T.

C MARMARA NVERSTES TRKYAT ARATIRMALARI ENSTTS TRK TARH ANA BLM DALI YENA TARH BLM DALI

MATRKI NASHUN SLEYMN-NMES (1520-1537)

Yksek Lisans Tezi

Davut ERKAN

stanbul 2005

T.C MARMARA NVERSTES TRKYAT ARATIRMALARI ENSTTS TRK TARH ANA BLM DALI YENA TARH BLM DALI

MATRKI NASHUN SLEYMN-NMES (1520-1537)

Yksek Lisans Tezi

Davut ERKAN

Tez Danman: Mustafa etin Varlk

stanbul 2005

III

ZET

16. yzyl Osmanl tarihilerinden Matrak Nashun, Sleymn-nmesinin ilk blm durumunda olan eser TSMK Revan 1286da kaytl olup h. 926-944/ m. 1520-1537 yllar olaylarn iermektedir. Matrak Nashun hayat ve eserleri hakknda baz deerlendirmelerin de yer ald ancak temelde zikredilen eserin, Hseyin G. Yurdaydn tarafndan neredilmi olan Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyne tekabl eden vr. 206b-282b ksm hari yaplan transkripsiyonu ile tespit edilebilen kaynaklar ve mellifin kaynaklardan yararlanma tarz tezin muhtevasn oluturmaktadr.

ABSTRACT

The piece which contains the first chapter of 16th century Ottoman Historian Matrak Nash's "Sleymn-nme" deals with the events of 1520-1537 (Hegira, 926-944) period and is registered in Topkap Palace Museum Library (TPML) Revan 1286. The thesis includes some evaluations on the life and work of Matrak Nash. The thesis includes the transcription of the Sleymn-nme except the pages 206b282b that was already published under the title of "Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn" by Hseyin Gazi Yurdaydn. It also evaluates sources, methods and how Matrak Nash made use of these sources.

IV

NSZ

Daha ok eserlerinin barndrd minyatrlerle tannan 16. yzyl Osmanl tarihilerinden Matrak Nashun Sleymn-nmesinin ilk blmnn tek nshas olan eser TSMK Revan 1286da kaytl bulunmaktadr. H. 926-944 M. 15201537 yllar olaylarn ieren eserin tamamnn bir yayna konu olmamas bu tezin hazrlanma fikrinin olumasn salamtr. Tezin Giri ksmnda Matrak Nash ve eserlerine dair mevcut durum zerine genel bir deerlendirme yaplmtr. Matrak Nashun knyesi, hayat ve eserleri hakkndaki problemler ortaya konularak bunlara cevap bulunmaya allmtr. Ayn ksmda eserin fiziki durumu, imla zellikleri ile eserin tespit edilebilen kaynaklar ve mellifin bunlar kullanm tarz zerinde durulmutur. Okuyucuya yardmc olaca dncesiyle Nasha atfedilen eserlerin bir listesi Yurdaydnn tespitlerine istinaden dzenlenmi ve bunlarla ilgili bilgilere tarafmzdan baz ilavelerde bulunulmutur. Tezin dier ksm ise eserin Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyne tekabl eden varak 206b-282b arasndaki blm haricindeki metnin transkripsiyonundan olumaktadr.

Tezin hazrlan srecinde gsterdikleri maddi ve manevi desteklerinden dolay bata danman hocam Sayn Prof. Dr. Mustafa etin Varlka, Prof. Dr. Kemal Beydilliye, Prof. Dr. Feridun Emecene, Prof. Dr. dris Bostana, Yrd. Do. Dr. Erhan Afyoncuya, Do. Dr. Muzaffer Doana, Do. Dr. Mahmut Aka ve her ynden katklarn unutamayacam Lucienne enocak, Sami Civelek ve Erdal Grtaa teekkrlerimi sunarm. Davut Erkan

NDEKLER

Z (ABSTRACT)...III NSZ...IV NDEKLERV KISALTMALAR..XV GR...XVI SLEYMN-NME (Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn) A. Metni Hazrlarken Takip Edilen Yol..........................................................XVII 1. Fiziki Durumu................................................................................XVII 2. Tanzim ve mla zellikleri.............................................................XVII 3. Uygulanan Transkripsiyon Kural...XIX B. Sleymn-nmenin Mellifine Dair...XIX 1. smi zerine Deerlendirmeler ve Eserin Telifi..XXI 2. Hayat.............................................................................................XXII 3. Matrakl Hakknda..................................................................XXIV 4. Baz Eserleri zerine Notlar..................................................XXVIII 5. Rstem Paa ve Ona Atfedilen Eserlerle lgisi.................XXXI 6. Eserlerinin Listesi.................XLI C. Sleymn-nmenin Kaynaklar....XLVI D. Mellifin Kaynaklar Kullanma Tarz ...LVII SONU....................................................................................................................LIX BBLOGRAFYA.....................................................................................................LXI SLEYMN-NMENN METN......................................................................LXIV Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn - Azze Nasrh -.........................................2 Haber-i az-nme-i firistden-i sudr- dvn be-Sultn Sleymn Hn ve talebkerden-i o bery- niesten-i ber-serr-i pedere-i Sultn Selm-i shib-krn - aleyhi rahme ver-rdvn -...3 Haber-i gh-den-i Sultn Sleymn Hn- keyvn-brgh ez-veft- pedere-i Sultn Selm h ve tevecch-numden be-s-yi taht-gh...5

VI

Haber-i resden-i pdih- cemd-savlet be-skdar ve gh-den-i ayn- devlet ve istikbl-kerden b-merkib-i nusret der-smin-i aer-i ehr-i evvl sene-i sitt[e] ve rn ve tisa-mie.....7 Haber-i istikbl-kerden-i hsrev-i shib-krn meyyit-i pedere-i Sultn Selm Hn ve defn-kerden-i o - aleyhim rahme vel-gufrn -.8 Haber-i cls- Sultn Sleymn Hn ber-serr-i hilfet ve icr-y kavnn-i adlet ve tenfz-i yn-i ahkm- siyset ve hall-i meksd- memleket ve feth-i mekld-i mhimmt- saltanat f-smin-i evvll-mkerrem sene-i sitt[e] ve rn ve tisamie.10 Haber-i maslb-den-i Cafer Aa Kapdn- Gelibol f-evil-i Zil-hicce sene-i mezbr.11 Haber-i isyn-nmden-i mr-i mrn- m Cnberd Gazl-i bed-nm ve askerkeden-i Ferhd Paa-y peleng-ikdm b-mr-i mrn- Karamn...12 Haber-i tevecch-nmden-i Cnberd Gazl ez-m be-cnib-i Haleb ve muhsarakerden-i Haleb-r b-asker-i hezmet-eser..14 Haber-i ilm-kerden-i mer- peleng-intikm ahvl-i n-dman- hezmet-encm be-dergh- sultn- hrd-gulm ve irsl-kerden-i mr-i mrn- Karamn bhddm- dergh- l-n be-cnib-i Haleb f-rbi-i Zil-hicce sene15 Haber-i ser-asker-den-i Ferhd Paa ve azmet-nmden be-cnib-i m b-askiri nusret-encm f-gurre-i Muharreml-harm sene-i seba ve rn ve tisa-mie.17 Haber-i azmet-nmden-i Cnberd Gazl ez-mahr[]sa- Haleb b-asker-i hezmet be-cnib-i drs-selm- m- pr-tarab..19 Haber-i dhil-den-i mer-y Ynn be-mahrsa- Haleb-nm ve tevakkufnmden be-Ferhd Paa-y sadet-encm f-Muharreml-harm..21 Haber-i mlk-den-i mer-y Karamn be-Ferhd Paa-y azm-n der-sahry Ham ve tevecch-nmden be-savb- m b-asker-i nusret-encm...22 Haber-i muhrebe-i Cnberd Gazl b-Ferhd Paa der-sahr-y m ve inhidmyften-i n-bed-nm f-seb-i aer-i Safer sene-i seb ve rn ve tisa-mie..25 Haber-i melikl-mer-y m den-i mr-i mrn- Anadol Ays Paa29 Haber-i vezr-i rbi den-i Ll-i Ksm Paa.30 Haber-i azmet-nmden-i pdih- islm b-askir-i dery-ihtim be-cnib-i Engrs- bed-encm bery- feth-kerden-i Kala- Belgrd ve Brdelen ve slm

VII

Kamet ve Zemn ve Komnin ve Detmerevc f-gurre-i Receb sene-i seb ve rn ve tis-mie -bi-inyet-i melikil-allm-..30 Haber-i irsl-den-i Ahmed Paa- mr-i mrn- Rmili be-Kala- Brdelen baskir-i saff-iken32 Haber-i irsl-den-i Vezr-i azam Pr Mehemmed Paa b-asker-i memleket-g bery- muhsara-kerden-i Kala- Belgrd- pld-nihd..33 Haber-i hayl-engihten-i zen-i Kaydfe-sret ve cn-brden-i o ez-dest-i Sleymn- sikender-sret...36 Haber-i mefth-den-i brn-yi Kala- Belgrd bi-nr-yi toph-y pld-nihd f..38 Haber-i veft- ehzdegn- Sultn Murd ve Sultn Mahmd -tbe serhm-..39 Haber-i ahkm-dden-i Sultn Sleymn Hn be-hsn- Belgrd ve ber-gmten-i Bl Beg......................................................................................................................40 Haber-i avdet-nmden-i pdih- lem-penh be-taht-gh- madelet-destgh ezKala- Belgrd f-evst- evvl sene-i mezbre ve ikr-kerden b-mukarrebn- brgh..41 Haber-i fergat-kerden-i Ksm Paa ez-vezret ve vezr-den-i becy- o Ahmed Paa- mr-i mrn- Rmili ve mr-i mrn- Rmili den-i becy- o Ays Paa42 Haber-i ser-asker-den-i Ferhd Paa ve reften-i o b-askir-i memleket-g becnib-i Svs f-evhir-i Cemziyel-hir43 Haber-i ahvl-i Ali Beg bin ehsvr bin Sleymn ki ez-Sultn Selm nev nem-i yfte-bd der-sene-i isn ve rn ve tisa-mie..43 Haber-i tehiyye-i mhimmt- donanma- hmyn ve ihzr-den-i askir-i nusretfzn bery- feth-i Kala- Rodos ez-kffr- ekvet-nmn..47 Haber-i ender-evsf- Kala- Rodos...48 Haber-i azmet-nmden-i Ays Paa- mr-mrn- Rmili ez-maber-i Gelibol fgurre-i Receb sene-i mezbre 927..50 Haber-i leker-keden-i vezr-i sn Mustaf Paa be-Kala- Rodos b-donanma-y hmyn f-ir-i Receb sene-i mezbre50 Haber-i mnatf-den-i Sultn Sleymn Hn- Sikender-ks inn- azmet-r befeth-i Kala- Rodos - bi-avnillhil-melikil-kudds - der-rn-i ehr-i Receb sene

VIII

semn ve rn ve tisa-mie ez-drs-saltana- mahrsa- Konstantiyye - hamiyyet-i anil-beliyye-..52 Haber-i maktl-den-i Ali Beg ibn ehsvr b-psern ez-dest-i Ferhd Paa ki p-ezn irsl-de bd....54 Haber-i mrr-kerden-i pdih- shib-krn ez-maber-i Marmaris be-cezre-i Rodos f-ehr-i Ramaznl-mbrek sene-i mezkre...54 Haber-i muhrebe-kerden-i ashb- sefin-i nusret-karn der-prmen-i hisr bkffr- ekvet-yn f-sbi-i mh- Ramazn..57 Haber-i davet-kerden-i ehl-i kala- sengn-cidr-r be-itat inkyd- pdih- gerdn-iktidr ve adem-i itat- n-ekvet-ir f-smin-i mh- mezbr..58 Haber-i meden-i donanma- hmyn b-asker-i Msr f-hd vel-rn-i ehr-i Ramaznl-mezbr59 Haber-i muhsara-kerden-i sipeh-slr- Arab ve bin-kerden-i kulle-i Arab-r ve inhizm-yften- o bad-ez-n muhsara- kerde-bd- Mesh Paa der-emret-i Sultn Mehemmed Hn - aleyhi rahme vel-gufrn -.60 Haber-i fermn- meden be-vzer v mer ve askir-i nusret-at ve hcmkerden-i n bery- feth-i n-hisr- mesdd- ad der-br- d-vm f-hd aer-i ehr-i Zil-kade mh- mezkr...61 Haber-i gamz-kerden-i Ahmed Paa, [mr-i mrn- ] Rmili Ays Paa-r ki dermuhrebe-i kala mshele-kerd ve destyr v pydr-i ne-nmd ez-n sebeb-i biitb- hazret-i hilfet-penh ftd habs-d63 Haber-i tul-kerden-i kevkeb-i siydet-i saltanat-cell be-vcd- meden-i Sultn Mehemmed-i mbrek-fl f-Zil-hicce sene-i mezkre.64 Haber-i veft- Hayr Beg-i merhm ve reften-i Mustaf Paa be-zabt- Msr....65 Haber-i nakb-kerden-i dvr- hisr- gerdn-vakr ve muztarr-mnend-i n-kffr- fccr ve te-ddend be-lam ve hcm-kerden be-ceng-i br- svm f-evhir-i Zil-hicce [sene-i] mezkre.66 Haber-i hk-keden-i ber-n-hisr bery- def-i mazarrat- kffr- bed-girdr ki ezlam ve brden-i dvr-r endn-sd- n-ftd..68

IX

Haber-i mefth-den-i baz- kl der-Diyrbekir ve helk-den-i baz- sefin-i donanma- hmyn69 Haber-i muhrebe-i kffr- bed-girdr ve hcm-kerden-i askir-i nusret-ir derbr- ehrm f-slis-i iftithl-m- ehr-i Muharreml-harm sene-i tis[a] ve rn ve tisa-mie70 Haber-i hcm-kerden-i askir-i dery-cn be-n-kffr- dallet-n der-br- pencm f-hmis aer-i Zil-hicce sene-i m[ezkre]...71 Haber-i nihden-i stnh-i zr-i dvr- hisr-r asker-i r t-frz n-yed mazarrat- ne-resnd ve brden-i ess- dvrh bi-klngh ve nakb-kerden-i zr-n-hsn- metn fr-gzten-i brh ve zhir-den-i dvrh-y dier ez-pes-i dvrh ve keden-i hk ve rhten-i der-hendek-i hisr...72 Haber-i taleb-kerden-i emn n-kffr- ekvet-nin ez-brgh- pdih- gerdneyvn...........................................................................................................................73 Haber-i nakz- ahd-nmden-i kffr- bed-girdr ve bz-itigl-kerden-i asker-i ad-ikr be-muhsara- n-hsn- gerdn-medr der-ehrm.74 Haber-i mefth-den-i Kala- Tahtalu ve Lendos ve eytn Hisr[] ve stnky ve Bodrm ma-tevbi v levhk.77 Haber-i avdet-nmden-i Sultn Sleymn h be-taht-gh- sadet-penh f- evili ehr-i Safer-i hatm- bil-hayr vez-zafer sene-i minh..78 Haber-i mtekid-den-i Pr Paa ve becy- o niesten-i brhm Paa ve reften-i Ahmed Paa be-Msr f-evil-i Cemziyel-evvel sene-i mezkre...79 Haber-i s-den-i Ahmed Paa ve asker-keden-i Ays Paa ber-ser-i o ve katlden-i siyyl-mezbr ez-dest-i Mr Mehemmed f-sene-i selsn ve tisa-mie80 Haber-i firistden-i pdih- lem-penh dstr- muazzam brhm Paa-r bsefin-i nusret-karn be-hayrl-ibd- Msr bery- nihden-i kide-i nizm intizm- ehl-i Msr bi-haysiyyet ki dier gavg isyn ihtilf- vk ne-d fiftithl-m- Muharemml-harm sene-i ihd ve selasn ve tisa-mie.81 Haber-i keyfiyyet-i cemiyyet-i sm zer ki sebeb-i iltiym- ahvl-i asker-i muzaffer- bd ve knn- ihds-kerd..85 Haber-i vl-i vilyet ve hkim-i memleket-i Msr den-i Sleymn Paa- mr-i mrn- m ve avdet-nmden-i brhm Paa ez-Msr be-drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyye f-evil-i abn sene ihd ve selasn ve tisa-mie..87

Haber-i itat-nmden-i kral- Efrence b-hezr-huls u taviyyet ve ez-istil-y pene-i kral- spnya istihls talebidi ki der-hisr- mahsr- de-bd tazallum tezelll-i o-r padih- shib-krn- kabl-kerd ve vade-i istihls-nmd f-evhir-i evvll-mkerreml-hir sene-i m[ezkr].87 Haber-i ferhem-meden-i siph- nusret-asr bery- gaz-y kffr- Engrs- bedgirdr...88 Haber-i irsl-kerden-i vezrl-vzer ve emrl-mer-y sancak b-kethd ve defterdr- Rmili be-Sofya bery- mctemi-den-i asker f-sn-i Receblmcerreb sene isn ve selasn ve tisa-mie ez-drs-saltana89 Haber-i azmet-nmden-i sultn- seltnz-zamn ve khir-i kahramnd-devrn be-askir-i dery-cn ve mer- nl-hurn be-cnib-i Engrs- dallet-n fhd-i aer-i Recebl-mezbr f-trhl-mezkr...90 Haber-i mctemi-den-i mr-i mrn- Anadol Behrm Paa bi-askir-i memleketg ki der-fez-y Bga cemiyyet-i kerde-bd f-smin-i aer-i abn...91 Haber-i gh-den-i kral- bed-fercm ez-azmet-i pdih- islm ve istimdd istincd taleb-kerden-i ez-seltn-i kffr- liym ve be-mukvemet [] iktihmnmd- tamm...92 Haber-i irsl-kerden-i hazret-i hilfet-penh brhm Paa-r bery- bin-kerden-i cisr-i kaviyyl-ess ber-b- Sava acbl-itibh f-sn vel-rn-i mh- abnlmezbr.........................................................................................................................93 Haber-i arz- cey-i nusret-k-i islm ki mer-y memleket-g be-pdih- lempenh ram-nmdend der-sahr-y Esrem...94 Haber-i reften-i brhm Paa be-muhsara- Kala- Petervrdn bi-emr-i pdih- nusret-karn f-slis-i mh- evvll-mkerrem..95 Haber-i mefth-den-i hsn- hasn Kala- Grgrie ve Berks ve Dmetrevie ve Nkel ve Erk ve erbek ve Sotn ve Velkn ve Yurh ve sek ve e ve itatnmden-i ahl-i n-kl be-himmet devlet-i pdih- lem-mut.98 Haber-i ihsr-den-i lamh v toph der-dier br ve te-nihden ve hcmkerden f-sbi-i evvl...99 Haber-i mefth-den-i hsn- hasn-i Kala- Petervrdn f-sbi-i aer-i evvl........................................................................................................................100

XI

Haber-i dil-verden-i merdmn- Bl Beg-i mr-i liv-y Semendire ve haber-dden ez-ahvl-i kral- bed-fil.102 Haber-i reften-i brhm Paa be-Kala- Lk ve feth-kerden-i bb- n ve itatnmden-i ahl-i vilyet f-tsi vel-rn-i evvl103 Haber-i itat-kerden-i baz- bik v kl ve bh-i saht- diraht- isyn tuyn ezn-kl- inkl-yft..105 Haber-i ubr-kerden-i siph- dery-misl ez-nehr-i Drva n seyl-i seyyl f-[mh] m[ezkr]105 Haber-i cemiyyet-kerden-i kral- ekvet-mel dallet-ahvl107 Haber-i muhrebe-i sultn- seltnl-islm mlik-i memlik-i rikbl-enm bkral- Lvo- bed-encm der-fez-y sahr-y Mohc nm f-rn-i Zil-kade sene isn ve selasn ve tisa-mie..109 Haber-i mansr-den-i askir-i islm -bi-inyetillhil-melikl-allmve mnhezim-geten-i kral- nekbet-encm der-zamn- vakt-i namz- m.117 Haber-i tevecch-nmden-i slr- cihn-gr be-taht-gh- Bdun ve feth-den fhmis-i aer-i ehr-i Zil-hicce-i m[ezkr]119 Haber-i avdet-nmden-i pdih- cem-temkn ez-Kala- Bdun -bi-inyetillhilmelikl-mun - be-cnib-i drs-saltana vel-hilfe vel-adlet vel-ikbl harresehllh tel anl-ft vel-ht vez-zevl - f-evst- iftith- m- Muharreml-harm min-uhr- sene-i salase ve selasn ve tisamie...120 Haber-i hurc- Cell-i Bozok ki bad-ez-feth-i Bdn hurc-kerd ve helk-den ntife-i tgiyye ve zmre-i bgiyye ez-dest-i Hsrev Paa serdr- Diyrbekir f-senei erba ve selasn ve tisa-mie..121 Haber-i hurc-kerden-i Cell-i Trkmn bad-ez-Bozok ve firr-kerden-i n bediyr- ark f-sene-i erba ve selasn ve tisa-mie..126 Haber-i zuhr- Kalender-i bed-itikd b-Dndr- irrr-i serdr- ehl-i fesd badez- Cell-i Trkmn- bed-nihd der-sene-i erba ve selasn ve tisa-mie.128 Haber-i tevecch-nmden-i sadr- dvn- vezret ve bedr-i smn- emret brhm Paa-y pr-salbet be-cnib-i Kalender f-sene-i erba ve selasn ve tisa-mie ezdrs-saltana- Konstantiniyye129

XII

Muhrebe-i Mr Abdullh bin Mr Ahme-i Srh b-Kalender h ve Dndr Ruh der-nat- sahr-y Artukbd ve ehd-den-i Mr Abdullh ve inhizm-yften-i asker-i o.131 Haber-i muktele-i Kalender-i zviyedr ve Dndr- serdr bi-askir-i Behrm Paay r-itihr der-fez-y Karcaayr bad-ez-Ko Beg-i nm-dr..133 Haber-i helk-den-i Kalender-i irrr bi-ihtimm- dstr- sib-i tedbr brhm Paa-y aristo-nazr - bi-inyet-i melik-i Hayy-i kadr -...136 Haber-i istil-yften-i kral- kiver-i Neme be-taht-gh- diyr- Engrs bad-ez feth-i pdih- islm-penh ve tevecch-nmden-i sultn- zafer-kran sniyen ve feth-nmden-i n-diyr ve nasb-kerden-i Yno Drsin istl-i muzaffer-den berad- diyr f-hmis ve aer-i evvl sene-i hams ve selasn ve tisa-mie..137 Haber-i meden-i Erdelbn be-pdih- shib-krn ve istikbl-kerden-i ayn.......................................................................................................................140 Haber-i maktl-den n-kffr- hsrn-yn ez-guzt- cihd-temkn..145 Haber-i kral- nasb-den-i Erdelbn be-taht- Bdn f-smin-i ehr-i Muharremlharm sene-i sitt[e] ve selasn ve tisa-mie..146 Haber-i mnatf-shten-i hsrev-i kiver-sitn- inn- azmet-r be-savb- Alamn f-sn-i aer-i iftithl-m- Muharreml-harm sene-i sitt[e] ve selasn ve tisamie...147 Haber-i mefth-den-i Kala- Estergon bad-ez-Kala- Viegrd- keyvn-nmn ve mtbaat-kerden-i ahl-i kala- mezkr f-trh-i mezbre..148 Haber-i mtbaat-kerden-i Kala- Kmrn ve Tt f-hmis-i aer-i Muharremlharm sene-i sitt[e] ve selasn ve tisa-mie..149 Haber-i avdet-nmden-i ah- Sleymn-ch be-serr-i madelet-penh- sadetdestgh ez-Kala- Pe f-slis-i aer-i Safer sene sitt[e] ve selasn ve tisa-...155 Haber-i hatene-kerden-i pdih- shib-krn- ahzdegn- kmrn Sultn Mustafa ve Sultn Mehemmed ve Sultn Selm-r f-evil-i Zil-kade sene sitt[e] ve selasn ve tisa-mie..158 Haber-i tevecch-nmden-i shib-krn- devrn b-askir-i dery-misl be-cnib-i diyr- Alamn bi-inyet-i Melikil-msten -f-ehr-i evvl sene smin ve selasn ve tisa-mie ez-drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyye - hamiyet-i anl-beliyye ...............................................................................................................159

XIII

Haber-i mahbs-den-i Prm Petr der-Kala- Belgrd ve mefth-den-i Kala- iklo f-sbi-i Zil-hicce sene.168 Haber-i muhsara-den-i Kala- Ksk-i gerdn-vakr ve bisyr- ceng-kerden basker-i encm-mr ve nm- o nihdend-i odun hisr f-smin-i ehr-i Muharreml-harm sene tis[a] ve selasn ve tisa-mie.173 Haber-i verden-i diraht-y b-mr asker-i encm-mr bery- ihrk-kerden-i n-hisr- sengn-dvr metn-karr b-tedbr-i vzer-y skb-rey sadetir...176 Haber-i reften-i cenb- sadret-nisb- brhm Paa be-cnib-i Zagreb ve fethkerden-i Kala- Harp ve mtbaat-kerden-i Mykanbs vl-i vilyet-i Zagreb ve mefth-den-i Kala- Rcye ve Pojega ki ez-azam- bild emsr bde-end f-seb rn-i ehr-i Safer sene tis[a] ve selasn ve tisa-mie.184 Haber-i mstevl-den-i kffr- hsrn-yn be-Kala- Koron ve Blyabdra ve Kalateyn-i Boaz der-Mora f-sene tis[a] ve selasn ve tisa-mie.185 Haber-i meden-i lma ez-mer- Kzlba- nekbet-inti ve mr-i liv-den-i o ve ceng-kerden b-eref Beg-i mr-i Bitls ve maktl-den-i erefl-mezbr ve mefth-den-i Kala- Bitls ma-tevbih f-sene tis[a] ve selasn ve tisamie...186 Haber-i mtbaat-kerden-i mr-i Cezyir Hayreddn Paa ve meden-i o be-dergh- pdih- shib-krn- ry-i zemn ve mr- mrn- Cezyir den ve reften bdonanma- hmyn ve feth-kerden-i Kala- Tnus-r f-sbi-i ehr-i Rebl-evvel sene erban ve tisa-mie..187 Haber-i mstevl-den-i kffr- bed-ahvl be-kala- Tnus ve inhizm-yften-i Hayreddn Paa der-muhrebe-i kala- mezbre ve meden be-dergh- lem-penh f-tsi-i abnl-muazzam...188 Haber-i katl-kerden hazret-i pdih- memleket-g vezr-i kebr-i aristo-nazr mri mrn- Rmili brhim Paa-r f-sn vel-rn-i ehr-i Ramaznl-mbrek senei mezkre...189 Haber-i azmet-nmden-i sultn- seltnl-islm mlik-i memlik-i rikbl-enm be-cnib-i Korfos bery- feth-kerden-i vilyet-i Epnya-i dallet-fercm f-sbi-i ehr-i Zil-hicce min-hr- sene-i selase ve erban ve tisa-mie.191

XIV

Haber-i meden-i Ltf Paa b-donanma-y hmyn ez-vilyet-i Plya- hezmetnmn be-Avlona ve bz-reften be-muhsara- Kala- Korfos- dallet-fzn bery- isyn-kerden..197 Haber-i azmet-nmden-i hudvend-i cihn ez-Yayla- Kdas - bi-inyet-i Melik-i msten - be-cnib-i Korfos f-gurre-i Rebl-evvel sene-i minh198

XV

KISALTMALAR

A. g. m A. g. t A. y. A.g. e a.g.y. Ar. Bkz.: yuk. Bkz.: c. DA Haz. K Kol. Kr. Ktp. Mikf. Nr. s. sy. TSMK TY. Vr.

Ad geen makale Ad geen tez Ayn yer Ad geen eser Ad geen yazar Ariv Baknz yukar Baknz Cilt Diyanet slam Ansiklopedisi Hazrlayan stanbul niversitesi Ktphanesi Koleksiyon Karlatrnz Ktphane Mikrofilm Numara Sayfa Say Topkap Saray Ktphanesi Trke Yazmalar Varak

GR

16. yzyl Osmanl tarihileri arasnda yer alan Nash b. Abdullah el-Pritev ya da maruf ismiyle Matrak Nashun hayat ve eserleri hakknda mevcut bilgilerin nemli bir ksmnn olumasnda Hseyin G. Yurdaydnn uzun yllar srdrd almalarnn byk rol olduu ve bu almalarda konuyla ilgili yaplan deerlendirmelerin, ortaya atlan grlerin tenkide tabi tutulmadan umumiyetle kabul grd bilinmektedir. Bu aratrmalarn nemine ve tesirine ek olarak sylenmesi gereken zelliklerinden biri, daha ok Nashun eserlerinin tespitine ynelik olmalar dieri ise bir noktadan sonra tekrara dnmeleridir. Bunlarn, aratrmacyla aratrlan kii arasnda oluan zdelemenin neden olduu yorum ve cmleleri barndrdklar da dikkatlerden kamamaktadr. Bahsi geen aratrmalarn oluturduu etki Nashun eserlerine temelde ise onlarn barndrdklar minyatrlere ilgiyi artrmtr. Bu minyatrlerin sanatsal deeri zerine yaplan aratrmalarn nemli bir yekn oluturmas ve onun minyatrl eserlerinin birden fazla yayna konu olmas bunu teyid eder niteliktedir. Bu duruma karn Nashun hayat ve minyatrsz eserleri ilgiden uzaklamtr. Minyatrlerinin n planda tutulmas onun eserlerinin farkl deerlendirilmesine dolaysyla hatal tartmalarn olumasna zemin hazrlamtr. Eserlerinde bulunan minyatrlerin Osmanl corafyas, mimarisi, minyatr sanat ve denizcilii iin byk bir kaynak tekil ettii aikardr ancak yukarda bahsedilen aratrmalarda mevcut zdeleme sorunu ve minyatrlere atfedilen gerekirse nem onun Nashun tarihilik eserlerinde ynnn verdii ve bilgilerin tamamyla kendi mahadesine dayand grn youn ekilde beslemektedir. Ksaca symek eserlerinin kaynak deerlerinin anlalamamasna zemin hazrlamaktadr. Yurdaydnn bahsi geen etkin almalarn dikkate alnmad aratrmalarda sz konusudur. Nasha ait olan Trh-i Feth-i Siklo ve Estergon ve stolnibelgrd adl eserin yaplan iki nerinde de mellif olarak srarla Sinan avu gsterilmitir. Bu

XVII

ekilde yaplan neirler aratrmaclarn eserlere daha rahat ulaabilmesini salad halde, onlarn kaynak deerleri konusunda bir alm getirmekten ok yanl bilgilerin devamna neden olmaktadr. Eserin basmna olan bu ilginin tek sebebinin barndrd minyatrlerden kaynaklandn sylemek abartl olmayacaktr. Yurdaydnn ok uzun sre yapt aratrmalarn akabinde yaynlad, Nashun Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn adl eserinden baka gnmze kadar sadece Trh-i Feth-i Siklo ve Estergon ve stolnibelgrdn nerinin yaplmas onun eserleri zerindeki almalarn - minyatrlerinin sanatsal ynyle ilgili almalar hari- tekemml derecesini gstermesi bakmndan dikkat ekicidir.

SLEYMN-NME (MATLA-I DSTN-I SULTN SLEYMN HN)

A. Metin Hazrlanrken Takip Edilen Yol

1. Fiziki Durumu

27 X 17.5 cm ebadnda olan eser nesihle yazlmtr. Serlevhas mzehhep ve cetvelleri krmzdr. Miklepli ve viner renginde deri cilde sahip olan eserin sahifeleri 13 satrdan olumaktadr. Sayfalarnda eksiklik bulunmayan eserde konu balklar, ayet, hadis ve baz tarihler srhle yazlmtr.

2. Tanzim ve mla zellikleri

Eserin tm balklar Farsa olup haber kelimesiyle balamaktadr. Mellif eserinde umumiyetle naklettii konunun zeti durumunda olan nazm ve beyitlere yer

XVIII

vermitir. Mellif hatal yazd cmlelerin zerine izgi ekip yerine ikame edilecek olann ise sayfann kenarna derc etmitir ancak hatal yazd cmleyi zerine koyduu izgiyle belirtmesine karn ikame edilecek olana bunu uygulamay ihmal etmitir.1 Mellif hatal kelimelerin zerine, bunun yerine konulacak doru kelimeleri kaydederek yanna sahh ifadesini yazmtr.2 Kimi zaman ise hatal kelimelerin zerine eklinde kk bir iaret koyup doru kelimeyi sayfann kenarna kaydederek nesaha ibaresini altna yazmtr.3 Cmlede bulunan kelimelerden, nce yazlmas gerekenin yanllkla sonra yazldn belirtmek iin nce yer almas gereken kelimenin stne m (mukaddem), sonra gelecek olann zerinede h (muahhar) harfleri konulmutur.4 rnein eserin varak 9asnda gonce gibi zanbak eklinde sralanan kelimelerden gibinin zerine ve zanbakn zerine harfleri konularak bunlarn diziliinin gonce-i zanbak gibi olmas gerektii belirtilmitir. Eserlerde sayfalar birbirine balayan kelimeler olan raddade ya da gariplerin yazmnda hatalar mevcuttur. rnein vr. 115bde bulunan garip idp iken vr.116a p kelimesiyle balamtr. dp kelimesi ise p kelimesinden sonra gelmitir. Varak 89bnin son kelimesi mezkr ve garibi eyh kelimesi iken vr. 90a mezkr kelimesiyle balam ve eyh kelimesi bundan sonra yazlmtr. Varak 181bdeki garip tavf kelimesi iken 182a etrf kelimesiyle balam ve tavf kelimesi bu varan nc satrnn nc kelimesi olarak yazlmtr. Eserde anlatlan konular arasnda anlam kopmasnn olmamas bu hatalarn mellifin dikkatsizliinden ileri geldiini ortaya koymaktadr. Eserde mid-vr mder kelimelerin miz-vr mzer eklinde yazldna tesadf edilmektedir.5 Bununla beraber eserdeki yer isimleri, zel isimler ve Trke kelimelerin imlalarnda bir birlik mevcut deildir. Transkripsiyonda zel isim ve yer isimlerinde btnlk oluturmak amacyla mellifin en fazla kulland imlalar esas alnmaya allmtr.

1 2

Vr. 4a. Vr. 72b. 3 Vr. 15a. 4 Bu durum metin iindeki dipnotlarda M., H. eklinde gsterilmitir. 5 Vr. 11a, 182a.

XIX

3. Uygulanan Transkripsiyon Kural

Metnin takibini kolaylatrmak amacyla her harfin karl gsterilmemitir. Uzun okunan [ ] kelimelerde , , eklinde istisnasz olarak gsterilmitir. Kaf ve gayn ile balayp uzun okunan hecelerin sesli harfleri zerine hukk tg rneklerinde olduu gibi izgi konulmutur. Kelimenin ortasnda ve sonunda bulunan ayn harfleri [] eklinde gsterilmesine karn banda bulunanlar belirtilmemitir. Hemze harfi ise [] eklinde gsterilmitir. Metinde ihtiya gsteren kimi yerlere yaplan eklemeler [] iine alnarak belirtilmitir.

B. Sleyman-namenin Mellifine Dair

1. smi zerine Deerlendirmeler ve Eserin Telifi

Hseyin G. Yurdaydn, Cemll-Kttb Kemlil-Hssb adl eserinin varak 1bsinde Matraknn adn Nash b. Abdullah, varak 2asnda da Nash b. Karagz el-Bosnev eklinde zikrettiini, bunun ise Kefz-znn adl eserinde Matraknn ismini Nash b. Karagz b. Abdullah olarak veren Katip elebinin kaydna uyduunu ifade ederek tam knyesinin Nash b. Karagz b. Abdullah olduunu belirtmektedir.6 Seyboldun Breslau ehir Ktphanesinde bulunan bir Kurn tefsirinin mstensihinin Hseyin b. Nash el-Visokov adn tamasndan hareketle bu ahsn Matrak Nashun olu olabilecei grne katlarak Visiko kasabasnn

Nashs-Silh (Matrak), Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn-i Sultn Sleymn Hn, haz. Hseyin G. Yurdaydn, Ankara 1976, s.1; Hseyin Gazi Yurdaydn, Matrak Nash, Ankara 1963, s. 17, 50; a. g. y. Matrak Nasuh, DA, C.XVIII, s. 143-145.

XX

Bosnada bulunduunu ve yukarda bahsi geen eserdeki kayda gre Bosnal olan Nashun bu kasabadan olabileceini ileri srmtr.7 Hemen belirtilmelidir ki mevcut kaynaklarda Nashun Bosnal olduuna dair herhangi bir bilgi ya da karine bulunmamaktadr. Nashun sz konusu eserinin vr. 2asnda yer ald belirtilen kayt, Nash b. Karagz el-Bosnev deil Nash b. Karagz el-Pritev eklindedir.8 Nashun Umdetl-Hisb adl eserinin Zagrepte bulunan bir nshasnda yine knyesinin Cemll-Kttbdaki gibi Nash b. Karagz el-Pritev eklinde kaytl olduu9 grlmektedir. Bu durum onun Pritineli olduuna ak ekilde delalet eder. zerinde durulmas gereken dier bir konu ise Nashun kendi knyesini ilk nce Nash b. Abdullah ardndan da Nash b. Karagz eklinde verdii halde Katip elebinin zikrettii Nash b. Karagz b. Abdullah kaydnn nereden kaynakland hususudur. Eer Nashun verdii iki isim birletirilip -ki Yurdaydn tarafndan bir arada dnld aktr- Katip elebinin kaydyla yan yana getirildii takdirde, Nash b. Abdullah b. Karagz - Nash b. Karagz b. Abdullah eklinde birbirinden farkl iki knye ortaya kar. Nashun, knyesini zikredilen ekilde belirtmesi Karagz isminin babas Abdullahn lakab olduunu dndrr ki bu da Matraknn tam knyesinin Nash b. Abdullah el-Pritev yada dier versiyonuyla Nash b. Karagz el-Pritev olduunu ortaya karmaktadr. Burada baba adnn Karagz, Abdullah gibi farkl yazlmasnn Nashun devirme olmasndan kaynaklanm olabilecei ihtimal dahilindedir. Genellikle, bu durumda olanlarn baba adlar Abdullah Olu eklindedir. Karagz de tercih edilen baba adlar arasndadr. Nash baba adn bu duruma iaret etmek zere farkl ekillerde yazm olabilir. Nashun kendi knyesini yanl vermesi ihtimalinin dk olmasndan hareketle - nitekim Nashun zikredilen iki eserinde de knyesi ayn ekilde yer
Menzil, a. y. Bkz. Matrak Nasuh, Cemll-kttb Kemlil-hssb, K TY. Nr. 2719, vr. 2a. 9 Nasuh b. Karagz el-Pritevi, Umdet el-hisab, Zagreb, Orijentalna zbirka JAZU, Ms. Br. 85de kaytl eser zerinde alan Demal ehaj, Yurdaydnn Nasuhun Bosnal olduuna dair verdii bilgiyi gz nnde bulundurarak eserdeki El-Pritev kaydnn mstensih hatas olduu kanaatine varmtr. Bkz. Demal ehaj, Nasuh Matrak Kao Matematar, PIRILOZI Za Orjentalnu Flologju, vol. 38, 1-320, Sarajevo 1989, s. 209-216.
8 7

XXI

almtr- Kefz-znndaki kaydn hatal olduu ileri srlebilir. Hseyin b. Nash el-Visikov adl mstensihin Nashun olu olup olmad yolunda ileri srlen gr ise ihtimalden bile daha zayftr. Serlevhasnda Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn - Azze Nasrh- ifadesi bulunan eserde mellifin ad ile ilgili herhangi bir kayt yoktur. Ancak nshann yazarnn Matrak Nash olduu anlalmaktadr. Nitekim Matrak Nashun Trh-i Sultn Byezid ve Sultn Selm adl eserinin varak 185bden itibaren nakledilen Kanunnin clusuyla ilgili hadiselerin bu eserin giriinde hemen hemen aynyle yer almas, yine ayn mellifin Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn adl eserinin giriinde yer alan corafyaya dair malumatlarn haricinde yazlanlarn Sleymn-nmede bulunmas ve bu ksmda Nashun sabk tahrr ve tasvr olunan eklinde kulland ifadelerle Menzile atfta bulunmas, eserin 302b varanda eyle olsa padih- lem-penh hazretlerinn dsitn- evveli bu zikr olan Korfos seferi ile tamm old. Bundan sonra dsitn- snsi Karabodn seferile ibtid olunur - inllh tel -. eklinde bir ifadenin bulunmas ve Matraknn Feth-nme-i Karabudn eserinin varl, Sleymn-nmenin Matrak Nashun kendi kaleminden ktn gstermektedir.10

Feth-nme-i Karabudn adl eserini 23 Cemaziyelahir 945/16 Kasm 1538te kaleme ald bilinen Nash, Sleymn-nmenin varak 302bsinde kulland ifade dikkate alndnda eseri Feth-nme-i Karabudndan nce bitirdii ortaya kmaktadr. Bununla beraber Menzilin h. 944/m. 1537 tarihi iinde bitirilmesi Sleymn-nmenin 1537-1538 tarihleri arasnda yazldn gstermektedir.11

10 11

Menzil, s. 11-12; Yurdaydn, a. g. e, s. 38-41. Menzil, s. 11-12.

XXII

2. Hayat

Yazd eserlerde - adalar gibi - kendi hayat hakknda bilgi vermekten imtina etmi olan Nash b. Abdullah el-Pritev ya da maruf ismiyle Matrak Nashun ne zaman doduuna dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadr. II. Bayezid devrinde Enderunda talebe olarak bulunan Nashun12 buraya ne zaman alnd, buradaki eitimini ne zaman tamamlad malum deildir. Nashun ilk eseri olan Cemll-kttb ve Kemlil-hssbn Osmanl mparatorluunda maliye ve muhasebe kaytlarnda kullanlan Divan Rakamlarn katiplere retme amacn tamas13 ve Mustafa linin Matrakdan Kalem-i dvn hatttlarnn mukaddemi eklinde bahsetmesi14 onun katiplik yapm olabileceini dndrmektedir. 1520 tarihinden nce Msra giderek silahrln sergileyen Nashun buraya hangi vazifeyle gitmi olduuna dair de bir bilgi mevcut deildir. 1529da ehzadelerin snnet treninde sergiledii harp teknikleriyle padiahn beenisini kazanan Nasha silahrlerin reisi olduuna dair bir berat verilmitir.15 Osmanllarn 1533 tarihinde Safeviler zerine dzenledii Irkeyn seferine katlan ve bu seferin tarihini kaleme alan Matraknn, baka bir eserinde 1537 ylnda dzenlenen Korfu seferinin menzillerini zikretmesine ramen16 bu sefere katldna dair bir gr kuvvetle ileri srlememektedir. Nash, bu eserinde kendisinden Matrk Nash Bey eklinde bahsetmekte ve Mehmed adndaki olunun Sa ble alndn ifade etmektedir.17 1538 ylnda dzenlenen Karabodan seferi ile 1542de klan Siklo seferlerine ait eserler vcuda getirmesine ramen ilk sefere katlp katlmad ikincisine ise padiahn m yoksa Hayreddin Paann m

A.g. e., s. 2. Bu deerlendirme Nasuhun Umdetl-hisb adl eseri iin yaplmtr. Bkz. Halil Sahilliolu, Divan Rakamlar, DA, c.IX, s. 435. Ancak Umdetl-hisbn, Cemll-kttb ve Kemlilhssbn geniletilmi hali olmas sebebiyle bu deerlendirme Cemll-kttb iin de geerlidir. Umdetl-hisbn, Cemll-kttbn geniletilmi versiyonu olduu hakknda Bkz.: Yurdaydn, a. g. e., s. 17. 14 Bkz.: 27 nolu dipnot. 15 Bu bertn metni iin Bkz.: Yurdaydn, a. g. e., s. 70-71. 16 Matrak Nasuh, Sleymn-nme (Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn), vr. 297b-302a. 17 A. g. e, vr. 297b.
13

12

XXIII

maiyyetinde katld henz vuzuha kavumamtr.18 16. yzylda harp sanatna dair yazlm bir eserde19, onun hayatta olduuna iaret eden bir temenniyle Matrakdan Nash Aa eklinde bahsedilmesi20 ve Nashun Elkas Mirzann h.954/m.1547 ylnda padiahn huzuruna karlmas hakknda kulland ifadeler21 onun Aalk grevinde bulunduunu dndrmektedir. Eserindeki bilgilere nazaran 1551 tarihinden sonra hayatta olduu kesin olarak bilinen Nashun,22 1560 hatta 1561 tarihlerinde de hayatta olduuna dair karinelerin mevcudiyeti belirtilmekte23 ise de bunlarn shhatli olduunu syleyebilmek u an iin g grnmektedir. Zira bu karineler ya da yorumlarn isnat edildii kaynaklardan olan Nashun matematie ait eserleri24 ve bunlarn nshalar zerinde henz ayrntl almalarn mevcut olmamas, dier bir kaynak olan Rstem Paaya atfedilen eserlerin Nashun kaleminden kp kmad hususunun aratrmaya muhta olmas25 mezkur grn ihtiyatla karlanmasn gerektirmektedir. Nashun 1561de hayatta olduu fikrinin devam olarak Sicill-i Osmnde Nash Kethd, merdan olup 971 Ramaznn on altsnda fevt olmutur eklindeki kaydn Matrakyla alakal olduu ve bundan dolay onun 1564te ldnden phe edilemeyeceinin belirtilmesi26 tahmin olarak adlandrlmaldr. Grld zere bu kaydn Matrak Nashtan bahseden hibir yan yoktur.
Bkz.: Baz Eserleri zerine Notlar ksmna. Eser hakknda Bkz.: Matrakl Hakknda blmne. 20 A. g. e, vr.102a. 21 Mrz-y r-itihr yarendas vech-i memr zere dvn- sadet-ayna varup eref viricek biesmhim malm Bb- sadet Aalariyle vzer-y devlet dn ve mrn- pdih- ry-i zemn istikbl ile nine dp iczet ile ier girdkde yin-i h ve tezyn-i ehinh zere. Bkz.: Matrak Nasuh, Sleymn-nme, stanbul Arkeoloji Ktp. Nr. 379, vr. 77b-78a. 22 Nasuh, British Museum Or. 12879da kaytl Cmit-tevrh adl eserinde Taberi Tarihinin tercmesi bittikten sonra yazmaya devam ederek Ouz Han devrinden 1551 tarihine kadar gelen eserler kaleme aldn zikretmektedir. Bkz.: Menazil, s. 21. 23 A. g. e, s. 9-10. Bu gr, Nasuhun Umdetl-hisb adl eserinin Sleymaniye Ktp. ehid Ali Paa nr. 1987de kaytl nshasnda ondan shib-i telf merhm muharrir ki eklinde bahsedilmesine karn ayn eserin Evahir-i Ramazan 967/Haziran 1560 tarihinde istinsah edilmi nshasnda (Nuruosmaniye Ktp. Nr. 2984) ondan merhum diye bahsedilmemesinden ve Rstem Paaya atf edilmi olup 1561 ylna kadar gelen eserin Nasuh tarafndan yazldnn kabulnden kaynaklanmaktadr. 24 Bkz.: yuk. 25 Bkz.: Rstem Paa ve Ona Atfedilen Eserlerle lgisi ksmna. 26 Menzil, s. 30. Nashun, vefatna yakn Istabl- Amire kethdalnda bulunmu olabilecei belirtilmektedir. Bkz.: Yurdaydn, Matrak Nasuh, s. 144. Bu tahminin, Nashun eserlerinde ska bahsettii ve resmettii menziller ile seferler srasnda temin edilen iae hakknda verdii bilgilerden kaynakland sylemek yanl olmayacaktr. Ancak bu hususu teyit edecek salam bir karine henz mevcut deildir.
19 18

XXIV

3. Matrakl Hakknda

eitli versiyonlar olup imir aacndan yaplm sopalarla oynanan temelde ise eskrime benzeyen Matrak Oyununun mucidinin Nash olduu ve bundan dolay Matrak lakabyla anld ynndeki deerlendirmelerin27 shhati, isnat edildii kaynaklar incelediinde pheli duruma dmektedir. Nitekim bu iki kaynaktan ilkinin mellifi olan Gelibolulu Mustafa li eserinde Nashun matraklarn anl stad olduunu28, Mstakimzde ise Nashun matrak oyununun mucidi olabileceini ifade etmektedir.29 Nashun matrak oyununun mucidi olduuna dair ilk eserde bir bilgi, ikinci eserde ise kesin bir ifade mevcut deildir. Bununla beraber Nashtan daha nce Matrak lakabyla anlanlarn olmas30, 1529 tarihinde Kanuni Sultan Sleymann oullar ehzade Selim, Mehmed ve Mustafann At Meydannda yaplan snnet treninde sergiledii gsterilerle padiahn beenisini kazanan Nasha verilen bertta onun akranlar arasnda hret bulduu31 ifadelerinin yer almas ve harp sanatlar hakknda kaleme alnm olup tahribata uram olmas nedeniyle mellifi ve ismi tespit edilemeyen buna karn barndrd karineler nda Nashun hayatta olduu dnemde yazld anlalan eserde32
Yurdaydn, Matrak, s. 2, 4. Eserde Nasuhla ilgili pasajn tamam u ekildedir Lkin vilyet-i Rmdaki Kalem-i dvn hatttlar ki slb- Acemi tamm tayr eylemilerdr amm okunmas sn resm heyetle nakl-i dil-pezr itmilerdr ki ol grhun mukaddemi yan ki pv-y akdemi Matrk Nashdur ki ol tarzn mcidi ve matrkbzlarun std- mcididr.. Gelibolulu Mustafa li, Menkb- Hnervern, stanbul 1926, s. 61. 29 Rmda Matrak Nash dimekle arf eb yan dvn yazanlarn eyym- Sleymn Hnde serdefteri ve krmada dahi hnervernn muteberidir. Malebe-i matrakn dahi mcdi olabilirdi. Mstakim-zde Sleymn Saadeddin, Tuhfe-i Hatttn, stanbul 1928, s. 568. 30 Matrak lakabyla anlan shak Bey iin Bkz. Mehmed Sreyya, Sicill-i Osmn, c. I, stanbul 1308-1315, s. 324. 31 Nasuhun Nuruosmaniye Ktphanesi nr. 2984de bulunan Umdetl-Hisb adl eserinin vr. 173a174bsinde yer alan bertn metni iin bkz. Yurdaydn, Matrak, s. 70-71. Ayn hususu k elebide zikr eder cmleden Matrk Nash ki fenn-i lub- matrkda akrnna glib. k elebi, Meir -uar or Tezkere of k elebi, by G. M. Meredith Owens, London, 1971, vr. 158. 32 Bu eser Atatrk Ktphanesi Muallim Cevdet Yazmalar nr. O.50de bulunmaktadr. Mellifin, Kzn Hnn icat etmesinden dolay Nverd-i Kzn ad verilen harp tekniklerinden bahsederken bu ilmin, stadlar tarafndan ihya edilmeini belirtikten sonra padiahn (Kanunnin) kendisine bu konulara dair baz kitaplar verdiini ve kendi eline geen Arapa kitaplar ise Hssa tabblerden Eehr Mehmed eleb bn Bakkla tercme ettirdiini ifade etmitir. Bkz.: vr. 90a-b. Mellifin, tatbik edenlerin drt ayr halka eklinde sralanmalarndan tr Nverd-i Kzn- erba eklinde zikrettii bu tekniin, hayatta olduunu gsteren bir temenniyle Aa diye tavsif ettii Nasuhun telifi olduunu
28 27

XXV

onun oyunlarnn telif ifadesiyle nitelendirilmesi33 Nashun bu oyunun mucidi olmadn gstermektedir. Matrak oyununun aslen ne olduunun tespiti yukardaki konunun daha iyi anlalmasna katkda bulunacaktr. Lgat manas olarak sopa, denek ve talimci ii anlamlarna gelen Matrak, imir aacndan yaplan sopa olup34 oyunda kl yerine kullanlmaktayd.35 Bundan dolay sopann ad oyunun adna dnm ve kaynaklara da bu ekilde gemitir. Ancak Osmanl mparatorluunda dzenlenen enlikleri izlemi olan yabanc seyyah ve elilerin tuttuklar kaytlar36 gerekse Matraklarn resmedildii minyatrler37 incelendiinde oyuncularn elinde bu sopadan baka kalkan yerine kullanlan kk yastklarn mevcudiyeti ortaya kmaktadr38 ki bu da Matrak kelimesinin, oyunun tamamn temsil etmeini gstermektedir. Nashun harp sanatlarna dair yazd Tuhfetl-guzt39 adl eserinin konularn gz nnde bulundurmann belirtilen hususun anlalmasna yardmc olabilecei sylenebilir. Eserini be ana blmden oluturan Nash, birinci faslda yay ve okun, ikinci faslda klcn, nc faslda topuzun, drdnc faslda ise gnderin ortaya k, geliimi ve bunun kullanm tekniklerinden bahsetmektedir. Beinci faslda zikr edilen snnet treninde sergiledii ki Kale Oyununa ayrmtr. ki Hisar- Kerr Ferr adn verdii bu oyunun on yedi tekniini, karlkl duran iki kaleden nce kl sonra topuz akabinde mzrak kullanan askerler ve son olarak kan okular tatbik etmitir.
belirtmesi, stadlar tarafndan harp tekniklerinin ihyasna gayret gsterilmediinin zikrinin Nasuhun daha ge yazd eserlerde, lakab olan Matrak ifadesini evksiz kullanmasyla paralellik arzetmesi ve Arapa kitaplar kendisi iin tercme ettiini syledii Mehmed elebnin h. 970/m. 1561 tarihlerinde lm olabilecei eserin 16. yzylda yazldn gstermektedir. Eserin kesin yazl tarihi hakknda bir ey sylenemese de eldeki karineler bunun takriben 1550 yllarna doru yazlm olduunu dndrmektedir. Eserin dier bir zellii de harp teknikleri hakknda Nasuhun Tuhfetlguzt adl eserinden ziyadesiyle mufassal ve kymetli bilgiler ihtiva etmesidir. Nasuhun, eserinde zikrettii ki Kale oyununu tatbik edecek askeri gruplarn nasl dizilip hareket edeceklerini gsterir izimlerin aynlarn bu eserde de grmek mmkndr. Bunlardan baka dier tekniklere ait izimlerde eserde yer almaktadr. Bu izimlerin ise kl, kalkan ve grz gibi silahlarn kullanm tekniklerinin hem teorisini hem de tatbikini gstermektedir. Eserde yer alan minyatrler harp aletlerinin at zerinde kullanmlarn tasvir etmektedir. Ancak bunlardan bazlarnn ya zeri karal ya da bir blm yrtk durumdadr. Mehmed eleb iin Bkz.: Sreyya, Sicill, c. IV, s. 117. 33 A.g. e, vr. 90a-b. 34 Yurdaydn, Matrak, s. 2. 35 zdemir Nutku, IV. Mehmetin Edirne enlii (1675), 2. bask, Ankara 1987, s. 104. 36 A. g. e, s. 103-104. 37 1582 Surname-i Hmayun Dn Kitab, haz. Nurhan Atasoy, stanbul 1997, s. 116-117. 38 Kalkan yerine kk yastklarn kullanldna dair Bkz.: Nutku, a.g. e, s. 104. 39 Matrak Nasuh, Tuhfetl-guzt, Sleymaniye Ktp. Esad Efendi nr. 2206.

XXVI

Ancak matraklktaki maharetinden dolay hret bulan Nashun eserinde ne matrak kelimesinden ne bu adla var olan bir oyundan bahsedilir. XVI. yzylda yazlm olan bir layihada yayak olanlarn matrakl, sipahi olanlarn ise cndilii renmesininin elzem olduunun belirtilmesi40 Matrakln, cndiliin mukabili olduunu dndrmektedir. Bu ayrmn ise at ve atn, var olan tekniklerde kullanlp kullanlamamasndan kaynakland sylenebilir. Burada yaplan ayrma karn Nashun, bahsi geen eserinde ok atmann, at, kl, kalkan, topuz ve gnder kullanmann mukaddimt- cihad41 ve silahrlk ilminin vesle-i lub u hurb42 baka bir eserinde ise Siph olanlarndan slb- hurb- ktl ve lub- durb- cidl ve istihdm- ermiha fenninde izhr- mahret ile beynel-akrn vel-emsl mrn-ileyh bil-benn olan bahdrn- nmdr ve mbrizn- krzrlardan yz nefer kimesne eklindeki ifadelere yer vermesi43 onun bu ayrma gitmediini aksine bunlar harp sanat bir dier ifadeyle Silahrlk ad altnda birletirdiini gstermektedir. Ayn zamanda bu ifadeler onun Tuhfetl-guzt adl eserinde matrak oyunu yerine neden silahrlkten bahsettiine de anlam kazandrmaktadr. Kaynaklarda lubet-i matrak, lub- matrak eklinde zikredilen bu oyunun aslen Nashun ifadeleriyle belirtmek gerekirse lub- durb- cidl ve lubet-i esliha olduunu sylemek mmkn grnmektedir. Bu daha sade bir dille harp ve harp aletlerini kullanm teknikleri eklinde ifade edilebilir. Zikredildii zere trenlerde klc temsil eden ve matrak ad verilen sopa ile kullanlan yastk eslihay bunlarla yaplan hareketler ise lubeti ksacas bunlar lubet-i eslihay ifade etmektedir. Nasha verilen bertta kendisinin Nash- Silh slb-u hurb- silh ve lub-
Yaar Ycel, Osmanl Devlet Tekiltna Dair Kaynaklar (Kitabu Meslihil Mslimn ve Menfiill- Mminn), Ankara 1988, s. 99. Meslihl-mslimninin ihtisap kaydnda yer alan h. 1053 tarihine ve aada bahsedilecei zre eserde hakknda ksa bir bilgi verilen Yahy Efendinin h. 18 Zilhicce 1053/8 ubat 1644te len eyhlislam Yahy Efendi olduuna istinaden eserin 17. yy. da yazldnn belirtilmesi (bkz.: a. g. e., s. 59-60) ihtiyatla karlanmaldr. Mellifin, Sultan Selm Hnzamnnda Msr seferinde arkeslern drlarn gret itdmzde ifadeleriyle kendisinin Msr seferine katldn bildirmesi ve yine eserin baka bir yerinde (bkz.: s. 108) Hliy bir kfir alayu alayu Beik-tanda Yahy elebi Efendinn yanna varup eyitmi kim szleriyle bahsettii Yahy Efendinin, Kanun dneminde yaam Beikta Yahy Efendi namyla bilinen Yahy b. mer olmas ve Yahy Efendinin Zilhicce 978/Nisan-Mays 1571 ylnda lm olmas eserin bu tarihten nce yazldn gstermektedir. Yahy Efendi hakknda bkz.: Nevzde At, akaik-i Numaniye ve Zeyilleri (Hadaikul-hakaik Fi Tekmileti-akaik), haz. Abdlkadir zcan, stanbul 1989, c. II, s. 148; Sreyya, Sicill, c. IV, s. 633. 41 Matrak, Tufetl-guzt, vr. 3b. 42 A. g. e, vr. 2b. 43 Matrak, Matla- Dsitn, vr. 273b-274a; Menzil, s. 277.
40

XXVII

durb- rimhda std- hnerver44 eklinde tavsif edilmesi de bahsi geen hususu teyit eder niteliktedir. Oyun manasna gelen lubet kelimesi neden Nash tarafndan harp aletlerinin kullanm tekniklerini ifade etmek iin kullanlmtr veya neden matraklk dier kaynaklarda lubet kelimesiyle tavsif edilmitir? Nash Tuhfetl-guzt adl eserinde ok atmann, at, kl, kalkan, topuz ve gnder kullanmann mukaddimt- cihd, cihadn ise Hz. Peygamberin sanat olduunu45 ve muharebe ilminde onun snnetinin kavlen, filen ve azmen ekilde bulunduunu zikretmektedir.46 Nash, Hz. Peygamberin kavlen snnetini onun u hadislerini zikrederek belirtir; Sad bn Vakksn ashabn nne geerek ok atmas zerine Hz. Peygamber onun yanna vararak sizn zernize olsun ok atmak kim ol sizin hayrlu oyunnuzdur, ok ve kl oynayan Esleme kabilesinden bir cemaatin yanna giden Hz. Peygamber aceb ne gkek oyundur dedi ve ashab bundan sonra saff olup harp aletlerini talim etmeye balad.47 Hadislerde ok ve kl gibi harp aletlerinin kullanmnn oyun yada lubet kelimesiyle tavsif edilmesi hususiyeti harp sanatlaryla ilgili eserler kaleme alan melliflerce aynen korunmu grnmektedir. Aslen harp ve harp aletlerinin kullanm tekniklerinin bir ksmnn sergilenmesinden ibaret olan matraklnda lubet-i matrak eklinde anlmas bu hadislerdeki tavsiflerden kaynaklanm grnmektedir. Osmanl mparatorluunda yaplan enliklerde marifet sahiplerinin hnerlerini sergiledikleri ortamda -tpk cndilerin gsterdii teknikler gibi- padiahn asker kullarndan olan ve matraklar adyla zikredilen topluluk da tabii olarak marifetlerini ksacas harp ve harp aletlerini kullanm tekniklerini sergilemek durumundayd. Anlald kadaryla enliklerde var olan tekniklerin bir ksm sergilenmekte ve bu bendlerin ya da tekniklerin sergilenmesinin hem bir gsteri olarak dnlmesi hem de bir kazann olumamas iin harp aletlerini temsil eden muhtelif aralar kullanmaktayd. 16. yzylda bu eklini koruyan Matrak oyunun sonraki dnemlerde baz deiiklere urad anlalmaktadr. Bu yzylda oyunu

44 45

Yurdaydn, Matrak, s. 71. Matrak, Tuhfetl-guzt, vr. 3b. 46 A. g. e, vr. 5b. 47 A. g. e, a. y.

XXVIII

renip renmemek askerlerin kendi tasarruflarnda olduu halde48 17. yzylda Matraklk asker snf dndan kiilerin yapt bir meslek haline gelerek onlarn bir esnaf grubu eklinde tekilatlanmalarna neden olmu grnmektedir.49 Harp silahlarnda yaanan geliim ve deiim bu oyunun mahiyetinden uzaklap 19. yzylda tamamen bir dans ekline50 dnmesine yol am olmaldr. Aslen Silahrlk tekniklerinin bir ksmnn sergilenmesinden ibaret olan ve klc temsilen kullanlan sopann ismine nazaran Matrak eklinde adlandrlan bu oyunun mucidi phesiz Matrak Nash deildir. Nashun matrak lakabyla anlmas onun var olan tekniklere yenilerini eklemesi ve bunlar iyi icra etmesinden kaynaklanmaktadr. Mezkur snnet treninde sergiledii tekniklerle beeni kazanmas ve verilen bert bu lakabn kendisiyle zdelemesini salamtr.

4. Baz Eserleri zerine Notlar

lk eserini 1517 ylnda matematik alannda vcuda getiren Matrak Nash daha sonra Kanun Sultan Sleymnn emriyle Taberi tarihini Mecmat-Tevrh adyla Trkeye tercme etmeye balam (1520) ve bunun ikmalinden sonra 1551 ylna kadar gelen Osmanl tarihine ait eserlerini kaleme almtr.51 cilt olan bu tercmesini ne zaman tamamladna dair kesin bir bilgi bulunmamaktadr. Ancak bu tercmenin nc cildinin sonunda Osmanllarn zuhuru ve Karacahisar zabt etmelerine dair yazd ksa blmde52, Haddnin h. 930/m.1524 tarihinde tamamlad manzum Tevrh-i l-i Osmn adl eserinden iktibas ettii nazmlara yer vermesi53 onun bu tercmeye ait birinci ve ikinci cildi 1524 tarihinden nce son cildini ise bu tarihten bir mddet sonra ikmal ettiini dndrmektedir. Haddnin
Ycel, a. g. e, a. y. Nutku, Edirne enlii, s. 103-4. 50 Sultan Abdlmecid dneminde sarayda Matrak oyunu namyla yaplan dans hakknda Bkz.: Mehmet Zeki Pakaln, Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, c. II, stanbul 1993, s. 422. 51 Menzil, s. 4. 52 Sleymaniye Ktp. Fatih kol. Nr. 4278. 53 Hadd, Tevrh-i l-i Osman (1299-1523), haz. Necdet ztrk, stanbul 1991, s. 43.
49 48

XXIX

eserini daha ge bir tarihte grm olaca hususu Nashun vcuda getirdii bir ok eserin mevcudiyeti ve bunlar yazmaya hasrettii vakit gz nne alndnda daha uzak bir ihtimal olarak kalmaktadr. Trh-i Sultn Byezid ve Sultn Selm54 ile Trh-i Sultn Byezid55 adyla bilinen eserler ilerinde mellif veya melliflerinin kim olduuna dair bilgiler tamamaktadr. Ancak iki eserin, - ikinci eserde bulunan minyatrler dnda - II. Byezid devri zerinde duran ksmlarnn ok az saydaki kelime ve cmle farkllklar haricinde ayn oluu, bunlar tek kiinin yazdn gstermektedir. Trh-i Sultn Byezid ve Sultn Selm adl eserin varak 185bden itibaren balanlan Kanunnin clusuyla ilgili hadiselerin Nashun ayn padiah devrini anlatt Sleymn-nmesinin giriinde yer almas bahsi geen iki eserin de onun olduunu gstermektedir.56 Matraknn birinci eserinde bahsettii II. Byezid devri olaylarn mstakil minyatrl bir eser haline dntrd ya da minyatrl nshada yazdklarn Trh-i Sultn Byezid ve Sultn Selme naklettii sylenebilir. Nitekim Nash, 1534 ylnda Kanunnin kt Irkeyn seferini anlatt minyatrl Mecm- Menzil adl eserindeki malumat kk farklar haricinde Sleymnnmesinin Kanun dneminin 1520-1537 yllar zerinde duran ilk blmne kaydetmi durumdadr. Bu eserlerin mellifi hakknda bir isim ileri srlemeyecei dolaysyla anonim tarihler snfnda yer almas gerektii ynndeki grn57 Trhi Sultn Byezid ve Sultn Selm adl eserin btnn dikkate alnmamasndan kaynakland anlalmaktadr. Bu eserlerde Sultan Selimin ehzadelii dnemi olaylar anlatlrken onun padiah iin kullanlan sfatlarla anlmas, mcadeleye giritii dier ehzadelerin taraftar olan devlet adamlarnn eletirilmesi ve babasyla giritii saltanat mcadelesi srasnda Mevlana Nureddin vastasyla yapt mzakerelerin yer almas eserin mellifinin, ehzade Selime yakn birisi olabilecei ve bununda ilk eserini
British Museum Add. 23.586. Eser 190 varaktr. TSMK Revan 1272. Eser 82 varaktr. 56 Menzil, s. 17-8. 57 Faruk Sylemez, Anonim Tevrh-i l-i Osman (1481-1512), Baslmam Doktora Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Kayseri 1995, s. 18, 20, 285. Tezde British nshasnn II. Bayezid devrine ait blmyle Revan nshasnn kyaslanmasndan oluan bir metin tesis edilmitir.
55 54

XXX

Sultan Selime takdim etmi olan ve ona yaknlyla bilinen Nashun durumuna uyduu58 yorumlarna yol amtr. Ancak Nashun eserinin padiah tarafndan beenilip beenilmedii, onun padiaha yakn olmasn tesis edip etmedii konusunda hibir ciddi bilgi mevcut deildir. Esasen Matraknn eserinin kaynan tespiti bu deerlendirmelerin gereksizliini ortaya karmaktadr. Nitekim Nashun, shk elebnin Selm-nme59 adl eserini manzum ksmlarn gz ard ederek neredeyse tamamna yaknn kendi eserine aktarmas60 buradaki malumatlarn Nashun kendi mahedeleri olarak nitelenmesine ve padiahla yakn ilikisi olduu deerlendirmelerine yol amtr. Bu husus Nashun kaynaklar kullanma metodu hakknda yaplan deerlendirmelere de sirayet etmitir. Trh-i Sultn Byezid ve Sultn Selm adl eserin mellifin el-kssa ve sehyif-i rzgrda merkum olan kasas ve ahbra shib-i vukuf olanlardan rivyet olunur ki ibarelerini kullandktan sonra kaynaklardan alnt yapmaya baladnn belirtmesi61 ihtiyatla karlanmaldr. Zira bu zellikler shak elebinin Selm-nmesine aittir.62 El-kssa ve dier ifadenin Trh-i Sultn Byezid ve Sultn Selmde yer almas bu tabirin Nashun belirtilen mehazdan yapt iktibaslar iinde bulunmasndan ileri gelmektedir. II. Byezid devrini Enderunda talebelikle geirdii ve ilk eserini Sultan Selim dneminde yazm olduu belirtilen Nashun bu seferlere katlmad halde Trh-i Sultn Byezidda mevcut Kili, Akkirman, nebaht, Moton ve Gleke ait minyatrleri nasl izdii sorusunun63 benzeri mellifin Trh-i Feth-i Siklo Estergon ve stolnibelgrd adl eseri iinde geerlidir. Kanunnin 1543 tarihinde kt Siklo seferini konu ettii bu eserinde Hayreddin Paann donanmayla urad yerlerle padiahn getii menzillerin minyatrlerine yer veren Nash, Hayreddin Paann 12 Muharrem 950/17 Nisan 1543 tarihinde donanmayla

Menzil, s.18. ehabeddin Tekinda, Selm-nmeler, Tarih Enstits Dergisi, sy. I, stanbul 1970, s. 200-201; Burhan Keskin, Selm-nme (shk b. brhm), Baslmam Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir 1998. 60 ki eserin birbirine tekabl eden ksmlar iin Bkz.: Sylemez, a. g. t., s. 156-284. Keskin, a. g. t., s. 9-165. Bu tez tanzim ve okuma problemlerine karn iki eser arasndaki benzerlikleri tespit etmeyi salayacak niteliktedir. 61 Sylemez, a. g. t., s. 40, 42. 62 Eser hakknda genel olarak Bkz.: Keskin, a. g. t. 63 Bkz.: Sylemez, a. g. t., s. 18.
59

58

XXXI

stanbuldan ayrldn64, padiahn ise 18 Muharrem 950/23 Nisan 1543te Edirneden Filibeye hareket ettiini belirtmekle65 beraber kendisinin Hayreddin Paayla birlikte sefere katldn ima eden ifadeler de serdetmitir.66 Bu cmleden olarak Nashun, donanmayla uranlan yerlerin minyatrlerini izmesi gayet tabii grnmektedir. Ancak bu durumda onun padiahn getii menzilleri nasl izdii meselesi ortaya kmaktadr. Nashun, Mecmat-Tevrhin son cildinde olduu gibi Trh-i Sultn Byezidda da Haddnin eserinden nazm paralarna yer vermesi67 bu eserini ge bir tarihte kaleme aldn gstermektedir. Zikredilen sebeplerden tr Trh-i Sultn Byezidla Trh-i Feth-i Siklo Estergon ve stolnibelgrdda bulunan minyatrlerin nasl izildii sorusuna kesin bir cevap verebilmek imdilik mmkn grnmemektedir.

5. Rstem Paa ve Ona Atfedilen Eserlerle lgisi

Kanun dneminin maruf sadrazamlarndan Rstem Paann Tevrh-i l-i Osmn adl baz eserlerin mellifi olarak gsterildii bilinmektedir. Bununla beraber sz konusu eserler zerine yaplan almalarda bunlar yazan kiinin Rstem Paayla yakn ilikisi olan Matrak Nash olabilecei ileri srlmtr.68 Bu hususu ieren almay yapan Hseyin Gazi Yurdaydnn, eserler ve Matraknn Rstem Paayla olan ilikisi hakknda verdii bilgileri ve mevcut grlerini yle zetlemek mmkndr: Kanunnin 1548 ylnda ran zerine dzenledii seferin tarihini kendi ifadesiyle Rstem Paann tevecchne nail olabilmek maksadyla kaleme alan Matrak Nashun bu eseri Marburg Staatsbibliothek Hs. Or. Oct. 955de kaytl
64 65

Matrak Nasuh, Trh-i Feth-i Siklo ve Estergon ve stolnibelgrd, TSMK Hazine 1608, vr. 17a. A. g. e, vr. 37a-b. 66 A. g. e, vr. 20b-21a. 67 Hadd, a. g. e., s. 44. 68 Menzil, s. 25.

XXXII

bulunmaktadr. Matrak, ismini burada matrak oyunun da hret bulan Nash eklinde kaydetmitir. Eserinde, devrin padiah Kanunnin clusundan Evahir-i Zilhicce 954/Ocak-ubat 1547 ylna kadar gerekletirdii on gazasn yerli yerinde yazm olduunu belirten Nash, bu seferde geilen menzilleri zikretmi ancak minyatrlerini izmemitir. Bu eser Rstem Paa iin yazlm mstakil bir eserdir. stanbul Arkeoloji Mzesi Ktphanesi nr. 379da bulunan ve 1543-1551 yllar vakalarn ieren Nashun dier eserinde ehzade Mustafayla babas Kanunnin Sivasta grmelerine dair kaytlarn bir ksm karalanm olmasna mukabil Marburg nshasnda byle bir durum sz konusu olmamtr. Arkeoloji nshasndaki kaytlarn ehzade Mustafann h.960/m.1553 ylnda ldrlmesinden sonra bizzat Nash tarafndan karalanm olabilecei hususuna daha nce temas etmitik. Mecmat-Tevrhin* birinci cildine tekabl eden ciltlik muhtasar tercme British Museum Or. 12.879da bulunmaktadr. lk cildin serlevhasnda CmitTevrh ismi bulunmaktadr. Ayn ciltte Marburgda bulunan eserindeki gibi ismini kaydetmi olan Nash, Rstem Paann iltifat ve tevikleriyle bu ie giritiini belirtmitir. Grld zere Nashun, Rstem Paann iltifatna nail olmak iin yazd ikinci ran seferi tarihinin tesiri grlm ve bu defa Nash, Rstem Paann tevikleriyle Mecmat-Tevrh adn verdii Taberi tarihinin tercmesini muhtasar hale getirmi ve bunu da Cmit-Tevrh olarak adlandrmtr. Ancak CmitTevrhin, Mecmat-Tevrhin ikinci ve nc cildine tekabl eden blmlerine tesadf edilememitir. Ayrca Nash - Cmit-Tevrhin ilk cildinde Mecmat-Tevrh adyla yapt tercme bittikten sonra baz kaynaklardan istifade ederek Ouz Hn zamanndan 1551 ylna kadar gelen tarihi yazdn belirtmitir. Burada Nashun, Rstem Paa ve 1550 ylnda stanbula gelmi olan Elkas Mirzann huzurunda silahrln sergilemesinden tr mkafatlandrld grlmektedir. Rstem Paaya atfedilen Tevrh-i l-i Osmn adl eserlerin nshalarn biri Viyana Nat. Bib. Cod. Mixt. 339da bulunmakta ve h.968/m.1561 ylna kadar

Kanunnin emriyle yapt Taberi tarihinin ciltlik tercmesidir.

