T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS

HDROLK SLNDRLER

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET- 1 .................................................................................................... 3 1. HDROLK SLNDRLER ................................................................................................. 3 1.1. Silindirler ...................................................................................................................... 3 1.1.1 Tek Etkili Silindir ................................................................................................... 5 1.1.2. ift Etkili Silindir .................................................................................................. 5 1.1.3. zel Silindirler ...................................................................................................... 6 1.2. Hidrolik Silindirin Ksmlar ....................................................................................... 11 1.2.1. Silindir Gmlei .................................................................................................. 11 1.2.2. Hidrolik Silindirde Et Kalnl ........................................................................... 11 1.2.3. Piston ................................................................................................................... 13 1.2.4. Piston Kolu .......................................................................................................... 14 1.3. Hidrolik Silindirlerde Arza Tespiti ............................................................................ 15 1.3.1. Silindir Tanmlar ................................................................................................ 15 1.3.2. Bir Silindirde Arza Arama.................................................................................. 15 1.3.3. Arza Arama Nedir ?............................................................................................ 17 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 19 RENME FAALYET- 2 .................................................................................................. 21 2. HDROLK SLNDRN DEVREDEN SKLMES .................................................... 21 2.1. Silindir Tamirat ve Montaj ....................................................................................... 23 2.2. Silindir Montaj........................................................................................................... 27 2.2.1. ok Emiciler ........................................................................................................ 29 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 34 KAYNAKA ......................................................................................................................... 38

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI 525MT0158 Motorlu Aralar Teknolojisi Alan Ortak Hidrolik Silindirler Bu modl, hidrolik silindirlerin imalat firma ve uluslar aras standartlarca belirlenmi kriterlere uygun olarak alp almadnn deerlendirilmesine; gerektiinde tamiri yada deiimine karar verilmesini ve yorumlanmasn salayacak bilgileri ieren renme materyalidir. 40/32 Hidrolik lme modl alnm olmaldr. Silindirin deiimini, tamirini yapmak. Genel Ama Gerekli ortam salandnda hidrolik silindirlerin amaca uygun grev yapp yapmadn yorumlayacak, silindirlerin tamir ya da deiimi ihtiyacna karar verecek ve uluslararas standartlara uygunluunu test edebileceksiniz. Amalar Hidrolik silindirleri ve eitlerini tanyacak ve reneceksiniz Hidrolik silindirleri devreden skmeyi, tamirini, deitirmeyi ve montajn renebileceksiniz. Hidrolik-mekanik atelyesi ve uygun el aletleri, test cihazlar ve ekipmanlar, ara kataloglar, ilgili tablolar, bilgisayar, laboratuvar. Modl ile kazandrlacak yeterliin, renci tarafndan kazanlp kazanlmadn len, lme aralar ve deerlendirme kriterleri hakknda bilgi ve neriler yazlmaldr. rencinin faaliyetler sonunda kendini deerlendirebilecei aralara yer verilmelidir. Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac uygulayacak, modl ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek, deerlendirecektir.

SRE N KOUL YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci , Endstriyel Hidrolik teknolojisi dnyada son 50 ylda byk bir hzla geliti ve enerji iletimi konusunda nemli bir boluu doldurdu. Hidrolik teknolojisi lkemizde son 20 ylda giderek tannd ve yaylmaya balad. Gnmzde ok yerli ve yabanc firma lkemizdeki bu boluu doldurmak ve ihtiyaca cevap verebilmek iin eitim pazarlama vb. yatrmlara arlk vermektedir. nceki yllarda hidroliin gelecei konusunda endieler vard. Bir ok kii elektrik ve elektronik sistemlerin hidrolik pnmatik sistemlerin yerini alacana inanyordu. Fakat son yllarda ya ve basnl hava ile alan tahrik elemanlar ve valfler alannda %50den fazla bir byme olduundan bu endielerin yersiz olduu anlald. Bylece daha az elektrik enerjisi kullanarak ok byk mekanik kuvvetler elde etme imkn salayan hidroliin yldz gittike parlad. Buna paralel olarak bu gc ortaya karan hidrolik silindirlerdeki gelimelerde artarak devam etmektedir. Hidrolik enerjinin cazibesinden faydalanmak amac ile tasarlanm, endstriyel hidrolik sistemlerin hemen hepsinde kullanlan hidrolik silindirlerin teknolojik mrlerine tamamlayncaya kadar verimliliini korumas istenmektedir. Pahal devre elemanlar olmas nedeniyle arzalanmas ya da bozulmas durumunda ortaya kacak olan i gc, zaman, retim kayplar maliyetleri olumsuz ynde etkilemektedir. Sz konusu etkileri ortadan kaldracak bakm onarm, deiim ilemlerini yapabilecek kalifiye teknik eleman ihtiyac sektrn ncelikleri arasnda yer almaktadr. Bu modlle sizlerin sz konusu yeterlilikleri kazanmanz hedeflenmektedir.

RENME FAALYET- 1 RENME FAALYET- 1

AMA
Hidrolik Silindirleri ve eitlerini tanyacak ve reneceksiniz

ARATIRMA
nternette arama motorlar yardmyla hidrolik silindirler ve eitleri konusunda aratrma yapnz. evrenizdeki hidrolik sistemleri inceleyerek hidrolik silindirlerin eitlerini, kullanm alanlarn tespit ediniz.

1. HDROLK SLNDRLER
1.1. Silindirler
Hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye dntren ve dorusal hareket elde etmek amacyla kullanlan devre elemandr. Pompa tarafndan retilen hidrolik enerji silindir yardmyla dorusal ya da asal harekete dntrlr. Silindirler kullanm amacna bal olarak eitli yapda, apta ve kursta yaplabilir. Bir hidrolik silindir,iki taraf kapatlm daire kesitli bir boru ierisinde sktrlm yan etkisiyle hareket edebilen bir piston ile pistona monte edilmi bir milden meydana gelmi bir hidrolik devre eleman olarakda tanmlayabiliriz. Ayrca silindir gmlei et kalnlklar itecekleri kuvvetlere ve dayanabilecekleri en fazla basnlara gre hesaplanmaldr.Baknz (Resim 1.1.)

