zellikle son yllarda karlan yeni bir tzkle IMO ya taraf lkeler limanlarna tek cidarl yk gemisi ve tanker sokmamaktadrlar.

ekil 2.2: ift dipli gemi

2.2. Lama Omurga Tanm ve Amac

Gemi inaatnn ilk zamanlarda btn gemiler lama omurgal olarak ina edilirdi. Bu gn ise baz zel tipte olanlar dnda gemiler levha omurgal olarak ina edilmektedirler. Lama omurga eski yelkenli gemileri karaya oturmada koruduu gibi ayn zamanda boyuna mukavemete de byk fayda salamaktayd. Levha omurgal olan bugnk gemilerde de, byle bir boyuna mukavemet eleman gerekli grldnde geminin iine ina edilir. Bu eleman tek dipli gemilerde orta i omurga, ift dipli gemilerde ise orta i tulani adn alr. Lama omurgay levha omurga ile karlatrdmzda, lama omurgann levha omurgaya oranla ayn ykleme durumunda daha fazla su ektii ve yaralanma ihtimalinin fazla olmas gibi zararlar da grlr. Fakat bunun yannda karaya oturmada gemi dibinin dier levhlarnn yaralanmasn bir lde nler ve gemi yalpasn azaltmakta da bir lde etki eder. Lama omurga deiik ekillerde olabilir. Bunlar tek lama omurga veya deiik elemanlardan kurulmu lama omurga eklindedir. Levha omurga ise sac levha omurga eklinde olur. Lama omurga bugn bile birer zel gemi tipi olan baz yelkenli gemilerde, baz rmorkrlerde, baz balk gemilerinde kullanlr. Su basnc ile havuzlama srecinde doan, havuz basncn uzun bir boyda deklerle ve i omurgalara datarak deiik gerilmeleri datma grevini grr. Bu nedenle nemli bir mukavemet elemandr. Kaynak konstrksiyonun uygulamas ile lama omurgann ve burma kaplamasnn balantlarnda ve zellikle iilik ynnden byk kolaylk salamtr.

24

Lama omurgalar, tek dipli gemilerde kullanlan bir omurga eklidir. Gnmzde artk tek dipli gemi pek yaplmasa da, byk gemilerin ba tarafnda dayanm artrmak iin ekildeki gibi demir ubuk diye tabir edilen d kaplamadan daha kaln malzeme kullanlmaktadr.

ekil 2.3: Deiik elemanlardan olumu lama omurga

ekil 2.4: Ba bodoslama ubuk lamas

2.3. Lama Omurga Standartlar

Lama omurga boyutlar iki deneye dayal formlle saptanr. Gemi boyu L(m) olarak alnarak, Omurga ykseklii = 100+1,5L (mm) Omurga kalnl = 10+0,6L (mm) Bu deerler lama omurgann boyutlar iin minimum deerlerdir. Doal olarak boyutlar verilen deerlerde standart lama bulunmaz ise, edeer kesit mukavemet deerinde olan ve bu boyutlardan aa dmeyen bir standart lama omurga olarak kullanlabilir.

25

Yeter kalnlkta lama bulunmad durumda levhlar birletirmekle lama omurga meydana getirilir (ekil 2.3.).

ekil 2.5: Lama omurga

2.4. Kutu Omurga Tanm ve Amac

Kutu omurga, makine dairesi perdesinden ba atma perdesine kadar uzanr ve ift dip boru devrelerinin tanmas amal yaplrlar. Bu ekilde, boru devrelerinin et kalnlklar daha ince alnabilir. Boru ve valf kaaklarna daha kolay eriilebilir. K tarafta borular aft tnelinden getii iin kutu omurgaya gerek yoktur. Kutu omurgann genilii 1.83 mye kadar alnabilir. Kutu omurga gnmzde artk zel gemilerde kullanlmaktadr.Ama ise, gemi ile hem kuru yk hem sv yk tamak iin yaplrlar.

2.5. Tek Dip Gemilerde Omurgalar

omurgalar tek dipli gemilerde grlen bir konstrksiyon eklidir. Grevi gemi dibine etki yapan kuvvetleri geni bir alana yaymak, dip dzleminin mukavemetini artrmak ve dekleri eilme veya katlanmaya kar korumaktr. Devaml i omurgalar bir boyuna mukavemet eleman olarak kabul edilirler. Enine mukavemette de i omurgalar bir ba eleman olarak bir lde etki yaparlar. omurgalarn boyutlar Trk Loydu kurallarna gre L boy nmeraline dayanr. Gemi orta gvdesi boyunca orta i omurgann kalnl L gemi boyu M olarak alndna gore; Orta i omurga kalnl =6,5+0,05L (mm) zel forml ile bulunur. Ykseklik dek yksekliine baldr. Omurga sacnn flenci ise; Flen alan=0,6L (mm) formlnden kartlr.