XXXIII

gelmektedir. Dier iki nsha ise Cambridge niversitesi Ktphanesi No. 167 (Og. 6. 33)*; No. 168 (Dd. 4.31)de yer almaktadr. Cambridge nshalarndan en fazla vakay ieren nsha h.955/m.1548e kadar gelmektedir. Viyana nshas 1923 ylnda Ludwig Forrer tarafndan ksmen Almancaya tercme edilmitir. Forrer, bu eserin mellifinin kesin bir ekilde Rstem Paa olduunun ileri srlemeyeceini belirtmitir. Bu eserin Rstem Paaya ait olduunu gsteren kayt ise Tevrh-i Rstem Paa bit-tamm. Sahh nshadur - rahmetllhi tel - Kitb- Trh-i l-i Osmn telf-i Rstem Paa yeserallh m-ye mn eklindedir ki buda byk ihtimalle muahhar bir ilavelerdir. Tevrh-i Ouz Hn ve Cengiz Hn ve Selukiyn ve Osmniyn bal varak 1bde yer almaktadr. Forrerin de belirttii zere bu nsha ayr mstensih tarafndan yazlmtr. Eserin 186. varana kadar olan ksm Rstem Paann salnda yazlmtr. Onun hakknda edilen temenniler bunu ak bir ekilde gstermektedir. Varak 248ada benzer temennilerde bulunulmas bu ikinci ksmn da onun salnda tamamlanm olduunu gsterir. Bu ksmda ehzade Byezid hakknda kullanlan temenniler bu blmn onun 1561 tarihinde ldrlmesinden hatta denilebilir ki 1559 ylnda rana kamasndan nce tamamlanmtr. Drdnc birisi varak 151b ve 152ay yazmtr. Varak 275e kadar olan ksmda ayn kii tarafndan yazlm kenar notlar vardr. Forrerin dedii gibi bu kii btn nshay gzden geirmitir. Varak 275-293 arasn tekil eden nc blm ise yazmada belirtildii zere h.980/m.1571-1572 tarihinde istinsah edilmitir. Fatih Sultan Mehmedin lmne kadar yazlan ksmlar iin Tevrh-i l-i Osmn, Muhiddin Cemalnin Tevrh-i l-i Osmn ve zellikle Nerinin Cihn-nms mehaz olarak kullanlmtr. Belirtildii zere varak 1adaki kayt muahhar olduundan eserin mellifinin Rstem Paa olduunu delillendiremez. Bu konu hakknda nemle belirtilmesi gereken bir husus ise eserdeki Rstem Paayla alakal kaytlardr ki bunlar eserin yazarnn Rstem Paa olabileceini ima etmekten dahi uzaktr. Eserde, yazar olarak gsterilen Rstem Paann 28 evval 968/11 Temmuz 1561 tarihinde ld kaytldr. Bu da Rstem Paann eserin mellifi olamayacana iaret eder. Bununla beraber eserin varak 278asnda ehzade
*

Mikrofilmi iin bkz. Sleymaniye Ktphanesi Mikf. Ar. Nr. 2069. Arivdeki fite bu mikrofilmin Camb. Un. No. 167 (Og. 6. 33)de bulunan esere ait olduu belirtilmitir. Fakat eserin iinde Camb. Un. 99- 6.33 (4.31) eklinde bir kayt bulunmaktadr.

XXXIV

Mustafann babas Kanun tarafndan 960/1553 ylnda ldrtmesinin Rstem Paann fitne ve kizbiyle vcut bulduunun yazl olmas belirtilen hususu teyit eder. Zira Rstem Paann yazd eserde kendisi hakknda bu ifadeye yer vermesi dnlemez. te bu sebeplerden Rstem Paay bu eserin yazar kabul etmek imkanszdr. Eseri bir yere kadar Rstem Paann, geri kalan ksmnn ise bakas tarafndan yazlm olabilecei fikride pek kabule ayan deildir. nk eserin ba taraf Nashun ilgili eserlerinin zeti mahiyetinde olup satr satr benzerliklerde sz konusudur. Bu konuda son bir ihtimal olarak sylenebilecek ey Rstem Paann Nashun eserinden bu nshay istinsah etmi olabileceidir. Ancak Nashun, Rstem Paa iin kaleme ald Cmit-Tevrhin nshalarnn elimizde bulunmas bu durumu da pheli klmaktadr. Zira British Museum Or. 12.592de bulunan ve Rstem Paaya atfedilen yeni bir nsha durumundaki eserin vr. 27bsinde, Mecmat-Tevrhin son cildinde Osmanllarn zuhuru hakkndaki ksmn aynen yer alm bulunmas da Viyana nshasnn Nashun kaleminden km olacan kuvvetlendirmektedir. Bu vesile ile u da belirtilmelidir ki Kanun dneminin sadrazamlarndan Ayas Paaya atfedilen tarih de Rstem Paaya atfedilenden farkszdr. Paris Nat. Bib. 54de kaytl yazma da Rstem Paaya atfedilen eserin 932/1526 ylna kadar gelen bir nshasdr.69 Yukarda zetlenmeye allan bilgiler ve grler Nashun eserleriyle ilgili baz deerlendirmeler yaplmasna imkan tanmaktadr. Nashun Marburg nshasnda mevcut ifadesine nazaran Mecmat-Tevrh adl tercmeyi, Trh-i Sultn Byezid ve Sultn Selm, Trh-i Sultn Byezid, Mecm- Menzil, Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn, Trh-i Feth-i Karabudn ve Trh-i Feth-i Siklo adl eserlerini 1547 tarihine kadar tamamlam olduu kesin olarak anlalmaktadr. Nashun kendi kaleminden kan bir msvedde durumunda olan Arkeoloji ktphanesindeki yazma 1543-1551 yllarn havi olup Nashun 1551 ylna kadar gelen tek eseri durumundadr. Nashun, Marburg nshasnda 1547ye kadar olan tarihi yazdn belirtmesi onun Arkeoloji nshasnn 1547 ylna kadar gelen ksmn bu eserden nce tamamlam olduunu gstermektedir. kinci ran seferinin, 1 Muharrem 955-26 Rebiylahr 956/11 ubat 1548-23 Mays 1549 tarihleri arasnda
69

A. g. e, s. 16-17, 20-25.

XXXV

vuku bulmu olmas Nashun, Marburg nshasn Mays 1549dan sonra kaleme alm olduuna iaret eder. Matrak, Cmit-Tevrhin ilk cildinde 1551 ylna kadar gelen olaylar yazdn belirttiine gre Arkeoloji nshasnn 1547-1551 yllarn ihtiva eden ksmn Marburg nshasndan sonra Cmit-Tevrhten nce yazp tamamlamtr. u halde Cmit-Tevrhi de 1551den sonra yazmaya balamtr. Bununla beraber ikinci ran seferi zerine yazd eser sayesinde Rstem Paayla ciddi bir yaknlk kuran Nashun, Kanunnin, hakknda birtakm dedikodular km olan olu ehzade Mustafa ile H.955/m.1548 ylnda Sivasta bir dertleme havas iinde yapt grmeye70 ait eserindeki kaytlar 1553te ehzade Mustafann lm zerine paadan ekinerek karalam olabileceinin ima edilmesi ihtiyatla karlanmaldr. ehzadeyle babas arasndaki grme 16 Rebiylahr 955/22 Temmuz 1548de gereklemitir71 ki bu da ilgili kaytlarn Arkeoloji ktphanesinde bulunan eserden daha nce Marburgda bulunanda yer aldn gsterir. Bu eserin etkisiyle Nashu tevik edip Cmit-Tevrhi kaleme almasn salayan Rstem Paann, ehzadeyle ilgili kaytlardan rahatsz olmad daha dorusu bu kaytlarn kendisini rahatsz edecek nitelikte olmad sylenebilir. Aksi takdirde Nashu Cmit-Tevrhi yazmaya tevik etme gibi bir harekete girimesi sz konusu olamazd. Nashun, ehzade Mustafann ldrlmesinde pay sahibi olan Rstem Paann72 bu kaytlardan rahatsz olacan dnerek msvedde durumunda olan eserinde onlarn zerini karaladn ima etmek bu satrlarn Rstem Paa tarafndan daha nce grldne haliyle Nashun saklayacak ifadelerinin bulunmadna nazaran kabul zor grnmektedir. Bu satrlarn kimin tarafndan ne iin karaland hakknda u an kesin bir ey ifade etmenin pek de mmkn olmad sylenebilir. Rstem Paaya atfedilen Tevrh-i l-i Osmnn byk ihtimalle Matrak Nash tarafndan yazldnn belirtilmesi baz sorular da beraberinde getirmektedir. Tevrh-i l-i Osmn Rstem Paa iin kaleme alan Nashun eserde onu sert bir ekilde eletirmesi mmkn mdr? Nashun, eseri paaya takdim etmi olmas
70 71

A.g.e, s. 17. Matrak, Sleymn-nme (Arkeloji Nshas), vr. 87b. 72 ehzade Mustafa vakasyla ilgili genel olarak Bkz.: erafettin Turan, Kanunnin Olu ehzde Bayezid Vakas, Ankara 1961.

XXXVI

halinde bu ifadelere yer vermesi tabii olarak dnlemez. Bu cmleden olarak sylenebilecek ihtimallerden biri Nashun bu eseri muayyen bir yere kadar kaleme ald ve paa hakkndaki menfi ifadelerin, yazd blmde yer almaddr. Bunun kabul halinde ise eserin geri kalan ksmnn kimin tarafndan ikmal edildii sorusu ortaya kmaktadr. Bu husus bir tarafa iddia edildii zere eser tamamyla Nash tarafndan kaleme alnd ise bunu Rstem Paaya takdim etmedii hatta bu srada onun paayla olan ilikisinin inktaya uram olduu sylenebilir. Bununla beraber Tevrh-i l-i Osmnn varak 1asnda bulunan ve muahhar olduu belirtilen ifade de dikkat ekicidir. Burada Rstem Paa hakknda iki ifade kullanlmakta ve birisi onun ldne dieri ise hayatta olduuna iaret etmektedir. Rstem Paann lm olduuna iaret eden bu kaydn, eserin varak 275-293 aras ksmnn 1571-1572 tarihlerinde istinsah edilmi olduu bilindiinden mstensih tarafndan yaplan bir ilave olduu dnlebilir. Bu durum ise -Rstem Paann hayatta olduuna dair kaytta gz nne alndnda- eserin Rstem Paann salnda muayyen bir yere kadar yazldn gsterir. u halde eserin muayyen bir yere kadar Rstem Paa tarafndan yazlm olma ihtimali de ortaya kmaktadr. Ancak Nasha olan tevecchnn benzerini mverrih Murdye de gstererek onun 1543 ylnda klan Siklo seferinin tarihini kaleme almasn salayan Rstem Paann73 bu iki mellif var iken bir eser yazmaya teebbs edip etmeyecei de baka bir hususu oluturmaktadr. Drt mstensih tarafndan istinsah edildii belirtilen ve 1572 tarihlerinde hitam bulduu sylenebilecek Viyana nshas ile Rstem Paaya atfedilen ve stanbul niversitesi Ktphanesi TY. Nr. 2438de bulunan eser arasnda da benzerlikler bulunduu grlmektedir. Bu benzerlikler Viyana nshasnn niversite nshasndan istinsah edilmi olabileceini yada bunun tersinin gereklemi olduunu dndrmektedir. Cambridge niversitesi Ktphanesi No. 167 (Og. 6. 33)de bulunan eserle Nashun Sleymn-nmesinin ilk blm olan eser arasnda da benzerlikler bulunmaktadr. Fakat bunlarn paann eserleri mi yoksa Nashun, onun iin kaleme ald kendi eserlerinin muhtasar m olduunu kesin bir ekilde syleyebilmek ve zikredilen birok nshasnn bunlarn kaleminden kp kmadn tespit edebilmek yaplacak ayrntl bir almaya baldr.
73

Murdnin Rstem Paayla olan mnasebeti iin Bkz.: Hseyin Gazi Yurdaydn, Murad ve Eserleri, Belleten, c. XXVII, sy. 107, 1963 s. 453-466.

XXXVII

Osmanllarn zuhurundan h.956/m.1549 yllna kadar gelen ve 1560 ylnda yazld tahmin edilen anonim bir Trh-i l-i Osmn zerine yaplan aratrmada bu eserin, Nashun Sleymn-nmesi ile benzerlikler tad, bu benzerliin Trh-i l-i Osmnn varak 177bsinde Sleymn-nmenin ise varak 81bsinde anlatlan Osmanl mparatorluu tarafndan Habsburg elisine 1547 ylnda verilen ahidname konusundan itibaren balad, bu halin Trh-i l-i Osmnn bitimine kadar devam ettiinin beyanyla Kanun dnemine kadar olan vakalar rvlerden naklettiini belirten mellifin, bundan olaylar sonraki kendi olaylarn anlatmnda istinaden bu ifadeleri naklettiini kullanmamasnn mahedelerine

dndrdn, Trh-i l-i Osmnn Nashun Mecm- Menzil adl eseriyle de hamdele, kullanlan baz ayetler ve Irkeyn seferine ait ksmlar asndan benzerlik tad ve Irkeyn seferinin ilk eserde daha sade dille yer ald zikredilmitir. Bu benzerliklerin eserin Matrak Nashun Rstem Paa iin kaleme ald Cmit-Tevrhin Osmanl tarihine ait ikinci cildi olma ihtimalini dourduu ve anonim tarihin, Nashun Osmanl tarihine ait muhtelif eserlerini daha sade dille kaleme ald muhtasar versiyonu olduu, bu verilerin Nash tarafndan yazld tahmin edilen ve kendisinin de yazdn syledii fakat imdiye kadar tespit edilememi mstakil bir Osmanl tarihinin mevcudiyetini ortaya koyduundan bahsedilmitir.74 Trh-i l-i Osmnn mellifinin baka kaynaklardan yararlandn gsteren ibareler eserde rviyn- ahbr yle rivyet iderler kim75, rvler yle rivyet iderler kim76, rviyn- ahbr ve nkln- esrr yle rivyet iderler ki77, ehl-i tevrh yle beyn eylemiler kim78, rv eydr,79, rv eyle rivyet eyledi

Bu grler iin Bkz.: Mustafa Karazeybek, Trh-i l-i Osman, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul 1994, s. 4 -10; a. g. m, Knn Dneminde Yazlm Bir Trh-i Al-i Osman, Trk Dnyas ncelemeleri Dergisi, sy. IV, zmir 2000, s. 183-198. 75 Karazeybek, a. g. t., s. 97, 302. 76 A. g. t., s. 99. 77 A. g. t., s. 142, 244. 78 A. g. t., s. 13 (metin ksm). 79 A. g. t., s. 110, 142, 308.

74

XXXVIII

kim80 rv yle rivyet idp eydr ki81 eklinde yer almtr. Osman Beyin lm hadisesini bu ibarelerden birini kullanarak anlatmaya balayan82 mellif, Orhan Beyin emareti dnemini zikrettii ksmda buna yer vermemitir ki buda onun belirtilen ifadeleri kullanmadan eserde naklettii ilk vakadr.83 Ayn durum Orhan Beyin lm ve I. Muradn emaretinin balangc84 ile Sultan Selimin lm ve Kanunnin clusunun anlatld ksmda da mevcuttur.85 Bu ifadelerden birine yer verilmeden anlatlan bir dier vaka ise Hz. Peygambere resul olduunun teblii meselesidir.86 Bunlardan rv eydr, rv eyle rivyet eyledi kim ve rv yle rivyet idp eydr ki gibi ifadeler ilk bakta mellifin szl bir kaynann olduunu akla getirmektedir. Fakat 1560 ylnda eserini kaleme alan mellifin, Sultan II. Muradn Menteeolu Yakup Beyin mahdumlarndan lyas Beyin oullar veys ve Ahmed Beyi Tokat kalesinde hapsetmesi bahsine balarken rv eydr ifadesini kullanmas87 bu durumu ortadan kaldrmaktadr. Mellif, acaba bu ibareyi kullanarak zikrettii vakann kendi deerlendirmelerinden olutuunu mu yani rvnin kendisi olduunu mu iaret etmeye almtr? Eserde rvden nakledilen ksmlar mellife ait ve sylenildii gibi bu mellifte Kanunnin 1534 ylnda Safeviler zerine dzenledii Irkeyn seferine katlm88 ve bu seferin tarihini anlatt eserinde birok menzilin minyatrlerini izmi olan Nash ise onun, Trh-i l-i Osmnda ayn vakay anlatrken bunlar rvden deil de rvlerden naklettiini belirtmesinin89 ziyadesiyle anlamsz olacadr. Eserde rv ifadelerinin hi kullanlmad ksmlarn mellifin kendi mahedelerinden olutuu90 doru ise Nashun, bu seferi anlatrken baka kaynaklardan yararlandn gsteren ifadelere yer vermemesi gerekirdi. Bununla beraber iktibas ifadelerine yer verilmeyen ksmlarn mellifin -kim olduu bir tarafa-, kendi mahedelerinden teekkl edip
80 81

A. g. t., s. 354. A. g. t., s. 365. 82 Rviyn- ahbr yle rivyet iderler kim a. g. t., s. 24. 83 A. g. t., s. 25 (metin ksm). 84 A. g. t., s. 38-39. 85 A. g. t., s. 302-305. 86 A. g. t., s. 176. 87 A. g. t., s. 110. 88 Menzil, s. 10. 89 Burada Irkeyn seferi rviyn- ahbr yle rivyet iderler kim eklindeki ifadeden sonra anlatlmaya balanmtr. Bkz.: Karazeybek, a. g. t., s. 330. 90 Karazeybek, a. g. m., s. 185.

XXXIX

etmedii de zerinde durulmas gereken bir husustur. Mellifin iktibas ifadelerine yer vererek anlatt vakann akabindeki konuda ve konularda buna yer vermemesi ayn kaynaklardan yararlandndan ileri gelmektedir. Yukarda belirtilen Osman Bey, Orhan Bey, Sultan I. Murad, Sultan Selim ve Sultan Sleymnla ilgili eserde mevcut durum buna rnek olarak gsterilebilir. Bunlara ek olarak sylenebilecek bir mevzu ise eserdeki iktibas ifadelerinin farkllamasnn mellifin, kaynaklarn say ynnden ayrmak istemesinden kaynaklanddr. Trh-i l-i Osmn ile Arkeoloji nshas arasndaki benzerlik Kanunnin, Elkas Mirzayla beraber 15 Muharrem 955/25 ubat 1548de Azerbaycana tevecch etmeleri bahsinden balamaktadr.91 Eserde geen son rv ibaresi ise bu konun anlatmnda kullanlmtr. Kaynaklar say itibariyle birbirinden ayran mellifin - benzerliin balad yerden itibaren tek kaynaktan yani Nashun eserinden yararlanmas hasebiyle sonraki vakalarn anlatmnda iktibas ifadelerini kullanmamtr. Ancak mellifin bunlar byk bir titizlikle ve zellikle farkl yazdnn kesin ekilde bilinememesi hatta farkl grnen ifadelerin hepsinin tek eyi ifade etmek iin kullanlm ve bu ibarelerin yazlmasnn unutulmu olabilecei dncesinden hareketle alnt ifadelerinin kullanl tarzna istinaden eserin mahiyeti ve mellifi hakknda kesin bir fikir ileri srmek yanltc olacaktr. Burada esas olarak zerinde durulmas gereken konu Trh-i l-i Osmnn Rstem Paaya atfedilen eserler ile Nashun eserleri arasnda malumat asndan benzerlik gsterip gstermediidir. lk nce belirtilmelidir ki Trh-i l-i Osmnn hem Nashun yazd mstakil bir eser hem de Rstem Paa iin kendi eserlerinden yapt muhtasar bir versiyon olamayacadr. Nashun mufassal olarak kaleme ald Sleymn-nmesinin ilk blm olan eserle Trh-i l-i Osmnn ayn konular ileyen ksmlar arasnda farkllklar bulunmaktadr. Trh-i l-i Osmnda Kanunnin clusu tarihi 17 evval 926 olarak gsterilirken92 mufassal eserde 18 evval 926 tarihi verilmektedir.93 Mufassal eserde Zilhicce 926/Kasm 1520 tarihinde aslan Gelibolu Kapudan Cafer Aadan94 ve Lala Kasm Paann 4. vezir olarak tayin ediliinden bahsedilmesine95
Bu benzerlik iin Bkz.: Matrak, Sleymn-nme (Arkeloji Nshas), vr. 81a-82a. Kr. Karazeybek, a. g. t., s. 395-396. 92 A. g. t., s. 305. 93 Matrak, Matla- Dsitn, vr. 8b. 94 A. g. e., vr. 12b-13b.
91

XL

karn bunlara anonimde yer verilmemitir. Anonimde Kanunnin Belgrad seferi iin stanbuldan 27 Cemaziyelevvel 927de96 mufassal eserde ise 927 yl Receb ay banda hareket ettii belirtilmektedir. Padiahn Rodos seferi iin stanbuldan 20 Receb 928de97 mufassalda ise 21 Receb 928 tarihinde ayrld zikredilmektedir.98 Mufassal eserde Fransa kralnn Osmanllardan yardm istemesi zerine Moha seferine kld belirtilmektedir.99 Anonimde ise bu sebepten hi bahis yoktur.100 Mufassal eserde bulunan baz kaytlarn muhtasar versiyonunda yer almamas tabiidir. Ancak muhtasar durumdaki eserin mufassalndan daha fazla bilgi iermesi dikkat ekici bir durumdur. rnein anonim eserde brahim Paann Msra, Rumeli Defterdar skender elebi, Ulufeciba Hzr Aa ile avuba Sf-zde Mehemmed Aadan oluan maiyetiyle hareket ettiinin belirtilmesine101 karn mufassal eserde bu isimlerden bahis yoktur.102 Bariz rnekleri sralanmaya allan iki eser arasndaki farklarn Nashun, Trh-i l-i Osmn mstakil bir eser olarak kaleme almasndan kaynakland sylenebilir mi? Trh-i l-i Osmnn dili gayet sade olmakla birlikte Nashun eseriyle benzerlik gsterdii yerlerden itibaren tumturakl bir hale brnmtr ki bu da Sleymn-nmedeki ifadelerin fazla deiiklie uratlmadan iktibas edilmesinden ileri gelmektedir. Nashun Osmanl tarihine ait eserlerinin tamam mufassal ve tumturakl bir ifadeye sahiptir. Onun sade dil ile kaleme ald sylenilen eserler ise Rstem Paaya atfedilenlerdir. Rstem Paaya atfedilen bu eserler haricinde Nashun olduu tespit edilen eserlerin tm mufassal olup tumturakl bir sluba sahiptir ki onun bu tarz sade dille bir eser kaleme aldn dndrmeye imkan tanmamaktadr. Nash 1547 ylna kadar gelen bir Osmanl tarihi kaleme aldn ifade etmektedir. - Bu ifadeyle Nashun, Arkeoloji nshasn

95 96

A. g. e., vr. 36a-36b. Karazeybek, a. g. t., s. 309. 97 A. g. t., s. 312. 98 Matrak, Matla- Dsitn, vr. 59b. 99 A. g. e., vr. 98b-99b. 100 Karazeybek, a. g. t., s. 318-322. 101 A. g. t., s. 317. 102 Matrak, Matla- Dsitn, vr. 92b.

XLI

iaret etmi olduu daha nce belirtmiti - Ancak Trh-i l-i Osmn h.956/m.1549 yl vakalaryla sona ermektedir ki bu da Nashun ifadesiyle rtmemektedir. Trh-i l-i Osmnda iktibas ifadelerine yer verilmeden anlatlan ksmlarn mellifin kendi mahedelerinden teekkl ettii, bu eserin Nashun Sleymnnmesiyle benzerlik hatta aynilik gsterdii, Nashun, Mecm- Menzil adl eserinde konularn ruhuna uygun olarak kulland ayetlerin bazlarnn Trh-i l-i Osmnn muhtelif yerlerinde yer almasndan dolay Trh-i l-i Osmnn Nashun eseri olduuna dair iddia zikredilen hususlardan dolay ihtiyatla karlanmaldr. Zira bu hususlar Trh-i l-i Osmnn Matrak tarafndan kaleme alnmadn ancak onun eserlerinden de istifade ile yazlan bir eser olduunu gstermektedir.

6. Eserlerinin Listesi

I. Mecmat-Tevrh. Kanuni Sultan Sleymnn emriyle yapt Taber Tarihinin tercmesi. a) Birinci Cilde Ait Olan Nshalar * Viyana Nat. Bib. Cod.Mixt nr.999. Hilkatten Hz. Sleymann lmne kadar gelen bu nsha eksik olup toplam 105 varaktr. * Viyana Nat. Bib. Cod.Mixt nr.1187. Tam nsha. 252 varak. * Atatrk Ktphanesi Muallim Cevdet Yazmalar nr. O.2. Tam nsha. b) kinci Cilde Ait Nshalar * Paris Bib. Nat. Nr. 50. Tam nsha. 213 varak. Keykubad devrinden balayp Nirevan zamanna kadar gelmektedir.

XLII

c) nc Cilde Ait Nshalar * Sleymaniye Ktphanesi Fatih Kol. Nr. 4278. Tam nsha. 538 varak. Hz. Peygamberin doumundan Osmanllarn Karacahisar zabt etmesine kadar gelmektedir. II. Cmit-Tevrh. Rstem Paann tevikleriyle yapt Mecmat-Tevrhin muhtasar versiyonu. * British Museum Or. nr. 12879. 430 varak. cilt olan bu eser MecmatTevrhin birinci cildine tekabl etmektedir. III. Mecmat-Tevrh adyla yapt tercmenin son (3.) cildi olan Fatih nshasnn sonunda Osmanllarn Karacahisar zabt etmesine kadar yazd ksma devam ederek mufassal ve tumturakl bir dille kaleme ald Osmanl Tarihine ait eserleri. * Karacahisarn alnmasndan II. Byezidin hkmdar olmasna kadar geen vakalar ieren bir nshaya bugne kadar tesadf edilememitir. Buna karn Nashun, Matla- Dsitnda ehsvarolu Ali Beyden bahsettii bir ksmda (vr. 50b) ilgili konuyu daha nce yazdna iaret eden tafsl sbk Sultn Mehemmed Hn emretinde tahrr olunmdur ifadesini kullanmas eserin kaleme alnm olduunu gstermektedir. * Trh-i Sultn Byezid. II. Byezid devri olaylarn ihtiva eden minyatrl eser. TSMK Revan 1272.103 * Trh-i Sultn Byezid ve Sultn Selm Hn. II. Byezid ve I. Selim devirlerini ihtiva eden nsha. British Museum Add. 23.586. 190 varak.104

Nasuhs-Silahi (Matrak), Tarih-i Feth-i Siklo ve Estergon ve Estolnibelgrad, Tarih-i Sultan Bayezid, Mnch Trkiye Yaynclk, Ankara 2001. Bu neir iki eserin minyatrleriyle Glgn Mandralolunun yazd ksa bir deerlendirmeden olumaktadr. Envanter gnderme nezaketinde bulunarak bu neri grmemi salayan Glgn Mandraloluna teekkrlerimi sunarm. 104 Bu nshann II. Bayezid devri olaylarn ieren ksm ile Revan 1272deki nshasnn karlatrlmasndan mteekkil metin iin Bkz. Sylemez, a. g. t.

103

XLIII

* Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn-i Sultn Sleymn Hn (Mecm- Menzil). 105 Kannnin Irkeyn seferinin anlatld minyatrl nsha. stanbul niversitesi Ktphanesi TY. Nr. 5964. * Sleymn-nme (Matla Dsitn- Sultn Sleymn Hn). Sleymn-nmenin ilk blm olan bu eser Kann dneminin h. 926-944/m.1520-1537 yllar olaylarn ihtiva etmektedir. TSMK Revan 1286. 302 varak. * Sleymn-nme (Fetih-nme-i Karabudn).106 Sleymn-nmenin ikinci blm olan bu eser Kannnin H. 945/M. 1538 ylnda kt Karabodan seferini anlatmaktadr. TSMK Revan 1284/2. Nashun kendi elinden kan bu eser, konu itibariyle shk elebnin Selm-nmesinin devam gibi olan Sucdnin Selmnme107 adl eserinin arka ksmnda yer almaktadr ki buda Sucdnin eserinin Nash tarafndan grldn ortaya koymaktadr. Nitekim Sucdnin eserinin varak 1bsinde Bad-ez-feth ftiha- ceng cidl ve pes ez-hatm-i htime-i harb ktl mcib-i tevh-i dibce-i vasf hl ve bis-i terh-i risle-i erh makl oldur ki eklinde yer alan ifadelerin Feth-i Karabudnn ilk vara olan 105bde Bad-ez-feth ftiha- zafer-nme-i padiah- cihd ve hatm-i htime-i feth-nme-i hsrev-i devr [] zamn ve terh-i dibce-i gaz-y mild- ehl-i mn oldur ki tarznda taklit edilmi olmas da zikredilen hususu teyit eder niteliktedir. Bu durum shk elebnin Selm-nmesini baka bir eserinde kaynak olarak kullanan Nashun108 Sucdnin eserini de mehaz olarak kullanm olabileceini ihtimalini dourmaktadr. * Sleymn-nmenin nc blm olmas gereken ve 1539-1541 olaylarn ierdii dnlen bir esere henz tesadf edilememitir.

Eser Yurdaydn tarafndan yaynlanmtr. Nashs-Silh (Matrak), Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn-i Sultn Sleymn Hn, haz. Hseyin G. Yurdaydn, Ankara 1976. Nasuhs-Silahi (Matrak), Beyan- Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Sleyman Han, Mnch Trkiye Yaynclk, Ankara 2000. Zikredilen bu yayn ksa bir deerlendirme ve eserin minyatrlerinden olumaktadr. 106 Bu eserin henz bir neri yaplmamtr. A. Decei, Un Fetih-nme-i Karabodan (1538) de Nasuh Matrak, Fuad Kprl Armaan (Melanges Fuad Kprl), stanbul, 1953, s. 113-124. Deceinin bu makalesi eserin neri olmayp onun zerine yaplan bir deerlendirmedir. Mihail Gubolu, Kanuni Sultan Sleymann Bodan Seferi ve Zaferi (1538 M. 945 H.), Belleten, c. L, sy. 198, s. 727-805. Gubolunun bu almasda eserin deerlendirmelerde kaynak olarak kullanlmasndan ibarettir. 107 Sucd ve eseri hakknda Bkz.: Tekinda, Selim-nmeler, s. 216-217. 108 Bkz.: Baz Eserleri zerine Notlar.

105

XLIV

* Sleymn-nme (Trih-i Feth-i Siklo Estergon ve stolnibelgrd).109 Kanunnin emriyle kaleme ald bu eser Sleymn-nmenin drdnc blmn oluturmaktadr. H. 949-950/m.1542-1543 yllarn ieren eser 143 varaktr. TSMK Hazine 1608. * Sleymn-nmenin beinci blm olan eser h. 950-958/m. 1543-1551 yllar vakalarn iermekte olup stanbul Arkeoloji Ktphanesi nr. 379da bulunmaktadr.110 Msvedde durumundaki eser 184 varaktr ve ba tarafnda eksiklik bulunmaktadr. Bu eksik varaklarn ne kadar olduu ve hangi yllarn olaylarn ierdii konusunda kesin bir ey sylemek olduka gtr. Nitekim eksik varaklarda sadece 1539-1541 yllar vakalar mevcut olabilecei gibi bu tarihten nceki vakalarnda yer alm olmas ihtimal dahilindedir. Sleymn-nmenin drdnc blm olan eserin varak 33b-143asn igal eden ksm - minyatrler hari Arkeoloji nshasnn varak 1b-52a arasndaki blmde yer almaktadr. Bu ksmn her iki eserde birbirinden az veya daha ok vara igal etmesi Trih-i Feth-i Sikloun 13 satr buna mukabil Arkeoloji nshasnn 19 satr halinde yazlmasndan kaynaklanmaktadr. * Nashun, Rstem Paann tevecchne nail olabilmek amacyla yazd H. 955956/m.1548-1549 ran seferine ait mstakil nsha. Marburg Staatsbibliothek Hs. Or. Oct. 955. IV. Rstem Paann Tevikleriyle Kendi Eserlerini htisar Ederek Kaleme Ald Belirtilen Eserler. (Rstem Paaya Atfedilen Eserler) * Osmanllarn zuhurundan 1561 ylna kadar gelen olaylar ieren nsha Viyana Nat.Bib. Cod. Mixt. 339da bulunmaktadr.

ki kez yaynlanan eserin mellifi olarak Sinan avu gsterilmitir. Sinan avu, Tarih-i Feth-i Siklo ve Estergon ve stol[n]ibelgrd, ed. Tlay Duran, stanbul 1987. kinci basm eserin transkripsiyonu, sadeletirmesi ve ngilizce evirisini iermektedir. Sinan avu, Tarih-i Feth-i Siklo ve Estergon ve stol[n]ibelgrd, ed. Tlay Duran, stanbul 1999. 110 Bu eserin mikrofilmi iin Bkz.: Sleymaniye Ktp. Mikf. Ar. Nr. 1748.

109

XLV

* Osmanllarn zuhurundan 1548 ylna kadar gelen iki nsha. Cambridge niversitesi Ktphanesi nr. 167 (Og. 6.33)111, nr. 168 (Dd. 4.31). * British Museum Or. 12.592 * Paris Nat. Bib. 54. 1526 ylna kadar gelen nsha. * stanbul niversitesi Ktphanesi TY. Nr. 2438. IV. Matematie Dair Eserleri * Cemll-Kttb ve Kemlil-Hssb. Nashun yazd ilk eserdir. 1517 ylnda yazlan bu eserin 1559 tarihinde istinsah edilen nshas stanbul niversitesi Ktphanesi TY. Nr. 2719da bulunmaktadr. * Umdetl-Hisb adl eseri ise zikredilen Cemll-Kttbn geniletilmi halidir. Bu eserin nshalar Nuruosmaniye Ktphanesi Nr. 2984; Sleymaniye Ktphanesi ehid Ali Paa Kol. Nr. 1987, 1988; stanbul niversitesi Ktphanesi TY. Nr. 2755te bulunmaktadr. Buna ait bir nsha da Zagreb Orijentalna zbirka JAZU, Ms. Br. 85de kaytldr.112 V. Harp Sanatlarna Dair Eseri * Tuhfetl-Guzt. Bu eserin tek nshas Sleymaniye Ktphanesi Esad Efendi Nr. 2206da bulunmaktadr. Eserde bir varak eksiklik bulunmaktadr.

Mikrofilmi iin bkz. Sleymaniye Ktp. Mikf. Ar. Nr. 2069. Arivdeki fite bu mikrofilmin Camb. Un. No. 167 (Og. 6. 33)de bulunan esere ait olduu belirtilmitir. Fakat eserin iinde Camb. Un. 996.33 (4.31) eklinde bir kayt bulunmaktadr. 112 Bu nsha hakknda Bkz.: Demal ehaj, a. g. m.

111

XLVI

C. Sleymn-nmenin Kaynaklar

Kemalpaa-zdenin Tevrh-i l-i Osmn adl eserinin I. ve zellikle X. defteri Nashun bu telifatnda kulland ana kaynak durumundadr. Nash, eserinin vr.1b3b arasn igal eden ksmn Kemalpaa-zdenin Tevrh-i l-i Osmnnn birinci defterinin giriinden ok fazla deiiklie uratmadan iktibas etmitir. 10. defterin Rodos seferi ve Moh-nme blmlerinin nemli bir ksmn muhtasar hale getirerek eserine derc eden Nashun, bunlardan baka Saye atfedilen Feth-i Kala Belgrd113 ile Anonim Tevrh-i l-i Osmn114 ve Celalzdenin Tabaktn da mehaz olarak kulland anlalmaktadr. Celalzdenin peyderpey kaleme alarak ilk tertibini 1534te son tertibini ise 1561 ylnda tamamlad Tabaktl-Memlik ve Derectil-Meslik adl eserinin115 1532 ylnda klan Alaman Seferine ait blm ile Nashun eserinin ayn konuyu ileyen ksm arasnda satr satr aynilikler bulunmaktadr. Buna karn vakayla alakal zikr edilen kimi tarihlerde ve baz yer isimlerinin imlalarnda farkllk olmas, konuyla ilgili pasajlarn bir blmnn Matlada daha ksa yer almas ile Nashun bu sefer haricindeki vakalarn anlatmnda Tabakta pek de mracaat etmemesi116 gibi hususlar Matraknn, Tabakttan yararlanan baka bir eserden konuyu iktibas etmi olabilecei ihtimalini dourmaktadr. Fakat Matraknn, kaynaklar kullanma tarz onun direkt olarak Tabakttan iktibas yaptn gstermektedir. Bu cmleden olarak Nashun, eserini kaleme ald tarihlerde Tabaktn tamamlamam olan Celalzdenin Nashu tand ve bundan dolayda kendi eserini ona gsterdii veya kullanmasna imkan tand anlalmaktadr. Nitekim Celalzdenin eserinde, 1529 ylnda yaplan

Agah Srr Levend, Gazavt-nmeler ve Mihalolu Ali Beyin Gazavt-nmesi, Ankara 1956, s. 39. 114 Anonim Tevrh-i l-i Osman - F. Giese neri -, haz. Nihat Azamat, stanbul 1992. 115 Celia J. Kerslake, Celalzde Mustafa elebi, DA, c. VII, s. 260-262. smail Hakk Uzunarl ise Celalzdenin, eserini tekadlnden sonra kaleme aldn belirtmektedir. Bkz.: XVI. Asr Ortalarnda Yaam Olan ki Byk ahsiyet: Tosyal Celalzde Mustafa ve Salih elebiler, Belleten, c. XXII, sy. 87, Ankara 1958, s. 391-441. 116 ki eser arasnda Moha Seferi ilgili pasajlarda da benzerlik bulunmaktadr. Fakat bu benzerlik her iki eserinde bu konuda Kemal Paazdenin X. defterinin Moha-nme blmn kaynak olarak kullanmalarndan ileri gelmektedir.

113

XLVII

ehzadelerin snnet treninde maharetini sergileyen Nashtan bahsetmesi117 bilinen kaynaklar arasnda Nashu ilk zikr eden eserdir - onun Matraky tandn gstermektedir. Umumiyetle kulland kaynaklardan satr satr ve uzunca iktibaslar yapan Nashun, Tabaktn Alaman Seferi zerinde duran ksmndan alntlar yaptktan sonra akabindeki vakalarn anlatmnda bu esere ba vurmamasnn kendi tercihinden mi grnmemekteyse de yoksa eline geen Tabaktn Alaman Seferi ile ilk kkn daha muhtemel olduu ileri srlebilir. Ayrca noktalanmasndan m kaynaklad hakknda kesin bir ey sylemek mmkn Bostan elebinin Sleymn-nmesinde yer alan baz bilgilerin de Matla ile paralellik arz ettii grlmektedir118. Ancak buna istinaden Nashun onun eserini mehaz olarak kullandn kesin olarak sylemek mmkn deildir.

Geschichte Sultan Sleymn Knns von 1520 Bis 1557 oder Tabakt l-Memlik ve Derect lMeslik von Cellzde Mustaf genannt Koca Ninc, Haz. Petra Kappert, Wiesbaden 1981, vr. 197b-198a. 118 Kanun Sultan Sleymnn clus tarihi olarak verilen 18 evval 926 tarihiyle onun Manisadayken lalas olan Kasm Paann vezarete getirilmesi gibi bilgiler Nasuhun eserindeki kaytlarla rtmektedir. Bostan elebi, Sleymn-nme, Sleymaniye Ktp. Ayasofya nr. 3317, vr. 5b, 6b. Kr. Matla- Dsitn, vr. 11a, 36a-b.

117

XLVIII

Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn (1b) Cevhir-i zevhir-i hamd sen ol Mlikl-mlk-i b-zevln pye-i krs-i celline nisr olsun ki mimr- hikmeti bin-y ibret-nm-y maksre-i ebn-i cinn [] ins beern mhendisidr ve benn-y kudreti ahsen-i takvm ve adel-i taksm zerine terkb tertb olan bnyn- mamre-i cihn-ry- ftrat insnun bnsi ve sery- muhkemess- kuv-y hasss- ben demn messisidr ve vurd- revyih u durd- n-madd ol nsib-i liv-y kermet-ihtiv-y makm- mahmdun drss-selm ravzasna subh u m olsun ki emr-i berrn- zebn- muciz-ninla lem-i feshatde cihngr ve zebn- beynda b-nazr (2a) olmdurn hikmet-i ezel muktezsnca zamn her anda inkz zere olup bekyla fen arasnda istimrr buld ve kudret-i lem-yezel iktizsnca inklb bhirile felek-i devvr cnble vcd- dim rm stinde ars-

Tevrh l-i Osmn I. Defter119 Cevhir-i zevhir-i sips- b-kys ol Melik-i milk-i b-zevln pye-i krsi celline nisr olsun ki mimr- hikmeti ben-y ibret-nm-y maksre-i ebn-i cins-i ins ve zmer-i beern mhendisi olmdur benn-y kudreti ahsen-i takvm ve adel-i taksm zerine terkb tertb olan bnyn- mamre-i cihn-ry- ftrat insnun bnsi ve sery- muhkemess- kuv-y hasss- ben demn messisi olmdurrevyih-i vurd- durd- n-madd ol nsib-i liv-y kermet-ihtiv-y makm- mahmdun drss-selm ravzasna subh u m vsl olsun ki emr-i brrn- zbn- muciz-ninla lem-i feshatde cihngr ve zebn- beynda shib-krn olmdurn inkz zerinedr hikmet-i bekyla ezel fen muktezsnca zamn ki her anda arasnda istimrr buld ve kudret-i lem-yezel iktizsnca felek-i devvr dim inklb stinde cnble rm ortasnda ber-karr old. Fermn- bhirile ars- vcd- cilve-gh mezhir-i hdda zhir old

ortasnda ber-karr old. Fermn- cilve-gh mezhir-i hdda zhir old

119

bni Kemal, Tevrih-i l-i Osman I. Defter, haz. erafettin Turan, Ankara 1970, s. 1-14. (metin ksm)

XLIX

Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn (54b) Haber-i ender-evsf- Kala- Rodos Ki kre-i mezbre ve cezre-i marfe letfet-i hev ve nezfet-i fezyla cennetl-mevya nazre olup kusrdan dr, nehr-i kfrle ve cy-i irkle mamr olal bin yldan ziyde olup kffr- bed-girdrun kimseye rm olmayan harmlerinn makm olmala itihr bulmd. Ol irrun nr- err-i err her diyra intir bulmd. Reh-zen-i tccr olan ehrimen-hcm- fccr- ma ve kffr- meyma ol bm mesken makarr olup nr- krzrdan err-vr firr itmeyen filrlar ki zer-i irkererleridi evktlarn sava u urala gerrlerdi. Leyl nehr seyl-i bahr gibi pr-c olup krzr ihtiyr itmilerdi. islmdan Her zamnda ehl-i

Tevrh l-i Osmn X. Defter120 DER EVSF-I KALA- RODOS Mezkr kre ve mezbr cezre ki, letfet-i hevyile ve nezfet-i fezyile..Cennetl-Mevya nazredir kusrdan drnehr-i kfre vu cy-i irke mamr olal bi yldan ziydedir, kffr- bed-kirdr

kimesneye rm olmayan harmlerini makmolmala itihr bulmd...ol irr nr- erri erresi her diyre intir bulmd. Reh-zen-i tccr olan Ehrimen- hcm fccr- ma ve kffr- meyma ol bm mesken makarridinr- krzrdan err-vr firr itmeyen filrlar ki zer-i erri ererleriyidievktlarn seyl-i bahr gibi sav u urala gerrlerdi. Leyl u nehr pr-colup, krzr ihtiyr itmileridi. Her zamn ehl-i mndan

Kemal Paa-zde, Tevarih-i l-i Osman X. Defter, (haz. efaettin Severcan), Ankara 1996 s. 129.

120

Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn (98a) Haber-i itat-nmden-i kral- Efrence b-hezr-huls u taviyyet ve ez-istil-y pene-i kral- spanya istihls talebidi ki derhisr- mahsr-de bd- tazallum u (98b) tezelll-i o-r padih- shib-krn- kabl-kerd ve vade-i istihls-nmd f-evhir-i evvllmkerreml-hir sene m[ezkr] Ol esnda Efrence vilyetinn krl dergh- lem-penh kbeline izhr- ubdiyyet ile ilisin gnderdi ki spanya vilyetinn kral- bedfilinn pene-i istilsndan der-hisr olup nice yldan ber zebn olmd ki bu mcmeln mufassal ve bu kaziyyenn muhassal bu idi ki melik-i mlk-i Alamn ki mlk- tavif-i kffr ol cebbrn elinden el-emn dirlerdi ol bed-fercmlar ehl-i islm zerine hcm- kadem-i mla drl-islm- Rma kudm itmee her zamnda hzr ve hengm- fursata ve eyym- nehzata nzrlar idi. Mezkr Efrence kralile spanya kral birbirinn memleketin alup kend memleketlerine rabt itmee ikdm ihtimm idp her biri Kurna didikleri efser-i muteberi urunup asrla tlib
121

Tevrh l-i Osmn X. Defter SEFER- ZAFER-NNE SEBEB HARIN BEYNINDADIR Firencse beginin ki, sitne-i sadetiynina arz- intisb idp bb- izzet-meba zhr- ihtiss itmidi, spnya beinin pene-i istilsndan istihls mufassal, hussndabu ol kssanun mcmelin muhassal

budur ki, melik-i mlk-i Alamnki, mlk-i tavyif-i kffar, ol cebbrn elinden el-amn dirlerdiOl bedfercmlar ehl-i slm zerine hcma kadem-i mile drus-selm- ruma her zamanda hazrlar ve hengm- fursata ve eyym- nehzata muntazrlardr...ol diyarn civarnda olan ehryrlardan spanya begi ve Firene begi mamre-i mezkrei zabt idp kend memleketlerine rabt itmee ikdm u ihtimm idp her birisi kurnei urunup cesarlga talib olubdururd. Bir nice yld ki, aralarnda deftile muhrebemiyn meydn- mcdelede muktele ve mukbele olup121

A. g. e., s. 218-220.

LI

olup bir nice yl idi ki aralarnda defatle muhrebe ve miyn- meydn- mcdele ve mukbele v muktele olup

LII

Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn Haber-i mstevl-den-i kffr- hsrn-yn be-Kala- Koron ve Blyabdra ve Kalateyn-i Boaz der-Mora f-sene tis[a] ve selasn ve tisa-mie (203b) Pdih- lem-penh hazretleri zikr olan Alamn seferinde iken Espnya- dn-i lann kapdn Enderdor ve sbk Rodos fethinde emn ile hals olan Mil Mestr dimekle mehr bed-filler bk Firengistn beglerinn muveneti ile azm donanma cem idp yirmi bi bin mikdr ceng-sz ehremenler ile alelfil Mora diyrna gelp kayd- keyd birle kala- Koron ile Blyabadry ve Boaz Hisrlarn alup

Anonim Tevrh-i l-i Osmn 122 ol vakit ki padiah Alman seferinde idi. spanya lan cnibinden Andrya Torya nm kapdn Rodosun emn ile kurtlan bei Magal Mastur asl meln birikp Firengistan belerinden yardm ve muvenet alup asker ve donanma cem olup deniz yzinden elli pre bara ve elli pre kadrga ile ve yirmi bi bin mikdr avayile alel-gafle Mora diyrna dp evvel Koron kalasn alup andan Ballu Badre ve ol iki boaz hisarlarn alup

122

Anonim Tevrh, Giese neri, s. 142-143.

LIII

Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn (170a) Haber-i tevecch-nmden-i shib-krn- dery-misl Alamn devrn b-askir-i diyr- Melikilbe-cnib-i -bi-inyet-i

Tabaktl-Memlik ve DerectilMeslik (206a) Bu derece-i beda hazret-i pdih- y azm-n askir-i olup mansre-i memlik-sitn ile - gazbhirl-brhneh mteveccih olup sefer-i Alamn beynndadur (209b)vilyet-i spanya kral olan Krlo nmve b-dn lan-i kfryn kidet-i dallet-karn ve yn-i hasret-rehnlerinitark-i meshada olan frka- seltn-i eytn-temkne serdr res olup Kurna dimekle marf tc- tebls-revclar(210a)... lan-i mezbr ol tca mlik olmala shib-krnlk davsn eylemiditc - mezbre Alamn vilyetinde mahfz olup kral- merkm tekallub cihetinden Nazm Ehl-i kfr idp ser--ser ittifk Grdiler islm kasdna yerak L-cerem Sultn- lem itdi azm Dold savt- ks ile bu nh revk hazret-i pdih- cem-brghun st-i azm-i sadet-destghlar zuhr- nr- lem-efrz gibi ren mehr olcak kulb- ki malb- kfr-istnslarna

msten - f-ehr-i evvl sene smin ve selasn ve tisa-mie ezdrs-saltana- Konstantiniyyebeliyyevilyet-i spnya kral Krlo nm lan-i b-dn ki memleketi azam- bild- erbb- hzln olup millet-i meshda zam- n ile ndirl-akrn olman cumhr- kffr- sakarmedra hkim sr (170b) olup det-i dallet-karn ve yn-i hasretrehnlerinde Kurna dimekle marf tc- tebls-revcla shib-krnluk davsn eylemein. Kral- merkm tekallub cihetinden asl kendsnn vilyetinden memleketine kalkup gelp tc- Alamn mezbr mahrsa- hamiyet-i anl-

Alamn beglerine mahss olman Nazm Ehl-i kfr idp ser--ser ittifk Grdler islmn nice yerak idecek h an old revn Savt- ksile hemn dold cihn

LIV

(171a)hazret-i brghun st-i

pdih- azm-i

cem-

sadet-

destghlar zuhr ve nr- lem-efrz gibi ren mehr olcak kulb- maklb- kfr-istnslarna ki

LV

Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn (36b) Haber-i azmet-nmden-i pdih- islm b-askir-i deryihtim be-cnib-i Engrs- bedencm bery- feth-kerden-i Kala- Belgrd ve Brdelen ve slm Kamet ve Zemn ve Komnin ve Detmerevc f-gurre-i Receb sene-i seb ve rn ve tis-mie -bi-inyet-i melikil-allm(37a) muntazr- ilhm- Rabbn ve mutarassd- ilm- Sbhn birle ngh vze-i iret ve dervze-i beret g- h- cihniyna ve sem-i cemi lemiyna irip belbil-i ervh mehfil-i ebh ve resil-i efrh sil-i mrkin itibh ile frzende-i yn- mescidn ve szende-i mebid-i blend-pervz- cihd ve kemend-endz- smn- ictihd yan sultn- Sleymn- gazmutd - azze nasrh - hazretlerine inyet-i Ezel reh-nm ve hidyet-i Lem-yezel pv olup hemn-dem gazenfer-i krzr ve skender-i rzgr gibi cihd necbna nehzat ve ictihd rikbna hareket buyurd. Alm- zafer-encmun mera-i sadetden ri ve t- fitb-frun matla- izzetden tli idp makarr- brgh- saltanat ve mstekarr- (37b) krgh-
123

Feth-i Kala- Belgrd123 (39b)muntazr- ilhm- Rabbn ve mutarassd- ilm- Sbhn birle n-gh vze-i iret ve dervze-i beret beg- h- cihniyna ve sem-i cem-i lemiyna resden-girift belbil-i ervh der-mehfil-i ebh resil-i efrh (40a)inyet-i Ezel rehnm ve hidyet-i Lem-yezel pv olupblend-pervz- ayn- adl-gster kemend-endz- smn- mlk-perver... frzendei mescidn Sleymn krzr szende-i mebid-i b. Selm devlet Sultn Hn... necbna b. mrkinSultn

skender-i rzgr ve gazenfer-i gibi.. nehzat ve nusret rikbna hareket buyurupt- fitb-frun matla- izzetden tli ve alm- zafer-encmun mera-i sadetden ri brgh- krgh- klup saltanat mahmiyye-i ki makarr- mstekarr- eymen-i Konstantiniyeden

memleketdr

evnda ve ahsen-i ezmnda (40b) azm-i kmil ve cezm-i mil birle kup Engrs-i menksun frka-i bgiyesinn ve
Say, Feth-i Kala- Belgrd, Sleymniye Ktphanesi Esad Efendi Kol. Nr. 2175/2.

LVI

memleket

olan

drs-saltana-

zmre-i tgiyyesinn kal kam kasdna

mahrsa- Konstantiyyeden eymen-i evkt ahsen-i satde azm-i mil cezm-i kmille Engrs- meysun eb-i vcd- b-sdlarn tebr-i subh- neberdile tbt itmek in

LVII

D. Mellifin Kaynaklar Kullanma Tarz

Matrak Nash mehaz olarak kulland eserlerdeki malumatlar -umumiyetlekendi ifadeleriyle nakletmek yerine bunlar bazen muhtasar hale getirererek bazende ok az deiiklie uratarak eserine derc etmitir. Zikredildii zere Keml Paazdenin Tevrh-i l-i Osmn adl eserinin X. Defterinin Rodos Seferi ve Moha-nme namyla bilinen ksmlarnn nemli bir blmn muhtasar hale getirerek eserine kaydetmitir. Kimi zamanda Nash mehaznda bulunan uzunca bir pasajn bir ksmn aynen bir ksmn ise muhtasar hale getirerek iktibas etmitir ki Cellzdenin Tabaktndan bu tarzda yararlanmtr. Nashun kaynaklar bu tarzlarda kullanmas aratrmacy hataya drebilecek trdendir. rnein mehazndan iktibas etmi olduu124 ehrky nm kasaba civrna nzl olundukda125, kasaba- Nden ber bir sahr-y firdevs-hemtya nzl eyledkde126 ve Kparnak dimekle marf bir hisr- sipihr-fk civrna nzl eyledkde127 eklindeki ifadeler aratrmacy onun Alaman seferine katldn ve kendi mahedelerini eserine derc ettiini sylemeye rahatlkla sevk edecek cinstendir. Nash bu iktibaslar yaparken kaynanda hatal olarak grd bilgileri deitirmeyi ve eksik olan yerlerde ona ilaveler yapmay da ihmal etmemitir. rnein Keml Paazde, eserinde h.928/m.1522 tarihinde ehzde Selmin doduunu belirtirken128 bu konuyu ondan ihtisar ederek nakleden Nash, doan ehzdeye Mehmed isminin verildiini ifade etmektedir.129 Hayreddin Paann stanbula gelip Kannye balln bildirmesi ve Cezayir Beylerbeyilii verilerek donanma ile denize alp Tunusu zabt etmesi hadiselerini Anonim Trh-i l-i
124 125

Cellzde, Tabakt, vr. 210b, 212b, 222a. Matrak, Matla Dsitn, vr. 171b. 126 A. g. e., 172b. 127 A. g. e., 185a. 128 Kemal Paa-zde, X. Defter, s. 163-4. 129 Matrak, a. g. e., 73a-b.

LVIII

Osmndan130 iktibas eden Nash, kaynanda bulunmayan baz tarih ve isimleri ilave etmitir.131 Keml Paazdenin eserlerinin dil ve slup ynnden Nashun zerinde fazlasyla etkili olduu sylenebilir. Onun eserlerinde mevcut benzetmeler ve terkipleri, Nashun Matladan sonra kaleme ald eserlerinde de grebilmek mmkndr.

130 131

Anonim Tevrh, F. Giese neri, s. 143. Matrak, a. g. e., vr. 205a-206b.

LIX

SONU

Eserlerinde kendini Matrak lakabyla tantan Nasuh b. Abdullah El-Pritevnin ne zaman dodu bilinmemektedir. Baba ad onun bir devirme olarak saraya alndnn gstergesidir. Nasuh buna ramen memleketini unutmayarak bunu knyesinde kullanmtr. Genellikle bu kabil yer atflar ayn ad tayanlar birbirinden ayrmak zere Osmanl brokrasisince sklkla kullanlr. II. Bayezidin saltanat yllarnn sonuna doru Enderuna alnan Nasuhun, eitim devresinin akabinde hangi grevlerde bulunduuna dair kesin bilgiler olmamasna ramen baz karineler onun katiplik yapm olabileceini dndrmektedir. 1520 tarihinden nce Msra giderek burada silahrln sergileyen Nasuh, mezkur tarihte devrin padiah Kanunnin emriyle Taberi Tarihini aslndan Mecma-tevrh adyla Trkeye tercme etmeye balamtr. 1524 tarihinden bir sre sonra bu tercmeyi ikmal eden Nasuh, Kanunnin oullarnn 1529 tarihinde yaplan snnet treninde kale fethi ve savunmasn tasvir eden ki Hisar- Kerr Ferr adn verdii harp tekniklerini sergilemitir. Nasuhun, kl yerine kullanlan sopann ismine istinaden Matrak ad verilen oyunun mucidi olduunun belirtilmesi kaynaklarn hatal yorumlanmasndan tevelld etmitir. Silahrlk tekniklerinin bir ksmnn sergilenmesinden ibaret olan ancak Hz. Peygamberin harp aletlerinin kullanmn lubet (oyun) olarak tavsif etmesinden dolay lubet-i matrak eklinde tesmiye edilen oyununun mucidi olarak phesiz Nasuh gsterilemez. Onun Matrak lakabyla anlmas silahrlk tekniklerini iyi sergilemesi ve bu tekniklere yenilerini eklemesinden ileri gelmektedir. 1533 ylnda dzenlenen Irkeyn seferine katlan Nasuhun daha sonraki dnemlerde, -hangi zmreden olduu bilinemese deAalk grevinde bulunmu olabilecei anlalmaktadr. I. Sleymn devrinin sadrazamlarndan Rstem Paayla eserleri vastasyla yaknlk kuran Matraknn 1551 ylndan sonra hayatta bulunduu kesin olarak bilinmektedir. Ancak onun ne zaman ldne dair herhangi bilgi mevcut deildir.

LX

Katiplere divan rakamlarn retmek amacn gden Cemll-kttb ve Kemlil-hssb adl eserini 1517 ylnda kaleme alan Nasuh ileriki yllarda bunun Umdetl-hisb adyla geniletilmi versiyonunu oluturmutur. Taberi Tarihinin tercmesini ikmal eden Nasuh, bu eserin konu olarak hitam bulduu yerden Ouz Hn, Cengiz Hn, Seluklular devrini ve bunu mteakiben Osmanllarn zuhurundan 1551 ylna kadar gelen tarihi hadiseleri kaleme almtr. Kanun Sultan Sleymnn clusu tarihi olan 1520 tarihinden 1551 ylna kadar meydana gelen tarihi vakalar kaleme ald Sleymn-nmesinin konu itibaryla birbirinin devam olan birka eserden oluturmutur. Rstem Paann tevikiyle Mecma-tevrhi Cmittevrh adyla muhtasar hale getirdiini bu eserinde ifade eden Nasuhun, paaya atfedilen baz Tevrh-i l-i Osmnlarn da mellifi olduu belirtilmekte ise de bu konu halen aratrmaya muhtatr. Zikredilen Sleymn-nmenin ilk blm olan eser TSMK Revan 1286da bulunmaktadr. Serlevhasnda Matla- Dsitn- Sultn Sleymn -azze nasrh- ifadeleri yer alan ve I. Sleymn devrinde h. 926-944/m. 1520-1537 yllar arasnda meydana gelen vakalar ieren eser Nasuh tarafndan h. 944-945/m.1537-1538 yllar arasnda kaleme alnmtr. Tumturakl bir dili olan eserin kaynaklar arasnda Kemalpaa-zdenin Tevrh-i l-i Osmnnn I. Ve X. Defteri, Celalzde Mustafa elebinin, Tabakt, Anonim Trh-i l-i Osmn ve Saye atf edilen Feth-i Kala- Belgrd adl eserler yer almaktadr. yi bir kompilasyon olan eserde mevcut kimi malumatlar Bostan elebinin Sleymn-nmesiyle de paralellik arz etmektedir. Hseyin Gazi Yurdaydnn yapt almalar neticesi tannan Nasuhun eserlerinin bir ksmnn ilgiden uzak olduu ve ilgiye mahzar olanlarnsa kaynak deerlerinin minyatrlerinin glgesinde kaldnn belirtilmesi abartl bir ifade olmayacaktr. Ayn akibete Nasuhun hayatnn da uradn sylemek mmkndr.

LXI

BBLOGRAFYA

Anonim Tevrh-i l-i Osman, F. Giese neri, haz. Nihat Azamat, stanbul 1992. k elebi: Meir -uar or Tezkere of k elebi, by G. M. Meredith Owens, London, 1971. 1582 Surname-i Hmayun Dn Kitab, haz. Nurhan Atasoy, stanbul 1997. Bostan elebi, Sleymn-nme, Sleymaniye Ktp. Ayasofya nr. 3317. Celalzde Mustafa elebi: Geschichte Sultan Sleymn Knns von 1520 Bis 1557 oder Tabakt l-Memlik ve Derect l-Meslik von Cellzde Mustaf genannt Koca Ninc, Haz. Petra Kappert, Wiesbaden 1981. ehaj, Demal: Nasuh Matrak Kao Matematar, PIRILOZI Za Orjentalnu Flologju, vol. 38, 1-320, Sarajevo 1989, s. 209-216. Decei, A.: Un Fetih-nme-i Karabodan (1538) de Nasuh Matrak, Fuad Kprl Armaan (Melanges Fuad Kprl), stanbul, 1953, s. 113-124. Gelibolulu Mustafa li: Menkb- Hnervern, stanbul 1926. Gubolu, Mihail: Kanuni Sultan Sleymann Bodan Seferi ve Zaferi (1538 M. 945 H.), Belleten, c. 50, sy. 198, s. 727-805. Hadd: Tevrh-i l-i Osman (1299-1523), haz. Necdet ztrk, stanbul 1991. bni Kemal, Tevrih-i l-i Osman I. Defter, haz. erafettin Turan, Ankara 1970. Karazeybek, Mustafa: Knn Dneminde Yazlm Bir Trh-i Al-i Osman, Trk Dnyas ncelemeleri Dergisi, sy. IV, zmir 2000, s. 183-198. _________________: Trh-i l-i Osman, Yaynlanmam Yksek Lisan s Tezi, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul 1994. Kemal Paa-zde, Tevarih-i l-i Osman X. Defter, (haz. efaettin Severcan), Ankara 1996. Kerslake, Celia J.: Celalzde Mustafa elebi, DA, c. VII, s. 260-262. Keskin, Burhan: Selm-nme (shk b. brhm), Baslmam Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir 1998. Levend, Agah Srr: Gazavt-nmeler ve Mihalolu Ali Beyin Gazavt-nmesi, Ankara 1956

LXII

Matrak Nasuh: Fetih-nme-i Karabodan, TSMK Revan 1284/2 ____________: Cemll-Kttb ve Kemlil-Hssb, K. Ty. Nr. 2719. ____________: Trh-i Feth-i Siklo Estergon ve stolnibelgrd, TSMK Hazine 1608. ____________: Tuhfetl-Guzt, Sleymaniye Ktp. Esad Efendi nr. 2206. ____________: Sleymn-nme, stanbul Arkeoloji Ktp. Nr. 379. Sreyya, Mehmed: Sicill-i Osmn, c. I, IV. stanbul 1308-1315. Mstakim-zde Sleymn Saadeddin, Tuhfe-i Hatttn, stanbul 1928. Nasuhs-Silahi (Matrak): Beyan- Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Sleyman Han, Mnch Trkiye Yaynclk, Ankara 2000. Nasuhs-Silahi (Matrak): Tarih-i Feth-i Siklo ve Estergon ve Estolnibelgrad, Tarih-i Sultan Bayezid, Mnch Trkiye Yaynclk, Ankara 2001. Nashs-Silh (Matrak): Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn-i Sultn Sleymn Hn, haz. Hseyin G. Yurdaydn, Ankara 1976. Nevzde At: akaik-i Numaniye ve Zeyilleri (Hadaikul-hakaik Fi Tekmiletiakaik), haz. Abdlkadir zcan, stanbul 1989, c. II. Nutku, zdemir: IV. Mehmetin Edirne enlii (1675), 2. bask, Ankara 1987. 16. yy.da Harp Sanatna Dair Yazlm Bir Eser, Atatrk Ktphanesi Muallim Cevdet Yazmalar O. 50. Pakaln, Mehmet Zeki: Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, c. II, stanbul 1993. Rstem Paa: Tevrh-i Ouz Hn ve Cengizyn ve Selkiyn ve Osmniyn, Cambridge niversitesi Ktphanesi No. 167 (Og. 6. 33). Say, Feth-i Kala- Belgrd, Sleymniye Ktphanesi Esad Efendi Kol. Nr. 2175/2. Sahilliolu, Halil: Divan Rakamlar, DA, c.IX, s. 433-435. Severcan, erafettin, Sleymannameler, Osmanl 8 (Bilim), s. 301-307. Sinan avu: Tarih-i Feth-i Siklo ve Estergon ve stol[n]ibelgrd, ed. Tlay Duran, stanbul 1987. Sinan avu: Tarih-i Feth-i Siklo ve Estergon ve stol[n]ibelgrd, ed. Tlay Duran, stanbul 1999.

LXIII

Sylemez, Faruk: Anonim Tevrh-i l-i Osman (1481-1512), Baslmam Doktora Tezi, Erciyes niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Kayseri 1995. Sucd, Selm-nme, TSMK Revan 1284/1. Tekinda, ehabeddin: Selm-nmeler, Tarih Enstits Dergisi, sy. I, stanbul 1970, s. 197-230. Turan, erafettin: Kanunnin Olu ehzde Bayezid Vakas, Ankara 1961. Uzunarl, smail Hakk: XVI. Asr Ortalarnda Yaam Olan ki Byk ahsiyet: Tosyal Celalzde Mustafa ve Salih elebiler, Belleten, c. 22, sy. 87, Ankara 1958, s. 391-441. Yurdaydn, Hseyin Gazi: Murad ve Eserleri, Belleten, c. 27, sy. 107, 1963 s. 453-466. _____________________: Matrak Nash, Ankara 1963. _____________________: Matrak Nasuh, DA, c. XXVIII, s.143-145. Ycel, Yaar: Osmanl Devlet Tekiltna Dair Kaynaklar (Kitabu Meslihil Mslimn ve Menfiill- Mminn), Ankara 1988.

LXIV

SLEYMN-NMENN METN

(1b) Cevhir-i zevhir-i hamd sen ol Mlikl-mlk-i b-zevln pye-i krs-i celline nisr olsun ki mimr- hikmeti bin-y ibret-nm-y maksre-i ebn-i cinn [] ins beern mhendisidr ve benn-y kudreti ahsen-i takvm ve adel-i taksm zerine terkb tertb olan bnyn- mamre-i cihn-ry- ftrat- insnun bnsi ve sery- muhkem-ess- kuv-y hasss- ben demn messisidr ve vurd- revyih u durd- n-madd ol nsib-i liv-y kermet-ihtiv-y makm- mahmdun drss-selm ravzasna subh u m olsun ki emr-i berrn- zebn- muciz-ninla lem-i feshatde cihn-gr ve zebn- beynda b-nazr (2a) olmdur ve dahi l ashb zerine olsun ki rfin- alm- mn ve dfin- leker-i tuyn olmdur rdvnllh tel aleyhim ecman - amm bad n hikmet-i ezel muktezsnca zamn her anda inkz zre olup bekyla fen arasnda istimrr buld ve kudret-i lemyezel iktizsnca felek-i devvr dim inklb stinde cnble rm ortasnda berkarr old. Fermn- bhirile ars- vcd- cilve-gh mezhir-i hdda zhir old ve mihr-i sipihrin bana nrdan efser urup miyn- smna afak- lal-peykerden kemer kuatd. L-cerem tesr-i takdr ve muktez-y Rabb-i kadr byledr ki emvc- b-kern dery-y mevvc-imkn her zamnda inkz zerine olup biri birini def eyler ve bir mevcn mazhar- mahddan hd- gaybiyyetini bir mevcin huzrun mstetbi ider ve bir fevcn manzar- uhd- (2b) vcdn gurb [u] kmnna ve bir fevcn dahi brz u zuhr[na] tbi olup smn- gerdnda fitb [u] kamer gibi kimi doar kimi batar gl-istn- devrnda eer gl-i sr-b ve ger gonce-i n-yb kimi biter kimi yiter kimi serv gibi bir zamn bek bulur kimi lle gibi bir anda fn olur savlet-i devlet-i cemd gibi geh peyker-i mnevver-i hurd gibi nigr-hne-i rzgarda nak olup dururd. Dahhk- b-bkn b- t-i mrengnle yuylub dvr- kr-hne-i zamne ol ryi lyiinden pk olup gitdi ve diref-i te-i Ferdn- nusret-bah ki ferr-i rz-efzn mlk-i Acem anunla lemde alem olmidi n fursat- millet-i islm- sab-y saf-eser esdi arh- bern rfatdan zemn-i zillete dp hk old ve Afrsyb- km-ybn ki b- emr-i cihn-grinde Asy-y merdum-sy- arh- gerdn-gerdnd devr-i hir olup kre-i mri dolup tolab- vcd (3a) girdb- fenda ser-gerdn olup kald

Beyt Dne dne bu felek-i b-gn Dne-i mrini itdi anun un ve Sikender-i kamer-kemer ki berk-i cihn gibi arkdan garba cihn ve e-ciht [] heft-iklm-i lemi dolaup gezerdi rub- mesknda b-gnla fermn- kaz-cereynn dery-y revn gibi bir zamn yrtdi. hir zlumt- ademde yol azup son evci dest-i ecel ser-eme-i b- haytn memtla kurutd. Bu det muktezsnca her pdihun bir zamn ve her zamnun bir km-rn olur. Nazm Bu nevbet-hnede bu old det Ki nevbetce seltn urur nevbet Olur her lemn bir km-rn Ki ol karnn olur shib-krn Cihndan ol gider bir gn yirini Biri dahi tutar anun yirini Hakkat bu cihn bir reh-gzerdr Giden gitti kalanda gidesdr (3b) Matla- Dsitn- Sultn Sleymn Hn - Azze Nasrh 132

n Sultn Selm Hn - aleyhim rahme vel-gufrn

- - mersm-

sadet-rsm muktezsnca drl-fendan drl-bekya rhlet eyledi. Sipihr-i mn-fm misl mirt- ekl-i ibret-nmn yine-i takdrde bu sretden yz gsterdi. Sudr- dvn- saltanat ve bdr- eyvn- hilfet ki mifth- zebnlar kild-i gencne-i mhimmt- memleketdr fikr-i skb ve rey-i siblerin buna mukarrer eylediler ki bu ahvl-i pr-melli ehzde-i cvn-bahta yan Sultn Sleymn- shib-i tc tahta ilm ideler ymn ikbl ve sadet icll ile tahta gelp

132

Herkes fanidir, K.K, Rahmn, 55/26.

irimeyince if itmeyeler t ki sha- hl ve arsa- mel hk- mekrden crb- fikrle pk olup (4a) rahne-i fitne seng-i sabrla sedd olup tr-i tedbr nine-i murda irp esrr- melik-i rzgr efvh elsinede intir itihr bulmya ve dost dman miynnda yi olup eirrnun zarar u fesd mizc- mlke sr olmya. Beyt Nice zb dimi ol merd-i h-yr Gerekse ser sakn srr itme izhr - men keteme srrah meleke emrah -133 iktizsnca ve - aleykm bi-kitmni umri 134

muktezsnca kitmn- esrra sir nsdan mlk ahvlinn ihtiyc evfer zr ki

tedbr-i mlke her nkes ebter vkf olcak mlke ihtill-i kll tr olmak ihtiml-i ekser belk[i] mukarrer dey ol fikr-i makl zre Haber-i az-nme-i firistden-i sudr- dvn be-Sultn Sleymn Hn ve talebkerden-i o bery- niesten-i ber-serr-i pedere-i Sultn Selm-i shib-krn aleyhi rahme ver-rdvn Muktez-y tenbh kinye ve turuk- telmh istire zre atanuz hudvendigr- gerdn-iktidr hazretlerinn mr fitb- zevl- anya ve ufl- fenya karb olup (4b) dr- gurr ve sery- srrdan sye-bn- eyvn- cinn- pr-nra ve tk- revk- pr-hubra rhlet u ubr gsterp 135- - birle cem olub erhamr-rhimn civrnda vatan dutd. nice hazin-i vfir ile ecel-i takdri sedd idemedi inllh tel 137 136

- elden ne gelr bu kadar kuvvet-i khire ile kaz-y mbremi redd ve bu - - Hakk sbhneh ve tel - ol h- gerdn-iktidra mr-i tavl ve sabr- ceml erzn kla -

133 134

Kim srrn gizlerse ilerine mlik olur. Size umru gizlemek gerekir. 135 Onlar Allahn kendilerine inam eyledii enbiya, sddklar, ehitler ve salihler, Nis, 4/69. 136 Biz Allahn kullaryz ve nihayet ona dneceiz, Bakara, 2/156. 137 Kahhar olan Allah, Ysuf, 12/39.

