T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

NAAT TEKNOLOJS

BETON 1

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
NDEKLER

AIKLAMALAR ..............................................................................................................iii GR.................................................................................................................................. 1 RENME FAALYET - 1............................................................................................... 3 1. BLOKAJ YAPMA........................................................................................................... 3 1.1. Blokaj Yapma Aralar ............................................................................................. 3 1.2. Blokaj Malzemeleri .................................................................................................. 4 1.2.1. Tanm............................................................................................................... 4 1.2.2. eitleri............................................................................................................. 4 1.2.3. Grevi ............................................................................................................... 4 1.3. Blokaj Yapma Kurallar............................................................................................ 4 1.4. Blokaj....................................................................................................................... 5 1.4.1. Tanm............................................................................................................... 5 1.4.2. Yapl.............................................................................................................. 5 DEERLENDRME LE ...................................................................................... 10 LME VE DEERLENDRME................................................................................. 12 RENME FAALYET - 2............................................................................................. 13 2. BETON HARCI HAZIRLAMA .................................................................................... 13 2.1. Beton Harc Yapma Aralar................................................................................... 13 2.2. Beton Harc Malzemeleri ........................................................................................ 14 2.2.1. Tanm............................................................................................................. 14 2.2.2.Agrega (Kum akl) ...................................................................................... 14 2.2.3. imento........................................................................................................... 15 2.2.4. Su.................................................................................................................... 17 2.2.5. Katk Maddeleri............................................................................................... 17 2.3. Beton Harc ............................................................................................................ 18 2.3.1. Tanm............................................................................................................. 18 2.3.2. eitleri........................................................................................................... 19 2.3.3. zellikleri ....................................................................................................... 20 2.3.4. Kvam ............................................................................................................ 21 2.3.5. imento miktar (Dozaj) ................................................................................. 22 2.4. Beton Harc Yapm Kurallar .................................................................................. 23 2.4.1. Malzemenin Hazrlanmas ............................................................................... 24 2.4.2. Malzemenin llmesi .................................................................................... 24 2.4.3. Malzemenin Kartrlmas............................................................................... 24 2.4.5. Betonun Tanmas ve Dklmesi .................................................................... 25 2.4.6. Betonun Yerletirilmesi ve Sktrlmas ......................................................... 25 2.4.7. Betonun Korunmas ......................................................................................... 25 2.5. Beton Harcnn Hazrlanmas .................................................................................. 25 2.5.1. El Aralar ile Beton Harc Yaplmas .............................................................. 25 2.5.2. Betoniyer ile Beton Harc Yaplmas................................................................ 26 DEERLENDRME LE DEERLENDR .......................................................... 27 LME VE DEERLENDRME................................................................................. 28 RETM FAALYET - 3 .............................................................................................. 30 3. GROBETON YAPMA .................................................................................................. 30 3.1. Grobeton Yapma Aralar....................................................................................... 30 3.2. Grobeton ................................................................................................................ 31

3.2.1. Tanm............................................................................................................. 31 3.2.2. zellikleri ....................................................................................................... 31 3.2.3. Kvam ............................................................................................................ 31 3.2.4. Dozaj.............................................................................................................. 31 3.2.5. Yapld Yerler............................................................................................... 31 3.3. Grobeton Malzemeleri ............................................................................................ 32 3.3.1. Tanm............................................................................................................. 32 3.3.2. eitleri........................................................................................................... 32 3.4. Tesviye Kotu Almak............................................................................................... 32 3.5. Grobeton yaplmas................................................................................................. 34 3.5.1. Betonu Sermek ................................................................................................ 35 3.5.1. Betonu Sermek ................................................................................................ 36 3.5.2. Beton Yzeyini Perdahlamak........................................................................... 36 LME VE DEERLENDRME................................................................................. 37 CEVAP ANAHTARLARI................................................................................................. 39 MODL DEERLENDRME .......................................................................................... 40 KAYNAKLAR.................................................................................................................. 43

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
MODLN KODU ALAN MESLEK / DAL MODL ADI MODLN TANIMI SRE MODLN N KOULLARI YETERLK 582YIM016 naat Teknolojisi Alan Ortak Beton 1 Grobetonun, inaat alanndaki uygulama yeri, ekli ve retim kurallarnn anlatld retim materyalidir. 40 / 32 Aplikasyon modln tamamlam olmak. Blokaj ve grobeton yapmak. Genel Ama: Bu modlle gerekli ortam salandnda kuralna uygun grobeton dkebileceksiniz. Amalar: 1. Grobeton iin gerekli olan blokaj yapabileceksiniz. MODLN AMACI 2. Beton harcn kuralna uygun, dozajnda ve kvamnda hazrlayabileceksiniz. 3. Grobeton hazrlayp, yerine dktkten sonra tekniine uygun olarak perdahn yapabileceksiniz. Ortam: Snf, Atlye Donanm: Madrga, madeni eki, tokmak, silindir, duvarc ipi, ETM RETM hortumlu su dzeci, el arabas, krek, trmk, tirfil, kova, su ORTAMI VE DONANIM hortumu, mastar, balyoz, metre, mala, lek kab, ano ve snger veya fra. LME VE DEERLENDRME Modl iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, naat sektr, toplam yatrmlar ve ulusal gelir iindeki saysal pay ve salad igc olanaklarnn boyutu itibariyle ekonomimizin en canl ve en nemli sektrlerinden biridir. Beton, uzun yllardan beri inaat sektrnde en nemli yap malzemesi olarak kullanlmaktadr. Beton hammaddesinin doada bol miktarda bulunmas, kolayca istenilen ekli alabilmesi, uzun yllar hizmet vermesi, dayankllk ve ekonomik olarak ok uygun malzeme olmas asndan vazgeilmez bir yap malzemesidir. Dnya nfusunun hzla artmas ve inaat teknolojisinin byk bir hzla gelimesi ile, bata konutlar olmak zere, fabrikalar, kprler, barajlar, yollar ve buna benzer birok yaplarda beton kullanlmas, bu malzemenin nemini daha da artrmaktadr. naat teknolojisinde, bu derece nemli olan beton malzemesini retirken rasgele dkmek, eksik malzeme kullanmak gibi nedenler, hem kalitesiz bir beton ortaya karmakta hem de kt bir yaplamaya neden olmaktadr. imentonun bulunmasndan sonra inaat teknolojisi uygulamalarnda yaygn olarak kullanlmaya balanan beton ilgin bir malzemedir. Hazrland andaki plastik kvam nedeni ile istenilen ekle girdiinden modern mimarinin gelimesinde ok nemli olmutur. Bu nedenlerden dolay sizlerin beton yapmn bilmeniz ve kuralna uygun olarak uygulamanz gerekmektedir. Hangi tr betonu nerede kullanmanz gerektiine karar verip yapm aamalarna gre betonu retmelisiniz. Beton modl ile elde edilen kazanmlar sonucunda grobetonun, inaat alanndaki uygulama yeri, ekli ve retim kurallar beceriye dnecektir. Beton teknolojisinin kullanlmas iin gerekli olan n almalar yapldktan sonra beton dkm aamalar, uygulamadaki ilem basamaklar bir yeterlilik haline getirilmi, deerlendirilmi ve sizlere sunulmutur.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET - 1

AMA
AMA
Uygun ortam salandnda, grobeton iin gerekli olan blokaj kuralna uygun yapabileceksiniz.

ARATIRMA ARATIRMA KONUSU

Beton teknolojisi iinde yer alan ve kullanm yeri olarak zemin (toprak) zerine uygulanan grobetonlarda kullanlan talar hakknda retmeninizin rehberliinde aratrma yaparak bilgi toplaynz ve bu bilgileri dev formatnda hazrlayp dosya halinde sununuz.

1. BLOKAJ YAPMA
1.1. Blokaj Yapma Aralar
Blokaj yapmnda kullanlan aralar; ilem srasna gre gerekli olan yerlerde ve i gvenliini n planda tutarak kullanmalyz. Blokaj yapmnda kullanlan aralar, blokajn yapld zemine gre deimekle birlikte aada isimleri belirtilen malzemelerdir: a. Mastar b. Silindir veya tokmak c. Hortum su dzeci d. Duvarc ipi e. Madeni eki f. Balyoz

g. Madrga h. Ahap kazk i. Metre

Bu aralardan bir ksm kaz yaplacak olan zeminlerdeki blokaj ileminde, dierleri ise her eit blokaj ilemlerinde kullanlr.

1.2. Blokaj Malzemeleri

1.2.1. Tanm
Yapda kullanlan talar, zamanla byk ktle talarn doal olarak paralanmas sonucu meydana gelir. Bu talar da yamalarnda, kr ve dere yataklarnda deiik byklklerde, deiik amala kullanlabilecek nitelikteki talardr. naatlkta bahe duvar, koruma yaplar duvar, blokaj, dolgu vb. yerlerde kullanlr.

