Egitim Yonetimi Modelleri Uluslararası Konferansı

indekiler
25 Haziran 2009 ~ 1. Oturum 5 9 9 10 12 17 nsz Programn Sunumu
Mahmut TNCEL ~ MEB Projeler Koordinasyon Merkezi Bakan Andreas LAGIS ~ AB Trkiye Delegasyonu Nimet UBUKU ~ Mill Eitim Bakan
Eitim Ynetimi Modelleri ve yi Uygulamalar Paneli Panel Bakan : Salih ELK ~ MEB Mstear Yardmcs ngiltere Eitim Ynetiminde Yeni Reformlar Andy REID ~ Mfetti-ocuk, Okul ve Aile Bakanl / ngiltere Eitim Ynetiminde Yetki Devri Avrupa Modeli Arjen VOS Avrupa Eitim Vakf Fransa Eitim Sistemindeki Reformlar Alain MICHEL Romanya Eitim Sistemindeki Reformlar ve Ynetim Modeli Mariana DOGARU spanya Eitim Sistemindeki Reformlar ve Ynetim Modeli Nuria de La FUENTE ABD Eitim Sistemindeki Reformlar ve Ynetim Modeli Prof. Dr. Yunus ENGEL Alman Eitim Sistemindeki Reformlar ve Ynetim Modeli Prof. Dr. Uwe MLLER Trk Eitim Sisteminde Yeni Bir Paradigmaya Doru: Kim in Eitim, Nasl Bir Kurum ~ Prof. Dr. hsan SEZAL Soru - Cevaplar
53
26 Haziran 2009 ~ 2. Oturum 71 Ynetiim ve Yerele Devredilebilecek Eitim Hizmetleri / Yetkiler Paneli Panel Bakan : Prof. Dr. Ouz BORAT ~ Fatih niversitesi Rektr Merdan TUFAN ~ MEB-Talim ve Terbiye Kurulu Bakan Vekili brahim Er ~ MEB lkretim Genel Mdr Hseyin ACIR ~ MEB Erkek Teknik retim Genel Mdr Emin GRKAN ~ MEB Ortaretim Genel Mdr
Prof. Dr. Nezahat GL ~ Gazi niversitesi 87 101 Alev ALATLI Soru - Cevaplar nsan Kaynaklar ve Mali Kaynaklarn Etik Kullanm Paneli Panel Bakan : Prof. Dr. Hasan KAZDALI ~ Hacettepe niversitesi Rektr Yardmcs Nurettin KONAKLI ~ MEB Strateji Gelitirme Bakan Necmettin YALIN ~ MEB Personel Genel Mdr Prof. Dr. ule ERETN ~ Hacettepe niversitesi 117 Soru - Cevaplar 125 Alain MICHEL ~ Fransa
Mehmet KK ~ MEB zel retim Kurumlar Genel Mdr
MEB zleme ve Deerlendirme Mekanizmalarnn Glendirilmesi Paneli Panel Bakan : Prof. Dr. hsan SEZAL ~ TOBB niversitesi enel GNLAAR ~ MEB Denetim Birimi Bakan Dr. Halil Rahman AAR ~ MEB EARGED Bakan mer BALIBEY ~ MEB retmen Yetitirme ve Eitimi Genel Mdr
Prof. Dr. stn ERGDER ~ Eitim Reformu Giriimi Bk. Sabanc niversitesi 145 Soru - Cevaplar 151 Kapan Oturumu Salih ELK ~ MEB Mstear Yardmcs 156 Konferanstan Grnmler Andrew REID ~ ngiltere Majestelerinin Tefti Kurulu yesi
Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009
nsz
1980den sonra Dnyada ve lkemizde byk deiimler yaanmtr. Bu deiimden devlet yaplar da etkilenmitir. Yeni Kamu ynetim anlay olarak ifade edilebilecek bu deiimlerle geleneksel ynetimin donuk, kuralc, statkocu, etkinlikten uzak, baskc ve hiyerarik gibi zellikleri yerine mekanikliin giderildii, kk alma gruplar ierisinde yarmaclk ruhunun gelitirildii, performansa dayal alma ilikilerinin gelitirildii, etkin, verimli ve sonu odakl yeni yaklamlar yer almtr. Hzl deiimlerin yaand dnyamzda, kiileri hayata hazrlama grevini yklenen eitim sistemlerinin deimeden aynen kalmalar ve bu ekilde yklenmi olduklar grevi yerine getirebilmeleri mmkn deildir.
Bu ama dorultusunda Bakanlmz tarafndan hazrlanan ve yrtlen, Avrupa Birlii tarafndan finanse edilen Mill Eitim Bakanlnn Kapasitesinin Glendirilmesi Projesi (MEBGEP) ; gelimi ekonomi ve bilgi toplumu yaratarak; uluslararas ve Avrupa standartlarna uygun, Trk insannn ihtiyalarn karlayan verimli, etkin ve kaliteli bir mill eitim sistemi amacyla almalarn srdrmektedir. Bu projemiz kapsamnda 25-26 Haziran 2009 tarihlerinde Mill Eitim Bakanmz Sayn Nimet UBUKUnun terifleriyle, stanbulda, 2 gnlk uluslararas bir konferans gerekletirilmitir.
Konferansa katk ve katlmda bulunan tm paydalarmza teekkr ediyor, konferans srasnda yaplan sunumlar ve konumalar ieren bu kitabn, eitim sistemimizin geliimi iin nemli bir getirisi olacan mit ediyor, sayglar sunuyorum.
ABne ye lkelerdeki bakanlk yaplarn ve eitim ynetimi modellerini incelemek iin yaplan uluslararas bu konferansa T.B.M.M Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonu yesi Milletvekilleri Yksel ZDEN, Ahmet Duran BULUT, Fikri IIK, Avrupa Komisyonu Trkiye Delegasyonu Ba Mstear, Andreas LAGS, Talim ve Terbiye Kurulu Bakan, Genel Mdrler, Avrupa Eitim Vakf (ETF) Temsilcisi Arjen VOS, niversitelerimizden akademisyenler, ulusal uluslararas uzmanlar ve sosyal paydalar katk ve katlmda bulunmulardr.
Mahmut TNCEL
Bakan
Al Konumalar
Mahmut TNCEL Andreas LAGIS Nimet UBUKCU
MEB-Projeler Koordinasyon Merkezi Bakan
AB Trkiye Delegasyonu
Mill Eitim Bakan
Al Konumalar
25 Haziran 2009
Sunucu: Sayn Bakan, Deerli Konuklarmz, Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferansmzn programn arz ediyorum. Sayg Duruu ve stiklal Mar sonrasnda sinevizyon gsterimi, Mill Eitim Bakanl Projeler Koordinasyon Merkezi Bakan Sayn Mahmut Tncel, Avrupa Komisyonu Trkiye Delegasyonu Bakan Yardmcs Sayn Andreas Lagis, Mill Eitim Bakanmz Sayn Nimet ubuku birer a konumas yapacaklardr. Konumann hemen sonrasnda gerekleecek aile fotoraf ekiminin ardndan saat 11:00den itibaren Mill Eitim Bakanl Mstear Yardmcs Sayn Salih elikin ynetecei Eitim Ynetimi Modelleri ve yi Uygulamalar paneli yer alacaktr. Bugn aramzda bir a konumas iin yer alacak olan Devlet Bakanmz Sayn Egemen Ba, Babakanmzla birlikte gerekletirecei gezi dolaysyla aramzda olamayacan belirtmi ve konferansn baarl gemesi dileklerini iletmitir. Arz ederim. Saygdeer Bakanm, Deerli Misafirler, Sayn Katlmclar, AB tarafndan desteklenen, amac ilkretimden orta retimin sonuna kadar sistemi daha verimli ve etkin bir hale getirebilmek olan, Mill Eitim Bakanlnn kapasitesinin glendirilmesi projesi bakanln idari, ynetim ve organizasyon, mali kaynaklarn kullanabilme ve izleme ve deerlendirme kapasitelerini artrmaya yardmc olmak zere, ABne ye lkelerdeki bakanlk yaplarn ve eitim ynetimi modellerini incelemek amacyla iki gn srecek olan Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferansna ho geldiniz. imdi Sayg Duruu ve stiklal Mar. Arz ederim. Sayn Bakanm, Deerli Misafirler, imdi projeleri tantan bir sinevizyon gsterisi yer almaktadr. Arz ederim.
Mahmut Tncel: Sayn Bakanm, Sayn Milletvekilleri, Avrupa Komisyonu Trkiye Delegasyonu Sayn Temsilcisi, Bakanlmzn deerli st dzey yneticileri, niversitelerimizden katlan sekin akademisyenlerimiz, sivil toplum kurulularmzn ok deerli temsilcileri ve sevgili basn mensuplar, konumama balamadan nce hepinizi sayg ile selamlyorum ve konferansmza ho geldiniz diyorum. Sayn Bakanm, Deerli Konuklar,
Sayn Bakanm, Deerli Misafirler, imdi a konumalarn yapmak zere Mill Eitim Bakanl Projeler Koordinasyon Merkezi Bakan Sayn Mahmut Tnceli krsye davet ediyorum.
10
Sunucu: Sayn Tncele ok teekkr ediyoruz. imdi a konumalarn yapmak zere Avrupa Komisyonu Trkiye Delegasyonu Bakan Yardmcs Sayn Andreas Lagisi krsye davet ediyorum.
Bilim ve teknolojideki gelimeler, kreselleme, ABne giri sreci ama bunlarn hepsinin tesinde lkemizin vizyonu olan ada uygarlk seviyesinin zerine kabilmek, her alanda olduu gibi eitim alannda da srekli yeni projeler uygulamay gerekli hatta zorunlu klmaktadr. Bilindii zere, dnyadaki tm lkeler vatandalarnn refah seviyesini ykseltmek iin hzl bir ekilde kalknmann yollarn aramaktadrlar. Hzl, dengeli ve srdrlebilir bir kalknmann da yolunun ok iyi bir eitim sisteminden getii malumlarnzdr. Bu amaca ulamak iin bakanlmz birok projeyi sonulandrm, yeni projeleri de uygulamaya koymu bulunmaktadr. Bunlardan birisi de, lkemizin gelime eksenleri olan rekabet gcnn ve istihdamn arttrlmas, adil bir beeri ve sosyal kalknma ile yksek kalitede kamu hizmetlerinin etkin bir ekilde sunulmas amalar dorultusunda amzn ynetim modeli olan ynetiim yaklam erevesinde kamu kurum ve kurulularyla, bakanlk birimlerimizle, sivil toplum rgtleriyle ve AB ile birlikte hazrladmz Mill Eitim Bakanlnn Kapasitesinin Glendirilmesine Destek Projesi bir yldr faaliyetlerine devam etmektedir. Bu erevede, kaynaklarn etkin kullanm ve finansman, bakanlk birimlerinin rolleri, i kontrol ve denetim mekanizmalarnn glendirilmesi, eitim ortaklarnn rolleri, yerel yetkililere devredilecek eitim hizmetleri, izleme ve deerlendirme mekanizmalarnn glendirilmesi bileeni kapsamnda yaklak 20den fazla yerli ve yabanc akademisyen ile bakanlmzdaki 150 uzmanla birlikte birok raporu hazrlam bulunmaktayz. Bakanlmz koordinesinde bu amalara ulaabilmek iin yaplan tm almalara bugn burada bir yenisini eklemenin mutluluunu yaamaktayz. Balayan bu konferansmzn eitim sistemimize hayrl olmasn temenni eder, huzurunuzda katlmlar ve verdikleri destek iin bata bakanlmzn ilgili birimleri, Yksek retim Kurulu, Merkezi Finans ve hale Birimi, Avrupa Komisyonu Trkiye Delegasyonuna teekkr eder, sayglarm sunarm.
Andreas Lagis
AB Trkiye Delegasyonu
Andreas Lagis: Sayn Eitim Bakan, Deerli Milletvekilleri, Hanmefendiler ve Beyefendiler, dier acil nedenlerden dolay Komisyon tarafndan AB toplantsna katlmas istenen Delegasyon Bakan Sayn Bykeli Pierini burada bulunmad iin zr dilemek istiyorum. Bu, Mill Eitim Bakanl tarafndan, AB tarafndan finanse edilen Mill Eitim Bakanlnn Kapasitesinin Glendirilmesi Projesinin destei ile dzenlenen uluslar aras bir konferans. Konferans boyunca, AB ye devletlerinin en iyi uygulamalar sunulacak olup farkl eitim ynetimi modelleri tartlacak ve Trkiyede mevcut model ve uygulamalarla karlatrlacaktr. Projenin genel amac Mill Eitim Bakanlna uygulama ve yeniden yaplandrma srecine yardmda bulunmak ve ynetiimi, rgtsel ynleri, finansman ve izleme-deerlendirme kapasitelerini iyiletirmektir. Eitim ve eitim
11
ynetimi modellerinin kalitesini ve etkinliini arttrmaya ynelik srekli abalar, AB ye devletleri de dhil olmak zere tm lkelerin ilk sradaki ncelikleri arasndadr.
Bakanln Trkiyedeki tm eitim paydalaryla olan ilikilerini ieren eitimde ynetiim, farkl eitim bileenleri sz konusu olduunda ortak bir ilgi alandr. Bakanlktaki kamu ynetimi alanndaki son gelimelerle birlikte bu projenin kalite, hesap verebilirlik, effaflk ve katlm gibi iyi ynetiim ilkelerini glendireceine inanlmaktadr. Bylece, eitimin genel amac olan daha demokratik ve mreffeh bir Trkiyeye ulalabileceine inanlmaktadr.
5018 sayl Kamu Mali Ynetimi ve Kontrol Kanunu eitim sistemine, performansa dayal btelendirme ve kontrol getirerek bakanlk iin de performans ynetimine bir geiin balangcna damgasn vurmutur.
Bakanln zerinde almakta olduu, blgelerdeki insanlar arasnda eitlii hedefleyen daha byk politikalara ynelik aralar olarak kullanlmalar artyla gerekten yeniliki ve hayati neme sahip, elektronik okul ve elektronik yatrm gibi birok dier inisiyatif vardr. Korkarm bunlar tek bana Trkiyenin eitim amalarn ve perspektiflerini gerekletiremez. Ayrca, daha fazla mali kaynaa olan ihtiyaca katlmakla beraber kaynaklarn datlma biiminin de eitime harcanan miktar kadar nemli olduunun vurgulanmas gerekir. Projenin, daha iyi eitim ktlarnn beklenebilmesi iin, eitim btesi maddeleri ve corafik blgeler arasnda daha etkin bir datma katkda bulunmasn mit ediyoruz.
Bakanlk iin 20102014 yllarna ait ilk stratejik plan tamamlanmak zeredir ve burada bu inisiyatiflerin ok iyi bir biimde alglandn ve desteklendiini vurgulamak isterim. Dier yandan, bakanlk iyi ynetiim perspektiflerinin sistematik olarak kullanmnn gelitirilmesini ynetirken, dier paydalarn ve sivil toplumun stratejik plann yaplmasna nasl davet edilebilecei sorulmaldr. Bu proje, bakanln yapsal ve rgtsel zayf ve gl ynlerini ele almas, insan kaynaklar kapasitesini iyiletirmesi ve eitim politikalarnn glendirilmesi, izlenmesi ve deerlendirilmesi iin nemli bir frsattr.
Trkiyede renci bana yaplan harcamann olduka deiken olmas da dndrcdr. Sistem renci saylarnda ve bireysel ihtiyalarda olabilecek deiikliklere daha iyi cevap verecek bir biimde iyiletirilmelidir. nsan kaynaklar konusunun da 2004 ylnda balatlm olan mfredat reformunu etkilediine inanyoruz. Yeni mfredatn renciyi geliimin merkezine koyma eiliminden dolay olumlu bir adm saylmasna karn, deiiklikler ancak kapsaml retmen eitimi ve renciler ve velilerle diyalog yoluyla uygulanabilir. Son olarak, projenin Trkiyede daha ocuk merkezli bir eitim sistemine katkda bulunmas mit edilebilir. ocuklarn kendi eitimi konusunda sz hakkna sahip bir aktrden ziyade eitimin nesnesi konumunda bulunmalar sadece burada olan bir ey olmayp dnyann byk blmnde yaygndr.
Benim nerim kendimize, sadece bu proje iin deil tm abalarmz iin, eitimin gerek sahibinin kimler olduunu yani ocuklar srekli olarak hatrlatmamzdr. Dikkatiniz iin teekkr ederim.
12
Sunucu: Deerli misafirlerimiz imdi a konumalarn yapmak zere Mill Eitim Bakanmz Sayn Nimet ubukuyu krsye davet ediyorum. Arz ederim. Mill Eitim Bakan Sayn Nimet ubukunun Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferansnda yapaca konuma iin krsy brakyorum.
Nimet ubukcu
Mill Eitim Bakan
Nimet ubuku: Saygdeer Katlmclar, Deerli Basn Mensuplar. Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferansna katlan tm katlmclara ho geldiniz diyerek, szlerime balamak istiyorum.
Bu konferans Mill Eitim Bakanlmzn Kapasitesinin Glendirilmesine Destek Projesi, ksa adyla MEBGEP kapsamnda dzenlemi bulunuyoruz. Sizlerin de bildii gibi, AB tarafndan desteklenen sz konusu proje getiimiz yln Haziran aynda balamt. Proje kapsamnda Mill Eitim Bakanlmzn ynetim, organizasyon, mali kaynaklar kullanabilme ve izleme deerlendirme kapasitesini artrarak eitim sistemini daha etkin ve verimli hale getirmek iin balayan almalarda belli bir noktaya ulam bulunuyoruz. Baarl ve verimli geen bir n hazrlk dneminden sonra faaliyetlerimize hz vereceimiz bu yeni dnemde deerli uzmanlarn ve akademisyenlerin sisteme ilikin, eitim adna birikim ve tespitlerinin byk bir nem tadn ifade etmek isterim. Yine sivil toplum kurulularmzn da mill eitimimizle ilgili karar alma ve uygulama srelerinde yer almalar hem sorunlarmzn daha etkili bir biimde zmlenmesinin, hem de kararlarn amacna uygun bir ekilde hayata geirilmesinin yolunu aacaktr. Sivil toplum kurulular mill eitimimizle ilgili karar alma ve uygulama srelerinde mutlaka yer almaldr. Byk deiimlerin yaand dnyada ocuklarmz hayata hazrlama grevini tayan kiilerin eitim sistemlerinin deimeden olduu gibi kalmalar bu ekilde yklendikleri grevleri yerine getirebilmeleri mmkn deildir. Trk mill eitim sisteminin de yeni yzyln insann yetitirmek amacyla deiime ayak uydurmas gerekmektedir. lkemizin en byk zenginlii olan ocuklarmz an gerektirdii bilgi ve donanm ve beceriyle zenginletirerek yaratc, retken ve bilgiyi hayatn iinde kullanabilecekleri bir ekilde yetitirmek zorundayz. te yandan renme alanlarnn gn getike artarak, deiiklik gsterdii gnmzde i yaam ve mesleklerdeki hzl deiim esnek bir eitim sistemini, hayat boyu renmeyi ve iyi ynetiimin gelitirilmesini gerekli klmaktadr. Mutabakat, diyalog, uzlama, katlm ve iletiim gibi birok unsuru ayn anda ieren iyi ynetiim olmakszn ne gelimi bir demokrasiden, ne de aa uygun bir eitim sisteminden sz etmek mmkn deildir. yi ynetiim devlet ynetiminde temsil, katlm ve denetimin etkin bir sivil toplumun, hukukun stnlnn, yerinden ynetimde aklk ve hesap verme sorumluluunun, rekabet ve piyasa ekonomisi ile uyumlu alternatif hizmet sunma yntemlerinin mevcut olduu bir siyasal ve ekonomik dzeni ifade etmektedir. Bu dorultuda effaf, hesap verebilen, varln hizmet ettii halktan aldnn farknda olan denetlenebilir ve karsndaki insanlara gvenen bir
13
eitim ynetim modelini oluturmak iin iyi ynetiim nemli anahtar kavramlardan birisidir.
Saygdeer Katlmclar, Mill Eitim Bakanlmzn kapasitesinin glendirilmesi ve insan kaynaklarnn kapasitesinin gelitirilmesi yolundaki almalara ABne ye lkelerin bakanlk yaplar, kurumsal eitim modelleri ve baarl uygulamalar da nmzde bir model olarak durmaktadr. Bu bize ayn zamanda ABne ye lkelerde Trkiyede eitim alanndaki ynetim modellerinin karlatrlmas ve AB lkelerinin Lizbon stratejisinin eitim ve retim 2010 hedeflerini yerine getirmede yapm olduklar ilerlemelerin incelenmesi frsatn da sunmaktadr. te bu birikimden yararlanmak, iyi ynetiim yaklam ile mill eitimin sorunlarna hep beraber zmler getirmek, dnyadaki gelimelere paralel atlmas gereken admlar ve yaplmas gereken ileri birlikte dnmek, planlamak ve uygulama safhasnda izleyerek birlikte deerlendirmek istiyoruz. Bakanlmzn yeni yzyln insann yetitirmek amacyla balatt deiim ve yeniden yaplanmada bir yol haritas olacak ve Temmuz ay ierisinde tamamlanmasn planladmz strateji belgesinin oluumuna katklarnz bekliyoruz. Ben bu duygularla bu projenin destei iin ncelikle AB Trkiye Delegasyonu Bakan Bykeli Sayn Marc Pieriniye ve buradaki temsilcisine, deerli uzman ve akademisyenlere ama her eyden nce bakanlmzn personeline btn bu gayretli almalar iin en iten ekilde teekkrlerimi sunuyor, konferansn baarl gemesini temenni ediyorum. Sunucu: Sayn Bakanmz Nimet ubukuya teekkr ediyoruz. imdi Sayn Bakanmz Nimet ubuku ile birlikte Sayn Andreas Lagisi ve Sayn Mahmut Tnceli aile fotoraf ekimi iin podyuma davet edeceim. Arz ederim. Tm katlmclar da bu aile fotoraf ekimi iin davet edebilir miyim?
Bu arada sayn bakanmzla birlikte proje ekibini de fotoraf ekimi iin krsye davet ediyorum. Arz ederim.
Sayn Bakanm, Deerli Misafirlerimiz saat 11:00de gerekletirilecek panele kadar bir ara veriyoruz. Teekkr ederim.
Eitim Ynetimi Modelleri ve yi Uygulamalar Paneli

Panel Bakan: Salih ELK
MEB Mstear Yardmcs
Andy REID
ngiltere Eitim Ynetiminde Yeni Reformlar Mfetti- ocuk, Okul ve Aile Bakanl / ngiltere Eitim Ynetiminde Yetki Devri Avrupa Modeli
Arjen VOS
Avrupa Eitim Vakf (ETF)
Alain MICHEL
Fransa Eitim Sistemindeki Reformlar ve Ynetim Modeli Romanya Eitim Sistemindeki Reformlar ve Ynetim Modeli
Mariana DOGARU
Nuria de La FUENTE
spanya Eitim Sistemindeki Reformlar ve Ynetim Modeli ABD Eitim Sistemindeki Reformlar ve Ynetim Modeli Alman Eitim Sistemindeki Reformlar ve Ynetim Modeli Trk Eitim Sisteminde Yeni Bir Paradigmaya Doru: Kim in Eitim, Nasl Bir Kurum?
Prof. Dr. Yunus ENGEL
Prof. Dr. Uwe MLLER
Prof. Dr. hsan SEZAL
17
Salih elik: Deerli Katlmclar, sabah al konumasnda da belirtildii zere, bakanlmzn yapsal glendirilmesi ve yeniden organizasyonunu temel ilke edinen bu projemizde bir yl akn bir zaman alan almalar yaplmtr. Daha nce 2004 ylnda TSDE tarafndan SWOT analizleri yaplm olmasna karn, aradan 5 yl getii iin SWOT analizleri ile gl ve zayf yanlar, il ynetimlerinden okul ynetimlerine, bakanlk merkez tekilatna kadar tamamnda belirlenmi, Strateji Gelitirme Bakanlmz tarafndan yaplan SWOT analizi, TSDEye yaptrdmz bu analizlerle birletirilerek tespitler yaplmtr. lkemizdeki ok deerli akademisyenlerle yabanc uzmanlarmzn g birlii yaparak grdkleri ve tespit ettikleri konular zerinde de almalar devam ediyor. Bugn burada bize birinci oturumda deiik lkelerin eitim yaplanmalar ve eitim yaplaryla ilgili bilgi aktarmak zere aramzda ok deerli alma arkadalarmz var. Birinci oturumda ngiltere eitim ynetimindeki yeni yaplanmalar ve yeni yaklamlarla ilgili sunum yapacak bir uzmanmz var. Yine eitim ynetimindeki yetki devri Avrupa modeliyle ilgili Avrupa Eitim Vakf yneticisi bir arkadamz var. Fransa eitim ynetiminin yaps ve yaplan deiikliklerle ilgili bilgi verecek ok deerli uzmanlarmz var. zninizle bu arkadamzn sunumunu birlikte dinleyelim. Daha sonra da ak ulu soru cevap eklinde her bir konumacya en fazla yarm saatlik bir sre verdikten sonra, sre sonunda isterseniz her konumacya soru cevap eklinde ynelelim. Ama ben, konumalar tamamlandktan sonra daha doru olacan dnyorum. nk birinde grdmz brnde grmeyebiliriz. Bu farkl 3 sunumdan sonra bir aramz var. Yemekten sonra biraz kalabalz. kinci oturumda da devam edeceiz. ki eyi daha hatrlatmak istiyorum. Birincisi, hem Sayn Bakanmz, hem Sayn Mstearmz katlmclarn mutlaka etkin katlmlarnn salanmasn iletmemi zellikle rica ettiler. Ben de sizinle paylamak istiyorum. kincisi de, katk vermek sadece bu konferansla snrl deil. Konferanstan sonra da dncelerinizi, nerilerinizi, katklarnz Projeler Koordinasyon Merkezi Bakanlmz araclyla daha iyiyi, daha mkemmeli bulabilme adna bekliyoruz. lk konumay Andye vermek istiyorum. ngilteredeki yeni yaklamlar ve reformlarla ilgili yarm saatlik sunusunu yapmak zere krs kendisinin. Buyurun.
Andy Reid: Sayn Mstear, Sayn Mstear Yardmcs, Sayn AB delegasyonu temsilcileri, sayn misafirler, bayanlar ve baylar, gnaydn! Bu konferansta konuma yapmak zere davet edilmekten byk onur duydum. Sizlere ngilteredeki eitim sistemi ve zellikle sistemin ynetim yaps ve son gelimeler hakknda ufak apta da olsa bilgi verecek olmaktan byk mutluluk duyuyorum. Konumam zetleyecek olursam, ilk nce ngilteredeki ocuk, Okul ve Aile Bakanlnn (DCSF) yaps ve rol hakknda konuacam. Bu bakanlk zellikle eitim andaki ocuklar ve genlerden sorumludur ve onlarn eitimiyle olduu kadar genel anlamdaki durumu ve esenlii ile de ilgilenmektedir.
18
kinci olarak, ngilteredeki yerel ynetimlerin ve okullarn yetki ve sorumluluklar hakknda bilgi vereceim.
Son olarak, sz konusu ilikiler ve okullarla yakndan ilintili baz yeni gelimelerden sz edeceim.
Dediim gibi, konumama DCSF hakknda bilgi vererek balamak istiyorum. ncelikle baka lkelerdeki insanlarn ngiltere, Britanya ve Birleik Krallk ayn lkeymi gibi algladn sylemeliyim. Oysaki durum yle deil. Birleik Krallkn kapsad ngiltere, skoya ve Gallerin ve tabii ki Birleik Krallkn bir dier esi olan Kuzey rlandann kendilerine zg eitim sistemleri vardr. Bir baka deyile aslnda Birleik Krallk iinde toplam drt eitim sistemi vardr. Ben konumamda ngilteredeki sistemi ele alacam. Esasen skoya, Galler ve Kuzey rlandadaki eitim hizmetleri kendi hkmetlerinin yetkisi dhilindedir. Birleik Krallkn kapsam iindeki uluslar nemli derecede yerel zerklie sahiptir. Bir baka deyile DCSFni grev ve yetkileri sadece ngiltereyi kapsamaktadr.
Ancak daha nce de belirttiim gibi ngilterede DCSFnin grev alan ok geni kapsamldr. Her tr ilkretim, ortaretim ve zel retim okullarn kapsad gibi yksek retim ve okul ncesi ocuklar hakkndaki hkmleri de iermektedir. ocuklar, genler ve ailelerinin esenlii asndan nemli bir yere sahip olan bu alanda ngilterede son yllarda nemli ilerlemeler ve gelimeler yaanmtr. 2007 ylnda kurulan DCSFnin gsterdii yap, ngiltere hkmetinin okullardan, sosyal hizmetlerden vb. ihtiyalardan sorumlu bamsz kurumlara sahip olmaktan ise, hem ocuklar ve genlerin eitimi ve esenliinin btn boyutlarn kapsayan hem de ailelere destei ieren btnleik bir yaklam tevik etme arzusunu yanstmaktadr. DCSF yaratlrken, Eitim ve Beceriler Bakanlnn grev ve yetkileri; DCSF ve onunla beraber kurulan bir dier bakanlk olan Yenilik, niversiteler ve Beceriler Bakanl (DIUS) arasnda paylatrld. Bu ayn balarnda ngiltere Babakan DIUSun yeni kurulmakta olan ktisadi Faaliyet, Yenilik ve Beceriler Bakanlnn bir paras olacan duyurdu. Bir baka deyile, yksek retim alan srekli bir ekonomik kalknma iin iktisadi faaliyetlerin geliimi, ekonomik gelime ve yksek dzeyde becerilerin geliimi erevesi iine yerletirilmitir, oysaki DCSF gerekten ocuklar ve genlere ilikin btn hal ve durumlara odaklanmaktadr. Pekiyi ngilteredeki bu bakanlk, DCSF ne yapmaktadr? DCSFnin stratejik bir role sahip olduunu vurgulamakta yarar vardr. DCSF bakanlar tarafndan oluturulan genel bir ereve kapsamnda ayrntl bir politika gelitirmektedir. Paydalarla gr alveriinde bulunmaktadr ki bu gr alverii iinin nemli bir ynn oluturmaktadr. Yasalar hazrlamakta, okullar iin yasalarn uygulanmasna ilikin ynergeler hazrlamakta, politikalarnn etkisini deerlendirmekte ve bu konuda bakanlara klavuzluk etmektedir; bir baka deyile bakanlk ok kapsaml stratejik bir role sahiptir. DCSFnin ngilteredeki ocuklar ve genlere salanacak imknlara ilikin stratejik plan 2007 ylnda yaymland. Plann ad ocuklarn Plan: daha parlak bir gelecek ina etmek. Bu plann amac ngiltereyi ocuklarn ve genlerin byyebilecei en iyi yer haline getirmektir. yle inanyorum ki bu sizlerin de Trkiye iin paylat bir zlemdir, hatta btn herkesin kendi lkeleri iin ulamak isteyecei bir hedeftir. Bu amala, ocuklarn Plan ocuklar, genler ve aileler iin hizmetleri iyiletirmek iin bir niyetler ve hedefler paketi sunmaktadr. Sizlere ocuklarn Plannda tanmlanm olan kimi spesifik rnekler sunacam. ocuklarn yoksulluunu azaltma konusu ngilterede hala bir meseledir. Yoksul, dezavantajl bir ortamda byyen ocuklarn says ok fazladr. ocuklarn salk durumlarn iyiletirmek ncelikli hedeflerden biridir. ngilterede ocuk salna ilikin gndemdeki sorunlardan biri salksz beslenme alkanlklarndan doan obezite sorunudur. ocuklar ok fazla kilo alyor, obez oluyorlar. Ailelere ocuk bakm ve yetitirmede daha fazla yardmc olmak, anne babalarn ocuklarn yetitirme becerilerini gelitirmek, anne babalar ve okullar arasndaki ilikiyi glendirmek, oyun
19
DCSFnin bir dier rol btn eitim sisteminin performans ynetimini gerekletirmek olarak tanlanabilir. DCSF beklenen standartlar belirliyor, sistemin beklentilerini ortaya koyuyor, bu standartlarn gereklemesini salamak iin hedefler ortaya koyuyor, mfredat gibi ilgili konularn sorumluluunu stlenen anlamal kurum ve kurulularn iini takip ediyor, bir baka deyile bakanln bir de izleme ve deerlendirme ilevi var diyebiliriz. DCSF dorudan bir devlet bakanna, ocuklardan, okullardan ve aileden sorumlu devlet bakanna kar sorumludur. Mevcut bakann ad Ed Owls, kendisi babakann ok yakn bir alma arkadadr. kisi uzun sredir birlikte alyorlar ve bu uzun ortak gemi ngilteredeki ocuklarn ve genlerin eitimi ve bakm asndan avantajldr. Ayrca ayn zamanda parlamento yesi de olan devlet bakan ve parlamento mstear da vardr. DCSF, birka kuruma hesap vermektedir. Ynetim sreleri Ulusal Denetleme Ofisi tarafndan denetlenmektedir. Ofis sadece DCSFnin bte harcamalarn denetlemekle kalmyor, ayn zamanda dier i kontrolleri de yrtmektedir. Hedeflerine ulamadaki etkililii, yani sorumlu olduu alanlarda iyileme salayp salayamad Prime Ministers Delivery Unit ad verilen kurum tarafndan denetlenmektedir. DCSFnin kendisi de Kamu Hizmetleri Anlamasnda (Public Service Agreement) ortaya konan hedefler erevesinde yllk raporlarla kendi performansn deerlendirmektedir. ngilterede her ynetim dzeyindeki, her kurum eylemleri hakknda hesap vermektedir; bakanlk bile eylemlerinden mesul tutulabilir. Hkmet politikalarnn ngilteredeki okullarda gerekten uygulanmas ile ilgili almalarn ou Ulusal Stratejiler (National Strategies) ad verilen anlamalar bir kurum tarafndan yrtlmektedir. Bu kurumun almalaryla ilgili biraz sonra size bilgi vereceim. Bu yansda da grebileceiniz gibi ngilterede eitime ilikin eitli sorumluluklar yklenmi ok sayda kurum vardr. Eitim ve Kalknma Ajans (The Training and Development Agency), kamu tarafndan fonlanmaktadr ve retmenlerin eitiminden sorumludur. Biraz sonra bununla ilgili bilgi vereceim. Yeterlilikler ve Mfredat Kurumu (The Qualifications and Curriculum Authority), bir baka ajanstr ve yakn zamanda iki farkl kurum olarak blnecektir. Genel retim Kurulu (The General Teaching Council) ise retmenler arasnda profesyonel standartlarn korunmasndan sorumludur. Bir baka deyile ngilteredeki bakanlk, kamu tarafndan fonlanan birok baka kurumla birlikte almaktadr. ocuk, Okul ve Aile Bakanlnn yaps incelendiinde, bu yapnn bakanln rol ve politika nceliklerini yanstt anlalmaktadr. ncelikle bakanln yksek mevkideki memurlarnn yer ald bir kurul vardr. Daha nce bamfetti olan David Bell bu kurulda daimi sekreter Mstearunvanyla yer almaktadr. Bunun haricinde farkl politika alanlarndan sorumlu be genel mdr vardr. Genel mdrlerden biri ocuklar ve ailelerden, ikincisi okullardan, ncs genlerden, drdncs iletiimden ve beincisi kurumsal hizmetlerden sorumludur. Ayrca ynetimde grev almayan iki kurul yesi vardr. Bu iki ye DCSFnin ynetimine dardan bir bak as getirmektedir.
alanlarn iyiletirmek, cretsiz ocuk bakmn ve 2-3 ya grubundaki ocuklarn okul ncesi eitimini en dezavantajl topluluklar da kapsayacak ekilde geniletmek. Derslerde geri kalma riski bulunan rencilere destei gelitirmek, zel eitim ihtiyalar olan rencilere destei gelitirmek, mfredatta daha byk bir esneklii tevik etmek, ocuklarla alan igcnn niteliini arttrmak, sadece retmenlerin deil, dier sektrlerde alan, mesela ocuk bakmyla ilgilenen igcn de kastediyorum, rencilerin okuldaki davranlarn iyiletirmek, btn genlerin 18 yan dolduruncaya kadar eitim hayatna devam etmelerini salamak, ocuk ve genlerin olumlu etkinliklere katlmn tevik etmek ve genlerin yasalar inemelerini, alkol ve uyuturucu almalarn nlemek. Grdnz gibi politika ncelikleri farkl alanlara yaylm durumdadr, ancak bu politika alanlar iin btn hedefler ocuklarn Plan ad verilen stratejik plann iinde belirlenmitir.
20
ocuklar ve aileler genel mdrlnde ocuk ve aileye ilikin farkl alanlardan sorumlu 7 mdr grev almaktadr. Bu mdrlerin grevleri arasnda rnein ocuklarn korunmas ve esenliine ilikin almalar ya da okullarn grev alanlarnn geniletilmesine ilikin almalar yer almaktadr. Bu gr, yani okullarn eitim hizmeti dnda hizmetleri de sunmas gerektii gr ngilterede ok nemli bir yer tutmaktadr. Okullardan eitim dnda ocuk bakm hizmetleri sunmas, aileler ve genler iin trl hizmetler sunmas, olanaklarndan btn topluluun yararlanmasn salamas beklenmektedir. Hkmetin niyeti 2010 ylna kadar btn okullarn bu kadar geni apta hizmet sunan okullar haline gelmesini salamaktr. Destek salama grubu yerel otoritelerin almalarn izler. Okul mdrlkleri, okullarn almalaryla ilgili politikalara odaklanr. Okul standartlarna ilikin ba danman okullar iin konulmu hedefleri ve performans dk olan okullara mdahaleyi takip eder. Bir baka deyile okul standartlarna ilikin ba danman, bakanln okullara ilikin almalarn takip etme ve deerlendirme gibi nemli bir role sahiptir. Genlerden sorumlu mdrlk, daha byk ocuklara, yalar 14 ile 19 arasnda olan ocuklara odaklanmaktadr. Bu mdrln programlar ve sorumluluklar arasnda 14 ile 19 ya arasndaki genler iin diploma ad verilen yeni yeterlilik belgeleri gelitirmek yer almaktadr. Ayrca genlerin olumlu etkinliklere katlmn tevik etmek ve yanl yola sapma tehlikesinde bulunan genleri desteklemek gibi konularla da ilgilenmektedir. DCSFnin yapsyla ilgili bu ksa zetten sonra, sz konusu yapnn DCSFnin stratejik bir nitelii olan politika odayla yakndan ilintili olduunu anlamak mmkndr.
imdi de biraz Eitim, ocuk Hizmetleri ve Beceriler Standartlar Ofisi (OFSTED), hakknda konumak istiyorum. OFSTED tefti kuruludur ve slaytn son maddesinde ele alnan ok saydaki hizmeti tefti etmektedir. Bu kurul 1993 ylnda kuruldu, ancak gemii 1839 ylna dayanan okul tefti kurulunu da ierecek ekilde yaplandrld. Trkiyede tefti kurulunun 1838 ylnda kurulduunu rendim, yani bu konuda bizden bir yl nde saylrsnz. Belli ki bu iki rgtn de uzun bir gemii var. OFSTED bir kamu kurumudur, ama DCSFya bal deildir. Dorudan bir bakana kar sorumlu deildir, parlamentoya kar sorumludur. Majestelerinin bamfettii her yl parlamentoya rapor vermek zorundadr. Bamfettiin yetkileri ve grevleri kanunen belirlenmitir. rnein btn okullarn ylda en az defa tefti edilmesini salamakla ykmldr. OFSTED almalarn yrtrken, tefti ettii hizmetleri tevik edecek ekilde davranmak, tefti ettii kurumun performansn iyiletirmek, tketicilerin ihtiyalarn dikkate almak ve ehil ve etkin olmakla ykmldr. Burada vurgulamak istediim, sistemi iyiletirmeye, sistemi kullanan ocuklarn, ailelerinin ve okullarn ihtiyalarna cevap vermeye ynelik bir alma biimi zerinde durulduudur. Bamfetti bamszdr. Bu, kendisinin uygun grd ekilde rapor verebilecei anlamna gelmektedir. Ama ayn zamanda hkmet politikasn da dikkate almaldr. Yani OFSTED ile DCSF arasnda ilgin bir iliki vardr. Arada bir gerginlikler ortaya kabiliyor, ama genellikle gayet iyi bir alma sergileniyor. OFSTED ngilterede sayg duyulan bir kurumdur, nk okullarn deerlendirilmesi ve ocuklar ile genlere sunulan dier hizmetlere bamsz bir bak as getirdii dnlmektedir. Yerel ynetimin sorumluluklarn ele almadan nce size ngilteredeki yerel ynetimler hakknda ufak bir bilgi vermek istiyorum. ngilterede farkl byklklerde, ou Trkiyedeki illerden daha kk toplam 152 yerel ynetim birimi vardr. Ayrca ngilterede baka bir ynetim dzeyinin olmadn da vurgulamak gerekir. Trkiyede eitim alanyla ilgili sorumluluklar olan ile dzeyinde de birimler vardr. Ancak ngilterede eitim alan dendiinde, ancak bakanlk dzeyi, tek bir yerel ynetim dzeyi ve okullar vardr. Yerel ynetim tarafndan fonlanan okullarn ve bamsz ya da zel okullarn ynetim yaps farkldr. Okullarn gemiine gre deimektedir,
21
bu nedenle olduka karmak bir yap sergilediklerini syleyebiliriz, ama ben imdi o kadar ayrntya girmeyeceim. Yerel ynetim tarafndan fonlanan her okulun bir idari organ vardr ve bu idari organ iinde anne babalardan, retim kadrosundan, yerel ynetim birimlerinden, cemiyetten (ou kez yerel i dnyasndan) temsilciler yer almaktadr. Bamsz ya da zel okullar ayr tutulmaktadr, onlarn kendilerine zg dzenlemeleri vardr. Aslnda ngilterede rencilerin %10undan az zel okullara ve %90ndan fazlas kamu okullarna kaytldr.
