GenlerinHareketlilii:AvrupaGnllHizmetineBirBak BinnurAlolu1 1.

. Giri Corafi hareketlilik ya da en temel anlamyla bir yerden bir yere hareket halinde olma durumu, uzunca zaman bir siyasi iktisat terimi olarak algland. nsanlarn giritikleri, snrlar aan ekonomik aktiviteler,biryerdenbiryeretadklaremekgc,aynzamandabuhareketingittikleriveyageride braktklar lkelerde yaratt sosyopolitik deiimler nemsendi. Ancak Avrupa Birlii ile birlikte Avrupa iinde corafi snrlarn grece mulaklamas snrlar tesi hareketlilik kavramna da yeni zelliklerkazandrd. Artk hareketlilik yalnz meslek/emek/igc (employment mobility) odanda deerlendirilmiyor. zellikle genlerin hareketlilii dnldnde yeni i olanaklarna kavumak iin baka lkelere gitmek haricinde daha genel bir renme(learning mobility) iin de seyahat edebilecekleri fikri destekleniyor2.Busayede,farkltoplumlararasndabarvebiraradayaamakltrnngelimesi, ortakbirAvrupallkkimliininolumas,dolaysyladadahakapsamlibirliklerininsalanmasveyine sonkertedeAvrupannbirbtnolarakrekabetgcnnarttrlmasplanlanyor3. Corafi uzaklklar teknolojik gelimelerle birlikte artan seyahat imkanlaryla kolaylkla kapanmakta. Almaya daha direnli kltrel mesafeleri amak ancak genlerin hareketliliini destekleyerek gerekleebilir. Farkl bir dilin renilmesiyle bile aradaki mesafelerin kapanmasnda bir adm daha atlr. Bunun bilinciyle, Avrupa Komisyonu genlere hareketlilik imkan tanyan birok hizmet sunmaktadr. Yrrle sokulan Genlik Eylem Plan ile genlerin Avrupa ve komu lkelerinde seyahatleri desteklenmekte, farkl lkelerden genlerin bir araya gelerek almas, retmesi ve birbirindenrenmesieitliprogramlararaclylammknklnmaktadr4. Genlik Eylem Plannn tm bu anlatlan hedefleri destekleyen programlarndan biri de Avrupa GnllHizmeti(AGH)olarakkarmzakar.Gemii1996yakadaruzananbuuygulamayla1830 yaarasgenlerinAvrupa iindebirlkede 212ay kalarak, gnllprojelerine katksalamalarna olanak tannr. Trkiyede de son birka senedir yaygnlamaya balayan ancak hala katlmc says olarakpotansiyelineulamayanbuuygulamannTrkiyedenaslilediinedair,zellikledekatlmc
1

Bilgi niversitesi Genlik almalar Birimi adna bamsz aratrmac, sivil toplum alan. (binnuraloglu@gmail.com)
2

GenlerinrenmeHareketliliininYaygnlatrlmaszerine YeilKitap(GreenPaper),AvrupaToplumlar Komisyonu, COM(2009) 329, Brksel, 8 Temmuz 2009. http://ec.europa.eu/education/lifelonglearning policy/doc/mobility/com329_en.pdf
3

HareketlilikinEylemPlan,AvrupaKonseyinergesizetbelge,14Aralk2000 http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11048_en.htm
4

AvrupaKomisyonu,GenlikEylemPlan(20072013),http://ec.europa.eu/youth/youthinaction programme/doc74_en.htm

genlerzerindenyeterlialmabulunmamaktadr.Bunedenleelinizdekiaratrmayyapmayuygun grdk. Burada belirtilmesi gereken nemli bir nokta, Avrupa Gnll Hizmetine dair sreleri incelerken ortayakanoksaydadeikeninvarldr.Sadeceziyaret edilenlkelerdekifarkllklardeil,daha yereldzeydekurumsalfarkllklarveyagenleringemileri(eitim,sosyoekonomikdzey,gnll hizmeti veya sivil toplum tecrbesi) bile yaanan deneyimleri birbirinden farkl klmaktadr. Tm bu deiken etkilerinin farkl lkeler baznda incelenmesi Avrupa apnda ok daha geni kapsaml, katlmcveegdmlaratrmalargerekliklar. Dolaysyla, hareketlilik balamnda Avrupa Gnll Hizmetini Trkiye rneinde incelemeye altmz bu makaleden Avrupa Gnll Hizmetinin deerlendirilmesi yolunda detayl bilimsel veriler beklenmemelidir. Yntem olarak deneyim sahibi genlerle birebir grmelere ve bu grmelerdenedinilenizlenimlereyerverilmektedir.AvrupanneitlilkelerindenTrkiyeyegelen ve Trkiyeden eitli lkelere gnlllk yapmak zere gitmi 2229 ya aras sekizer gen ile grlmtr. stanbul merkezli bu grmelerde AGHye katlm sreleri, seyahat ettikleri lkelerdekigndelikyaantlarveAGHyrttklerikurumlarlailikileriveyayapmolduklargnll almalarileilgilistandartsorulardanyolakarakderinlemesinemlakatlaryrtlmtr.Edinilen izlenimleridrdncvebeinciblmdeokuyabilirsiniz. Amacmz burada sunulan bilgilerle, ileride yaplabilecek daha geni kapsaml aratrmalara temel hazrlamak ve AGH uygulamasndaki aksaklklarn iyiletirilmesine olanak salamaktr. Bu balamda makale boyunca sunulan soru ve sorunlarn rehberlik oluturmasn umut ediyoruz. Bu nedenle sonublmndeAGHniniyiletirilmesinedairnerileridebulabilirsiniz. 2. renme5Hareketlilii Genlerinbelirlisreleriindahiolsayaadklarlkedenbakabiryerdeyaamaarzularnnaltnda ok eitli motivasyonlar yatar. Bunlardan biri girite de bahsettiimiz, i bulma olabilir.Aupairlik (ocuk bakcl) ya da work and travel (alma ve seyahat) gibi genlere baka bir lkede genellikle servis sektrnde yasal olarak alma olana tanyan hizmetlerin amac budur. te yandan, hareketlilik iin dier bir motivasyon ise direkt olarak i olmasa da daha iyi i olanaklarna kavumakiinkendinigelitirmeolabilir.Kariyereyaplanyatrmolarakdadnlebilecekbuama iin AB apnda Erasmus gibi yksek renim kurumlar aras deiim programlar veya AIESEC gibi uluslararasstajprogramlarmevcuttur. Ancak tm bunlarn yannda, kltrel renme; farkl kltrler, yeni yerler ve insanlarla tanma da genlerihareketlilikiincezbedenetkenlerolarakkarmzakar.Yenidillerrenmeyidebugruba dahil edebiliriz. Bylelikle yaplacak seyahat, farkl yaay ve alkanlklara dair bilgilenmelerini salayarak altklar dnce sisteminden uzaklamalarna, yeni yetiler ve yaratc yntemler gelitirmelerine ve en nemlisi farkllklar kucaklamalarna destek olabilir. AGH gibi uluslararas gnlleolanaktanyanyaklamnardndayatandncedebudur.
5

