KIYI YAPILARI ve LMANLAR GENEL TEKNK ARTNAMES MALZEME,YAPIM, KONTROL, BAKIM-ONARIM

NDEKLER 1. Malzeme 1.1. Ta/Tahkimat 1.1.1. Koruma Tabakas Talar (TS EN 13383) 1.1.1.1. Genel zellikler 1.1.1.2. Fiziksel zellikler 1.1.2. CIRIA / CUR Yaklam 1.1.2.1. Kaya Trlerinin Kaynanda Deerlendirilmesi 1.1.2.2. dealize Kaya Kalitesi 1.1.2.3. Kaya Kalitesinin Deerlendirilmesi 1.3. Karayollar Teknik artnamesi (2006) 1.2. Agregalar 1.2.1. Genel 1.2.2. Malzeme zellikleri 1.2.3. Agrega Deneyleri 1.2.4 Tane bykl dalm (granlometri): 1.2.4.1. nce Agregalar 1.2.4.2. ri Agregalar 1.2.4.3. Kark Agregalar 1.2.5 Agrega Kabul artlar 1.3. imento 1.3.1. Genel 1.3.2. Malzeme zellikleri 3.3. imento Deneyleri 1.4. Beton 1.4.1. Genel 1.4.2. Malzeme zellikleri Su Beton Katklar 1.4.4. Beton Deneyleri: 1.4.4.1. Beton Deneyleri in Numune Alma 1.4.4.2. Taze Beton Deneyleri 1.4.4.3. Sertlemi Beton Deneyleri: 1.5. Betonarme Demiri 1.5.1. Genel 1.5.2. Malzeme zellikleri 1.6. Bitml Malzemeler 1.6.1. Limanlar styapsnda Astar olarak kullanlacak Bitml Malzemeler 1.6.2. Limanlarda kaplama iin Kullanlacak Bitml Malzemeler 1.6.3. Limanlarda Bitml Temelde Kullanlacak Bitml Balayclar: 1.6.4. Limanlarda Bitml Temelde Kullanlacak Bitml Malzemeler: 1.7. Babalar 1.8. Usturmaalar 1.9. Dier Malzemeler 2.Yapm Teknik Esaslar 2.1. Ynetimi 2.2.Batimetrik lmler 2.2.1. aklle lm 2.2.2. Ses Sonarlar ile lm 2.3.Tarama 2.4. Dalgakranlar 2.5.skeleler 2.6. Rhtmlar 2.6.1. elik Palplanl Rhtmlar 7 7 7 7 10 11 11 12 13 14 15 15 15 17 18 18 19 20 21 22 22 22 23 24 24 24 24 26 29 29 29 30 31 31 31 31 31 31 32 32 32 33 33 34 34 35 35 35 38 49 57 61 61

2.6.2. Beton Bloklu Rhtmlar 3. Kontrol Teknik Esaslar 3.1. Malzeme ve Yapm Kontrolu 3.1.1.Agrega Kontrol ve Kabl 3.1.2.imento Kontrol ve Kabl 3.1.3.Beton Kontrol ve Kabl 3.1.4.Betonarme Demiri Kontrol ve Kabl 3.2. Yapm Kontrol 4. Bakm-Onarm Teknik Esaslar 4.1. Deniz Yaplarnda Malzemenin Bozulmasna Neden Olan Etkenler 4.2- Hasar nceleme Yntemleri 4.2.1. Periyodik ncelemeler 4.2.2. Geniletilmi ncelemeler 4.2.3. zel ncelemeler 4.3. Deniz Yaplarnda Bakm ve Koruma 4. Liman Yaplar in Bakm Yntemleri 4.5. Tamir Yntemleri 4.6 Oyulma Korumas

61 65 65 65 65 66 67 67 68 68 70 70 70 70 71 73 77 78

TABLOLAR Tablo 1.1. Standart ri Snfn Tane Bykl Dalm in zellikler....................................8 Tablo 1.2. A Snf Standart nce Snfla lgili Ktle Dalm ve Ortalama................................8 Ktle iin (paralar hari) zellikler..........................................................................................8 Tablo 1.3. B Snf Standart nce Snfla ilgili Ktle Dalm iin zellikler ..............................9 Tablo 1.4. A Snf Standart Youn Snfla ilgili Ktle Dalm ve Ortalama ............................9 Ktle iin (paralar hari) zellikler..........................................................................................9 Tablo 1.5. B Snf Standart Youn Snfla ilgili Ktle Dalm iin zellikler.........................10 Tablo 1.6. Su Emme ile ilgili Kategoriler.................................................................................10 Tablo 1.7. Ayrma ve alterasyon dereceleri .........................................................................11 (CIRIA special publication 83 / CUR Report 154) ..................................................................11 Tablo 1.8. Deniz yaplar iin idealize tipik kaya kalitesi parametre aralklar (CIRIA special publication 83 / CUR Report 154)...................................................................................12 Tablo 1.9. Deney sonularna gre kaya dayankll iin rehber..........................................13 (CIRIA special publication 83 / CUR Report 154) ..................................................................13 Tablo 1.10. Tahkimat Tann zellikleri (Karayollar Teknik artnamesi 2006)...................14 Tablo 1.11.Tahkimat Tann zellikleri .................................................................................15 Tablo 1.12, Agrega ile ilgili Trk Standartlar .........................................................................16 Tablo 1.13. Dona Dayankllk Deneyi Snr Deerleri............................................................18 Tablo 1.14. nce Agregalarn Tane Snflar ve Granlometrik Bileimleri..............................19 Tablo 1.15. ri Agregalarn Tane Snflar ve Granlometrik Bileimleri .................................19 Tablo 1.16. Kark Agregalarn Tane Snflar ve Granlometrik Bileimleri .........................20 Tablo 1.17. Agregalarn kabul edilebilmesi iin snrlar ..........................................................21 Tablo 1.18. imentolarn Basn Dayanmna Gre Snflandrlmas....................................22 Tablo 1.19. imento ile ilgili Trk Standartlar........................................................................22 Tablo 1.20. imento Deneyleri ile ilgili Trk Standartlar .......................................................23 Tablo 1.21, Beton Karma Suyunun Nitelii (Karayollar Teknik artnamesi (2006))..............25 Tablo 1.22, Ky Yaplar ve Liman naatlarnda Kullanlan Beton Karmlarnn Nitelikleri .27 Tablo 1.23, Beton ve Betonarme ile ilgili dier Trk Standartlar ...........................................28 Tablo 1.24, Taze Beton Deneyleri Standartlar ......................................................................29 Tablo 1.25. Sertlemi Beton Deneylerine likin Trk Standartlar ......................................30 Tablo 2.1. Yapm ncesi ve Yapm Srasnda zlenecek Admlar..........................................34 Tablo 2.2. Su derinlii lmlerinde hata paylar (BS 6349:Part 5:1991)...............................36 Tablo 2.3. Deniz Taban sediman snflandrlmas (BS 6349:Part 5:1991)) ..........................39 Tablo 2.4. Deniz Tarama Makineleri Uygulama Limitleri (BS 6349:Part 5:1991) ...................40 Tablo 2.5. Bakm almalar iin nerilen Tarama Aralar (BS 6349:Part 5:1991) ............41 Tablo 2.6. Yapm almalar iin nerilen Tarama Aralar (BS 6349:Part 5:1991) ............42 Tablo 2.7. Arazi Oluturma ve/veya Ky Dzenleme almalar iin nerilen Tarama Aralar (BS 6349:Part 5:1991) ......................................................................................43 Tablo 2.8. Kaya Krma ve Tarama Yaplacak Blgelerde Kullanlacak Tarama Aralar(BS 6349:Part 5:1991)...........................................................................................................44 Tablo 2.9. Deiik Malzeme ve Deniz Koullarna Bal Olarak Dikey Hata Paylar(BS 6349:Part 5:1991)...........................................................................................................46 Tablo 2.10. Deiik Malzeme ve Deniz Koullarna Bal Olarak Yatay Hata Paylar(BS 6349:Part 5:1991)...........................................................................................................47 Tablo 2.11. Tarama Malzemeleri Dkm eitleri .................................................................48 Tablo 2.12. Dalgakran Dolgusunda Kabul Edilebilir Tolerans Aralklar (Manual on the Use of Rock in Coastal Engineering) .........................................................................................55 Tablo 2.13. Kazk akm toleranslar (BS 6349 Part 2: 1988) ................................................60 Tablo 3.1. Beton Yapm Teknii ile ilgili Standartlar...............................................................66 Tablo 4.1 Keson kompozit tip dalgakran iin periyodik kontrol iin etkenler (JICA, 1994). ...73 Tablo 4.2. Keson kompozit tip dalgakran iin periyodik olmayan kontrol iin etkenler (JICA, 1994) ..............................................................................................................................73 Tablo 4.3. Keson tipi ky duvar iin periyodik kontrol iin etkenler (JICA, 1994) ..................73

Tablo 4.4. Keson tipi ky duvar iin periyodik olmayan kontrol iin etkenler (JICA, 1994) ...74 Tablo 4.5 Keson tipi ky duvar iin kontrol yntemleri (JICA, 1994) .....................................74 Tablo 4.6 Keson tipi ky duvar iin maksimum izin verilebilir deformasyon (JICA, 1994).....75 Tablo 4.7 Palplan tipi ky duvar iin periyodik kontrol iin etkenler (JICA, 1994) ...............75 Tablo 4.8 Palplan tipi ky duvar iin periyodik olmayan kontrol iin etkenler (JICA, 1994) .76 Tablo 4.9 Palplan tipi ky duvar iin kontrol yntemleri (JICA, 1994) .................................76 Tablo 4.10 Dey kazkl rhtm iin kontrol iin etkenler (JICA, 1994) ..................................76 Tablo 4.11 Dey kazkl rhtm iin periyodik kontrol iin etkenler (JICA, 1994) ...................76 Tablo 4.12 Dey kazkl rhtm iin periyodik olmayan kontrol iin etkenler (JICA, 1994) ....77 Tablo 4.13 Beton yaplar (PIANC, 1990)...............................................................................77 Tablo 4.14 Betonarme yaplar (PIANC, 1990)........................................................................78

EKLLER Sekil 1.1. Maksimum tane bykl 8,0 ve 16,0 mm olan kark agrega granlometri erileri.............................................................................................................................20 Sekil 1.2. Maksimum tane bykl 32,0 ve 63,0 mm olan kark agrega granlometri erileri.............................................................................................................................21 ekil 2.1. Deniz Sonarnn Calma Sistemini Gsteren ema ..............................................36 ekil 2.2. Yandan Tarayc Sonarlar.......................................................................................37 Sekil 2.3. Tipik bir tadolgu kesiti ...........................................................................................49 Sekil 2.4 ekirdek Tabakasnn Yerletirilmesi ......................................................................51 Sekil 2.5 ekirdek tabaka yerletirilirken dikkat edilmesi gerekli mesafeler (m) ....................52 Sekil 2.6 Dalgakran Yapm Teknikleri ...................................................................................53 ekil 2.7. Anromanlarn vin ile yerletirilmesi ve dalglarla gzlemlenmesi ......................54 ekil 2.8. Kronmanl dalgakranlar .........................................................................................55 Sekil 2.9. Toleranslar..............................................................................................................55 ekil 2.10. Betonarme Kazklarn Kesilmesi...........................................................................58 ekil 2.11. Prefabrike beton platformlarn yerletirilmesi .......................................................58 ekil 2.12. Birbirine Gemeli Dz elik Palplanlar ...............................................................61 ekil 2.13. Rhtm yaps .........................................................................................................62 ekil 2.14. Beton Rhtm Kronman ........................................................................................62 ekil 4.1 - Bakmn Tanm, (JICA, 1994)..............................................................................71

1. Malzeme 1.1. Ta/Tahkimat Deniz yaplar kapsamnda kullanlan kaya malzeme esas olarak koruyucu tabaka, filtre tabakas ve ekirdek / dolgu malzemesinden oluur. Kaya malzemelerin tahkimat iin kullanlabilirliini saptamaya ynelik parametreler ve ilgili limitler deiik kaynaklarda verilmektedir. Bu malzemelerin genel, fiziksel, kimyasal ve dayankllk zelliklerinin belirlenmesinde ve deney metotlar iin TS EN 13383-1, 2004a Koruma Tabakas Talar (Zrh ta) Blm 1: zellikler TS EN 13383-2, 2004b Koruma Tabakas Talar (Zrh ta) Blm 2: Deney Metotlar standard kullanlacaktr. Ancak sz konusu standartta fiziksel zelliklerle ilgili limitler verilmemektedir. Bu nedenle, gerelere ait parametre ve limitlerin CIRIA (ngiltere naat Sektr Aratrma ve Enformasyon Kurumu) ve CUR (Hollanda naat Mhendislii Aratrma ve Standartlar Merkezi) tarafndan yaynlanan ky mhendislii el kitabndan (manual on the use of rock in coastal and shoreline engineering) alnmas ve EN 13383 standard ile birlikte kullanlmas uygun olacakr. Bu kaynaa ek olarak Karayollar Teknik artnamesi (2006) da tahkimat tann zellikleri, bu zelliklerin belirlenmesine ynelik deneyler ve ilgili deney standartlar ile artname limitleri verilmektedir. 1.1.1. Koruma Tabakas Talar (TS EN 13383) 1.1.1.1. Genel zellikler Tahkimat kapsamnda deerlendirilen kayalar, iri snf, ince snf ve youn snf olmak zere 3 snfa ayrlr.EN13383-2 Madde-4te belirtildii ekilde alnan numuneler, ri snfla ilgili tane bykl dalm iin EN 13383-2 Madde 5, ince snf ve youn snflarla ilgili ktle dalm iin EN 13383-2 Madde 6 uygulanarak tayin edilir.ri snf kategoriler Tablo 1,nce snf kategoriler Tablo 2 ve Tablo 3 ,Youn snf kategoriler Tablo 4 ve Tablo 5e uygun olmaldr. Uzunluk-kalnlk oran 3 ten byk olan koruma tabakas ta parasnn yzde oran EN 13383-2 Madde 7 ye uygun olarak tayin edilmelidir.Deney uygulanacak numuneler Tablo 6 da belirtilen zelliklere gre seilmelidir.

Tablo 1.1. Standart ri Snfn Tane Bykl Dalm in zellikler

Snf
mm

45/125 CP 45/125 Elekten geen 98-100 90-100 0-50 0-15 0-5 c

63/180 CP 63/180 % 98-100 90-100 0-50 0-15 0-5 c -

90/250 CP 90/250 98-100 90-100 0-50 0-15 0-5 c -

45/180 CP 45/180 98-100 90-100 0-50 0-15 0-5 c

90/180 a CP 90/180 a 98-100 80-100 b 0-20 b 0-5 c -

Snf Elek Gz Akl mm 360 250 180 125 90 63 45 31,5 22,4

a:90/180 mm snf,tel kafes gibi zel uygulamalar iin gsterilen snf

b:90/180 mm snfn gsteren 90 mm ile 180 mmlik elekler arasndaki malzeme,ktlece %80 olmal
c:Paralar Tablo 1.2. A Snf Standart nce Snfla lgili Ktle Dalm ve Ortalama Ktle iin (paralar hari) zellikler

Snf
kg

5-40 LMA 5/40 10-20

10-60 LMA 10/60 20-35

40-200 LMA40/200 80-120

60-300 LMA 60/300 120-190

15-300 LMA15/300 45-135

Snf Ortalama Ktle kg Ktle

kg

Tane Ktlesinden daha az yzde oran(ktlece) 97-100 70-100 0-10 0-2a 97-100 70-100 0-10 0-2a 97-100 70-100 0-10 0-2a 97-100 70-100 0-10 0-2a 97-100 70-100 0-10 0-2a -

450 300 200 120 80 60 40 30 15 10 5 3 2 1,5

a:Paralar

Tablo 1.3. B Snf Standart nce Snfla ilgili Ktle Dalm iin zellikler

Snf
kg

5-40 LMA 5/40 97-100 70-100 0-10 0-2a

10-60 LMA 10/60 97-100 70-100 0-10 0-2a -

40-200 LMA40/200 97-100 70-100 0-10 0-2a -

60-300 LMA 60/300 97-100 70-100 0-10 0-2a -

15-300 LMA15/300 97-100 70-100 0-10 0-2a -

Kategori Ktle
kg

Tane Ktlesinden daha az yzde oran (ktlece)

450 300 200 120 80 60 40 30 15 10 5 3 2 1,5

a:Paralar

Tablo 1.4. A Snf Standart Youn Snfla ilgili Ktle Dalm ve Ortalama Ktle iin (paralar hari) zellikler

Snf
kg

300-1000 HMA300/1000 540-690

1000-3000 HMA1000/3000 1700-2100

3000-6000 HMA3000/6000 4200-4800

6000-10000 HMA6000/10000 7500-8500

10000-15000 HMA10000/15000 12000-13000

Kategori Ortalama Ktle kg Ktle

kg

Tane Ktlesinden daha az yzde oran (ktlece) 97-100 70-100 97-100 70-100 0-10 97-100 70-100 0-10 0-5a 97-100 70-100 0-10 0-5a 97-100 70-100 0-10 0-5a -

22500 15000 10000 9000 6500 6000 4500 4000 3000 2000 1500 1000

650 300 200

a:Paralar

0-10 0-5a

0-5a -

Tablo 1.5. B Snf Standart Youn Snfla ilgili Ktle Dalm iin zellikler

Snf
kg

300-1000 HMA300/1000 97-100 70-100 0-10 0-5a

1000-3000 HMA1000/3000 97-100 70-100 0-10 0-5a -

3000-6000 HMA3000/6000 97-100 70-100 0-10 0-5a -

6000-10000 HMA6000/10000 97-100 70-100 0-10 0-5a -

10000-15000 HMA10000/15000 97-100 70-100 0-10 0-5a -

Kategori Ktle
kg

Tane Ktlesinden daha az yzde oran (ktlece)

22500 15000 10000 9000 6500 6000 4500 4000 3000 2000 1500 1000 650 300 200
a:Paralar

1.1.1.2. Fiziksel zellikler Koruma tabakas tann su emmesi, EN133383-2 Madde 8e uygun olarak tayin edilmelidir. Su emme,Tablo 1.6de belirtilen WA 0,5 kategorisi gibi seilen deerden byk deilse, koruma tabakas tann donma ve zlmeye ve tuz kristallenmesine direnli olduu kabul edilir. Tablo 1.6. Su Emme ile ilgili Kategoriler

Su Emme Ktlece % Ortalama emme 0,5

Kategori WA WA0,5

10

1.1.2. CIRIA / CUR Yaklam Deniz yaplarnda kullanlan doal yap gerelerinin zgl nitelikleri ile bu gerelere ait limitlerin belirlenmesinde CIRIA (ngiltere naat Sektr Aratrma ve Enformasyon Kurumu) ve CUR (Hollanda naat Mhendislii Aratrma ve Standartlar Merkezi) tarafndan yaynlanan ky mhendislii el kitabndan - CIRIA (the UK Construction Industry Research and Information Association) ve CUR (the Netherlands Center for Civil Engineering Research and Codes), 1991; Manual on the Use of Rock in Coastal and Shoreline, CRIA special publication 83 / CUR Report 154 yararlanlmas ngrlmektedir. Bu el kitabnda; deniz yaplar kapsamnda projelendirilen koruyucu tabaka, filtre tabakas ve ekirdek / dolgu malzemesinin iin istenen parametre ve limitler verilmektedir. dealize kaya kalitesini temsil eden tipik parametreler; ayrma derecesi, sreksizlik aral, RQD, porozite, su emme, tek eksenli basn dayanm ve kaya younluudur. Bu parametrelerin dnda blok boyutu, sreksizliklerin nicelik ve nitelii, mukavemet parametreleri, darbeye dayankllk, gradasyon vb. dikkate alnmaktadr. 1.1.2.1. Kaya Trlerinin Kaynanda Deerlendirilmesi Deniz yaplarnda kullanlacak kaya malzemelerin seilmesinde dikkate alnan balca zellikler unlardr: renk, kaya younluu, su emme ve porozite, sreksizliklerin konumu, ayrma durumu, salam kayann mukavemeti, gradasyon, blok btnl, blok ekli, blok arl ve boyutu. Deniz yaplarnda kullanlacak doal yap gerecinin belirlenmesinde ilk adm olarak jeolojik inceleme yaplmal ve potansiyel kaya malzemesi ncelikle kaynanda irdelenmelidir. Uygun kaya malzemesi ta ocanda yaplacak kayann fiziksel ve jeolojik zelliklerinin ayrntl deerlendirilmesine dayal olarak seilmelidir. Belirli bir kaynak tesbit edildiinde dikkatlice aratrlmal nk kayann ayrma durumu laboratuvar deneyleri ile elde edilecek sonular dorudan etkilemektedir. Ayrmaya kout olarak kayalarn mineralojisi, oluumu, sreksizliklerin durumu, blgesel metamorfizma, tektonizma ve faylanma kaya kalitesini belirleyen nemli faktrlerdir. Ayrma, kayalarn uzun jeolojik zaman srecinde iklim koullarna maruz kalmas sonucunda oluur ve bu srete mekanik ve kimyasal ayrma birlikte hareket eder. Tablo 7 da verilen ayrma dereceleri petrografik deerlendirmelerle birlikte kullanlabilir. Bu tabloda grlecei gibi ayrma derecesi III ve daha yksek ayrmaya uram malzemeler genelde tahkimat iin uygun deildir. Bu kayalar deniz koullarnda zayf dayanm zellikleri sergiler. Ancak baz durumlarda daha dk kalitede kaya malzemesi kullanlmas kanlmaz olur. Bu durumlarda kayann tatmin edici bir performansa ulamas iin tasarmda gerekli deiiklik yaplmaldr.