Yerel ynetimlerin eitli sorumluluklar vardr. Yerel ynetimlerde ocuk hizmetleri mdrl, ocuklar ve genler plan olmaldr. Ayrca blgelerinde fonladklar okullarda yeterli kontenjan salamakla ykmllerdir. Bunun haricinde standartlar ykseltmek, yksek standartlar korumak gibi bir sorumluluklar vardr. Okullara fon saladklar gibi bte denetimini de yapmaktadrlar. Okullarda alan destek personelini istihdam ederler, retmenlerin bazlarn da istihdam ederler ama onlar atamazlar. retmenleri okullar atad gibi performanslarn da okullar idare eder. Yerel ynetimler kanunen belirlenmi grevlerinin uygulanmas hakknda hesap verirler, btelerini etkin ve etkili bir ekilde kullanp kullanmadklar denetlenir. Sz konusu denetimi Denetim Komisyonu adn alan, bakanlklardan bamsz bir kamu kurumu yapar. Yerel ynetimlerin performanslarn deerlendirme sreci ok teferruatldr. Yeni gelitirilen ve ulusal gstergeler paketi adn alan sz konusu sre erevesinde yerel ynetimlerin almalar 198 gsterge balamnda deerlendirilmektedir. Bu 198 gstergeden 69u ocuklar ve genlere ilikindir. Denetim kurulu alanlar ve baka mfettiler tarafndan gerekletirilen ok daha kapsaml baka tefti prosedrleri de vardr. Bir baka deyile yerel ynetimler yetki sahibidir, ama ayn zamanda da eylemleri konusunda hesap vermektedirler. Sorumluluk alanlar ok genitir; rnein yntemi konusunda esneklik salanm olsa da kanuna uygun bir retim plan ortaya koymak zorundadr. Bunun haricinde de yerine getirmek zorunda olduklar trl kanuni gereklilikler vardr. Bir baka deyile, okullarn almasn dzenleyen kanuni bir ereve vardr. Okullar yerel ynetimler tarafndan fonlanr ve bu fonlar nasl harcayacaklar konusunda bamsz karar verebilmektedirler. retmenlerin cretlerine, renim kaynaklarna, binalarn bakmna ne kadar pay ayracaklarna kendileri karar verebilmektedirler. Okullar kendi kendilerini deerlendirmek zorunda olmadklar gibi stratejik planlama da yapmak zorunda deiller, ama uygulamada btn okullar bunu yapmaktadr ve bu okul ynetiminin ok nemli bir unsuru olarak grlmektedir. Ancak ngilterede okullarn bu yksek zerkliine ve birok konuda kendi balarna, bamszca karar verebilme yetkilerine karlk deerlendirmeler ve d teftilerden elde ettikleri sonular yolu ile ok gl bir ekilde hesap verir konumda kurumlardr. DCSFnin izleme rolnn bir paras olarak yapt ilerden biri de lkedeki her okulun performans hakknda veri yaynlamaktr. Bu veri ierisinde bir katma deer gstergesi vardr ki bu gsterge bir okulun kendi rencilerine benzer rencilerin kaytl olduu bir baka okulla karlatrmal olarak ne kadar iyi performans sergilediini gstermektedir. Bunun haricinde OFSTED ylda bir okullar tefti etmektedir. Bir okulun performans dkse o zaman yerel ynetimler sorunlar zmek iin ve performans ykseltmek iin mdahale edebilir. ngilterede yerel ynetimler tarafndan fonlanan okullarn zerklii ve hesap verebilirlii artt iin liderlik kalitesi gitgide daha fazla nem kazanmaya balamtr. Liderlik artk sadece okul mdr ve baretmen tarafndan yrtlen bir icra olarak grlmemekte, tam tersine liderlik artk bu ilkeyi destekleyen bir liderlik grubu sayesinde btn okul dzeylerinde icra edilmektedir. Okul Liderlii Ulusal niversitesi (National College of School Leadership) mevcut ve gelecekteki okul mdrlerine bu alanda eitim ve destek vermek iin kurulmutur. Bu kurum 2002 ylndan beri varln korumaktadr. Son olarak yakn zamandaki gelimelere geecek olursak, bu diyagramn ngilterede kamu
22
ynetimi reformuna nasl yaklaldn gsterdiini dnyorum. Grld zere btn bu yaklamlar eitimle iliki iindedir. Hkmet btn kamu hizmetlerinin vatandalarn ihtiyalarn cevap verir nitelikte, ulalabilir, verimli, adil ve mkemmel kalitede olmasn istiyor. Btn kamu hizmetleri iin geerli olan reformun drt unsuru ise u ekilde tanmlanmaktadr: yukardan aaya ynetim, hedef belirleme, performans verileri yayn ve teftitir. Bunlar iyilemeyi destekleyen gl unsurlardr, ama byk bir ihtimalle kendi ilerinde yeterli deillerdir ve bizim ters tepen tevik adn verdiimiz bir unsura da dnebilirler. Pekiyi, bu ne anlama gelmektedir? Bu unsurlar insanlar hedefleri gerekletirmek iin gerekli olan ne varsa yapmaya tevik edebilir, ama ayn zamanda dier sorumluluklarn ihmal etmelerine yol aabilir.
Rekabet farkl trde bir engel oluturabilir. Rekabet ve yarma verimlilik ve kaliteyi arttrabilir, fakat insan bunun ok nemli bir baka eye, hizmet salayan birimler arasndaki ibirliine zarar vermemesi iin ok dikkatli olmal. Hizmet tketicilerine kulak vermek ve hizmet tketicilerine de yetki vermek nemlidir, ama sadece orantsz bir etkiye yol aabilecek bir aznln yerine btn tketicilerin grlerinin dinlenmesini salama almak daha da nemlidir. Yani kamu hizmetleri reformunu gerekletirmek her drt yaklamdan da unsurlar iermektedir. Eitim ve okul alannda reform sz konusu olduunda, son yllarda yaanm drt nemli gelimeye dikkat ekmek isterim.
ncelikle, okullar iin hedeflerin belirlenmesi performanslarnn dzeltilmesi asndan nemli bir unsur tekil etmitir. rnein u anda orta retim okullarndan rencilerinin en azndan % 30unun 16 yana gelene kadar renimlerine devam etmelerini salayacak standartlar yakalamalar gibi bir hedef ortaya konmutur. Birok okul tabii ki bunun ok stnde bir orana ulamaktadr, ancak hkmet btn orta retim okullarnn bu hedefe ulamasn istemektedir.
kinci olarak her ocuk nemlidir. Bu, ocuklarn ve genlerin esenlii zerine odaklanan bir giriimdir. ngilterede ocuk ve genlerin performansnn genelde ok iyi olduunu, ancak en iyi performans gsteren ile en dk performans sahibi ocuklar arasnda ok geni bir uurumun olduu gereini kabul etmeliyiz. Biz imdi bu uurumu daraltmak istiyoruz. Bunu baarabilmek iin ocuklarn esenliinin her boyutunu dikkate almamz gerekiyor, nk kimi genlerin performans dklnn sebebinin altnda ou kez sosyal ve ekonomik dezavantajlara yatmaktadr. Yani her ocuk nemlidir giriimi, ocuk sal, gvenlii ve eitimi, ocuklarn topluma katlm ve ekonomik refah alanndaki ktlarn btn ocuklar kapsayacak ekilde iyiletirilmesini ve ocuklarn topluma katklarn, ekonomik refahlarn yeniden canlandrmay ngren bir giriimdir.
Son yllardaki nc nemli giriim, okullarla kurulan yeni iliki biimi olmutur. Bu, merkezi brokrasiyi zayflatmay, merkezi otorite ile ocuk, Okul ve Aile Bakanl arasndaki, yerel ynetimler ve okullar arasndaki ilikiyi basitletirmeyi ngren bir giriimdir. Bu giriimin unsurlar arasnda daha ksa teftiler yer almaktadr, okullarn izlenmesi ve deerlendirilmesi srecinde z deerlendirme daha baskn bir rol kazanmtr. kinci unsur olarak her okul iin bir okul iyiletirme ortann atanmasn syleyebiliriz. Bu, yerel ynetim ile okul arasnda iletiimi salamakla grevli bamsz bir kiidir ncs ise veri toplama srecinin basitletirilmesidir. Buna gre veri bir kere toplanacaktr ve birok kez kullanlacaktr, okullar artk farkl kurumlardan farkl veri talepleri ykyle karlamayacaktr. Bir baka unsur ise daha gvenli bir fonlama yapsdr; okullara yllk bte tannacaktr ki okullar bu ekilde stratejik planlarn sadece ksa vadeli deil, orta ve uzun vadeli olarak da gelitirebileceklerdir.
23
Drdnc giriim olarak ise hkmet yeni trd okullar tevik ederek eitim hizmetlerini eitlendirmeye almaktadr. Bu yeni okullarn en nemli tr akademi adn alan okullardr. Bunlarn ABDdeki imtiyazl okullarla belli benzerlikleri vardr. Bu okullara daha fazla zgrlk tannmaktadr; yani bu okullar herhangi bir ekilde yerel ynetimin otoritesine bal deildirler. Bunlar dardan sponsor destei alan okullardr ve sponsorlar ynetim kurullarnda temsil edilmektedir. Bu okullarn ounun ok grkemli yeni binalar vardr; bu binalarla rencilerine ve velilerine yksek emel sahibi okullar olduklar mesajn vermektedirler. Akademilerden zellikle ehirlerin yoksun blgelerindeki standartlar ykseltmeleri beklenmektedir. zetleyecek olursak, ngilterede rol aslnda stratejik olan ve performans ynetimiyle ilgisi bulunan bir bakanlmz var. Yetkileri olduu kadar hesap verir konumda olmas gereken yerel ynetimlerimiz var, zerklii yksek olan, ancak birok kuruma hesap verir konumda olan okullarmz var. Son olarak, gelimekte olan ok sayda giriimimiz var. ok teekkr ederim.
Arjen Vos: ok teekkrler Sayn Oturum Bakan, Sayn Mstear, Sayn Mstear Yardmcs, Sayn Bakanlk Genel Mdrleri, bakanlmzn deerli yeleri, sayn valilik yetkilileri, sayn sivil toplum kurulular temsilcileri ve unuttuum kim varsa, eminim ki siz de saygdeersiniz, uluslararas katlmclarmz da elbette son derece saygdeer konuklarmz.
AB Eitim Vakfndan eitimle ilgili sorumlu deerli alma arkadamz Arjen Vosa sz vereceim. Bildiiniz gibi, Avrupa Eitim Vakf bizdeki gibi vakf anlamnda deil. ABnin resmi bir organdr. Yani ETF. Avrupa Eitim Vakf denince zel bir teebbs ya da hayr kurumu gibi anlalmasn diye sylyorum. Bu hayr kurumu deil ama ABne ye lkelere ve yan komularna hayrl iler yapan bir kurum. Onun iin Arjen Vosu da bu hayrl almamzda aramzda grmekten mutluyuz. 27 AB lkesindeki yaplanmayla ilgili kendilerince kabul edilebilir ve yaygnlatrlmasn istedikleri alanlar bizlerle paylaacak. Buyurun.
Salih elik: Andye teekkr ediyoruz. Mutlaka ok soru alacan sanyorum. Tabii ki ngilterenin eitim sistemini 30 dakikada anlatmasn beklemek ok doru deil. AB mktesebatna gre ABne ye lkelerin hi birinde eitimdeki ynetimle ilgili tek dzen bir yaklam yok. O lkelerin kendilerine braklm olan iki tane zorunlu hard aqui dediimiz yasal dzenleme var. Bizim o yasal dzenlemeyi yaptmz, ykmllmz ABne ye lkelerin getirdii lde yerine getirdiimizi bilmenizi isterim. ABnde mzakere srecinde 35 fasldan bir tanesi olan eitim kltr faslnda herhangi bir benchmark yoktur. Pozisyon belgesini TC devleti olarak sunduk. Konseyde kabul edildi. Sadece bu blmn alp kapanmas gerekiyordu. Ama baka nedenlerden, eitimdeki eksiklikten ya da yapmamz gerekenlerden dolay deil. Onu bilmenizi isterim.
Deerli Arkadalar, benden istenen bu konumay yapmak benim iin onurdur. Konuacam konu yerellemede Avrupa modelleri. Deinildii zere tek bir Avrupa modeli yoktur ve aslna bakarsanz ben ngiliz modeliyle Fransz modeli arasnda skp kalm durumdaym ve baka modeller de kyor, o nedenle ok diplomatik olmak zorundaym ancak bazen diplomatik olmak benim iin zor oluyor. Bu yzden biraz da, arada bir izin verirseniz kkrtc olmaya alacam. Tabi kkrtc olurken kabalk etmek de istemem. Niyetim sadece tartmalar tevik etmek. Hollandada Mill Eitim Bakanlnda alrken gndemde yerelleme vard. Yerellemeyle ilgili ilk olarak mill eitim bakanlnn bakentten, yani Laheyden farkl bir blgeye yerletirilmesi diyelim sz konusuydu. Bylece bakanlk bakentten 15 km uzaa tand ve bu konumsal alanda gerekletirilmi bir yerellemeydi ve size diyebilirim ki bu 15 km. mesafe son derece uzun oldu ve biz alnacak nemli ve acil kararlarda hep gecikiyoruz. te bu nedenle ayn yzyl iinde bakanlk tekrar yerine geti ve Hollandann geri kalan dier tm bakanlklarna yakn hale geldi.
24
Evet, bu trden yerelleme hakknda daha fazla konumayacam. Oysa konusam ilgin olurdu. Eminim hepiniz katlacaksnz ki Mill Eitim Bakanln Krehire tamak ilgin bir seenek olurdu. imdi de Mill Eitim Bakanln mesela Erzuruma tadmz dnn. Her neyse, bu tartmay daha nce yaptk ve imdi bakanlklar tekrar birbirine yaklatrmaya alyoruz ve bu da bakanlklar arasndaki koordinasyonu iyiletirecektir.
1980lerde yerellemenin ikinci yn belki de memur saysnn ok fazla olduunu ileri sren bir siyasi veya sosyal fikrin var olmasndan kaynaklanyordu. Bu nedenle bakanlklar memur saysn azaltmak iin her trl hedefi belirliyordu. te o dnemde politikalarn uygulanmasna fazlasyla odaklanan her trden yar-kamu kurulular kurdular. Bu kurululara pek ok eleman yerletirdiler ve bakanlk kadrolarnn biraz azaltld. Sonra ite hedefimize ulatk, bakanlklarmzdaki memurlarn saysn azalttk dediler. Bu konudan da imdi konumayacam nk benden bu konuda konumam istenmedi. Tersine, konuacam konu ncelikle kuramlar, tablolar ve istatistikler. Bunu ksa tutmaya alacam nk sonunda bunlarn ho eyler olmad sonucuna geleceim. Ancak belki de Trkiyedeki tartmalar iin bunlar ok da alakal deiller zaten. O halde yerellemenin sebeplerine odaklanalm. Size yerelleme zerine Avrupadaki baz akmlardan sz edeceim. Yerellemeyle ilgili tartmalarn unsurlarn anlatacam ve son olarak da yerelleme konusu zerine geen sene Haziran aynda yaptmz altayn baz sonularn sizlere sunacam. O zamanlar tarttmz sonulardan bir dizi rnekleri size geri getireceim. lk olarak, kuramlar. demi merkeziyetilik konusundaki kuramlarla ilgili yaynlanan eyler zerine bir aratrma yaptm. Sizlere iki rnek verdim. lki ok kuramsal bir rnek. Marua adl bir kiinin kuram ve kendisi brokratik profesyonel model, yar piyasa modeli ve sonu modeliyle deerlendirmeci devlet veya ynetiim arasnda bir ayrm yapyor Brokratik model nemli lde geleneksel inanc yanstyordu ki bu da devletin halkn eitiminden tamamen sorumlu olmas ve devletin ayn zamanda kurallar ve prosedrler vastasyla alanda rol alan aktrleri eitmekten de sorumlu olmas gerektii inancyd. Ancak ayn zamanda retmenlere son derece geni zerklik verilmiti, nk retmenlerin profesyonel olduklar farz ediliyordu ve ii profesyonellere brakrsak her ey dzgn olurdu. te eitim konusunda btn lkelerde sanrm var olan tarihsel model budur. Ancak Maruann ne srdne gre lkeler yava yava bu eski brokratik profesyonel modelden dier modellere, yani ya yar piyasa modeline ya da deerlendirmeci devlet modeline dnyorlar. Yar piyasa modeli Anglo-Sakson dnyayla ok balantl, o yzden nceki sunum onunla ilgiliydi. Bu model neo-liberal grle yakndan balantldr. Bu gre gre devlet mdahalesi genellikle yararszdr, yani iler kullanclarn rekabeti basklaryla iyi yrr. Bu duruma rnek vermek gerekirse velilerin ve rencilerin kendileri iin en iyi okulu nerede bulacaklar konusunda bilgilenmeleri iin okul sonularnn halka duyurulmas bu modelin bir unsurudur ve ayn zamanda performansa dayal cretlendirme konusuyla da yakndan ilgilidir. Deerlendirmeci devlet modeli sanrm buna biraz benziyor ancak burada belli hedefleri yerine getirmek amacyla devlet ile okul arasnda daha dorudan bir anlama vardr. Bu anlama veya performans dzenli olarak deerlendirilir ve sz gelimi cretlendirme de bununla balantl olarak yaplr. te bu karnza kacak kuramsal modellerin bir trdr. kinci tr, belli modellerin iine Avrupa idaresini oturtmaya almakla ilgilidir ve Bay Vincionun bakanlndaki l bunu yapmtr. Kendileri farkl geleneklerin neler olduunu zmlediler ve Bay Vincio alt model tespit etti. lki skandinavya ynetiimi. Buna sve, Norve, Finlandiya ve zellikle Danimarkada rastlyoruz. Kendisi bir dizi gstergeyi de tespit etti ve bu farkl modelleri nitelendirmeye alt. skandinavya modeli yksek devlet fonu,
25
dk eitsizlik ve yksek performans zerineydi ve yksek performans PIZA sonularna gre llyordu. kinci olarak zel ynetiim modelini tespit etti. Buna Belika ve Hollandada rastlyoruz. Bu da yine yksek zel harcamalar, zel cretlendirme, yksek eitsizlik ve dk performans ile ilgili olduundan bu tespitte bulundular. Hollandal biri olarak elbette bu yaklama katlamyorum ama bu u an ayrntlarna giremeyeceimiz kadar uzun bir konu.
Akabinde Anglo-Sakson ve Dou Avrupa ynetiim modelleri var ki buna ABD, ngiltere, Macaristan ve ek Cumhuriyetinde bile rastlayabilirsiniz. Bu model nispeten yksek okul zerklii, yksek zel finansman temini ve yksek performans ile ilgilidir. Japonya ve Gney Koredeki Dou Asya ynetiimi yksek zel finansman, yksek eitliktir. Beincisi devlete dayal ynetiimlerdir ve Fransa, rlanda ve Trkiye gibi lkelerde rastlanr. Yazarlarmza gre buralarda zel sektrn etkisi nispeten dktr, performans daha dktr ve eitsizlik lml bir seviyede deerlendirilir. Son olarak da Gney Avrupa ynetiim modeli vardr. Buna dk zel sektr, dk zerklik ve orta eitsizlik zellikleriyle talya, spanya, Portekiz ve Yunanistanda rastlarz. lgin bulduum ey, bu modelleri byle blgesel bir yapnn iine sokmaya almamzdr ki bu da yerinden ynetimin ya da merkeziyetilik veya yerelleme seviyesinin gnden gne yaptnz net seimlerden ok byk lde geleneklere dayandn gsteriyor. Yani hadi imdi u modeli seeceiz demiyoruz. O nedenle bu bana ilgin geliyor. Size kullanabileceimiz, bu modelleri nitelendirebileceimiz pek ok gsterge olduunu syledim. Benim sunumumu alabilirseniz onlar da inceleyebilirsiniz. te ABdeki farkl modellerin tipik rneklerini grmek asndan sizin kendi yapabileceiniz bir almadr bu.
Dnyada karar alma mekanizmasnn nasl ilediine dair pek ok istatistik de vardr. Burada OECDden (Ekonomik birlii ve Kalknma rgt) bir rnek gryorsunuz. Bu rnekte merkeziyetiden daha yerellemi ya da devletten daha yerele veya devletten okula veya tam tersi ynde grlen akmlar tespit edilmitir. Bir kez daha istatistiklere bakarsanz eer Trkiyedeki mevzular iin ar derecede ilgili olmadklarn greceksiniz. Burada OECD lkelerinde karar verme srecine okullarn katlm konusunda baka bir rnek var. Yine bir dizi eilim tespit edebilirsiniz ancak ayn ekilde byk lde o lkeye zg ve yerel balama dayanan eilimler. Baka bir tanesi baka konular ilgilendiriyor. O yzden, bu ilk oturumda varmak istediim sonu, kuramlar ve istatistiklerin ok ilgin olduu ve ETFnin her zaman bakn dier lkelerde neler oluyor diye propaganda yaptdr. Bu durumda ben idari yeniden yaplanma sz konusu ise hangisi iyi model, hangisi kt model diye ok fazla bakmak yerine bu sre konusunda dier lkelerin deneyimlerinden neler renebiliriz diye bakmay tercih eder ve tedbirli olurdum. Sanrm ilerinde Trkiyedeki srecin tamam ile ilgili olabilecek dersler vardr. Temelde yerellemekten sz ediyorsak, yetkilerin datlmasndan ve devrinden sz ediyoruz demektir. Yetkilerin datlmas gcn kuruma aktarmdr, yani okul zerkliiyle alakaldr. Glerin aktarm devletin okullara kar sorumluluuydu. Yetkilerin devri ise glerin hkmetin daha alt seviyelerine naklidir. Sorumluluklarn ulusal seviyeden blgesel ya da yerel seviyeye aktarmdr. Ayrca size 80lerdeki rnekte de anlattm gibi yetkilerin lkedeki dier aktrlere devri sz konusudur. Normalde bunlar pek etkili deildir aslnda ve fazladan katman yaratrlar ki fazlalk katmanlar genelde iletiimde daha zorluk karrlar. O halde yerelleme iin ne gibi sebepler var? Drt tane sayabiliriz. lki karar verme olgusunun kalitesini arttrma fikriyle alakaldr nk yerel seviyede i gcnn neye ihtiyac olduunu,
26
okullarn neye ihtiyac olduunu, retmenlerin neye ihtiyac olduunu daha iyi bilirsiniz ve bu ihtiyalara daha hzl cevap verebilirsiniz. Geni merkezi brokrasiler bu konuda snrldrlar. Bu snrlar yerel seviyede tam olarak neler olup bittiini bilmek veya fark etmekle ilgilidir veya lkedeki gelimelere tepki vermekte ok yava kalmalarnda grlr bu snrllk. O yzden karar alma srecinin kalitesi normalde yerelleme iin kullanlan ok nemli bir savdr. kinci sav dier aktrleri de farkl seviyelerde karar verme srecine dhil etmektir. Bylelikle karar verme sreci daha dinamik hale gelir ki bu da baka bir nedendir. nc sebep sorumluluklar okullara ve kurumsal seviyeye datrsanz o seviyedeki performans geliiminin artaca inancdr, nk o seviyede bir sahiplenme hissi olacaktr; eitim kurumunda merkezi seviyeden ynetildiinde olduundan ok daha fazla mali ve kalite sorumluluu hissedecektir. Krtasiyecilik azalacaktr ki bu da okullarn genelde ikyet ettii byk miktarda idari ilemleri oluturmaktadr. Ayrca sylediim gibi eer daha fazla ve dorudan bir hesap verme sistemi varsa kalite ve performansn daha iyi olmas beklenmektedir. ngilteredeki sistem sanrm buna ak bir rnektir. Dnyada yerelleme iin kullanlan baka baz sebepler de bulunmaktadr. Bu sebeplerden biri rnein merkezden idare edilen bir ynetiimden piyasa temelli daha demokratik bir ynetiime ani bir geiin gerekletii eski Sovyetler Birlii veya Orta ve Dou Avrupa lkelerinde belli bal siyasi deiimler olmutur. Bu da rnein Rusyada son derece merkezi bir ynetilme srecinden, hazr olup olmadklarna bakmadan okullara ok byk zerklik verilmesi eklinde ani bir tepkinin de sebebiydi. Okullarn hazr olup olmamas baka bir mesele ancak bu tr lkelerde bu sebep nem arz ediyordu. Sk sk grlen baka bir sebep ise eitime ayrlan bteyi drmek iin yerellemeye bavurulmasdr. Eer bir bte a varsa, o zaman yerelleme daha alt seviyelere btn finansman vermeden sorumluluk vermek iin bir yol olabilir. Evet bu sebep yerelleme iin kt bir rnek ancak dier rneklerde de bu oluyor, yani orta seviyedeki ynetiimi kaldrp ya da yerel seviyede demokrasinin geniletilmesi ve bylece eitimin yrtlmesi iin onlara daha ok sorumluluk verilmesi sz konusu olabiliyor. Avrupada yerellemeyle ilgili genel eilimlere bakarsak ilk greceimiz eilim hemen hemen btn lkelerde retme ve renme sreleri ve okullarn idaresi iin sorumluluklarn artmas olacaktr. Sanrm byle bir eilimi hemen hemen tm lkelerde grebilirsiniz. kinci eilim merkeziyetilik ile yerelleme arasnda bir denge bulmaya almak. Bu bahsettiim gibi Rusya gibi lkelerde. Orada var olan deiikliklerden sonra okullara daha fazla zerklik verilmesine ynelik byk bir eilim grld. Bir ka yl sonra, Belki ynetiim ok kark, ok fazla eitsizlik var, sreci daha iyi iletmek iin blgelere daha fazla sorumluluk verelim dediler. Ancak ngilterede de merkezi snavla ilgili sreler yaand. Daha gl yerinden ynetim yaklamndan biraz daha merkezi bir idari mekanizmaya dn sreci grld. te merkeziyetilik ile yerelleme arasndaki doru dengeyi bulmaya almak byk bir zorluk ve bu sanrm Trkiye iin de geerli. Hem de pek ok lkede grlen ey kalite teminine byyen bir zen gsterildii ve de okullarn dardan aldklar deerlendirmelerin gzden geirilmesi ile birlikte kendi kendine deerlendirme yntemini getirmeye allmasdr. Drdnc eilim velilerin okul seimlerini arttrmakla ilgilidir. Buna da daha nce deinilmiti ki ngilterede bir taraftan okul trlerini eitlendiriyorlar ama velilere ocuklar iin en iyi okulu semek zere frsat vermi oluyorlar. Bir dier eilim mfredatn ve lkedeki programlarn eitlendirilmesi zerinedir. Buna da daha nce deinilmiti. Sanrm ayn zamanda birok lkede grlen ey bu geleneksel rol, yani haydi eitimi retmenlere brakalm gr pek ok lkede sorgulanyor ve merkezi olsun, yerinden ynetimci olsun bir ekilde artk snflarda ne olup bittiini renmeye ynelik belli bir eilim var.
te bunlar hkmetin sorumluluklaryla yerelin ve okulun sorumluluklar arasnda idari prosedrler dengesi konusunda Avrupada tespit edilen bir dizi eilim. 2006da ETF olarak ME maliyetlendirmesi zerinde altmz lkelerde birbirimizden ne renebiliriz etkinlii
27
Btn bu Avrupa tecrbesinden benim vardm sonu Trkiyeye uyan tek bir model ya da baka bir lke modeli olmaddr. Her lkenin kendine zg modeli vardr. Her lke bir dizi gsterge zerine bunu kurmak zorundadr. lkenin bykl mesela bu gstergelerden biridir. Trkiye gibi 70 milyondan fazla nfusu olan bir lkede yerelleme karar elbette 600 000 nfuslu Karadankinden farkl olacaktr. Karadada mesleki eitimde 21 meslek okulundan sz ediyoruz, sorumluluklar belediyeler seviyesine indirmekten deil. Bu da yaplmtr ancak btn bir boyutu vardr. Yani lkenin bykl nemlidir. Tarihsel gelimeler ve gelenekler ok nemlidir. Sizlere alt blgesel model gsterdim. Bu modeller Avrupada ok benzer bir gelenei izleyen ve ayn zamanda da genellikle benzer idari modellere sahip blgeler olduunu gstermektedir. te o yzden kendi tarihinizden, kendi idari sisteminizden balamanz, idari sistemin neye dayandrldn grmeniz ok nemlidir. Eitimde sorumluluklar merkezden uzaklatrmak istiyorsanz, bir lkedeki tm idari sistemin yerellemesiyle ilgili tartmann tamamna girmi oluyorsunuz. nk eitimin yerellemesiyle salk, vergi vs. sisteminin yerellemesi arasnda bir balant bulunmaktadr. spanya rnei bu anlamda ilgintir. Birazdan dinleyeceiniz gibi btn spanya eitim sistemi Madriddeki ulusal hkmet ile spanyadaki zerk topluluklar arasndaki tartmalardan geni apta etkilenmitir. Ortak tarihleri u anki gelimelerde belirleyici olmaktadr. Bu bir lkedeki paydalarn rol ve gcyle ilgili bir eydir. Siyasi sz birliiyle ilgilidir. Kurumsal yaplarla ilgilidir. Gerekten yerellemeyle ilgili tartmalarda bakmanz gereken unsurlar bunlardr. O halde yerelleme ve eitimle ilgili tartmalar nelerdir? erikle ilgili eylerdir bunlar, yani, insan kaynaklar, retmenler, okul mdrleri, mali kaynaklar. Bugn szn ettiimiz projede yer alan insanlar OECDden alnm bu plan ile almaktalar. Gryorsunuz ki her lke olduka farkl bir gen kutuya ya da renkli kutucuklara ya da beyaz kutucuklara vs. sahip. Bir gz atn ancak asl tartacanz konular kimin okul mdrlerinin atanmasyla ilgilenecei, kimin ders kitaplarn seecei, kimin mfredatn seimiyle ilgileneceidir. Ya da mali konulardan kimin sorumlu olacan kim seecek? Asl tartlacak eyler bunlardr. Bir lkede yapmanz gereken ve pek ok paydala birlikte dzenleyeceiniz tartmalardr bunlar.
dzenledik. ME maliyetlendirmesi sz konusu olduunda lkelerdeki ynetiimden sz ediyorsunuz demektir. Ayn tarihsel gemie sahip lkelerde bunu yani Yugoslav idaresi sistemini grmek ilgin oldu. imdi 10 yl sonra gryorsunuz ki btn lkeler farkl ynlere hareket ediyorlar. Baz lkeler belediyelere daha ok sorumluluk verdiler, rnein Kosova ve Srbistan. Karada gibi lkeler ise bunu yapmadlar. Grld zere, pek ok farkl sistem var ve sorumluluklar konusunda pek ok farkl gelime var. Btn lkelerde gerekten snrl okul zerklii var ancak baz lkelerde okullarn ileri biraz daha kendilerinin idare etmesini saladklar bir yol olarak kendi gelirlerini yaratma imknlar var. Baz baka lkelerde ise gelir elde etmek kesin surette yasakt veya yaratlan gelir vergilendirme balamnda bakanlka denetim altna alnyor ya da gelirin ne yaplacayla ilgili kararlarda bakanlk sz sahibi oluyordu. Grdnz gibi, sadece 10 yl iinde o lkelerde de ok eitli eilimlere rastlyoruz. Ancak ayn zamanda btn lkeler ok benzer ktlar ve bunun sebebi de mevcut mali durumun ok benzer olmasyd. Mali mevcudiyet hala ok merkezi, ok kat ki bunun yznden bakanlk her bte erisi zerinde hangi okulun ne harcamasna izin vereceini, paray ne iin harcayacan belirliyordu. Bence bu yerelleme eilimleri ve zellikle de lkelerde okullara daha ok zerklik verilmesi hususlarnda rastlanan gl sonular ve kstlamalardr. O nedenle eitli eilimler olmas ancak ayn zamanda finansman mekanizmas byk nem arz etmektedir.
Bana gre yerellememesi gereken bir ka konu da vardr. Eitim yaps ve izleyecei yollar sanrm son derece ulusal konular ve bunlar baka seviyelerde tartmak zordur. Bu ok nemli: bu balamda zellikle mesleki eitimden sz ediyorum nk sosyal ekonomik gelimelerle ilgili olarak eitimde u ana dek esas olarak aktif olduumuz alan burasyd ancak eitimi toplumda
28
olup biten dier eylerle ilikilendiren eitimin dier alanlaryla da ok alakaldr. Eitimin uygunluu konusundaki sorumluluk byk lde merkezi bir hedeftir. Kalite iin standartlar belirlemek de belli noktalarda bir takm merkezi idare gerektiren bir konu ve de finansman belli noktalarda ya da zellikle merkezi seviyelerden gelmeli ancak dier seviyelerde kark da olabilir. Yerellemeyle ilgili tartmalarmzn dier ynleri rnein okullarn lei ve bykldr. lkede okul zerkliini ilerletmenin gndemde olduu Hollandada yerelleme konusunda okulun bykl tartmalarda nemli bir unsur olmutu, nk Hollandada pek ok kk lekli okul vard ve 1990larda yasa, eitim sisteminin idaresini tamamen deitirdiinde bu sre mesleki eitimde okullarn birletirilerek daha az sayda ancak byk okullara dntrlmesiyle baa ba gitti. Bu daha nce sz ettiimiz hesap verebilme sorumluluuyla ilgili, kurumsal deiiklikle ilgili. nemli olduunu dndm ey ise retmenleri profesyonel hale getirmek ve onlar memur olarak deil, profesyonel olarak dnmek, yani eski modeldeki bu fikri geri getirmek demek bu, onlarn eitimi dzenleme olanaklarna sayg duymak ama ayn zamanda da yaptklar ey iin hesap verecek sorumlulukta olmalarn salamak. Bu ME kurumlarn gerekten harekete geiren bir dizi gstergeyi gzler nne seren bir resimdir. Bunlar retmenler ve rnein merkezi seviyeden gelen ynetmeliklerin kullanm. Okullarn bu ynetmeliklere cevap verme abalar zerinde byk etkileri olan gstergeler bunlar. Ancak ayn zamanda daha nce deinildii gibi profesyonellik kavramnn tersine retmenler ve lkedeki retmenlik zerinde dk bir etkisi vardr.
te bunlar gerekten tartlacak konular. Belki imdi geen sene Trkiyede bakanlktan, il mdrlklerinden ve sosyal ortaklardan bir grup payda ile yaptmz altaydan kan balca sonulara geeyim. O altayda da yerelleme konusunu tarttk. Vardmz bir ka sonucun nemli olduunu dnyorum. Bence yerellemenin en kapsaml amac rencilerin daha iyi kalite ya da yaam standartlarna ulamasdr ki bu konu ngiltere balamnda ele alnmt. Bana gre btn tartmalarnz ierisinde bunu aklnzda ana hedef olarak tutmalsnz. Daha alt seviyelere, yani iller ya da belediyeler seviyesindeki yetkililere doru bir yerelleme mmkndr ancak bu sorumluluklarn aktarmnn katma deerinin ne olaca net olmaldr. Bu neyi iyiletirecek ya da bir eyi iyiletirecek mi? Yoksa tek yaptnz yeni bir katman yaratmak m? Sanrm genel olarak varlan sonu Trkiyedeki tartma iin de zorluklarn ve bak alarnn okul zerkliini arttrmakla ilgili olduuydu. Bunun nasl dzenlenecei ve okullarn lkeye yksek kalitede eitimi salayan sorumlu ve profesyonel birimler haline getirilecei ile ilgili konular n plana kt. Okulun bykln dnn. Bu ok nemli bir mevzu. Blgelerde ve farkl illerde pek ok okul var ancak okullarn mevcut byklyle okullar ve okul ynetimini sorumluluklarn gerekten iler hale getirebilecekleri bir seviyeye karabilir misiniz? Mesajmz paydalarmz olaya dhil etmemizin ok nemli olduuydu. Okul zerkliini arttran bir stratejiye ve demi merkeziyetilie ynelik hareket etmek istiyorsanz gerekten, btn paydalar tartmaya dhil edin ve fikirlerini aln ve farkl seviyelerde fikirlerin ne olduunu grmeye ve analiz etmeye aln ve bu tartmalarda kendi yarglarnz ve kararlarnz kullann. Bence bu ok nemli. Hem de yerelleme bir gn iinde yaplacak bir ey deildir. Bunun iin lkede ancak byk ani bir devrim olmas lazm ama Trkiyede byle bir ey olmasn beklemiyorum. O nedenle yerellemenin uzun bir sre olduunu dnn ki bu sre pilot projelerden, bunlarn deerlendirilmesinden yararlanr ve bylece tartmay yava yava ileri gtrr. Tm yerelleme ya da sorumluluklarn deimesinde nemli olduunu dndm ey bunun paydalar yeni rollerine hazrlamak zere muazzam bir kapasite oluturmayla birlikte yrmesi gerektiidir. O halde yerelleme bakanln da tutumunu ve roln deitirmesi gerektiine iaret etmektedir. Hollanda ve ngilterede sanrm yerellemeyle ilgili tartmalarda en byk deiikliklerden biri politika gelitirmek ve dier birimlere politikalarn uygulanmasn da
29
merkezden uzaklatrmaya odaklanmak olmutur. Ancak gerekten de bakanlk iin kontrol edip kaynak salamaktan daha ileri kolaylatrc bir role gemek sz konusu olmutur. Bunu sylemek tabi yapmaktan daha kolay! Hem de yllar alan bir ey. O nedenle odamz yerelleme srecinde daha ok kolaylatrma ve deerlendirme zerinde olmaldr ve de girdilerden ok sonular zerinde olmaldr. Bu ayn zamanda doru tevikleri salamakla ilgilidir. Finansman salamak da iyi performans dllendirmek ve belki en kt performansa iaret etmek amacyla doru tevikleri vermek iin nemli bir mekanizmadr. Ayn zamanda eitlikle ilgili btn tartmalar da gz nnde bulundurmak nemlidir ve zellikle de Trkiyede biliyoruz ki blgeler arasnda byk farkllklar bulunmaktadr, okullar arasnda byk farkllklar vardr. O halde bu eitsizlii nasl ele alacaksnz? Yerellemeyi bir aama ileri gtrmeye almyor muyuz, o zaman eitsizlii artrm olacak myz? Eer bunu yapyorsak bu olumlu mu yoksa olumsuz bir gelime mi ve bir kez daha kapasite inasna m iaret ediyor? l mdrlklerine, gerekten kendi rollerinin katma deerinin ne olacan konusunda net olmaya almalar iin verdiimiz tavsiyeler var. Buradan kardmz sonu ME planlamasnn i gcn analiz etmesinde ve hizmet ii retmen eitimlerine olan talepleri koordine etmekte bir katma deer olabileceidir. Belki baz illerin birlikte almas konusunda bir tartma vard. Sorumluklular paylalabilir. Blgemizde ne tr okullarmzn olduuyla ilgili mesele de bu konuya dhil, acaba doru bir karm m bu, blgesel i gc taleplerini karlayacak doru programlar salyor muyuz?
Okullara verilen tavsiyelere gelince, okul kurullarna karar verme rolleri vermek ve bu rol iyiletirmek konusunda okullarn daha zerk hale getirilmesi kavramna verilen nem vard. Ayn ekilde okul mdrlerinin srf retmenlik mesleinden deil, gerekten yneticilik zellii olan profesyoneller haline getirmek de bunun iine dhil. Ayrca okullara daha kresel bte sorumluluklar vermek de bununla ilgili, ancak ayn zamanda hesap verme sorumluluu iin mekanizmann ne olacan net bir ekilde tespit etmek de nemli. Bu yine okul mdrlerinin personel ynetimi, ie almlar, dllendirme vs. gibi konularda artan rolleri olmasyla ilgili. Mfredatn eitlendirilmesiyle ilgili, Trkiyenin izledii bir yol olsun olmasn, burada baz lkelerde okullarn mfredatn baz ksmlarna karar vermek iin nerede belli bir serbestlii sahip olduu konusunda bir tartma vard. te sonunda sonuca geldik ve hatrlyorum ki durumdan sz etmitiniz ve bunun iin szlk kullanmam gerekti ancak bunlar kalite, kapasite ve katlm ile ilgiliydi. Yerelleme zerine tartmalar gelitirmek iin bunlar temel kavramlardr. Hepinize ok teekkr ederim. Salih elik: ok teekkr ediyorum. leden sonraki oturumda Almanya, Romanya, spanya ve ABDdeki eitim sistemleriyle ilgili sunumlar var. Bir de bizim Trkiyedeki mevcut yap ve biz ne yapmak istiyoruzla ilgili bir sunumumuz var. Onun iin youn geen zamana uyalm ve soru cevab tamamlandktan sonra alalm.
Alain Michel: ok teekkrler. ncelikle, burada olmaktan ok mutlu olduumu belirtmek isterim. Benim iin bir onur ve gerek bir keyiftir. Trkiyeye en son geldiimde gen bir iktisat doentiydim ve lkenin byk ksmn dolatm ama bu 30 yl nceydi. Bu nedenle, buraya geri
Bizim niyetimiz kendimizin sosyal, ekonomik, kltrel deerlerini koruyarak kendi gemiimizde tadmz gzel deerleri AB standartlaryla mukayese edilebilir ya da eletirilebilir bir yap oluturmak. Etkinlik, verimlilik ve yerindelik de ilkemiz olacak. Ben uzatmadan Fransa eitim sistemindeki reformlar ve ynetim modeliyle ilgili ok deerli konumac Mr. Alain Michele sz veriyorum. Buyurun.
30
geldiim iin ok mutluyum. Bugn, sizlere Fransz eitim sisteminden bahsedeceim ama sunumum olduka ksa olacak, nk daha nce bahsi gemi olan birka hususa deinmek istiyorum.
