T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

KMYA TEKNOLOJS

POLMER KAVRAMLARI VE ZELLKLER 1

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET - 1 ................................................................................................... 3 1. TEMEL KAVRAMLAR...................................................................................................... 3 1.1. Polimer ve Monomer .................................................................................................... 3 1.2. Polimerlerin Adlandrlmas.......................................................................................... 4 1.2.1. Katlma Polimerlerinin Adlandrlmas ................................................................. 4 1.2.2. Kopolimerlerin Adlandrlmas.............................................................................. 5 1.2.3. IUPAC ve Geleneksel Adlandrma........................................................................ 6 1.3. Molekl Arl ........................................................................................................... 6 1.4. Ortalama Molekl Arl............................................................................................ 8 1.5. Molekl Arl Dalm ............................................................................................ 8 1.6. Zincir Yaps ve Dallanma .......................................................................................... 11 1.7. Polimer Hammaddeleri ............................................................................................... 13 1.7.1. Petrol.................................................................................................................... 13 1.7.2. Doal Gaz ............................................................................................................ 15 1.7.3. Kmr.................................................................................................................. 15 1.7.4. Bitkiler ................................................................................................................. 16 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 17 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 18 RENME FAALYET 2 ................................................................................................ 20 2. POLMERLERN TERMAL ZELLKLER................................................................... 20 2.1. Erime Scakl............................................................................................................ 21 2.2. Cams Gei Scakl ................................................................................................. 21 2.3. Cams Gei Scaklnn Belirlenmesi....................................................................... 23 2.4. Cams Gei Scakln Etkileyen Faktrler .............................................................. 24 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 25 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 26 RENME FAALYET - 3 ................................................................................................. 28 3. POLMERLERN MEKANK ZELLKLER ................................................................ 28 3.1. Malzeme Dayanm ..................................................................................................... 28 3.2. Elastiklik ..................................................................................................................... 28 3.3.Sneklik ....................................................................................................................... 29 3.4. Srnme ...................................................................................................................... 30 3.5. Sertlik.......................................................................................................................... 30 3.6. Tokluk ......................................................................................................................... 31 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 32 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 34 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 36 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 38 KAYNAKA ......................................................................................................................... 39

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK
524KI0167 Kimya Teknolojisi Lastik retimi Polimer Kavramlar Ve zellikleri 1 Polimerlerin fiziksel, termal ve mekanik zellikleri ile ilgili bilgileri ieren renme materyalidir. 40/32

Polimer malzemelerin zelliklerini belirlemek Genel Ama Gerekli ortam salandnda, tekniine uygun olarak polimer malzemelerin zelliklerini belirleyebileceksiniz. Amalar 1. Tekniine uygun olarak polimer elde edilmesinde kullanlan hammaddeleri inceleyebileceksiniz. 2. Tekniine uygun olarak polimerlerin termal zelliklerini belirleyebileceksiniz. 3. Tekniine uygun olarak polimerlerin mekanik zelliklerini belirleyebileceksiniz. Ortam Snf, atlye, laboratuar, iletme, ktphane, ev, bilgi teknolojileri ortam ( internet ) vb, kendi kendinize veya grupla alabileceiniz tm ortamlar. Donanm Projeksiyon, bilgisayar, DVD alar, televizyon, dilatometre, shoremetre, ekme cihaz. Modln iinde yer alan herhangi bir renme faaliyetinden sonra, verilen lme aralar ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda retmeniniz tarafndan teorik ve pratik performansnz lme teknikleri uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirileceksiniz.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Gnmzde organik kimyann alma alannn ok byk bir ksmn polimer kimyas oluturmaktadr. Polimer kimyas endstri iin ok nemlidir. Gnlk hayatta yararlanlan eya yapmnda, naylon poetlerden, plastik bardaklara, eldivenlerden, araba lastiklerine, verniklerden, boya ve teflon retimine kadar birok malzemede polimer kullanlr. Polimerler hafif, ucuz, mekanik zellikleri yeterli, kolay ekillendirilebilen, kimyasallara dayankl maddelerdir. Polimerler kimya haricinde; makine, tekstil, endstri ve fizik mhendislii alanlarnda kullanlr. Biyokimya, biyofizik, tp alanlarnda da nemi byktr. Bu modl de polimer retimi iin kullanla ham maddeler hakknda bilgi edineceksiniz. amz ve geleceimiz iin ne kadar nemli olduunu reneceksiniz. Sizler sorumluluk sahibi, donanml, bilgisini bakalaryla paylaan gzel rnler sunan baarl insanlar olursanz lkemiz hak ettii yere gelecektir. O zaman lkemiz Mustafa Kemal Atatrkn iaret ettii ada medeniyetler seviyesine ykselir. Tm abamz bu ve bu yolda siz rencilerimize baarlar dileriz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET - 1

AMA
Gerekli ortam salandnda, tekniine uygun olarak polimer eldesinde kullanlan hammaddeleri inceleyebileceksiniz.

ARATIRMA
Polimerlerin adlandrlmalarnn nasl yapld hakknda n alma yaparak arkadalarnzla paylanz. Polimer hammaddeleri neler olabilir? Aratrnz.

1. TEMEL KAVRAMLAR
1.1. Polimer ve Monomer
Birbirlerine kovalent balarla belirli bir dzende balanan kk mol ktleli kimyasal molekllere monomer denir. Yunanca da mono tek, poli ok anlamndadr. Monomer, polimer iinde tekrarlanan en kk molekllerdir. ki monomerin kimyasal ba ile birlemesi ile oluan molekle dimer, monomerin birlemesi ile oluan molekle trimer denir. Polimer ise ok sayda monomerin bir araya gelerek balanmas ile oluan byk molekllerdir. Monomer birimleri polimerleme (polimerizasyon) reaksiyonlar ile birbirine balanarak polimer moleklne dnrler. Bir polimer moleklnde onlarca, yzlerce hatta binlerce monomer birimi bulunabilir.

Kovalent ba

Monomer moleklleri

Polimer molekl

ekil 1.2:Monomer moleklleri polimerizasyon reaksiyonu ile birbirine balanarak byk polimer molekllerini olutururlar.