Tablo 1.7. Ayrma ve alterasyon dereceleri (CIRIA special publication 83 / CUR Report 154) Tanm Taze Ayrma Aklama derecesi IA Belirgin bir ayrma izi yok Ana sreksizlik dzlemleri boyunca(rnek:eklem) renk deiimi Sreksizlik dzlemlerineki renk deiimi kayann ayrmasn gsterir. Tm kaya malzemesiinin rengi Malzeme zellikleri Kaya zellikleri ayrma ile etkilenmemi. Kayacn mineral yaps taze ve salam Kaya zellikleri ayrma ile nemli lde etkilenmemitir. Mineral yaps salamdr. Kaya zellikleri ayrma ile nemli lde etkilenmi olabilir. Dayanm ve anma karakteristkleri azalma

ok az IB ayrm Az ayrmi II

11

Orta derecede ayrm

III

ok ayrm

IV

Tmyle ayrm

Artk (rezidel) zemin

VI

deimi olabilir ve kaya taze konumundan daha zayf olabilir Kaya malzemesinin yarsndan az ayrm ve/veya paralanarak zemine dnmtr. Taze veya renk deiimine uram kaya, srekli ktleler veya ekirdek eklinde gzlenir. Kaya malzemesinin yarsndan fazlas ayrm ve/veya paralanarak zemine dnmtr. Taze veya renk deiimine uram kaya, sreksiz ktleler veya ekirdek eklinde gzlenir. Kaya malzemesinin tamam ayrm ve/veya paralanarak toprak zemine dnmtr. zgn ktle yaps nemli lde salamdr. Kayacn tm toprak zemine dnmtr. Kayacn ktle yaps ve dokusu tahrip olmutur. Hacmsal olarak byk deiiklik olmasna karn zemin nemli lde tanmamtr.

gsterebilir. Mineral yapnn mikro atlaklar ile alterasyonu gzlenebilir. Kaya zellikleri ayrma ile nemli lde etkilenmitir. Salamlk zellikleri belirgin ekilde etkilenmitir. Mineral yapnn alterasyonu yaygn ve mikro atlaklar ok fazla. Her zaman koruyucu veya filtre tabakalar iin uygun deildir ancak daha iyi malzeme bulunamad durumlarda bazan ekirdek malzemesi iin uygun olabilir. Koruyucu veya filtre tabakalar iin uygun deildir ancak baka malzeme bulunamad durumlarda ekirdek malzemesi iin uygun olabilir. Belirli koullarda dolgular veya malzemesi iin jeotekstil ile kullanlabilir. geliigzel ekirdek (rnein birlikte)

1.1.2.2. dealize Kaya Kalitesi Deniz yaplarnda kullanlacak doal yap gerecinin belirlenmesinde ilk adm olarak jeolojik inceleme yaplmal ve potansiyel kaya malzemesi ncelikle kaynanda irdelenmelidir. Kayacn zellikleri genel anlamda deerlendirildikten sonra, ayrntl ocak etd ve gerekli deney program ile malzemenin gerek fiziksel ve dayanm zellikleri belirlenmelidir. Bu balamda, kayann ayrma derecesi, sreksizlik aralklar ve RQD deeri ile ilgili olarak ocak alannda deerlendirme yaplmal ve laboratuvar deneyleri ile desteklenmelidir. Don kayb, donma/zlme, metilen mavisi emme deeri vb. deneylerden salanan veriler jeolojik ayrmann kayann deniz yaplarndaki performansnn ne lde etkileyebilecei konusunda ip ucu verir. Uygun malzemenin seiminde dikkat edilmesi gerekli hususlar Tablo 1.8 de verilmektedir. Tablo 1.8. Deniz yaplar iin idealize tipik kaya kalitesi parametre aralklar (CIRIA special publication 83 / CUR Report 154)

Deney veya Gzlem

Ayrma derecesi Sreksizlik aral (m) RQD (%) Porozite (%)

Koruyucu Tabakalar
I-II 1.00+ 80-100 0-5

Filtre Tabakalar
I-II 0.50+ 75-100 0-10

ekirdek / Dolgu
I-II 0.20+ 55-100 0-10

12

Su emme (%) Tek eksenli basn dayanm (Mpa) Kaya younluu (kg/m3)

<2.0 >100 >2600

<2.5 >100 >2600

<3.0 >50 >2000

1.1.2.3. Kaya Kalitesinin Deerlendirilmesi Kayalarn dayankll ile ilgili olarak rehber niteliinde bir tablo hazrlanm ve deney sonular ok iyi, iyi, marjinal ve zayf olmak zere 4 snfa ayrlmtr, (Tablo 1.9). Uygulamada ok iyi ve iyi sonulara sahip kayalar tercih edilmektedir. Tablo 1.9. Deney sonularna gre kaya dayankll iin rehber (CIRIA special publication 83 / CUR Report 154) Deney Kaya younluu (t/m3) Su emme (%) ok yi >2.9 yi 2.6-2.9 Marjinal 2.3-2.6 Zayf <2.3 Aklamalar Hidrolik stabiliteyi etkileyen fiziksel zellik. Sk fakat ayrm bazik kayalar dnda salamln iyi bir gstergesi. Paralanmaya kar direncin tek en nemli gstergesi. Ayrma direncinin iyi bir gstergesi. Geni serbest drenaj boluklar bulunan boluklu kiret iin oun yanltc sonular verebilir. Ayrmaya kar direnci gsterir. Scak kuru iklimlerde kullanlacak poroz sedimanter kayalar iin nemli bir deney Dondurucu k iklimler iin nemli bir deney (zellikle baraj gvdeleri). Su emme ile iyi bir korelasyon Zararl kil minerallerin varln gsterir Tip 2 krlmalarna (yeni atlaklar boyunca) kar direnci gsterir. Anma direnci ile iyi bir korelasyon. Byk bloklarn darbe dayanm iin yanltc olabilir. Tip 2 krlmalarna kar direnci gsterir. ok sayda rnek iin hzl bir deney. Byk bloklarn darbe dayanm iin yanltc olabilir. Tip 2 krlmalarna kar direnci gsterir. Hzl bir deney. Doygun kaya yzeylerinin karlkl andrmasna kar

<0.5

0.5-2.0

2.0-6.0

>6.0

Don kayb (Mg2SO4) % Donma / zlme kayb (%) Metilen mavisi emme deeri (g/100g) atlak tokluu (Mpa.m)

<2

2-12

12-30

>30

<0.1

0.1-0.5

0.5-2.0

>2.0

<0.4 >2.2

0.4-0.7 1.4-2.2

0.7-1.0 0.8-1.4

>1.0 <0.8

Nokta ykleme indeksi Is(50) (MPa) Islak dinamik ezilme deeri (%) Mil anma dayanm

>8.0

4.0-8.0

1.5-4.0

<1.5

>12.0 <0.002

12-20 0.0020.004

20-30 0.0040.0015

<30 >0.0015

13

indeksi (kayp/1000 devir) Blok btnl (drme deneyi) Id (%)

<2

2-5

5-15

>15

direnci gsterir. Sonular kaya ayrma modeli ile birlikte kullanlabilir. Byk bloklarn Tip 1 (zayflk dzlemleri boyunca) krlmalarna kar direnci gsterir.

1.1.3. KarayollarTeknik artnamesi (2006) Karayollar Teknik artnamesi (2006) da tahkimat tann homojen, sk kristallerden oluan, salam, sert, anma, don ve hava tesirlerine kar dayankl, sreksizlik iermeyen veya az sayda sreksizlii bulunan, Tablo 1.10 da belirtilen zelliklere sahip olmas ve TS EN 13383-1 ve TS EN 13383-2 standartlarnda belirtilen nitelikleri tamas istenmektedir. Tablo 1.10. Tahkimat Tann zellikleri (Karayollar Teknik artnamesi 2006) Deney artname Limitleri Deney Standard 1. Petrografik Grnm Kristaller iyi kenetlenmi, kil minerali ve eriyebilir mineral ASTM C 295 olmayacaktr. 2. Doygun Yzey Kuru Birim 2.60 TS 699-Ocak Hacm Arlk (gr/cm3) 1987 3. Hacmca Su Emme Oran % 2 4. Basn Dayanm (kgf/cm2) 500 ve 5. Kaba Agregada Los Angeles 25 Anma Direnci % TS 2513- ubat 6. Tabii Don Dayanm % 5 1977 7. Don Kayb Deneyi (Na2SO4) % 2 8. Srtnme ile Anma Kayb 15 cm3 / 50 cm2 9. Islanma-Kuruma Etkisi nemli derecede atlak oluumu ASTM D 5313-92 (35 Dng Sonras) ve geliimi olmayacaktr. (1997) 10. Arazide Drme Testi Ana boyutta krlma olmayacak (Bkz. Not-2) ve atlak olumayacaktr. 11. Arazide Bekleme - Yerinde Ocak yerinde veya kullanlaca yerde 12 ay Gzlem bekledii srede atlak oluumu, paralanma ve ayrma olmayacaktr. Not-1. Don Kayb Deneyi; Tabii Don Dayanm deneyinin abuklatrlm ekli olduundan, Tabii Don Dayanm deneyinin yaplmad durumda yaplacaktr. Not-2. Arazide Drme Testi; Ykleyici tarafndan 3 m. ykseklie ta blounun sert bir yzey zerine drlmesi ile yaplacaktr. Not-3. Islanma-Kuruma Etkisi deneyi yaplmas zorunlu olmayan ancak yaplmas yararl olan bir deneydir. Deniz yaplarndaki tahkimat iin kullanlacak kaya malzemesine ynelik parametre ve limitler ile ilgili olarak TS EN 13383-1, 2004a Koruma Tabakas Talar (Zrh ta) Blm 1: zellikler TS EN 13383-2, 2004b Koruma Tabakas Talar (Zrh ta) Blm 2: Deney Metotlar Ky Mhendislii El Kitab (1991) (manual on the use of rock in coastal and shoreline engineering) / CIRIA (ngiltere naat Sektr Aratrma ve Enformasyon Kurumu) ve CUR (Hollanda naat Mhendislii Aratrma ve Standartlar Merkezi) Karayollar Teknik artnamesi (2006) gibi kaynaklar incelenmi ve inceleme sonularnn darenin deneyimleri ile birlikte deerlendirilmesi sonucunda tahkimat gerecinin kaya zellikleri, arazi ve

14

laboratuvar deneyleri ve ilgili artname limitleri Tablo 20 de zetlenmitir. Tahkimat tann taze-az ayrm, geni eklem aralna sahip veya masif, homojen, sk kristallerden oluan, salam, sert, anma, don ve hava tesirlerine kar dayankl, TS EN 13383-1 ve TS EN 13383-2 standartlarnda belirtilen nitelikleri tamas ve Tablo 1.11 de istenen zelliklere uygun olmaldr. Tablo 1.11.Tahkimat Tann zellikleri Deney Ayrma derecesi Sreksizlik aral (m) RQD (%) Petrografik Grnm Doygun Yzey Kuru Birim Hacm Arlk (gr/cm3) Hacmca Su Emme Oran % Basn Dayanm (kgf/cm2) Kaba Agregada Los Angeles Anma Direnci % Tabii Don Dayanm % Don Kayb Deneyi (Mg2SO4) % Don Kayb Deneyi (Na2SO4) % Srtnme ile Anma Kayb Arazide Drme Testi artname Limitleri I-II 1.00+ 80-100 Kristaller iyi kenetlenmi, kil minerali ve eriyebilir mineral olmayacaktr. 2.50 3.0 500 40 Deney Standard

ASTM C 295 TS 699-Ocak 1987 TS 2513- ubat 1977

5 TS EN 13383-1 25 ve TS EN 13383 18 2-Nisan 2004 15 cm3 / 50 cm2 Ana boyutta krlma olmayacak ve atlak olumayacaktr. Arazide Bekleme - Yerinde Ocak yerinde veya kullanlaca yerde 12 ay Gzlem bekledii srede atlak oluumu, paralanma ve ayrma olmayacaktr. Not-1. Don Kayb Deneyi; Tabii Don Dayanm deneyinin abuklatrlm ekli olduundan, Tabii Don Dayanm deneyinin yaplmad durumda yaplacaktr. Don kayb deneyi iin Na2SO4 veya Mg2SO4 kullanlacaktr. Not-2. Arazide Drme Testi; Ykleyici tarafndan 3 m. ykseklie ta blounun sert bir yzey zerine drlmesi ile yaplacaktr.

1.2. Agregalar 1.2.1. Genel Agregalar doal, yapay ya da her iki trden parackl krlm veya krlmam, inorganik ve genellikle 100 mm ye kadar bykl olan tanelerdir. Agregalarn betonda en nemli ilevleri, byk lde anmaya kar diren, souk hava etkilerine ve beton yzeyi eskimesine kar nemli lde dayankllk salamasdr. 1.2.2. Malzeme zellikleri Ky Yaplar ve Liman inaatlarnda kullanlan Agregalar, Tablo 1.12 de verilen standartlara uygun olmaldr. Beton yapmnda kullanlmak amacyla, doal, yapay veya geri kazanma

15

yoluyla elde edilen agregalarn ve bu malzemelerin oluturduu karmlarn zellikleri iin, TS 706 EN 12620 standart kullanlacaktr. Deney iin alnacak numunelerin hazrlanmasnda ise TS 707 de belirtilen artlara uyulacaktr. Tablo 1.12, Agrega ile ilgili Trk Standartlar TS 706 EN 12620 02.04.2003 Beton agregalar TS 707 19.12.1980 Beton Agregalarndan Numune Alma ve Deney Numunesi Hazrlama Yntemi TS EN 1744-1, 24.04.2000 Agregalarn Kimyasal zellikleri iin Deneyler TS 3681, 01.04.1982 Genletirilmi Perlit Agregas TS 130 29.04.1978 Agrega Karmlarnn Elek Analizi Deneyi iin Metot TS 3787 16.11.1982 Beton Agregas-Havada Soutulmu Yksek Frn Crufundan TS 3820 15.02.1983 Beton Agregalar-Organik Maddelerin Har Dayanmna Etkisinin Tayini Metodu TS 3821 15.02.1983 Beton Agregalar-Yeterlik Deneyi TS 1114 EN 13055-1, 16.04.2004 Hafif Agregalar-Blm 1: Beton, Har ve erbette Kullanm in TS EN 1367-1 08.11.2001 Agregalarn Termal ve Bozunma zellikleri iin DeneylerBlm 1:Donmaya ve zlmeye kar direncin tayini TS EN 1367-2 12.04.1999 Agregalarn Termal ve Bozunma zellikleri iin DeneylerBlm 2: Magnezyum Slfat Deneyi TS EN 1367-3 12.04.1999 Agregalarn Termal ve Bozunma zellikleri iin DeneylerBlm 3: Sonnebrand Bazalt iin Kaynatma Deneyi TS EN 1744-1 Agregalarn Kimyasal zellikleri in Deneyler TS 3523 19.12.1980 Beton Agregalarndan Yzey Nemi Orannn Tayini TS 3524 19.12.1980 Yksek Frn Cruf Agregalarnda Sngerimsi ve Cams Tane Oran Tayini TS 3525 19.12.1980 Yksek Frn Cruf Agregalarnda Ufalanmaya Yatknlk Tayini TS 3527 19.12.1980 Beton Agregalarnda nce Madde Oran Tayini TS 3528 19.12.1980 Beton Agregalarnda Hafif Madde Oran Tayini TS 3529 19.12.1980 Beton Agregalarnda Birim Arlklarnn Tayini TS EN 932-1 25.02.1997 Agregalarn Genel zellikleri in Deneyler- Ksm 1: Numune Alma Metotlar TS EN 932-2, 12.04.1999 Agregalarn Genel zellikleri in DeneylerBlm 2: Laboratuvar Nmunelerinin Azaltlmas Metodu TS 10088 EN 932-3, 09.04.1997 Agregalarn Genel zellikleri in Deneyler- Ksm 3: Basitletirilmi Petrografik Tanmlama in lem ve Terminolji

16

TS 10088 EN 932-3, 09.04.1997 Agregalarn Genel zellikleri in Deneyler- Blm 5: Genel cihazlar ve kalibrasyon TS EN 932-6, 12.04.1999 Agregalarn Genel zellikleri in Deneyler-Blm 6: Tekrarlanabilirlik ve uyarlk tarifleri TS 3530 EN 933-1, 12.04.1999 Agregalarn Geometrik zellikleri in Deneyler-Blm 1: Tane Bykl Dalm Tayini- Eleme Metodu TS EN 933-2 03.04.1996 Agregalarn Geometrik zellikleri in Deneyler Ksm 2: Tane Boyutu Dalm Tayini-Deney Elekleri, Elek Gz Aklklarn Anma Byklkleri TS 9582 EN 933-3 12.04.1999 Agregalarn Geometrik zellikleri in Deneyler-Blm 3: Tane ekli Tayini Yasslk ndeksi TS 3814 EN 933-4 14.11.2001 Agregalarn Geometrik zellikleri iin Deneyler-Blm 1-Tane eklinin Tayini-ekil ndeksi TS EN 1097-1 22.01.2002 Agregalarn Mekanik ve Fiziksel zellikleri in Deneyler-Blm 1:Anmaya Kar Direncin Tayini (Mikro-Deval) TS EN 1097-2 24.04.2000 Agregalarn Mekanik ve Fiziksel zellikleri iin Deneyler-Blm 2: Paralanma Direncinin Tayini iin Metotlar TS EN 1097-3 12.04.1999 Agregalarn Mekanik ve Fiziksel zellikleri in Deneyler-Blm 3:Gevek Yn Younluunun ve Boluk Hacminin Tayini TS EN 1097-5 12.04.1999 Agregalarn Hava Dolaml Etvde Kurutma ile Su Muhtevasnn Tayini TS EN 1097-6 18.03.2002 Beton agregalarnda zgl arlk ve su emme oran tayini

1.2.3. Agrega Deneyleri Agrega seimindeki en nemli faktrlerden biri de, Alkali-Silika Reaksiyonunun minimuma indirilmesidir. Alkali-agrega reaktivitesine neden olan etmenler; imentoda bulunan alkali oksit miktarna, evre artlarna ve aggregalarda alkaliye kar duyarl tanelerin bulunmasna baldr. TS 2517 de verilen kimyasal analiz yntemleriyle agregann alkali madde ieriinin bulunmas ve bulunan deerlerin TS 706 EN 12620ye gre deerlendirilmesi gerekir. Ayrca agregada alkali minerallerin kukusu var olduunda CSA A23.2-25.A, Beton agregalarnda Alkali Silika Reaktivitesinin Tayini standardnda belirtilen Har ubuklarn Hzlandrlm Genleme Deneyinde 14 gnlk deney rneklerinde: Genleme %0.20 ve bunun stnde ise malzeme kabul edilmeyecektir. Genleme %0.15 ve %0.20 arasnda ise, idare malzemenin uygun bir metotla zararllk snrnn altna drlmesi kaydyla onay verebilir. Genlemesi %0.15 in altndaki malzemelerin kullanm uygundur.

17

dare gerekli yerlerde Alkali-Silika Reaktivitesi (ASR) bulunan malzeme kullanlmasna ancak darenin belirleyecei zel nlemler alndktan sonra izin verebilir. Deniz yaplarnn yksek oranda klor ieren ortamlarda bulunmasndan dolay, kullanlan beton agregalarnda su emme oran, yap betonunda emilen klorlu su orann etkiler. Klor iyonlu suyun betonarme demirlerini daha ok korozyona uratabilecei tehlikesi nedeniyle TS EN 1097-6 standardnda verilen deney metoduyla aggregalarn su emme oran belirlenmeli ve en yksek su emme deeri: %3 gemeyecektir. Deniz yaplarnda klrr ve slfat iyonlarnn yaratt zararl etkileri minimum seviyeye indirmek iin betonda kullanlacak agregann ierdii klorr ve slfat oranlarnn da snrl olmas gerekmektedir. Agregalarn ierdii klorr ve slfat oranlarnn bulunmas iin TS EN 1744-1 de verilen test metotlar uygulanmal, TS 706 EN 12620 de verilen ltlere ve darenin belirleyecei snrlara uymas gerekmektedir. Ayrca deniz yaplarnda anmaya neden olabilecek sediman bulunduu durumlarda kullanlacak agregann sertlii en az sedimanlarn sertlii kadar olmaldr. Agregalarn anmaya ve paralanmaya kar olan direnleri iri agregalar iin TS EN 1097-1 Los Angeles Anma Direnci testine gre yaplan deneylerle belirlenmelidir. Bu durumlarda kullanlacak ince paracklarn yapnn zelliklerini deitirmeden olabilecek minimum dzeyde tutulmas tercih edilmelidir. Deniz yaplar betonunda kullanlacak olan agregalarn donma ve zlme, snma ve souma, slanma ve kuruma srasnda krlma ve paralanmaya kar dayankl olmalar arttr. zellikle deniz yaplarnda agregalarn slfatl ve klor iyonlu ortamda bulunmalar nedeniyle salamlk deneyleri daha ok nem kazanmaktadr. TS EN 1367-1, TS EN 1367-2 de belirtilen test metotlarna ve TS 706 EN 12620 de verilen artlara gre agregann slfatlara kar olan dayankll test edilecek ve bu standartlarda belirtilen kabul artlarna gre Kontrol Mhendisi agregann kullanlp kullanlmayacana karar verecektir. Tablo 1.13. Dona Dayankllk Deneyi Snr Deerleri % Snrlar; Arlka Agrega Snf Sodyum Slfat zeltisi Magnezyum Slfat zeltisi

nce Agrega (Kum) ri Agrega (akl)

15,0 18,0

22,0 27,0

Beton agregalarnda kil, organik madde ve hafif maddeler gibi zararl maddelerin bulunmamas gerektiinden agregalar iin, TS 3527, TS 3528 ve TS EN 1744-1e gre gerekli deneyler de yaplacaktr. 1.2.4 Tane bykl dalm (granlometri):

1.2.4.1. nce Agregalar Beton iin ince agregalar doal kumdan, krma ta kumundan veya akl kumundan ibaret olacaktr. nce agrega genel olarak betonarme, kitle betonu ve prefabrike betonarme betonu iin TS 3530 EN 933-1 da verilen deneylere gre yaplan agrega snflandrlmas sonucunda Tablo 23de belirtilen artlara uygun olacaktr.