Resim 1.1: Hidrolik silindirler

Silindir ap, silindir kuvvetini belirleyen iki etkenden biridir. lerleyen konularda bu konudan daha detayl olarak bahsedeceiz. Silindir tarafndan retilen dorusal hareket eitli dzenekler yardmyla farkl amalar iin kullanlr.Silindirlerin endstriyel uygulamalarndan rnekler iin baknz (Resim 1.2, Resim 1.3.) 3

Silindir eitleri
Tek etkili silindir ift etkili silindir zel silindir ift kollu silindir Teleskobik silindir Tandem silindir Dner silindir (asal motor)

Hidrolik hareket tablas (talal imalt tezgh iin)

Hidrolik enjeksiyon makinesi

Resim 1.2: Hidrolik silindirlerin endstriyel uygulamalar

Hidrolik bkme aparat

Dozer

El kreni

Kriko

Hidrolik mengene

Hidrolik pres

ekil 1.3 Hidrolik silindirlerin endstriyel uygulamalar

1.1.1 Tek Etkili Silindir

Akkann pistona tek taraftan etki ettii silindir trdr. Piston bir yne doru akkan tarafndan hareket ettirilirken, geri dn yay ya da arlk yardmyla gerekleir. Tek etkili silindirler ift etkili silindire benzer ve ok fazla kullanlmaz. ekil 1.1 te tek etkili silindirin kesit grn ve sembol resmi grlmektedir.

ekil 1.1: Tek etkili silindir

Silindir iine akkan girii iin 1 adet giri delii bulunur. Sznt yapan akkann tahliyesi ve silindir iine havann girip kabilmesi iin dier tarafta kk apl bir delik kullanlr.

1.1.2. ift Etkili Silindir

Akkann pistona her iki ynden etki ettii silindir trdr. Silindirin iki yndeki hareketi akkan tarafndan salanr. Bu tr silindirler hem ileri giderken hem de geri gelirken i yapabilir. Silindir uygulamalarnn tamamna yaknnda ift etkili silindirler kullanlr. Kurslar, 5000 mm uzunlua kadar arttrlabilir. ekil1.2 de ift etkili hidrolik silindir her iki ynde i yaparken grlmektedir. ift etkili silindirin elemalarn gsteren kesit resmi ve sembol resmi iin baknz (ekil1.3.)

ekil 1.2: ift etkili silindir

1- Piston kolu 2- Yataklama eleman 3- n kapak 4- Akkan giri delii 5- Piston 6- Arka kapak 7- Piston keesi 8- Silindir borusu 9- Balant ubuu
ekil 1.3: ift etkili silindirin kesit resmi

Bir silindirin alabilmesi iin iki art gereklidir. Birinci art; pistonu ileri ya da geri iten bir kuvvettir (ykn etkisiyle ya da akkan basncyla oluur). kinci art ise; akkan tahliyesidir. Bu iki arttan birisi gereklemezse silindir hareket etmez. Silindire giren ya da silindirden kp tanka kadar giden hatta kstlama varsa, yani akkan debisi dkse (rnein: borularda ezilme, tkanma vb. nedenlerden dolay), silindir hznn azald grlr. Piston kolu bir yere sabitlenmedii srece silindirde hareketli paralar, piston ve piston koludur. Bundan sonraki konularda silindir ileri gitti ya da geri eklinde yaplan ifadelerden, pistonun ve piston kolunun hareket ettii anlalmaldr.

1.1.3. zel Silindirler

ift kollu silindir: Piston kolundan dolay pistonun her iki blgesindeki alanlar ve hacimler farkldr. Bu durum silindirin itme kuvvetlerini etkiledii gibi silindirin ileri ve geri hzlarnn da farkl olmasna yol aar. Baz uygulamalarda itme kuvvetleri ve silindir hzlarnn her iki ynde ayn olmas istenir. Byle durumlarda her iki tarafta piston kolu olan silindirler kullanlr. (Kesit resim iin baknz ekil 1.4.)

ekil 1.4: ift kollu silindir

Teleskobik silindir: Yksek kurslarn elde edilmesi amacyla kullanlr. ie geen farkl aptaki ok sayda silindirden oluur. Silindirler dar ktka srayla pistonlar alr. Kapanrken, silindirler birbirlerinin iine girer. Bylece ok az yer kaplarken ok fazla kurs elde etmek mmkndr. Endstriyel sistemlere nazaran i makinelerinde daha sk kullanlr. Bu silindirlerin itme kuvveti hesaplanrken en kk apl silindir ap dikkate alnr. Genelde tek etkili yaplmalarna ramen ift etkili olarak da kullanlr. Yk kamyonlarnn kasalarnn yukar kaldrlmas vb. yerlerde kullanlr.

ekil1.5: Teleskopik silindirler

Resim 1.4: Teleskopik silindirler

Resim 1.5 Teleskopik silindirlerin endstriyel uygulamalr

Tandem silindir: Mevcut bir hidrolik devrede bir silindirin itme kuvvetini nemli oranda arttrabilmek iin silindir ap ya da basncn ykseltilmesinden baka seenek yoktur. Basncn arttrlmas pompann deitirilmesini gerektirir. Silindir apnn bytlmesi ise boyutlarn arttraca iin yer sorunu yaratr. Silindirlerin itme kuvvetlerini arttrmak iin tandem silindir ad verilen zel bir silindir tr kullanlrr. Bu silindirler, kurslar eit birden fazla silindirin u uca eklenmesiyle oluturulur. Silindir saysna bal olarak giri ve k says ve itme kuvveti artar. Aada ekil 1.6 da tandem silindirin kesit resmi grlmektedir.

ekil 1.6: Tandem silindirler

I.

silindirin itme kuvvetine F1, II. silindirin itme kuvvetine F2 dersek; tandem silindirin itme kuvveti, FTOPLAM =F1+F2 olur. Bu da gsteriyor ki silindir ap ve basn deitirilmeden silindirin itme kuvveti nemli oranda arttrlmtr.

F1= I. Silindirin itme kuvveti (Newton) A1= Silindir ap (mm) P= Basn (Bar) r 1= I. Silindirin verimi F2= II. silindirin itme kuvveti (Newton) A2= II. silindirin alan (mm ) P= Basn (Bar) r|2= II. silindirin verimi Dner silindir: Dner tabla, robot vb. yerlerde gereken asal hareketlerin elde edilmesinde kullanlr. Endstriyel uygulamalarda 900 ve katlar eklinde asal hareketlere gerek duyulur. En fazla kullanlan asal hareket ise 1800 'dir. Dner silindirlere asal motor ya da salnml motor ad da verilmektedir. Dili ya da kanatl trde yaplr. Baknz ekil1.7 . Kanatl olanlar pnmatik, dili olanlar ise hem hidrolik hem de pnmatiktir.