Byk bir tepki vereceimi sylemek isterim, nk ben de kitaplarda ve makalelerde karmak sistemlerin nasl izlenmesi gerektii ve ideal Yerelleme dzeyinin ne olduu konusunda birok ifadede bulundum. Avrupa Ekonomik birlii Tekilat (OECD) eitim komitesinde Fransay temsil ettim ve 10 yldr Avrupa Konseyinde grev yapmaktaym. Gittiim her yerde irkin rdek yavrusuydum, nk Franszdm ve bir dzeyde merkeziletirme talep ediyordum. Bu yzden, her bir lkenin kendine zg niteliinin hesaba katlmasnn neden nemli olduunu aklayacam. Fransada biz, eitimin hem zel mal hem de kamu mal olduuna inanmaktayz. Eitim, insan sermayesi asndan zel bir maldr; eitimler alacak ve eitim aldnz iin de i bulmanz ve daha iyi cretler karlnda almanz kolaylaacaktr. Ancak, te yandan bakldnda, eitim vatandalk, sosyal dayanma ve ibirlii gibi bir lkenin birliinin kurulduu alandr. Bu nedenle, biz eitimin bazen devlet ve ynetim konusundaki alglama biiminiz zerinde de etki sahibi olduunu dnmekteyiz. Fransz sisteminin uluslararas sahnede kendi zelliiyle ne kadar ne ktn ortaya koymak iin, baz temel istatistiklerden ve niteliklerden bahsetmek isterim. ncelikle devlet, yerel ynetimler ve okullar arasndaki sorumluluk dalm, bakanln organizasyon emas ve yeni ynetim yaklam konularna ksaca deinmek istiyorum, nk yarn da bir sunum yapacam ve baz konular yarna saklamak istiyorum. Yarn, nce insan kaynaklar, ynetim ve mali kaynaklarnn verimli bir ekilde tahsis edilmesi hususlarn, sonra ise hala karlamakta olduumuz en byk zorluklar ele alacam. Aslna bakldnda, benim burada olma amacm size zmler sunmak deil, karlatmz sorunlar konusunda bir fikir vermektir. Bu sorunlar nasl zeceimizi hala bilmiyoruz, nk almalarmzda gerek sorunlarla karlayoruz ve kanmca, kuram ve gereklik arasndaki en byk fark udur: Bunu yapacaz, unu yapacaz diyerek ok gzel politik konumalar yaparsnz ama 10 yl sonrasnda, Evet, bunu yapmaya altk ama sadece bir ksmn baarabildik, daha ileriye gidemedik dersiniz.
Size birka istatistik vereceim. Bu istatistikler nemli, nk greceiniz gibi, bu istatistikler byklk sralamas asndan Trkiyedekilerle ayndr. Yksek retimdeki 2 milyon renci dhil olmak zere, Fransada 15 milyon renci bulunmaktadr. alanlarn says ise, yaklak 1 milyonu retmen olmak zere, 1,4 milyondur. Corafi tekilatlanmaya bakldnda, 20 blgede 30 akademi bulunmaktadr. Bu saylar arasndaki farkllk, eitim blgelerinin, normal blgelerden farkl olduunu gstermektedir. Bununla birlikte, Fransada idari birer kurum olan ama bnyelerinde eitim mdrlkleri bulunan 100 departman vardr. Akademi, son ynetim reformunda nemli bir dzey olarak ortaya kmtr; hem blgelere hem de rektrlere byk yetkiler verilmitir. Rektrler, her bir blgede bakann resmi temsilciliine getirilmitir. Bunlarla birlikte, Fransada 56.000 ilkretim okuluyla birlikte 500 okul bulunmaktadr. Bu saylar gemite daha yksekti, nk kent ve lke politikas erevesinde, tek snfl veya 5-6 kiiden oluan okullarmz vard ve bu tr okullar hala mevcut. Dolaysyla, biz bu sorunu zmeye altk; ancak, zorluklarla karlatk, nk okulu kapattnzda, ky kapatm oluyorsunuz. Tabi ki, siyasetiler Daha fazla okulu kapatmak istemiyoruz dedi. Biz de, mali temellere dayanarak, Sadece 6 renciden oluan tek bir snf iin okul salamak mmkn deildir dedik. Buna karn, okulu kapatrsak, kyde hi kimse kalmayacak ve l bir ky ortaya kacaktr. Bu nedenle, srdrlebilir geliimin ne kt bir zamanda, yalnzca kent planlamasn deil, ayn zamanda lke planlama hususunu da dnmek durumundayz. Btemiz, 66,4 milyar Avro ile devlet btesinin %23n oluturmaktadr ve ulusal savunma btesinden ve baz sosyal gvenlik giderleri hari tutulduunda sosyal bteden daha yksektir. yleyse, benim amdan Fransz eitim sisteminin temel nitelikleri nelerdir? lk zellik olarak,
31
Fransann yllardr OECD lkelerinde en yksek ilkretim ncesi okullama oranna sahip olduunu belirtmek isterim. 3 yandaki rencilerin %99,9u okullamaktadr. Burada okul diyorum, nk Fransada ilkretim ncesi eitim yuvalarda veya krelerde deil, okullarda verilmektedir. Bu okullarda, eitim diplomas bulunan retmenler grev yapar. Ayrca, 2 yandaki ocuklar arasndaki okullama oran %35tir. Bu rakamlar, son 20 yldr deiiklik gstermemitir, nk biz dezavantajl sosyal gemilerden gelen ocuklara ncelik vermekteyiz. Bununla birlikte, ihtiya dzeyi daha yksek olan kiiler iin Fransada pozitif ayrmclk olarak tabir ettiimiz olumlayc eylem politikasn srdrmemiz gerekiyorsa, bu ocuklarn erken okullamasna ncelik vermemiz gerektiini dnyoruz. Franszca dilini konumayan yabanc aileler btn gn futbol malar seyrediyorlar; dolaysyla, bu kiiler sosyal ve kltrel alardan engelli durumdalar. Ayrca, son yllarda Avrupa Komisyonu dzeyindeki nceliklerden biri olarak, zorunlu eitimde bilgi ve beceriler kapsamnda ortak bir temel oluturmaya almaktayz. Burada, sadece bilgi deil, ayn zamanda yetkinlikler erevesinde beceriler de ne kmaktadr. Bu ise, Avrupa dzeyinde tanmlanm olan sekiz temel yetkinlikle balantldr. Biz, bu sekiz yetkinlikten sadece yedisini kabul ettik. Bunun nedenini sizlere daha sonra aklayacam, biz bu yetkinliin deerlendirilmesinin ok zor olduunu dnyoruz. Bunlarn ardndan, zorunlu eitim sonrasnda temel eilimle karlayoruz. Zorunlu eitimin son snrn temsil eden 16 yandan sonra, genel akademik, teknolojik ve mesleki eitim seenekleri bulunmaktadr. lkelerin ounda, teknolojik ve mesleki eitim arasnda ayrm yaplmamaktadr. Bizim iin, bu durum Versay Saraynn Baheleri (Gardens of the Castle of Versailles) gibidir. Normal artlarda, genel eitim LMD (Lisans, Mastr, Doktora) sisteminde en azndan lisans dzeyinde yksek retime katlan kiilere yneliktir. Dier yanda, daha ksa ileri teknoloji renimine devam edenlere ynelik teknolojik eitim vardr. Bu kurumlar olduka gldr, nk ngilterede u anda niversite haline getirilen politeknik kolejler gibidir. Mesleki olarak, ya 16, 17 yanda balayan ilk aama ya da i piyasas tercih edilir; buna, profesyonel derece ad verilir. Ancak, profesyonel mesleki bakalorya (Baccalaureate) da tercih edilebilir; bu kurum, 1985 ylnda dnemin bakan Japonyaya gittikten ve Japonyadaki btn iilerin lisans diplomas sahibi olduunu rendikten sonra oluturulmutur. Bakan, Fransaya geri dndnde, bu mesleki bakalorya eitiminin oluturulacan bildirmitir. Bunu size syleyebiliyorum, nk o dnemde bakann kabinesinde grev yapmaktaydm. Bazen iler byle yrr!
Ulusal antmzn Eiffel Kulesi olduunu dnyorsanz yanlyorsunuz. Herkes, Fransada Parisin karakteristiini yanstan ok tannan bir ulusal antmz olduunu ve bunun Eiffel Kulesi olduunu dnyor. Oysaki bu ant Bakaloryadr. Bakalorya, orta retimin sonunda yaplan ulusal bir snavdr ve Bakaloryaya bir ekilde dokunmak istediinizde, btn Sendikalar bir araya gelip, size kar kar. Hi kimse Bakaloryada reform yaplmasn istemiyor. Ancak, biz Bakaloryada reform yapmak zorundayz, nk ar karmak ve yksek maliyetli. Yine de, ulusal bir ant olduundan, onu korumak durumundayz. Snf tekrar nispeten nemli bir husustur. Fransz sisteminin olumsuz ynlerinden biri, Fransada rencilerin te birinin bir akademik yl tekrar etmesidir. Bu ok sama bir durum, nk verimli deil. Eitim bilimi almalarnn tm, tam olarak ayn srecin bir kez daha yrtlmesinin yararl olmadn gsteriyor. Ayrca, bu durum yksek bir maliyet de getiriyor ve biz hala retmenleri bu durumun olumsuzluu konusunda ikna etmeye alyoruz. Kukusuz, tekrarlar biraz da olsa azalttk ama bu durum verimsizlii nedeniyle nemini koruyor.
Ksa sreli teknolojik eitim de byk nem tayor. Bakaloryann ardndan 2 yllk programlar yrtldn bu nedenle belirtmek istedim. Bu programlar, i piyasas ve iverenler tarafndan ok takdir ediliyor. Buradaki sorun, Avrupa dzeyinde LMD standardyla kar karya olduumuzdan, nc bir yl oluturmak zorunda olmamz. Bu nc yln, irketler bnyesinde
32
ve Avrupa iinde veya dnda baka bir lkede stajyerlik olarak oluturulacan umuyorum. Kresel bir dnyada yaadmz iin, uluslararas deneyime sahip olmak ve bir veya iki yabanc dil konuabilmek nemli bir zellik olarak ortaya kyor. Ulusal dzeyde, zel okullar ad verilen kurumlar ile niversiteler arasnda bir ayrmmz var. Bu da farklardan birini oluturuyor. Bu durum yakn zamana kadar kabul gryordu ama imdi, bunun eitlie aykr olduunu fark ettik, nk Politeknik, Ulusal letme Okulu (National School of Administration), Ecole Normal Superior gibi zel okullarda retim gren rencilerin ou, st veya st orta snftan geliyor. Bu nedenle bir eitlik sorunu ortaya kyor. Biz, bunu dzeltmek iin olumlayc eylemlerde bulunmaya abalyoruz. yleyse, devlet, yerel ynetimler ve okullar arasndaki sorumluluk dalm ne ekildedir? Devlet dzeyinde, ulusal mfredatmz var. Ulusal mfredat, okullarda retilenlerin %95ini oluturuyor. Bunun yannda, antmz olan ulusal snav, Bakalorya ve devlet memuru olan retmenlerin ie alm ve ynetimi hususlar karmza kyor. Ayrca, ngilteredeki gibi standart snavlarmz var. Ancak, biz merkezi bir snav uygulamyoruz. Daha nce tansal ve oluumsal deerlendirme uyguluyorduk. Ben o dnemde, Deerlendirme, Snavlar ve ngr Perspektifi Bakanlnda mdr yardmcl yapyordum. Daha sonra, rencilerin okul ylnn sonunda deil, banda girecei bir snav iin standartlar oluturmaya karar verdik. Bylece, retmenler her bir rencinin temel zayf ve gl noktalarn tespit ederek, pedagojisini snfn geneline gre uyarlayabilir. Bu amala, bu testi sadece bilgiyi deil, ayn zamanda metodolojik kapasiteyi de deerlendirecek ekilde oluturduk. Metodolojik kapasite, rencinin neden yanl cevap verdiini belirlemekle ilgilidir. Yanl cevabn ardnda zayf bir mantksama bulunduundan, bu deerlendirme metodoloji asndan rencilerin eksikliklerinin grlmesinde ok nemlidir. Bunlarn yannda, ulusal gstergelerimiz vardr. Bunlar oluturan da bendim ve balam, finansman, etkinlik ve ktlar dzenleyen bu 30 ulusal gsterge oluturulduu andan itibaren her yl yaynland. ktlar konusunda kendimizi ok gelitirdik, nk en bata sorun ktlardayd; kt dediinizde, rencinin zorunlu eitimin her bir dngsnn sonunda neler renmi olduunu deerlendirirsiniz. Bu, her ylsonunda veya en azndan ortaretimin sonunda yaplabilir. Dolaysyla, belirli dnemlerin karlatrlmasna imkn verecek, Son yl ierisinde veya bu dnemde ne gelime kaydettik mi? sorusuna yant verecek standart ve ulusal bir snav oluturmamz gerekiyor, nk ortak bir snavnz yoksa, baarya da ulaamazsnz. Biz, ngilterenin aksine sonular da yaynlamak istemediimizi sylyoruz, nk bu snavlarn ok gz nnde olacandan, herkesin en iyi okullara gitmek isteyeceinden korkuyoruz. Eer en iyi sosyal gemilerden gelen kiilerin en iyi okullara gitmesine izin verirsek ve en iyi okullarda en iyi retmenler grev yaparsa, ortaya zlmesi g bir sorun kacaktr. 1980lerden bu yana, bize ok daha fazla yetki verildi; kanunlar, kararnameler, dzenlemeler bize ncelikle binalar iin inaat ve bakm asndan olmak zere birok yetki tand. Bunun ok yerinde olduunu sylemek isterim, nk binalarn byk ksm ok iyi bir ekilde gelitirildi ve yeni binalar da devletin yaptklarndan ok daha iyi oldu. Yerellemenin ok iyi ynlerinden birisi de bundur. letim btesine bakldnda, retmenlerin maalar devlet tarafndan denmektedir ve maalar, sosyal gvenlii ve dier masraflar da eklediinizde giderlerin %90n oluturmaktadr. Geri kalan ksm, ilkretim okullarnda yerel ynetimlere, alt ortaretim okullarnda Genel Konseye ve st ortaretimde blgeye denmektedir. Blgelerde seimle oluturulan kurumlarmz, niversiteler iin ise devlet bu ksmdan pay almaktadr. Bu, ok Fransz ve her adan ok ar bir sistemdir. Yerel ynetimler artk iiler, ofrler, bakm personeli gibi okul alanlarnn baz kategorilerinin ie almn ve ynetimini stlenmi durumdadr. Bu alanlar artk devlet memuru deil, blgesel belediyelerin memurlar haline gelmitir. Ayrca, temizlik personelinin yannda spor ve sanat alanlarnda uzmanlam personel de yerel ynetimler tarafndan ie alnmaktadr.
33
Bunlarn yannda, herkes Franszlarn ok merkezi bir yapda olduunu dnse de, okullarn giderek artan zerklii dikkat ekmektedir. Merkezi yap bir lde dorudur ama sonu itibariyle, okullar insanlarn dndnden ok daha yksek bir zerklie sahiptir. Sizin sylediiniz gibi ngilteredekine tam bir benzerlik gsteren zorunlu okul gelitirme plan erevesinde ifade edilen bu zerklik, retmen temsilcileri, siyaseti temsilcileri ve iveren ve irket temsilcileri tarafndan ngrlmtr. Bizim bunu yapamayacamz, nk bunun iin gereken izinlere sahip olmadmz syleyen birok kii vardr ama bu doru deildir. Bu kesim bu izinlere ve istedikleri kadar yenilik deneme hakkna sahiptir; ancak, aslna bakldnda, bu durum zellikle retmen sendikalaryla baz sorunlara neden olmaktadr. retmenler ok gldr ve Fransada sendikalara kar hibir ey yaplamamaktadr. Sendikalarn onayn almak zorundasnz; ancak sendikann onayn aldnzda ileri gitmeniz mmkn olabilir. Okullarn zerklii artmaktadr. Ayrca, burada yetki intikalinden ve yerellemekten bahsediyoruz; 19951996 yllarnda, OECDde bir almaya katlmtm. Bu almada, OECD lkelerinin bir karlatrmasn yapyorduk. Burada, Fransa gibi baz lkelerde, okullarn dier lkelerdeki okullara gre daha yksek bir zerklie sahip olduunu fark ettik, nk Fransz okullar merkezi nitelikteydi ve devlet okullardan ok uzakt. Bir retmeni belediyede ziyaret etmek isterseniz, bu durum ok daha kstlaycdr. Demek istediim, yakndan retim, uzaktan retimden ok daha kstlaycdr. Kanada, Quebecten gelenlerin Biz hibir ey yapamayz, nk belediye o kadar gl ki, bir ey yapmak istediimizde, btn anlamalar yapm olmamz gerekiyor dediklerini hatrlyorum. Fransz sisteminde, devlet okullardan ok uzaktadr. Dolaysyla, baz durumlarda okullar kendi kitaplarn seebilir; bunda herhangi bir kstlama yoktur. Okullar, snflarn istedikleri gibi dzenleyebilmektedir. Baz retimler iin yarm snflar oluturmak istiyorsanz, bunu yapabilirsiniz. Sonu olarak, okullar normalde dnldnden daha zerktir.
Burada, maliye genel mdrl vardr. Bu mdrlk, yalnzca genel sekreterler ile altndan, insan kaynaklar genel mdrlnden tamamen farkldr. u anki genel sekreter, benim niversiteden eski rencimdir. Hukuk ileri genel mdrl; bu srete birok hukuki hususla karlamaktayz.
Burada genel sekreterlikten bahsedebiliriz, nk bu toplantda ynetim konusuna odaklanm durumdayz. Ayrca, genel olarak retmenlere ynelik bir insan kaynaklar genel mdrl vardr. Yaklak 1 milyon retmenden sz ettiimiz iin, bu genel mdrlk gerekten ok nemlidir.
Bakan, kabinesiyle birlikte grev yapar. Ben birka bakann kabinesinde grev yaptm. ncelikle, organizasyonda bir genel sekreterlik var. Bu yap, ngiliz modelindeki gibidir. u anda bir genel sekreterimiz var ve bu kii, eitimin idaresinden sorumlu. Bunun yannda, daha pedagojik nitelikte olan ilkretim ve ortaretim genel mdrl var. Burada, bamfettiler ve blge mfettileri olarak bizlerle birlikte mfredat ve hizmet ii retmen eitiminin programlar hazrlanyor. Bu ksmda, bamfettilii gryorsunuz. Ben, merkezi mfettilikte sorunlar zmek ve danma kurumlaryla iletiim kurmak zere bamfettilik, kamu denetilii yapmaktaym. Danma kurumlar, kukusuz retmen sendikalar, ebeveynler ve i dnyas gibi kesimlerin temsilcilerinden oluan retim Yksek Konseyini kapsamaktadr.
Burada, Eitim Bakanlnn organizasyon emasn gryorsunuz. Birka yldr ilkretim, ortaretim ve ksmen yetikin retimi ile yksek retim ve aratrma iin ayr iki bakanlk bulunduunu sylemeliyim. Bunun yannda, genlik ve spor iin de baka bir bakanlmz var. Bu bakanlklar bazen bir araya gelir, bazense ayrlr. Her bir hkmetin farkl olduunu biliyoruz. rnein, dn yeni bir bakanmz oldu ve bamfetti olarak ben geri dndmde yeni bakanla tanacam. Burada bamfetti olarak konumadm iin, dndklerimi sylemekte zgrm.
34
Deerlendirme, ngr ve performans mdrl; bu yeni kamu ynetiminin bir rndr. Daha nce performans mdrlmz vard, nk her ey performansla ilgilidir ve performans ve verimlilik yksek olmaldr. Avrupa ilikileri ve uluslararas ilikiler mdrl; bu birim, yaynlarmda belirttiim gibi, giderek nem kazanmaktadr. Yalnzca tek bir idareden ve eitimden sorumlu olduum iin, Avrupa ilikilerinin farkll konusunda son sayda zel bir say yaynladm. Bu ilikiler ok nemlidir, nk Brkselde ve AB Komisyonunda ya da Torinoda verilen kararlar bizi giderek daha ok etkilemektedir.
letiim departman; iletiim ok nemlidir; siz burada Prof. Marvaunun brokratik modelinden bahsediyordunuz. Kendisini ok iyi tanrm. Karmak sistemlerin izlenmesi dediimizde, hukuki dzenlemelere dayanan bir brokratik model ile benim sibernetik model adn verdiim model vardr. Sibernetik model, yalnzca stten alta deil, ayn zamanda alttan ste doru bir bilgi akdr. Bu sistem ayn zamanda dolayl bir niteliktedir ve bir sistemden beklediiniz her eyi karlar. Buradaki sorun, bilgilerin geerli olmas zorunluluudur, nk giderek daha fazla bilgiye ulayoruz ve bu, ses kirlilii gibi bir kirlilik yaratyor. Bu nedenle, bilgilerin geerli olmas gerekmektedir. Bu bilgi ayn zamanda sistem ierisinde ok hzl bir ekilde dolaabilmelidir. Byk bir fiziki olan Pregoiginin syledii gibi, bir sistemin eriebilecei en yksek karmaklk budur, nk merkezsizletirdiiniz zaman, zerklik verirsiniz ve sistem giderek daha karmak bir hale gelir; sistemde eriebileceiniz en yksek karmaklk ok kararsz bir hal alr; bu durum, sistemde yalnzca stten alta doru deil, btn birimler arasnda geerli bilgi dolamnn hzyla dorudan balantldr. Bylece, insanlar yantlarn hzl bir ekilde verebilir. Ekonomide, bir piyasa ierisinde fiyatlar size bilgi salar. Fiyatlar ykselirse, sat da ykselecek ve daha fazla retime ihtiya duyulacaktr. Mteriler, daha az alveri yapacaktr ama fiyat, sibernetik bir iarettir. Eitimde fiyat gibi bir kavram olmadndan, kendi iaretlerimizi oluturmamz gerekmektedir. Kanmca, nihai rakamlar adn verdiim rakamlar birer iarettir, nk bu rakamlar karar verme srecine ynelik olarak oluturulmaktadr. Bunun yannda, deerlendirme ve deerlendirme gstergeleri vardr. Sonu olarak, bu stratejik bir iletiimdir. Biz, stratejik iletiimi her zaman unuturuz. Oysa ki, eitim alannda srdrlebilir deiim istiyorsanz, stratejik iletiim byk olaslkla en nemli husustur. letiim departmanna kimse dikkat etmez. Bu dikkat eksiklii Fransada ok geerli olmasa da, bu birim yine de yeterince verimli deildir. Modernizasyonun uygulanmas departman; biz ynetime reformlar eklemeye devam ettiimizden, sahadaki kkleri takip edecek bir departmanmz vardr.
ITC (Bilgi Teknolojileri ve letiim) departman; ITCdeki temel sorunlardan biri, verimliliktir. ITC gelitiriyoruz ama retkenliin her zaman artmadn belirtmeliyim.
lkretim ve ortaretim genel mdrl; sizlere bu konuda ayrnt vereceim ama bu kurum, ulusal mfredatn hazrlanmas, bte programlarnn ynetiminden sorumludur. Size bu konuda aklamada bulunacam, nk bu birim bte reformunda ok nemli bir rol stlenmektedir.
Mali kaynaklarn ve insan kaynaklarnn otuz akademiye tahsis edilmesi; bu tahsis 30 akademinin tmne, btn rektrler ve ilgili kiiler dhil olmak zere gerekletirilir. Yeni hal almaya karar verdiinizde, Daha fazlasna ihtiyacn var dersiniz ve sonu olarak, kuvvetli bir pazarlk yapmanz gerekir. retmenlerin hizmet ii eitimi ve olumlayc eylem politikas ngilterenin eitim nceliklerinde olduu gibi bizde de uzun bir zaman nce oluturulmutur. Bu tr aralar, eitimde daha yksek kalite elde etmek zere kullanlmaktadr.
35
Yeni bte sunumu konusunu yarn daha ayrntl olarak ele alacam, nk yarn insan kaynaklar ve parann daha verimli kullanm konularnda bir konumam olacak. LOLF ad altnda yeni bir bte sunumu yapld; LOLF, mali hukukta organik anayasal kanun anlamna gelir. Bu, bte sunumunun yeni bir yoludur ve 20 yl nce ben Kennedy Okulunda kamu ynetimi dersleri verirken, planlama, programlama ve bteleme sistemi adn verdiimiz bir sistemden etkilenmitir. 20 yl nce szn ettiimiz sistem, 20 yl sonra uygulamaya koyulmutur. lkretim, ortaretim, yksek retim ve aratrma erevesindeki amalara ve hedeflere odaklanm olan bakanlklar aras 2 misyonumuz vardr ve bu misyonlar programlara ayrlmtr. lkretim ve ortaretim iin 5 program uygulanmaktadr. Devlet ilkretim ve ortaretim okullar, okuldaki yaam dhil olmak zere renci yaam ve zel eitim konularnda programlarmz vardr. Fransada, son 30 yldr, zel eitimde renim gren rencilerin oran %20de sabittir. rencilerin %80i devlet sektrndedir. zel okullarn ou Katoliktir ama bu kesim devlet denetimindedir, nk szlemeler itibariyle retmenlerin maa devlet tarafndan denmektedir. retmenlerin maan biz dediimiz iin, yanmda veya blgelerde alan mfettiler zel okullar ziyaret ve tefti edebilmektedir. Fransada kamusal ve zel arasndaki ayrm olduka hassas bir konudur, nk kanmca biz dnyada ayn durumu paylaan lkeden Trkiye, Portekiz ve Fransa biriyiz. Eitim politikalarnn desteklenmesi hususu da nemlidir; bu erevede yalnzca maddi hususlar deil, ayn zamanda aratrmalar ve almalar dhil olmak zere eitim politikasndaki her unsur desteklenmelidir. Yarn tekrar ele alacam terminolojiye deinmek isterim. Bunu makalemden de takip edebilirsiniz. Bu, BOPtan RAPe adn tamaktadr. BOP, Fransada letim Btesi Program olarak alan bir iletim programlama btesidir. Bunu yannda, yllk performans program olan PAP erevesinde, her yl bir performans plan yaynlanmaktadr. RAP ise, yllk performans raporudur. Grdnz gibi, Fransada her ey mzikle ilgilidir. Bu konuyu yarn sizlere aklayacam.
Sonu olarak, bizim karlatmz temel zorluklarn ilki okuldan ayrlma orannn azaltlmasdr. Okullardan herhangi bir nitelik kazanmadan ayrlanlarn oran %8 ila 10dur. Genel baar dzeylerinin de gelitirilmesi gerekmektedir. Almanyada olduu gibi, PIZAnn 2003 sonularndaki uyarsyla karlamak bizim iin byk bir ok olmutur, nk Fransa anadil alannda Finlandiyadan hemen sonra gelmekteydi. Matematik alannda ise ekiplerde ikinciydik. Ancak, zaman ierisinde geriledik. u anda nereye doru gittiimizi bilmiyoruz. Ancak, aslna bakldnda, Almanyann da ayn deneyimden getiini dnyorum. Alman ve Fransz sistemleri kuramsal yaklam asndan avantajldr. Biz, en azndan akademik akmda yetkinlikler yerine bilgi birikimi asndan avantajlyz. Buradaki sorun, PIZAnn rencilerin hangi bilgilere sahip olduunu deil, rencilerin uygulamaya ynelik durumlarda okulda rendiklerini uygulama kapasitesini lmesidir. Politeknik ve Ecole Normal gibi en iyi okullardan gelen Franszlarn bazlarnn bilgisayar kullanmay bile bilmediini grebilirsiniz. Bu nedenle biz, mfredatmz deitiriyoruz. Noble Price bile daha temel ve uygulamaya ynelik almalara ve kilit yetkinliklere geri dnmemiz gerektiini vurguluyor. Bu anlamda, Avrupa Komisyonunun yatay, mfredat tesi yetkinlikler konusundaki nerisine tamamen katlyorum. Bunlar, temelleri oluturur. Fransada uygulamaya alacamz unsurlardan biri de budur. Yava da olsa ilerleme kaydetmekteyiz.
Mali kaynaklarn ilkretim, ortaretim ve yksek retim arasnda datlmas da bir zorluk arz etmektedir, nk ilkretime OECD ortalamasnda bir harcama yapmaktayz. Bu rakam, ortaretimde dier btn lkelerden ok daha fazla, ok fazla harcama yaptmz Ganzi Color haricinde, yksek retimde ise dier btn lkelerden ok daha azdr. Bu nedenle, yeniden datm yaplmas gerekmektedir. Kariyer rehberliinin gelitirilmesi de bir zorluk olarak karmza kmaktadr. Bizim
36
sistemimizin en nemli hususlarndan birisi budur. Biz, okul haricinde hibir ey bilmeyen, okulun dna asla kmam, dardaki i dnyasndan haberdar olmayan ve hatta bazen kentin dna hi kmam retmenlerden ynlendirme bekleriz. Okuduu okulda retmenlik yapan retmenler tanyorum. Bizse, onlardan rencileri bir i, bir meslek bulma konusunda ynlendirmelerini bekliyoruz. Kariyer rehberliinin gelitirilmesi ve snf tekrarlarnn azaltlmas konusunda kesinlikle bir gelime salamalyz, nk bir akademik yln tekrar edilmesi hibir ey kazandrmad gibi, maliyet getirmektedir. Bu hususu gelitirmeliyiz. Bu konudaki byk atlmlardan biri, rencilerin kiiselletirilmi zgemilerinin oluturulmasdr. Eitliin gelitirilmesi de bir zorluktur, nk Fransa Cumhuriyeti ve Sekincilik adn verdiimiz bir sorunla karlamaktayz. nceleri, biz bunun krsal kesimde yaayanlarn veya iilerin ocuklarnn yetitirilmesine imkn verdiini dnyorduk ama bu zamanla doruluunu kaybetti. Dier bir deyile, belirli bir dzeyde gerileme kaydettiimizden, eitlii gelitirmemiz gerekiyor. Bunu sylememin nedeni, hkmetin ve ynetimin bu byk deiimleri hesaba katmas gerektiini dnmemdir.
Her dzeyde dnya kltr deerlendirmesinin gelitirilmesi gerekmektedir. 1991 ylnda OECD Eitimde Dnya Kltr Deerlendirmesine Doru (Toward the World Culture Evaluation in Education and Evaluation) adl yaynda yer alan bir makale yazdm. Bana gre, deerlendirme sadece rencilerin deerlendirilmesini deil, ayn zamanda retmenlerin de deerlendirilmesini kapsar, nk biz her zaman rencilerin etiyoloji ihtiyacndan bahseder, retmenlerin etiyoloji ihtiyacn gzden karrz. Bu bir tabudur. Hepimiz ok iyi ve ok kt retmenlerle deneyimler yaadk; bunun hesaba katlmas, ak ak ele alnmas ve bu konuda bir eyler yaplmas gerekmektedir. Okullarmzda retmenlik yapmamas gereken retmenleriz var; biz onlarn baka bir i bulmasna yardmc olmalyz, nk bu kiiler bir konuyu anlatmaya altnda, renciler hibir ey anlamyor! Bu kiiler pedagog olmadndan, onlarn baka bir i bulmasna yardmc olabiliriz. Bu ok nemli bir konudur, nk bir retmenin yetkinlii ok nemlidir. retmenler iin daha niteliksel bir ynetimin uygulanmas, insan kaynaklar ynetiminin bir parasdr. Bu hususu da yarn tekrar ele alacam ama retmenlere ok fazla dl verirken, yeterince ceza vermediimizi sylemeliyim. AB kilit yetkinlikleri erevesinde ortak bilgi temelinin uygulanmas da bir sorun tekil etmektedir. Bana gre, ICTnin verimli kullanm ok nemli bir nceliktir, nk giderek daha fazla ICT kullanyoruz ve ICTnin renci yetkinlikleri ve bilgisi zerindeki etkisini ou zaman tam olarak bilemiyoruz. Kukusuz ICTnin belirli dzeyde olumlu etkisi vardr ama retmenlerin ICTyi kendi retimlerinde kullanma biimleri ve ICT yoluyla kendi bana renme yollar daha da gelitirilmelidir. Yapmamz gereken ok ey var. Salih elik: Teekkr ederiz. Soru cevab dier oturumdaki sunumlardan sonra yapacaz. imdi yemee geiyoruz. Afiyet olsun. Salih elik: spanya eitim sistemi ile ilgili sunum yapacak olan arkadamz biraz rahatszland. Sunumunu yapmak zere Ms. Dogaru burada olduu iin nce ondan balayacaz. Romanya eitim sistemindeki reformlar ve ynetim modeli ile ilgili bilgi verecek. Buyrun. Sanyorum, bugnlk bu kadar Beyler ve Bayanlar! ok teekkrler.
Mariana Dogaru: Teekkrler. Deerli Katlmclar, ben Mariana Dogaru. Romanya niversite ncesi Eitimde Kalite Gvencesi Kurumundan geliyorum. Kurumumun ad, Rumencede
37
ARACHIP olarak ksaltlmaktadr. u anda, kurumun harici kalite deerlendirmesi departmannn banda bulunuyorum. Kurumum, ARACHIP Romanya Eitim, Aratrma ve Yenilik Bakanl bnyesinde ulusal menfaat iin 2006dan bu yana 87 Sayl Eitim Kalitesi Kanununa uygun olarak faaliyet gsteren ve tzel kiilie sahip bir devlet kurumudur. Burada olmaktan ve deneyimlerimizi paylamaktan ok mutluyum. Temel reformlarmz devam etmektedir ve Yerelleme ve kalite gvencesi konularna odaklanm durumdadr. Bu srecin yasal erevesi, Romanya hkmeti genelgesi ile Kasm 2005te onaylanan ve aadaki amalar tayan niversite Eitiminde Yerelleme Stratejisine dayanmaktadr: Karar sisteminin izleme, denetleme ve deerlendirmenin Yerelleme srecinin optimizasyonu, tekilat ynetimindeki bozukluklarn ve dengesizliklerin giderilmesi ve ulusal eitim sisteminin desteklenmesi amacyla balatlmtr. Avrupann eitim sisteminde geliime ilikin eilimleri ve politikalarna entegrasyon.
Yetkilendirme nedir? Geici yetkilendirme erevesinde, yeni bir okul kurulduunda, okul ilk mezunlarn ve referans standart dzeyini ortaya koyduunda kamusal veya zel akreditasyon gerekleir. 2005 ylndan bu zamana kadar, ulusal kalite gvencesi ynetimi sistemini uygulamaktayz. Kamu menfaatine faaliyet gsteren iki kamu kuruluu niversite dzeyinde ARCHIS, niversite ncesi dzeyde ise ARACHIPtir. Ayrca, deerlendirme metodolojileri ulusal standartlar ve referans kalite standartlar, ulusal deerlendirme ve akreditasyon uzmanlar sicili de uygulamadadr. Meslek etii kanunu ve harici ve kurum ii uzmanlar, rehberler ve aralar kullanlmaktadr. Bu erevede, deerlendirme ve akreditasyon uzmanlarna ynelik bir ulusal btemiz vardr. lkenin drt bir yanndan gelen ve harici deerlendirme yapan bu kiileri eitmek durumundayz. Hlihazrda 135 uzmanmz var ve biz, Avrupa fonlarndan yararlanmaya alarak 500 uzman daha yetitirmek istiyoruz. Kalite gvencesi temel srecini ktlara ynelik dhili ve harici deerlendirmelerle yrtmekteyiz. Dhili deerlendirme, eitim salaycsnn kendisi tarafndan, harici deerlendirme ise ulusal kurum olan ARACHIP tarafndan gerekletirilmektedir. Eitim Kalitesi Kanununa gre, eitimde kalite gvencesine ynelik sre planlama, uygulama, deerlendirme ve gzden geirmeden oluan dhili sreci ve harici deerlendirmeden oluan harici sreci kapsamaktadr.
Daha nce de belirttiim gibi, 87 Sayl Kalite Gvencesi Kanunu ve Romanya Hkmetinin kard 2007 tarih ve 21 sayl Geici Yetkilendirme ve Akreditasyon ve Dnemsel stihdam Deerlendirmesine Ynelik Onaylanm Standart Karar ile 2008 tarih ve 1534 sayl Eitimde Kalite Standartlar karar.
Sorunlar: Bizim grevimiz, Romanya okullarnda kalite gvencesi salamak ve okul ynetimlerinin roln ve ilevlerini aka belirlemektir. Okul ynetimi dzeyindeki sorunlara bakldnda, okul mdrnn, okul yneticisinin retkenlie ynelik belgeler geliim projesi ve uygulama plan oluturmas gerekmektedir. Geliim projesinde, eitim salaycsnn sosyal, ekonomik ve kltrel balam gz nnde bulundurulmaldr. Bu proje, eitime ynelik yerel eylem planna, insan kaynaklar ile maddi ve mali kaynaklara ve bte ngrsne dayanr. Dolaysyla, mdrn bu geliimi ngrebilmesi gerekmektedir. Roman ya okul ynetimlerinin, kalite kontrol kurumunun ve Eitim Bakanlnn amalar ve ilevleri de byk nem tamaktadr. Her lkede olduu gibi, okul mfettilerimiz grev bandadr ve bizce, eitim kamu fonlar kullanlarak salanan bir kamu hizmetidir. Bu nedenle, yerelleme balamnda, devletin lkenin her yanndaki her bir rencinin en azndan minimal dzeyde bir
38
eitim kalitesiyle hizmet aldndan emin olmas gerekir. Okul, her ylda bir deerlendirmeye alnmak zere en azndan minimal dzeyde bir eitim kalitesi saladktan sonra, kendi kaynaklar erevesinde bu dzeyi olabildiince ykseltebilir. Okul tarafndan salanan eitim kalitesi, referans standartlar kullanlarak llr. Sonu olarak, okulun salad eitimin kalitesi okul yneticisinin sorumluluundadr. zleme Eitim Bakanl, ARACHIP ve lke mfettileri tarafndan, harici deerlendirme ise ARACHIP tarafndan gerekletirilmektedir.
ARACHIPin misyonu, akredite eitim kurulular tarafndan sunulan eitim kalitesinin harici olarak deerlendirilmesi ve niversite ncesi dzeydeki btn eitim kurulularnn yetkilendirmeleri ve akreditasyonuna ynelik harici deerlendirme yaplmasdr.
Ulusal ynetim ve kalite gvencesi sistemi, btn kurumsal yaplar ve spesifik aktiviteleri temsil etmekte, alt-sistem dzeyinde eitim sisteminin ve okul birim sisteminin kalitesinin planlanmas, uygulanmas, deerlendirilmesi ve gzden geirilmesini kapsamaktadr. Kalite ynetim sisteminin ve prosedrlerin amac, kalitenin iyiletirilmesidir. Kanuna gre, eitim kalitesi statik bir hususun ve salaycsnn niteliklerini temsil eder. Bu unsurlarla, hem btn yararlanclarn beklentileri hem de kalite standartlar karlanmaldr. Bu nedenle, okul yneticisi okul geliimini kaynaklara ve okulun yararlanclarnn ihtiyalarna gre ngrmelidir. Okulun yararlanclar hukuk, ebeveynler, yerel toplum, iverenler ve genel kamu olarak tanmlanmaktadr. Ayrca, ynetici kalite standardna ulamak iin gerekli olan karar veren kiidir. Eitimde kaliteyi salayan paydalar olarak, her bir okulda deerlendirme ve kalite gvencesi komisyonlar bulunmaktadr. Bu komisyon, dhili veya kendi kendine deerlendirmeden sorumludur. Okul mfettilii kalite kontrolnden, ARACHIP ise harici deerlendirmeden sorumludur. Deerlendirme ve kalite gvencesi komisyonu retim personelinden bir ila temsilci, bir sendika temsilcisi, bir ebeveyn temsilcisi ve/veya farkl eitim dzeyinden kiiler, bir yerel Konsey temsilcisi ve ulusal aznlklardan gelen bir temsilci ile oluturulur. Deerlendirmede kullanlan ulusal standartlarda, daha nce de belirttiim gibi kalite standartlarnda geici yetkilendirme, akreditasyon ve istihdam deerlendirmesi olmak zere tr standart vardr.
Okulunun salad kalite dzeyi, yneticinin sorumluluundadr. Her bir okulda, Fransa veya ngilterede olduu gibi bir ynetim mercii bulunmaktadr. Yerelleme Balamnda Kalite Kanununa gre, salanan eitim kalitesi dzeyi asndan okulun ald mali kaynaklar bir kriter olarak deerlendirilmektedir. Sizlere kalite gvencesi alanlarna ynelik baz kriterler ile kurumsal kapasite kriterlerini sunmak isterim. Bu kriterler, kurumsal, idari ve ynetimsel yaplar, btn ngr belgeleri, fiziksel kaynaklar ve insan kaynaklardr. Drdnc alan kalite ynetimidir, nk okulun kalite ynetim sistemi, kalite gvencesi stratejileri ve programlarn ve aktivitelerin balatlmas, izlenmesi ve periyodik olarak gzden geirilmesine ynelik prosedrler ile renme ktlarnn deerlendirilmesine ynelik nesnel ve effaf prosedrler uygulamas gerekmektedir. retim personeline ynelik periyodik deerlendirmeler ve renme kaynaklar ile veritabannn sistematik olarak gncellenmesi dhili kalite gvencesi srecinin iindedir. Bu erevede, renim programlar veya sertifikalar, diplomalar ve mesleki nitelik kazandrma abalar konusunda kamunun effaf olarak bilgilendirilmesi de gerekmektedir.
Kalite gvencesinin rol ve iletim yaps; kamu kurulularnn kalite ynetimindeki rol bakanlk tarafndan stlenilmitir. Bakanlk, yapsndan yararlanarak ARACHIP tarafndan tavsiye edilen ekilde kalitenin salanmas ve gelitirilmesine ynelik tedbirlerin denetiminden ve
39
uygulanmasndan sorumludur. niversite ncesi eitimde kalite kontrol, okul mfettilii ve Eitim Bakanlnn ynlendirmeleri ile temin edilir.
Okul ynetimi dzeyinde, geliim projesinin zelliklerinden bazlar net vizyon ve misyon bildirimleri, geliim projesinin mantnn dikkate alnmas, eitim salaycsnn almalarnn sosyal, ekonomik ve kltrel balam ve retim alanlar, ebeveynler, halk, yerel ynetimler ve genel kamunun stratejik hedefe ynelik misyon bildiriminden haberdar edilmesi olarak saylabilir.