18

Tablo 1.14. nce Agregalarn Tane Snflar ve Granlometrik Bileimleri Tane Snflar (Anma 0,25 mm 0,5 mm 1 mm 2 mm 4 mm 8 mm Bykl)

0/1 0/2 0/4 1/2 1/4 2/4

-* 15 ....30 8.....25 0......5 0......5 0......3

90......100 55......85** 35**......75 0.......15*** 0.......15*** -

100 90......100 90......100 0........15***

100 90......100 90......100 90......100

100 100 100

* Gereinde snflandrlabilir **Elek aral kltlecek ekilde deitirilebilir ***Krma agrega iin alt tanelerin miktar en ok %20 olabilir Kontrol mhendisince lzum grlrse ince agrega, pislik ve tozdan temizlenmek zere ykanacak veya tozdan ayrlacaktr. nce agrega ince tane bakmndan fakir olduu durumda 0.1 mm filler kumu, konkasr tozu veya uygun zellikte ince kum, vibrasyon esnasnda ayrlma veya betonun kusmasna engel olmak iin agregaya ilave edilebilir. Yklenici ince agregay gereine gre bir veya daha fazla boyut blmne ayrm olarak kullanacaktr. 1.2.4.2. ri Agregalar Beton iin iri agrega doal akl veya krma tatan ibaret olacaktr. ri agrega genel olarak betonarme, kitle betonu ve prefabrike betonarme betonu iin TS 3530 EN 933-1 da verilen deneylere gre yaplan agrega snflandrlmas sonucunda Tablo 15de belirtilen artlara uygun olacaktr. Granlometre erisi betonun mekanik olarak vibre edilmesine elverili olacaktr. Tablo 1.15. ri Agregalarn Tane Snflar ve Granlometrik Bileimleri Tane Snflar (Anma 0,25mm 4mm 8mm 16mm 31.5 mm 63mm Bykl)

90mm

4/8 4/16 4/32 8/16 8/32 16/32 16/63 32/63

0...3 0...3 0...3 0...3 0...3 0...3 0...3 0...3

0...10*** 0...10*** -

90...100 30**...60 20**...60 0...10*** 0...10*** -

100 90...100 90...100 30**...60 0...10*** 0...10*** -

100 100 100 90...100 90...100 100 30**...60 90...100 0...10*** 90...100

100 100

* Gereinde snflandrlabilir **Elek aral kltlecek ekilde deitirilebilir ***Krma agrega iin alt tanelerin miktar en ok %20 olabilir ri agrega, iindeki zararl maddeler bakmndan arndrlmas iin, TS 706 EN 12620 standartnda belirtilen artlara uyacaktr. Kontrol mhendisince gerekli grld durumlarda iri agrega pislikten temizlenmek zere ykanacaktr.

19

1.2.4.3. Kark Agregalar Kuyulardan, nehir yataklarndan, sahillerden, ocak veya konkasr tesisatndan elde edilen kark agregalar ancak srekli olarak ayn karakteri gsterirse kullanlmalarna izin verilecektir. Bunlar elenerek ince ve iri agregalara ayrlacaktr ve iri ile ince agregalarn iin geerli koullara uyum salayacaktr. Kark agregalar Tablo 1.16de belirtilen artlara uygun olacaktr. Tablo 1.16. Kark Agregalarn Tane Snflar ve Granlometrik Bileimleri Tane Snflar (Anma Bykl) 0,25 mm 31.5 mm 90 mm

2 mm

4 mm

8 mm

16 mm

63 mm

2/8 0/8 0/16**** 0/32**** 0/63****

0...3

0...15***

25**...7 5 0...10** *

90...100 90...100

100 100 90...100 100 90...100 100 90...100

100

* Gereinde snflandrlabilir **Elek aral kltlecek ekilde deitirilebilir ***Krma agrega iin alt tanelerin miktar en ok %20 olabilir ****Burada yalnz st snr taneler verilmitir. Bu snflarn st taneler iermedii duruma gre granlometrik bileimleri altta verilmitir.

Sekil 1.1. Maksimum tane bykl 8,0 ve 16,0 mm olan kark agrega granlometri erileri

20

Sekil 1.2. Maksimum tane bykl 32,0 ve 63,0 mm olan kark agrega granlometri erileri

Kark agrega, iindeki zararl maddeler bakmndan arndrlmas iin, TS 706 EN 12620 standartnda belirtilen artlara uyacaktr. Kontrol mhendisince gerekli grld durumlarda pislikten temizlenmek zere ykanacaktr. 1.2.5 Agrega Kabul artlar Agregalarn kabul edilebilmesi iin Tablo 1.17da belirtilen snrlar salamas gereklidir.

Tablo 1.17. Agregalarn kabul edilebilmesi iin snrlar Agrega zellikleri Dona kar dayankllk Anma Oran No 200 Eleinden Geen nce Malzeme Oran; Iri Agregada nce Malzeme Oran; nce Agregada nce Malzeme Oran; Yalnz ta unundan olursa Kum Edeerlilii Har yapabilme yetenei Snrlar 18 45 4 1 4 7 60 85

21

1.3. imento

1.3.1. Genel

1.3.2. Malzeme zellikleri Beton imalatnda genel olarak yapnn trne, nem derecesine ve bulunduu ortama gre tasarlanacak imento kullanlmaldr. Deniz yaplar inaatnda kullanlacak imento trnn seimi, yapnn betonarme demiri ierip iermeyeceine ve betonun kullanlaca yerin slfat ve klor ortamna baldr. Tablo 1.18. imentolarn Basn Dayanmna Gre Snflandrlmas DAYANI M SINIFI 32.5 N 32.5 R 42.5N 42.5R 52.5N 52.5R BASIN DAYANIMI (Mpa) 2 7 28 GN GN GN 16 32.5fc52,5 10 10 42.5fc62,5 10 10 fc52,5 10 PRZE BALAMA SRE TEST (Dk) METODU TS EN 196-3 75 60 45 GENLEME TEST mm METODU TS EN 196-3

TEST METODU TS EN 196-1

10

Ky Yaplar ve Liman naatlarnda kullanlan imentolar, Tablo 1.19 de verilen Trk standart-larna (TS EN lere) uygun olmaldr. Tablo 1.19. imento ile ilgili Trk Standartlar TS EN 197-1 11.03.2002 imento-Blm 1:Genel imentolar - Bileim, zellikler ve uygunluk kriteri TS EN 197-2 12.02.2002 imento-Blm 2: Uygunluk Deerlendirmesi TS 22-1 ENV 413-1 23.03.1998 imento-Har imentosu-Blm 1: zellikler TS 10157 14.04.1992 imento Slfatlara Dayankl TS EN 14216 02.12.2004 imento - zel imentolar - ok dk hidratasyon sl - Bileim, zellikler ve uygunluk kriterleri TS EN 197-4 02.12.2004 imento - Yksek frn crufu katkl - Dk erken dayanml - Blm 4: Bileim, zellikler ve uygunluk kriterleri imentonun TS EN 196-21 de verilen deney metotlarna gre bulunan klor ierii deerlerinin TS EN 197-1 de belirtilen limitlere uygunluk salamas gerekir. Slfat miktarn bulmak iin TS EN 196-2 de verilen deneyler sonucunda imento, TS EN 197-1 de belirtilen artlara uyum salamaldr.

22

Tasarlanan deniz yaps betonarme bir yap ise, kullanlacak imentonun slfat ve klorr iyonlarna kar dayankl yapda olmas gerekir. Hem slfatlara dayankl hem de klor iyonlarna kar koruyucu imento eitleri, su ile temas sk olan yap betonlarnda kullanlmas en uygun imentodur. imentoda alkali madde oran eer kullanlan agrega reaktif malzeme iermiyorsa bir probleme yol amaz. Eer kullanlan agrega alkali maddelere kar reaktif malzeme ieriyorsa kullanlan imentodaki alkali madde oran TS EN 196-21e gre bulunmaldr. 1.3.3. imento Deneyleri TS 23 EN 196-7 standard esaslarna gre alnan rnekler iin idarenin Merkez Laboratuvarlarnda ya da idarenin onaylad bir laboratuvarda, i zel teknik artnamesinin gerektirdii deneyler yaplp Tablo 1.20daki standartlara uygun olup olmad belirlenecektir. Tablo 1.20. imento Deneyleri ile ilgili Trk Standartlar TS EN 196-1 11.03.2002 imento Deney Metotlar Blm 1: Dayanm TS EN 196-2 11.03.2002 imento Deney Metotlar Blm 2: imentonun Kimyasal Analizi TS EN 196-3 11.03.2002 imento Deney Metotlar Blm 3: Priz sresi ve Hacim Genleme Tayini TS ENV 196-4 03.09.1996 imento Deney Metotlar Blm 4: Katk Miktar Tayini TS EN 196-5 11.03.2002 imento Deney Metotlar Blm 5: Puzolanik imentolarda Puzolanik zellik Tayini TS EN 196-6 07.03.2000 imento Deney Metotlar Blm 6: ncelik Tayini TS 23 EN 196-7 22.02.2000 imento Deney Metotlar Blm 7:imentodan Nmune Alma ve Hazrlama Metotlar TS EN 196-8 28.01.2004 imento Deney Metotlar Blm 8: Hidratasyon ss zelti Metodu TS EN 196-9 28.01.2004 imento Deney Metotlar Blm 9: Hidratasyon ss Adiyabatik Metot TS EN 196-21 11.03.2002 imento Deney Metotlar imentoda Klorr, Karbon dioksit ve Alkali muhtevas Tayini TS 22-2 EN 413-2 23.03.1998 imento-Har imentosu - Blm 2: Deney Metotlar

23

1.4. Beton 1.4.1. Genel Beton, imento, deiik boyutlardaki akllar, kum ve sudan oluan kompozit bir maddedir. Beton iinde ayrca az miktarda skm hava veya zellikle skm hava bulunabilir. Betonun zelliklerini artrc kimyasal ve mineral katklar da ska kullanlr. Deniz yaplar iin kullanlan beton yer yaplarndan farkl olarak daha agresif bir ortamda olduundan dolay malzeme seiminde ve yapmnda dikkat edilmesi gereken etmenler vardr. Sadece beton dayanmna gre deil, betonun deniz ortamndaki zararl etkenlere kar da daha dayankl ve uzun mrl tasarlanmas gerekmektedir. Bu nedenle imentonun eidi, malzemelerin karm oranlar, su-imento oran, kullanlan kimyasal ve mineral katk maddeleri, aggrega boyutlar, beton gzeneklilii her yap iin bulunduu ortama gre TS EN 206-1 de Madde 6.2- Tasarlanm Beton ve Madde 2.3. Tarif Edilmi Beton blmlerinde listelenen artlar iin ayr ayr belirlenecektir. Yklenici, in yapmnda kullanlacak betonu, artname kaytlarna ve proje deerlerine uygun olarak imal etmek, yerine yerletirmek ve son dayanmna eriinceye kadar korumaktan sorumludur. 1.4.2. Malzeme zellikleri Beton karm oranlar, TS 802 de verilen deerlerle ve metotlarla yaplacaktr. Yklenici betonun yapda kullanmndan nce TS EN 12350-1de belirtilen artlara gre deneysel rnekler hazrladktan sonra hem taze hem de sertlemi betonu idare teknik artnamesinin belirttii ekilde test edip, sonular onaylattktan sonra ie balayacaktr. Tasarm karm ve test sonular ie balamadan nce idareye teslim edilecektir. Eer beton yerletirilirken pompa kullanlacaksa, beton ile ilgili testler rnekler hazrlanp idarenin labaratuvarnda ya da idarenin onaylad bir labaratuarda yaplacak , kme deneyleri de hem pompa aznda hem de pompa knda ayr ayr yaplacaktr. Ayrca retici firmann kalite kontrol belgeleri salanacak ve gerekirse kontrol mhendisi kalite kontrol program erevesinde, iyeri tetkik belgelerini isteyecektir. Su iinde kullanlacak beton mmkn olduu kadar doal akldan yaplacaktr. Bu beton sktrlmayacak ve bu sebeple betonun kvam kolay ilenmesini mmkn klacaktr. Betonlama ilerinin balarnda imeto miktar 400 kg/m3 e karlacaktr. Daha iyi bir kvam ve younluk elde etmek iin makul snrlar dahilinde filler kullanlacaktr. Betonun mmkn mertebe gzeneksiz olmas iin, kum ve akln tane ap itibaryle uygun ve boluksuz bir tertipte olmasna nem verilecektir. Betonda kullanlacak agregann zellikleri Blm 2 de, imentonun zellikleri de Blm 3de verilmektedir. Su Ky yaplar ve Limanlar inaatnda beton ve har yapmak iin kullanlacak suyun her trl zararl maddeden arndrlm olmas gerekmektedir. Ayrca agrega ykamak, sulamak vd. ilerle ilgili olarak herhangi bir ama iin kullanlacak su, beton veya harcn sertlemesi, mukavemeti ve dier zelliklerine olumsuz ynde etki yapacak veya donatlarn korozyondan korunmasn TS EN 1008 de verilen limiterden fazla kil, ya, alkali, asit gibi herhangi zararl maddeyi iermeyecektir. Ayn nedenden dolay klor iyonlar ieren katk maddeleri de beton karm iinde kullanlmayacaktr. Beton karma suyunun TS EN 1008 standardna gre deneyleri yapldnda nitelii, Tablo 1.21da belirtilen kriterlere uygun olmaldr.

24

Tablo 1.21, Beton Karma Suyunun Nitelii (Karayollar Teknik artnamesi (2006)) Deney Metodu (EN 1008) Gzle muayene;ll bir mezrde kat taneciklerin kmesi beklenir. Gzle muayene Mezr yarsna kadar numune ile doldurulup yice alkalanr. 80 cm3 lk numunede HCl ilave edilir. Uygun indikatr Karlatrmal bir beton deneyi olmakszn Uygunluk Kriteri Renksizden ak saman rengine Eser miktarda ok az kpk oluumu var ya da kpk stabilitesi 2 dk. 4 cm3 Koku yok veya ok az 4 500 mg/L 1000 mg/L 4500 mg/L 2000 mg/L 100 mg/L 100 mg/L 100 mg/L 500 mg/L 100 mg/L 100 mg/L Toplam1500 mg/L Baz durumlarda Uygun kullanm iin Olmayan durum Uygunluk Kriteri(1) Koyu ve renkli (Krmz, yeil,mavi) Ya filmi veya ya emlsiyonu var ok kpk oluumu var ya da kpk stabilitesi 2 dk. > 4 cm3 Koku ok (rnein Hidrojen slfr gibi) <4 > 4500 mg/L(3) > 2000 mg/L >100 mg/L >100 mg/L > 100 mg/L > 500 mg/L > 100 mg/L > 100 mg/L >1500 mg/L >500 mg/L(3) >1000 mg/L(3)

DENEY

1.Renk

2.Ya/Gres 3.Deterjan 4.Asl madde 5.Koku 6. pH Deeri 7.Klorr(Cl)(2) elik donatl betonda Donatsz betonda 8.Slfat(2) 9. eker(2) Glukoz Sakkaroz 10.Fosfat(2) 11.Nitrat(2) 12.inko(2) 13.Slfid(4) 14.Sodyum Potasyum(5) 15. Humus (Organik) Maddeleri

(1) (2) (3) (4) (5)

Suya (%4-5) 5 cm3 NaOH SarmsSarmsilave et, iyice kahverengiden kahverengiden alkala,3 dk daha ak daha koyu sonra gzle muayene et. zin verilen hzl bir metod kullanlarak karar verildiinde. Baz durumlarda kullanlabilir kriteri, her olayda deerlendirme yapmay ve/veya karlatrmal beton deneylerine bal olarak nihai deerlendirmeyi ifade eder. Her bir olay iin bamsz deerlendirme yapmak mmkndr. Ancak tm beton bileenlerinden ileri gelen toplam klorr miktar TS EN 206-1deki snrlar gemeyecektir. ngerilmeli beton ve erbet harlar iin gereklidir. Alkali-Silika reaksiyonu riski varsa gereklidir.

25

Beton Katklar Ky yaplarnda kullanlacak beton iin katk malzemeleri olarak kullanlabilecek malzemelerin TS EN 934-6 ya gre belirlenip TS EN 934-2 de verilen standartlara uygunluk salamas gerekmektedir.

26

Tablo 1.22, Ky Yaplar ve Liman naatlarnda Kullanlan Beton Karmlarnn Nitelikleri 1 m iindeki Su ile Minimum minimum Temas Beton imento Durumu Snf miktar kg Su i Su ile temas minimum Su ile temas minimum 30 375 Maksimum Yaplmas Agrega Gerekli Boyutu Deneyler mm TS EN 12390-3 , TS EN 1097-6, ASTM C642-97 TS EN 12390-3 , TS EN 1097-6, ASTM C642-97

Snf

de kullanlaca

yer

A B

Betonarme kazklar, betonarme palplanlar ve kazk balklar Rhtmlarn st yaplarndaki betonarme betonu Temellerdeki betonarme betonuyla, ambar, atelye ve benzeri binalarn st yaplarndaki betonarme betonu

30

25

350

30

20

350

30*

TS EN 12390-3

Prefabrike plaklar Su ile 25 (nervrl plak) betonarme temas sk betonu Rhtm duvarlar ile dalgakranlarn bloklarndaki beton

350

30

TS EN 12390-3

Su i

20

325

30

TS EN 12390-3

Rhtm kronmanlar ile dalgakranlarn Su ile 20 kronmanlarndaki ve saha temas sk kaplamalarndaki beton Rhtm duvarlar iin su ii Su i beton Temeller vesaire iin tkama tabakas betonu grobeton Ar yklere maruz kaplama betonu Ar yklere maruz kaplama altndaki temel tabakas zayf betonu Su ile temas minimum Su ile temas minimum Su ile temas minimum 20 -

325

30

TS EN 12390-3

G H

350 200

30 30

TS EN 12390-3 TS EN 12390-3 TS EN 12390-3 , TS EN 1097-6, ASTM C642-97

350

50

250

40

TS EN 12390-3

27

Tablo 1.23, Beton ve Betonarme ile ilgili dier Trk Standartlar TS EN 206-1 19.04.2002 Beton-Blm 1:zellik, performans, imalat ve uygunluk TS 9967 08.03.1992 Yap elemanlar tayc sistemler ve binalar-prefabrike betonarme ve ngerilmeli betondan-hesap esaslar ile imalat ve montaj kurallar (Tadil.:TS 9967/T1:16.02.1993 ve T2:1.10.1996) TS EN 450-1 17.01.2006 Uucu Kl-Betonda kullanm iin-Blm 1: Tarifler zellikler ve uygunluk kriteri TS EN 934-2 11.03.2002 Kimyasal katklar-Beton, har ve erbet iin Blm 2: Beton katklar-Tarifler, zellikler, uygunluk, iaretleme ve etiketleme (Tadilatlar: T1:28.01.2004 ve A1:27.12.2005) TS EN 1008 24.04.2003 Beton-Karma suyu-Numune alma, Deneyler ve Beton Endstrisindeki ilemlerden geri kazanlan su dahil, suyun, beton karma suyu olarak uygunluunun tayini kurallar TS 3260 21.09.1978 Beton yzey sertlii yolu ile yaklak beton dayanmnn tayini kural TS 11747 13.04.1995 Pskrtme beton (Shotcrete) Yapm, Uygulama ve Bakm Kurallar TS 10465 17.11.1992 Beton deney metotlar-Yap ve yap bileenlerinde sertlemi betondan nmune alnmas ve basn mukavemetinin tayini (Tahribatl metot) TS 2756-1 11.04.1995 Muayene ve deney iin numune alma metotlar-Blm 1: Parti muayene iin kabul edilebilir kalite seviyesine (AQL) gre numune alma planlar TS 2756-4 11.04.1995 Muayene ve deney iin numune alma metotlar-Blm 4 Yzde uyumsuzluk iin llebilen zelliklerin muayenesinde numune alma ilemleri ve diyagramlar TS 3289 EN 1354 03.04.1996 Gzenekli Beton-Hafif Agregal-Basn Mukavemeti Tayini TS EN 991 13.04.1998 Gaz Beton veya Hafif Agregal Gzenekli Beton-nyapml Bileenlerin Boyutlarnn Tayini TS EN 992 13.04.1998Hafif Agregal Gzenekli Beton-Kuru Younluk Tayini TS 500 22.02.2000 Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar (Tadilatlar:TS 500/T1:6.2.2001 ve T2:19.04.2002)