ekil1.7: Dner silindirler

Dner silindirler yardmyla srekli ayn ynde asal hareketlerin elde edilmesi mmkndr. Bu tr durumlarda, silindirin haricinde bir kavrama kullanlmaldr. Silindir ileri giderken kavrama hareketi iletir. Silindir geri gelirken kavrama ayrlr ve silindir hareketinin dzenee iletilmesini nler. Silindir konumunun alglanmas: Silindirlerin konumlarm alglayabilmek iin temasl ya da temassz alglayclar kullanlr. Temasl alglama dzeneklerinde, snr anahtar ad verilen kumanda elemanlar kullanlr. Bu tr alglama ilemlerinde temas sonucu anmalar ve konumda deimeler olmas en byk dezavantajdr. Bunun yan sra piston kolu tarafnda ve silindirin dnda elektriksel balantlar gerektirir. Tm bu etkenler temassz alglama dzeneklerini kullanmay avantajl hle getirir. Temassz alglama dzeneklerinde alglayc (sensr) ad verilen eitli kumanda elemanlar kullamlr Silindir dnda ve silindir kapaklar zerinde bulunan alglayc, silindirin i ksmndaki pistonun konumunu alglar. Piston istenen konuma geldiinde elektriksel sinyal retir. Hidrolik silindir borusu elik malzemeden yapld iin pistonun gnderdii manyetik sinyal engellenir. Bu nedenle hidrolik silindirlerin konumlarnn bu yntemle alglanmas zordur. Zorunlu durumlarda pistonun kurs sonlarn alglamak iin indktif tip alglayclar kullanlabilir. ndktif alglayclar, genelde silindir kapana, yastklama dzenei ile birlikte monte edilir. Alglayc manyetik bir alan yaratr. Manyetik alana metal bir cisim girdiinde alglayc bir sinyal gnderir. ndktif alglayclar eitli zelliklerde yaplabilir. zerlerinde LED diye adlandrlan kk lambalar bulunur. Alglama yapldnda LED yanar. Uygulamalarn ounda 3 ya da 4 kablolu alglayclar kullanlr. 3 kablolu olanlar normalde ak ya da kapal olarak kullanlrken, 4 kablolu olanlar hem normalde ak hem de normalde kapal olarak kullamlabilir Silindirlerde yastklama ilemi: Byk ykleri hareket ettiren silindir kurs sonuna geldiinde pistonun kapaa arpmas sonucu bir darbe oluur. Meydana gelen bu darbe, devre elemanlarma zarar verir ve balantlarn gevemesine yol aar. Kurs sonlarnda darbeleri nlemek amacyla silindirler zerinde yaplan ileme yastklama ad verilir. zellikle 0,1 m/s' nin zerindeki piston hzlarnda ve dik alan silindirlerde uygulanmaldr. Servo silindirlerde olduu gibi denetim elemannn arzalanmas durumunda yastklama ilemi emniyet grevi grr. ekil1.8 de yastklamal bir silindir grlmektedir.

ekil1.18: Yastklamal silindirler

1. 2. 3. 4. 5.

Yastklama muylusu Piston kolu Piston Yastklama vidas Giri-k delii

Yastklama ilemi silindir dnda bir ak kontrol valfi tarafmdan da yaplabilir, fakat bu yntemin bir dezavantaj vardr. Silindir tm kurs boyunca dk hzla hareket edecei iin nemli zaman kayplar ile karlalr. En iyi yastklama yntemi, pistonun kurs sonlarna yaklatnda yaplr. Yastklama ilemi lleri deitirmeden tm silindir trlerinde yaplabilir. Yastklama ilemi sonucu silindirin mr artar. Piston kurs sonuna yaklatnda silindir iindeki akkan k tarafmdan rahata tahliye edilmektedir. Yastklama muylusu yastklama burcuna girdiinde, akkann kabilecei bir yer kalr. Daraltlm kesitten geen akkann debisi azalr ve silindirin hz yavalar. Bylece pistonun kapaa hzla arpmas nlenir. Yastklama hz yastklama vidas yardmyla arttrlp, azaltlabilir. Dier yndeki harekette ise silindirin ksa srede harekete geebilmesi iin silindir iine bir ek valf taklr. Akkan bu ek valften geerek ksa srede silindir iini doldurur ve harekete geme zamann ksaltr. Yksek hzla hareket eden pistonun bir anda hznn azalmamas iin yastklama muylusunun ucu konik yaplr ve muylu zerine kanal alabilir.

10

1.2. Hidrolik Silindirin Ksmlar

1.2.1. Silindir Gmlei

ekil 1.9: Silindir gmlei

Silindir gmlekleri kullanlacaklar yere gre, alaml elik, dkme elik, elik boru gibi malzemelerden yaplr. Son zamanlarda sert plastik eitlerinden silindir gmlei yapma almalar da devam etmektedir. Dolu parann ii boaltlmak suretiyle retildikleri gibi boru eklindeki paralarn i yzeylerinin ilenmesi suretiyle de yaplrlar. Silindir gmleinin i yzeyleri ok iyi ilenmi olmaldr. Bu nedenle silindir gmleklerinin i yzeyleri talanr, honlanr. nk i ksmda hareket eden piston ile silindir gmlei arasndaki srtnme kuvveti en az olmaldr. Gmlek i yzeyi ile piston arasndaki sktrlm hidrolik ya szmamaldr ve kesit tam bir daire olmaldr. ekil -1.9 da silindir gmlei grlmektedir.

1.2.2. Hidrolik Silindirde Et Kalnl

ekil1.10: Silindirde et kalnl

Hidrolik silindirlerde gmlek et kalnl hesab silindir iinde meydana gelebilecek en yksek alma basncna gre yaplr. 11

Borularn et kalnl hesab Enine kesitine gre Boyuna kesitine gre,olmak zere iki ekilde hesaplanr.

ekil 1.11: Enine kesit

ekil 1.12: Boyuna kesit

Boyuna kesitine gre hesaplanarak bulunan et kalnl, enine kesite gre hesaplanarak bulunan et kalnl hesabna gre daha dayankldr. Bu nedenle boyuna kesitine gre hesaplanan et kalnlna gre yaplan silindirler gmlekleri daha dayankl ve garantilidir Silindir gmlei et kalnl hesab yaplrken korozyona kar dayanm iin korozyon pay olarak (C) gibi bir sabit say kan sonuca eklenir. d1 = ap (cm) d = D ap (cm) e = Et kalnl (cm) P = alma basnc(kg/cm2) A = Kesit alan (cm2) em =Emniyetli ekme gerilmesi F = Boruyu eksenden kesmeye zorlama kuvveti (kg) C = Korozyona dayanm iin korozyon pay 1mm em =

F A

Boyuna kesit alan

A= .e.1(cm2) F = em A Kesit alan A= .e. d1

12

Enine kesite gre et kalnl e =

P.d1 +C 4. em P.d1 +C 2. em

Boyuna kesite gre et kalnl e =

1.2.3. Piston
Silindirin i ksmnda piston koluna monte edilmi daire kesitli bir elemandr. Genellikle aluminyum alamdan, prin bronzdan yaplrlar. Dkme demir veya elikten yaplm olanlarda vardr. Piston evresine yerletirilen ve eitli profil ve tipte olan szdrmazlk elemanlar pistonun silindir iinde daha kolay hareket etmesini salar. ekil1.13 te bir piston grlmektedir.

ekil 1.13: Piston

Pistonlar silindir iinde meydana gelebilecek basnca dayankl olmaldr. Pistonlarda meydana gelecek itme kuvveti sayesinde piston kolu hareket eder ve dorusal hareket elde edilir. Piston kolu pistonun bir tarafnda ya da her iki tarafnda olabilir. Bu durumda itme kuvvetleri deiir. Eer piston kolu tek tarafl ise silindir ierisinde pistonun bir taraf ile dier taraf arasnda hacim farkll meydana gelir. Bu da sktrlml yan basncn etkiler ve dolaysyla pistonun her iki yndeki hareketi esnasnda retcei itme kuvveti farkl olur. ekil 1.13 te bu durum grlmektedir.