1.2.2. eitleri
Blokaj yapmnda kullanlan talar, zel bir yontma ilemine gerek kalmadan kullanlan talardr. Doadan elde edilme ekline gre iki eittir : a. Toplama talar b. Ocak talar

Her iki ta eidi de doada, herhangi bir ileme gerek kalmadan istenilen boyutta serbest halde bulunurlar. Bunlar byk ktleler halinde toprak altnda ya da toprak stnde bulunan ve krlarak veya kesilerek elde edilen talardr.

1.2.3. Grevi
Blokaj talarnn grevi, betonun toprak (zemin) ile temasn kesmek suretiyle salam bir tabaka oluturarak , mukavemetini (dayanmn) ve dayanklln artrmaktr. Meydana gelebilecek kme, ezilme gibi etkilere kar diren gstermektir. Dikkatsizce, nem verilmeden yaplan blokaj sonucunda istenen hizmeti grmeyen grobeton retimlerine rastlanr.

1.3. Blokaj Yapma Kurallar

Blokaj yapmnda dikkat edilmesi gereken baz hususlar vardr. imdi bunlar maddeler halinde grelim. Bu hususlar ayn zamanda yapm kurallardr : a. Blokaj yaplacak zeminin tesviye edilmesi gerekir. b. Blokaj yaplacak zeminin sktrlmas gerekir. c. Blokaj talar, kendi kendine dengeli duracak ekilde, geni yzeyleri alta gelecek ekilde yerletirilmelidir. d. Blokaj talarnn arasndaki boluklarn mmkn olduunca az olmas gerekir. e. Blokaj talarnn ykseklii blokajn kalnl (en az 15 cm ) kadar olmaldr.

1.4. Blokaj
1.4.1. Tanm
Demirsiz beton ( grobeton ) demeler iin salam bir zemin elde etmek amacyla yaplan kaplamaya blokaj denir.

1.4.2. Yapl
Blokaj Zemininin Hazrlanmas :

KE KAZIKLARININ YERLERN DK NME VE DK IKMA YNTEMLER LE BULUN

1. Plana uygun olarak ke kazklarnn yerlerini belirleyiniz. ( Resim 1 )

Resim 1: Ke Kazklarnn Yerinin Belirlenmesi

DK IKMANIN EN KOLAY YNTEM 3 4 5 KURALIDIR

2. Tespit edilen yerlere kazklar aknz. ( Resim 2 )

Resim 2: Ke kazklarnn aklmas

3. Kaz yksekliini iaretleyiniz. ( Resim 3 )

kazklara

YKSEKLK ARETLEMELERNDE HORTUMLU SU DZEC KULLANMANIZ OLASI HATALARI AZALTIR

Resim 3: Kaz Yksekliinin Kazklar zerine aretlenmesi

4. aretli yerlerden ipi gergin olarak ekiniz. ( Resim 4 )

Resim 4: Ke kazklar zerine p Aplikasyonunun yaplmas

KAZI YAPILACAK ALANI ARETLEMEK N KRE KULLANIYORUM. 5. pler yardmyla kaz yaplacak alan iaretleyiniz. ( Resim 5 )

Resim 5 Kaz Yaplacak Alann aretlenmesi

6. Kazma ve krek yardmyla tesviye kazsn yapnz. ( Resim 6 ) 7. Gereken yerlere dolgu yapnz. 8. Fazla toprak vb. el arabas ile alma alan dna tayarak atnz. ( Resim 6 )

ELDVEN GYMEY UNUTMA!

Resim 6- Tesviye Kazsnn Yaplmas ve Topran Atlmas

9. Zemini slatnz ve tokmak veya silindir ile sktrnz. ( Resim 7)

DZENL ALIMAYI ALIKANLIK HALNE GETRNZ

Resim 7- Zeminin Silindirle Sktrlmas

10. alma alannn dzgnln su dzeci yardmyla veya kazklar zerine ekilmi ke iplerinin ortalarndan tutulacak metre ile kontrol ediniz. ( Resim 8 )

NZ BTTKTEN SONRA ARALARINIZI TOPLAMAYI UNUTMAYINIZ !

Resim 8- Tesviye Kazsnn Dzgnlk Kontrol

Dzgn Zemine Blokaj Yapmak : 1. Blokaj yksekliini kazklar zerine iaretleyiniz. ( Resim 9 ) 2. aretlenen balaynz. noktaya duvarc ipi

Resim 9- Blokaj Yksekliinin Kaza aretlenmesi

3. Blokaj yksekliini, su dzeci yardm ile dier kazklara da iaretleyiniz. ( Resim 10 ) 4. aretli yerlerden ipleri gergin bir ekilde ekiniz.

Resim 10- Blokaj Yksekliinin Hortumlu Su Dzeci le Dier Kazklara Tanmas

5. ri talar, balyoz ve madrga yardm ile krnz. 6. p istikametinde blokaj talarn deyerek mastarlk yapnz. ( Resim 11 )

Resim 11- p stikametinde Blokaj Talarnn Denmesi

7. Mastarlk aralarna blokaj talarn zemine uygun ve sivri ular ste gelecek ekilde deyiniz. ( Resim 12 )

Resim 12- p stikametinde Blokaj Talarnn Denmesi

8. Yksek kalan blokaj talarn, madeni eki yardm ile ip seviyesine getiriniz. ( Resim 13 )

Resim 13- Yksek Talarn eki ile Krlmas

9. Blokaj talar arasnda boluklar, krma ta ile doldurunuz.

kalan

10. Blokaj yzeyinin dzgnln, mastarlklar arasna mastar tutarak veya kegen iplerini ekerek kontrol ediniz. ( Resim 14 )

Resim 14- Kegen pleri ile Dzgnlk Kontrol

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE

Yaptnz uygulamay aadaki lme aracna gre deerlendiriniz. Deerlendirme sonucunda eksik olduunuz konular tamamlaynz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz. Deerlendirme ltleri ZEMNN HAZIRLANMASI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Kaz yaplacak alan belirlediniz mi ? Ke kazklarnn yerlerini dik inme, dik kma kuralna gre belirlediniz mi ? Tespit edilen yerlere ke kazklarn aktnz m ? Kaz yksekliini kazklar zerine iaretlediniz mi ? aretli yerlerden ipi gergin olarak ektiniz mi ? pler yardmyla kaz yaplacak alan iaretlediniz mi ? Kaz aralarn hazrladnz m ? eldivenini giydiniz mi ? Kaz ilemini kazma krek yardmyla yaptnz m ? Gereken yerlere dolgu yaptnz m ? Fazla toprak vb. malzemeyi el arabas ile alma alan dna tadnz m ? Zemini slatarak sktrdnz m ? Kaz alan dzgnln kontrol ettiniz mi ? Kaz bittikten sonra kaz aralarn toparladnz m ? Evet Hayr

10

GZLENECEK DAVRANILAR BLOKAJ YAPMA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Blokaj yksekliini kazklar zerine iaretlediniz mi ? aretlenen noktay duvarc ipi ile balayp dier kazklara da hortumlu su dzeci yardmyla pi gergin bir ekilde ektiniz mi ? Blokaj yapma aralarn alma alnna getirdiniz mi ? Blokaj talarn alma alanna getirdiniz mi ? ri talar, balyoz veya madrga yardm ile krdnz m ? pler istikametinde blokaj talarn deyerek mastarlk yaptnz m ? Mastarlk aralarna blokaj talarn, zemine uygun ekilde yerletirdiniz mi ? Blokaj talar arasn krma ta ile doldurdunuz mu ? Blokaj talarnn dzgnln ekerek kontrol ettiniz mi ? Blokaj talarn slattnz m ? kegen iplerini

aretleme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

11

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgiler kazandnz aadaki sorular cevaplayarak belirleyi

Aada verilen sorularda doru olduunu dndnz bir seenei iaretleyiniz.

LME SORULARI (OKTAN SEMEL) 1. ri olan blokaj talarn krmak iin ( istenilen ekle getirebilmek iin ) aadakilerden hangisi kullanlr ? A) Silindir 2. B) Mastar C) Madrga D) Su Dzeci

Blokajn grevi aadakilerden hangisi deildir ? A) Beton iindeki suyu emmek B) Betondaki kmeyi engellemek C) Betonun toprakla temasn kesmek D) Betonun mukavemetini hazrlamak

3.

Blokaj talarnn ykseklii (blokajn kalnl), aadakilerden hangisidir? A) 5 cm B) 7 cm C) 10 cm D) 15 cm

4.