26

Flen genilii /flen kalnl oran 15 ten az olmaz. Gemi sonlarnda ise bu elemanlarn boyutlar %10 azaltlabilir.

2.6. Orta Omurgalar

Orta i omurga, gemi boy ekseni zerinde olan yan i omurgalar da orta i omurgann her iki yannda bulunan elemanlardr. Bunlarn hepsi imkn saland kadar baa ve ka uzatlrlar. ok kk gemilerde yalnz orta i omurga bulunur. zellikli genilii fazla olan gemilerde yan i omurgalarda istenir. Genilii 5m<B<9Mm arasnda olan gemilerde her iki tarafta da ikier yan i omurga gerekir. Makine dairesinde yan i tlaniler artrlabilir. Orta i omurga da yan i omurgalar gibi hafifletme delikleri ile hafifletilir. Mukavemet ynnden bir geminin omurgas ile orta i omurgasn tm olarak dnmek dorudur. Eski perinli konstrksiyonlarda orta i omurgann devaml veya kesikli yaplmas nemli bir konu idi; bugnk kaynakl konstrksiyonda yeterli kaynak teknii ile gemi dibi bir btn olarak ortaya ktnda bunun nemi kalmamtr. Bununla beraber tek dipli byk gemilerde orta i omurgann devaml olmas ve deklerin bu i omurgada kesilerek i omurgaya kaynak edilmeleri daha yeterli bir konstriksiyondur. Kk gemiler iin bunun fazla nemi yoktur. Yan i omurgalar her zaman kesikli olur ve para saclardan yaplrlar. Bunlarn konstrksiyon ekilleri devamsz orta i omurgannki ile ayndr. Yan i omurga boyutlar da Trk Loydu kurallarna gre verilir. Bunlarn mukavemet momentleri, orta i omurga mukavemet momentinin % 80inden az olmaz. Sintine kaklm kk olan gemilerde gemi ba gvdesinde ba bodoslamadan balayarak 0,25L kadar bir uzunlukta ka doru 1m aralkl yan i omurgalar konur. Kesiksiz i omurgalar en perdelerini delip geirmesinde yeterli su geirmezlik iin baz konstrksiyon ekillerinin uygulamas gerekir. omurga bir profil ise bunu perdeye btn kebent boyunca kaynak etmek en uygun bir ekildir. Ancak bu hlde de balblar kesmek gerekir.

2.7. Levha Omurga Tanm ve Amac

Levha omurga kalnlnn hibir zaman bitiik dip kaplamas kalnlndan az olmamas istenilen bir kuraldr. Levha omurga merkez tlani veya orta i omurga ile birlikte geminin boyuna mukavemetine katlan ok nemli bir elemandr. Ayrca iki yarm postann birlemesini ve posta hlkasnn meydana gelmesini salar Levha omurga bamsz bir boyuna mukavemet eleman gibi dnmemek gerekir orta i tlani ve ift dip kaplamas orta sacnn omurga ile kurduu I kirii bir tek eleman gibi dnlmelidir. Boyuna eilme momentleri gemi sonlarna doru azalmas nedeniyle I kiriinin boyutlar gemi sonlarna doru azaltlabilir. Enine perdeler bu kirii ve gemi dibini zelikle su basncna kar korurlar ve I kiriini uzun ve esneyen bir kiri olmaktan kurtarp daha rijid ve ksa kirilerden kurulan bir seri kiri ekline sokarlar.

27

Levha omurga bir d kaplama srasdr. Merkez tlani ile beraber bir boyuna mukavemet eleman gibi kalnln artrlmas ile karaya oturmada ve deniz darbelerinde gemi dibinin mukavemetini artrr. Levha omurgal gemilerde bu omurgann yanndaki saca lama omurgal gemilerde olduu gibi burma kaplamas A sras ad verilir. Oturma ihtimali olan s sularda alan ve dibinin ok mukavemetli almas istenen baz gemilerde levha omurga pratikte di levha adn alan ve ite kalan levha omurgadan daha salam olan bir ikinci omurga sac sras ile mukavemetlendirilir. Bu ite kalan sraya kaynakla balanr. Gnmzde artk btn gemiler ift dipli yaplmakta olup gemilerde omurga diye tabir edilen herhangi bir konstrksiyon bulunmamaktadr. Bunu yerine geminin merkezinde (CL) geen omurga levhas ve onun merkezinde boyuna geen bir veya iki merkez tlaniden oluan konstrksiyon mevcuttur.