Polimerler byk molekllerdir. Aralarndaki Van Der Walls ekim kuvvetleri de byktr. Bu nedenle polimerlerin erime ve kaynama noktalar monomerlere gre daha yksektir. Bu zellik de; polimerlerin daha sert, salam, dayankl madde olmalarn salar. nCH2= CH2 etilen :gaz (monomer) ( CH2 CH2 )n polietilen :plastik (kat) (polimer)

ekil 1.3: Etilen polimerizasyon reaksiyonu ile polietileni oluturur.

1.2. Polimerlerin Adlandrlmas

Polimerlerin adlandrlmasnda birden fazla adlandrma sistemi kullanlr. Yaygn olarak kullanlan birka adlandrma sistemi unlardr: Katlma polimerlerinin adlandrlmas Kopolimerlerin adlandrlmas IUPAC adlandrma

1.2.1. Katlma Polimerlerinin Adlandrlmas

Polimer, katlma polimerizasyonu sonucu sentezlenmi ise sentezde kullanlan monomerin adnn nne poli- n eki konarak yaplr. Etilen, stiren, akrilonitril gibi tek kelimeden oluan monomer isimlerinin bana poli n eki gelir.

Monomer Polimer _____________________________ Etilen Polietilen Stiren Polistiren Akrilonitril Poliakrilonitril

Propilen ekil 1.3:Propilen, polipropilen

Polipropilen

Stiren ekil 1.4:Stiren, polistiren

Polistiren

Vinilklorr

Polivinilklorr ekil 1.5:Vinilklorr, polivinilklorr

Tetrafloroetilen

Poli(tetrafloroetilen)=Teflon

ekil 1.6: Tetrafloroetilen, poli(tetrafloroetilen)

Monomer ad birden fazla kelime ya da simge ieriyorsa, monomerin ad ayrca parantez ierisine alnr. Poli( metil metakrilat ) Poli(cis-1,4- izopren) Poli(vinil asetat)

Poli(vinilalkol) kendi monomeri olan vinil alkolden deil, poli(vinilasetat) polimerinin hidrolizi ile sentezlenir. Ancak adlandrma yaplrken vinil alkoln polimerizasyonu sonucu oluturulduu varsaylr.

1.2.2. Kopolimerlerin Adlandrlmas

Kopolimerlerin adlandrlmasnda, kopolimerlerin sentezlerinde kullanlan monomerlerin adlar arasna -ko- eki konularak yaplr. Stiren ve btadienin kopolimeri poli(stiren-ko-btadien) Stiren ve metilmetakrilattan elde edilen kopolimer poli(stiren-ko-metil metakrilat) dr.

ekil 1.7:Poli(akrilonitril-ko-metil metakrilat)

1.2.3. IUPAC ve Geleneksel Adlandrma

Geleneksel adlandrma gnlk hayatta kullandmz polimerlerin adlardr. rnein poliamitler naylon olarak adlandrlr. Plastik poetler polietilenden yaplm olmasna karn poliamit ad kullanlarak gnlk hayatta naylon poet eklinde adlandrlr. Organik bileiklerin adlandrlmalarnda kullanlan IUPAC adlandrma sistemi polimerlerin adlandrlmasnda da kullanlr.

ekil 1.8:Poliakrilonitril molekl. IUPAC ad poli(1-siyanoetilen)

Geleneksel ad Poliizobtilen Polistiren Poli(vinil klorr) Poli(vinil alkol)

IUPAC Ad Poli(1,1-dimetiletilen) Poli(1-feniletilen) Poli(1-koloretilen) Poli(1-hidroksi etilen)

Tablo 1.1: eitli polimerlerin geleneksel ve IUPAC adlar

1.3. Molekl Arl

Polimerlerin molekl arl, polimerlerin elde edilmesinde ve endstride uygulanmasnda byk nem tamaktadr. Polimer maddelerin ilgin ve yararl mekanik zellikleri, bu tr maddelerin byk molekl arlkl olmalarndan kaynaklanr.

Polimerlerin molekl arl, kk molekllere gre ok byktr. Mol arlndaki bu byk fark, polimerlerle basit kk molekler arasnda fiziksel zellik farkn ortaya karr. Etilen kk bir molekldr ve gazdr, stiren sv olmasna karn, polietilen ve polistiren kat maddelerdir.

ekil 1.9: Etilen molekl

Molekl arl 18 olan su ile 180 olan glikoz ekerine karlk naylon ve polietilen gibi polimerlerin molekl arlklar 10 000lerden balayarak milyonlara ular. eitli molekller Su Alkol Stearik asit Polistiren Dk younluklu polietilen Yksek younluklu polietilen Molekl arlklar 18 46 384 60 000 100 000 30 000 50 000 30 000 150 000

Tablo 1.2:eitli maddelerin molekl arlklar

rnek 1.1: ( CH2 CH2 )5000 Polietilenin molekl arln hesaplayalm. zm 1.1: Bir zincirde 5000 tane etilen molekl bulunmaktadr. Etilenin molekl Arl ( CH2 CH2) =2 .C+ 4 .H = 2 .12 + 4.1 = 28 gram/mol Polietilenin molekl arl =Mp =Metilen .n = 28 .5000 =140 000 gram/mol

1.4. Ortalama Molekl Arl

Bir polimerin molekl arl ile kk bir molekln molekl arl farkllk gsterir. En yksek saflkta hazrlanan bir polimer bile, eitli molekl arlklarndaki molekllerin bir karmdr. Bu nedenle polimerlerde ortalama molekl arl sz konusudur. eker numunesinde, eker molekllerinin hepsi ayn byklktedir ve hepsinin mol ktlesi 180dir. Ancak polimer yaps eker gibi basit ve tekdze deildir. Bir polimer iinde deiik byklkte ve uzunlukta birok zincir bulunur. inde bulunan molekllerin, molekl arlklar da birbirinden farkldr. Bu nedenle kesin bir molekl arl yoktur.