Demirsiz betonun dier ad aadakilerden hangisidir ? A) Betonarme B) ap C) Grobeton D) Gazbeton

5. Demirsiz beton demeler iin salam bir zemin elde etmek amacyla yaplan kaplamann ad nedir ? A) ap kaplama 6. B) Tesviye betonu C) Blokaj D) Ahap kaplama

Blokaj talarn yerletirdikten sonra yzeyin dzgnln nasl kontrol ederiz ? A) Gzle bakarak B) Hortumlu su dzeci ile C) Kegen ipleri ekerek D) Talarn arasn kumla doldurarak

12

RENME FAALYET-2
AMA

RENME FAALYET - 2

Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda ve gerekli ortam salandnda, beton

harcn kuralna uygun, dozajnda ve kvamnda hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA ARATIRMA KONUSU

Demirli veya demirsiz betonlar iin hazrlanacak olan beton harcnda kullanlan imentonun tarihi hakknda retmeninizin rehberliinde aratrma yaparak bilgi toplaynz. Topladnz bu bilgileri, dosya ierisinde sununuz.

2. BETON HARCI HAZIRLAMA

2.1. Beton Harc Yapma Aralar
Beton harc yapmnda kullanlan aralar ilem srasna gre gerekli olan yerlerde ve i gvenliini n planda tutarak kullanmalyz. Aada isimleri belirtilen aralar, beton harc yapmnda kullanlr: a. Krek b. El arabas c. lek kab d. Kova veya teneke e. Betoniyer f. Su hortumu g. Mala

13

2.2. Beton Harc Malzemeleri

2.2.1. Tanm
Zamanmzn en nemli yap malzemelerinden biri olan beton, kum akl (agrega), imento, su ve gerektiinde katk maddelerinin karmndan meydana gelir. akl ( iri agrega ), betonun iskeletini oluturur. Kum ( ince agrega ) ise akllar arasndaki boluklar doldurur ve betonun dayanm ve dayankllnn artmasn salar. imento ve su ise daneleri birbirine balayan imento hamurunu meydana getirir. Ayrca gerektiinde betonun belirli zelliklerini deitirmek (rnein; sertleme sresini ksaltmak veya uzatmak, ilenebilirlii artrmak vb.) amacyla eitli mineral ve kimyasal katklar da kullanlabilir. Beton harcn oluturan malzemeleri tek tek tanyalm. Beton harcn oluturan malzemeleri tantrken o malzemelerin eitleri ve zellikleri de konu iinde anlatlacaktr.

2.2.2. Agrega (Kum akl)

Bir yapnn meydana gelebilmesi iin ok eitli malzemeye ihtiya vardr. Kum ve akln bu malzemeler arasndaki nemi ok byktr. Kum ve akln doada bir arada bulunmasna kark (tvenan) agrega denir. Agregalar, elde edili ekline gre iki eittir. Bunlar; a. Doal agrega b. Yapay agrega

a. Doal agregalar: Nehir, deniz, l, eski gl ve dere yataklarndan elde edilen agregalardr. Bu agrega eitleri iinde en yaygn kullanlan, akarsu yatandan elde edilen agregalardr. nk; bunlar, temiz ve dzgn danelerden oluur. b. Yapay agregalar: Ta ocaklarndan gelen talarn belirli llerde krlmas veya bir ileme tabi tutularak ya da bir malzemenin at olarak elde edilen agregalardr. (rnein; krma ta, genletirilmi perlit, cruf vb.) Genel olarak yapay agregalar, gzenekli bir yapya sahip olduklarndan ses, s ve hacimleri ( mahalleri ) blme amacyla retilen betonlarda kullanlr. Agregalar, dane iriliklerine gre de snflandrlrlar. TS 706 beton agregalar standardna gre; kare delikli 4 mm elekten geen malzemeye kum, kare delikli 4 mm. elek stnde kalan malzemeye akl denir. Normal beton agregas, her iki malzemenin karmndan oluan ve kark (tvenan) ad verilen, doal agrega ocandan dorudan elde edilen agregalardr. Standart ve artnamelerde zorunlu kalnmadka kark ( tvenan ) agrega kullanlmas istenmemektedir.

14

Beton agregalarn seiminde, aada belirtilen zellikler dikkate alnr :

Dayankl olmas Su emme zelliinin az olmas Zararl maddeleri iermemesi ekil bozukluunun olmamas istenir.

2.2.3. imento
imentonun tarihi incelenirse pek ok yaplarda su ilavesi ile sertleen balayc maddeler kullanld grlr. Romallar, suyollarn, tlm tula paralarna snm kire katarak elde ettikleri harlarla ( horasan harc ) yapmlardr. lkemizdeki pek ok cami, kpr, kale ve sur gibi yaplarda bu cins har kullanld bilinmektedir. imento, su ile kartrlp hamur haline getirildikten sonra gerek havada, gerekse su iinde yava sertleerek, yapay ta haline gelebilen balayc bir malzemedir. imentonun retiminde nce uygun miktarlarda kire, silis, almin ve demir oksit ieren kil ve kalker gibi hammaddeler, tlr ve belirli oranlarda kartrlarak dner frnda 1450 C ile 1650 C ye kadar piirilirler. Frndan kan gri renkteki fndk veya bilye byklndeki malzemeye klinker denir. Klinker, soutulur ve sonra tlr. Bu tme ilemi srasnda klinkere, imentonun katlama ( priz ) sresini ayarlamak iin alta katlr. Bylece imento ad verilen balayc malzeme elde edilir. imento, piyasada torba imento veya dkme imento olarak bulunur. ( Resim 15 ) imento, su ile temas ettii zaman reaksiyona balayarak sertleme srecine girer. Bu sre ( priz balama ), belirli snrlar iinde bulunmaldr. Standart ve artnameler bu snrlamay, priz balama iin en fazla 1 saat, priz sonu iin en fazla 10 saat olarak belirtmilerdir. Eer sertleme ok sratli olursa yani 1 saatten nce balarsa taze betonun tanmasnda ve dklecei yere yerletirilmesinde olduka glk ekilir. Eer sertleme ok ge olursa; istenilen zamanda beton dayanmn kazanamaz, kalp skme sresi gecikir ve hava artlarndan olumsuz etkilenir.

Resim 15: imento

15

Tablo -1 de imento eitlerinin isimleri, Trk Standartlarnda belirtilen numaralar, basnca kar dayanmlar ve kullanld yerler belirtilmitir.

TS MENTO CNS Numaras

Portland imentosu (P 325) Portland imentosu (P 425) Portland imentosu (P 525) Beyaz Portland imentosu (BP 325) Beyaz Portland imentosu (BP 425) Slfata Dayankl imento (SD 325)

BASIN DAYANIMLARI (kg/cm2) 2 Gn

100 200 250 100

KULLANIM ALANI
Genel kullanm amal. Yksek dayanm gerektiren yerlerde, ok katl binalarda. - Mimari, dekoratif ve vitrifiye amal Zararl sularla temasta olan yerlerde

7 Gn
210 315 355 210 315 210

28 Gn
325 425 525 325 425 325

TS EN 1971

TS EN 1971 TS 10157

200 100

Tablo 1: Trk imento Standartlar

imentonun nemden korunmas ve depolanmas, beton dayanm ve dier zelliklerini olumlu veya olumsuz ynde etkiler. imento, havann rutubetini alarak topaklanabilir. Topaklarn parmakla kolaylkla ezilebilmesi, sertleme ve dayanm kazanmasnn bu topaklanmadan etkilenmediini gsterir. imento iindeki sert topaklar bozulmann belirtisidir. Bu nedenle imentonun depolanmasnda, su ile temas etmemesine, zemin rutubetinden etkilenmemesine veya rutubetli havada kalmamasna dikkat edilmelidir. Torba imento depolama yerinin demesi, zeminden yksek ve yaltlm olmaldr. imento depolarda uzun sre kalacaksa ayrca naylon, branda bezi vb. gibi su geirmeyen rtlerle rtlmelidir. Depolama ileminde ahap zgara zerine 10 sradan fazla torba olmamasna ve sralar ile duvarlar arasnda 5-10 cm boluk kalmasna ve sralarn birbiri arasnda hi boluk kalmayacak ekilde olmasna zen gsterilmelidir. ( Resim 16 )

Resim 16: imento Torbalarnn stiflenmesi

16

2.2.4. Su
Betonu oluturan malzemelerden biri de sudur. Su, beton yapmnda deiik ama iin kullanlmaktadr: 1. imento ve agrega ile birlikte betonun karlmasnda karm suyu olarak 2. Yerine yerletirilen taze betonun yzeyine uygulanan bakm suyu olarak 3. Betonda kullanlacak agregalarn temiz olmalarn salamak iin ykama suyu olarak. Bunlardan en nemlisi birincisidir. Yani imento ve agrega tanelerinin yzeyini slatarak beton malzemelerinin kolayca kartrlabilmesini ve yerletirilebilmesini zetle ilenebilirlii salamaktr. Beton yapmnda karm suyu olarak kullanlacak su, mmkn olduu kadar temiz olmal, ierisinde betona zarar verebilecek organik ve atk maddeler bulundurmamaldr. zetle beton retiminde kullanlacak su, TS 3440 a uygun olmal ve genelde iilebilir zellikte olmaldr.