28

1.4.4. Beton Deneyleri:

1.4.4.1. Beton Deneyleri in Numune Alma Betondan numune almak iin, TS 12350-1 de verilen numune alma esaslar uygulanacak ve TS 500 deki kriterlere uyulacaktr.. Beton niteliinin denetlenmesi amacyla her retimden en az bir grup (3 tane) deney eleman alnmas zorunludur. Bir birim, ayn gnde dklm 100 m3 veya 450 m2 yi aamaz. Bir ite en az 3 grup (9 Numune) alnmas gereklidir. Grubu oluturan numuneler, standart koullarda saklandktan sonra deneyler yaplr. in ilerlemesine paralel olarak, beton malzeme ve ilemleri ile ilgili test ve kontrollar yaplacaktr. Olumsuz test sonular, iin bununla ilgili ksmlarnn reddedilmesine neden olacaktr. retilen betonlara ait yaplan istatistiksel deerlendirme neticasinde her bir beton snf iin karakteristik dayanm deerinin altnda kan deney says %10 u gemeyecektir. Herhangi bir nedenle beton dayanmndan kukuya dlmesi durumunda Mhendis, karot alnarak test yaplmasn isteyebilir. Bu durumda karot alnacak yerlerin saptanmas ve beton dayanmnn yerinde deerlendirilmesi iin darbeli eki, sonoskop ya da zarar vermeyen bir baka alet kullanlacaktr. 1.4.4.2. Taze Beton Deneyleri Taze beton yerletirilmesi srasnda dikkat edilmesi gerekli olan kriterler, fiziksel olarak gzle gzlemlenebilen ve deneysel olarak llebilen niteliklerdir ve niceliklerdir. Taze beton yapmnda zellikle deniz yaplarnda gz nne alnacak en nemli kriterlerden birisi ilenebilirliktir. Betonun ilenebilir olmas, tanmasnda, yerletirilmesinde ve sktrlmasnda kolaylk salar. Beton yerletirilmesi srasnda dikkat edilmesi gerekenler aada verilmitir. Beton malzemelerinin ayrimasna izin verilmemelidir Beton kanamasna (bleeding) izin verilmemelidir Priz zaman ne gerektiinden nce ne de sonra olmamaldr Beton yzeyi kolaylkla dzeltilebilmelidir

Beton dkm srasnda taze beton iin yaplacak deneylere ilikin Trk standartlar Tablo 24 de verilmitir. Btn betonlama ilemleri Kontrol Mhendisi tarafndan srekli ve kesin olarak kontrol edilecektir. Eer taze beton deneylerinde istenen kalite salanamazsa, beton Kontrol Mhendisi tarafndan kabul edilmeyecektir. Tablo 1.24, Taze Beton Deneyleri Standartlar TS EN 12350-1 17.04.2002 Beton-Taze beton deneyleri-Blm 1: Numune alma TS EN 12350-2 17.04.2002 Beton-Taze beton deneyleri-Blm 2: kme (slamp) deneyi TS EN 12350-3 17.04.2002 Beton-Taze beton deneyleri-Blm 3: Vebe deneyi TS EN 12350-4 17.04.2002 Beton-Taze beton deneyleri-Blm 4: Sktrlabilme derecesi TS EN 12350-5 17.04.2002 Beton-Taze beton deneyleri-Blm 5: Yaylma tablas deneyi TS EN 12350-6 17.04.2002 Beton-Taze beton deneyleri-Blm 6: Younluk TS EN 12350-7 17.04.2002 Beton-Taze beton deneyleri-Blm 7: Hava ieriinin tayini-basn metotlar

29

1.4.4.3. Sertlemi Beton Deneyleri: Sertlemi beton deneyleri beton dkm srasnda, Kontrol Mhendisi gzetiminde alnan numunelerin iin standartlarna uyup uymadn belirlemek iin yaplr. Beton dkm srasnda alnan numuneler iin yaplacak deneylere ilikin Trk standartlar Tablo 1.25 de sralanmtr. Tablo 1.25. Sertlemi Beton Deneylerine likin Trk Standartlar TS EN 12390-1 08.04.2002 Beton-Sertlemi beton deneyleri-Blm 1: Deney numunesi ve kalplarnn ekil, boyut ve dier zellikleri TS EN 12390-2 08.04.2002 Beton-Sertlemi beton deneyleri-Blm 2: Dayanim deneylerinde kullanlacak deney numunelerinin hazrlanmas ve krlenmesi TS EN 12390-3 08.04.2002 Beton-Sertlemi beton deneyleri-Blm 3: Deney nmunelerinde basn dayanm tayini TS EN 12390-4 08.04.2002 Beton-Sertlemi beton deneyleri-Blm 4: Basn dayanm-Deney makinalarnn zellikleri TS EN 12390-6 08.04.2002 Beton-Sertlemi beton deneyleri-Blm 6: Deney numunelerinin yarmada ekme dayanmnn tayini TS EN 12390-7 08.04.2002 Beton-Sertlemi beton deneyleri - Blm 7: Sertlemi betonun younluunun tayini TS 3289 EN 1354 03.04.1996 Gzenekli Beton-Hafif Agregal-Basn Mukavemeti Tayini TS EN 991 13.04.1998 Gaz Beton veya Hafif Agregal Gzenekli Beton-nyapml Bileenlerin Boyutlarnn Tayini TS EN 992 13.04.1998 Hafif Agregal Gzenekli Beton-Kuru Younluk Tayini TS 10465 17.11.1992 Beton deney metotlar-Yap ve yap bileenlerinde sertlemi betondan nmune alnmas ve basn mukavemetinin tayini (Tahribatl metot) TS 2756-1 11.04.1995 Muayene ve deney iin numune alma metotlar-Blm 1: Parti muayene iin kabul edilebilir kalite seviyesine (AQL) gre numune alma planlar TS 2756-4 11.04.1995 Muayene ve deney iin numune alma metotlar-Blm 4 Yzde uyumsuzluk iin llebilen zelliklerin muayenesinde numune alma ilemleri ve diyagramlar TS 3624 23.07.1981 Sertlemi Betonda zgl Arlk,Su Emme ve Boluk Oran Tayin Metodu

30

1.5. Betonarme Demiri

1.5.1. Genel Betonarme demiri ile ilgili olarak TS 708/Mart 1996 Beton elik ubuklar referans standart olarak kullanlacaktr. Eer yapmda beton elik hasrlar kullanlacaksa TS 4556 standardnda verilen artlar yerine getirilecektir. 1.5.2. Malzeme zellikleri Betonarme Demirlerinin Fiziksel ve Mekanik zellikleri, TS 708 den alnabilir. KGM Karayollar Teknik artnamesi, 2006 da verilen artlara uyum salanacaktr. 1.6. Bitml Malzemeler Bitm, petrol rafinerilerinde ham petroln damtlmas ile elde edilen ve yol yapm ile bakmnda kullanlan maddedir. Elastik, kohesif, geirimsiz, uzun mrl ve evre koullarna dayankl malzeme olmas nemlidir. Bina kaplamas dnda kalan yol kaplamalarnda kullanlan btn malzemeler, K.G.M. Karayolu Teknik artnamesi(2006) ne uygun olacaktr. Kaplama snf bitmlerin deney sonular, bitmden TS 115 EN 58 standardnda belirtilen esaslara uygun olarak alnan numunelere, TS 1081 EN 12591 standardnda belirtilen deneyler uygulandnda K.G.M. Karayolu Teknik artnamesinde verilen deerlere uygun olacaktr. 1.6.1. Limanlar styapsnda Astar olarak kullanlacak Bitml Malzemeler Bitm astar tabakas inaat iin kullanlacak olan bitml malzeme, TS-1083 standardna uygun MC-30 yada MC-70 veya TS 1082 standardna uygun SS-1, SS-1h, CSS-1, CSS-1h malzemelerinden biri olacaktr. Bitml malzemenin inaatta kullanlmadan nce darece kabul edilebilmesi iin TS 115 EN 58 standardnda gre numuneler alnacak ve malzemenin artnamesine uygun olup olmad saptanacaktr. Astar tabakas inaatna balanabilmesi iin tm bitml malzeme ihtiyacnn en az %25 inin sahada hazr olmas gerekmektedir. Kontrol mhendisi inaatn herhangi bir aamasnda ek numuneler alp deneysel sonularn isteyebilir. Astar tabakas, pskrtlecek olan yzeylerin kuru olmas halinde ve hava scaklnn glgede +10 ve ykseliyor olmas halinde uygulanr. Astar malzemesi uygulandktan sonra malzemenin kr ve yzey iine penetre edebilmesi iin en az 24 en ok 48 saat beklenecektir. Astar malzemesi 0.5-2.0 litre/m2 olacak ekilde pskrtlecektir. Astarn ne kadar verilecei, uygulanacak yzeyin durumuna gre Kontrol Mhendisi tarafndan kesin olarak belirlenecek ve yapm srasnda deneylerle kontrol yaplacaktr. 1.6.2. Limanlarda kaplama iin Kullanlacak Bitml Malzemeler Kaplama iin TS 1081 EN 12591 standardna uygun 70/100 penetrasyonlu bitm, 100/150 penetrasyonlu bitm, 160/220 penetrasyonlu bitm ya da TS 1082 ye uygun RS-1, CRS-1 veya CRS-2 bitml balayclarndan birisi kullanlacaktr. darenin onay ile polimer modifiye katyonik

31

bitm emlsiyonu kullanlmas durumunda, bitm emlsiyonu AASHTO M316 standardna uygun olacaktr. Kaplama bitml malzemesi , kaplama yaplacak yerdeki hava scaklnn glgede en az +10 C ve daha ykseliyor iken uygulanacaktr. Astar malzemesi 0.70-1.75 litre/m2 olacak ekilde uygulanacak ve kesin miktar tasarm ile saptanacaktr. Uygulamann saptanan miktarda olup olmad, yapm srasnda yaplacak deney ile belirlenecektir. 1.6.3. Limanlarda Bitml Temelde Kullanlacak Bitml Balayclar: Bitml Temelde kullanlacak balayclar iin TS 1081 EN 12591 standardna uygun iklim artlarna gre 40/60, 50/70 ve 70/100 penetrasyonlu bitm kullanlacaktr. Bitml balayclardan TS 115 EN 58 standardna gre numune alnacak ve malzemenin uygunluuna karar verilecektir. 1.6.4. Limanlarda Bitml Temelde Kullanlacak Bitml Malzemeler: Bitml temel tabakasnn yapm srasnda kullanlacak Bitml Balayclar ile Yaptrc ve Astar malzemesi olarak kullanlacak Bitml Malzemeler ile Bitml malzemelerle ilgili Trk Standartlarnn toplu olarak bir listesi, K.G.M. Karayolu Teknik artnamesinde verilmektedir. Astar malzemesi olarak TS 1083e uygun MC-30, TS-1082ye uygun SS-1, SS-1h,CSS-1, CSS-1h malzemelerinden biri kullanlacaktr. Yaptrc olarak TS 1082 de verilen artlara uygun RS-1, RS-2 ve CRS-1, CRS-2 malzemelerinden biri kullanlacaktr. Yaptrc ve astar malzemesi olarak kullanlacak bitml balayclardan TS 115 EN 58 standardna gre numune alncak ve malzemenin uygun olup olmad saptanacaktr. 1.7. Babalar Malzeme ve Geometrik zellikler Baba malzemesi kalplanm ve malzeme ii gerilmeleri alnm ASTM A-27 standardna uygun Grade 65-35 elikten olacaktr. Yataya gre 00 ile 600 ve iskeleye gre 00 ile 1800 aras dayanm 150 t olacaktr. Malzeme akmasna kar gvenlik katsays 3.0 olarak alnacaktr. Babann minimum arl 1.7 t olacak, ykseklii 1.2 m ve tam ortasnda babann iskeleye balanmas iin gerekli elemann ve betonun koyulaca 20 cm lik bir delik braklacaktr. Babalar yerletirilmek zere sahaya getirilmeden primerla kaplanm olacaktr. Ankraj Elemanlar Babalar stne oturduu betona ASTM A 449 a uyumlu 2 apl en az sekiz (8) tane civata ile balanacaktr. Btn civatalar scak daldrma galvanizleme ileminden geirilmi olacaktr. Ayrca civatalarn yerletirildii borularda scak daldrma galvanizli olacaktr. Ankraj elemanlarnn uyum asndan babann reticisinden salanmas tavsiye edilir. Grobeton Babalarn yerletirildii beton ktlesinin minimum basma dayanm 30 Mpa olacak ve kullanlacak agregann maksimum ap 1 cm yi gemeyecektir.

32

Fini Babalar yerletirildikten sonra son katman boyasyla kaplanacaktr. Boyama ileminden nce baba yzeyi btn pislik, ya ve yabanc maddelerden arndrlacaktr. Yalarn temizlenmesi iin ayrca zel bir temizleyici malzeme kullanlabilir. Babalarn fini tabakalar bir katman inko primer ve bir katman epoksiden oluacaktr. Boya rengine yapmdan nce karar verilecektir. 1.8. Usturmaalar

1.9. Dier Malzemeler Dier btn malzemeler iin TS ve TS EN standartlar ncelikli olarak kullanlacak ve TS yada TS EN standartlarnn kapsamad durumlarda Kontrol Mhendisinin onaylayaca uluslararas standartlara bavurulacaktr.

33

2.Yapm Teknik Esaslar

2.1. Ynetimi Yapm ncesi ve Yapm Srasnda Ynetimi Tasarm ve planlama aamasndan sonraki adm iin yaplmasdr. Ana yklenici iin balamasndan nce ilerin dzenli olarak yrmesi iin uygulanacak yntemleri planlamaldr. Tablo 2.1 de yapm ncesi izlenmesi gerekli yntemler genel olarak verilmitir. Tablo 2.1. Yapm ncesi ve Yapm Srasnda zlenecek Admlar Tasarm izimleri ve i artnamesini le ilgili btn izimlerin incelenmesi ve artnamenin okunmas . anlamak alma izimleri ile sahadaki durumun karlatrlmas iin yapma balamadan nce arazinin topografik zelliklerini belirlemek iin arazi etd yaplacaktr. Hava durumu ve dalga iklimi ile ilgili aratrma yaplacaktr, hava scakl, yamur, rzgar bilgileri, gel-git ykseklikleri ve deniz akntlar gzlenecek ve yapm aamasnda yapm etkileyebilecek durumlar kaydedilecektir. Yapm alan yaplmas etd e balamadan nce yapm alan evresinde malzemelerin geici olarak depolanabilecei yerler, ulam yollar (elektrik ve su hatlarnn getirilmesi iin planlar) , trafiin akclnn salanmas ve deniz aralarnn yanaabilecei yerler tespit edilecektir. Malzeme kaynaklarnn bulunmas (agregalar, kaya ocaklar, beton santrallar, hazr beton kaynaklarna yaknlk) Yapm iin engel kartabilecek durumlarn belirlenmesi (Kablo hatlar , su yada kanalizasyon hatlar , yer st engeller vs..) Yapm malzemesi Yapma balamadan nce kullanlacak malzemenin miktarnn miktarlarnn hesaplanmas ve tasarm miktarlar ile kontrol edilmesi hesaplanmas Yapm tekniklerinin Benzer yaplarla ilgili uygulanm olan tekniklerin gzden geirilmesi incelenmesi Yapm srasnda kullanlacak olan btn ekipmanlarn envanter olarak karlmas, her i kalemi iin gerekecek zaman ve i gcnn Planlama hesaplanmas, her i iin aliacak olan ekiplerin karlmas Malzeme ve ekipman iin yaplacak depolama alanlarnn belirlenmesi, Geici yaplarnn antiye ulam yollarnn planlanmas ve yaplmas, Beton bloklarn planlanmas yapm alannn ve depolanacak alanlarn hazrlanmas, denizden malzeme tanmas durumunda aktarma alanlarnn belirlenmesi Grlt, titreim veya su kirlenmesine kar nlemlerin alnmas , evre koruma yapm srasnda blge evresinde trafiin akn bozabilecek nlemlerinin alnmas durumlarn gzden geirilmesi, evre kirletici malzemelerin kullanlmasnda gerekli nlemlerin alnmas Yapm sonras elde Yapm sonras retilmi olan yan rnlerin hesaplanmas, yeniden

34

kalacak olan yan kullanma, zararl atk olmas durumunda artma yada ileme rnlerin kullanlabilmesi iin planlarn yaplmas Malzeme, ekipman ve insangcnn kullanlmasna ynelik planlama Muhasebe ilemleri yaplmas, malzeme tama planlar, taeron kullanma plan Tasarm ve yapm kalitesinin salanmas iin kalite kontrol plan hazrlanmas ve gerekli nlemlerin alnmas, yapm teknikleri ve sahaya Kalite Kontrol Plan getirilecek malzeme iin kalite kontrol belgelerinin hazrlanmas, i ve d tetkik planlarnn yaplmas gvenlii kontrol plan hazrlanmas, saha is gvenlii iin gerekli gvenlii ynetim nlemlerin almas ve kontrol, iin durdurulmasn gerektirecek plan koullarn belirlenmesi (yamur, rzgar ve dalgalar etc..) Saha ynetimi organizasyon emas, acil durumlarda bavurulacak Dier ynetim planlar yntemler (kazalarda, felaket durumlarnda ..) 2.2.Batimetrik lmler 2.2.1. aklle lm aklle lm aada verilen artlarda kullanlacaktr Ses sonarlarnn kullanlmasnn dalgalarn yansmas nedeniyle sakncal olduu deniz yaplarnn evresinde Ses sonarlarnn lmlerini kontrol etmek iin, zellikle deniz yata yumuak zemin ise Deniz aralarnn kullanlabilecei derinlik tayinlerinde Ses sonarlarnn lmlerinin gvenilir olmad s derinliklerde

Derinliin 10 m yi at yada orta yada kuvvetli deniz akntlarnn olduu durumlarda kullanlmayacaktr. 2.2.2. Ses Sonarlar ile lm Batimetrik lmler tasarm ve yapm ilerinde kullanlacak deniz dibi haritalarinin hazrlanmas iidir. Bunun iin yapm alannda belirli aralklarla oluturulan aralklarda su derinlii deniz arac, yatay pozisyonu ile ilgili bilgiler batimetrik lm sonucunda bulunacaktr (ekil 1). Oluturulacak a deniz taban malzemesinin zelliine ve ses sonarnn sinyal asna bal olarak deiir. Eer deniz taban ar dzensizlik gsteriyorsa lm hassaslnn artrlmas iin a aral azaltlr. lmlerde deniz taban dzenli bir yap gsteriyorsa a aral artrlr. A aralnn artrld durumlarda taban girinti ve kntlarnn gzden karlmamas iin yandan tarayc sonarlar (ekil 2.2) kullanlmaldr.

35

Sonar Derinlii Sonar Kaydedilen Derinlik

Deniz Taban

Sinyal As

Deniz Alt lm As

lk okuma sinyali

ekil 2.1. Deniz Sonarnn Calma Sistemini Gsteren ema 2.2.2.1. Su Derinlii lm Su derinliinin lmnde ses sonarlar (echo sounder) en yaygn kullanlan ekipman olarak lmler iin kullanlacaktr. Derinlik lmnde eitli nedenlerden kaynaklanan olas hata paylar Tablo 2.2 de verilmitir. Tablo 2.2. Su derinlii lmlerinde hata paylar (BS 6349:Part 5:1991) Hata oluturabilecek akl lmlerinde Ses sonarlarnda (m) nedenler (m) Deniz Taban Malzemesi Kayalk Taban 0.05 0.05 Kum 0.10 0.10 Kil 0.15 0.15 Yumuak Silt 0.20 0.20 Aknt Hz 1.0 knot (0.05xd) 0.00 2.0 knot (0.05xd) 0.00 Deniz Dalgalar 0.3 m: Kk boyutlu deniz 0.20 0.20 arac kabul edilerek 0.5 m: 10 m ve daha uzun 0.25 0.25 botlar 1.0 m: 15 m ve daha uzun 0.30 0.30 botlar

36

Not 1. Hata pay deniz taban malzemesinin cinsine gre deiir. Ayrca kullanlan sonarn frekansna bal olarakta deiir. Not 2. Ses sonarlar deniz akntlarndan etkilenmez. Not 3. Ses sonarlarnn lm hassasl deniz dalga imesi yada gel-git dalgalar srasnda filtre ve dalga imesi kompensatr kullanlarak dzeltilir. Not 4. Yukarda hatalar artlar nedeniyle daha byk hatalara eklenebilir. d: Su derinlii (m) olarak 2.2.2.2. Kalibrasyon lmlerden nce sonar aleti suyun tuzluluk oranna ve havann scaklna gre kalibre edilmelidir.Suyun tuzluluu ve scakl hergn deiebilecei iin sonar kalibrasyonu her iin balangcnda ve bitiinde hergn yaplacaktr. Sonar Dalgalar Frekans Sonar yaplmadan nce deniz dibi malzemesinin yzey lmlerinin doru yaplabilmesi iin malzeme eidine gre lm frekansnn belirlenmesi gerekir.. Eer deniz dibi malzeme akc amurdan oluuyorsa yksek frekansl sonarlar kullanlmaldr. Yandan Tarayc Sonarlar Yandan tarayc sonarlar deniz aracnn hareket ynne dik bir pozisyonda geni al bir alanda lmler alr. Ses sonarlaryla lm sistemine gre daha az detayl bilgiler vermesine ramen daha geni alan daha ksa zamanda taranabildii iin kullanma uygundur. Eer lmlerde detayl bir lme gerektiren blgeye rastlanrsa o blgede ses sonarlaryla lm yaplabilir.

Sonar

Sonar Sinyal

skandil Derinlii

Deniz Taban

ekil 2.2. Yandan Tarayc Sonarlar

Direk Tarayclar Eer ses sonarnn lmlerinden phe ediliyorsa, genellikle yumuak veya yosunlu zeminlerde, direk lm yaplmaldr. Denizin iine daldrlan sonar aleti ile lmler yaplr.