% Arlk 100 eker 100

%Arlk

Polimer

Mol arl 100 200 400 10 000 20 000 30 000

ekil 1.10. eker ve polimer mol arlklar grafikleri

Mol arl

1.5. Molekl Arl Dalm

Ortalama molekl arlnn hesab kullanlan teknie gre farkl isimler alr. Bu da molekl arln ifade eder. F

Arlk kesri

Mn Mv Mw Mz

Molekl Arl M = Ortalama molekl arl F = Arlk kesri Mn= Sayca-ortalama molekl arl

M Mw= Arlka- ortalama molekl arl Mz = Daha yksek ortalama molekl arl Mv = Viskozite ortalama molekl arl

MOLEKL AIRLII TR

BELRLEME YNTEM

Sayca-ortalama molekl arl

Arlka- ortalama molekl arl Viskozite ortalama molekl arl Daha yksek ortalama molekl arl

Saysal zellikler(ebliyoskopi, Kriyoskopi) Buhar basnc dmesi Osmotik basn Son grup analizleri Ik salmas yntemi Viskozite lmleri Ultra-santrifj

Tablo 1.3:Polimerlerin molekl arl eitleri ve belirleme yntemleri

Sayca ortalama molekl arl (Mn): Sistemin tanecik saysna gre deien bir zellii incelenerek bulunur. Donma noktas alalmas (kriyoskopi), kaynama noktas ykselmesi (ebliyoskopi), osmotik basn gibi zelliklerin llmesine dayanr. Donma noktas alalmasndan yararlanarak molekl arl bulunabilir. zeltinin donma noktasnn saysal deeri, zeltideki tanecik saysna baldr. Sayca ortalama molekl arl, polimer rneindeki molekllerinin toplam arlnn rnekteki mol saysna blnmesi sonucu hesaplanr.

Arlka- ortalama molekl arl (Mw): Polimer rneinin iinden geen ne kadar sat llerek aadaki gibi hesaplanr :

wx : Arl Mx olan molekllerin arlk orandr. cx : Mx molekllerinin arlk konsantrasyonu c : Polimer molekllerinin toplam arlk konsantrasyonudur. Bir polimer zeltisi molekl arl arttka daha fazla satndan, bu yntem yksek arlkl polimer molekllerinin arlnn hesaplanmas iin tercih edilen bir yntemdir. Viskozite ortalama molekl arl (Mv): Polimer zeltisinin viskozite hesabna gre bulunur.

Burada

Daha yksek ortalama molekl arl (Mz): ok kullanlmayan bir molekl arl trdr ve ultrasantrifj yntemi ile belirlenir. Santrifj etkisi altndaki polimer zeltilerinin, zellii molekl arl belirlenmesinde kullanlmaktadr. Farkl byklklerdeki polimer moleklleri santrifj etkisi altnda deiik hzlarla santrifj hcresinin tabanna doru hareket eder. Hzdaki bu farkllktan yararlanarak polimerin ksmi hacmi ile molekl arl bulunur. Bir polimer rneinin doru bir ekilde karakterize edebilmek iin birden fazla ortalama molekl arlnn ve molekl arlk dalmnn bilinmesi gerekir, aksi takdirde hatal sonulara varlabilir. Bunun iinde, ok zahmetli olan eski metodlar yerine ksa ad SEC (size exclusion chromatography) ya da dier adyla GPC (gel permeation chromatography) olan bir alet kullanlmaktadr. rnek 1.2: 3 adet polimer rnei aadaki gibi kartrlmtr. Molekl arl 40.000 g/mol olan A dan 10 g, Molekl arl 100.000 g/mol olan B den 5 g, Molekl arl 200.000 g/mol olan C den 3 g. a) Bu karmn say ortalamas molekl arln hesaplaynz. b) Arlk ortalamas molekl arln hesaplaynz.

A B C zm 1.2:

M(g/mol) 40000 100000 200000

m(g) 10 5 3

n(mol) 0,00025 0,00005 0,000015

a) Mn

( 40000x0 ,00025) ( 100000x0,00005) ( 200000x0,000015) 57142gmol1 ( 0,00025 0,00005 0 ,000015)

b) Mw

( 40000 x10 ) ( 100000 x5 ) ( 200000 x3 ) 83333 gmol 1 ( 10 5 3 )

10

1.6. Zincir Yaps ve Dallanma

ok sayda monomer birimi birbirine balanarak zincir yapy oluturur. Byk bir molekl olan polimer, zincire benzetilmitir. Atomlarn balanma ekline gre polimer zincirinin belli bir hareketi sz konusudur. Baz polimerler ana zincirlerine, kendi kimyasal yaps ile zde dal grntsnde zincirler, kovalent balarla balanmaktadr. Bu polimerlere dallanm polimerler denir. Polimer zincirleri polimerizasyon reaksiyonu esnasnda yan reaksiyonlarn olmas ile meydana gelir. Polimer molekl meydana getirmek zere kullanlacak monomerin iki ya da daha fazla fonksiyona sahip olmas gerekmektedir. ki fonksiyona sahip monomerler dz zincirli bir yap gsterir. ki fonksiyona sahip monomerler: HOOC R COOH HO R OH H2N R NH2 Eer monomer molekl veya daha fazla fonksiyona sahipse dallanma veya apraz balanmaya sebep olur. CH2 CH CH2 I I I OH OH OH Polimer zinciri deiik ekillerde olabilir. Dz zincir yaps

CCCCCC

11

 Ksa dallanm zincir yaps

/ / CCCC \ C Uzun dallanm zincir yaps

CC / CCC / CCCCC \ CC apraz balanm zincir yaps

C I CCCCCC I I C C

12

 Yldz ve tarak yaps

1.7. Polimer Hammaddeleri

Polimerlerin retiminde doal ve sentetik yapda hammaddeler kullanlr. Katlma polimerlerinin retiminde etilen, vinil klorr, stiren, propilen, akrilonitril gibi vinil monomerleri kullanlmaktadr. Etilen glikol, fenol, dimetil teraftalat, hekzametilendiamin, etilen oksit, adipik asit gibi kimyasallar basamakl polimerizasyonda polimer retiminde kullanlmaktadr. Yukarda yazl olan monomer ve kimyasallarn retiminde en nemli kaynaklar petrol, kmr, doal gaz, odun gibi maddelerdir. Gnmzde en ok kullanlan ve en nemli kaynak petroldr. Bu nedenle petrol fiyatlar plastik ve kauuk tr polimerlerin de fiyatlarn belirler.

1.7.1. Petrol
Petrol yeryznn alt tabakalar arasnda havasz kalarak skan canl artklarnn s, basn ve bakterilerin etkisiyle eitli reaksiyonlar sonucu olumaktadr. lenmemi ham petrol, yeryzne karldnda koyu yeilimsi siyah renkli ve iinde bolca hidrokarbon bulunan katran kvamnda bir maddedir. Ham petroln yapsnda eitli hidrokarbonlar, aromatik bileikler, slfr, oksijen, azotlu ve anorganik bileikler bulunmaktadr.