lgili baz makale evirilerinde learning mobility, renim hareketlilii olarak da yer almaktadr. Ancak renim sadece formel olan renmeye gnderme yapt iin bu makalede, formel olmayan ve enformel yntemlerideierebileceivarsaylandahakapsaycbirkavramolanrenmetercihedilmitir.(yn)

ok genel olarak yukarda saydmz hareketlilie tevik eden nedenler birbirinden bamsz olarak dnlmemelidir. Bir gencin seyahat amac bunlardan ayn anda birka olabilir. Nitekim, kariyer odaklgitmenizkltrelrenmeyibiryanabrakabileceinizanlamnagelmez.Veyadilrenmeiin gittiinizde sonrasnda i bulma olaslklarnz da zenginletirmi olursunuz. Dolaysyla tm bunlar, daha byk bir resmin; devam eden bir renme ve kendini gelitirme sisteminin, dier bir adyla renmehareketliliininparasdr. Kristensenegrerenmehareketlilii:(Gen)insanlarnyurtdnakarak,kendilkeleridndaki bir lkenin bilisel ve duyusal ortamna ilikin eitli beceri ve yeterlikler edinmesini ifade eden olgudurYalnzca formel renme yoluyla renim sistemini deil, ayn zamanda formel olmayan eitimyoluylarenme(rnein;iyerleri)veformelyadaformelolmayanrenmesistemidnda gerekletirilen enformel renme sistemlerini de (rnein; genlik rgtleri) ierir6 Bu tanmla renme hareketliliinin kapsam da net bir ekilde ifadesini bulur. renme hareketliliini sadece renim kurumlar apnda dnmek yerine hayatn her alannda gerekleen renme, bylelikle deresmikalplarndndabirrenmeolarakgrmekuygundur. ABierisindedehareketlilik konusundavurgununsonyllardaartanekilderenmehareketliliine kaydn gryoruz. Mart 2000de Lizbonda gerekleen Avrupa Konseyinde belirlenen yeni AB stratejik hedefi Lizbon Stratejisi, rekabeti ve dinamik bir Avrupa ekonomisinin anahtarn yaam boyu renme olarak sundu. Yaam boyu renme ile birlikte teknik yeterlilikler kadar sosyal becerilerin kazanlmas, farkl diller renilmesi gibi meselelerin de ABnin geleceinde anahtar rol oynayacann alt iziliyor7. phesiz ABnin gelecei ile ilgili metinlerde sklkla karlatmz, yalananAvrupanfusuileilgiliendielerdeburadaroloynuyor.HareketlilikstneYksekUzman Forumu Raporundaki verilere gre 2020 ylna kadar Avrupada 1629 ya aras gen nfusu %10 orannda azalacak8. Buradan hareketle Avrupann emek gc azalrken rekabet gcnn arttrlabilmesiiingenlereyaplacakyatrmnbyknemtaddilegetiriliyor.Genlerindeien koullarauyumbecerileri kazanmalar,kltrlerarasiletiimbecerilerininartmasylagelitirecekleri ortak bir kimlik hissi ve buna dayanacak ibirlikleri, Avrupada bilgi temelli ekonominin gelimesi ve glenmesinde temel strateji olarak dnlyor9. renme hareketliliini tevik konusunda alnan kurumsalkararlarnarkasndayatandayanaknoktasnndabuolduuanlalabilir. Ancakbukonudakikurumsalabalarnsadecekatzerindekalmamasiinvarolansistemlerinacil olarak gzden geirilmesinde fayda var. Burada nemli bir nokta genlerin hareketlilii meselesiyle ilgili Avrupa apnda yeterli aratrmann yaplmamas. Var olan almalar ise ekseriyetle renim hareketlilii zerinde dururken renme hareketliliinin kapsad dier alanlar, rnein gnlllk bazlhareketliliiesgeiyor.Halbukisisteminilerliinideerlendiripgereklireformlaryapmannilk
6

Kristensen,S.,AvrupadaHareketlilik,TrkiyedeGenlikalmasvePolitikalar,stanbulBilginiversitesi Yaynlar,2008,sf.115128
7

YaamBoyurenmedeTemelYetenekler,AvrupaKomisyonuEitimveAltrma2010Uygulamas almaProgram,Kasm2004,sf.1.http://ec.europa.eu/education/policies/2010/doc/basicframe.pdf
8

HareketlilikstneYksekUzmanForumununRaporu,renmeHareketliliiniHerkesiinOlanaklKlmak, AvrupaKomisyonu,Temmuz2008,sf.5.http://ec.europa.eu/education/doc/2008/mobilityreport_en.pdf
9

A.y.,HareketlilikstneYksekUzmanForumuRaporu,sf.5.