37

Askl Tarama (Wire Sweep) Askl tarama eer su iinde lm yaplmasn engelleyecek engeller var ise yaplr. Bir kabloya aslan sonar aleti deniz ii engelin olduu blgede deniz iine kontroll olarak batrlarak engelin en yksek noktas bulunur. lm Koullar lm yaplacak alanda dalgalarn hareketliliinden dolay oluabilecek lm hatalarnn olmamas iin, deniz dalgalarnn sakin olduu gnlerde lm yaplmas arttr. lm Aracnn Hz Eer lmler dzenli bir deniz yapsnn gsteriyorsa, lm aralklar 250 m ye kadar karlabilir. Dzensiz olan deniz dibi haritas iin lmler 5 m ye kadar indirilebilir. lm aracnn hzda deniz dibi toporafyasna bal olarak artrlp azaltlabilir. lm aracnn hz dzensiz deniz taban iin 1-1.5 m/san, dzenli deniz taban iin 2.5 m/ san. olmaldr. (Pianc, Report of Working Group 23,2000) lm limitlerinin genellikle yaplacak yapnn yada tarama yaplacak blgenin ana eksenine dik olarak yaplmas gerekir. lm alan yap alann yada tarama yaplacak blgeyi kapsayacak ekilde snrlarn belli olmas iin yetarli bir alan kapsamaldr. Tarama iin tarama malzemesinin dklecei yer ve boaltm blgesi iinde batimetri lmleri yaplacaktr. Yatay Pozisyon lm srasnda deniz aracnn yatay pozisyonu nemlidir. Yatay poziyonlar yer istasyonlar ile beraber kullanlrsa gvenilir olurlar. Optik, radyo yada GPS sistemleri yatay pozisyonlama iin kullanlabilir. Su seviyesi Her batimetri lm srasnda su seviyesinin 2.5 cm tolaransla llp ortalama deniz suyu seviyesine gre lm sonularnn dzeltilmesi arttr. 2.3.Tarama Tarama ilemleri yapabilmadan nce , tarama yaplacak alandaki batimetri haritalar karlmal ve blgenin jeolojik aratrmalardan sonra tarama yaplacak malzemenin cinsinin bilinmesi gerekmektedir (Tablo 3) . Deniz tabannn haritas karldktan sonra tarama yaplacak malzemenin miktar hesaplanacak ve kullanlacak uygun ekipman ve malzemeler seilecektir.

38

Tablo 2.3. Deniz Taban sediman snflandrlmas (BS 6349:Part 5:1991)) Sediman eidi Sediman Boyutlar (mm) Kayalar >200 akllar ri 200-60 Orta 20-6 nce 6-2 Kum ri 2-0,6 Orta 0,6-0,2 nce 0,2-0,06 Silt ri 0,06-0,02 Orta 0,02-0,006 nce 0,006-0,002 Kil <0,002 Organik Malzemeler Tarama ekipmannn seiminde etkili olan faktrler: Deniz koullar:Dalgalar, rzgar yn, deniz kabarmas , su akmlar Tarama yaplacak blgenin geometrisi, boyutlar, tarama derinlii Tarama yaplacak malzemenin fiziksel ve mekanik zellikleri; boyut ve malzeme dayanm Tarama malzemesinin boaltlaca yer Deniz trafii koullar

Ayrca tarama yaplacak blgede bulunabilecek zararl kimyasallarn olup olmad, blge iinde hassas yaplarn olup olmad tarama yapacak ekipmann seiminde nemli faktrlerdendir. Tablo 2.4. dan Tablo 2.8e kadar yaplan tarama iinin eidine gre uygun olan tarama makineleri listelenmitir. Tablo 2.9 ve Tablo 2.10 de bu makinelerin hata paylar verilmitir. Seim parametreleri olarakta malzemenin eidi, alma yaplacak blgenin koullar, taranm malzemenin, nereye dklecei ve tarama miktar verilmitir.

39

Parametreler

Birim

Tablo 2.4. Deniz Tarama Makineleri Uygulama Limitleri (BS 6349:Part 5:1991) Tarama Ekipman eitleri Traylerli Sabit Tutar Tutar Emme Kesici Koval Emme Emme Kaldrr Kaldrr (Suctio (Cutter (Bucket (Trailer (Stationary (Grab (Grab n) Section) Wheel) Suction) Suction) Hopper) Pontoon) 4 3 1 3 1.5 3 3

Silsile Kepe (Bucket Chain) 3

Hidrolik Kepe (Hydrauli Backhoe) 2

Daldra (Dipper ) 1.5

alabilecei minimum su derinlii alabilecei maksimum su derinlii Maksimum dalga ykseklii Maksimum kabarma ykseklii

m m m

35 3 2

35 2 1.5

35 2 1

20 1.5 0.6

85 1.5 1

45 1.5 1

80 1.5 1

35 1.5 1

25 1.5 0.7

15 1.5 0.7 0.5 3 25 U U 2500 500 5000

Maksimum akm knots 3 2 2 2 2 1.5 1.5 1.5 1.5 hz Minimum kesme m U 1) U 5 5 U 5 5 10 2 genilii Maksimum kesme genilii (Tek m U U 175 105 U 15 70 200 50 geite) Minimum dnme m 75 75 U U U 75 U U U akl Minimum su m3/h U U 300 350 450 U U U U Tketimi Maksimum Para mm 500 200 500 450 150 450 3500 2500 3000 bykl Maksimum toprak kN/m 75 U 500 400 NA 100 300 350 450 kesme dayanm 2 Maksimum kaya kN/m 100 U 30000 10000 NA 500 1000 3000 10000 krma gc 1 2 U : Uygulanamaz Not 1: Maksimum kaya krma gc kayann eidine bal Not 2: Akm hz dnda kalan ksmlarda minimum deerler en kk i makinas maksimum deerlerde en byk i makinas iin geerlidir. Not 3: Rakamlarn hibirisi kesin deerler deildir, fakat bu snrlar dnda kalan uygulamalar zor ve yaygn deildir.

40

Tablo 2.5. Bakm almalar iin nerilen Tarama Aralar (BS 6349:Part 5:1991) Parametreler Bakm Taramas Yaplacak Blgelerde Kullanlacak Tarama Aralar Standart Hafif Tutar Tutar Kesici Koval Traylerli Trayler Kaldrr Kaldrr (Cutter (Bucket (Standart (Light (Grab (Grab Section) Wheel) Trailer) Trailer) Hopper) Pontoon) Deniz Taban Malzemeleri Gevek Silt 1 1 1 1 2 2 Yapkan Silt 1 2 1 1 1 1 nce Kum 1 1 1 1 2 2 Ortaboy Kum 1 1 1 1 2 2 ri Kum 1 2 1 1 2 2 alslacak Blgenin Koullar Kapal Blge 3 Kontroll Blge 1 Ak Deniz 1 Malzemenin Atlaca Yer Kyya atma 2 Dalgalara brakma 1 Ak Denize Dkme 1 Kazlacak Malzeme Miktar <100,000 m3 2 <250,000 m3 1 <500,000 m3 1 >500,000 m3 1 Youn Trafik 1 Snrl Manevra U Alan 2 1 2 2 1 1 1 2 2 2 1 3 1 1 3 1 1 U 1 1 1 1 3 3 1 1 3 1 1 U 1 1 1 1 3 3 1 1 3 U U 1 1 1 2 3 2 2 2 1 U 2 U 1 1 2 3 3 2 1 2 1 3 2 U 1 2 1 1 1 3 3 2 1 3 2 U 1 1 2 3 3 1 2 U U U U U U U U U U U U 1 2 U 1 U U 1 1 1 1 2 2

Silsile Kepe (Bucket Chain) 2 1 2 2 2

Hidrolik Kepe (Hydraulic Backhoe) 2 2 2 2 1

Daldra (Dipper)

Duba Boaltc

U U U U U

1 1 1 1 1

1=Uygun, 2=Kabul Edilebilir, 3=Snr, U= Uygun Deil Not: Taraycnn seiminde etkili olan dier etmenler seimde etkili olabilir. Sadece ilk aamada seim iin klavuz olarak kullanlabilir.

41

Parametreler

Tablo 2.6. Yapm almalar iin nerilen Tarama Aralar (BS 6349:Part 5:1991) Standart Hafif Tutar Tutar Silsile Hidrolik Kesici Koval Traylerli Trayler Kaldrr Kaldrr Kepe Kepe (Cutter (Bucket (Standart (Light (Grab (Grab (Bucket (Hydraulic Section) Wheel) Trailer) Trailer) Hopper) Pontoon) Chain) Backhoe)

Daldra (Dipper)

Duba Boaltc

Deniz Taban Malzemeleri Gevek Silt 1 1 1 1 2 2 2 2 Yapkan Silt 1 1 1 1 1 1 1 2 nce Kum 1 1 1 1 2 2 1 2 Ortaboy Kum 1 1 1 1 2 2 1 2 ri Kum 1 1 1 12 1 1 2 2 akl 1 2 1 1 1 1 1 1 Gevek Kil 1 2 3 1 1 2 1 2 Orta Sertlikteki Kil 2 3 3 2 2 2 1 1 Sert Kil 3 U 3 2 3 3 1 1 Kayalar U U 3 3 3 2 2 1 Cok Zayf Kaya 3 U 1 2 3 3 2 1 Zayf Kaya U U 1 3 U U 3 1 Orta Zayflktaki Kaya U U 1 U U U U 1 nceden lenmi Kaya 2 U 3 U 3 2 2 1 alslacak Blgenin Koullar Kapal Blge U 3 1 1 1 1 1 1 Kontroll Blge 1 1 1 2 2 1 2 1 Ak Deniz 1 2 3 3 3 3 3 2 Malzemenin Atlaca Yer Kyya atma 1 2 1 1 U U U U Dalgalara brakma 1 1 2 1 U U U U Ak Denize Dkme 1 1 3 3 1 1 1 1 Kazlacak Malzeme Miktar <100,000 m3 2 1 1 1 1 1 2 1 <250,000 m3 1 2 1 1 2 2 1 1 <500,000 m3 1 3 1 1 3 3 1 2 >500,000 m3 1 3 1 1 3 3 1 3 Youn Trafik 1 1 2 2 2 3 3 2 Snrl Manevra Alan 3 3 3 3 1 1 3 1 1=Uygun, 2=Kabul Edilebilir, 3=Snr, U= Uygun Deil Not: Taraycnn seiminde etkili olan dier etmenler seimde etkili olabilir. Sadece ilk aamada seim iin klavuz olarak kullanlabilir.

3 3 3 2 1 1 2 2 1 1 1 1 2 1 1 2 3 U U 1 1 2 3 3 2 2

1 1 1 1 1 1 2 3 U 3 U U U 1 3 U 1 U U 1 1 1 1 2 2

42

Tablo 2.7. Arazi Oluturma ve/veya Ky Dzenleme almalar iin nerilen Tarama Aralar (BS 6349:Part 5:1991) Arazi Oluturma ve/veya Ky Dzenleme Yaplacak Blgelerde Kullanlacak Tarama Aralar Standar Hafif t Hidrolik Silsile Tutar Tutar Trayler Kesici Daldra Koval Parametreler Kepe Kepe Kaldrr Kaldrr Traylerli (Bucket (Cutter (Light (Hydraulic (Bucket (Grab (Grab (Standa (Dipper) Wheel) Trailer Section) Backhoe) Chain) Pontoon) Hopper) rt ) Trailer) Deniz Taban Malzemeleri 3 nce Kum 1 1 1 1 U 2 2 2 3 Ortaboy Kum 1 1 1 1 U 2 1 1 3 ri Kum 1 2 1 1 U 2 1 1 akl 1 3 1 1 U 2 1 1 3 2 ri Yuvarlak akl 2 U 2 2 U 2 2 1 1 ok Zayf Kaya 3 U 1 2 U 3 2 1 3 Zayf Kaya U U 2 3 U U U 1 alslacak Blgenin Koullar 2 Kapal Blge U 3 1 1 U 1 2 2 1 Kontroll Blge 1 1 1 1 U 1 1 1 3 Ak Deniz 1 3 3 3 U U 3 3 Malzemenin Yerletirilme Metodu Direk Dkme 3 2 U U U 1 1 1 1 Direk Pompalama U U 1 1 U U U U U Tama ve pompalama 1 2 U U U 2 2 2 3 Dkme ve pompalama 1 1 U U U 1 1 1 1 Kazlacak Malzeme Miktar 2 <100,000 m3 2 1 1 1 U 1 2 1 2 <250,000 m3 1 2 1 1 U 2 1 1 3 <500,000 m3 1 2 1 1 U 2 1 1 3 >500,000 m3 1 3 1 1 U 3 2 2 2 Youn Trafik 1 1 3 3 U 2 3 2 2 Snrl Manevra Alan U 3 3 3 U 1 3 2 1=Uygun, 2=Kabul Edilebilir, 3=Snr, U= Uygun Deil Not: Taraycnn seiminde etkili olan dier etmenler seimde etkili olabilir. Sadece ilk aamada seim iin klavuz olarak kullanlabilir.

Duba Boaltc

1 1 1 1 3 3 U 2 1 U U 1 U U 2 1 1 2 2 2

43

Tablo 2.8. Kaya Krma ve Tarama Yaplacak Blgelerde Kullanlacak Tarama Aralar(BS 6349:Part 5:1991) Kaya Krma ve Tarama Yaplacak Blgelerde Kullanlacak Tarama Aralar Standar Hidrolik Hafif t Tutar Tutar Silsile Kepe Trayler Kesici Koval Daldra Parametreler Traylerli Kaldrr Kaldrr Kepe (Hydrauli (Light (Cutter (Bucket (Standa (Grab (Grab (Bucket c Trailer Section) Wheel) (Dipper) rt Hopper) Pontoon) Chain) Backhoe ) Trailer) ) Deniz Taban Malzemeleri 1 ok Zayf Kaya U U U U 1 2 2 1 1 Zayf Kaya 2 U U U 1 3 3 2 3 Orta Zayflkta Kaya 2 U U U 1 U U 3 Krlm Kaya U 1 1 2 2 3 3 2 1 alslacak Blgenin Koullar 1 Kapal Blge 1 1 3 U 2 2 1 2 1 Kontroll Blge 2 1 2 1 1 1 1 1 3 Ak Deniz 3 3 1 1 2 3 3 2 Malzemenin Atlaca Yer Kyya atma U U U U 1 1 U U U Dalgalara brakma U U U U U U U U U Ak Denize Dkme U U U 1 2 2 1 1 1 Kazlacak Malzeme Miktar 1 <10,000 m3 1 1 2 3 2 2 1 1 2 <50,000 m3 3 1 1 2 1 1 2 2 2 <100,000 m3 U 1 1 1 1 1 3 3 3 <300,000 m3 U 1 1 1 1 1 3 3 2 Youn Trafik U 2 1 1 2 2 2 2 2 Snrl Manevra Alan 1 1 3 3 3 3 1 2 1=Uygun, 2=Kabul Edilebilir, 3=Snr, U= Uygun Deil Not: Taraycnn seiminde etkili olan dier etmenler seimde etkili olabilir. Sadece ilk aamada seim iin klavuz olarak kullanlabilir.

Duba Boalt c

1 1 2 1 1 1 2 U U 1 2 1 2 2 2 2

44

Kayalk Deniz Tabannda Tarama Kaya taramalar maliyeti en yksek olan tarama eididir. Baz durumlarda kayann patlatma yolu ile krlmasna gerek kalmadan, baz tarayclar kayann zelliine gre nceden ilemeye gerek kalmadan etkili olarak kullanlabilir. (BS 6349:Part 5: 1991) Bakalam kayalar ve koral (coral) kayalklar genellikle ilem yaplmadan taranabilir fakat doal ve metamorfik kayalar iin genellikle ilem grmeden tarama ilemi yaplmaz. Ayrca kaya tabakasnn kalnl, d artlardan etkilenip etkilenmedii, krkl bir yapya sahip olup olmad ve dayanm kayann taranabilirliini belirler. Kayalarn n ilemesi Kayalar krma, paralama, blme yzeyden patlatma veya oyuk ap dinamitler patlatma kayalarn taranabilirliini salar. Krma metodu ile deniz aracndan ar bir ubuk braklr. Bunu yaparken arln kaya parasnn zerine dik olarak dmesi salanmaldr.Kayann deniz tabannda ucu sivri olan ekipmanlar ile krlp pompalanmasda bir yntem olarak kullanlabilir. Kayalarn patlatclar aracl ile blnmeside sz konusu olabilir.Yzeyden patlama da etkin yntemlerdien biridir. Patlatmada oluan deniz dalgalar kayann parcalanmasnada neden olur. Delme ve patlatma metodu ise en ok kullanlan yntemlerden biridir. Yzeyden dubalarla yada ulalamayan yerlerden dalglarla yaplan delme ilemlerinden sonra yerletirilen patlayclar ayn anda yada sra ile patlatlarak kayalarn taranabilecek boyutlara gelmesi salanr. Tarama Toleranslar Altta verilen faktrler tarama iinin toleransn etkiler. Dalgalarn ykseklii, kabarmas ve frekans Tarama yaplan malzemenin cinsi Taraycnn bykl ve cinsi Tarama arac personelinin tecrbesi Tarama derinlii ve derinlik len ekipman Gel-git yada rmak akmlarnn hz

Tarama yaplacak blge deniz ulam iin kullanlacaksa, tarama toleranslar azaltlabilir yada belli bir alt ve st limit deerleri belirtilecektir. st limitin stnde kalan btn malzemelerin temizlenmesi istenecek ve alt limitin altnda fazla tarama yaplmamas istenecektir. Deniz trafiinin salanmas iin yaplan taramalarda, tarama yapldktan sonra deniz taban lmleri yaplacaktr. Deniz ii ev taramalarnda, zellikle derin blgelerde, toleranslarn salanmas ok daha masrafl ve zaman alc olabilir. Bu durumlarda ar tarama kanlmaz olacaktr. Eer kanal iin tarama yaplacaksa fazla tarama, bir sonraki bakm iin yaplacak taramann ertelenmesi anlamna gelir.

45

Tablo 2.9. Deiik Malzeme ve Deniz Koullarna Bal Olarak Dikey Hata Paylar(BS 6349:Part 5:1991) Standar Hafif Hidrolik Silsile Tutar Tutar Kesici t Koval Trayler Kepe Kepe Kaldrr Kaldrr (Cutter Traylerli (Bucket (Light Parametreler (Standa (Hydraulic (Bucket (Grab (Grab Section Trailer Wheel) Backhoe) Chain) Pontoon) Hopper) ) rt ) Trailer) Deniz Taban Malzemesi mm mm mm mm mm mm mm mm Gevek Silt 200 200 200 200 200 200 200 150 Yapkan Silt 300 300 150 150 250 250 150 150 nce Kum 200 200 150 150 200 200 150 150 150 150 150 Orta Boyut Kum 200 200 150 200 200 150 150 150 150 akl 200 200 200 200 150 150 150 150 Gevek Kil 250 250 250 250 150 150 150 150 Orta Sklktaki Kil 300 300 300 300 150 150 150 Kat Kil 250 250 250 250 200 ok Zayf Kaya 300 U1) 300 250 U 300 300 350 Zayf Kaya U U 300 250 U 350 300 350 Orta Zayflktaki Kaya U U 300 U U U U 350 lenmi Kaya 350 U 350 350 350 350 350 350 Deniz Koullarna Gre Hata Ayarlamas Kapal Blge Kk Duba 125 150 150 150 175 175 100 100 Orta Byklkteki Duba 700 150 125 125 150 150 100 100 Byk Duba 75 150 100 150 150 150 75 75 Ak Deniz Kk Duba 300 350 U U 500 U U U Orta Byklkteki Duba 250 350 350 350 400 400 350 300 Byk Duba 200 350 300 300 350 300 300 250 Akmlar Orta iddetli (0.5 m/s) 0 0 0 0 100 100 0 0 iddetli (1.0 m/s) 100 100 50 50 200 200 100 0 U Uygulanamaz Not 1 - Hata Paylar + veya Not 2 Deniz koullarndan kaynaklanan hatalar Deniz Taban Malzemesi hatalarna eklenecektir Not 3 Kesin hatapaylar olmamakla birlikte alt snr olarak verilmeleri halinde yapmda sorluk kabilir.

Daldra (Dipper) mm 200 150 150 150 150 150 150 200 300 300 350 375

100 100 U 300 350 0 0

46

Tablo 2.10. Deiik Malzeme ve Deniz Koullarna Bal Olarak Yatay Hata Paylar(BS 6349:Part 5:1991) Hidrolik Silsile Tutar Tutar Standart Hafif Kesici Koval Kepe Kepe Kaldrr Kaldrr Traylerli Trayler Parametreler (Cutter (Bucket (Hydraulic (Bucket (Grab (Grab (Standar (Light Section) Wheel) Backhoe) Pontoon) Chain) t Trailer) Trailer) Hopper) Deniz Taban Malzemesi mm mm mm mm mm mm mm mm Gevek Silt 2500 2000 500 500 500 500 500 250 2500 250 Yapkan Silt 2500 500 500 500 500 500 nce Kum 2500 2000 500 500 500 500 500 250 2500 500 500 500 250 Orta Boyut Kum 2000 500 500 2500 500 500 500 250 akl 2000 500 500 2500 500 500 500 250 Gevek Kil 2500 700 700 2500 500 500 500 250 Orta Sklktaki Kil 2500 700 700 2500 500 500 250 Kat Kil 2500 700 500 500 2500 ok Zayf Kaya U 500 500 U 700 700 700 U1) Zayf Kaya U 500 500 U 800 600 600 U Orta Zayflktaki Kaya U 600 600 U U 700 800 2500 lenmi Kaya U 1000 800 1000 1000 1000 700 Deniz Koullarna Gre Hata Ayarlamas Kapal Blge Kk Duba 500 700 700 700 1000 700 700 400 Orta Byklkteki Duba 500 700 500 500 1000 500 700 350 Byk Duba 500 700 500 500 1000 500 700 350 Ak Deniz Kk Duba 2000 2500 U U 2000 U U U Orta Byklkteki Duba 1750 2500 1000 1000 1750 1500 1500 700 Byk Duba 1500 2500 1000 1000 1750 1500 1500 700 Akmlar Orta iddetli (0.5 m/s) 1000 1500 500 500 1500 1000 1000 200 iddetli (1.0 m/s) 2500 3000 1500 1800 3000 2000 2000 700 U Uygulanamaz Not 1 - Hata Paylar + veya Not 2 Deniz koullarndan kaynaklanan hatalar Deniz Taban Malzemesi hatalarna eklenecektir Not 3 Kesin hatapaylar olmamakla birlikte alt snr olarak verilmeleri halinde yapmda zorluk kabilir.

