MUHY DD N ARAB (KS)

Marifet ehlinin gz nuru,alimlerin nderi,Endlsl Ebubekir Muhyiddin Muhammed(ks), 1165 ylnda spanyann Mrsiyye kasabasnda dnya alemini ziynetlendirmitir. Sevil ehrinde , bni Bekaval, Muhammed, Ebu Muhammed , Ebu Bekir bin Halef , bni Zerfun, Ebu Muhammed , Abdlhak gibi mtebahhir alimlerden ilim tahsilini tamamladktan sonra Mekke-yi Mkerremeye gitmi , bir mddet orada kalmlardr. Daha sonra Msr, am, Iraka gitmi, ardndan Anadoluya gelerek Konyay ereflendirmilerdir.Konyada, Sadreddin-i Konevi hazretlerini yetitirerek , Ona hilafet vermi, akabinde ama dnm, amda, ibadat taat ve eser yazmakla megul olmulardr. eri ilimler ve marifetullah hakknda pek ok paha biilmez eser tasnif ettikten sonra , 1240 senesinde (h.638) cennetler yurduna rhlet buyurmulardr. Vefatna u msra ile tarih drlmtr. Mate kutbu hmam (Yce himmetlerin kutbu vefat etti) erefli trbeleri, amda, Salihiyye mevkisinde insanlarn ziyaretgahdr.
(Vassaf, Kadiriyye bl.)

Yavuz Sultan Selim Han, ama girince yanndaki gnl ehli ulemadan Muhyiddin-i Arabinin (ks) kaybolan kabrinin belirlenmesini istemi, manen gnl ehlinin keifleri ile , zahiren de , koyunlarn otlamad ve zerinden gemedii bir sahann delaleti ile tesbit edilen bir mekan kazlnca, Hz. Muhyiddinin mbarek vcudlar sanki hayatta imi gibi bulunmu, Yavuz Sultan Selim Han , Kasyun dann eteinde tesbit edilen bu kabri erif zerine trbe ve cami yaptrmtr. Bu hadise ile Hz. Muhyiddinin , Selim , ama girince , Muhyiddinin kabri ortaya kar sznn srr aikar olmutur. Hz.Muhyiddinin ehid edilmesine sebep, bir gn amda Sizin taptnz , ayamn altndadr szn sylemesi olmutur.Yavuz Sultan Selim Han, ama girdiinde bu szn sylendii yeri kazdrnca orada altnlarn bulunduu grlmtr.

Fsusul -Hikem ve Ftuhat- Mekkiyye bata olmak zere , her biri sonsuz bir derya olan pek ok kymetli eser brakan Hz. Muhyiddin, bizim ulatmz dereceye ulamayanlara, eserlerimizi tetkik etmek haramdr buyurmutur. nk Onun eserlerinde baz meseleler vardr ki , keif ve mana ehli olmayan onlar idrak edemez.Btn eserlerinin ismi, stanbul Bayazid Ktphanesinde 1794 Numaral Risaletn fi esami-i ktb-i eyhi Ekber adl mecmuada zikredilmitir.

eyh-i Ekberin (ks) Futuhat- Mekkiyye adl eserinde yer alan iirlerinden rnekler aada verilmitir. Ey ayetleri ve haberleri indiren Bana da isimlerin gsterdii eyleri indir Bylece seni btn vg trleri ile vebileyim Hem sevin ve hem de kederde ki vglerle (Sonra Resulullaha (as) iaret ettim) Bu alemlerin efendisi, Onu halifeler devrinden soyutladn Onu soylu ve asil yaptn Ademi ise henz yaratl topra ile su arasnda idi Onu naklettin ta ki kendi devri geldi Onun sonunu balangca baladn Onu hor ve korkan bir kul olarak yerletirdin Bir dnem sana Hira dandan yakarrd Ta ki Ona, katndan , bir mjdeciye grevi, bildirmek olan Cebrail dedi ki Selam Sana ! Sen Muhammedsin.Kullarn srr ve habercilerin sonuncusu ! Efendim dorumu sylyorum dedim? Bana dedi ki, Doru syledin ve sen benim rtmn glgesisin Artk hamd et,ve Rabbine vgy artr. Muhakkak sana eyann hakikatleri retildi. Ben Kurann fatiha suresiyim Ruhun Ruhuyum, canllarn ruhu deil Kalbim bildiimin katnda yerlemi Onu mahede eder, dilim ise sizin yannzda Gz ucunla bedenime doru bakma Ruhunu arklarla beslemekte uzak dur Zat deryasna dal da Gzlere almam srlar gr Ayrca srlar belirsizce gzkr Manalarn ruhlar ile gizlenmi olarak Varln balangcna bak Onu iyice ren Bu durumda kadim yaratcnn cmertliini grrsn Bir ey dier bir ey gibidir