Nazm Bu topun ki var byle itb Cihnun eksik olmaz inklb Tem eyle bu arhun iini Gzet gerdn- gerdn cnbini der geh n-mrd bir mrd ol der geh bir mrd n-murd ol Krbun hka ol devlet-knn Gurb itdi sadet-fitb (5a) ri devlet gibi sratle tahta Gubrndan saf vir raht u bahta Ki hilat- saltanat ve terf-i memleket Hud-y cihn-dr- mutlak ve Mliklmlk-i alel-tlk - celle zikrh - hazretinn aty-y aliyye ve mevhib-i seniyyesine muktez ve msted olup ibtid-y bnyn- erkn ve iftith- bnyd- nihd- kevn mekn il ihtitml-mem ve inkrzn-nesem bek-y kvm- mlk milel ve devm- dn dvel ve kr- kibr ve sigr- rzgar ve hl-i asr [u] edvr ber-mceb - levl sultn leekinn-nse badhm bada -138 vcd- cihndr- dndra ve ehriyr- bdra ment ve her vakt bir mnsif-i muttasf slh- ahvl-i reyya merbt ve her devr-i eklm-i lem bir padih- km-krla mzeyyen ve her tc taht- ry-i zemn bir serdr- zevil-iktidrla muhassendr zid - azze neh ve behre brhneh - bu env- mahlkt beyd-i ademden sahr-y vcda getrp kisvet-i kermet ve hilat- sret ile mtehall klmdur nev-i insn (5b) ekser tabaktdan 139- - ile mufazzal ve 140 - terfile mkerrem itmidr. Hliy min-beynehm menr- saltanatn mniyn- kader msavvir ve muharrirn- dvn- ezel knn- satvetini muharrir ve mrn- kaz v kader kaz-y evketini marz v mukarrer idp nevh-i edn v eks ve ainne-i evrid evbid kabza-i meiyyetine mnkd tyi ve ezmine-i bild [u] ibd vik v bikve husn u kl ve ahl-i bahr berr ve Trk
138 139

Hkmdar olmasa insanlar birbirini yerdi. Yarattklarmzn ounun zerine, sr, 17/70. 140 anm hakk iin biz, sr, 17/70.

Tk ve dr nezdk havza- irdetine msehher tbi ve nvn- sahif-i saltanatna dell-i kti ve brhn mukaddimt- hilfetin beyyine-i stdur. Azam- niam oldur ki dem-i kadem-i hmynuz nezret-i hadka- hilfet cnibine mnsarif mnatf buyurasuz t kim himyetinzde cihn, mahm-i ciht ve zamn sadetinzde mreffehl-hlt ve adl-i adletinzde etrf- lem mamr ve bm-i savletnzde ende-i tetvl sh[]t- sneden (6a) dr ve hafv- siysetinzden siv-y teadd renden meys u mehcr olup bahr- huceste-fln ve nevrz- mbrek-ikbln kudmile glzr- vilyet tamm revnak u tarvet bula dey yazup gnderdiler. Andan sonra mezkrun vzer-y devlet dn - ebkhmllh tel il-yevmid-dn al-vefkil-merm detl-kirm zre umr- memleketi ve meslih-i vilyeti grp durdlar. Haber-i gh-den-i Sultn Sleymn Hn- keyvn-brgh ez-veft- pederei Sultn Selm h ve tevecch-nmden be-s-yi taht-gh

Mevk- ref-i azamet-penh ve mahfil-i men-i cellet-destgh yan hzde-i melik-intibh zre bir mrg-zr- makm- dil-gda rm- pr-merm idp blbln- ho-elhn ve ttyn- rn-zebn Ms- mrn gibi len tern kavline msadak olup vcd- pr-cdlar nr- tecelliye (6b) gark ve htr- derymektirleri ilhm- sbhniye mstarak olup dururken n-gh bir subh-dem ki sultn- hver-i ikll-zer ve alem-i ejderh-peykeriyle zlemt- ebinden skendersfat ve Hzr-hayt ve askir-i lem-gr ve ren-i zamrle peyd oldu hnde nuss- tenzl-i Rabbn ve medll- kelm- kadm-i Rahmn - Hays-i klallh tebrek ve tel 141- - fehvsnca atas hudvendigrn rhleti haberi kh- h- zeberced, te-i vrd-i perde-i gaybden ken-nr- al-kh- alem zhir hveyd olup iriecek fl-hl dernna velvele ve uynna zelzele dp cmesinn girbnn dmenine varnca dest-i hayretle pre pre ve snesini mt-i hasretle kare kare eyledi. Ol hlet-i pr-ibretden nice kimesneler mecnn-vr kab-y sabr u karr karup det sahrda zencre ve ssenler gibi mahzn (7a) olup sahn- glende emre ddi ve nihl- erguvn gibi gzleri dern- enr gibi katre katre kan dold
141

Her nefis lm tadacaktr, l-i mrn, 3/185.

ve gl-i nesrn gibi ve berk-i hazn gibi benzleri sarrd ve sold ve benefe ve snbl gibi dd- ha boyandlar ve akik-i nmn-misl te-i firka yandlar nar- serdr gibi mt-i drt ile gslerin dp ve dlblar gibi ann idp gzleri yan dkdiler vel-hsl her birine bir derecede dehet ve bir mertebede hayret mstevl oldu ki rz- maher gibi ser--ser mey-i hayretle sekrn ve esrr- ibretle hayrn olup durdlar. Nazm Grra olma b- mrn olduna nev-cvn Her bahrun rzgrile olur son hazn Yusf- gl andelbe nzn az eylesn Dmenini k ider hir Zelh-y zamn Hazret-i ehriyr- nmdrun zamr-i mnrine atas hudvendigrun (7b) sret-i hli malm olup turdukdan sonra
142

- - muktezsnca kazya rz
143

virp gl-bn-i ikblden gonce-i mli kfte ve handn olmas haberin

- fehvsnun mazmn- hmyn g- hna tebr idp baht u ikbl kendye istikbl itmesi haberi vrid olcak hemn-dem ol gnn ertesi alessabh dde-i baht- rzgr bdr olup bd- subh- mbrek-nefs ceml-i fitb- cihn-tb mhade itmee muntazr- ddr oldukda sdde-i sadetinde dim-i lzm ve sitne-i devletinde mdm- mlzm olan cy- dery-c ve cnd- nl-hurla srr u rhata ved ve huzr u istirhatdan alka- inkt idp istidmeti saltanat ve istimrr- hilfet in devlet sadetle azmet gsterdi. Nazm Hemn-dem taht- Mnissdan indi Sleymn-ve serr-i bda bindi Yannca nce bin dery- pr-c arh-triz ve cmle zrh-p
142 143

144

- - ve mstanen billh dey

Mnissdan drs-saltanat- mahrsa- mamre-i (8a) Konstantiniyye cnibine

phe yok ki Allah sabredenler iin Yaknda greceksin ve grecekler hanginizde imi o fitne, Kalem, 68/5-6. 144 Ne iin Allaha tevekkl etmeyelim ki, brhim, 14/12.

nn elden dil cniyle salup Bi on gnlk yol bir gnde alup kat- berr[] v bihr ve tayy-i bevd v kufrla skdara Nazm ridi devletile tahta n-gh Kudm- ehden old halk gh Haber erdi siph- zer-klha Beret dold yekser taht-gha Haber-i resden-i pdih- cemd-savlet be-skdar ve gh-den-i ayn- devlet ve istikbl-kerden b-merkib-i nusret der-smin-i aer-i ehr-i evvl sene-i sitt[e] ve rn ve tisa-mie n sipihr-i hm-y hilfet-intim perr-i fers-y saltanat-nmyla skdara (8b) gelp dokuz yz yirmi alt evvlinn on sekizinde nzl eyledi. Bu cnibden ahl-i ehr ve kuttn- bahr ve sir askir-i l-kadr ile sehb-bdbn kayklar ve minrestn kadrgalar ile istikble varup ol ki mersim-i istikbl ve levzm- tazm icll idi yirine getrdiler. Pdih- pdih-nijd ve ehinh- ferite-nihd hazretleri ymn ikbl ve fer icll ile bir merkeb-i ebre-i ebr-reftra svr olup Nazm eh-i dery-dil val-gher n Karr itdi girp ketye ol gn Sefnile pr old ry-i dery kfile bezendi sanki sahr Kuvvet-i m ve hareket-i hev birle dery-y sm-b ubr ve kild-i bahr mrr idp iskeleye gelicek hezr-evket hametle kn- kadr-vakr, skender-iktidr, zhre-sret ve mter- (9a) sret Dr-y Sleymn-temkn - azze nasrh hazretleri bir semend-i prz-mende ki sadet-i tlile hem-innd svr olup merrh-

sfat cmle yenier ve bir cey-sret kap halk rikb- hmynunda hzr olup kafasnda hrd-lik Silahdr ve Rikbdr145 ve nnce gonce-i146 zanbak147 gibi pr-revnak kemn-fenn-i sefd-dmen Solaklar ve pld-nihd e-per-i berd vun- pr-hurile inn- azmetin medr- hall [] akd- umr- cumhr olan sery- srr cnibine mnatf klup ol kabe-i meksd-mlin iki tarafndan serya varunca ehl-i tavf 148- - tavf- sebline slik olup pdih- memleketpenhun mbrek cemli mhadesin ahsen-i vch zre myesser olup izhr- kr eylediler. Drs-sadeye vusl bulcak ayn [u] erkn ve sudr- (9b) dvn ve kap halk ve sir dilvern safflar ve lylar balayup arz- istikmet sadkat in silk-i intizmda rst durmlard ki vk old. Nazm Olup pr her taraf mr sipehden Dolup her s sern- zer-klehden Urup ry-i niyz hka yir yir Du eylerleridi ha bir bir Girp devlet-i serya seddl-islm Serre gedi ve ho kld rm Haber-i istikbl-kerden-i hsrev-i shib-krn meyyit-i pedere-i Sultn Selm Hn ve defn-kerden-i o - aleyhim rahme vel-gufrn Yarandas ales-seher ki kebter-i sefd-bl subh- iyne-i burc- smndan fezy cihna tayern ve z- siyeh-fm- eb-i ank-sfat kh- kf- ademe seyrn kaldu (10a) hnde te cnibden h- cihnun tbt meyyitle stanbula irip nince ayn [] siph cmle siyh giyp nice lle-haddler benefe gibi yzlerin hka ve nce serv-kaddler gonce-ve yanaklarn k idp mh- mnri zlm- gamme hle-vr ihta ve felek-i gerdn mahzn olup hmm [u] gummla sitre v ncm
145 146

149

- - mans sret-i hlleri

rkbdr H. Gonce 147 M. Zanbak 148 Allahn ismini zikredin, Hacc, 22/36. 149 Onda ne bir erilik; ne bir yumruluk gremeyeceksin, Th, 20/107.

gzden brakmd. Ehl-i zemnn dd- sad-y nara- bng- cenzeden dde-i ncm hre ve subhun nefs-i serdinden meale-i mihr mh synp ry-i cihn tre olmd. Pdih- sadet-destgh hazretleri n bu hl-i ezel-i zlde mukadder ve bu kaziyye defter-i kazda msbet mukarrer imi. N-r br- belya tahamml itmek gerek dey atas hudvendigrun istikbline varup gzleri (10b) yan n seyl akudup ve mtem libslarn hem-n leyl giyp durd. Nazm Nazar sald Sleymn- kadr-fer Irakdan grdi tbt Sikender Dil cndan virp rahmet selmn Gnlden eyledi izzet kelmn Kafasnca gelp zerrn-klehler Gaz-y hn giymi siyehler ridi cmi-i nev-sahnna n Nmazn klmaa dikdi birezvin dp dergha hep arz- niyzn Tazarru birle kldlar nmazn Gtrdiler yine el zre h Piyde nce ol halkun penh Sery- lemin shib-i serri Selm-i evvel rub- mesknun emri Ser-i gra serri urd hir Sery sald gra girdi hir Kan benim diyenler garb u ark Mut idenler ahkmna halk Koyup bu tc u taht ve mlk ml Turba kld bunlar intikli (11a) Haber-i cls- Sultn Sleymn Hn ber-serr-i hilfet ve icr-y kavnn-i adlet ve tenfz-i yn-i ahkm- siyset ve hall-i meksd- memleket

10

ve feth-i mekld-i mhimmt- saltanat f-smin-i evvll-mkerrem sene-i sitt[e] ve rn ve tisa-mie n ol gzde-i seltn-i zeviyyl-iktidr Sultn Sleymn Hn- gerdn-medr sene-i dokuz yz yirmi alt evvlinn on sekizinde
150

- - ve

151

- mefhm- sadet-mersm muktezsnca atas yirine saltanata cls itdi. Nazm Zih devlet olasun dkmeden kan Tekellfsz cihn mlkine sultn Ne zr- peder ne cevr-i mder152 Ne katl ceng ve gavg-y birder Ne dir g ile cndan merd-i gh ald say idp Sultn Selm h Belsn ekdi dehr-i b-vefnun Huzrun grmedi bu b-beknun (11b) Gep Sultn Sleymn heft-tahta ridi devlet ikbl bahta Cem vzer v mer ve askir-i nusret-intim muntazaml-ahvl mreffehlbl olup vcd- sadet-cdile nizm- kr- memlik revnak- tamm ve bzr- mehm- halik revc- m-l-kelm buldukdan sonra teshr- sgr u bild ve teskn- kulb- ibd ve hall-i meksid-i mhimmt- memleket ve feth-i mekld-i mbhemt- saltanat ve hengm- nizm- umr ve kym- mehmm- cumhrda ber-mceb-i - m-tevere kavmn ill hedhmmllh li-irdi umrihimm -153 netyic-i efkr- isbet-ir ve nesyic-i rey-i memleket-rlar mukterin-i salh- ehl-i lem mutazammn- nizm- ben dem olan vzer-y skb-zamrlern tedbr-i isbet-pezrlerine mrfakat idp
150 151

154

- - kadem-i mberetlerile

Diledii ile hkmeder, Mide, 5/1. Allah ne isterse yapar, brhim 14/27. 152 Mzer 153 Bir kavim ilerini dzgn tutmak amacyla istiarede bulunursa Allah onlara yardm eder. 154 Emr hususunda mavere yap, l-i imrn, 3/159.

11

cdde-i mveretden ke-gr olmayup (12a) imret-i memlik ve riyet-i halk ve revnak- umml ve tamr-i hazin emvl ve mekyid-i ad-y devlet ve gazim-i mddeiyn- memleket ve tenfz-i ahkm- siyset ecilin etrf- leme ve esnf- ben meme hkm-i vcibt-tazm ve emr-i lzmt-tekrm irsl olmasn emr idp ol emr-i vech zre fl-hl al-tarkl-isticl irsl olup eknf- leme varup mnteir olcak pdih- dr-mehbet iskender-salbetin debdebe-i ks- satveti ts- smna sad-y bm bes ve tantana-i kh [u] evketi mesmi-i cihnbna tann-i rub [] hirs mstevl olup seltn-i nmdr sitne-i smnmedrnda gulm halka-beg ve havkn-i refl-mikdr sdde-i sidre-makmnda hddm- giye ber-d olup mterakkb- fermn ve mterassd- emn oldlar.

(12b) Nazm Nikbn ref idp devlet yzinin Sadetle clsna zinin Didi trh-i evvel bahr-i ulmun Onnc kayseriyem mlk-i Rmun Haber-i maslb-den-i Cafer Aa Kapdn- Gelibol f-evil-i Zil-hicce sene-i mezbr

Andan sonra pdih- adlet-yn hazretleri eyym- madeletinde zehr-i ef-i zulm ittisf teryk- dev-i adl insfiyle mnadim ve bnyd- cevr b-dd kavidi nasfet ddile mnhedim olmak in ahkm- ihkm- siyseti icr idp bast- bist- adlet zre drl-guzt vel-mchidn Gelibol ve sefin-i nusret-pervn Kapdn kdvetl-meril-kirm umdetl-kberil-fihm Cafer Aa-y pelengintikm synet-i nms- er-i nebev ser-haddinden tecvz idp dest-i teadd v tasallutun rey-y vilyete ve ahl-i memlekete drz itmein (13a) - el-adl yeumm al-avidi -155 iktizsnca teft itdrp salb eyledi.

155

Adalet btn iyilikleri kapsar.

12

Nazm Hirsn sald anunla ry-i fere An asd klcn asd ara Cihn halk anun trhini hb Didiler hdim pes old maslb Haber-i isyn-nmden-i mr-i mrn- m Cnberd Gazl-i bed-nm ve asker-keden-i Ferhd Paa-y peleng-ikdm b-mr-i mrn- Karamn yn-i hrreme riyet iden drbne gerekdr ki ayn-i diryet-i skble yine-i fikr-i fiyetde sret-i kbete - kuddimel-hurci kablel-vulci -156 iktizsnca nazar ide ve meslik-i lil-azme slik olan hdime lzmdur ki mevrid-i umrda mesdir-i mahtrun zararndan hazer ide ki mirt- kint-nm-y ihtiyrda ihtiyr- rey-i maslahat-ryn ry-i efkra dem--dem nzr olmayan demn enzr[] ntammdur. Cm- pr-nr (13b) ve ziy-y itibr- huzr rey srr-fezyda fercm- kra ve ser-encm- rzgra nazar itmeyenlerin ii n-tammdur. Sbk tahrr olunan ahvl ve takrr olunan akvl zre beky-y mer-y bed-rey-i erkise-i nekbet-encmdan melikl-mer-y m olan Cnberd Gazl cret celdetle mevsf ve makm- mehlike-i tehlikede tehevvr ikdmla marf olman merhm hudvendigr hsm- intikmla telef ve sne-i pr-knesin tr-i tedmre hedef itmee kyamayup tb- fitb-himmetile terbiyet idp rikb- km-ybnda hzr olan sir mer-y l-cenb kber-y mal-nisb gibi hidmet-i mlzemete lyk u mstahkk grp riyet itmidi. Emr-i kebr Hayr Begi vilyet-i Msrun eyletile terf itdikde ana Kuds-i erf ile Gazze nhiyetlerinn emretini virmidi. Mihr-i sipihr-i hilfetn pertev-i inyetile (14a) gurre-i kadri bedr olub liv-y rfatnun uc evc-i sem-y erefe irmidi. Sonra melikl-mer- m olup cell ihtim tamm olup keml bulmd. Cey-i bed-k-i erkisn bed-nihd fesdend nkesleri etrf u eknf- m u Halebe mteferrik olup pene-i pr-ikence-i r-i emr-i sultn- cihn-grden hals bulup berr-i Araba dalmlard. Mezkr Cnberd Gazlnn yanna cem olup diyr- mda olan tmrlara mutasarrf ve

156

Bireye dahil olmadan nce ondan kmay dn.

13

ebvb- fthlar mefth ve esbb- malar ve intialar intizm bulup sh[]t- rhatda ve pister-i fergatde huzr u srrile yatup cy- riyetde ve him-y himyetde her biri dery-y nimete batup makm- iretde rm bulmlaridi. Amm sad-y pr-saf-y emn- sultn- zamn ol bed-gmnlarun g- hlarna girmidi ol ecilden (14b) knde haem-i hm-gnn hmndan emn olamamlard. Cn- nsipslar havf u hirsla dolmd. Dernlar sehm-i vehmle ol serkelern te-i unflar iltihbda ve zdrbda olup her gh bist- ihtiyt dnrlerdi. Ol bedgmnlar kemn-i knde kemn- intikm kurup eyym- fursata nzr ve hengm- kudrete muntazr olup durmlaridi. Sultn- azm-n- kahramn- Rm Selm Hn- merhmun nimen-i cihndan glen-i cinna irtihl [] intikli vk olcak ol haber-i irr-eser her diyrda intir bulup bahr berrde huk u terde ve etrf- memlik ve eknf- meslikde yi olcak mezkr semend-i hevya svr olan bedgirdr- marr nak-bend-i vesvis-i eytn ve sret-ry- hevcis-i nefsn tarr ve nefs-i muhl-endini nak- istl-y nks cehl-i mrekkeb (15a) ve midd- sdile levh-i haylinde tasvr itdi. Merkeb-i cehle svr olup hemn-dem Sleymn- zemna isyn ikr ve sr- tuyn izhr eyledi. Eyym- fetret ve hengm- fursatdur dey ol bed-fercm- nekbet-encm - men-galebe slibe - knna muvfk muhlif-i perdede sz u selb-i ceng izhr eyledi. Nazm Ne resme old ol hin nazar kl Hynet bed-sfatdr ki hazer kl karr kiii badan hynet Hynet eylemez ehl-i synet Drl-mlk-i mda makm- hidmetde olan hddm- h kayd- keydle sayd u ikr itmek tedbrin idp dahi fikr mekr tezvrle serdrlar kabza-i teshrine alup ol bed-girdr- dimine-misl kimini tume-i r-i emr ve kimini lokma- ejderh-y zencr idp taht- eyletinde dhil olan vilyetlerde hzne-i mire-i sultn- (15b) cihn-bna vsl olcak umml elindeki emvl-i b-kern alup ol ml sebebile melend olmayan bed-kleri asker cey idindi.

14

Haber-i tevecch-nmden-i Cnberd Gazl ez-m be-cnib-i Haleb ve muhsara-kerden-i Haleb-r b-asker-i hezmet-eser n ol dv-nijd- bed-nihdun sitnesinde ki fitne fesd ynesidi hayl dem cem old. Svr piyde on binden ziyde let-i darb harbi ve mhimmt- cidl ktli mretteb mkemmel merd-i neberdle drs-selm- mahrsa- mdan kd sanki sedd-i iskenderi ykd. Leker-i b-hadd-i yecc hurc idp rehgzrnda olan diyr ehlinn gzlerine glen-i cihn pr-hr ve ren-i nehr eb-i tr olup ol bed-girdrun sad-y gavg-y gr dr evc-i smna urc eyledi. Etrf u eknfda igvya kbil olan erf- kabil-i Araba seylb- (16a) isynnun tuyn haberlerini ilm eyledi. Kendsi sehb-vr- pertb [u] itb olup semend-i himmetblendinn inn- azmetini Haleb diyrna dnderdi. Hums ve Ham havllerinde olan kasabt ve kurlarnun vl v hmleri himyet hirset emrinde ksr u ciz olup reh-gzrda hzr olan begler ve leker seyl-revn- b-meyl emnun ninden el-firr mimm l-yutku min snenil-mrselne -157 muktezsnca snen-i lilazme slk[] evl grp meslik-i zevil-hazme slik olup cy- mehlikden p-y firr ile intikl ve irtihl reyin ihtiyr itdiler. Beyt Diyr grdk old pr-mehlik Karr itme firr it olma hlik Ol tr-hrde-i hnzr gibi dorlup gelen peleng-hy- (16b) ceng-cya r-gr-i dilr beglerden bir kimesne karu duramayup n-r reh-gzrundan ayrulup sz u selb-i bezm rezmi telef ve kendleri ol hayl-i b-meyle alef itdrmeyp Halebde olan serdr ki elsine-i enmda Karaca Paa nvnile itihr olan kdvetl-merilkirm Ahmed Paa-i r-ikdm yanna varup cem oldlar. Bu cnibden ol ad-y bedrey bilesince olan cey-i nekbet-ryla sene sitt[e] ve rn ve tisa-mie Zilkadesinn yirmisinde kaz-y mbrem gibi fez-y hrrem-zidy- Halebe kadem-i mile kudm idp ehrn zerine dp te-i cidl ktln esbb- itilin

157

Gnderilmi peygamberlerin yolundan kamaya kimsenin gc yetmez.

15

gsterp tenevvr-i err ra iltihb virp hayl-i cerrr- seyl-reftr ve mr u melah- girdr gibi mamre-i mezbreye her kenrndan p top- kala-kbla (17a) dmeye musrr olup durd. Ol yirde olan neberde yarar svrlar ve r nms- Ts-savlet begler ki mukaddem-i mukdimleri dilr-i ser-med Emr Ahmed p-y celdeti cy- cret ve ikdmda muhkem basup miyn- himmete gayret kuan kuanup tc- hamiyyete terk-i serden terk itdiler. Muktele-i ad-y bedsret nekbet-encmla makm- mukbelede muktele idp hayl-i seyl-pyile ehre akup gelen kne-c-y te-hy- bed-girdrlar gr drla drlarnda gir eyleyp sokaklarun akklarn b- sinn-i sne-gzrla stvr kldlar ve dvr rahnelerini hr- peykn- cn-sitnla perkitdiler. Kadmden ol sr- azmn tarasnda skin Menks Ugurlar ve sir celdetle mehr cematn dilverleri hm- sultn- keyvn-kn behrm-intikmdan havf idp (17b) asker-i mansra mun nsr oldlar. Miyn- meydn- pr-r u errde ol hasm- bed-ahterle siper gibi yze yz olup makm- hamlede cmle bedenleri ve tamm endmlar ceven zrh gibi ser-ser gz gz olup hengm- cenge ikdm ve heng-i cenge nzr olup durdlar. Dman- bed-girdr hisr- stvr ve kala- metn-karr alamayup sr- mamrdan ier nehr-i pr-r akdamycak ks- gr dr almala ol tg-i menhsun dmen-i ars- fethine el iremiyicek p-y srr zerine cy- indda durup bnyd- sery- karr ol diyrda urup kenr- ehrde ordusun kurup oturd. Haber-i ilm-kerden-i mer- peleng-intikm ahvl-i n-dman- hezmetencm be-dergh- sultn- hrd-gulm ve irsl-kerden-i mr-i mrn- Karam[]n b-hddm- dergh- l-n be-cnib-i Haleb f-rbi-i Zil-hicce sene (18a) Mezkr serdrlar mahsr olup Haleb hisrnda kalcak ol ahvl-i pr-ehvli dergh- keyvn-ihtima ilm itdiler n mezkr yag-i bgnin erer-i err-i tuyn menr u mehr olup haber-i eser-i isyn dergh- smn-itibha sultn- penh malm oldu, ihtill-i ahvl-i vilyet-i m ve Halebde, htr- trdan esergzer-i infil ve zamr-i mnr-i cm- cihn-nm nazrinde suver ekl-i hl zhir olup sar sar- gayret nr- pr-tb- hamiyyete iltihb ve leheb-i gazabna zdrb ve itigl virdi. Bl-i mel-endinde cey-i bed-k-i ady pay-ml itmee

16

keml-i ikbl ve tamm- ihtimm hdis bis olup srr- tam arb ve huzr u rm gidp pdih- lem-penh - azze nasrh ve nasre asrh - hazretleri dmanun (18b) defi ve adnun refi hussnda vzerya ebvb- mkilt- mhimmt- mlk sizlern kild-i ende-i sevb-endile feth olur zamn- imtihnda zihn akl ve revn ki tecrbe-i fehm fazldr her gevher-i fikri ki drc-i zamrinzde mahzn kalm olasn rite-i beyna ekp tabak- arza koymak gereksiz ve her nakd ki drd-darb- kalbinzde tamm ayr bulasz. Sikke-hne-i imtihndan bzr- zuhr [u] yna getrmek gereksiz dey hitb eyledikden sonra vzer dahi bb- medh seny feth idp Nazm eh ol heme penh- cihn Sen-hnn ola zemn zamn rey-i l bu bbda her ne buyurursa savb- sevba akreb ve lem-i gaybden zamr-i mnre her ne lyh olurise evl v esvbdur. (19a) Biz bendeler bu akl- ksr ile ne fikr idevz ki andan evl olup murde-i htr- padihda hveyd olmya ve bu kerlern tedbrile safha- zamrde ne tahrr ideler andan al levh-i dni-i ehinhda irtism bulmya. Amm - bi-hkmil-memru mazrn -158 ve emr-i mezbrda mikdr- vs u makdrumuz mebzl olunmak lzmdur. Eeri ki htr- h ki mikt- envr- lhdr, meknn- zamr-i ksr ve mahzn- btn zhirimze rif limdr ol vezrler ki bizden sbk r-i tedbre zencr-i teshr urmlardur dest-i iretle muhadder-i memleketi ol ehriyr der-g eyler ki b- emr-i te-brla nm- hasm- bed-girdr safha- rzgrdan yuya ve leb-i murdla sgar- safy ol tc-dr- nmdr n ider ki sifl-i temenn-y dman- bed-sigli seng-i bevrla (19b) sya. Hle-i maslahat budur ki bir serdr- rad-itihr bir mikdr askerile zerine gnderevz tr gibi rst ve gnder gibi doru varup meydn- kr-zrda py-dr olup pdih devletinde ehl-i cihna dsitn- Rstemi ve destn- Sm Dmn untdura t kim ehre-i ars- nms gubr- rdan pk ve arsa- ceng-i nm neng in mhte-i hn u hk ola ki nice defa ol bed-ahvl-i nekbet-

158

Memur emredilenden sorumlu deildir.

17

ml gml ve ganmet yirine hezmet grmidr. Herkes ki tehevvr-i tammla harbe-i darb niym- intikmdan karup bir dmanun erbet-i darbndan nice defa cura imi ola ol b-itibh gzer-gh- seylde yatm belki dery-y helka kendsn atm gibidr dey ol hasm- bed-filn mevdd- fesdn nr- peykrla hasme ve ol fsid-nihdun erer-i errini b- t-i m-tbla defe ve glzr- kiverden dest-i emr engt-i trle refe ikr-gr-i r- (20a) dilrler ile mukaddem Karamn Beglerbegisi olan Hsrev Paa ummen Karamn askerile ve dergh- lem-[me]drdan bin Silahdr, ba Mehemmed Aa [ile] ve bin sir kap halkile Msra nevbetci tarkile yakn olup irsl olan Sol ulfeciler Aas ki elsine-i enmda Bostnc Ali Beg dimekle mehr aa havl[e] olup sene-i mezbre Zilhiccesinn onnda irsl olunup gnderdiler. Mezkrlar dahi iki menzili bir idp varup ukravada cem olup irimek zerine oldlar. Bu cnibden Haber-i ser-asker-den-i Ferhd Paa ve azmet-nmden be-cnib-i m baskir-i nusret-encm f-gurre-i Muharreml-harm sene-i seba ve rn ve tisa-mie Takrr olunan emrn tedbrinde sultn- shib-krnun fermn- vcibl-izan bu minvl zre zuhr u sudr buld ki bdr- smn-cell ve sudr- dvn- keyvneyvndan srims-samsm kmi-i kamkm Ferhd Paa-y peleng-intikm mevkib-i pr-uded ve kevkib-i (20b) pr-adedn bir fevcile ve ol dery-y cihnpeymdan bir mevcile varup ol hasm- bed-gmna emn virmeyp etb v ey ve kendye ittib iden hadem haemile dery-y fenya salup br bnghla ve hayme v har-ghla seyl-i hayl-i b-meylle garka vire. Nazm Gr imdi sar sar- kahrun hurn Tem eyle bahr- k[]ne-cn Hemn sat taup seylb- savlet Buyurd cem olup ayn- devlet Didi Ferhda ey sn-i saf erden kl gzde bir nice saff

18

Sers-seyr iri ol dv-i hin Fesda virmeden lem seryn n irdi saf- devre iret Dilinde mevc urup bahr- beret pp tahtun ayan durd derhl Hrmn kd hem-n Rstem-i Zl Mezkr dstra destr- mukarrer zre sefer-i necm-esere ve gaz-y felh-semere lzm mhimm olan yar ve yes sratle ihzr ve ol (21a) bbda art- cret celdeti ve fart- ikdm u ihtimm izhr olund ki fasl- it ve hengm- serm irp hengme-i germiyyet-i germ savulup savukdan smnn yzi ggerp ve kara bulutlar muttasl aup ve kar ve yamur mtevtir yaup penbe-i berfle semnn zarf dolmd. Nazm it aslile erhin fer aslun Ne dir rv vasfn o faslun Evnidi meer berd-i adnun Zemnidi it-y saht-rnun Olup derylarun ry reh-i taht Sular olmd henden dahi saht R-yi arh- bern cebn-i siper gibi pr-n olup pt-i drt-i zemn-i ryn-beden zrh- henn gibi girih girih olup mecr-i m-i cr insidd ve itidd u imtidd bulup bd-i serd-hev ile b- revnlar cereyndan kalup incimd bulmd ve belerde h- ecer (21b) e-gerd knna ve khlar kenr donmu buzlardan elms knna dnmidi. Sefer eyym deildi. Lkin zarret iktizs ve hikmet muktezsile iltizm olunup cy- hazere, teng-ny- hatara iktihm u ihtimm olunup ol maslahat itmmna vech-i ihtimm zre ikbl ve fermn- kaz-maz v kader-eser sudr [u] zuhr bulup leker-i zafer-eserin ihzrna berd-i imlle hem-inn ulaklar fk- cihna irsl oldlar. Anadol diyrnun ve bm- Rmun beglerbegilerine ve ehsvrol Ali Bege ve Ramaznol Pir Bege ve sir Trk ve Trkmn slrlarna ve serdrlarna dvn- smn-nin- sultn- cihn sleymn-

19

zamndan ahkm- vcibl-ihtirm vrid olup peym- lzml-iltizm vard ki nib [] menb hkn- km-yb- fitb-menziletin yanna mctemi olalar ve mh smn-brghun ordu-y hmyn-pyende dhil olan (22a) bende v zde hengi cenge mde mevkib-i kevkib-khun grhlarndan bir nice ly gurba gitdikde h- cihn-penhun ryet-i nusret-yeti ve alem-i lem-gy syesinde nzil olan rkib rcil efvc- dery-emvcun blklerinden ve yenierlerden top u tfek ve yar vu zenberek bile koulup ikdm u ihtimm zerine duruld. Sefer-i zafer-esern yera ve yes tamm olup grldkden sonra vezr-i nmdr mr-i l-mikdr sultn- cihn-sitnun sadet-ynndan alem-i lem-gri kaldrup nefr-i sr- sagr-i rhleti aldrup rz- prz sat- dil-efrzda sene-i seb ve rn ve tisa-mie Muharreminn on yedisinde derydan ubr idp te yakaya mrr eyledi. Beyt Bryp lemi sehb gibi Gitdiler berk-i pr-itb gibi (22b) Mezkr sipeh-slr asker-i mansrla fl-hl irtihl idp per-i ferr bl- ikblle uup gitdi. Ol sefer-i zafer-rehbere memr olan serdrlar haberdr olup her biri sehb- nev-bahr ve seylb- kh-sr gibi pertb u itb ile varup mezkr dstr mkerremn ordu-y gerdn-pyna irdiler. Yaprak- berk-tb ve diref-i tedirahla r-s-y ky-i zemn donanup kzl ve lyile arh- vlnun yzi brnp aaa-i zerrn-mifer -siperle hev dery-y sm-b olup durd. Haber-i azmet-nmden-i Cnberd Gazl ez-mahr[]sa- Haleb b-asker-i hezmet be-cnib-i drs-selm- m- pr-tarab Sbk mastr u merkm olan misl minvl zre mezbr err u rla mehr u malm olan bed-girdr sz u selb ve heng-i ceng-i mretteb ile taleb-i istlyla Haleb diyrna hcm- kadem-i mile (23a) ol meymun hadem haeminn mamre-i mezkreye kudm vk olup etraf- leme yi ve hirmen-i kiverde dman- bed-ahter-i fesd-nihdn bd- fesdnun sr cihna intir bulcak

20

cy- sehb-tb seylb-itbnun sad-y gavg-y vegs kenr- cy-br- Frt ve ser-hadd- Irkda seyl-i hayl-i ad-y b-meyl emna sedd olan ser-med beglerin kulaklarna dolcak habb-vr- pertb olup nr- lgrla hasm- bed-girdrn mevdd- fesdn hasme ikdm u ihtimm itdiler. Hengm- hazarda mekm- hidmetde hzr olan hademe em-i hazmla r-yi azm-i ad-y rezm-cya nzr olanlara heng-i cengi ilm itdiler. klm-i kadm Dlkadirlnn ehriyr- azmn ehsvrol Ali Beg bd-i bahr gibi sebk-hz olup azm-i rezm-i seyr eyledi ve civrnda olan serdrlar kenr- cy-br- Frtdaki sipah-slrlar ki (23b) Darende ve Divrigi ve Mer ve Maltyye ve Rm Kala ve Khta ve Gerger ve Behs ve Antb begleri kadem-i azm-i rezm zerine durup sne-i pr-kneleri tb- itbla dolup isticl ile mezbr eh-bzlar hev-y vegda pervz urdlar. te cnibde emrl-mer-y Ynn zemn-i Kayseriyye ve Nide ve Karahisr ve Aksery ve Akehr ve Begehri ve Konya ve Lrende ve Trgd ve Byburd ve Eski l ve sir tavif-i Karamn ve Md ve Silifke ve T ve li beglerile ve kap halkile dman- fsid-sret kasdna sbk ukrav[a]ya nzl idp o hasm- marr ikr itmek in hev-y pervzla cem olup turan askeri ol dman- bed-ahvl istim idicek hemn-dem ceng cidl ve harb u ktlle mukbele v muktele ikdmndan gep zamn- ihtimmn cnib-i fikr-i mekr le dnderp dahi ehsvrol Ali Beg ve Ramaznol ve sir azm-n Bulgr Beglerine ki (24a) kadm-i hnedn shibleridi nmeler gnderp Beyt Grdi bitmez maslahat emrle stedi kim bitre tedbrle ol azm-i cezm-i bezm-i rezm-nimen-i muvfakate davet eyledi ve diyr- arkda olan h sm[]le itat-irn izhr idp ol gm-rhun Badd- hilfet-bdda olan beglerinden ve lekerinden kendye inet imdd ir kld. Hev-y mlk kiver ve sevd-y taht u efserle mezbr bed-baht- r-siyh Kzlba tcn urnup ol lle yz aardm sand. Mezkr m- kadem-i meym u melnun dem-i efsn mukaddem hadem haem olan emrlere tesr itmedi. Fikr-i mekri ve tedbr tezvri sne-i pr-knelerde cy-gr olup zamrlerinde yir itmedi. Anlardan derdine

21

dev ihtimli olmyacak Haleb Kalasn m kaps tarafndan dp duran toplarn (24b) fl-hl yire gmp sir ahml eskli dkp seyl-vr ukrvdan zerine akup varan asker-i nusret-rehbere karu duramyacak det-i firrda dest-i ztrrla kr br- karr tr mr idp Halebden gir m tarafna azmet-i prhezmet gsterdi. Ol Haber-i dhil-den-i mer-y Ynn be-mahrsa- Haleb-nm ve tevakkufnmden be-Ferhd Paa-y sadet-encm f-Muharreml-harm Dman- bed-fercm- nekbet-encm prmen-i Halebden gp makmna mrcaat idp dmen-i taleb-i mlki elden koyup kadem-i mile ol meym gir ma avdet itdini hddm- l-cenb andan sonra mal-nisb- sitn- sultn- cihna ilm idp esbb- gr dr ve eslb- krzrla Halebe girp hirseti bbnda ve raiyyetin himyeti emrinde tamm ihtimm eylediler. Dergh- pdih- hilfet-destghdan emr gelinciye dein erf- mer- kiver-penh ol (25a) nhiyetde bnyn- eyvn- rm u skn urup durdlar. te cnibden mezkr Cnberd Gazl-i dn-i marr ki khistn- Destn idi meydn- ecatde Rsteme dem dimezdi zamn- hudada lemin Destn- Zlidi. Bu cnibden hayl-i seylpyla gelen saff-der serdrlar kendyi ortaya alup ikr ideler dey kahrla mezbr ehr-i mehr alup gr drla hisrna giremiyecek ve ars- feth zafern dmenine dest-i iktidr iremiyecek vusl- merd ve husl- murddan meys olup gir ma varup nzl idicek ol bed-girdr tekrr seyf-i hayf niym- intikmdan karup emrine rm olmayanlar katl eyledi. Merkm- meym- m-kudmun elinden ne gz ve ne hc kurtuld. Pr cvn kav v n-tvn dimedi ne fakr-i muhtc ve ne eyh-i shib-i hrka v tc ol lan-i b-dn buldun ldrdi ve mezkr kiver-i mamrun tvn-gerlerini (25b) pene-i ikence ile skup pte-i prtm- azbda szerdi. Ol drda olan mldrlara emvl-i b-kern sald. Tekrr leker-i b-mr ihzr idp yanna drdi. Ol bed-rey beky-y cey-i bed-k-i erkesden her kimse ki melikl-mer-y Hayrby hidmetinde olurd ol emr-i ren-zamrn ki hsn-i tedbrile dire-i teshre girmilerdi hev-y isyn ve sevd-y tuyndan gep sultn- asra ve hkn- dehre ir- itati izhr idp halka- hidmetde ve tavk- ubdiyyete taven ve raven boyun virmilerdi peym- hm gnderp ma

22

davet idp kendnn cdde-i emn- Sleymn- zemndan hurcn ve evc-i burc- smn- tuyna urcn ebn-y cinse iln ilm klmd. Cinsiyyet-i illet zamm ola dey ol dv-i hre-ser tre-rey Hayr Bege dahi dem gndermidi. Taleb-i muvfakat mrfakat idp ol tarafda olan saff-iken (26a) t-zenleri gnder dey haber sl idp mezkr emr-i ren-zamr-i sib-tedbr sadkat yolnda udl itmeyp ol shib-i rey-i mnre igv-y tg-i bgye mil olup kelm- hm- nedmet-encmna kil olup kulana koymamd. Cdde-i itat-i sultn- lemde kadem-i ihls zerine durup alem-i ihtiss[] ref idp tark-i refk-i tevfk ile cn ana hem-rh olup vesvese-i ibls-i pr-telbs eytn- bed-gmn def idp muktez-y rey-i kmil ile mil olup ahvl-i pr-ehvli ilm u ifhmn dergh- smnitibha, sultn- cihn-penha peyk-i nk-mahzar irsl idp ihtill-i hl-i vilyet-i m hikyet idp mezkr bed-fercm- nekbet-encmdan kendye vsl olan nmei hddm sdde-i sidre-makma sl idp ilm itmidi. Mezkr mezbr olan misl zre (26b) sultn- cihnun ve kahramn- zamnun fermn- vcibl-inkydile erkn- dvn- keyvn-eyvndan ad-y bed-nihd cnibine sz u selb ve bezm-i rezmi mretteb kurup kid-i tevfk-i Hakk refk ve sik-i takdr-i sbk hem-inn olup tr-i tedmri ol dman- bed-ahvln hedef-i tedmrine doruldup erbet-i zehrldla shil-i vcdn girdb- ademe salmak in bilesince olan hcm- pelengikdm kudm- Rmla ma azm idp ol Gazl-i bed-fil[i] r-i emrle sayd- kaydn grp sehbla hem-inn ve fitbla hem-sinn olup sne-i pr-knesi berk-vr tb- itbla tolup seyl gibi tacl gidp kaz-y mbrem-i smn ve hkm-i muhkem-i takdr-i Yezdn gibi tebdl [] tayr kbil ve dery-y cihn-peymy gibi redde v sedde mtehammil deil mecl virmeyp b-ihml imhl varup Antkyyeye nzl idicek (27a) Haber-i mlk-den-i mer-y Karamn be-Ferhd Paa-y azmn der-sahr-y Ham ve tevecch-nmden be-savb- m b-asker-i nusretencm Ts-savlet ve kvus-evket begler ile sbk Karamn Beglerbegisi mrn-ileyh Hsrev Paa-y r-ikdm mahrsa- Halebe varup ol vilyetin hirseti ve raiyyetinn himyeti emrinde nice gn skn u stbr idp durmd. Bu cnibden

23

serdr-

kav-rey

Ferhd

Paa-y

memleket-gy

asker-i

nusret-eserle

Antkyyeden Hamya varup vusl bulcak mezbr Karamn Beglerbegisi yannda olan beglerle ve kap halkiyle Hamya varup mlk oldlar. Andan sonra vezr-i shib-i emr-i aristo-tedbr asker-i ad-ikr ile m tarafna azmet gsterdi. Dman- bed-girdr glen-i diyr- mda karr ve makm- srrda (27b) rm idp mdm- gurrla ser-mest olup otururken leker-i zafer-rehbern ve hayl-i seylhcmun kudm haberi varup irdi. Verd-i ter lle-i ebter gibi berg [] br- in fenya virdi. Ol bed-fil-i fsid-hayln cn- bed-k cann- fesd-endinn n huzrna n-i znbr- tev girdi. Seylb- pr-itb gibi akup varan cy- dery-cun hurn g- hna irince humr- hamr- rrdan aylup srr- sekri gurr zil olup etrf- vilyete perkende olan tgleri yanna cem idp ikdm-i cret-akdm zerine durd. Dahi bu cnibden kendyi aray varan mer-y rezmryla meydn- mukbelede azmin cezm idp etrf- memlikde ve eknf- meslikde mteferrik olan bende v zd- bed-nijd muktelesin ihzr ve nihdnda olan celdet-srn izhr eyledi. (28a) Sz u selb-i krzr mretteb yirmi bin svr- gr dr ve on binden ziyde merd-i neberdle heng-i cenge hzr old. Ol meym grh- ncm-kh- husm-rcmun diyr- ma kudmna nzr ve hengm- bzr- peykra muntazr olup gelen dman- niheng-azmle bezm-i rezmi kurmaa cezm klup hristn u b- nze-i cn-sitnla krzr yakup miyn- meydn- prb- dr u grde hasmla merdne drmek kasd eyledi. Amm sultn- smnsitn- dehre ve hkn- keyvn-mekn- asra izhr- ir- isyn itdine pemn old. Beyt Nedmet od ien itdi pr-dd Pemn old lken itmedi sd Zimm- ihtiyr elden gitdin grp hkm-i ztrrla makm- stbrda n-r durup hasm- drgm-ikdmla bulumak (28b) tedbrin takdr idp ol bed-girdr dr zerine ba gidince almak emrin mukarrer eyledi. Heyl heylemnla varup iren seyl-i hayl-i b-heyl emnun ninden ehl ylin ayrup girn-kymet ve b-kern nihyet ml menlin ahml esklden gerek olan miyn- beriyyede biriye inkyd olmayan bed-nihdlar diyrnun kenrnda bek Hisr ki Kala- Kerk ismil[e]

24

mezkrdur gnderd[i] haem hademi ciml biglle salup kendsi ricl-i cidl ve ebtl ktlle kalup rey-i azm-i cezmle p-y hazm zerine durup kenr- mda Mastaba dimekle mezkr mahallde ord kurup durd. Bu cnibden varan saff-derler neyistn- meydnun ve khistn- gr u drun ve sahr-y pr-gavg-y vegnun rdilrleri ol Gazl ki mekr lle dimine-misl idi nehcr-i tedbrinde isticl idp cidl ktle ikbl (29a) idemeyp ol bed-sreti hayret yatanda avlayup irdiler. Sene-i mezbre Saferinde sabh- nech-eser-i prz- rzda ryet-i nusret-yet-i sultn fitb- cihn-tb gibi tul idp tala- siph- zafer-penh fursat- hem-rh- tli-i hmyn-mtlile matla- meymnda zhir olup hev-y rec-y sevb gazy sevbla rec-y vegy dire idp az-y ad-y bed-reyi un gibi sir itmee hayl-i sir-i seylb- pr-itb gibi byrlardan aaa atdlar. Rcm- hcm- Rmlern sava kumile rste laylrile sahr-y m tamm dold. Nazm ridi kiver-i ma erler Kimi dv ve kimi eklen perler Yine sahr-y ma ddi te Cihn dutd ol mrn- serke Ol gn hasm- meym- m-taletn bana ne geldi gr. (29b) Cy- derycun ve efvc- dery-emvc- sahr-pun sm-i seng-reng semendile ve tedirah nzelern bayrak- berk-tb ve fitb- peyker zerrn-ser sancaklarn diref-i afak-mnendile zemn smn brnp dmn- gm-rh- tre-nazar hre-ser sersime olup m-i siyh gibi yzi kararup t-i bmle kalbi dnmeye ve rz- ren gzine karanu olup berg-i hazn gibi endm lerzn olup k-i cn- bed-endine sehm vehm dold. Beyt Bd grg-i derrende geri dilr d ciz ez-pene-i nerre-r Hev-y mlk kiverden ve sevd-y taht u efserden gep teng-ny- helkdan ban kurtarmak tevine ddi. Grdi ki hayl-i b-meyl gelp irdi hemn-dem kr

25

br- karr tr mr idp havss- haremi ve kendye ihls u ihtiss olan (30a) hademiyle rey- firr terk idp n-r p-y stbr zerine durup cret celdetin izhr eyledi. Beyt Ser-i cevk-i ad Cnberd-i hin Elile ol yakan kend seryn Haber-i muhrebe-i Cnberd Gazl b-Ferhd Paa der-sahr-y m ve inhidm-yften-i n-bed-nm f-seb-i aer-i Safer sene-i seb ve rn ve tisamie Hasm- menks u ad-y menhs kara dalar gibi ta ve demrdan kat lylarla miyn- sahry ve kenr- da badan baa bryp sehb-tb- dr- nev-bahr gibi yryp ser-tz-i dirahn nzelerle hevya bakup ve seylb- pr-itb- kh-sr gibi akup ald. Bu cnibden Ferhd Paa-y pr-hazm rey kalb-i salb-i zafer-rehber-i cenh- nech-eserin dm-i tvs gibi pr-zb fer klup (30b) mer-y rezm-ryun lylar iki kolda her biri yoll yolile durup dergh- smn-itibh- pdih- cihnpenha ihtiss olan ehsvrol Al Beg ile Anadol Beglerbegisi Ays Paa sa tarafnda ve Karamn Beglerbegisi sol tarafda ve sir havss- mevkib-i pr-uded ve kevkib-i b-aded alem-i lem-gr-i sultn ve liv-y nusret-ihtiv-y hkn syesinde her fevc dery-y mevc-pyesinde karr idp ve yeniernn tfeng-endz ser-bzlar safflar balayup ve top arabalarn ki dvr- hisr- revnd nlerine dutup ol sedd-i stvrla cy-br- hayl-i seyl-reftr- ad-y br-py u fesd-cyn nin baladlar. Ks- harb- rad-vr grilp t-i m-i berk-girdr akyup tfeng-i saffiken dolu gibi yaup sehb iinde kalm kh-sr gibi (31a) pr-kh grhlar seylb- nev-bahr gibi aldlar. Beyt Dutd fk sad-y rad- ks Gm gm tdi tk- arh- b-ns

26

Dery-y cihn-peymya benzer lylar sar sar- hamle ile cmle bir yirden harekete gelp c u hurla yridiler. Fevc fevc niheng-aheng r-gr dilrler159 mevc-i emr-i b-drla sahr-y pr-gavg-y gr drn yzini ser--ser brdiler. Sinn- berk-nin- te-fenun sb-i berk-i pr-nehbinden aunup perde-i gird-i neberdi em-i mihre asup cy- dery-cun mehb-i hurndan incnp penbe-i sehb- pertb sipihr gna takd.

Beyt Derdi yire lerzeden arh- pr As-y alem olmasa dest-gr Ad-y kne-cy tarafnda b-hadd kys kavvslar saff saff durup bzr- krzr kurup sava kumn satup (31b) per-i ukbdan fer-i fitba hicb ve hev-y vegya tr-i pertb- b-hesb atdlar. Sehb- kemndan brn- tr demeyp err- peykrla peyk-i revn- haber-i errdi hev-y vegya aup ol matar- pr-hatarn katreleri durmayup dmrd eyym- itda ki demdeme-i sad brakmd. Her kimseye ki doknsa hemn-dem ter-lle v tze-erguvn aulurd. Beyt Yad halk stine ok brn gibi Yreler ad gl-i hndn gibi Nr- krzrla ve r- harb u darb germ olup bezm-i rezm-i cm-hsmdan salan cura- hn- glgnden mbrizlern yzi kzl gle dndi. Sahn- siper kse-i ser darb- nze v zahm- trle pr-hn ve sne-i kefgr gibi gz gz ve girbn- ceven dmn- gl gibi hr-istn gevinden k olup em-i zrh he-i peykn ucndan kanla dold. Cey-i nusret-k cmle biryirden hamle idp (32a) hasm- bed-reyn lyn dadup sne-i kne-drlarn nr- gr drla pr-d itdiler.

Nazm
159

Niheng-i r-gr heng dilrler

27

Rivyet rezminn pk-svr Bu resme kld nakl- krzr Ki salmad dahi Ferhd Hsrev Saff-ender saff drerken lekern Grp cn ad-y tre-bahtun dery mevcini ol kalb-i sahtun Addan nicesi sald yire ten Grp ol hli snd kalb-i dman Ser--p anda ol cey-i hurn Ecel hamrndan old bde-nn Kimi n lle-i pr-hn daa urd Kimi n hr- pr-gl ba urd n sab-y saf-eser-i feth nusret esp kmet-i ryet-i zafer-peyker mtemil olup gird-bd160 dman- hk-srun gzine saulup nekby- nekbetle p-y sebt menzelzil ve hirmen ve sabr u karr sar sar- hcm- husm mtehalhil eyledi. Kr br- evketin seyl-i hayl-i gret ki gtrdi gitdi. Miyn- meydn- gr drdan ol bed-rey kenr- emna (32b) kmak ardnca olup kr br- karr dadup firr ihtiyr eyledi. Nr- r u gayretle cann yanup cnndan bzr olup gubr- nekb-y nekbete girdd- derd-i hezmete bulanup kaarken bir dilr-i r, tb- ihb- nze ile arduradan yitp darb- sinn- cn-sitnla atndan ykup hsm- intikmla fl-hl ban kesdi. Nazm Ser-i ad Cnberd-i hin Elile yakan kend seryn Dilerken Hsrevile duta pene Yedi Ferhdn rn tapanca Klc suyile ry-i safha- hk n old ol mlevves-i dvden161 pk Helkn g iden b-zahmet kedd Didi trh-i merg-i hin-i bed 927
160 161

Girdd-bd Dv-ben

28

Ol dv-nijd- bed-nihd- fesd-endenn cey-i bed-ki daa ve ra dalup tr mr old. Ejderh-girdr serdrlar girdb- gr drdan kamayup miyn- meydn- dr grde hedef-i tr (33a) ve alef-i emr olup br bnghlar ve hayme v harghlar gret olunup drlarna crb- hasret aldlar. Mezbr marr- bed-nijd bd- gurrla habb-vr- pertb olup imidi. Bir demde sery sst-i gurb idp cilve-gh- tvus- behcet-nm olan glen-i meskeni nimen-i bm u gurb olup durd. - el-btl yeuru yeuru smme yeuru -162 defter-i vcd- b-sd ebter olup dvn- hayt- b-sebt bozuld. Ol bed-fercmun sret-i nekbeti ki sahfe-i ktubda ikdm- sihmla tasvr tahrr olunmd. 163- - ilm- enma iln ilm maslahatn her diyra berk-reftr ulaklar irsl olund. Her ndye mnd-i d varup karr bild ol haber-i ferah-fez v tarah-zedyla pr-srr u huzr- kulub- raiyyete meserret ve refhiyyet dold. Bu feth-i mbn ki hazret-i shib- (33b) krn- nusret-karnin ftiha- sr- devleti olup htim-i risletin hicreti trhinn dokuz yz yirmi yedi Saferinn on yedisinde vk olan yet-i bhire-i hilfet-i hkn- asr zhir olup mehbet-i saltanat- khire-i kahramn- zamnla cihn- Msr dold. Mezbr makhr- bed-gmnun ser [] smn ki sevd-y taht u efser ve hev-y mlk kiverle dolmd[] pr-gh olup dergh- smn-itibh- padih- cihn-penha irsl olund. Bilesince sanyi-i belgat ve beryi-i berati ir-i feth-nme ki hatb-i mkn-i immme-i hme minber-i str zerinde in v iml itmidi ayn [u] erkn- dvn- Sleymn- zamna irsl olund. Ol esnda silahdrlardan birisi ahl-i ehre dest-i zulmn drz itdinden tri paa-y shib-i adl siyset eyledi. Ol sebebden silahdrlar ummen serdr- kav-rey [] medrun (34a) otan basup ldrmek istediler. ehsvrol Ali Beg ortaya girp slh eyledi. Badel-slh paa-y peleng-intikm Sol Ulfeciler Aas Bostnc Ali Begi bin kap halkile Msra ve bin silahdr ile Silahdrba Mehemmed Aay Diyrbekir muhfazasna irsl idp kendler sevd-bd- mda sir mer-y pr-hazm reyle bnyd- sery- karr urup kenr- drl-mlk-i mda Mastaba nm makmdaki hasm- bed-fercmun ordus yiridi hym- ikmeti kurup oturd. Zulm- zulm-i vehml-kibet ki eyymidi ol diyr- kadmenn ve vilyet-i
162 163

Batlla uraan kurtulua ermez; onun iine daha ok batar Kitapta bu mastur bulunuyor, sr, 17/58.

29

azmenn zerine kp oturd. Envr- sr- adl dd izhrla deycr- cevr-i devri riydan def ref idp giderdi. Haber-i melikl-mer-y m den-i mr-i mrn- Anadol Ays Paa Dman- bed-filn bin-y sery- ikbli seylb- hayl-i pertbla ykulup (34b) huzr- pr-hubr- ehriyr- km-krda zuhr bulcak hirmen-i kiver-i erer-i err-i dmanun def refi muhakkak u musaddak olcak niybet-i vilyet-i m emrlmeril-azm Anadol Beglerbegisi Ays Paa-y r-ikdma virildi. Mamre-i mezkrenn kursnda ve bildnda nevbet-i emret anun adna uruld. Kenr- cybr- Frtdan Are varnca ki ser-hadd-i diyr- Msrdur eklm-i azm-i mnda olan cey-i zafer-ke v ceng-pe ser-henglere mukted olup durd ve serdr- mukaddem ve sipahslr- muazzam Ferhd Paaya misl-i vcibl-imtisl vrid olup fermn- lzml-izn- shib-krn bu minvl zerine vrid old ki evn- bahr dein ol diyrda bnyd- karr urup dura muktez-y rey-i maslahatryla rey-y riyet ve himy-y memleket[i] himyet emrinde vk olan mhimmi gre eyym- fetret ve hengm- fursatda te gibi ser-kelik itmi (35a) err-vr ba kaldrm bed-girdr her ne diyrda varise seylb- ti-i m-tbla ocan syndre ve tuyn dana aan tglerin duran dadup nr- dimrla bed-gmnlarn cnlarn pr-dg idp hirmen-i fesd- dman- bed-nihd gyndirp glzr- kiveri ehl-i fesddan pk ide. Beyt Ardup gl-zr- mlki hrdan Pk ide ol dr bed-girdrdan Mezbr dstr muktez-y fermn- kaz-maz-y sultnle hengm- ity ve rm- sermy mda gerp oturd. Tedbr-i sevb rey-i seddla meyih-i Arb mrd idnp merede-i ibls-i pr-tebls olan bed-gmn cvnlar hadd-i hadd-i emr ve bend-i edd-i zencrle etrf- memlikden ve eknf- meslikden ayrd. Nass- kitbda vrid olan hitb- mstetb (35b) ki itat- ll-emr cb itmidi g- hla smi olmayan mfsidlere sinn- lmi ve hsm- kti birle cevb virdi.

30

Msr ve m ve Haleb tamm cezre-i Arab istl-y dery-y emr-i cihn-gr-i sultn- asr u hkn- dehrle mahfz u mazbt olup sir eklm-i azme gibi ki iklmi kadm-i l-i Osmn- l-na mlhak olmdur. Hazret-i shib-krnun eyym- devletinde keml-i rabtla merbt olup mamre-i mezkrenn cnib-i imlden ciheti cenba mnbasit olan arz taraf- ark u garba mmtedd olan tl ki kenr- cy-br Frtdan ser-hadd-i diyr- Berkaya varup mnteh olur. Leb-i dery-y Rm da shil-i bahr- Hinde vsl olup ol gyetde nihyet bulur. Hsrev-i behrm-gulm ve cemd-i hrd-makmn himyetinde dhil olup hddm- sdde-i sidre-kymnun kef-i kifyetine girp (36a) sultn- zamn- rah- cihn-bah- cvn-baht - azze nasrh - hazretleri serr-i hmyn- gerdn-nazrinde kutb-vr karr idp mevkibi kevkib-mr harekete getrmek ile etrf u eknfda olan ad-y bed-reye deryy pr-b gibi zdrb u inklb virp him-y himyetinde rhat olan mme-i reyya skn rm virdi. Haber-i vezr-i rbi den-i Ll-i Ksm Paa Pdih- shib-krn ser zde-i glen-i hilfet-i Manissda iken hidmetinde lla olan Ksm Paanun sab-y ikbli nekb-y idbra mnkalib olup iktiz-y devr-i pr-cevr-i feleki ki melik-i melek-hisln huzrndan dr olup Selnk virilmidi. Nakd-i vaktin tat u ibdete oturup sarf iderdi. Amel-i hall akden el ekp ol kenrda mehcr olup durmd. Hazret-i hudvendigr cls- hmynsriyle serr-i gerdn-nazr-i hilfete (36b) eref virdikden sonra ol mihr-i sipihr-i saltanatun fitb- cihn-tb- devleti evc-i sadete irdikden sonra mezkr salh-pe v felh-ende pr-i ren-zamr-i sib-tedbri vezr idindi. Merhm [u] mafr Sultn Selm Hn - aleyhi rahme ver-rdvn - devrnndan vezr-i azm-n kalmd anunla drt olup dvn- Sleymn- zamnun erkn- erbas tamm olup ol unsur- vzernn imtizcile mizc- maslahat- saltanat keml-i itidl buld. Haber-i azmet-nmden-i pdih- islm b-askir-i dery-ihtim be-cnib-i Engrs- bed-encm bery- feth-kerden-i Kala- Belgrd ve Brdelen ve slm Kamet ve Zemn ve Komnin ve Detmerevc f-gurre-i Receb sene-i seb ve rn ve tis-mie -bi-inyet-i melikil-allm-

31

Tahrr olunan ahvl-i muhakkak ve tasvr olan makl-i musaddak zre te cnibde ol Cnberd-i dn-i nekbet-mln sery- (37a) hayt mimr- emr-i b-dr ve t-i berk-itihrile yklup him-y himyetde rhat olan rey skn rm zerine olduklarndan sonra muntazr- ilhm- Rabbn ve mutarassd- ilm- Sbhn birle n-gh vze-i iret ve dervze-i beret g- h- cihniyna ve sem-i cem-i lemiyna irip belbil-i ervh mehfil-i ebh ve resil-i efrh sil-i itibh ile frzende-i mescidn ve szende-i mebid-i mrkin blend-pervz- yn- cihd ve kemend-endz- smn- ictihd yan sultn- Sleymn- gaz-mutd azze nasrh - hazretlerine inyet-i Ezel reh-nm ve hidyet-i Lem-yezel pv olup hemn-dem gazenfer-i krzr ve skender-i rzgr gibi cihd necbna nehzat ve ictihd rikbna hareket buyurd. Alm- zafer-encmun mera-i sadetden ri ve t- fitb-frun matla- izzetden tli idp makarr- brgh- saltanat ve mstekarr- (37b) krgh- memleket olan drs-saltana- mahrsa- Konstantiyyeden eymen-i evkt ahsen-i satde azm-i mil cezm-i kmille hicret-i hazret-i rislet-menzilet tarh-i mbrekinn sene-i seb ve rn ve tisa-mie Recebinn gurresinde abede-i esnm ve anede-i islmn muazzam ve muallemi Engrs- meysun ki mnkirn- rislet-i Ahmed ve munidn- nbvvet-i Muhammeddr kalb-i salb-i nsiyelerinde biten ecere-i kfr ikk pr-semere-i buz u nifk olman eb-i vcd- b-sdlarn tebr-i subh- neberdile tbt itmek in meymin-i izz cell ve askir-i encm-mislle azm-i karnl-cezm-i hmyn ve niyyet-i nahzet-i fursat-makrnlarn musammem klup Nazm Aceb leker ki yok hadd kys Bidyet ana vehmin mntehs Biner her biri bir ank-nijda Uar cey-i Sleymn san hevda (38a) Hevy yle dutd mrg-i pertb Grnmez old ry-i arh- dlb

32

Haber-i irsl-den-i Ahmed Paa- mr-i mrn- Rmili be-Kala- Brdelen b-askir-i saff-iken Kat- merhil ve tayy- menzille Semendire huddna yakn ve Alca Hisr sugruna karn olduklarnda fermn- kaz-cereynlar buna mncer old ki mukaddem peleng-i kala- veg fireng-i dery-y heyc Rmili Beglerbegisi Ahmed Paa ummen Rmili askerile metnet mdhil ve subet mukl ile mehr Brdelen kalas zere varup art- ehmeti zuhr ve fart- ecati sudra getrp mm-ileyh paa-y r-ikdm emr-i l-n iktizsnca zikr olan Alca Hisrdan azmet gsterp varup vusl buldu sat bir n tevakkuf itmeyp hemndem yannda olan dilvern- dn-dr ve mbrizn- tz-svrlar atlarndan indirp (38b) dahi top- kala-kb kurmayup nerdbnlarla kalanun etrfnda burc- meyyidesine ankebt-misl kup iindeki kffr- hk-srla siper gibi yze yz olup gerei gibi sava ve kerr ferrle muhkem ura eylediler. hir -bi-inyetillhsuhletle kalai feth idp iinde bulnan b-dnleri klcdan gerdiler. Nazm Gr ol gayret erinn himmetini Ki topun ekmeyp hi minnetini ret kld hep cey-i svra Piyde old ve di hisra Der-i hsna hcm itdi ejder Sanasn Hayberin bbna haydar Kurup an urubn nerdbnlar Ser-i burcna kd pehlvnlar Salup her s alemler taylesn Klcdan gedi ehl-i irk n Didi trhini hicret-insn Adnun kalasn ald eh sn Zikr olan kalanun fethi sdde-i sidre-ess ve ser-perde-i (39a) devlet-iktibsa arz olunup malm oldukdan sonra

33

Haber-i irsl-den-i Vezr-i azam Pr Mehemmed Paa b-asker-i memleketg bery- muhsara-kerden-i Kala- Belgrd- pld-nihd Hudvendigr- gerdn-iktidr hazretlerinn fermn- lzml-izn bunun zre old ki kild-i memlik- kffr- bed-nihd ve melc- fccr- dv-nijd Kala- Belgrd ki tekdm-i ezmndan il-haz el-n gd bulmayup iindeki kffr- dv-nijd metnetine itimd ve hasnetine itikd idp dahi ind zre musrr olup durmlard. Fl-vk kala- mezbre uluvv- kadr ve irtik-i mahall ile felek-i zhale mudil ve istihkm- bnyn metnet-i hazer ile zelle v halle kbil deildi. Nazm Urc idp feleklerden burc Burc arhdan klm hurc ririmi kala- gerdna pye Brakm kala- kf zre sye (39b) Bdr- dvn- keyvn-makm ve sudr- dvn- smn-kym olan Pr Mehemmed Paa bir nice asker-i memleket-gyla zerine varup kuada. Mmileyh paa-y shib-i rey emr-i lzml-izn- hkn muktezsnca dilvern- kala-iken ve mbrizn- merd-efgen ve sir tfeng-endz ceng-sz askerile rad-dem ve sika-vz- te-femm toplar ve ef-sret mr-heyet darbazenlerile azmet idp az mddet iinde varup zikr olan kala- felek-medr ve kulle-i gerdniktidr cnib-i berrden kuadup dahi yir yir toplar ve badalukalar kurup tahrbine mbderet ve muhsarasna mberet idp durd. Nazm n irdi cla ol bahr- azam Revn emr itdi dstr- mkerrem Kuruld nice bin top- kav-dil Savik-hamle v gerdn-heykil Zemnden arz idp tfn- tfegler

34

(40a) Hevdan old perrn- zenberekler p hsna Sleymn- cey n mr Bu resme cenge megl old dstr Bu cnibden ehriyr- felek-iktidr fitb- lem-tb gibi kat- menzil ve tayy- merhil klup devlet-i nm ve evket-i tammla diyr- kaviyyl-itibra ittisl bulup m-i Sva ki kesret-i bahr- hasmdur kenrna hym- gerdn-kymn kurup oturd. Nazm rip n-geh ol sultn- lem Kenr- Sva kld muhayyem Kudmndan o hn didi rv Ki Sva old deryya msv Bir nehr-i azmdr ki Seyhn seyelnnda hayrn ve Ceyhn cereynnda sergerdndur. Baz yirlerinn gavvs- cihn umkuna gyet ve karna nihyet bulmaz ve mrg-i tz-per vehm-i etrfndan inver olmaz. C-be-c girdblar maklar zenahdn gibi pr-h- bel ve klarun em-i hn-efn gibi pr-seyl-i an. Nazm (40b) Dem--dem mevc urup geldikce ca San ejderdr az aar hura Eeri cnbi b- revndur Ve lken gurrii r-i jiyndur Bad-ez-n hsrev-i shib-i krn- kr-dn-firset maberlerde aikr ve kiyset-i kantaralarn stvr idp buyurd kim askir-i encm-mrn mrr u ubrlar in zikr olan m-i Svann zerine kpr yaplup zafer toplar meydnnda kapla. Ol emr zre kav v zaf vaz v erf al-vecht-tacl mhimm olan esbbnun tahsline himmet ve tekmline azmet gsterp kulel-i ciblden azm dirahtlar kesp kenrna getrdiler ve std neccrlar ve kmil pe-krlar ihzr olunup kprinn itmmna ikdm ve tammna ihtimm eylediler.

35

Nazm n old kpri esbb mheyy Suya uruld bir zencr-i al zencri Sav zre baladlar (41a) Dil-i kffr yakup daladlar zencr b- ho-reftra bend eh-mrn sanasn mra bendi ddi aksi zencrn bu suya Didiler ejder girdi bu suya Meer r-i neridi b- ho-rev Ki zencre ekpdr an hsrev rip kprinn emri temmet Niceler gediler sa selmet Hikmet-i Yezdn ve kudret-i Samdn celle hkmh ant-tayr vet-tebdl emrh ant-tehr vet-tacl iktizsile Nazm Nice gn yad yamurlar pey--pey Cihn dutd vz- hey--hey Nice aaclar ykup getrdi Gtrp kpri katna getrdi Gelp kpriye oldlar mzhim Yulara olmayup kpri mukvim Teferrk irdi t ki ittisle Ki baz yiri vard infisle Meer kim hme-i kudret-i ezelde Bun yazmd levh-i lem-yezelde Fign u furkat ecr- sahtn Gzi ya gelsin ter-i dirahtun (41b) rip n-gehn seyl-i hikmet

36

Ykar cisri kalur insna zahmet Her ide kudret-i mutlak anundur Bu cnbler kaml-hakk anundur rimez kudretine fehm-i lem Yitimez hikmetine vehm-i dem bu emrn zuhrnda ve bu hkmn sudrndan sonra h- cihn-penh fikr-i skb- zevrakn rey-i sib-i derylarna saldurup azm-i cezm-i bdbnlarn evc-i smna kaldurup buyurd kim bk asker-i mansr u muzaffer gemilerile geeler iki gnde gep hudvendigr dahi zll- zall-i ryt- feth-yt u nusret-beyyint merref mutanem olup ol diyr hym- gerdn-kym ve askir-i encm-ihtimla toldkdan sonra kdvetl-meril-kirm Bosna Sanca Begi Hsrev Beg-i devlet-merm Zemn nm kala zre gnderdiler vardu gibi - bi-inyetillhi tel - zikr olan kalai feth idp iinde bulunan kefere-i feceresin kldan gerp kalai temelinden ykup hka beraber eylediler. (42a) Haber-i hayl-engihten-i zen-i Kaydfe-sret ve cn-brden-i o ez-dest-i Sleymn- sikender-sret Ol ahvl-i musbet-mli Despot Kars dimekle mehre avret istim idicek itat sreti zre dergh- lem-medra dem gnderp istid-y emn taleb eyledi. Emnnme sadaka olunup ana vular kayd- keydle olup krl- nekbet-aml cnibine alup gitdi. Beyt Kar dman olur m dost hergiz nnma mekrine oldukda ciz Akabince demler irsl olunup ele gelmeli myesser olmad. Andan sonra Mustaf Paa ile Yahy Paaol Bl Begi bir nice bin asker-i nusret-eserle slm Kamen Kalas zre gnderldi. Anlar dahi varup vusl bulduklar gibi iindeki azgunlar darbe-i hcm- ehl-i islma mtehammil olamayup n-r kalai braup kadlar. Paa-y (42b) ren-zamr mm-ileyh Yahy Paaol Bl Beg-i aristo-tedbr kalai

37

ykup etrfnda vk olan bir nice kalalar dahi ki her birinin burc- meyyedesi sipihr-i berne mzh ve br-y refi evc-i ayyka msv164 idi shib-krn- nusret-karnn n-i l-n- madelet-ninna myesser mukadder olup anlarun feth fthundan Engrs deil cmle-i Firengistn ve kfiristnn brleri delnp dururd. Nazm eh-i himmet-blendn niyyetini Tem eyle seyr it himmetini sald nehr-i kavm-i kahr-i s Belgrd stine dstr- hss Kulana salup havf hirsn Diledi kiveri feth ide sn Kral zre ekp savlet-i siphn Ala darb elinden taht-ghn Andan sonra hazret-i hilfet-penh- sadet-destghdan fermn- kaz-cereyn- kadr-tvn vrid old ki vzer-y uhd ve mer-y cnd (43a) dvn- adletcereyna gelp cem olalar. Ol emr zre dvn- keyvn-ihtima gelp yirl yirinde oturup adnun ahvli mvere olundukda fikr-i bikr-i makle yle slk eylediler ki Kala- Belgrd feth olup kabza-i teshre girmeden kral- dllet-mlin zerine gitmek makl deil dey ol tedbrden fergat olunup Belgrd zre asker ekmek in kpr yapulsun dey tedbr olunup ol tedbr zre kpr yaplup tamm oldukdan sonra Rmili Beglerbegisi mrn-ileyh Ahmed Paa Rmili askeri ile akabince hudvendigr- sadet-medr hadem haemi ve t ve tabl u alemile gp kala- mezbre mukbelesinde Arcr mevzi[in]de skn stbr zre olup dahi mm-ileyh Ahmed Paa ve ayn- devletin ve erkn- hazretin her biri hisrn bir cnibin ihtiyr ve azm-i rezmi dern- dilde (43b) stvr klup efkr- krzr muhkem ve gr dr mstahkem idp rn- peykr ve dilrn- r-ikrile Belgrd her tarafdan - ke-ihtatil-hleti bil-kameri -165 ihta top- rad-hengle

164 165

Mes Ay ihata eden al gibi.