KARIIM SUYU LEBLR OLMALIDIR!

2.2.5. Katk Maddeleri

Beton katk maddeleri, betonun fiziksel ve kimyasal zelliklerinin bazlarnda deiiklik yapmak amacyla beton karm suyuna belirli oranlarda katlan maddelerdir. Bu maddeler, kimyasal ve mineral olmak zere iki eittir. Beton kimyasal ve mineral katk maddeleri, beton ve har ierisinde imento, agrega ve su dnda karm ncesi veya karm srasnda ilave edilen kimyasallar ierir. Bu kimyasallar ( katk maddeleri ), betonun akkanln artrmas, erken ve yksek dayanma ulalmas, geirimsizliin salanmas gibi zelliklerin dnda sertleme sresinin geciktirilmesi veya erken sertleme gibi scak/souk havalarda beton dkmne olanak salarlar. Btn bu nedenlerle beton katk maddeleri, gnmz inaat teknolojisinde ok fazla kullanlr duruma gelmitir. Taze ve sertlemi beton zelliklerini deitiren ve yksek dayanml beton retiminde kullanlan kimyasal katk maddeleri, Dnyada olduu gibi lkemizde de artk birok yapda kullanlmaktadr.

17

2.3. Beton Harc

2.3.1. Tanm
Beton, ada toplumlarn temelini oluturan malzemelerin en nemlilerinden biridir. evremize baktmzda binalar, yollar, kprler, barajlar, santraller, su depolar, limanlar, hava alanlar vb. inaatlarn betondan yapldn grrz. Beton harc, kum akl (agrega), imento, su ve gerektiinde katk maddelerinin kartrlmasyla elde edilen bir har eididir. Beton harc ayn zamanda taze beton olarak da adlandrlr. Bir baka ifade ile; imento + Kum + akl + Su + Katk Maddesi (gerektiinde) = Beton harc Yukardaki malzemelerin kaliteli olmalar artyla, belirli oranlarda kartrlmas, tekniine gre yerine dklmesi, sktrlmas ve sonuta da korunmas ile dayanm yksek bir beton elde edilebilir. ou zaman konuyla ilgisi olmayan sradan insanlar, hatal bir biimde, imento harc ve imento hamurunu da beton olarak nitelendirmektedirler. Bu malzemenin ksa gsterimi, aada verilmitir: Malzeme Bileenleri

imento Hamuru.... imento + Su Har....................... Kum + imento + Su Beton harc............. Kum + akl + imento + Su + Katk maddeleri (gerektiinde)

Beton, neden bu kadar yaygn kullanlan bir yap malzemesidir? sorusunun cevab olarak eitli nedenler sralanabilir. Birka rnek verecek olursak, dier birok yap malzemesine gre; Daha kolay ekil verilebilir olmas Ekonomik olmas Dayanm ve dayankllnn yksek olmas

Her yerde retilir olmas, yaygn kullanlmasnn nedenleri arasnda saylabilir. Bu nedenleri, rnekleri ile birlikte oaltabiliriz.

18

2.3.2. eitleri
Betonlar, yap zelliklerine ve proje artlarna uygun olarak eitli snflara ayrlmaktadr. Tablo 2 de gnmzde kullanlan beton snflar ve dayanmlar verilmitir.

BETON DAYANIM SINIFI

En Dk Karakteristik silindir basn dayanm Kgf/cm2 N/mm2

En Dk Karakteristik kp basn dayanm Kgf/cm2 N/mm2

DK DAYANIMLI BETONLAR C 8/10 C 12/15 C 16/20 NORMAL DAYANIMLI BETONLAR C 20/25 C 25/30 C 30/37 C 35/45 YKSEK DAYANIMLI BETONLAR C 45/55 C 50/60 C 55/67 C 60/75 C 70/85 C 80/95 C 90/105 C 100/115

80 120 160 200 250 300 350 450 500 550 600 700 800 900 1000

8 12 16 20 25 30 35 45 50 55 60 70 80 90 100

100 150 200 250 300 370 450 550 600 670 750 850 950 1050 1150

10 15 20 25 30 37 45 55 60 67 75 85 95 105 115

Tablo 2 : Beton snflar ve Dayanmlar

Trkiye de genel olarak BS 18 ( C18 ), BS 20 ( C20 ) ve BS 25 ( C25 ) betonlar kullanlmaktadr. ok nemli yaplarda ( kprler, viyadk, ok katl binalar vb. ) daha yksek dayanml betonlar kullanlmaktadr. lkemiz, bir deprem lkesidir ve yerleim yerlerinin % 90 ile byk ehirlerin hemen hepsi deprem kuanda yer almaktadr. Deprem ynetmelii, bu durumu gz nne alarak yap kalitesinin ykseltilmesi ve depreme gerekten dayankl binalar retilmesi iin deprem blgelerinde en dk beton dayanm snfn BS 20 ( C 20 ) olarak kabul etmitir. Betonlar, birim arlklarna gre ana gruba ayrlr. Yaklak 2400 kg/m3 arlnda olan betonlar normal beton olarak isimlendirilir ve tayc amalarla en ok kullanlan beton trdr. Hafif betonlar, birim arlklar 2000 kg/m3 den az olan betonlardr. Yaltm amal olarak veya dayanmn yksek olmas gereken koullarda kullanlr. Radyasyon

19

kalkan olarak kullanlacak betonlarda baz zel agregalar kullanlarak arlk artrlr. Birim arl 2600 kg/m3 den yksek olan bu betonlara ar beton denir.

2.3.3. zellikleri
Uygulamalarda betona nem verilmemesinden dolay bilinli veya bilinsiz olarak pek ok yanllk yaplmaktadr. stenilen zelliklerde beton elde edebilmek iin bu zelliklere etki eden malzemelerin ve beton yapm tekniklerinin iyi bilinmesi gerekir. Betonlardan beklenen ana zellik vardr. Bunlar; 1. lenebilirlii 2. Dayanm (mukavemet ) 3. Dayankllk

lenebilirlik: Taze betonun, ayrmaya uramadan, tanmas, dklmesi, yerletirilmesi, sktrlmas ve sonlanmas ilemlerinin kolaylkla yaplabilmesi zellii olarak tanmlanr. lenebilirlik, sadece katlan su miktarna gre deil, betonu meydana getiren malzemelerin ayr ayr zelliklerine, karm oranlarna ve sktrma aralarna gre deiir. Genel olarak baktmzda, taze betondan beklenilen zellikler u ekilde sralanabilir; Kolayca kartrlp tanabilir olmas, Kalplara kolayca yerleebilir akkanlkta olmas, Tama, yerletirme ve sktrma srasnda ayrmamas, Uygun bir ekilde sonlanabilir olmas

Dayanm ( mukavemet ): Betonun basnca ve ekmeye kar gsterdii diren, dayanma kabiliyetidir. Pratik olmas bakmndan dayanm beton sektrnde gerek kalite kontrol gerekse kullanlacak betonun tanmlanmas iin en ok kullanlan zelliktir. Dayankllk: Betonun hizmet grecei koullara gre tasarlanm ve iyi bir kalite kontrol sistemi iinde hazrlanm, yerletirilmi ve baklmsa, uzun yllar hibir onarm gerektirmeden grevini yerine getirir. Ancak, eitli d ve i etkiler altnda betonun performansnn dt durumlar olur. Dayankl bir beton bu etkilere kar bozulmadan ve kendisinden beklenilen performans drmeden diren gsteren betondur.

LENEBLRLK KIVAM DEMEK DELDR !

20

2.3.4. Kvam
Karmlarda kvam, su miktarnn azl veya okluu ile ilgilidir. Bir beton karmndaki su miktar, onun kvamna etki eder. Betonda kvam, ekilde llr. Bunlar; Nemli ( kat ) beton kvam : Nemli toprak kvamndadr. Ancak tokmakla veya vibratrle sktrlarak daneler birbirine yapr. Suyu ok azdr, fakat kuru yer yoktur. Normal ( plastik ) beton kvam : Beton tanrken suyu ve tanesi birbirinden ayrlmyorsa bu kvamdr. Akc ( sulu ) beton kvam : Tama srasnda su ve kumun birbirinden ayrt kvamdr. Beton, herhangi bir yere dklnce kendiliinden bir yne hzl bir ekilde akar. Kalba beton dklrken beton karm suyu, kalp aralarndan akarsa, betonun dayanmnn dmesine sebep olur.