u var ki onu alemlerde hadis bir ey diye izhar etmi Gren yemin etse ki varlm ezelidir Bu ifadede dorudur, yadrganmayacaktr Veya gren yemin etse ki varlm yaknlmdandr Daha yerinde bir ifade.
(Arabi, I, Mukaddime )

Muhyiddin Arabi 'nin (ks), Fahreddin Razi 'yi tasavvufa davet eden mektubu Bismillahirrahmanirrahim Seilmi kullara ve Allah (cc) iin dost olan Fahreddin Muhammede selam olsun.Allah (cc) onun himmetini yceltsin, rahmetini ve bereketlerini zerine aktsn. Cenab- Hak, Kuran- Azimannda,Birbirlerine Hakk tavsiye edenler (Asr/3) buyuruyor. Yazdnz baz ilmi eserleri ve Allah (cc) tarafndan kuvvetlendirilen hayal gcnz, fikirlerinizdeki tazelii grdm. nsan her ne zaman alp kazanmay terk edecek olursa Allah (cc) tarafndan kendisine bahedilecek olann tatllndan mahrum ve aalanm bir yaaya mahkum olur. Halbuki mert olan kii, Onlar Tevrat, ncili ve Rablerinden kendilerine indirileni doru tutsalard phesiz hem stlerinden (aa meyvelerinden), hem de ayaklarnn altlarndan (tarladaki ekinlerden) yiyeceklerdi (Maide/66) ayet-i kerimesi gereince, manevi bereketlerin ulvi yaants ile de olgunluktan nasibini alcdr. Bilindii gibi alimler, peygamberlerin miraslardr. Hakiki veraset ise her ynyle hasl olan kamil verasettir. Buna binaen ilim ve izan sahiplerinin himmet noksanln kabul etmeyerek kamil veraset iin almalar lazmdr. nsan ahlaknn gzellii ve irkinlii , ilahi bilgileri tahsil etme ve onlar ihmal etme nisbetindedir. Himmeti yksek olanlar, hadiselerin ve gizliliklerin bilgi ve detaylar ile mrn geirip, rabbani hazz kaybetmemeli ve nefsini fikrin istilasndan kurtarmaldr.Mahade yolu ile ilahi bilgilere talip olan akl ve irfan sahipleri , kalbini fikrin istilasndan arndrp kurtarmal ve himmetin ycelii gereince, kabul edip ald eyler hayal aleminin fevkinde olmaldr. Zira hayal kuvveti, mesela, ilmi, st, Kuran, ip, dini kayt (balama,balayacak ey,snrlama), suretlerinde gstermek gibi akli manalar, hissi kalplara, deitirip koymakla (bir halden dier hale geirmekle) gizli manalara yol gsteren (bilinen bir ey ile baka bir eyi bildiren, iaret eden) vcut peydah etmi (cesetlenmi) nurlardan ibarettir. Bir de himmeti yce olanlarn bildikleri eyler, ne dii, ne de fakir ve muhta olmaldr. Kendisinden bakas ile kemale gelen her bir eyin, fakir ve ihtiyacn esiri olduu bilinmektedir. Bu ise Allah (c.c) dan baka her eyin hal ve andr. Bunun zerine, kef ve yakin ile ancak Hak Teala Hazretlerinden kabul edip almak zere himmetin ycelmesine almak lazmdr.