adm,varolanproblemleriortayakarmak.Budaelbetteyalnznicelikdeilniteliedednk,yani genlerin renme hedeflerini nasl gerekletirdiklerini veya hayatlarna uyarlayabilecekleri hangi becerileriedindikleriniortayakoyacakaratrmalarlammkn 10. te yandan, renme hareketlilii konusunda kurumsal bazda grlen bu iradenin gen nfusa yeterli lde yansd sylenemez. Bu konuda lke bazl deiiklikler gzlenmekle birlikte, yine de genelbazsorunlarvehattaevkkransrelerinvarlndanbahsetmekmmkn.Avrupadaheryl renme hareketliliine katlan 1629 ya aras gen nfusun oran %0.4ten az ve bunun olas nedenleri olarak; genlerin bilgi azl ve hevessizlii, detayl prosedrlerin genlerin gzn korkutmas, dk gelir grubuna mensup genler tarafndan srece eriimin zorluu, gelien teknolojik olanaklarla sanal hareketliliin fiziksel hareketliliin yerini almaya balamas vb gsteriliyor11.Dahafazlagencinsunulanbuolanaklardanyararlanabilmesiiinortayakonanneriler ise ncelikli olarak genleri tevik etme konusundaki yetersizliklerin almas, kurumlarn bilinlendirilmesi, bavuru prosedrlerinin sadeletirilmesi, bilgiye eriimin eitlenmesi, farkl sosyoekonomik altyaplardan gelen genlerin de yararlanabilmesi iin nlemler alnmas, kurumlar arasfinansaluyumsuzluklarngiderilmesivedahaokaktrleibirliinegidilmesidir12. 3. AvrupaGnllHizmetiNedir? AGHprogramokgenelolarak,genlerinyaadklarlkedenfarklbirAByelkesinde(veyaABye komulkelerde)ikiilaonikiayarasndakalarak,toplumsalprojelerdegnllalmalaryrtmeleri olaraktanmlanabilir. Avrupada ilkolarak19961997 dneminde pilotuygulamaolarakbalam ve 10.ylndevrettii2006ylsonrasndaAvrupaKomisyonunungenelgenlikplannnkalcbirparas halinegelmitir13.AGHilegenlereAvrupaiindedahafazlahareketlilikimkanyaratlmakta,kltrler aras renme desteklenmekte, aktif toplumsal katlm zendirilmekte, kiisel ve profesyonel geliimlerine katk salanmakta ve birlik, eitlilik ve eitlik gibi Avrupa deerlerinin genlerce de sahiplenilmesitevikedilmektedir14. AGH bir nceki blmde szn ettiimiz gibi formel olmayan bir eitim alan sunar, bylelikle genlerin farkl bir kltre sahip halkla birebir iletiim kurup birlikte alrken, yeni diller ve yeni yaam pratikleri renmeleri, hem kendilerini hem de farkllklar daha iyi tanyp benimsemelerini mmknklar.Busayede,genlerinzgvenleri,farklsorunlarveyaatmalarzmebecerisi,risk alma ve yaratclk gibi konularda kendilerini gelitirdikleri gzlemlenebilir15. Ayrca bulunduklar
10 11 12

A.g.y.,Kristensen,sf.122123

A.g.y,HareketlilikstneYksekUzmanRaporu,sf.1012

FransaYksekrenimveAratrmaBakanlnntalebizerineStratejikAnalizMerkezinehazrlatlan rapor,AvrupadaGenlerinHareketliliiniTevikEtmek.,Paris,Temmuz2008,sf.79 http://www.strategie.gouv.fr/IMG/pdf/Mobilite_des_jeunes_en_Europe_EN__V3_20081125_VF.pdf

13

OnYllkDayanmaveAktifVatandalk:AvrupaGnllHizmeti19962006,AvrupaKomisyonu,Genlik Arivlerindenalnmtr.http://ec.europa.eu/youth/archive/evs2006/downloads_en.htm
14

AvrupaGnllHizmetiRehberKitab,AvrupaKomisyonuGenlikEylemPlanerevesindeHealthyNetwork tarafndanhazrlanmtr,sf.13.http://www.evsguide.eu/evsguide.html
15

A.g.y,Kristensen,sf.118.

toplumlara gnll hizmetleriyle katk salarken, aktif yurttalk kabiliyetlerini de arttrabilirler. AB genliiarasndayaplanbiraratrmayagreherdrtgentengnllaktiviteleritoplumadaha okkatlmsalayacakgiriimlerolarakgrmektedir16. AGHyekatlmsrecitemeldedrtaktrnaktifrolnesahneolur.Gnll,gnderenkurulu,genci gittiilkede misafireden evsahibi kuruluvegenelkoordinasyonuyrtenUlusalAjans.ncelikle gnll,bulunduulkedeki Avrupa Komisyonunun AGHprogramnaresmi olarak kaytl kurulular zerinden bir gnderen kurulula iletiim halinde olmaldr. Daha sonra gitmeyi arzu ettii lke ve proje alanlarn belirleyerek Avrupa Komisyonunun ilgili web sitesinden ev sahibi kurulularn bilgi bankasnagirer.Kriterlerineuygunevsahibikurulularseerekbavurularnyapar.Bavurusukabul edildii takdirde projeye finansal destei almak zere bavurma iini genellikle ev sahibi kurulu yrtr.Evsahibi kurulubusreci,direkolarakKomisyonadnasreci iletenresmi kurumlarolan Ulusal Ajanslar veya Ulusal ajansa bal koordinasyonu yrten a kurulular zerinden srdrr. Finansaldestekdesalandtakdirde,evsahibikurululagnderenkurulubalantkurarakgnll ile bir etkinlik anlamas imzalanr ve gnlllk yapaca sre iin alma artlar belirlenir. Daha sonraseyahathazrlklar, vizeilemlerihalledilir.Ayrcagittiklerilkelerdede yerleimiznialmalar gerekir. AGH yapacaklar lkeye seyahat ve kal masraflar Ulusal Ajanslar zerinden Komisyon tarafndan karlanmaktaolangenler,kaldklarsreboyuncadakiiselharcamalariinbelirlibirmiktarharlk alrlar. Bulunduklar lkenin dilini renebilmeleri iin ev sahibi kurulu onlara destek olmakla ykmldr. Hepsi zel salk sigortasna tabiidir. Genler AGH iin nce kendi lkelerinde bir eitimden geer, sonra vardklar lkede var ve aradnem eitimleri alrlar. AGH sreleri dolup lkelerine dndklerinde ise yaadklar deneyime dair bir rapor hazrlamakla ykmldrler. AGH srecinibaarylatamamlayangnlllerebudeneyiminAvrupaapndatannmasnsalayanYouth Pass(GenlikPasaportu)sertifikasalmayadahakkazanrlar. AGHye son yllarda artan ilgiye ramen hala potansiyel katlm dzeyine ulalmadn gryoruz. Katlm azln tantm eksikliine balamak mmkn, ayrca dezavantajl genlerin katlmn tevik iin farkl politikalar uygulanmas da gerekiyor. te yandan hareketlilik konusunda AB dzeyinde grnrdeki isteklilie tezat yerel uygulamalar, genlerin heveslerini kryor. Avrupa Genlik Forumuna gre renme hareketlilii genlerin eit imkanlardan yararlanmalarn salamak iin temelnkoullardanbiridir,ancakhalalkeleringvegvenlikkayglarnasahipolmalaryznden genlik almalarna yeteri kadar hareketlilik imkan tannmamaktadr17. lkeler bir yandan hem eitimhemdegnlldeiimprogramlarndesteklemekteancakhareketlilieolanaktanyanyasal prosedrlerigelitirmemektedirler. rnein, zellikle henz katlm srecindeki lkelerden yaplacak seyahatlerde vize problemleri yaanmaktadr. Bu lkelerdeki genlerin gidecekleri lkeye vize almak zere yaptklar bavurular
16