Betonun kalitesine etki eden en nemli faktr su/imento ( S/ ) orandr. S/ oran, genel olarak 0,5 olarak alnr. Yani pratikte, bir ksm ( lek ) su ve iki ksm ( lek ) imento alnabilir.( Resim 17 ). Formlle anlatacak olursak; Su Miktar = 0,3 0,6 imento Miktar

Resim 17: Su/ imento Oran

21

Beton uygulamalarnda Tablo 3 de verilen kme miktarlarna gre betonun kvamn belirleyebiliriz.

Kvam

kme

zellikleri Su miktar ok az, vibratrle zenli bir ekilde yerletirilmedii zaman betonda boluklar kalr Donatnn fazla olmas halinde seilir. Su miktar fazla, ok sk donat bulunmas halinde kullanr.

Nemli

0 5 cm

Plastik Akc

5 7,5 cm 7,5 15 cm

Tablo 3: Beton Kvam ve zellikleri

Betonun kvamn belirlemek iin kme ( slump ) deneyi yaplr. Bu deney sonucunda elde edilen sonulara gre betondaki kvam miktar belirlenir. ( Resim 18 ) Beton, deneyde kullanlan standart kesik koni iine aamada doldurulur. Her tabaka beton harc 25 er defa ilenir. Kesik koni tamamen doldurulduktan ve zeri dzeltildikten sonra yavaa yukar ekilerek karlr. Kesik koni st yzeyi ile yaylan har arasndaki fark, o harcn kme deeridir. Betonlarda kme deeri, TS 500 e gre ortalama 8 12 cm arasnda seilmelidir.

Resim 18: kme (Slump) Deneyi Uygulamas

2.3.5. imento miktar (Dozaj)

Betonun dayanm ve dayanklln etkileyen en nemli malzeme imentodur. imento miktarnn bilinmesi ve ayarlanmas nemli bir konudur. 1 m3 betonun iindeki imentonun kg. cinsinden deerine dozaj denir. Ayrca bu tanm, betonlarn snflandrlmas iin de kullanlr. Yani betonlarda dozaj hesabna gre snflandrma yaplabilir. rnein;

22

demirsiz betonlar 150, 200, 250, 300 dozlu, demirli betonlar ise 350, 400, 450, 500, 550, 600 dozlu yaplr. Bir baka deyile 200 dozlu beton denildii zaman, 1 m3 beton karm iine 200 kg ( 4 adet 50 kg lk torba ) imento konulan beton anlamna gelir. Dozaj etkileyen en nemli etken, betona katlan fazla sudur. nk fazla katlan su, istenilen dozajn karl olan beton dayanmn etkiler. Temel, kolon, kiri, deme gibi tayc elemanlarn ve byk alanlarn ( hava alan, ara park yeri, saha betonlar vb. ), betonlanmas ilerinde betonun iine katlacak kum, akl ve su miktarlar TS 802 ye gre ( karm karm hesap esaslar) belirlenir. Beton karm hesaplarnda dikkate alnan aamalar unlardr: Taze betonun kme deerinin seilmesi, En byk agrega boyutunun seilmesi, Karm suyunun belirlenmesi, S/ orannn belirlenmesi, imento miktarnn hesaplanmas, Agrega miktarnn belirlenmesidir.

Kk alanlarn betonlanmas veya tamirat ilerinde beton karm hesab Tablo 4 de belirtildii gibi pratik olarak kullanlabilir. Krma ta Kum (m3) 0,580 0,580 0,580 0,580 akl (m3 ) 0,790 0,790 0,760 0,740 Su (lt) 0,130 0,140 0,150 0,160

Doz (kg) 250 300 350 400

Kum (m3) 0,500 0,500 0,500 0,500

akl (m3 ) 0,740 0,740 0,710 0,680

Su (lt) 0,125 0,135 0,145 0,155

Tablo 4 Beton Malzemelerinin Karm Miktarlar

2.4. Beton Harc Yapm Kurallar

Beton harc, aadaki ilemlerin birbirini izlemesi sonucu retilir. Bunlar; Malzemenin hazrlanmas Malzemenin llmesi Malzemenin kartrlmas Betonun tanmas ve dklmesi Betonun yerletirilmesi ve sktrlmas Betonun korunmas

Betonun yapm, dkm ve bakmnda uygulanacak kurallar ile kontrol ekli, normal ve anormal hava artlarnda farkl olacaktr. Normal hava koullar diye belirtilen ortam scakl +5 C ile +30 C arasndaki evre scakl olarak kabul edilir ( TS 1247 ). Bunun dndaki hava koullar ise anormal hava koullar olarak kabul edilir ( TS 1248 ). Betonlar, bu standartlarda belirtilen hususlara gre retilmeli, dklmeli ve bakm yaplmaldr.

23

Beton retim aamasn oluturan basamaklar inceleyim.

2.4.1. Malzemenin Hazrlanmas

Beton iinde kullanlan malzemelerin zelliklerini, eitlerini daha nceki konularda incelemitik. Ksaca hatrlayacak olursak; imento, Trk Standartlarna (TS) uygun torbalar iindeki haliyle kullanlmal; agrega, deiik boyutlardaki danelerin birbirlerinden ayrlmamasna zen gsterilerek hazrlanmal ve doada bulunan her trl su karm suyu olarak kullanlmaldr. Ancak su iilebilir zellikte olmaldr.

2.4.2. Malzemenin llmesi

imento, 50 kg lk torbalar halinde kullanlr. Agrega miktar, Resim 19 da grlen lek kab ( 100x100x50 cm ) kullanlarak belirlenebilir. Malzeme miktarlarnn daha ayrntl bir ekilde llmesi isteniyorsa, TS 802 ye gre hesaplanm olan malzemeler, kantar veya basklde tartlarak alnmaldr. Su iin kova veya teneke kullanlabilir. Burada, dayankl beton elde etmek iin malzeme oranlarnn llmesinden sonra bu karmn betonlama ii srasnda deimeden kalmasna dikkat edilmelidir.

Resim 19- Agrega lek Kab

2.4.3. Malzemenin Kartrlmas

Beton mmkn olduu kadar homojen bir karma sahip olmaldr. Dier bir deyile, iinde daima ayn miktarda kum, akl, imento ve su bulunmaldr. Beton karm, ekilde yaplr. Bunlar; el aralar ile kartrma ve betoniyer ile kartrmadr. 1. El aralar ile kartrma : Kum akl (agrega) Resim 19 da grld gibi lek kab ile llr ve gerekli imento, agrega zerine dklr. Agrega ve imento, nce kuru olarak temiz bir yzey zerinde defa kartrlr. Sonra su katlarak defa kartrlr. Kartrma ileminde kesinlikle kuru malzeme kalmamaldr. 2. Betoniyer ile kartrma : Betoniyere imento, kum, akl ve su hep birlikte konmaldr. Betoniyerin kartrma sresi, en az bir dakika olmaldr. ( Resim 20 )
Resim 20- Beton Harcnn Betoniyerle Kartrlmas

24

2.4.5. Betonun Tanmas ve Dklmesi

antiyede yaplan betonlar, dkm yerine el arabalar, bantlar, oluklar veya beton pompalar ile tanr. Betonun derhal ve aralksz olarak dklecei yere tanmas, tanrken sarslma ve alkalanma yaplmamas gerekir. Harman bykl 1 m3 gemeyecek betonun karld an ile dkld an arasnda geen sre en fazla 30 dakikay amamaldr. Beton dkm, aralksz olmal ve 1,5 m den daha yksek yerlerden kesinlikle dklmemelidir. Agregalarn ayrmasn nlemek iin yksek yerlerden dkm srasnda oluk kullanlmaldr.

BETONYERLE ALIIRKEN ETRAFA MALZEMENN SIRAMAMASINA DKKAT EDNZ !

2.4.6. Betonun Yerletirilmesi ve Sktrlmas

Beton, kalplar ierisine dklerek istenilen ekle girer. Kartrlan beton bekletilmeden tanarak yerine yerletirilmelidir. Betonlarn dklmesine en uzak noktadan balanr ve karm yaplan yere doru yaklalr. Yerine yerletirilen betonun sktrma ilemi, ileme ubuu veya vibratr ile yaplr. Sktrma ilemi srasnda nemli olan beton malzemelerinin birbirinden ayrmamasdr. Ayrca beton, sk bir zellik kazanncaya kadar sktrlmaldr. Dklen betonun ilk ( kaba ) tesviyesi, krek veya trmk ile yaplr. Beton yzeyinin dzlenmesi iin ahap veya metal bir mastar kullanlmaldr. Perdahlama iin uzun bir tahta ( perdah malas ) kullanlabilir.

2.4.7. Betonun Korunmas

Beton elemanlarn zamannda ve hatta daha nce dayanm kazanabilmesi, kalp skme sresinin ksaltlabilmesi iin yedi gn sre ile sulanmal veya slak uval, hasr vb. malzemelerle rtlmeli, souktan ve gne nlarndan korunmaldr. Yeni dklm, henz katlamam veya katlamaya balam beton, yamurdan korunmaldr. Ayrca betonun en az bir hafta sreyle herhangi bir sarsntdan korunmas gerekir.