Daldra (Dipper) mm 500 500 500 500 500 500 500 500 700 600 700 800

400 350 300 U 1000 700 300 700

47

ev Taramas Deniz ii ev oluturulmas iin yaplacak taramalarda, ev yapm iin deiik metot kullanlabilir. Dikine kesilen bir tabakann su akm ile doal bir eim oluturaca hesaplanarak ev as dorultusunda basamak eklinde kesim oluturarak, doal eim olumasna yardmc olma. Basamak ykseklii en az 0.75 m en fazla 2.5 m olacaktr. Taraycnn ayn anda ev as dorultusunda hem dikey hem yatay hareket ettirilmesi ile oluturulabilir.

Tarama Malzemesinin Dklmesi Tarama malzemesi denize dkme, akntya brakma, yada boru hatlarnn yerletirilmesi gibi ilerde alan ukurun yanna dklmesi eklinde olabilir. Tablo 2.11 de gsterildii gibi deiik dkm eitleri tercih edilebilir. Dklecek malzemede evreye zarar verecek maddeler bulunmas durumunda evre Bakanlnn onayndan sonra dkm tipi ve yeri seilecektir. Tablo 2.11. Tarama Malzemeleri Dkm eitleri Tip 2 Tip 3 Tip 4 Tip 5 Tip 6

Tip 1

Tip 7

Tip 8

Tip 9

Dkm Alan zellii

Basam ak Oluu mu

Deniz Tabannd a Dogal ykselti

Deniz Tabannd a Tmsek

Su ii Berm Oluumu

Yapay Atol

Yapay Ada/Burun

Gl, Gl, nehir nehir ii ii ada/bu ykselti run Su Dkm Su Dkm

Karad a stya p oluu mu Topra k Dk m Limitli dk m

Dkm eidi Dkm Malzemes i Depolama ekli st Koruma rts Kullanma Ynelik Fonksiyon lar

Su ii Dkm

berm yapm, Su ii Su ii Su ii su ii Dkm Dkm Dkm dkm, limitli dkm Yatay Hareket Yok st Kapal su dkm Limitli dkm

Berm yapm, su dkm, snrlanm dkm Limitli dkm

Yatay Hareke t Yok st Kapal su dkm

Limitli dkm

Limitli dkm

st Kapal su dkm

Alt rt

Var

Var

Var

48

Notlar

Tip 1 ve 5, Tip 7 iinde geerli dir 2.4. Dalgakranlar Dalgakranlarn yapmnda kullanlacak yntemler dalgakrann esidine gre deiir. lkemizde en ok kullanlan dalgakran yaplarnn yapm esaslar bu balk altnda anlatlacaktr. Dolgu leri (ekirdek, Filtre ve Koruma Tabakalar) Tadolgu dalgakranlar genellikle taocaklarndan alnan deiik boyutlardaki kayalarla yaplr. Kayalarn seiminde salamlk ve anma deneyleri sonucunda yeterlilik salayan kayalar kullanlacaktr. Kaya ocann gelitirilmesinde ve patlatma metodunun seiminde deiik boyuttaki kayalarn elde edilebilmesi iin zen gsterilmelidir. Plan yaplrken ocaktan yapm alanna kadar olan yollarda, tama, seim ve ilemenin yaplmas ve depo alanlar dikkate alnacaktr.

Dalgalar

ekirdek

Anroman Tabakas Filtre Tabakas Deniz Taban

Sekil 2.3. Tipik bir tadolgu kesiti

Projesine gre dalgakran malzemesinin yerletirilmesi dorudan kamyonlarla malzemenin dklmesi veya vinler yardmyla yerletirilmesiyle yaplr. Yapnn yerine ve zelliine gre denizdende dolgu yaplabilir. Dorudan doldurmada malzemenin segregasyona uramas olasdr,iri paralar altta ve kk paralarda stte kalarak homojen olmayan bir yap olutururlar. Karadan yaplan dolgu ilerinde yapnn yapm srasnda dalga etkisi altnda erozyonuna uramas kanlmaz olur. Btn bu dezavantajlara ramen karadan yaplan yapm ekonomik olmas nedeniyle tercih nedenidir. Topuk Yapm

49

Dalgakran ukurunun deniz taban malzemesi ile dolmasn nlemek iin projelerde belirtilen malzeme ile doldurulmas gerekmektedir. Geotekstiller kullanlyorsa , malzemenin dalgann etkisiyle hareket etmemesi iin gerekli nlemler alnacaktr. ekirdek ekirdek dorudan malzemenin kamyonlarla denize dklmesi ile yaplr. Genellikle malzemenin dzgn olarak yerletirilmesi iin buldozer kullanlr. Bu ilemlerin yaplabilmesi iin dalgakran genilii ve ykseklii iin minimum limitler olmaldr. Aralarn hareket kabiliyetinin salanabilmesi ve dalgalarn etkilerinden korunabilmeleri iin bu gereklidir. Malzemeyi getiren kamyonlarn gvde zerinde hareket edebilmeleri iin iri paralarn arasna ince paralar yerletirilebilir. Eer dalgakran tasarm ince zellikle malzemenin gvde zerinde kalmasna izin vermiyorsa, yapm ilerinin bitiminden sonra ince malzeme su yada basnl hava ile temizlenmelidir. ekirdek malzemesi vinler yardm ilede yerletirilebilir. Malzeme kamyonlarla yerletirme sahasna getirilir. Bu durumda vincin kapasitesi iin hzn belirler. Projesine bal olarak talarn yapm denizdende yaplabilir. Ayrca denizden yerletirme yntemi eer kamyonlarla tanacak malzemenin miktar ok yksek olursa yada taocag yaplacak olan yapdan uzakta bir mesafede ise daha ekonomik bir yapm yntemi olabilir. Vin ile yaplan yerletirmelerde ilk olarak kk taneli malzemelerin dklmesi deniz altnda svlamay nler. Eer byk paralarn segregasyonuna neden olacak yerletirme yaplrsa, deniz yatandaki kumun hava iermesinden dolay svlama etkileri grlebilir ve yapnn baz blmleri gebilir. Ayrca yerletirmeden nce malzemenin slatlmas segregasyonu ve yatay ynde dalmay azaltr. Bu yntemlerden en ekonomik olan karadan kamyonlarla yaplan yerletirmedir. Karadan yaplacak yerletirmede ekirdek tabakasnn ykseklii su seviyesinin en az 1.5 m stnde olmaldr (ekil 4). Karadan yerletirme durumunda elde edilebilecek dalgakran ekirdeinin kenar eimi 1:1.25 ten daha az olamayacandan, dalgakrann daha eimli olmas istendiinde vin yada mavna ile yerletirme yntemi kullanlmaldr.

50

ekirdek

Sekil 2.4 ekirdek Tabakasnn Yerletirilmesi ekirdek tabakasnn genilii inaat yntemine gre ekil 5te verilen deerler alnarak belirlenecektir.

51

Sekil 2.5 ekirdek tabaka yerletirilirken dikkat edilmesi gerekli mesafeler (m) kincil Filtre kincil filtrenin yapm dalgakran kesitinin boyutlarna uyulabilmesi iin daha hassas yapm tekniklerini gerektirir. ekirdek tabakas gibi kamyonlarla getirilen malzemenin denize dklmesi ile yaplabilir fakat malzeme dklmesinden sonra vinler yardm ile kesitin gerektirdii boyutlara uyum salamas iin dzeltmeler yaplr. Bu aamada uygun kapasitede vin veya vinler kullanlacaktr. Denizden yaplan dolgu ilemleri iin ise yapnn gerektirdii toleranslara gre mavna ve vin seimi yaplmaldr.

52

Sekil 2.6 Dalgakran Yapm Teknikleri Birincil Filtre Tabakas, Palye ve Koruma Tabakas Bu yaplarn hepsinde halatla calan vin kullanlacaktr. Kullanlacak malzemenin boyutlarna gre vin seilmesi ve seilecek vincin boyutlarna grede platform geniliinin salanmas gerekir. Ayrca vin hz ve vincin malzemeyi kaldrma hz ve yapm hzn etkileyen faktrler olduu iin, iin sresinde tamamlanmas iin gz nnde bulundurulmas gerekli etmenlerdendir. Denizden yaplan yapm iin yzer vinler kullanlmaldr. Hava koullar ve dolayl olarak denizdeki dalga koullar yapm hzn etkiler. Yzer vin operasyonu srasnda vinin yatay yke maruz kalmamas iin, barn maksimum eimi snrlandrlmaldr. Ta dolgu,

53

dalgakranlarda koruma tabakasna yerletirilen talarn yerletirme toleranslar Tablo 2.12de verilmitir.

ekil 2.7. Anromanlarn vin ile yerletirilmesi ve dalglarla gzlemlenmesi Dalgakran Koruma Tabakasnda Kullanlacak Beton Bloklarn retimi Maksimum anroman boyutu limitli olduu iin kaya yerine projesine gre beton bloklar da kullanlabilir Beton bloklarn retiminde dikkat edilmesi gerekli nlemler, bzlmeden dolay oluabilecek atlaklarn nlenmesi, deniz suyunun klor ve slfat iyonlar iermesinden dolay kullanlacak imentoda yeteri kadar uucu kl ve silis dumannn kullanlmas ve betonarme demiri kullanlmasdr. Baka bir yntem olarak (eer yukardaki nlemlerin alnmas retim maliyetini artryorsa) beton bloklarn boyutlarn bytmek olabilir. E (BS 20) snf betondan retilecek olan dalgakran koruma betonu betoniyer tarafndan kartrlacak ve dzgn yzeyli betonlanm bir alanda elik kalplar kullanlarak dklecektir. Kullanlacak elik kalplarn kalnl en az 5 mm olacak ve kolay taklp sklme iin gerekli donanma sahip olacaktr. Beton Bloklarn Yerletirilmesi Beton bloklarn yerletirilmesi srasnda gelen dalgalarn enerjisini yayabilecek ekilde sralanmasna zen gsterilmelidir. Yerletirme srasnda dalg ve vin kullanlacaktr. Beton bloklarn yerletirilmesi projelerine gre yaplacaktr. Dalgakranda Kronman naat Dalgakranda beton kronman duvar, (F snf, BS 20) anroman temelde veya bloklu duvarda btn oturmalarn meydana gelmesine imkan verecek sekilde ve inaat sresi srasnda olabildiince ge dklecek ve btn inaatn malzeme salanmas sreleride gznnde tutularak, Kontrol Mhendisinin izni ile yapma balanacaktr.

54

Kronman

ekirdek

ekil 2.8. Kronmanl dalgakranlar

Tablo 2.12. Dalgakran Dolgusunda Kabul Edilebilir Tolerans Aralklar (Manual on the Use of Rock in Coastal Engineering) Btn filtre tabakalarnda ve tek tek Talarn toplu halde yerletirilen arl 300 kg dan fazla yerletirilmesi durumunda Malzemenin olan talar Yerletirilece Ortalama Tasarm profilinin i Derinlik Ortalama ta Tek tek ta arl gerek profille arl > 300 kg lmlerde (m) 300 kg olan tolerans fark Kuru, s deniz +0,4 m +0.35 Dn50 0,2 m 0.3 Dn50 st -0.2 m -0.25 Dn50 +0,5 m +0,8 m +0.6 Dn50 5 m 0.5 Dn50 -0,3 m -0,3 m -0.4 Dn50 +1.2 m 5-15 m -0,4 m +1.5 m >15 m -0.5 m Dn50 : Nominal ap

Tolerans Aral

Sekil 2.9. Toleranslar

55

Dier yerletirme toleranslar ise Tarama 0-0.5 m akln denize dkm 0.5 m deyde ve 3 m yatayda Talarn seviyeye getirilmesi srasnda 0.2 m olacaktr. Denizden Yaplan naatlar Denizden yaplacak inaatlarda denz suyunun sakin olmas gerekmektedir. Su derinliinin 1.50 m il e 2.00 m arasnda olduu yerlerde ykleme mavlunlar (dump barges) kullanlmaldr.derinliin 1.50 ile 2.00 m den az olduu blgelerde ise vin monte edilebilen mavlunlar kullanlmaldr.

56

2.5.skeleler skelelerin yapmda kullanlan malzeme cinsine gre, kullanm amacna gre yapm koullar deiir. Dolgu skeleler: Dolgu iskelelerin yapm teknikleri dalgakranlarla hemen hemen ayndr, yapm hzl olduu iin tercih edilebilir. Yapnn herhangi bir yol yada havaalan tabakalar gibi yk tayabilmeleri ve gelen dalgalara kar temel blmnn yapmnda dikkat edilmelidir. Eer yanaacak olan geminin boyutlar derin ise dolgu olarak yapan iskele ksmnn ucuna kazkl platform eklenir. Kazkl skeleler Kazk yapmna ve akmna balamadan nce Yklenici kazk yapm ve yerletirilmesi ile ilgili olarak btn hesaplar, izimleri ve yapm metotlarn anlatan raporlar dareye teslim etmi olacaktr. Bu metot raporlarnda Kazklarn depolanmas, ellelenmesi ve tanmas ile ilgili alternatif yntemler Kazklarn aklmas iin kullanlacak ekipman, kazk kaldrma ve dik pozisyona getirme detaylar. Kazk aklmas srasnda kazn yatay ve dikey toleranslar iinde aklabilmesi iin dikkat edilecekler Kazk beton malzemesinin akm srasnda dalmasn nlemek iin uygulanacak basn miktar ile ilegili hesaplar ve kazk balklarnn tasarm Kazk aklmas srasnda yeraltnda engellerle karlalmasna kar alnacak nlemler. Kazk balklarnn kesilmesi srasnda proje toleranslarna uymak iin yaplacaklar akm ilemi planlamas, alacak eleman says, akm plan.

Beton Kazkl skeleler Kazklarn yapm kurallar aada verilen standartlara uygun yaplmaldr. akma Kazklar iin TS 3169 Delme kazklar iin TS 3168 EN 1536 Deplasman kazklar iin TS EN 12699 Mini kazklar iin TS EN 14199 Eer yukarda verilen standartlarn dnda uygulama yaplacaksa kazk yapm metodu idarenin onayna sunulacaktr. akma kazklarn tasarm, y apm ve uygulamas TS 3169 standardlarnda belirtilen kurallara gre yaplacaktr.Kazk retim alanndan, kazklarn aklaca yere kadar, kazklarn tanmas ii tasarmc firmann izimlerinde belirtildii gibi yaplacaktr. Kazk aklmas iin kullanlacak ahmerdan TS EN 996 standardnda belirtilen gvenlik kurallarna uyacaktr. Beton kazk aklrken pozisyonun her zaman dik olmas gerekmektedir. akma srasnda belli aralklarla beton kazn dz olup olmad kontrol edilecektir. Beton kazklarn aklmasndan sonra en stte kalan ksmlar kot ayarn tutturmak iin kesilmelidir.

57

Kesme kotu ayar bloku alma Platformu

Kesici

Dzlem Bloklar

ekil 2.10. Betonarme Kazklarn Kesilmesi Kazklarn aklmas bittikten sonra kazk stlerine iskele platformunun monte edilebilmesi iin kazk balklar monte edilir. Beton kazklarn balklar ile zerine konacak platformun balant elemanlarnnda yapm srasnda st ste akacak ekilde retileceklerdir.

ekil 2.11. Prefabrike beton platformlarn yerletirilmesi

58

elik Kazkl skeleler elik kazklar TS EN 10025-1 standardnda belirtilen zelliklerde S235JR (St37) eliinden retilecektir. zel durumlarda S275JR (St-44) veya S335JR (St 52) elikleride kullanlabilir. elik borularn aklmasnda ve toleranslarda betonarme kazklarn akm kurallarna uyulacaktr. Ayrca TS 2169 standardnda belirtilen koullara gre tasarlanan katodik koruma sistemleride yapm aamasnda uygulanacaktr Korozyona Kar Koruma Korozyon tehlikesine maruz kalnabilecek durumlarda gerekli katodik korunma yada kaplama sistemi uygulanacaktr. Katodik koruma dk deniz su seviyesi (DDSS) seviyesi ve altna uygulanacaktr. Dier bir koruma yntemi olarak kazk yzeyi altta verilen drt metottan biriyle kaplanacaktr. Boyama Organik Kaplama Petrolatum Kaplama norganik Kaplama

Metotlarn seiminde ise aada verilen kriterler gznnde bulundurulacaktr. evresel artlar Korozyon kontrol derecesi Kazn planlanan mr Bakm artlar Yapm artlar Dier

Eer korozyona kar kaplama yaplmsa akma veya iletme srasnda kaplamann zarar grmemesi iin gerekli nlemler alnacaktr. Kazklarn Tanmas Kazk akm sahasna getirilmesi srasnda genellikle dubalardan faydalanlacaktr. Duba ile tama srasnda kazklarn elik yada beton olsun, denize dklmemesi iin gerekli btn nlemler alnacaktr. Kazklarn tama amacyle st ste ylmas srasnda altta kalan kazklarn zarar grmesini engellemek iin gerekli bloklar ve destekler yerletirilecektir. Kazklarn duba ile tanmasna alternatif olarak elik kazklar suda yzer ekilde botlara bal olarakta tanabilir. Kazklarn ak ular kapaklarla kapatlarak kazn suda yzmesi salanr. Kazk akm blgesine getirildiinde kazk iindeki havann kontroll boaltlabilmesi iin gerekli nlemler alnacaktr. Kazk aklmas Kazklar uygun arlktaki serbeste drme tokmaklar, buharl tokmaklar, hidrolik veya dizel motorla alan tokmaklarla aklacaklardr. Tokman akma ykseklii aklacak olan kazn byklne, malzemesine, aklacak zemine gre deiecektir.