13

1.2.4. Piston Kolu

Piston kolu, piston tarafndan rertilen ve dorusal hareketi ileten elikten yaplm silindir ubuktur. Piston kolu burkulma kuvvetlerine dayankl alaml elikten yaplr. Piston kolu d yzeyi talanm olarak ilenmelidir. Piston kolu hareketi srasnda yatakl durumda bulunduu kapaklar ile piston kolu arasnda srtnme kuvveti meydana gelir. Bu durum hidrolik silindirin verimini drr. Pistonun kollarnn ap ve boyu burkulmaya (flambaj) zorlanan makine elemanlarnn boy ve ap hesaplarna gre yaplr. L=Piston boyu (cm) F=Pistonu burkulmaya zorlayan kuvvet (kg) EMK=Emniyet katsays D=Piston kolu ap(cm) Fk=Piston kolunu burkulmaya zorlayan kritik kuvvet (kg) Piston kolunun ap: d= 4

F L2 F EMK (cm) F= k 6 EMK 10

3

Piston kolunun boyu:

L = 10

d4 (cm) F EMK

rnek Problem: Bir piston kolu 800 kg bir kuvvetin etkisinde kalmaktadr. Kol boyu 400 mm olduuna ve kolun 4 defa dayankl olmas gerektiine gre piston kolu apn bulunuz. L= 400 mm = 40 (cm) F= 800 (kg) EMK= 4 D= ? (cm) d= 4

40 2 8000 4 L2 F EMK (cm) = 10 6 10 6

d= 4

1600 32000 4 = 51 2,6cm 10 6

14

1.3. Hidrolik Silindirlerde Arza Tespiti

1.3.1. Silindir Tanmlar
Hidrolik silindirleri tamir etme veya arza aramaya girimeden nce onlardan ne beklendiini anlamalsnz. Hidrolik silndirler, akkan basncn dorusal harekete evirdikleri iin dorusal hareketlendiriciler olarak adlandrlrlar. Piston yzeyini etkileyen hidrolik akkann basnc yeterli olursa, pistonu harekete geiren ve i yapan bir kuvvet oluturur retilen hidrolik silindirlerin deiik ap ve strok uzunluklarnda pek ok eidi vardr. Yaplar farkl olsa da grevleri ayndr. Silindir yaplarnn en sk rastlanan tipleri gergi ubuklu dili kafal ve kaynakl kafal silindirlerdir. Gergi ubuklu silindirlerin bir tr mil silindiri olarak da adlandrlr. Mil silindirlerinin birbirine somunla balanan ar flanl kafalar vardr. Bu da silindir kafalarn yerlerinde tutan gergi ubuklarn ortadan kaldrr. Genellikle bu silindirler ar hizmet ilerinde kullanlr. rnein, elik fabrikalarnda. Gergi ubuklu silindireler endstriyel uygulamalarda ok sk olarak kullanlr. Silindir tp veya gvdesi zerinde kafalar yerinde tutan drt veya daha fazla ubuklar vardr. Bu silindirler otomotiv ve takm tezgh endstrisinde kullanlr. Dili silindirlerin silindir borusuna vidalanm kafalar vardr, gergi ubuklar yoktur. Bu tipler genellikle kolaylkla sklr ve taklr olduundan ve kntsz yzeyinden dolay ok daha dzgn ak saladndan yiyacak endstrisinde ska kullanlr. Kaynakl silindirlerin tp ularna kaynakl kafalar vardr. Biimleri dili silindirlerinkine benzer. Kaynakl silindirler seyyar tipte silindirler olarak adlandrlr. naat ve tarm makinelerinde kullanlrlar. Bu silindirler eskidii zaman tamir edilemediklerinden yenisiyle deitirilirler.

1.3.2. Bir Silindirde Arza Arama

Bir silindir sorun yaratt ilk defa renmeniz gereken herhlde silindirin neden durduu veya tasarland grevleri yerine getiremediini bulmanz ancak silindirin bulunduu yeri grdnzde mmkn olacaktr. Silindirde arza arama, herhangi hidrolik aksamda arza aramaktan farkl deildir. Temel arza arama ilemlerine uyarak en bariz ve kolay ulalabilir paralar kontrol ederek bir mantk sras takip ediniz. Sorunlarn ounda aadaki sorularn yantlanmas arza arama iin bir temel oluturur: Silindir ii yapacak geniliktemidir. Silindir ve hareket edecek yk arasnda bir merkezleme hatas var m ? Silindirdeki basn hidrolik kuvveti yaratmaya yeterli mi? Piston szdrmazlk elemanlar veya keeleri akkan szacak kadar eskimi mi ?

15

ncelemesi en kolay eyler silindirin ve hareket ettirilecek ykn lsdr. Takm tezgh uygulamalarnda bu genellikle problem olmaz, nk her makinenin yk aa yukar sabittir. Dier uygulamalarda ise yk o andaki akkan basncyla silindirin kaldrabileceinden daha fazla arlaabilir. Silindirin lsn veya sistem basncn arttrmadan nce silindirin ne kadar i yapabileceini ya da gemite ne kadar i yaptn belirleyiniz. Merkezleme bozukluu ok sk rastlanan bir silindir arzasdr. Gzle yaplacak bir muayeneyle kolayca bulunabilir. Ar yanal ykleme nedeniyle oluan merkezleme bozukluu silindirin taklmasna veya alamaz hale gelmesine yol aar. Merkezleme bozukluu i veya d olmakla beraber d merkezleme bozukluun daha sk grlr.

ekil1.14: Piston kolunun ezilmesi

D merkezleme bozukluu silindirin bir doru zerinde hareket etmemesi demektir. Bu durum muylu ile monte edilmi silindirde normal yana doru hareket iin geerli deildir. D merkezleme bozukluu genellikle silindirin uzunluu boyunca incelenerek bulunur. Eer silindir kolunun ucu silindir merkez izgisiyle hizalanmyorsa kol hiza d demektir. Yanal ykleme ayrca piston kolunda ve kol boaz keesi anmasyla ortaya kar. ekil1.14 te grld gibi piston kolunda anma izleri eilme ile ayn ynde olacaktr. Bu izler kolun salmastra kutusunun yzeyine srtnmeyle ortaya kar. Piston kolundaki anma izlerine ilaveten salmastra kutusunun srtnme izlerini ortaya karacaktr. Salmastra kutusunda anma genellikle akkan szntsna yol aar.

16

Eer d merkezleme bozukluundan phe ediliyorsa silindir yk balamadan birka defa altrlmaldr. Silindir rahata ileri geri gidebilmeli ve ilerleyen piston kolu yk balantsyla kolayca elenmelidir. Piston kolunun ezilmesi piston koluna skca balanmaldr. Eer silindir yk altnda deilken taklyorsa muhtemel sebebi budur.