ABGenlikRaporu2009,AvrupaToplumlarKomisyonu,KomisyonPersonelialmaBelgesi,COM (2009)200,Brksel,27Nisan2009,sf.57. http://ec.europa.eu/youth/news/doc/new_strategy/youth_report_final.pdf

17

AvrupaGenlikForumuBildirisi,GenlikalmalarndaHareketliliinYasalEngelleriniOrtadanKaldrmak zereKlavuzlkeler,Belika,2324Nisan2004,sf.2. http://www.youthforum.org/fr/system/files/yfj_public/strategic_priorities/en/Guidelines_VISA.pdf

hem harcanan zaman hem de denen paralar bakmndan olduka klfetli olabilmektedir. Yasalar lkedenlkeyefarkllkgsterebildiiiinvizesrecifarklilemekte,dolaysylasalkraporlarndan doumbelgelerinekadarbirsrekbelgetalepedilebileceigibibazenancakrvetlevizeilemleri halledilebilmektedir18. Buna dayanarak Avrupa Genlik Forumu, konuya acil mdahale edilmesi iin ardabulunurken;zelbirvizeninyrrlekonmas,vizeiinparatalepedilmemesi,yerleimizni alnmasnn kolaylatrlmas ve bykeliliklerin tutarl ve net vize prosedrleri uygulamasn talep etmektedir19. Bu taleplerin Trkiyeden, rnein AGH araclyla, Avrupaya giden genler iin de geerliolduunugryoruz. 4. AGHAraclylaTrkiyedenAvrupayagidengenler AGHnin Trkiyedeki ileyiine dair veri toplamak amacyla ilk etapta Trkiyeden Avrupann farkl lkelerine gitmi genlerle grmeler yapld. Yunanistan, Polonya, Almanya, spanya, talya gibi AvrupaBirliiyesilkelereenaz6aysreylegnlllkyapmakzeregitmi2429yaaras,tm niversite mezunu genlerle grld. Tm genlerin gnderen kurulular stanbul merkezli sivil toplumkurulularyd. Yaplangrmelerdeilkortayakangenlerinbavurusrecindeyaadklardeneyiminbavurulan lkeyegredeiikliklergstermesidolu. Gidilenlkeninidinamikleri,rneinbirncekiblmde bahsettiimiz lkeye giri yapmak zere alnan vize iin gereken prosedrler bile lkeden lkeye farkllayor.rnein,spanyaveYunanistangibigmensorunlaryaayanlkelervizesrecinidaha sk tuttuklar iin ok fazla belge isteyebiliyor. Bu durum vize alm srecinin uzamasna, zaman skntlarna ve dolaysyla uygun olmad iin seyahat ncesi hazrlk eitimlerine katlamamaya kadarvarabiliyor. te yandan, lke ve ev sahibi kuruluu seerken genlerin nceliklerinin de deitiini gryoruz. Daha evvel gnlllk yapm genlerin, alacaklar kurulu ya da projelere dair daha yksek beklentileri oluyor. Tercihlerini de bu dorultuda daha bilinli yapyorlar. ncelikle, hangi alanda alp alamayacaklarn belirleyip ona gre kurum ve proje seiyorlar. rnein, yallarla veya engellilerle almann uzmanlk konusu olduunu dnp genler ve ocuklarla ilgili projeleri seebiliyorlar.Ancakprojeseimindekihassasiyetherrnektemutlubirhikayeyleneticelenmiyor. Genlerin gidecekleri lkeye dair seimlerindeki motivasyon ise ok eitli. Bunlar arasnda; gidilen lkenindilinirenmekistemeleri,niversitedeeitiminialdklarkonununznesiolanlkeyiseme arzusu,corafiolarakveyakltrelolarakTrkiyeyeyaknlkelerdeolmaihtiyacsaylabilir.Yinede meseleninbirazpiyangogibigittiianlalyor.Bavurusrecindeekseriyetleyalnzlar.Bavurularn, Avrupa Komsiyonunun ev sahibi kurulular ve projeleri tantt bilgi bankasndan, setikleri kurululara internet zerinden dorudan yapyorlar. ou rnekte onlarca kurulua yazyor, sonra aylarca cevap bekliyorlar. Grmelerimiz srasnda ok az rnekte ilk bavurularn kabul edilmi olduu ortaya kt. Bu srecin genel olarak ileyii ve Komisyonun bilgi bankas ile ilgili birok ikayetvar.