59

Kazklarn ba taraflarn akma esnasnda doru yerinde tutabilmek iin uygun bir kazk bal kullanlacaktr. Kazk akma tokmann darbeleri kazk balna uygun bir esnek malzeme tabakasyla aktarlacaktr. Btn kazklar planlarda gsterilmi olan derinliklere veya kazk akma ileminden nce veya kazk akma esnasnda darenin projeye gre karar verecei derinliklere kadar aklacaklardr. Her kazn giri miktar Kontrol Mhendisinin verecei talimat dairesinde kaydedilecektir. Kontrol mhendisinin giri derinlii hakknda evvelden verdii talimata ramen, kazk akma ilemi gerekli tama kapasitesi elde edilmeden durdurulmayacaktr. Kabul edilmi tayc tabaka seviyesinin stndeki derinliklerdeki engeller yznden kazk akma ii, darenin izni elde edilmeden durdurulmayacaktr. Kazklarn boyunu artrmadan yeterli tama gc elde edilemiyorsa kazklar uzatlacaktr. Kontrol Mhendisini tatmin edecek ekilde tamirlerine imkan olmayan kusurlu veya hasara uram kazklar reddedilecektir. akma srasnda onarlamayacak ekilde hasara uram kazklar kartlacak ve yerlerine yenileri aklacaktr. Yklenicinin zemin dahilindeki engellerden dolay doan zorluklar, risk ve zorluklara kar tertibatn ald kabul edilecek ve bu gibi nedenlerle yapaca talepleri, idarenin bu gibi durumlarn makul olarak beklenebilecek snrlar atn kabul etmesi dnda dikkate alnmayacaktr. Kazklarn aklmas srasnda veya kazklar akldktan sonra kazklara eilme gerilmelerinin yklenmemesine zellikle zen gsterilecektir. Kontrol Mhendisi tarafndan gerekli grld takkdirde, kazk balar birbirine veya servis iskelesine balantlarla kendi yerine sabitlenecektir. Kazklarn aklmas srasnda dikkat edilecek hususlar Kazklarn su stnde kalan ksmlarnda hibir hasar grlmeyecektir. ahmerdan ba kazk ba ile ayn hizada olmaldr. ahmerdan ekicinin kazk ekseni ile ayn hizada olacaktr. Kazn geici basn bzlmesi eer gerekliyse kaydedilecektir. Tablo 2.13. Kazk akm toleranslar (BS 6349 Part 2: 1988) Kazklarn izimlerde gsterilen pozisyonu ile 75 mm akm sonras pozisyonlar (Korunakl sularda) Kazklarn izimlerde gsterilen pozisyonu ile 100 mm akm sonras pozisyonlar (Eimli talk blgelerde)) Ulam kprs ve dolfenlerde, (kazk akm 75 mm ile artlarna gre deien) 150 mm Kazk eimleri (Korunakl sularda) 1/100 Kazk eimleri (Ak sularda) 1/75 Kazk ba seviyesi +25 mm Eik kazk eimleri (Korunakl sularda) 1/30 Eik kazk eimleri (Ak sularda) 1/25 Kazk balarnn kesilmesi Kazklarn iindeki betonarme demirleri planlarda gsterilmi olan uzunluklarda st yapnn (veya baln) betonuna gmlecektir. Gmlecek ubuklarn ular kancal olacaktr. Kazk balarndaki betonarme ubuklar betonu skmek suretiyle meydana karlacaktr. Beton en

60

az 10 cm.lik hasara uramam bir beton kazk boyu st yapya girebilecek bir seviyeden itibaren kesilecektir. Beton bu seviyenin altnda hasara uramsa, yklenici masraf kendine ait olmak zere kaz tamir edecektir. Alak su seviyesi ile st yapnn alt taraf arasnda kazklarn st ksmna ek bir asfalt emlsiyon tabakas srlecektir. Kazklarn uzatlmas Kazklarn uzatlmas halinde, kazk balarnn iindeki boylama betonarme demirleri bu demirlerin en byk apnn takriben 40 misli kadar meydana karlacaktr. Mhendisin talimatna uygun say ve uzunlukta yeni betonarme armatr, ubuklar en byk ubuk apnn minimum 30 kat kadar birbirine binecek ekilde ve ekleme kazk boyu, aklm olan kazn dz bir devam olacak ekilde yaplacaktr. Kazn uzatlan ksm aklma iine tekrar balamadan nce kazklar iin normal olarak belirtilen bitm emlsiyonu ile boyanacaktr. Deney Kazklar ve deney yklemeleri Kalc kazklarn uzunluunu tesbit iin bir miktar deney kaznn aklmas gerekebilir. Mhendis bu tr deney kazklarnn boyut ve yeri hususunda karar vererek bunlar belirtecek ve nasl aklacaklarn da iaret edecektir. Kazklar, Mhendisin tespit edecei gerekli girmeye kar (Ref) elde edilinceye kadar aklacaklardr. 2.6. Rhtmlar lkemizde rhtm yaplarnn yapmnda en ok kullanlan iki yntem elik palplanlarn ve beton bloklarn kullanlmasdr. Geri dolgu yaplar yapnn cinsine gre deiir. 2.6.1. elik Palplanl Rhtmlar TS EN 10248-1, TS EN 10248-2, TS EN 10249-1, TS EN 10249-2 Standartlarnda belirtilen koullarda retilen elik palplanlar kaynak yapmaya uygun ve yapm apa, pas ve yabanc madelerden temizlenmi olmaldr. Palplan aklrken kullanlacak balk retici tarafndan tavsiye edilmelidir. Palplanlarn yapmnda beraber aklmalar palplanlarn deformasyonlarn azaltr ve yapnn dey dzlemde dzgn kalmasn salar. aklan elik palplanta erilik olmas durumunda yklenici dzgn olmayan palplann yerine yenisini takacaktr.

ekil 2.12. Birbirine Gemeli Dz elik Palplanlar

2.6.2. Beton Bloklu Rhtmlar Beton Blok malat

61

Beton bloklarn retiminde dikkat edilmesi gerekli nlemler, bzlmeden dolay oluabilecek atlaklarn nlenmesi, deniz suyunun klor ve slfat iyonlar iermesinden dolay kullanlacak imentoda yeteri kadar uucu kl ve silis dumannn kullanlmas ve betonarme demiri kullanlmasdr. Prekast yada yerinde dkme olsun beton bloklarn yapmnda E snf beton kullanlacaktr. Kronman derzleri en az blok yada 15 m aralklarla yerletirilecektir, bu deer stln boyutlarna ve yapsal ilevine grede deiebilir.
Geri Alan st Tabakas

Kronman

st Blok

Geri Alan Dolgusu

Beton Torbalar

Alt Blok

ekil 2.13. Rhtm yaps

skele Babas Harputa Yarma Delii

ekil 2.14. Beton Rhtm Kronman

Rhtm Temel ukuru Anroman Bloklu rhtm duvar, projede belirtilen nitelikte ve tesviye edilmi bir anroman zerine oturacaktr. Anroman iinde toprak, kil vb. yabanc madde bulunmayacaktr. Her temel ukuru kazsnn Kontrol Mhendisince kabulunden hemen sonra anroman, dikkatle ve

62

yatay tabakalar halinde tesviye tabakasnn alt kotuna kadar konulacaktr. Tesviye tabakasnn alt kotu rhtm duvar srarjdan dolay oturmalarda dikkate alnarak Kontrol Mhendisinin uygun grecei miktar, proje kotundan yksek alnacak ve tesbit edilen bu yeni seviye rhtm boyunca devam edecektir. Tesbit edilmi profillerden ve toleranstan fazla dklen ta varsa Yklenici bunlar bedelsiz olarak kaldrmaya mecburdur. Minimum anroman kalnl 1.0 m olacaktr, ayrca beton bloklarn oturma alanndan en az 1.0 m daha geni olacaktr. Eer deniz yata kaya ise anroman yerine denizde dkme 0.30 m, kuru yapm ise 0.15 m olmak zere beton blok kullanlabilir. Bloklarn yerletirilmesi Bloklar yerletirilirken blok st kronman yerletirilmeden nce arlklarla yapnn oturmas salanacak ve kronmann boyutlar oturmalardan sonra belli olacaktr. Bloklar muntazam sralar halinde konacaklar ve bloklu imalatn eik sralarnn eimi tam ykseklikte izimlerde gsterilmi olan eimlerden 25 cm den fazla fark etmeyecektir. Aksi takdirde, eimler konulacaklar yerlere uyacak ekilde yaplacak veya kesilecek olan ve masraf ykleniciye ait olmak zere konulacak zel bloklarla dzeltilecektir. Bloklu Rhtm Duvar Altndaki Tkama Tabakas Bloklu rhtm duvarnn oturaca anroman zerine temel srasnn kaplad saha ile nnde ve arkasnda 0.50 m genilikte bir sahaya 15 cm. den az kaln olmamak zere krmata yatak konacaktr. Krmata 60 mm. lik elekten geecek ve 20 mm lik elekten gemeyecektir. Krmata dallar tarafndan istenen genilik ve kotta konulup tesviye edilecektir. Krmata st kotu, beton bloklu duvarn konmas ve srarj esnasnda meydana gelebilecek oturmalarda dikkate alnmak suretiyle tesbit edilecektir. Yaplan tesviye Kontrol Mhendisliince uygun grlmeden nce krmata yatak zerine hibir blok konmayacak ve her ksm muayeneye hazr olduu zaman Kontrol Mhendisine haber verilecektir. Bloklu rhtm duvarlar srarj Rhtm duvar zerine, beton bloklarn projesine gre yerlerine konmasndan sonra beklenen oturmalar salamak iin rhtm duvarlarna konmak zere ina edilmi beton bloklarla 30 m lik ksmlar halinde srarj yaplacak ve yaplan srarj en az 30 gn kalacaktr. Oturma durumuna gre bu mddet azaltlp oaltlabilecektir. Srarj iinde gerekli blok cinsleri ve bu i iin ka sra blok konulaca kontrolluka tayin edilecektir. Bloklu duvarn nndeki anroman nlk Beton bloklu imalat yapldktan sonra bloklu duvarn nndeki anroman nlk planlarda gsterilmi olan seviyesinde konacaktr. nlk anromannn proje kotu zerinde kalacak ksmlar , masraf ykleniciye ait olmak zere kaldrlarak ihtiya duyulan ksmlarda kullanlacaktr. Tolerans 0.20 m dir. Rhtm arkas anromanlar Beton bloklu duvarn yaplmasndan sonra beton kronman duvar dklmeden nce ve dkldkten sonra, projelerinde gsterilmi olan ekil ve boyutta ve belirtilmi olan kategori talarla rhtm arkas ta dolgusu tekil edilecektir. Rhtm arkas anromanlar iin projesindeki kesite gre tolerans su iinde 4m ye kadar su derinlii olan rhtmlarda 0.30 m, daha derin rhtmlarda 0.50 m ve su dnda her derinlik iin 0.20 m dir.

63

Ocak art dolgu (rhtm ve sahil tahkimat arkalarnda) Rhtm arkas anromanlar gerisi ile sahil tahkimatlar arkas, dolgu tutucu olarak ocak pasas veya ocak art malzeme ile tekil edilecektir. Projesine gre tekil edilen ve yerinde llen hacmi zerinden denecek olan ocak art dolgu iin tolerans su iinde 4m ye kadar su derinlii olan rhtmlarda 0.20 m, daha derin rhtmlarda 0.30 m ve su dnda her derinlik iin 0.10 m dir. Beton Kesonlar Kesonlar planlarda belirtilen llerde olacaktr. Kesonlar genellikle kumla yada zayf betonla doldurulacak, ve dolgu malzemesinin skmas iin vibrasyon uygulanacaktr. Kesonlarn korunakl sularda yerletirilmesi srasnda 150 mmlik tolerans gzetilecektir. Dalga koullarnn gz nne alnmas gerekli durumlarda kesonlarn aralar doldurulacaktr. 1.7. Saha Kaplamas Hafif yke maruz beton saha kaplamas darenin uygun grecei bir temel malzemesinin tabaka tabaka serilip sktrlmas ile projesine gre gerekli kalnlkta temel tabakasnn ikmalinden sonra F snf beton yaklak 3.00x3.00 boyutunda ve 10 m2 yi gemeyen plaklar halinde dklp muntazam bir yz tekil edecek surette tesviye edilecektir. stte kalan kpkl ksm varsa temizlenecek ve imento erbetinin beton yzeyine kmamasna zellikle dikkat edilecektir. Bu suretle anmaya dayankl bir yzey elde edilecektir. Ar yke maruz beton kaplamas Temel alt ve temel tabakas: idarenin projesinde uygun grecei bir temel malzemesi veya I-snf beton ile DLH 2-B nolu Pist, Taksirut, Apron ve Yollar iin Kum-akl malzemesi ile Temel-alt ve temel tabakas artnamesi 3 nolu Pist, Taksirut, Apron ve Yollar iin krma malzeme ile temel tabakas artnamesine genel esaslaryla (darenin uygun grecei lde) uygun olarak projesinde gsterilen kalnlkla temal alt ve veya temal tabakas teskil edilecektir. Beton kaplama: Ar yklere maruz kalacak saha kaplama betonlar projesine gre, gerekli kalnlkta K snf (BS) betonla finierle dklecek olup gereken zamanda projesinde gsterilen aralklarla derz kesme makinas ile derzler kesilecektir. Projesine gre, enine ve boyuna ynde demirli veya demirsiz, inaat derzleri, bzlme (yalanc) derzleri ve genleme derzleri tekil edilecektir. K snf betonla saha kaplamas yapmnda DLH 9 nolu Hava meydanlar iin Portland imentosundan Beton Kaplama artnamesi genel esaslar itibaryle (darenin uygun grecei lde) geerli olacaktr.

64

3. Kontrol Teknik Esaslar 3.1. Malzeme ve Yapm Kontrolu 3.1.1.Agrega Kontrol ve Kabl Agrega olarak kullanlacak tm malzeme, artname kaytlarna uygun olacak ve daha nce istenilen kalitede beton retiminde kullanld kantlanm ve onaylanm bir kaynaktan salanacaktr. Agrega, donatnn paslanmasna ya da betonun dayanmnn bozulmasna neden olacak kil, yapkan tabakalar, organik maddelerden arndrlm olacaktr. Agrega kmeleri, baka malzemelere ve dier boyutlardaki ynlara karmayacak ekilde dzenlenecek ve granlometresinde ayrma olmamas iin nlem alnacaktr. Agregann temizlik ve granlometri denetimi, harmanlama noktasndan alnacak rneklerle yaplacaktr. Beton agregalar temiz, sert yzeyli ve yerden yeteri kadar yksek bir platformda saklanmaldr. Ayrca depolama srasnda yabanc maddelerin girmemesi iin gerekli nlemler alnmaldr. Kum kmeleri bekletilerek drene edilecek ve kmenin tmnn homojen bir nemlilikte olmas salanacaktr. Yklenici Kontrol mhendisince, kullanlacak her tip agregadan 50er kg.lk rnekler teslim edecektir. rnekler, iin yrtlmesi srasnda karlatrmalar iin kullanlacaktr. 3.1.2.imento Kontrol ve Kabl Gerek yapnn ve gerekse yap evresindeki durumun gerei olarak standardna uygun imento kullanlacaktr. Yklenici, her imento sevkiyatnda, bu grup malzeme ile ilgili onayl laboratuvar raporlarn sunmak zorundadr. Torba imento, ykseltilmi tahta zeminli, atmosfer etkilerine kar korunmu kuru ortamlarda, Dkme imento, bu i iin yaplm, korunmal imento silolarnda

depolanacaktr. Hasarl ya da kullanmdan nce alm torbalar yerinden uzaklatrlacaktr Kontrol Mhendisinin istei zerine imento, beton hazrlanmas srasnda kontrolden geirilecek, Kontrol Mhendisi ya da onun atad teknik sorumlu her an imentonun nasl retildii, depoland ve korunduunu grmek iin tetkik yapabileceklerdir. Ayrca kontrol srasnda beton reticisi firmann imento ile ilgili btn retim, kalite kontrol ve labaratuar deney belgelerini isteyebilecektir. Beton eer sahada yaplacaksa, imento 25 kg lk kat paketler halinde sahaya getirilmeli ve depolama iin yerden ykseklii yeteli olan platformlarda , nem ve rutubetten yaltlm olarak saklanmaldr. Ayrca proje srasnda malzeme aknn sreklilii iin yeterli miktarda olmasna dikkat edilmelidir. Depolama srasnda imentoda bozulma grlrse, bozulan paketler kullanlmayacaktr.

65

3.1.3.Beton Kontrol ve Kabl Yaplarda kullanlacak betonun retimi : Btn malzemenin ve suyun tartmn ve kontrolu, artnamelerde ngrlen karm eklini, hzn, sresini,

hassas ve doru olarak salayan tesislerde yaplacaktr. 30 dakikadan daha fazla sre kullanlmayan tesis, yeni bir karmdan nce tamamen temizlenecektir. imento tipinin deimesi durumunda da tesis, ayn ekilde tamamen temizlenecektir. Su scaklnn 65 C, imento scaklnn 80 C gemesi durumunda kesinlikle retim yaplmayacaktr. Su scaklnn 60 C gemesi durumunda ise nce su-agrega kartrlarak, imento daha sonra eklenecektir. Katk kullanlmas durumunda malzeme, su ile birlikte karma katlacaktr. Hangi biimde olursa olsun kalsiyum klorr kullanlmayacaktr. Yklenicinin hazr beton kullanmak istemesi durumunda, beton iin aranan artlarn salandn kantlayan her trl onayl belge Kontrol mhendisinin onayna sunulacaktr. Bu belgelerin yansra, bahis konusu betondan alnan rnekler zerinde Kontrol mhendisinin isteyecei deneyler yaplacak ve bunlarn olumlu sonulanmas artyla Kontrol mhendisinin onayndan sonra hazr beton kullanlabilecektir. Tablo 3.1. Beton Yapm Teknii ile ilgili Standartlar TS 1247 20.03.1984 Beton Yapm, Dkm ve Bakm Kurallar -Normal Hava Koullarnda TS 1248 17.04.1989 Beton Yapm, Dkm ve Bakm Kurallar-Anormal Hava artlarnda TS 3440 18.05.1982 Zararl Kimyasal Etkileri Olan Su, Zemin ve Gazlarn Etkisinde Kalacak Betonlar in Yapm Kurallar TS 802 8.1.1985 Beton Karm hesap Esaslar TS 4203 14.9.1984 Beton Kartrma Donanm Yeterlik Tayini TS 10326 30.06.1992 naat Makinalar- Vibratrler (Beton Sktrmak iin) TS 11551 7.2.1995 Beton Pompas Beton karmnn hazrlanaca yerde, beton karm oranlarnn detayl bir ekilde tutulmas gerekmektedir. Agregalar, imentolar ve mineral katklar ktlece tartlarak llecektir. Beton bileimine giren tm malzemeler ayr ayr tartlacak ve TS EN 206-1 izelge 21deki toleranslara uygun olacaktr. Karm suyu, hafif agregalar, kimyasal katklar ve dier sv katklar ktlece tartlarak veya hacimce llerek karma konulacaktr. in ilerlemesine paralel olarak, beton malzeme ve ilemleri ile ilgili test ve kontrollar yaplacaktr. Olumsuz test sonular, iin bununla ilgili ksmlarnn reddedilmesine neden olacaktr. in devam sresince, hergn yaplan betondan ve farkl kalitedeki her betondan TS 500e uygun ekilde alnacak rneklerle deneyler yaplacaktr. Herhangi bir nedenle beton dayanmndan kukuya dlmesi durumunda Kontrol mhendisi, karot alnarak test

66

yaplmasn isteyebilir. Bu durumda karot alnacak yerlerin saptanmas ve beton dayanmnn yerinde deerlendirilmesi iin darbeli eki, sonoskop ya da zarar vermeyen bir baka alet kullanlacaktr. 3.1.4.Betonarme Demiri Kontrol ve Kabl Betonarme demiri denmesi srasnda ve ncesinde, malzemenin retici firmasndan sertifika alnacaktr. Betonarme demiri kullanlmadan nce malzemenin yeterliliii gsterecek testler yaplacaktr. Epoksi kapl olan betonarme demirleri zerinde, retici firmann ismi, kaplama malzemesinin cinsi ve kalnlnn yazlm olduuna dikkat edilecektir. Kaplamalarn performans ile ilgili olarak test ve deney sonular istenecektir. Yukarda belirtilenler dnda kalan esaslar iin Liman ve Deniz naat ilerine ait Genel Teknik artnamesi kullanlacaktr.

3.2. Yapm Kontrol Blm 2 ye baknz.

67

4. Bakm-Onarm Teknik Esaslar 4.1. Deniz Yaplarnda Malzemenin Bozulmasna Neden Olan Etkenler Liman yaplarnn servis mrleri genellikle 30 ile 50 yl arasnda olmaktadr. Bir liman, birok deiik malzemeden oluan ve farkl proje mrlerine sahip deiik tipte yaplar iermektedir. rnein, bir ta dolgu dalgakran ok az bir bakmla 50 yl ya da daha uzun sre amacna hizmet edebilirken, bakm eksikliinden dolay, bir elik palplan rhtm 20 yldan az srede nerilenden daha abuk deformasyona urayabilmektedir. Liman yaplar tasrm yklerinin etkisi altnda ypranabildikleri gibi ilave olarak evresel etkenler, planlanandan fazla kullanm, malzemelerin eskimesi ve genel ypranma yaplarda hasara sebep olan faktrlerdir. Deniz yaplarnda kullanlan deiik malzemeler farkl ekillerde bozulabilmektedirler. En nemli etkiler arasnda metallerin korozyonu, betonun bozulmas, deniz canllarnn etkisi ve kirlenme saylabilmektedir. Ayrca, zaman iinde gemilerin boyutlarnda ve ilevlerinde meydana gelebilecek deiiklikler sonucunda farkl hasarlarda sz konusu olabilecektir. Liman yaplarnda kullanlan balca malzemeler; ahap, ta, beton ve elik tir (Yksel ve evik (2006) ve PIANC (1990)). Ahap Deniz iinde ahabn bozulmasna birok faktr sebep olabilir ve hasar oran ilk olarak hizmet artlarna baldr. En genel anlatmla, ahabn bozulmas biyolojik, fiziksel ve kimyasal faktrlere bal olabilir. Biyolojik Faktrler; Mantarsal rme, Bceklenme, Deniz canllarnn etikisi ve Bakteriler dir. Fiziksel faktrler; evresel etkenler, Operasyon aktiviteleri dir. Kimyasal Faktrler; Endstriyel etkenler, Balant elemanlarnn etkileri dir. Ta Doal talar veya tuladan oluan bir ta yapda, yapnn kalitesi, kullanlan hartan etkilenmektedir. Harla karlatrldnda doal talarn ya da tulalarn dayanm ok daha iyidir. Tataki hasar genellikle anma veya bloklarn rlatif hareketine baldr. Anmaya kum paracklar ieren doal dalgalar veya yksek hzl su jetleri sebep olur. Bununla beraber, ta genellikle sert ve dayankldr. Bu yzden bu tip hasar ta zerinde kkken, harca daha byk zarar verebilir. Bu yaplardaki rlatif deplasman zaman zaman ar taramaya bal olarak yapnn oturmasyla ortaya kmaktadr. Blok oturmasnn bir iareti alan balantlar veya ayrlan bloklar arasndaki dolgunun ykanmas sonucu oturan kaplama alanlardr. Beton Betonu dorudan bozan ve elektro kimyasal etkiyi olas klan birok madde vardr. Donatl ve n-gerilmeli betonlarda kimyasal etkilerin en ciddi ekli olan klorr saldrs alak su seviyesi altnda engellenebilir. En ok, su ve oksijen bileenlerinin korozyon iin en uygun olduu gel-git blgesi ve srama blgesinde meydana gelir. Yine beton zerinde Kimyasal, Biyolojik ve Fiziksel etkiler bozulmalara yol amaktadr. zellikle fiziksel olarak ar yklemeler, arpma etkileri, anma, donma ve zlme etkileri, yapm hatalar, donat korozyonu, tasarm hatalar, yapnn oturmas bozulmalara neden olmaktadr.