1.3.3. Arza Arama Nedir ?

Arza arama sebep sonu ilkesinin bir sisteme uygulanmasdr. Sistemdeki veya elemanlardaki bozukluk veya arzann bulunmas iin mantkl admlar atlr. Daha kolay bir ekilde ifade etmek gerekirse arza arama mantkl ve yntemli bir ekilde neyin hatal olduunu bulmaktr. Admlar bir ncelik srasna gore yntemli bir ekilde atlr. Bir problemin olma olaslnn dierine gre daha fazla olmas hidrolik sistemin gemi performansna baldr.

Belirtiler ve tehis
Nasl bir doktor sizing gemiteki salk durumunuzu kontrol ediyorsa, bir hidrolik sistem bozulduunda yaplacak ilk ilerden biri sistemin yakn gemiteki preformans ve alma durumunu incelemektir. kinci adm arzann sebeplerini bulabilmek iin belirtileri deerlendirmektir. Ardndan sorunun kaynann ne olduunu bulmal ve kontrol iin bir mantk srasna koymalsnz. Bu sorunun dorudan zm ya da ilerleyen aamalarda zm salayacak olan bir dizi test olabilir. Baz durumlarada problemi bizzat yerinde grmeli ve iitmelisiniz. Bu durumda yakn gemiteki problemi incelemek (deerlendirmek) silindirde ne olduunu izlemek demektir. Arza aramaya bamadan nce u sorular sormalsnz: ikyet hakl m? Sistem hi doru ekilde iledi mi? Eer ilediyse en son ne zaman iledi? Hi kimse sisteme son zamanlarda bakm ve ayarlama yapt m? Yaptysa ne yapt? Bu arza daha nce hi oldu mu ? Olduysa dzeltmek iin ne yapld? Bir hidrolik silindir i olarak iyi yalanm olsa da salmastra kutu yzeyi kurudur. Bu sebeple, merkezleme bozukluu sesle ortaya kar. Taklma, atrdama ya da czrdama sesiyle karakterize edilir. Eer silindir mafsal

17

Balantl ise mafsal noktalarndaki taklmay da kontrol ediniz. Bu blgeler her zaman iyi yalanm olmal ve tam hareket zgrlne sahip olmaldr. Eer yan ykleme yeterince fazlaysa ve piston kolu eilmez, bklmezse krlabilir. ounlukla krlma kolun daralm kesitlerinde olacaktr. Bu dk kesitler piston kolunun di alm ve pistona veya yke baland ularnda olur. D merkezleme kakl ounlukla pistonun arkasna iletilecek ve tpn iinin anmasna sebep olacaktr. merkezleme kaklna d kaklktan daha az rastlanr, fakat yine de bazen olur. Bu tr arzalarn bir sebebi pistonla piston kolu arasndaki balantdr. Piston kolu salam balanmad zaman vuracak veya bklecek bylece silindir borusunun i apn zedeleyecektir. Bu koullar altnda silindir uzun sre almayacaktr, nk silindir borusundaki darbe izleri akkann yandan gemesine izin vererek silindirin verimini drecektir. Pistonun gevek olmasn engellemek iin reticilerin ou piston-kol balantlarnda bir kilit somun veya pim verirler. Uygun olmayan gergi ubuu torku bir baka merkezlerne kaklnn sebebi olabilir. Silindir monte edildiinde ve gergi ubuu somunlar eit torkla ve kafalarn arpmasn engelleyecek ekilde sklmaldr. Genellikle apraz keli olarak sklrlar. Eer kafalar silindirin merkez izgisiyle kare deilse piston kolu d merkezleme kaklna benzer ekilde piston kolu yata iinde tutulacaktr.

18

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki tanmlardan hangisi dorudur? 1. Hidrolik bir silindirin tanm iin ne sylenebilir? A) Hidrolik enerjiyi elektrik enerjisine dntren ve dorusal hareket reten devre eleman B) Hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye dntren ve dorusal hareket reten devre eleman C) Hidrolik enerjiyi pnmatik enerjiye dntren ve dorusal hareket reten devre eleman D) Hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye dntren ve dairesel hareket reten devre eleman Bir silindirin alabilmesi iin gerekli iki art aadakilerden hangisidir? 1) Silindir yastkl olmaldr 2) Silindir Piston keesi takl olmaldr 3) Akkan tahliyesi 4) Silindir ileri ya da geri iten bir kuvvet A) B) C) D) 3. 1-2 1-3 3-4 2-4

2.

Silindirlerin apn ve basncn deitirmeden itme kuvvetlerini arttrmak iin kullanlan zel silindirlere verilen ad aadakilerden hangisidir? A) Tek etkili silindir B) Teleskopik silindir C) Tandem silindir D) Dner silindir Silindirlerde yaplan yastklama aadakilerden hangisini dzenlemeyi amalar? A) Silindirin hzn B) Silindirin kurs boyunu C) Silindirin grltsn D) Silindirin basncn

4.

19

5.

Silindir ap, silindir kuvvetini belirleyen iki etkenden biridir dieri aadakilerden hangisidir? A) Silindirin boyu B) Silindirin pompadan uzakl C) Akkann effafl D) Akkann basnc

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Hatal cevaplarnz iin konu tekrar yapnz.

20

RENME FAALYET- 2
AMA

RENME FAALYET- 2
devreden skmeyi, amirini, deitirmeyi ve montajn

Hidrolik silindirleri renebileceksiniz.

2. HDROLK SLNDRN DEVREDEN SKLMES

Hidrolik silindirlerin devreden sklmesi iin uygun el aletleri kullanlmaldr. Gerekli el aletleri, gstergeler ve ekipmanlar belirlenirken silindirin tipi, boyutlar, konumu vb. faktrler dikkate alnr. Aletlerin ou hidrolik hatlardaki balantlar amak veya aksamlar skp takmak iin kullanlan anahtarlardr. Gstergeler hidrolik aksamdaki debi, basn, scaklk lmlerinde kullanlr. Anahtar seimi ou zaman sistemde kullanlan taycya veya balant elemanna baldr. Mantksal olarak doru ldeki bir ak azl anahtar iinizi en iyi ekilde grr. Ak azl anahtarlar iin dier isimler yldz geme anahtar veya birleik anahtardr. ekil 2.1 de atlyemizde olabilecek dier anahtarlar gsterilmektedir.

ekil 2: Atlyede kullanlabilecek anahtarlar

ok zaman ve i kazandracak kat ve hzl bir kural size ok zaman kazandrabilir ve yaplacak i udur. Muhtemel sebeplerden en kolaylarn ilk nce kontrol etmek. (Bunlar yalnzca grsel muayene ve deerlendirme gerektiren sebeplerdir). 21

rnein pompa basn yaratmyorsa kontrol edilecek ilk eyler unlardr: Depoda yeterli akkan var m? Akkan giri szgeci tkal m? Pompa doru ynde alyor mu? Hi basn retiyor mu? Gstergenin inesi hi oynuyor mu? Gsterge iyi mi? Akkann szdn veya akkann valf veya aksam ksa devre yaptn duyabiliyor musunuz? Bu admlarn giderek daha zorlatna ve daha youn bir aba gerektirdiine dikkat ediniz. Ayn zamanda her adm ok basittir. lk admla sebebi bulamazsanz bulana kadar devam ediniz.