Resim 2.1: Levha omurga

Resim 2.2: Levha omurga

2.8. Levha Omurga Standartlar

Levha omurgann genilii aada verilen deerden az olmaz.

b=800+5L(mm)

L =Gemi boyu 28

Levha omurga kalnl ise aada verilen deerden az olmaz. Levha omurga kalnl =gemi dip kaplama kalnl +2 (mm) min. gemi dip kalnl= (1.5-0,01L).(L.k)0,5 (mm) ise, min. Gemi dip kalnl =(L.k)0,5 (mm) gemi boyu 50 m eit veya byk ise, gemi dip kalnl genelde 16 mmden fazla olmaz. Genelde k deeri iin kullanlan deerler aadadr.
eliin en st akma snr 315 355 390 k 0,78 0,78 0,72 0,66

gemi boyu 50 m kk

Tablo 2.1: Gemi elii akma snr k sabiti

2.9. Levha Omurga izimi

ekil 2.6: Levha omurga izimi

2.10. Omurga Malzemesi

2.10.1. elik Tanm
elik ierisinde % 1,7e kadar karbon (c) ,%1e kadar mangan (mn), %0.5e kadar silisyum bulunan demir karbon alamdr. elik ierisindeki karbon oran artka sertleir ayn zamanda da krlganl artar. Demir iindeki karbon miktar % 1,7i geerse bu sefer dkme demir adn ve zeliklerini alr.

29

Karbonun yan sra dier elementler de eliin zelliklerini olumlu ya da olumsuz etkiler.

2.10.2. Katk Elemanlarnn elie Verdii zelikler

Karbon: Karbon elementi elik ierisinde artka eliin sertlii artar, scak ve souk ekil deitirmesi zorlar, kaynak edilmesi, tala kaldrma zorlar. Mangan: Yksek oranda oksit gidericidir, eliin sl ilemlere kar hassas olmasn salar, eliklerin ekirdee kadar sertlemesini salar, eliin kaynak yeteneini gelitirir Silisyum: eliin oksidini alr, dayanmn artrr, elik retimi srasnda yabanc maddeleri cruf eklinde yzeyde toplar. Fosfor: elik iyapsnda istenmeyen bir elementtir, nk fosfor eliin asitlere kar dayanm ve elektrik direncini drmek, elikteki krlganl artrmak ve eliin souk ekillenmesini zorlatrmak gibi olumsuz etkileri vardr. Bu nedenle elik i yapsnda % 0,05-0,005ten az olmas istenir. % 0,05-0,005e kadar fosfor ise eliin dayanmn ve paslanmaya kar direncini artrr. Kkrt: elii gevrek ve krlgan yapt iin, elik iyapsnda istenmeyen bir elementir. Buna ramen elik iyapsnda bulunur. Kkrdn elikte yaratt bu olumsuzluklar gidermek iin retim aamasnda iine mangan ilave edilir. Baz durumlarda ise kolay ilenme ve dzgn yzey verme gibi zeliklerinden dolay % 0,3 orannda kkrdn elik ierisinde olmas da istenir. Bakr: zelikle paslanmaz eliklere % 0,55 orannda ilave edildiinde eliin dayanmn ve akma snrn ykseltir. Ayrca eliin asitlere ve korozyona kar dayanmn ykseltir. Bir de atmosferik etkilere kar dayanm ykseltir. Krom: eliin ekirdeine kadar sertlemesini salar; eliklerin ince dokulu olmasn salar; stn anma ve kesme zelii kazandrr, manyetik zeliklerini ykseltir. Nikel: eliklerin ekirdee kadar sertleme sorunu genelde nikel ile zlr. Ayrca elie sneklik kazandrr. Bakr ile kullanldnda eliin korozyona kar direncini artrr. Volfram (tungsten): Volfram katkl eliklerin yksek sya kar dayanml ve sert olmas, onlarn endstride kesme takm olarak kullanlmasn salar. Yine ayn zeliklerinden dolay scak i kalplarnn yapmnda kullanlr. Oksijen: elik retimi srasnda fazla orandaki karbonun yok edilmesi iin kullanlan oksijen, eliin sert, dolaysyla da krlgan olmasna neden olur. Bu nedenle elik i yapsnda istenmez. Oksijenin olumsuz etkileri ou zaman hemen grlmez; yalanma olarak adlandrlan oksijen olumsuzluklar, ok zaman sonra elikte krlganlk olarak aa kabilir.