38

dp nice gzlere ehdet myesser olup nr ve nice kfirler cehenneme gidp nr old. Haber-i mefth-den-i brn-yi Kala- Belgrd bi-nr-yi toph-y pldnihd f Dilvern- dndr mchidn- krzr kffr- hk-srun top u tfengine ve prango v zenberekine bakmayup hemn-dem siper-i ikdm balarna ve kemer-i ihtimm billerine balayup hur u clarndan166 tuyr vuhun h gidp velvele-i ksdan gvers-i rs- felek mtel olup kffr- bed-girdrun baht ser-nign ve hl-i nedmet-melleri dier-gn olup durd. Bu hl zre defatle cidl u ktl vk olcak kalanun burc- meyyedesi byt- hviye gibi (44a) inhidma ve kar- meyyidi bir-i muattele gibi inidma yz dutup nice kulleleri ser-i err gibi galtn ve nice brlar dil-i fccr gibi vrn olup hirl-emr - bi-takdri men lehlhalk vel-emr -167 rn- ceven-p ve dilrn- hen-d dery gibi ca ve ejderh gibi hura gelp kefere-i b-k fecere-i bed-end zre yriy klup Ramazn- mbrekn on beinci gn[i] tara hisr feth olup alm- islm- nusret-peym bu vechle kaladan lisn- hlle 168- - yetn zmre-i gaznun g- hlarna ilm eylediler. Andan sonra i hisrun fethine mberet ve iindeki dmann tedmrine mbderet olunup leker-i mminn grdiler ki merede-i b-dn anede-i mrikn temerrd advetlerin ve tazalll gavyetlerin komazlar pes gayret-i lh zhir ve hamiyyet-i pdih khir olup tekrr ol berk-nefesl ejderler meydna ve ol sika-sayhalu dilverler (44b) cevelna gelp her birisi ikdm iktihm gsterp neberd-i azm nverd-i cesm kldlar. Bad-ez-n rey-i rezn ve fikr-i metn bunun zerine mukarrer old ki nakb-endzlk hirfetinde mhir ve nakb sanatnda kdir kimesneleri getrp hisrn cevnibinden nakb uralar badeh od urup klin ge savuralar. Ol emr-i makl zre c-be-c nakblar oyup ve odlar virilp hemn-dem burc169 u brs hedm olunup nice kfirler hev yzine perrn olup cn- n-pklarn cehenneme smarladlar. Bk ol cemat-i mezkre bu hlet-i
166 167

Cylarndan Herey Allahn takdirine baldr. 168 Hem bir fitne kalmayp, Bakara, 2/193. 169 Mkerrer

39

mezbrei gricek haytun infislin yakn ve memtun ittislin tayn bilp fl-hl al-vechl-isticl itat-eritin takdm ve kala meft[]hin teslm eylediler. Mh- Ramaznun yirmi altnc gni i hisr feth [ve] mlhakt- memlik-i mahmiyeye ve mzft- eklm-i mevkyyeden olup zhir btn- hisr- mezkr bahdrn dilrn (45a) yevmt-takiyyil-cemn ile yle stvr old ki karbet-i hayl-i ehl-i dall dmen-i kibriy-i cellete irmek mahz- hayl ve dde-i eshb- cidl anun hayl- vislin grmek muhl andan gayr ebvb- harb u ktl gde ve eshb- ceng cidl mde oldukca al-vefk-i nusret bd- sab-y nusret 170- - mehebbinden tenessm idp srr- azzl-Hakk - yal vel yul -171 safaht- leyl nehrda - ke-semsi vezuhh -172 vzh lyh olup her-br leker-i kffr- bedgirdr merkib-i mevkib-i nusret-mel ve det-i hmn-geteleri mehn ve kimi kayd-i silsile-i isr ve zell-i refiyyetde esr giriftr olup cmle asker-i hazmeteserinden sigr u kibr tume-i t-i b-dr ve lokma-i emr-i ihb-asr olup iinde mabid-i esnm mescid-i islm ve err-i dall u zallm eryi-i efl-enma mbeddel old. (45b) Haber-i veft- ehzdegn- Sultn Murd ve Sultn Mahmd -tbe serhmOl feth-i fthun esnsnda n-gh drs-saltana- mahrsa- Konstantiyye cnibinden ulaklar gelp cevhir-i esdf- hilfet km-rn ve kevkib-i burc- saltanat u cihn-bn ve usl- ecere-i keyn ve fr- devha- hsrevn yan evld- sadet-medr ve ensb u akb- hamet-ir- sultnden ehzd[e] Sultn Murd ile Sultn Mahmdun ferr- ecel fir- emellerin drp dr- fendan sery- srra rhlet eyledikleri haberin virdiler. Nazm Gaznun kssasn eyleyin erh dp dilden srr u diyi tarh Didi n dver-i devrn- Sleymn
170 171

Allahn o taifesi galip olacaktr Ykselten ve alaltan odur. 172 Gnein parlts gibi.

40

Gazya srdi bin bin rah- yek-rn Gl-i ter-bve-i b- murd Server kalbinn Sultn Murd Birader173 yan Mahmd ol meh-i nev (46a) er- kalb ve nr- em-i hsrev Solup n ol iki nev-bve-i gonce Gmldi iki genci iki gonce Gurb itdise nola iki encm Hemn mihr-i sadet olmasun gm Eeri pdih- bahr-nevln ol haberden fl-cmle htr- dery-mekdirleri mell old lkin bu fthun srr glib olup gir ol diyrun teshrine megl old. Nazm Dilbesdr174 (?) mtem gammn ko Yiter seyr ile gussa-i lemin ko Bek- Ummna di salmadn bh ki inc ikeste old trh Haber-i ahkm-dden-i Sultn Sleymn Hn be-hsn- Belgrd ve bergmten-i Bl Beg Zikr olan Kala- Belgrdun yklan yerlerini tamr ve top ve darbazenlerin tezyn eyledi. Nazm Ne dir rv feth old Belgrd rp fermn hezrn- merd-i std Olup her biri bir Ferhd- sn (46b) Harb olm yirini yapd an
173 174

Birazer

41

Pes andan sonra slr- cihn-gr O yurdun zabtna Bl Begi mr Ol diyrun hfz u hirsetini mr-i celdet-pe ve dilr-i ecat-ende mm-ileyh Yahy Paaol Bl Bege sadaka idp ol diyrda n ile Irov nm iki kala dahi vard anlar muhsara idp kabza-i teshre alsun dey emr eyledi.

Nazm Zemn-i bnyd amm kim felek-bm Birine n birine Irov nm Cihn durdukca ref olup livs alnsun nevbet-i feth gazs Haber-i avdet-nmden-i pdih- lem-penh be-taht-gh- madelet-destgh ez-Kala- Belgrd f-evst- evvl sene-i mezbre ve ikr-kerden bmukarrebn- brgh Bade haz savrif-i175 hev ve bevrik-i sem fl-cmle edid-i it evn olup sefer mlim olmadu ecilden etrf- leme ve esnf- ben meme feth-nmeler irsl olund. Memlik-i fk u yakn u rak sad-y (47a) beret nid-y meserret ile doldkdan sonra hudvendigr- dr-serr hazretleri feth fth birle Kala- Belgrddan avdet idp inn- azmet-i hmynlar medr- sadet ve py-taht- hilfet cnibine mnsarif klup giderken gencr- hazin erzk- sayd u ikr
176

- mrgn- kebg-i hrmn czibe-i itihlarn kendlere erzn buyurman. Cible-i sayd u ikra ve bend-i kemend-i dm- kayd- kenra ekmek in mlzimn- dergh ve mukarrebn- brghla sayd u ikr ve seyr-i dr u diyr iderdi. Nazm Buyurd kim sipehdrn- mmtz Yridi sayda n hn ehbz
175 176

Savrik Sizin iin orada nefislerinizin holanaca her ey var, Fusslet, 41/31.

42

Urup el tre yir yir pehlvnlar ekp zencr zihden sad-kemnlarn Olup gark esb-i rahnun tozna (47b) Siyh old cihn h gzine Yiyp emr trin ehriyrun rmaklar akup hn- ikrun Kat- merhil ve tayy- menzil ile sene-i mezbre Zil-kadesinn evhirinde drs-saltaniye gelp nzl eyledi. Cenb- Vhibl-aty - celle enh ve amme ihsnh - dan mercdur ki heme ad-y dn devlet malb u makhr ve eviddy saltanat mesrr ve ryt- feth-ayt- pdih il-yevmin-nr menr ola inllh tel Haber-i fergat-kerden-i Ksm Paa ez-vezret ve vezr-den-i becy- o Ahmed Paa- mr-i mrn- Rmili ve mr-i mrn- Rmili den-i becy- o Ays Paa Mezbr Ksm Paa sinn-i kmletden mtecviz olup suhletle hizmet-i vezret ikmetinden ciz olman bir mikdr emnet istikmetle vezret eyledinden sonra hsn-i ihtiyrile fergat eyledi. Nazm (48a) Kusurndan olup gh zinn Grr n zaf aczin kend znn Yasup yayn atup ol lahza-i tr der dergh- ehde arz- pr Vcdum ankebt old ser--p Olup dm ser--ser my- az Kapnda geri cndan bendedr dil Kusr- hidmete ermendedir dil Olayd zerrece cismmde ker-i zr Kapndan olmazidim gn gibi dr

43

Be-gn- my- sefdmdr zr-hh Dil-revin vire destr ehinh Ki bir knc ihtiyr idp duya Olam megl z aup senya dp zrin kabl ol demde sultn Bilp hakkn klur tahsn ihsn Hazret-i hudvendigr- gerdn-iktidr hazretleri iki yz bin akelik oturak tmrile riyet eyledi. Anun yirine hidmet-i vezrete kifyet-i tedbrle mehr ve reznet aklla mezkr emrl-meril-kirm Rmili Beglerbegisi Ahmed Paa-y pelengintikma lyk u erzn grilp sadaka olund ve Anadol Begler (48b) begisi Ays Paa Rmili Beglerbegisi ve Gzelce Ksm Paa Anadol Beglerbegisi old ki sene-i mezbre Zil-hiccesinn on yedisidi.

Haber-i ser-asker-den-i Ferhd Paa ve reften-i o b-askir-i memleket-g be-cnib-i Svs f-evhir-i Cemziyel-hir

Andan sonra cemd-i cihn-sitn hrd-i smn-sitn hazret-i shib-krn fermn- fermy ket-i azmeti dery-y gazya salup Rodos hisrn kffr- menhs [u] menks elinden almak tedbrinde ve []te Mara ve Elbistn diyrlarnda tegirdr serdrlarun slr olan Dlgadirol Ali Beg bin ehsvr tedmrinde olan mukaddem Ferhd Paay ser-asker idp Svs cnibine gnderdi.

Haber-i ahvl-i Ali Beg bin ehsvr bin Sleymn ki ez-Sultn Selm nev nem-i yfte-bd der-sene-i isn ve rn ve tisa-mie

Mezkr Ali Beg bbs ehsvr- nmdr atas Sleymn Beg-i (49a) r-itihr veftndan sonra karnd Melik Arsln atas yirine Elbistna beg olup dururken te cnibden Msr sultn Hokadem fedyi gnderp Melik Arsln mescid iinde ehd eyledi. Yirine karnd Bdk Beg, Sultn Hokadem muvenetile beg olup

44

istikrr bulcak karnd ehsvr Beg, merhm Sultn Mehemmed Hna gelp mtbaat itmidi. Anlar dahi Cirmen Sancayle riyet idp sonra Artukbdla Bozok virmidi. Badeh sene-i sebn ve semn-mie ylnda ki Sultn Mehemmed Arnavud seferinde iken karnd Bdk Begile Zemnt Kalasnun sahrsnda ceng idp Bdk Begi syup Zemnty alup Elbistna beg olup gsinde oturmd. Sonra sene-i ihd ve sebn ve semn-mie ylnda ukrva ile ok ki Adnadur ve Tarss feth idp akebince Kevre ile (49b) ehr-i Ay elinden alup Mess ile Ssi hisr idp dururken te cnibden m ve Haleb askeri ile karnd Bdk gelp ceng eylediler. ehsvr Beg, m askerin syup ve karndn kaurup ve kendsi mansr u muzaffer olup durd. Sonra isn ve sebn ve semn-mie ylnda Ss Kalasn feth idp Bbl-mlk dey d virdi ve kendye sery idp oturd. Ol esnda Msr Sultn Hokadem veft idp yirine Ylby sultn old. An giderdiler Tmrby old an dahi giderdiler Hayr Beg old an dahi giderdiler yirine Kaytby sultn old oldukdan sonra beglerin cem idp ehsvr Begin ele gelmesin tedbr tedrk itdiler.

Beyt Kan tedbrle akmak akavz Cihn ser-be-ser oda yakavz (50a) Andan sonra Emr Cnibeg nice bin askerle zerine gnderdiler. Ol tedbr zre Emr Cnibeg gelp Ayntb sahrsnda muhkem ceng idp hirl-emr mezkr Cnibeg dahi syup kaurd sonra penc defa dahi asker gnderdiler. Her-br ki asker gelp ceng eyledi mnhezim olup gitdi. ehsvrun baht- rz-efzn gnden gne terakkde dururken ve kevkeb-i devleti burc- sadete urc idp gide yrrken merkm ehriyr- merhmun sdde-i smn-addesine isndile anun dergh- cihnpenhna itimdile ziyde miknet iktidr ve savlet iftihr hsl idp evk-i evketi evc-i feleke irmidi. Mevkib-i kevkib-mrla diyr- m bir nice kerre mihr-i cihn-gr gibi darb- emrle dadup Msrn beglerine ki erkes-i asrn yekleridi yedi sekiz kerre glib olmd ol (50b) sebebden dim- pr-fesd bd- gurrla dolup ibls-i pr-telbse uyup h-rh- selmeti koyup meslek-i pr-mhlik-i dllete gidp dahi Karamnol Pr Ahmed Begle ol zamnda Sultn Mehemmed

45

Hn Anadolya gep Uzun Hasan zre sefer itmidi ahd-i sbk zre mezbr Karamnolyla ehsvr ahde vef itmeyp gelmiyecek Sultn Mehemmed, Uzun Hasan seferinden vazgelp Karamnol zre sene-i isn ve sebn ve semn-mie Zil-kadesinn onnda yrdi ki, tafsl sbk Sultn Mehemmed Hn emretinde tahrr olunmdur, andan sonra Dlkadirol ehsvr Beg pdih- lem-penhun sermye-i riyetinden mahrm ve sye-i himyetinden dr dp ayn-i inyetile manzr olmadu zuhr bulcak merkm nekbet-melin hli malm olcak te cnibden garm-i kadm azm askerile l ddrile (51a) m melik-i mersn177 gnderp gelp kiverine hcm idp diyr- mdan husm- m ol meymun zerine kudm idp znbr- err r bana p ceng eylediler. hirl-emr - iz temme emr den nakasah -178 emrile mukvemete anlarile istitat idemeyp bizzarr Zemnt Kalasna girp mahsr oldukdan sonra hezr zr u zrla ve ahd emnla srdan karup ol ri zencrle Msra iletp b-ceng cidl, lle ele getrp miyn- meydn- siysete yaturup Bb- zevlada ber-dr idp ebn-y asra ve ashb- hibrete ibret-nm itmilerdi. Andan sonra karnd Alid-devle atas diyrna hudvendigr- merhmun imdd ve ivd ile ehriyr olup zerre-vr- tbdr iken ol fitb-himmetn nazar- inyetile bedr-i kadri kemle irp sadr- smnikblde itihr bulmd. (51b) Cengz-i cihn-gnn evld- encdndan Mengli Giry Hnla ikisine bir gnde mezkr heft-kiver-i mihr-i enver gibi efser-i zer ve alem-i zerrn-ser virp ve t-i m-peyker kuadup an det-i Kpak alel-tlk hn ve bun Trkmn iklmine, ecddnun bild- kadmine sultn idp dururd. Ol hn olnca hakk- nn gzetmi amm bu Trkmn kemn- peymn uatmd. Sultn Sad merhm Sultn Beyzd Hn zamnnda ve kahramn- kurm- Rm hkn azm-n Sultn Selm Hn devrnnda mezbr Alid-devlenn dahi nefs-i prtuynnda nak- isyn zhir olup merhm Sultn Selmn hsm- intikmile ser-i b-amli sezsn bulup mezbr ehsvrol Ali Beg sene-i isn ve rn ve tisamie Rebl-hirinn on dokuzunc gn[i] Sultn Selm Hnun nazar- kmy-eseri ayn-i inyetile manzr (52a) olup Alid-devle yerine beg olmd. Zerre-vr hk- felketde kalup mestr olmuken ol fitb-himmetn terbiyyetile anun dahi bed-i kadri evc-i eflk- rfata urc idp devlete irmidi. Ol nks-fikrn tli-i sidi
177 178

Mrasn Bir i tamamlannca noksanlar azalr.

46

msid olmala devletine marr olup hev-y nefs-i bed-reyle habb- b gibi pertb olup dim- pr-fesd bd-i nahvetle dolup dururd.
179

- ucb kibr ve haslet ki cibiliyetinde vard zamn- ihtiycnda ve vn- zilletinde mektm u mestr olup sonra semend-i baht- blende svr olup taht-gr tc-dr oldukdan sonra zuhr itdi. Beyt Ars- saltanat ald dimn Gilminden brn itdi ayan Ol zamnda ki sery- cihn ziy-y huzr ve nr u srrla dolup serr-i gerdn-nazri hilfet Sultn Sleymn- hm-himmet hmyn- (52b) talet cls- meymnla merref olmd ncm- kudm- Rm ile dvn- Sleymn- zamn- smn-nin olup etrf- memleket ve eknf- vilyetden mer-y saff-ry tehniye-i saltanat hidmetin ed itmee gelp ts-savlet ve keykvus-evket begler taht- drrn ve serri zerrn ninde zemn-bsla eref bulmlard. Mezkr Ali Beg marr, sir taraf- dr-slrlar gibi pke gnderp kendsi huzr- pr-hubr- cenb- km-ybda eref-i mesbe vusl bulmamd. Ol bbda imhl ihmlle ayn- haeminden birile sitn- smn-nina ki cihn serkeleri ban indirecek yirdir tuhaf gnderp kend gelmediine b-hadd-i itizr gstermidi. Nefsindeki habs-i habsetinden nesne zhir deildi. Amm nefs-i nakz ve akd u ahdi bdr idp sret-i zrde man-y gadr izhr eylemidi. Ana binen sultn- lemn ve hkn- ben memn zimmet-i hm-himmetine (53a) ol bed-fili gml belki t-i bdrla py-ml itmek farz- lzml-ed hkmin bulmd. Bnyn- eyvn- devletin ve bin-y sr- mamr- kusrn harb idp kr br- iktidrn hev-y fenya virp ol serke-i te-nihd zre haylet-i hle veslesile vusl bulmak ve ol dimine-i kellemisl-i bed-fil kayd- keydle sayd olmak ve te cnibde Kzlb fikr mekr lle n-gh hurc idicek olursa anun dahi diraht- baht ikblinn bh-i sahtn koparmak tedbri takdr olunup ki ol esnda Diyrbekir serdr r-i ecat-pe Byklu Mehemmed Paa-y salbet-ende veft idp yirine Hsrev Paa irsl olunmd ber-

179

nsan muhakkak tuyan eder, kendini mstani grmekle, Alak, 96/6-7.

47

muktez-y rey-i maslahat-ryla ol mhimmin huslna fris-i meydn- vezret, hris-i dvn-hne-i sadret Vezr-i slis Ferhd Paa-y pr-salbet ser-asker tayn olunup irsl olund ki andan gayr bu fikr-i bikri bilr (53b) yoidi hemn anlara mahss idi. Ol kbil-i kemln kavl-i kablile ki menkl olunur mil ol dey memr- mezkre buyuruld ol garaz- asl erkn- dvn huzrnda arz olmayup hemn bil-arz olan emr izhr olmuidi. Zabt- memlik ve hfz- meslik in kenr kiverde bir mikdr asker ile mezkr dstra buyuruld ki Svsa varup vilyet-i Karamnnun ve Rmun beglerini ve lekerini cem idp ol diyrda dura. Andan sonra cenb- emret-meblar vezr-i shib-i tedbr mvere cb ider mhimm vardur dey mezkr ehsvrol Ali Begi eyle davet idp gelicek ber-mceb-i emr-i l-n hakkndan gele. Ol minvl-i mukarrer ve misl-i muharrer zre mmileyh Ferhd Paa-y shib-i emr menzil-i mahd ve makm- mehd cnibine sene-i mezbre Cemziyel-hirinn hirinde azmet gsterdi. Kat- merhil ile (54a) Artkbda varup rey-i pdih- lem-penhun muktezsnca bin-y umr ess- hikmet zre klup ve her mhimmt knn- akla tatbk idp ess- ikmeti urup oturd. Haber-i tehyie-i mhimmt- donanma- hmyn ve ihzr-den-i askir-i nusret-fzn bery- feth-i Kala- Rodos ez-kffr- ekvet-nmn Andan sonra zikr olan Rodos hisrnun teshrine sene-i hams ve semnn ve semnmie ylnda Sultn Mehemmed Hn - aleyhi rahme vel-gufrn - Mesh Paay gnderp ol kaladan varup bh-i saht- diraht- kfri gidere. Anlar dahi varup say- cemlle ecr-i cell tahsl idp vusl- merd [ve] husl- murddan meys olup talebi b-hil ve teab- b-hsldan fergat itmidi. Ol br- nms u r yr-yi Br ile ortadan gtrmee hazret-i hudvendigr- gerdn-iktidr azm-i cezm idp kuvvetinde olan (54b) sr- kudreti izhr idp kffr- bed-fercma cm- hsm- hn-m irmee ihzr- lt- bezm-i rezm eyledi. Haber-i ender-evsf- Kala- Rodos

48

Ki kre-i mezbre ve cezre-i marfe letfet-i hev ve nezfet-i fezyla cennetlmevya nazre olup kusrdan dr, nehr-i kfrle ve cy-i irkle mamr olal bin yldan ziyde olup kffr- bed-girdrun kimseye rm olmayan harmlerinn makm olmala itihr bulmd. Ol irrun nr- erri err her diyra intir bulmd. Reh-zen-i tccr olan ehrimen-i hcm- fccr- ma ve kffr- meyma ol bm mesken makarr olup nr- krzrdan err-vr firr itmeyen filrlar ki zer-i irk-ererleridi evktlarn sava u urala gerrlerdi. Leyl nehr seyl-i bahr gibi pr-c olup krzr ihtiyr itmilerdi. Her zamnda ehl-i islmdan bi alt (55a) bin mikdr kimesneler ol b-dnlerin elinde esr dest-gr olup gndz boyunlar gull- zllde ve gice elleri ve ayaklar zencr-i teshrde olup ashb- tb u tvn olan cvnlar hisr- mehrun imreti hizmetine tevz idp kimesne dvr- refni ters ve kimesne hendek-i vasni tevs itdirrlerdi. Leyl nehr ol pr-veyl-i dil-figrlar aaa yukaru durmadan srrlerdi. Kusrdan dr sr iinde dr u kusr mamr olan ehr ki hre-i fkdr hasnet metnetle bu tk- ljiverd-ntk altnda misli yokdur. Heft- eyvn- zeberced-ht ve nh-cevsak- mn-sirit imret olaldan ber yir yzinde anun nazri kala tamr olm deil. Kesfet-sretle ve letfet-sretle cmi ve envr- ecr- mcere yzinde lmi gl-zr- krzr iinde alm ve etrf u eknfnda b-mr u endze berg br- bahr- gr dr salm hisr, arh- devvr gibi (55b) dvr- stvr kat kat her kat sahn180 metn ol meknda mekn olanlarn evkt- zamn emn emnla geerdi. Cnlar ve hnumnlar ft- zemnden emn cezre-i mezbrenin bir kesinde yaplm sr- mamrenn slsnn dery ihta idp Nazm Meer ol kala kim adidi Rodos dinp kble an ehl-i nks Yapard muttasl gebr-i kav-ten Burcn serden ve srn bedenden Nice hendek nice br-y muhkem Bin olmd n arh- azam Nice salm sipah Sultn Mehemmed

180

ahn

49

Ve lken zeyl-i fethe181 irmemi182 yed Mehemmedden ehin-eh Beyzde Olup snnet yine ceng-i cedde Mlke cmle nkim glib old Mukarrer kim Selme vcib old Vcbn eleyp klmd niyyet alnd lk n-gh ks- rhlet n irdi nevbet-i Sultn Sleymn Sad-y ks- heyli dold eyvn (56a) zamn- slifde bir shib-i emr sib-i tedbr sultn- cihn-grn bz-y kemend-i teshrine zebn olup boyun virmi deildi. Edvr- sbkda bir ehriyr- nmdr- tcdr- gerdn-iktidrn dest-i iktidr dmen-i fethine irmi deildi. Hazret-i shib-krn- cihn khir-i tugt bugt ve kahramn- zamn dery-y gaz-y garr-y cihn-rya tlib ve cevhir-i zevhir-i girn-mye-i cihda rgb olup mevd- husl ve murd- idd vuslne kym idp ikdm u ihtimm zerine dest-i himmetle kemn- azmeti kurup erkn- bnyn- dvn- Sleymniyye ki sudr- izzet ikbl ve bdr- smn- azamet cell idiler sefer-i zafer-esern yeran ve mhimmtn grmek emr eyledi. Fermn- kaz-maz sudr u zuhr bulnca rs- haem vch- hadem kadem-i hizmet zerine gelp sk- ciddi temr ve mesk- tedbri muhkem ve mbrem (56b) itdiler. Sancak beglerine ve sbalarna ve eri balarna sava kum ve ura letile asker-i zafer-rehberi sefer-i nusret-asra ihzr in ahkm- kadr-ihkmla sehb-srat ihb-itb ulaklar irsl it[d]iler. Alm- islm- nusret-encmun hereket-i bereket-eseri haberin ilm idp fk- cihna ol peym bildrdiler. Ol sl- ferruh-fl- ferhunde-melin reb-i pr-envr- bed-asrnun evilinde nev-rz- frz- cihn-efrz ve smnfrz rengden jeng ve keder-i gerd-i berdi giderdkden sonra sffe-i gabr kubbe-i hadr gibi ser-sebz olup sebze-zrla sahrlar bahr- ahdar gibi mevc urup ecr- prenvrdan bdbnlar alm ketler tolup durd. Siph- giyh-mrun hareket-i bereket-eserile sefer-i zafer-rehber hurcna serdrlarun mirc- pye-i gaz-y garr
181 182

M. Fethe H. rmemi

50

urcna sbk takrr olunan minvl zre hazret-i shib-krn- (57a) tc-bah smn-rahun misl-i vcibl-imtisli ve fermn- lzml-izan mtevrid olup aks-y nczdan mnteh-y Hicza ve nihyet-i vilyet-i Bulgra ve Lza ve sahr-i det-i Kpkdan berr-i diyr- Irka varnca yaknde ve rakda olan beglere ve lekere tekrr ulaklar varup sad-y sal-y gaz- lem-ry heft-kivern e-kesinde vk olan esnf- memn ve erf- ben demn gna girp ahkm- kadr-ihkma hkkm- leker-i kiver-sitn ve hddm- sitn- smn-nin g- hla sem v mut olup cemi akdm- ikdm ihtimm zerine kym idp flhl b-emhl ihml cihet-i intikle ve semt-i irtihle simet-i imtislle ikbli tm itdiler. Haber-i azmet-nmden-i Ays Paa- mr-mrn- Rmili ez-maber-i Gelibol f-gurre-i Receb sene-i mezbre 927 (57b) Rmili Beglerbegisi Ays Paa mamre-i mezkrenn kurm- ncm-

khile taht- eyletinde olan asker-i nusret-eser ile sene-i mezbre Recebinn gurresinde Gelibolya gelp efvc- dery-emvc ile bahrdan ubr idp ol gzlerile Boaz gep Anadol yakasna mrr itdi ve Anadol Beglerbegisi Gzelce Ksm Paa dahi Sultnnine varup kond hym- gn--gnla det hmn tamm brnp kenr- b u r ecr- pr-envrla zeyn olm glistna dndi. Haber-i leker-keden-i vezr-i sn Mustaf Paa be-Kala- Rodos bdonanma-y hmyn f-ir-i Receb sene-i mezbre Andan sonra bu cnibden dvn- l-n- smn-nin- shib-krn- zamndan misl-i vcibl-imtisl bu minvl zre sdr old ki asker-i efvc- dery-emvc bahr u berrden huk terden yriyp bd- cihd hura ve dery-y gaz ca getrp varup (58a) Cezre-i Rodosda bulnan kffr- menhs etrf u eknfndan bryeler ve zikr olan kala cenginn ve hisr fethinn mhimmtn arbrlara ve mvnalara183 ve top gemilerine koyalar dahi derydan184 alup185 gideler. Umr-dde-i

183

Mvtalara

51

rzgr emr-i dery-br Kapdn Palk Mustafa Beg ile sudr- dvn- adletnvndan bn-i mebn-i hayr u ihsn sn-i vezr-i l-n Mustaf Paa-y sadetnina ol hidmetn itmmna ve ol maslahatn ihtimmna kym buyuruld. Erbb- tabl u alemden Avlona ve Kocaili ve lbasn ve Teke ve Bga ve Brsa ve Srhn begleri taht- liv-y vilyetlerinde olan siphlerle mezkr vezr-i shib-i tedbrle bile olmak emr olund. Sene-i mezbre Recebinn onnda ks- rhleti alup ve lenger-i ikmeti alup ve bdbn- azmeti kaldurup yridiler. Nazm (58b) Drildi n cnd- ehl-i islm Siph- Rm ve Msr ve leker-i m er gibi gemilerden donanma Yera u ytla old mheyy Dikildi her gemide sanca- l Gde n ceml-i feth ikbl alnd her gemde tabl- ceng rp dutd sad mlk-i Firengi Sehb-pertb bdbnla ry-i smn badan baa rtp flk-i felek-ninla dery yzini brdiler. Kadrgalarun krekleri deniz dibine kollarn uzatdlar ve kleklerinn balar gk yzini gzetdiler ve dmenlerinn k ve serlerinn uc kar- bahra girp reng--reng bayrklar ve sancaklar ile donanma gemileri alm iekler ile zeyn olm glistna dndi. Ak yelkenler ile tk- kebdun yzi brnp direklerile deniz ii nahlistna dndi. sr- ibret-nm-y bahr- nusret sudr u zuhr bulup berg-i sebzle yaarm neyistn neyyirile deniz ii kuru yire benzerdi ol ggelern (59a) klekleri ge urc idp uc evc-i smna irip stindeki sancaklarun altn bayraklar fitb gibi tb virmidi. Her bir geminin iinde bir sanca- zerrn-ser mihr-i lem-r gibi tb virp bd- nusret esdikce bayraklar ecr- gl-zr- fethn yapraklaridi yalbrd ve dery yzi ser--ser bdbn olup gy ki bir sahr udan uca drlar ile dolmd. smn-misl gemiler lenger-i hill184 185

M. Derydan H. Alup

52

peykerlerin ilerine alup bir nice yz pre gemi yryp dim mlim esen bd- nusretn nine dp maksad- mahde cnibine revne olup gitdiklerinden sonra Haber-i mnatf-den-i Sultn Sleymn Hn- Sikender-ks inn- azmet-r be-feth-i Kala- Rodos - bi-avnillhil-melikil-kudds - der-rn-i ehr-i Receb sene semn ve rn ve tisa-mie ez-drs-saltana- mahrsa- Konstantiyye - hamiyyet-i anil-beliyye(59b) Bir sabh- nech-ninda ki mellh zamn- flk-i feleke nrn bdbnlarile znet virp sultn- mihr-i sipihr-serr dery-y semy ubr itmekin zevrak- afaka girmidi. Tli-i hmyn u baht- rz-efznla sultn- taht-gr tc-bah rah- esm-aheng-i b-eynnine sid-i h-rh- zafer-svr olup sene-i mezbre Recebinn yirmi birinci gn[i] mihr-i sipihr-r gibi alem-i lem-efrzun kaldurup sery- srr-fezsndan kup flk-i felek- smya varup girdi. Ol gevher-i drc-i hilfet ve drr-i sedef-i saltanat deryya eref virdi. Sanasn ki fitb- cihn-tb burc[a] irdi. n ket-i hill ol mh- ferruh-fl- ferhunde-i ahteri iine ald. Bd- himmet harekete gelp berk-dirah sancaklarn bayraklar direfinden bdbn ad ve nze-i hn-fen- fitne-ninn tb- sinn- drahn- ihb-nin b zerine te sad. Sad-y kerrnayile nid-y ho-ed-y dryile r-sy- (60a) ky- zemn tolup dahi gavg-y c- cy- sahr-pla fk- cihn pr olup dergh- felekitibhda gh u b-gh hzr ve nhft- pdih- hilfet-penha nzr olan siph- pr-uded ve mevkib-i kevkib-aded ki yola girdiklerinde gerd-i rhdan gk yzi siyh olurd gep skdar yakasn gerdn gibi l bayraklar ile glgn idp miyn- det hamn syebn u otala reng--reng ser-perde v harghla doldurd. Beyt Alemler her tarafdan ekdi emvc Cihn old zrhdan bahr-i mevvc Asker-i fursat-mr fursat-asrun nze-i hn-fenlar ki ecr- gl-zr- feth zafern yapraklar idi sebze-zr- sem yaarup durmd. Ol gnn irtesi kesret-i askerden yol mzhemeleri gavgsn def itmek in Yenier Aas olan Bl

53

Aay iler gnderdler ve eshb- azm- zib inn- hazm- sibi (60b) cnib-i sevba dnderp dahi aa-y mezkr mukaddime-i asker-i mansr olup bilesince olan yenier dilverlerile mukaddem gp Kzuklu ile znk mbeyninde pr-sengi mazk u teng derbendleri aup varup sahr-y hrrem-fez-y Kthiyyede karr eylediler. Melikl-mer-y Anadol Ksm Paa-y melek-nihd ki rey-i mlkryile hsim-i fesd idi taht- eyletinde olan vilyetlerin begleri ve lekeri ile sbk beyn olundu zre fermn- hkn ile Sultnni fezsnda cemiyyet zre idi ana dahi sahr-y mahd ve beyd- mehde cnibine varmak buyuruld. Fermn- kaz-mazya imtisl idp varup emr olunan makm- rmda kond. Meymin-i hmn hym- gn--gnla mlml olup ecr- pr-envrla mzeyyen mlevven olm glen [] gl-zra dndi. Askern sz u selb-i pr-khlarile dmen-i sahr ve prmen-i kh brnp gzlern kzl brklerile miyn- hmn ve kenr- kh-sr lle-zra dnmidi. (61a) Rmili Beglerbegisi Ays Paa leker-i bkysla sbk mezkr mezbr olan vech zre Gelibol iskelesinden186 ubr187 u mrr itmidi ol dahi sultn- lemden mukaddem mamre-i mezkreye varup konmd. Bu cnibden pdih- heft-kiver ve ehinh- bahr u berr hazretleri leker-i zafer-rehber ile varup sene-i mezkre abnnun evilinde makdem-i mkerremi ile ve muhayyem-i muazzam ile ol tarafa varup eref virdi. Ol mahalde begler gelp el pmek in iki gn oturak olup kvus-evket ve ts-savlet begler gelp pkelerin ekp eref-i zemn-bsla merref oldlar. Andan sonra beglerbegiler her biri bir yoldan gitsn dey emr olund. Ol emr zre her biri bir tarafdan azmet zre olup gitdiler. Cemd-i hrd-bezm alem-i lem-gsna lzm ve sitn- smn-ninna her zamnda mlzm olan kh-khlar ile refk-i tevfki rehber idnp bir tarkden (61b) dahi ol cy-br ki Bozmenzer dimekle mezkr idi Yenibzr ninde an dahi ubr idp mh- mezkrun evhirinde Mla ehrinin yayla olan Karaba varup asker-i nusret-eser ile dmen-i da ve prmen-i r doldurup oturd. Haber-i maktl-den-i Ali Beg ibn ehsvr b-psern ez-dest-i Ferhd Paa ki p- ezn irsl-de bd
186 187

M. skelesinden H. Ubr

54

Ol esnda sbk ehsvrol Ali Begin kal ve kam ve def-i fesd in Ferhd Paa irsl olunup varup Artukbdda oturmd. Muktez-y rey-i maslahat-ryile ol mahalde ki sohbet [] ziyfete davet olunmd. Ol ndde-i bd-i ind olan bednihd sk-i ecel gibi boazn alup helk itdiler. Nihdndaki fezyla bakmayup kalem-i kazyla hatta- beksna rakam- haty ekdiler. Fitne v fesdndan htta- hk pk etdiler. ki ol ki her biri bir kable-i neblenn h idi (62a) eeri ki gnhlar yod anlar bile giderdiler. Mezkr Al Beg bre-i iktidrdan ve br-y hisr-i itibrdan inp mahzl oldukdan sonra taht- eyletinde olan vilyetler nvvb- fitb-cenb- sultn- km-yba teslm olunup r-s v e-ke mazbt u merbt olup il boy ayn-i inyetile ve ehr ky him-y himyetle mahfz olup mamre-i mezkre bi sancak olup vezr-i nmdr hkn- heft-kivern kadm bendelerine taksm eyledin arz eyledi. zz-i huzr- saltanata arz olunup malm olcak mm-ileyh Ferhd Paaya emr olund ki vilyet-i mezbreye nev-nizm ve tze-intizm buldurdukdan sonra sitne-i sadete gelp mlk olasn dey buyuruld. Haber-i mrr-kerden-i pdih- shib-krn ez-maber-i Marmaris be-cezre-i Rodos f-ehr-i Ramaznl-mbrek sene-i mezkre Andan sonra sultn- dehr ve kahramn- asr zikr olan menzilden rste (62b) safflar ve lylar ile kala- mezkre mukbelesinde vk olan Marmaris iskelesine varup kbb- hymla ol diyrun r-sy cy- pr-habba dndi. rtesi buyuruld ki askeri kala-g gemiler ile geeler ol emr zre mukaddem mme-i hadem haem azeb yenier Rmili ve Anadol begleri ve lekeri derydan ubr ve cezre-i mezkreye mrr itdiler. Nazm Belnun kat olunmaz kh u deti Fen bahrine salmaynca ket Ne mmkin feth ola hsn beknun Bu yolda kll-i sebl it imdi kanun Hikyet bahrna mellh- mhir

55

dp seyr-i rivyetden cezyir Bu resme srdi deryya sefne Leb-i bahre n irdi seyl-i kne Siph- Rmili ve Anadol Gep dold Rodosun sa sol Akeblerince mh- Ramaznun biinde h- gazanfer-fer ymn ikblle ve sadet icllle flk-i felek-misle girp b-emhl ve usr u mell b-tevekkuf mudaka- (63a) muzyaka mahmil-i mesdla menzil-i mahda ve mahall-i mehda gep nzl eyledi. Nazm eh-i vl-gher izzetle irdi Nazar hsna salup derkine drdi Misl-i kala- eflk muhkem Tem itdi bir hsn- muazzam Ser-i burcna itmez mrg pervz Mukaffel-i bb n sundka- rz Bulunmaz hendek-i umkna gyet Nihyet-i karna olm bidyet Cidr hen-i plddan saht Dil-i kffr kavm-i ddan saht Durup brda kffr- bed-ahter Zen merdi el urm cenge yekser Atup her keden top- kazy Pr itmi tein ejder fezy eh-i kala-g v memleket-gr Cihn-bah cvn-dil-i pr-tedbr Grp ol kala- pld-cismi Hezern top- ejder-sn tlsm Sikender-ve idp fethine niyyet Kuatd hsn an cey-i himmet u resme haymeden pr old sahr

56

Ki brn katresine kalmad c (63b) Cihn dold sad-y askerile Dutud kala asker-i peykerile Grp ad-y dn devlet baht Siyeh kalbi gibi ol kala- saht Gze alamad cey-i b-mr Hemn grdi yera- krzr Gurrdan kr zh b-derk [] ndn An bilmez ki dery-ve hurn Kaz seylb irdikde temelden Harb eyler olursa sedd mdn sad kemerden Yr-i Br mun nsr olup kermet-i hark- det vech-i mbeyyen zerine halka zhir olup erkn- lem-i ansr hidmet-i sultn- cihnda dim kim olup her biri kendye mnsib mlim olan maslahat itmmna ihtimm idp b- pertb- hamml eskl- hadem haem, merkib-i kevkib-aded-i udedi ve lt ve yt u yera ile ota dnda gtrdi. Bd- sab-y saf-eser serr-i smn-nazr-i Sleymn makarr- zafer-slde keml-i isticl zerine olup mahmil-i izz celli menzil-i ikble fl-hl iyletdiler. Yarandas hasm- b-bk (64a) n-pkun helk tedmri tedbrinde muvfakat mrfakat idp kalb-i salb iinden sakkblara ve nakkblara yol virdi varup hisr- stvrun altna girdiler te-tbdrun emdd ivd ile ol bed-girdr serkelern bde-i gurr ile mahmr yaturken menf mefrlarn
188

- - hev-y fenya dadup bda virdiler. Sleymn-

zamn hmn kh- gerdn-kh ve dery-y sem-smy fermn- revnna msehher idp cy- dery-c ve grh- enbh- mevkib-i kevkib-khile mamre-i mezkreye hcm- kudm itdi kffr- bed-ahvle vk v yi olcak dery-y pr-b gibi muzdarib olup serdr- bed-girdrnun bahr-vr- telh olup emvc- hasret ve efvc- hayret bana di ve akl- bed-endinn sefne-i ser-getesi girdb- teve ddi. Bildi ki ihtiml-i mukbele yok hl-i nekbet-mel ve beliyyet zevl-i encmnun hirinde ne zhir ola dey durd.

188

Ynler gibi atlacaktr, Kria, 101/5.

57

Haber-i muhrebe-kerden-i ashb- sefin-i nusret- (64b) karn der-prmen-i hisr b-kffr- ekvet-yn f-sbi-i mh- Ramazn Sbk muayyen mbeyyen olan tark-i tahkk zerine refk-i tevfk-i rehbere yri Br mun zahr olup asker-i dery-mevcden bir fevc gemilerle deniz yzinden kala- mezbre kenrna varup knca efvc- kffr- bed-rey emvc- dery gibi biribirin basa girzn olup asker-i muzaffer-i islm- nusret-encm u fursat-encmun bd-i cihd- sar sar-asr ki kh- pr-kh- sengn-peykere doknsa gh- sebkser ve sefne-i b-lenger gibi sarsard havfndan deniz lerzn olmd. Cey-i mchidn ile drlar civrnda ol bed-girdrlar bir neberd eylediler ki ry-i gerdn- tz-gerd pt-i hmn- pr-gerd old. Korkusundan derynn rm gidip endm- mihr lerzn ve ehre-i mh berzn olup kan buhrndan cm- mihr ve cme-i sipihr glgn old. Evc-i semya srayan kandan dmn- smn pr-hn old. Kffr- bed-girdr meksr u makhr ve malb (65a) u meslb olup bzr- krzr tr mr idp varup hisra girdiler yapular metn mbrem, sengn muhkem kaplarn yapdlar. Ol sr- mamrdan tara kalan niheng-heng frenkleri tume-i r-i emsr eylediler. Anlarun akebince Rmili ve Anadol gzleri heyet-i pr-heybetle gemilerden kup adaya girdiler. te-dirah-i diref-i gn--gnla b- pertb- t-i m-i gnla ry-i semy ve pt-i sahry brdiler. Sonra bd- cihd hura ve dery-y gaz ca gelp kenr- hisrdaki sebze-zr b-dr harbelerle pr-ssen ve yeniernn ve azebn brklerinden prmen-i hendek k zanbak ve lle ile revnak bulup durd ve r-sy- cezreye dolan ordu-y hmyn-nazre sultn- smnbrgh ve pdih- sitre-siph heyet-i pr-heybet ile vusl duhl eyledi ki korkusndan dery-y b-reng ve ry-i b-direnk olup hisr iindeki kffr- bedgirdr hayrn u deng olup cihn-dr serdrlarnun gzlerine tr teng old. (65b) Haber-i davet-kerden-i ehl-i kala- sengn-cidr-r be-itat inkyd- pdih- gerdn-iktidr ve adem-i itat- n-ekvet-ir f-smin-i mh- mezbr

58

Vzer-y salh-pe ve bk mer-y felh-ende mdde-i fesd ahsen-i sretle def ref in sr iinde mahsr olan kffr- bed-nihdlar cdde-i itata davet eylediler. Mezkr bed-reyler tavk- itate boyun virmeyp p-y isyn zre karr ihtiyr idp hemn-dem r-s-y ordu-y sultn- cihn-cya toplar atup meydn- gr dr pr-b idp nr- krzrn dd buldn sem-y vegya adrdlar. Tfengleri ve zenberekleri ki znbr- peykn- eceln nleridi cey-i zafer-k zerine yadrup durdlar. Nazm Salbet mlkinn shib-i livs Cihnun kahrla kala-gs hta itdi her sdan Rodos rp arha hur u ceng-i ks Kuruld s-be-s top- girnlar (66a) Atld kalaya te-fenlar Nice te-fen ol ejdehlar Hev-y topdan dold hevlar Olup top- ejdehs ten-dem Duhniyle alevden dold lem Kaz- ceveln-gehi ol hsn- serke ejderh salup her sya te Yakne kimsei uratmad hi Gzfn yok yire top atmad hi Ne zehre kim iki ahs- cier-dr Gelp bir araya edeydi reftr Demr- top u kayadan nki leker Kya geldi Sleymn- felek-fer Bu cnibden dahi dilver br-y hisr- ecat u celdet olan fireng ceng-clarile deng--deng olup kala kuatdlar. Neyistn- meydn- gaznn rleri ve kh-sr- cihdn pld- eng pelengleri ve cy-br- gr drn te-heng nihengleri merdne ceng idp hn- glgnla sr- pr-run b u sengn lal-reng itdiler. Sultn- kadr-tvnn nr-y bz-y ikblile kh- peyker-i pr-kh ejderleri

59

zencr-i teshre ekp kurdlar. Ol plddan kat (66b) talar ki kasr- eddda doknsa berg-i gh gibi sarsard dvr- hisra urdlar. Bedenlern balarn gtrp hisr beelern talarn biribirine katdlar. Ol hevy pr-b toplardan ki dem-dem ejderh-y ten-dem gibi hev-y vegya aard, gkden leyl nehr kffrun bana kaz-y smn gibi nzil ve bel-y ngihn gibi vsl olurd. Haber-i meden-i donanma- hmyn b-asker-i Msr f-hd vel-rn-i ehr-i Ramaznl-mezbr Mezkr cezre sultn- heft-kivern muhayyemile ve mkerremile merref oldukdan sonra Msr melikl-mers Hayr Begn dv-i dr u gr Kaytby bir ly dilr rezm-r-y leker-i kiver-gile gelp fermn- vcibl-izn- pdihle ol gelen grh- enbh vezr-i azam Pr Paaya munzamm olup anun kolnda olan meryla dery-y vegya girdiler. Evil-i Ramazndan evvl-i mkerrreme varnca dery-y veg pr-b olup durd. Top (67a) odnun dd buldile cevv-i sem dold. Gurre-i sabh- nech-eserden turre-i revh- felh-semereden mer-y rezm-rnun tesr-i nr- krzr emrinde ten-azmleri itiglde idi makta- afak- mdan matla- felak- bmdd[a]dek vzer-y syib-rey teshr-i hisr ve tedmr-i kffr tedbrine itiglde olup ol kalanun iindeki diraht- kfrn bh-i sahtn koparmaa kbil deildi top tana bedenleri ban duttururd drc-i henn gibi metn burclar topla dldikce sarplanup tenevvr-i pr-err r- cidl ktl itil bulup germ oldka srn kalb-i sulb nerm olmayup gitdikce katland. Hisr- arh-devvrun dvr- stvr ki kat-ender katd her kat kre-i zehr-i pr-tabakt gibi pr-lt- ftd kimi sikasile ve kimi tfeng dolusile meml idi top u tfeng ve prango v zenberek ddile hengm- itda bre-i (67b) arh- devvr gibi brlar subh u m kara bulut iinde idi ol bed-girdr serkelerin atdklar sika-i te-brun yalgiyle hisr- kala smn gibi her zamnda od iinde idi. Ol kadar esbb- cidl ve ashb- ktli hzr u vfir vard ki hibir kalada ve bir diyrda kimse nin virmi deildi. Ars- fethinn dmnna bir zamnda dmd- cihd eli irimi deildi.

60

Haber-i muhsara-kerden-i sipeh-slr- Arab ve bin-kerden-i kulle-i Arab-r ve inhizm-yften- o bad-ez-n muhsara- kerde-bd- Mesh Paa deremret-i Sultn Mehemmed Hn - aleyhi rahme vel-gufrn Sevlif-i eyymda ve sevbk- avmda kiver-i Arabdan pr-sz u selb-i leker-i islm ihtimm- tm ile hisr- mehrun stine gelp dmidi ol asrda diyr- Msrn ehriyr- km-kr olan hayl-i cezzr- cerd-mrla mamre-i mezbreye gelp midi. Ol sahr-y gaz pelengleri dery-y fireng nihenglerile ceng idp iki tarafun (68a) saff-derr pehlvnlar keffe-i terz gibi ceng cidlde beraber gelp hadd-i hadd cidd-i cedd ile mddet-i medd ve hiddet-i edd izhr idp miyn- meydn- muktelede muktele-k-i kffr- bed-fercm cey-i cevvr- ehl-i islma mukbele idp durudlar. hirl-emr sr- hisra muttasl bir mamr br ki imdi mezkr diyrda Arab Kullesi dimekle yd olur ol ashb- cihda intisbla itihr bulmd ol lekern eseridr ki mezbr kalanun zerine dp muhsara itdikleri eyymda kffr- nekbet-encmla iddet-i mkbede v musbede hengmndan hasm- bed-file havle-i harb- edd idp hisrn zerinde bzr- gr dr dzmilerdi. hir-kr bahr- fursata iremeyp ve ezhr- bstn- nusreti diremeyp ve ide-i ganmete el ir gremeyp darb- cedd-i brdan fide-i yide yok dey esbb- bezm-i rezmi dadup gp gir vilyetlerine gitmiler idi. Ol kulle ki bin (68b) itmilerdi yle mamr kalmd; kffr- bed-girdr bry bz-y beden-i hisr olmaa kbil olman srlarna ilhk idp anun inzimmile kalanun ihkm ziyde olup ol hsn- mamrun kusr tamm ve ol drc-i henn-misl burc- bern-i metn ile noksn keml bulup subeti itidd bulmd. Asker-i islm ol diyra geldiklerinde eeri ki hric-i srdan nice dr u kusr harb u yebb idp hayli gret hasret itmiler idi hisr ykmak niyyetile ol bry yapmlar idi hakkat-i hl kffr- bed-file muvenet idp kalalarnun tamre lzm yirlerini imret itmiler idi. Kffrla rzgr- krzrlar nihyet bulup gitdiklerinden sonra hev-y gaznun ehbz- blend-pervz Sultn Mehemmed Hn- Gz ol kalanun teshri tedbrine Mesh Paay gnderp eer refk-i tevfk tark-i tahkke reh-nm olurise ol kalai feth idp ele [getrmek in] dstr- mezbr adaya vusl duhl (69a) itdi gibi cy- hen-pla dery-y gaz ca ve bd- cihd hura getrp hisr iindeki kffr bana znbr- pr-r gibi evardlar ve kenr- srda bzr- ceng cidli

61

bir nice ay kurup durdlar. Feth zafer anlara dahi myesser mukadder olmayup n-r koyup gitdiler. Badeh kffr- bed-fercm nekbet-encm yklan yirlerin gir tamr idp arh- mdevver gibi birbirinden ier mkerrer idp dvr- stvrn ikier kat itdiler ve ortalarn toprala durdlar. Drc-i henn gibi metn hasn burclarn lt- darb u harble pr idp kala arh- heftmn ile r-be-r olan brlarn yerala doldurdlar. Bu defa ki liv-y gazy refe ol adadan ad-y bedreyi defe sultn- keyvn-mekn ve hkn- behrm-gulmdan muhkem-i ikdm olup mezkr kalanun iindeki bh-i saht- diraht- kfri nr-y bz-y himmetle kalna ve kamna ihtimm olund. (69b) Sr- mamrun dvr- stvrnun nihyet-i metneti ve vn ve gyet-i hasneti zamn idi birka nevbet-i hengm taleb-i fethde ikdm zerine gelnp yryiler ki olund fursat el virmedi. Haber-i fermn- meden be-vzer v mer ve askir-i nusret-at ve hcmkerden-i n bery- feth-i n-hisr- mesdd- ad der-br- d-vm f-hd aer-i ehr-i Zil-kade mh- mezkr Sene-i mezkre Zil-kadesinn evilinde hazret-i shib-krn- dehrin fermn- vcibl-izan ve emr-i kadr-tvn kaz-cereyn ile dvn- smn-ninda turre-i garr-y tevk-i ref-i cihn-ryla mzeyyen muhall misl-i lzml-imtisl bu minvl zre in v iml olund ki vzer-y pr-hazm mer-y rezm-rayla her biri ve cem-i kesre ve cemm-i gafre ile mstakill hadem haemile biribirinden munfasl muttasl ikdm ihtimm- tamm zerine gelp hisra (70a) yryeler. Gubr- misl-i krzrla ren-i nehr- rzgr ve glen-i pr-bahr- hisr dman- hre-ser tre-nazarun gzlerine eb-i tr idp her tarafdan saff-iken emr-zen r-gr dilrler cihn-drn gr drla ol bed-girdrlarun balarna dar idp gerd-i neberdi arh- tz-gerde irgrp ol sehbun hicbile zemn smn bryeler. Pdih- sitre-siph ve sultn- smn-brghun fermn- kazcereynile mh- mezkrun on birinde ales-seher yag-i gm-rhun ve bg-i brhun cemiyyetin datmaa kh-kh grhlar yeraile aya zre gelp durdlar. Sad-y pr-sal-y vegya yan safr-i nefr-i rad-ed-y gazya hzr olup durdlar. n liv-y cihn-g-y sultn- hver zuhr itdi. Ziy-y lem-ryla ol alem miyn- meydn- smn pr-nr idp felek ininde n kalkann darb u harbe

62

gzlerin dikp kaldrd cey-i islm- nusret- (70b) encm k-i kffr- bedfercmla r-be-r olup brlar ii bedensiz balarile pr olup bedenler aras b-cn tenlerle dolmd nicelerin gvdesi hisrdan aaa dp balar beden stinde kalm ve nicelerin ba ayaa dmi kenr- dvr gvdelerile ser--ser beden olm Nazm D sdan sad-hezern darbazenler Salup hka nice pld-tenler Bu resme iki hasm- henn-dil Nice demler olup cndan mektil u denl birbirile itdi cengi Ki yekser kalanun lal old sengi Ne top her tarafdan old perrn mrg ud ninden nice bin cn Bozup bin bin pen-gh meterisi Salup hka hezern ry berrisi ol hamledeki leker-i sar sar-eser cmle bir yirden akdm- ikdm zerine gelp hisra yry gayretin itdiler. Bd- dem hendekden hisr zerine kdlar ve burc stne zerrn-sancaklar ile (71a) znet itdiler. Kemn-i knede hzr ve heng-i cenge nzr kfirler hcm idp ura idenlerin aya ve ban ve arkasnda sava kumn penbe gibi atdlar. Brlar stinde ve bedenler banda ve dvrn iinde ve tanda her kang tarafa baksan ten-i b-ser ve ser-i b-ten pr olmd. Ol burclarda yir yir dikilen sancaklarn glgn bayraklar gy ki ol gtelerin stinde kana bulam prehenleridi. Beyt Zi-hn- ehdn- rengn-kefen Zi-her s glistn d n-encmen Teke Sanca Begi Bl Begle Avlona Sanca Begi rndol Ali Beg nice rezm-r- dilr serdrlarun hev-y behr- fethile gonce gibi kzl la kan olup ssen

63

gibi ser--ser bedenleri pre pre old. yle zamnna dein bezm-i rezm tamm germ olup cm- pr-kahve-i mergi sk-i rzgr nmdrlara sund. Nicelern bar sklp mey-i glgn (71b) gibi hn dkldi ve Vezr- rbi Ahmed Paa ki rerkn- dvn- Sleymn- zamnun biridi makm- cret akdm- celdet ve ihtimm- tm idp zeyl-i hidmeti miyn- himmete sokup bd- cihd hura ve dery-y vegy ca bu defa anun ikdmile sudr u zuhr bulmd ve sir vzery pr-hazm gr drla zemn smn brmilerdi. Amm bzr- krzrun germiyyeti ve gaznun ziyde cemiyyeti mezkr Ahmed Paa kolnda idi. Hev-y fenya uuran sery- srr-fez-y bekdan gren ehper-i hm-y himmetden balarnda olan td glzr- fethn ezhr derilemiyecek ve maksd- mahde irilemiyecek mezkr dstr- marr ki ayn-i inyet-i pdihla manzr idi huzr- pr-hubr- hazret-i shib-krn- zamnda ayn [] erkn destr- mukadder zerine cem olduklarnda baz- sudr baz- rs- hademe ve sudr- haeme dest urup (72a) Haber-i gamz-kerden-i Ahmed Paa, [mr-i mrn- ] Rmili Ays Paa-r ki der-muhrebe-i kala mshele-kerd ve destyr v pydr-i ne-nmd ezn sebeb-i bi-itb- hazret-i hilfet-penh ftd habs-d [Ahmed Paa] eyitdi, Rmili Beglerbegisi Ays Paa heng-i cenge bizmle dem-sz olmaz anunn sava ii baa varmad didi. Sultn- sikender-der ve hkn- gazanfer-fer ol haber-i err-eserden sar sar- hiddeti iddet buld. Amm muktez-y riysetle kaz-y siyset tesclinde tacl idp bil-tahamml i itmedi. Rey-i hazmry lil-azmile ameli evl grp mezbr emrl-emreti bend-i kemend-i kahrla mesr u menkb derbnlar meknnda habs itdiler. Hayt- lm- eyymn smm- hmmile n- in pr-n-i tev idp bir zamn haytdan meys itdiler. Beyt Ten ez-derd-i lerzn ez-bd- bd Dil ez-cn- rn de n-md (72b) Eer gh gh h- zilletle unf olmasa ch- izzetle olan lutfun kadri bilinmezdi ve her zamnda cevher-i cn araz- marazdan masn u memn olayd nimet-i

64

shhatn kri klnmazd. Kr-hne-i ibret-nm-y kintda tr pd- atlas- girn-bah vcd- hikmet zerine kurulubdur ve bnyn- eyvn- vcd- insn razdd te b ve hk bd stine urulupdur. Tabatlarnda ihtilf olan ashb- hilfun sohbetlerinde olmaz dey vcd- pr-sdile mesned-i meeyyed-i vezrete znet viren ve py- felek-fersyla dest-i sadretde rtbet-i l[]ye iren sadr- dvn- Sleymn- zamn bedr-i smn-eyvn- sadet-erkn brhm Paa ki ol zamnda pdih huzrnda kadem-i ihls zerine dim kim olan hademenin muktedsidi mezkr Ays Paay zull-i gulldan ve avk- tavkdan kurtarup gir det-i melfesi zre hidmet-i marfesine megl old.

Haber-i tul-kerden-i kevkeb-i (73a) siydet-i saltanat-cell be-vcd- meden-i Sultn Mehemmed-i mbrek-fl f-Zil-hicce sene-i mezkre

Sbk tayn tebyn olan m- ferruh-encm ferah-fercmun evhir-i hrnda smn- saltanatda bir ahter-i ferhunde-manzar sedef-i dery-y erefden bir gevher zuhr itdi ve cyb[r]- izz cellde sye-gster olan diraht- baht ikblde bir tzenihl bitdi. Berd-i sebk-p gelp peym- meserret-semeri ilm itdi. Ol drr-i drc-i sadet zuhrnun srr krnesine kurbnlar olup cedd-i hmyn-baht Sultn Mehemmed Hn nm ismile msemm old.

Nazm Dimilerdr ki her in vusl Karb olup yakn olsa husl Olur man yzinden bir iret rer cn- gna savt- beret Rumz ehline ren-fl olur ol Huslna murdun dll olur ol rp peyk-i vildet n-gihn (73b) dp mesrr h- km-rn Vcda geldin Sultn Mehemmed Sleymn yd-gr Hn- Mehemmed

65

Haber-i veft- Hayr Beg-i merhm ve reften-i Mustaf Paa be-zabt- Msr Mh- mezkrun on biinde yine melikl-mer-y Msr Hayr Beg ki sultn- smn-cenb u fitb-nisbun nvvb- km-ybndan idi bedr-i kadri selh olup sekri sekert- mevtile hayt tre olup rhlet eyledi ki meydn- dr189 grde r-i rezm ve zamn- tedbrde pr-i hazm idi rikb- km-ybda ve dergh- cihn-penhda hzr olup sir hddm- kadm gibi makm- hizmetde akdm- emnet istikmet zerine kym idp hir-kr bahr- hayt- b-sebt savulup hzn- veftile ezhr- glzr vcd solup hengm- ahkm tamm olup hengme-i dvn- hddm dalup cm- endm tb tvndan boalup peymne-i mri dold. Ol hdise ki ihtill-i (74a) ahvle bis olmak ihtimli vard n sultn- dehr hkn- asr diyr- Msr vl-i l-mikdrdan hl kaldun istim idicek zamr-i mnr-i cm- cihnnm nazrinde vzh u lyh olan rey-i hikmet-ry muktezsnca ol hidmet ikmetine bir emr-i shib-i emr sib-i tedbr muayyen olncaya dek vezr-i ren-zamr Mustafa Paa-y aristo-nazre buyurd.

Nazm Rivyet kalasnun kt eli Bu resme nakl idp cenk cidli derken cenge gayret bir seher-geh Kurup dvn oturmuken ehin-eh Diyr- Msrdan peyk irdi n-gh Veft- Hayr Begden kld gh Olup gh sultn- seltn Sleymn h hkn- havkn Buyurd Mustaf Paa serdr Diyr- Msra yekser ola slr Mezbr vilyete nib-i saltanat mansb- vezret zerine virildikden sonra (74b) mrn-ileyh vezr-i sib-i tedbr akdm- ikdm ihtimm stine durup b-ihml u
189

Dv

66

emhl yeran grp ol makarr- izz celle ikbl idp kendye ittib iden etb v eyile gemiye girp bdbn- azmeti aup baht- sid ile rzgr msid olup varup diyr- Msra irdi. Beyt Yek n reved dger yed be-cy Cihn-r ne-mnend b-kend Hudy Haber-i nakb-kerden-i dvr- hisr- gerdn-vakr ve muztarr-mnend-i nkffr- fccr ve te-ddend be-lakm ve hcm-kerden be-ceng-i br- svm f-evhir-i Zil-hicce [sene-i] mezkre

Andan sonra sultn- smn190-serr191 cemd-i hurd-nazr hazretleri - men talebe eyen vecede vcide ve men karal-bbe velece vlice -192 kelm- fashnnizmun man-y sarhn ve fehv-y sahhin mlhaza idp zikr olan hisr- stvrun teshri tedbri hussunda sk u ciddi temr idp begler ve leker tenevvri (75a) pr-err u r- krzra nr- cetle tb ve emr-i dr gre cybr- celdetden b virp subh u m aled-devm gerd-i neberdn sehb- azbn yerden ge yadurdlar ve leyl nehr hevy toplardan ad-y bed-rey kffr- hksrun bana yadurdlar. Ad-y ceng-cyun lt- gr dr vfir ve mhimmt- krzr hzr idi. Top- pr-bla asker-i nusret-eserden b kem gemi ve dem yritmeyp cy- dery-c meterislere varmaa ve hendekden tara balarn karmaa mecl virmezlerdi. Ol havfdan cevf-i zemni skdiler ve puld-klngler ile std nakkblar sne-i sengn-zemni bir nice yirden yarup hisra doru lakmlar urdlar.

Nazm Ne dir rv olup sad ceng b sr- kalaya kr itmedi top

190 191

M. Asmn H. Serr 192 Bir ey talebeden bulur; kapy alan ieri girer.

67

Yoidi topdan pervs hergiz (75b) Sipehdrn olup fethinde ciz Temelden ykmasn fikr eylediler Tem kl gr imdi neylediler Salup dmn- miyna he tarafdan Gep bin bin nice cy- telefden Urup her keden n r-i erze Salup darb der dvra lerze Olup gh kffr- pern Alup ser bir ele ve bir ele cn Bu resme ceng olup bir nice eyym Tem kl neye irdi ser-encm Kffr- bed-girdrun tedmri bbn feth idp ol vechle tedbr-i esbb- lakm grp sr- mamrun tanda ve dvr- stvrnun topranda derc-i henn gibi hisrun burclarnda ve brlarnun bzlarnda eser-i tahrb-i beniyye-i bnyn- erkn zhir olman db-i sakam gibi iinde cism-i kalai kalna megl oldlar. Sbk zikr olan selhde ki ol sanatlarnda mhirlern shirleri gibi krlarnun esrrn izhr itmezlerdi. Ahmed Paa kolnda vk olan lakmlara od virilp hisrn dvr- stvrnn altn mtehalhl ve bnyd- puld-nihadn mtezelzel idp (76a) drdiler. Sehb- pertb gird-i arh- gerdn- tz-gerde urc ve burc- hisr- sipihr-devvr ve emse-i mihr-i cihn-efrz toz iinde kald. Dman- bed-girdrun nehr- ren gzlerine tr old. Znbr- err u r gibi balarna diler. Ol bedreylern cn- bed-gmnlar dery-y gayrete dp cevf-i havflar tfn- hayret ald. Lkin sbk mezkr mastr olan hl ve mukaddem mukarrer u muharrer olan makl zre prmen-i srda durup cenge ihtiml ve dmen-i ars- fethe eng urmaa mecl yod. Kffr- bed-girdrn fccr- bed-filn kesret-i lt- cidl ktl ol menks-baht- saht-dil menhslarun vefret-i mhimmt- gr dr tavsfe kbil ve tarfe mil deildi esbb- darb u harbleri ve eslb- bezm-i rezmleri hadd u add ve mr u hesbdan artud muayyen ve mbeyyen olan tark ve mektb olan slb zerine mer (76b) ve asker-i nusret-intim amk dern hendekler iinde ubr u mrr idp bezm-i rezme gidemezlerdi.