Uygulama plannn zellikleri ise, beklenen ktlar erevesinde tanmlanan programlar ve eyleme zg hedefler, insan kaynaklar ile maddi ve mali kaynaklar, son teslim tarihleri, sorumluluklar ve performans gstergeleri olarak saylabilir. Kanmca, bu srelerde baar salamak iin, uygulama kurallarna ve eitim politikasna uyulmas gerekir. ncelikle, sistem tansn fark etmeliyiz. kinci olarak, eitim politikasnn amacna ilikin bir iletiim stratejisi oluturmal, baz pilot okullar seerek bir deneme yaplmal ve srecin banda ve sre boyunca rol alan insan kaynaklar eitilmelidir. Eitim politikalarmz, bildiiniz gibi, 7-11 yllk olarak uygulanmaktadr. Biz, 2005 ylnda almalarmza baladk. Yava da olsa, ilerleme kaydetmekteyiz. Bizim karlatmz zorluklar, genel olarak eitimde yerellemeyle ilgilidir. Bir proje olarak, biz Parlamentonun kararn beklemekteyiz. Sizlere, eitim politikas olarak kalite ynetiminin olduka g olduunu sylemitim. Bu nedenle, kalite eitiminde ulusal bir eitmen ve danma ekibi oluturulmasna karar verildi. Bu insan kayna Avrupa fonlarndan yararlanarak eitim almaktadr ve gelecekte, her bir okuldaki deerlendirme ve kalite gvencesi komisyonlarnn yelerini eitecektir.
Yerellemeyle ilgili olarak, bu 2009 Eyll ayndan itibaren baz pilot okullar setik ve bu uygulamay daha sonra yaygnlatracaz. Salih elik: Teekkr ediyoruz kendisine. imdi hemen spanya eitim sistemindeki reformlar ve ynetim modeli ile ilgili Ms. Nuria de La Fuenteye sz veriyorum. Buyrun. Sizlere daha iyi okullara kavuma yolunda baarlar diliyorum. Dikkatiniz iin teekkrler.
Nuria de La Fuente: Ben bu almaya spanyadan katlyorum. Danmanlk yapmaktaym ve buraya sizleri kkrtmaya geldim. PowerPoint sunularndan holanmyorum ve sizi de skmak istemiyorum. Bu nedenle, sondan balayp, sunumumu balangla tamamlamak istiyorum; umarm bunun nedenini anlayacaksnz. Buradaki PowerPointi grebiliyor musunuz?
Yerelleme srecinden bahsedeceimiz iin, spanyada neden yerelleme sistemini uyguladmz sizlere aktaracam. ncelikle, bu sistemin uygulanmas AB ile diyalog srecinden kaynaklanmaktadr. Biz, politika eylemlerimizin etkilerini kantlamak durumundayz. Mfredat konusunda temel olarak kendi politikalarn yneten ve uygulayan blgesel kurumlarla almamzn nedeni budur. Bu kurumlar, Avrupa politikalarn ve ulusal politikalar da uygulamakta ve politikalarnda tekrar etmektedir. Bunun nasl olduunu balangta greceksiniz. Bu olduka katlmc bir sretir ve eylemlerimizin verimliliini ve etkisini gelitirmeyi amalamaktadr. Politikaya gre hareket ederken, verimlilik ve etkililik nceliklidir. Balangta, katlmc ve merkezsizletirilmi bir sistem srecine ynelik nasl bir basamak profili kardmz greceksiniz. Grdnz gibi, eitim bakan bakanln admlarn ynetmekten sorumludur. Yrtme kurumlar veya mercilerindeki btn bakanlar ayn eyi yapar. Eitimde, bu srete yer alan sosyal araclar, renciler, ebeveynler ve dier tm kiilerin katlmyla yrtlen bir tr kurumumuz vardr. Bylece, bakanlk, hkmet, sekreterlikler, sekreter yardmclar, meslek
40
kurulular gibi resmi kurumlar grebiliyoruz; ancak, sistemin asl etkisi akademisyen eitimi, retmenlerin eitimi, devlet gzlem kurulular, retmen eitme alar ve niversite konferanslarnda yatmaktadr. Btn bu kurulular, sendikalar dhil olmak zere, kendi sektrlerinde yer alan btn kii ve kurumlarn katlmyla yrtlmektedir. Bu hususu vurgulamak isterim. imdi sizlere, bu yln Mays ayna kadar bakanlmzn izlemi olduu temel eilimi gstermek isterim. Bu Mays aynda, bakanmzla birlikte politikamz da deiti. Bu nedenle, bakanln odak noktas bu Maysta deiime urad. Son yllarda, bakanlk eitim, istihdam, sosyal refah ve sosyal btnlk arasndaki balant zerinde almaktayd. Burada, grevlendirme srecinin nasl ynetildiini gryorsunuz. ncelikle kurumlardan veriler toplanyor, bu veriler bakann analiziyle birletiriliyor ve kurumlar tarafndan toplu bir politika tartmas yaplyor. Resmi grevlendirme bakanlk tarafndan, blgesel kurumlarda yaplan grevlendirmelerin uygulanmas ise kurumlar ve merciiler tarafndan yrtlyor. Burada, daha sonra birka aklama ile ayrntlandracam en nemli kurumlar grebiliyorsunuz. Devlet eitim konseyi, eitimde temel kurumdur. Bu konseyde, renciler, retmenler, ebeveynler ve iveren birlikleri yer almaktadr, nk eitimimizi meslei eitim sistemiyle btnletirdik. Burada, kurumun stlendii ynetici roln grebilirsiniz. Bu byk nem tayor; bu kurumu sunumuma zellikle dhil ettim, nk bu kurumun eitimle ilikili olmadn syleyebilirsiniz ama eitim hukukunda, sanatn geeli bir renme ve eitim alan olarak kabul edilmesi ilk burada gereklemitir. Eitim Bakanlnn, kadim Eitim Bakanlnn Sanat ve Sanatsal retim Konseyini kurmasnn nedeni de budur. Bu konseyin roln greceksiniz.
Buradaki Devlet Birlikte Yaam Gzlem Kuruluu da nemli kurumlardan biridir. Burada, rencilerin okullar terk etmesi ve brakmas ok byk bir sorun olarak karmza kmaktadr. Bu sre, Emniyet Bakanl tarafndan yrtlmektedir. Burada, sosyal dlanma ve okul ii davranlar sonucunda okulu brakma olgusu ele alnr.
Burada, eitimde en nemli kurum olan retmen Eitimi ve retmenlere Ynelik A Kaynaklar Yksek Enstitsn gryorsunuz. Bu enstit, retmenlerin endstrinin eilimleri ve kendi retmenlerinin ihtiyalar temelinde toplumun sergiledii eilimler dorultusunda eitilmesi amacyla kurulmutur ve Eitim Bakanlnn katlmyla yrtlmektedir. Bu kurum, renme tekniklerinin, renme niteliklerinin ve retmenlerde pekitirilmesi gereken bilgi alanlarnn tanmlanmasndan sorumludur ve ayrca, a, e-renme ve Internet yoluyla bilgilendirme de yapmaktadr.
Bu kuruma biz, kalite enstits adn veriyoruz. Bu enstit, resmi olarak eitim almam ama teknik faaliyetlerde bulunan ve becerilerinin resmi bir ekilde kabul edilmesine ihtiya duyan kiilere ynelik niteliklerin de tanmlanmasndan sorumludur. Burada, resmi eitim sistemi, resmi igc sistemiyle badatrlmaktadr. Bir destek enstits olarak, bu kurum eitim ihtiyalarn ngrmekte, kalite ve deerlendirme aratrmalar yapmakta, deerlendirme enstitlerine destek vermekte ve eitimdeki btn paydalar iin aratrma referanslar sunmaktadr.
Burada, Eitim Bakanlnn btn deerlendirme komitelerinin koordinasyonundan sorumlu olan Deerlendirme Enstitsn gryorsunuz. Bakanln btn temel grevlerinin, btn organlarn katlmyla faaliyet gsteren devlet kurumlarna bltrldn grebilirsiniz. Btn sosyal paydalarn katlmna ak olmak ve baka bir devlet kurumunda Yerellemek, yerelleme srecinin anahtardr. Bu kurum bakanlk tarafndan ynetilmektedir ama harici grevlendirme yaplan ve topluma harici balantlarla ulaan harici bir kurumdur. Yerellemenin anahtar budur.
41
Burada, University Eleven, merkezi niversiteler konferansn gryorsunuz. Bu kurumun ayrntlarna girmeyeceim. imdi, sunumumun balangcna, yani yerelleme ve katlmc ynetimin anahtarna geldik. Ben, sizin sesinizi ve grlerinizi duymak isterim. Yerellemede baarnn anahtarlar nelerdir? Grlerinizi ltfen bildirir misiniz? Bir grnz var m? Benim amdan sizin girdiniz ok nemli, nk Trkiyedeki deneyimleriniz sonucunda oluan grlerinizi duymak isterim. Sizin de aynn yapp yapmadnz, bu sistemin Trkiyede de ileyebileceini dnp dnmediinizi bilmek isterim. Hayr diyorsanz, nedenlerini de almak isterim. - Ben katlmclardan sorularn sona saklamalarn istemitim. O yzden size cevap vereceklerini sanmyorum. Belki oturum sonunda grlerini alabiliriz. Beni dinlediiniz iin yine de teekkrler.
Salih elik: Teekkr ediyoruz. imdi ok deerli Prof. Dr. Yunus engel ABD eitim sistemindeki reformlar ve ynetim modeli ile ilgili bize sunum yapacak. Buyrun.
Pek haberi yok. yle bir anlattm ve ok oldum. Baka bir niversitenin rektr yardmcs ile grtm. Byle bir ey km dedim. Bana Kt oldu dedi. Niye? dedim. Bu suistimale sebebiyet verir. dedi. Kurallar yle konur ki, hakk olmayan da blm deitirir dedi. Hrriyet veriliyor, yerelleme frsat veriliyor. Biz bayram edeceimize hemen kara gzl takyoruz. Burada bir memurlua talip olmak var. Bize desinler, hi kafamz armasn, biz de kuzu kuzu bunlar yapalm. u mantalitenin deimesi lazm. Bence anahtar burada bu. Yetkileri bize verin, bizim beratmz lazm. Bence bu bir devrim ama ses yok. Yani biz devrim falan istemiyoruz, bizi rahat brakn havasna girecek olursak da pek bir ey olmaz. O yzden zihinleri deitirmek lazm.
Prof. Dr. Yunus engel: nce hepinize iyi gnler diliyorum. Bu bir gezi gibi. Yani deiik lkeler ne yapyorlar onlar sanki yan yana koyuyoruz. Bence gzel bir ziyafet oluyor bu. Sanki alverie gittik. Bence gzel bir araya gelmek oldu. Ben de size Amerikay sunmaya alacam. Ondan nce gazetelere dnelim. Bu aa yukar 1-2 haftalk bir haber. Gzel bir haber. Nedense bu haber biraz gme gitti. Bu konuda biraz heyecan bekliyordum. Heyecan pek fazla gremedim. Haber u: Biliyorsunuz Sabanc niversitesi belli blmler arasnda yatay geii serbest brakmt. YK kurallara aykrdr diye bunu kaldrmaya kalkt. Ondan sonra nasl olduysa YK Sabanc niversitesi sistemini adapte etti. Hatta onu daha da geniletti ve dedi ki, niversiteler kendi ilerinde yatay geii ayarlayabilirler. Tek artmz, kiinin gidecei blmn puan o sene Trkiyedeki en dk puandan dk olmasn. Yani bir art koymu. O da zaten ok czi bir art. Ondan sonra ne oluyor? niversiteler kendi artlarn koymakta serbestler. imdi grnte bir haber gibi geliyor ama bence bu bir devrim. Sabahtan beri yetki devrini konuuyoruz. YK aslnda bu yetkiyi niversitelere devretti. Yani niversite senatolar bu kararlar alr, politikay gelitirir ve belki rnek olacak dzenleme yaparlar ve ieride de bir sr sknty giderirler. Bir renci baka bir blme geebilecek ve kriterleri de niversite belirleyecek. Ben sanyordum ki, rektrler bayram edecekler byle bir hrriyetimiz var diye. sim vermeyeyim ama bir rektrle grtm ve dedim ki; Byle bir ey km. Nasl bir ey?
nce Amerikann genel bir resmi. 56 milyon renci var ilk ve orta retimde. Bunlarn 6 milyonu zel. 97.000 devlet okulu var. Bunlardan 4.000 tanesi charter school. ngiltere bahsetmiti. Biraz sonra bahsedeceim. 35.000 tane de zel okul var. ok gzel bir rakam. Neredeyse devlet okulunun yars kadar zel okullar var. Bunlarn en by de katolik okullar, 7.400 okul var ve neredeyse 2.5 milyon renci bu okullara gidiyor. retmen says 3 milyondan fazla. u rakam
42
nemli: renci retmen oran 15. Hakikaten rya gibi. Yani renci bana 15 retmen dyor. zel okullarda rakam 13. Saylar ok yakn. Hatta ocuklar gnderirken dndk zele mi gitsin devlete mi gitsin diye. Aratrdk ve fark gremedik. retmen kalitesi, tesisler, unlar bunlar ve devlete gnderdik. Niye? nk demez dedik para vermeye. Maliyet renci bana devlet okullarnda 10.000 dolar. Liseyi normal zamanda bitirme oran % 75 civar. Yine enteresan bir ey, evde retim. Malum Amerika hrriyetler yeri. Kii derse ki, ben okullarnz beenmiyorum, siz eitimci geiniyorsunuz ama bu ii bilmiyorsunuz. Ben ocuumu daha iyi eitirim. Hrriyetiniz var. Amerikada 1 milyonu akn kii bu yolu semi. Devletin koyduu tek art, mesela lise mezunu u kadar matematik veya u kadar baka ders bilsin. Yani sonunda snav gesin. Yani asgari standard salasn. Bunun dnda ocuumu ben eiteceim derseniz hodri meydan.
imdi Amerikada eitimin temel yap talar. Bir kere Amerikada bireysellik esas. Yani sistemin merkezinde birey var. Sistem olarak en iyi seviyeye nasl karrz. Mesela liseyi bitirecek ve ne yapalm ki bu birey u liseden en fazla bilgi ve beceriyle ayrlsn. Sistem tamamen buna ynelmi durumda. Yani birey efendi, devlet hizmeti. Zaten biliyorsunuz, Amerikada memurlarn ad public servant ya da civil servant. Yani halkn hizmetisidir. Amerika bakan da en byk hizmeti yani bahizmeti.
Yksek retime girmeyeyim. Sadece unu syleyeyim: 18 milyon civar renci var ve mezunlarn neredeyse % 60 kz. Yani kzlar eitime daha ok rabet ediyor ve de aa yukar ylda 56.000 doktoral kii mezun oluyor. Bu da dehet bir beyin gc. 56.000 doktoral insan. Charter schoollar zelinde birka ey syleyeyim. Bu zel sektr felsefesinin okullara girii. Aa yukar 4.000 tane charter school var ve burada 1 milyonu akn renci eitim gryor. Bunlara konan art: Performans devlet okullarnn altnda olamaz. Olacak olursa bunlarn kapsna kilit vururlar. Bunlar tamamen deneme amal. Neredeyse btn kurallardan muaf. Hibir kural yok. renci gnderme gnll. Onlarn art, ayrm yapamaz. Hani u dinden olsun, u rktan olsun gibi byle bir ey yapamazlar. Onun dnda neredeyse her ey serbest. Eyalet bunlara ne yapyor? Diyor ki, bir rencinin maliyeti bana u kadar, 6.000 veya 10.000 dolar, neyse. Sana renci ba u kadar para veriyorum diyor. Ondan sonra da hodri meydan diyor. Bunlar inceleniyor, baarlar varsa irdeleniyor ve bu bilgilerden istifade ediliyor. Yani deiik eyler denensin, buradan belki gzel eyler kar diye. Ve bir enteresan bulgu: Bunlar amak iin Amerikal olmak art deil. Amerikada bir sr Trk bu okullarn bavurusunu yapyor ve ayor. Yani Amerikallar yabanclara da gveniyorlar, akllarna bir ey dahi gelmiyor. Mesela Trkiyede diyelim: Biz bavurduumuz zaman hemen nce bir gvenlik aratrmas, udur budur, sonra da olmaz diyoruz. Bu okullara giden renciler de Trk deil, Amerikal. Tamamna yakn Amerikal. Amerika yabancya dahi tam olarak gveniyor.
Btn kurallar tamamen evrensel. nk yerel bir kltr ve byle olmak zorunda. O zaman ne oluyor? Tamamen evrensel deerler hkmediyor ve de tabii olarak deiime, geliime ak. Yerellik esastr. nk her yerin yerel bir kltr var, yerel bir yaps var, yerel ihtiyac var. Eitimde yerellik esastr. Yani merkeziyetilik Amerikaya neredeyse uramam gibidir. Merkezin rol yerel birimleri desteklemektir. Onlara dikte etmek, empoze etmek deil tamamen destek sunmaktr ve Amerikadaki lkenin mill eitim bakannn hibir zorlamas, yaptrm, yetkisi yoktur. O ne yapyor? Mesela parayla ok eyi cazip hale getirebiliyor. Ama bir zorunluluk yok. Tek zorunluluk ben okula zenci almam derseniz o zaman devletin sizle derdi olur. Normal artlarda bir dert falan yok. Sistem son derece esnek. Kimisi akademik bir ey seiyor, kimisi meslek dersine arlk veriyor ve sonunda bir lise mezunu bir ie girecek beceriye sahip oluyor. Neredeyse tamam meslek dersi alr. Yani meslek lisesi yok. Benim bildiim birka tane var, fazla yok. nk liseler zaten esnek olunca tamamen meslek lisesi oluyor. Demokratlk esas. Yani halk ne derse o olur. Zaten karar mercilerinin byk ounluu seimle baa geliyor. Oradaki mill eitim mdrleri vs.
43
seimle baa geliyor veyahut da eyalet valisi bir ksmn atyor ki o da seimle baa geliyor. Yani halkn iradesi esastr, sistem daimi ekilde kendini murakabe eder, kendi iinde denetler ve sonularndan hesap verir. Gayet dinamiktir. Eitimde durmak yok yola devam. Artk mkemmele ulatk bundan sonra duralm diye bir ey yok. Yani deitiimiz anda yeni deiim balyor. Rasyonellik esas. Kutsal inekler falan yok, tabular yok. Akl, bilim ne gerektiriyorsa o olur. Kltrel balar da yok. nk evrensel deerlere her ey bina edilmi. Hesap verme esastr. Raporlar kyor, mdafaalar yaplyor. Yani sonulardan halka hesap veriliyor. Hesap veremeyen hemen oradan gidiyor. ok nemli: Gven esastr. renciye gven, retmene gven, mdre gven ve de eyalete gven. Yani tepeden pheyle bak yok. Hakikaten halk kendi iradesine hakimdir, ona gvenmek lazmdr. Zaten aksi dnlemez. Sistem ezbere dayal deil. Tamamen sorgulama, dnme, yaratc, tevik, kabiliyetlerini gelitirme. Tamamen buna odaklanm. Faydaclk esas. Yani yapm olmak iin yapmak diye bir ey yok, ya da biz dedelerimizden byle grdk. yle bir ey de yok. Mesela, bu faydal m, deil mi? Faydas azsa kaldrlr. Yerine daha faydal bir ey konur. Snav haliyle yaplyor ama snav odakl deil. Yani snav biraz kenarda. Beceri kazanmak esas. Bizdeki sistem ise tam tersi.
Amerika malum eyalet sistemi. 50 tane eyalet var. Federal hkmet Washingtonda ve bu hkmette bir mill eitim bakan var. Amerikada Mill Eitim Bakanl vey evlattr. Kuruluu 1979. Daha evvel salk, eitim, sosyal gvenlik bakanl parasyd ve o zamandan beri tartmal. Reagan dedi ki, beni bakan yapn, ben bu bakanl kaldracam. nk eitimle devletin alakas yoktur. Yani devlet, eitim empoze edemez. Bu ailenin iidir, yerel ynetimlerin iidir. Biz federal hkmet olarak size tam hrriyet vereceiz. Ama kongre demokratt. Bakanl kaldramad. Ondan sonra kaldrmak iin baka eyler de oldu ama pek tutmad. Sonunda u andaki sistem rayna oturdu. Zaten yetkiler ok kstl. u anda yaplan ne? Bir kere Eitim Bakanlnn mill falan deil- ders kitabyla alakas yok, mfredatla alakas yok, ok eyle alakas yok. Orada kitaplar yazan zel sektr. Kararlar veren de yerel birimler. Yani federal hkmetin bununla zerre kadar alakas yok. O yzden kitaplar harika. nk tam bir rekabet ortam iinde. Denetleme de yok. Bizde Talim Terbiye Kurulu gibi. Okullar neye karar verirlerse onu alrlar. imdi denecek ki, Hi olur mu? Ya retmen yanl karar verirse Sabah mill eitim ube mdrmzle bunu konuuyorduk. Dedi ki,Trkiyede ne olmas lazm? Mesela fen bilgisinde onlar karar vermesi lazm. Ya bunlar yanl karar verirse ok gzel bir cevap verdi. Mesela 100 tane fen retmeni varsa bunlar kitap semek iin bir araya gelse. Bunlar yanl karar veremez. Harika bir cevapt. Yani unu zmsemek lazm. Kendisine isim vermeden teekkr ediyorum. Mill Eitim Bakanl, ite bu kadarck. ki satr misyon. nternet sitesine baktm ve 4 tane cmlesi var. Bata hava civa, dier eyler ise bir kere mali yardm politikasn gelitirmek. Orada diyelim ki, niversiteler paral ama neredeyse her isteyene devlet para verir. Bir birimi renciye para vermek, ki niversite eitimi almak istiyorsa bunu alsn diye. Dieri veri toplayp, bir veri merkezi oluturmak, ki bu k tutsun. Bunu alyor ve merkezi bir rol oynuyor bu ekilde. Eitimle ilgili aratrmalar yapmak ve bunun sonularn datmak ve de herkesin eitimden eit istifadesini salamak. Eer gerekiyorsa diyelim, parayla bunu ynlendirmek. Yani Amerika bakanl bu kadar. Birimlerinde ok fazla bir ey yok. Zaten yerel bir i. Ama hangi mesele kayda deer? Eitim bilimleri enstits, ilk ve orta retim, inovasyon ve geliim. Mesela eitim bilimleri enstits. Bunun yapt u: Eitimin bilimsel bir zemine dayanmas lazm. Bunu da her eyalet ayrca yapacana devlette, mesela byk bir birim bunu yaparsa etkili olur. Mantk bu. Eitim bakanl bunu yapyor. Bilgileri topluyor, bunlar eliyor ve eyaletlere kullanm iin sunuyor. te size bilimsel k. Bunu istediiniz gibi kullanm. Byle olunca ok verimli oluyor ve de bunu niversite vs. destekliyor. lk ve orta retime gereken standartlar salyor, telkinlerde bulunuyor. Yani bu konuda eyaletlere yardmc oluyor. Yine empoze falan sz konusu deil. novasyon ve geliim
44
dairesi. Malum, yeni teknolojiler yenilikler, bunlarn hayata geirilmesi. Bahsettiimiz Charter schoollar bunlardan birisi. Yani bunlar tevik etmek, daimi ekilde deiim olsun, geliim olsun. Buna da para gerekiyor. Eitim bakannn 4.000 tane eleman var. Ama btesi 60 milyar dolar civarnda. Yani baya bir mali gc var ve bu paray zaten yaptrm iin kullanyor.
karlabilecek sonular: Bir kere evrensel deerler ve lke ihtiyalar. Bunlarn dikkate alnmas lazm. Sonra sorgulamak. Biz ne yapyoruz, niin yapyoruz, niye yapyoruz, baka trl olur mu? Yani bir muhakeme ve muhasebe, murakabe. Bunlarn da olmas gerekiyor. Yoksa Yaptk, ok gzel oldu, rafa koyalm. Byle bir ey yok. Dnya ile mukayese etmek. Yerele dnlmesi gerekir. retmen atamasndan tutun da mfredata kadar. br trl ezbercilik, ruhsuzluk devam eder. Amerika bu konuda gzel bir rnek. Eitimde devlet tekeli diye bir ey Amerikada sz konusu deil. Devlet kontrol de yoktur. Yani devlet mecbur kalrsa kontrol eder. Yoksa serbestiyet yine esastr ve birey merkezli olmak esastr. Amerikann son zamanlardaki yeni iki program: Birisi mesela no child left behind yani bir tane renci dahi fire vermeyecek. Bir tek renci bile bu sistemde baarsz ayrlmasn. u anda bu mill bir program. Dieri de, renciler yeterince fen ve teknoloji bilgisine sahip olup, yle okuldan ayrlsn. Son olarak, unu syleyeyim: Amerikada hrriyet havas var, yerellik var. Bizde ksmen merkeziyetilik var ve bizde phecilik, korku esas. Bunun gzel bir rnei Kore. Kuzey Kore gvenlik odakl. Korkuyor, kimseye itimad yok ve ne halde. Gney Kore hrriyeti, serbestiyet esas ve dnya ile btnlemi ve ne halde. unlara bakp oradan bir ibret almak lazm. Teekkr ederim.
Yerellik hat safhada ve yerellik Amerikada esas. Bunun sebepleri ok ama benim zaman doldu. O yzden birka cmle ile toparlayaym. Bir kere Amerika unu gayet iyi biliyor ki, uzaktan kumanda ile hibir ey etkin ve verimli olamaz. O yzden yerellik esastr. Sonra atl braklm beyinleri harekete geirmenin yolu yine yerelliktir. Onlara yetki vermektir. Mesela az evvel yemekte konuuyorduk. Okul mdrlerinden neredeyse eitim mdrlerine kadar hepsi emir kulu. Emir gelecek ve emir verecek. Kendileri ne yapacak? nisiyatifleri ok az. Amerikada bir mdr ok byk inisiyatife sahip, okuldan o sorumlu. yi olursa krediyi alyor, kt olursa antasn toplayp oradan gidiyor. Yani bunlar olmas gereken eyler. Halka gven esas. Yerelliin dikkate alnmas gerekiyor ve Amerikada mezunlar bir rndr. Biz mesela neyle iftihar ederiz? rnlerin gzellii ile. Bu da neyi gerektiriyor? Yakn takibi gerektiriyor. Aynen bir sanayi tesisinde olduu gibi.
imdi eyaletlere geelim. Mesela bizim Nevada eyaleti. Bir kere kendisinin bir eitim bakanl var. Bakanlk dersiniz, daire dersiniz farketmiyor. emaya baktnz zaman bir kere programn deerlendirilmesi, hesap verilebilirlik ve mfredat geliimi. Bunlarla urayor. Ondan sonra mesleki teknik eitim, yetikinlerin eitimi. Bunlarla urayor ve de teknoloji ve geliim programlar. ki nemli konu. Birincisi, eyaletin geliim plan. Eitimde geliim. Dieri de, eyaletin karnesi. Bu neye yaryor? Eyaletin vatanda bunlara girer ve mesela bakn, 2008 ylnn geliim plan. Mesela o sene ne yaplm? Hedefler neydi, tutturulmu mu? Bu her okul iin var. Her blge iin var. Her eyalet iin var. Sonunda okullar mukayese edebiliyorsunuz. Geliim iin ve neler yaplmas ile ilgili k tutuyor ve bir hummal faaliyet var. Mdrler bunu beceremezlerse muhtemelen ilerini kaybedecekler. Karne de sonular gsteriyor. Bir veli girer ve iki okulu her bakmdan karlatrr. retmen kalitesinden tutun da mesela okuldan ayrlanlarn, ge gelenlerin listesine kadar. Bu okulun neyini gsteriyor? effaf bir ekilde performansn gsteriyor. Mesela bu gstergelerden kalite gstergesi. Matematik, yazma, okuma, liseden sonra ne yapyor bunlarn hepsi rapor halinde veriliyor. Mesela matematikteki yeterlilik. Yllara gre bakn, geliim var. Demek ki eyalet iyi iliyor. Eer bu aaya doru gidecek olursa baya bir itirazlar balayacak. Nevada 17 blgeye blnm. Bunlara county deniyor ve her county kendi bana buyruk.
45
Salih elik: Biz de ok teekkr ediyoruz. imdi Alman eitim sistemleriyle ilgili Prof. Dr. Uwe Mllere sz veriyorum. Buyrun. Prof. Dr. Uwe Mller: Sayn Mstear, Deerli Meslektalarm ve Sevgili Arkadalar. Almanyadaki eitim ynetimi ile ilgili ksa bir deerlendirme yapmaya alacam. Hepimiz biliyoruz ki Almanyada eitim sektrnde spesifik ynetim dzenlemeleri vardr.
Daha nce de belirttiim gibi merkezi ynetim dzeyinden balayalm. Tabi ki, asli grevi aratrma yapmak olan ve Sayn Bakan Shawan tarafndan ynetilmekte olan Federal Almanya Eitim Bakanl var. Bayan Shawana grevlerini yerine getirirken biri eitimden, dieri aratrmadan sorumlu iki ilk dzey devlet bakan ve ayrca biri eitimden, dieri aratrmadan sorumlu iki daimi devlet bakan destek veriyor. Merkezi Eitim Bakanlmzn yalnzca 900 kiilik bir kadrosu var. Bakanlkta 8 genel mdrlk vardr. lki ekipman tedarikinden ve ynetiminden, mali kaynaklardan sorumlu merkezi hizmet genel mdrldr. kinci genel mdrlk strateji ve politika meselelerinden sorumlu, ncs Avrupa ve uluslararas ibirliinden sorumlu. Bu genel mdrlkte ayrca mesleki eitim ve hayat boyu renme mdrlkleri var: Mesleki eitim mdrl, mesleki eitim ile ilgili tm snflardan ve eitim meknlarndan sorumludur. Almanyada Mesleki Eitim Yasas, Mesleki Eitimi Destekleme Yasas ve st Dzey Eitim Yardm Yasas var. Yeni eitim mesleklerinin gelitirilmesi, mevcut eitim mesleklerinin modernizasyonu, bu mesleklerdeki yeterlilik kriterlerinin dzenlenmesi ve daha fazla eitim bu mdrln daimi grevleridir. kinci mdrlk hayat boyu renme, eitim aratrmas ve srekli eitim alanlaryla ilgilenmektedir. Kltrel eitim ve eitim gibi konular da bu mdrlk iinde ele alnd ve gelitirildi. Bylece Almanyada u ana kadarki en kapsaml mill okul program olutu, yani burada yerlemi olan insanlar iin tm bunlar kapsayan okullar kuruldu. Beinci genel mdrlk bilim sistemlerinden sorumludur; bu genel mdrlk ayrca yksek renimin idari yaps konumundadr. Bununla birlikte genel mdrlmz daha var, fakat bunlar yalnzca aratrma iiyle uramaktadr. Dolaysyla bu konuda daha fazla bilgi vermeyeceim; yle inanyorum ki, bu konu bugn tarttmz eitim meseleleri ile dorudan ilgili deildir. imdi de Alman eitim sistemindeki en esiz kurumdan bahsedeceim. nanyorum ki bu dnya apnda esiz bir kurumdur. Ad Eyaletler Eitim Bakanlar Srekli Konferans. Almanyada 16 eyalet var ve her eyaletin babakan ve bakanlar vardr. Sz konusu konferans Almanyadaki 16 eyaletin eitim bakanlar srekli konferansdr. Almanya anayasas gereince eitimden, yksek renimden, aratrmadan sorumlu Eyalet birimlerindeki bakanlar Eyaletler Eitim Bakanlar Srekli Konferansn oluturmaktadr. Bu konferansn temel grevi Almanyadaki insanlarn, rencilerin ve retmenlerin Almanya ierisinde mmkn olduunca yksek seviyede hareketliliini salamaktr. Aada belirteceim grevler zellikle nemlidir. Bu konferansta hem sertifikalarn uygunluk ve uyumluluu, hem de rencilerin nihai nitelikleri hususlarnda mutabakata varlmas gerekmektedir. Almanyann her yerinde okullarda kalite standartlarnn, yksek renimde mesleki eitimin korunmas ynnde almalar yaplmal ve Almanyadaki eitim ve bilim kurumlar arasnda ibirlii artrlmaldr. Bunu salayacak birok komite var, ancak bu komiteler power point sunumunda gsterildii iin bir kez daha bunlardan bahsetmek istemiyorum.
Merkezi ynetim dzeyinden balayaym. Almanya anayasasna gre Almanyada eitime ilikin yasama ncelikle 16 eyaletin yetkisi dahilindedir. lk zel mevzu budur; ikinci zel konu ise Almanyada okul zerklii hayli yksektir. Bir soru var ve bu soruyu tartmamz gerekmekte : Bugn bu tr bir yerelleme iyi bir ey midir, deil midir? 15-20 dakika ierisinde bu soruya cevabm vereceim. Ayrca Trkiyedeki reform srecine neleri aktarmamz mmkn olacak, onu da tartmaya aabiliriz.
46
Gelelim Eyaletler Eitim Bakanlar dzeyine. Belki bunu power point sunumunda da bulabiliriz. rnek olarak yalnzca Bavyera Eitim Bakanln setim. Bir tek rnekten bile Eyalet Eitim Bakanlarnn anaokulu-okul ncesi eitimin desteklenmesi, genel akademik ve mesleki okullarn denetimi, retmenler iin eitim ve srekli eitim, eyalet dzeyinde eitim yasasnn gelitirilmesi ve ayrca zel okullarn finanse edilmesi -Almanyada zel okullar devletten de para alr, nk bu okullar da kamu grevini yerine getirirler- gibi eitim meselelerinden sorumlu olduunu grebilirsiniz. Bununla birlikte Eyalet Eitim Bakan mfredata karar verir, retim yntemlerinin oluturulmas, ders kitaplar hazrlanmas gibi konulara katkda bulunarak mfredat standartlarnn gelitirilmesi iin alr.
Gelelim Almanyadaki mesleki eitimin ikili sistemine. kili sisteme gre insanlar irketler tarafndan ie alnr ve ayn zamanda okula devam eder. Alman ikili sisteminde mesleki eitim 340 meslek iin organize edilir. Bu 340 meslek iin salanan eitim ulusal uyumluluu salanan, Eyalet tarafndan oluturulan ereve mfredat ve ynetmeliklere gre yaplr. Bu grevle ilgili olarak Eyalet Bakanlnn power point sunumunda da grdnz organizasyon yaps u ekildedir: Daha nce de belirttiim gibi burada da bir babakan ve devlet bakan, mstear ve yardmcs, genel mdrlk ve farkl alanlardan sorumlu departmanlar vardr. Bu alanlar mali iler, personel ve retmen geliimi, eitim geliimi ve kalite standartlar, ilk ve orta dereceli okullar, yksek okullar, hayat boyu renmenin gelitirilmesi gibi eitli nemli hizmetleri kapsamaktadr. Tabii ki bu yap ierisinde destek birimleri olarak ok sayda amir de vardr.
imdiki spesifik konumuz ise Almanyadaki kapsaml okul zerklii. Mali meseleler hari okullar gerekten ok kapsaml zerklie sahiptir. Okullarda zellikle bu tr bir okul zerkliinin kurulmasn amalayan rgtsel yaplar vardr. rnein her okulun retmenler konferans vardr. Bu retmenler konferans tm eitim meselelerinde mdrlere tavsiyede bulunmaktr. retmenler, veliler ve eitim partnerleri gruplarnn temsilcilerinden oluan konferansn yeleri, Eyalet yasalarna dayanarak okul ynetmelikleri hakknda karar verirler. retmenler konferansnn grevlerinden biri dzenli olarak baslan ders kitaplar arasndan ders kitaplar semektir ki bu sistem Eyalet Bakanl tarafndan gelitirilmitir. Bu okul konferansndaki en nemli e, eitim sistemindeki eitim partnerleridir. Okul konferans, kilit kadro, retmenler, veliler ve zellikle okulda grev almayan, ounlukla iveren organizasyonlar ve alanlar organizasyonlarnn temsilcilerinden oluan eitim partnerleri arasndaki ibirliini salayan bir organdr. ou kez okul konferans aadaki alanlarla ilgilenir: okul ve retimin organizasyonu, okul ynetmeliklerinin idaresi, derslerin gelitirilmesi iin tavsiyede bulunulmas, retmenlerin denekleri, okulun ve snflarn durumu, ayrca kiilerin korunmas, okul tatlar ve okul evresinde kazalarn nlenmesi. Bunun haricinde okul dnda, fakat okul denetimindeki organizasyonlar, okul partnerleri, eyaletteki konaklama tesisleri, fabrika ve mzelere ziyaretler vb. gibi konular da bu konferansta ele alnr.
Almanyadaki eitim sektrndeki mevcut reformla ilgili baz fikirlere gelince. Sregelen tartmalarda ele alnan birka noktaya deineceim yalnzca, nk burada hepsinden bahsedemem. Fakat belki daha sonra bunlar tartabiliriz. Bu nedenle aadaki genel bak yalnzca blgesel ya da ulusal planlar ve reformlar belirtmektedir: Eitimdeki eitsizlikleri tamamyla ortadan kaldrmak, ikinci olarak tm gn eitim sayesinde kiilerin sosyo-ekonomik gemii ile sergiledii performans arasndaki yakn ilikiyi azaltmak, son olarak farkl eitim yollar arasndaki geii kolaylatrmak. ocuklar erken yatan itibaren izlemek ve 3 yandan okula balayncaya kadarki dnemde bakm hizmetlerini artrarak kiisel destei gelitirmek.
47
Gmen ailelerin ocuklarn zellikle Alman diline hkimiyet konusunda desteklemek, okul ncesi dil testi, erken destek ve gnlk bakm merkezleri, gelitirilmi dil becerisi nlemleri ve tehis bilimi araclyla izlemek. Okul saatleri ierisinde ve okul saatleri dnda cretsiz olarak genel bilgi tazeleme eitimi araclyla edebi kltr, okuma, matematik ve fen retimi salamak. Her iki ekil de Yabanc dil olarak Almanca ile ilgilidir demi merkeziyetilik
Devam eden reform srecinde, bunlara ek olarak, Alman Eitim Yasasnda okullarn mali zerkliinin geniletilmesi de amalanmaktadr. Eyaletlerin kard okul mevzuatndaki deiiklikler temelinde okullarn kendi bte fonlarn ynetme olasl son yllarda artmaktadr. Eyaletlerin ounda okullar oktan bir ya da birden fazla harcama iin kaynaklarn nasl kullanacaklarna karar verebilmektedir. Bu merkezi ynetim tarafndan ayrlan btedir; bu kez Berlin Eyaletini rnek veriyorum. Benim de deerlendirme ve tefti reformu hakknda baz fikirlerim var, fakat meslektam Andy Reid o kadar iyi fikirler ne srd ki ben konumamn bu ksmn iptal ettim. retmenlerin eitimi reformunun yalnzca Almanya iin deil Trkiye iin de ok nemli bir mesele olduuna inanyorum. Gelecek odakl retmen eitimi program eklinde gelitirilen bir program, Almanyada nemli bir hedef noktas anlamna gelmektedir. retmen eitiminin etkinlii ve profesyonellii iin standartlarn uygulanmasna ynelik yeni bir yaklamn gelitirilmesi, retmen eitimi srasnda daha kapsaml pratik oryantasyon gibi konularn ok nemli olduuna inanyorum. Ayrca eitimin teorik ve pratik safhalar arasndaki ilikilerin younlamas; tan ve metodik yeterlie ilikin retim uygulamasnn gelitirilmesi konular da var. Son olarak, Almanyada genel olarak eitimin finanse edilmesi hakkndaki baz grlere deinmek istiyorum. Daha nce de belirttiim gibi okullar 16 Eyalet tarafndan finanse ediliyor ve her bir eyaletteki denetleme kurulu mali meseleler de dahil olmak zere okul sistemi ierisindeki retim ve personel kadrosunun denetiminden sorumludur.
Eitimin devlet kaynaklarndan finanse edilmesi imdilik aadaki dzenlemelere dayanmaktadr. ou eitim kurumunun fonlar resmi makamlar tarafndan salanmaktadr. Eitim kurumlarnn sahip olduu fonlarn byk ksmn, devlet btelerinden dorudan aktarlan pay oluturmaktadr. Eitim alan belli gruplar yaamak ve eitim grmek iin ihtiyalar olan paray salamak amacyla devletten mali yardm alr. Eitim sisteminin devlet yardm dzenlemeleri siyasi ve idari sistemdeki karar alma srecinin bir parasdr. Eitim politikas ve hedef gereksinimleri gereince eitim iin kamu harcamalarnn deiik ekilleri federasyon, 16 Eyalet ve yerel ynetimler arasnda paylalr. 16 Eyalet ve yerel ynetimler fonlarn %90ndan fazlasn salar. Eitimdeki toplam harcamalar iin Federasyon yalnzca %4.5; Eyaletler %74.6 ve yerel ynetimler %20.9 katkda bulunur. Buna ek olarak zel ekonomi tarafndan karlanan, endstri, dier eitim irketleri ve kurumlar tarafndan salanan irket eitimi ve mesleki eitim ikili sisteminin masraflar da mevcuttur ki bu masraflar imdilerde toplam 50 milyar Avro civarndadr. Bir baka deyile eitim irketleri ile alan meslek okullar eitimden sorumludur. Alman ikili sistemi iki taraftan da kamu finansman alr. Kamu okullar, Eyaletler ve yerel ynetimler arasnda sorumluluklarn paylatrlmas temelinde finanse edilir. Yerel ynetimler retim kadrosunun masraflarn ve malzeme maliyetini karlar. Eyaletler Eitim Bakanlar ise retim kadrosundan
48
sorumludur. Kamu okullarna gitmek cretsizdir. Yerel ynetimler ve eyaletler arasndaki masraflar dengelemek amacyla, rnein ulam masraflar gibi kimi harcamalar Eyaletler Eitim Bakanl btesi tarafndan karlanr. imdi de balarda bahsettiim soruma geri dnyorum: Okullarn bu tr ademi merkeziyetilii ve zerklii iyi bir ey midir? Benim cevabm, kt deil. Teekkrler.
Salih elik: Teekkr ediyoruz. imdi Prof. Dr. hsan Sezal bizim mevcut durumumuzla ilgili sunumunu yaptktan sonra 15 dakika ara verip, soru cevaba ondan sonra geelim diye dnyorum. Buyrun hocam.