18

A.y.,sf.3 A.g.y.,AvrupaGenlikForumuBildirisi,sf.5

19

zelliklezerindedurulanbirnokta,buinternetsitelerininsklklagncellenmemesi.Budurumhangi kurulularngnllihtiyacolupolmadnanlamaygletiriyor.OseneAGHgenleriiinherhangi bir alma alan yaratamayaden kurulularn sistemde varlklarn srdrmeleri genlerin bir hayli zamankaybetmelerineyolayor.Bununiyiletirilebilmesiiinbelkiprojelerikabuledilenveakredite tm kurumlarn kendi bilgilerini dzenli olarak, kolaylkla gncelleyebilecekleri kullanc dostu bir sistemednlmesifaydalolabilir. Maddi konularda genlerden hemen hibiri seyahate hazrlk srecinde sknt yaamam. Ulusal Ajans tarafndan akredite kurululara, AGH yapmak zere gidecek her gnll bana hazrlk masraflariinverilenbirmiktarparavar.Konutuumuzgenlerinoudilkitaplaralmakveyavize masraflarn demek gibi ihtiyalarn seyahat ncesi kendilerine sunulan bu para imkanyla karlamlar. AGH yapmak zere gittikleri lkelerde aldklar cep harl ise koullar dorultusunda kstl kalabiliyor. Elbette, gidilen yer buradaki temel deiken. Genlerin gittikleri lke, bu lkede byk veya kk bir yerleim yerinde kalyor olmalar masraflarnn deimesine neden oluyor. En basit rnek ulam zerinden verilebilir. Bir bisiklet yardmyla veya yryerek her yere ulamn salanabildiibirkentteyaayangenle,yerleiminbykveulamnancaktoplutamaaraclyla saland bir kentte kalan gencin masraflarnn ayn olmas beklenemez. stelik genlerin ou deneyimlerini zenginletirmek ve gittikleri lkeyi daha iyi tanmak iin o lkede seyahat etmek de istiyor. Ancak alklar para gndelik ihtiyalarn karlamaya anca yetiyor. Bu nedenle, AGH ynetmeliine aykr olmasna ramen, gnlllk saatleri dnda yerel bir barda Djlik yaparak ek harlkkazananbirgencinrneinerastlyoruz. Grtmz genlerin hibiri yerleimle ilgili de byk sorunlar yaamam. Yerleimle ilgili ayarlamalar evsahibi kurulutarafndannceden yaplyor. Genler geneldemstakil evlerde,dier AGHgnllleriilebirliktevegenelliklegnlllkyaptklarkurulularayaknyerlerdekalmlar.lk varta hemen hepsi karlanm, ancak gnlllk yapacaklar yere birka vastayla ulaabiliyorsa sknt ekenler olmu. Gittikleri lkelerde uzun sreli kalmak iin oturma izni almak konusunda ise yinevizealmsrecindeyaandgibizelliklebazlkelerdesrelerinbeklenendenuzuntutulmas dikkatekici. AGHnin sunduu temel hizmetlerden biri olan dilini renme meselesi grne gre ok iyi ilemiyor. Genlerin ou sunulan temel dil derslerinin yetersiz kaldndan yaknyor. ki rnekte karlatmz durum ise Trkiyeli kalabalk bir topluluun yaad lkelerde gnlllk yapan genlerin iletiim kurduklar topluluk Trke de konuabildii iin dil renme zorunluluu hissetmemeleri. te yandan temel skntlar yaplan projelerde ortaya kyor. Trkiyeden Avrupaya gnll olarak giden, zellikle de ncesinde gnlllk deneyimi olan genlere ev sahibi kurulularn inisiyatif vermediklerianlalyor. Dilfarkllklarbunaetken, onundnda kaynak kstlamalardabugenleri dahil edebilecek ve var olan birikimlerini yanstmalarn salayacak yeni projeler balatamyorlar. DolaysylaAGHdeneyimleriyleilgilienokkarlatmzskntnnyaplangnllilerdenduyulan tatminsizlik olduunu syleyebiliriz. Bu noktada genlerin beklentileri ve ev sahibi kurulularn kapasiteleriniuyuturmak,uzlamasalamakadnayardmc olabilecekaktr,her gnllnn gittii lkedesahipolduu,evsahibi kuruludndandanman(mentor)olabilir. Budanmangnllev sahibikurulusistemininokiyiyrmediianlalyor.Genlerinoudanmanlarnsadecebirkez

gryor. Genlerden bazlar altklar kurulula ilgili skntlarn danmana anlatamamaktan ikayetiler. Tm bunlarla birlikte grlen genlerin hepsi de AGHnin kendilerine ok ey kattn ve herkese tavsiyeettiklerinisylyorlar. 5. AGHAraclylaTrkiyeyeGelenGenler kinci etapta grmelerimiz merkezi stanbulda bulunan sivil toplum kurulularnda gnlllk yapmakta olan Avrupal genlerle gerekleti. ounluu kadn, niversite mezunu veya rencisi olan 2229 ya aras bu gnlller; Fransa, talya, spanya, Belika, Litvanya, Beyaz Rusya gibi Avrupann deiik lkelerinden bireysel olarak bavurarak gnlllk hizmeti yapmak zere stanbulagelmiler. Yaplangrmelerde,AvrupaGnllHizmetiniTrkiyedeyapmaktaolangenlerinbutercihlerinin bilinli olduu ortaya kt. Daha evvel Trkiyeye ksa sreli ziyaretlerde bulunmu olan bu genlerden bazlar, lkeyi beendikleri iin daha uzun sreli yaamay istiyor. Yine bu erevede karmza kanbirdiernedende kta Avrupasnda grebileceklerindenfarklbir kltrgrmeve renmearzusu.FarklgrdkleriveyabancolduklarTrkiyeyitanmakistiyorlar. Dahaevvelturistolarakstanbulagelmitim.Kenteakoldum.Burada altaydanuzunyaamakhayalimdi.FransadanS. lkemde tantm Trkiyeli ok arkadam vard. stelik talya veya Fransaya gitseydimlkemdekindenokfarkl bir yaantmolmayacakt. Gerektenfarklbirkltrdeyaamakistedim.spanyadanG. Grtmz genlerin hemen hepsi AGHyi arkadalarndan duyarak renmi. Bir rnekte niversiteninbu konudaynlendiriciolduuortayakt.talyadabulunanbuniversitenininternet sayfasnda AGH tantlyormu. Ancak genel olarak kurumsal ynlendirme eksikliinin ya da yeterli tantmnolmadnsyleyebiliriz. Genlerinbirksmaktifolarakkendilkelerindedegnlllkyapyorken,birksmiseherhangibir STK ile srekli bir iliki iinde bulunmadklarn dile getirdi. Bu durumda AGH bavurusu yapmak zere sadece arac kurum olarak bir STK ile geici iletiim kuruyorlar. Grmelerimizde olumsuz rneklere rastlanmamakla birlikte bu durumun sre boyunca genleri yalnz braktn da grmek gerekiyor. Genlerin AGH bavurularn tamamen yalnz yaptklar anlalyor. Komisyonun web sitesindeyeralanilgilibilgibankasndankaytlkurumlaraulapbalantkuruyorlar. teyandangenleringitmekistediklerilkedebavurduklarkurululardanyantokgegelebiliyor. Bu durum bazen Ulusal Ajansa yaplan resmi bavuru tarihine ucu ucuna yetiilmesine neden olurken,bazendezamanszlktanseyahatncesi eitimlere katlm engelleyebiliyor.Trkiyeyedair ikayetlerden biri de baz kurulularn bavurunun sonucuna dair herhangi bir bilgilendirme yapmamalar: lk tercihim kltr sanat projeleri yapan baka bir rgtt. Uzun sre cevap alamaynca cevap beklediime dair bir eposta yolladm. Seilmediniz, dediler. Ben yazmasam haber vermeyecek miydiniz,