2.1. Silindir Tamirat ve Montaj

ekil 2.2: Hidrolik silindir montaj paralar

Arza arama ilemlerinin bir silindirin sklp tamir edilmesi gerektiini gsterdii zaman aadaki admlar takip ediniz. nce silindirin detayl para veya montaj resmini elde ediniz. Tipik bir alm resim aada ekil 2.3 te grlmektedir. Hidrolik aksam skerken her zaman emniyet gzlkleri taknz. kincisi, paralar uygun srayla kartarak silindiri sknz. ok g gerektiren bir paray karmaya almaynz 23

ekil 2.3: Silindirin detayl para veya montaj resmi

Keeler, paralar emniyetle yerinde tutma eiliminde olduklan iin balantlar ayrmak iin bir miktar g gerekir. Fakat bu g kullanm gereklilii sizin byk ll aletler veya levyeler kullanarak iki paray ayrmanz demek deildir. Paralar ayrrken onlar kardnz srayla yaynz. Bu, onlar doru srada monte etmenizi salayacaktr. Bir hidrolik silindirin ana paralar; kafalar, silindir borusu, piston, piston kolu, kol yata, gergi ubuklar ve keelerdir.

24

Her parann yapmnda kullanlan malzeme reticiye ve kullanlaca yere gre deiir. Aksamlar deitirdiiniz zaman kullanlanlarla ayn tipte olduundan, gvenli ve doru ekilde monte edildiinden emin olunuz.

ekil 2.4: Pistonun yaps

Silindir kafalar genellikle plaka veya dkme elikten yaplm ve hassas toleransla ilenmitir. Silindir borular genellikle dz veya kaplama eliktendir. Kaplamann byk blm boru i yzeyindedir ve kromdur. Pistonlar biim ve malzeme olarak birbirinden farkldr, fakat ou dkme demir ve ekil 2.4 tekine benzerdir. Piston keeleri pek ok malzeme ve ekilde retilir. eitliliin sebebi kullanlan hidrolik akkann eitliliindendir. Normal petrol esasl yalardaki alev alma tehlikesi nedeniyle sistemlerin ounda atee dayankl akkanlar kullanlr. En popler eitleri su esasl akkanlar, emlsiyon akkanlar ve fosfat esteri akkanlardr. Bazen fabrika mhendisi veya bakm mhendisi kullanlacak akkan seer, nk silindirin alaca koullar bilecek durumdadr. ou zaman akkan seimi gvenlik standartlar veya fabrika artlarna gre yaplr. Petrol tabanl olmayan akkanlar kullanld zaman, keelerin seimi byk nem kazanr, nk pek ok atee dayankl akkan genellikle sentetik lastik veya deriyle uyumlu deildir. Byle keeler iin seilen popler bir malzeme viton dur. Bu malzeme atee dayankl akkanlarn ou iin iyi veya mkemmel sonu verir. ou zaman otomotiv tr dkme demir piston halkalar kullanlr bu da o blgedeki zel kee seiminin gerekliliini ortadan kaldrr. Bu halkalarn son derece uzun mrl olular, onlar pek ok uygulamada arzulanr bir seenek hline getirir.

25

Bununla beraber, eer silindir bir tutma iinde veya piston kaann sorun olabilecei bir ite kullanlacaksa, otomotiv tr halkalar kullanlamaz, nk normalde bunlar bir miktar akkann szmasna izin verirler. Bunu engellemek iin biimlendirilmi yumuak szdrmazlk eleman kullanlmaldr. Yine burada, genellikle viton seilir. Piston kollar genellikle tornadan, talamadan gemi ve parlatlm yksek ekme mukavemeti olan eliklerden yaplr. Kollar reticiye gre serbestletirilmi veya sert krom kaplamal olabilir. Yiyecek ilenen baz uygulamalarda paslanmaz elik piston kolu gerekir. Eer kol malzemesi kolaylkla tannmazsa, kolun elik olup olmadn bir mknats yardmyla anlalabilir. Bir hidrolik silindirde en sk deitirilen piston kolu yataklar ve keeleridir. Normal alma artlar altnda bu paralar ypranr ve sk olarak deitirilmesi gerekir. ou zaman piston kolu yataklar silindir kafasndan kolaylkla karlabilir. Piston kolu yata karldktan sonra, piston kolu keesi ve toz keesi karlabilir ve yeni paralar monte edilebilir. Piston kol keeleri iin viton veya teflon kullanlabilir. Teflon genellikle bu alanda kullanlr, nk daha yksek s dayankllna sahiptir. Silindir reticisinin talimatlar size biim ve uygulama iin en uygun malzemenin hangisi olduunu syleyebilir. Piston kolu yatan karrken inceleyiniz ve temizleyiniz. Eer hasarlysa deitiriniz. Yeni piston kolu yatan monte ederken kee dudaklar veya kenarlarnn kesilmesini veya entiklenmesini engellemek iin gerekli zeni gsteriniz. Piston kolu zerindeki her trl kiri kannak iin piston kolu yatann en dna genellikle bir toz keesi veya koruyucusu yerletirilir. Bu koruyucu ya da toz keesi zararl yabanc maddelerin sa1mastralarn iine girmesini engelleyerek verimli mrlerini uzatr. Pistonun kola salamca balandndan emin olduktan sonra silindiri tekrar monte ediniz. Silindir kafalar niteden kanld zaman boru keelerini deitirmekte fayda vardr. merkezleme kakln ve akkann boru ularndan szmasn engellemek iin gergi ubuklar tekrar sktrld zaman gerekli zeni gsteriniz. Gerekli sktnna miktar silindir levhasnda ya da reticinin talimatlarnda bulunabilir. Gergi ubuklar genellikle yksek ekme mukavemeti olan elikten retilir. retici tarafndan montaj srasnda n gerilim uygulanr. Gergi ubuunun somunlar kendinden kilitlenir tipte olabilir ya da olmayabilir. Genellikle gergi ubuunu doru tork miktaryla n gerilim uygulamak kilit somunlarna olan ihtiyac ortadan kaldrr. 26

ekil 2.5: Montaj yaplm hidrolik silindirin kesiti

2.2. Silindir Montaj

reticilerin ou silindirleri kaplar bir eit kap tkacyla tkanm olarak gnderirler. Bu tkalar nakliyat ve depolama srasnda silindire kir ve toz girmesine engel olur. Silindiri borulara balamaya hazr olmadan nce bu tkalar karmaynz. Silindiri balamadan nce btn boru ve rakorlar toz, kir ve talatan arndrlm olmaldr. Grnte iyi grnen pek ok montaj bu temel ilemlerin takip edilmemesi nedeniyle baarszla uramtr.