Prof. Dr. hsan Sezal: Size ok iyi bir haberim var. O da benim son konumac olduum haberi. Tabii son konumac olmann birok zararlar var. Bugn ben onu yaadm. nk sizin yapmak istediinizi sizden nceki konumaclardan birisi yapabilir veya sizin syleyeceklerinizden bazlarn yine sizden nceki konumaclardan biri veya bir ikisi syleyebilir. Yunus Hocam birincisini yapt. Benim yapmak istediimi yapt. Ben ayakta konumay dnyordum. Ama ok kr ki syleyeceklerimden bir iki krnt sylese bile hepsini sylemedi. Bana syleyecek szler brakt.
Ben biraz farkl bir sunum yapmay dndm. Biraz sonra zaten slaytlarda da greceiz. 21nci yzyla girdik, yeni bir yzyla girdik. Bu yeni yzyl beraberinde yeni bir toplum ekillenmesini de getiriyor. Yeni toplum ekillenmesi demek her eyin yeni batan adeta kurguland bir yap demek ve bunun farknda olan btn lkeler btn kavram ve kurumlarn sorgulamaya baladlar. Adeta bu yeni yzyln gerektirecei bir toplum ekillenmesinin arayn srdryorlar u anda. Nitekim, ABnin yapt da bundan farkl bir ey deil. Eitim kavramn sorgulamak ve bu yeni yzyln beraberinde getirmekte olduu toplumun istedii bireyi ekillendirmek, ortaya karmak. Onlar bu sorgulamay yaparken, aslnda bizim ok daha byk bir ekilde bu sorgulamay yapmamz gerekiyor. nk bizim buna gerekten ok ihtiyacmz var. Aslnda bu yeni bir ey deil. Biz belki sorgulamay ok daha nce balattk. Nitekim, aslnda bu sorgulamann u andaki belki de en gzel frsatlarndan birini bu proje bize sunmakta. Mill Eitim Bakanlnn Kapasitesinin Glendirilmesi Projesi bence tam da bu sorgulamay farkl ekillerde yapmann ortamn salyor bize. Ama dnp baktnzda baka ekillerde de olsa bugnk sorunlar da kapsayacak ekilde, alacak ekilde bir sorgulamann gemi yllarda da yapldn gryoruz. Mesela bir alnt bu- Bizim mekteplerimizde tedris hafzay birok tafsilat ile doldurmaktan ibarettir. Yaratc ilim henz mekteplerimize girmemitir. Ziya Gkalp. Muallim. I. Cilt, Say 12. 1 Temmuz 1917. Yani 92 yl nce. Bir baka alnt: Mfredat programlarnn ezici yk altnda bunalan imdiki mekteplerde hazrlop bilgileri ezberlemekten baka bir ey olmayan bir papaanlk retiliyor. Peyami Safa. Yalnzz romannda. 1951. Bir baka alnt: Memleketin maruf bakmndan ihtiya blgeleri, ihtiya nevi ve miktarlar, mfredat programlarnn ezbercilikten kurtaran pedagojik prensiplere gre slah, retmenleri mesleklerinden soutan ve karan maddi artlarn dzeltilmesi, yeni ve ok sayda ehliyetli retmen yetitirilmesi Peyami Safa. Maarifimizin Geirdii Buhran. Tercman. 1959. 50 yl nce. Btn bunlara baktmzda aslnda bir bakma bugn tarif ediyor gibiyiz. ok eyler elbette yapld. Baz konularda baz mesafeler alnd. Bunu elbette inkar etmiyoruz. Ama temel sorunlar galiba aynen devam ediyor. Dolaysyla, bizim bir bakma eitim modelimiz iin, eitim sistemimiz iin yeni bir paradigma gelitirmemiz gerekiyor. Bunu yle balatabiliriz: 1) Biz ne yapyoruz? Yaptmz ey doru mu? 2) Yaptmz eyi doru yapyor muyuz? Nasl yapyoruz? Bu sorularn cevab ile balayabileceimiz bir paradigmay bir bakma gelitirmek ihtiyacndayz. Biz ne yapyoruz sorusunun cevab ne olabilir? Eitim yapyoruz. Bunu yapan kurumun ad Mill Eitim Bakanl. Peki, Mill Eitim Bakanl emasna bakyoruz. Genel mdrlklere bakyoruz, isimlere bakyoruz. lkretim Genel Mdrl, Orta retim, Yksek retim, Kz Teknik retim. Eitimle isimlendirilen bakanlkla retimle isimlendirilen birimler arasnda eliki olan bir yap.
49
Biz retim bakanl m diyeceiz, eitim bakanl m diyeceiz? Hangisini diyeceiz, yapy neye gre ekillendireceiz? Bizim galiba en bata bu kavram kargaasn zmemiz lazm. Eitimle retim kavramlarn yerli yerine oturtmamz ve onlarn zerine bakanlk yapsn ina etmemiz gerekiyor. Ama buradaki eitim ve retim kavramlarn da sorgulamamz ve o kavramlarla neyi amaladmz bilmemiz gerekiyor. Yani yaptmz eyi doru yapyor muyuz? Buna galiba hepimiz hayr demek durumundayz. nk doru yapmadmzn ok somut rneklerini adeta her gn yayoruz. ocuklarmz okula gitmek istemiyor. Herhalde buna itiraz edecek ok az insan olabilir. Genlerimiz niversitede yerletirildikleri yerlere istekle, sevinerek gitmiyorlar. Yerletirme meselesini hepimiz biliyoruz. Adeta neye niyet neye ksmet gibi bir durum sz konusu. Trkiye beyin gcnn % 5ini bile istedikleri yerlere yerletiremiyor. retmenlerimiz retim yelerimiz derslere arzuyla, istekle girmiyorlar. Tabii biz bunu sylerken mutlak bir saydan bahsetmiyoruz. Yzde yz byledir demiyoruz ama genel tablo, genel fotoraf bundan ok farkl deil. Sadece bu mu? kili bir yapyla ocuklarmz kar karya. ocuklarmz ve genlerimiz bir tarafta okullar dediimiz bir eitim ortam iindeler hemen bunun yannda dershaneler dediimiz daha farkl bir eitim veya retim ortamnn iinde buluyorlar kendilerini. kili bir yap ve bu artk neredeyse okul ncesinden balayp, doktora sonrasna kadar uzanan bir yelpazeyi iine alacak ekilde. Okul trlerinin eitlilii ve okluu. Eitim sistemimizin bir kaos iinde olduunu grmek istiyorsak bence ok baka eylere bakmaya gerek yok. Okullarmzn eitlerine ve sper lise kavramna bakmamz kafi. Bir eitim anlaynn iinde sper kavramnn yer almasn ben anlam deilim. Bir paradigma arayndayz demitim. Paradigmadan neyi kastediyoruz? Aslnda bizim paradigmayla belirtmek istediimiz ok kaba ekliyle ve bizim buradaki konumamz iin uygun olan tabiriyle ne, niin, neden, nasl sorularnn cevabnn verilebildii bir kavramsal ereve, temel bak as ve bu temel ay ekillendiren sosyolojik arka plan. Bu aslnda nemli. Bizim o kavramsal ereveyi, o temel bak asn mutlaka sosyolojik bir arka plana oturtmamz gerekiyor ve bu sorularn cevabn vermemiz gerekiyor. Ne, niin, neden, nasl Dolaysyla, eitim kavramn oturtacamz ereve. Bunu ok ksa bir ekilde belki yle syleyebiliriz: ocuklarmzn severek, isteyerek, arzuyla gidecekleri bir ortam, okul yaratmak. Okulu mfredat uygulama binalar olmaktan karp, renmenin keyif veren bir sre olduu yaama alanlarna dntrmek.
Temel bak as ve bu temel ay ekillendiren sosyolojik arka plan. Yunus hoca bunlardan bazlarn syledi. Bu hakikaten nemli. Bizim o kavramsal ereveyi, o temel bak asn mutlaka sosyolojik bir arka plana oturtmamz gerekiyor. Ne, niin, neden, nasl Dolaysyla, eitim kavramn oturtacamz ereve. Bunu ok ksa bir ekilde belki yle syleyebiliriz: ocuklarmzn severek, isteyerek, arzuyla gidecekleri bir ortam, okul yaratmak. Okulu mfredat uygulama binalar olmaktan karp, renmenin keyif veren bir sre olduu yaama alanlarna dntrmek. retmeni mfredat ezberleticisi olmaktan karp, hayat eiticisi yani bugnn tabiriyle coaching dediimiz, renciyi her anlamyla hayata hazrlayan bir rolle ortaya karmak. Eitim vizyonu, hayat kltr olan yetkin yneticiler ve uzman kadrolardan oluan bir bakanlk yapsyla btn bunlar gerekletirmek. imdi btn bunlar aslnda ben burada bitirmek istedim. nk projenin bundan sonraki aamasnda da zaten ekillendirmeye alaca o paradigma, bir yerde model bu temel kavramlarn etrafnda ekillenecek. Ama bunun ekillenmesi iin sizin katklarnz ne kadar ok olursa, sizin gelecekle ilgili dnceleriniz ne kadar aydnlatc olursa o kadar salam bir modellemeyi gerekletirmi olacaz. Hepinize teekkrler. Kahve molasndan sonra tartacamz ok eyler var. Salih elik: Hocama teekkr ediyorum. 15 dakika kahve molas. Kahve molasndan sonra soru cevap blmne geeceiz.

Soru ve Cevaplar
53

Soru ve Cevaplar
Salih elik: Deerli Katlmclar, uzun bir gn geirdik. imdi konuma hakk sizin. Deerli panelistlerin her birine sorular varsa onlar alabiliriz. Sorularnz sorarken isimlerinizi sylerseniz daha iyi olacak.
kinci sorum ise Sayn Vosa. ncelikle teekkr ediyorum bize gerekten Avrupa perspektifinden gzel bir vurgu yapt, gzel rnekler sundu ve tabii biroklarmzn ard gibi Rusyann bu konudaki baars Dou Avrupa lkelerinin, baz Balkan lkelerinin yani eski komnist lkelerin bu konudaki baarlar hala sorunlar olmasna ramen acaba aka ve net olarak sylememesine ramen bu konuda biz onlardan geride miyiz? Benim merak ettiim u: Avrupa Eitim Vakfnda bir dostumuz, bir arkadamz olarak baktnzda zellikle Rusyay ve eski dou blokuna da baktnda Trkiye resmini nasl gryorsunuz? Burada ben samimi olarak bir dostun eletirisini duymak istiyorum. Zira, gzel stanbulun scak gnnde bu toplanty dzenlememizdeki bir neden de, varsa bir eksiimiz, varsa yapmamz gereken veyahut da sistemimizde baz sorunlar var ki, biz burada tartyoruz. Bunlar biz ak yreklilikle tarttmz zaman bunlarn stesinden gelebiliriz. Teekkr ederim. Andy Reid: Soru iin ok teekkrler. Sorunuz iki ynl: ilk yn skoya, Galler ve Kuzey rlanda ile ilgili. unu vurgulamalym ki skoya, Galler ve Kuzey rlandann ademi merkeziyetilii ngiltere ierisinde yerel ynetimlerin ademi merkeziyetiliinden ok farkldr. skoya, Galler ve Kuzey rlandann durumunda tarihi faktrler ok - etkilidir. Yerelleme, skoya rneini verecek olursak ( ki ben de bir skoyalym ve bu nedenle burada duygulanarak konuabilirim ). skoya kkl bir ulusal kimlie sahiptir ve yakn zamanda sko Parlamentosuna tannan zerklikten ok daha nce kendi eitim sistemine sahipti. Ayn ekilde Galler ve Kuzey rlanda ayr tarihi kimliklere sahiptir ve eitim sistemleri uzun sredir kendilerine zg zellikler sergilemekteydi. Ben asl yerel ynetimlerle ilgili olan soru zerinde durmak istiyorum, nk ngilterede kamu eitimi sistemi aslnda ademi merkeziyeti bir sistem olarak geliti. Eitim ii, okul ynetim
Soru brahim zdemir: Sayn Bakan teekkr ediyorum. lk sorum ngiltere eitim sistemini anlatan Andy Reid Beyefendiye. Bize ngilteredeki yerellemeyi anlatrken, ademi merkeziyetilii anlatrken zellikle skoya, Galler ve Kuzey rlanday rnek verdi. Her lkenin kendine has bir tecrbesi, her lkenin kendine gre ncelikleri ve hassas konular olduunu biliyoruz. Bazen yerellemenin ve yetkiyi yerel otoritelerle paylamann nnde baz ifade edilmeyen, dile getiremediimiz kafamzdaki baz korkularmzn yattn da biliyoruz. Bu erevede, ngilterede yerellemeyi yaparken, ademi merkeziyetilii gerekletirirken yani skolarn, Gallerin ve rlandallara daha ok yetki devrederken, daha ok bte transfer ederken ne gibi korkularla karlatnz? imdi geriye baknca bu korkularnz, bu endieleriniz ne kadar hakl, ne kadar haksz deil? Belki Trkiyedeki yerellemede bu konuda sizden yararlanabiliriz.
54
kurullarnn elindeydi ve bu kurullarn yetkileri yaklak 100 yl nce, 19. yzyldan 20. yzyla gei dneminde, yerel ynetimler tarafndan okullarn elinden alnd. Yani ngilterede yerel ynetimlerin ademi merkeziyetiliinde bir art olmad. Aksine son 20-25 ylda merkezi hkmetin dzenleyici rol aslnda glendirildi ve bir bakma ngilteredeki yerel ynetimler, hala daha ok nemli sorumluluklar olsa da, imdilerde bamsz karar alma asndan daha az zgrle sahip.
ngilterede son 20 yldan uzun bir sredir artan ey, okullarn ademi merkeziyetilii ve yetkileridir. Bir baka deyile okullarn yetki alannn kapsam genilemitir, fakat yerel ynetimlerin zaten geni yetkileri vard, onlar o ekilde kald, daha da artmad. Merkezi hkmetin dzenleyici rol son 20 ylda artma eilimi gstermitir. Umarm bu sylediklerim sorularnzn cevabdr.
Arjen Vos: Ben hangilerinin daha iyi ve hangilerinin daha kt sistemler olduu hakknda herhangi bir yargya varmamaya dikkat ettiimi sanyordum. Rusyann Trkiyedeki durumdan ok daha nde olan birok inanlmaz eyi gerekletirdiini tabii ki sylemedim. Benim iaret ettiim ey Orta ve Dou Avrupa, Eski Sovyetler Birlii ve Balkan lkelerindeki sosyal deiimler sayesinde, eitim ynetimine nispeten merkeziyeti yaklamn sil batan yeniden dnld ve deerlendirildiidir. Bu da yalnzca tarihi nedenlere bal olarak gerekleti, nk onlar da zellikle mesleki eitim ve retimde merkeziyeti sistemden geldiler. Eski Sovyetler Birliinde devlet mesleki eitim ve retime dahil olan kurululara emir veriyordu. Deiimlerden sonra, irketler daha ok piyasa prensiplerine gre almak zorunda kalnca, toplu olarak mesleki eitim ve retimdeki sorumluluklarn braktlar ve devlet aniden bu sorumlulukla kar karya kald. Bylelikle devlet Rusyadaki devrimlere tepki olarak, bir okul olarak ayakta kalmalar iin ne gerekiyorsa yapmalar iin okullara daha fazla zerklik verelim dedi. te onlarn ok merkeziyeti bir sistemden tam zddna geilerinin nedeni budur. Bu, okullarn bir tr anarist zerkliidir. Bu sadece bir dncedir. Bu konuda herhangi bir yargda bulunmuyorum.
Soru Ouz Borat: Benim birinci sorum Mr. Alain Michele. Mr. Andy Reide sorulan soru gibi bir soru yneltmek istiyorum. Bildiiniz gibi, Alain Michel Fransadaki yerellemeyi anlatrken zellikle fiziksel altyaplar iin, insan gcnn tayini iin yerellemede baz admlarn atldn belirttiler. Dier dnsel, kavramsal tanm ve mfredat gibi konularda nasyonel bir yaklamn devam ettiini sylediler. Tabii bu kavram Fransada 1983de balad bildiimize gre. 1983den beri olan bu yerellemedeki durgunluun altnda baka sebepler var m diye sormak istiyorum. Baka gerekeler var m yoksa dorudan doruya byle bir karar mdr?
Evet, bence Bat Balkanlardaki deneyimler ilgin, nk orada sorumluluklar kime verirsek en iyi sonular alrz acaba tarznda tartmalar kt ve baz lkeler yerel ynetimlerin de bu ie dahil edilip sorumluluklarn onlara verilmesi gerektiini belirtti. Fakat bizim lkemizde buna hayr dediler, biz bunu farkl yapyoruz dediler, ama sonu bence ok etkisiz oldu ve finansman salama ekli deimedi, bu nedenle okullara da manevra yapacak alan oluturulamad. Okullar, para ve tayin meselesi konusunda merkezi ynetime bal kaldlar. Bana bu konuda Trkiye nerede diye sorarsanz. Bence Trkiye nereye gitmeliyiz ve ademi merkeziyeti almalarla okullarn zerkliinin desteklenmesi eitim sistemi asndan faydal mdr hususundaki bu tartmann ok banda. Benim gibi dnen bakalar da vardr eminim. Bence eitim ynetiminde temel potansiyel deiimi salayacak yol olarak okul zerkliinin artrlmas konusunda tartmalarn gerekten balamas ok daha nemlidir. Tartmalar baladktan sonra gerekten okul zerkliinin istenip istenmedii ve okullara ne tr sorumluluklar verilecei hususlarnda mutabakata varabilirsiniz. Sonra sorumluluklarn vilayetler veya belediyelere devredilerek sistemin daha iyi ve daha etkili ileyip ilemeyeceini de tartma gerei duymalsnz. Bu nedenle, bence gerekten bu tartmann daha bandayz ve bu tartma toplumun fikrini daha net almak asndan bakanlktan kmaldr. Tartmaya okul mdrleri, retmenler, STKlar da dahil olmaldr, nk biliyorum ki okullarn zerklii ve yerelleme konusundaki bu tartmann nnde olduka byk bir siyasi engel potansiyeli var. Daha fazla yerelleme okullarn zerklii anlamna gelir.
55
kinci sorum da Prof. hsan Sezala. Dnyada toplumsal bir deiim bekleniyor ve o tarafa doru bir gidi var ve bu gidite yeni yaklamlar da var. Burada kendinin nermi olduu okul yaklam ok eski bir yntem olan rgn eitimin bir unsurudur, bir altyapsdr. Yani buraya odaklanma yerine acaba yeni kavramlar zerinde durulsa mesela hayat boyu renme kavram var. Sadece okula baml deil. Bugn yeni teknolojilerin de gsterdiine gre ok deiik yaklamlar var. Bu konuda neler sylenebilir? Alain Michel: Pekala eer sizi yanl anlamadysam 80lerde balayan yerelleme srecinin 1992 ve 1993te ok yava ilerlediini sylediime deindiniz ve durgunluu merak ediyorsunuz, deil mi? Bir bakma sre neden sekteye urad diye soruyorsunuz. Yanlyor muyum?
Tamam. in asl u ki bunu ok da net olarak belirtmemiim, nk aslnda tamamyla bir durgunluk yoktu. lerlemeye devam etti, fakat bu ilerleme ok yava gerekleti dedim. Fakat demi merkeziyetilie doru bu ilerleme daha ok mesleki eitim ve yetikinlerin eitimi yolu ile gerekleti. Yllar ierisinde yerel ynetimlere daha fazla yetki verildi. Daha sonra binalardan sz ettim. Dedim ki, binalar, bte Tabi ki yerel ynetimler olup bitenle daha yakndan ilgilenmek istedi, nk dediler ki Binalarn ve tamir ilerinin cretini biz dyoruz. retmenlerin maan biz demiyoruz, fakat baz personelin maa pekala bizim btemizden karlanyor; bu nedenle iin pedagojik ksmna deil okullarn amalar ve gelime planlarna daha fazla dhil olmak istiyoruz. Bylece, bir bakma yerelleme srecinin duraksamadn, fakat yalnzca yavaladn syleyebilirim. Ayn zamanda dier yerlerde de olduu gibi Fransada da, meslektalarmn dediklerine tamamen katlyorum, demi merkeziyetilii yerel ynetimlerin zerkliinden ziyade okullarn zerklii olarak dnmek daha nemlidir, nk gerekten bu alanda yeni giriimlerde bulunulacaksa okul dzeyi daha mhimdir. Ancak ben baka bir ey sylemek istiyorum. Niin demi merkeziyetilie doru yavaa ilerliyoruz? nk okullar homojen olarak dnmemiz mmkn deil. Fransada bir yandan orta byklkteki ehirlerdeki kadar renci nfusu olan ve ok belirgin sorunlar olmayan okullar var, fakat dier yandan varolar var, gerekten byk sorunlar olan ve retmenlerin ders almak istemeyen baz rencilere eitim vermekte ok zorland Paris ya da Marsilya gibi byk ehirler var. Bu nedenle bu alanda gerekten neler olduu konusunu farkl yollardan dnmeliyiz. Hep toplam kalite ynetimi ve tm dier eyler asndan konuuyoruz. ok ilgintir ki okullarda meydana gelen eylere gerekten bir bakarsanz. Yalnzca Fransada deil. Ben 2001de Romanyada da denetim yaptm ve tekrardan baladm, nk byk deiimden sonra Romanyada bilgi sistemi toplanmasna yardm ettim. Sonra OECD ile geri geldim. Kadnlarn toplumsal deerlendirilmesini koordine ediyordum. Bu grevi yalnzca sanayilemi lkelerde deil, Gney Afrikada, Dominik Cumhuriyetinde ve dier birok lkede gerekletirdim. Gerekten ne olduunu anlamak istiyorsanz, diyebilirim ki hakknda konutuumuz ok karmak aralarla okullarda gerekten olanlar arasndan ok byk bir boluk var. nce temel baz klavuz kitaplara ihtiya olduunu, yamurda atsndan su szmayan snflara ihtiya olduunu grdm ve birok lkede Tanrm, ben buraya ok karmak aralardan bahsetmeye geldim, ama onlarn nce ihtiyac olan ey temel aralar ve en temel eyler iin biraz daha fazla paradr! diyeceiniz ortamlar grdm. Ve yerelleme meselesi. Yaptmz btn almalarda, rnein ben OECDnin aratrmasna katldm, uluslararas aratrmalara katldm, sonular analiz etmeyi denediimiz almalarda bulundum, ilk Piza Zirvesine katldm ve bunca alma iinde lkedeki demi merkeziyetilik derecesi ile etkinlik ve verimlilik arasnda hibir yakn iliki olduunu grmedim. Fakat diyeceim o ki ou karar istatistikleri dediimiz o almalar gstermitir ki demi merkeziyetiin ar olduu lkelerde eliki ok daha fazladr, u noktalar arasndaki mesafe ok daha byktr. Bu nedenle ok dikkatli davranmalyz. Macaristan ve ek Cumhuriyetinde olanlar da grdk. O zaman zm gerekten sihirli bir dokunu gibiydi, diye dndm. Birden bire ademi merkeziyeti yapya geiyorsunuz, bu daha iyi ne de olsa, sonra bir de bakyorsunuz ki tekrar merkeziyeti yapya dnmek zorundasnz. demi merkeziyetilikte ok ileri giden lkeler imdilerde geriye dnyorlar, ulusal standartlar ve ulusal olarak standartlatrlm ders kitaplar hazrlyorlar. Fransa, Portekiz ve benzeri lkeler, bizler hala daha demi merkeziyetilie doru gidiyoruz, nk hala ok fazla merkeziyeti bir yapdayz.
56
Fakat demi merkeziyetiliin en uygun seviyesi nedir? Bu sorunun cevabn bulmak ok zor. Bu konuda sylediklerinize katlyorum, bu hususta corafya, tarihi balam, siyasi balam ve dier meseleler, hatta rklk meseleleri bile rol oynayabiliyor. Teekkrler.
Soru Emin Grkan: Mill Eitim Bakanl Orta retim Genel Mdr. Birok arkadamzn soru sormasna frsat vermek zere tane ksa sorum var. Cevaplarnn da ksa olmasn istirham ediyorum. Birincisi, ngiltereden gelen arkadamza sormak istiyorum. Ailelere okulla ilgili eitim verildiinden bahsedildi. Bu eitime katlan ailelerin oranlarn merak ediyorum. Bir de bu ailelere nasl bir eitim veriliyor? kinci sorumu AB delegasyonundan gelen arkadama soruyorum. Okul seeneklerinin oaltld baz lkelerde her bir velinin kendi ocuunu en iyi okula gndermek iin yara girdiini veya gayret sarf ettiini sylyor. Sorum u: Her veli ocuunu en iyi okulda okutmak ister. O okullarn fiziki yaplar, retmen durumlar eer skntl ise yani ihtiyaca cevap vermiyor ise burada bir seicilik var m yok mu? Oraya giri nasl oluyor? Karsna engel kyor mu?
Prof. Dr. hsan Sezal: Yansda ben aslnda ortam tabirini kullanmtm. Parantez iinde de okul demitim. Benim son yllarda takldm baz kavramlar var. Mesela okul, dershane. Byle belirleyici baz kavramlar yerine daha farkl eyleri kullanmay tercih ediyorum. Ortam derken de ok farkl bir faaliyetin yrtld bir sreci kastediyorum. Daha evvel dndm. Hayat boyu renim kavramn da ekleyeyim mi? Hatta biraz ap onunla ilgili baz eyler syleyeyim mi diye. Sonra bakanln u anda hazrlamakta olduu proje aklma geldi hazrlk aamasnda hayat boyu renimle ilgili. Bu kavramn bence orada ok daha farkl bir ekilde tartlmas gerekiyor. nk hem Trkiyede, hem de dier AB lkelerinde kavram henz tam netlik kazanm deil akas. Baz yerlerde eitimin belirli kademeleri iin kullanldn gryoruz. Yani daha st eitim kademelerinde. Hatta mesleklerini kaybedip de yeniden meslek sahibi olmak iin byle bir sreten geenler iin kullanldn da gryoruz. Ama dorusu ben bir yerde zaten unu dnyorum: Bizim bahsettiimiz ortam, aslnda bireyin potansiyelini ve/veya donanmn hayatta kullanabilme kapasitesini gelitirmek. Eer yle bir kapasite gelitirilebilirse zaten bu hayat boyu renimden farkl bir ey olmayacak. Yani birey daha sonra hayatta kendisine ne gerekiyorsa onu bulmann, onu kullanmann, onu hayata geirmenin isellemesini zaten kavram olacak, kapm olacak. Dolaysyla, bu anlamda ben akas hayat boyu renim kavramnn biraz daha belki farkl ekilde dnlmesi gerektiini ve belli bir renme metodunu imha etmenin dnda tutulmas gerektiini dnyorum. Dediim gibi, belki bunu daha sonra farkl yerlerde, farkl zeminlerde yine tartmaya devam edeceiz. Teekkr ederim.
nc sorum Sayn Yunus hocama. ABDndeki eitim gerekten ok gzel bir ekilde izah edildi. Dorudur. Ama yle bir elikiyle soru soracam. ok rahat bir eitim ortam rahat bir ekilde serbest yaplyor. e girmede ve yksek retime yerletirmede bir sknt var m? Eer yoksa bunu neye balyoruz? Bunu Trkiye ile mukayese ettiimiz zaman byle bir sistemi Trkiyede uygulama imkanmz var m? Bir de bir dzeltme Sayn Mstearm. hsan hocam 20 sene nce benim mstearlm yapt Mill Eitim Bakanlnda. Sunum esnasnda belki usule aykr olarak itirazda bulundum. Ben ondan dolay hem hocamdan, hem de sizlerden zr diliyorum. Ancak, dzeltmeyi de yapmak istiyorum. ocuklarmzn, retmenlerimizin ve idarecilerimizin birounun okullara isteksiz gittikleri syleniyor. Bu sadece sayn hocamn sylemi deil. Tabii Avrupallar ve yabanc lkelerden gelen misafirler olduu iin ben bu dzeltmeyi yapyorum. Acaba Trkiyede gerekten durum bu mudur? Bunlar zaman zaman basnda syleniyor. Ama biz bir aratrma yaptk. u anda bunun sonularn ben u anlamda sylyorum. Okula devam etmeyen rencilerimizin oran % 3-4 aras. Yani devamszlktan dolay okulla problemi olan renci oran % 3-4. Bu kadar byk bir lkede bu kadar geni katlml bir eitim sisteminde % 3-4 veya % 5 eitli problemlerden dolay insanlarn isteksiz okula gitmemelerini ben doal karlyorum. O bakmdan bunu
57
Andy Reid: Sorunuzun bana yneltilen ksm iin teekkrler. Ksa bir cevap istediniz, fakat sanrm isteinize uyamayacam. Sylenecek ey var yalnzca: lki okullara daha fazla yetki devretmenin avantajlar hakknda; bu yetki devri velilerin devlet okullarna mdahalesini artrd. kinci olarak, sunumumda akladm gibi okullarn insanlarn esenlii ile ilgili artk daha geni bir bak var. Okullar artk rollerini rencilerinin yksek akademik standartlar elde etmesi ve esenliklerinin desteklenmesi olarak gryor, fakat tabi ki rencilerin esenlii aileleri ile olan ilikilerine ok bal. nc nokta ise ngilterede son on yllarda ou lkede olduu gibi geleneksel sosyal yaplarda bir zlme meydana gelmekte. Toplumlar artk daha akkan, gen aileler artk eskisi gibi geni aileye ve onlarn desteine bel balayamyor. Kk ocuklar olan ve destee ihtiya duyan gen anne babalarla kar karyasnz. Ebeveynler olarak rollerini gelitirmek, ocuklarna destek vermek amacyla yardma ihtiyalar var ve okullar da doal olarak gen velilere bu destei vermek iin onlarla almak istiyor. Bu nedenle baz okullar velilere ocuklarnn geliimini ve eitimini nasl destekleyeceklerini anlatan kimi dersler sunuyor. Katlm tabii ki zorunlu deil, fakat bu okullar birok veli tarafndan ho karlanyor, nk veli snflar rencilerin davranlar ve katlm konusunda byk fark yaratyor. imdilerde devlet velilere ynelik bu dersleri destekliyor ve daha nce bahsettiim ocuklarn Plan erevesinde okullarn veli snflar aabilmesi iin finansman salyor.
genellemek bence doru deil. Ama basn bunu genelletiriyor. kinci bir olay, disiplinler, davranlar asndan yine zaman zaman okullar anari yuvas oldu. Bu da bunun devam olan bir ey. nk isteksizdir. Biz bir aratrma yaptk. Bakl, saldrl ve eroin, afyon gibi uyuturucu kullanan rencilerimizin oran hakknda ok byk eyler sylendi. Ama yaralayc olaya karan renci oran onbinde bir. Onbinde bir olayn olmas gayet normaldir. Neden? Mkafat ve mcazat sistemin ierisinde var. Yani insanlk sisteminin ierisinde var. O bakmdan eer basnn dedii gibi veya birtakm evrelerin dedii gibi onbinde bir, bebinde bir veya binde bir olay okullarda varm gibi kullanrsak sanrm bu lkedeki eitim sistemine hakszlk etmi oluruz diye dnyorum. Bir de yle bir hakllk yn var: Niin yapamyoruz? Neden yapamyoruz? Neden amalarmza ulaamyoruz? Dzeltme adna diyorum ben. Deerli arkadalar, bilhassa yabanc konuklarmza hitap ediyorum. Trkiye dier lkelerden farkl bir lke konumunda. Sizler de izliyorsunuz ki, maalesef demokratikleme adna Trkiye gayret sarfediyor. nallah baaracaktr ve byk bir baar da gstermitir. Her on ylda bir demokrasinin inktaya urad bir dnemde hatta mesleki eitimin nne engeller konulduu bir dnemde basnmzn ve akademisyen evrelerimizin buna dur dememeleri de bunun bir etkenidir. O bakmdan son yllarda Trkiyede yaplan ok gzel gelimeler vardr. Bunlarn daha da gzel olacana inanyoruz. Hibir lkede olmayan bir masraf, son 25-30 ylda 350 katrilyon civarnda terre masraf yapmtr lke. Tabii bir taraftan mill gelirin snrl olmas, bir taraftan dier lkelerin eitime yapm olduu katknn bedelini biz terrn nlenmesine verirken elbette mill gelirdeki eitim harcamalarnn paynn bu kadar olmasyla bu kadar gzel eyler yaplyor. Teekkr ediyorum.
Prof. Dr. Yunus engel: Bana sorulan soru Amerikadan lise mezunlar isteyen ie girebilir mi? Bu konudaki durum nedir? Amerikadaki lise mezunundan beklenen ey, bir kere bir meslei icra etmesi yani ie girebilecek kriterlere sahip olmas ve de yeterince akademik altyapsnn olmas. Bu hedefleniyor. Tabii herkes hepsini bunlarn alamyor. Herkes kendine gre, kimisi mesleki yne arlk veriyor, kimisi de mesleki de olsa ya hi almyor ya da asgari alyor. Onlar da zaten niversiteye devam ediyorlar. Bir aratrmaya gre lise mezununun % 90n en az bir mesleki ders alm. Amerikada sistem gayet raynda gidiyor. Yani meslek tanml, herkesin ne yapaca belli, sistem rayna oturmu. Harika bir dzen var bu bakmdan. O yzden bir meslein icras iin ne gerekiyorsa bunlar biliniyor. Onun dersi veriliyor ve dersi veren ou zaman lise mezunlar. Mesela araba tamircilii. Bir araba tamircisi gelip lisede ders verebiliyor veya onun ders verdii yere bir lise rencisi gidip, oradan ders alyor ve bunu mesela transkriptine koydurabiliyor. Sonunda Amerikada lise mezunlarnn % 67si niversiteye gidiyor, % 33 niversiteyi dnmyor. nk lise bitirdii beceri ile rahat geinebilecei bir ie girebiliyor. niversiteye girenlerin de Ben liseyi bitirdim ama niversiteye giremedim veya stediim yere giremedim
58
Salih elik: Teekkr ediyorum. Amerikada bizim Trklerin yapt bir eyi siz de teyit edecek misiniz? 4 yllk faklteler pahal olduu iin -2 yllklar % 50 daha ucuz - ocuklarn 2 yllklara gnderirler. ki yl tamamlaynca 4 ylla geer, % 50 daha ucuz, cebinde % 50 kar kalr. Prof. Dr. Yunus engel: Teyit ediyorum fakat ayn eyi Amerikallar da yapyor.
diye bir ey yok. Harvarda giremez o ayr mesele. Mesela diyelim ki, siyaset bilimi okuyacak. Mutlaka girebilecei bir niversite vardr. Yani sistem ok ynl, ok esnek. Sonunda herkes meyili neyse, arzusu, ideali neyse o mecrada rahata akabiliyor ve gerilim olmuyor.
Soru Eyp Klc: GVENDER dernek bakan yardmcsym. Trkiye Odalar Borsalar Birlii eitim meclisinde bakan yardmcsym. Birinci sorum ngiltereden arkadamza. Yerelleme konusunda bir fikir edinmek iin dier lke temsilcileriyle eer ayn konuda katkda bulunabilirlerse sevinirim. retmenlerin alnmas hangi yolla yaplyor? Verimli olamayanlara ne yapyoruz ve verimli olup olmadn kim lyor? Yardmc retmenlik diye bir ey var. Kim yardmc retmen olabilir? Hangi okul mezunlar bu erevede ele alnabilir? retmenlerle ilgili bunlar syleyeyim. Yneticilerle ilgili olarak ise, ynetici seimi nasl yaplyor? Hangi kriterler aranyor ve yneticileri kim alyor? Okul maliyetleri ou yerde devlet tarafndan finanse ediliyor dendi. Nasl kullanlyor? Yntemi nedir ve nasl kontrol ediliyor?
Arjen Vos: ok ksaca aklayacam. Sorunuz u: Veliler ocuklar iin en iyi okullar seemiyor ve bu nedenle sorunlar ortaya kyor mu? Diyebilirim ki evet risk var, ama sanrm bu birok lkede yaanan bir gelime. Velilerin ocuklarn en yakn okula yollamaktansa istedikleri yere yollayabilmeleri, seim yapabilmeleri muhtemelen daha iyi olurdu. Bu ayrca okullara kendilerini biraz olsun dier okullardan ayrma, kendi karakteristik profilini ortaya koyma olana sunar, bylelikle daha sosyal bir okulun mu ya da daha disiplinli bir okulun mu ocuun ihtiyalarna cevap verecei saptanr. Bylelikle seme ans artar. Baz okullarn en iyi rencileri almas ve dier okullarn dk performansl rencileri alarak hep dk performansl kalmas gibi bir risk de vardr. Bir risk daha var, biz Hollandada szde siyah okullar ile ilgili dzenli tartmalar yapyoruz. Bunlar yalnzca siyah ocuklarn gittii okullar anlamna gelmiyor, ayn zamanda toplumda olduka dezavantajl olan ailelerin ocuklarnn gittii okullar anlamna geliyor. Evet, byle bir risk var, ama en azndan okulda snfsal katmanlamay, yani belli bir sosyal snfa ait ailelerin ocuklarnn bir okula, dierlerinin ayr bir okula gitmesini engelleyen mekanizmalarn dahil edilmesi nemli. Her lkedeki her okul bunu organize etmek iin farkl nlemler alyor.
Arjen Vosa sorularm var. Avrupada eitim ne kadar yerelleti? Genel global bir ey sylenebilir mi? Hangi engellerle karlalyor? nk bizde de baz engeller var. Bunu nasl ayoruz, ne tr tedbirlerimiz var?
Fransadan gelen arkadamza bir sorum var. Ulusal testlerden bahsettiler. Ulusal testler deerlendiriliyor mu? Deerlendirme sonularn nasl kullanyoruz ve bu sonulardan ne tr eyler karyoruz?
Yunus hocama bir soru ve bir de kk katkm olacak. Yunus hocam Amerikada eitimi anlatrken projesi olan herkese destek verildiini sylemiti. Devlet tek bir art ne sryor. O art da devletin okullarnn altnda olmayacak dzeyiniz. Dn yaadmz bir olay. Chicagodan bir okul temsilcisi, okul kurucusu geldi. Okul am bir iadam ve o blgede de olduka baarl olmu. Okulu baarl olunca o blgede sanyorum okul saysyla ilgili bir snr var. O snr dolu
59
Soru Muhsin etin: Ben Trkiye Yaynclar Birlii adna burada bulunuyorum. Byle bir eitim ynetimi konferansnn yaplmas gerekten bizi heyecanlandrd. Kutluyorum. Model ve program deiiklikleri bizim sektr hep etkiliyor. Yunus hoca bizim yaynclarn sektrmzn d kurduu bir eyi anlatt. Amerika ok uzak, biz Atlantike gitmeyeceiz. Ama ABye benzemek istiyoruz. Onun iin ABden gelen konuklarmza soruyorum. Ders kitaplaryla ilgili sanyorum nmzdeki gnlerde bizim lkemizde de size benzer eyler olacak ama ne olacan bilmiyoruz. Fakat sizden bir mesaj alalm diye soruyorum. Ders kitaplarnn onay, yazm, seimi, datm lkenizde nasl yaplyor? Bize bir rnek verirseniz sevinirim.
olduu iin yeni okul ama izni verilemiyor. Bu okula ok ar mracaat var. Srf o okul iin 4 tane yeni kotay geniletecek okul izni vermiler. Demek projesi olan herkese destek veriliyor. Ben yle bir soruyla da hocamzn katkda bulunmasn istiyorum. Bizde bir yola girdiniz mi girdiiniz yoldan geri dn ansmz yok. Eitim teknolojilerinden Orhan beyin yaad ok gzel rnekler var, bir toplantda anlatmt. Karar deitirme anslar veriliyor mu? Neler kazandrlyor?
Soru Tahir nce: Eitim Bir Sen. Benim ilk sorum Mr. Andy Reide olacak. ngilterede farkl blgelerde farkl eitim sistemlerinin uygulandn sylemiti. Bu farkl eitim sistemlerinin uygulanmas lke btnl gz nne alndnda bir paralanmaya sebep vermiyor mu? Eer vermiyorsa problemi nasl atlar? kinci bir soru, farkl eitim sistemlerini uygularken farkl farkl blgelerdeki yerel dillerin kullanlmasna msaade ediliyor mu? Dier bir sorum Mr. Arjen Vosa olacak. Yerelleme srecinde ulus devletin refleksleri ortaya kacaktr. Bu refleksler karsnda sizin zm neriniz nedir?
Soru nal Akyz: l, ile mill eitim mdrleri ve okul mdrleri var bizde. le mill eitim mdrleri, bir de okul mdrleri var. Biz bunlar setikten sonra, bunlardan hi hesap sormadmz iin sadece rutin grevlerini yerine getirirler. Siz bu yetki ve sorumluluklar nasl soruyorsunuz? zellikle AB iin. Bir de son sorum, bizde performans deerlendirmede sicil notlar verilir. Her yln sonunda st idareciler alanlara 100 zerinden alt performansa gre notlar verirler. Bizim yaptmz bir aratrmada artk bu sicil notlarnn hibir esprisinin kalmad da grld. Sizde byle bir performans deerlendirmesi var m? Teekkr ederim.