30

Vanadyum: Vanadyum sertlik ve dayanm artrrken, eliin zl olmasn salar vanadyum katkl eliklerin vuruntulu ve darbeli yerlerde kullanlmasna neden olmaktadr. Vanadyum katk eleman olarak tek bana kullanlmaz genellikle krom ile birlikte elie ilave edilir. Kobalt: Kobalt eliin zellikle manyetik zeliklerini iyiletirir. Molibden: Volframn elik zerindeki etkilerinden daha fazlasn veren bir katk elemandr. eliin dayanmn ykseltir, akma snrn ykseltir, % uzamasn ve kesit daralmasn drr, esnekliini korur, tav dayanmn ykseltir, gevreklii ortadan kaldrr. Alminyum: eliin yksek scaklklarda korozyona uramasn engeller.

2.10.3. eliklerin Snflandrlmas

elikleri aadaki gibi snflandrabiliriz: retim metotlarna gre Kullanm alanlarna gre Kimyasal bileenlerine gre Kalitelerine gre Sertletirme ortamlarna gre

2.10.4. Uluslararas elik Standartlar

Standart kurulular KISALTMA ABS AFNUR AISI ANSI API ASME ASMI ASTM BS BSI CSA DIN KURUM American Bureau of Shipping Association Franaise de Nurmalisation American Iron and Steel Institute American National Standards Institute American Petroleum Institute American Society for Mechanical Engineers American Society for Materials International American Society for Testing and Materials British Standard British Standards Institution Canadian Standards Association Deutches Institut fr Nurmung LKE ABD Fransa ABD ABD ABD ABD ABD ABD ngiltere ngiltere Kanada Almanya

31

DS ELOT EN EU FSA GOST IBN ISO JIS JSA LRS MIL NF NNI NSF ON SAE SNV TSE UNI

Dansk Standart Hellenic Organization for Standardization European Standard EURONURM Finnish Standards Organization USSR State Standard Institut Belge de Nurmalisation International Organization for Standardization Japanese Industrial Standards Japanese Standarts Association Lloyd's Register of Shipping US Military Standards Nurme Franaise Netherlands Nurmalisatie Instituut Nurges Standardiseringsforbund Austrian Standards Institute Society of Automative Engineers Swiss Association for Standardization Trk Standartlar Enstits Ente Nazionale Italianu di Unificazione

Danimarka Yunanistan Avrupa Avrupa Finlandiya Rusya Belika Uluslararas Japonya Japonya ngiltere ABD Fransa Hollanda Nurve Avusturya ABD svire Trkiye talya

2.10.5. Trkiyede Kullanlan elik Standartlar

2.10.5.1. Trk Standartlar (TS) eliklerle ilgili Trk Standartlarnn hazrlanmasnda DIN-Alman Standartlar esas alnm olup, Alman Standartlar blmnde yer alan aklama ve rnekler Trk Standartlar iin de geerlidir. 2.10.5.2. Alman Standartlar (DIN) Alman Standartlarnda malzeme tanmlamas iin 3 deiik sistem kullanlmaktadr. Malzeme numaras eliin ekme dayanmna gre ksa iareti eliin kimyasal analizine gre ksa iareti Karbon elikleri Dk alaml elikler Yksek alaml elikler

32

eliin ekme dayanmna gre ksa iareti

eliin minimum ekme dayanm (kgf/mm2) esas alnarak gsterilir. rn: St 37 En az 37 kgf/mm2 veya 370 N/mm2 ekme dayanmna sahip olan elii tanmlar. eliin kimyasal analizine gre ksa iareti Karbon elikleri

C n harfi ile tanmlanr ve C harfinden sonra gelen say yzde C miktarnn 100 katn gsterir. Ayrca dier zellikler C harfinden sonra k, m, q ve f harfleri konularak tanmlanmaktadr. Ck Cm Cq Cf Genel amal kaliteli karbon elikleri (dk P ve S) Kkrt miktar belli snrlar ierisinde olan slah edilebilir karbon elikleri Souk ekillendirilebilir karbon elikleri Alevle ve indksiyonla yzeyi sertleebilir karbon elikleri
Tablo 2.2: Harflerin aklamas