Fikir sahipleri gayelerinin son noktasna ulatklar zaman, fikirleri, kendilerinin iitip taklit eden bir kii haline gelmesine sebep olur. Zira bu ok mhim olan i, fikrin skun bulaca bir yer olmaktan mnezzehtir. Fikir devam ettike, akln skunu ve tatmin olmas mmkn deildir. Akln, fikirle ilgili tasarruflarnda belirli bir izgi vardr ki onu geemez. Bununla beraber, ilahi balarn kabul hususunda da hususi bir kabiliyete sahiptir. u halde akl sahibi bir zat, ilahi cmertlik esintilerine ynelerek kesb ve nazarn kaytlar ile esir ve bal kalmamaldr. nk byle kaldka pheden kurtulmu olamaz. Hakknzda iyi niyet besleyen kardelerinizden bir zat; bir gn sizi alarken grmekle, hazr bulunan dier zatlar ile beraber sebebini sorduklarnda; otuz seneden beri, bir konuda bir inanca sahiptim. Bu gn fikrimde aa kan bir delil ile o inancn gerek olmadn anladm. Bunun da nceki gibi gerek d olabilmesi korkusu ile alyorum diye cevap verdiinizi bana syledi. te bu sizin kendi szlerinizdir. Akl ve fikrin mertebesinde kalanlarn, sakin ve msterih olmalar kabil deildir. Ey birader! Nasl oluyor da bu tehlikeli uurum gibi yerde kalyorsun? Ne iin Cenab- Risaletmeab aleyhisselatvesselam efendimiz hazretlerinin emir buyurduklar nefsi terbiye etme ve Allahn (cc) tecellilerini grme yoluna girmiyorsun. Bu yola girersen Cenab- Vacibulvcudun, hakknda ; Kullarmzdan yle bir kul buldular ki biz ana tarafmz olan rahmet (peygamberlik veya velilik) vermi ve tarafmzdan, gaybe dair bir ilim retmitik (Kehf/65) buyurmu olduu zatn nail olduuna sende nail olabilirsin. Senin gibi bir zata yakan hal ve an, byle bir erefli lkeye ve yce, azim bir mertebeye nail olabilmek iin almaktr. Bu yn de bilmelidir ki, bir sebeple meydana gelen her bir varln iki yz vardr. Biriyle sebebine dieri ile de onu yaratan Hak Teala Hazretlerine nazar edilir. Btn insanlar, bilgin ve felsefecileri ile beraber sebepler yzne bakar. Ancak enbiya, evliya ve Melaike-yi kiram aleyhimsselam hazerat gibi ehlullahn muhakkikleri, sebepleri bilmekle beraber dier bir ynyle onu yaratana nazar ederler. Bunlardan bazlar (Kalbim bana Rabbimden haber verdi) diyerek sebepler yz ile Hakka nazar etmi ise de hakikaten kamil olan dier bir zat (Rabbim bana haber verdi) buyurmutur. Bizim nazarmzda varl, gayrndan meydana gelen her bir ey, hibir ey konumundadr. Arifin herhalde Teala ve Tekaddes Hazretlerinden baka dnecei, dayanaca, snaca bir varlk yoktur. uras da bilinmelidir ki; ilahi vech olan (Allah) (cc) erefli ismi, (Rab), (Kadir), (ekur) gibi btn ilahi isimleri kendinde toplar. Bu erefli isim, sfatn kendinde toplayan zat gibidir. Buna binaen Onun (cc) tecellilerini grme annda uyankllk ve kavray zere bulunmak lazmdr. Btn ilahi isimleri kendinde toplad, cihetle onun mahadesi asla mmkn deildir. Ona (cc) ynelme ve yalvarma esnasnda, kendisi ile mnacaat edilen ile o mnacaatn veya mehadenin gerektirdii makama bakmaldr. lahi isimlerden hangi isim o makama bakyorsa, sana hitap eden veya grp seyrettiin o ilahi isimdir. (ekilde deiiklik) tabiri de bu hale iarettir. Mesela, denize dm bir insann (Ya Allah) demesi, (Ya Gyas) veya (Ya Mnci) ve (Ya Mnkz) manalarnda olduu gibi, hasta olan bir kimsenin de (Ya Allah) demesi, (Ya afi) veya (Ya Muafi) gibi uygun bir manaya karlk gelir. (ekilde deiiklik) tabiri ise mam Mslim Hazretlerinin sahihinde rivayet edilen hadis-i erife iarettir. Ad geen imamn rivayetiyle sabit olduu zere, Hak Teala Hazretleri kyamet gnnde baz kimselere tecelli eyleyince onlar tarafndan inkar ve istiaze olunacak ve ilahi tecelli kendilerinin bildikleri ekle dnnce ikrar ve itiraf edilecektir. te burada mahade, mnacaat ve ilahi hitaplarn manas budur. Akll insan ilimler arasnda, ancak, nefsini kemale erdirecek ve herhangi aleme gidecek olursa kendiyle beraber gelecek olan bir ilmi seip istemelidir. Bu ise ancak Allah (c.c) bilmektir. Mesela, tp ilmini bilecek olursan bu ilmin kullanl hastalklara muhta