Bir dier sorum da, hsan Sezala ve dolaysyla Sayn Salih elike olacak. Deiim bu lkede biraz skntl bir i. nk brokrasi olduka direngen bir yapya sahip. Deiim pek arzulanmyor, istenmiyor. Bu, zaman zaman da devletimizin babakanlarnn azndan da dillendirilmi oluyor. Bu direngenlii amak iin somut anlamda zm retmek iin ne yapmay dnyoruz? Ne yaplabilir? Teekkr ederim. Andy Reid: Sorular iin teekkr ederim, eer sizler tarafndan da kabul edilirse sanrm 4 tanesine yant vermek gerekiyor. Sorulara ksaca cevap vermek zorundaym ancak aranzdan herhangi biri benimle daha sonra grmek isterse bunda bir saknca grmyorum.
lk olarak retmenler ve onlarn ie almna ilikin sorular. ngilterede retimde birka farkl yol var. Btn retmenler mezun olmal, ilk derecelerine sahip olmallar ve sonra kalifiye retmenin stats dediimizi baarmak iin eitim srecinden gemek zorundalar. Nitelikli retmen statsn elde etmek iin birka yol var. Onlardan bir tanesi, rnein retmenlerin meslekte yetiebildikleri mezun stajyer projesi araclyladr. retmen olarak almak iin atanrlar ve altklar esnada eitimlerini alrlar. Bu retmenlerin ie almn artrmann bir yolu olarak gerekten ok baarl olmutur. Ve yaptrmlara ilikin ilk olarak tm retmenler performans ynetimine tabidirler; almalar, altklar okulun mdr tarafndan deerlendirilir. Bylece bu, okula devrolan bir sorumluluktur fakat ulusal olarak kabul edilen ana hatlar gereince yaplr. Eer bir retmenin almas yetersizse, o zaman retmenin mesleklerini kaybetmede sonulanabilen ulusal olarak kabul edilen bir yetkinlik de vardr. Aka eer insanlar etkili ekilde
60
retmekten yoksunlarsa, bir meslee atanmalarndan sonra da tehis edilip eitilebilirler. Eer bir retmenin davran, profesyonel yetkiden ziyade kayg iin sebep verirse, o zaman mesele Genel retim Konseyine gnderilir ve herhangi bir kimse, herhangi bir zamanda herhangi bir retmenin genel davran ile ilgili Genel retim Konseyine bir ikayet yapabilir. imdi bir okul mdr olarak greve bavurmak iin gerekli olan eyler neler? Bavuran kimse, ya okul mdrl iin ulusal profesyonel nitelie sahip olmal ya da o program iin kabul edilmi olmal. Ve bu durum, aslnda mdrn rolnn profesyonellemesini yanstr. Olduundan ok daha kapsaml ve talepkar roldr.
kinci olarak, ngilteredeki ders kitaplar. Ders kitaplarnn onaynn hibir sreci yoktur. Okullar, satn aldklar ders kitaplar ile ilgili karar alrlar, o serbest bir pazardr. Baz dier lkelerdeki durumdan ok farkl bir durumdur. Bireylerin performans deerlendirmesi ve hesap verme ile ilgili soru, ok ilgin ve nemli sorudur. Bir ngiliz perspektifinden yant, okul mdrlerinin durumundaki gibi olurdu. rnein, onlara 100n dnda notlar verilmez ve onlarn almas, bir okul tarafndan elde edilen sonulara baklarak ve ikinci olarak okulun ynetimi ya da liderlik ile ilgili niteliksel bir yarg, deer yargs ieren denetimin sreci araclyla deerlendirilir. Bylece, ok farkl bir yaklamdr fakat sizinle ileride tartmaktan mutlu olacam ilgin bir sorudur. Ve son olarak eitlilik ve tutarllk arasndaki doru dengeyi salamak ile ilgili soru ok nemli sorudur. eitlilik nemlidir nk eitlilik sayesinde icatlar, yeni yaklamlar gelitirebilir, kaliteyi ykseltir, salk yarn da tevik edebilirsiniz. Fakat tutarllk, rencilerin haklarn garantilemek amacyla gereklidir ve performans verilerinin yaymlanmas sayesinde ve ayrca denetimin salad niteliksel deerlendirme sayesinde tm okullarn deerlendirmesine uygulanan yaygn kriter ile ulusal hesap verebilme erevesi, mfredat program ve deerlendirme iin ulusal bir ereve sayesinde ngilizce balamlar iinde elde edilir.
Arjen Vos: Sorular iin teekkrler. Onlar mmkn olduunca zellikli yantlamaya alacam. Birincisi, AB iinde yetkilerin dalmasndaki engeller ile ilgili idi. Her lkenin farkl deneyimlere sahip olduundan ve merkezileme ya da yetki dalm srecinin iinde farkl engeller ile karlatndan sz ettim. Sanrm, nemli olan eitimin yetki devrinin sklkla tm ynetimin yetki devrine bal olmas. Ve tm ynetimin yetki devrinin tartmalar, sadece eitimde yetki devri ile ilgili konumaktan ok daha zordurlar. Bu yzden, sanrm anahtarm, nce eitimin alan ierisine bakmak, okullarn sorumluluklar zerinde odaklanmak olacak, bakan olarak vilayetlere ve belediyelere yetki devri ile ilgili tartmalara girmekten daha fazla sorumluluklara sahipsiniz. kinci engel, zellikle esasl kapasite yapsnn ve almayan eylerin iyi bir denemesi ile el ele gitmeyen spontane yetki dalmdr.
Ve nc engel, bu ok kritik bir konudur, sorumluluklarn yetki devrinin finans konusundaki yetki devriyle el ele gitmemesidir. Hollanda durumundaki metin kitaplar zerinde, BK iindeki gibidir, bir rekabet var. imdi ou lkede sanrm imdi okullarn seebildikleri farkl metin kitaplarnn gelitirilmesi olan bir sanayi var.
Hesap verebilme ve liderlik ile ilgili sanrm aklda tutmak iin nemli olan meselelerden bir tanesi, okullarn kararlar almak iin ok kk olanaklara sahip olduklar merkeziletirilmi bir sistem ierisinde liderliin, okulun fikirler ve planlar gelitirebildii bir durum iinden ok daha az nemli olduudur. Bylece, sanrm rutin araclyla krmak ile ilgili deildir fakat sanrm nemli olan okul geliimi ve okul kavram sayesinde krmaktr.
61
Prof. Dr. Yunus engel: Bana sorulan soru u: Amerikada kararlar verildi, iyi giderse ne ala. Eer bu iyi gitmezse, kt giderse o zaman ne yaplyor? Dediiniz gibi, vazgeiliyor. Yani o kadar kolay. Mesela charter school konusunda diyelim kontratlar imzalanyor. Bata genellikle 2 yl. Bunlar her sene deerlendiriliyor. Diyelim ki, iki yl sonra pek fazla mit vermiyor yani uzatlabilir de, biraz zaman verilebilir. Ama biraz daha zaman versek dahi bundan bir ey kacak gibi grnmyor diye bir manzara varsa o zaten kapatlr. O kontrat iptal edilir. Sadece bu charter school meselesinde deil. Amerika unu gayet iyi biliyor ki, demokrasilerde hakim olan insanlardr, kurallar deil. Yani insanlar kanunlarn da, mevzuatn da, anayasann da hakimidir. Eer onlarn mahkumuysa orada bamszlk yoktur. Zaten demokrasi deildir. O yzden bazen bize diyorlar ki unu yapacaz ama kusura bakmayn, mevzuat izin vermiyor. Gldrmeyin insan. Mevzuat izin vermiyorsa o mevzuat deitirelim. O bizim grevimiz. Bunlar o kadar kolay. Soru - : Eitimcilerin, pedagoglarn, uzmanlarn alp karara vard bir konuyla ilgili denetimi genel hukuk bilgisine sahip insanlar yapyorsa ve nihai bir mahkeme hakiminin verdii kararla ilemler durdurulabiliyorsa mevzuattan bahsetmek mmkn m? Veya demokrasiden bahsetmek mmkn m? Dier lkelerde byle midir? Eitimcilerin gelitirdii mfredat programlarn ilgisi olmayan idare mahkemesi durdurabiliyor mu bu lkelerde? Teekkr ediyorum.
Yetki dalmn reaksiyonu ve yetki dalmna kar direni, bu meseleler nasl zlecek? Bilmem nk lke iinde belirgin durum zerine ok bal olur fakat yapabildiiniz, sanrm eer deiikliklerin saysn gndeme koymak isterseniz, sizin onu nerenin tek kii olmadnz kesinletirmektir, sonra toplumun kalannn onu yaptn umarsnz. Bylece bu mzakere sreci, deiim iin nermenizi destekler ve sanrm potansiyel problemlerden bir tanesi, yetki dalmnn Trkiyede siyasi partilerin ok bir meselesi olduudur ve byk anlamazlklar vardr. Eer tek bir partinin yetki dalmnn lehinde ok olduunu sylerseniz, halk ondan haberdar edip etmeyeceinizdir. Ve tm sre iin iveren organizasyonlar dahil, ticari birlikleri kapsayan kamu kurumlarndan da destek almaya aln. nk eer yeterli destek almazsanz, byk risk yneteceksiniz
Prof. Dr. hsan Sezal: En zor sorulardan biri bana geldi. Brokrasinin deiime olan direnci. Trkiyede bunu yayoruz. Ama sadece Trkiyede deil. Dier lkelerde, dier toplumlarda da bu yaanan bir gerek. Brokratn yetkileri ile ilgili deiimler var, bir de brokratn yapt ilerle ilgili deiimler var. Bu iki deiimden belki bahsetmemiz gerekiyor. ki ayr iten bahsetmemiz gerekiyor. Yaplan ilerle ilgili deiim eer yetkilerle ilgili deiimle ilintili ise yani orada bir g azaltlmas veya gcn elden alnmas durumu sz konusu ise bahsettiiniz direnci grebiliyoruz. Dolaysyla, diren, gle ilgili bir kavram olarak veya bir olgu olarak karmza kyor. Burada aslnda yaplan baz eyler var. Ben daha nce kullandmz iki kavram biraz da bu direnci krmann ad konmam mekanizmalar olarak gryorum akas. Belki bunu dier arkadalara da sormak lazm. Yerelleme ve ynetiim. Yerellemenin arkasndaki en byk sebeplerden birisi zaten bu diren noktasn biraz gevetmek, biraz datmak ve dolaysyla yeni g noktalarn oluturmak, yeni karar alma noktalar oluturmak. kincisi de, ynetiim dediimiz kavram. Yani paydalarla birlikte ynetim. Burada tabii paydalarn rol ok byk. Onlarn btn bu olup bitenlerin ok farknda olmas gerekiyor. Yani sivil toplum kurulularnn gerekten bu ynetiim
Prof. Dr. Yunus engel: Ben 25 sene Amerikada kaldm. yle kalkp da orada bir mahkeme byle bir tayindir, bir mevzuattr, ben byle ey duymadm. Olduunu duymadm, olacan hayal dahi edemiyorum. Hakimiyet hakikaten milletindir. Eer kamuoyu vicdannda bir ey doruysa o dorudur. Kalkp da hukuk adna bunu deitirmesi, halkn genel meyline, iradesine ramen bir eyi empoze etmesinin demokrasiyle alakas yok. Bu tamamen tahakkmdr. Hatta ve hatta yerel hakimler bile seimle baa gelir. O zaman ne demektir? Hakimler bile genel kamu vicdanna bakar. Kanunlar yol gsterir, fikir verir. Genel kamu vicdan onu esas alr. Kurallar bellidir. Onlar sadece k tutar. Biz onlara aykr i yapar myz? Pekala yaparz. Yeter ki izah edebilelim. Yani insan hakimiyeti, iradesi esastr.
62
Salih elik: Sizin sylediklerinize katlyorum. Biz Babakanmzn tarif ettii brokratlardan deiliz. Biz deiime az. 2003 ylndan bu yana eitimdeki deiim ve dnm yayorsunuz. Eer hala grmediyseniz, biz bir de kendimizi deitirelim diye de bu projeyi hazrladk ve iki yldr da uyguluyoruz. nallah deitireceiz.
dediimiz kavramn odanda yer alacak bir kapasitede olmalar gerekiyor. Bu olduu zaman zannediyorum o deiimin yolu da zaten alm olur. Bir de tabii ok genel olarak bir ifadeyi kullanabiliriz: Kamunun basks. Ama btn bunlarn gelip dayand bir nokta var: Siyasi irade. Siyasi irade eer hakikaten bu deiimi benimsemise, bunu yerine getirmek istiyorsa, bunda kararlysa orada brokratn yapaca zaten o deiimin bir arac haline gelmek ve onu gerekletirmek. Sayn mstearm belki siz de bu konuda bir eyler sylemek istersiniz.
Soru Hasan Kazdal: ok ey konuuldu. Yerellemede nemli konulardan biri finansman konusu. Yetkileri yerele devreden lkelerde finansman gene merkezden mi gidiyor? Fransa rneinde, Almanyada yle olduunu konumaclardan anladk. ngilterede de yle mi? Bu kaynan datmnda kullanlan prensiplerde blgesellik, blgelerin veya okullarn ncelikleri konularnda karar kim veriyor? Merkezi dzeyde mi veriliyor yoksa her bir blge bu konuda hak sahibi mi oluyor? zellikle, ngilterede veya spanyada rencilerden, velilerden herhangi bir katk elde ediliyor mu? Katk alnyor mu yoksa tamamen hizmet bedava m veriliyor? Herhalde Amerikadaki durumda bu konuda ilgin bir ey olabilir.
Soru Emine Bayram Toptal: Personel Genel Mdrl eitim uzmanym. Sorum Andy Reide. ocuklara parlak gelecek hazrlamak iin 2007 ylnda bir plan hazrladnzdan sz ettiniz. Acaba bu planda size gre ncelikli olan ilk maddeden bahseder misiniz?
Bir de biz imdi yerele yetkileri devredeceiz. Burada eitli kurullardan bahsedildi. Okul kurullar veya yerel dzeydeki kurullar. Bu kurullarn oluumunda lkelerdeki katlm nasl oluyor? Yani biz Mill Eitim Bakanlnn yetkisini illere devrediyoruz. llerde de bu yetkinin kullanmn paylaacaz. Paylarken kurullar oluturalm diyoruz. Bu kurullarn okul dzeyinde olanlar var, il dzeyinde olanlar var. Ona k tutmas bakmndan lkelerdeki rnekleri merak ediyorum. ngiltere, spanya, Fransa, Almanya bize bu konuda k tutabilirse memnun olurum. Teekkr ederim.
kinci sorum, Bayan Nuriaya. Eitim srelerinde sanatsal etkinliklerin nemini bilen bir uzman olarak unu sormak istiyorum: Sanatn renme alan olarak eitime katksna deindiniz. Burada okullarn yaps uygun mu? Yeterli ve yetenekli retmen saynz var m? Ayrca, renciler bu etkinlikleri serbest seebiliyorlar m? Soru Halil Rahman Aar: ki sorum var. Birisi Arjen Vosa. Dieri de Andye. Her iki konumacya teekkr ediyorum. Andy lkesi iin gzel bilgiler verdi. Ulusal ve blgesel eitim gstergeleri hakknda ksaca bilgi verebilir mi? Hem lkenin, hem de lkedeki blgeler arasndaki eitim gstergeleri hakknda neler syleyebilecek? kinci sorum Arjen ile ilgili. Ulusal yeterliliklerden bahsediyor, lkelerin kendi durumlaryla ilgili. Ben blgesel yeterliliklerin de gereklilii dncesindeyim. Blgesel yeterliliklerin dengelenmesi konusunda neler bize nerebilecek?
Soru Hamit nan: Mill Eitim Bakanl hukuk maviri. Sayn Mllere ynelteceim sorumu. Benim anladm kadaryla Alman eitim sisteminde bir mill eitimden sorumlu devlet bakanl, bir de eyaletlerden sorumlu eitim bakanl var. Buna dayanarak eitimden sorumlu devlet bakanl ile eyaletlerden sorumlu eitim bakanl arasndaki hukuki iliki yani yetki ilikisi nasl yaplyor? Bu ilikinin ad idari vesayet ilikisi midir yoksa hiyerarik bir iliki midir? Bu soruma ek olarak kendi i hukukumuzdan, mevzuatmzdan bir rnek vereceim. Bizde okul
63
mdrl kadrolu bir grev deil. Yani 190 sayl kanun kapsamnda kadrosu olmayan bir grevdir. dari bir grev olarak retmenlere verilen 657ye gre ikinci bir grevdir. Acaba Almanyada retmenlerden alnan okul mdrleri mdr statsne kavutuktan sonra bu statleri kadrolu mudur, szlemeli midir? Bir de bu okul mdrlerinin grevine son verilmesi hangi kstaslara dayaldr? Grevine son verildikten sonra sadece mesleki grevinden sz ediyorum yani okul mdrl grevinden sz ediyorum, bunlar tekrar retmenlie dndrlebiliyor mu, retmenlik yapabiliyor mu? Yoksa fiilen kamu grevlisi sfat sona m eriyor? Teekkr ederim. Soru Feyzi Bilgin: deneti. Ben Yunus Beye bir soru yneltmek istiyorum. Sunumunda bizdeki her eyi ve olabildiince denetim altnda tutma kltrnn yerine Amerikada denetim kltrnn olmad ancak zorunlu durumda kalnca denetimin devreye girdiini syledi. Amerikada belli bal denetim gerekesi nedir? Hangi durumda devlet kendini denetleme zorunda hisseder?
Soru Muammer Yldz : Teekkr ederim Sayn Mstearm.Talim Terbiye Kurulu Bakanlndan Muammer Yldz. hsan beyin konumasnda tabii genel olarak bu projenin temel bir felsefesi verildi. Ama biraz nce siz de vurguladnz. zellikle son yllarda Mill Eitim Bakanlnn yapmakta olduu, iinden gemekte olduu reform srecini dikkate almadan ya da buradaki paradigma deiiklii saylabilecek deiiklikleri dikkate almadan sylenecek her sz sanyorum ki bizim burada bu almann ierisinde olan ok deerli ekibimiz arasnda bazen alnganlklara sebep olabiliyor. Sayn Sezal da bunu ifade etti. Aslnda belki de maksad da buydu. Olsun. Ama belli bir yapy deitirirken herhalde temel hedef olarak koyacanz bir oradaki entelektel birikime ynelik bir deiim program uygulanr, bir de yapsal dnm, deiimi salamak iin. te bu dnemde yaplan mfredat deiiklii herhalde TC dneminde yaplan sradan, alelade bir deiiklik deildi. Bu bir manada biraz nce zerinde vurgu yaplan ve Sayn Sezaln da ifade ettii paradigma deiiklii idi. Dolaysyla, bugn belki bunun sonularn henz grmek iin ok erken fakat kendileri biraz nce en azndan bu alma iin ynetiim kavramn ifade ediyorlar. Yani eskiden daha ok idari idi. O geride kald. Ynetimdi. O bile ifade etmiyor. Artk ynetiim kavram gndeme geldi ve gerekten bu ok gzel de bir yaklam. Ama bu kavram ortaya karken Trkiyenin u anda iinde bulunduu ve Mill Eitim Bakanl bu camiann yaam olduu sre eitimi esastr. Yani gemite tek tarafl eitim sz konusu iken, imdi artk eitimden deil, srecin retiminden, eitiminden bahsediliyor. Dolaysyla, aslnda biz u anda belki de bu dnemin kazanmlarndan istifade ederek bu toplanty yapyoruz. Benim aslnda sz almak iin bir gayretim olmayacakt ama sayn bakanm buradayd. Tabii ki btn yaplan bu almalar sanki Sayn Sezal bilmiyor diyemeyiz, farknda. Bir soruya dntrmek istiyorum. Ziya Gkalpten olsun, Peyami Safadan olsun cumhuriyetin ilk dnemlerine bu mfredatn gerekletirmi olduu yani u anda halihazrda yaplm olan eylere dikkat ekerek aslnda bu dnemde yaplan iin ne kadar byk olduunu vermek mi istedi? Byle bir mesajn altn izmek mi istedi? Yani bu bakanlk isterse ok byk iler yapabilir. Baknz bu beklentilerin bir ksm gereklemitir dendi. Bir baka husus: Biraz nce Sayn Genel Mdrm ifade ettiler. Bizim sistemimizde sper lise anlamnda bir lise yoktu. Belki yabanc dil arlkl liselerimiz vard. Onlar da kaldrld. Ama Sayn Sezal bunu sylerken kendisi bunu bilmiyor olamaz. Burada yaplan almalar nazara veriyor ama hala bunlar ksmidir, yaplmas gerekenler anlamnda sanyorum sylendi. Bir de alan arkadalar sistemden ayrldktan sonra diyelim ki Mill Eitim Bakanlnda bir dnem bir grevi yrtt ve sonra ayrld. Diyelim ki, eletirel bir mesele gndeme getirdi yani herhangi bir konuda kritik yaparken sylenecek en bata soru u: Neden siz grevdeyken bunu yapmadnz? Bir sistemin ierisinde yer alan, sistemi ifade eden ister kiiler olsun, isterse kurumlar olsun tek bana bu deiim kararn alamazlar. smet zelin byle bir ifadesi vard: Sistemi temsil edenler kendi mahv anlamna gelecek kararlar alamazlar. Dolaysyla, deiim elbette zordur. Deiim sancldr ama btn bu almalarn herhalde buna katks olacak diye dnyorum ve teekkr ediyorum.
64
Soru Mehmet Yank: Kaman le Mill Eitim Mdr. ki ay evvel projeyi takip eden arkadalarmz Kamana geldiklerinde biz arkadalarmzla grmtk. Daha sonrasnda kaymakam beyle beraber aa yukar 650 civarnda retmen arkadala gruplar halinde grmeler oldu. 120 civarnda mdr ve mdr yardmcs ile almalarmz biz devam ettirdik. Bizim grdmz en nemli husus ve bizi sevindiren taraf herkes artk ynetimek istiyor. Yani birok ey sylenebilir. Biz olumlu ynlerini alacaz, beraberce almak zorundayz. Hizmetlisinden memuruna, retmeninden yneticisine varncaya kadar herkes karar srecinde yer almak istiyor ve bana ifade ettikleri bir kavram vard. Kusura bakmayn mdr bey, karar srecinde yer almadmz hibir iin sorun srecinde ve zm srecinde yokuz. Yani insanlar cidden nemsenmek istiyor. Karar srecinde yer almyorlarsa sorun ve problem kt zaman sizinle beraberler sorunun zmnde de varlar. Ben ok faydalandm ve nasipse devam edeceiz. Yalnz Yunus engelden bir aklama istirham edeceim. Burada kyaslama yaparken -sr lisan olabilir- bizim memleketimizde herkes emir kuludur laf biraz bana aykr geldi. Hepinize teekkr ediyorum. Soru Celal Yldz: zmir Buca Mill Eitim Mdr. Sayn bakan, deerli konumaclar hepinize teekkr ediyoruz. Gerekten ok yararlandk. Cevapsz kalan iki sorum var. Bu da A. Michele olacak. Kendi uygulamalarnda snf tekrarn ortadan kaldrdklarn ifade ettiler ya da ben yle anladm. Bunu nasl baardlar? Snf tekrarn nasl ortadan kaldrdlar? Bir dier sorum da yine Fransa ile ilgili. Ombudsmanlk uygulamas yaptklarn ve pek ok sorunu yerinde, mahallinde zdklerini sylediler. .?
Andy Reid: ok teekkr ederim bu meydan okuyucu sorular iin. Onlar yantlamaya alacam fakat eer sonradan bana sormak isterseniz, daha detayl tartma yapmaktan mutlu olurum.
ngilterede okullarn finansman ile ilgili sorulardan ilki. ngilteredeki yerel otoritelerin finansnn ou, merkezi hkmetten gelir, ou kamu fon salanmas, ulusal vergi tahsilat sayesinde toplanr; hkmet, yerel otoritelere denekler yapar. Yerel otoriteler de, oran deyiciler tarafndan denen Konsey vergisi denilen bir ey sayesinde para toplar fakat okul fon salanmasnn ilgili olduu kadaryla, hkmet, yerel otoritelere tabiri caizse belirgin olarak okullar iin olan para kab, adanm okullar temeli olarak bilineni salar ve sonra yerel otorite, parann okullara datlaca formle gre karar verir ve yaynlanmak zorunda olan bu bilgilerin hepsi, kamu bilgi alan iindedir. Eer ngilterede herhangi bir yerel otoritenin a sitesine girerseniz, parann okullara nasl datldnn detaylarn bulacaksnz. ncelikler, rnein .. ve her yerel otoritenin hazrlamas gereken gen insanlarn plan araclyla yerel seviyede belirlenebilirler. Ulusal ncelikleri yanstma eiliminde olduklarn sylemek zorundaym fakat ngilteredeki her yerel otoritenin balamnda Trkiyedeki vilayetler iin emin olduum durum bile daha farkldr. Bylece, ulusal ncelikleri yerel balamda yorumlamak ok nemlidir. Ebeveyn, renci, okul finansna katklar yaparlar fakat onlar hkmet okullarnda gnll. Okullar, sklkla ok para toplarlar, fon toplama olaylarn iletirler ve ebeveynlerden katklar isterler vesaire fakat onlar gnll katklardr ok nemli prensip. nk devlet eitimi lkede bedavadr. Yerel konseylerin yapsyla ilgili, yerel konseylerin seildiini ve sonra bu konseylerin eitli sorumluluklar iin idareci memurlar atadklarn syleyebilirim.
ocuklarn plan ierisindeki ncelikler ile ilgili soru, ocuklarn plannn byk amalar, maksad ve gayeleri, ak bir ekilde nem srasna gre dzenlenmemitir. Yanmda ocuklarn plannn zet kopyasna sahibim ve eer grmek isterseniz, size gsterebilirim.
Sorulardan biri de ulusal gstergelerle ilgili. Ulusal gstergeler grubunun da yanmda bir kopyas var. O yzden, onlar size gsterebilirim. Syleyeceim, onlarn ounun ocuklar ve gen insanlar iin belirli sonular ile ilgili olduudur. rnein gen insanlarn akademik baarsna ilikin
65
gstergeler var. Gen insanlarn gvenlii, onlarn sal vesaire ile ilgili olan gstergeler var. Gstergeler ulusal olarak baslr fakat yerel otorite seviyesinde haberler olarak da baslrlar. Bu, deerlendirmenin tek yoludur. Daha nceden hesap verebilme ile ilgili sorular sorulmutu; baka bir yerel otoritenin nasl yerine getirdii ile tm bu gstergelere kar tek bir yerel otoritenin nasl yerine getirdiini karlatrmak iin yerel otoritelerin performansn deerlendirmenin tek yoludur. imdi tabii ki balam, yerel otoriteden yerel otoriteye farkl olur ve ne kadar etkili farkl otoriteler olduunun adil bir karlatrmasna ulamak iin hesaba katacamz istatistiki yollar vardr. Ayn prensip, kurumsal seviyeyi ok ilgilendirebilir. Snf tekrar etmeye zm ile ilgili bir tane daha yorum ekleyebilir miyim? ngilterede hi kimse bir snf tekrar etmez ve hemen hemen duyulmamtr, son derece istisnaidir. Eer bir ocuk tm yl hastaysa, o zaman belki bir snf tekrar eder. Aslnda farkl ihtiyalara odaklanlr ve her yl iin tm rencilerin kazanacaklar seviye zerinde durulur ve renciler, bir grup olarak bir gruptan dier gruba ykselirler bylece. Bu konuda tamamen farkl yaklama sahibiz. ok teekkr ederim. Nuria de La Fuente: Hepsinden nce, gzel sanatlar sorusu iin teekkr ederim. Kiisel olarak neden gzel sanatlar sistem iine dahil ettiklerini bilmiyorum. Onun yeniliki olduunu sylemeliyim. nk bu durum yenidir ve spanyann eitim tarihinde ilktir. Avrupann eitimin anahtar unsurlarndan biri olarak olarak gzel sanatlar eklediini syleyebilirim. Gzel sanatlar bilgi yaratmak iin, didaktik bir ara olarak ve ayrca pazarn yeni biimlerine ve yeni ikollarna bir ba olarak kullanabildiklerini dnyorum: Yeni nesil, a retimi, internet ve medya pazar. Bu olduka nemlidir. nk pazarn bu dnmne destek verme konusunda olduka nemli bir zellie sahiptir. Sorunuzu zdm m?
Arjen Vos: Ulusala kar blgesel nitelikler zerine bir soru. Sanrm, Trk balamnda, muhtemelen sadece ulusal emek pazar analizini sz konusu. Daha iyi ve daha belirli sonulara gtrecek olan bir vilayet seviyesinde yasal pazar analiz etmede vilayetlerin roln grmek. Eer niteliklerin gelimesi ile ilgili konuuyorsanz ve eer blgesel nitelikli ulusal niteliin gelime lehinde olup olmadn soracaksanz, yantm hayr olurdu. nk gelien ulusal nitelikler erevesinin gayelerinden bir tanesi, btn blgeler ya da btn kurumlar iin saladnz eitim ve aralar bakmndan sisteme tutarllk getirmektir. Ve sanrm niteliklerinin saysn snrl tutmak nemlidir. Tabii ki niteliklerde baz blgesel ynler olabilir fakat o blgesel maddeleri adreslemek iin ekstra nitelik gelitirmezdim, fakat sanrm kesin nitelikleri yrtmek iin kesin blgesel maddelerin farknda olmak daha iyidir.
Mariana Dogaru: Romanyada eitim bakanl, okullar ve eitim politikasyla ilgili bir ynetim anlay oluturdu bile :Eitim politikas. Ynetim kurulu uluslararas, ulusal, blgesel ve yerel politikalara gre okul mdrnn ve okulun geliimine karar verir. Okul ynetim kurulunun rektr, sonulardan, rencilerin sonularndan dorudan sorumludur. Bylece, yetki dalmnda karar, okul seviyesine transfer edilir.
Prof. Dr. hsan Sezal: Teekkr ediyorum. Ben nce Muammer Beye teekkr ediyorum. nk onun sorduu ve syledikleri aslnda birok arkadan sylemek istedikleri ve sormak istedikleriydi. Dolaysyla, o bakmdan iyi bir frsat oldu benim iin. nk ay molasnda da grdm kadaryla baz arkadalarmz biraz alnmlar. Arkadalar, bir defa hemen unu belirteyim: Ben 1986 ile 1990 arasnda bakanlkta grev yaptm. nce mstear yardmcl, sonra mstearlk ve bir sre de talim terbiyeye vekalet ettim. Ayrldktan sonra bunu samimi olarak sylyorum- hibir zaman neler yaptmz dnmedim ben. Neleri yapamadk, yaplmas gerekenler neydi diye dndm. Burada da bugn biz neler yaptmz konumaya gelmedik. Yarn da oturumlarda bilhassa btn konumaclardan unu rica edeceiz. Yaplanlar deil, yaplmas gerekenleri, yaplamayanlar konualm. Bu projenin amac bu. nmz amak, ufkumuzu amak ve daha yeni eyleri amak. Deiimin noktalanmas diye bir ey sz konusu deil. Bunu yaptk bittik. Hayr bitmez. Yarn dnya yeniden kurulacak, her ey yeniden ekil alacak. Dolaysyla, bizim o sreklilii salamamz gerekir. Kendimizi srekli sorgulamamz
66
Prof. Dr. Uwe Mller: ki soru vard. lk soru katkda bulunan eitim bakanlklar ile ilgiliydi ve bu durumun gerekten benzersiz olduunu oktan sylediim gibi, Almanyada 1 merkezi ve 16 tane de katkda bulunanlarnki olmak zere 17 tane eitim bakanl var. Bu bize, sadece merkezi hkmete sahip olmadmz, ayrca hkmetlere ve tm 16 katkda bulunana sahip olduumuzu syler. Federasyonun eitim bakan katkda bulunan eitim bakanna herhangi bir idari emir veremez. Federal eitim bakanl merkezi eitim bakanlnn ilerin kolaylatrmak iin alr. Yksek eitimden sorumludur ve mesleki eitim ve yetitirme iin para harcar.
gerekir. Bu daha nce yaplanlarn yaplmad anlamnda deil ama hakikaten bu proje bittiinde yine biz her eyi yapm olmayacaz. Bundan sonra belki 10, 20 proje daha olacak, onlarla da bitirmi olmayacaz. Bitmesi de mmkn deil. Dolaysyla, ltfen hibir komplekse, alnganla kaplmadan ufkumuzu aalm ve biraz farkl eyler dnelim. Sylediklerimizi de bu ereve iinde deerlendirirseniz ok sevinirim. Tekrar ediyorum biz burada yaplanlar konumaya gelmedik. Ben baka bir yerde Ziya Beye syledim. Gzel eyler yapld. Gerektiinde onlar da syleriz. Biz yaplan eyleri sylemekten kanmayz ama yaplacaklar ve yaplmas gerekenleri dnmemiz gerekiyor. Bakn btn buradaki arkadalar, yani AB yesi lkeler de Biz yaptk, bitti demiyorlar. Hepsi nereye gideriz, neleri daha iyi yapabiliriz, srekli daha iyiye doru bir gidi aray sz konusu. Benim imdilik syleyeceklerim bunlar. Teekkrler.
Prof. Dr. Yunus engel: Birka soru vard. Birincisi, yerel ynetimlerde kaynak nasl salanyor ve bunun paras nereden geliyor? Avrupada olduu gibi Amerikada ilk ve orta retim bedava. Yani maliyet sfr. Buna kitaplar dahil. Eer ailenin durumu iyi deilse le yemekleri ve servis de dahil. Yani devletin grevi renciler liseyi bitirinceye kadar hibir maliyet olmadan onlara gereken destei salamak. Bu anayasal bir hak. Her eyalet buna uyar. Para nereden geliyor? Eyalet sistemi. Her eyaletin vergi koyma yetkisi var. Bu mesela KDV tr olur, gelir vergisi olur, emlak vergisi olur, baka eyler olur. Bu ekilde eyaletler gelirden alyorlar ve mesela Nevadada bir sene bteye baktm. Btenin aa yukar % 50si eitime gidiyor. Yani bu eyaletlerin kendi yapt bir ey. Sanat hakknda bir ey syleyeyim. Sanat Amerikada baya nemli. Liseyi bitirenlerin % 30u sadece mzikle ilgili bir yere girmi. Bu bandodur, korodur vs. Sporda ise neredeyse girmeyen yok gibi bir spor takmna. Sanat ve spor faaliyetleri son derece yaygn ve insann geleceine ayr bir boyut katyor. Bizse ders d hayat neredeyse sfra indiriyoruz.
Ve dier soru: Almanyada okul yneticileri, tm retmenler ve yneticiler hkmet hizmetileridirler ve ok belirli bir kariyere sahiptirler. Eer herhangi biri ynetici olmak isterse, eitim ynetiminde pedagoji ve zel kurslar/dersler almak zorundadr ve emeklilie gidinceye kadar normal olarak iini yapacak, eer nce emekli olmak ya da retmen olarak almak isterse, onu elbette yapabilir. Teekkr ederim.
Denetimle ilgili bir soru vard, denetim nasl salanyor diye. Bir kere sistem ok salam kuruluyor. Yani kurallar gayet salam ve i denetim mekanizmalar gayet iyi iliyor. Herkesten beklenen eyler belli, kurallar belli. Devletin insanlara baknda gven esastr ve insanlara demiyorlar ki, sen gvenilir olduunu ispatla. O da demiyor ki, sen gvenilir bir insansn ama valla byle bir insann vay haline. Trkiyede bir firma kurdum. Sonra kapattm, gna geldi. Amerikada gelirim vs. var. Benim yaptm tek ey her sene bir kere devlete vergi formu dolduruyorum. u kadar masrafm oldu, u kadar gelirim var ve bir ek yazyorum, bitiyor. Yani benim sadece 1 gnm alyor. Hibir kat da gndermiyorum. Ondan sonra ne olacak? % 1 ihtimalle bana devlet diyecek ki, Gel bakalm u u eylerin varm, u katlarla gel ve bakalm. O korku zaten bana yetiyor. Beyan esastr, gven esastr. O yzden bu iler gayet iyi gidiyor. rnek vereyim: Mesela imdi bizim niversiteye gelseniz ve diyelim ki master yapmaya karar verdiniz. Bizim makine blmne geldiniz ve master yapmak istiyorsunuz. Elinizde hibir ey yok. Okul da yarn balyor. Siz beyan ediyorsunuz: niversiteyi bitirdin mi? Bitirdim. Not ortalamam
67
bu kadar. Onlar ben not alyorum ve ben sana gveniyorum diyorum. Yarn zel renci olarak okula bala diyorum. Okula balyorsunuz, ondan sonra katlarnz geldii zaman biz bunu resmiyete dkyoruz ve bir smestr boa gitmedi. Yine biz size gveniyoruz. Yalan sylerse en byk zarar kendisine.
Alain Michel: Uzun konumayacam nk herkes yoruldu. Bilirsiniz benim gibi son konumac olduunuzda, Elizabet Taylorn 7nci kocas gibi olursunuz !
Son olarak niyetimiz kimseyi incitmek deil emir kulu diyerek. Sadece unu syleyeyim: Trkiyeye bakld zaman ve de kendi tecrbelerim. Trkiyede okul mdrleri, mill eitim mdrleri, niversitelerde, blm bakanlar, dekanlar, hatta rektrler belli ey haricinde inisiyatif kullanma durumunda deiller. Memur gibi geliyorlar. Alttan geleni yukarya iletiyor, yukardan gelenleri aaya iletiyor ve inisiyatif kullanma olay yok denecek kadar az, Daha da kts korku var. Batda tam tersi oluyor. nisiyatif kullanmalar beklenir, liderlik sergilemeleri beklenir ve iki mill eitim mdrne baktnz zaman yaptklar % 50 benzerse, % 50 farkldr. Bu fark da uradan gelir: nisiyatif kullanmak ve yerel durumdan gelir. Benim kastm buydu, yanl anlalmasn.
Tamam, tm ilgin sorular toplayacam. Sorulardan biri, farkl seviyelerdeki amalar arasndaki hiyerari ile ilgili. Eitimin ana amalar olan ulusal ereklere sahip olduumuzu syledim ve sralama niyetleri ile ilgili bir fikir ve oybirlii vardr. Fakat bu niyetler, Avrupa ncelii olarak oktan hesaba katlmlardr. Bylece imdi sanrm dier lkelerdeki gibi Fransada asla ncelikler ileri srmedik, sanrm Avrupa balamn dikkate alyorduk. Ve onun zerinde fikir ve oybirlii var.
kinci nokta, ders kitaplarnn serbest pazar ile ilgili. Fransada aynen Hollanda ve ngilteredeki gibi ders kitaplarnn tamamen serbest pazar vardr ve devletin yapacak hibir eyi yoktur ve hi kimse herhangi bir ey sylemek zorunda deildir. Okulun retmenleri bir araya gelerek ve aralarnda oylama yaparak her bir ders iin kitap seerler. Fakat hala devletin etkisi vardr. Eer devlet baz projeleri finanse ediyorsa, ok pahal olan elence rnleri dediimiz dijital rnler ile ilgili konuuyorum, yaync ile bir anlama yaplr. Okullar sanat ve mzik retmeyi desteklemek amacyla her hangi bir rn istediini syler. Sonra para ksmen devletten ve ksmen teklifi kazanan yayncdan gelir. Bylece bu ekilde rnlerin kalitesini etkilemek iin bir yol vardr. Bu, kark patent dediimizdir. Ve retmenler ile ilgili szn ettiiniz nokta. Ne yazk ki, ortalama her be ylda bir retmenleri denetlediinizde, iyi olanlar, takdir alanlar ve almayanlar arasnda byk bir farkllk tespit ettiiniz kesin. nk eer kt bir retmeniniz varsa, kendi kariyerinde para kaybedecek. nk ilerleme, tm retmen birlikleri tarafndan kabul edilen denetilerin pedagojik takdiriyle ok daha fazla ilgilidir fakat ynetici ile ilgili ok deil. nk takdir ve not veren direktre kar birliklerin direnci vardr.
Salih elik: Deerli arkadalar siz de yoruldunuz ama bu ok deerli panelistleri alklamanz istiyorum. Gerekten 6 saati geen bir sre. Epey bir bilgi bombardmanna tutuldunuz. Yarn tekrar grmek zere iyi istirahatlar diliyorum.
Ynetiim ve Yerele Devredilebilecek Eitim Hizmetleri / Yetkiler Paneli

Panel Bakan : Prof. Dr. Ouz BORAT
Fatih niversitesi Rektr
Merdan TUFAN brahim ER Hseyin ACIR Emin Grkan Prof. Dr. Nezahat GL
MEB-Talim ve Terbiye Kurulu Bakan V.
MEB- lkretim Genel Mdr
MEB- Erkek Teknik retim Genel Mdr
MEB-Ortaretim Genel Mdr
Gazi niversitesi
71

26 Haziran 2009
Prof. Dr. Ouz Borat: Hepinize iyi gnler. Konumaya balamadan nce ksaca bir bilgi arz etmek istiyorum. Trkiyede eitim sistemi 1923den beri srekli bir geliim ve deiim ierisindedir. Ancak, son 25 ylda bu deiim ve geliim hzlanmtr. nceleri merkezde yaplan deiimler u anda artk il, ile ve eitim birimlerine doru hzl bir ekilde yaylmaktadr. Hatta u son zamanlarda corporate governance dediimiz kurumsal ynetiim yaklam stratejik plan hazrl erevesinde i kontrol, i denetim ve birimlerin ierisindeki bireylerin katlmlar en alt birimlere kadar uzanmaktadr Mill Eitim Bakanlnda. Etkin ve verimli ynetim, kurumsal ynetiim amal yetki ve sorumluluklarn merkez, il, ile ve eitim birimlerine datlmas, bireylerin inisiyatif kullanma asndan cesaretlendirilmesi bugn Mill Eitim Bakanlnn gndemindedir, gerekletirilmeye allmaktadr ve arka planda da Projeler Koordinasyon Merkezi grev yapmaktadr. Bunun n tarafnda bulunan da genel mdrlklerdir. zellikle, rnek olarak verilecek olursa mesleki eitim programlarnn paydalarla hazrlanmas, sosyal ortaklarn katlmnn salanmas, yerel KOBlerin, SMElerin ve igc isteklerinin dikkate alnmas mfredat erevesi Talim Terbiye Kurulu tarafndan onaylandktan sonra ieriinin yerel isteklere KOBlerin isteklerine ve igc isteklerine bal olarak hazrlanmas veya deiiminin yaplmas, adapte edilmesi. Mill Eitim Bakanlnn eitim sisteminden bamsz eitim yapma hakknn her yerde uygulanmas rnek olarak Trk Hava Yollar, GDA, MAN firmas, Tofa kendine zg eitim sistemleri vardr. Mill Eitim Bakanl ile alakas yoktur, bamszdr. Keza, Trkiyenin meslek eitim kurulu olarak bilinen bakanln koordinasyonunda toplanan paydalarn ve sosyal ortaklarn katld yani zel ve kamunun temsil edildii ok byk bir kurul vardr. Bunun vermi olduu karar bakann deitirememesi sz konusu. Bakan her eyi yapar deil. Ayrca, il mesleki eitim kurullar var, valinin bakanlnda ki orada gene zel ve kamu temsil edilmektedir, paydalar ve sosyal ortaklar bir araya gelmektedir. Hatta ABD iin rnek verildi. Baz kanunlar kamu isterse uygulanmaz dendi. Bizde de bunun benzeri uygulamalar vardr. Baz kanunlar var, uygulanmyor. Mesela mesleki eitimle ilgili Mill Eitim Bakanlnn kontrolnde baz yaptrmlar vardr. KOBlerin gelimesi iin Mill Eitim Bakanl baz uygulamalar erteler. Onun bir gerekesi var. Bazlar der ki, niye uygulanmyor? Bir gerekesi var muhakkak. Yani ayn eyler Trkiyede mevcuttur. zet olarak, dn epey ey sylendi. Darda bunlar bunlar yaplyor. Trkiyede merak etmeyin 25 ylda olduka byk deiimler var. Bunlarn esas sahipleri var u anda. Onlar dinleyeceiz. Ben ilk sz Talim Terbiye Kurulu Bakan Sayn Merdan Tufana vermeden nce ksaca kendilerinin bir zgemiini hatrlataym. stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat mezunudur. Deiik eitim kademelerinde grev yapmtr. Yani retmenlik, okul mdrl, mill eitim mdrl, bakanlk bamfettilii, Talim Terbiye Kurulu yelii, bakan yardmcl ve u anda Talim Terbiye Kurulu bakandr. Sz Merdan Tufann. Buyrun.