ekil 2.6: Montaj yaplm hidrolik silindirin kesiti

27

Doru silindir performans iin doru montaj ve merkezleme esastr. Btn yan yklemeleri yok ederek kee ve yatak mr arttrlabilir. Montaj yzeyleri dz ve/veya ayak balantl nitelere paralel olmaldr. Ortadan veya pim balants iin kullanlan yataklar merkezlenmi olmaldr. Sabit montajl silindirlerde silindiri yerine skca somunla monte etmeden nce, piston kolunun ucunu doru ekilde merkezleyiniz. Gerekirse hizalayc kullannz. Ayakl balantl, u zvana ve bu trde dier silindirlerin alma srasnda yer deitirmelerini engellemek iin rakorlu somun veya merkezleme pimleri ile monte edilmelidir. Her durumda piston kolunun ve ona balanan cihazn hareketi ayn dzlemde olmaldr. Piston kolunun uzamasndaki bir sapma ciddi yan ykleme yaratabilir. Ayrca mafsalla monte edilmi silindir kavisleri strok boyunca hareketine devam etse dahi, bir yarapn yine de tek bir iletim ynnde olduunu unutmaynz. . Piston koluna yapan kir veya kesici malzeme eer temizlenmezse kolda, piston kolu yatanda ve ya segmannda ar anma yaratabilir. Ya segmannn amac bu tr yabanc maddeleri temizlemektir, fakat ou zaman kirlerin birikmesi segmann kaldrabilecei miktardan fazla olur. (Bu kaynak atlyeleri ve dkmhanele de ska olur). Bu sorunu zmenin bir yolu ekil 2.7 de grld gibi bir piston kolu muhafazas kullanlmaktadr. Muhafazann anabileceini ve dzenli olarak muayene edilmesi gerektiini aklnzda tutunuz. Silindir reticisi pek ok uygulama iin ya segman ve / veya muhafaza seimi konusunda tavsiyede bulunacaktr.

ekil 2.7: Silindir aksesuar balantlar

ounlukla ekil 2.7 deki gibi aksesuarlar, yani gz, atal pim ve benzerleri piston koluna balanr. Bu paralar ya ivilenmeli veya kontra somunla yerinde skca tutturulmaldr. Bir aksesuarn kendini piston kolundan skmesi pek duyulmadk bir ey deildir.

28

Kolu tutarken iki anahtarn dz taraflarn kullannz, fakat hi bir zaman kol zerinde boru anahtar kullanmaynz. Boru anahtar izleri kolun yzeyini zedeleyecek ve ya segmanna ve keelere zarar verecektir. Yastklar ve hz kontrol valfleri silindir hzn dzenlemek iin kullanlr. D cihazlar olmalarna ramen hz kontrol valflerini monte ederken ok az sorun kar. Tek sorun silindirin istenilen hzda hareket etmesi iin gereken hz cihazlarn ayarlamak iin harcayacanz zamandr.

2.2.1. ok Emiciler

ekil 2.8: Bir hidrolik ok emici

Pek ok hidrolik sistemin kontrol valfleriyle beraber alan ya da almayan d silindir durdurucu cihazlar vardr. Bu cihazlar ykn durmasn kontrol etmek iin kullanlr ve ok emici olarak adlandrlr. Tipik bir sabit azl ok emici ekil 2.8 de gsterilmitir. Kapal, kapl bir silindir iinde hareket eden bir pistondan oluur. Kaplar ilerinden geen akkan miktarn dzenler ve dhili, yay yk durdurmak iin deil yalnzca kolu geri dndrmek iin kullanlr. Bir ok emici hareket eden cismi, hidrolik akkan bir dizi orifisten geirerek durdurur. Pek ok uygulamada, yaratlan enerji ak havaya verilir.

29

ekil 2.9: ok emici lave yalaycs

Ar grlt ve arpma sesi ok emicinin kt altna iaret eder. Bu tr arzal almann genel bir sebebi akkan eksikliidir. Doru hareket yke annda diren salanmasn gerektirdiinden, sistemdeki biraz hava bile sorun yaratr. Hava piston halkalarn etkileyerek krlmalarna sebep olur. Krk halkalar yan serbeste dolamasna izin verecek ve arzal almaya yol aacaktr. Bir ok emicide arza ararken nce szdrmazlk elemanlarnn yerlerini kontrol ediniz. Kafann tple balant kesiti ve piston kolu yata kesiti grsel kontrol iin en kolay yerlerdir. Genellikle aradaki szntlar ok kolay fark edilir. Bu tr szdrmazlk elemanlarnn deitirilmesi hi bir zel beceri gerektirmez, nk ok emiciler, silindire benzer ekilde monte edilmitir. Her trl akkan kaybna kar yaplacak en iyi i ekil 2.9 dakine benzer bir ilave ya damlal yerletirmektir. Ya damlalnn dzenli muayenesi birimin dolu kalmasn salar. Bu anma dahili kaak yaratacak ve kol zerindeki cilal yzeylerin varl sayesinde tannabilecektir ok emici bozukluunun bir baka sebebi merkezleme kakldr. Birimler dorusal hareket halinde olduklarndan kol zerinde her trl yan yk dahili paralarn anmasna sebep olur. 30

Kolun merkezleme kakldr pistonda bir arza kayna olabilir ve kolun, dozaj tpnn zedelenmesine sebep olur. Dozaj tp zedelendii zaman ya pistonun yanndan savrulacak ve birimin diren kuvvetini azaltacaktr. ok emicideki zayflam diren kolaylkla dibe varmasn salayarak sistemde darbelere yol aacaktr. Eer bu etki ok ciddi olursa piston kolu bklme veya krlmaya yatkn olacaktr. Amortisrler alma koullarndaki deiikliklere uyabilir ekilde olmalar iin ayarlanabilir azl olarak da imal edilirler. Birimin ayar ok emicinin yanndaki bir dmeyle yaplr. Normalde ayarlanabilir ok emiciler yksek bir deerden uygun bir etki elde edene kadar aa inilerek deneme yanlma metoduyla kurulurlar. Eer ayarlanabilir bir ok emiciler en yksek deerinde yeterli kapasiteye sahip deilse daha byk bir birimle deitirilir. Hidrolik Arza Arama izelgesi Sorun Sebep 1.Yetersiz ak 2. Silindir yapyor ve taklyor 3. Isnma periyodu boyunca yava hareket 4. Pilot kontrol basnc ok dk 5. Silindirde dhli sznt zm Valflerin ve pompalarn yeterli ak salayp salamadklarn kontrol ediniz. Kir, yapkan artk veya hava kaaklarna bknz. Merkezleme kaklna, anm paralara veya bozuk keeleri kontrol ediniz. Yol verme ssnda ya viskozitesi ok yksek. Ya daha dk viskoziteli ya da daha yksek viskozite endeksli yala deitiriniz. iddetli souk hava koullar altnda yan iine stc yerletirilmesi faydaldr. Kontrol hatt ok kk olabilir ya da ak ksma valfi doru almyor olabilir. Anm paralar ve gevek keeleri tamir ediniz veya deitiriniz. Yan viskozitesinin ok dk olmama-sna dikkat ediniz. Ar kirlenme veya anma var m diye kontrol ediniz. Havay boaltnz ve kaaklar kontrol ediniz. Ya emme deliinin depodaki ya seviyesinin yeterince altnda olmasna dikkat ediniz. phe ettiiniz kaaklarn zerine ya dkerek emme tarafndaki pompa keeleri ve hat balantlarn kontrol ediniz. 31