Dk alaml elikler

Alam elemanlarnn arlk olarak toplam miktar %5 veya %5 ten az eliklerdir. Bu eliklerin ksa iaretindeki ilk rakam karbon miktarnn 100 kat olup, bu saydan sonra alam elementi veya elementlerinin sembolleri ile daha sonraki say ve saylarla da alam elementinin yzde olarak arlklar verilmektedir. Bu saylar aadaki alam elementi arpanna blnerek o elementin yzde arl bulunur. Elementler Cr, Mn, Si, Ni, Co, W Al, Cu, Pb, Mo, V, Ti, Zr, Ti, T C, S, P, N B Alam Elementi arpanlar 4 10 100 1000

Tablo 2.3: Alam elementleri arpanlar

rnek: 41Cr4 41 says; 41/100 = 0,41 ortalama % C miktarn, 4 says; 4/4 = 1 ortalama % Cr miktarn ifade eder. Yksek alaml elikler

Alam elementlerinin arlk olarak toplam miktar %5ten fazla olan eliklerdir. Yksek alam belirlemek iin tm ifadenin bana bir X iareti konulmutur. X harfinden sonra gelen say ortalama C miktarnn 100 katdr. Bu saydan sonra alam

33

elementlerinin sembolleri ile bunlarn yzde olarak arlklarnn miktarlar verilir. Tm alam elementlerinin arpanlar 1 olarak kabul edilir. rnek: X20Cr13 20 says; 20/100 = 0,20 ortalama % C miktarn, 13 says; 13/1 = 13 ortalama % Cr miktarn ifade eder. 2.10.5.3. Amerikan Standartlar (SAE / AISI) SAE ve AISI sistemlerinde malzemenin ksa iareti 4 veya 5 haneli say sistemi kullanlarak yaplr. 5 haneli say sistemi %C miktar 1in zerinde olduu zaman yaplr. lk 2 rakam elik trn, dier 2 veya 3 rakam ise %C miktarnn 100 katdr. 2.10.5.4. Fransz Standartlar (AFNUR) eliin ekme dayanmna gre ksa iareti (rn:A35) eliin kimyasal analizine gre ksa iareti Isl ilem uygulanabilen C elikleri (CC iareti ile ifade edilir) Isl ilem uygulanmas gereken C elikleri (XC iareti ile ifade edilir) Dk alaml eliklerin ifade ekli DIN normundaki gibidir. Alam elementlerini ifade eden harflerden bazlar deiir fakat alam elementi arpanlar DIN normundaki gibidir. Yksek alaml eliklerde DIN normundaki X ibaresinin yerini Z harfi alr. Alam elementleri arpanlar ise DIN normundaki gibi 1 dir.

2.10.5.5. ngiliz Standartlar (BS) BS standartlarnda eliklerin ksa iaretleri, kimyasal analizlerine gre alt (6) haneli say sembol sistemi kullanlarak verilir. lk hane elik tr ve ana grubunu, ortadaki hane eliin zelliini belirten harf ve son iki hanede %C miktarnn 100 katn ifade eder.

2.10.6. Gemi Yapm elikleri

Prensip olarak ticaret gemilerinin ana malzemesi eliktir (steel). Gemi inaatnda kullanlan malzemelerin teknik zelliklerinden bahsettiimizde gemi zerine gelecek ekme, basma ve kesme gerilmelerini karlayabilme zellii, sertlii (hardness), sneklii (ekil deitirme zellii malleability), krlganl (brittleness), yorulmaya dayanm (fatigue strength), younluu ile yanma mukavemeti gibi zellikler anlalmaldr. elik malzemenin teknik karakteristikleri kimyasal yap deiiklii ile salanr. rnein, ekme mukavemeti elikteki karbon miktarn deitirerek veya kimyasal yapya krom, nikel, manganez gibi alam maddeleri katlarak deitirilebilir. Genelde karbon miktarnn arttrlmas eliin sertliini arttrr.

34

Gnmzde maksimum bu ihtiyalara cevap veren elikler gelitirilmitir. Gemi inada scak haddelenmi alamsz genel yap elikleri kullanlmaktadr. Klas kurumlar gemi inaatnda kullanlan elikleri belirli bir gruplandrmaya tabi tutmu ve bunlara Adan Eye semboller vermitir. Genelde A ve B yumuak elik trleridir. Klas kurallar hangi tip eliklerin hangi artlar altnda kullanlacan ve mekanik zelliklerinin ne olmas gerektiini net ve ak bir ekilde belirtir.