Merdan Tufan: Sayn Bakanm, ok teekkr ediyorum. Deerli Katlmclar sayg ile selamlayarak szlerime balamak istiyorum. Son konumaclarn anszl salonun boalmas,
72
herhalde ilk konumaclarn anszl da salonun dolmamas. Ama yine de bir hayli arkadamz gelmi durumda.
Deerli Katlmclar, Dn burada ynetiimle ilgili ok eyler sylendi. Bugn de yeni eyler sylenecek. Ben konuya deinilmeyen bir baka adan yaklaacam. Eer zamanm kalrsa syleyeceim baka eyler de var. Bu ynetim iinin ad nceden idare idi. Biz idare diyorduk, idareci diyorduk. Mddei umumiyeyi savc yaparken, hakimi yarg yaparken, idareciyi de ynetici deitirdik. Eskiden idareci diyorduk ynetici demeye baladk. Ne deiti? Sadece bir kelime deiiklii yaptk. Yeni bir kelime koyduk. Ama bir zihinsel deiim yapmadk, bir mevzuat deiiklii de yapmadk. Ha belki mevzuat deiiklii yaptk ve idareci atama ynetmeliinin adn ynetici atama ynetmelii olarak deitirdik ama iinde herhangi bir dnm yapmadk, bir deiiklik yapmadk. Tam bu ynetim, ynetici kavramlar yerlemiken bu defa da ynetiim diye yeni bir kavramla kar karyayz. Nedir bu ynetiim? Sayn Hocam da ifade etti. Fiillere eklendiinde bir ii mterek yapma, beraber yapma gibi anlamlar yklyor. Mesela bakmak bir kiinin karsndakine tek tarafl bakmasdr. Bakmak, ikisinin birbirine bakmasdr. Mesela, grmek birinin karsndakini grmesidir. Grmek ikisinin birlikte bir ii yrtmesidir. Yani bu sesi veya i sesi bir fiile geldiinde o ii birlikte yapma gibi yeni bir anlam ortaya kyor. Kelime olarak kyor da acaba fiiliyatta bir ey deiecek mi? te bu toplantlar, bu altaylar biraz da bu amala yaplyor. Bizim klasik ynetim ve idare anlaymzda bir idare eden, bir de idare edilenler var. Belki btn dnyada bu byleydi. Ama dnya artk deiiyor. nsanlar birtakm yeni ihtiyalarla kar karyalar. Bunlarn karlanmas iin de birtakm araylar var. Dolaysyla, bu dnyadaki ynetim anlaynn da deimesini beraberinde getiriyor. Burada iki deiikliin birbirine paralel olarak birlikte yaplmas lazm. ncelikle zihinsel dnmn, zihinsel geliimin ortaya kmas, gelimesi lazm. nsanlarn bunu zmsemesi, kabullenmesi lazm. Ynetenin kendi elindeki yetkiyi bir bakasyla paylamaya raz olmas lazm. Ynetilenin de ynetenle beraber bu ii ortaklaa yapma fikrine, zihnine, o olgunlua erimesi lazm. Bu zihinsel bir dnmdr, zihinsel bir gelimedir. Eer bu yoksa biz hala kaltsal ynetim anlaymz, idare anlaymz srdrrsek bir yere varamayz. kincisi ve asl yaplmas gereken de mevzuat asndan yasal dzenlemelerdir. Biz istediimiz kadar yetkilerimizi astlarmzla, alt kademelerle paylamaya raz olalm, buna iyi niyetle hazr olalm. Ama mevzuat dzenlemeleri bunun iin yeterli deilse yine i ortada kalr. Demek ki, bu ii bizim birbirine paralel olarak yrtmemiz lazm. Bu toplantdan nce bununla ilgili muhtelif almalar yapld, bundan sonra da yaplacak. Konuuyoruz, konuuyoruz. Ama bundan sonra artk bizim somut eyler ortaya koymamz lazm. Bu toplantlarda bu zihinsel dnm byk lde yerleiyor, geliiyor ama bundan sonra artk biz yneticiler olarak mevzuatla ilgili yaplmas gerekenlerin biran nce yaplmas iin elimizden ne geliyorsa onu yapmamz lazm. Anayasa deiikliinden tutun kanun, ynetmelik, ynerge ne gerekiyorsa bunlarn ncelikle yaplmas lazm. Ama hangi alanlarda neler yaplacak bunlarn nokta olarak belirlenmesi gerekletirebileceklerimizle gerekletiremeyeceklerimizin ayklanmas ve buna gre de almann yrtlmesi lazm. Benim notlarm hayli uzun ama zamanmz zaten geti. Size bir iki ksa ey okuduktan sonra sz arkadalarma brakacam. 7. Be Yllk Kalknma Plannda eitim ynetimi ile ilgili yaplan planlamalar konusunda u hususlar yer alyor.
Mill eitim sisteminde hizmet esasna gre bir yaplanmaya gidilmesi, merkez rgtnn makro dzeyde stratejik planlama, program hazrlama, aratrma gelitirme, denetleme yapan ve egdm salayan st dzey organ haline dntrlmesi.
Brokrasinin azaltlmas. Bakanlk tara rgtleriyle yerel ynetimlere yetki ve sorumluluk devredilmesi. Merkez rgt ile yerel ynetimler ve ailelerin eitim hizmetleri srecine etkin ekilde katlm iin gerekli yasal deiikliklerin yaplmas eklinde.
73
Bu bizim kalknma planmzda yer alm. Biz bir bakma bu hedeflerin gerekletirilmesi iin btn dnyada esen bu rzgar arkamza alarak, bu almalar hep birlikte yrtmek durumundayz.
Uzun notlarm var ama zamanmz kstl ben sz burada noktalamak istiyorum. Sorular blmnde eer frsatmz olursa tekrar grme imkanmz olabilir. Teekkr ederim.
brahim Er: ok teekkr ediyorum Sayn Bakan. ncelikle herkesi sayg ile selamlyorum. Bir dzeltme yapmak istiyorum. Bakanlk mfettii deil ilkretim mfettilii yaptm.
Prof. Dr. Ouz Borat: Teekkr ediyoruz. kinci konumacmz ilkretim Genel Mdr Sayn brahim Er. Ksaca zgemiini sunaym. Karadeniz Teknik niversitesi Eitim Fakltesi snf retmenliini tamamlamlar. Ayn zamanda Abant zzet Baysal niversitesi eitim yneticilii ve deneticilii blmn tamamlamtr. Yani lisans retimleri var. Ayrca, Ankara niversitesi eitim ynetimi ve teftii, planlamas ve ekonomisi ksmnda yksek lisans yapmlardr. Kendileri eitim hizmetlerinde ok deiik kademelerde almtr. retmenlik, okul yneticilii, bakanlk mfettilii ve nihayet Mill Eitim Bakanl ilkretim genel mdr olarak hizmet vermektedirler. Sz kendilerinde. Buyrun.
Galiba gereklik o ki, hem dnyada, hem bizde yaanan deiimler bizdeki kat merkeziyeti yapy artk zorlamaya balad. Btn bu yaadklarmzda ayak seslerini grmek mmkn. Aslnda bu deiimin zorlayc etkisi bizde yapy yeniden kurarken, kat merkeziyeti yapdan ademi merkeziyete doru neye varacann da temel belirleyeni aslnda bu deiimin zorlayc gc olacaktr. Ama her halkarda bizde artk bir deiimin yaanmas kanlmaz gibi gzkyor ve bu gereklii de grmek lazm ve bunu ynetmek lazm diye dnyorum. Dn burada birok baka lke rneklerini dinledik. Birok gzel rnekler grdk. Tabii ki bizim bir kendimize zgnlmz vardr. Elbette ki, yapy olutururken kendimize zgnlk, onun altndaki temel dinamikleri dikkate alan bir yap olacaktr. Yoksa dier trl salt baka bir lkenin modelini aynen alp uygulamak doru deil. Hi kimse de zaten bunu iddia etmiyor. Kendi gerekliimiz ve kendi gerekliimizin temelini oluturan bu dinamikleri dikkate almamak hakikaten yanl olur diye dnyorum.
Aslnda okulun zerindeki btn bu yaplara baktmzda, hepsinin varlk nedeni okulda retilen bu eitim hizmetinin niteliini arttrmaya dnk. Aslnda onun da temelinde ocuun yksek yarar var. le mill eitim mdrl, il mill eitim mdrl, mill eitim bakanl, okul zerindeki btn yaplarn rettii politikalarn varlk nedeni okulu beslemek. Haliyle en gl olmas gereken yerin okullar olduunu dnyorum. Aslnda bu yansy hazrlarken, yle bir mesaj da vermeye altm: Okulun zerindeki ykn arln gstermek bakmndan bykten ke doru bir grsellik katmaya altm. Hepsi Mill Eitim Bakanlnn, il mill eitim mdrlnn, ile mill eitim mdrlnn aslnda rettii her ey okulun dersliklerinde yaplan eitim retiminin varlk nedeni oras aslnda. Haliyle okullar ok glendirmek gerekiyor. Okullarn hareket kabiliyetini bir miktar daha arttrmak gerekiyor diye dnyorum. Deneyimlerim bana unu gsterdi: Aslnda merkezden retilen politikalarn her zaman lke corafyasnn her yerde ayn oranda geerliliinin olmadn grdk. nk her okulun bir biriciklii var, bir kendine zgll var. Onun hizmet ettii evrenin iinde bulundu sosyo ekonomik koullar, okulun evreye verecekleri, evrenin okula verecekleri, insan kayna, sahip olduu maddi imkanlarn farkll aslnda okulu kendine zg klyor. Merkezden retilen politikalar ok kat olmas halinde bir yer iin geerli olan politika bir baka yer iin geerli olmayabiliyor. Mesela kzlarn eriimi ile ilgili yrttmz almalarda bunu grdk biz. Edirnedeki bir ocuun okula gitmeme nedeni ile Mardindeki bir ocuun okula gitmeme nedeni farkl. Her ikisini etkileyecek argmanlar da farkl. Eer ok kat merkezden dzenlediiniz iknaya dnk standartlam kat formlar kullanmanz halinde bir taraf iin geerli olabilir iken, bir baka
74
taraf iin geerli olmayabilir. Onun iin aslnda benim savunduum gr, okulu politika retebilen bir birim haline dntrmek gerekiyor. Aslnda buna da en byk engellerden bir tanesi allagelen durum diye dnyorum. Yllar yl bu kat merkeziyeti yap aslnda okulun inisiyatif almasndaki engellerden bir tanesiydi. Hep bir stten bekleme, bir stten talimat bekleme. Mesela okullara gidersiniz, ok basit bir irade beyan ile gerekleebilecek bir durumun niin gereklemediini sorduunuzda, bununla ilgili bir yaz, bir genelge gelmedi. Oysa merkezden ok daha esnek, ok daha ereve politikalar retip bunun iinin doldurulmasn alt birimlere devretmek okulun hareket kabiliyetini bir miktar daha geniletmek galiba kanlmaz bir gereklik olarak karmzda duruyor.
Belki daha ileride u da tartlacaktr: Merkez aslnda izleme ve deerlendirme iini yapmal. Belki sonrasnda izleme deerlendirmeyi de birtakm bamsz kurululara brakmak da tartma konusu olabilecektir. Aslnda biz ilkretim olarak birok eyi yerele devrettik. rnein, il zel idareleri ki mahalli idareler ierisinde nemli bir yer tutuyor, bizim okullarn yapmndan, planlamasndan, onarmna, donatmn planlamasna varncaya kadar birok ii artk merkez yapmyor, biz yapmyoruz ve bu il zel idareleri tarafndan yaplyor. Birok kii bunu eminim biliyor. Biz merkezden il zel idarelerine para aktarrz ve okullarn yapm, onarm, donatm btn ihtiyalar kendisinin de koyduu katklarla beraber mahallinde yaplr ve planlamasna da biz hi mdahil olmayz. Okul nereye yaplacak, ne byklkte olacak hepsi mahallinde planlanr ve daha sonra merkez yapm programn onaylar. Ben bir miktar da nmzdeki retim yl uygulamaya koymay dndmz bir modelden bahsetmek istiyorum. Aslnda bu bir tr okullar iin i kontrol mekanizmasn da oluturabilecektir. ok kabaca bahsetmem gerekirse, okulun btn misyonunu temsil eden 3 blmde ele alyoruz. Bunlardan bir tanesi ynetim, dieri renme ve retim, dieri destek hizmetleri. Her bir alana ilikin standartlar ortaya koyuyoruz. Bu standartlara bal olarak alt standartlar koyduktan sonra performans girdilerini tanmlyoruz ve tabii ki bu performans gstergelerini dorulama kaynaklarn da ortaya koyup, bylesi bir standardizasyon almas, bylesi bir kontrol almas yapacaz nmzdeki yllarda. Bir rnek aldm ynetim alan ile ilgili. Okumayacam sadece grmeniz bakmndan. Bir sonraki yansda da bunun mevcut girdisiyle performans girdisine ilikin bir yans. Algsal alana ilikin u anda akademisyenler bunu alyor. Btn bunlarn sonucunda her okulun zayf, iyiletirmeye ak taraflar, gelimeye ak taraflar, hepsini o okula ilikin karar vericiler ok rahat bir ekilde grebilecei bunun bir elektronik versiyonunu yapp e-okul ierisine koyacaz. Merkezden de bunu grmek mmkn olabilecek ve arac st sistem diye nitelendirdiimiz ara kademelerde her bir okulun performansna ilikin bir yargya varabilecek. Bunun bir sonraki aamas da teftii de, ilkretim okullarnn denetimini de bu kurgu zerine oturtacaz ve artk ilkretimin denetimini de bir miktar farkllatracaz. lkretimin minimum standartlar diye u an adn koyduumuz bu almann temeli zerine oturtacaz. Artk kurum denetimi arlkl bir almaya dnyor. Zaten standart alanlara ilikin verileri topladktan sonra o kurumun zayf ynlerini grp, eitim denetisi yol gsterici roln kullanarak, bu zayf alanlara ynelecek ve bu alanlarn iyiletirmesine katkda bulunacak. Prof. Dr. Ouz Borat: Teekkr ederiz. nc konumacmz Erkek Teknik retim Genel Mdr Sayn Hseyin Acr. Genel Mdrmzn zgemii: Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi, Elektrik Elektronik Blm lisans mezunudur. Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi, eitim ynetimi teftii, planlamas ve ekonomisi. Burada da gene ikinci lisans vardr kendilerinin. Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits Eitim Ynetimi tefti, planlamas ve ekonomisinde de ayrca yksek lisans mevcuttur. Eitim kademelerinde ok deiik yerlerde bulunmutur. retmenlik, okul yneticilii, bakanlk mfettilii ve 2003 senesinden beri de genel mdr olarak grev yapmaktadr. Buyrun. Hseyin Acr: Sayn Bakanm, Deerli Katlmclar ben de herkesi sayg ile selamlyorum. Burada szlerime son veriyorum, hepinizi sayg ile selamlyorum.
75
Ben sunumumda mesleki teknik eitim ynetiminde nasl yapyorduk, nasl yapyoruz, nasl yapmamz gerektii noktasndan hareketle bir sunum yapacam. Tabii mesleki teknik eitim okul ve kurumlar loncalarn kapatlmasna kadar yani 1913 ylna kadar vilayete bal vakf kurum olarak iletilmekteydi. Tabii loncalarn kapatlmas malumlarnz 18. yzyln balar. Takip eden zamanlar ve tarihi adan da size arz edeceim. 1913 ylnda da zel bir dzenleme olmu, ondan da ksaca bahsedeceim.
lk sanayi mektebi Barutuba Datyan ailesinin katklaryla 1848de Zeytinburnunda Zeytinburnu Sanayi Mektebi adyla alm. Eitime balamadan kapanmtr. Tabii 1840 ila 50 aras Trkiyede sanayi ynnden ok zel bir dnem ama sava ve deiik gerekelerle bu okul almadan kapanma yoluna gitmi. Teknik insan skntsnn en had safhaya ulat bir dnem. 1863de Ni, Rusuk, Sofya slahhaneleri alm. Tabii burada Mithat Paann byk bir pay var. Bu okullar kz ve erkek sanayi mektepleri ya da slahhaneler eklinde aldn gryoruz. 21 Haziran 1867 tarihinde vilayetlerde slahhanelerin kurulmas ve bunlar genel idaresi hakknda slahhanelere mahsus nizamname yaynlanmtr. Buna gre tm vilayetlerde slahhanelerin almas kararlatrlm, 25 Temmuz 1867de nizamname vilayetlere gnderilmitir bir talimat olarak. 1867de stanbul sanayi mektebi, 1868de zmir, Edirne slahiye slahhanesi, 1869da Bursa, Bosna, Trabzon, Kastamonu, Erzurum slahhaneleri almtr. 1870de de Diyarbakr slahhanesi almtr. Tabii bu dnemde zellikle Mithat Paann bu ilerden sorumlu hale geldiini, Tuna valiliinden stanbula tayin olduunu gryoruz. Onun iin bizim birok sanayi ile ilgili okullarmzda Mithat Paann bstlerini, heykellerini grmek mmkn. stanbul slahhanesi ile zmir slahhanesinden zellikle bahsedeceim. Ben rnek olarak bu ikisini aldm. Dierleri zerinde fazla durmayacam. Ekonomik ynden bu okullar nasl yrtlm? Biraz oradan girerek devam etmek istiyorum. stanbul slahhanesi sanayi mektebinin akarlar Unkapan gazi kprs ve Karaky han olduunu gryoruz. zmir slahhanesinin akarlar ise, Tiredeki Kadife Kebir iftlii, zmir Mubaya Maazas, Cezayir Han, Balova kaplcalar, Karantina hamam gelirleri olduunu gryoruz. Yani ekonomik ynden okullar kendilerini akarlar vastasyla, vakf arazileri vastasyla gtrdn burada ifade etmek mmkn. Peki, zmir slahhanesinin ynetiminden bahsetmek istiyorum, sadece rnek olarak. Okul iki koldan vilayete bal olarak ynetiliyor. Birincisi, sanayi mektebi komisyonu diye bir komisyon var okulda. kincisi ise, okuldaki hizmetlerin salkl yryebilmesi iin mektep heyeti diye bir heyet oluturulmu. Yani okulun iki tane heyet tarafndan yrtldn gryoruz. Genel nazr vali olan okulun her iinde komisyonlar sorumluydu. Fahri nazr ise genelde vilayet defterdar olurdu. Sanayi mektebi komisyonuna vilayetin ileri gelenleri seilirdi. Sanayi mektebi komisyonu okulun idaresi, eitimi, retimi, iaesi ksacas her eyi ile ilgilenir, gerekli kararlar alr ve uygulanmasn denetlerdi. Okul mdr, retmen ve ustalarn belirlenmesi de komisyonun grevleri arasndayd. Fakat komisyon ald bu kararlarnda bamsz deildi, vilayetin ve valinin onay gerekmekteydi. Elimdeki 1891 ylndaki ynetime bakyoruz. zmir ilindeki sanayi ile ilgili vilayetteki defterdar dahil ilgili herkesin okul ynetiminde olduunu rahat bir ekilde gryoruz. kinci komisyon ise, okul mdr, dahiliye memuru, mubasr, katip ve vekilhar dediimiz insanlardan oluuyordu. Tabii bu okulun iiyle ilgileniyordu. Dierlerinin ise okulun d hizmetleri ile ilgilendiini gryoruz tarihi belgelerden. Okul ii ynetim, komisyonun nerileriyle vilayetten atanan okul mdrne balyd. Sanayi komisyonunun nerisiyle okul mdr atanyor valinin onayyla. Okul mdr rencilerin eitimi, terbiyesi, beslenme ve dier masraflar, okulda grevli retmen, usta ve hizmetlilerin denetlenmesi, yaplan retim, yani okuldaki her trl faaliyetten birinci derecede sorumluydu. Dahiliye memuru, rencilerin okul iindeki tavr ve davranlar, yatp kalkmalar, giyimleri, ders ve sanat etkinliklerinden sorumluydu. Mubasr, ders saati dndaki zamanlarda rencileri gzetlerdi, yatl bir okul olduu iin geceleri de rencilerin banda dnmc olarak nbet tutan memurlardan birisiydi. Katip ve vekilharcn ise okulun mali ilerinden sorumlu olduunu gryoruz her iki komisyonda da. 1913 ylna geliyoruz. Tabii 1913 ylnda bir deiim var. 13 Mart 1329da yaynlanan 120 nolu dare-i Umumiye Vilayet Kanunu ile stanbul sanayi mektebi dndaki, -stanbul sanayi mektebinin dier slahhanelere gre ok zel bir durumu var, nizamnamesi de bunun farkl. Dier nizamnameler oluturulurken zaten stanbul sanayi mektebi esas alnmaya allm ama zel bir durumu var stanbul sanayi mektebinin- sanat okullar
76
vilayet zel idare btesine alnm ve okullar vakf kurum olmaktan karak, resmi kurum haline gelmitir. Aslnda 1913 ylnda bir balang var. 1927 ylnda 1052 sayl kanun ile eitim ve kadro ileri ynnden maarif vekilliine balanmtr. Burada ise 1927de bir adm daha atyoruz. Eitim ve kadro ilerini de maarif vekilliine alyoruz, sanayi mekteplerinin ya da slahhanelerin. Mali adan vilayet zel idaresine bal olan okullarda ift ballk sknts balamtr. Yani mali konularda yerel olarak brakmz dierlerini ise merkeze almz. Tarihi belgelerde zellikle ben unu grdm: 1935e kadar bu dnemde maalar dhil skntlar yaamz yani maalar deyememiiz. nk yerel anlamda bir uzaklama olmu ve bu arada birok kanunlarn ktn gryoruz ve 1 Haziran 1935 tarihinde 2735 sayl kanun ile okullar maarif vekaleti btesine alnm, tamamen her ey maarif vekaletine gemitir. Yani mali ynden de, kadro ynnden de, eitim retim ynnden de her eyi ile merkeze almz. Aslnda yerelden merkeze doru bir kay olduunu rahat bir ekilde grmemiz mmkn. Tabii komisyon vs. dnemi de bir noktada bu vesileyle hemen hemen bitmi oluyor. Artk okulu, okul mdryle ynetir hale gelmiiz. Halen mesleki teknik eitim okullar mali, eitim retim ve ynetim asndan Mill Eitim Bakanlna bal olarak faaliyetlerini yrtmektedir. Tabii 1935 sonras zaman zaman Kltr Bakanlna gemi ama sonrasnda maarif vekilliine gemi. 1941lerde mesleki eitimle ilgili bir mstearlk kurulmu. Tabii deiik eyler var ama zaman asndan ben onlara girmek istemiyorum. Okullarla ilgili kararlar genelde merkezden verilmekte, alnmakta. Okullar bu kurallara uymak durumunda kalmaktadr. Okul mdrleri, okulun ynetimine birinci derecede sorumludur. Son yllarda baz yetkiler okullara devredilmekle birlikte, bu konuda bakanlk olarak gerekten ok ciddi almalarmz oldu. Ama yeterli olduunu sylememiz mmkn deil, tabii samimi bir ifade bu.
Mill Eitim Bakanl merkez tekilatnda tabii okullarn ynetimi var, benim burada zellikle zerinde durmaya altm. Tabii bir de merkez taraf var. Ben merkezden de bahsetmek istiyorum. Mill Eitim Bakanl merkez tekilatnda mesleki teknik eitimle ilgili birimler birden fazladr. Mesleki teknik eitim birimleri ana hizmet birimi olmalarna ramen, birok yetkileri tekilat kanunu gerei yardmc hizmet birimlerine aktarlmtr. ok ballk hizmetlerin etkili verimli yrmesini olumsuz etkilemektedir. Birimler, birim amirleri tarafndan ynetilmekte, atama usul greve gelmektedirler, birimlerin genel bte dnda kaynaklar yoktur. Kaynak yetersizlii nedeniyle okullarn yatrm, donatm ve dier hizmetlerin istenilen dzeyde yrtlmesinde zorluklar yaanmaktadr. Bununla ilgili bakanlmz ok deiik projeler yrtmeye alyor. Uluslararas hiber kaynaklar, genel bte kaynaklar, eitime yzde yz destek gibi ya da bilgisayarla eitime destek gibi ok deiik kaynaklar yrtmekle birlikte, tabii u an biz mesleki eitimin finansmannda skntlar yaadmz zellikle ifade etmek isterim. Bu meyanda bir ifade bu. Sonu itibariyle, bir noktada nasl olmal konusuna gelmi bulunuyoruz. Mill Eitim Bakanl yeniden yaplandrlrken tabii bu projemizin bir noktada Mill Eitim Bakanlnn kapasitesinin glendirilmesi projesi, buna doru giden bir proje, amacmz da bu zaten gerek yerelleme anlamnda, gerek merkez, gerek tara tekilatnda yaplanmayla ilgili bir sre yaadmz iin benim iki tane nerim ve teklifim var. O da u: Mill Eitim Bakanl yeniden yaplandrlrken, mesleki teknik eitimle ilgili birimler mesleki teknik retim genel mdrl olarak tek at altnda birletirilmeli. Sektrn ve ilgili dier bakanlklarn da iinde bulunduu genel kurulu, danma kurulu ve ynetim kurulu olan genel bte d kaynaklardan da beslenen bakanla bal ben ilgili olmamas ynnde dnyorum, ilgili olduu takdirde aslnda u anki durumda deien bir ey olmayaca kanaatindeyim. Onun iin bakanla bal kurulu olarak daha gl bir yapya kavuturulmaldr. Ynetim kurulu bakan ve genel mdr, ynetim kurulu yelerince kendileri arasndan seilmelidir diye dnyorum. unun iin zellikle vurgulamak istiyorum: Deiik uygulamalarmz var. Kredi yurtlar genel mdrl, KUR, MYK gibi. Ynetim kurulu yeleri ierisinden genel mdr ya da ynetim kurulu seildii takdirde, bu bazen TESKten veya TOBBdan gelen mdr de olabilir genel mdr, ya da ynetim kurulunda temsil edilen herhangi bir kurumdan gelen kii de mesleki teknik eitimin banda olabilir. Bir de sreli olduu takdirde ve
77
sosyal paydalar bu konuda da byle de bir haklar olduu ynnde ve kanaatlar egemen olduu takdirde, mesleki teknik eitimin bu haliyle zerk ve daha gl olacan hem ekonomik ynden, hem sosyal ynden daha ileriye gidecei kanaatim egemen olduu iin bu ekilde neriyorum. Okul ynetimi merkez tekilat benzeri ilgili sektrn de iinde bulunduu bir ynetim kurulu ve ynetim kurulunca teklif edilen 4 yllna il valisi tarafndan atanan mdr tarafndan ynetilmelidir diye bir teklifim var. Ynetim kurulu okulun d ileriyle, mdr ise okulun i ileriyle ilgilenmelidir diye dnyorum. nk Osmanl devleti zamannda sanayi mektepleri zamanna bakyoruz ve dnden beri deiik lkelerin tekliflerini ve uygulamalarn gryoruz. Orada da okullarn ynetim kurullar ya da oluturulan komisyonlar marifetiyle ynetildiini, birok yetkilerin devredildiini, sektr arlkl olarak devredildiini gryoruz. Sektr kendi blgesindeki okullar mutlaka ekonomik ynden desteklemelidir. nk mesleki teknik eitim sadece merkezden genel bteyle ynetilebilecek bir alan olmadn kesinlikle dnenlerdenim. Onun iin mutlaka ekonomik ynden ve dier ynlerden sektr bu iin ierisine sonuna kadar girmeli diye dnyorum. Meslek oda ve birliklerince TOBB, TSK, TESK, DSK, TRK, HAK ve buna benzer yllk gelirlerinin belli bir orannn mesleki teknik eitime aktarlmasna ayrca, ans oyunlar gelirlerinden pay ayrlmasna ilikin yasal dzenleme de yaplmaldr. Bu gelirler zel bir hesapta toplanarak genel bteyle ilikilendirilmeksizin mesleki teknik eitimin gelitirilmesi iin harcanmaldr diyorum. Teekkr ederim. Prof. Dr. Ouz Borat: ok teekkr ederiz. Drdnc konumacmz Ortaretim Genel Mdr Sayn Emin Grkan. Kendilerinin zgemii u ekilde: zmir Dokuz Eyll niversitesinde yksek renim ve pedagojik formasyon alannda almlar. Deiik eitim kademelerinde grev yapmtr. Yani retmenlik, okul yneticilii, genel mdr yardmcl, genel mdrlk grevlerinde bulunmular. eitli mevzuatlarn hazrlanmasnda, programlarn hazrlanmasnda, koordinatrlk ilerinde, okul ynetimine ait rehberlik ve birok deiim ve geliim almalarna katlmlar grlmektedir. Kendilerinin yurtdnda olduka geni bir lke deneyimi vardr. Sz kendilerinde. Buyurun.
Emin Grkan: Teekkr ediyorum Sayn Bakanm. Deerli Arkadalar, ben de hepinizi sayg ile selamlyorum. ki gnden beri yabanc konuklarmzn da olduu bir konferansta her lkenin ynetim modellerini dinliyoruz. Bundan sonra da dinlemeye devam edeceiz. Ancak ben unun altn izmek istiyorum: Benden nceki konumac arkadalarm da ayn eyi sylediler. Her lkenin kendine zg, kendi modeline uygun birtakm yaplar olacaktr ve olmaya da devam edecektir. Bu konferanstan elde edeceimiz sonu bence u olmal: lkelerde uygulanan ve bize de uygun olan modelleri alarak, adaptasyon etme. Eer deilse o lkeler hakknda da bilgi sahibi olma. Ayn olay bizim lkede de uygulanan modeller varsa onlara aktaracaz, yabanc konuklarmz da bunlar dinleyecekler ve karlkl iletiim bu anlamda gereklemi olacaktr diye dnyorum. Bizde zaman zaman sanki hibir ey olmam gibi birtakm umutsuz konumalar yaplmaktadr. Ben bunu kabul edemiyorum. Elbette st liman deil, eitim hizmeti srekli deikenlik gstermektedir. Yaplan gzel ileri yad etmek ama olumsuz olan ynlerimizi, skntlarmz dile getirmek elbette bir erdemliktir. Biz bakanlk olarak, gerek yneticiler olarak, gerek genel mdrlkler olarak bunlar zerinde alyoruz ve bu skntlarmz da gidermeye gayret ediyoruz.
Biraz nceki konumac arkadalarmzdan lkretim Genel Mdr brahim Erin anlatm olduu ksa bir model var. O modelin benzerleri u anda orta renim seviyesinde de uygulanmak zere taslaklar hazrlanmaktadr. Ben ikilem olmasn diye zerinde durmuyorum. Yani yerele yetki devri, mahalline yetki devri konusunda bizim de ok almalarmz var. Ancak, bu almalar sonulanmadndan dolay ki Talim Terbiye Kurulu bakanmz da izah ettiler, bir ksm yasay gerektirir, bir ksm mevzuat gerektirir bunlar zerinde almalar devam etmektedir. Ben bunlarn detayna inmeyeceim. Ancak gzel modeller zerinde alldn da buradan sylemek istiyorum.
78
Bizim ortaretim kurumlar ynetmeliklerinde herkesin bildii ok gzel bir cmlemiz var: Okulu mdr ynetir. Bu u demektir: Esasnda okulla ilgili tm ilemler mdrde bitmektedir. stisnas yok mu? Elbette istisnas vardr. Dnden beri anlatlan eylerin banda bte gelmektedir. Bir bte eer okul mdrnn elinde, bteyi kendisi yaparsa, kendisi istedii bteye sahip olursa elbette dnyadaki birok ilerlemi lkenin eitim modelleri ve okul ynetimleri tarzna ulama imknlar bulmaktadr. Ama dn de ben bir soru ile ifade ettim. lkelerin kendi mill gelirlerine gre, okullarna ayrdklar paylara gre eer bu iler yrtlecekse gzel ilerin yannda, bu skntlarn da olmas gayet normaldir. Bize den ey, bu skntlar aza indirmek ve bunlar ksmen gidermek olacaktr. Bizler de bunlar iin alyoruz. Yine ilerimizde biz masa banda, merkezden emri vaki bunu yle yap, bunu da byle yap eklindeki birtakm emirlerle ynetmiyoruz. Bilhassa son yllarda birok gelimeler kaydedildi. Herhangi bir mevzuat, herhangi bir program, herhangi bir ders kitab, herhangi bir ynetim tarz eer uygulamaya konulacak ise, kesinkes retmenlerimizin, mdr yardmclarmzn, mdrlerimizin, il, ile mdrlerimizin hatta sivil toplum kurulularmzn, sendikalarmzn daha tesinde velilerimizin ve rencilerimizin de grleri mutlaka alnmaktadr. Bu yerele devredilecek sistemin ta kendisidir. Yani emri vaki olarak Ankaradan, merkezden bunlar yle yapn demek ok kolay deil. Bunu demek iin mutlaka uzun sreli almalar yaplmakta ve bu almalarn muhasaras olan sonular eer bir mevzuat ekline dntrlyor ise, o mevzuat taraya gnderilmektedir. Yani bir bakma yerelin teklifleri kendileri asndan uygulanmak zere bize gnderilmekte ve biz de onlara onlarn zerinde alarak, onlara evet veya hayr diyoruz. Burada niversitelerimizin desteini inkar etmek mmkn deil. Birok konuda olduu gibi saym olduumuz nitelerde de mutlaka akademik evrelerimizin destekleri alnmakta. ki gnden beri yapm olduumuz bu toplantda uluslararas lkelere gre de bu ynetim modelleri veya uygulama modelleri izlenmektedir. Dolaysyla, bugn artk lkeler tek bana Ben bunu byle yapyorum deme imkanna sahip deildir. nk her ey gnlk olarak deimektedir. Biz de bunlara ayak uydurmak zorundayz. Mesela birok lkede olmayan bir model bizde var: renci meclisleri Bu aynen parlamentolar gibi iletilmekte ama yetkisi dendii zaman elbette 12-15 ya veya 13-17 ya arasndaki ocuklarn lke ynetimine bu anlamda katkda bulunma imkanlar olmayacaktr. Fakat renciler o yata bile bu modeli gelitirerek, lkeyi ynetmeye ve lkenin meselelerini tartmaya o yalardan itibaren altrlmaktadr. Bunlardan gelen nerilerin bir ksmnn da eer gerekten uygulanabilirlii var ise, onlar da bizim mevzuatmza adapte edilmektedir. Bunu da vurgulamak istiyorum. Bu giri konumasndan sonra, srenin de ok kstl olmas nedeniyle ben detayl olarak birok eyin zerinde durmak istemiyorum. Fakat usuldendir bir slayt hazrladk, onu sekretaryaya teslim ettik. Sekretarya sanrm bunlar organize ederek, projeler dairesi bakanlmz tarafndan herhalde ileride sizin bilgilerinize sunacaklardr. Ben ok ksaca yapm olduumuz almalar ierisinde nemli olan birtakm kelimeler zerinde duracam ve bitireceim.
Deerli Arkadalar, Ortaretim genel mdrl olarak veya genel ortaretim olarak bir amacmz var. O da, yksekretime renci hazrlama adna genel kltr kazandrma olay. Bu var mdr, yok mudur bunu incelediimiz zaman genel asgari kltrn verildii kanaatindeyiz. Bugn Trkiyede kendine zg olan sistem ierisinde yksekretimi okumak isteyen bir gencin asgari seviyede genel kltr elde etme oran ile okullarmzdaki baar oranlarnn at ba gittiini gryoruz ki bu oran da % 85 civarndadr. Peki problem nedir diye sorduumuz zaman, esas problemin kaynanda 1) Mill gelirin lkenin gerekten byklne oran az olmas, 2) Bu mill gelirin az olmasndan dolay istihdam sorununun meydana gelmi olmas ve her gencin niversiteyi de, liseyi de bitirdiim zaman ne yapacam sorusunun cevabn bulamam olmasndandr. Yoksa eitimdeki kalitesizlik ve ynetimdeki iletiimsizlikten dolay kaynaklanm deildir. Bunlar mitsizlik verici eyler olmamal, bunlar ileride ksmen giderilecektir. unu da ben zaman zaman kullanyorum: Dnyann birok lkesinde Trk genleri niversitelerde okumakta ve byk baarlar elde etmektedir. Eer bu baarlar kendi memleketindeki ilkretim ve ortaretim seviyesinde elde edilmemi olsayd
79
herhalde o lkelerdeki niversitelerde adaptasyonu salayamazlard. Dolaysyla, Trkiyedeki eitim sistemi pek anlatld kadar kt deil, ama elbette st liman da deil. Bunu da sylemek ve itiraf etmek zorundayz. Saysal olarak 1.800.000 renci ortaretimde okumaktadr. 93.000 retmenimiz grev yapmaktadr. Dolaysyla, ortaretimin sorunlarn eitimin tm sorunlar ile i ie halletmemiz gerekmektedir ve birbirinden soyutlanma imkan bulunmamaktadr. Belli bal iki konuda skntmz var. Bunlar herkes biliyor. Ben tekrar ifade etmek istiyorum: Eitimde eriim Eitimde kalite.
Eitimde eriim konusunda son birka ylda ok byk gelimeler yapld. Gerek okul ncesi eitim, ilkretim, ortaretim seviyesinde okula eriim konusunda birok kampanyalar, birok uralar yapld ve eskiye gre mesafeler katedildi. u anda eitime eriim konusunda % 75 ve % 85 arasnda okullarmzn kategorilerine gre deimektedir. 2013 yl hedefimiz ise, gerek ilkretimde, gerekse ortaretimde okullamann % 100 olmasdr. Bununla alakal altyap almalar, bununla alakal finans temini konusundaki almalar da yerel ynetimlerle birlikte srdrlmektedir. Eitimde kalite sorunu olarak da fiziki altyap, okul ncesi eitim imkanlar, zel eitim gerektiren ocuklarmzn eitimi, mfredatn gncellenmesi, retmenlerin gelitirilmesi, eitim materyalinin mfredata uygunluu, kamedeler aras gei, ilgi alanlarna gre yksekretime gei ve mezunlarmzn istihdam konularndaki almalar ile ksmen art puan almaktadr.
Bunlar nmzdeki problemlerimiz ama bu problemler ksmen zlyor ve zlmeye de devam edilecektir. Bunlarn da sorunlarn biliyoruz. Hzl nfus art, krsal kesimden ehirlere olan g, bte imkanlarmzn snrl olmas bu skntlar beraberinde getirmektedir.