68

Haber-i hk-keden-i ber-n-hisr bery- def-i mazarrat- kffr- bed-girdr ki ez-lakm ve brden-i dvr-r endn-sd- n-ftd

Lakmlardan ve yklan dvrlardan endn fide olmaman fikr-i bikre yle slk olund ki hisr zre rakdan toprak sreler ol tedbr zre mme-i hadem haeme ve gulm u n[]gere ve emr askere ve bende v zda emr olund ki toprak sreler. Ol emr zre yumak toprakdan bir hisr- revn srdler ki kffr- bed-gmn bakup gricek ol vaz- garbe ve tavr- acbeye hayrn olup durdlar. Bu cnibden ikdm u ihtimm idp henn-mtn kazmalar ile ummen askir-i islm zemn-i metnn kalb-i salbn ykup ve tan giderp topran tayup hisra karu bir kara da eylediler. (77a) Nazm Zemnn natn drmek buyurd Hisr stine da srmek buyurd Gel imdi gr siph- mr-timsl Zemni rahne rahne kld derhl Hisr zre getrdi her tarafdan Pr old her taraf kh- girndan Kffr- bed-girdrun kr br- sabr karrlarn dadup ol tglern cierlerini ahker-i vehm ve zer-i sehmle pr-dg eylediler. Grh- enbh- hadem haem gice ve gndz bir nice yz bin demle ol kh- pr-kh dem--dem yrdp top ve tfengden mtevtir mtevl mtekib mtetl havl-i mevkib siph zerine dklen kevkib-i mnhasif ve mihr mh- mnkesif ile sipihr-i vegy ve sem-y gazy yrdp almet-i pr-mehbet-i kymeti zuhra getrdiler. Nice eyym ibtid-y felak- bmdan intih-y afak- ma dein mdm makta- deycr-i revh ve matla- tebr-i sabhdan ahm[a] dein aled-devm mezkr murdn (77b) itmmnda cumhr- sudr- hddm ikdm u ihtimm zerine durup ol srp getrdkleri toprala arz amk-i hendek-i saht doldurdular ve cevsak- bryle r-be-r olan kara da dvr- hisra getrp ol kh- pr-kh kendlere

69

hicb eylediler. Ol ihticbla hasn-i metn iindeki pr-kn tglern yera errinden kemn-i hsndan emn olup durdlar. Nazm Muht old hisr- bahr- endh Ki her sdan havle old sad-kh kup her kha bin bin r-i ceng Hisra kulleden yadurd sengi Bu kez top u tfek cevlne geldi Bu kez gayret-i merdne geldi Atld her taraf[a] top- bel-seyr Hisr u kh okdan old bir tayr Deil bir dem nice leyl nehern D sdan old bin bin tr-i brn Bedenler hne-i znbra dndi (78a) Sipehden kala cy- mra dndi Sinp kara kam skkn bahrun Pr old gevdeden dmn bahrun Ad-y ceng-cy u seng-ryun atdu top- pr-tb turb- nerm iinde gmlp kalurd. Ol pr-kh kh pengh idnp ardnda siph b-hazer gezerlerdi kimseye dmanun top u tfengi zarar itmezdi. Haber-i mefth-den-i baz- kl der-Diyrbekir ve helk-den-i baz- sefin-i donanma- hmyn Hsn- mezkrun mddet-i iddet-i muhsarasnda Diyrbekir Beglerbegisind[en] ulak gelp ol kenrda baz- kl v bik mefth olm ol hisrlarun fth haberin getrp hddm- sdde-i sidre-makma ilm eyledi. Andan sonra donanma- hmyn limn- hasnde lenger-i skn stinde iken n-gh ry-i hev mtegayyir ve cevv-i sem mtekeddir olup enbn- sehb tbla dolup sademe-i nekb ve latma- sab makm- rmda hba varmken ba zdrb virdi. Ol ahvl- pr-ehvl imtidd

70

itidd bulup tfn- bd- (78b) hdis ve terkm-i efvc- hevya ve teltm-i emvc- deryya bis olup bahr- mevvcun mevci uc evc-i semya irp bd- sar sar ki eddd bnyd sarsard. Kh-kh ketleri berg-i gh gibi oynadurd. Lengerlerini kurp birka pre geminn kimini kyya ald ve kimini karaya atd. Beyt Atd anda rzgr- zr-kr Kudretini Kird-grun ikr Haber-i muhrebe-i kffr- bed-girdr ve hcm-kerden-i askir-i nusret-ir der-br- ehrm f-slis-i iftithl-m- ehr-i Muharreml-harm sene-i tis[a] ve rn ve tisa-mie n sbk- takdrle sbk tahrr olan sl- ferruh-fl duhl idp mrr- duhrla ve krr- uhr ve eyym- hl-i meymn-mel mukaddemn encm- hmynna vusl buld. Ol m- ferhunde-i ferhunde-fercmn Muharrreml-harm aynun inde hengm- seherden ki etrf u fk- cihnda ve eknf- tk- smnda asr- envr- (79a) subh- sdk rik old. Cy- dery-c sehb- pertb gibi hura gelp gavg-y veg ile merib merk dold. Efvc- kh-khun bahr- mevvc- henn-emvc ile mehrib mefrik dold. Safr-i nefr-i dr u gr fk- cihna dolmd hisr iindeki kffr- bed-girdr azm-i rezm-i krzrdan haberdr olup drlar zerinde lmei ihtiyr idp durdlar. Bu cnibden mirc- gazya urc iden gzler husm- rcm-hcm ile mukbele v muktele itmei, ncm gibi frc- burca kup doldlar. Ol semm- ktle benzer muktelenn iki dilver serdrlar varidi niheng-heng ceng-cylar ly olup ol peleng-hylarla iki balu ejderhidi birisi frka- meym-revme ki ol bed-nihd serkeler bir dahi zmre-i errr- filra slr u muktedidi seylb- kh-sr gibi cla ve sehb- nev-bahr gibi hurla zerlerine akup varan askere ellerindeki t-i hn-fen- (79b) m-ninun berk-i tbdr ile toknup drdiler. Bu defa liv-y gaz refe ikdm u ihtimm iden dstr- azam Pr Paa kolnda idi bzr- krzr ol tarafda durup bezm-i rezm ol yirde kurulmd. dem balar top talar gibi dem--dem atlup r-sy- hisrda gy-i galtn old. Zahm- b-rahm-i sinn u harbe ile nice sneler sklp ney gibi

71

nln ve darb- harb u cengle nice biller bklp evgn old. ki cnibden bir nice bin shib-i emr dilr ol dr grde dp ehd oldlar ve her merd-i neberd ki sa kald tengny- savada kup frc- burc kalb-i salb ve pt-i drtile p-y karr muhkem basup rey-i firr terk iden bed-girdrlara yryi idp varan demn yzin dnderdiler. Kusr- b-sebt haytdan grp ve hendek-i ademe uurup gnderdiler. Nazm (80a) Mut olmad ol puld-kala Zemn-i temkn-felek bnyd- kala Nice defa hcm- ehl-i islm Burca idemedi nasb- alm Vel bili merhn olur vaktine her kr der ok kimse geri say- bisyr rimeyince vakt irmez murda Hezern say u zr itmez ifde Gele bir vakt olup tli msid rie belki sk- ara sid Olup zr-i nign devlet [] diyr Ola mefth maksdun hisr Haber-i hcm-kerden-i askir-i dery-cn be-n-kffr- dallet-n derbr- pencm f-hmis aer-i Zil-hicce sene-i m[ezkre] Andan sonra mh- mezkrun onnda tekrr yryi idp gubr- misl- krzrla arh- devvr brndi. Bu nevbet ki ks- azmet-i gaz-y pr-saf sad-y rad-v ile tk- b-ns yangulanmd imn- hev-y pr-gavgy karudurup safr-y dery-y sem-simy bulandurmd. Vezr-i rbi Ahmed Paa tarafnda vk olan r-dilr emrler ve saff-derrler liv-y gazy (80b) kaldurup nl-vr c ve seyl-i bahr gibi hur ile varan cy- ceven-pa drc-i hen-nihda benzer sengn metn burclar zerindeki ehremen-beden dv-nijd kfirler sedd-i sedd hadd- haddle darb u harb- ceddle mni v dfi olup durdlar. Lkin burc- br fethe urc- himmetin iden r-vr- dilr serdrlar vr- kuvvetlerin bzya getrp h-

72

rh- gazy pr-seng iden har-seng-i top- pr-b ki pr-seng-i keffe-i mzn- ceng idi yirine yitrdiler ol gn ki urada sk-i eyym bde-i bki merg-i cm- hsm- hn-mla mbrizlere sunmd ol derd-i humr henz merd-i neberdn bandan gitmemidi geen savaun kse-i pr-hnlar dem baidi dendn handn- sinn ve peykn- sendn-peykerle hasm idenler dahi hazm itmemilerdi bu defa yine seherden bezm-i rezm kurulnca r-azm gzler bebr-i yabn193 (81a) ve ebr-i tbistn gibi hura ve sr iindeki dg-i fitne ca gelp dman- bed-filn esbb- darb u harbin ve eslb- bezm-i rezmin ibtl idp ceng cidlle dmen-i dvr ve prmen-i hisr k idp berk-i tb-nk gibi hendekden ve beden-i br-y cevsakdan ubr u mrr eylediler. Lkin kala iine giremediler. Teng-ny- frc- burcdan hezrn zr u zrla gediler sokaklarnn ikklar ki rec-y veg dir ve az-y merd-i neberdi un gibi sir idp nehr-i hn-revnun nv-dnidi ier girp hr- ser-tz-i kffr- ser-tzi kenr- glzr- pr-berg br- ehrden iremediler ol bed-girdrlarun hasn metn drlarnun her biri baka bir hisr- stvr- sengndvrd aralandu reh-gzrlar dar olup ol teng-nyda ceng itmek dvrd. Erbb- hilf sokklar banda toplar ve darbezenler kurup drlarn korudurlard. (81b) Haber-i nihden-i stnh-i zr-i dvr- hisr-r asker-r t-frz nyed mazarrat- ne-resnd ve brden-i ess- dvrh bi-klngh ve nakbkerden-i zr-n-hsn- metn fr-gzten-i brh ve zhir-den-i dvrh-y dier ez-pes-i dvrh ve keden-i hk ve rhten-i der-hendek-i hisr Burc- smn- cihda urc iden gzler gayret hamiyyetle hisr dvrna hm-gn kaplu stnlar dayayup hen-metn kazmalar ile dvrlar kesp ykdlar ve topran hendee atup ve lakmlar idp ve hevy toplar ve darbezenleri yamur gibi yadurup kffrun diraht- bahtlarna sarmak gibi sarmaup ve hisr dvrndan gayr ier dvr dahi zhir olup an dahi kesmee musrr olup cn ve badan ve mlk-i cihndan el yuyup ikdm itdiler. Nazm

193

Beyn

73

Hemn sat gep baile cndan (82a) Yuyup hniyle el mlk-i cihndan Dil cndan siph- ceng-pe Urup gayretle bir bir t te Urup dvra her sdan stnlar Kod dvr girdi hka leker Tayup dkdi hendek iere n mr Ana dein old zhir bir dahi sr Kurup hendekde sad top- girn Urup ol sr da ykdlar an Dern- hsna geri rh ald Vel ol rhdan gir kald Anun nkim duyup kffr an nine ekdi bir dvr an Grp an sern- hb-efkr Yine nakb zemne old derkr Delp zemni nitekim mr kup geh gh n-gh cevk-i bazr Ne yirde nakbdan gebr olsa gh derlerdi yine bir sya azmi Ana er grdler nakbile rezmi Zemnden n sipeh mnend-i akreb Kens-i Sencovna old akreb Haber-i taleb-kerden-i emn n-kffr- ekvet-nin ez-brgh- pdih- gerdn-eyvn Kala iinde mahsr olan b-dnler ol ahvl-i kymet-efli (82b) mhede idicek hemn-dem sib-i tedbr prleri ve shib-i emr cvnlar bir yerde cem olup mekn- mverede ve zamn- muhverede sultn- cihn kahramn- zamndan cnlarna ve hn mnlarna emn alup hisr ve dr u diyr virmek reyi iktiz-y ztrrlar olmd sne-i pr-knelerinde olan resm-i zahm- rmh sinn sret-i

74

hezmetlerinde nak olm gze kaa dnmidi. Alt ay idi ki ol bed-k-i fsid-reyler hisr olmd tara ve ier top u tfengden gayr kimesne kup giremezdi. Ol bedkler sava iinden el ekp balar tevine dmilerdi. Kadem-i tat zerine makm- itatde kym idp inbet yzini cebhe-i icbete dnderdiler. Nazm Zebn ciz old gebr-i serke Nihdna dzah ddi te Bilmez nidsin dermn-de kald Elinden ceng ltn sald (83a) Filr- kala ile cmle kffr Gelbin araya r n-r Gark-i Nl hafv olup Hmn dp Firavn-ve tedbr-i emn Ser-i burca kup cevk-i siyeh-kr ardlar hemn emn zinhr kup ser-i halkas cevk-i filrun Urup derghna yz pdihun Virp hsn idp terk-i bahne Emn ald yl ml cna ki cnibden takrr olan kelm ve tabr olunan peym zerine shib-i tedbr sipehdrlar gelp gitdiler. Haber-i nakz- ahd-nmden-i kffr- bed-girdr ve bz-itigl-kerden-i askeri ad-ikr be-muhsara- n-hsn- gerdn-medr der-ehrm Ol gnn irtesi kffr- bed-nihd cnibinden emdd u encdlarn merd-i neberdle mehn bir kalyon zulm- mdan derydan gelp limana girdi. Cnlar kn- ikbda ve vcdlar mekn- azbda mahzn olan mahznlarun tb- zdrblarna skn virdi. Endm- pr-lerzelerine rm u karr irdi. Teceddd-i hl tereddd-i ble bis olup ol bed-fillerde mecl-i (83b) tevakkuf ve ihtiml-i tekellf tasallf hdis

75

olup birka gn py- reyleri cy- tezelzlde old sanurlard ki ehriyrlarndan kendlere meded irdi redde v sedde kbil ola olmayup gelp hisra girdini gricek hazret-i hudvendigr- dman-ikr askerile kup gide. Nazm Eeri ahd idbin ald zinhr Ve lken kala iere cevk-i kffr Dp birbirine idp temerrd Hisr virmede kld tereddd Gep bir gn gde olmad der Grp ol hli slr- felek-fer Yine cenge iret eyledi tz Revn- asker yirinden eyleyp hz Emr-i pdih- cihnla askir-i zafer-destgh yine burc u br fethine urc- himmetin idp hemn-dem ol hisr- metn-karra kem-kn hevy toplar ve etrf- hisrda hzr olup duran sir rad-dem, sika-vz te-fem toplar ve darbezenleri ve tfengleri kffrun bana (84a) brn-vr yadurup gerei gibi sava ve kerr ferrle ura idp dururken ehsvrol Al Beg zre giden Ferhd Paa bilesince olan cy- bd-hur u b-c ve hk-p u te-nile gelp iridi. Ol grh- enbh- pr-kh ketler ile yryp efvc- dery-emvcla deniz yzinden gelp adaya girdi. Baht- sad ve cidd ikdm- ceddle cedd asker-i zafer-eser geldn kffr- hsrn-yn mhade idicek ol aklern cnlar nevmd olup em-i giriynlar ve cism-i lerznlar berg-i bde dnp glistn- haytlar sold. bret-i sbkda iret olan vech zre ol bed-sretler ve nahssretlern ruhsr- malar ve glzr- intilar194 solup tayr old ve te-i derdle barlarnda ba kup he gibi cierleri pre pre olmd akd- ahd u peymn mekked-i mnla mcedded ve muhkem u mbrem itdiler hemn-dem salh u felh kapsun adlar (84b) ve cidl ktl esbbn giderp fesd u ind yayn yasdlar. Akd- mnla ihkm bulan kd- peymn bu vech zerine olund ki bir kimesneye

194

ntiklar

76

ibrm olunmaya ol iklmn kadm mukmlerinden makmlarnda karr ihtiyr iden raiyyet olmaa rabet izhr itdiler. det-i marfelerine ve tabat- melfelerini riyet idp ticret-i met ve imret-i ziy emrinde himmetleri masrf olup bel-y cel-y vatana ve atana mbtel olan mukaddemlerine mni olan hadem haemden bir demi redd ve yoln sedd idp mni olmya ve zim olduklar bilda gideler dey sene-i mezbre Saferinn gurresinde zikr olan kala turre-i mutarr-y nusret u zafer ile ehre-i ren feth-i mzeyyen olup bahr- harble pr-r olan srun ii asker-i islmla dolup iindeki drlar ki kusrdan drd zulm- m- kfr-i nekbetfercmdan tamm boalup sr- envr- islm- nusret-encmla dold. Alem-i lemry- sultn ve liv-y (85a) cihn-g-y hkn ile br-y hisr- sem-sm znet buld ve vze-i feth nusretle dervze-i eflk r-s-y ky hk- pr old. Ol hisrun ve iindeki kffrun slr- l-kadri ki Mfl-i Mstr nmla itihr vard sultn- km-yb- fitb-cenbun pye-i serr-i smn-nazrine gelp kalanun mifthlarn teslm eyledi. Nazm Seherden ngihn nms- ikbl Der-i arh alnca irdi derhl Yayup bir ser-i beret-i perr bln Gtrdi kalann ceng u cidlin Kulb- mmnine old ilhm Beret birle dold cey-i islm nince heb cvn pr-i kal Kefen-i ber-gerden irdi mr-i kala ekp bin bin hedya-y zer sm dbin kalanun kuflini teslm Dikildi burca an ryet-i feth Okund hutbe nasr- yet-i feth inden tarh olup kffr- bed-h (85b) Pr old leker-i islm her s Kens-i Sencovn ho old cmi Ezn vazesi dold mesmi

77

Uruld nevbet-i dn-i Muhammed ridi ara t glbng- Ahmed Beret dold kalb-i ehl-i mn Okund hutbe nm- Sleymn Bu fethi iidp erbb- ferheng Didi trh feth-i mlk-i efreng Andan sonra ol hsn- metnde adml-misl azml-imtisl bedyi v snyi ile bnyd olm Sencovn Kilss dimekle mezkr bir kilise vard. Sultn Cemn dile yn-i dn-i s zerine ibdet maslahatn bnyd bd olmd. Merhm Sultan Cemn ol diyrda skn karr zamnnda hkn- cihndan ylda krk bin sikke altn varurd anunla imret olup mezbr- mecbra nisbetle yd olmd. Cezre-i edvr leyl nehrda ve sahfa-i rzgr- pr-nak u nigrda sret-i eyn rd ol jengden ki Fireng-i pr-nreng gemidi ruhsr- ars- nms- seltn-i ln- l-i Osmn ki estn-i drs-selm- islm dirdiler (86a) anda jeng [] neng vard b- t-i m-tb- sultn- km-yb hkn- fitb-cenbla mahv old. Mehr kils-y mezkrda sbk mezbr u mastr olan vech zre ehl-i islmdan bi alt bin nefer kimesne kffr- bed-k eline dp esr olmularidi. Ol sr- pr-r anlara kubr olmd. Sultn- smn-serrn emr-i cihn-gri tesrile zencr-i teshrden kurtulup zd oldlar. Haber-i mefth-den-i Kala- Tahtalu ve Lendos ve eytn Hisr[] ve stnky ve Bodrm ma-tevbi v levhk Andan sonra anede-i abede-i ibls-i pr-teblse makarr olan Tahtalu ve Lendos ve eytn Hisr nmla itihrlar varidi Rodos adasnun kenrnda metn hasn muhkem mbrem srlar mamr ve dvrlar stvr hisrlar idi mifth- cihdla mefth olup zalm- m- kfr-i deycr-rr ol hisrlardan dr olup asr- envr- misbh- fthla tk- smn ve fk- cihn dold sad-y nks u n yirine nid-y (86b) ho-ed-y ks195 ve mebid-i esnm mescid-i ehl-i islm old ve ol ad-y

195

Kess

78

makhrun taht- eyletinde bir diyr dahi varidi stanky Adas dimekle mezkrd esbb- ryi ve eslb- lyile beytl-arsa benzerdi deryda korsanlk iden bedfercm- killere makm u mev idi ol makmun mukmleri ehl-i zimmet gibi raiyyet olmaa rabet idp harc harc cizye v bc virdiler Beyt tdiler bc harca iltizm Ol yirin ahvli buld intizm ve Mentee civrnda Akdeniz kenrnda bir hisrlar dahi varidi ol hsn- hasnn diyr- Rmda Bodrm dile itihr varidi ol kala- mehre dahi Rodosun tevbiinden idi ir- itati izhr idp sret-i ihtiyrda ztrrla hisr virdiler. Tavan ve revan feth olan kalalarun her birine bir mutemed dizdr ve kifyet mikdr hisr erleri tayn olunup ileri lt- darb u harble dold. (87a) Haber-i avdet-nmden-i Sultn Sleymn h be-taht-gh- sadetpenh f- evil-i ehr-i Safer-i hatm- bil-hayr vez-zafer sene-i minh n zikr olan hisrlar mifth- cihdla mefth ve drs-selm- islm- zaferencma mazmn olup duhr u eyym ve krr- hr u avmla zil olmayan asr- fth- cerde-i pr-nuk- edvrda ve menr- pr-nigr- rzgrda sihm- hadd u rimh- middla menk u merkm olup bu sefer-i zafer-eserde vk olan vekyii ki mefhir-i islmdur alm- enma ilmn hazret-i shib-krnun fermn- vcib-i itati ile beret-nmeler in v iml olunup ulaklar ile fk- cihnda ve etrf- lemde olan erf- meme ve esnf- ben deme izhr u if itdirdiler. Maslahat- cihd murd zerine oldukdan sonra det-i h ve knn- pdih zre mer-y rezm-rya destr hilatlarile ruhsat- iczet virildi. Andan sonra hazret-i (87b) shibkrn kala- mezbrede cuma namzn klup dahi feth nusretle licm- himmeti makm- rma ve inn- azmeti cnib-i taht-gha mh- Safern onnda dnderp asr- envr- fitb- cihn-tb madeletle yryp fitb gibi her gn bir menzilde nzil olup mansr u muzaffer drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyyeye varup rm eyledi.

79

Nazm rp kld merref taht-gh Olup mahkm mehden tb-mh Seltne irp ahbr- kahr Sads ks- fethn dutd dehri Mlk nmdrn- memlik tat rhna heb old slik Bist- emni bast idp cihna Mreffeh old ahvl-i zamne Muht old cihna kulzum-dd Harb- dehr old cmle bd Haber-i mtekid-den-i Pr Paa ve becy- o niesten-i brhm Paa ve reften-i Ahmed Paa be-Msr f-evil-i Cemziyel-evvel sene-i mezkre (88a) Andan sonra sene-i mezkre Cemziyel-evvelinn onnda sadr- vzerlizm Pr Paa-y sadet-encm reb-i ebb harf-i harfe mbeddel olup sr- zaf ve ftr- az eczsnda zuhr idp diraht- kuvveti ki msmire-i emniyyet idi tef-i zaf- harfle kurumaa yz dutup tedrk-i ahvl-i mz muhl dey tedrk-i ahvl-i istikble itigl gsterp eyitdi ki hlen tevakku- mrcaat- eyym- ebb ve md-i imret-i beniyye-i harb ve tam- muvedet-i hev-y nefsn ve arzu-y msadet-i az-y cismn bdan te ve teden harret-i ata temenn itmek gibidr. Nazm Elmden kd n nakd-i cvn Ayam ald zaf- n-tvn Hazn vaktidr hengm- Pr lm vakti sonnda zemherri Kanat zviyesinde ibdet-girbnna ba ekmee pdihdan iczet taleb eyledi. Pdih- dr-yn ve hsrev-i cem-temkn hazretleri (88b) f-nefsl-emr mm-

80

ileyhn er- tarab tnd-bd- taabla muntaf olup hidmet-i vezretde ciz ve tedbr-i mhimmt- memleketde ksr olduna czim olup vefk-i htrnca oturak tmrla riyet idp vezretden giderdi. Anlar dahi mlzemet-i brgh- saltanatdan ki mutazammn- hatrt- klliyyedr fergat idp zyiolan evktnun fevtna megl olup tevbe v inbetle hiret tesin dzdi ve bin-y hne-i taallukt- dnyy te-i ibdet ve ubdiyyetle bozd. Zulmet-i eb-i ebbdan yine-i snesinde vk olan jenkr saykal- envr- meble mahv idp giderdi. Anun yirine pdih- lem-penhun harem-i sadetinde brhm nmla msemm bir bendesi vard ki mevzi-i ftda ve evkt- muhftda ana itimd- kll idp terbiyeti bbnda avtf- hsrevnden bir dakka n-mer komazd gyet sdk u ihlsndan padiaha muharremetile ihtiss bulup her gice hancer-i pr-tb- katre-i sm-b gibi elinde (89a) ve em gibi hun ba ucnda durup kevkeb gibi sabhdein gzn yummazidi, hidmet-i vezrete an nasb eyledi. Mm-ileyh sadr- sadrete znet virp oturdundan sonra vezr-i sn Ahmed Paa s-yi fikri krhne-i kaz u kaderde krgr olmadundan sret-i nifk man-y vifka mbeddel ve basr- basreti hkd u hasedle mtehalhel old. Hudvendigr mezkrun s-yi fikri ni olan mefsidinn mlhazasile b-huzr olup hemn-dem mzn- adlet-zn- htr cebr noksna meyl idp mansb- vezretile Msra vl-i vilyet ve hkim-i memleket idp gnderdi. Varup bild- Msryye ve aktr- Hicziyye ve eknf- Yemene ve Habee ve vilyet-i skenderiyye ve Dimyt ve Red muhfazasnda olup dururken Haber-i s-den-i Ahmed Paa ve asker-keden-i Ays Paa ber-ser-i o ve katl-den-i siyyl-mezbr ez-dest-i Mr Mehemmed f-sene-i selsn ve tisamie Hkd u hased iktizs ve akd- hikmet (89b) muktezs zre ol bed-nijd- ehremennihd tecebbr tenemmr ile s olup Msra sultn oldum dey igvya kbil ve ifsda mil olmayanlar getrdp katl eyledi. Ol ser-i b-devletn tecesss-i ahvlinde mihr mh kula olup durmd. Ol snn isyn haberi gelp izz-i huzr saltanata arz olunup malm olcak fl-hl al-tarkl-isticl bir nice bin askerile zerine Ays Paa gnderldi varup irimek zre iken mezkr Ahmed Paa kaladan

81

inp Msrda bir hammma varup yunurken yanna sanca begi Mehemmed Beg bir nice demle dire-i hle ve ule-i cevvle gibi varup hammm ihta idp tb- te-i harble hme-i klhen gibi yakmaa ve sar sar- bd- bevvrla hirmen-i haytn savurmaa ikdm idp dururken hammmdan mezbr kallb ikdmla tara kup hemn-dem gemile skenderiyye cnibine kaup gitdi. eyh sml nm Arabn serhaddine vardu gibi mezkr (90a) eyh sml dutup Mehemmed Bege getrdi. Anlar dahi b-tevakkuf ban kesp der-i devlete irsl itdiler. Nazm Meer ol hin-i bed-fil bed-kr Msr sultn ol paa-y murdr eb-i tr hynet yol azm Elile kendinn kabrini kazm
196

- - mefhm- sadet-mersm

muktezsnca ehl-i basrete muayyen mbeyyendr ki ehl-i idbrun zulm zulmet-i bd- fenya dp gider ki buna hid-i hl ol kabh-i efln sret-i hli kifyet ider. Beyt Ezelde her ne yazd dest-i takdr Olunmaz t ebed bir nokta tayr Makhr- mezkrun ahvlinden sir vzernun kemn- evketleri ikest ve kadd- bllar pest olup durd. Haber-i firistden-i pdih- lem-penh (90b) dstr- muazzam- brhm Paa-r b-sefin-i nusret-karn be-hayrl-ibd- Msr bery- nihden-i kide-i nizm intizm- ehl-i Msr bi-haysiyyet ki dier gavg isyn ihtilf- vk ne-d f- iftithl-m- Muharemml-harm sene-i ihd ve selasn ve tisa-mie

196

Grmedin mi Allah geceyi gndze katyor; gndz geceye katyor, Lokmn, 31/29.

82

Mezkr Ahmed Paanun emri ber-taraf olup mukaddem kal u kamna sk- say- temrle giden Ays Paaya avdet buyuruld gelp dergh- felek-medra mlk oldukda hsrev-i behrm-gulmn diyr- seyr-i fethl-medr- Msr hkmet-i ferine-i erkisden ferine-i ehsvrn- ensr- zafer-intizrla olaldan ber emr-i l-kadr-i sultn- shib-krnla merreten bade uhr ol cnibn hfz u hirseti in vzer-y l-n ve mer-y seddl-erkndan bir nicesi alet-tevl sen- Hakk- mecd mal birle irsl olunup rey tedbr-i skblarn zuhra getrp hsn-i firset (91a) ve keml-i kiyset ile tebl-i ahkm- pdih ve tenfz-i evmir-i ehinh bbnda dakka fevt itmeyp bi-hasbil-makdr cem-i umr- cumhr keml-i encma yitidrp ve lkin ol diyra muhtass olup mcib-i istidmet-i nizm ve bis-i devm- intizm olcak bir vaz- matb ve tertb-i mergb tedvn tayn itmedin yine makarr- asliyyelerine avdet mrcaat itdikleri bisden eer Msr- Khire ve eer muzftndan bild- zhirde tavattun ve mtemekkin iden egniy v fukar diml-evkt esr-i bend-i bel ve payml- asker-i fitne-i ve olmadan hl olmaduklarndan hazret-i pdih- felek-sitnun htr- zhir-i dery-mislinde sr- gerd-i mell vk olup anun tedbri bbnda vzerya hitb eyledi. Vzer-y sib-reyden felekiyyl-himem-i melikiyyi-iyem ems-i matlid-devlet velikbl bedr-i menzilr-rfat vel-cell mtemmim-i meslihl-enm memerr-i haribl-ahvlil-kirm (91b) rif-i mekdrs-sagr kebr mestr-i eshbttebzr vet-taksr hm-i beyzal-islm mh-i zulmetl-enm brhm Paa iksr-i eser-i reyn-i hk pk- arsa-i hilfet-mstekarra ml idp tahrk-i leb-i edeble teskn-i avsf- tev taab itmein medyih-i pdih- islmla iftith- kelm- hayr-i ihtitm idp eyitdi ki: ey zll- zallllh heme fitb- kudret destghun mutli-i teyd-i Rabbnle tli ve merk- tebd-i Sbhnden lmi bir pdih- heftkiversin ki ahter-i envr- adlnle e-cihet mnevver ve bir ehriyr- hrd-seyr cemd-siyersin ki eia-i fazl ihsnun r-hadd-i ansra nr gsterdr bu bendenn mirt- saf-y tasavvurunda bir man sret-nm old ki ferr-i fermn- kadr-tvn- memlik-sitnla eer inyet inet-i lh ve nusret himmet-i pdih olursa ol cniblern keyfiyyet-i ahvli ve mhiyyet-i meli kem-hiye izz-i arz- hmynda (92a) zhir ola mukaddem ol diyrun etvr- sigr u kibr pene-i dstr- azamet-destra tefvz olunup sd u ziynlar arza- arsa- sitn- cellet-

83

yn olmdur. Bu ker ebnem-i b- vazat iken ric-i meric-i evc-i izzet olmak pertev-i mihr-i tfetnden oldu ke-ems f-nsfn-nehr enzr- lilebsrda ren ikr olup bu nev avid-i mevid-i inmla itinm idp krin bilmeyen 197- - dur hliy bihr- zehr- iltift itibr bu vcd- katresr u gubr- kem-ayr shil-i ubdiyyet-medr kbeline temevvc iderse ry-i dilc-y derydan sy-i Arab- urbna muvkat- rzgr rz-y hazret-i hudvendigr ile iderse bd- srat-nihd gibi sehl-i mddetde varup celliyt haffiytna ttl- kll tahsl ve cem-i umrun tertb tekml idp yine tyir-i hm-himmet bu sitne-i sadete ve fiz-i devlete (92b) mrcaat ola. Pdih- lem-penh bu kelimt- maslahat-mizi istim idicek fl-hakka ol emr-i mhimmn husl lzmdur dey hsn-i iczet-i pdih karn-i hli ve rehn-i mli olup nvvb- km-yb ve askir-i nusret-meabdan bu ugl- hatrde mun zahr olmak in rzgar-zmde ve kr-dde demler koulup otuz alt pre donanma kdrgalarile ry-i derydan sene-i selasn ve tisa-mie Zil-kadesinn evilinde azmet idp Gelibolya ve Geliboldan Boaz Hisrlarndan Kzlca Adaya ve Kzlca Adadan Skza ve Skzdan Kala- Rodosa varup ol zamnda zamn- iddet-i it ve vn- hiddet-i serm olman riyh- semnnn her biri ol vezr-i aristo-tedbre arz- hidmet ve izhr- ubdiyyet itmekn birbirile keml-i tesdm ihtill itmele derydan Msra ubr myesser olmayup memlik-i mahrsaya mteallik olup (93a) grlmesi lzm olan mevzi v cezyiri grp kem-yenba tedrk itdikden sonra meer kuru cnibinde baz zuef- raiyyet liyn- umr- hkmetden mutazaccir olup anlar dahi paa-y sib-reyn nisb- adlet-i kmilesinden b-nasb olmamak in cybr- himmeti kuru cnibine cri olup mbtel-y zulm u ihtill olan fukranun mnzi-i emn ve amllarna zll- efdl mselsel-i selsl olup glzr- bihit-sr- memleketi hric r-i zaleme-i vilyetden bbn- inyeti tathr idp bir nice kat- menzil ve tayy- merhil ile ma ve mdan ser-hadd-i iklm-i Msra azmet idp askir izz nasr olup vurdile tavif-i ahyr mterassd- keml-i intizr ve ferk-i err- hark-err ztrr olup unlar ki meslik-i dallet ve mehlik-i haclet hynetde ashb- masiyete refk olmlard ber-muceb-i nass-

197

Bunlar behaim gibi, Arf, 7/179.

84

mbn (93b)

198

- - giriftr- bend-i bel-y azm ...199 (?) ve

azb- elm olmadan tersn lerzn idiler ve anlar ki cdde-i sadkatde muhkem ve menhic-i istikmetde sbit-i kadem olup mekn- temknde olmlard kelime-i bhirett-tahsn 200- - den rec-i fazl ihsn iderlerdi. Be-her hl sadet-i ikbl mdebbire-i almet-i devlet ikbl olmak zann ile efvc- mevkib-i zafer-merkib ve yh- urbn al-ihtilf- mertib karu kup ferr kerr ceml- adml-misl ile kavm-i Araba fern didirtdi. Sha-i dvn-hne ol paa-y kmrna mekn oldu gibi evvel edn v aksde olan tyiv syi tefahhus buyurup pr-krvr- nokta-i itati medr idenler kutb- dire-i izzet olup libs- iltibsdan r olanlar hila- aliyye ve terft- celiyye-i fhire iinde mtevr oldlar ve kbt misl l mekr ihtill olan gark-i rbe-i (94a) bahr- azb old. eyh-i Arabdan bn Bakr dimekle mezkr merti-i merbi-i nimetde b-minnet gv- alef-havrken
201

- - olup nuhset-baht rn-sadet mutvaat- Hrn-akl hidyet-

i reh-nmndan mahrm idp tarkat- mekdet kfirde sihr-i smiri gsterp ve Sad-i alda bn mer Mesr Ali vilyet-i Sadin sad tayyibine kanat itmeyp sevd-y sud- hev-y istikll-i hkmet dimna ifsd u hasnet-i hazar fesdna ve yannda tfekcilerin kesret cemiyyeti ile hedef-i hadenek-i melmet olup ve gherile kzgnlar ol bed-ghern ocana su koyup ve top ve darbazen darb dvr- hisr- hynetin bh bnydndan ykup ser-rite-i kr ikisinn rite-i mrleri uzalup resen-i siyset ile Bb- Zevlada ber-dr oldlar ve anlardan gayr kabih-i efl ve fazih-i aml ile (94b) muttasf olan bed-fillern ecere-i melne-i vcdlarn kat u kal ve ist[]sl idp Arb- bevd-i r u err-i gubr- fesd idi bd- smm gibi vre-i beyd-y hmm olup riyz- nefse-i memleketde teneffs itmee mecl yod. Vel-hsl salh- lem-i kevn fesd ve felh- ehl-i felhat ve kffe-i ibd hakknda himmet-i aliyyesi karn-i niyyet-i safiyye olman memlik-i Msryyeye ber-nevle emn emn ve huzr u itminn hsl old ki asr- snnet-i seyyie-i ferine ve etvr- bidat- reddiye-i cebbire srr- srr- yt 202 - ile bil-klliyye muzmahill olup ehl-i nevhnn nevha v
198 199

Allah hayinleri sevmez, Enfl, 8/58. 200 te muhsinleri byle mfakatlandrrz, Enm, 6/84. 201 Derken brmesi var bir cesed, Th, 20/88. 202 nk iyilikler, ktlkleri giderir, Hd, 11/114.

85

ikyeti sayha- srdu irete mbeddel olup savh-i azh t-i eziyyet olmken arkyyei merk- evrk- adl ihsn ve garbiyye menzil-i asr- envr ve bahre mehebb-i riyh- eltf ve Sad masabb- emtr- atf olup ve ahli vech-i kbeli ol (95a) kble-gh- ehl-i ikbl ml- keml-i efzlinden hazret-i mufazzl- dimn-nevl cnibine ry-i tazarru v ibtihl ile hk- hu v ibtizlde secde-i kr icll idp fukar dahi vech-i tahrr zre gark-i bihr- niam emvl olup durdlar. Hsl- du-y memlik Msryyeye bu vechle riyet ve bu nevle fergat ibtid-y devlet-i islmdan intih-y silsile-i eyym[a]dek olm deildi. Haber-i keyfiyyet-i cemiyyet-i sm zer ki sebeb-i iltiym- ahvl-i asker-i muzaffer-bd ve knn- ihds-kerd nk[i] paa-y devlet-merm tavif-i ahyr u erra ifza- hayr u err itmek emrin itmm eyledi. Andan sonra sm zer ki sebeb-i iltiym- asker-i nusret-eserdr cemiyyetine ve mcib-i istidmet-i nizm u intizm in muhtass- knn vaz itmesine mberet eyledi ki harc- arz dhil-i memleketden hsn-i terh ile ihrc olundukda kadr-i muayyeni tansf diresine varm idi ve zulm (95b) bidat dire-i insfdan hric olup hemn raiyyet py-ml olup gitmidi. Bu eazzet-i hamiyyet ve dev-i fart- himyet muktezsnca umml ve yh- urbn ve sir edn v ayn cem idp teklf-i tekml-i ml olunup bil-ittifk enmil-i itati uyn- ubdiyyete vaz idp zebn- zaret-i lisn- beynes-srr- istiknet ile arz- hl itdiler ki zuef-y raiyyet ve fukar-y memleketn mel-i saltanat edsnda adem-i mutvaata ne vcdlar ola amm bundan sbk gelen hkkm- almakmun semend-i ikdm himmetleri licm- mehl ruhsatla meydn- feshlbnyn- ihtimmda keml-i msraat msbakat itmeyp zulmiyye irh- inn itdikleri in zulm- kef ile rey mekfl-az olup setr-i avret itmee ricl nisda mecl olmadu mahcb u mugatt deildr ki - lev kifel-gd mzdedet yaknen -203 merede-i meyih ve ammle-i umml elinden raiyyet (96a) bir mertebe rde-i hl olmulardr ki kbil-i tarf tavsf deildr. Eer vezr-i isbet-tedbrn rey-i mnrile bnyn- zulm u aduvvn mnhezim olup mamre-i

203

rtler kalksayd gereklik bilgisi artard.

86

lem mimr- adl ile tamr olnsa kadr-i memr myesser makdr olmak mukarrerdr -inllh tel- l-bdd saf-menzilet mlk-i Sleymnnn tamri bbnda izhr- kermet idp fikr-i skb ve rey-i sibi buna mncer old ki evvel mahrsa- Msra vl olan beglerbegilern askir-i muzafferi ve sir mer v aayn- mal-ninn zabt itmek ve nzr- emvl ve emn-i tahsl-i ml eylemek ve aalar mahkmlar olan siph- nusret-penh mukayyed-i kuyd- evmir nevh itmek ve her biri birer at besleyp at stinde gnder kullanduralar ve sana ve solna ok atmaa kdir olalar ve dim imtihn olunup gnder ve ok amelini tekml ve talm idmn itdreler ve etrf u eknfda umml u meyih ve kef olanlar tark-i hkmetleri (97b) ve tark-i hakk nehc-i mstakm-i mutlakdan sret-i udl gsretp knndan tecvz itdikleri vaktin cez ve siysetleri ve gurb- Arb ve zbb- uyh- muzlim-nb ve kllb- kef- eziyyet-menbun yed-i tetvl teaddlerini dmen-i emn-i raiyyetden kth idp her birinn tavif-i fellhndan eslf- seltn zamnndan ber mutdlar olan nzlt ziyft ve cerim ve sir bida v muhteret mufassal u merh tayn tebyn olunup ve unlar ki yn-i seltn pn olup rey mutazarrar olmya ibk olunup ve unlar mahz- muhdest ve sarf- masnt olup zuef v fukar mteekk ve mtezaccir olalar ref olunup emr-i erflerile tertb tayn ve tahrr tedvn oluna l-cerem knn-nme-i hmyn- adlet-mehn ekmel-i eslb ve ecmel-i terkb zre vaz idp iinde mastr olan (97a) cmle icml ve dernnda merkm olan tefsl-i ahvl marz- serr-i gerdn-cell oldukdan sonra makrn- sadet-kabl u makbl- cemat fr ve usl olup fermn- kadr-tvn kaz-cereyn bu vechle sdr old ki ol knn- madelet-karn havtim-i amlde nak- nign ve ebedl-abd safyih-i ahkmda evtd ve fehv-y garrs nass- kti ve mana- cihn-rs brhn- sti ola vezr-i aristo-tedbr ve mr-i shib-i emr bu vechle knn koyup ve ahvl-i memleketi teft idp nev-nizm ve tze-intizm virp dururken Haber-i vl-i vilyet ve hkim-i memleket-i Msr den-i Sleymn Paa- mr-i mrn- m ve avdet-nmden-i brhm Paa ez-Msr be-drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyye f-evil-i abn sene ihd ve selasn ve tisa-mie

87

Emrl-meril-kirm kebrl-kberil-fehhm shibl-izz vel-ihtim m Beglerbegisi Sleymn Paa-y behrm-intikmun hadk- ahvline (97b) nesemt- avtf- hsrevn mtenessim olup ve andelb-i ikbl km-rn bistn-i mline mterennim olup Msr Beglerbegilii sadaka olunup bedr-i kadri kadre ve liv-y sadetinn uc bedre irip andan katat- merhil ile mdan Msra gelp ehre-i vilyeti nr- rey-i cihn-rsile ren ve arsa- rzgar ferr-i adl-i fizile mzeyyen ve aktr- emsra hkmi sr ve etrf u eknf- vilyete emri cri olup pdih- devletinde devha- devleti glistn- hametde blend bl ve gl-i sadeti bstn- evketde mutarr olup hemn-dem muhfazat- meslih-i bild ve murkabet-i hudd- salh fesd ve istikf-y mehmm- mlk millet ve istikb-y menzm- dn devlet ve bast- bist- mekremet ve mahv- rakam- eziyyet mefsedet ve temhd-i kide-i madelet ve teesss-i ess- erat in yarar demler koyup kendleri 204- 205

- 89( - a) mazmnn imm idinp umr-

memleketi ve meslih-i vilyeti emr-i er-i mbn ve knn- pdih- r-yi zemn zre icr itdrp etrf- memleket ve nevh-i vilyet rr- fesede-i Arbdan masn ve mekid-i zaleme-i avmdan memn olup rbh- fitne ol diyrdan bilklliyye be v beybna dp mnadim oldukdan sonra mm-ileyh brhm Paa Msrdan ma ve mdan drs-saltana- Konstantiniyye gelp ol seferde olan sd u ziynn ve sebze-zr- memleketde bihit-asr- cybr emsr-i adletir- pdih- shib-krnla hem-vr ve ber-karr oldun arza- arsa- sitn- cellet-yna arz eyledi. Hudvend-i cihna malm oldukda t-i serlcereynmuz heme yt- feth nusret menzilesinde grine dey du eyledi. Haber-i itat-nmden-i kral- Efrence b-hezr-huls u taviyyet ve ez-istil-y pene-i kral- spnya istihls talebidi ki der-hisr- mahsr- de-bd tazallum (98b) tezelll-i o-r padih- shib-krn- kabl-kerd ve vade-i istihls-nmd f-evhir-i evvll-mkerreml-hir sene m[ezkr] Ol esnda Efrence vilyetinn krl dergh- lem-penh kbeline izhr- ubdiyyet ile ilisin gnderdi ki spnya vilyetinn kral- bed-filinn pene-i istilsndan
204 205

Hak ile hkmet, Sd, 38/26. nsanlar arasnda hkmetiiniz zaman, Nis, 4/58.

88

der-hisr olup nice yldan ber zebn olmd ki bu mcmeln mufassal ve bu kaziyyenn muhassal bu idi ki melik-i mlk-i Alamn ki mlk- tavif- kffr ol cebbrn elinden el-emn dirlerdi ol bed-fercmlar ehl-i islm zerine hcm- kadem-i mla drl-islm- Rma kudm itmee her zamnda hzr ve hengm- fursata ve eyym- nehzata nzrlar idi. Mezkr Efrence kralile spnya kral birbirinn memleketin alup kend memleketlerine rabt itmee ikdm ihtimm idp her biri Kurna didikleri efser-i muteberi urunup asrla tlib olup bir nice yl idi ki aralarnda defatle muhrebe ve miyn- meydn- mcdele ve mukbele v muktele olup (99a) hirl-emr spnya kralna Engrs- menhsun kral- bed-fili muvenet mzheret itmekle Frane kralna galebe idp seyl-i haylile kiverine girp kl v biknun ekserini alup kendsin der-hisr itmidi. Ol sebebden mezkr Frane bu rey-i maslahat-ry makl grdi ki sultn- cihn-penhun dergh- smn-itibhna iltic v intim ideler. Ol fitb-cenba zerre-vr izhr- intisb idp tb- himmeti ve pertev-i inyeti olursa ol hasm- gaddr u bed-fercmdan intisr u intikma iktidr bulavz dey hsrev-i behrm-gulmun dvn- keyvneyvnna il gnderp ol mun olan Engrs kral dn-i lann define sultn- cihn-gdan himmet olursa spnya kralile mukbele itmee kdir oluruz. yleki bu hussda fil-cmle muvenet olunursa evkle tavk- itata boyun virp serefgendelerinden oluruz dey tezelll tazallm gstericek (99b) khir-i kahramnl-kurm sultn- seltnl-Arab vel-Acem ver-Rm hazretleri ol kral- bergete-hl ikeste-bln keml-i ibtizlile tazallmine terahhm idp meslni kabl idp ol vaadinn incz zimmet-i hm-himmetine farz- lzml-ed hkmin buld. Haber-i ferhem-meden-i siph- nusret-asr bery- gaz-y kffr- Engrs bed-girdr Ana binen sultn- cihn-gy hkn- fermn-fermy -azze nasrh- hazretleri liv-y gaz-y garry dest-i cihdla refe ve bh-i saht- diraht- kfr-i bed-nihd prmen-i glen-i drs-selm- islmdan nr-y bz-y ictihdla kala ikdm idp mezbr Engrs- menhsun kral- bed-fili ki seltn-i taht-nin-i kffr- fccrn muazzamlarndan idi ve vufr- aded ve huzr- uded ile zuhr bulup cey-i bed-k-

89

i salbet mehbetle mehr olan drl-kfr serdrlarnun mukaddiminden idi heme ol bed-nihdun gm-rh emrleri sayd-gh- gazda mchidn-i (100a) mslimn ile bulu gelp vilyetlerine yag ayaun basdurmazlard. Ol dv-nijd- ehremen-nihdlarun evketlerini ikest itmek in sefer-i zafer-rehbern tahsl-i mhimmtnun mukaddemtn tekml ve asker-i nusret-rehber cem olup hzr olmak in emr irsl olunsun dey fermn olund. Ol emr-i vcibl-izn muktezsnca etrf- vilyetde ve eknf- memleketde vk olan ts-savlet beglerbegilere tayr-seyr ulaklar gnderdiler ki taht- liv-y sadet-ihtivlarndaki kvus-evket mer hadem haemlerinn yaraklarn grp sz u selb ve heng-i ceng-i mretteb ile hengm- rhlete ve vn- azmete hzr olup duralar ve diyr- Karamnun slr- fermn-ferm-y Hrrem Paa-y hazm-rya emr olund ki mamre-i mezkrenn yeran ve yesan grp taht- liv-y vilyetde olan begleri ve lekeri cem idp grh- enbh-khla sahr-y ferh-fezy tarah-zid-y Kayseriyyeye varup dura (100b) ve Ksm Paa-y ren-reye ki hazret-i shibkrn devrinde Halebde ve Msrda emr ve Anadolda beglerbegi ve dvn- smn[a] vezr olmd meslih-i saltanat ve mhimmt- memleketi grmek in Defterdr Mahmd eleb ile ihtiyr olunup Konstantiniyyede konuld ve dahi her tarafda olan saff-derrlere haber-i sefer varup esbb- nizm intizm ve umr- cumhr- enm grilp tamm oldukdan sonra Haber-i irsl-kerden-i vezrl-vzer ve emrl-mer-y sancak b-kethd ve defterdr- Rmili be-Sofya bery- mctemi-den-i asker f-sn-i Recebl-mcerreb sene isn ve selasn ve tisa-mie ez-drs-saltana Vezrl-vzeril-izm ve hem emrl-meril-kirm brhm Paa-y devletmerm Rmilinn ser-lekeri ve ol kivere beglerbegi olman mukaddime-i cey-i nusret-k olup sene-i mezbre Recebinn ikisinde ryet-i feth-yet-i zafer-peykeri kaldurd ve ks- rhleti aldurd hayl-i nl-c u seyl-hur (101a) akdup yrdi varup blar prmeninn sebze-zrnda lal-peyker otan kurd. Yarandas mme-i haemi tabl u alemile Rmili Kethdsyla Defterdr koup asker cem olmak in Sofyaya gnderdi. Kendnn imm- mehmm- cumhr- enma mteallik umr- izmn masdar- saltanatdan sadr ve zuhr huzruna mevkfd anun ur ve

90

vukf olmadn bir maslahat vuk v uy bulmazd. Makm- havletde ve hengm- savletde pdih- lem-penh anlar ile muhvere v mvere iderdi. Ol sebebden bb- hilfet-mebdan infisle mecl ve cenb- km-yb- fitbmenziletden iftirka ihtiml yod. Ana binen inn- yek-rn- rm- licm zikr olan menzilden makm- siydete ve makarr- sadete ki kemn gibi gc grenlern makarridi dnderdi. Haber-i azmet-nmden-i sultn- seltnz-zamn ve khir-i kahramnddevrn be-askir-i dery-cn ve mer- nl-hurn be-cnib-i Engrs- dallet-n f-hd-i aer-i Recebl-mezbr f-trhl-mezkr Andan sonra iktiz-y kaz-y sbkla bundan sbk mezkr mezbr mukarrer u muharrer olan sl- ferruh-fl ferhunde-ml Recebinn on birinde reb-i bedasrnda ki sipeh-slr- sultn- nev-bahr leker-i ezhr ve siph- giyh ihzr idp envr- ecrun piyde v svrnun alt- gr drun tahsl ve mhimmt- krzrn tekml itmek in gonceden mifer ve glden siper ve ssenden emr hancer izhr itmidi Rmili ve Anadolda olan serdr ve sipehslrlara tekrr ulaklar irsl olund ki sefer-i zafer-sra ihzr emr olunan esnf- ecnddan svr piyde bende v zde b-ihml ve emhl makmlarndan kup ashb- tabl u alemlerile gelp hev-y pr-saf-y azm-i rezmle nid-y ho-ed-y ks- rad-hur- cihd ki senm- dn-i metn-i slmdur mstemi olalar ahkm- kaz-maz sudr- (102a) hadem haemde nfiz olup hemn-dem cy- nl-c u seyl-hurun efvc bahr- Ummnun emvc gibi zdrba gelp b- revn ve sehb- tb-istn gibi yrdiler. At ayaile ve gnder bayraile yiri ve gi brdiler. Bu cnibden ehsvr- mzmr- celdet ve ehriyr- km-kr- diyr- siydet hazretleri dahi hazret-i Hakk- fil-i mutlak cenbnun inyetile trh-i hicret-i hazret-i rislet-menziletn dokuz yz otuz bir Recebinn on birinde rey-i rezm-i kiver-gyla p-y fers-y azmi rikb- km-yb- hill-misle basup svr old. nince vzer-y km-kr ve aayn- nmdr ve ayn- devlet-bdr ve erkn- saltanat-pydr revi-i cnd- vch ve vufr- hayl-i gerdn-gerdle seyl-i hmn-nevred gibi yrdiler. Ol sultn- cvn-baht smn-tahtun ve hkn- cihn-dr tc-bahun rstem-i shib-i rah ve ts- zerrn-kef gibi mukaddim-i hadem haemi olan kullar ile meymin

91

meysir (102b) dolup kevkebe-i sultn- kvus-salbetn debdebe-i ks- mehbeti g- sra irdi ve zerrn-ser-i kamer-peyker alemlern ba ve direfn nzeler ve drahn harbeler ve cevf-i semya ve ry-i hevya mehl-sret ve acb-znet virdi. Ebr-hur u nl-c pller fitb- smn-mikdrun nince sehb- bd-reftr gibi yrdi ve huyl u fylun esklinden ve bigl cemln ahmlinden erkn- zemn mtezelzil olup heft-endm- ecrm- eflka zelzele dp r-s-yi ky-i hka velvele dold. Bu heybet ile drs-saltana- Konstantiniyyeden kup yrdi. Hareket-i bereket-i azmet-eserle her gece bir menzilde nzil ve her gn bir mahalde vsl olup mh- Recebn yirmi birinde drl-mlk-i Bulgr olan ndiretl-asr- drn-nasr Edreneye ve Edreneden Filibeye varup kh-kh grhlar ve derymevc fevcler ile ol diyrun sahr v bevdsin toldurd. Andan sonra mh- abnun on altsnda (103a) diyr- Lzun mehr ehrlerinden olan Sofyaya varup nzl eyledi. Mamre-i mezbrede eb-i taab u elemde deycr- cevr sitemde kalan rey v beryya fitb- cihn-tb- madeletile nr u fer virdi. Haber-i mctemi-den-i mr-i mrn- Anadol Behrm Paa bi-askir-i memleket-g ki der-fez-y Bga cemiyyet-i kerde-bd f-smin-i aer-i abn Bad-ez-n mukaddem sret-i tahrr ve semt-i tasvre gelen vech-i ahsen zre vezr-i sib-i tedbr brhm Paa ki ryet-i nusret-yetini ve alem-i lem-grini Rmili Kethdsyla iler gndermidi Sofya[ya] varup Rmilinn asker-i mansr yanna cem olup hzr olmd. Anadolda Bga Ovasnda cemiyyet zre olup duran emrl-meril-kirm Anadol Beglerbegisi Behrm Paa-y r-ikdm Anadol askerile Gelibol maberinden ubr idp h-rh- gazya dorulup gelp ordu-y hmyna mlsak old. Ol gnn irtesi (103b) dvn olup cmle Rmili ve Anadol begleri dest-bs- pdih- islmla merref oldlar. Badeh zikr olan menzilde ikmet emri tamm olup ks- rhlet alunup ve dery-y gazya bdbn- azmet alup ve gerdn-misl top arabalar dizilp yrdiler. Nazm Sad-y tabl ve savt- t terke

92

Grv-i ejdeh-y top- serke Diyr- ehl-i kfre od brakd Ser--p kiver-i kffr yakd Kral- serke-i bergete-devlet Olup sergete-i vd-i hayret Nihdna eeri ddi te Misl-i dv-i tnd tz serke Olup marr cey taht tca Mut olmad ol s harca Haber-i gh-den-i kral- bed-fercm ez-azmet-i pdih- islm ve istimdd istincd taleb-kerden-i ez-seltn-i kffr- liym ve be-mukvemet [] iktihm-nmd- tamm te cnibde Engrs- menhsun kral- (104a) bed-fili pdih- lem-penh askeri encm-itibh ve top- memleket-tebh ve mer-y melik-intibhla gelp Sofya sahrsna dahil oldun istim idicek nisl- sihm- ehl-i islmdan berg-i bd gibi lerzn olup hemn-dem cey-i bed-kinn mukaddemlerini ve hadem haeminn muteemlerini bb- musbet-mebna ihzr idp ol haberi izhr idp eyitdi ki sultn- khir-i kahramn leker-i heft-kiverle belk[i] ejder-i heft-serle zerimze yrdi. Gerd-i merd-i neberd arh- berni dutup ordu-y gerdn-pyla r-s-yi ky-i zemni brdi. Mr mdebbirleri bir araya cem olup gelmilerdi mukbele muktele emrinde mvere itdiler. Ol bed-nihd- marrlarun bd- gurr dimlarn fesda virp tenezzle ve tezellle mecl-i ihtiml komadlar. hir-kr bu vech zre tedbr eylediler ki nefr-i mm idp kendlere mun nsr kfir-i ben asferin ekberine ve asgarna ol hl-i (104b) musbet-meli ilm eylediler. Leh ve ehn beglerine resl gnderp ahvali ilm eylediler. Ol bed-nihdlar dahi bihml emhl eshb- imddun ve esbb- adnun ihzrna ikbl itdiler. Neme ve Alamndan dahi firvn merd-i neberd, b-kern ricl-i ktl ihzr olund ve Demakr ile Hrvdun pld-nihd serdrlar heng-i cenge mde yz bin mikdr svr piyde cem idp hengm- harb dr gre ve eyym- darb emre hzr u nzr olup durdlar. Ol cnibde hasm- mahzl mdfaa ve mrfaa tedbrine

93

megl bu tarafda shib-krn- cihn asker-i ummn-ninla her gn bir menzile hull u nzl idp varmada Haber-i irsl-kerden-i hazret-i hilfet-penh brhm Paa-r bery- binkerden-i cisr-i kaviyyl-ess ber-b- Sava acbl-itibh f-sn vel-rn-i mh- abnl-mezbr abn- muazzamun yirmi ikisinde Eflklara varuldu gibi vezr-i (105a) sib-i tedbr brhm Paaya emr olund ki iler varup leker-i zafer-rehber ile bahr-heyeti b- Sav ubr ve Sirem adasna mrr tedbrin ide. Mm-ileyh emr-i vcibttazm zre iki bin yenier ve bin kap halk ve yz elli top arabasile ve Semendire ve Nibol ve zvornk ve Alca Hisr sanca beglerile ve siphlerile gp anun akebince shib-krn- nusret-karn hayl-i seyl-i asker-i zafer-temkn birle e-ke-i sffe-i hk ve heft-endm- ecrm- eflk lerzeye braup Ne vard. Asker-i cerrrun fevcleri dery-y zahhr mevcleri gibi sahr ve khsr brdi. Menzil-i mezkrda mirc- gazya urc iden Semendire Sanca Begi Yahy Paaol Bl Beg gelp sultn- cihn-cya dhil olup pdih- mh-brgh ve fitb-cenbun rikb- hill-misline ry-ml idp huzr- pr-hubrda (105b) eref-msle vusl buld. Hemn-dem Nden206 gp yrdiler. Ol zamnda zemn-i smn cy- nl-c u seyl-hura muvfakat izhr idp biri nil- huyl u biglden hen-p ve biri ebr-i zulmnden ceven haftn giyp ol smn- saltanat-afitbun stinde sehb mkn-i sayebn olmd Ramazn- mbrekn on dokuzunda Belgrd nindeki sahr-y hrrem-fez ve ho-dem-i hevya varlup ordu-y hmynla ol hmn mlml ve mevkib-i pr-uded ve merkib-i b-hadd adedn drr-fen- sinnlarnun yulduzlarile yir yzi gerdn-misl old. Cy-br- Sava zre mmileyh brhm Paanun ikdm ve ymn-i ihtimmile muhkem mbrem girih-gr zencrler ve pertb kullblar ihzr olup duran kprden ubr idp ireme nazre olan Sireme gep hym- gerdn-kymun kurup oturd.

206

Neden

94

Nazm (106a) ridi Tnaya ol gark-puld Sirem syna gedi nitekim bd Sirem sahrlar dold sipehden Pr old her taraf zerrn-klehden Andan sonra Haber-i arz- cey-i nusret-k-i islm ki mer-y memleket-g be-pdih- lem-penh ram-nmdend der-sahr-y Sirem Siph- giyh-mr ehriyr- km-kra arz in ol fezs hrrem ve hevs hodem ve eknf mekf ve vsat fshatile marf Sirem sahrsn ihtiyr idp gnder bayra altnda yapra alm blar gibi rste lylar ki her ly bir dery idi ve her fevc bir bahr- pr-mevcdi piyde v svrla nat- atranc gibi arsa- arzn tl ve arz dolup leker-i zafer-rehber-i dman-iken bir glene benzerdi ki iinde goncesi mifer ve gli siper ve nergisi emr ve sseni haner idi ve siph giyh- ezhr- bahr gibi donanup ve kzl brkler glzr- gazda alm tze-zanbaklar ve terllelerdi (106b) ve yeniernn k brknden bstn- meydn- cihn udan uca alm zanbakla dold. Her beg birbirinden yek ol tl mesfede gayret-i arzla arz- cey idp ol kadar asker gsterildi ki aded-i felek-devvr cnd- mlk-seyyrla rste mevkib-i kevkib-i tz-itb- skb ve emr-i behrm- hn- merib ile prste olaldan [ber] dde-i cihn- arh mislin grmi deil idi. Berk-i berk-i sinn cn-sitn dde-i mihri hre idp gerd-i siph yine-i sipihri tre itmidi zer-bend cevenlern yneleri ki sf ve ren-i b stine dmi aks- fitb gibi tbdr idi ol yineler ars- zafern cilvegh idi. n arz- cey-i nusret-k-i fursat-encm tamm olup ol makmdan ehr-i Ramaznun yirmi yedisinde Belgrd seferinde bd- gret ve seylb- hasret ile harb olan slankamen nm ehre vusl bulup nzl eylediler. Ol ucda olan (107a) vl-i l-mikdr Yahy Paaol Bl Beg yannda dilverlerden dil getrmee gndermidi ol serdrlar Petervrdn didikleri hisrun civrnda kffr- bed-girdr ile buluup sab-y saf-bah- nusret-i islm esp t-i te-dirahla bir nice ba kesp birkaun diri dutup esr destgr sitn- smnnin- sultn- cihn-gre getrdiler. Ol konakda bir gn oturak olunup Bosna serdr

95

Hsrev Begden ulak gelp Sirem adasnda olan bik- hasn ve kl- metnden Erk nm kala dizdrnun gr dr- sadet[i] cdde-i itata girdi ve diyr teslm idp mersim-i hidmet-i ehl-i zimmet inkyd takdm itdi dey haber virdi. Haber-i reften-i brhm Paa be-muhsara- Kala- Petervrdn bi-emr-i pdih- nusret-karn f-slis-i mh- evvll-mkerrem (107b) n pdih- islm cezre-i mezkreye zll- ryt- yt ile mstesad old. Engrs- meys- kfr-ynn husn- hasne ve kl- metnesinden Kala- Vrdn ki hasnet-i bnyn- pydr ve metnet-i ess- stvr ile itihr bulup burc- hev-mekn cevv-i semya dhil ve kulel-i smn-yn felekl-burca mmsil dern makarr- afrt-i kffr- liym fccr- hk-sr olup seng-rh- cihd olman. Nazm Rivyet kalasn feth iden std Bu resme itdi sz ehrini bd Hisr- kala kim sabidi gyet Dikilmemidi hi burcna ryet Adna dirleridi Petervdn nnmazidi ehl-i dne Vardn Misl-i dv s [v] serkeidi D pld ve ii teidi O hsn oldundan bir ser-rh (108a) eh-i kala-g n old gh Fesd errini def itmein O hr rhdan ref itmein Emr-i Rmili dstr- azam Sipehdr- saff-r-y mukaddim Ens-i havlet ve seyr tem Vezr-i azam brhm Paa ki bin zer-kleh ceyile derhl Siph- Rmilin itdi irsl

96

Zemnn sebz-i evrkn drdi Hisrun fethine glgn srdi Bu resme rahla mr-i sipehdr Revn old yannca cey-i hn-hr Hazret-i pdih- lem-penhun emr-i erfile iki bin yenier ve kap halk ummen Rmili sipeh-slr- dman-ikr brhm Paa-y ren-reye koulup irsl olund. Mm-ileyh mh- evvln nde azmet idp hisr- mehrun zerine varup nzl eyledikde kalanun Bn Tmr Pvl nm pps- eytn-istns asker-i bhadd sitre-kys taarruz kasdna b- Tnanun te yzinde cem idp hzr iken al-niyyetl-gaz hen-p- (108b) pln- yemm-hur ve dilrn- dery-c hcm g- b-huna iridikde karr kalmayup Tna ber gep kala mukbelesinde lylar ve safflar balayup donanma gemilerini gertmemek kasdile arabalar ile toplar ve darbazenler kurup ol esnda - bi-inyetillhi tel - su yzinden sekiz yz pre sefin-i nusret-karn ebtl-i ricl ve bahdrn- rezm ktl irip havl-i hisr berren ve bahren hym- sreyy-nizm ve flk-i felek-kym ile mlml olup srr- azz-i
207

- - mesmi-i cnd-

muvahiddne lyh syih oluncak grh- enbh- gzyn ve zmre-i mbrizn- mareke-grn kuru cnibinden hisrun vrona ve gemiler su yzinden kffr- hksrun toplar ve meterisleri zerine hcm itdiklerinde dilvern- r-hamle v peleng-i ceng ve bahdrn- bebr-sadme v hizber-heng cehennemlere cihn yzin (109a) teng idp oka ve zenbereke ve prangaya ve tfenge bakmayup hayl-i bdpyla seyl-i belya gz yumup uradlar. emr-i b-drla kffr- hk-srun nr- pr-err- peykrun syndrp ol pr-z-i err n-hyr gibi doradlar. Kr br- karr saup hisra kaup gidebilen tengny- dr grden kurtulup cy- selmete irdiler. Kalanlarun cnlar nin- tr-i tedmr ve bedenleri tu me-i r-i emr olup bir niceleri lokma- ejdeh-y zencr olup esr dest-gr oldlar. Nazm err- nr- heyc tr-i perrn

207

Ne Allaha ne ahiret gnne inanmayan, Tevbe, 9/29.

97

Ecel derys mevci t-i brrn Nice cn hrmenini hark kld Nice ten zevrakn gark kld r-dilrler bir dr gr itdiler ki arh- siper-i fitb yanmala olamayup gerd-i neberdn sehbndan nine puld-haftn ald. Zevraklarun (109b) iindeki l bayraklardan su yzi lle-zra dnmidi kffr- bed-rey ki kenr- cy-br ve prmen-i hisrda lylar balayup durmd. Ol gemilerde olan niheng-heng cengcylar tfeng dutup sem-y kazdan nzil ve sehb- azbdan vsl olan vcd- bsdlar diraht- sahtnun br bergn dkp err- peyknla ol tglern cnlarn pr-d idp bzr- krzrlarnda sava kumlarn208 dkp sadlar. Ol kh-siph gibi turan gm-rhlar berg-i gh gibi tr mr ve vro iinde olan kffr dahi ol sehb- kazdan nzil olan seylb- bel sedde v redde kbil olmadn bilmediler. N-r olup dest-i ztrrla cn- bed-gmnlar hals in hn mnlarn oda urup leheb-i mehb-i nr- hyla ara yirde hyil itdiler. Ol sebeble hcm- husmdan bir zamn emn bulup cy- hasne ve hsn- metne kaup ol odun (110a) ddile glheni cihn dolup zebne-i te ki zebn- hlle ol bel-kelern ahvl- pr-ehvln beyn iderdi tr mr olup giden bed-gmnlarun cnlarna od ddi. Pps- nsips- nekbet-libs dd- musbetle mirt- haytun ps dutup kr br nr- hasretle dutud. Ol gn - bi-inyetil-lhi tel- vro feth olunup iinde bulnan merede-i hk-sr t-i te-br zafer-nigrla tume-i emr-i b-dr olup su yzinden gemiler209 dahi gz adrmayup sika-girdr rad-sr toplar atup
210

- muktezsnca fccr- melin ashb- cn-ikrla recm sengsr olunup toplar ibtl ve lylar tr mr olup su yzi dahi kem-hvel-maksd fth gd buldukda kalada olan tife-i tuyn-pe ve anede-i isyn-ende 211 - kalalarnun metnet hasnetine itimd idp srr zre olup durdlar. (110b) Tedmr-i kffra ve tahrb-i hisra cevnib-i erbaadan toplar kurlup leyl nehr dlp kulel burc henn-seng-i kala-gr ile mnend-i kefgr olup der dvrlar sadme-i top- kala-kbla vrn harb ve kulle [v] brlar darbe-i
208 209

Kmlarn Gemilen 210 Ve onlar eytanlar iin atlacak eyler yaptk, Mlk, 67/5. 211 Zira zannettiler ki istihkamlar manialardr

98

lakm- bnyn-bla tln u yebb klunup gayret-i islm- sadet-encm ve hamiyyet-i dn-i seyyidl-enmdan - aleyhis-salavat ves-selm - guzt- nusretfercm
212

- - sadsile mutenem ve

213

- kavline gyn olup hemn-dem c-be-c mer-y kber ve kbr- kaviyyl-iktidr ile bahdrn- meydn- arbede ve ceng-cyn- mesff mareke du-y mstecb ebrr- semya sud ider gibi hisra hcm idp dmengr-i kala- hev-yn olduklarunda ierde olan zmre-i hsirn ve frka-i meln gedklerde lt- ceng cidl ve esbb- harb ktl ile hzr mheyy olup gzlere tfeng-i (111a) b-direng ve harbe-i harb-heng ve neft b seng havle idp zuh-i kbrya varnca taraf taraf ceng b tife-i mslimn fccr- liyma sehm- hn-m ve peykn- ecel-peymla 214- - peygmn inh ve emr-i dman-gr-i merg-tesr sinn ve t tr-i mevt-tevbr ile
215

- haberin inb eylediler. K-i bugt frc- burcda fevc fevc cey-i guzt hendek kenrnda cevk cevk kemn-i kneden hurc idp mirc- ar-pye-i gazya urc itmee ikdm itdiklerinde yukarudan kffr- hsrn tfeng ve tr [] hedeng idp aaadan guzt- mslimn dahi tfeng-i bdireng ve seng-i top- rad-heng ile cevb virp ceng eylediler. Taraf taraf zikr olan hisr kuadup tfeng-endz ser-bzlar dery-y ten-dem gibi mevc urdlar. Haber-i mefth-den-i hsn- hasn Kala- Grgrie (111b) ve Berks ve Dmetrevie ve Nkel ve Erk ve erbek ve Sotn ve Velkn ve Yurh ve sek ve e ve itat216-nmden-i ahl-i n-kl be-himmet devlet-i pdih- lem-mut Ol esnda Bosna Begi Hsrev Begden ve zvornk Begi Ahmed Begden demler gelp Sirem adasnda olan bik v kl- hasnden Grgre ve Berks ve Dmetreve ve Nkel ve erbek ve Sotn ve Velkn ve Yurh ve sek ve e nm
Gaybn anahtarlar onun yanndadr; onlar ancak o bilir, Enm, 6/59. Ey Rabbimiz! ayaklarmza sebat ver ve bizi kafirler kavmine kar muzaffer buyur, Bakara, 2/250. 214 Artk kendi kazancnzn cezas olarak azab tadn, Arf, 7/39. 215 Her nerede olsanz lm size yetiir velevki tahkim edilmi yksek kuleler iinde bulunmu olunuz, Nis, 4/78. 216 hat
213 212

99

hisrlar ki her biri kild-i memlik-i kffr- bed-girdr ve melc- err- fccr- dallet-ir idi skkn- hezmet-ninlar leker-i iklm-i heyc v cihn-gnun mehbet-i st sadsndan sergete-i bdiye-i dallet vk olup kiminn halk bentn-na gibi bevd v cible pern ve kiminn ahlsi sdde-i murd-bah hkna yz srp istmn idp kl- mezbre cmle-i aktr- vilyet ve mecm- afk u mlhaktla sir memlik-i mahmiyye muzftndan olup reylarnun mukbele v mukteleye (112a) ikdm idemediklerin ve mekm- itatde ikdm, ehl yllerin hayl-i b-meyl varup py-ml itmedin ve mllar tln olup hev-y yamaya gitmedin ve sehb- kazdan nzil olan seylb- belnun ninden ayrldklarn ve kalb-i salb-i kffr- bed-nihdun kesrin ve pt-i drt-i ad-y tnd-hyun ikestn ve ryet-i nusret-yet-i cihdun refin ve feth-encm- gaznun nasbn ilm eylediler. Ol peym- meserret-fezydan hddm- sdde-i sidremakma env- behcet srr ve fursat- hubr hsl olup nev-y kerren-y beret ve sad-y ks- meserret ile ke-i bm- felek-i mn-fmdan g-i mlk dold. Zikr olan kalanun fethi takdr-i Hayyl-yezlde mukadder olmayup 217- [ ] - yetinn mefhm- sadet-manzm havtr- guzt- zafer-mirta lyh olman cy- dery-cun hur skin olup menzil meskne muvedet mrcaat idp rm eylediler. (112b) Haber-i ihsr-den-i lakmh v toph der-dier br ve te-nihden ve hcm-kerden f-sbi-i evvl Andan sonra tekrr toplar ve mevzi-i arabadan lakmlar tedrk olunup sene-i mezbre evvlinn yedisinde ihzr olan lakmlara ve toplara te virilp kffr- hsrn-yn cenge hzr ve cey-i mchidn henge nzr olup berden bunlar sehb- nev-bahr hur ve teden anlar seylb- kh-sr gibi c itdiler. Ol kala- kh-sr-salbetn tz-eng pelengleri ve cy-br- mehbetin te-hengleri ile dutuup gerei gibi sava itdiler. Cem kmt- gaznun haftnlarn ve n kalkanlarn seng-i cengle em gibi nerm itdiler. Ehremenlerden gep hisra duhl idemediler. Zemn-i harb-ghd[an] semya aan dd- siyhun bldndan yaan kan

217

Allahtan yardm isteniyiz ve sabrediniz, Arf, 7/128.

100

brn ile mzmr- gr dr rengn oldukdan sonra buhr- ad ile hev-y veg nemgn olup gubr- misl-i krzr ve gerd-i neberd-i (113a) tz-gerd teskn buldukdan sonra cy- dery-cun hur skin ol gnn irtesi tekrr yryi olup cey-i nusret-k sihm- peym- hammm kffr- nekbet-encm u musbetfercma gnderdiler. Amm gonce-i zaferden gl-i feth almak vakti deil idi. Ol bed-girdrlar drlar zre olunca gr dr idp zerlerine hcm iden husm girsne dnderdiler. Haber-i mefth-den-i hsn- hasn-i Kala- Petervrdn f-sbi-i aer-i evvl Andan sonra evvl-i ferruh-fl-i ferhunde-meln on yedisinde rz- przun sabh- nech-eserde ki tebr-i subh- sdk rik olmd ars- feth-i mbnn cihz tertb tahsl ve tekml olup 218- - yetinn diryeti ile h cy- dery-c sad-y ho-ed-y ks- beret-i nusret afk- cihna ve tk- smna doldukdan sonra ad-y bed-rey-i nekbet-encma peym- hammm ilm maslahatn toplar (113b) atdlar ve lakmlara te virdiler. Dvr gedkleri ki kffr stvr itmidi tekrr yklup seng b biribirine katld. Dery-yryi219 toplar atlnca bahr-i harb pr-c olup dery-y vegnun nihengleri ba kaldrup khsr- krzrun pelengleri yryp sad-y ks kerreny ile tk- smn doldurup cy- dery-cun fevcleri mevc-i henn ile brdiler. Gl-i feth alman miferler goncesi ba gsterdi. Sad-y mehb pr-nehb-i top- sika-girdr ki hisrdan atulurd gzler zre yamur gibi yaard gaz yolnda balaruna her ne gelrse ihtiyr idp durdlar. Rz- ren dmann gzlerine eb-i tr olmken lakmlara od urdlar. Fl-hl itil bulup ol kh- pr-kh gibi kala zdrba gelp
220

- - yetinn mefhm- sadet-mersm zhir olup iindeki

kffr- hk-sr 221- 411( a) - dey zeyl-i tezellle tevessl ve dmn- emna temessk222 kasdn idince drc-i henn gibi metn berg burclar gh gibi n-gh hevya sud idp bir anda tahtnda ve fevkinde mefr u mar ne
218 219

Allahtan zafer ve yakn bir fetih, Saff, 61/13. Dery-y yryi 220 nk o saat zelzelesi ok byk bir eydir, Hacc, 22/1. 221 Eyvah bizlere! Biz bundan gaflette bulunmu olduk. Hayr! biz zalimler olduk. Enbiy, 21/97. 222 Temessl

101

varsa

223

- - tr mr old. Ol gnc-i dalletde olan m- bmlarn

225

nevm-i gafletinden gzleri ald. 224- - srrn mhede kldlar. Ol drl-kfrn alt stine dndi. indeki cizler - - muhakkak u musaddak oldun bildiler. Dman- bed-fil-i nekbet-hl ber-hlde iken prmen-i srda hzr ve heng-i cenge nzr olan asker-i mansr sr- dr gri alup brdiler. Kenr- dvrda kem[]n-i kne girp duran kffr- bedgirdrun frkalarna emr-i b-dr urup darb- dest-i himmetle kufl- bb- drlkfri ikest idp nr-y bz-y hamiyyetle isyn (114b) danda tavattun iden tglern cierlerini gyndrdiler. Ol yklan burclarun semya aan gubrndan ve krlan bedenlerden revn olup akan kan buhrndan tk- smn ve afk- cihn sehb- pertb zulmn brmdi hisrun bir kulle-i stvr vard ki anun altna lakm varup girmidi. Bnyd- pld-nihdna ve erkn- saht-bnynna tezelzl tehalhl virmemidi kalanun bir kalile benmlar tahassun idinp cenb- celletmebdan kar- bb- istmn taleb eylediler. - el-afv zektt-lutfi -226 muktezsnca mm-ileyh paa-y shib-rey ol bed-sretlere hilat- emn ihsn idp anlar dahi tavk- itata boyun virp raiyyet olmaa rabet gsterdiler. Ol gn mezkr kala feth olup ser-i burcnda alm- islm- nusret-encm merf v mansb - fetth zul-minen takaddeset esmhu -227 derghna hamd olunup (115a) kenyis mebidi cevmi v mescid klnup ve ezn okunup cuma namz klnd. Nazm Niheng-i lcce-i dery-y heyc Fetahnleke bi-brhm Paa Ser-i burca dikp alm- dni n ald Petervrdn kalasn Grp o fethi erbb- tevrh Didiler Petervrdni ald trh

223 224

Ynler gibi atlacaktr. Kria, 101/5. O gn azap, onlar stlerinden ve ayaklar altndan sarsacaktr, Ankebt, 29/55. 225 Hemen onlarn stn altna getirdik, Hicr, 15/74. 226 Affetmek ltfun zekatdr. 227 Onun isimleri takdis edilir.