13

Resim 1.1: Petrol rafinerisi

Ham petrol yer altndan karldktan sonra fraksiyon kolonlarna alnarak bileenlerine ayrlr. Fraksiyon kolonlarnda destilasyon (ayrmsal damtma) yaplr. Kolonun en alt en scak olan blgedir. Petrol bileenleri kaynama noktalar fark yardmyla ayrlr. En dk kaynama noktasna sahip olan maddeler, kolonun en stnden alnr. LPG (Istma) Benzin( Yakt, kimyasal madde retiminde)

PETROL

Fraksiyon kolonu

Nafta (kimyasal madde retiminde) Gazya (Istma) Hafif fuel-oil (Motorin)

Ar fuel-oil (Yalayc, Kalorifer yakt) Asfalt (Yol Yapm)

ekil 1.11: Ham petroln destilasyonu ile elde edilen rnler

Petrolden elde edilen kimyasallar kullanlarak polimer retimi yaplmaktadr. Petrolden elde edilen etilen, propilen gibi kimyasallar dorudan polimerletirilir. Etilen polietilene, propilen polipropilene dntrlr.

14

Petrolden elde edilen kimyasallar yardmyla pek ok polimer retilir. Etilen ve benzenden klarak kimyasal yollarla polimer retimi yaplmaktadr. Etilbenzen Etilenoksit Stiren Etilen glikol Polistiren poliesterler,polieterler

ETLEN

Polietilen

Etilalkol

etil akrilat

Akrilat elostomerleri

Etilen diklorr

vinilklorr

Poli(vinilklorr)

ekil 1.12:Petrolden elde edilen etilenden klarak elde edilen polimerler ve kimyasallar

1.7.2. Doal Gaz

Doal gaz fazlaca metan ieren, eitli hidrokarbonlarn karmdr. Etilen gaz da doal gazdan retilebilmektedir. Bunun yan sra metanol, asetilen gibi kimyasallar da retilmektedir. Bu kimyasallarda polimer retiminde kullanlmaktadr.

Resim 1.2: Doal gaz da petrol gibi yer altndan karlmaktadr.

1.7.3. Kmr
Kmrden polimer retiminde kullanlmak zere; asetilen, benzen, ksilen, fenol tr kimyasallar elde edilebilir; ancak bunlarn elde edilmesi ekonomik olmad iin tercih edilmez.

15

1.7.4. Bitkiler
Bitkilerden retilen en nemli polimerlerin banda selloz gelir. Selloz zellii itibariyle znmez; ancak kimyasal ilemlerden geirilerek znebilen trevlerine dntrlr. Selloz asetat ve selloz nitrat selloz trevidir. Ayrca doal polimerler dorudan aa, deniz yosunu ve dier bitkilerden elde edilmektedir. Doal kauukta ok nemli bir polimerdir. Kullanld yerler itibariyle nemini korumaktadr.

16

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Polimer retiminde kullanlan ham madde kaynaklarnn; Petrol Doal gaz Kmr Bitki olduunu belirterek, konu ile ilgili bir sunu hazrlaynz. lem basamaklar Polimerlerin elde edildii hammaddeleri gsteren bir tablo oluturunuz. neriler Polimerlerin retimi iin hangi kimyasallarn kullanlabileceine rnek veriniz. Detaylara zen gsteriniz. Petrolden elde edilen polimerlerin kimyasal formllerini belirtiniz. Petrolden kimyasallarn hangi yntemle elde edildiini belirtiniz. Titiz alnz. Polimer eldesi iin kmrn kullanl olmadn aklaynz. Elde edilen kimyasallar snflandrnz. Modl dndaki kaynaklardan aratrma yapnz. Resimlerle sunuyu daha grsel hale getiriniz. Sunuyu fon ktlar kullanarak anlatabilirsiniz. Snf tahtasn da kullanabilirsiniz. Asatat hazrlayp tepegz ile duvara yanstabilirsiniz. Bilgisayar ortamnda sunu hazrlayarak projeksiyonla yanstabilirsiniz.

Petrolden elde edilen polimerleri ve kimyasallar sralaynz.

Kmrden polimer eldesi iin retilen kimyasallar yaznz. Doal gazdan hangi kimyasallarn retildiini bulunuz. Bitkilerden hangi polimerlerin elde edildiini aratrnz.

Aratrma sonucunda elde ettiiniz bilgileri snf ortamnda sununuz.

17

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorularda uygun seenei iaretleyiniz. 1. Aadaki maddelerin hangisinin yapsnda polimer bulunur? A) Aa B) Su C) Naftalin D) Hava ki monomerin birlemesiyle hangi molekl oluur? A) Tetramer 3. B) Trimer C ) Dimer D) Polimer

2.

Propilen

..

Reaksiyonu ile hangi polimer oluur? A) Polivinilklorr 4. B) Polietilen C) Polikarbonat molekl D) Polipropilen arl aadakilerden

( CF2 CF2 )1500 Politetrafloroetilenin hangisidir? ( C:12, F:19) A) 15 000 B) 150 000

C) 50 000

D) 30 000

5.

Polimerlerde sayca ortalama molekl arl aadaki hangi yntemle bulunamaz? A)Ebliyoskopi C) Erime noktas B) Kriyoskopi D) Donma noktas alalmas

6.

C I CCCCCC I I C C Balanma tr aadakilerden hangisidir? A) apraz balanm zincir C) Uzun dallanm zincir B)Dz zincir D) Yldz balanm zincir

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

18

UYGULAMALI TEST
Polimer retiminde kullanlan hammaddeler ile ilgili bir sunu hazrlaynz.

Deerlendirme ltleri
Polimerlerin elde edildii hammaddeleri gsteren bir tablo oluturdunuz mu? Petrolden elde edilen polimerleri ve kimyasallar sraladnz m? Kmrden polimer eldesi iin retilen kimyasallar yazdnz m? Doal gazdan hangi kimyasallarn retildiini buldunuz mu? Bitkilerden hangi polimerlerin elde edildiini aratrdnz m? Polimer hammaddelerini modl bilgi konularndan buldunuz mu? Baka kaynaklardan da faydalandnz m? nternetten faydalandnz m? Herhangi bir sunu yntemi setiniz mi? Aratrma sonularn arkadalarnzla paylatnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamada anlamadnz veya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz. Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzu dnyorsanz retmeninize dannz.