Tablo 2.4: Yksek mukavemetli eliklerin mekanik zellikleri

Genelde gerilmelerin yksek olduu byk tanker ve dkme yk gemileriyle arln nemli olduu sava gemileri, ro-ro feri ve yolcu gemileri gibi konstrksiyonlarda yksek gerilim elikleri kullanlr. Benzer ekilde soutularak svlatrlm LPG ve LNG tayan gemilerinin tanklarnda souk ortamda krlganlamayan ve tanklarnda korozif etkisi yksek maddeler tayan tankerlerde ise korozyona mukavemetli elik malzeme kullanlr. Perdelerde kullanlan malzeme yksek mukavemetli tekne yapm elii olmaldr. Akma ve ekme zellii normal tekne yapm eliinin zerinde olan eliktir. zellikle yksek mukavemetli tekne yapm elii kullanlmsa, burkulma ve yorulma mukavemeti lt nedeniyle msaade edilebilen gerilme deerlerinin snrlanmas istenebilir.

35

Tm malzemeler, gereken zelliklerin bulunmasn salayacak, yeterli derecede denenmi bilimsel yntemlerle retilmelidir. Yeni yntemler kullanldnda, bunlarn uygunluunu kantlayan belgeler TLye (Trk loydu) verilmelidir. TLnin kararna retici testlerine ait dokmanlarn veya bamsz test kurulularnn uzmanlk incelemesinin sunulmasna gre bu, zel yntem test TLye verilmelidir. elik sz konusu olduunda, denenmi bilimsel yntemler, bazik oksijen, elektrik frn siemens-martin usul elik retimi ve kontin, ingot ve kalp dkmn kapsar Gemi inaatnda kullanlan malzemelerin teknik zelliklerinden bahsettiimizde gemi zerine gelecek ekme, basma ve kesme gerilmelerini karlayabilme zellii, sertlii (hardness), sneklii (ekil deitirme zellii malleability), krlganl (brittleness), yorulmaya dayanm (fatigue strength), younluu ile yanma mukavemeti gibi zellikler anlalmaldr. Tm mamuller dzgn haddelenmi yzeye sahip olmal ve katmerleme, atlak, dkm boluu, kabuklama ve yaralanma gibi malzemenin ilenebilirlik ve kullanm amacna etki edebilecek hatalardan arnm olmaldr. Burada belirtilen kurallara uyan elikler, bilinen atlye yntemleri ile kaynak edilebilir olmaldr. elikler ayrca, gerektiinde n stma ve/veya kaynak sonras sl ilem gibi, kaynak kalitesini arttrc nlemlere de uygun olmaldr. Normal mukavemetli elikler, entik darbe test isteklerine gre drt kaliteye ayrlrlar. Yksek mukavemetli elikler ise, darbe test scaklna gre her biri kaliteden oluan akma snr ile belirlenen iki mukavemet grubuna ayrlrlar. Kimyasal bileimi, deoksidasyon yntemi, teslim artlar ve mekanik zellikleri farkllk gsteren elikler, TLnin zel onay ile kabul edilebilir. Bu tip eliklere zel bir iaret verilir.

2.10.6.1. Malzemenin Genel Karakteristii

Tm malzemeler dzgn haddelenmi yzeye sahip olmal ve katmerleme, atlak, dkm boluu, kabuklama ve yaralanma gibi malzemelerin ilenebilirlik ve kullanm amacna etki edebilecek hatalardan arnm olan malzemeler kullanlmaldr. Perde malzemeler iin kristaller aras korozyon, gevreklik krlmasna kar diren salanmaldr. Malzemenin gemi n imalatnda kullanmadan nce aadaki bilgiler belge hlinde dzenlenmelidir. Mteri sipari Nu. Gemi ina proje Nu. Malzemenin adedi, boyutlar ve ekli elik kalitesi, cinsi Eriyik Nu. Kimyasal bileimi Malzeme tantm markas Test paras Nu.

Malzeme gemi imalatnda kullanlmadan nce testlerden gemelidir. Bu testler; kimyasal bileim testi, ekme testi, entik darbe testi yzey dzgnl, tahribatsz muayene.