102

Yarandas hazret-i shib-krn- nusret-karn mevkib-i merkib-i efvc- deryemvcla ol hsn- hasn sahrsna gelp miymin-i sebze-zrnda hym- gerdnkymun kurup gn--gn syebnlar zre etr-i hmynlarn dutup ncm-kudm rmla pt-i zemni r-yi smna dnderdi. Emrl-mer-y saff-ry brhm Paayla Rmilinn serdrlar dest-bs- sultn- cihnla merref olup fermn- vcibl-izn- hazret-i sultn- shib-krna nzr olup durdlar. Haber-i dil-verden-i merdmn- Bl Beg-i (115b) mr-i liv-y Semendire ve haber-dden ez-ahvl-i kral- bed-fil Ol esnda Semendire Sanca Begi Bl Begn yannda olan dilverlerden bir nice r-gr dilrler, dil almak in Bc nm ehre varup kffr- bed-fercmun ordusna girmilerdi. Ol drda olan bed-girdrlarun yararlarndan bir nicesin esr [] dest-gr idp zencr-i teshr ile getrdiler. Kral- bed-fil ahvlinden istifsr olundukda cevb virp eyitdiler ki civrnda olan diyr- kffrun ehriyrlarile istizhr idp kuvvetde olan kudretin fiile getrp mukbele v muktele itmek in yera ytile askerin ihzr idp leker-i b-kernla taht-ghndan gep perr-i ferr ve bl- ikblle uup ber gelmek azmin cezm itmidr bir sahr-y hrrem-fez ve ho-dem-i hevda evketle bezm-i rezmi kursa gerekdr grh- enbh- pr-khun badan ayaa dek pld-p (116a) idp sehb- bd-p ve seylb- pr-hur gibi alayup zerine varan cy- dery-cun nin balayup karu dursa gerek dey ol b-bklar bu hevl-nk haberleri takrr itdiler. Guzt- nusret-karn ol asl- kelimtlarn istim idicek eyitdiler husm- m demrdan hisr olursa nr- krzrla eridp mm, ol te-nihd serkeler kzl kor olursa tb- sinn ve t-i m-ninla yakup kara kurm iderz. Haber-i reften-i brhm Paa be-Kala- Lk ve feth-kerden-i bb- n ve itat-nmden-i ahl-i vilyet f-tsi vel-rn-i evvl Sbk mezkr mezbr olan diyr- mehrda bir hisr- mamr dahi vard cybr- Tnanun kenrnda kulle-i kh-srda sengn-i dvr ve metn [] stvr rsihl-erkn mihl-eyvn kadml-bnyn kala idi hendek[i] amk sahk burc

103

u brs ref v men ne burcna mecl- (116b) urc ve ne hendekine dene ihtiml- hurc vard kullesi rfatda arh- ahdere hemser dvr metnetde sedd-i iskendere berber elsine-i enmda Lk nmla itihr vard. lt- krzr ve mhimmt- gr dr ve ebtl- ricl- cidl ktl ile mlml idi. Hsn- hasn-i Kala- Petervrdn alunup drs-selm- islma rabt olundukdan sonra Nazm Sadet ol kiinindr ki dim Ola harb gaz yolnda kim Srp kalbine kffrun semendi Alup feth ide sad hsn- blendi Ne dir rv dstr- nig-fl Ktl cengle b-hle v l Alup feth itdi ol hsn- men Cihna dold vz- ref Meer bir kala kim ismi idi Lk Lk urmd yir yzine hk i memlydi gebr-i tr-kn Cedel-i sz ve ind ehli ve b-dn Fesd ehl-i hsna glib (117a) Muhassal kal u kam ve defi vcib Vezr-i saf-r m- meydn Hall-i halvet-i sultn Sleymn Fesdndan o hsn- dv-hnun Olup geh helkn adnun Hemn emr eyledi dery-y savlet Revn old revn n seyl-i fet ymn ikblle paa-y ferhunde-rey ol kalanun dahi iinden diraht- kfr-i nekbetencmun nr-y bz-y himmetle bh-i sahtn kala ikdm idp akdm- isyn tuyn zerine kym iden bed-bahtlarun vcdun ceng cidlle hala ihtimm idp emr-i pdih- cihnla alem-i lem-ar-y gazy kaldurup dery-mevc fevcleri ve

104

kh-kh grhlarile r-yi sahry bryp nl-i cy-br ve seyl-i kh-sr gibi asker-i cevvrla mezkr hisrun zerine varup kffr- bed-girdr sr iinde mahsr itdi. Toplar kurup dvr- stvrn ykmaa ve kemend-i blend-i himmet-blendile br-y fethe kmaa ikdm- tm ve ihtimm- tamm idp etrf- (117b) hisra bir nice yerden toplar kurup ve meterisler ihzr idp durd. Ol toplarun rad gibi vzesi felekler dervzesine tolup hisr iindeki kffr- bed-fercm- nekbet-encm ol ahvl-i pr-ehvl-i musbet-hli gricek fl-hl dizdrlarnun yanna cem olup mver[e] itdiler. Bahtiyr olan ihtiyrlar dr- muslaha tamr-i tedbrin takrr idp erbb- cidl ve eshb- ktl olan ebtl-i ricln azm-i rezmin ibtl ve heng-i cengin ihml itmek bbnda muhvere idp eyitdiler ki bu emr-i sib-i tedbr ve dilr-i shib-i emr r-i ikr gibi hayl-i seyl-py u rezm-cyla diyrmza hcm ve civrmza kudm idp gelmidr darb u harble hisrmuz almaynca komaz. mdi kala lutfla virmezsek ve ind koyup cdde-i inkyda girmezsek unf u kahrla almaynca komaz. Petervrdn Kalas ki kulle-i kh-sr-salbet idi emn virmeyp (118a) pene-i darb u harble ald. Efdal budur ki kala virp fet-i gret ve muhfet-i hasretden emn olavz. Kr-dde prler n bu szleri takrr itdiler. Sirleri ihtiyrlarnun kelmun g- hla iidp hemn-dem hsm- hilf glafna koyup cmlesi kala virmee rz olup kalanun mifthun muhteemlerinden birisile gnderp emn taleb eylediler. Nazm Revn kurtarmaa ml serini Dikp burca emn sancaklarn Kild-i hsn teslm itdiler ho arb- tatiyle old ser-ho Didi trhini merdn- gerek Alnd kala- kffr b-ekk Knn- h ve det-i pdih zre ol kffr- bed-ahvle emn-nme virilp andan sonra kala- sem-smnun kullesine liv-y cihn-g-y sultn evvl-i mbrekn yirmi dokuzunda diklp nid-y ferruh-fez-y tabl- beretle tk- lciverd [ve] ntk- (118b) smn nid-y tarah-zidyla dold. Hsn- hasn-i Petervrdn gibi bu dahi merd-i neberd ve lt- darb u harb ve mhimmt- gr

105

drla pr olup mebid-i esnm mescid-i ehl-i islm olup b- nehr-i cihdla ol ehri bdun hk irk-i irkden arnup pk old. Haber-i itat-kerden-i baz- bik v kl ve bh-i saht- diraht-i isyn tuyn ez-n-kl- inkl-yft Mezkr hisrlarun fethi vk olup etrf- bildda olan esnf- ibd arasnda yi olcak kalb-i salb- ehl-i salb pr-rub hirs olup nevh-i Siremden bir nhiye, sultn- cihna ki mh-i resm-i sitem ve hm-i zimem-i memdr itat-irn izhr idp sir kfirler gibi raiyyet olmaa rabet gsterdiler. Siph- zafer-penh- pdih- smn-sitn u keyvn-mekn ol havliye mstevl oldukdan sonra Tna ile Drva kenrlarunda Engrs- menhsun nmdr kl- metne ve bik- (119a) hasnesinden Zekn ve Sotn ve Vlkvr nm hisrlar ki vl-i l-mikdr ve ahl-i gr dr ve erbb- kit krlar cy- dery-c u sahr-pun sehm vehminden drlarn koyup kadlar. Pdih- hilfet-penh- sadet-destgh hazretleri siph- sitre-mrla mh- Zil-kadenn biinde zikr olan hisrun zerine gelp kadem-i humyun ve makdem-i meymnile ol taraf eref bulup sahr-y hrrem-fezs dem fevclerile mevc urur deryya dnp hym- gerdn-kym ile r-yi zemn nehr-i prhabb gibi dolup durd. Haber-i ubr-kerden-i siph- dery-misl ez-nehr-i Drva n seyl-i seyyl f[mh-] m[ezkr] Ol menzilde grlicek mehm- merm tamm grldkden sonra pdih- cihn- hsrev-km-rn hayl-i bd-reftrla seyl-i nev-bahr gibi alayup sek nm kasabaya varup asker-i ferhunde-mesir taraf taraf konup Sleymn- zamn (119b) ve saf- devrndan fermn- kaz-cereyn ne vech zre sudr u zuhr bulur dey mstemi oldlar. Ol mahalde zvornk sanca begnden dem gelp Re nm kala itat idp Engrs- menhsun kbil-i salh olmayan Felh Yivn yz svr- krzr ile ikr kaydn grmek in asker-i nusret-rehber civrna gelp dm- sayda dp esr ve bilesince olan bir nice bed-filler dest-gr olup getrdiler. Kral- nekbet-mln keyfiyyet-i ahvli sorulup esbb- cidl ve eslb- ktl ihzrnda

106

tamm- ikdm ihtimm idp asker-i b-kys ile geldi irdi dey cevb viricek ehriyr- km-kr- dman-ikr hasm- bed-girdrun hcmndan kadem-i mla ol meymun yakn yire kudmndan haberdr olcak leheb-i gazab itil idp hemn-dem b-ihml (120a) emhl tabl- irtihl alup yrdi. Varup ol nehr-i bahrmisle dahi fl-hl gemiler zerinde vas v men muhkem mbrem halelden emn ve zelelden metn cisre bnyd urd. Pdih- lem-penhun hsn-i ikdm ve ymn-i ihtimmile ol cisr gnde tamm old. Nazm Buyurd n-seherden gdi leker Revn old akup n seyl-i ejder Hurn nitekim ebr-i bahrn Grvn hem bebr-i kh-srn Kav-dil rlerle nince saf Alem-ke mrlerle h saff saff Gelp irdi o nehr-i b-kerna Ki dery-ve smazd cihna Hurn Tnadan ad Drva Deildi katrece yannda Sva Dem-i cnda seyr itsek olan Klh- arh olup kemter-i hubb Grp ol nehri safla Sleymn Revn [] ceveln idp smurg- devrn Gemilerden ser--p kr-endd (120b) ekildi r-yi nehre cisr-i memdd Gep ol cisri dery-y kern-r Konup kurd ota hayme hsrev Buyurd kesdiler ol cisri an Teme kl Sleymn- zamn Andan sonra sultn- smn-brgh ve pdih- encm-siph mukaddem mezkr mehr olan mh- Zil-kadenn on ikisinde cisr-i mezbrdan ymn ikbl ve

107

nusret icll ile ubr idp asker-i zafer-rehber nehr-i mehr tamm gedikden sonra bu tedbri sevb grd ki ol cisr-i kaviyyl-ess kasr- dman- nekbetlibsun gibi harb ola t ki rh- hals mens mesdd u medd oldun hadem haem bilp c-y cidl ktlde ve tengny- gr drda karr idp kadem-i sebt zerine muhkem duralar. Rey-i karr htr- ftire hutr idp idbr zuhr itmeye askir-i ferhunde-mesir-i miymin-i hmyn meysir-i meymn cisr-i mezkrun civrnda nehr-i mezbrun kenrnda konup fl-hl ol cisr-i kaviyyl-ess pdih- lem-gr (121a) hazretleri kesdirp azm-i rezmi-i kiver-gyla her ne araya varup mrr eyledise irk-i irkden b- t-i m-tb- cihdla yuyup pk eyledi. Sad-y rad ve v-y ks- harb fk dutup tk- b-nsa doldu haberi varup ol ad-y menhs- kne-cya yan serdr- Engrs- tnd-hya irdi. Ol bed-girdr p-y ihtiyrn c-y karrdan ayrup svr u piyde yz elli binden ziyde gr dra mde peyker-i peykra yarar diraht- saht- sanavber nr gibi zeber-dest ve bdei gurrla ser-mest merd-i neberd ki ihzr itmidi ol haber-i err-eseri istim idicek cret celdet izhr idp kral- bed-fil cey-i bed-kinn mukdim-i muazzam Tmr Pvl didikleri lan-i b-dni gnderdi ki vara kpryi yka. Ol bed-gmn yle zann eyledi ki kiverine giren lekeri rgdp pene-i ikence ile gzlern boazlarn ska. An (121b) bilmedi ki gelenler gaz yolnda lmei ganmet ve ehdet erbetin n itmei cnlarna minnet bilrler. Rh- firr mesdd olduun gricek dnp kral- ser-gete-ikbl ve menks u menhs-hle varup ol hl ki mcibi mell ve mstevcib-i infil idi haber virdi. Haber-i cemiyyet-kerden-i kral- ekvet-mel dallet-ahvl Hemn-dem sar-y srr bin-y sabr- k gibi harb ve sne-i pr-knesi gr- mnfk gibi pr-tb old. Cevfi pr-havf hirs olup cn- n-sips sehm-i vehmle dold. Kend vilyetinde ve taht- hkmetinde olan frka- meln zmre-i munidn - hazelehmullh il-yevmid-dn - ve bk frka- dlle-i hk-sr muvenet mhzeret in gnderdikleri demler ile bil-cmle makhr- mezbr yz elli bin mikdr msellah u hen-p merede-i eytn-istns ile mezkr kral- bergete-bahtun taht olan Bdundan yedi sekiz menzil ber (122a) Mohc dimekle marf bir sahrya gelp ki kenr- cy-br- Tna idi anda karr idp etrf u eknfn

108

top arabalarile ihta idp hisr stvr eyledi ki hayl-i seyl-py- ad-y ceng-cy ve peleng-i ceng-i niheng-heng zerine varnca ol mahalde ceng itmei ihtiyr idp durd. Ol sahryla Drva arasnda bir uzun batak vard ki Pps Bata dimekle mezkr idi rmak kenrndan rak idi andan ubr u mrr gyetde sab ve nihyetde dvr ve oynak yir idi. Her neresine baslsa batar idi. Eer kral- nekbet-mel tedbrin idp gelp ol gl bun kenrnda top- pr-bn kurup kadem-i ikdmla kudm iden hayl-i seyl-hcma urayd sehb- azbdan nzil vsl olan seylb- bely def iderdi. Amm kaz-y mukadderl-huslun vusl muhakkak olmd basreti balanup ol tedbr-i dil-pezr ile mil olamad. (122b) Nazm Rivyet-gy ahvl- zamna Shan- r-y sad-nakl fesne Szn fark eyleyp puhtile hmun Bu resme syledi hikmet-i kelmun Ki sultn- cihndr zamnun Hudvendi zemn smnun Salup seylb- kahra raht u bahtun kat ide khen-i devlet-i dirahtun Ser-i hnda berg br kalmaz Kurur hergiz nihl- tze salmaz Gel ey g iyleyin hikmet szini Tem kl aup ibret gzini Iyn grmek dilersen ger bu hli Kral ibn-i kral ibn-i kral Ki nice hnmnun virdi yile Sadet rahn aldrd Nle Drilirken cihn iere alem-ke Diraht- evketne ddi te Siph-r siph- kne-hhn Dirp sahrda kurd brghn Demr derylarn ca getrdi

109

Siyeh ejderleri dua getrdi Gp bahr- revn gibi yrdi Kara tozdan cihn yzin brdi (123a) Kafasnda cier-drn- kafadr nince leker-ryn serdr Biri serdrnun pps- b-dn Del Rdic biri b-akl pr-kn Bu resme ceyle n bahr- pr-c Kral- kelb kim adyd Lvo Gelp iridi sahr-y Mohca Misl-i hasta balayup ilca Buyurd baladlar stabr Dizp top dolayu ehl-i zr nine dire balad gerdn Nzl itdi zemne sanki gerdn Dutup eh-rha em-i intizr Mheyy kld sz- krsz Haber-i muhrebe-i sultn- seltnl-islm mlik-i memlik-i rikbl-enm b-kral- Lvo- bed-encm der-fez-y sahr-y Mohc nm f-rn-i Zilkade sene isn ve selasn ve tisa-mie Bu tarafdan emr-i saff-derr vezr-i saf-derr mukaddime-i asker-i zafer-rehber-i sultn- heft-kiver ve hkn- bahr berr nermn- kerr ferr olup siph- giyhmr ile det der bryp yrdi. Asker-i mansrla ikdm alup zikr (123b) olan bataun zerine varup keml-i ihtimm zuhra getrmede kusr komayup huyl u fuyl ve ceml bigl ahml eskl ile ol sab batakdan suhletle gerp bir sabh- nech-eserde kenr- meydn- smn hn- afakla glgn ve lem-i lemry- mh ser-nign olup leker-i zengibr inkisr buldukda n-seherden sultn- hver liv-y ejderh-peykerin kaldurup asker-i nr zuhr idince siph-i siyh-eb n-bedd olup tebr-i subh- zafer zuhr idp ufk- lemde sepde-dem tebessme ve sab-y saf-eser tenessme gelince hev-y gazya pr-c olan cy- dery-

110

c zdrba gelp sancaklar aya stine kalkup ve tlar ba kaldurup kalb-gh- siph- zafer-penh yemn yesr cenh- nech-asr sava kumile rste lylar balayup hazret-i shib-kran- nusret-karn demr dalar gibi fevcler ile yerinden kopup yrdi. (124a) dem denizinn mevcleri dem-i bd- cihdla harekete gelp sahrlar yzini brdi. Cenb- km-ybdan iret-i beret-karr ile paa-y km-kr hadem haemile sultn- lemden mukaddem kh-kh- henn-mevcle da u sahry bryp yrdi. Gne semt-i rese geldikde ki hasm- serken hengm- zevl-i devleti ve zamn- inhidm- ess- evketi idi hengme-i dr gr kurlacak mahalle varup cey-i bed-k-i ad-y kne-cyun konaun grp dururd. Semendire Begi Bl Beg ki kh-sr- gr drn kurd idi ol hayl-i b-meyl emn yan hasm- bed-gmnla meydn- muhrebede ve ol ad-y tnd-hyla mzmr- mudrebede ne vechle turumak gerek dey mezkr begden istifsr olund. Emr-i ren-zamr dahi cevb virdi ki kffr- hsrn-ynn ve fccr- cehennem-temknn det-i kadmeleri bunun zerinedir ki harbe tasmm-i azmet itdiklernde hazz-i pdan zirve-i faraka varnca atlar ve kendleri (124b) hen [] plda gark olup tb- hamle ile cmle bir yirden kendlern ururlar. Sinn- tbdr te-brla her neye doknurlarsa hark iderler muktez-y rey-i hazm-r oldur ki azm-i cezmle seyl-i bmeyl emn gibi ol bed-gmnlar hayl heyelnla yrdkleri gibi nlerinden ayrlup yol virile. Hamle-i tzle ve tb- itb-hzle gediklerinden sonra brlerinden girile. Bundan gayryla ceng itmek anlar ile myesser deildr ve aknc begleri aknclarile bu azm askerden tarh olunup bir kenrda duralar neberd krzr kuruldukda ardurdan gireler. Ol rey-i kmil zre aknc begleri aknclarile ayrlup pry- fezda heng-i cenge mheyy ve mde olup durdlar. te cnibde ol kral- bed-fil rey-i tla ve efkr- btlas muktezsnca zikr olan Mohc sahrsnda asker-i islm- nusret-encm ile mukbele itmek kasdna toplar ve darbazenler kurup yz elli bin svr piyde askerile (125a) mukbele-i cnd- muvahhidne hzr olup durmlard. Nazm Rivyet meclisinn bde-n Shan hum-hnesinn mey-fr Bu resme sund ehl-i ha sgar

111

Ki ol ejder gibi ser-mest leker Svr old gp sahr-neverde Gnldi kh-ve det-i neberde Grinp kiber-i b-dnn kurs Gerindi ve sevindi ejderhs nn ekdi dayand gnderine Nazar sald adnun lekerine Kral ve Rdic ve pps- serke Grp ol dete ddini te Gelp bir yire tedbr eylediler atup ba uc el bir eylediler Didiler geri bundan bakmaz yok eri b-hadd yera u ytmuz ok Ve lken hledr vaktinde erlik Ad hakknda sabr itmekdr erlk delim sabr t cey-i cihn-c Mahall-i m saffndan dndere r de konmaa her kii azmet (125b) rie vakt- fursatla hezmet Peranluk demnde leker cem dp emrlerden leyl-i pr-lem Ykalar dmen-i sahry n berk O deryy seylb ideler gark Bu tedbri idp ol siyeh-dil Bir adm itmediler kat- menzil Kararup durdlar gy kara da Aktmak istediler kandan rma pln- siyeh ser-mest-i kfir Durup at zre old cenge hzr

112

Bu cnibde pdih- lem-penhun yine-i zamr-i mnr-i cihn-gsnda ki mlhemt- Rabbndr ehre-i zafer behre-i
228

- 229

mehir zhir ve mirt- htr- tr- cihn-bnde lik-i sadet-irtik

- gn gibi ren bhir olman. nyet-i Hlik-i kevneyne azze enh - ittik ve mucize-i seyyids-sakaleyne - salavtllh aleyhi vesselmhu - iltic eyleyp hemn-dem leker-i kh-vakr u berk-girdr ve askir-i mr-mr sitre-mikdr ile mh- Zil-kadenn yirmisinde ihrenbih gn[i] satvet-i (126a) khire-i h ve evket-i bhire-i ehinh zre ol lan-i b-dnn zerine yrdi. Varup meydn- gr drda sk-i bezm-i rezm cm- hsmdan bde-i glgn ne vakt sunar dey muntazr olup durd. Ol gm-rh- meymlar tedbrleri zre tevakkuf idp t kim hadem haem dalup konmak zre olduklarnda fursat kr br ve kudret iktidrlarnca eytn-i rcm gibi hcm idp guzt- nusret-encm ve kmt- fursat-fercmla krzr ideler. Hudvend-i cihn ve kutb- dire-i zamn hazretleri asker-i dery-c ve leker-i nl-hurla aham[a]dein at zre sbit-i kadem olup durd. hirl-emr bildi ki leker-i azmi yevm-i mehdda vaz- mahdlar zre ol kavm-i and gelp mukbil olmak kbil deildr ki ceml biglin stindeki eskl ahmlle kll- cibl gibi br- girnla asker-i muzaffern ard mesdd u medd (126b) olup hasm- bed-rey gelp araya girmek kbil deil dey mme-i hadem haeme konmak buyurd. Hemn-dem pdih- sitre-siph ve sultn- smn-brghun ota- hmyn yag-i bgye karu kuruld ve asker halknun cmle haymeleri dutuld. Nazm Tark-i hleye gitme erisn Kavvldan rh- mekri srrisn Ki mekr hle avretler iidr der mi hle ol kim er kiidr Cvn-merd-i cihn kn- ecat eh-i haydar-dil rstem-salbet Siph- saff-ke dery-veile te-tevsenn serkeile
228 229

Ki Rabbiniz hasmnz helak edip sizi halife klacak, Aaraf, 7/129. Ve arazilerini ve yurtlarn ve mallarn size miras kld, Ahzb, 33/27.

113

Durup vakt- gurb irince berzn Olup sbit-i kadem n kh-temkn Gelp nkim mahall-i m iridi Dem-i syi rm iridi Addan grmeyp ceveln- ikdm ret kld kim cey ide rm Dnp saffdan siph- kne-cyn Olup harghn kurmaa pyn Heme kond ve drlar kuruld (127a) zldi tler kazgn uruld Bu resme cey olup her s pern Dururken dahi at zre Sleymn Ol gm-rh- meymlar hym- gerdn-kym ve ser-perde-i devlet-mermlarun kuruldun gricek fursatdur dey hemn-dem hakkul-kudm ve iret-i hcm dey bir top atdlar. Gelp sad-y mehb ve ve nid-y nehb ile meydn- krzrda hzr olup duran asker-i islma ilm ve konmak zre bulnan leker-i nusret-encma ifhm eyledi. Akabince kral- bed-fil asker-i hezmet-eserile rad- nev-bahr gibi grleyp yrdi. Nazm Gidp n-geh aradan perde-i dv Yrdi mest-i kfir nitekim dv Susayup kanna kffr- kn-zel Yneldi te doru hk- menzil Girvn kendi ve rah hurn Siyeh-i dery- leyyin mevvc cn ridi n bu resme seyl-i fet Siph- Rma arz old kymet Kral- ekvet-nvn zbde-i askir-i hzln-ahvlile mm-ileyh (127b) dstr- devlet-i mr ve vezr-i shib-i emr brhm Paayla Rmili askerinn zerine seyl-i kh-sr gibi akup bir heybet-i mehbe ve heyet-i acbe ile gelp evliy-y

114

saltanat cnibinden dahi yemn yesrdan lylar ve safflar yasanup ve begler ve aalar ve sir asker-i muzaffer kollu kolnda durup sa koldan mm-ileyh brhm Paa Rmilinn mchidn- behrm-rezmile ve sol koldan peleng-i kulle-i heyc ve r-i be-i veg Anadol Beglerbegisi Behrm Paa Anadol askerile ve mr-i serhadd-i islm Yahy Paaol Bl Beg-i r-ikdm ve diyr- Bosnanun serdr ve zamnenn Rstem-i Zl olan saff-derr-i dn-perver rstem-i meydn- zafer Hsrev Beg ile hilat- ehmet-menziletlerinde ve cibillet-i ecat-mertebelerine merkz mecbl olan sr- merd ve netyic-i hner-mend zuhra getrp fez-y marekede ten-blle pervz idp (128a) nevir-i harb u ktle ve levic-i darb u cidle itil virdiler. Nazm ekp seyf ve yrdi cevk-i serheng Cihn dold sady v nara- ceng Cihn- cret kh-salbet Vezr-i azam ol dery-y savlet Siph- Rmili durd saa Alem dikdi ve verdi arka daa nince iki bin cey-i zrh-p Kam zerrn-klh harbe-berd Tfek destinde yekser harbe hzr Ad-y dne gz ucile nzr Deniz vaz u vakr ol kh-temkn Anadol Begi Behrm- bn dery-ceyle durd yesra Ne dery dndi bir hen-hisra Emr-i ser-hadd-i islm Bl Zamnun Rstemi ve Sm ve Zl Syndrmee adnun ern Dirp yanuna Rmili koan Diyr- Bosnanun serdr Hsrev Salup t ve ekp fka pertev Siph- srh brkile ejder

115

(128b) Gelp bir yire top old ejder Bu resme her tarafdan balayup saff Klc Arslnlar urd kabzaya keff atld safflarun ardnda ark Hisr old kmldanmad ayrk ridi mest-i kfir elde nze Semendin seng-hr rze rze Doknd Rmili ceyine evvel Drdi ve ald anunla bir el Zerre-ver mest-i kffrun hcm Yirinden irdi srdi cey-i Rm Grp ol hli serdr- alem-ke ret eyledi dery-y te Tfekden sad kffra erre Dp peykra hre-i bahr- nre Tutud[] bahr- te birle kffr Grp ol nr her dery- hn-br Revn old koyuld ehl-i kne ridi savt u sz- ceng ne Bu cnibden pdih- gaz-yn ve ehinh- cem-temkn mchidn-i dn ve muvahhidn-i mminn ile zmre-i tekbr tehll mesmi-i msebbihn- savmi[i] eflka iridrp sayha-sz rad-vz toplar mr-ten te-zen darbazenler atlup mehbet-i girvleri
230

- 921( a) - yetinn mefhm- sadet- - mcibince azb- elm ve kb-

mersmun ir idp ule-i emr-i dman-gr em-i neberd-i firvn olduka pertev-i top tfeng
231

azm eyleyp Rmili ve Anadol begleri ve serdrlar ve sir dilr saff-derrleri ol ki hamiyyet-i islm- seyyidl-enm - aleyhis-salavat ves-selm - ve gayret-i nm nms- saltanat-encmdur tamm yirine getrp meydn- dr grde balar kesp dilvern- rad-nin ve kavs- kuzah-kemndan tr-i brn idp ve serzeni-i grz230 231

Arz o sarsntyla sarsld, Zilzl, 99/11. imek nerede ise gzlerini kapverecek, Bakara, 2/20.

116

girn ve itle-i lisn- sinnla ol kffr- bed-filin nicelerin atdan ykup hkla yeksn ve nicelerin dahi b-nm nin eylediler dr grde siperler tr-i kazya kemn gibi gsin gerp nze nzeye ulad ve harbeler ejderhlar gibi dolad ve sika-br u berk-girdr darbazenler ki
232

- - her birinn sfat-

233

kifesidr pey--pey ol tife-i hsrn-ynn (129b) zerine atlup

- masdka-i hlleri vk ve yenier dilverleri nvek-i tfengi ve tr zenbereki kefere-i fecere zre dolu gibi yadurdlar. Ol ehremen-nihd dv-nijd kfirler hazz-i pdn zirve-i faraka varnca hen plda gark olmlard tb- hamle ile cmle bir yirden Rmili kol zre hcm idp seylb- nev-bahr sne-i kh-sr yarar gibi fark idp hemn-dem Rmili kolun syup pdih- lem-medr zre drdiler dahi nice gzlern fitb- mrlerine ksf- zevl irip zmre-i hed ve frka- sedya vsl eylediler. Nice dilverler dahi mecrh u zrda ve kimi maktl mrde old. Tarafeynden meydn- heycda t siperin musdemesi nrndan tennr- meydn- krzr efrhte olup askir-i ehriyr zafer-irn her biri r-i jiyn- fez-y meydn- nevred ve bebr-i beyn- sahr-y be-sitn- (130a) neberde ol grh- mahzlun kimisin gad-y tr-i cn-ikr ve kimisi tume-i suyf- b-dr olup Anadol ve atebe-i uly kullar trn- kahr-intikm ve sihm- mevt-encm ve sinn- hn-m ve sir edevt- ceng-ihtim aleddevm ol kffr- liym zre havle idp her cnibden gerd-i gubr hveyd v ikr ve nil-i matydan ser- sreyy mahrem ve zerrt- hk fitb- lem-tba hemdem olup zulmet- dd mrtefi olncayadein ol frka- afrt ve zmre-i tavgt ile ura ve kerr ferrle gerei gibi sava olup mer-y zellesinden bir niceleri ol dr grde yz yire koyup baz- top u tfeng ve prngo v zenberekden zr zeber olup evliy-y saltanat cnibinden dahi yarar begler ve sbalar ve siphler mtehavvel-i fendan mstekarr- bekya intikl irtihl idp askir-i islma hayli inkisr zucret ve zdrb u hayret mstevl old. Bad-ez-n kffr- bed-ahvle tekrr hamle (130b) olunup bir nice zeber-dest-i kfir hkla yeksn olup helk old. Bu vechle gurb- emsden t magrib vaktin[e]dein dne dne ceng cidl ve harb u ktl vk old.

232 233

Onda karanlklar, bir grleme, bir imek var, Bakara, 2/19. Yldrmlardan lm korkusuyla parmaklarn kulaklarna tkyorlar, Bakara, 2/19.

117

Nazm Akup kan rma her s-i bedenden Grnmez old sahr nm-tenden Acb ceng ve garb b old Ayak evgn ve serler top old Sad-y szla savt- cedel-sz Felekler gnbed kld ser-z Gurb- emsden t vakt-i magrib dp gayret ktlini d-mevkib Haber-i mansr-den-i askir-i islm -bi-inyetillhil-melikl-allm- ve mnhezim-geten-i kral- nekbet-encm der-zamn- vakt-i namz- m Mbrizn- devlet dn ve mchidn- millet-i yakn - nasrhmullh tel il yevmid-dn - ol frka- hsirn dr grden makarr- dallet-menziletlerine mrcaat itdrp hudvendigr- gerdn-iktidr hazretlerinn nindeki siph- feth nusrete mukvemet idemeyp ol cnibde sret-i (131a) inhizm mhede olunup
234

- - firr gstirecek mehbet-i b- cengden ol kffr-

hsrn-ynn basr- b-basretine ry-i meydn- veg teng tr olup -vel-btl havletn235- muktezsnca her end ki dnp asker-i mansrla kasd- mukvemet eyledi. - Bi-inyetillhi tel - dilrn- pl-efgen ve mbrizn- saff-iken haytlar hrmenin te-i fenyla - keen lem yekn eyen mezkren -236 eyleyp eshb- sakar- sari
237

- - cnibine sl eylediler. C-be-c nzeler

lisn- hlle 238- - yetin tilvet ve zahm- emr tr 239- - hlini hikyet idp mbeynde olan kteler in atlar zemn yzin yrtup em-i zrh kan alad. hirl-emr nesm-i feth-i firz 240- - mehebbinden tenessm idp mbeir-i zafer ikbl yet-i feth nusreti mesmi-i
234 235

rkm yaban eekleri gibi arslandan kamaktalar, Mddesir, 74/50-51. Batl onun iinde. 236 Anlr bir ey olmam gibi 237 Cehennem ne fena akbettir, Mcdele, 58/8. 238 Amadk m senin iin barn, nirh, 94/1. 239 Ve senden indirmedik mi o ykn, nirh, 94/2. 240 nkara mecal yoktur ki Allah size bir ok mevkilerde yardm etti, Tevbe, 9/25.

118

cnd- mvahhidne iitdirmein. Kral- bed-fil - men nec birsihi fakad rabiha 241

(131b) kavlile mil olup ol sat mareke-i zafer-i destghdan firr eyledi. Nazm Gelp nkim eb-i hengm iridi Zamn- fursat- islm iridi Esp n-gh bd- feth nusret Ad stine akd seyl-i nekbet Ad-y dni cndllh glib Syup darb klc azna salu Kaurdlar ok nahcr-i zahm-nk Dp dnble hn-hrn lk u denl krdlar kim sahn- hmn Bedenden da ve hndan old Ceyhn Beden pml ve serler serke old Cihn badan baa ba ve le old Hesb- kte geri olmad tayn Olund elli bin mikdr tahmn Hark-i tedr tahmn amm Deil tahmne kbil garka-i m Olup bu resme bed-kn pern Kral nm-cn old girzn Kral- kibre trh-i ehl-i kiver idp hk old didiler

Ol leker-i enbh- ekvet-grh asker-i islm- nusret-encm (132a) takb idp elli binden ziyde kldan gerp ve bazn dahi Tnaya dkp l-i Firavun gibi bel-y garka mbtel idp bnlarnun ve serdrlarnun balar kesilp alef-i emr-i dman-gr ve bakiyyetl-seyf olanlar mahbs u esr klunup ol menhslarn klliyen alemleri menks getrilp cmle yt u yara ve toplar ve cebe-hnesi

241

Akln kullanarak kurtulan kazanr.

119

alunup kendnn hayt u memt malm olmayup ve klliyen ele giren sigr u kibr tume-i r-i emr-i hen-mnkr ve le lokma-i mr mr olup alm- islm meyyed mansr ve ad-y dn-i seyyidl-enm mbtezel makhr old. Haber-i tevecch-nmden-i slr- cihn-gr be-taht-gh- Bdun ve fethden f-hmis-i aer-i ehr-i Zil-hicce-i m[ezkr] - Bi-inyetillhi tel - evliy-y saltanata hidyet-i lh ve mucizt- hazret-i rislet-penh pv ve feth-i zafer-makrn ve himem-i aliyye-i h reh-nmn olup zikr olan Mohc sahrsnda pdih- shib-i ictihd ve ehinh- ferite-nihd hazretleri bir nice gn rm eyledikden sonra (132b) kral- makhrun taht-gh ve pt penh-gh olan Bdun cnibine azmet gsterdi ki kulel-i cibl-irtik ve burc- sreyy-ictimala bir hisr- sipihr-stvrd, katat-i menzille mh- Zilhiccenn on biinde ryt- sadet-yt- hsrevnle vusl buldu gibi mukbelesinde Pete dimekle mehr bir ehr-i kadm ve sevd- azm olup r-yi memleket-i kffr- ekvet-ir idi asker-i zafer-savlet ve leker-i dery-heybet ve cey-i gazanfer-mehbetden iinde mahsr- melneye rub u hirs galebe idp cnlarna dermn mlhazasile kar- bb- istmn idp knn- h ve det-i pdih zre emn virlp kalasnun mifthlar atebe-i aliyye-i smn-rfat turbna getrilp teslm olund. Hakk telanun avn inyetile yevm-i mezbrda cmle etrf u eknfiyle mefth olup zabt olund. Lkin Bdun medr- kfr zalm ve merkez-i evsn esnm olman, cmle buyt u kenyisi tahrk tahrb olunup ve kalasnda toplar ve darbazenleri ve haznesi ve cebehnesi bil-cmle yar alunup ve mamre-i memleket ve vilyetine aknclar salunup (133a) ser-hadd-i242 [v]ilyetine varnca243 tlen ve arzen kl v bild ve kasab[t] u kurs yklup ve yaklup ve ahlsinn esbb emvl nehb gret ve evld- sigr kibr seby hasret klnd. Nazm eh-i iklm-gr leker-r
242 243

Serhaddine Mkerrer

120

Bu resme eyledi n kahr- ad Konup bir nice gn rm kld Ad emine rz m kld Gep taht- krala h- kiver irdi ehre hen-p- leker Varup trca gebrn hnedn Yanup kl old yekser hn mn Varup gzlere etrfa akn Diyp gyet raa kat yakn Diyr- gebre saldlar serim Getrdiler ele nice ganim sr-y nasr v ganmet dp orduy ser-t-ser namet Haber-i avdet-nmden-i pdih- cem-temkn ez-Kala- Bdun -biinyetillhil-melikil-mun - be-cnib-i drs-saltana vel-hilfe vel-adlet vel-ikbl - harresehllh tel anl-ft vel-ht vez-zevl - f-evst- iftith- m- Muharreml-harm min-uhr- sene-i salase ve selasn ve tisamie (133b) Andan sonra sultn- seltnl-islm mlikl-memlik-i rikbl-enm -azze nasrh- hazretleri zikr ola Bdunden sene dokuz yz otuz Muharreminn on biinde Peteye gep b- Tnann te cnibinden Kostantiniyye cnibine azmet idp yol zre ve Segedn nhiyesinde vk olan pejnelere asker ile Yeniceri Aas Ksm Aay salup kudret-i lh ve meiyyet-i Sbhn birle mezkr Ksm Aa pejne zerine ehd old ve yirine Kapcba Mehemmed Aa, Yenier Aas olup ol etrflar dahi yakulup yklup pejne olan kffrun esbb u emvli nehb gret ve evldnun sigr kibr esr hseret klunup seltn-i nmdr ve havkn-i zeviyyl-iktidr belk[i] eshb- gzn-i hayrl-ahyrdan kimesneye myesser

121

olmayn ftht- lh ve Hakkun inyetile pdih- lem-penhun cenb- celletmebna nasb u mukadder old. 244- Nazm Diyr- kibr trc old yekser Gidp feth ganmet birle leker ridi tahta h- memleket-gr Adlet birle mlki itdi tamr ridi leme vze-i feth Cihn dold peym- tze-feth Bild- mlk olup ser-cmle tezyn Feleklerde melekler kld tahsn (134a) Haber-i hurc- Cell-i Bozok ki bad-ez-feth-i Bdn hurc-kerd ve helk-den n-tife-i tgiyye ve zmre-i bgiyye ez-dest-i Hsrev Paa serdr Diyrbekir f-sene-i erba ve selasn ve tisa-mie n pdih- gerdn-iktidr ve ehriyr- gaz-asr hazretleri evket-i devlet-i islma liv-y guzt kaldurup diyr- kffr- bed-girdrda ny- vegy aldurup ve gaz yzlarna akn salup hayl-i cerrr- ad-ikr dr- kfrn ocana seyl-vr alayup tag-i bg kfirlern cnlarn nr- damrla dalayup kh-khlar fevc fevc det derede yryp mevc-i t-i m-gnla kh u hmn bryp ind iden bed-nihdlar bahr- harbde girdb- gr dra drp bu gadr u isynda bulnan kara yazulularun nak- haytlarn t-i bdrla levh-i kintdan mahv idp yuydular. Nme gibi sneleri sklp midd- dimdan vcdlar devtn hl kodular (134b) ve dmanlk aya zre durup yaglik gsteren bglerin barlarn nr- peykrla gyndrp sene-i isn ve selasn ve tisa-mie ylnda Bdun feth idp kabza-i teshrine aldukdan sonra sene-i erba ve selasn ve tisa-mie [ylnda] Anadolda Bozokdan Cell hurc ve evc-i smn- tuyna urc idp almet-i rstehz-i kymetden nin virp erkn- sengn-zemne zelzele-vr dil-i diyrna
Artk o zulm edip duran kavmin kk kesilmiti; hamdolsun Allaha, alemlerin Rabbine, Enm, 6/45.
244

122

tamm velvele braup kdlarile sanca begleri olan mr-i celdet-pe Hersekzdei ehd eylediler. Nazm Diyr- Trkden bir kavm-i bed-k Cef-kr sitem-h-i fitne-end Sery- ahd peymn bozuklu Kemn-ke cmle adile Bozoklu Basup ser-vaktini mr-i livnun Nice mr ibn-i Hersek ol cvnun Cemi yuydular hatt- haytn ekp k itdiler mri bertn Andan sonra ol hayl-i b-meyl mevc urup t-i m-gnla belki seyl- (135a) cy- pr-hnla fevc fevc olup rabeten ve rehbeten kendlere izhr- ir- itat iden ili ve boy koyup bk kasabt u kury yakup durdlar. te cnibden Karamn Beglerbegisi emrl-meril-kirm Hrrem Paa-y r-ikdm istim idicek zimm- ihtimm zd u emddlar yoln sedd-i edd itmee sarf idp asker cem olmadn kend hadem haemi ile bil-tevakkuf taht- Ynn yan vilyet-i Karamndan hev-y lgrla yel gibi esp hayl-i seyl-khla nine gelen billeri ve dereleri aup ve Bozokdan dolaup siph- gubr-rha bulaup ol etrk- nbekrlarile - el-mukadder kainn -245 iktizsnca neberd idp nice azgunlar merg-i mfcta uladurup helk eyledi. Ol isyn bnun bgleri bel-y cel-y vatanmelf u mesken-marf ve gamm- mtem-i peder246 mderle247 belki pser duhter ile ki sar sar- h- seher-ghlar erkn- eyvn- smn (135b) sar sar- bd- akdm- ikdmla meydn- krzrda mm-ileyh Hrrem Paa-y behrm-intikmun zerine eytn-i rcm gibi hcm idp gerei gibi ura itdiler. Cy- ceven-p u nl-c u pl-hurun efvc- henn-emvcile ve te-dirah u glgn-diref bayraklarnun afak-girdrlarile miyn- meydn kenr- smn dolup dururd. Mm-ileyh paa-y neberd-encmun t-i reng-i bdr hink-i te-heng-i bd245 246

Takdir edilen olur. Pezer 247 Mzer

123

reftr ki bu arh- tz-gerd ve hrd-i gerdn-nevred gibi b-karr idi neberd ve dr gre dp merdne ceng eyledi. Ol bed-fillern klhen-i pr-tb gibi cn- bedgmnlarna iltihb ve dery-y pr-b gibi ordularna zdrb dp hemn-dem ol fsid-kler ende bahrna dalup kr br- karrlarn girdb- hayret alup Karamn Beglerbegisinn hcm ve te Rm Beglerbegisi Hsm Paanun asker ile Kayseriyyeye kudm haberin iidp balarna znbr gibi gelp iceklerin (136a) bilp ol bed-nihdlarun cn kinne-i sihm evhmile dolup hemn-dem Hrrem Paanun zerine cmleten hamle idp meydn- krzrda emr-i bdrla alup ehd itdiler. Nazm bd- cevrle ol kavm-i d Alevlendrdiler nr- fesd Olup ehl-i salh zr pr-gamm Karamn mlkinn slr Hrrem Habr olup hurc- ehl-i knden Fesd kavm- b-peymn u dnden Yannda bulunan ceyile fl-hl Svr old sanasn Rstem-i Zl Ady salmayup kirpik ucna te srdi ve girdi gcine Hazer her krda kl iidr Gurr- zr u zr chil iidr Srp sahr-nevred-i bd-reftr Siph- endekile itdi lgr ridi mecma- ehl-i fesda Giridi yag-i te-nihda Grp ol seyl-i kahr kavm-i ser-bz (136b) Dil cndan olup cmle cedel-sz Bir elde her bir elde tz-emr Depindi bir birine nitekim r Bip ten cmesin mkrz- emr Bedenler kn ald szen-i tr

124

Olup badan kafalar rze rze Dikildi sne-i sahrsnda nze Karamnleri kld pern Ad-y zr-mendn old meydn ehdet erbetin n idp ol dem Yneldi cennet-i firdevse Hrrem Svr old alup ol kavm-i yag Karamnden atile yera Andan sonra ol gm-rhlar te cnibden hayl-i seyl-hengle Rm Beglerbegisi iridnden sneleri pr-hirs olup ikmeti bozup Svs cnibine gdiler. Dman gele eng-i cengle bl-i ikblini yola dey korkularndan perr-i msraatla uup gitdiler. Sbk sene-i sitt[e] aer ve tisa-mie trhinde Kzlkaylu Hasan Halfeol, Gedk Sahrs nvnla mehr olan hmn- b-kernda merhm Al Paayla ceng idp ehd itdii mahalde emrl-meril-kirm Rm (137a) Beglerbegisi mezkr Hsm Paa-y peleng-intikm gelp ol yag-i bgler ile mukbele idp miyn- meydn- muktelede krzr eyledi. Gerd-i neberd arh- tzgerde aup pt-i zemni ve r-yi smn bryp ren-i nehr eb-i tra dnderdi. Esn-y dr grde hayl-i bed-rey-i Trkmn hayli vard ol dr grde kemn gibi erilk itdikleri sebebden Rm askeri basulup kimi hedef-i tr ve kimi alef-i emr olup beglerbegileri mezkr Hsm Paanun fursat yay yaslup sz u selb-i rezmi dadup tengny- marekeden ba kurtarmak kasdile sahr-y hezmete dp gitdi. Ardnca ol n-bekrlar varup kayd- keyd ile getrp ehd eylediler. Nazm Hseyin ol kiver-i Rmun emri Veg- meydnnun mr-i dilri Olup geh fesd- kne-cdan (137b) kup n-geh mest-i ejder basdan Siph- hzrie srdi n bd ridi seyl-i tnde cey-i pld Akdup her yana seylb- hn

125

Olup glib yine ol kavm-i hn Vcd cbbesine irip k Girzn old serdr- zahm-nk Hisr- maksada urup mirc Hseyini n ehd itdi Havric Alup ehl yl ve ml yekser Kzlbaa azmet eylediler Andan sonra ol tuyn danun tgleri ve isyn bnun bgleri sahr-y dr grden - men galebe selebe -248 mcibince sz u selbi celb selb idp hisr- stvr Svsun fethine tlib olup hayl-i pl-c u nl-hur bed-filleri varup Svs kenrndaki fezya konup ol hsn- hasn ve kala-i metn-karr ki sr- sengn iinde mahsrd dman eli ve aya kusrundandur ve dernnda pr-kusr idi dire-i teshre ekmek sevdsile ol nksl-idrk Etrklar kala zre gelp hadeng-i cengi atdlar (138a) ve emr-i dr gri dartdlar. Darb- destle drc-i hasneti ikest idp p-y darbla burc u brsun pest idp alamadlar. Havlsindeki sevd-bd harb idp andan sonra ol ukkb- pr-kb seyl-i sil gibi bzlp Sivsdan Erzincn cnibine azmet gsterdiler. Katat- merhil ile Erzincna varup nzl eyledikleri gibi te cnibden Diyrbekir Beglerbegisi emrl-meril-kirm Hsrev Paa-y behrm-ikdm asker-i encm-ihtimile ki yzleri siper ve elleri gnder idi irip ol bed-girdrlarun gzlerine cihn-drn dar ve nehr- pr-envr tr itdiler. Kimini meydn- dr grde krdlar ve kimini diri dutup nr- krbr- peykrla perr-i ferrlerin avutdlar. Bk serkeleri kovarak darb- harble burunlarn ovarak klcdan gerdler. Nazm (138b) Acem ser-haddinn slr Hsrev Olup geh srp rah- kaz-rev rp n-geh kesp rh- girzi Niymndan ekp emr-i tzi Ser-i adya srdi rah- serke

248

Galip gelen hkm altna alr.

126

Grh- mkrehe grdi te Adlar gark olup enhr- te Semender old serler nr- te Dutup n pte-i kte det da Helk old kam ol kavm-i tg Didi trhini erbb- ilhm Krld kavm-i bed-k bed-encm Haber-i hurc-kerden-i Cell-i Trkmn bad-ez-Bozok ve firr-kerden-i n be-diyr- ark f-sene-i erba ve selasn ve tisa-mie

n Bozokun vka- mehresi ehl-islm- nusret-encm zerine smn- kaz v kaderden nzil olm sika- sika idi emr-i b-dr vstasile vcd- n-pklar sahfe-i rzgrdan hakk olundukdan sonra ol m- ibret-nmnun trh-i mastrunda etrk- Trkmndan yine Cell zuhr bulup ol mrlar dahi dendn- (139a) przehr-i kahrla illeri ve irdi mslmnlar sokdlar. Varup Zemnt iline girp ol diyrda mukm olan reyya zulm b-ddlar odnun ddile k bulud gibi ikmet itdikleri diyrun etrf u eknfn bryp bd- summ-ve hcm- mlar dokndu yirlern get-zrlarnda yeeren sebze-zrlarn kurutdlar. Nazm Rivyet-gy-i ahvl-i havdis Bu resme itdi nakl- kr- hdis Ki n old helk ol kavm-i pnar Diyr- Trkmndan yine tekrr Hakkun bir mahzar- kahr u celli Hurc itdi koyup adn Celli Ne denl varsa ashb- kne Yvuz kasd eylediler mslmne Nicenn saldlar mlkine te Nicenn srdiler katline ebre

127

te cnibden Rum Beglerbegisi Yakb Paa ol tife-i bgiyyenn hurc haberlerin istim idicek zerlerine seyl-i nev-bahr gibi Rm (139b) askerile akup varmak zre oldlar ol kavm-i isyn-ende glen-i bihitden kup klhen-i cehenneme girmie dndiler. Meydnda at komadan gep yayan olup nr- hasret-i diyrla ve kr- mihnet-i rzgarla zr zr dil-figr olup yandlar. Diyrlarna avdet itmee meclleri ve iktidrlar yod. N-r ne hl olursa ihtiyr idp sk-i devrn cm- eyymla drd-cm ne sundsa km n-km n itdiler. Gamm u mtem-i cel-y vatan ve elem-i nedmet-i meskenle mbtel olup hemn-dem diyr- arkda olan h- gmrh cnibine kaup gitmek sevdsna dp azmet itdiler. te cnibden mm-ileyh serdr- ad-ikr ve askir-i encm-mr ile irimek zre iken anlar dahi iki menzili bir idp varup diyr- arka dp hals oldlar. Nazm Grp ol hli serdrn- kiver ekp ejder-sfat her keden ser (140a) Gnildiler ad kasdna n seyl Dp gark-b- kahra hayl-i b-meyl Hals- rha old cmle s Kadm yurdna idp ved bd- berk-ve ftn hzn Acem syna oldlar girzn Emr-i Rum Yakb- zeber-dest ekp leker srp n pl-i ser-mest Eeri itdi n seylb- lgr Grh- hkiyn bd-reftr u resme old pyn girzn Ki gerdin grmedi gl- beybn Hals olunca eyle old pyn Ki iremedi pey[ve]nd-cy-i cyn

128

Haber-i zuhr- Kalender-i bed-itikd b-Dndr- irrr-i serdr- ehl-i fesd bad-ez- Cell-i Trkmn- bed-nihd der-sene-i erba ve selasn ve tisa-mie Andan sonra kudret-i lh ve hikmet-i Sbhn iktizsnca ol sl- ferruh-fl- ferhunde- mln evhirinde shib-i serr-i vilyet ve tcdr-i iklm-i kermet Hc Bekd hazretlerinn evld- encdndan Kalender dimekle mehr nekbet-aml, Dvne Dndr nm ile itihr bulan bed-fille (140b) Krehrinn bed-girdr [ve] dallete mil ehl-i fesdlarn yanna cem idp Nazm Danup itdinde rey tedbri Fesdun madeni Dndr- irrr Didi terk-i vatandur n mukarrer Mnsib oldur ki bunca yz er Drilp idevz etrf nln Zen merdi klavuz zr giryn Bu tedbri idp ol kn- fitne Cihn kld pr-tfn- fitne Olup ser-eme-i b- kiver Emrne ekp leker-i Kalender Sn gibi kara da zre indi Kara gnl Karataa snd hemn-dem semend-i tnd-ligm- nefs-i hod-kmlarna svr olup refk-i adevnla tark-i tuyna revne olup merd-i neberdin ve esb-i tz-gerdin yararn sep hayl-i nl-c u pl-hurla Karadaa varup bir nice gn anda cemiyyet zre olup andan sonra dery-y yamaya dalup bulnan ehri ve ky nr- gret hasretle hark idp (141a) ol diyrun reys ve fukar v aniys nehr-i kahr- ad-y kne-cya ve seylb- azb- em-i hm-kne gark oldlar. Seyl-i ngihn gibi zuhr iden hayl-i b-emnun yolndan ayrlbilen ayrld kalanlarun ml tln ve yli nln olup havl-i meydn siph- h- merdndan hl bulman kemn- ikdm kurd. Zrkim ol diyrda tr-i tz-sitzine siper dutar kimse bulunmad. li ve ky komad

129

srdi. Nimet-i gretile bilesince yolup yupuran mlhid, grisne Iklarn karnn doyurd. Andan azmet-i pr-hezmet ile Karadadan Artukbda varup gitmek zre old. Haber-i tevecch-nmden-i sadr- dvn- vezret ve bedr-i smn- emret brhm Paa-y pr-salbet be-cnib-i Kalender f-sene-i erba ve selasn ve tisa-mie ez-drs-saltana- Konstantiniyye n ahl-i vilyete ve etrf- memlekete nehr-i hasreti salup asr- isyn sudr ve ir- tuyn zuhr itdi. Sultn- (141b) cihnun ve kahramn- zamnun nehr-i kahr ca gelp ol bed-fil-i nekbet-mli hkister gibi py-ml itmek in erkn- dvn- eyvn olan brhm Paay kap halkile ve yenier dilverleri ile ummen Anadol ve Karamn serdr ve askerlerile gnderdi. Nazm Ki n slr- lem old tekrr Fesdndan Cellnn haberdr Gazab derys n bahr old cn Buyurd kim revn- cey hurn Akup n seyl irp iklm-i Trke Kzl kandan kulle her pesti brke Sala emr-i hn-brile te Harb ola ser--p bm- serke Svr- esb-i nusret-i vakt-i heyc Nermn- rezm brhm Paa Harb itmee bm- fitne-cy ekp ok peleng-i ceng-cy Misl-i mevc-i dery old saff-iken Salup serkelern yurdna te Mm-ileyh paa-y shib-i iktidr emr-i pdih- felek-medr birle mihr-i (142a) smn gibi liv-y cihn-g-y shib-krn kaldurup shayl-i hayl-sheyle irgirp

130

hurla g- arh- berni pr-tann idp ks- rad-vz aldurd flk-i himmeti dery-y azmete salup drl-mlk-i Konstantiniyyeden hurc idp hemn-dem merkeb-i bd-pyla deryy gep mhe-i ryt- feth-ytun uc evc-i semya urc eyledi. Cy- seylb-c u sehb-hur bahr- revn gibi akup merd-i neberd ve gerd-i esb-i tz-gerd zemni ve smn brdi. nn- azmetin Anadol tarafna sarf idp efvc- pr-kh dery-y kh-emvcla akup gitdikden sonra Anadol diyrnun serdr- ad-ikr olan emrl-meril-kirm Behrm Paa-y devletmerm irtihl-i sadet-ikbline hizmet-i istikbl ile gelp ed- merm- resm-i tazmin ed eyledi. Vezr-i shib-i tedbr-i aristo-nazr mm-ileyh Anadol Beglerbegisi Behrm Paayla Rm Beglerbegisi Yakb Paay lgrla ol ad-y bed-fil zerine gitmee emr (142b) eyledi. Anlar dahi hayl-i cerrr- seyl-vr det derede akdlar ve nal- te-brla huk teri yakdlar. Tk- arh- berne zelzele virp r-s-y ky- zemne velvele brakdlar. Nazm Syndrmee ol nr- fesd Koup bir nice bin dery-nijd Anadol begi Behrm Gr Nice behrm o merd-i pl-zr Salup lgrla seyl-i revn-ve Nice seyl-i revn- mnend-i te Gelp old mlk bahr- nle Siph- rden Yakb- ple ki dery n oldlar mlk dp serdrlar ho-ittifk Mezkr serdrlar dman hakknda birbiriyle mvere idp her biri bir emr zikr ve her biri bir huss fikr idp syledi. hir tedbr-i skblar ve fikr-i sibleri bunun zerine mukarrer eylediler ki kendlerinden birin, mer-y rezm-rdan birin bir nice dilverler ile ol ad-y fesd-mln zerine (143a) gndereler ol tedbr zre sancak beglerinden Kzl Ahmedol Abdullh Begi nice yz yarar tz-svr dilr ile akabince Artukbd tarafna hev-y lgr ile gnderdiler.

131

Nazm Kzl Ahmed Begol ol cvn Ki Abdullh idi nm nin Koup gnderdiler bir nice yz er Dp dnbline n bd- sar sar ridiler peyinden ntekim bd O sahrda ki dirler Artukbd Muhrebe-i Mr Abdullh bin Mr Ahme-i Srh b-Kalender h ve Dndr Ruh der-nat- sahr-y Artukbd ve ehd-den-i Mr Abdullh ve inhizmyften-i asker-i o Mm-ileyh tann-i tantana-i mehbet ve metn-i demdeme-i salbet birle lgr idp varup Artukbd fezsnda ol belehm adallda kalup isyn zre musrr olup duran adya gz adurmayup t-i berk-itihr ve emr-i b-dr ile ol ad-y b-devletn dman- (143b) nekbet-rslarn perrn ve ebdn- cfe-ninlarn tume- suyf- hn-fen idp dem-i ad-y bed-reyle dr [] gri doldurdlar. Ol ahvl-i kymetefli mezbr Dndrla Kalender gricek Nazm Grp an dnp Dndr serdr Kafasnda Kalender h dn-dr Girp meydna ol dem t-i uryn Cihn kld an garka- kan zerlerine rad- nev-bahr gibi grleyp devrn- dilvern- merd-efgeni ve mbrizn- saff-ikeni nr- krzrla hark ve t- bdrla kana gark idp fl-hl meydn- dr grden yzlerin dnderp Abdullh Begi ehd eylediler. Dahi zrhlarun gzlerinden akan kanlu yalar ile ry-i hmn glgn ve evgn- tn darbndan miyn- meydn- harbde gy gibi galtn olan balar ile dmn- sahry mehn eylediler.

132

Nazm (144a) Ser--p sahn- meydn kte old Gz anca o sahr pte old u resme ceng iinde ngihn Kldan akdrken seyl-i kan Kzl Ahmed Begol mr-i mmtz Kzl kanna gark old o ser-bz Pern old leker ddi n ser Muzaffer old Dndr Kalender Mezkr reis-i kmt- guzt olan Mr Abdullh takdr lh ile miyn-249 meydn- dr grde fitb- hayt ufk- ftde dolanup ve bedr-i mri Allh emrile ukde-i zeneb-i mevte irip ehd olcak dman- bed-gmn balarn kurtarmak sevdsile kuvvetde olan kudretin file getrp hemn-dem ol cy- dr grden Karacaayr nmla itihr bulan ayr cnibine inn- azmetlerin munsarif idp ittifk rehgzrlarnda vrek Sanca Begi Ko Beg gaflet pisterinde yaturken ve fergat deinde otururken gam- leker gnli kiverden harba virp t-i bmle kalbi dnm olup akl u h ehristn- havf hirs (144b) srnda mahsr idi ol hayl-i bmeyl sehb- muzlm gibi zerine ekp an dahi ehd kldlar. Sir hddmlar bahr- cretde kalup nlfer gibi siper-i akdm suya saldlar. Erf- fitne-fercmun evk-i evketleri ve nk- hiddetleri hadden ziyde iddet bulduundan varup Karacaayr Dana sye-vr arka virp durdlar. Haber-i muktele-i Kalender-i zviyedr ve Dndr- serdr bi-askir-i Behrm Paa-y r-itihr der-fez-y Karcaayr bad-ez-Ko Beg-i nm-dr Bu cnibden Anadol Beglerbegisi Behrm Paa-y km-kr ol bed-girdrlarun bu hlinden haberdr olcak ii leheb-i gazabla dold. Hemn-dem hev-y lgrla ol gnn irtesi bd- sar sar- cengle dery gibi ca ve bebr-i beyn ve hizber-i jiyn

249

Meydn

133

gibi hura gelp t-i merrh-intikmla sevr-i feleki kurbn ve nr- krzrla gv- sem ki biryn itmee ikdm gsterp ol ferzn-rev, mfsidlere irip berk-vr kendsini urd. (145a) Nazm Siph irimeden dahi gazabdan Yanamayup zin c- gazabdan nn- ihtiyr sald elden Yzin dndermedi ceng cedelden Bile adya yannca doknd Sihm nzeden sorguc suknd rp arha sad-y drbet-i sz Koyuld bir birine iki ser-bz Yannca olan dilverler bz-i gr dra l karnca karnca gibi kaynayup grh- enbh zikr olan ayrun kh- pr-khndan kup hemn-dem kh-sr- krzrun niheng-heng pelenglerinden Aliyye Sanca Begi Sinn Begi ykdlar ve nice dilverleri pene-i r-i emrle yaralayup ceven gibi bedenlerin pareleyp muhkem sava itdiler. Kmt- guztdan hasma, yanar od gibi irenler ve siper gibi gsn gerenler hamle-i sar sar-eser ile nr- sitzi tz idp cmle bir yerden inn-rz olup nice bgleri meydn- vegda hedef-i tr ve alef-i emr kldlar. Behrm Paa-y rezm-ry ve dilr-i pr-hazm rey (145b) dahi kalb-i saffda ve mzmr- masffda250 kalb-i salb- ad-y kne-cy emr-i sne-ikfla yarup k-i err- bed-endi sehm-i vehmle doldurd ve nr- krzrla sebz-zr- lerin soldurd. ki defa meydn- vegda dne dne ceng cidl ve harb u ktl olup svr piyde ol gr dra mde olan bed-girdr- mlarun sinn- ejder-nin- zer-fenla cemiyyetleri hrmanna ne kadarkim od akdlar kr itmedi. Ney gibi sneleri skldi ve mey gibi kanlar dkldi ve eng gibi billeri bkldi. n hengm- rz gep aham iridi. Hsrev-i gt-frz t-i cihn-szn niymna koyd. smn- eblek-eyymun stinden zn-i zrriyetini alup nurn bir gstvn arkasndan soyd

250

Musfda

134

hisr- smnn ps-bn odlar yakup meale-i kamerden salan err- ahter hrman- gerdn gyndrdi. Hayl-i reng-br- seyl-vr gelp irdi, araya girp ol iki lekeri bir birinden ayrd ve nr- krzr syndrdi. Anlar dahi biri birinden ayrld. Behrm Paa (146a) Karamnla Rm askeri gelince Tokt kurbunda varup rm kld251 ve Dndr ve Kalender Niksr tarafna gitmee ikdm eyledi. Nazm ki cevk old anda ceng-i gayret Biribirine hi bulmad fursat ekildi cnib-i Tokta Behrm Sipeh-keler irince itdi rm Kalender hla Dndr- hn-hr Gnilp eylediler azm-i Niksr Ol hdise-i hyile ve vaka- mkilenn haberi te cnibde emr-i ren-rey Karamn Beglerbegisi Mahmd Paa-y eklm-rya ve salbet ehmetle itihr bulan Rm Beglerbegisi Yakb Paa-y celdet-ira malm olnacak mm-ileyh Anadol Beglerbegisi Behrm Paa bnyd- karr urdu diyra ve hym- ikmeti kurdu makma hev-y lgrla varup mlk oldlar. Andan sonra yaglie bil balayup seyl-vr revne olan ser-keleri py-ml itmee azmet gsterdiler. (146b) Nazm Karamn serveri Mahmd serdr Emr-i Rum Yakb cier-dr Gelp n irdiler beher ser-bz Yine pervz idp n mrg-i ehbz Yumuld indi cey-i kne-cya Doknd nr- szn-ve adya

251

Ikld.

135

Varup ecr- pr-ezhr gibi hym- b-mrla ve hayl-i seyl-reftrla ser--ser det dereyi brdiler ve gerd-i neberdle em-i mihri hze ve eme-i sipihri tre iden hm-i hm-knle sehb- pr-ft- azbdan yaan brn- mergle ol n-bekrlarun haytlar sebze-zrlarn soldurmaa vcdlar sahrsna girdiler. Nazm Grp an dnp cevk-i Kalender Koyuld tee gy semender Biribirine girdi tnd-hlar Kl ser-emesinden akd clar enler kse-i serden piyle Kzl kanna gark old lle Ol bed-yn-i Kalender-i dn-i b-dn bildi ki rbh- zaf ve agl- nahf (147a) gibi inden ine girmekle kurtulsa olmaz hev-y isynla akr- vakr harb idp subh- sefde-dem gibi t kefen eline alup ol ber-i sif rad- htif gibi zerine varup ceng cidl ve harb u ktl iden mer-y peleng-intikm ve askir-i nusret-encmla yze yz olup merdne ceng ve rne neberd-i heng idp durd. Bu cnibden gziyn- neberd z- tz-i pr-kand aup hev-y dr grde pervz idp krzr eylediler. Nicelern meydnda kebter-i ruh burc- bedenden kup ud. Peykn- trden sem-y veg jle-br ve hn- glgndan zemn-i mareke lle-zr old. ki tarafdan saff-iken mbrizler nl-vr ca ve merd-efgen dilverler seyl-i bahr gibi hura gelp cy-br- cengde niheng-vr ceveln urdular. Bezm-i rezm ziyde germ olup cm- bde-i pr-mdm gibi kse-i hmn hn- glgnla dold ve pt-i zemn ve r-yi arh- bern kan buhrndan ve meydn gubrndan mlemma v mukanna olup (147b) nice dilver emrler ile Karamn serdr Mahmd Paa dp ehd oldlar. Nazm Kalender-ve girp serler sema Iklar kan ip dndi siba Sipehdrn- serke oynayup ba Kalender hla Dndr- kall

136

Nice serdr [] emri hka sald Karmn serveri Mahmd ald Andan sonra ol dman- bed-fil bzr- gr dr bozup ve sk- pr-fuskdan sava kumn dkp ban kurtarmak in sarb yirlere urd. Tengny- marekeden knca cn burnna takld ve eng-i cengle skld. Nazm eb-i hengm irp cevk-i Kalender kup harb teinden n semender Son ser virecekdir an bildi Hals- ruh in sarpa ekildi Haber-i helk-den-i Kalender-i irrr bi-ihtimm- dstr- sib-i tedbr brhm Paa-y aristo-nazr - bi-inyet-i melik-i Hayy-i kadr (148a) Mezkr dman- bed-hl sarpa girp ele girmiyecek te cnibden brhm Paa-y memleket-g Anadol ve Karamn ve Rm askerinn ecatin madm gricek fl-hl mezbr nekbet-mli ele getrmee kap halknun ser-bz- ceng-sz dilverlerinden bi-esmihim malm yz elli nefer mikdr kimesne Bill Mehemmed Bege koup hev-y lgrla ardlarnca gnderdi. syn banun bgleri ve tuyn danun tgleri Mefrez dimekle mehr mahalle kaup giderken bu cnibden irsl olan dilverler irip berk-i tb-dr gibi t- bdrlarn syrup ve sinn- cn-sitnlarn ele alup m-vr her biri hura geldi. Ol r-i jiyn pl-i demnlar ceng-i peleng-hengle nl-i cenge girp niheng-vr ceveln urup hemndem meydn- dr grde ol ad-y kne-cyun serdr ve bed-girdr olan Dndr ardnca Kalender-i n-bekrun ser-i b-smnn kesp gy gibi meydn- krzrda gltn kldlar. eng-i pr-ft- memta dp yakalar yrtulup k old. (148b) Nazm Adem mlkine itdginde lgr Karvol- Kalender old Dndr

137

Salup elden bu fn tekye-gh kard tc terk itdi klh Dald t ve edde-i bar ya Eriyp akd syndi er Dbdr pyna uryn Iklar Yolnda oynadlar cmlesi ser Ser-i Dndr- ksth ve Kalender Dp p-y semende kodlar ser Didi trhini emr-zenler Aceb don sald Dndr Kalender Ol hdise yi v vk olcak vezr-i shib-i emr baht- frzla gelp Kapakdepe dimekle mezkr menzile eref-i nzle vusl buldu gibi n-gh berd gelp irdi. Havl-i glen-i pr-znet hr- mzhemet-i rahmet-i dmandan hl kald dey haber virdi. Vezr-i km-kra malm olcak sabr u rma mecli kalmayup isticlle hink-i avdete svr olup hemn-dem zikr olan Kapakdepe menzilinden tyir-i meymn-bl- ikbl-i hmyn-fli hev-y (149a) pr-saf-y ikr- diyr bilda sir olup dni gne katup bd- seher-hz gibi gitdi. Hayl-i seyl-hcmla drssaltana- Kostantiniyyeye vsl old. Heme ad-y devlet makhr ve evliy-y saltanat mesrr - bi-inyetil-Melikl-gafr - bd. Haber-i istil-yften-i kral- kiver-i Neme be-taht-gh- diyr- Engrs badez feth-i pdih- islm-penh ve tevecch-nmden-i sultn- zafer-krn sniyen ve feth-nmden-i n-diyr ve nasb-kerden-i Yno Drsin istl- muzaffer-den ber-ad- diyr f-hmis ve aer-i evvl sene-i hams ve selasn ve tisa-mie Sbk tahrr olunan ahvl-i musaddak zre sene dokuz yz otuz ikisinde hrd-i sye-gster ve cemd-i adl-perver dr-y heft-kiver - azze nasrh - hazretleri asker-i ad-ikrla varup hre-i rub- meskn py-taht- Bdun kral Lvo ile Mohc fezsnda ceng cidl ve harb u ktl idp Hakk sbhneh ve telnun inyetile ol kffr- dallet-yne glib olup kral- bed-fili helk idp taht-gh

138

(149b) ve mesken rmgh olan Bdun feth idp bend-i kemend-i itata boyun viren Erdelbn nmla itihr olan Yno kral nasb idp andan sonra pdih- shib-krn - bi-inyet-i Melikil-msten - ymn [] ikbl ve sadet icll ile diyr- Engrsdan sm-i semend-i sadet-mens birle avdet idp katat- merhil ile drs-saltana- Konstantiniyyeye gelp rm- pr-merm eyledikden sonra te cnibde Neme ve Alamn kiverlerine serdr sipeh-slr olan Ferdenndo- nekbet-hur nm bed-yn bir nice bin asker-i hezmet-eserle Peden gelp mezkr Erdelbndan Bdun alup zabt eyledi. Nazm Gel ey gayret libsn giyen er Hamiyyetden urn sen tc ber-ser Hamiyyet muktez-y hsrevdr Er olan mlk-i gayret-i hsrevdr Anunkim gayreti yok er deildr Hamiyyet itmeyen server deildr Olurkim adla dutd cihn (150a) Oknur t kymet dsitn Rivyet dsitnndan haberdr Bu resme eyledi ho-nakl- ahbr Ki n h- cihn Sultn Sleymn Diyr- Engrs kld tln Kral- Engrs Lvo- kebri Diyrndan srp darb v cebri Elinden ald mlk tc tahtn Datd hayl ml ve raht u bahtn Helk olup bu gayret birle Lvo Yirine gedi Erdelbn- Yno Mut olup gedi tahta Yno Kral- kiver-i Neme Ferendo ekp eh mlkinn lekerlerini Alamn ilinn ki erlerini Diyr- Engrs rhn dzdi

139

Bdn zre dp Yno srdi n ol dman- bed-fil ad-y nekbet-ml Bdun Ynodan alup zabt eyledin dergh- lem-penha arz idp malm olnacak hazret-i hilfet-destgh hemn-dem - l-nle makrnen bi-himyitillhi -252 gayret-i dn-i islm ve hamiyyet-i millet-i hayrl-enm - aleyhis-salavat ves-selm - dey ol b-dnlerin kal u kam ve def refi kasdna azm-i niyyet idp kendlerden mukaddem (150b) Rmili Beglerbegisi brhm Paa Rmili ve kap halknn nice bin svr piyde askerile Nazm zp etfl-i fethi biiinden Aup sancak- sadet iiinden Piyde-i zer-klehler nce n seyl dery derpince leker-i hayl ehin-ehden gp bir gn mukaddem Revn old vezr-i hayr-makdem akebince pdih- felek-taht ve ehinh- sadet-baht dokuz yz otuz bi evvlinn on biinde askir-i fursat-fercm ve mer-y peleng-intikm ve ayn- devlet-merm ile rsm- kahramn ve slb- cihn-bn zre gazv [] cihda niyyet idp azmet gsterdi. Nazm Seher-gehden idp niyyet-i gazya Svr old semend-i bd-pya Salup mlk-i cihna velvele-i ks Alemler perr bl ad tvus Zemni kaplad cey-i zrh-p Kam hen-klh nze-berd

252

Allahn himayesinde olan yakn olur.