19

RENME FAALYET2 RENME FAALYET 2

AMA
Gerekli ortam salandnda, tekniine uygun olarak polimerlerin termal zelliklerini belirleyebileceksiniz.

ARATIRMA
Polimerlerde cams gei scakl neden nemlidir? Aratrnz. Cams gei scakln etkileyen faktrler nelerdir? Aratrnz.

2. POLMERLERN TERMAL ZELLKLER

Polimerlerin termal davranlarndan sz edebilmek iin amorf, kristal ve yar kristal halleri hakknda da bilgi sahibi olmak gerekmektedir. Kristal zellie sahip bir polimer salam yapdadr. Amorf zellie sahip ise ekil deitirebilen, kolay ekil alabilen bir yap gsterir.

Kristal

Amorf

Kristal

ekil 2.1: Bir polimer zinciri zerindeki kristal ve amorf blgeler

Basit yapl olan polimerler genellikle kristal yapdadr. Karmak yapl polimerler ise amorf zellik tarlar. Polimerlerin birou, kristal dzeninde bir kat ile viskozitesi ok yksek yani amorf halinin karm halinde bulunur. Yar kristal polimerlerde ise amorf ve kristal blgeler birlikte bulunur. Bu blgeler farkl zellik gsterir. Dorusal yapda olan bir polimer, yksek scaklklarda amorf, kauuksu zellik gsteren bir eriyiktir. Zincirler birbiri iine gemi yumak grnmndedir. Moleklleri

20

rasgele dnme ve bklme hareketleri yapar. Dk scaklklar da ise ayn polimer sert bir katdr. Bir polimer soutulursa birbirinden farkl iki mekanizma ile kristallenir. Bunlardan biri kristallenme dieri ise camslamadr. Bir polimerik maddenin ne tr pratik uygulamaya elverili olduu belirleyen faktrlerden biri Te (kristal erime noktas) ve Tg (cams gei scakl) ile belirlenir.

2.1. Erime Scakl

Polimerik malzemelerde temel olarak iki tane dnm scakl vardr. Bunlardan birincisi kristal erime noktasdr (Te ).Bu da polimerdeki kristal ksmlarn erimesiyle ilgilidir. Sv haldeki bir polimer rnei soutulmaya baladnda enerjisi azalaca iin, ncelikle molekllerin dnme ve titreim hareketleri de azalmaya balar. Bir sre sonra yeteri kadar souma gerekleirse polimerin kristallendii gzlenir. Eer simetri dzgn olarak salanrsa, polimer moleklleri dzenli bir rg yapsnda sralanrlar ve kristallenme oluur. te bu noktadaki scaklk Te'dir.

ekil 2.2: Kristal polimerlerde erime scakl

Baz polimerler kristallendirilebilir, baz polimerler ise amorftur. Polimerlerin byk bir ksm kristal kat dzenindeki bir sv ile viskozitesi ok byk olan sv halinin amorf karmlarndan oluur. Tekrarlayan birimler bir araya gelerek kristal rgsn meydana getirirler. Kristal yapda zincirler polietilen gibi dzlemsel zig zag bir dzende bulunabilir.

2.2. Cams Gei Scakl

Polimerin scakl azaldka molekllerin enerjileri de azalr. Ancak kristallenme gereklemezse, bir mddet sonra yle bir noktaya ulalr ki molekl zincirindeki uzun mesafeli hareketler durur. Bu noktadaki scaklk cams gei scakldr(Tg). Kimi polimerler tamamyla amorf yapda olduundan onlarda Te den sz etmek mmkn deildir.

21

Tamamyla kristal yaplardaki polimerlerde de doal olarak Tg yoktur. Ancak genellikle polimerlerin bir ksm kristal yapda olduundan, ou polimerde iki zellik de gzlenir.

ekil 2.3: Kristal polimerlerde cams gei scakl

Amorf polimerler yeterince dk scaklklarda sert ve krlgandr (cam gibi). Byle bir polimer stldnda cams gei scakl Tg denilen bir scaklkta yumuayarak kauuk zellikleri gsterirler. Polimerin cams gei scakl zerinde stlmas srdrlrse; polimer kauuumsu davran da brakarak zamk grnts zerinden gerekli yksek scaklklarda sv halini alr; ancak kauuumsu, zamks ve sv davran deiiklikleri arasnda kesin scaklk deerleri yoktur, geiler derecelidir. rnein amorf bir madde olan cam, cams gei scaklna kadar stlrsa yumuamaya balar, biraz daha yksek scaklklarda kolayca ekillendirilebilir, yeterince stlrsa sv gibi akar.

AMORF

YARI-KRSTAL

KRSTAL

ekil 2.4: Amorf, yar kristal ve kristal polimerde termal geiler srasnda grlen davran deiiklikleri.

22

Tam kristal ve yar-kristal maddelerde davran deiiklikleri belirgin, ancak amorf maddelerde cams gei dndakiler derecelidir.

2.3. Cams Gei Scaklnn Belirlenmesi

Herhangi bir polimerin cams gei scaklnn belirlenmesi iin cams haldeki polimerin kauuumsu veya esnek termoplastik hale getii scakln bilinmesi gerekir. Erimi haldeki polimer soutularak da ayn deney yaplabilir. Sonular elle ya da gzle bulunabilir; fakat bu yolla elde edilen sonular yaklak deerler olur. Cams gei scaklnn belirlenmesinde eitli yntemler kullanlr. Vicat testi Dilatometrik yntem Diferansiyel sl analiz (DTA) Diferansiyel taramal kalorimetre (DSC)