olduundan, bunlarn olmad bir aleme geince bu ilim ile kimi tedavi edeceksin. Mhendislik de byledir. Zira bunun da kullanl lmeye baldr. lmeyi brakp gidecein anda bu ilmi de orada brakacaksn. nsann, ahiret alemine intikal ederken terk edecei her bir ilim byledir. Bunlardan, gerekli ihtiyalar temin edecek miktar ile yetinmeli ve hangi aleme intikal eder isen seninle gelebilecek ilmin tahsiline ve tamamlanmasna almaldr. Bu da iki zel ilimdir. Biri, Allah (cc) bilmek, dieri de ahiret aleminin makam ve menzillerini renmektir. Bunlar bilen, ahiret aleminde bulunduu zaman, kendi evinde bulunuyormu gibi gezip dolaacak ve ilahi tecelli zamannda ( Senden Allaha(cc) snrz, Sen bizim Rabbimiz deilsin) diyenlerden olmayacaktr. Bu cehalet, ne byk bir hasret ve pimanlktr. Akll olan zat, emredilen yol zerine riyazat, mcahede ve halvet ile bu iki ilmin aa kmasna himmet sarf etmelidir. Halvet ile artlarn, menzil ve makamlarn sras ile zikretmek istiyordum. Lakin buna (vakt) mani oldu. Vaktten maksadm ise (kt bilginler) denilen kimselerdir ki bunlar; taassub, riyaset ve makam sevgisi balar ile balanm bulunduklarndan, Hak ve hakikate boyun emi, teslim olmu, inanm, anlam olmayanlar ve bilmediklerini inkar edenlerdir. Baary veren Allahtr. (cc)
(Tasavvuf Ceridesi, s.2)

MUHY DD N ARAB N N (KS) TASAVVUF YOLU Hz. Muhyiddin (ks) , Gavsl- Azam ah Abdlkadir Geylaninin Halifelerinin nde gelenlerinden, Cemalddin Yunus El-Kassar hazretlerinden tasavvuf hrkas giymitir. Hz.Gavsl- Azama ikinci ball ise , Ebu Medyen Maribi (ks) vastas iledir. Tasavvufta Ekberiyye yolunun sahibi olan Hz. Muhyiddin , Tarikat- Aliye-yi Kadiriyyeyi nere himmet etmi, bu yce yolda iki byk kolun daha zuhur etmesine vesile olmulardr. Bu kollar, mam Abdullah El-Yafiye mensub olan Yafiyye ve mam Abdlgani EnNablusiye mensub olan Nablusiyye dir. mam Abdullah El-Yafi, Hlasatl- Mefahir fi Menakb- eyh Abdlkadir adl, Hz. Abdlkadir Geylaninin menkbelerini anlatan eserin sahibidir. mam Abdlgani En-Nablusi ise, Ulema-y slamn saysz eser tasnif eden ekabirindendir. Mezkur Kollarn Hz. Abdlkadir Geylaniye ulaan silsileleri eserlerde u ekilde verilmitir. Yafiyye Kolu GavslAzam ah Abdlkadir Geylani Cemalddin Yunus El Kassar eyhl Ekber Muhyiddin-i Arabi zzettin Ahmet el Vasti Necmddin Abdullah El- sfehani Radiyddin brahim El- Mekki mam Abdullah El-Yafi
(Vassaf, Kadiriyye bl.)