36

2.10.6.2. ABS (American Bureau Of Shipping) Amerikan Loydu Gnmzde Amerikan Loyduna gre gemi inada kullanlan eliklerin standartlar, kimyasal ve mekanik zelikleri (Tablo 2.5-2.6). Akma Uluslararas Std.Kar.Kalite dayanm(Re) Std. 215 215 215
ABS - P2 - 00 ABS - P2 - 00 ABS - P2 - 00 A B D

rn Grubu

Kullanm Alan
GEM YAPIM ELKLER GEM YAPIM ELKLER GEM YAPIM ELKLER

SICAK HADDELENM SICAK HADDELENM SICAK HADDELENM Tablo 2.5

C= % 0,21 max mn=% 0,5 min p= % 0,035max s= % 0,035max si= % 0,5 max A kalite elik C= % 0,21 max mn=% 0,6 min p= % 0,035max s= % 0,035max si= % 0,35 max B kalite elik C= % 0,21 max mn=% 0,6 min p= % 0,035max s= % 0,035max si= % 0,35 max C kalite elik Akma Uluslararas Std.kar.kalite rn grubu dayanm(re) std. ABS - P2 315 min. AH 32 Scak haddelenmi 2004 ABS - P2 355 min. AH 36 Scak haddelenmi 2004 ABS - P2 315 min. DH 32 Scak haddelenmi 2004 ABS - P2 355 min. DH 36 Scak haddelenmi 2004
Tablo 2.6

Kullanm alan Gemi yapm elikleri Gemi yapm elikleri Gemi yapm elikleri Gemi yapm elikleri

ABS - P2 2004 iindeki kimyasal element oranlar: C= % 0,18 max max p= % 0,035 max s= % 0,035max si= % 0,5max

mn=% 1.6

2.11. Yalpa Omurga Tanm ve Amac

Frtnal havalarda gemi yalpasn azaltmak ynnden, bugn yalpay azaltc baz deiik elemanlar kullanlmakla beraber, eski zamanlardan beri kullanlmakta olan yalpa omurgalar gemilerin ounda grlmektedir. Bu omurgalar, sintine dnm zerinde gemi kaplamasna aa yukar dik dorultuda balanan saclardan yaplmakta olup, geminin orta blmnde ve belirli bir boyda olur. nk yalpa sresinde gemi karinas zerindeki suyun en fazla hareket ettii blm geminin orta gvdesidir. Bu omurgalar yalpay azaltrsa da gemi boy mukavemeti ynnde bir etkileri yoktur.

37

En basit yalpa omurgas ekli, bir levhann sintine dnmne kaynak edilmesidir. Ancak kaynak devaml yaplmayp kesikli yaplmaktadr. zelikle bu kesiklik kaplama sokralarnn bulunduu yerlerde gerilme sklamasn nlemek iin yaplmaktadr. Levha u kenarna bir yuvarlak veya yarm yuvarlak lama kaynak edilebildii gibi dz levha yerine bir balbl lama (Hollanda profili) kullanlabilir. Aras doldurulmu ift levha tipi ise daha byk gemilerde kullanlmaktadr. Bu tip tekneye ba lamalar ile balanm veya dorudan doruya kaynak edilmi iki sacdan yaplr. Yalpa omurgas ve bu omurgann baland lama ani ve keskin olarak son bulmaz. Yalpa omurgas sonlarda gittike klmeli ve iten takviyeli olmaldr. Yalpa omurgas ile kaynak armuzlar birbirinden uzak olmamaldr. Yalpa omurgasnn lamaya balants bir lde zayf olacak, buna kar lama d kaplama sacna devaml kaynatlacaktr.

Resim 2.3: Yalpa omurga

Resim 2.4: Yalpa omurga

38

2.12. Yalpa Omurga Malzemesi

Hollanda profili (balbl lama)

zel yaps (balbl olmas) nedeniyle dier profil ekillerine oranla yksek mukavemet salayan bu profiller gemi inann vazgeilmez malzemesidir. lkemizde gemi ina sektrnde en ok kullanlan profil ekli Hollanda profilidir. Bunun sebebi ise, Hollanda profilinin dier profil ekillerine gre avantajlar oktur. Hollanda profili yerine, eer dier ekillerdeki profiller kullanlrsa, geminin inasnda daha fazla malzeme gider. Bu da maliyeti ve geminin arln artrr. Hollanda profilleri boy ve et kalnlna gre snflandrlrlar. Aada standart Hollanda profillerinin ebad deerleri verilmektedir

Tablo 2.7: Hollanda profili lleri

2.13. Yalpa Omurga Standartlar

Gemide yalpa omurgas bulunacaktr. Bunlar tm boylarnca devaml olacaktr. Yalpa omurgalar, epeevre su geirmez devaml kaynakla tekneye bal srekli lama zerine kaynatlacaktr.