68

elik Korozyon, metal oluumlarn ve onlarn orijinal durumlarna dnmelerine neden olan doal bir olaydr. Yar hcre potansiyeli metalden metale deiiklik gsterir ve deeri alminyum, demir gibi metaller iin olduka yksekken gm, bakr gibi metaller iin dktr. Metaller ve cevherleri arasndaki elektrik enerjisi fark ve saf metallerin rlatif pozisyonu elektromotiv serilerde gsterilmektedir. Farkl elektromotiv kuvvetlerine sahip iki metal bir iletkenle birletirildii zaman galvanik bir ift oluur ve bir elektrolit varl ile elektrik akm bir tam devre yapacak ekilde anottan katota akacaktr. Bu korozyon bozulmasnn ana ilkesidir ve tersi durumunda ise katodik koruma sistemlerinde allr. Katodik koruma anotlarn veya etkili akmlarn elektrolit iindeki bir metalin korozyonunu nlemek iin kullanlmasdr. Her ne kadar eliin homojen olduu dnlse de, aslnda galvanik iftler ve tahmin edilemeyen gerilmelere neden olan katklar, deiik bileimler ve farkl karakteristikler ierebilmektedir. Bir para elik homojen koullar altnda bir yere rnein deniz suyuna, yerletirilirse, elik yzeyinde homojen olmayan yapsna bal olarak bir elektriksel potansiyel fark oluur. Bu durumda, anot ve katot arasndaki mesafe mikroskobik boyutlardadr ve oluan pile mikro korozyon pili veya genel korozyon pili denir. elik kazklamada bu mikro korozyon oran bir ok faktr tarafndan etkilenebilir. Bunlar; gel-git, rzgar, aknt, dalga hareketi, buz, deniz suyu, atk su, deniz organizmalar ve bakterilerdir. Uzun bir elik kazk su stnden su alt seviyesine geerse, su altnda oksijene ihtiya duyan alan anodik hale gelir ve makrokorozyon saldrsna urar. Bu sebeple, deniz suyundaki korozyon reaksiyonlar, bir elektrolite batrlm anot ve katottan oluan elektrokimyasal bir pile benzer. Korozyon, koullara bal olarak, elik liman yaplarnda farkl ekillerde etkilere neden olabilir. Korozyon etkileri aada verilmitir: Genel korozyon, Yerel korozyon (atlak korozyonu ve ukurcuk korozyonu gibi), Galvanik korozyon, Erozyon korozyonu, Alak su seviyesi korozyonu.

Genel korozyon, fark edilmeden ilerleyen ve mikro-korozyon pillerine bal bir korozyondur. elik bir malzeme iin, bu niform bir incelmeye sebep olur. Yerel korozyon, belirli ve olduka kk bir yzey alanna etki eder. Genellikle yzeysel blgeler veya birbirine komu blgeler arasndaki kimyasal ve fiziksel artlardaki farkllklardan dolay oluur. atlak korozyonu, cvatalarn alt gibi, buhar ve su giriinin snrland alanlarda meydana gelir. Galvanik korozyon, bir metal ya da alam, ayn elektrolit iinde, baka bir metal veya alamla ya da iletken bir ametalle elektriksel olarak birletirilirse meydana gelir. Bir metal ya da alamn etki hz genellikle artrlrken dierinin korozyon hz azalr. eliin erozyona bal korozyonu, elik yzeyin mekanik ve elektrokimyasal bozulmasnn bir arada etkisidir. Mekanik anmaya, kum ve buz hareketleri ve gemi yanamas sresince oluan pervane srtmesi de dahil olmak zere birok faktr neden olabilir. Byle bir

69

anmann, srekli ak ve plak elik zerinde elektrokimyasal korozyonla sonulanan etkisi vardr. Korozyon rnlerinin ve deniz canllarnn ylmas eliin deniz suyundaki korozyon hzn snrlar. Ksa zamanda korozyon rnleri eliin yzeyinde bir tabaka oluturur ve korozyon hz azalr. Eer bu tabaka srekli kaldrlr ya da gemi veya buz etkisiyle yahut kum paracklar ieren aknt etkisiyle atlarsa, korozyon ok daha byk bir hzla devam edecektir. nk eliin ak alanlar deniz suyu ile temas halinde olacaktr. Pasn kaldrld ksm anot evreleyen alan ise katot olmaktadr. Deniz suyundaki elik daha yksek potansiyellere sahip metallerle etkileim iine girerse korozyon hz artacaktr. Bu galvanik korozyon bir ift farkl metale, kaynaklamaya baldr. Deniz suyuna batrlan uzun elik bir kazk zerinde, koullar gereince deiik faktrlere bal olarak derinlik dorultusunda elektriksel potansiyel farklar oluturulur. Byle durumlarda, bir makro-korozyon pili oluur. rnein, ortalama alak su seviyesinin hemen zerindeki ksm katot olur ve hemen altndaki ksm ise oksijen konsantrasyon piline dayanarak anot olur. Belli alanlardaki pas sk sk kaldrld ya da yok edildii zaman korozyon anodik ksmda toplanr. Bu tarz snrl korozyona konsantre korozyon denir. Yanama Yeri letmesinden Kaynaklanan Hasarlar Bir gemi tarafndan rhtma verilen hasar iki kategoriye ayrlabilir. Bunlar, kaza sonucu oluan hasarlar ve gemi elleleme metoduna bal hasarlardr. 4.2- Hasar nceleme Yntemleri ncelemenin ana ekli vardr: 4.2.1. Periyodik ncelemeler Adndan da anlalaca gibi, periyodik incelemeler genellikle nceden belirlenen programa bal olarak ve tarafsz bir gzlem ile uygulanr. Liman yapsnn durumu kayt edilir ve ayn zamanda restorasyon gerektirecek koullar ilk seferde bulmak iin gereklidir. Yaplarn benzer olduu durumlarda rnek bir elemann incelenmesi yeterli olacaktr. 4.2.2. Geniletilmi ncelemeler Bu incelemeler, periyodik incelemeler sonrasnda gerek grld taktirde yaplr. Ayn zamanda tm yapsal elemanlar ierir. Yapnn yapld ilk yllarda bu geniletilmi incelemeler olduka seyrek olabilir ancak ya ilerledike ya da nceki aratrmalar gerektirdike artrlr. 4.2.3. zel ncelemeler zel incelemeler normalde byk tamir almalarndan nce ve sonra ve anormal hasarlar meydana geldiinde yaplr (gemi arpmas, frtnalar, yangn gibi).

70

4.3. Deniz Yaplarnda Bakm ve Koruma

Bakm

Aratrma (Periyodik ve Periyodik olmayan aratrma Deerlendirme (Yapnn durumunun deerlendirilmesi ve onarm gerekliliine karar verilmesi Bakm ve Tamir Bakm (Eskime ve bozulmann yavalatlmas veya nlenmesi) Onarm (Ksmi yenileme ve bozulmu ksmlarn tamir edilmesi) Doal afetler sonucu oluan hasarlarn tamiri (Doal afetler gibi beklenmedik olaylar sonucu hasar gren blmlerin ksmen yenilenmesi)
ekil 4.1 - Bakmn Tanm, (JICA, 1994).

Su stnde ve altnda deiik bakm ilemleri mmkndr. Bunlar: Kum pskrtme veya akl pskrtme (su stnde), Yksek basnl jet pskrtme (su stnde ve altnda), Basnl hava aletlerinin kullanlmas (su stnde ve altnda ), El ile temizleme.

zin Verilebilir Maksimum Deformasyon Deniz yaplar, evresel koullardan dolay srekli olarak eitli darbelere maruz kalmakta ve bu nedenle fonksiyonlarnda yetersizlikler grlmektedir. Eer yaplar zerindeki deformasyonlar kayp olarak adlandrlrsa, bakmn ekonomik olabilmesi iin, yaplarn ne zaman tamir edileceine karar vermek olduka nemlidir. Zamanlama karar konusunda birok gr mevcuttur. Bunlar : Ykc zarar grm ya da yklma tehlikesi bulunan yaplarn tamiri (yapnn stabilitesi), Bir yapnn kullanmnda birtakm yetersizlikler olumasndan sonra tamiri (birim fonksiyonu), Grnm veya tesis asndan tamir (yapnn grnm), Yapnn en az masrafla tamiri (birimin tamir ekonomisi).

71

Yaplarn deformasyonlarnn artmasyla tamir masraflar da oalmaktadr. Bu, ykm durumundan sonra daha da artabilmektedir. Bakm ve tamir harcamalarnn en dk seviyede tutulmas grnden yola kldnda; yapnn kullanm mr boyunca toplam bakm ve tamir masraflarnn en alt dzeyde tutulabilecei bir deformasyon dzeyi belirlenmelidir. Bu dzeye izin verilebilir maksimum deformasyon denir (Yksel ve evik (2006) ve JICA, (1994)). Tasarm mr Her ne kadar bakm kavramn dndmzde birimlerin kullanm mrn tanmlamamz gerekse de, liman birimleri iin belirli bir kullanm mr yoktur. Genellikle tasarm mr; yaplarn ina edildikten ya da gelitirildikten sonra sorunsuz ekilde fonksiyonlarn srdrebildikleri yl says olarak tanmlanmaktadr. Deniz Yaps Bakm Sistemi Temel Aratrma Hem periyodik hem de ekstra aratrmalar temel aratrma ile balar. Bu aratrma yaplarn grnlerinin gzlenmesi ile yaplr. Detayl Aratrma leri dzeyde bir deformasyon gzlendiinde ve deerlendirme sadece temel aratrma ile yaplamadnda detayl aratrma yaplmaldr. Sebep Tanmlanmas (Sorun Tespiti) Eer deerlendirme sonucunda deformasyonun tamir edilebileceine karar verilirse fakat sebep belirlenemiyorsa detayl bir aratrma yaplr. Kar nlemin uygulanmas Deformasyonun nedeni detaylca analiz edilir ve tamir ve/veya glendirme olasl deerlendirilir. Eer mmknse metodlara ve uygulama sresine karar verilir. Sonu olarak tamir ve / veya glendirme yaplr. leri seviyede bozulma tehlikesindeki deforme olmu bir blme yakn bak nceleme sonucunda deformasyonlarn tamir ya da glendirmeye ihtiya duymamasna ramen, baz deforme olmu elemanlar ileri dzeyde bozulma tehlikesinde olabilir. Bunlara yakn inceleme yaplmaldr.

72

4.4. Liman Yaplar in Bakm Yntemleri JICA (1994) tablolarda tanmlanan yaplar iin bakm yntemlerini tanmlamtr; Tablo 4.1 Keson kompozit tip dalgakran iin periyodik kontrol iin etkenler (JICA, 1994). Deformasyon Kontrol Konumu Etkenler Periyot Yerdeitirme Kesonun kaymas, Oturma oturmas ve dnmesi Dnme atlak derinlii ve Keson kronman uzunluu, Keson kronmannn eliin patlamas, atlamas ve soyulmas Betonun mukavemeti atlama, soyulma Keson Yukardaki ile ayn Oturma Topuk korumas ki ylda bir Yerdeitirme Dolgunun oturmas Koruma Yukardaki ile ayn Dolgu Yukardaki ile ayn Dalga snmlendirici beton bloklarn Dalgakran Yukardaki ile ayn oturmas yada dalmas Deniz taban oyulmas Dolgu topuk deniz taban nndeki Oyulma

Tablo 4.2. Keson kompozit tip dalgakran iin periyodik olmayan kontrol iin etkenler (JICA, 1994) Zamanlama Kontrol Konumu Keson kronman Koruma (omuz) Byk bir frtna gzlendikten hemen Koruma sonra (Tasarm dalga yksekliinin (topuk) %75 inden fazla) Topuk Koruma Dalgakran Topuk Taban nnde Deniz Etkenler Yerdeitirme Oturma Dnme Oturma Yerdeitirme Yukardaki ile ayn Yukardaki ile ayn Yukardaki ile ayn

Tablo 4.3. Keson tipi ky duvar iin periyodik kontrol iin etkenler (JICA, 1994) Kontrol Konumu Deformasyon st yapnn oturmas/ st yap dnmesi Yzey izgisinin st yap Etkenler Periyot

Oturma/dnme ki ylda bir Yerdeitirme

73

yerdeitirmesi Apron oturmas ya da Apron hasar Arka dolgu oturmas Dolgu malzemeleri Yardmc birimlerin hasar Oturma Dnme atlaklar Oturma / Boalma

Usturmaa, Ylda Frenleme, Hasar derecesi iki kez Demirleme elemanlar

Tablo 4.4. Keson tipi ky duvar iin periyodik olmayan kontrol iin etkenler (JICA, 1994) Kontrol Kontrol iin Etkenler konumu Deprem Sonras Frtna Sonras Yzey izgisi Bozulmas st Yap Oturma Hibiri Dnme Oturma Apron Oturma Dnme atlak atlak Arka Dolgu Oturma Oturma Boalma Boalma Usturmaa Hibiri Hasar Tablo 4.5 Keson tipi ky duvar iin kontrol yntemleri (JICA, 1994) Kontrol konumu Etkenler st yap Temel Aratrma Detayl Aratrma (Yntemler/sre) (Yntemler) Oturma Kontrol amacyla st yap zerinde seilen belirli noktalarn ykseklik artnn llmesi (ki nokta/ Rhtm) Dnme Kontrol amacyla st yap zerinde seilen belirli noktalarn eim asnn bir eim ler ile llmesi Ky duvar Kontrol amacyla, bir ana izgiden, yzeyinin bloun her iki kesine olan yatay bozulmas uzakln llmesi (ki Blok/Rhtm, tm bloklar depreme kar) Oturma Bir apronun bir yzeyinin gzlenmesi (Aklk) (Tm bloklar) Merkez izgi zerindeki ayr noktann ve apronun hem n hem de arka izgilerinin 2.5 m aralklarla seviye tespitinin yaplmas Dnme Apron iin bir eilmenin gzlenmesi Apronun kelerindeki drt noktann seviye tespitinin yaplmas (ki Blok/Rhtm) atlak Apron yzeyindeki atlaklarn gzlenmesi. atlan durumu, genilii, ykseklii gibi zelliklerin llmesi

Apron

74

Arka dolgu

Oturma Boalma

Yardmc ksmlar Hasar

(ki Blok/Rhtm) Asfalt Banket: Apron oturmas ile ayn Oyulma olutuundan emin metodlarn uygulanmas olduktan sonra (ki Blok/Rhtm) kesilmesi Beton Banket: Apron altnda banketin oyulmalar oluup olumadnn ve iyice incelenmesi gzlenmesi (Arka dolgu talar ve kesonun kesiiminde, ekile vurularak) (Tm bloklar) Usturmaalar, babalar ve demirleme elemanlarnn hasarlarnngzlenmesi

Tablo 4.6 Keson tipi ky duvar iin maksimum izin verilebilir deformasyon (JICA, 1994) zin Verilebilir Maksimum Konum Konu Notlar Deformasyon Oturma Batk, 20-30 cm (Tm apron) Kargo elleleme emniyeti Dnme 3-5 % (liman tarafna doru) Kargo elleleme emniyeti st yap (Tm apron) 0% Batk Yzey izgisi 20-30 cm Rhtma yanama emniyeti bozulmas Kargo elleleme emniyeti, Oturma Elleleme ekipmanlar operasyonu, (Aklk) 3-10 cm Batk 3-5 % (liman tarafna doru) Kargo elleleme emniyeti Dnme 0% Batk Apronun veya ana yapnn Beton kaplama: Apron yklma 2 CD=0.5-2.0 m/m evresini tahmin atlak Apronun veya ana yapnn Asfalt kaplama: yklma CP = 20-30% evresini tahmin Arka Beton kaplama: Kaplamann ykm aamasn Oturma dolgu Oyulma oluumu tahmin Emme Asfalt kaplama: Apron ile ayn Apron ile ayn Yardmc Demirleme eleman hasarlar Yanama ve elleleme emniyeti Hasar Elemanlar Usturmaa: cvata kayb Tamir ekonomisi Tablo 4.7 Palplan tipi ky duvar iin periyodik kontrol iin etkenler (JICA, 1994) Deformasyon Kontrol konumu Etkenler Periyot Palplan korozyonu Palplan Korozyon ki ylda bir Ky duvar yzeyinin dzensizlii Palplan Palplan hatt bozulmas ki ylda bir ki ylda bir Apron oturmas ve hasar Apron Oturma, Przllk, Dnme, atlak Yardmc elemanlarn hasarlar Usturmaa, Hasar Ylda iki kere Baba

75

Tablo 4.8 Palplan tipi ky duvar iin periyodik olmayan kontrol iin etkenler (JICA, 1994) Etkenler Kontrol edilecek elemanlar Deprem Sonras Frtna Sonras Palplan Palplan yzeyi dzensizlii Palplanta hasar Apron Oturma, atlama, Przllk Oturma, atlama, Przllk

Tablo 4.9 Palplan tipi ky duvar iin kontrol yntemleri (JICA, 1994) Kontrol konumu Palplan Konu Palplan yzeyi dzensizlii Korozyon Temel Aratrma Detayl Aratrma (Yntemler/Aralk) (Yntemler/Aralk) Palplan yzeyinin dalga etkisinin kontrol (10-15 m aralkla) Ultrasonik kalnlk ler ile palplan kalnl lm (20 Dalg tarafndan gzlem m aralklarla OSS, ASS (tm yzey) maksimum dnme annfdaki noktada) Merkez hattndaki noktann ve apronun hem arka hem n izgilerinin 2.5 m aralklarla seviye tespitinin yaplmas. Apron yzeyi gzlemi Gzlem

Palplan

Apron

Oturma, Dalgalanma, Eilme atlama

Usturmaa, Baba

Hasar

Tablo 4.10 Dey kazkl rhtm iin kontrol iin etkenler (JICA, 1994) Deformasyon Kontrol konumu Etkenler Korozyonun derecesi, Kazn korozyonu Kazklar Kazn kalnl atlama st yap zerindeki atlama, Beton bloklar (Soyulma, Hasar) Oturma, Yer deitirme, Giri kprsndeki hasar Giri kprs Hasar Derecesi ve oturma

Tablo 4.11 Dey kazkl rhtm iin periyodik kontrol iin etkenler (JICA, 1994) Kontrol Konumu Kazklar st yap Etkenler Periyot ki ylda bir Korozyon (Kalnlk lm her 5 ylda bir) atlama ki ylda bir

76

Tablo 4.12 Dey kazkl rhtm iin periyodik olmayan kontrol iin etkenler (JICA, 1994) Kontrol Konumu Giri kprleri Etkenler Oturma, Yer deitirme, Hasar derecesi

4.5. Tamir Yntemleri Deniz yaplarnda eitli tamir yntemleri tarif edilmitir (PIANC, 1990). Kk Tamirler Kk tamirler, bozulma ilk fark edildiinde durdurmak iin yaplan tamirlerdir. Hasar birka bloun yer deitirmesi, baz atlaklarn grlmesi, betonun renk deitirmesi ve elikte kk alanlarda gzlenen paslanma olabilir. Su geirmez yaplar iin, bu durum kendini artan sznt olarak gsterebilir. Byk Tamirler Yap kapasitesine ve kullanmna bal olarak baz snrlamalara sahiptir (rnein, temelin ortaya kmas ve tama kapasitesinin kayb gibi). Byk Rehabilitasyon Byk rehabilitasyon, ilave yapsal elamanlar eklenmesi ya da yapnn yeniden yaplan ksmlarnn tamamlanmas durumlarn iermektedir. PIANC (1990) deniz yaplarnda kullanlan malzemelere bal olarak tamir yntemlerini detayl olarak vermitir. Beton ve betonarme yaplar iin tamir ve koruma yntemleri Tablo4.13 ve4.14de verilmitir. Tablo 4.13 Beton yaplar (PIANC, 1990) Tanm Zararl azaltlmas Tanma bal yntem etkilerin Yzeysel bakm Kaplama Boluklarn doldurulmas Membran uygulanmas Hidrofobik yntem atlaklarn doldurulmas ya da atlaklarn ek yerlerine dntrlmesi. Nem kontrol Yzeysel bakm Kaplama Hidrofobik yntem Beton yenilenmesi Hasarl veya bozulmu betonun astar veya betonla yenilenmesi Yapnn elemanlarnn yenilenmesi Yapsal glendirme lave beton eklenmesi lave veya yeni i donat eklenmesi D donat eklenmesi Koruyucu levha kaplanmas atlaklara ve boluklara enjeksiyon yaplmas Kimyasal dayanm Kaplama yoluyla yzeysel bakm Har ya da beton ilave edilmesi

77

Fiziksel dayanm

Kaplama veya doldurma yoluyla yzeysel bakm Astarlama ya da beton ilave edilmesi Tablo 4.14 Betonarme yaplar (PIANC, 1990).

Tanm Pasivasyonun salanmas

Prensibe bal yntem Bozuk betonun yanilenmesi Elektrokimyasal olarak veya difzyon ile realkalinizasyon Klorrn karlmas Pas paynn artrlmas Yzey kaplamas Dayanklln artrlmas Nem kontrol, rnein yzey kaplamas ile ya da su geirmezliin salanmas ile nem snrlandrlmas Donatnn anodik ya da Donatya aktif ya da bariyer kaplama uygulanmas katodik kontrol Donatnn katodik Yzey kaplanmas ile donatnn katodik alanlarna oksijenin kontrol snrlandrlmas Katodik koruma Kurban anot sistemleri ya da ters akm sistemi ile donatnn anodik alanlarn deitirmek iin elektriksel gerilim uygulanmas 4.6 Oyulma Korumas Yeni ya da mevcut yanama yerinin yklmasna neden olabilecek taban oyulmas olasl olan bir durumda, taban korumas iin yeterli tasarmn yaplabilmesi iin fiziksel bir modele ihtiya duyulabilmektedir. Rip-rap Gabion Prefabrik beton levhalar Deiik tipte fleksibil yaplar Akm saptrclar Geotekstil elemanlar.

78