140

(151a) Gubr- kudm- mevkib ve asr- hcm- mevkibden sahfe-i zemn zamn ve ehre-i vilyet-i shib-krn brndi. zz-i evket-i hsrevn ve tavk- azamet-i shib-krn birle ber-kenr zikr olan dokuz [menzilde] siph- nusret-penh ve asker-i zafer-destghla mahrsa- Edreneye varup birka gn ikmet zre oldukdan sonra kat- merhil ile sene-i mezbre Zil-kadesinn on altsnda Kala- Belgrda Belgrddan Mohc sahrsna varup sadetle nzl eyledi gibi Haber-i meden-i Erdelbn be-pdih- shib-krn ve istikbl-kerden-i ayn te cnibden itat halkasn gnda menk iden Erdelbn pdih- felek-medrdan baht ikbl-i istikbl itdi haberi varup ol dahi sitne-i sadet-yna istikble gelp ol gn dvn olup lylar ve safflar balanup nlerinde top arabalar ile yenier dilverleri tfengleri ile ve sa tarafda Anadol Begler (151b) begisi Behrm Paa Anadol askerile ve sol kolda Bosna Sanca Begi Hsrev Beg bk Rmili begleri yirl yirinde ve kollu kolnda durup andan sonra Erdelbn gelp cmle Blk aalar istikblle nine dp dvna getrdiler. Pdih- lem-penh hazretleri dahi altn taht zre karr idp mezkr Erdelbn hk-py- serr-i sadete yz urup duy devm- devlet-i shib-krn eyledikden sonra menziline varup akebince fhir hilatlar ve mcevher kllar ve bir nice zer-zn-i esb-i gzn ile on surre ake inm olunup bedr-i kadri kadre iridi. Nazm Emr-i mlk-i Erdel yan Yno tat halkas gna menk Gelbin ok cier-drile irdi Siph- zer-klh iine girdi Olup Yno hile merref Du-y devlet itdi kaldurup kef rp ho-iltift- pdih (152a) Salnd nine db-y h kup andan binp rahna yine Klvuz old slr- zemne

141

Ol gnn irtesi pdih- sadet-medr hazretleri - mtevekkilen alellhi - dey azim-i nusret-i alimin ki karn-i kaz v kader hem-nin-i253 feth zaferdr zp Bdn cnibine tevecch idp ikinci menzilde Tt nm kala mukbelesinde varup nzl idicek mezkr E[r]delbn Prm Betr dimekle marf begi bir hisrda dutup habs itmidi. zvornk Begi Bl Begi ve Alca Hisr begi cmle stinden siphlerle gnderilp mezkr Prm Betr[yi] habsden karup getrdiler. Andan drdnci menzilde Tna kenrnda rber nm- dier Tlna nm kalaya varup vusl buldu hnde Tna cnibinden donanma gemilerile Kapdn gelp env enlikler olup ol gn yine kffr- hk-sr cnibinden diller dahi gelp dman ahvli malm oldukdan sonra sene-i mezbre Zil-hiccesinn yirmi dokuzunda hudvendigr hazretleri efvc- askir-i islm ve emvc- ecnd- (152b) devletmerm ile zikr olan menzilde Bdn sahrsna nzl-i icll gsterdi. Nazm eh-i kiver-sitn memleket-bah ekp cey ve dp tabl ve srp rah nince saf- rstem-salbet Bdn tahtna irdi hem fet Nice taht- Bdn ehr-i muazzam Hisrna felek-ve sab muhkem Ser-kh- blend zre hisr Deri pld ve henden cidr Kenr- Tn[a]da n sedd-i pld Misl-i sedd-i Zl-karneyn bd Nehr-i bahr- Tna yzinden ol gn donanma gemileri dahi gelp her geminn reng-reng bayraklarndan Tna yzi lle-zra ve siph- nusret-penh ve askir-i zaferdestghun kesretinden ve hayme v hargh ve feresden sahrlar b- pr-hubba dnp dahi her tarafdan tabl u ks rad- nev-bahr gibi grleyp kala- mezbrede

253

Hemt-nin

142

mahsr olup duran kffr bunlarun velvelesinden muzdarib ve b-karr olup durdlar. Bdun mukbelesinde vk olan (153a) Pete nm ehr-i azmn mers gark-i lcce-i bahr-i hayrete dalup dururken bu fikr-i bikr-i makle yle slk eylediler ki bu ehriyr- felek-temkn ve km-kr- merrh-kn hazretlerinn bnyn- fursat mmehhed ve ess- nusreti meyyed olup taht- enniyyetde ser-fitne-i fesd pyml ve zll- himyetinde kffe-i rey muntazaml-ahvl olup durduklarndan gayr her diyrda ...(?)254 mcib-i istidmet-i nizm ve bis-i devm- intizm olcak emr-i matb ve knn- masn tedvn idp vilyetlerinde tavattun temekkn iden rey diml-evkt emn emn zre rzgr gerrler. Bunlar ile ceng neberde heng itmek dire-i akldandur. Fikr-i makl budur ki bend-i kemend-i itatlerine boyun virp istid-y emn idp ml menl ve ehl ylimz ile biz dahi him-y himyetlerinde rzgr gerevz dey ol tedbr zre istid-y emn ile mut olup zikr olan Petenn mifthn getrp teslm eylediler. Andan sonra Kala- Bdunda (153b) mahsr olup duran b-dnler ceng cidle mtesadd olup durd. Nazm erden dold kh det pte Grp ol hli ehl-i ehr-i Pete Drilp bir araya yd eer h Olanlar krdn hir end Mut olmakdur evl didiler tat bbn feth eylediler Zikr olan Pete zabt olunup kabza- teshre girdikden sonra nehr-i bahr-misl b- Tna zerinde vk olan donanma gemileri dahi gelp Pete nine lenger braup durdlar. Bad-ez-n kala- metn-dvr fl-hl merkez-vr- asker-i heybet-medrla karadan ve Tnadan hisr olunup hemn-dem tahrbine rad-asr sika-girdr toplar atulup alel-istikrr nevir-i255 ceng cidl ile harb ktl itigl, ceven-i hur- cydan tuyr vuhun h gidp ol hisr- felek-devvra duhl itmee kaz-y smn gibi nzil itbn olduklarndan
254 255

Nevid

143

(154a) Nazm Bdun ehrinde cem olan munid dp ceng cidle ki cidd Guzt- fizn-i mslimne Atup top u tfeng erbb- kne Olan dil-tene-i hn- kne-cya Kaup girdi hisra ehl-i kne Mukayyed olmayup top adya Koyuld her tarafdan ehr iine Ktl harbe z eylediler Ecel dervzesin bz eylediler kffr- dallet-yinn vifk ve mezd-i ittifk ziyde olup hisr iinde birbirinn ninde lmei hayt- ebed bilrlerdi. Meydn- hisrda tfeng pranko v zenberek ile zahm-nk itmeden bir dilver komadlar. hirl-emr d hisrnda skin olan Engrs- menhs tifesi asker-i nusret-esern keml-i mehbetinden ve mezd-i evketlerinden meydn- dr grde ser-gerdn ve mahll-i mehlikede hayrn olup durdlar. Bu cnibden dilvern-i ceng-sz zikr olan hisr her tarafdan (154b) muhsara ve ihta eyleyp her bir gznn kalb-i salbi gn gibi ren mnevver olup dururken inyet-i lh ve meiyyet-i Sbhn birle Mcr tifesi hals- cn mlhazasile istid-y emnla d hisrun kaplarn aup mut oldlar. Hemn-dem bu cnibden mihr-i sipihr-i iktidr brhm Paa-y nusret-ir Yenier Aas Mehemmed Paayla ve sir blk aalar ile ve kap halkile ve Anadol ve Rmili beglerile ve askerile her biri bir kapdan ehre duhl eyleyp sokaklarda vk olan meterisleri ykup yakup Neme ve Alamn tifesinden bulnan azgunlar sokaklarda tr-i kazya siper ve vcd- n-pklarn hka beraber eylediler. Beyt Alnd feth olup n ehr vro p her s-i hisra cey-i pr-c

144

Yan yenier dilverleri ten-blle fez-y hisrda ceveln idp dahi tfeng-i neberd-hengi her tarafa endz eylediler. Vroda bulnan ad-y (155a) Neme i hisra koyulup anlar dahi ierden guzt- mslimn zre ve kmt- muvahhidn zre tr tfengi ve ta kesg havle eylediler. Nazm Cidl cenge ikdm eylediler D sdan gayret-i nm eylediler Sipeh ser-bz iken ceng cedelde Gelp iridi256 ngeh bu mahalde Bdna Tnadan n bd- sar sar Felek-ten ve ejderh-peyker gemiler inden kala-efgen [] burc-endz Niheng-endm top- ejder-vz kup bin bin p her s-i hisra Koyuldlar neberd krzra Tfeg irp gzer-gh emekden Girv-i ceng-c ad felekden Bu cnibden paa-y kav-rey mer-y rezm-ryla miyn- himmete ikdm kemerin balayup ve ihtimm emrin kuanup varup bir azml-imtidd kilsy hasn idinp durdlar. Andan sonra i hisrun tahrbine mbderet ve hisr kapsn te-sznla ihrk itmesine mberet (155b) idp ninde vk olan mevzi-i garbe ve emkin-i acbesin yakup ykup dahi 257- - peymn inh v ilm itmekn hisra sika-br berk-girdr toplar havle olunup her kede ceng cidl vk olup nice kimesneler meydn- dr grde ecat atndan dp helk old. kibetl-emr nasr- rsm- zafer-nak gzlern savlet-i rezm-i mehbet-bahlar kulb- kffr- dallet-yine zdrb ve keml-i havf [] hayet virp hemn-dem kalanun Bn mh- mezkrun biinde istid-y
ridei Her nerede olsanz lm size yetiir velevki tahkim edilmi yksek kuleler iinde bulunmu olunuz. Nis, 4/78.
257 256

145

emnla kaladan tara kup gelp paa-y ren-zamrn dmen-i efatine dp emn taleb eyledi. Adya zafer nusret bulnsa afv merhamet krne-i kudret olduna binen istmn iden ahl-i kalaya emn virlp dahi akfl- hasnet ile mesdd olan kalanun mifthlar sene-i sitt[e] ve selasn ve tisa-mie Muharrreminn biinde (156a) teslm olunup kala- gerdn-hemtsna alm- islm- nusret-encm nasb olund. Nazm Srp yz topraa gebr-i Alamn Diledi aurup zinhr emn Olup dery-y afv lutf- pr-c ehinh- ad-gr hat-p Virp emn aup bb- sery kup ol tume-i t-i fidy Gnldiler tark-i taht- Be Satup cmle met-i mri hie Sleymn- ebl-feth-i cihn-gr Sunup savlet elini ntekim r Didiler g idp ehl-i tevrh Serrini kraln ald trh Haber-i maktl-den n-kffr- hsrn-yn ez-guzt- cihd-temkn Andan sonra emnla kaladan tara kan Neme ve Alamn ve sir kffr- dalletnvn kffr Kala- Pe cnibine gitmek zre iken asker-i nusret-eser ol feth-i fth mukbelesinde sdde-i gerdn-iktidrdan terakk taleb idp verilmedii ecilden ahl-i vro mteriz olmayup (156b) cell-i himmetlerin m-hvel-maksd olan Alamnlern ml menllerin nehb gret ve kendlerin kldan gerp helk kldlar. Haber-i kral- nasb-den-i Erdelbn be-taht- Bdn f-smin-i ehr-i Muharreml-harm sene-i sitt[e] ve selasn ve tisa-mie

146

Andan sonra t-i kej-nihd gibi kasd- hn- raiyyet iden dman zebn- t-i evliy-y siysetle ol httadan dr itmek in Erdelbn- pr-salbetn hadyk- ahvline sir merdan elyak ve erzn grlmein Bdne kral nasb olunup dahi ol ugl-i hasrde ana mun zahr olcak mikdr Engrs- menhsun beglerinden bir nice yarar begler koulup Bdunda alkonuld. Mezkr dahi sdde-i felek-medrdan ihsn olan aty-y vfire-i padiah ve niam- mteksire-i ehinah mukbelesinde huls- ubdiyyeti yerine getrmek in py- taht- serr-i lya gelp dest-bs- erf-i hazret-i pdih- cihnla (157a) mstesad oldukda teskn-i avsfl-emr-i lzml-izn itmek in iftith- kelm- hayr- ihtitm idp eyitdi ki ey zll- zallullh heme fitb- kudret destghun matli-i teyd-i Rabbnle tli ve merk-i tebd-i Sbhnle lmi ola. Pdih- heft-kiversin ki eiaa-i emr-i siysetin r-ansra heybet gsterr eer inyet-i lh ve himmet-i padiah bu bendenin zerine olursa bu diyrn hfz u hirseti sndur hemn rey tedbr-i skb budur ki bi-hasbel-makdr asker-i nusret-srla hareket rk- hamiyyete mecl-i sabr u skn komayup Alamn kralnn taht-gh ve mesken rmgh olan Kala- Pe ile sir klun fethine azm-i niyyet ve cezm-i himmet buyursun ki kahr- ad-y memleket ehemm ve dman- hund-kmdan intikm almak elzemdr. Nazm ehinh- cihn-gr cihn-bah (157b) Felek-baht u kamer-tc u kaz-rah Kral itdi yine Yno tahta rerdi izzet ikbl bahta Koyup Yno andan gedi hsrev Srp Pe mlkine rah- kaz-r Sultn- cihn-sitn mezkr kraldan bu asl- kelimt istim idicek hamiyyet-i cihndr ve gayret-i shib-krn zre varup merkez-i ad-y tnd-hy dire-i teshre koymak tedbrin grdkden sonra umr- riyset ve ahkm- siyset Bdunda Yno kral gidp min-bad yglik aya zre turan bgler ser-kelik dana aup el virmeyp tgler t-i tedmre hedef ve tr-i emre alef ve ehl yli py-ml ve ml menli telef olur dey emr eyledi.

147

Haber-i mnatf-shten-i hsrev-i kiver-sitn- inn- azmet-r be-savb- Alamn f-sn-i aer-i iftithl-m- Muharreml-harm sene-i sitt[e] ve selasn ve tisa-mie Nazm Sleymn- zamn sultn- gz (158a) Seltn-i cihnun ser-firz Bery- feth-i bb- taht- Neme Miynna kuand t nime B-tevakkuf Bdundan trh-i hazret-i rislet-menziletn dokuz yz otuz alt Muharreminn on ikisinde ehbz- blend-pervz- himmetin riyh- zafer-iftith ile Pec kasdna aup azmet gsterdi. Meryem Kilss dimekle mezkr mahalle varup nzl eyledi gibi mefth-i ebvb- nusret kef-i eyletinde muhkem ve mekld-i tegallb-i cihn kabza- iktidrna msellem olup asr- ftht- n-mtenh ve cebhe-i maksdunda tli v lmi oldun ol havlde burc u brs sdde-i sikendere beraber ve kelle-i gerdn-hemts felek-i atlasa hemser olan Kala- Veegrd ki Engrs- menhs krallarnun det-i dallet-karn ve yn-i hasretrehnlerinde Kurna dimekle marf tc- tebls-revclar kadml-eyymdan anda mahfz olunugelp nice vn u ezmndan mabid-i evsn olup durmd. Ahlsi istmn idp kala mifthn getrp pdih- shib-krna teslm eylediler. (158b) Nazm eh-i iklm-bah memleket-gr Cem dr-der cemd-tedbr Ki n etdi Bdn tahtn msehher Mut old ser--ser mlk kiver Kl- memleketde hsn- pld Ki dimilerdi adn Veegrd Belgrd idi andan bir nmne Nice karndi kim tc- Kurna Anun iinde mahfzidi ol tc

148

Alnd virdi kiver cizye bc Haber-i mefth-den-i Kala- Estergon bad-ez-Kala- Viegrd- keyvnnmn ve mtbaat-kerden-i ahl-i kala- mezkr f-trh-i mezbre Andan sonra hudvend-i cihn ve kutb- dire-i zamn hazretleri ryt- zafer-simt hkn birle iki gn bir menzilde rm itmeyp ikinci menzilde Kala- Estergona varup ki kffr- dallet-makrnun muteber husnndan olup rfat- br-y eyvn beraber-i burc- keyvn idi rm- pr-merm idp iine millet-i mesh ve yn-i s zre bir ruhbn- mmtz vard ki kffr- dallet-yn arasnda (159a) gyet ehl-i izz idi mezbr Kala- Veegrda mtbaat idp emn emnda olduun ve asker-i hidyet-i seyr-i cndl-lh zafer-fez olup mazmn- sadet-makrn
258

- ile mehn olup meymin-i feth zafer anlara bir mevhibe-i kebir

idn malm idinecek hemn-dem ibk-y mevid ve istibk-y meksd in itat idp dergh- madelet-penha gelp kalanun mifthn getrp teslm eyledi. Nazm ridi ol hisra sedd-i pld Ki Estergon dirlerdi ana ad Varidi anda bir ruhbn- mmtz Meshler iinde ehl-i izz tat hnn kld mheyy ridinde cey n sreyy Gelp ol hn kld ho-ziyfet Gep andan revn- dery-y fet Zikr olan kala zabt u rabt olundukdan sonra pdih- lem-penh hazretleri cenb- mfettihl-ebvba tevekkl idp savlet-i tm ve evket-i tamm ile zikr olan kala-i (159b) Estergondan sadetle dman- bed-fil cnibine azmet idp katat- merhil ile
258

Allahn o taifesi galip olacaktr

149

Haber-i mtbaat-kerden-i Kala- Kmrn ve Tt f-hmis-i aer-i Muharreml-harm sene-i sitt[e] ve selasn ve tisa-mie kinci menzilde mh- Muharremn on biinde Tt nm- dier Kappzn fezsna varup nzl idicek Tna cnibinden merkib-i zafer-ittisl dahi gelp aydi Neme ve Alamn- bed-emnda olan masn klndan Kala- Kmrn ki bir cezre-i asretl-meslikde abede-i asnma mabed secde-gh ve cem eksire kble-gh- ifh olup bnyn- meni kar- zemnden semke vsl ve burc- refi evc-i havdan smn- muzammene mkil idi iindeki b-dnler r-y tazarru ve tezellli hk- inkisra koyup sitne-i sadetden emn taleb eylediler. - iz kudretu al aduvku fecalil-afv krn lil-kudreti -259 mcibile cnlarna ve mllarna emn virilp kalalarnun mifthlar alnup zabt olund. Nazm (160a) ridi bir hisra henn-der Hasn sab gy hsn- Hayber Kirele kum ve tadan ana bnyd Uranlar Kmrn urmu ana ad tat bbn her sdan ad Akup ho b-mazarrat- seyl gedi Bu resme nice nice kala mefth Olup ehl-i fesd old matrh Civrnda Tt dimekle mezkr bir kala dahi mtbaat idp mifthn getrdi. Teslm olundukdan sonra ubr- guzt- nusret-karn ve mrr- mbrizn- rezmyn in Deirmen Kprlerinden Demr Kils sahrsna varup cibl pte v till muhayyem-i ch u cell ve asker-i dery-misl ile mlml olundukda ilerde karvol hidmetinde olan r-i kh- heyc v kulle-i veg Yahy Paaol Bl Beg Neme ve Alamn keferesinn husn- hasne ve kl- metnesinden Bkkol

259

Eer dmanna gcn yeterse kudretin kr gerei affet.

150

Hisr dimekle mezkr kala fezsnda Bkk Petr nm ile itihr olan meln- bdnle buluup hemn-dem hilat- ehmet-menzilet ve cibillet-i ecat- (160b) mertebetinde mezkr mecbl olan asr- merd ve netyic-i hner-mend zuhra getrp suyf- b-dr- ceven-gzrla ol asker-i gaddr tume-i t-i te-br ve nze-i ihb tr-i henn-mnkrla hk-sr idp kffr- hsrn-yn mbrizn- devlet dn ve mchidn- gaz-ynn savlet-i mehbet-bahlarna mtehammil olamayup Bkk Petr dn-i meln ol ahvl-i neberd-hengi mhade idicek meydn- dr grden kaup ve gzler ol kaup giden kfirlern nicelerin alef-i emr idp ve nicelerin dahi dutup kayd- der-zencr eylediler ve Bkk Hisr didikleri ehr-i azms-sevd te-sznla yakup andan sonra ele giren kfirleri dil in sitne-i sadete gnderdiler. Ol irsl olunan kfirlerden dman- bedahvln keyfiyyet-i ahvli istifsr olundukda krallar Bark nm kala fezsnda ikmet-i pr-hezmet zre durur dey cevb virdiler. Ol gnn irtesi glp Bkk ehri civrnda Rbce Suy (161a) dimekle mezkr suyun kpr[]sinden ubr olunup ol mahalde vzer- izm kpr zre durup askeri gerdiler varup zikr olan Rbce Suy kenrnda konuld. Bad-ez-n ilerde brhm Paadan vu gelp dman karbdr gfil olmasunlar dey cevb eyledi. Hudvendigr hazretleri gir ol gn zikr olan mahalden gp ki Kpri dimekle mezkr kprler ortasnda kond. Andan orta kpryi gep Avd Kalasnun sahrsnda nzl olund. Yarandas oturak olup asker halk kprler gemesinde hayl muzyaka ekdiler. Andan sadetle hudvendigr hazretleri gp Sndz Ovas dimekle mezkr ovada konld. Ol konakda Defterdr Ahmed eleb ile Siph olanlar aas arduradan zahre ile gelp ordu-y hmyna mlhak oldlar. Andan mh- Muharremn yirmi birinde Tna kenrnda Brk nm kala ki Batk Hisr dimekle mehr kala zre nzl olunup zikr olan kala isyn (161b) zre olup asker-i nusret-rehbern gzerghn mdfi toplar ile kat idp durd. Donanma gemileri Tna cnibinden gelp hle-vr kuadup durdklar gibi hayet-i emr-i guztdan ahl-i kalaya havf hirs mstevl olup hemn-dem istid-y emnla mtbaat idp kala mifthlarn teslm eylediler. Nazm Fthile idp kat- merhil Alamn mlki iere old dhil

151

Meer bir kala- sabl-meslik O ser-hadde olup kufl-i memlik Felekden idemezdi seyr iden fark Brk ad ve her top idi berk Dp kffrna hafv hirsn Delyib-i ho Alamnler emn Getrp itdiler mifth teslm Msehher old n ser-hadd-i iklm Gp dstrla dr-y kiver Azmet itdi taht- Be leker Andan sonra Aynr nm- dier Venek ile mezkr mahalle varlup konaa (162a) varnca ziyde kprler ve bataklar olup mrrlarnda asker halk nihyet derece meakkat ekdiler. Andan mh- Muharremn yirmi drdnci gn[i] Kala- Pe zre nzl olunup pdih- lem-penh hazretleri asker-i dery-nevl ile Tna kenrnda ve brhm Paa Rmili askerile kalaya karu blar arasnda srt zre kond. Ol gn arduradan donanma gemileri dahi gelp ordu-y hmyna dhil oldlar. Nazm Rivyet mlkinn shib-i livs Haber iklminn kiver-gs Dizp drr-i man derc-i nazma Bu resme dikdi sancak burc- nazma Ki slr- kadr-savlet [] kaz-gr eh-i devlet-penh nusret-yn ekp asker srp rah- tekver ridi taht- Pee hem ejder Grndi karudan bir ehr-i azam Hasn sab n kh- muazzam Dndan srla mahsr her s i kffr- bed-reyile meml (162b) Kral- taht-gh- Pe Ferndo

152

Dahi irimedin dery-y pr-c Alup ehlini ehrile yera Salup elden gtrmdi aya Hezmet-h yannca bir nice bin dp aks-y kiver azmin ol seg Penh-gh olman ba u cna ridi Lane adlu bir hisra Koyup an kaup dahi raa Ol iklme ki dirlerdi Bra Erp ahznn dahi braup rba nice kh- saht aup Nihn old u resme kim nin Belrmeyp bulanmad mekn Talebde an cey-i b-tebh Gezp her ehri kend cy-gh Andan sonra pdih- dn-penh hazretleri vzer-y sadet-destghla atlanup kalanun etrf u eknfn seyr idp tahrb-i hisra ve tedmr-i kffr- bed-file ummen Rmili ve Anadol ve kap halk toplar kurup muhsara eylesnler dey emr eyledi. Ol emr zre donanma gemilerinde olan rad-dem ve sika-vz- tefem toplar kup su srlarile (163a) hisra iledp hemn-dem vro azmlitidddan ihrk idp zikr olan toplar yir yir muhsara-i hisra kurup kble cnibinden kap halkile ve Rmili askerile brhm Paa ve bir koldan Yenier Aas Mehemmed Aa ummen yenier dilverlerile ve Anadol serdrlarile tahrb-i hisra mberet ve tedmr-i kffra mbderet eylediler ve iml tarafndan Yahy Paaol Bl Beg yannda olan askerile karvol hidmetinde konuld. Bir nice gn zikr olan hisr taraf taraf top- hisr-kbla dp endn nef eilenmedi ecilden fikr-i bikr-i makle yle slk olund ki ol hisr- metn-karrn sen-gn dvrlar klngler ile kesilp ykla ol tedbr zre yir yir dilvern- kala-iken ve mbrizn- kulle-efgen hemn-dem emr-i vcibl-izn- padiah zre Ferhd-vr klngler ile hisrn dvrlarn kesmee baladlar. erden kffr- hsrn-yn dahi (163b) dvr diblerin yirle beraber yir yir delp toplar ve darbazenler kurup ve

153

yukarudan neftler atup top ve neftle nice gzler helk eylediler. Neftn defi in hisr dvrlarna aalar dayayup zerlerin hm gnlerle kaplayup meteris itdikden sonra hisr dvrlarn dibinden kesdiler. Bad-ez-n kesilen dvrlar top- hisr-kpla dldi gibi hka beraber yklup murd zre gedkler auldukdan sonra yir yir yryi olup ierden ol ad-y hsrn-yn ve kffr- hzln-temkn gerei gibi ur ve kerr ferrle muhkem sava idp bu cnibden gzler krzrla nice kfirleri ykup sery- lem-r-y gazda glen-i fethi tem itmek in revzenler adlar ve hev-y bahr- fethle gzlern balar yre yre ve vcdlar ve bedenleri pre pre old. Beyt (164a) Yirin ol nr ehlinn od eyledi Ddmn- kfri pr-dd eyledi Nice dilvern- neberd zdan ki cihd iini baa ve gaz ceyini yaz ve k savaa iledp dim hev-y gazda pervz urup tz-hz ehbzlar gibi diyr- kfr-i bedmlde t hancer ile sedd-i iskender olup durdulard. hirl-emr tli-i mter burc- himmetden dr olman ol gn mezkr kalanun fethi myesser olmyacak dvn olup Yahy Paaol Bl Beg ki ks- gazsnun vz g- smna ve eke-i cihna dolmd cihdla lemde alem olup Rstem-i destn gibi dsitn dillerde mezkr mehr olmd sefne-i azmeti bdbn- himmetle znet idp dery-y gazya salup lcce-i bahr- harbe dalup dm- sedef-i hatardan gevher-i eref-bah- zaferi almd nl-ceng iinde pl-hengdi ve kh-sr- krzrda peleng-i tz-eng idi dr gri dzen bahr- harbn iinde niheng-vr yzen (164b) ebr-c ve bebr-hur r-gr gzlern pr-i p-kademi idi Beyt Nire gnderse giderdi nze-vr Kalb-i ad iderdi tr mr dvna davet olunup kala fethi hussnda mvere olundukda dest-i himmetle kemn- ikdm kurmak ve dn dmanlarna hsm- islm urup almak gerek ve er- pr-fr- er-i mbn pdih- cihd-ynn ikdm yaile yanup dem-i

154

himmetlerile kandl-i kfr synp Engrsa ve Alamn diyrlarnda em-i dn-i metn uyarlmak gerek ki diyr- kffr- bed-encmda bzr- krzr kurup meydn- gazda ser-i b-smn- ad-y bed-reye evgn- emr-i dr gri urmak sultn- seltn-i zamna dvn- mihan- kassamnede konulmdur hemn himmet biline gayret kuaun kuanup bu hisr- metn-bnyda rmek gerek dey cevb virdi gzlern yzinden bu vechle dest-ml-i istimletle ihmlleri sretin silicek nevbet-i islm- (165a) nusret-encm kalanun iine almaa ikdm- tm ve ihtimm- tamm idp bir nice gn dahi zikr olan kalanun tahrbine mberet ve iindeki kfirlern tedmrine mbderet idp dne dne ura ve gerei gibi sava idp feth olmaa az kalmken kaz- rzya muhlif gelp hemn-dem muhsara- hisrdan fergat olunup seylb- gretle etrf u eknfnda vk olan dr yklup nihl-i gl gibi nznn nigrlarun kenrnda hr- ayr ayrup kffr- bed-reyn ml menli ve ehl yli yamaya gidp ol n-bekrlarun niss ve etfli esr-i dest-beste oldundan gayr aknc begleri drt bi gnlk yolda skender Kprsi dimekle mezkr kprye dein diyr- kffr- bed-girdr urmaa akna varup mevc-i pr-b- t-i m-girdr dn dmanlarnun bandan aup ol bed-klern gzlerine ren-i nehr eb-i tr eylediler dahi hev-y gazda per bl-i feth ikbl aup bulduklar kfirleri emr-i b-rengle ikr idp (165b) bild- emsrn nr- krzrla ve bd- zafer-i ictihdla yakup ykdlar. Nazm Harb itdiler ol mamr mlki Havdis fetinden dr mlki u resme ykdlar dir mugn Ki irerdi arha nksun fign Srp n bd her s rah- serke Diyr- mrike urdlar te Zen merdi olup cmle hasret Ser--p kiver old nehb gret Ne dir rv ehinh- hat-p n itdi det da ihn-i menf Ykup brlarn Pe Kalasnun

155

Harb itdi evin eshb- knn Didi trhini b-zahmet sn Mverrihler harb-i Alamn Haber-i avdet-nmden-i ah- Sleymn-ch be-serr-i madelet-penh- sadet-destgh ez-Kala- Be f-slis-i aer-i Safer sene sitt[e] ve selasn ve tisa-mie n kffr- dallet-ynn havza-i hkmet-i btlalarnda olan havme-i memleketi zileye ol vechle asker-i zafer-simt-i islm duhl idp ol (166a) diyr- vcibddimrda tekddm-i sinn uhr ve maz-i asr u duhr ile tevbi-i ryet-i iblse merbi ve kati-i behme-i det-i nufsun kfir-i hasse meri ol gelen ne denl meydin emsr ve kl v bik varise zavhsi ve cibl tilli ve ecr v enhr klliyen havfir-i huyl- asker-i vusl ile py-ml olup bil-cmle diyr- Alamn- hasret-nin- dallet-fen kahr- mlk-i cebbra mazhar vk olup harb olcak hev-y gazda pervz uran ehbzn- ad-ikr ve dilrn- r-itihr yivlarn zleyp ikr sahrlarn koyup ordu-y hmyna gelp vusl buldlar. Zikr olan Pe Kalas on dokuz gn top- hisr-kpla dlp ve dvr- metn-bnyd klnglerle kesilp alnmas myesser olmyacak ihzr olan meterisler yklup ve vronun dr u kusr yklup andan sonra pdih- islm asker-i nusret-encmla sene-i mezbre Saferinn on nde ksm gni kalkup Bdn cnibine azmet gsterdi. (166b) Beyt Gep dil-germ-i eyn tb pi Gp saldlar elden ehr-i Pei Ol gn ziyde k olup karlar ve yamurlar yaup asker-i zafer-peyker nihyet derece zahmet ekdiler. Brk kalasn gep varup Uvr Kalas ninde konulup sbk zikr olan kprler gemede asker halk muzyaka ekmemek in bir gn rm olunup sndan ikinci menzilde Rbe Suyn gep Kala- Krdna konuld. Anda dahi ardurdada olan asker halk gelp cem olmak in bir gn rm olund. Andan Deirmen Kprlerinden mrra mecl olmayup gli bandan dolaup konld. Ol

156

gn lyda blk halk az olman pdih- lem-penh hazretlerinn fermn- erflerile vuba ve Kapclar kethds ilerye gnderilp bulduklar blk halkn getrp kapclar odasna koydlar ve blk kethdlarn Bdne gnderdiler. Anlar dahi anda bulduklarn dutup getrdiler. (167a) Her-bz hev-y bz-y padiah koyup klbe-i rstyi ihtiyr idp gidenn mihleb-i ikr ve perr mnkr t-i cef ve mkrz- belyla kat olunmak gerek dey emr olund idi. Ele girenler mazeret yenine ve merhamet eteine yapuup ehinah- dery-dil hazretler
261 260

- ][

-yetin okuyup tevbe v istifr ve tazarru v iftikr gsterdiler. Pdih- dil - - mefhm- sadet-mersm muktezsnca bir rahmet ekp gnhlarn afv buyurd. Andan sonra Tta ve Ttdan Kala- Ttya ve Ttdan Estergon sahrsna ve Estergon sahrsndan mh- Safern yirmi birinde Bdn sahrsnda Meryem Kilssnun yanna nzl idp ol gn Erdelbn md-i icbet-i davet ile makm- inbete varup akdm- itizr istifr zerine durmaa bende-vr kemer-i itati miyn- cna kuanup pdih- rub- mesknun istikbline gelp sm-i rah- cihn-bahna yz srdkden sonra yanaup ahv[]l-i memleket (167b) ve mhimmt- vilyet husslarnda pdih- gerdn-iktidrla sylep dahi hddm- hsrev behrm-gulm silkinde intizm bulup evmir-i hye cn dilden mut olup dergh- hizmetde kul olup hilat- fhir ve efser-i ndir ile riyet olunup bedr-i kadri kadre irip durd. Nazm Srp ikblle rah- sab-rev Bdn ehrine irdi yine hsrev Kral- Engrs Yno- pr-dil Gelp n baht karu nice menzil Sm-i rah- cihn-baha koyup ser Giyp hilat serine kond efser Andan sonra pye-i himyet-i sultn- hm-himmet hmyn-taletde istirhat bulup devm- eyym- devlet-i pdih- hilfet-penha megl olup Bdnde karr
260 261

Kim affedip slah ederse onun mkfatda Allaha aittir, r, 42/40. Tevbe eden kimse iin gaffarm, Th, 20/82.

157

eyledi. Pdih- fitb-cenb nvvb- km-yb ve hddm- siydet-iybile bir gn ikmet zre olup yarandas tehr-i htr in Kral Kors dimekle mezkr korda ddeleri khl-i lh birle srmelenmi (168a) ve nsiyeleri gurre-i subh-gh gibi vesmelenmi ve ribka- elemden rakabeleri zd ve d- derd gammdan friglekbd hlar ikrna varup andan Bdn ile Pete mbeyninde ihzr olan cisr-i kaviyyl-bnyddan asker-i nusret-eserle gzer idp zikr olan Pete sahrsna konup irtesi dvn olup hudvendigr- sadet-medr hazretlerinn pertev-i inyetile subh- sadet gn gibi ayn ve ukde-i ikblde ve nedviye-i icllde gurre-i kadri bedre iren Erdelbn dvna gelp dest-bs- erf-i pdih- shib-krnla mstesad olup drt res esb-i gzn-i zerrn-zn ve mzehheb hilat emr inm olunup vuba vularla gndergitdi. Andan sonra asker-i nusret-esere nzuldan kifyet mikdr arpa ve un tevz olunup ve sir mhimmtlar grilp tamm olcak ikinci menzilde Demn nm menzile varlup ol gn Kk Belgrd dimekle mezkr kalanun begleri gelp Bdn begleri krallar (168b) giye geldikleri Krna nm tc- tebls-revc getrp teslm idp el pdiler. Pdih- lem-penh hazretleri ol tc vubaile Erdele gnderdi Andan sadetle gp giderken det-i kadme-i Osmn ve knnnme-i hkn zre sefer-i zafer-eserden avdet idicek Anadol beglerbegisi askerile nince giderdi ol gn Rmili beglerbegisi vezr olan brhm Paa Rmili ile iler ve Anadol arduca yrmee emr olund. Zikr olan menzilden altnc menzilde Petervrdn ninde b- Tna kprden gep kondlar. Ol262 gnn irtesi Rmili askeri yoklanup iczet virdiler. Andan nci menzilde Belgrd nndeki b- Savaya ihzr olup duran kprden mrr ubr olunup mh- Rebl-evveln dokuzunda Kala- Belgrd ninde konulup irtesi gir dvn olup cmle Rmili ve Anadol begleri yollu yolnca kaftn giyp el pdklerinden sonra iczet virildi ve sbk azl olan ngrba (169a) c263Aaya gir aal mukarrer olup nice blk halkna terakkler ve mansblar olup gurre-i kadrleri bedre iridi. Andan sonra pdih- dr-mehbet ve ehinh- cemd-salbet - azze nasrh - hazretleri zikr olan Kala- Belgrddan zuhal-i l-mahall evc-i erefe ve bir cey-i shib-i tecrs burc- rfatda vulc etdii hnde gp nev-tahrr olan on bi menzilde hev-y lgrla mh- Rebl-hirn yirmi altsnda Edreneye ve Edreneden Cemziyel262 263

On Sc

158

evveln onunda drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyeye varup nzl eyledi. eref-i nzl- sadet-melzmlarndan cnd du-y bek-y saltanatla ehr vilyet dolup durd. Nazm Koyup an gp slr- kiver ridi tahta mansr u muzaffer Sery- madeletde idp rm Du-y devlet itdi hss krem Haber-i hatene-kerden-i pdih- shib-krn- ahzdegn- kmrn Sultn Mustafa (169b) ve Sultn Mehemmed ve Sultn Selm-r f-evil-i Zil-kade sene sitt[e] ve selasn ve tisa-mie n pdih- memleket-gnun nusret-i rikbdr- mevkibi ve zafer-i inn-gr-i merkibi matli-i fazl- rabbnden tul idp cem-i mrdt husl- maksduna vusl- mukrin ve ebvv- fth mefth olundukdan sonra hasene-i sr- mevfrssrr- hazret-i seyyid-i kint - aleyhis-saltl-muv[]salt - hazretlerinn snneti hasenesinden olup bu snnetn edsna kym gstermek vcib-i b[i]l-farz olup mster-i mesbt- fahme ve mstevcib-i mecr- azme olman hazret-i pdih felek-taht ehzdegn- sadet-baht Sultn Mustafa ve Sultn Mehemmed ve Sultn Selm[i] snnet itmek in sene dokuz yz otuz alt Zil-kadesinn onunda evkt- erfe ve st- mnfde ol hussun etemmisine mberet-i tm ve hsn-i ikdm gsterp ol cemn ireti zemn-i rezmine mtehir ve ol hatene bereti hat v hutana mnteir (170a) olup At Meydnnda yirmi gn mikdr cemiyyetler ve l-ziyfetler olup itmm buld. Andan sonra Haber-i tevecch-nmden-i shib-krn- devrn b-askir-i dery-misl becnib-i diyr- Alamn bi-inyet-i Melikil-msten f-ehr-i evvl sene smin ve selasn ve tisa-mie ez-drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyye hamiyet-i anil-beliyye -

159

Pdih- shib-i ictihdun ihrz- mesbt- gazv- cihd-yn hidyet-i mutdlar olman - cihden f-seblillhi-264 hussnda mastr u mezkr olan yt- sadetsimt- lh muktezsnca cy- muht-hur- ummn-nin ve cnd- derymevc kulzum-cn- memlik-sitnla kffr- liyma gaz itmee niyyet idp tavif-i mrikn ve frka- dallet-ynden vilyet-i spnya kral Krlo nm lan-i b-dn ki memleketi azam- bild- erbb- hzln olup millet-i meshda zam- n ile ndirl-akrn olman cumhr- kffr- sakar-medra hkim sr (170b) olup det-i dallet-karn ve yn-i hasret-rehnlerinde Kurna dimekle marf tc- teblsrevcla shib-krnluk davsn eylemein. Kral- merkm tekallub cihetinden asl kendsnn vilyetinden kalkup Alamn memleketine gelp tc- mezbr Alamn beglerine mahss olman ol tca mlik olup bir nice yldan ber anda cemiyyetler ve ittifklar eyleyp ehl-i islm zerlerine yryp zaf- dn-i kavme, kasd say eylemein. Nazm Ehl-i kfr idp ser--ser ittifk Grdler islmn nice yerak idecek h an old revn Savt- ksile hemn dold cihn Muktez-y gayret hamiyyet-i cihnbn zre anun niyyetine leker-i dery-misl ve dilrn- b-ktl ile gaz-y sadet-fezya sene-i semn ve selasn ve tisa-mie evvlinn onunda ki cihn aryi-i glzrdan nm-dr- b- cinn ve bast- bist gabr reyhn-i ran v zevhr-i garryla hadka-i (171a) hadr-i smna dnp ve ferr- sab-saht zemni reng--reng ferler ile tezyn ve sabb- sun-emen cihn elvn- ezhrla rengn itmidi Beyt Yirn lleyle olmd yzi hn Gzi yan cy itmidi glgn

264

Allah yolunda cihad ederek.

160

mahrsa- Konstanniyyeden azm-i diyr- Alamn idp izz ikbl ve ferr icll[l]e ryt- hmyn mh- mezbrun yirmisinde mahrsa- Sofya sahrsna varup nzl eyledii gibi hazret-i pdih- cem-brghun st-i azm-i sadet-destghlar zuhr ve nr- lem-efrz gibi ren mehr olcak kulb- maklb- kfr-istnslarna ki mareke-i sz-b eytn-i vesvsdan galebe-i havf [ve] istl-y hirsdan leker-i islm- zafer-nasb ve sunuf- ehl-i mn- nusret-tertb ki zmre-i erbb- znnr h zre kaz-y smn ve bel-y ngihn grnrdi tark-i mekr le slk idp tehiyye-i esbb- mudryla (171b) seyl-i revn sedd ve kaz-y nzili men redd itmekn kral- merkmun Neme ve eh vilyetlerinn mstakil kral ve diyr- Alamnda kendnn kim-makm olan mezkr karnda Ferendo tarafndan brgh- cihn-penha ve dergh- nusret-destgha ilisi gelp Bosna cniblerine kup memlik-i mahmiyyeye dhil oldukda vu gnderilp mahrsa- Nide gelp atebe-i lem-penha mlk olmak emr olundukdan sonra ol cnibe azmet olunup ehrky nm kasaba civrna nzl olundukda fez-y vas-i lem mzhemi cy- encm-mra mtehammil olamayup kesret-i siph u lekerden nevh-i kiver sfat- rz- maher balayup musdeme-i merkib mevden yollarda nice ahml eskl mtel olup tark sebl vsi-i sne-i mr gibi mazk teng olman her yerde gavglar ve muhkem dler olup sahr v cibl ve vd v till leker-i dery-mislle mlml idi binen il haz fitb- cihn-tb- (172a) vezret saff-derr-i hurd-i lmin-nr- burc- sadret ve dd-gster-i nzm- menzm- ikbl km-rn, ryet-i mertib-i hamet azamet-i gt-sitn brhm Paa-y saffrya pdih- sleymn-serrn emr-i lzmt-tevfkile cmle ahvl-i siph leker ve kffe-i umr- mhimmt- azm-i sefer rey-i sevb- fermnlarna tefvz olunman. Mahall-i mezkrdan izle-i mzheme-i ehl-i cihd in bir menzil iler ge. Frak- hddm- pervn-intizmdan svr pyde elli binden ziyde askerle gp akabince hazret-i pdih- lem-penh vzer- saf-insfdan Vezr-i sn Ays Paa ve Vezr-i slis Ksm Paa bk erkn- devlet ve ayn- saltanat ile azmet idp mahrsa- Ne gelp sadetle nzl eyledikleri esnda te cnibden mezkr ililer gelp mahrsa- Nde bir mahall-i ref ve cy-i mende ikmet itdrilp rz u leyli mrr u ubr iden leker-i encm-misli ve tavr- shib-krn tem eyledi. (172b) Yedi sekiz gn mikdr anda durup Rmili beglerine ilerye iczet buyurulmd dilvern-i rezm-i ktl ve rn- hengme-i cidl seyl-misl al-

161

vechl-ittisl mrr itmekle hmn ve cibl till hy u hy- ricl ve musdeme-i silh ceven ve sad-y kl kl mlml oldun gricek Beyt Hb- gafletde huzr iden liym Gzlerine olup uyhular harm otk- gerdn-ntk ve ser-perde-i devlet-visk kasaba-i Nden ber bir sahr-y firdevs-hemtya nzl eyledikde ililer eref-i takbl-i atebe-i ademl-adl ile mstesad olmak in devlet sadet ve vusl- murd ve mniyyet ile anda niyyeti ikmet olunup resm-i kadm-i sitn- zafer-nedm muktezsnca nuk u tasvrt ile mlevven musanna esnf ryi tertb ile mzeyyen murassa dvn-hne haymeleri ve zerlerine bl-ser [] hev-hemser db syebnlar kurlup ve sahn- zemne latf-i munakka (173a) zerrn-natlar ve harr dbdan mzehheb ve musanna garb kleler denp ol bezm-gh- ferruh-bahda s-be-s zerrn-klh zerrn-kemer ve zerrn-t zerrn-hancer ve taraf taraf musaykal silh ve musanna tr ve mkellef libs ve murassa siper ile kullar ve hizmetkrlar yemn yesr hddm- atebe-i lem-medra grh grh olup durmd ve yenier drlar kurlup hle-i mdevver cirm-i kameri ihta eder gibi makarr- h- fitb-kadrn havlsine smn-vsat havller ekp gy hisr- hasn ve kala- metn zhir hveyd olmd ol dire-i fitb-tedvrn ortasnda ser-perde-i Sleymn eklp dernnda gerdn-ntk gn--gn otaklar kurlup ki nazrlerini dde-i ben dem deil belk[i] em-i cihn-bn-i lem grmemidi. Beyt Ljiverd rengle grse iin Hsnine hayrn olur nakk- n (173b) Ol latf otaklarun birisi ki dvn-hne-i ehriyr- afkd sahn- bihit-yn ve dire-i behcet-karninde ehinah- izz temkn in bir taht- zerrn ve soffa-i ahnn tertb tezyn olunmd. Nazm

162

Taht- l mesned-i zllullh eh-nin cy-gh- pdih Ol ehn fermnna mahkm ola T ebed bu leker cnd siph Ol taht- hmyn-baht zre hsrevn silhlar ve padiahne emrler ve emrne nacklar ve tler ve sultn siperler ve gt-sitn trler ve kemnlar ve dbyla dikilmi terkeler hzr u prste olup dahi seltn-i sadet-ynden ab an-cedd mevrs olan l-kadr kymet laaller ve yktlar ve zebercedler ve przeler ile bezenmidi Beyt Her biri bir cevher-i l-nisb Grmedi Dryla Afrsyb (174a) ve merkm otak- eh-makmun nine hne bir l-hayme kuruld ki kubbei bls evce beraber ve stn- hmyn semyla hemser ve tnblarnun mhi metn, gv- zemne hancer vk olmd. Mezkr hayme-i ferruh-nizmla otak- felek-bm aralarna hsrevn rdaklar ki nuk- zbyla mmtz- afkd kurulup ve hym- mezbrun taradan cnibine harrat- fitba hyil olman iki syebn-i l-mikdr ki amdlar havya dhil ve kngre-i brs cevv-i semya vsl idi dutulup tertb olund. Nazm Syebnlar rfat- vlyla Hemser olmdur havya cyla Ol mukatta emselerle yzleri Nak olunm atlas kemhyla Zikr olan syebnlardan te evc-i yn semtinden yemn yesrda iki tarafdan serperdeler eklp nihyet buldu yirde vzer- l-mikdr in dvn-hne-i keyvnnin ve bir hayme-i bzrg-vr- (174b) l-n dahi dutuld ki dern nak- gn-gnla musanna ve c-be-c haznelerinde cihn-bn manzaralar mukatta ol dvnhne nine dahi kezlik iki syebn- ref-n dutulup makarr- ehinah- ry-i

163

zemn bu vechle tertb tezyn olundukdan sonra sene-i semn ve selasn ve tisamie Zil-kadesinn dokuzunc gni zikr olan Sirem sahrsnda dvn- hmyn olup cmle cnd- cihn-sitn lem-gr ve siph- dman-ikr memleket-teshr bil-cmle sagr kebr grh grh dvn- l-na gelp hzr olup durdlar. Andan sonra hazret-i hudvendigr- ry-i zemn - azze nasrh - hayme-i sadetkarnleri ninde syebn- l-n tahtnda det-i mukarrere-i cihn-bn zre Kap aalarile sir aalar anlardan aaa Sa ve Sol blk aalarile Blk halk ve Yenier ve Yayabalar ve Solaklar, Yenier havlsine varnca tarafeynden servs v mevzn-kmet sadet-almet (175a) doru brkl ve altn skfl dilverler ve balar otalu mbrizler bu slb- mergb zre tavr- dvn-hne mkemmel ve bu evket salbetle tertb cemiyyet-i hsrevn muhassal olundukdan sonra mezkrn iller dvn- felek-eyvna gelp dergh- seltnpenh [] pdih- iskender-brgha olan pkeleri ekp kendler dahi dvnhne-i hmynda krsler zre oturup cenb- hilfet-menzilet sadet-menkbetn pye-i serr-i devlet-nazrlerine krallar cnibinden arz- ihls ubdiyyet ile murdlarn vzer-y devlet-merma alet-tafsl ilm eylediler. Anlar dahi kelm- derd-brlarndan n- l-mikdrlarna sez-vr olan vech zre cevblarn virdiler. Bad-ez-n hazret-i hudvendigr- sadet-serr devlet ile dvn-hne-i firdevsnazrlerine kup dvn eyledi. Nazm Gsterp bu evket eyvnn Eyledi ililere dvnn (175b) Heybet-i islm dnin evketi Ehl-i kfrn ald muhkem cnn Vzer-y aristo-tedbrler ile ililer huzr- lmin-nr- pdih- mevfrlhubra girp arz- ubdiyyet ile murdlarn takrr idp kdklarndan sonra menzillerine gnderilp asker-i manzr- hancer-gzr dahi haymel haymesine varup rm eylediler. Zikr olan ililern emri tamm olcak ol mahalden g emr olunup Belgrd tarafna azmet olundukda Dubrovnk beglerinden ulak gelp firengistn krallarndan Frne diyrnun padiah olan Ferenceko ki hsrev-i tahtnin shib-i memleket kral- mlik-i serr z-evket olup hazin-i mevfr u n-

164

mahsr ile mehr, kesret-i asker-i mesh-mefhir nasr-mesir ile marf u mehrdur havme-i hirsetinde olan bild u bik nihyet ve dire-i zabtnda mazbt olan memlik kl gyeti olmayup nice iklmlere mlik olmdur. Hazret-i hudvendigr- bahr berr ve pdih- adlet-gstern sitn- hilfet-makarr (176a) ve atebe-i sadet-rehberleri cnibine ilileri gelp vsl oldu haberlerin inb eylemiler binen il-haz ol ililer dahi dergh- sadet-penh turbna yz srmek in vular irsl olunup devlet ikbl ile savb- amla azmet eylediler. Katat- merhil birle mh- Zil-kadenn yirminci gni t- devlet-fr- nusretmunzam ile Kala- Belgrd- fth-bda vsl olup ol gnde vk olan nehr-i kibr ve cy-i b-karr Sava dimekle mezkr su zerine mrr- guzt- zafer-makarr in bir muteber maber bin olunmd ki Nazm Cisr-i l gy dvr- kadm Vsi v muhkem srt- mstakm Eyleyp ketler zre stvr Sanat- stdla vaz- azm mukaddem brhm Paa-y azm-n vel-kadr ve dstr- kmrn- nfizl-emr klliyen Rmilinn asker-i r-azm peleng-hcm ve dilvern- bebr-rezm ve r(176b) rsmla maber-i mezbrdan b- ireme nazre olan cezre-i Sireme ubr itdiler. Akeblerince pdih- kayser-gulm u fafr-hadem ehriyr- hkn-bende v kesr-haem bk vzer- lem-r v saf-iyem ve kber-y l-mikdr u mbrek-kadem birle ve sir erkn- devlet ayn- saltanat ve zmre-i askir-i gaz-zamr cihd-fud ile mrr eylediler. Zebn- hl-i zemn-i Siremden bu sz mesm idi ki Nazm Merhab ho geldn ey h- kerem Makdmuna muntazr hk- Sirem Hamdlillh tlimde varm Atunun ayana yzler srem

165

anlarun ardnca hkn- eyvn- kala- dn ve kmrn- evket-i alm ve irk-g[]tn olan Anadol eh-bzlar ki hn-i vegda r-i gazab hengm- heycda hizber-i gayr- malbdur beglerbegilerile ubr eylediler. Ol esnda mesfr265 Efrene ilisi gelp ordu-y hmyna mlhak olup resm-i (177a) mahd zre mukaddem paa-y mahmdl-hsl ve makbll-fil ile mlkt idp haberleri ve fikr-i nihdlar malm oldukdan sonra dvn- hmyn olmak emr olunup Rmili ve Anadol begleri bu sefer-i mbrek-ibtidya ve fth-intihya geldiklerinde det-i kadm-i padiah muktezsnca hazret-i hilfet-penhun enmil-i mil-i dery-mkilleri takbli ile mstefd olmlard anlar gelp el pmek buyuruld ve sbk gelen Ferendo ilisine dahi cevb virilp ol dahi dergh- lem-penha gelmek in iczet virildi. Ana binen mh- Zil-hiccenn nci gninde vech-i mastr ve slb- mezbr zre tertb-i hym ve tezyn-i asker-i zafer-encm itdirilp ol gn iki cenh olup yenierler havlsinden nihyet buldu mahalle varnca kat ber-kat durup safflar balanup gy bir b vey glistn olup ser-tz nzeler ve py ten-fen hn-rz gnderlerden (177b) neyistna dndi. Bu tarkle rste olan iki saffun aras meydn- vsi olup anlarun nine tekrr zikr olan yenier drlarndan tfeng-dest-i dmanikest r-heybet-i bebr-savlet yenier dilverleri iki kat dzilp anlar nihyet buldu mahalden yesr yemnde arabalar ile yzden ziyde top- rad-yn ki velvele-i cn-blarndan mrg-i hev ikeste-hl olup per blin dkdiler. Nazm Darbazenler nara klsa rad-vr demn akln eyler tr mr Az aup od saarlar gy Her biri bir ejder-i te-err Vzer- memleket-rnun kendlere mahss kullar tz-inn bd-seyr atlara svr olup ellerinde ef-girdr- ad-ikr nzeler ve nine-i almet-i ecat olan zb sorguclar ve billerinde l-bah kemerler ve hancerler mstakil lylar ve safflar balayup durdlar ve sa kolda Anadol askeri ki (178a) ekser bild memlik

265

Snr

166

anlarun t-i zafer-mesliki ihtimmile mefth olup ufk- lemden zulm- erbb- dall aaa-i emr-i memleket-grleri tesrile merf u matrh olmdur ve beglerbegileri olan hizber-i kh- saff-derr ve r-i be-i dilver Hsrev Paa dmet maliyeh- yemn yesrnda olan mer-y shib-i livyla mzeyyen msellah gzde kullarile ve siphlerile ve sol kolda ummen Rumilinde vk olan mer-y gzn ki sancklarnda olan rn- hasm-ikr u ad-gr ve dilrn- dman-kahr u te-emr ile mstakil durup lylar baladlar ve ur- Mogul olan havkn detinden vilyet-i Gzn Hn Shib Giry Hn ki on binden ziyde leker-i Ttr- sab-reftr ile ehriyr- shib-krnun gaz-y sadet-asrlarna gelmiler idi. Hn- mrn-ileyh dahi bir tarafdan ly balayup bu tark ile cmle-i cnd [] askir mheyy v hzr oldukdan sonra iki padiahun ilileri getrdilp zikr olan (178b) suff- zafer-mevsf u melf iine uradup izhr- evket-i dn in ol hnde toplar ve tfengler atlup huds- gulgule-i top- akl-bdan knbed-i prze-reng-i cihn pr-vz ve zuhr- demdeme-i darbazen-i rad dem-sz olcak akl- kffr- kfrnun sakbe-i szen-brkden trk teng ve sersime olup ol esnda dvn-hne-i hmyn nnde nevbet-i hsrevn dahi alnup ililer paalar yanna varup dvnhnede oturduklarndan sonra Frne ilisile dostne ve Ferendo ilisile rne kelimt olunup haberleri alnacak bad-ez-n hazret-i pdih- memleket-penh izz chla dvn-hne-i adl-yna kup vzer- isbet-rya iczet oldukda cmle aalar ve yayabalar ve solaklar ve yenierler ve blk halk slb- mezbr zre durmlar idi mezkrn iller tann-i tantana-i h ve metn-i demdeme-i padihi mhede itdiklerinde nihyet-i (179a) tertb-i hym u hargh ve evket azamet tanzm-i ricl siphdan yine-i kalbleri pr-zeng ps olup havtr- kfristnslarna havf u hirs galebesinden endm- hezmet-encmlar lerzn olman her biri mrde-i halyn idi. Mezbr Frne kralnun atebe-i dery-nvl ve sdde-i mlittisl cnibine ihls- sadkat zre olup ol birinn iltics gayr- vk olman Frane ilisi hitb- inyet-ml- hne ile meml u manzr olup menzilet-i hullet ve derece-i uhuvvetde olup nme-i meymn- nmde hitb- mstetb- hneden behremend klunup hsn-i iczet-i hmyn ile kendye irsl olund. Ol birine iczet virilmedi ve levzm [u] mhimmt- sefer-i acyib-seyr in mahall-i mezbrede bir iki gn ikmet olunup ve hem Rmilinden nehb-pe ve gret-ende olan aknc (179b) tifesi ki mr-har u melah-ner olup diyr- dman erre-i

167

te-sznla harb itmee sabdan esradurdlar henz gelp vsl olmamlar idi aknc begi olan grg-i ikr-bz- kh-ecat merd-i meydn- mehbet Mhlol Mehemmed Beg ki ab an-cedd meslek-i cihd- sadet-redn slikleri ve memlik-i gaz-y sevb-efznun mlikleri ola gelmilerdir diyr- kffr- dalletde vk olan ekser hmn u till sahl-i semend-i bd-misllerile mlml olup nice mareke munidn-i dn ile b u ktl itmekle cnlar virp kanlar aktmlardur mahall-i mezbrda krk elli bin mikdr ehl-i peykr- kfir-ikr aknc ile ordu-y hmyna gelp vsl old. Andan sonra mh- Zil-hiccenn biinci gni alm- zafer-nm ve ryt- nusret-puv ile glp menzil-i bade kat olunup mh- mezkrun on nci gni Sirem kalalarndan b- Drav zerinde vk olan sek nm kala ki mukaddem (180a) Bdn gazsnda hazret-i pdih- kala-kam u hisr-sitnun kahr- emr-i berrnlarile mefth olmd leker-i dery-ml kala- mezbr sahrsnda kond. Ol menzilde ser-med-i memlik-i islm olan Bosna gzleri ki ol ucda src- dni uyarup kl- burc- mriknde skn iden erbb- nks ile nms in dp lema-i emr-i hn-rzle uyn- erbb- hzln trk kr ve u-i t-i b-dir dem-i mmdlerile dde-i nrn- nrdan mehcr olmd ol guzt- kmt- kh-sebtn zbiti ve ol ricl- abtl-ktlun kidi mbriz-i murikheng ve dilver-i mehlik-ceng olan Hsrev Beg ki slh ol diyrlara hris olup seyl-i rr- erra sedd-i islm ve bd- sar sar- fitne-i kffra hyil-i tamm idi on bin mikdr dilrn- r-nazr ile gelp iridi Haber-i mahbs-den-i Prm Petr der-Kala- Belgrd ve mefth-den-i Kala- iklo f-sbi-i Zil-hicce sene (180b) Ve vilyet-i Engrs huddnda olan ayn- nasrdan Prm Petr dimekle marf beg-zde ki b-nihyet kl u memlike mlik olup kadm hnedn- kfrynd bi-hasbi-n Engrs krallna mz-vr olup mukaddem hazret-i pdih- seyyr-siph sene sitt[e] ve selasn ve tisa-miede Alamn gazsna varup Be kalasn muhsara eyledikde ol esnda mezbr dman elinde mahbs u mukayyed olup md-i haytndan meys olmken brhm Paaya arz- ubdiyyet iltic itdi ecilden nazar- inyet-himmetlerile manzr olup mesfr dman elinden karup yine memleketlerini ve kalalarn kendye virmidi. Ol zamndan

168

ber atebe-i lem-penha sadkat zre olup amm hakkaten dman- b-dn cnibi ile ittihd muhakkak olup lan-i merkm ile ittifk eyleyp kendye tbi bir nice bin msellah ve on binden ziyde hen-p- kffr- dv-hur ihzr (181a) idp cy- mslimn kffr- bed-yn memleketlerine girp gitdikden sonra gafletle girden asker-i zafer-rehbere ber-vechle zarar gezend iridirmek htr- dalletpesendlerinde mukarrer u merkz imi mezbrn shhat- ahvli malm olcak lan sret-i itatda olduna marr olup mahall-i mezbrda gelp mlk olup ol esnda cmle ahvl-i cy- dery-c mkemmel olup mezbr zerine mrr- guzt- mbrek-ubr in mukaddem emr-i pdih- cihn ile cisr-i vas-i sefin-svr ve srt- men-i cevnib-stvr yaplup ihzr olunmd. Mukaddem cisr-i mezbrdan Semendire ehbzlar ki her biri bir hin-i blen-pervz- yn- cihd olup ikr- mrg-rh- adya mnkr uzadup ve sayd- rkb- kffr- erra perr bl aup boyunlar meftll gzde dvne dilverler ki hengm- ceng-i kffr- zulm u cuhl emr-i maskl ve nze-i cn-rz v kerden-kabl ile tife-i tgiye-i asf-mekl (181b) iderlerdi ol tife-i peleng-neng ve guzt- bebr-ceng mukteds olan r-i hner-gster-i heyc ve bebr-i gazanfer-i rz- veg Yahy Paaol Mehemmed Beg ki ol cem-i kfir kam- ren-i em olup kiver-i islm zulm- fitne-i erbb- dalldan hfz u hirset idp mirt- vilyet-i ehl-i mn jeng ps- nusret-i kffr- dallet-insdan emr-i cil-istnsile giderdi. Mezkr Mehemmed Beg, Rmili beglerbegisi brhm Paayla mrr idp badeh hazret-i pdih- lem-sitn sir askir-i ummn-nin ile tertb-i mastr zre ubr eylediler. Zemn-i Engrs py-bs- semend-i ah-mens ile mstesad oldukda tevecch-i ryt- eklm-teshr ile azm-i alm- lem-gr hudd- Engrsdan kral Ynoa tbi olmayup ad-y b-akl u ha mut olan kl- refl-burc ve husn- sabddhl vel-hurc olan Kala- Erk ki bir cebel-i kf (182a) etrf u kh u hn mmtenil-massf zre kubbe-i kullesi harem-i kabe-i sipihri tavf iderdi. Ahlsi gulgule-i rad-hy- asker-i lem-cydan berk-i bd gibi lerzn girz-cy olman kala mifthlarn bir sabh atebe-i fth- cenh- nech-iftith cnibine getrp teslm idp itat eylediler ve mezbr Prm Prnin ahvli tafsl olunmd irh-y inn olunursa tehr-i emr[den] ad-y bed-gmn mfd olur dey hsn-i tedbrle paa hayme-i sadet-ninlarna getrdp etb [u] eyyla dutulup silsile-i rkbgr-i nfs ile mukayyed mahbs eyleyp gemiler ile b- Drva zerinden Kala-

169

Belgrda gnderilp habs olund ve gm-rh- mezkrun mahall-i skn olan iklo nm hisr ki pte-i refl-mikdr zerinde sr- vas-i memdd muhtnazr ve br-y men mahdd- smn-tedvr ve kulel-i cibl-eklinn kubbesi kh- blend burc- evc- (182b) urcunun kellesi arh-mnend ve hendek-i amk-i arh-azmle vd-i elmdr. ersi tekrr- kala- bl ki kusr- gn--gn ile mehn ve zb vro hod ehr-i bz[r]g-vr olup etrf u cevnibi ecr u enhrla riyz u hyz idi. Sr- muhkem [ile] hsn- mehr ve hasn-i ssile bnyn- merss [u] metn asker-i hrd-ferrn tb- hcm- h-cile b-akl mahrr olan ashb- rr kaup ol hsna iltic ve hasnet metnetine ittik eylemilerdi. ly- saff- heycyla hazret-i pdih- cihn-g asker-i encm-snun evket-i h-efgenleri havtr- kffr- eytanat-mesire havf hayet-i kll virp hn-i mrrda askeri mansr ehri ve vron yama v tln idp burc u srnda mahsr olan tut u bugt- dzah-kubr lema- nr-p- ryt- islm- zafer-mehr ve eia- fitb- alm- nasr u menrdan hevl-nk olman sdde-i sadetden (183a) istmn idp hidyet-i Hd - tekaddeset esmhu - kala- mifthlar sdde-i fevz-mekn felhyna gelp itat eylediler. Kala- mezbra civrnda Kplana dimekle marf u mehr bir hsn- metn dahi olup kesret-i kulelde b-halel erkn- stvr b-bedel etrf b u bstn ve cy-br- kenr b- revn ve sebze-zr idi iindeki b-dnler seyl-slb asker-i zafer-mahsn mhade eylediklerinde girdb- hayrete dp turdlar. Beyt Grse mn ehlini kfir bili Dehetinden ditrer aya eli Anlar dahi taleb-i emn vesle-i hals- cn hn mn bilp itat eylediler. Kffrun husn- irk-mehnndan elye nm kala civrnda nzl olundukda ol hisr- sabl-meslik ve mahall-i kaviyyl-mehlik bnyn- rahsl-ess olup uluvv- br-y ser-firz havya mmss bulmd iindeki bed-filler hisr- kaviyy (183b) l-bnydlarna itimd idp tark-i inda slk idp adem-i itatde ihtirz zre olduklar ecilden ehl-i islmun emr-i ten-peymla hsm- rhmlar hn- kffr- liyma tene v atn idi mecl virilmeyp hric dhilinde

170

vk olan byt [] menzilde hussd- er-i seyyidl-mrselnden - salavtullhi aleyhi ve selmhu - mezkr erbb- ind ve fccr- ekvet-mutdlardan ne kadar var ise ins u zkr lokma-i mr mr eylediler. Andan sonra vro ve hisrn ve mebid kenyis-i eytn ve mersid menzil-i ruhbn iinde olan esnm u evsn te-sznla bil-cmle mamre-i sevdn yakup dern- ehl-i kfri tibyn gibi trk siyh eylediler ve ol cnibde kffr- hk-srun Yayvvia ve Blvr nm hisrlar ki her birinn bnyn- ess kar- zemne girmidi ve eyvn- burc u brs dmen-i feleke intih bulmd. Her kullesi bir kh- enbh olup evtd- zemn hendeklerinn umk h- cehennem ile (184a) msvdi etrf kur v bild ve eknf vefret-i ziy [ve] vfir-i ada ile mamr u bd olman dernlar erbb- nrn ile meml ve ecvf ashb- hzln ile toptolu olmd. Kffr- errdan anlarda karr iden kavm nr- nakbe-i knden mslimne mrken asker-i ad-kahrun emr-i efzehrleri havfndan mr- b-mikdr dnp arz- niyz u meskeneti tr-i belya siper klup istmn itdiler. Hazret-i pdih- mrvvet-h v merhamet-cyun dt- tfet hasletleri olman ol kalalar dahi emnla mefth u mekf old. Andan d-mn mesrr ve muzaffer mansr oldukdan sonra azmet idp kffr- husd ve fccr- andun husnndan Bezerence ve Veto dimekle mehr sabl-mrr iki hisr dahi olup her biri kild-i memlik-i kffr- peld ve sedd-i sedd-i eklm-i fccr- and olup kulel-i adml-bedelleri fl-misl-i kh [u] cebel burc u brlarnun bm mahall-i zhal, bnyn u ess kar- hka dhil (184b) ve erkn- felek-nms mnteh-y evce vsl idi. Mh- Zil-hiccenn yirmi drdnci gni Ccek nm mahalle gelp nzl eylediklerinde ol klda mehn u mahbs olan kffr- abs- ibls-mens tersm-i cnd- ncm-kys ve tesdm-i cy- neberd-ntdan havf- cn ve vehm-i mergle sitzi ve ind terk idp istmn eylediler. Ol hisrlar dahi inyet-i Hlik-i ferd-grla - celle zikrh- feth olunup sir husn- masndan add olund. Zikr olan kl- mefthenin hsn-i hli sire mcib-i ibret olup hazret-i pdih- adlet-hasletn emr-i sadet-menkbetlerile ol civrda kffr- hasrethsl ve fccr- hzln-mla mteallik Zkn dimekle mterif hisr- bzrg-vr ve kbb- kulle-kll ile mehn Ktere nm kala- stvrlar ki her biri anede-i esnma penh ve enede-i islma girzgh idi emr-ke nze-zen ve gerden-gr ser-iken gzlern dest-i dman-ikenlerinden hals bulan grh- (185a) hezmetkh ol hisrlara iltic itmekle dernlar kfr dall ahlsile mlml olmd

171

mtehassn olan kffr- sakar-medr sersime v zr olup ehre-i haytlar mirt- nectda maks gricek ser-tz-i emr-i brrn-i memt-lisn havfndan emn diyp kalalarun teslm eylediler. Ol mahalden ymn ikbl ve feth icll ile glp mh- mesfrun yirmi dokuzunc gni ryt- nusret-vifk u zafer-ittifkla kffr- shib-i ekvet pr-nifkun Kparnak dimekle marf bir hisr- sipihr-fk civrna nzl eyledikde kala- mezbrdan gayr ol cevnibde farak- burc[] kuleli ciblden ref v berter ve rs- brs cevv-i semya hemser etrf sr- vas ile msevver Belker nm hsn- felek-bm ve Nervr adlu sr- sipihr-ihtimlar olup n zuhr- debdebe-i ehl-i mn kulb- maklb- erbb- hsrna zelzele braup hayet-i t-i ecel-resnla havf ve satvet-i tr-i hayt-sitn galebesinden istmn idp itat eylediler. Mifthlar (185b) atebe-i zafer-makm ve fth- makarr- devlet-merm kbeline gelp teslm olund. Beyt h- lem pdih- nk-nm Bunca hsn ald yine gyet benm Andan sonra sene-i tis[a] ve selasn ve tisa-mie Muharreminn gurresinde hazret-i pdih- vilyet-penh grh- cnd u siphla Kamenk nm vr- nm hisr havlsine geldiklerinde ol kala dahi kffr- te-nasb ve fccr- ibd- salbn husn- n-meymnndan olup anda mahsr olan erbb- gurr askir-i derysalbetn c u hurlar mehbetinden gark-i seylb-i hayret olup hsn- merkm dahi dilrn- zafer-kudm elinde mefth old ve mh- mesfrun ikinci gni dahi kffr- sanam-mabd u alp-perestn kl- kulel-i azl ve burc- etbndan m nm kala maksmnda skn iden kavm-i cuhl u zulm hcm idp askir-i fth-ncmdan bentn-na gibi mteferrik olman ol diyrdan (186a) bd u nbd oldular. Leker-i prz-rz hnmnlar[n] te-i kala-sz ile yakup ihrk eylediler. Mh- mesfrun drdnci gni mahall-i nzl- ryt- zafer-ml Ekerdr nm err kurbunda vk olup ol havlde kefere-i rehbern Mer nm bir kalas dahi olup her biri hviye-i nfs- kfr-mens idi anda mnzev olan tabyii habset-efl ve cenyis-i eytanat-ml kerr ferr-i askir-i ihb-itb mhadesinden kulb- b-tblarna zdrb inklb gelmein mesfr Kala-

172

Ekerdr ahlsi vd-i cible tr mr oldlar. Dahi kala-i mteriynile zahm-i emr-i b-dr- gziyndan havf-nk olman temem-i helkdan emn isteyp hk- mezellete yz srp kalalarnun mifthlarn sdde-i sadete getrp teslm eylediler. Mh- mezbrun biinci gni fitb- ryt- zafer-irk- ehinah azmeti ikblle mahall-i nzl- otak Hendnk nm hisr- arh-fk civrnda (186b) olcak kala- mezbreye tbi olan bild- memlik-i pr-mehlik ahlsi meslek-i krt-slik olup anda tahassun itmilerdi dern u brn pr-kavm-i cahm vro skunun esvk u mahallt mlml tife-i gurb-elm idi ol sicn-i sakar-sakf u sar-nzrde dahi mahbs u esr olan err- ibls- tezvr ez-kubbe-i semvt t fer-i zemn tantana-i asker-i r-kemnden pr-sad v tann olman yine-i uyn-hre ve pr-jeng pslarna eedd-i srr grinen hisr u srlar cnd- hidyet-silh u mn-libs perde-i kirbs denl grnmezdi l-cerem anlar dahi emn taleb idp hisrlarn teslm eylediler. Nazm Feth olup ol Kala- Hayber-nin Old halk bende-i h- cihn Kurtulup emr havfndan hemn Devletinde buldular emn emn Ol havlde kefere-i btl ve fecere-i cehennem-mekn u dzah-mahalln embnhel dimekle (187a) marf u msemm feth kef hall-i muamm gibi mkil bir hisr- gerdn-hemts dahi olup erbb- nksa menzil mev idi mh- mezbrun yedinci gni ol dahi ayd-i leker-i zafer-rehberle mefth olup alnd. Ol gnn irtesi tertb-i cihn-bn zre Haber-i muhsara-den-i Kala- Ksk-i gerdn-vakr ve bisyr- ceng-kerden b-asker-i encm-mr ve nm- o nihdend-i odun hisr f-smin-i ehr-i Muharreml-harm sene tis[a] ve selasn ve tisa-mie Glp brahim Paayla Semendire Begi Bl Beg ilerye giderken kffr- dallet-srr ve fccr- ekvet-irun muazzamt- kl- metnden Ksk dimekle mehr bir hisr- azm-n ve kala- bzrg-vr- sabl-erkna urayup leker-

173

i cerrr- kfir-ikrun atlus kup kala sahrsnda muhkem neberd krzr itdiler. Alet-tevl mrr iden ehl-i islma kaladan darbazenler atup ind zre olup (187b) hisrlarnun hasnetine itimd itmilerdi. Fl-hakka hsn- mezkr dahi cebel-i asrl-mrrda br-y azm ki srnun vs sne-i lem gibi mebst u vas burc- hev-urcnun rfat semk semdan berter men olup gyet istihkmla Neme iklminde mehr idi bin-y hendek-i Havernak-revnaknun takdr-i umk u arz hod hurde266-bn-i ukalda mefrz u menv olsa defter tomr farz- metrk u matv grnrdi. Tara hisrndan gayr iersi dahi mstakil kat ber-kat srlar ve hisr beeler olup cebel-i peyker murabba ve mdevver kulleler blend bl brlar ile mehn klunup anda dahi hendekler tertb eylemiler. Tara ehrinde vaz- garbe ve azl- acbe ile bin olunm kilslar ki mersd- nasr-y kej-rey ve mebid-i kffr- baht-siyhd l-ess- blend-sakf ve hev-temms267- nks-kmlar tertb eylemilerdi. (188a) Dern- kalada olan buyt u bikdan mad hric-i hisrda vro- bzrg-vr dahi olup kulelinde ve burc u bedenlerinde toplar ve darbazenler ve iklolar kurub arb- gurr ile mest olan bgler ehl-i islma sitz cenge ikdm eylemilerdi. Minvl-i hl-i hisr paa-y sadet-disrun zamr-i mnr-i mihrsrlarna ren zhir oldukda mh- Muharremn sekizinci gni kendlerle olan asker-i zafer-rehberden dilvern-i r-manzar u hizber-peyker ile zerine konup himem-i ihtimm- inzim[m]lar anda mahsr olan tglern kesr-i gurr u tuynlar ile ebvb- fthun fethi dey hisr dahi sir husna zamm hussnda pdih- hd-yr gaz-sr pdi[h]-268 kmkr u saf-iktidrun cem-i evkt ezmn ahynda eeri itimdlar kesret-i askir emvl ve vefret-i cnd u ricle olmayup belk[i] vusk-269 ittiklar hazret-i (188b) mabd- b-zevle ve nasr-i vhibl-amln takdr-i nusret-srlar zmnnda olan inyet-i b-gyetlerine merbt olmdur. Fe-amm det-i seniyye-i ilhde her hussun husli esbb- dnn huzrna mevkf idi muhakkak u marfdur. Bu sefer-i sadet-eserde hazret-i pdih- berr bahrun - halledellh zllullh - htr- tr- dery-makdirlerinde istihls- kla mteallik ahvle iltift olunmayup mahz cemhir-i mmet-i Muhammed - aleyhis-salavat ves-selm - zerlerine kasd idp zmre-i mna
266 267