2.5. Beton Harcnn Hazrlanmas

2.5.1. El Aralar ile Beton Harc Yaplmas
Harcn yaplaca zemini temizleyiniz. Kum - akl (agrega), imento ve suyun ilgili TS na ve Yap leri Genel Teknik artnamesine uygunluunun kontroln yapnz. lek ile agregay hazrlaynz.

25

imentoyu agrega zerine dknz. Agrega ile imentoyu krek ile en az defa kuru olarak kartrnz (Resim 21). Karma su ilave ederek en az defa ya olarak kartrnz ( Resim 22 ). Kartrlan beton harcnn kvamn kontrol ediniz.

Resim 21: Beton Harcnn Kuru Kartrlmas

Resim 22: Beton Harcnn Ya Kartrlmas

2.5.2. Betoniyer ile Beton Harc Yaplmas

Beton harcnn yaplaca yeri temizleyerek dzenleyiniz. Kum - akl (agrega), imento ve suyun ilgili TS na ve Yap leri Genel Teknik artnamesine uygunluunun kontroln yapnz. Malzemeleri ve betoniyeri har yaplacak yere yaklatrnz. ( Resim 23 ) Belirli orandaki agregay betoniyer kepesine doldurunuz. Gerei kadar imentoyu agrega zerine dknz. Betoniyerin kepesi iindeki agrega ve imentoyu hareket halindeki har kartrma tamburuna dknz. Betonun kvamna gre hesaplanan suyu ilave ederek kartrmay yapnz. En az 1 dakika karma devam ediniz. Hazrlanan beton harcn, betoniyerden el arabasna boaltnz. (Resim 24) Yukardaki ilemlere beton dklmesi ii bitene kadar devam ediniz.

Resim 23: Kepeli Betoniyer

Resim 24: El Arabas

26

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE

Yaptnz uygulamay aadaki lme aracna gre deerlendiriniz. Deerlendirme sonucunda eksik olduunuz konular tamamlaynz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri BETON HARCI HAZIRLAMASI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Beton hazrlanacak yzeyi temizlediniz mi ? Agrega ve imentonun uygunluunu kontrol ettiniz mi? Yaplacak olan beton miktarn hesapladnz m ? Agrega miktarn hesapladnz m ? imento miktarna karar verdiniz mi ? lek kab ile hesaplanan agregay hazrladnz m ? imentoyu agrega zerine dktnz m ? Agrega ile imentoyu kuru olarak en az 3 defa kartrdnz m ? Karma su ilave ederek en az 3 defa ya olarak kartrdnz m ? Kartrlan beton harcnn kvamn kontrol ettiniz mi? Betonu alma alanna uygun olarak tadnz m ?

Evet

Hayr

aretleme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlaynz.

27

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgiler kazandnz aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz.

Aada verilen sorularda doru olduunu dndnz bir seenei iaretleyiniz.

LME SORULARI (OKTAN SEMEL ) 1. Agregay birbirine balayan hamuru meydana getiren elemanlar aadakilerden hangileridir ? A) imento - Su 2. B) Kire - Su C) Al - Su D) Katk maddesi - Su

Beton harcnn tanmasnda aadaki aralardan hangisi kullanlr ? A) lek kab B) Mastar C) Mala D) El arabas

3. Betonun belirli zelliklerini deitirmek iin kullanlan malzeme aadakilerden hangisidir ? A) imento 4. B) Katk maddesi C) Kire D) Al

Aadaki agregalardan hangisinin beton yapmnda kullanlmas tercih edilmez ? A) Yapay agrega B) Krma ta C) Doal agrega D) Tvnan agrega

5. Standart ve artnamelere gre prizin (katlama) balama sresi aadakilerden hangisidir ? A) 1 saat B) 3 saat C) 4 saat D) 5 saat

6. Standart ve artnamelere gre prizin (katlama) bitme sresi aadakilerden hangisidir ? A) 3 saat 7. B) 10 saat C) 7 saat D) 15 saat

Aadakilerden hangisi beton ierisindeki suyun kullanm amacndan biri deildir ? A) Karm suyu B) Bakm suyu C) Temizleme suyu D) Ykama suyu

8.

Aadakilerden hangisi beton harcnn bileenidir ? A) imento+su+katk maddesi B) Kum+imento+su C) Kire+kum+imento+su D) Kum+akl+imento+su+Katk maddesi

28

9. Deprem ynetmeliine gre lkemizdeki deprem blgelerinde kullanlmas gereken en dk beton dayanm snf aadakilerden hangisidir ? A) BS 20 10. B) BS 18 C) BS 14 D) BS 12

Aadakilerden hangisi betonda kvam eitlerinden biri deildir ? A) Nemli kvam B) Normal kvam C) Islak kvam D) Akc kvam

11. TS 1247 ye gre normal hava koullar diye adlandrlan beton yapm, dkm ve bakm iin dikkat edilmesi gereken evre scakl aadakilerden hangisidir ? A) 0C ile +40C B) -5C ile +30C C) +10C ile +45C D) +5C ile + 30C 12. Aadakilerden hangisi elle kartrlan beton harcnn kuru ve ya olarak en az kartrma saysdr ? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

13. Betoniyerle beton harc yaplrken harcn en az kartrma sresi aadakilerden hangisidir ? A) 0,5 dakika B) 1 dakika C) 3 dakika D) 5 dakika

14. 300 dozlu beton denildii zaman 1m3 beton karm iinde bulunacak imento torbas miktar aadakilerden hangisidir ? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8

29

RENME FAALYET-3 RETM FAALYET - 3

AMA

AMA

Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda ve gerekli ortam salandnda, grobeton hazrlayp, yerine dktkten sonra tekniine uygun perdahn yapabileceksiniz.

ARATIRMA ARATIRMA KONUSU

Grobetonun ( demirsiz beton ) dayanmna etki eden faktrler hakknda retmeninizin rehberliinde aratrma yaparak bilgi toplaynz. Bu bilgileri, snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.

3. GROBETON YAPMA
3.1. Grobeton Yapma Aralar
Grobeton yapmnda kullanlan aralar; ilem srasna gre gerekli olan yerlerde ve i gvenliini n planda tutarak kullanmalyz. Aada isimleri belirtilen aralar, grobeton yapmnda kullanlr : a. Krek b. El arabas c. Trmk veya gelberi d. Su hortumu e. Hortumlu su dzeci f. Duvarc pi g. Kova veya teneke h. Mala . Ano i. Mastar j. Tirfil k. Snger veya fra

30

3.2. Grobeton
3.2.1. Tanm
Hazrlanm blokaj veya benzeri salam zeminler zerine, ierisine demir konulmakszn dklm kagir demelerdir.

3.2.2. zellikleri
Grobeton, blokaj zerine 10 15 cm kalnlnda yaplr. Grobeton genellikle, zerine kaplama yaplarak kullanlr. Grobetonlar da en nemli husus, yerine yerletirilirken sktrlmasdr. Grobetonlarn zerine gelecek yklere gre, yani yapld yerin zelliine gre, blokajn ykseklii ve beton tabakasnn kalnl artrlmaldr.

3.2.3. Kvam
Grobetonun kvam, normal ( plastik ) beton kvamnda olmaldr. Karm suyu miktarnn az olmas, betonun blokaj talar arasn doldurmamasna, karm suyu miktarnn ok olmas ise grobetonun dayanmnn azalmasna sebep olur. Normal kvamda olmas, hem blokaj talarnn arasnn betonla dolmasn hem de dayanmnn azalmamasn salar. Ayrca

GROBETON = DEMRSZ BETON

BETONARME=DEMRL BETON

tokmakla sktrldnda tanelerin birbirine yapmas salanr.

3.2.4. Dozaj
Grobeton, genellikle her m3 iin 150, 200, 250, 300 veya 350 kg imento dozlarndan birisi kullanlmak suretiyle hazrlanr. Daha yksek dozajl betonlar ise demirli betonlarn ( betonarme ) yapmnda kullanlr.

3.2.5. Yapld Yerler

Grobeton, binalarn bodrum kat deme betonu ile, bina evresini saran tretuvarlarn yapmnda kullanlr. Baz ilerin zelliine gre garaj, beton yollar, hava meydanlar vb. yerlerin saha betonlar olarak da uygulanr. Uyguland yerlere gre blokaj ve grobeton kalnlklar deiir.

31

3.3. Grobeton Malzemeleri

3.3.1. Tanm
Grobeton yapmnda kullanlan malzemeler, beton harc yapmnda kullanlan malzemelerle ayn zelliklere sahiptir. Grobeton yapmnda kullanlan tek farkl malzeme, blokaj talardr.