Hatal alma

6. Sistemdeki hava

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

1. Bir silindiri tamir etmeden nce silindir detayl bir .. ' ni elinizde bulundurunuz. PARA veya MONTAJ RESM Silindiri skerken her zaman paralarn karldklar. uygunolarak yaynz. DZEN veya SIRAYA Silindir tpleri hem mrlerinin uzamas hem de . engellemek iin kaplanr. KOROZYONU Piston keelerinin her zaman sistemde kullanlan hidrolik . ile uyumlu olmasna dikkat ediniz. AKIKAN Biimlendirilmi yumuak piston keesi, silindir bir iletimi iin kulland zaman kullanlr. TUTMA Piston kolu zerindeki pislikler veya dier kirleticiler genellikle bir kol . tarafndan temizlenir. SLECEK veya TOZ KEES Kafalarnn karlm olduu bir silindiri tekrar monte ederken .'ni deitirmek faydaldr. BORU KEELER

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8. Bir gergi ubuunu sktrrken gerekli tork skma miktar silindir levhasnda ya da . bulunabilir. RETC TALMATLARINDA Yukarda verdiiniz cevaplar sorularn altnda yer alan doru cevaplarla karlatrnz. Bu faaliyeti baarl olarak bitirebilmek iin doru cevap saynz 6 ve zerinde olmaldr. Aksi hlde renim faliyetini inceleyiniz.

32

Noktal yerleri uygun olan ekilde doldurunuz. 1. Sabit silindirleri monte ederken her zaman doru ekilde dikkat ediniz.

2. ok kirli bir yerde bir hidrolik silindiri monte ederken korunma iin piston kolu kullanmay ihmal etmeyiniz.

3. Bir atal mafsal pimi piston koluna bir pim veya ile baIanmaldr.

4. Silindirin dzenlemek iin bir yastk monte ediniz.

5. ok emiciler ykl bir silindirin kontrol etmek iin kullanlrlar.

6. ok emici bozukluunun sk rastlanan sebeplerinden biri azldr.

7. ok emici akkannn azalmasn telafi etmek iin yaplacak en iyi i, bir monte etmektir.

8. Bir ok emicide yan yk nedeniyle oluan dhli anmann bir belirtisi rot zerinde blgelerdir.

Yukarda verdiiniz cevaplar, sorularn altnda yer alan doru cevaplarla karlatrnz. Bu faaliyeti baarl olarak bitirebilmek iin doru cevap saynz 6 ve zerinde olmaldr.Aksi halde renim faliyetini inceleyiniz.

33

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki sorulara, en doru cevabn yanndaki kutuya "X" iareti koyarak cevap veriniz 1. Aadaki ilemlerden hangisi bir hidrolik silindirde arza ararken kullanlmaldr? A) Mmkn olduu kadar hzl yapmak. B) Mantk srasn takip etmek. C) Her zaman zel aletler kullanmak.. D) nce en zor maddeleri kontrol etmek. D silindirde merkezleme kakln kontrol etmenin en iyi yolu nedir? A) Yk yokken B) Silindir tam basnlyken C) Silindir basn altnda deilken D) Silindir test standndayken Yk altnda deilken bir silindirin basncn kontrol ettiinizde bir basn art neyi gsterir? A) Gereinden kk silindir B) ok yksek pompa basnc C) Ak bir dn hatt D) taklma Strokunu tamamladktan sonra ilave akkan gerektiren bir silindir iin ne sylenebilir? A) Uygulama iin fazla byk B) kaak var C) taklma var D) Hz kontrol valfi Bir hz kontrol valfinde tkal bir az silindirin ne yapmasna yol aar? A) Ar hzlanma B) Ters ynde hareket C) Durma D) Dibine vurmasna 34

2.

3.

4.

5.

6.

Silindir para veya montaj resmi aadakilerin hangisini yaparken faydaldr? A) Test ederken B) Arza aramada C) Montajda D) Tamiratta Bir silindir piston keesi yerletirilirken aadakilerden hangisi kontrol edilmelidir? A) Hidrolik akkan B) Piston hz C) Piston ap D) Piston kol mahfazas Piston kollarnda kullanlan malzeme aadakilerden hangisi kullanlarak ksmen tanmlanabilir? A) Yzey l aleti B) Prizmatik l aleti C) Mknats D) Brinell test aleti Piston kolu zerindeki kr ve pisliklerin silindire girmesi aadakilerden hangisiyle engellenir A) Filtre B) Silecek C) Hz valfi D) Silindir kapa Monte edildikleri zaman sabit flanla monte edilmi silindirler nasl olmaldr? A) Doru merkezlenmi B) Kilitlenmi C) Yatay monte edilmi D) Hareket edebilir

7.

8.

9.

10.

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Hatal cevaplarnz iin konuyu tekrarlaynz..

35

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 B C C A D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

MERKEZLENDKLERNE MUHAFAZASI KONTRA SOMUN HIZINI DURMASINI AKIKAN LAVE YA DAMLALII CLALI

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 A B D B C D A C B A

36

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B A D B C D A C B A

37

KAYNAKA KAYNAKA
Endstriyel Okullar in Hidrolik Arza Arama Becerisini Gelitirme, MEB. Proportional-Und Servovenyil-Technik, Mannesmann-Rexroth KARTAL Faruk Hidrolik ve Pnmatik, Modl Yaynlar, Manisa, 1998. Kitab D. Merkle, B. Schrader, M. Thomas Festo, Hidrolik Temel Seviye retim TP501, stanbul, 1993. Kitab D. Merkle, B. Schrader, M. Thomas Festo, Hidrolik Temel Seviye retim TP501, stanbul, 1994. KARACAN, smail, Pnmatik Kontrol, Ankara, 1988. KARACAN, smail, Endstriyel Hidrolik, Ankara, 2000, ZCAN, Fatih, Hidrolik Akkan Gc, Mert Eitim Yaynlar DEMIRTA, Fayk, Hidrolik ve Pnmatik Ankara-1999 www.desteknik.com.tr www.bmil.com www.festo.com

38