diyerek ikayetimi bildirdim. yi ki sememiiz o zaman, diye bir cevap aldmFransadanS. ncelikle baka bir rgte bavurdum ama ok uzun sre beklememe ramen yant alamadm. Sonunda spanyada gnlllk yaptm kurulutaki koordinatrm telefon aarak yantn olumsuz olduunu renebildi.spanyadanG. Ulusal Ajanslar tarafndan seyahat hazrlklar iin gnderen kurululara gnll bana verilen bir miktarparavar.Genlerleyaplangrmelerde,buparayhazrlkiinkullanpufakseyahatkitaplar, szlk gibi destek kitaplar alanlar veya dil dersi alanlar olduu gibi bu paraya ne olduuna dair bir fikri olmayan gnlller de olduu ortaya kt. zellikle gnderen kurulula daha evvel gnlllk ba olmayan genler iin ortaya kan bir durum. Kurululardan ziyade bireylere bu parann aktarlmasveyabelirlioranlardakuruluvebireyarasndapaylatrlmasdahailevselolabilir: Paraylailgilihibireybilmiyorum.Banagnderenkurulutanhibirey vermediler. Yol ayarlamalarm, bilet rezervasyonlarm dahi kendim yaptm.BelikadanA. Genlerin lkelerinde Ulusal Ajanslar tarafndan dzenlenen seyahat ncesi eitimlerden genellikle ikayetleri olmad grld. Ancak iki rnekte genler bu eitimlere, hafta iine denk geldii ve altklar iin katlamadklarn dile getirdiler. Ulusal Ajanslar eitim dzenlemelerini yaparken alangenleridehesabakatmal.teyandaneitmenlikdeneyimiolangenlerdenbukatldklar eitimin ok da faydal olmad izlenimini ediniyoruz. Benzer uygulamalar kendileri de yrttkleri iindahilolamadklardnlebilir.Eitimingenelolduu,AGHileokfarkllkeleregidengenlerin bir arada bulunduu bir eitim olduu iin gidecekleri lkelere dair detayl bir n bilgilendirme yaplmadsylendi.Bualandadestekleyecekbakabilgilendirmekanallarnnvarl,rneinlkeler iindeki farkl ulam metotlar gibi gndelik yaam pratiklerine dair ayrntlar yine genlerin gzndenverecekbirinternetsitesi,ieyarayabilir. GenlerinhemenhibiriTrkiyeyegelirkenvizesorunuyaamadklarnbelirtti.Vizealmalarnagerek olmadankolaylklagiriyapmlar.kirnektegeldiklerindehavalimannda15avrodeyippasaporta vize damgas aldklar ortaya kt, ancak dierleri iin benzer bir uygulamann olup olmadn bilmiyoruz. Bu genellikle lkeye ksa sreli giri yapan turistler iin geerli bir vize uygulamas.AGH araclyla ve en az 6 ay kalmak zere lkeye gelen bu genlerin, turistik bir seyahat iin deil gnlllk yapmak zere geldikleri dnldnde bu parann alnmamas iin gereken yasal dzenlemelerinyaplmasyerindeolur. Genlerin hepsi geldiklerinde karlanp kalacaklar yerlere yerletirilmiler. Yerleimleri genler gelmedenevsahibikurumlartarafndanayarlanm.altklarSTKyaokyaknolmasalardaulam kolaylklasalayabildiklerinibelirtiyorlar.BirrnektebiraradayerletirilenAGHgencinin,kalmakta olduklar apartmann sakinlerinden gelen grlt, eve gelip gidenin belli olmamas gibi ikayetler yznden evden karldklar ortaya kt. Birka hafta getikten sonra Trkiyeli genlerle paylaacaklaryenievlereyerletirilmiler. GrmelerekatlangenlerinhepsiTrkiyeliinsanlarlabirliktepaylatklarevlerdekalyorlar.Ancak yinegenlerlekalanlardahamemnunken,aileyanndakalanlardanikayetlergeliyor.Budurumundil