Vicat Testi: Bu testte zerinde 1 kg lk bir arlk bulunan 1 mm2 kesitli bir ine (vicat inesi) polimer yzeyine temas ettirilir. Daha sonra polimer sabit bir hzla stlr ve inenin hareketi uygun bir aletle izlenir. nenin polimer yzeyine 1 mm kadar girdii andaki scaklk polimerin vicat yumuama scakldr. Bu yntem cams gei scakl deerine eit deildir, fakat polimerin yumuama noktas ile ilgili n bilgi verir. Dilatometrik yntem: Belli bir ktleye sahip polimerlerin hacminin scaklkla deiim hz; polimerin cams, kauuumsu veya sv haliyle alakaldr. Scaklk hacim grafii izilerek cams gei scaklk deeri grafikten okunabilir. Hacim deiimlerinin izlenmesi iin Dilatometri denilen aletler kullanlr. Dilatometre kab iki ksmdan oluur. Klcal boru ve dilatometre kab. Polimer numunesi dilatometre kabnn iine konduktan sonra, polimerin zerine polimer ile etkilemeyecek bir sv konulur. Klcal ksm kaba yerletirilir. Dilatometre kab sabit scaklkta su banyosuna yerletirilir. Sv seviyesi ve scaklk sabit iken seviye klcal boru zerinden okunur. Sistem stlr, stma esnasnda sv seviyeleri (hacim deiiklikler) scaklklara kar yazlr. Bu deerlere ait grafik izilir.(hacim-scaklk) Diferansiyel sl analiz (DTA):DTA cams gei scaklnn belirlenmesinde ok kullanlan aletsel yntemdir. Bir para polimer rnei ve referans madde alnarak sabit bir hzla stlr. Istma srasnda polimer ve referans maddenin scaklklar llr. Diferansiyel taramal kalorimetre (DSC):DTAda rnek ve referans maddenin scaklk fark izlenirken, DSC de rnek ve referansn scaklklarnn eit olmas salanr. Bu esnada rnekteki s izlenir.

23

ekil 2.5: Cams gei scaklklarnn bulunmasnda kullanlan basit bir dilatometere

2.4. Cams Gei Scakln Etkileyen Faktrler

Polimerin cams gei scakln eitli d faktrler etkileyebilir. Bunlar; kullanlacak yntemin tr, polimer rneinin hazrlan ekli, soutma veya stma hzdr. Ayrca polimerin fiziksel ve kimyasal zellikleri de cams gei scaklklarn etkileyen faktrler arasndadr. Bu d etkenlerin dnda; zincir esneklii, yan grup, dallanma ve apraz ba, mol ktlesi gibi zellikler de cams gei scakln etkiler. Zincir esneklii: Polimer zincirinin kimyasal balar etrafnda dnme yeteneidir. Esnek zincirlere sahip polimerlerin cams gei scakl, sert zincirli polimerlerden daha dktr. Yan grup: ri yan gruplara sahip monomerlerden sentezlenen polimerlerde balar etrafnda dnme zordur ve yan grup bydke zincir srslanmas zorlaaca iin cams gei scakl ykselir. Dallanma ve apraz: Zincirdeki dallanmalar, zincirlerin yaknlamalarn snrlar ve hacmi artrr. Bu nedenle dallanm polimerlerin cams gei scaklklar dorusal yaplarndan daha dktr. apraz balar ise hacmi azaltr, younluu artrr. Cams gei sacaklnn artmasna sebep olur. Mol ktlesi: Polimerlerin mol ktlesinin artmas cams gei scakln ykseltir. Mol ktlesi belli bir deere ulatktan sonra fazla deimez.

24

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler nlnz giyerek alma masanz dzenleyiniz. alma ortamnz hazrlaynz. Dzenei hazrlarken renme faaliyetinde rendiiniz bilgileri dikkate alnz. Aldnz polimer parasnn ok byk olmamasna dikkat ediniz. Kap iine svy koyarken dikkatle dkmeden alnz.

Cams gei scakln bulmak iin dilatometrik kap hazrlaynz.

Cams gei scakln belirlemek iin kullanacanz polimer parasn dilatometrik kap iine koyunuz. Aldnz polimer (polivinilklorr) zerine, polimer paras ile etkilemeyecek bir sv (etil alkol) koyunuz. Klcal ksm tpn zerine yerletirip hazrladnz dzenei su banyosu zerine koyunuz.

Su banyosunun scaklk ayarn yapnz. Hacim deiikliklerini klcal boru zerinden okuyunuz. HacimScaklk deerlerini grafik izerek gsteriniz. Cams gei scakln grafik zerinde belirtiniz. Laboratuarda temizlik ok nemlidir. Kullandnz tm malzemeleri nce eme suyu sonra saf su ile ykayp malzemeler kuruduktan sonra yerlerine kaldrnz. Rapor hazrlamak ok nemlidir. Amacnz, ilem basamaklarnz, sonucunuzu ieren bir rapor hazrlaynz.

Sistem snrken Hacim-Scaklk deerlerini not ediniz.

Malzemeleri temizleyip yerlerine kaldrnz.

Sonular rapor ediniz.

25

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki 5 soruyu doru ya da yanl seenei iaretleyerek cevaplandrnz. 1. 2. Erime scakl polimerdeki kristal ksmlarn erimesiyle ilgilidir.( D / Y ) Amorf polimerler yeterince dk scaklklarda sert ve krlgandr(cam gibi). Byle bir polimer stldnda cams gei scakl Tg denilen bir scaklkta yumuayarak kauuk zellik zellikleri gsterir.( D / Y ) Diferansiyel sl analiz (DTA), erime scakl belirlemede kullanlan bir yntemdir. (D / Y) Vicat testinin sonucu tam olarak cams gei scakl deerine karlk gelir. ( D / Y ) Zincir esneklii, yan grup, dallanma ve apraz ba, mol ktlesi gibi zellikler de cams gei scakln etkileyen faktrler arasndadr. ( D / Y )

3. 4. 5.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

26

UYGULAMALI TEST
Bir polimer rneinin cams gei scakln tayin ediniz ve raporunuzu yaznz. lemlerden sonra aadaki kontrol listesini doldurunuz. Cevab hayr olan sorular retmeninize dannz. Gerekli malzemeler; Polimer (PVC) Dilatometre Polimer ile etkilemeyecek bir kimyasal madde (etil alkol)

Deerlendirme ltleri
nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi? Polimer rneinizi hazrladnz m? Polimer ile etkilemeyecek kimyasal maddeyi kaba koydunuz mu? Klcal boru zerindeki sabit scaklktaki hacim deerini not ettiniz mi?

Evet

Hayr

Su banyosunu hazrlayp dilatometreyi yerletirdiniz mi? Sistem snrken Scaklk Hacim deerlerini not ederek grafik izdiniz mi? i biten malzemeleri temizleyip yerine kaldrdnz m? Sonular rapor ettiniz mi?

DEERLENDRME
Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamal i paralarnda anlamadnz veya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz. Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzu dnyorsanz retmeninize dannz.