Mkerrer Nemms 268 Pd-y 269 Vusf

174

gezend in ittifk iden mezkr kral- ekvet-karnn def-i fesd niyyetine azmet itmein esbb- sitnden br-kb [u] hisr-b toplar bile gtrlmemidi. Hisr- mezbre[yi] vatan tutan but- dn-dman asker-i mansr [u] zafer zerlerine nki toplar ve darbazenler atup reh-zenlik eylediler l-cerem muktez-y (189a) gayret hamiyyet-i cihn-bn zre ne denl yera- kala yosa bnyn- kfr-ynun kamna ve kalna mberet idp kalanun sr u burcundan kbil-i duhl u urc olan mahallere c-be-c mer-y kala-g konulup ve hisra havle olan cebeleser nevlden bir mnsib mahalle ejder-grv mr-ten ve ef-zehr te-dhan darbazenler kurlup dahi kffr- bel-nijdlarun buyt u esvk ve kenyis-i pr-tk u revklarn fl-aiyy vel-rk dilp ol menhslarn huzr ve dlarn gumm u elem srr u ferg mebdlerini nevha v mtem eylediler. Nazm Darbazenler te-efn oldlar Yandlar kfr-i ehl b-cn oldlar Grdiler dnyda ok drl azb Aladlar zr giryn oldlar Andan sonra gabr-ken bnyn-iken [] ess-efgen std nakkblar ki (189b) bedreka- idrklar kar- hk-i trke rh bulmaa darb- hevl-nk- te-i hkhrlar zahr- gv- zemni zahm-nk iderdi yan lzmt-tahrb kullelerinn ess altna lakmlar urlup hendekinn berr kenrnda muht-s yenier tfeng-endzlar meterisler yapup srn ihta eylediler. Taradan tfengciyn- cn-ikr kaladan kffr- cehennem-medr leyl nehr tfeng-brn etdiklerinde bstn- ebdn- dem hn- zahm- tfengden sahn- lle-zra dnp arsa- bzr- cenge delll- ecel met- cn mezd itdikce vusla- rh ziyde revcda idi hed- ehl-i mna eyvn- ravza- rdvn munkat olup merede-i murdr- erbb znnr- nr- nrna matrh idi. Ol husn- sr her tarafdan ihta olunup nakkblar nukbe-i taabda iken meer ki kffr- hk-sr kalalarnun kal tarkine vkf olup baz nakblar karulayup ibtl eylediler ve baz nakb (190a) oldu mahalde vk olan ess- sr pest olman suya vusl bulunup husl- meml myesser olmad lakmlarun bazs yitp mh- mesfrun on dokuzunc gni te virildkde cy- ceng-c ve

175

cnd- rezm-h dahi yir yir bayraklar kaldurup zemzeme-i tekbr-i siph ve sad-y nara- Allh nde ar- berne peyveste olup takdr-i Brden - azze ve celle resde-i ecel olup zahm- tfeng-i fccrdan ehd olan ashbn hev giryn zr olup ol hle sehb pr-nem-i nisr270 idi buhr- hn- kffr ve duhn- darbazen-i te-err hod ziy-y fitba inkisr virmidi. Dern- kalada azb-bn olan frka- dllnn dallet-i dn-i hsrn-ynleri leme mnakis olup ry-i cihn lem gibi siyh trk olman ule-i berk-reng-i tfeng-i ceng ile darbazenlerin aaa-i te-i cn-hengleri cem-i rezme em olmd. Ol rz- cn-ner (190b) gy yevm-i har idi ki harr- sadak- tesr-i
271

- - muyene [v]

mhede olunurd irdt- Hd-y mtel ve meiyyet-i pdih- l-yezlde celle cellh - ol gnde feth olmas mukadder deilmi. Mh- mezbrun yirminci gni iki yirde vk olan lakmlara dahi te virilp kffr- liym- merg-encm kala-bendlerin penh- merm idnp rmda iken kaz-y n-gihn ve bel-y smn ki ol bedenlern nasb-i cn cehennem makmlardur ess- dvr- hisr zerinde nigeh-bn olan kffr nr- karr ile hevya perrn olmala duhn- dddan amdlar zhir olup hk ahcr- te-ld zerlerine nzl hebt idp bu tark ile cehennemler azb- elme mazhar oldular. Taradan guzt- nect-mezhir lakm gedklerine mterakkb u nzr olmlard - inyetillh azze enh - siper penh idnp taraf taraf hisra hcm etdiler ve gedkler oldu mahalde tekrr (191a) hendekleri varimi dilvern- r-nijd tamm- murd zre gedklere vsl olamayup sebkat iden gzler irip kefere-i err- bel-cyla mukbil u r-be-r olup t nze ile ceng sitze balayup hadeng-i272 tr-i merk-tesr sukbe-i sihm- cn-grden girp bedenlerde yir eylediler. Nin- sinn- ten-sitn hod tb- evk-i cihdla hn-b- dman- b-tba tene v atnd ol demde dl uzadup dn-iken dmanlarun ten-i sakar-serrlerini mnend-i kefgr delp hn- addan srb oldular ser-tir- bzr-geh-i kaz ki berber-i r-s-y fendur sturre-i emr-i ser-tz ile balar kazyup boazlar keserdi lakm gedkleri gy vdler idi ki seylb- gret ier girp anda olan tugt u bugt ebr-i nectla yzp yunduklarunca balarndan aard rahne-i lakm oldu mahalln etrf su olup subet-i memerr-reh-gzer ricl270 271

Nr Bir frka Cennette ve bir frka Cehennemde, r, 42/7. 272 Hanedek

176

zafer-rehbern ketle mrrlarna mni huss hisrdan (191b) mdfi toplar ile kffr yollarn kat idp durmd. Lkin husl- umr u fitne merhn olman ol gn dahi ehre-i feth yine-i takdr-i Melik-i kadrde - azze enh - sret-i tehrde mhede oldu ecilden vzer-y sib-reyn rey-i ukde-i ukde-glar ki mifth- kild-i mhimmt ve msbh- deycr-i mudiltdur htr- tr- emelmesirlerine hutr eyledii inyet-i hazret-i ferd-gr ile hisrun fethi tark-i eshel eyser ile mukadder myesser olm ola. Haber-i verden-i diraht-y b-mr asker-i encm-mr bery- ihrkkerden-i n-hisr- sengn-dvr metn-karr b-tedbr-i vzer-y skb-rey sadet-ir Fe-li-zlike hsn-i tedbr-i fth-tesrleri ana mukarrer old ki hisrun hendek-i amkinden fevk-i brlarna varnca odunla meml klunup ihrk klna bu man vesle-i zuhr- inyet-i lh ve vsta- brz- ftht- n-mtenh id nr- mihr-i cihn-efrz gibi ren (192a) tbn idi cumhr- millet-i islmdan cmle enma emr olund ki her biri birer yk odun getrp hendek kenrna dkeler ana binen etrf- hisra cibl u kh-sr gibi siph u leker tr syis-hne v brgr ile varup ecr- mterkime ile mehn olan engelistn bir n iinde kesp bermuktez-y emr-i l-n getrp fez-y hisra dkp dalar gibi ydlar Rmilinde vk olan asker-i mansrdan b-nevbet sancak begleri siphlerile gelp ihzr olan odun hendek kenrndan ierye atup taraf- arksinde ve imlsinde ve cenbnda bil-cmle yirde urc derk-i fehm-i krbne smayup umk kar- zemnde olan hendek-i b-mekn bir iki gnde odun ile mlml ve hendekden blend dern- hisra mstevl bir nice cebel peyd eylediler. Kffr- hsrn-behre v hzln-ehre odun kullerinn hisr u (192b) ehre havle olduklarn gricek def-i edid ve ref-i mekid hussnda fikr-i fsid hayl-i ksidlerini zuhra getrp hemn-dem budy ve arpa ve alef destelerini kibrt katrn ile mhte eyleyp iine te koyup odun ihrk itmek in ierden taraya atup def-i belya say idp durdlar. Ol dzahlern tabat- te-siritleri azb- nra mutd olman re-i derd-i cn-b u dev- merg in gir nrdan ric iderlerdi hkm-i cilbe-i lh ki mutazammn- ahvl-i n-mtenhdr ebvb- rahmet tfeti ry-i niyz- kibr

177

tersya mefth u mekf olup cenb- Mucbl-hctda anlarun dahi icbet-i mnctlarna sebl olup zuhr- vcibt- takdr-i hikmet-tesrleri husl- murdtlar savbna masrf grndi ecilden kala iinden b[]rna pertb itdikleri te-i pr-tblar odna bir mikdr tesr eyleyp irr- nr- err itil bulcak kulb- (193a) ehl-i mna infil gelp lkin dilvern- r-dil ki avn- Hakkla redn- her-mkildr mek-ke-i ebr-ve-i b-efn sakklar su tayup aacdan nv-dnlar ile ol ndnlarn tei zerine seyl-i b itdiler ihtimm- erbb- safyla ule-i nrn- kffra tamm intif gelp menhslar ol mzden dahi n-murd u meys oldlar. Kulle-i bn blend bl olup hisr olmd her tarafdan guzt- zafer-nectdan tfengciyn- memt kffr- merg-hayta tfeng atdklarnca mukbele-i ehl-i islm iden liym- hezmet-encmun vcd- cfe-nin u kfrkeleri hk- mezellete dp leker lrdi sehm-zen tr-endz ser-firzlar saff- keml- kemn- cn-sitndan sihm- brn etdiklerince nisl- ml-ittisl az-y kffr- hsrn-mli grbla dndrp bd-i smm- merg ile ket-i ecsm ve bl- encmlarn girdb- cahme sl idp gnderdilerdi. Mezkr kulle mukbelesinde kffr- absl- (193b) vchun kala- enbhlar burclarndan bir kulle-i khkhun zerine aacdan tmalarla tekrr kulle idp iine kffr- irk-girdr girp tfeng-i zehr-nkla anda ceng peykr itmekle guzt- pkdan nice kimesneleri ehd helk itmilerdi asker-i cerrr- hisr-inkisrdan bir nice dilver-i emr-ke hancer-gzr nerdbnlar ile ol kalaya kup fccr- cehennem-civrla ceng idp uyn- hre-i b-nrlarna sahn- vas-i lemi teng tr eylediler. Nazm em-i ad yadan hn-bd Cy-i dem cn olup seylbd Meclis-i rezm eyleyp emrler Kanlar ol bezme arb- nbd Meydn- mareke-i cn-nisrda evgn- ikdma ban top eyleyp ceng ba bz olan dilr-i r-nazrler pdih- gerdn-serrn nazar- kmy-tesrleri ile manzr olup ziyde dirliklere ve terakklere mahzar oldular. Nasr- rusm- zafernak gzlern hlet-i rezm-i mehbet- (194a) bahlar kulb- hife-i kffra

178

zdrb u dehet ve keml-i havf hayet virdi ecilden tasvr-i vcd- andlarn mirt- ademde grp mh- mezkrun yirmi altnc gni kalanun begi olan Nkoli nm kfr-f emn dey mezellet inkisrla kaladan kup gelp zafer-destghdan istid-y emn idp inyetillh ile adya zafer nusret bulunsa afv merhamet ve krne-i kudret olduna binen istmn iden bege ve ahl-i kalaya emn virilp akfl- hasnet ile mesdd u mukaffal olan kala ihtimm- asker-i islmla mefth u muhassal olup hazret-i pdih- dn-penh - azze nasrh - ki hisra bir menzil yirde ikmet itmilerdi satvet-i kudret-i khirelerile zikr olan kala feth olcak paa-y husn-g beret-i feth-i gaz yn- nusret-sitn kbeline arz u inh etdiklerinde hadem-i bende-i ncm-haemden (194b) fth- hayrla varan mbeir-i ferhundedeme vufr- aty-y hsrevnden genc-i b-pyna irimi hce-i sad-ml gibi gark-i mutanem olup - bi-avnillhil-melikl-allm - kala emri tamm oldukdan sonra mh- mezkrun yirmi sekizinci gnnde ol mahalden glp dahi her fth- celll-kadr mmtz olduklarnca dim keml-i ihsn tfet ile mm-ileyh paay devlet-merm ser-efrz ol gelmiler idi. Bu fth- ndirl-vuk in dahi hezr hezr hazin genc sarf u harc olunm cevhir-i zeyn zerrn-emr virildiinden gayr madd- pr-sm zer-hemynlarun derrk- ukl- muhsibn-i tz-fehme kell virp tayn-i vezni vezzn- akl- hurde-bni fte-i hl iderdi ve sir env- akmie-i nefs pr-znet ve emtia- latf girn-kymet - l-aynn raet ve l-znn semat -273 zamme-i iltift ve lahazn-274 inyet-simt- padiah vk old (195a) ve paa-y kala-gyla olan mer-y shib-i livya fhir hilatlar ihsn olunup mezd-i inyet-i padiahden behre-mend oldlar. Yevm-i mezbrda Ssn nm mahalle nzl olunaca vakt bir sahr-y bihit-snun fezsnda paa-y saf- hmyn-hilat ile ser-firz olan mer-y evket-intimyla hazret-i pdih- ry-i zemnn kudm- sadet-melzmlarna tevakkuf eyleyp debdebe-i askir-frz mzhir ile tul-i fitb- ryt- ikbl-yt bhir zhir olcak paa-y devlet-mend semend-i bd-peyvendlerinden piyde olup db u tebcl ile pdih- rub- mesknun rikb- hmynlarn tazmle takbl eylediler. Ol demde hengme-i vun- sr n kubbe-i smna peyveste olup zemn zamn hl-i dil ile dugyn olmlard ol mahalde dahi env- iltift tfet-i ehinhle mstesad
273 274

Gzn grmedii; kulan iitmedii. Lahazt

179

mutanem olup sir mer dahi al-mertibihm gelp rikb- (195b) bs- pdih- zafer-mens ile merrref olduklarndan sonra paa-y km-kr esb-i cihnnevredine svr olup hazret-i pdih- cihn- kh-vakrla semt-i makarr- sadetyra mteveccih oldlar. Ol mahalden glp mh- Safern ikinci gni kffr- hasret-makrnun brn dimekle marf ehr-i kesrs-sevd ve sr- kfr-bd ki kenyis-i hasis-skn ve meskin-i reh-nmnlar evz- garbe ile bnyd olunup blend bl nks-hnelerinde altn toplar zerinde acb garb alp v salbler ile mehn klnmd. Nazm ehr-i azam ve saff-derr-i ztl-imd Znet evzla fahrl-bild Srnun etrf cmle b r Glistn bstn ho-sevd Leker-i dman-ikrla pdih- lem-medr ol semtden azmet eylediklerinde mahsr olan frka- dll ve kefere-i nekbet-ml hk- havfa dp py-ml (196a) olmlard anlar dahi istmn idp itat eylediler. Ol irtesi Zeernd dimekle marf bir muteber hisr- bzrg-vr civrna konulup ol dahi sr- men ve burc- ref ile ehr-i azm idi ahlsi kar- bb- istmn idp mut oldlar. Mh- mezkrun altnc gni Bndark nmla mezkr bir hisr- bzrg-vr civrna konulup ol tgler dahi itat idp kalalarun teslm eylediler. Bu mahaller geen yllarda ehriyr- diyr- islm ve hudvendigr- frz-baht u zafer-encm - hallede mlkh ilyevml-kym - hazretleri sadet ikbl ve ymn icll ile sefer-i hmyn etdikleri Be ehrinn beraberi olup bu yirlere gelince asker-i te-frz u memleketsz ve dilrn- eklm275-yam v nehb-mz itat itmeyen Engrs memleketile Neme diyrlarnda vk olan mamre-i bild kury te-sznla ihrk ve risleti hazret-i seyyidl-enm - aleyhis-salavat ves-selm - inkr ile erbb- nr dall olan ahlsini l-i firavun gibi (196b) yemm-i belya irk idp nehrlarda dd-kit kfr-sirit kffrdan ry-i mirt- mihre gubr gelp fitb- rahn ver-y hicbda mestr u n-yb, giceler askir-i encm-mmsiln meil-i kamer-mkilleri

275

klm

180

undan mh- tbn b-nr u tb olmd. skir-i mansr- ferhunde-fl seblmisl yemn iml bi on gnlk yirlere dein sahr v cible yayulup gitmilerdi. St-i satvet-i khire-i sultn ve sad-y akl-rub-y evket-i bhire-i hkn mme-i Firengistna b u zelzele ve heybet tumturk- asker-i rad-salbet zdrb u velvele brakmd. Bunca zamndan ber leker-i islmla mukbele itmek sevdsile tc giyp shib-krnlk ve srlk davsn iden kral- fte-hl ki agl- be276-i dalldur anun keyfiyyet-i ahvline vukf u ttl tahsl olund ki sevd-y fazhet-i medd ve ml- muhlle hazin emvl harc u sarf idp cem eyledi grh- dll- (197a) eytanat-efln kulb- malblarna havf nisl- ehl-i islm lerze v inklb ve uyn- b-nrlarna hayet ittisl-i hsm- szen-fm- leker-i fethencm hyreg ve zdrb virmein bi-z-zarr bentn-na gibi tr mr ve pern olup vd-i firr hzlna girzn olmala eynel-meferr-i gyn olmlard. n ad-y girz-cy rbh- hle-rey gibi ceng-i siph- zafer-penhdan yz dndirp mukbil gelmek ihtimli olmadu malm olman memleketinn umde-i b-ry olan taraflar[n] maty-y eklim-peym-y leker-i dery-mislle py-ml klnmak lzm geldii ecilden tgler dura ve bgler yata olan Alamn dalarndan bir kh- smn-kh grnp kulle-i enbh u blendi pr-berk olup sehb- dire-i peyvend-i ser-blendi ol cebel-i erbb- sanem ki mahall evtn- kefere-i muhl-emeldr dmeni kl- mena ve burc- refa ile mamr u bd (197b) vilyete Berk dimekle marf bir azm derbend ki havf kur v bild[] olup cevnib [] etrf enhr cybr sahr v hmn glistn u lle-zr idi Nazm B glen her mekn ho-hev Cennetl-mev gibi htr-g By-i cn-efzs hep ezhrnun d u anber yhd misk-i hat Tevecch-i ryt- eklm-g ol semte makarr olman anda dahi vk olan kur v bild ve mebid-i erbb- hzln olan kenyis-i hasis-i eytanat-bd bil-cmle mamre-i vilyet [] memleket te-i hssiyyet ile yakulup yklup n-bd u

276

Pe

181

madm ve ser--ser meskin-i kffr- m menzil-i kel u bm vk old. Mh- mezbrun yedinci gni kffr- kne-drun Kala- Krber dimekle mehr hisr civrna konulup anda mahsr u mescn olan kefere-i sakar-skn itat itmeyp serkelik etdikleri ecilden asker-i zafer-peykerden baz dilvern- ser-firz zerlerine varup (198a) mdhil ve eyvn erre-i nrla hark u harb idp cehennemleri tume-i emr-i b-dr eylediler. Beyt Gz[]ler dn in itdikde sava Ediler gkde melekler cmle ba Ol gnn irtesi Krkndz nm hisr ki sret-i kilsda kala- py-dr idi halk temerrd ind zre oldu ecilden asker-i nasr-rumz an dahi te-i kala-szla yakup mahsr olan kefere-i makhr evld ins zkr ile azb- nra mbtel eylediler ve Mhlolnun voyvodas Ksm Voyvoda nm merd-i dilr dahi on iki bin mikdr Rmili aknclarile taraf- imle akna varup bir sabl-mrr derbend iinde kffr- bed-ahvl askerine rst gelp ceng eylediklerinde nice bin mslmn ehd olup bkleri mnhezim olup kh u cible perkende olmlar bu cnibde hudvendigr hazretleri mh- mezkrun sekizinci gni (198b) Kalyis nm mahalle gelindikde mrn-ileyh paanun kendlere mahss olan baz- demlerinden ve baz- Rmili dilverlerinden bir mikdr kimesne ilerye gidp gice ile bir yirde konmlar iken meer ki ol civrda olan klun mersndan baz- kffr- dvhur silah- henn-p olup bir mikdr atlu ile sekiz yz mikdr tfeng-endz yaya ile kemne girmiler imi seher vaktinde gafletle ehl-i islmun zerlerine segirdp bunlar dahi mtennibe olup ol mahalde azm ceng idp gzlere inyet-i Hakk mun zahr olup zuhra gelen kffr- hk-sr tume-i emr idp kldan germiler ales-sabh asker-i zafer-iftith birle ol mahalle gelindikde gzler ol menhslarun rsun ryi-i sinn u rimh eylemiler imi inyet-i hazret-i Mheymin-i fetth tekaddeset illlah - ile cnd- nasr ve felh- alm- fevz nech gelp istikbl eylediler. Mh- mezbrun on birinci gni merkm spny (199a) kralnun kadm taht u mevs olan Grds adlu bir muazzam ehrine nzl olundukda lan-i merkm anda dahi tetebbu olunup cahm-i elm-i hzlna girp ber-vechle muhtef

182

v pinhn old ki kat nm u ninndan eseri zhir hveyd olmyacak ol semtde vk olan mamre-i vilyet dahi ser--ser nehb gret rey v berysnun evld zkr u ins seby hasret olunup cmle bild- mamr-bd harb klunup mebid-i ind- kfr-sips olan b-hasr u kys kenslar yakulup ayir-i kfr dall ber-cevhle nig-sr u py-ml klnd. - el-hamdlillhi vel-menneh - uluvv-i inyet-i vhib-i ml - tekaddeset esmhu ve tevlet alhu - her zamnda leker-i islm- zafer-ihtimun karn-i hlleri olmdur ki ibtid-i zuhr- nr- nbvvet-i Ahmed ve ol brz- aaa-i fitb- rislet-i Muhammed olaldan - aleyhissalavat ves-selm - il haz el-evn ehl-i (199b) mn at aya basdu yirler ve memleketler bu defa dahi smm-i str- leker-i mansr- zafer-mrr ile mstesad olup sr- dallet-i kffr- ma inidm ve evket-i kuvvet-i munidni dn-i islma kemlile kesr inhizm virp bir nice ay vard ki leker-i ncm-nin zafer-iktirn memleket-i kffr erbb- hzln ier girp kmrnlklar eyleyp ed-y nks- liym yirine sad-y tabl u nakkre-i ks- islm alunup ol hakret u hasret ki bu defa merkm kral- nuhset-ahvln memleket vilyetine olmdur ibtid-i devr-i demden bu deme gelince malm deildr ki dahi bir pdih- memleket-nigha vk olm ola nk[i] kendsi firr ihtiyr eyleyp leker-i cerrr ile mukbeleye ikdm gstermedi l-cerem - el-avd Ahmedn - mcibile amel olunup ol mahalden sadet ikbl ve nusret icll ve env- fth- murdt-ml ile pdih- (200a) memleket-g hazretleri eref-i mrcaat eyleyp dahi ehr-i mezbr civrnda enhr- kibrdan Mora dimekle marf nehrden mrr olunup Eslevn nm kala sahrsnda nzl olundukda Lsic dimekle mehr bzr-ghun kfrisi hsn-s olan bir kenslarna mtehassn olup kavm- rr skknlarna marr olmulard itat itmeyp temerrd ind etdikleri ecilden asker-i mansr bir dem iere yama v tln idp mtemerridn-i dni kahr eyleyp evld u yllerin esr eylediler. Andan glp mh- Saferl-muzaffern on drdnci gni mrnileyh brhm Paa Rmili askerile Peyhn nm kala nine uradukda hsn- merkm kffr- m ile mlml olmd asker-i mansr seyl-i arim gibi gep mrr itdii gibi kaladan bir mikdr atlu277 ve yaya kfirler kup kalalar ninde ehl-i islmla ceng eyleyp sitze ikdm eyleyecek asker-i r-hcm dahi gz (200b)

277

Adlu

183

adurmayup kalalarna koyulup bir n iinde kffr- hk-sr t-i zafer-ldla nbd eylediler. Evld u yllerin esr eyleyp asker-i zafer-ins ganim-i b-kys ile mutanem oldlar. Mh- mesfrun on altnc gni zikr olan Drva suy zerine gelnp dman- b-dn-i bed-ynn memleketinden Eslon dimekle mehr vilyet ki mamr memleketdr ana azmet olunmd ol mahalle gelicek Lembh, slnca ve Reddsek nm muteber ve mehr kalalar dahi pdih- lem-penh hazretlerinn cenb- cellet-mebna itat idp kalalarnun mifthlarn getrp teslm eylediler. Anlara dahi emn- erf-i sultn ihsn olundukdan sonra mrn-ileyh brhm Paa zikr olan Drva suy zerine leker-i zafer ubr itmekn bir cisr-i vas bnyd eyleyp mh- mesfrun yirminci gni pdih- shib-krn devlet ikblle ol cisrden (201a) ubr eyleyp rz-be-rz asker-i frz ile kat- menzil ve tayy- merhil olundukda der-yemn yesr kffr- hk-sra mteallik olan memlik arz bir nice gnlk yol dein tln harb eylediler. Beyt Olup nln bu resme bir nice gn Harb old Alamn illeri n Haber-i reften-i cenb- sadret-nisb- brhm Paa be-cnib-i Zagreb ve fethkerden-i Kala- Harp ve mtbaat-kerden-i Mykanbs vl-i vilyet-i Zagreb ve mefth-den-i Kala- Rcye ve Pojega ki ez-azam- bild emsr bde-end f-seb rn-i ehr-i Safer sene tis[a] ve selasn ve tisa-mie Andan sonra Lgna nm hisrdan pdih- lem-penh hazretleri ryt- zafersimtile sek Kalas cniblerine tevecch idp mrn-ileyh brhm Paa Rmili askerile cnib-i yemnde semt-i magrib-i zemne mil Zagreb dimekle mehr kffr- hk-srun (201b) bir mamr-bd memleketi tarafna azmet idp yevm-i mezbrda dman-firz- fitneye mteallik klndan Harpa nm hsn- blendbr ki cevfi ashb- nrla meml olm idi mm-ileyh asker ile zerine varup dilvern- kala-kam ve bahdrn- sreyy-cem mecl virmeyp kalaya p inyet-i hazret-i Mfettihl-ebvb birle hemn sat feth idp mahsr olan ehl-i nrdan cenge mtesadd olan err kldan gerp evld u yllern esr eylediler.

184

Baz mtemerrid-i meln bir kala- hasne iltic idp teannd zre olduklar ecilden asker-i memlik-sz ol kala kapsna te koyup drt yz mikdr keferei yakup nr eylemiler mezkr Zagreb vilyetinn Mykanbs adlu peskovnk demisi paaya gelp arz- ubdiyyet u inkyd eyleyp istmn eylediler. Mmileyh dahi ummen memleketine emn-nme-i erf-i (202a) padiah ihsn idp ol cevnibde inyet-i Hakkla Rcne nm bir muteber hisr dahi feth olunup kffr- erra mteallik Pojega nm ehr-i azm ki azam- bild [u] medinden olup ve kesret-i ricl [] ebtl ile mehr melc- kffr- bed-yn idi mm-ileyh brhm Paa -dmet maileyh- dilvern- memleket-teshr ile zerine vardu gibi hayet-i istil-y ehl-i islmdan mahsr olan bed-nmlar emn taleb idp inyet-i hazret-i fetth- Zul-minen - tekaddeset alhu - ile o memleket dahi pdih- ry-i zemne itat idp ad-y fahazzle mteallik olan mad nevh v memliki yakup ykup gret hasret idp ezvc etfl evld esr-i dest-gr olundukdan sonra ganim-i mevfr u n-mahsr ile slim gnim dnp gelp kala- Mrdke vusl buldu gibi te cnibden pdih- felek-taht hazretleri zikr olan Bgnc (202b) nm hisrdan kat- merhil ve tayy- menzil ile kala- seke ve sekden Belgrda sene-i tis[a] ve selasn ve tisa-mie Rebl-evvelinn on birinci gni gelp nzl eyledikden sonra Mrvk cnibinden mm-ileyh brhm Paa dahi gelp dergh- sadet-destgha mlk oldlar. - El-hamdlil-lh al alihi ve kr al namihikffr- hezmet-ir ve intikm- fccr- sakar-medr husslarnda pdih- islm nusret-encm hazretlerinn cmle murdt- hmyn ve klliyen meksd- zafermakrnuna dest-res olup env- ftht- ndirl-vuk ile zikr olan kala- Belgrda vusl bulduklarnun ihbr- srre-i fth-srun istimndan cumhr- millet-i islm dmn d-km olmak cmle-i vcibtdan ve ehemm-i mhimmtdan oldu ecilden etrf- bild- islma teblg in feth-nmeler irsl olunup ilm olund. Bad-ez-n det-i kadm-i Osmn zre dvn olup Rmili (203a) ve Anadol Beglerine ruhsat- iczet virilp akeblerince sultn- seltnlislm mlik-i memlik-i rikbl-enm hazretleri mh- Rebl-evveln on biinde zikr olan Kala- Belgrddan ymn ikbl ve sadet icll ile drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyye cnibine azmet idp mh- mezbrun yirmi altnc gni mahrsa- Sofyaya ve Sofyadan mh- Rebl-hirn nde Edreneye ve

185

Edreneden mh- mezbrun on biinde sadetle mahrsa- Konstantiniyyeye gelp nzl eyledi ki sefer-i hmynlar alt ay ve yirmi gn vk old. Nazm Cihnda t kymet kim olsun Sadet birle mri dim olsun dp mlk-i cihn cmle teshr Mdm fethle olsun cihn-gr Haber-i mie (203b) Pdih- lem-penh hazretleri zikr olan Alamn seferinde iken spnya- dn-i lann kapdn Endertor ve sbk Rodos fethinde emn ile hals olan Mil Mestr dimekle mehr bed-filler bk Firengistn beglerinn muveneti ile azm donanma cem idp yirmi bi bin mikdr ceng-sz ehremenler ile alel-fil Mora diyrna gelp kayd- keyd birle kala- Koron ile Blyabadry ve Boaz Hisrlarn alup iinde olan gzler ceng-i b-direng ve top- rad-heng ile neberd idp nice kfirleri helk eylediler. Kffr- dallet-yn dahi kalaya atlacak toplarn hisra karu kurup atdlar. Fl-hl kalanun kulel burc henn-seng-i top- kala-kpla mnend-i kefgr olup der dvrlar sadme-i top- kala-kpla vrn harb klunup iindeki mslmnlarun ren-i nehr leyl-i sr olup n-r ol tife-i tuyn- (204a) pe ve anede-i isyn-endeden emn taleb idp anlar dahi huda idp emn tarkiyle hisra hcm idp dmen-gr-i kala- hev-yn olduklarnda fursat u kr br kudret iktidrlarnca neberd krzra hzr olup bulunan mslmnlar ehd idp bk nis v etfli esr idp etrf- vilyete ve eknf- memlekete nehr-i hasreti salup durdlar. Haber-i meden-i lma ez-mer- Kzlba- nekbet-inti ve mr-i livden-i o ve ceng-kerden b-eref Beg-i mr-i Bitls ve maktl-den-i ereflmstevl-den-i kffr- hsrn-yn be-Kala- Koron ve

Blyabdra[y] ve Kalateyn-i Boaz der-Mora f-sene tis[a] ve selasn ve tisa-

186

mezbr ve mefth-den-i Kala- Bitls ma-tevbih f-sene tis[a] ve selasn ve tisa-mie Ol sl- ferruh-fl- ferhunde-mlde te cnibde mddet-i medd ve zamn- badden ber kiver-i glen-i Azerbycnda hurc ve evc-i smn- tuyna urc iden h- fte-hln mersndan emr-i merd-efgen lma Beg-i saff-iken h- gm-rhnun tli-i bed-ahteri (204b) smn- nuhset-gsteri ufkundan tul idp tevbi-i ashb- fle-zillet ve levhk- ahbb- Erdeble nekbet iridiin mhede idicek hemn-dem derekt- belehm adallda fermn- nefs-i bed-fercmlarna mut olan Kzlbalarun silsilesinden inkt ve hfza- beyza- millet-i seyyidl-enm ve ule-i zav- mikt- islm olan sahbe-i kirm ve eimme-i izm - aleyhis-salavat ves-selm - mezhebine ittib idp env- ibtihl tazarru ve insf u istiknet u tehau ile sdde-i sidre-makm ve ebvb- ser-perde-i devlet-merm kbeline gelp hazret-i saltanat-penhun dest-bs- sadet-bahlarile mstesad olup sezvr- inyet ve lyk- efkat oldu ecilden Diyrbekir sancaklarndan birile riyet olund. F-nefsl-emr ftvvet merdnlkla mevsf ve ecat ehmetle marf olman mezkr emrl-meril-kirm Diyrbekir beglerbegisi Yakb (205a) Paa-y sadet-encm ummen Diyrbekir askerile koulup Ekrd mersndan Bitls kalasnun hkimi ve vlsi olan eref Beg zre gnderildi ki te cnibden ol mlhid-i nmdr- h- dn-i n-bekr ile ittifk- vasle v nifk varidi mm-ileyh emr-i pdih- islm ile bir n karr ve bir dem skn u stbr itmeyp sehb- muzlim gibi varup iridkde hazret-i saltanat-penhun ymn-i himmetlerinde mezkr eref Beg ile mukbele idp mahall-i krzrda tarafeynden nice kimesneler dp hirl-emr mezkr eref Begin ba keslp ve askerinn ekseri klcdan gep kala- Bitls ile vilyetin alup zabt eyledi. Mezbr lmann bu asl- feth fth ve ecat istikmeti zhir olcak riyet olunup ol diyrun eyleti ana sadaka olunup irtifnun uc evc-i feleke irip durd. Haber-i mtbaat-kerden-i mr-i Cezyir Hayreddn Paa ve meden-i o bedergh- pdih- shib-krn- (205b) ry-i zemn ve mr- mrn- Cezyir den ve reften-i b-donanma- hmyn ve feth-kerden-i Kala- Tnus-r fsbi-i ehr-i Rebl-evvel sene erban ve tisa-mie

187

Andan sonra sene dokuz yz krk Rebl-evvelinn yedisind[e], Midill ovasnda[n] kopm gemi ehli ve Akdenizde ok gezmi dery yzinde Fireng-i bedheng ile nice nice sava itmi ecat ehmetle Firengistnda belki cmle Kfiristnda Brbrc nm ile itihr bulm Cezyir v[]lsi olan Hayreddn nm rkemn refk-i tevfkn delletile dr- emn- kadme ve pdih- heft-zemne fitb nr-p gibi ba indirp bb- sadet-mebna gelp akdm- ikdm ve emnet istikmet zre kym gsterdi. Bad-ez-n hrd-i mark- saltanat ve mazhar- afak- hilfet hazretleri vefk-i htrnca riyet idp Cezyir Beglerbegiligin inyet idp yz pre kadrga ile dery cnibine gitmee emr eyledi. Knn- padiah (206a) ve yn-i ehinah zre hilat- fhir ile ruhsat- iczet virildikden sonra deryya mteveccih olundu gibi sbk kayd- keyd ile Mora cnibinde vk olan Kala- Koron ile sir kl278 alup duran kffr- bed-ahvl mm-ileyhn Cezyir Beglerbegisi oldun istim idicek ellerinde olan kalalar braup Firengistn tarafna gemilerle kaup gitdiler. Ol zamnda Yahy Paaol Mehemmed Beg Mora sanca begi idi kffr kalalar braup kadklarn der-i devlete sene-i mezbre Zil-kadesinn evstnda arz eyledi. Malm oldukda yarar dizdrlar ile hisr erleri irsl olunup kalalar kem-kn hfz eylediler. Hayreddn Paa dahi zikr olan donanma ile Magrib-i zemnde vk olan Tnus kalasna varup top- hisr-kpla dp pdih- ferdn-hamet ve ehinh- cemd-heybet hazretlerinn (206b) sye-i sadetlerinde feth idp zabt eyledi. tdi ecat ehmet mukbelesinde der-i devletden emr-i mzehheb ve hilat- hmyn irsl olund ve hem buyuruld ki donanma- hmynla ol cniblerin hfz u hirsetinde olasn dey emr olund andan sonra279 (282b) Haber-i mstevl-den-i kffr- bed-ahvl be-kala- Tnus ve inhizmyften-i Hayreddn Paa der-muhrebe-i kala- mezbre ve meden be-dergh (283a) lem-penh f-tsi-i abnl-muazzam

278 279

Kal Buradan varak 282bye kadar olan ksm Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyne tekabl etmektedir.

188

Sbk tahrr olan ahvl-i muhakkak ve tasvr olan makl- musaddak zre sene dokuz yz krk Rebl-evvelinn yedisinde donanma- hmynla varup Kala- Tnus feth idp ol diyra nev-nizm ve tze-intizm virmek in lenger-ikmet zre olup duran drl-guzt vel-mchidn mahrsa- Gelibol Sanca Begi ve sefin-i nusret-karn-i pervn-cemn kapdn ve Cezyir-i magrib-i zemn beglerbegisi hizber-i kh-sr- saff-derr ve r-i be-i krzr ecat dilver ftih-i ebvb- cihd ksir-i evket-i erbb- ind Hayreddn Paa -dmet maileyh zre spnya-i dn-i lan-i bed-filn Endertor dimekle mezkr kapdn seksen pre kadrga ile gelp mm-ileyh paa-y shib-i ictihdla zikr olan Tnus Kalas zerinde (283b) bzr- krzr germ ve sad-y gavg-y vegyla tk- smn nerm idp top u tfeng ve prngo v zenberek ile gerei gibi neberde heng idp zrhlarun gznden akan kanlu yalar ile ry-i hmn glgn olup evgn- tn darbndan miyn- meydn- dr grde galtn olan balar ile dmn- sahr dold. Sehb-kerd-i neberdle ren-i nehr ol gn eb-i tra dnp peykn- rahn hev yzinde eb-i tr gibi grndi. afak- kanla dmn- meydn- smn glgn oluncayadein iki leker yz dnderp gerei gibi ura eylediler. Guzt- mslmnn kr br- haytlar nr- krzr- fetle tutud. tat miynna hidmet kemerin kuanan ve sultn- cihna ba indrp sitne-i sadet-ynnda ta yasdanup toprak denmei ihtiyr iden mrn-ileyh Hayreddn Paa gayret-i islm ve hamiyyet-i (284a) milletilhayrl-enm dey top u tfeng ile cehennemlern ten-i sakar-serrlern mnend-i grbl kefgr delp dim- mrikn seylb oldukda levn-i ahder dery- hnn olurd ol kffr- hsrn-ynn gurr- firavunleri tabat- hsrn-hsiyyetlerinde muzmer merkz olman kesret-i add- kesr-mevdd ve vefret-i cnd- dalletmutdlarna itimd idp dahi sbk kala- Tnus hkimi ve emri ve vlsi olan Mr Ynus ol ad-y dne ve dmann- shib-i kne varup mentka ve iltiym gsterp alel-ittifk dr gre musrr olup durdlar. Ol hnde kala iinde mahbs olan esrler dahi fursat ve kr br- kudret iktidr bulup hemn-dem ierden kalanun kaplarn mesdd idp isyn gsterdiler. Paa-y ren-rey n-r dr grden fergat idp berrden piyde bedr-i inba varup anda lenger-i (284b) ikmet ve bdbn- istirhat zre duran on alt pre kadrgalara rkib olup bad-ez-n Epnpa-i dn-i bed-filn kalalarndan Myorka dimekle mezkr kala zre p fl-hl toplar kurup gedkler ald gibi yry idp - bi-inyetillhi tel - feth

189

idp iinde bulnan zkrn alef-i emr ve etfl insn esr kayd- zencr idp andan sonra slimn ve gnimn drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyyeye sene-i mezbre abnnun dokuzunda gelp vsl old andan sonra Haber-i katl-kerden hazret-i pdih- memleket-g vezr-i kebr-i aristonazr mr-i mrn- Rmili brhim Paa-r f-sn vel-rn-i ehr-i Ramaznl-mbrek sene-i mezkre Sene-i mezbre Ramaznnun yirmi ikinci gicesinde tavr u drt ve yn tertb zneti Drya myesser olmayan Vezr-i azam (285a) ve Rmili Beglerbegisi brhm Paa-y mkerrem ki hfz- sugrul-islm vel-mslimn ve hris-i maliml-mlk ved-dn hazretlerinn eyym- devletinde eklm-i seb serdrlar nince hdim hidmetkr ve rub- meskn ehriyrlar hidmetinde lde-i gubr olup kimine inm- zer sm ve kimne tevch-i elviye-i eklm idp her hussda hsrev-i cem-temkn ve pdih- tc taht nign hazretlerinn ana huls- itikd olup einne-i umr- saltanat ve ezimme-i meslih-i memleketi dest-i tasarrufuna virp bil-cmle umr- azl nasb ve kabz bast ana ment olup mr siph ve bendegn- lem-penh galebe v enbh ve kesret-i pr-kh ile izz u icll ve ihtirm- istikbl iderlerdi. Nazm Kime kim yz duta ikbl devlet Kulndan yek ider halk ana hidmet Vel-i devlet ki sonra dndere yz Dner halk- cihnun yzi dbdz (285b) Sahn- sery- felek-nvn ve meydn- eyvn- dvn erbb- hctdan arsa arast gibi meml ve mzheme-i milel-i muhtelifeden
280

- -

hletile dobdol olup memlik-i shib-i erikden tevakku- istimdda ve terakku- imtidda gelenler tertb-i dvn ve tezyn-i eyvnndan hlet-i mehbeti mhede idp andan havf hayete ve remi [v] dehete derlerdi. Meslih-i ahvl- mme-i

280

Ve bacakta bacaa dolam olacaktr, Kyme, 75/29.

190

rey belki umr- kffe-i bery aled-devm grilp mensb u mertib-i tasarruf evk-i lh birle TP281PT- - mefhmnca kiminden alurd ve kimine virirdi. Semt-i blend-i felek-peyvendi farak- felekden berter ve bezl cd u sehs htem-i Tayyiden ekser idi. Himmet-i vlsnda niceleri saff- nilden shibi sadr ve niceleri dahi drr-i ebnem gibi ayaa dmiken fitb-girdr bedr-i kadrin bedre yaturmud mil-i zeyb znet ve esr-i (286a) bend-i hret olup met- gurrla prye-i pre-zen-i dnyya aldanup ryi-i dr kusr nesne sanup libs- fhirin lle-i pr-jle gibi cevhire gark ve licm- vezrin zeyni lal leliye mstarak itmidi. Melek-i rhnden haberi ve saf-y cvidnden eseri yod
282

- vadinn mefhmnda dhil idi pdih- cihn hazretlerinn pertev-i inyetile top- devletin nrenc-i fitb gibi sipihre ve ke-i klh- savleti makm- mh u mihre irp makbl- pdih- lem-penh ve mukarreb-i dergh- zllullh iken tekallub- ahvl-i hden gfil ve bn-y dehrin zuyr u tezvrine mil olup dahi fikr-i muhl kibr dall ile nice sevd-y b-sd maksd u murd ve fikr-i b-hdei matlb- fud idnp efkr- fside akln akm ve hayl- kside reyini sakm idp memleket-grlik sevds (286b) akl- muhl-endi vilyetin teshr itmidi. Amm kemn-gh- kaderden sayyd- kaz- dn u kevn ana nzr ve celld ecel kafasnda bir irete muntazr olup durdundan gfil idi. Hazret-i hilfetpenh- sadet-destgh ol nksl-efkrun fikr-i muhlin ve tedbr-i b-melin malm idnp Beyt Mz ahzeke y marrun fl-hatari Hatt helekat feleyten neml lem tatri Dey eb-i mezkrede Sery- mire - ammerehllh il yevmil-hir - ye getrp katl eyledi. Allh kdir-i fevk-i ibda ve illet-i azamet kbrya zih kdir khir ki asr- kudret-i bliesi iktizsnca bir zaf bendesini l-mikdr ve zeviyyl-iktidr idp evc-i rfatda mihr-i sipihr gibi farakn farak- semya hemser ve gh izhr- cell-i kibriys muktezsnca bir efgendesini sye-i fr-mye gibi hka beraber eyler.
281 282

Dilediini aziz edersin dilediini zelil edersin, l-i imrn, 3/26. Her kim dnya ve zinetleri murad ederse, Hd, 11/15.

191

Nazm Zih dr-y lem-i b-tedebbr Kam eyya lem b-tefekkr Keml-i kudrete irmez tefekkr Basubdur lemi hb- tahayyr Cell-i kibriysndan anun h Cemline hayl irmez zih h Beyt Her te ki dest-i kaz yir-frht Hem fikr tedbrh-i rey-sht (287a) Haber-i azmet-nmden-i sultn- seltnl-islm mlik-i memlik-i rikbl-enm be-cnib-i Korfos bery- feth-kerden-i vilyet-i spnya-i dallet-fercm f-sbi-i ehr-i Zil-hicce min-hr- sene-i selase ve erban ve tisa-mie nyet-i ezel reh-nm ve hidyet-i lem-yezel pv olup sultn- seltn-i ry-i zemn ve ehinh- shib-i taht tc ngn frzende-i mescid-i dn ve szende-i mebid-i mrikn - azze nasrh - ve - nasre asrh - hazretleri dn-i Muhammediyyeye takviyet niyyetin muhkem ve yn-i Ahmediyyeye temiyet azmetin mstahkem klup spnya-i dn-i lan-i mahzln ayd-i dalletrehnlerinde Plya vilyetinde vk olan kl v husn istihlsna mukaddem cnib-i vezret-meb- sadret-nisb vsta- akdd-devletil-ebediyye ve rbta- kds-sadetis-sermediyye kid-i cyl-islm shibl-izz (287b) vel-ihtim vezr-i sn Ltf Paa - dmet maileyh - ile hem-vre ehre-i zb-y ars- cihd u gazya hars olup Fireng-i bed-henglerinn yrei yaile dim gaz ern yaka gelen Rstem-i ktl- behrm-cidl Cezyir Beglerbegisi Hayreddn Paa-y hmyn-fl donanma- sadet-nmn ve merkib-i zafer-makrnla gitmee emr eyledi. Ol emr-i lzml-izn- shib-krn iktizsnca mm-ileyhm bi-hasbilmakdr hareket-i rk- hamiyyete mecl-i sabr skn komayup hemn-dem akdm rsmnun zp ve tevakkuf lengern alup ve basret rmhlarun ekidirp ve

192

azmet yelkenn aup mrfakat- kr br ve muvfakat- rzgar ile savb- maksd tarafna azmet eylediklerinden sonra akeblerince sene-i selase ve erban ve tisamie Zil-hiccesinn yedinci gni blend-pervz- yn- cihd [ve] kemend-endz- smn- ictihd hazretleri cy- dery-c ve asker-i (288a) ejder-hurla sikenderi rzgr ve gazenfer-i krzr gibi devlet necbna nehzat ve nusret rikbna hareket buyurup t- fitb-frun ve matla- izzetden tli ve alm- zafer-encmn mer- sadetden ri klup mahrsa- Kostantiniyyeden ki makarr- br-gh- saltanat ve mstekarrar- kr-gh- memleketden eymen-i vnda ve ahsen-i ezmnda ki sultn- tabat peygle-i galv-y brdetden eylet-i vcd- ser-perdesin sahry itidl-i shhatde ve bd- sebk-py sab-fer-i zmrrdn zre kadem basup ebri pk-destn dest-yrlile bast-i mkedder-i gabr zre bist- mnevver-i hadry deddi hnde Korfos cnibine azmet gsterdi. Nazm Eer rezm in ide azm-i meydn Adnun ba ola gy- evgn Neberd iere krdi oyunda ba Adnun bana gkden yaa ta Ne iklme ekerse lekeri h nince rehber olur nusretulllh (288b) Katat- merhil ile ber-kenr zikr olan dokuz menzilde mahrsa- Edreneye varup sadetle eref-msle vusl buldukdan sonra iki gn dvn idp reynun ikyeti ve vilyetn mhimmt grilp iki yz nefer kul oullar onar ake ile blklere ilhk olunup bedr-i kadrleri kadre irdi. Ol esnda Erdelbnun dahi harc gelp der-i devlete teslm olund ve dery cnibinden ulaklar gelp spnya-i dn-i lann deryda ziyde tonanmas var padih- islm asker-i nusret-encmla iki menzili bir idp gelp Avlonaya irimek zre olsunlar dey haber virdiler. Hudvend-i cihn ve kutb- dire-i zamn hazretleri ymn ikbl ve sadet icll ile Edreneden Filibe cnibine mh- mesfrun on sekizinde azmet gsterdi. Ol gn ahl-i ehr himmetr-ricl ve talil-cibl birle vilyet-i hidyete slik ve himmet-i inyete mlik olan dervler b-gne hler ile padih- (289a) shib-i ictihdun

193

levzm- tazmin ve mersim-i tekrmin yirine getrmek in du idp gnderdi gitdiler. Nazm Devdur yedi iklme epersn Zafer topn meydndan kaparsun Eer azmn hms aa eh-per Bula syenle izzet heft-kiver Adnun burc ola seng-i hre Ola kahrun bilinden pre pre Yolun auk klcun stn olsun Cihna nusretn vz dolsun Padih- memleket-g hkm-i hekm-i mteal ve fermn- alm-i zl-cell iktizsile tann-i tantana-i cihndr ve st zazi-i kiver-sitn ile ol ad-y fesd-ry her kande ise aray gidp kat- menzil ve tayy- merhil ile ber-kenr zikr olan yedi menzilde Filibeye vard. Bi gn ikmet zre olup dururken merkez-i dire-i ktl ve bebr-i be-i fez-y cidl Anadol Beglerbegisi emrl-merilkirm Hsrev Paa-y peleng-intikm asker-i hasm-ikr- Osmn ve leker-i nusretasr- hkn ile (289b) ordu-y hmyna dhil ve belde-i mamreye gelp vsl old. Andan sonra dvn olup py-ml- nevib sitem ve br-ke-i bel v elem olan fukranun kr ikyeti ve sefer-i zafer-rehbern vk olan mhimmt grilp ol gn Bdin cnibind[e] olan fahr- erbb- ecat ve zuhr- ashb- celdet Yahy Paaol Mehmed Begden ulaklar gelp kffr- bed-girdr ve ad-y nekbetasr kalalarndan Vlpova nm kalanun Bn Diyk Mhl dimekle mehr ibls-i sn Sirem cezresinde vk olan reyy nr- gret ve fukrasn hedm hasretle yakup ykmak in bin mikdr peld-i beld ve merd-i atd kfirleri gnderp ol gnderdi b-dnler sek kalasnun etrfn mrr ve zikr olan cezreye ubr idp zehr-i greti salmak ve crb- hasreti almak zre iken bu cnibde kemn-i knde bir nice yz kr-dde v ceng-zmde gzler hzr u nzr bulunup gayret-i dn-i islm (290a) ve hamiyyet-i millet-i hayrl-enm dey hemn-dem siper gibi yz yz olup neberd krzr idicek - bi-inyetil-Melikl-msten - ve bi-devlet-i padih- shib-krn mukvemete tkat getremeyp inhizm ile perkende olup mchidn-

194

devlet dn ve mbrizn- nusret-karn bazlarun dutup emr-i b-dr283 ile alef ve haner-i berk-itihr ile telef idp ol dman- bed-ahvl inhidm inhizm zre olduklar haberin virdiler. Zikr olan mahallde otak- hmyn- hm-yn ol makarr- devlet-nina eref virp bi gn ikmet zre olundukdan sonra sene-i erbave erban ve tisa-miede iftith- m- Muharreml-harm aynun gurresinde Filibeden bu ber-kenr zikr olan on iki menzilde hazret-i padih- km-yb- sadet-nisbun otk- hmynlar mahrsa- skbe varup otk- hmyn kala civrnda kuruld ki sahr-y ferruh-fezs hym- sreyy-intizm- siphla ravza- bern-misl olmd. (290b) Etrf hev-hemser l kavklar ve sultn sdler olup dahi b-bn- zemn kudm- ehriyr- cem-temkn in yollarna emenden kadfe-i hadr deyp yemn yesr ol ecr- bedl-asrun farak- ferkadnlarnda s-be-s mrgn- shibl-elhn ann efgn iderlerdi. Padih- lem-penh hazretleri gn ikmet ve dvn- adlet-cereyna niyyet idp duturken mukaddem sene-i ihd ve erban ve tisa-mie ylnda asker-i islm- gaz-mutd ile drs-selm- Badd- hilfet-bd feth in inn- azm-i zafer-redlarn Irk Arab semtine mnsarif buyurdukda ekrd mersndan Bb dimekle mezkr emr ki sitn- seniyyl-erkn kbeline arz- ubdiyyet ihls itmidi der-i devlete dem gnderp te cnibde Gazvn sahrsnda temekkn zre olup duran h- b-dnn fikr nihd mahrsa- Badd- devlet-bd ki diyr- Irk- Arabda gy bir ars- zb ve hsn-i b-hemtyla rek-i cennet-i (291a) mevdur ol zmre-i kth-ende ve frka- ilhd-pe ol cnibe gitmek sevdsndadur yle ki ref define mukayyed olunmazsa mukarrerdr ki fitne v b derys taar zr ki her bir ehl-i fesd ile ve her zndk- bed-nihdla dli olup mr- efsrde ve gubr- pejmrde dirildi dey ilm eyledi. Malm oldukdan sonra Diyrbekir ve Badd melikl-mersna emrler irsl olund ki ol taraflarn slik-i pr-mehlik zabt maslahat in durup te cnibde vk olan Kzlba- evblar ki kemn-i knde durup ol bed-sretler gr dra fursat bulup n-gh hcm- kudm- mile ol bma kudm ideler h-rh- hrreme slik olup hengm- heng-i ceng vk olcak hengme-i rezmi kurup sengi ceng ile mer ban eze. Bad-ez-n ehriyr- cvn-baht ehsvr- mlk taht hfz- bildullh nsr- ibdullh hazretleri il-i dn-i mbn ve ihkm- ahkm-

283

b-dare

195

er-i metn ve riyet-i meslih-i dni ve kifyet-i mhimmt- milleti ve takviyet-i hl-i zuaf (291b) ve temiyet-i kr- fukar ve intihc- menhic-i ebrr ve ihtiyr- mezhib-i ahyr ve ref-i h- adl ve kat- bh-i zulm in dvn idp Cingene Sanc Begi skender Begn hicb- zulm-dde-i basretini ryet-i ry-i sevbdan men idp dest-i zulmle haner-i sitemi mazlumn- gamm-ddeye ekdiinden tr salb olund. Halkn ikyeti ve sefer-i zafer-eserin mhimmt grldkden sonra padih- memleket-g hazretleri skbden Avlona cnibine azmet idp bu berkenr zikr olan on drt menzilde sadetle Avlona mukbelesinde Kala- Knina (?) fezsnda otk- gerdn-ntkn kurup rm- pr-merm eyledi. Ol gnn ertesi mh- Saferin gurresinde dery cnibinden mukted-y grh- islm, pv-y merkib-i nusret-fercmla Ltf Paa-y devlet-merm menr- amd- feth-maksd, zafer-i bdbn- nusret-rsmn, engl-i lenger-i kh-peyker, top- mehn- ejder-i dern- rad-ir [] berk-izhr evc-i ittisl-i kal-a-misl ggeler ve mvnalar ve btardeler (292a) ve bralar ve kalyonlar ve klnalar ve kdrgalar ve kayklar ve aribrlar ve palskermeler ile gelp ol gn vze-i gziyn evc-i berne ve debdebei tekbr-i dilvern arh- hazmne irp tantana-i tabl ve sad-y top- raditihrlarndan tse-i illiyyn pr-gulgule-i mme-i mminn olup durd. Yarndas dvn olup cmle-i erkn- sadet-nin- atebe-i Osmn ve kffe-i muazzamt ve sadr- ninn- sdde-i vl- cihn-bn cem olup mm-ileyh Ltf Paayla Hayreddn Paa dahi donanmadan kendlere mahss hddm- sreyy-nizmdan zerrn-tc murassa-kemer ve mcevher-emr hidmetkrlar ve sir tavif-i siph askerden her biri grh- pr-kh dilverler ile dvn- adlet-nvna gelp destbs- padih- lem-dryla mstesad olduklarnda donanma-y hmyn- nusretkarnle hev-y gazda perr bl- feth ikbl aup varup ket-i ser-gete gibi ba igzinp girdb- bahr- teve den spnya- dn-i melnun Plya yakasnda (292b) vk olan bild emsrn ve husn u hisrn alup ilerinde bulduklar Firengi te-hengleri niheng-i emsr-i b-rengle ikr idp ve boyunlarn urup etfl insn esr kayd- zencr idp getreler dey emr olund. Emr-i l-n muktezsnca mm-ileyhm Ltf Paayla Hayreddn Paaya Rmili Beglerbegisi Mehemmed Paa ummen Rmili begleri ve siphleri koulup dahi dere-i mzde silk-i beyna zebn- kilk-i drer-nizmla lel-i b-dra intizm virilp zikr olan donanma gemilerile Avlonadan Plya savbna sene-i erba ve

196

erban ve tisa-mie Saferinn nci gni azmet gsterp gittiklerinden sonra padih- felek-taht ve ehinh- melik-baht hazretleri asker-i dery-misl ile zikr olan menzilden mh- mesfrun drdnde tebdl-i hev ve tayr-i sahr in Kdas Yaylas dimekle mehr yaylaya varup eref viricek vezr-i slis Paylk Mustafa Paa kap halkile ve Anadol Beglerbegisi Hsrev Paa (293a) Anadol askerile Arnavuda akn emr olund dahi emr-i lzml-izn- padih mcibince akna segirdp reh-gzrlarnde sab derbendler ve azm dalar ve mazk yollar vk olup mr mra tkat- gzr myesser deil idi. Eer r-i erze savlet-i hamlesile ol derbendn- sabl-menfeze gzer ideydi pene-i pr-ikencesi ahcrnda kalup sernign olayd asker-i dery-yrun ve leker-i encm-mrn her biri hezr belyla dalara kup vusl bulduklar gibi kffr- hsrn-mel tahassun itdikleri vd v ciblden seng-i hreler galtn idp nice Mslmnlar ehd eylediler ki her bir ta leker-i ezfr- gyln gibi mcedder ekl ve her gh zehr-i mr gibi mheddir ktil olup sebze-zr- firdevsde Burkla hem-tavle olan atlar dahi merg-i mfcta uladurup helk eylediler. hirl-emr ol dalarun akabt- n-mahddndan ve vdlerinn menhil menzilinden ...(?)284 vahet mtebdir ve sengn-i fuda dehet mtesdir oldu (293b) cihetden asker-i zahmet-encm akdm- ikdm ve ihtimm- tamm ile sre de hezr belyla ol sabl-meslik dalar kup gelp ordu-y hmyna mltesk285 oldlar. Bad-ez-n Haber-i meden-i Ltf Paa b-donanma-y hmyn ez-vilyet-i Plya- hezmet-nmn be-Avlona ve bz-reften be-muhsara- Kala- Korfos- dalletfzn bery- isyn-kerden Ve te cnibde cnd- nusret-gh- zafer-intibh, merkib-i nusret-iftith ile bahr- ummn-nindan savb- Plyaya varup vusl bulan dstr- ferhunde-evkt ve prz- eyym- mr-i mbrek-st nusret-fercm Ltf Paa-y sadet-encm zikr olan vilyet-i mamre ve memleket-i mehrede vk olan Kalvertile Otrnd dimekle mehr kalalarna varup nzl eyledii gibi iinde olan b-dnlern ehre-i haytlar yine-i ecelde musavver ve hne-i kalb-i zamrleri ule-i emr-i
284 285

Mltak

197

dilvern ile mnevver grlmein karra meclleri kalmayup hisrlarn braup kadklarnda guzt- (294a) dman-gr irip meln-i b-dnleri esr kayd- zencr idp anlara karb on ml mikdr kuruda seng-i hreden yaplm muteber iki kalalar dahi olup her biri alunup nhiyelerinde seksen pre kyleri gret hasret olundukdan sonra cezre-i mezbrede karr olunup md-i ihlsla ciblde muhtef olan grh- dall guzt- cez-fil bir bir bulup ele getrp ve ol mahallde vk olan hisrlarn ve meskenlerini ve yatak ve duraklarn yakup ykup fenya virdiler. Etfl yllerini esr idp ol tglerin ilerin bitrmiler [E]spnya-i dn-i bed-filn bunca kalalar ve nice husn u brlar alnup zr- pene-i mslmn ile vrn harb ehrleri ve vrolar meskin-i286 bm- zulm olan kyleri nr- azb- intir- mchidn ile yaklup n-bd olup dery yzinde dahi b-nihye gemileri yam olup keml-i mertebe hasretler ve memleket-i (294b) makhresine b-nihyet gret hakretler vk ol[an] dman- mahzln ahbr- sahhasna vukf- tahassul olundukdan sonra paa-y memleket-g donanma- hmynla gir Avlonaya gelp vusl buld badeh Korfos kalasnun keferesinn hyneti ve te spnya ile ittifk ve hle v nifk olup dahi nice pre kadrga ile donanma- hmyna zarar iridirmek sevdsnda olduklar malm olunup ol sebebden mm-ileyhm Ltf Paayla Hayreddn Paa ve Rmili beglerbegisi Mehemmed Paa irsl olunup varup muhsara- hisra mberet iindeki b-dnlere mbdaret idp durdlar. Bu cnibden khir-i kahramn- devrn hazretleri Haber-i azmet-nmden-i hudvend-i cihn ez-Yayla- Kdas - bi-inyet-i Melik-i msten - be-cnib-i Korfos f-gurre-i Rebl-evvel sene-i minh Zikr olan Kdas Yaylandan ymn ikbl ve sadet icll ile Rebl-evveln gurresinde azmet idp ber-kenr zikr olan on menzilde (295a) b- nehr-i Vsden Kala- Depelenden Ergr Kasr ve Ergr Kasrndan Delvenden Korfos mukbelesinde hym- gerdn-kymn kurup oturd. Dery cnibinden zerine varan Ltf Paa c-be-c muhsara- hisra toplar kurup musrr olup dururken spnya kralnn ve pps- makhrun ve Ferendk-i mahzlun donanmalar ahvlini

286

Meskn

198

malm idinmek in Plya ve Mestiye taraflarna hn-i per-i kebter-gzer [] mrg-inver dern pr-dilver drt kta ygrk kayklar ile Slih Reisi gnderp sab-misl deryya revn olup Plya kenrlarna vardukda spnya donanmasna ba olan meln-i kfr-fdan Endertor nm lan elli bi pre kadrga doksan bra ile Venedk gemilerinn mlkt in gelrken rst gelp kayklar meln gemilerinn akebinden bir kayklarn alup drdnci gn gir gelp kfiristn krallarnun ittifk u ittihdlar olup ehl-i islm vilyetlerine ve gemilerine (295b) dahl u taarruz in bnihye gemiler ihzr idp gelmek zredrdiler dey cevb virdiler. Kffr- bedahvln bu asl- ittifk ve cemiyyeti oldu malm olcak zikr olan Kala- Korfos Rebl-evvelinn dokuzndan Rebl-hirn yirmi ikisine dein dlp ki cmle krk gn olur nice defa yryler ve dne dne savalar olup rn- krzr dilrn- hancer-gzr her tarafdan kalaya hcm idp dd u duhn ebr-i sika-br olup gklere aup ve tr tfeng zerlerine yamur gibi yaup 287- - ve emr-i te-fen ve sinn- subn-nin kat gz adurmayup
288

- - peygmn lisn- hlle in eylerdi ve pey--pey

peykn u sihm 289- - peymn inh iylerdi. Gedklerde neberd krzra hzr u nzr olan kffr- dallet-asr dahi top u tfeng ve prngo v zenberek ve sir edvt- ceng ile nice gzlern sneleri ney (296a) gibi nln ve nicelerin dahi kusr- sebtlarn grp ve sr- vcdlarn hendek-i ademe uurup rh- ch- fenya gnderp ehd eylediler. Rmili Beglerbegisi mm-ileyh Mehemmed Paa - dmet maileyh - darb- harb- top- pr-bla hisr burclarnun derclerini ve brlarnn bzlarn syup hka beraber eyledi. Ol gubr nisr- krzrlarndan arh- devvra brnp ve gerd-i neberdin sehb smana hicb olup durd. Bu cnibde vzer-y dn-dr sir mer-y l-mikdrla zikr olan kalanun fethi ve istihlsna tezelll tefeccu serlerini ubdiyyet mihrbna urup mnct iderlerdi ol esnda dery yzinde kffr- hk-sr taraflarnda karvol hizmetinde duran rs- res- ihsrdan Slih dimekle mezkr merd-efgen dilr-i saff-iken gelp haber virdi. Beyt
287 288

Ve zerlerine azap yamuru yadrdk, ite bak mcrimlerin akbeti nasl oldu, Arf, 7/84. Kamak size menfeat vermez, Ahzb 33/16. 289 Her nerede olsanz lm size yetiir, Nis, 4/78.

199

Hasm- b-fer dod n mihr-i zafer Sald nlfer gibi suya siper Tabat- habset-siritinde mevcd olan tuyn u adveti zuhra (296b) getrp sdde-i sadete imtin belk[i] askir-i sreyy-ictimile mukbele itmein env- fitne fesd ihtir iden spnya ve Venedk ve Pp donanmas gelp kalaya irimek zredr muhsara- hisrda olan serdr- kav-rey vuk zre paih- memleket-rya arz eyledi. Malm oldukdan sonra zikr olan hisrun fethi yine-i takdrde sret-i tehrde mhade olunup sefer zamn olmaman muhsara- hisrdan fergat olunsun dey emr olunup hemn-dem etrf- hisrda olan meterisler ihrk ve toplar gemilere ilsk olunup andan sonra vk olan kur hedm hasret ve nehb gret olunup etfl ins esr ve hr-yrlarn kayd- zencr eylediler. Beyt Ol diyra sald gret nrn Ykd yakd ehl-i kfrn drn Ol gnn ertesi dvn- hmyn olup kide-i makarr- Osmniyn zre vzer-y madelet-ry- sadet-intimya ve Rmili ve Anadol Beglerbegilerine (297a) mahss kts-gerdn- zerrn-zeyn zencr Bedev atlarile murassa emr ve girnbah hilatlar virilp sir erkn- devlet-nina ve mer v ayna ve aalara ve hddm- kirmn rsuna kaftnlar ihsn olunup takbl-i taht- zafer-bahtla mstesad olup Anadol ve Rmili beglerine ve yenier ve kap halkna ve donanma serdrlarna ve sir siph- zafer-penha destr u iczet virildi. Andan sonra padih- lem-penh hazretleri zikr olan Korfos mukbelesinden sene-i erba ve erban ve tisa-mie Rebl-hirinn yirmi drdnci gni ymn ikbl ve sadet icll ile drs-saltana- mahrsa- Kostantiniyye cnibine azmet gsterdi. Eyle olsa katat- merhil ile drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyyeye gelince vk olan menzil merhil bunlardur ki zikr olunur. (297b) Mlko yr

200

F 24 Rebl-hir sene 944 - ml Bu zikr olan konaa gelinrken ehr Emni Hasan eleb old ve Matrk Nash Beg ol Mehemmed on ake ile sa ble ilhk olund ve konaa gelince ziyde yamurlar ve seyller olup ry-i zemn suyla dolmd. Arpanun kilesi sekizer akeye alnd. Ynus Beg Kyi F 25 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Bu zikr olan konakda Bdn cnibinden ulaklar gelp haber virdiler ki kefere-i fecerinn Pojega cnibinden ziyde hareketi var ve hem konaa gelince ziyde talu derbendl dar yirlerdr. Arpanun kilesi onbirer akeye alnd.

Lhana Kasr F 26 Rebl-hir sene-i mezbre - ml Mezkr konaa gelince sab derbendl ve talu yirler ve dalar olup asker-i zaferrehber avdetde ziyde zahmet ekdiler ve hem mezkr konakda Rmili Kdaskeri Kadr eleb azl olunup stanbul Kds Hoc eleb, Rmili Kdaskeri ve Msr Kds iv-zde Anadol Kdaskeri old. Arpann kilesi on beer akeye alnd. (298a) Trke F 27 mh- mezbr sene-i mezkr - ml

201

Mezkr konak uzak konak olup konaa gelince derbendl ve talu dalar olup arpanun kilesi on ikier akeye alnd. Karye-i Kab F 28 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Bu zikr olan konak gyetle uzak konak olup konaa gelince dar derbendl yirler sab dalardan mrr olund ve hem arpanun kilesi on yedier akeye alnd. Karye-i Perepl F 29 Rebl-hir sene-i mezbre - ml Mezkr konak yakn konak olup konaa gelince inil yokulu yirler olup arpanun kilesi on beer akeye alnd ve hem bu konakda bir gn oturak olund. Karye-i Belevoda F gurre-i Cemziyyel-evvel sene-i mezkre - ml Mezkr konak uzak konak olup ol mahallde Msrdan ulaklar gelp emn emn haberin virdiler. Arpanun kilesi on ikier akeye alnd. (298a) Kala- Grce F 2 mh- mezbr sene-i mezkr - ml Zikr olan konak yakn konak olup konaa gelince vsi ova yirlerdir. Arpanun kilesi onar akeye alnd.

202

Karye-i Azzda F 3 mh- mesfr sene-i merkme - ml Persiye Gli F 4 mh- mezbr sene-i mezbre - ml Zvadsa F 5 mh- mezbr sene-i mezkre - ml (298b) Kasaba- Manstr F 6 Cemziyyel-evvel sene 944 - ml iftlik F 7 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Kasaba- Florina F 8 Cemziyyel-evvel sene 944 - ml strav Gli F 9 mh- mezbr sene-i mezkre - ml (299a) Kasaba-i Vodena gep

203

Karye-i Vetentesa F 10 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Mezkr konak uzak konak olup konaa gelince vsi ova yirlerdir. Zikr olan konakda hudvendigr hazretleri l-ikr eyledi. Arpanun kilesi sekizer akeye alnd. Kasaba- Karavarye mukbelesi F 11 mh- m[ezbr] Sene-i m[ezkr] - ml Kasaba- Yenice-i Vardar F 12 Cemziyyel-evvel sene-i erba ve erban ve tisa-mie - ml Vardar Kprsi F 13 mh- mezbr sene-i m[ezkr] - ml (299b) Mahrsa- Selnk F 14 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Lngaza F 15 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Karye-i Bgrce F 16 mh- m[ezbr] sene-i mezkre - ml

204

Ilca F 17 mh- m[ezbr] sene-i m[ezkr] (300a) Mahrsa- Sroz F 18 Cemziyyel-evvel sene 944 - ml Karye-i Toanclar F 19 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Karye-i Vsllu F 20 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Karasu F 21 Cemziyyel-evvel sene-i mezbre

(300b) Bur gep Kury F 22 mh- m[ezkr] sene-i mezbre - ml Kasaba- Gmlcine F 23 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Kasaba- Aarhn

205

F 24 mh- m[ezkr] sene-i mezbre - ml Mekr F 25 mh- m[ezbr] sene-i mezkre - ml (301a) Kasaba-i Ferecik F 26 mh- m[ezkr] sene-i mezbre - ml Karye-i Keml Beg Kyi F 27 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Dmetoka F 28 mh- m[ezbr] sene-i mezkre - ml Ada Kprs F 29 mh- m[ezbr] sene-i mezkre - ml (301b) Mahrsa- Edrene F gurre-i ehr-i Cemziyyel-hir sene-i mezkre - ml Mezkr konak yakn konak olup padih- lem-penh hazretleri mahrsa- mezbrede ve belde-i mamrede on gn oturak old. Arpanun kilesi beer ake alnd ve hem Msrdan ve Bdundan ve Bodndan ulaklar geldi. Andan sonra hazret-i hudvendigr drs-saltana- stanbul cnibine azmet gsterdi.

206

Karye-i Hsky F 14 mh- mezbr sene-i mezkre - ml Bbeski F 15 Cemziyyel-hir sene-i mezkre - ml orlu F 16 mh- m[ezbr] sene 944 - ml (302a) Silivr F mh- m[ezkr] sene-i mezbre - ml atlca F 18 mh- m[ezkr] sene-i mezbre - ml

Halkalu Fi 19 Cemziyyel-hir sene-i mezbre - ml Drs-saltana- mahrsa- Konstantiniyye F 20 Cemziyyel-hir sene erba ve erban ve tisa-mie - ml (302b)

207

Eyle olsa padih- lem-penh hazretlerinn dsitn- evveli bu zikr olan Korfos seferi ile tamm old. Bundan sonra dsitn- snsi Karabodn seferile ibtid olunur - inllhu tel -. Nazm lh vir lisna avn teyd Kim oldur blbl-i glzr- tevhd Senn zikrn ola dim makli Sana kr eylemek ola fili Gnl mirtna vir gl-i cily Ki bulsun her kedretden safy Mnevver eyle nrunla ern Beze gl-i hikmet-i ezhrile bn