Nablusiyye Kolu Gavs-l-Azam ah Abdlkadir Geylani Cemalddin Yunus El- Kassar eyhl -Ekber Muhyiddin-i Arabi Sadrddin Muhammed el - Konevi erifddin Musuli emsddin Afifiddin Muhammed Hafz Ahmed Zekeriyya ah Veli Ebul -Hasan ahabeddin El -Kebir mam Abdlgani En-Nablusi
(Haimi, Telkinname )

Hz.Muhyiddinin yoluna girmek isteyen Hak yolcusu, byk ve kk btn gnahlarndan tevbe ederek dizlerini rehberinin dizine , ellerini onun ellerine verip gzlerini kapatarak , rehberinin kere syledii Lailahe illellah kelimesini dinleyip kendisi de kere tekrarlar. Bundan sonra her gn yz kere estefirullah, yz kere lailahe illellah, yz kere Allah ism-i celalini, dili ve kalbi ile syleyip her yaplan zikrin sonunda yz kere Allahmmesalli ve sellim ve barik ala Seyyidina Muhammedin Nebiyyil mmiyyi, mamil Hda, ve ala alihi ve sahbihi vesellim, bi adedi klli zerretin, elfe elfi kerretin syleyerek salat selam getirir. Talip , kalbi tam huzur buluncaya kadar bu zikirlere devam eder ve her zerresi bu zikirlerin manalarna katlmas gerekir. Nefsin kt ve irkin duygularndan arndrlmas , bu zikre devamla ve Resulullahn (as) snnetine uymakla elde edilir.
(Gmhanevi, Ekberiyye bl.)

Nablusiyye kolunda bir baka zikir tarifi u ekilde yaplmtr. Kalben , Bari-i Teala Hazretlerinin ludf u inayet, feyz hidayet ve ak u muhabbetini ,sultandan bir ey talep eder gibi ihsann bekleyip, ve silsilede bulunan zatlarn srr- ruhaniyyetlerinden , srren yardm talep eyledikten sonra, bir kerre bismillahirrahmanirrahim deyip, huzur- kalb ile okuyup, kalabalkta kendi iitecei kadar hafi bir sesle, yalnzken cehri olarak (zira cehren olan zikirde safa ve esrar oktur), yz kere estefirullah, otuz kere salavat erife , ve ikiyz altm alt kere kelime-yi tevhid yani Lailahe illellah okuya.....
(Haimi, Telkinname )

MUHY DD N ARAB N N (KS), HZ. ABDLKAD R GEYLAN YE (KS) YAKINLII Muhyiddin-i Arabi ,Ftuhat- Mekkiyye adl eserinde , Abdlkadir Geylaninin duas bereketi ile dnyaya geldiini anlatr ve yle der. Hz.Abdlkadir Geylani (ks) , Babam kendisine yaklatrp bir mddet srt srta vererek oturmu, sonra da Vehhab olan Cenab- Hak , bizim slbmzden gelecek bir evlad size baheyledi buyurmutur. Gavsl Azam ah Abdlkadir Geylani (ks) , kendisine, cennetten karlp giydirilen hrkann ,Hz. Muhyiddine verilmesini vasiyet buyurmular, Hrka kendisine teslim edilince, Hz. Muhyiddin , bu hrkada cennet kokusu vardr demitir. O da hrkay Sadreddin-i Koneviye hediye etmitir. Hz. Muhyiddin , Fthat- Mekkiyyede Gavslk makamnn sahibi eyhimiz Badatl Abdlkadir Geylani idi. O dier mahluklar zerine gerekten g ve kuvvet sahibi idi. Onun an ve yce menkabeleri mehurdur buyurmutur.

Hz.Muhyiddin-i Arabi (ks); Her asrda belli bir kii vardr.Bu asrda hayatta olan bu kii ite benim,

Zamann sonunda bizim iin gne gibi aa kan bir devlet vardr ki, o rtlemez.Kim ki bizdendir ve bizim sylediimizi sylyordur, Onu mjdele.. O , dnya ve ahirette de mjdelenmitir. buyurarak , velayet meydannn ne byk bir merdi kamili olduklarna iaret etmilerdir.
(Vassaf, Kadiriyye bl.)

KAYNAKLAR Vassaf , H., Sefinetl Evliya, Sleymaniye Yazma Balar, 2305-2309, c.1 Gmhanevi, A.Z., Camiul Usul Zeyli, Trablusam, 1276 Sleyman Naim El- Haimi, Telkinname, 1878 Tasavvuf Ceridesi ,1329,No.6. Arabi,M,Futuhatl Mekkiyye, Darul Ktbil lmiye, 9 cilt, 1999 , Beyrut