39

Yalpa omurgalarn nihayetleri yumuak biimde sona erecektir. Yalpa omurgasnn nihayetleri, bir i takviye eleman zerinde sona erecektir. Yalpa omurgalarnda kaynak cugullarndan veya aklklardan kanlmaldr.

2.14. Yalpa Omurga izimi

40

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak omurgalara ait uygulama faaliyetini yapnz. lem Basamaklar A4 kd zerinde; Geminin dikeyler aras boyunu L tespit ediniz. Lama omurgann B ve H llerini hesaplaynz. Bulduunuz llere gre kda yerletirilebilmesi iin lek belirleyiniz Lama kesitini iziniz Kaplama lsn belirleyiniz. Kaynakl yerlerin gsterimlerini sembolik olarak yapnz. ekil 2.6daki levha omurga resmini iziniz. ekil 2.7deki yalpa omurga resmini iziniz. retmenize dannz. Verilen formllerden yararlannz. Teknik Resim modlnden yararlannz. ekil 2.5ten yararlannz. retmeninize dannz Kaynaklar modlnden yararlannz. lleri retmeninizden alnz. lleri retmeninizden alnz. neriler

* Bu uygulama faaliyetini bilgisayar destekli izim program ile tekrar yapnz.

41

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorularn karsndaki kutular ierisine doru cevab (X) iaretini kullanarak belirtiniz.

Sorular 1. Omurga geminin dibindeki en takviyelerini birbirine balayan elemandr. 2. Lama omurga baz yelkenli gemilerde, baz rmorkrlerde, baz balk gemilerinde kullanlr 3. Yalpa omurga malzemesi olarak Hollanda profili kullanlabilir. 4. Yalpa omurgas ve bu omurgann baland lama ani ve keskin olarak son bulmaldr. 5. Yan i omurgalar her zaman kesikli olur ve para saclardan yaplrlar

Doru

Yanl

DEERLENDRME Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik konularnz varsa, bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz. retmeninize danarak, tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz.

42

Aada omurgalar ile ilgili hazrlanan deerlendirme ltlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri 1 Geminin dikeyler aras boyunu L tespit ettiniz mi? 2 Lama omurgann B ve H llerini hesapladnz m? Bulduunuz llere gre kda yerletirilebilmesi iin lek 3 belirlediniz mi? 4 Lama kesitini izdiniz mi? 5 Kaplama lsn belirlediniz mi? 6 Kaynakl yerlerin gsterimlerini sembolik olarak yaptnz m? 7 Levha omurga resmini izdiniz mi? 8 Yalpa omurga resmini izdiniz mi? 9 Uygulama faaliyetinin tamamn bilgisayar destekli izim program ile tekrar yaptnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Deerlendirme ltlerine gre, hayr cevabnz var ise retmenize danarak modln ilgili konularn tekrar ederek eksikliklerinizi gideriniz. Tm cevaplarnz evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

43

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre lnz. Faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve becerilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin kendinizi kontrol listesine gre deerlendiriniz. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle geebilirsiniz.

Deerlendirme ltleri Yaz sitillerini rendiniz mi? izgi eitlerini rendiniz mi? izgi uygulamalarn yaptnz m? Omurga eitlerini rendiniz mi? Omurga malzemelerini rendiniz mi? Lama omurga izimini yaptnz m? Levha omurga izimini yaptnz m? Yalpa omurga izimini yaptnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Yaplan deerlendirme sonunda hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

44

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D Y D D D

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. D D D Y D

45

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

Dizayn Ofisler Gemi nas ile lgili nternet Siteleri

46

KAYNAKA KAYNAKA
BODUR Eref, Yaynlanmam Gemi Geometrisi Ders Notlar, 1997. TAYLAN Metin, Yaynlanmam Gemi Geometrisi Ders Notlar, 2003. LGEN mit, Can SEVLAY, Gemi naat1, 2003. ERDEM Ahmet, Gemi Teorisi, Mill Eitim Basmevi-STANBUL, 2003. ZRN Rafet, Yaynlanmam Pratik elik Tekne Yapm Ders Notlar, 1998. TSE Yapraklar

47