3.3.2. eitleri
Grobetonun snflandrlmas, genellikle yapld yere, dozajna ve blokaj yapmnda kullanlan talara gre olur. Yapld yere gre grobeton, tayaca yke gre blokaj ve beton kalnlnn deimesi sonucunda isimlendirilir. rnein; tretuvar yapmndaki blokaj ve grobeton ile ara park iin kullanlacak garajlarn saha betonu yapmnda kullanlan blokaj ve grobeton tabakasnn kalnlklar farkl olur. Dozajna gre snflandrma, grobeton yapmnda kullanlan betonun iindeki imentonun miktarna gre deiir. rnein; 250 dozajl 1 m3 betonun yapmnda kullanlan malzemeler 0,500 m3 kum, 0,740 m3 akl, 250 kg ( 5 torba ) imento ve 0,125 lt. sudur. Fakat 300 dozajl beton yapacak isek, kullanlacak malzemelerden kum ve akl miktarlar 250 dozajl beton ile ayn ama imento 300 kg. ( 6 torba ), su ise 0,135 lt dir. Grld gibi, dozaj arttka, yani imento miktar arttka karm suyu da artmakta ve istenilen zellikteki beton elde edilmektedir. Blokaj yapmnda kullanlan talarn, kgir ta zelliklerine uygun olmas gerektii daha nce belirtilmiti. Talar, taban zerine kendi kendine dengeli duracak ekilde ve dik olarak yerinde durmaldr. Blokaj yapmnda ayn zamanda iri aklda kullanlmaktadr. ri akl blokaj yapmnda kullanld zaman, mmkn olduunca yukarda saydmz zelliklere sahip olan talarn seimine zen gstermelidir. Gerektiinde basit bir iilikle ( eki ile ) talar krlarak istenilen ekle getirilmelidir.

DOZAJ ARTIKA, YAN MENTO MKTARI ARTIKA KARIIM SUYU DA ARTMAKTADIR

3.4. Tesviye Kotu Almak

Grobeton dkme ilemine balamadan nce, beton st seviyesinin kotlandrlmas gerekir. Blokaj tabakas zerine yaplan grobeton demesinin gereksiz yere kaln olmasn engelleyip tam yatay veya projesine gre eimlerde uygulanmas iin tesviye kotu alnr.

32

Ke kazklarnn biri zerinde, blokaj iin daha nce alnm olan tesviye kotu iin ekilen iplerden yararlanp dklecek olan grobeton tesviye kotu iaretlenir. Duvarc ipi ile bu ykseklik dier ke kazklarna tanr. Yaplan bu ilem tam yatay demelerdeki tesviye edilecek st yzey kotunu gsterir. Eim verilecek olan yzey tesviye betonlarnda ise hortumlu su dzeci ile kot alma ilemi yaplr. Hortumlu su dzeci ile ykseklik llmesi ilemi u ekilde olur. Lastik bir hortumun ularna cam boru taklarak hortumlu su dzeci elde edilir. Hortumun ii su ile doldurulur. Bu dze ile 50 cm yi gemeyen ykseklik farklar llebilir. Ykseklik fark llecek dzeylere cam borular oturtulur. Su seviyesi cam borularn blmelerinden okunur. ki nokta arasndaki ykseklik fark yaplacak olan eimli yzey kot farkdr. Pratik olarak, ularna cam borular taklmadan saydam ( effaf ) plastik hortumla da ayn ilemler yaplabilir. ( Resim 25 )

Resim 25: Hortumlu Su Dzeci

Resim 26 ya gre rnek verecek olursak; a = 48 cm b = 12 cm olsun. Buna gre ykseklik farkna h diyecek olursak; h = a-b formlnden, h = 48-12 = 36 cm iki nokta arasndaki ykseklik farkn verir. 12 m lik bir mesafede % 3 eim vermek istiyorsak; noktalar arasndaki mesafe ( 12 m ) eimle (% 3) arparak da ykseklik farkn bulabiliriz. H = 12 x 0,03 = 0,36 m = 36 cm bulunur. Plastik borunun bir ucu A noktasnda sabitlenirken, ikinci ucu B noktasndan dey dorultuda olmak zere 36 cm lik fark elde edilinceye kadar kaldrlr. Bu ekilde A ve B noktalar arasndaki tesviye betonuna % 3 eim verilmi olur
YATAY SU SEVYES b a

A
Resim 26: Hortumlu Su Dzeci ile Ykseklik Farknn Bulunmas

33

3.5. Grobeton yaplmas

Blokaj yapma ii tamamlandktan sonra, grobeton deme yapmna balanr. lk nce talarn yzeyi su ile slatlr. Talarn sulanmas ilemi, beton karma suyunun talar tarafndan emilmesini engeller. Grobetonun dklmesi ilemine, beton st yzey kotunun alnmas ile balanr. Hortumlu su dzecinin yardmyla ke kazklar zerinde beton st yzey kotu alnr. Blokaj tabakasnn st seviyesinden sonra en az 10 cm olmak artyla ( yapld yere gre kalnl deiir ) betonun st kotu iaretlenir. aretli olan yerlere ip ekilir. p yardmyla iaretli olan seviyeler mastarlanr. ( Resim 27 ) Beton dklecek olan sahann orta ksmlardaki dzgnlnn salanmas, kk demelerde kegen iplerinin ekilmesi, geni alanlarda ise anolar yaplarak yzeyin mastar kullanlarak dzeltilmesi ile olur. ( Resim 27 ve 28 )

Resim 27: Grobeton Kesiti

Resim 28: Beton st Yzeyinin Mastarlanmas( Kalba Alnmas )

Resim 29: Grobeton ve Blokaj Grnts

BLOKAJ TALARINI ISLATMAYI UNUTMAYINIZ

34

Betonlama ilemi 30 ar cm lik yatay tabakalar halinde kalp kenarndan balanarak olmaldr. Beton, ayrmaya neden olacak ekilde ve de 1,5 m den fazla yksekten dklmemelidir. ( Resim 30 )

Resim 30: Beton Dkmelemi

Anolar aras kesintisiz olarak betonlanmaldr. Yemek paydosu vb. nedenlerle betona ara verilecek yerler ( derzler ) nceden saptanmal, o yere gelinceye ve eldeki beton tamamen yerine dklp, yzey perdah bitinceye kadar paydos edilmemelidir. ( Resim 31 )

Resim 31: Anolarn Yerletirilmesi

Paydostan sonra ( en ok 30 dakika iinde ) nce eski beton yzeyindeki gevek ksmlar alnp yerine imento erbeti aktlr. Ek yerinde, eski betonla yeni beton ahap mala ile dvlerek sulandrlp iyice kaynamas salanr. Grobetonun yzey dzgnl zenli kalbn yannda, zenli bir dkm ve sktrmaya baldr. Bu konuya ait Resim 29 ve Resim 30 da yanl uygulama rnekleri grlmektedir.

Resim 32: Kt Hazrlanm Yaya Yolu

Resim 33: Yanl Uygulanm Grobeton

35

3.5.1. Betonu Sermek

Grobeton tabakasnn serilmesi yatay tabakalar halinde olmaldr. Kk alanlarn betonlanmas ilemine kalba yakn olan yerlerden balayp, kot seviyesine dikkat edilerek devam edilmelidir. Grobetonlar da en az iki yne doru eim verilmelidir. Byk alanlarda betonun serilmesi ilemi anolarn arasnda tabakalar halinde olmaldr. Serme ilemi trmk veya gelberi kullanarak yaplmaldr. Her beton tabakas serildikten sonra boluk kalmayacak ekilde i ubuu veya vibratr kullanarak sktrlmaldr.

3.5.2. Beton Yzeyini Perdahlamak

Yerine dklm ve sktrlm olan grobetonun prizini almaya balamadan nce (en fazla 1 saat iinde) yzey dzgnlnn salanmas gerekir. Bu ileme betonun perdahlanmas denir. Perdahlamann balama zamannda prizin balama sresinin yannda, beton yzeyindeki su imento erbetinin ( terlemenin ) kaybolmas da beklenmelidir. Bu bekleme sresi iinde betondaki buharlamadan dolay meydana gelen atlamalar ortam scaklna ve rzgar hzna bal olarak oluur. Demelerde ve geni yzey alanl betonlarda bu konuya dikkat edilmelidir. Perdahlama ilemi tirfil ile yaplr (Resim 34). Daha byk alanlarn perdahlanmasnda zel aralar kullanlr. Tirfil ile yaplan perdahlamada, kalba yakn olan yerlerden balanmal ve orta ksmlarda beton yzeyine zarar vermeden devam etmelidir ( Resim 35 ). Perdahlamada iilik asndan dikkat edilmesi gereken, kk daireler izmek ve st yzeyin yumuatlmas iin snger veya fra ile slatmaktr (Resim34) Perdahlamada unutulmamas gereken przsz bir yzey elde etmektir ( Resim 36 ). naat sahasn gvenlik altna almay unutmaynz !