27

RENME FAALYET3 RENME FAALYET - 3

AMA
Gerekli ortam salandnda, tekniine uygun olarak polimerlerin mekanik zelliklerini belirleyebileceksiniz.

ARATIRMA
Polimerlerin malzeme dayanm size ne ifade ediyor? Aratrnz. Polimerlerin mekanik zellikleri retim sektrn de neden nemlidir? Aratrnz.

3. POLMERLERN MEKANK ZELLKLER

Polimerlerde yaplan rnlerin kullanmlar srasnda, deiik kuvvetlerin etkisi altnda kalrlar. Plastik poetler ilerine koyulan malzemenin arlndan dolay aa doru ekme, plastik yer demelerini zerlerine basarak sktrma gibi etkenlerle karlarlar. Maddeler d etkenlerle zerlerine uygulanan kuvvetlere farkl yant verirler ve uygulanan ykn byklne bal olarak koparlar , uzarlar, bklrler, yrtlrlar, krlrlar veya paralanrlar.Mekanik zellikler maddelerin ekme, sktrma gibi kuvvetlere gsterdikleri tepkilerin tamamdr. Mekanik zelliklerin bilinmesi o malzemenin hangi teknikle ileneceini veya hangi alanda kullanlabilecei hakknda bilgi sahibi olmamz salar.

3.1. Malzeme Dayanm

Kullanlan polimer malzemenin tm ekil deitirmelere kar dayankl olmas istenmez. rnein bir yay, kuvvet etkisiyle ekil deitirdikten sonra eski haline gelmesi istenir. Ancak bir araba tamponunun plastik ekil deitirilmesi istenir.

3.2. Elastiklik
Malzemelerin baz ekil deiiklikleri yapmas beklenir. Bu ekil deiiklikler plastik veya elastik olabilir. Elastik ekil deiiklii, geri dnldr. Uygulanan gerilimle doru orantl olarak deiir.

28

ekil 3.1: Gerilme -Uzama

Plastik ekil deitirme, elastik snrn aan gerilimin malzemeye verdii kalc deiikliktir. Malzeme iindeki atom veya molekller kalc olarak ekil deiiklii sonucu oluur; ancak baz polimerler dier maddelerde rastlanmayacak kadar elastikiyet gsterebilirler. Bu tip polimerler boylarnn birka kat uzatlp brakldklarnda eski boylarna geri dnebilirler.

3.3.Sneklik
Kopma noktasndaki ekil deitirme miktardr. Uzama ve kopma alan klmesi olarak iki ls vardr. Uzama: Standart ekme ubuunun boyunun uzamasndan hesaplanr. Kopma uzama test cihaz kullanlmaktadr. Genellikle rnek numuneden uygun bir aparat yardmyla bir para koparlr ve bu para cihaza yerletirilerek test yaplr.

ekme Hali

Uzam Hali
ekil 3.2: ekme- Uzama

29

 Kopma alan klmesi: lk ve son kesit alanlar farknn, ilk kesit alanna orandr. Kopma alan klmesi = lk kesit alan Son kesit alan lk kesit alan

3.4. Srnme
Polimerlere akma halinin altndaki gerilimler uzun sre uygulandnda deformasyona urarlar. Bu davrana srnme denir. Srnme ayrca akma verimine karlk gelen gerilimlerden daha dk gerilimlerde, malzemenin zamana bal deformasyonu eklinde de tanmlanabilir. Srnme deneyi yaplrken polimer zerine, polimeri deformasyona uratmayacak byklkteki ani bir ykleme yaplr. Uzun sre bu deformasyon etkisi altnda kalan polimerde uzama olur, polimer deformasyona urar ve zamanla deformasyon miktar izlenir. Srnmede polimer zincirinin sahip olduu balar gerilir ve katlanm zincirler alr. Bir sre getikten sonra da birbiri zerinden kaymaya balarlar ve malzemenin boyu uzar. Yeterince beklenirse zincirler birbirinden ayrlr ve krlarak kopar. Buna srnme kopmas denir. Polimerlerin srnme miktar, polimerlerin kimyasal yapsna, uygulanan ykn byklne, scakla ve yk uygulama zamanna baldr.

Zaman
ekil 3.3: Srnmede yk etkisi ile uzama

3.5. Sertlik
Malzemenin yzeyinin batmaya kar gsterdii direntir. Polimerler arlkl olarak kat hallerinde plastik paralarn, liflerin ve elostomerlerin yapmnda tketilir. Sert polimerlerin kopma dayanm yksektir, kk darbelerle krlabilirler.

30

3.6. Tokluk
Malzemeyi koparmak iin gereken enerjinin bir lsdr. Tokluk, bir malzemenin eklini deitiren veya onu koparabilen gerilimin bir ls olan dayanm ile ayn deildir. Snek bir malzeme ayn dayanmdaki snek olmayan bir malzemeye gre, ok daha fazla enerji alarak kopar ve daha toktur. Tokluk, gerilim- ekil deitirme erisi altndaki alan ile llr.

(a)

(b)

(c)
ekil 3.4: (a) Az snek, (b) snek , (c) ok snek, baz polimerlerde tokluk zellikleri. Tokluk, gerilim- ekil deitirme erisi altndaki alan ile llr.

31

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar ekme Uzama testi iin alma ortamn hazrlaynz. neriler nlnz giyerek alma masanz dzenleyiniz. Dzenei hazrlarken renme faaliyetinde rendiiniz bilgileri dikkate alnz. Aldnz rnek numunenin uygun ekilde karlmasnn salaynz.

ekme uzama testi yaplacak rnek, numune karma aparat ile hazrlaynz.

ekme uzama cihazna gerekli bilgiler ekme uzama cihazna basn, hz, ene girilir. (basn, hz, ene arl, kalnlk arl, kalnlk vb. gibi deerleri vb.) giriniz. rnek numuneyi cihazn alt enesine ve st enesine tutturunuz. rnek numunenin cihazn alt ve st enesine tuttururken dikkatli olun ve iyi tutturulduundan emin olunuz.

rnek numune kopuncaya kadar ekme ilemine devam ediniz.

Bu test yaplrken cihazn bandan ayrlmaynz. Dikkatle takip ediniz.

32

 rnein kopma, uzama bilgileri otomatik olarak bilgisayar ekranndan okuyunuz. Doru sonu iin ayn malzemeden rnek alnp, bunlarn ortalama sonucunun kabul edilmesi uygundur. Malzemeleri temizleyip yerlerine kaldrnz. Sonular rapor ediniz.