ve geleneklerin renilmesi iin faydal bir uygulama olduunu kabul ederken, yanlarnda kaldklar ailelerleiletiimkonusundaskntlaryaadklarndilegetiriyorlar: Dier AGH gnllleriyle yaamak daha kolay olurdu. Aileyle yaamak okkolaydeilamadilvegeleneklerirenmekkonusundaokyardmc oluyor.BelikadanA. Aileyle zor olabiliyor, gelmeden nce drt senedir yalnz yayordum. Halbuki imdi her gn saat 8de evde olmalym. nceden syleyip ge gelebiliyorum ama mutlaka bilgilendirmem gerekiyor. Bazen zgrlmnkstlandnhissediyorum.FransadanK. te yandan, genler stanbulda yaamn pahal olduunu dile getirdiler. Hemen hepsi cep harlklarnnyeterliolmadnsylyor.Yaamannmmknolduunuamarneinseyahatetmek istediklerinde parann yetmediini zellikle belirtiyorlar. ou bu nedenle yanlarnda biriktirdikleri paralar getirmi. Kentle ilgili ikayetler ounlukla trafiin younluu, ulamda ok ara deitirme zorunluluu gibi problemler. Kent ii ulamn grece ok rahat olduu kk kentlerden gelen genlerstanbuldaulamnokzamanaldnamaaltklarnsylyorlar. Genler,Trkiyedeuzunsreli kalabilmekiin gerekenyasalprosedrleri geldiklerihaftahalletmek durumundalar.Oturmaizniiinsaatlerboyubeklemekdndasorunyaayanolmam.Bunundnda Polis gibi herhangi bir yasal merciiyle de sorun yaamamlar. Aralarnda lkede bulunduklar sre iindegnlllkdndaherhangicretlibiritealanyok. Salk problemleri yaadklarnda genellikle kolaylkla halledilmi. Masraflar dahil olduklar sigorta zerindenkarlanyor.Ancakanlalanbukonudastandartbiruygulamayok.rneinbykaplbir STKda gnlllk yapan genlerin salk ihtiyalar dorudan bu kurulu tarafndan karlanrken, baka bir STKdaki genler salk ihtiyalar iin kendileri deme yapp bunu daha sonra sigorta kurumundan talep ediyorlar. te yandan, bazen dil problemleri, salk hizmetlerinden yararlanmalarngletirmi: Geldiiminikincihaftasgripoldum.Masraflarnkarlanmasndasorun olmad,aldmhizmetdeok iyiydi. Ancak altm rgtte insanlarn tavr,meseleninkoordinasyonuktyd.39dereceateimvardveok kt hissediyordum ama dili bilemediim iin doktora gidemiyordum. Bana yardm edeceklerini sylyor ama srekli erteliyorlard. Sonunda tek bama gideceimi syledim ve yaptm. Elbette lmezdim ama dil eksiklii yznden hibir ey yapamamak beni ok mutsuz etti. LitvanyadanJ. Trkiyeye gelen genler iin de danman (mentor) pek bir rol oynamyor. Danmanlaryla dzenli olarak grebilen gnll says ok az. te yandan altklar projeler memnun etmeyebiliyor. Haftada 30 saat alan genler olduu gibi hemen hi i yapmayan genler olduu da grlyor. Daha evvel gnlllk yapm olanlar iin grevler konusunda tatminsizlik, ilere hakim olamama birer eksiklik olarak yaanrken, ilk kez byle bir deneyim yaayanlar iin pek sorun olmad grlyor. Bu ikinci grup AGHye daha ziyade bir kltrel deiim program olarak bakyor. almalarnyrmemesindedilderslerininverilmemesininetkilerivar.Genlerinbirksmgeldikleri

ilkayboyuncagrdklerisayldersdndahiTrkedersialmamvedilibilmediklerindeyerelde toplumlaiiegemesibeklenenprojeleryrmyor. TrkiyedeSTKlaryabancgenleredahaakolmal,okdarereveden yaklamamal. Cevaplar aklanmal, bir eye hayr deniyorsa nedenleri sunulmal. nsanlar eletiriye ok ak deil. Eletirdiin zaman baz yetkililer beenmiyorsan geri gidersin diyorlar ama burada Avrupa Komisyonunun bir projesiyle bulunuyoruz. AGH i deil gnlllk, bununanlalmaslazm.BeyazRusyadanO. 6. Sonuveneriler okokuyanmbilir,okgezenmi?Netbircevabnolmadbukinayelisorununesprisibelkideikisi birlikte gerekletirildiinde en verimli birikimin salanabileceidir. renme hareketlilii formel, enformelveformelolmayanyntemleriylebizetm buimkanlarverir.Okuldarendiimizbilgiler yannda, okuyarak renemeyeceimiz bir sr pratik bilgiyi gzlemleyerek renebilir, te yandan karlatmz farkl insanlarn farkl grme biimleri sayesinde nmzdeki meseleye birden fazla adanyaklamabecerisiniedinebiliriz.Dnldnde,snrlarnbudenlikorunmadeskialarda tarihin akn deitiren bir ok toplumsal, kltrel ve bilimsel gelimenin insanlarn hareketlilii sayesinde gerekletii inkar edilemez. Kltrleraras alveriin toplumlar her anlamda zenginletirdiiaktr. Hareketlilik ABnin kurucu antlamasnda da yer alan temel bir haktr20. Ancak kuruluundaki ekonomik gdlere sadk bir ABnin renme hareketliliine ncelikle yine ekonomik fayda erevesinde yaklamas artc deil. Bununla beraber, renme hareketlilii artan ekilde yalnz bilgiekonomisinegtrenbiraraolarakdeil,dorudantoplumlararasuyumvebaragtrenbir ama olarak da deerlendiriliyor. Her koulda AB nezdinde genlerin renme hareketliliini destekleme konusunda son yllarda gsterilen abalarn, uygulamadaki aksaklklara ramen umut vericiolduunubelirtmekgerekir.teyandangenlertarafndandarenmehareketliliininyava yavanemininkavranmasvesahiplenilmesisevindiricidir. Bu anlamda AGH gibi programlarn faydalar yadsnmamaldr. Bu aratrma erevesinde grme yaptmz genlerin hibiri, ki bu gruba AGH yapmak zere bulunduklar lkelerde eitli skntlar yaam olanlar da dahil, yaadklar deneyimden piman olmadklarn vurguladlar. Bu genler ayn zamanda evlerine dndklerinde kendi hayatlarna adapte edebilecekleri bir sr ey edindiklerini belirtiyor ve hemen hepsi tm genlerin bu deneyimi yaamasn tavsiye ediyor. Ancak bu noktada yine yaplan grmelerden yola karak, tm genlerin eit artlarda ve kolaylkla bu srece dahil olabilmeleri iin bir takm deiiklikler yaplmas gerektiini syleyebiliriz. Bu erevede, AGHnin ileyii zerinden yaptmz aratrmadan kan temel problem noktalar ve zm olarak nerilebilecekleraadasunulmaktadr: 20 Avrupa Topluluunu Oluturan Antlama (Maastricht), Madde 18: (1) Birliin her vatanda, bu
Antlamada belirtilen koullar ve snrlamalar, ayn zamanda bu Antlamann yrrle girmesi iin alnannlemlerdorultusundayeDevletlerinsnrlariindeserbestehareketveoturmahakknasahip olmaldr.