Resim 34: Beton Yzeyinde Tirfilin Kullanlmas

Resim 36: Perdah Bitmi Beton Yzeyi Resim 35: Orta Ksmlarn Perdahlanmas

36

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgiler kazandnz aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz. Aada verilen sorularda doru olduunu dndnz bir seenei iaretleyiniz. LME SORULARI ( OKTAN SEMEL ) 1. Aada verilen betonlardan hangisi demirsiz betondur ? A) Grobeton B) Hafif beton C) Ar beton D) Betonarme 2. Hortumlu su dzeci ile ka cm ye kadar ykseklik fark llebilir ? A) 50 cm B) 100 cm C) 70 cm D) 90 cm 3. 15 m. lik bir mesafeye % 2 eim verilmek isteniliyor. Ykseklik fark verilecek iki nokta arasndaki mesafe ka cm. olmaldr ? A) 15 cm B) 7,5 cm C) 23 cm D) 30 cm 4. Grobeton aadakilerden hangisinde yaplmaz ? A) Hava alanlar B) Normal kat demesi C) Tretuvar D) Bodrum kat demesi

37

5. Grobetonlarn 1m3 nde kullanlan en dk dozaj, aadakilerden hangisidir ? A) 50 dozaj B) 200 dozaj C) 250 dozaj D) 300 dozaj 6. Aadaki malzemelerden hangisi grobeton yapmnda kullanlr ? A) naat demiri B) Blokaj ta C) Kire D) Kesme ta 7. Aadakilerden hangisi beton yzeyinin dzeltilmesinde kullanlr ? A) Mastar B) eki C) Krek D) Su terazisi

38

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 C A D C C C

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 A D B D A B C D A C D A B B

RENME FAALYET 3 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 A A D B C B A

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendirebilirsiniz. Eksik olduunuz konulara dnerek tekrarlaynz. Tm sorular doru yantladysanz.

39

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

2 x 2 x 0.25 m boyutlarndaki bir alanda grobeton almas yaplacaktr. Bu alma iin kullanlan blokaj ta ve beton malzemelerinin hesabn yaparak, projesine uygun olarak uygulaynz. Aadaki performans testi ile modlle kazandnz yeterlilii lebilirsiniz.

Deerlendirme ltleri ZEMNN HAZIRLANMASI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Kaz yaplacak alan belirlediniz mi ? Ke kazklarnn yerlerini dik inme, dik kma kuralna gre belirlediniz mi ? Tespit edilen yerlere ke kazklarn aktnz m ? Kaz yksekliini kazklar zerine iaretlediniz mi ? aretli yerlerden ipi gergin olarak ektiniz mi ? pler yardmyla kaz yaplacak alan iaretlediniz mi ? Kaz aralarn hazrladnz m ? eldivenini giydiniz mi ? Kaz ilemini kazma krek yardmyla yaptnz m ? Gereken yerlere dolgu yaptnz m ? Fazla toprak vb. malzemeyi el arabas ile alma alan dna tadnz m ? Zemini slatarak sktrdnz m ? Kaz alan dzgnln kontrol ettiniz mi ? Kaz bittikten sonra kaz aralarn toparladnz m ?

Evet

Hayr

40

BLOKAJ YAPMA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Blokaj yksekliini kazklar zerine iaretlediniz mi ? aretlenen noktay duvarc ipi ile balayp dier kazklara da hortumlu su dzeci yardmyla tadnz m ? pi gergin bir ekilde ektiniz mi ? Blokaj yapma aralarn alma alnna getirdiniz mi ? Blokaj talarn alma alanna getirdiniz mi ? ri talar, balyoz veya madrga yardm ile krdnz m ? pler istikametinde blokaj talarn deyerek mastarlk yaptnz m ? Mastarlk aralarna blokaj talarn, zemine uygun ekilde yerletirdiniz mi ? Blokaj talar arasn krma ta ile doldurdunuz mu ? Blokaj talarnn dzgnln kegen iplerini ekerek kontrol ettiniz mi ? Blokaj talarn slattnz m ? BETON HARCI HAZIRLAMASI Beton hazrlanacak yzeyi temizlediniz mi ? Agrega ve imentonun uygunluunu kontrol ettiniz mi? Yaplacak olan beton miktarn hesapladnz m ? Agrega miktarn hesapladnz m ? imento miktarna karar verdiniz mi ? lek kab ile hesaplanan agregay hazrladnz m ? imentoyu agrega zerine dktnz m ? Agrega ile imentoyu kuru olarak en az 3 defa kartrdnz m ? Karma su ilave ederek en az 3 defa ya olarak kartrdnz m ? Kartrlan beton harcnn kvamn kontrol ettiniz mi ? Betonu alma alanna uygun olarak tadnz m ?

41

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

GROBETON YAPMA Beton st seviyesinin kotunu hortumlu su dzeci ile kazklar zerine iaretlediniz mi ? Uygun olan eimi verdiniz mi ? aretli olan yerlerden ipleri ektiniz mi ? Kegen iplerini ektiniz mi ? Beton dkmn yatay tabakalar halinde yaptnz m ? Betonu kalba yakn yerlerden balayarak serdiniz mi ? Betonu sktrdnz m ? Dkm ilemi ile birlikte mastar ektiniz mi ? Perdahlamaya balamak iin gerekli sreye uydunuz mu ? Perdahlamay kuralna uygun ( kk daireler izerek ) yaptnz m ? Perdahlama yaparken yzeyi slattnz m ? Przsz bir yzey elde ettiniz mi ? naat sahasn gvenlie aldnz m ? TOPLAM

Performans testi deerlendirmesi sonucunda eksik olduunuz konular yeniden tekrar ederek eksik bilgilerinizi tamamlaynz. Kendinizi yeterli gryorsanz bir sonraki modle gemek iin retmeninize ba vurunuz.

DKKAT !

Modl ile birlikte, farkl kaynak yaynlarda ve internet ortamnda ilgili sitelerde inaat sektrnn beton konusu ile ilgili merak ettiiniz konularn daha ayrntl bilgilerini bulabilirsiniz.

42

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
OYMAEL Do. Dr. Sabit; Yap Bilgisi Cilt 1 Devlet Kitaplar stanbul 2003 OYMAEL Do. Dr. Sabit, TUAL, Do. Dr. Mehmet; Yap Malzemeleri Bilim Alannda Uygulamalar Sorunlar Frat niversitesi Yayn No : 3 Elaz 1991 KSZOLU H GL, EK N, ZCAN K, DNDAR N, DOAN I; Yapclk Blm ( Kagir ) ve lem yapraklar Snf 1 Milli ETM Yaynevi stanbul 2001 ZKUL, Prof. Dr H; TADEMR Prof. Dr A.M; TOKYAY Prof. Dr. M; UYAN Prof. Dr M; Meslek Lisesi in Her Ynyle Beton Trkiye Hazr Beton Birlii Adana imento Hazr Beton, Hazr Beton 1 Ar Matbaas Yaynlar, Adana 2000 BAYTOP, F; Okullarda retilmeyenler naat Uygulamalar Yap Yayn stanbul 2004 BAYTOP, F; naat Uygulamalarnda Yanllar - Dorular Yap Yayn stanbul 2004 MEK, Yrd. Do. Dr. Osman; Yap Malzemesi II Beta Basm Yayn Datm stanbul 2003 ZDOANLAR Orhan; Yap Malzemesi Ders Notlar IV Ankara 1970 BAYAZIT . L; Beton ve Deneyleri DS Aratrma Bakanl Yayn 1975 POSTACIOLU Prof. B; Yap Malzemesi Dersleri Gmsuyu 1975 KABASAKALOLU S; lme Bilgisi Devlet Kitaplar stanbul 2002 Bayndrlk ve skan Bakanl; Genel Teknik artname Ankara 1985 Trk Standartlar ; TS 706 Beton Agregalar Trk Standartlar; TS 802 Beton Karm Hesap Esaslar Trk Standartlar; TS 3440 Zararl Kimyasal Etkileri Olan Su, Zemin ve Gazlarn Etkisinde Kalacak Betonlar in Yapm Kurallar Trk Standartlar; TS 1247 Beton Yapm, Dkm ve Bakm Kurallar ( Normal Hava artlarnda ) Trk Standartlar; TS 1248 Beton Yapm, Dkm ve Bakm Kurallar ( Anormal Hava artlarnda ) Trk Standartlar; TS EN 197-1imento Genel imentolar, Bileim, zellikleri ve Uygunluk Kriterleri Trk Standartlar; TS 500 Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar Trk Standartlar; TS 10157 imento- Slfatlara Dayankl http://www.thbb.org.tr http://www.yaprehberi.net.tr http://www.google.com.tr

43