Cihazdan okuduunuz kopma- uzama bilgilerini bir kenara not ediniz. Kopma-uzama testini uyguladnz rnein ortalamasn alnz. Cihazn temizliine ve kullanma artlarna dikkat ederek braknz. Rapor hazrlamak ok nemlidir. Amacnz, ilem basamaklarnz, sonucunuzu ieren bir rapor hazrlaynz.

33

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki ilk 2 soruyu Doru/Yanl olarak cevaplandrn. Dier 3 soruda ise boluk doldurunuz. 1. Mekanik zelliklerin bilinmesi o malzemenin hangi teknikle ileneceini veya hangi alanda kullanlabilecei hakknda bilgi sahibi olmamz salar. ( D / Y ) Plastik ekil deitirme malzeme iindeki atom veya molekller kalc olarak ekil deiiklii sonucu oluur. ( D / Y ) Polimerlere akma halinin altndaki gerilimler uzun sre uygulandnda deformasyona uradklar davrana denir. Malzemenin yzeyinin batmaya kar gsterdii diren olarak tanmlanr.

2.

3.

4. 5.

Snek bir malzeme ayn dayanmdaki snek olmayan bir malzemeye gre kopmas iin ok daha fazla gerekir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

34

UYGULAMALI TEST
Kauuk sektrnde kullanlan herhangi bir lastik hamurunun kopma- uzama testini yapnz ve raporunuzu yaznz. lemlerden sonra aadaki kontrol listesini doldurunuz. Cevab Hayr olan sorular retmeninize dannz. Gerekli malzemeler; Kauuk rnei Kopma uzama testi cihaz

Deerlendirme ltleri
nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi? Kopma-uzama tayini iin cihaz hazrladnz m? rnek numuneyi karma aparat ile hazrladnz m? rnek numuneyi cihazn alt enesine ve st enesine tutturdunuz mu? rnek numune kopuncaya kadar ekme ilemine devam ettiniz mi? Kopma, uzama bilgileri otomatik olarak bilgisayar ekranndan okudunuz mu? Kopma-uzama testini uyguladnz rnein ortalamasn aldnz m? Cihazn temizliine ve kullanma artlarna dikkat ederek kullandnz m? Sonular rapor ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamal i paralarnda anlamadnz veya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz. Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzu dnyorsanz retmeninize dannz.

35

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki 7 soruda uygun seenei iaretleyiniz. 1. monomerin birlemesiyle hangi molekl oluur? A) Tetramer B) Trimer C) Dimer

D) Polimer

2.

Polimerizasyon sonucu oluan yukardaki polimerin ad nedir? A) Polivinilklorr B) Polietilen C)Polikarbonat D) Politetrafloroetilen 3. Aadakilerden hangisi sayca ortalama molekl arln ifade eder? A)Mn B) Mw C) Mv D) Mz Aadakilerden hangisi Arlka ortalam molekl arl belirleme yntemidir? A) Ebliyoskopi/ Kriyoskopi B) Viskozite lmleri C) Ik salmas yntemi D) Ultrasantrifj Aadakilerden hangisi doal polimer kayna deildir? A) Petrol B)Toprak C) Kmr D) Doal gaz Aadakilerden hangileri kristal polimerlerin zelliklerindendir? I. Salam yapdadr. II. Basit yapl polimerlerdir. III. Kolay ekil alabilen bir yap gsterir. A) I- II B) II III C) I - II III D) III - I Aadakilerden hangisi polimerlerin mekanik zelliklerinden deildir? A) Sertlik B) Elastiklik C) Erime scakl D) Malzeme dayanm

4.

5.

6.

7.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

36

PERFORMANS TEST
Herhangi kauuk rneinin younluunu, cams gei scakln bulunuz. Kopma uzama testini yapnz. Ardndan raporunuzu yaznz. lemlerden sonra aadaki kontrol listesini doldurunuz. Cevab Hayr olan sorular retmeninize dannz. Gerekli malzemeler; 1. Kauuk rnei 3. Polimer ile etkilemeyecek bir kimyasal madde 2. Dilatometre 4. Kopma uzama testi cihaz

Deerlendirme ltleri
nlnz giyip alma masanz dzenlediniz mi? Dilatometreye cams gei scakl bulunacak rnei koydunuz mu? rnein zerine rnekle etkilemeyecek kimyasal maddeyi koydunuz mu? Dilatometreyi su banyosunun iine braktnz m? Su banyosunun scaklk ayarn yaparak sabit bir ekilde snmasn saladnz m? Hacim scaklk deerlerini not ederek grafik izip, cams gei scakln gsterdiniz mi? Kopma uzama testi iin cihaz ayarladnz m? rnek numuneden para hazrladnz m? Hazrladnz bu paralar tek tek lm yapmak iin cihazn alt ve st enelerine yerletirdiniz mi ? Numune kopana kadar cihaz altrdnz m? Cihazdan deerleri okudunuz mu? numunenin ortalama deerini aldnz m? Sonular rapor ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamal i paralarnda anlamadnz veya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz. Hayr cevaplar iin retmeninize dannz.

37

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 A C D B C A

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 Doru Doru Yanl Yanl

RENME FAALYET 3N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 Doru Doru Srnme Sertlik Enerji

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 B D A C B A C

38

KAYNAKA KAYNAKA
Prof.Dr. SAAK Mehmet, Polimer Kimyas, Fersa Matbaaclk, Ankara 2002. Prof.Dr. SAAK Mehmet, Polimer Teknolojisi, Baran Ofset, Ankara, 2005. SAVRAN Haldun mer, Elostomer Tenolojisi 1, Acar Matbaaclk, 2001. BAYSAL Bahattin, Polimer Kimyas, ODT Basm lii, 1994 HAZAR Baki, Polimer Kimyas NAZLI Ayhan, U. Hulusi PATLI, Varol GRLER, Davut PRAZ, Lise Kimya 3, alayan Anonim irketi, 2006 nternet Adresleri: www.kimyaokulu.com www.kimyasanal.net http://w3.balikesir.edu.tr http://genchem.chem.htm http://pslc.ws/macrog/index.htm http://teachingtools.com http://www.irrdb.com/IRRDB/NaturalRubber

39