AGHye dair tantmn yaygnlatrlmas gereklidir. zellikle gnlllk bazl hareketliliin tm aktrleri tantm abalarn desteklemelidir. Genler iin program dahilinde gidebilecekleri tm lkeleri yine genlerin bak asyla ve gnlllk balamnda tantacak internetsitelerininvarlfaydalolabilir. AGH programnn belirli bir grubun tekelinden kp tm genleri kapsamas gereklidir. Grtmz tm genler belirli eitim seviyesi ve ekonomik dzeyin zerindedir. Dezavantajlgenlerin(r.yoksulluksnraltndayaayangenler,farkletnikgrupmensubu genler, engelliler vs.) ve yksekrenim grmeyen genlerin de bu avantajlardan eit dzeydeyararlanmasiinpolitikalarretilmelidir. AGHyebavurusrecininadetabiransoyunuolmaktandakartlmasgereklidir.Grlen genler arasnda onlarca bavuru yapanlarn yannda ilk bavurusunda kabul alan da var. Bunun deitirilebilmesi yine Avrupa Komisyonunun abalaryla mmkn olabilir. rnein, ev sahibi STKlarn listesinin yer ald internet sitesi daha kullanc dostu bir siteye dntrlebilir. Sisteme kaytl STKlarn kolaylkla konumlarn deitirebilecekleri; o sene genleri arlamak zere uygun almalar yoksa listeden geici olarak kabilecekleri, gncellemelerindahakolayyaplabildii(vehattasistemeuzunsregiriyapmayanSTKlarn geiciolaraksilindikleri)birsistemieyarayabilir. AGHye dahil olan genlere ilk etapta sahip olduklar bilgi, beceri ve deneyimler dorultusunda projeler yrtme ans tanmak gereklidir. Halihazrda proje anlamalaryla bunlar detaylandrlp gnlllk hizmeti balamadan garanti altna alnyor. Ancak grtmz genlere gre ou sonrasnda bu konuda hayal krklklar yayor. rnein, TrkiyedeyerelSTKlargibikkaplkurululardagnllgenlerlebirebirilgilenilmeans daha ok. Dolaysyla onlar altracak etkinliklere ynlendirilmeleri de kolaylayor. Ancak grneno ki rgtne kadar byrsegenleresalanangnllfaaliyet imkanlardaaksine beklentilerikarlamyor.Butrolasfarkllklardagenlerlepaylalmal.Bunadairteknikbir zm olarak AGH bavuru srecinde yine kaytl evsahibi STKlarn bulunduu internet sitesinde, bu kurulularn alma alanlar ve bulunduklar lke dnda, gnlllerden bekledikleri faaliyetlerin zorluk derecesine gre bir snflandrma da yer alabilir. Bu konuda belirli bir standart yakalayabilmek iin STKlarn yrtlen gnll faaliyeti; harcanacak zaman, iin ierii (ofis grevi veya saha grevi vs.), fiziksel faaliyet ierip iermedii gibi kriterlerzerindenayrntlolaraktanmlayabilecekleribirpuanlamasistemioluturulabilirve buna gre iin zorluu belirlenir. Bylelikle, genler projelerini seerken zorluk kriterini de gznndebulundurarakseimyapabilirler. Gidilen lkede konuulan dilin renilmesi AGHnin temel hizmetlerinden biridir. Ayn zamanda temel faydalarndan da biridir, renilen dille birlikte o kltr tanmak ve kltrlerarasarasiletiimisalamakkolaylar.Ancakgrnegrebuhizmetuygulamada ilememekte, uygun ders olanaklar yaratlmamakta ve genler yeterince tevik edilmemektedir. Bu konuda daha hassas davranlmal, ev sahibi kurulular tarafndan gerekirsekiiyezelprogramlaroluturulmaldr(zelders,kurslarveyaalmagruplarvs.). Dilrenimiyleilgiligeribildiriminprogramnkatlmclarndanmutlakaalnmas,mmknse UlusalAjanslartarafndanyakntakibininyaplmasgerekir.

AGH srecinde beklentilerin altnda kalan durumlar iin uluslar aras bazda ikayet mekanizmalarnn kolaylatrlmas gerekir. Ulusal ajanslar nezdinde yaplan ikayetler veya AGH srecindeki ara eitimler bu konuda yeterli olmayabilir. te yandan bu almada da sklkla dile getirildii gibi Avrupa apnda yaplacak kapsaml, katlmc, egdml ve periyodik aratrmalar eksiklerin giderilmesi yolunda yardmc olabilir. Bu tr aratrmalarn renmehareketliliininkapsadtmalanlardayaplmasuygundur. Genlerinhareketliliinde,zellikledeTrkiyegibihenzAByetamyeolmayanlkelerden giden AGH genleri iin, uygulanan vize politikalar yeniden gzden geirilmelidir. Avrupa Genlik Forumunun nerisinde olduu gibi AGH iin seilmi genlere zel bir vize olana tannmas ve bunun her lke iin var olan resmi prosedrden ok daha kolay ilemesi salanmaldr. Bylelikle meseleyi kat hamallndan karmak, zaman ve para kaybn engellemekmmknolabilir.