Burada ok gzel bir gelime var. Devletin dier btn kurumlar yerel ynetimler, zel sektr, sivil toplum kurulular, hayrsever vatandalarmz, yazl ve grsel basnmzn da iinde yar ald tm taraflar eitim sisteminin sorunlarn birlikte zme felsefesini yakalamlardr. Trkiyede herkes eitimle urayor. Evet, bu belki de herkesin ii olmamal diye dnyoruz ama herkesin bu konuda gr beyan etmesi bize yn verecektir, bize k tutacaktr, biz buna az. Yine birok kampanyalarla eitim sektr gelitirilmektedir. Yine bunun yannda yaplan fiziki yapdaki iyilemeler ve destekler bu iin gelitiinin birer gstergesidir. Yine dnyann birok lkesinde olmayan ama Trkiyeye zg ihtiya duyulan birtakm alanlarda zel okullar almtr. Mesela sosyal bilimler liseleri, spor liseleri bunlardan bazlardr. Belki bunlar baz lkelerde bir hobi olarak kurslar niteliinde verilmektedir ama lkemizde bunlar sistem ierisinde bir okul tr olarak girmitir. Yine yksek retime arz ve talep dengesi konusunda bir skntmz var. Son yllarda lkemizde alan gerek resmi, gerek vakf niversiteleri kanalyla bu kontenjanlarmzn da artyla bu anlamdaki taleplerimiz de ksmen giderilmeye allmaktadr. Bir de yine dnyann birok lkesinde olmayan ama lkemizde gerekten ok byk gelime kaydetmi olan pansiyon sistemi var. Deerli arkadalar, her gn 1.200.000ne yakn renci devletin imkanlarndan yararlanarak 3 yldzl, 4 yldzl hatta ksmen 5 yldzl oteller mesafesindeki pansiyonlarda barndrlmakta ve bunlar eitime kazandrlm durumdadrlar. Eer devlet eitime nem vermemi olsayd bu rencilerimiz bugn krsal kesimde isiz, gsz ve babo olacaklard. Ama devlet bu anlamda da bu almalarn srdrmekte ve bu i devam etmektedir. Bu konuda da zel sektrn bize ok destei bulunmaktadr. Onlara ok teekkr ediyoruz. Yine ders kitab konusu dn zel sektr temsilcisi arkadalarmz da ifade ettiler, zerinde allan bir konudur. Tartlabilir, nmzdeki srete bunlar tekrar gndeme gelecektir. Yine haftalk ders saatlerinde azaltmalar meydana gelmi, retim programlar yenilenmi ve bu
80
Yine eletirilen konulardan birisi, okul eitlerimizin fazlal idi. Bu 2-3 yldan beri gndemimizdeydi ve geen yl yapm olduumuz bir alma sonulandrld. 79 okul eidi 15e indirildi. Hatta burada yine genel liseler zaman zaman eletirilmektedir. Genel liselerimizin de kalite asndan inallah orta vadeli bir gelecekte Anadolu Lisesi statlerine kavuturulmas konusundaki almalar da srdrlmektedir. Bu konuda prensip karar alnmtr. Yine ok gzel bir sistem: Dnyada birok yerde olmayan bir sistem: e-kaytla rencileri okullara ynlendirme ve e-okul programyla da btn bilgilerin gerek merkezden, gerek renci velileri tarafndan evlerden, gerekse rencinin kendi tarafndan takip etmesine ve bilinmesine imkan salanmtr. Bu sistem zerinde de almalar halen srdrlmekte ve bunlarn da tamam yerel yneticilerin eitime katklaryla yaplmaktadr. Yani herhangi bir okul mdr, herhangi bir retmen eer bu sistemi iler hale getirmezse, merkezin bu konuda yapaca bir ilem yoktur. Programlar merkezden yaplm ama tamamen ilevsel hale getirilmesi retmenlerimizin ve yneticilerimizin emrindedir. Yine ortaretime gei sisteminde bir deiiklik yaplm. rencilerimizin snav odakl olmas yerine okulda verilmi olan eitimlerin de katlmyla yksek retime geii salanmaktadr. Ama dn de bir nebze bahsedildi. Maalesef yapm olduumuz baz gzel eyler sebebini bilemediimiz bir ekilde yargya taklmaktadr. rnein, rencilerimizin davran notlarnn yani disiplinsizlik yapmam, uyuturucu kullanmam, saygl olmu, astna stne evresine topluma yararl ilerde bulunmu, sosyal faaliyetlere katlm rencilerimizin 20-30 tane kstas var. Bu kstaslardan gelen bir ek puanla bir yksek retime geii salanm iken, bu davran puan yargda durdurulmutur. Tabii bir hukuk devleti olarak biz buna saygl olacaz ama bunun alternatif almalar da devam etmektedir. Yapm olduumuz bu gzel almalar birok uluslararas kurulular tarafndan izlenmekte ve destek grmektedir. Deerli Dinleyiciler, eitimimiz st limandr demedik, demeyeceiz de. Bir sretir. Toplam kaliteyi yakalama adna kaliteli bir eitim verme adna elbette uralarmz devam edecektir.
programlarn zellii olarak da rencilerimizin okuyan, inceleyen, soran, sorgulayan, eletiren, eletirel bakabilen, reten, analitik dnen, sentez yapabilen, kendisiyle, ailesiyle, toplumla bark, toplumun deer yarglarna sahip, kimliine duyarl, evrensel kltre saygl bir genlik yetitirmenin modeli esas alnmtr. Bunlar gerekten iddial cmleler, kelimeler. Bunlar gerekleiyor mu? Elbette eitim sreci bugnden yarna olacak bir i deildir. Zaman ierisinde bunlarn yerletirilmesine allmaktadr. Yine programlarmzn ve kitaplarmzn eitleri zerinde durduk. l, ile, okul mdrlerimizle bu konunun yerlemesi iin birok alma yapmaktayz. Rehberlik sistemimizde yeni bir sistem gelitirildi ve kariyer eilimine duyarl ve zel yetenekleri destekler halde gelitirilmektedir.
Son olarak da unu sylemek istiyorum: Okul yneticilerimizin el kitab mahiyetinde okulda kalite ynetimi ad altnda her okul trne mahsus bir kitapk hazrlanmtr ve bu kitapn hazrlanmasyla ilgili de tamamen retmenlerimizin, rencilerimizin ve okul yneticilerimizin ynetim biimi tasarlanmtr. u anda okul yneticilerimiz bundan istifade etmektedirler. Ben btn bu almalarn ve bu toplantlarn nmzdeki gnlerde veya yllarda yapacamz almalara k olacan dnyorum, bize destek vereceini dnyorum. Hepinize sayglar sunuyorum.
Prof. Dr. Ouz Borat: Teekkr ediyoruz. Beinci ve sonuncu konumacmz Prof. Dr. Nezahat Gl. zgemiini ksaca syleyeyim. Ankara niversitesi Dil ve Tarif Corafya Fakltesi Felsefe blm mezunudur. Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde eitim ynetimi, denetimi, planlamas ve ekonomisi ana bilim dalnda yksek lisanslarn yaptktan sonra ABDnde Pittsburg niversitesinde eitim fakltesinde ynetim ve politika almalar blmnde doktorasn tamamlamtr. Halen kendileri Gazi niversitesi Eitim Fakltesi Eitim Bilimleri Blmnde retim yesidir ve ayn zamanda Eitim Bilimleri Enstits mdrln
81
Prof. Dr. Nezahat Gl: Teekkr ederim Sayn Bakan. Saygdeer Katlmclar, bu panelde st dzey brokratlarmzla birlikte eitim ynetimi sorunlarn tartmak iin bir araya gelmek bir akademisyen olarak beni gerekten mutlu etti.
yapmaktadr. Kendisinin kendi alanlar ile ilgili ok sayda kitap ve akademik makaleleri mevcuttur. Buyurun.
Eitim sistemini toplumun dier alanlarndaki deimelerden bamsz dnmek mmkn deildir. Yirminci yzyln ortalarnda balayan, fakat zellikle son eyreinde younlaan ve hl devam eden paradigmatik deimeler, eitim sistemini deimeye zorlamakta ve zorlamaya da devam edecek gzkmektedir. Bilgi Toplumunda egemen olan retim paradigmas bilgi tabann deitirdii gibi eitimli insann tanmn ve renme-retmeye ilikin anlaylar da etkilemitir. Eitim, insanln gelimesinde her zaman kritik bir neme sahip olmutur. Ulalan bilgi anda eitimin nemi bir kat daha artm, bunun yannda eitim paradigmalar kkl bir ekilde deimitir. Eitim yneticilerinin bu paradigmatik deiim iin eitim kurumlarn renen organizasyonlar haline getirmeleri zorunluluk haline gelmitir. Peter Senge renen organizasyonlar adl mehur eserinde renen bir organizasyonu; insanlarn gerekten baarmak istedikleri sonulara ulamak iin srekli olarak kapasitelerini gelitirdii, yeni ve gelitirici dnce yntemlerinin tevik edildii, ortak hedeflerin serbest brakld, insanlarn srekli birlikte renme yntemlerini rendii bir organizasyon olarak tanmlar. Ksaca renen bir organizasyon, geleceini yaratmak iin durmakszn kendini gelitiren bir organizasyondur. renen organizasyonlarn baz zellikleri vardr: Bu zelliklerden birisi sistemli dnmedir. Sistemli dnmenin amac btn grmektir. Sistemli dnme, paralar yerine btn ve duraan fotoraflar yerine deiim noktalarn grebilmeyi salayan bir yapdr. renme sayesinde btn grerek genel bak yakalayabilir ve karmaann iinde kaybolmaktan kurtuluruz. Sistemli dnme, dnme eklimizi oluturmak iin bize yeni bir dil sunmaktadr. Eitim yneticilerinin sistemli dnmeyi bilmesi gerekir.
renen organizasyonlarn ikinci zellii zihni modellerdir. Zihni modeller hayatn ak ile ilgili bilgilerimizin farknda olma, bunlar test etme ve gelitirme aamalarn kapsar. renen organizasyonlarn oluturulmasnda byk nem tad grlmektedir. Zihni modellerde deiiklik olmadan renen organizasyonlar oluturamayz. Eitimde paradigmatik deiimin gerekleebilmesi iin zihni modellerde de mutlaka deiiklik yaplmaldr. renen organizasyonlarn nc zellii ortak vizyondur. Ortak vizyon organizasyondaki herkes tarafndan paylalan bir resimdir. Organizasyonun tamamnda ortak bir kimlik hissi yaratr. Bu ortak kimlik, farkl faaliyetleri biraraya getirerek insanlarn ortak hedefler etrafnda birlemelerini salar. Ortak vizyon bir fikir deildir. O kadar gl bir isel kuvvettir ki, gerekten varm gibi grnr.
90l yllardan itibaren Mill Eitim Bakanlnda yeniden yaplandrma almalar dikkati ekmektedir. Fakat bunlarn gerekleebilmesi iin ortak vizyon oluturmak gerekmektedir. Yani biz nereye gideceiz, hangi resmi greceiz? Btn eitim yneticilerinin bu resmi grmesi gerekiyor. Dolaysyla, bir sistem yaklam anlayyla btn sistemin ierisindeki paralarn her birisinde iyiletirme, zihni modellerde deiiklik, ortak vizyonu gerekletirme ve tabii ki kiisel ustalk olmaldr.
Saygdeer katlmclar, yerinden ynetim ile ynetiim kavramlar birbiriyle yakndan ilikilidir. nce, ynetiim ve ynetim kavramlarn birbirinden ayrmamz gerekir. Ynetim kavram geleneksel, merkezi ynetim yapsn betimlemekte iken, ynetim kavramndan daha kapsaml olan ynetiim kavram, ynetici ve ynetilenlerin etkileim ve iletiim halinde olduu, ksmen de olsa birlikte ynetim anlayn n plana karmaktadr. Ynetiimin bir takm ilkeleri vardr. Bunlar, hukuka uygunluk ve hukukun stnl, katlmclk, hesap verebilirlik, effaflk, etkinlik ve
82
verimlilik, yerinden ynetim, tutarllk, sorumluk ve stratejik vizyon. Tabii bu ilkeleri eitim yneticilerinin benimsemeleri ve gerekten iselletirmi olmalar gerekiyor. Peki, ynetiim kltr olutuunda kamu ynetiminde nelere zm getirebilir? Kamu brokrasisinin merkeziyeti ve statkocu niteliinin ortadan kalkmasnda, krtasiyeciliin ortadan kalkmasnda, rgtsel byme ve hantallama, gizlilik ve da kapallk, kuralclk ve sorumluluktan kama, siyasal yozlama konularnda bize yardmc olacaktr. Ama gerekten bu kltr yerletii zaman. Yukarda belirtildii gibi, ynetiimin temel ilkelerinden birisi de, yerinden ynetimdir. Ynetiim kamu hizmetlerinin kayna en yakn yerde kararlatrlarak yrtlmesi esasna dayanr. Ynetiim iki tarafl bir itir. Kurum iinde astlar, kurum dnda da hizmet alanlar yani kamu ynetimi sz konusu olduunda, ynetilenler pasif konumdan karlarak aktif hale getirilmektedir. Bu da merkezi ynetimle yerel ynetimler arasndaki yetki, sorumluluk ve bunlara paralel olarak da kaynaklarn dengeli datlarak, kamu hizmetlerinin en iyi ekilde yrtlmesine ortam hazrlamasn zorunlu klacaktr.
Saygdeer katlmclar, Trk eitim sisteminde ynetiim anlaynn gerekleebilmesinde en byk engellerden birisi merkez arlkl olan ynetim yapsdr. Merkeziyeti yap ynetiim anlaynn gereklemesinde u sorular gndeme getirmektedir: Hiyerarik iliki ve dikey iblm halindeki Trk eitim sisteminin heterarik bir iliki ve yatay iblmne gemesi mmkn olur mu? Eitim kurumlarn, eitim alanlaryla birlikte ynetmek mmkn mdr? Eitim yneticileri otoritelerini koruyarak yetkilerini databilirler mi?
Baz st dzey yneticiler son zamanlarda ynetiim kavramndan ska bahsetmektedirler. Yneticilerin yukardaki sorular zerinde dnmesi gerekmektedir. Bakanln merkez ve tara tekilatlarnda ynetiim kltr yerleebilir mi? rnein baz yneticiler toplam kalite ynetiminden bahsettiler. Btn okullarda toplam kalite ynetimiyle ilgili almalar var. Eer gerekten toplam kalite ynetimi eitim kurumlarmza yerleirse o zaman ynetiim de gerekleir, bu kltr de yerleir. Eitim sisteminde ynetiim yaklamnn uygulanabilmesi iin srekli kendini kontrol eden, baar kriterlerini ortaya koyan ve kendi kendini dzeltip gelitiren bir sre yrrlkte olmaldr.
Merkeziyeti anlayn hakim olduu bir sistemde katlmclk, maliyet paylam, effaflk ve hesap verebilirlik, etkinlik, verimlilik ve srdrlebilirlik gibi ynetiim ilkelerinin uygulanmas zordur. Dolaysyla lkenin sosyal kltrel ve ekonomik durumu gz nnde bulundurularak ynetiim ilkelerinin kamu ynetiminde uygulanabilmesi iin gerekli yasal dzenlemelerin yaplmas gerekmektedir. Yerinden ynetim ve yetki devri uygulamalar okullar daha zerk bir hale getirmektedir. Bunun anlam eitimsel amalar, personel, kaynak tahsisi, eitim program, mali ve renci kabul ile ilgili konularda okullarn esneklie sahip olmasdr. Okul seviyesinde alnan kararlar renci ihtiyalarn daha ok gz nne alr nitelikte olacaktr. Ayrca, okul seviyesinde karar alma mekanizmalarnn etkinlemesi deien yerel gereksinimlere ve yeni piyasa taleplerine okul rgtnn daha hzl tepki vermesini salamaktadr. Bylece okul glenecektir. Fakat burada bir konuya vurgu yapmamz gerekmektedir. Byle gl bir okul nasl ynetilecektir? Bunun iin tara tekilatnn, illerin/ilelerin glendirilmesi gerekmektedir. Yansda il, ile ve okul dzeyinde olmak zere baz kurullar nerilmitir. Genellikle il mill mdrl ve ile mill eitim mdrlkleri yeterince ilevsel olmad iin Eitim sisteminde yrtme ilevini stlenen ve il/ile dzeyinde rgtlenen il/ile eitim kurullarnn oluturulmas nerilmitir. Yansdan kurullar oluturan yeleri ve kurulun grevleri grlmektedir. Okul ynetim kurullarnn neriyoruz. Okul ynetim kurulu yeleri; okul mdr, mdr yardmclar, okul aile birilii bakan, retmen temsilcisi, renci temsilcisi, veli temsilcileri, yerel idare temsilcileri ve meslek odalar temsilcisinden olumaktadr. Grld gibi dier paydalar
83
iin iine katarak okulu glendirmek, eitim hizmetlerinde sorumluluun, hesap sorulabilirliin, effafln, verimliliin ve srdrlebilirliin artrlmasn salamaktr.
Son olarak yerellemeye ilikin vurgulamak istediim birka husus var. Bunlardan birisi, taradaki yetkililere yetki devredildiinde bu yetkilerini ne kadar etkili olarak kullanabildikleri konusudur. Birok ynetici liyakati olmadan ve uygun bir yneticilik kariyerine sahip olmadan bu grevi yaptklar iin bir defa eldeki yetkilerini tam anlamyla kullanamyorlar. Bu da eitim yneticilerinin yeterince liderlik becerilerinin olmadn gsteriyor. Yneticilerin yneticilik ve liderlik yeterliklerinin artrlmas iin gerekli eitim programlarnn hazrlanmas gerekmektedir.
Deerli katlmclar, dnyadaki rneklerine bakldnda grlyor ki yerellemenin baarl olmasnn temel koulu, yerel dzeyde idari ve mali kapasitenin gelimiliiyle doru orantldr. Trkiyenin siyasi, kltrel, sosyal ve ekonomik koullar yerel dzeyde idari ve mali kapasitenin gelitirilmesine ne kadar uygundur? Bunlarn zerinde ciddi bir biimde durulmas gerekmektedir. Bu koullarda, yerellemenin derecesi olan yetki genilii, yetki devri ve yerinden ynetimin hangisi bize daha uygundur? Bu konuda ksa, orta ve uzun vadede neler yaplabilir? Bu konularda geni kapsaml almalar yaplmas gerekiyor. ok teekkr ederim Sayn Bakan. Sayglarmla. Ksaca, katlan arkadalarn da hatrlamas amacyla konumaclarn syledii bir iki noktaya deinmeye alacam. Sayn Merdan Tufan, Talim Terbiye Kurulu Bakan. Zihinsel hazrlk ve dnm dnemindeyiz, bu devam etmektedir. Bu arada yaplan baz eyler vardr. Tabii bunu mteakiben mevzuat hazrlna gememiz gereklidir diyorlar. Tabii btn bu konumalar Projeler Koordinasyon Merkezinin yrtm olduu yeniden yaplanma projesi erevesinde gerek paydalarn, gerek sosyal ortaklarn, gerekse Mill Eitim Bakanlnn deiik birimlerinin bir araya geldii bu zihinsel hazrln hazm dneminin almalardr zaten. Prof. Dr. Ouz Borat: Teekkr ediyoruz. Ara vermeden soru cevap ksmna geeceiz.
lkretim Genel Mdrmz brahim Er, bakanlk il, ile eitim mdrlkleri her eyi okul iin hazrlamaktadrlar. Okulun glendirilmesi gerekmektedir. Okullarn inisiyatif almas iin merkeze ereve standart grevlerinin verilmesi eklinde nerileri var. Keza, il zel idarelerinin u anda byk katklarnn, desteklerinin olduunu belirttiler. Erkek Teknik retim Genel Mdrmz Hseyin Acr, ok gzel tarihi bir perspektif bize sundular. Yerellemi bir yapnn 1935lere kadar ihtiyatan dolay merkezi bir yapya nasl dntn ve tekrar imdi dnyada baz gelimeler var, biz de onlar hissediyoruz, tekrar baz yetki ve sorumluluklarn deiik seviyelere datlmas, verilmesi ile ilgili grnty bize gsterdiler.
Ortaretim Genel Mdr Emin Grkan, yetki devri almalarnn devam ettiini vurguladlar. Mevzuat almalar da devam etmektedir. ok gzel rnekler verdiler. renci meclisi dnyada olmayan bizde olan ve hazrlk dnemlerini, rencilerin hazrlanmas iin yaplan baz yaklamlar sylenildi. Yaplan nemli deiikliklerden bahsedildi. Yani 79 tane okulun 15 okul eidine dntrldn belirttiler.
Prof. Dr. Nezahat Gl de, gene Talim Terbiye Kurulu bakanmzn belirttii gibi, bir zihinsel deiikliin, hazrln olmas gerektiini, yeni paradigmalarn ortaya konmas, yeni bak alarnn sylenmesi gerektiini syledi. Bu arada ynetiimin bir anda olacak bir ey olmadn yani bir nevi stratejik plan hazrl, toplam kalite ynetimi btn bireylerin birimleri oluturan fertlerin buna katlmas gerektiini, katlm ierisinde bu yapnn ynetiimin bir araya gelebileceini, paydalarla, sosyal ortaklarla olabileceini dolaysyla, bunun bir sre olduunu vurguladlar. Ben imdi sorularnz almak zere sz vereceim.

Soru ve Cevaplar
87

Soru ve Cevaplar
Soru Osman elik: Birinci hukuk maviriyim. Benim ilk sorum Talim Terbiye Kurulu Bakanna olacak. Yabanc devletlerde, yabanc lkelerde uygulanan eitim sistemlerini dn dinledik. Talim Terbiye olarak programlar ynnde merkeziyeti bir yapnn devam ettiini gryoruz. Bu programlarn blgesel olarak ihtiyalara gre dzenlenmesi ynnde bir dnceleri var m? kinci sorum u; Talim Terbiye Kurulunun yaps Sayn Bakann dnceleriyle uyumlu mu veyahut da ak ifadeyle iine siniyor mu? ye yaps, oluumu, ald karar sreleri. nc olarak, ders kitaplarnn merkezde datlmas bir dayatma mdr? rencilerin farkl kitaplardan faydalanmasna engel tekil eder mi? Bu yndeki dncelerini almak istiyorum. Ortaretim Genel Mdrmze; okul eidinin azaltldn sylediler. Bu okul eitlilii ile ilgili Ortaretim Genel Mdrlne bal okullarda hangi eitlerde bir azaltlma oldu. Onu bizimle paylaabilir mi?
Erkek Teknik retim Genel Mdrmze; tabii benim zde kendi dncem, ama dn de bir konumacmz ifade etti. Okullarn burada genel mdrlklere bal olmas zaten merkeziyeti yapy glendiriyor. Yani eer okullar burada bir yerlere bal ise, bu merkeziyeti yapnn devam etmesi demektir. Ancak, tabii mecburen yle ifade edeceiz. Kendilerine bal okullarn atlyelerinde renci olmayanlar faydalanabiliyor mu?
Soru brahim zdemir: D likiler Genel Mdrym. ncelikle, usul ile ilgili bir konuyu gndeme getirmek istiyorum. Btn konumaclar zaman darlndan ikayeti oldular. Kendilerine uygun zaman m verilmedi yoksa son dakika m az konuacaklar sylendi? Bu benim dikkatimi ekti. Dn yabanc konumaclara geni zaman verildi. Kendilerini ok gzel ifade ettiler. Bugn biraz daha kendilerini savunma makamndaym gibi hisseden brokrat arkadalar zamandan ikayeti oldu. Deerli meslektam, hocam da ikayeti oldu. Eer gerekten dnyann bir kriz ortamndan getii ve bizzat OECDyi mill eitim adna takip eden bir arkadanz olarak birok bilimsel toplantnn ertelendii ve iptal edildiini biliyorum. Buna ramen, benim lkem byle uluslararas bir konferans dzenliyorsa bu zaman sknts konusunda biraz daha dikkat etmesi gerekir diye dnyorum. Yani konumaclarmza yeteri kadar zaman verelim. kincisi, Emin Grkana bir soru yneltmek istiyorum. Yurtdndaki rencilerimizin baarsn ortaretimle ilikilendirdi. Dorudur. Fakat bardan dolu ksmdr buras. nk zaten ortaretimdeki rencilerimizin ancak % 15i hadi % 20si yksekretime gidiyor. Bunlarn
88
ierisinde de deerli meslektam Hseyin alk Bey belli kstaslar yerine getiren daha kaymak bir tabakay yurtdna gnderiyor. Yani en iyi rencilerimiz gidiyor. Bunun iin Boston niversitesi Rektr, Hseyin alka mektup yazyor. rencilerinizle gurur duyuyoruz. sterseniz bu resme bakp rahatlayalm ama isterseniz dier taraftaki eksikliklerimizi de grelim. Bunu unun iin sylyorum. Mesela dn bir hocamz dedi ki, rencilerimiz okulu sevmiyor. Sadece bizde deil, dnya deiti, baka lkelerde de sevmiyorlar. Amerikada da sevmiyorlar, Almanyada da sevmiyorlar. Bunu nmze koyalm ve cevabn arayalm. Ama sadece bu bizim sorunumuz deil. Burada dn de gndeme geldi, bugn de gndeme geldi. Yeni bir paradigma, eski bir paradigma deniliyor. Paradigma kavramn 1964de The Structure of Scientific Revolutions Bilimsel Devrimlerin Yaps kitabnda Thomas Kuhn ilk defa kulland. Paradigma kavramn kullanrken de niin kullandn ilk defa ortaya koydu. Fakat kendi yannda master yapan Manfred diye bir rencisi hocasnn kafasnn kark olduunu, tam paradigma kelimesinin 21 farkl anlamda kullandyla ilgili master tezi yapt ve literatre geti. ok deerli hocalarm, yeni paradigma eski paradigmadan ne kastediliyor? Bunu biraz aarsanz ve hocalarmza da biraz sre verilirse memnun ve mteekkir oluruz. Teekkr ediyorum.
Soru Abdullah Kk: Kaman Kaymakam. ki gndr Mill Eitim Bakanlnn kapasitesinin gelitirilmesi ile ilgili tartyoruz, konuuyoruz. Byk bir memnuniyetle aranzdaym. Davet ettiiniz iin ok teekkr ediyorum. Mill Eitim Bakanlnn kapasitesinin gelitirilebilmesi iin ncelikle okul idarelerinin kapasitesinin arttrlmas lazm ama bu okul idarelerini tek bana okul mdrleri, mdr yardmclar olarak deil, retmenlerin, rencilerin ve velilerin kapasitesini ve mantalitesini deitirmek ve dntrmek olarak ele almak gerektii kanaatindeyim. ki gndr gzlemlediim kadaryla baz eitim hizmetlerinin yerele devrinde birtakm tereddtler var. Herkesin aslnda kafasnn bir kesinde birtakm sorular, tereddtler var. Bence bu kadar tereddt etmeye gerek yok. nk tarihimizi incelediimizde, anayasa tarihimize baktmzda, 1921 anayasasnn aslnda pek ok hizmeti yerele devrettiini grmekteyiz. 1921 anayasasnda toplam 23 madde var. Bu 23 maddenin 14 maddesi tara tekilatna ve yerel ynetimlere devredilecek hizmetlerle alakal. Bu hizmetlerin arasnda eitim konusu da var. Kanaatimce, yine subsidiarite ilkesine deinmek gerekiyor. Subsidiarite ilkesi bilindii gibi, hizmetin prensip olarak bu hizmetten faydalananlara en yakn ynetim birimden balayarak verilmesi, ifa edilmesi ilkesidir. Eer vatandaa en yakn birimde yerine getirilemiyorsa ancak ve ancak bu durumda bir st idare-i mekanizmann devreye girmesi gerektiidir. Yani buna gre
Soru Celal Yldz: zmir Buca Mill Eitim Mdr. Sorum Ortaretim Genel Mdrmz Sayn Emin Grkana. Ortaretimin 4 yla kmasndan sonra 9ncu snflar ortak bir program uygulamaktadrlar. Bu programn uygulanmasnda biz zellikle metropol olarak ok sknt yaamaktayz. Acaba ortaretime geite 9ncu snflar ayr bir lise olarak uygulayabilir miyiz? Byle bir almann ierisine girebilir miyiz? Sadece 9ncu snflarn okuduu liseler, daha sonra bunlardan kan renciler meslek liseleri, genel liselerin dier blmlerine yerletirilebilirler mi? Bir dier tespit, 12nci snf ocuklar ikinci dnemden sonra okula gelmemektedir. u veya bu ekilde SSye hazrlanmaktadrlar. Yaplacak yeni bir deiiklikle 12nci snfn ikinci dnemi tm mfredattan arndrlarak, okulda SSye hazrlk dnemi olarak kullanlabilir mi? Teekkr ediyorum.
Soru Nurettin Konakl: Bakanlk Strateji Gelitirme Bakan. Benim sorum Nezahat Glye. Okul ile ve il ynetim kurulundan bahsettiler. Bizim de ilgimizi eken bir alandr. Deerli hocam acaba bir okul ve evresini inceleyerek orada bir ihtiya olabilecek ideal bir okul ynetimi modelini altlar m, dndler mi? Veya yle bir okul ynetiminde ile retimde kimler olmal?
89
vatandaa eitim hizmetini veren en alt birim, vatandaa en yakn birim okul olduuna gre kanaatimce okullar temel almak zorundayz.
Az nce bir konumac pansiyonlar 5 yldzl bir otele benzetti. Biraz sanki taradan uzak bir anlay olduu kanaatindeyim. 3, 4, 5 yldzl pansiyon okullarndan bahsettiler. O yzden biraz da tarann adna sz hakkm bulunduu kanaatindeyim. Okullar birer yaam alanlar. Nasl ki, caddeler, sokaklar toplumum hep birlikte yaad alanlarsa okullarda hepimizin yavrular, rencilerimizin yaam alanlar. Dolaysyla, okulun koridorunu neden caddeye benzetmeyelim. Okulun tuvaletlerini neden ehrin p depolama alanlarna benzetmeyelim? Okulun kantinini neden yeme ime alanlarna, lokantalara benzetmeyelim? Buralarn denetimini, gzetimini, idaresini ehirlerde kimler yapyor, hangi birimler yapyor? Belediyeler yapyor. Bu nedenle, zellikle rencilerin okula tanmas, le yemekleri bu hizmetler kesinlikle belediyelere devredilmeli. Kantinlerin denetimi, gda gvenlii belediyelere devredilmeli birincil olarak. Okullarn temizlii, u anda tarada ok ciddi problemler var. Tara okullarnda hizmetli problemlerimiz var. Bu hizmetliler neden acaba belediyeler vastasyla dorudan hizmet alm yoluyla yerine getirilemesin? Neden il, ile mill eitim mdrlkleri tama merkezlerine tama ihaleleri yapsnlar? Enerjilerini bylesi bir konuyla yorsunlar. Bence byle olmamas gerekiyor. Bunlar belediyelere devredilebilecek hizmetler.
Sorum Nezahat Glye. Az nce dedi ki, yeni birtakm ynetim kademeleri getirerek il, ile mill eitim kurullar vastasyla eitim ynetiminin daha ilevsel ve etkin, verimli hale getirileceinden bahsettiler. Ben ayn kanaatte deilim. Yeni ynetim kademeleri getirilerek etkili bir ynetim mmkn mdr? Soru Ruhi Kl: zel Eitim Rehberlik Danma Hizmetleri Genel Mdrym. Prof. Dr. Ouz Borata ok ksa bir soru sormak istiyorum. Btn lkelerde sektrler aras bir paralellik var. Yani bir lkede kalknmlk dzeyi hangi dzeydeyse eitim de aa yukar ayndr. Bizde bir farkllk var. Dnyann 17nci byk ekonomisiyiz ama eitim gstergeleri asndan ayn paralellik yok. Bunu nasl yorumluyorsunuz? Yani kalknmlkla balant kurulamamasna m balyorsunuz? Trkiye, eitim gstergeleri veya insani kalknma asndan baktnzda 95nci srada yer alyor. Ama buna mukabil ekonomisi 17nci byk ekonomi ve 2013de de ilk 10a girmeyi hedefliyor. Bu konudaki grlerinizi bizimle paylarsanz memnun olurum.
Soru Tahir nce: Eitim Bir Sen. Benim iki sorum var. Birisi Emin Grkana. Devletimizin bir rejim korkusu var. Bu korkuya dahil olarak da ynlarca yasaklamalar var. Dolaysyla, mill eitimin en byk sknt alanlarndan birisi olan kaynak problemine milletin destei yeterince salanamamaktadr. Yani birtakm yasaklamalar ortadan kaldrlm olsa milletin eitim alanna verecei destek o oranda artacaktr ve mill eitimin zerindeki mali yk de olabildiince azalacaktr. Neden devlet korkmaktadr? Yani milletin eilimlerinden, tercihlerinden neden korkmaktadr? Halktan korkmayn, brakn istedii ekilde okullar yapsn. Yani siz u okulu yapamazsnz, bylesi eitim uygulayamazsnz anlamnda deil. Halkn tercihlerine, beklentilerine gre biraz daha alan geniletilirse halkn katks o oranda artacaktr diye dnyorum. Bu anlamda devlet neden korkuyor? Bir dier sorum Nezahat Glye. Ortak vizyondan bahsetti. Ama ulus devletin tek tipletirici bir algs var. Model bir tipi var ve onun dnda istemiyor gibi grnyor. Bu tek tip grc problemi nasl aacaz? Mesela bartnz varsa niversitede okuyamazsnz deniyor. Bu ortak vizyonu yakalamak bu anlamda nasl mmkn olacak?
90
Soru - Osman: Konumuz eitimde yerelleme olmasna ramen, yerellemenin daha ok okul bazl bir ynetim modeli zerinde duruldu. Yerellemeden daha ok okul bazl bir ynetim modeli kastediliyor. Okul bazl bir ynetim modeli sadece mdrlerin atanma usullerinin deitirilmesiyle varlabilecek bir ynetim modeli midir? Okul bazl ynetim modeli bir yerleme tarz olarak grlebilir de sadece okul mdrlerinin atanma usulleri yeni atanmlardan olumu bir kurulla atanmalaryla byle bir model gerekletirebilir miyiz? Yani yerelleebilir miyiz? rnein, okul idarelerinin il zel idarelerine devrinin teklif edilmesi veya bu konunun tartlmasndan neden korkuluyor? Sayn Nezahat Glye sorum.
Soru - Murat: Benim burada yaklamm u olacaktr: Malumunuz yerinden ynetim ve yerel ynetimlerin glendirilmesi ve yetkinin aktarlmas. Bir baka deyile yetki devri. Deerli genel mdrlerimiz bize u anda tarih ierisindeki gelimeyi verdiler ancak rnein u anda kurum ve okullarmzn ynetim anlay ile yaplacak olan yetkilendirme ve yetki devri net bir ekilde ifade edilmedi. Biliyorsunuz, ynetimde baar her eyden evvel insan kaynaklarnn rantabl kullanlmas, btenin rantabl kullanlmas ve iyi bir programn da yrtlmesiyle mmkndr. Ben unu net bir ekilde ifade etmek istiyorum. u anda Trkiyede yaanan Ruhi Beyin de ifade ettii gibi, gerekten ekonomi ile eitimde eriilen nokta birbirleri rtmyor. Siz gerekten hangi yetkileri devretmek istiyorsunuz? u anda Diyanet leri Bakanlnn cami imamlarna uygulam olduu imam alm yolunda yani yerinden alm konusunu gerekletirebilecek misiniz? Yoksa halen daha merkezden atama m yapacaksnz? Yani Hakkrinin X kyndeki retmenin atamasn merkezden mi yapacaksnz? Yoksa insan kaynann merkezden yapp Hakkarinin oradaki retmenini bo mu brakacaksnz? kincisi, halen daha siz standartlar belirleyip de netice alamadnz okul yneticisini nasl semeyi dnyorsunuz?
Soru Hamit nan: Mill Eitim Bakanl hukuk maviri. Burada yetki ve sorumluluun devrinden sz edildi. Deerli konumaclar sk sk mevzuattan sz etti. Oysa Anayasann 128nci maddesinde aka belirtildii zere, kamu grevlilerinin atanmalar yasayla belirlenir. Yani mevzuat derken sadece yasay anlamak gerekiyor. Ynetmelik veya dier alt dzenlemelere yetki ve sorumluluun devredilmesi hukuken mmkn deildir. Bu ek aklamay yaptktan sonra benim sorum Talim Terbiye Kurulu Bakanna. Dier baz kurumlarda olduu gibi kurul yelerinin grev sreleri snrlandrlmtr ve bu kurul bakanlar da kurul yeleri tarafndan seilmektedir. Kurulduu gnden buyana atama yoluyla bakan ve yeler grev yapyor ise de bu yeler atanma ile seilse bile bakanlarnn yeler tarafndan seilmesi daha demokratik ve hukuki olur mu? Teekkr ediyorum.
ncs, okul btesi yle veya byle pansuman tedbirlerle maalesef yrtlemiyor. Yeni bir kaynak oluturup, bunu yasal bir hale getirip ve bu kayna denetlenen, aktif bir ekilde yerine getirilebilen ve srdrlebilir bir anlayla gl bir okul kayna haline getirebilecek misiniz? Son olarak da, il ve ile mill eitim mdrlklerinden hatta bakanlktan izin almakszn siz okul ynetimine inisiyatif verip, birtakm aktiviteleri yerine getirip hatta daha ileri gidip bulunduklar ildeki niversitelerle okulun geliimine msaade edecek bir imkan salayacak msnz?
Soru Yunus engel: Nevada niversitesi. Benim birinci sorum Sayn Bakanmza. Mesleki eitim konusunda sizin almanz oldu. Trkiyedeki mesleki eitimin ne yapmas gerektii hakknda bir zet sunabilir misiniz? O konuyu biraz toparlayabilir misiniz?
91
Talim Terbiye Kurulu Bakanmz ders kitaplar hakknda dn baya tartt. Acaba ders kitaplarnn retmen tarafndan seilmesi konusunda bir ey yapmak mmkn olabilir mi? Herhalde Avrupann ou bunu bu ekilde yapyor.
Bir de Ortaretim Genel Mdrmz Emin Beye birka tane sorum olacak. Mesela sizin kurumunuz diyelim ki, derslerin 1/3nn yerel ynetimlerce belirlenmesine scak bakabilir mi? kincisi, lise eitimi konusunda batan unu syleyeyim, baya baarl olanlar var, % 5, % 10. Ama onlar l deil. Burada l genelde byk ounluktur. Byk ounluun sahip olduu zelliklerden memnun musunuz? Bu lise retimi konusunda mesela Sayn Bakanmz Hseyin elikin 2 sene nce dedii uydu: SS, lise eitimini fel etti. Yani bir fel durumundan bahsediyordu eski bakan. Sonra stn Ergderin bir sz vard: Bizde lise eitimi yok diye. ok ar bir sz ama baya bir gerei de yanstyor. Bizde mesela lise eitimi 3 yld, 4e kt. Benim aklma gelen u: Biz 3 ylda neyi baaramadk ki bunu 4 yl yaptk. kincisi, diyelim ki, u anda liselerin baar seviyesine bakld zaman tek kriter var: O da SS. En ok SSde baarl olan lise en baarl lise oluyor. Eer kriter buysa o zaman bu ii gayet iyi yapan SS kurslarmz. Eer lisenin gayesi hakikaten yksek SS puanysa SS kurslarnda belli puan alanlara lise diplomas versek, sizce byle bir fikir nasl olur? Dier bir sorum, bugn mesela liseyi bitiren byk ounluk niversiteye girmiyor. Bunlarn piyasada kullanabilecei ne tr meziyetler var? Ben liseye gittim ama u u becerileri kazandm ve hi olmazsa ben unu yapabilirim diye lise onlara ne tr beceriler veriyor? Eer verdii tek beceri SSye hazrlanmaksa o zaman lise bir SS kursu haline mi geldi?
u anda mfredat siz belirliyorsunuz ama aslnda bunu SYM belirliyor. SSde ne karsa eitim o arlkl oluyor. ocuklar bilgisayar dersinde, ngilizce dersinde harl harl soru zyor. Yani eitim aslnda dardan grld gibi deil. Bunun gerek hayata dndrlmesi iin yaplabilecek bir ey var m? Bu tr konulara k tutarsanz memnun oluruz. Teekkr ederim. Hseyin Acr: Sayn Bakanm, Deerli Katlmclar ben tekrar herkesi selamlyorum. Hocamn bir sorusu olmutu. zellikle mesleki teknik eitimde daha neler yaplmal anlamnda. Buradaki ok deerli katlmclarn yakinen bildii zere, zellikle mesleki teknik eitimde gerekten getiimiz 5 ve 6 yl ierisinde ok ciddi, sektrn de iinde bulunduu fevkalade gzel almalar yaptk. Tabii bunu yaparken kesinlikle paylaarak, aslnda ynetiim dediimiz o sreci ileterek yaptk. Yani hep beraber yaptk. Yani niversitelerimiz, sosyal paydalarmz bu konudaki AB uzmanlar ve bakanlmzn bu konudaki yetkin elemanlar ile hep beraber bu sreci iledik ve SGET ve SKO 88 dediimiz standard esas aldk. Buna dayal olarak modler dedik, alan ve dala dayal eitim dedik ve daha nemlisi MYK diye bir kurum artk Trkiye Cumhuriyetinde oluturuldu. Buna dayal olarak Avrupa yeterlikler erevesi diyoruz, SGET diyoruz. Szn z AB srecinde de neler oluyor mesleki teknik eitimle ilgili yakinen de takip ediyoruz. Hemen hemen tm toplantlarna katlyoruz. En son mesleki teknik eitimle ilgili genel mdrler toplants Pragda idi. Ksacas, dnyada mesleki teknik eitimde neler oluyorsa TC Mill Eitim Bakanl olarak yakinen takip halindeyiz ve bir noktada entegrasyon adna salkl bir sreci iletiyoruz. Tabii bunun devamn srdrmemiz lazm ve sektr gerek ynetiminde, gerek mali konular bata olmak zere katklarn almak ve onlar merkez ekmek durumundayz. Yani gerek merkez tekilatnda, gerek okul ynetiminde sektr bu iin merkezinde olmak durumunda. Hatta merkez tekilat ile ilgili ben ynetim kurulu ierisinden birileri seilsin derken, srarla sektrden birileri de mesleki eitimle ilgili birimin bana ynetim kurulu kararyla seilerek gelebilsin anlamnda srarla onu vurgulayarak sylemek istedim. Bence bu deiim sreci devam ettirilmeli diye dnyorum.
92
kinci olarak Osman beyin bir sorusu olmutu. Tabii zellikle bununla ilgili yasal bir dzenleme de oldu. Dner sermayeli okullarmzda u an iin rencilerimizin dnda olan kurumlar da, sektr de, ilgililer de rahat bir ekilde yararlanabiliyorlar. Ben teekkr ediyor, sayglar sunuyorum.
Prof. Dr. Nezahat Gl: Birinci soru paradigmayla ilgili. Aslnda bu her zaman paradigma szc beni de rahatsz eder. Niin? ok farkl anlamlar vardr. Kuhn tarafndan, dediiniz gibi sayn meslektam, ortaya atlm. Aslnda ok byk bir dnce deiimidir. Diyelim, modernizmden post modernizme gei. Aslnda burada biz paradigma deiimi dn baka bir meslektam da syledi, deien paradigmalar diye, kullanyoruz fakat burada daha ziyade bak asnda deiiklik. Diyelim, ezber retimi. Bundan anlaml renmeye getik. Byle bir deiim. Kastettiim bu.
Sayn Nurettin Beyin sorusu il mill eitim kurullar nasl olutu? Veya byle bir neriyi nasl ortaya attnz? Genelde MEBGEP projesi ierisinde Mill Eitim Bakanlnn eitli birimlerinden gelen hem tara, hem de merkez tekilatndan gelen bir grupla uzun sre eitli altaylarda tarttktan sonra ortaya attk. Niye gerekli? Sayn Kaymakam arkadama da burada cevap vermeye alrm. Fazla kurul olduu zaman daha da artmaz m? Etkinlik ve verimlilik azalmaz m? Byle bir bak as var gibi. Fakat eer ile ve il mill eitim mdrlkleri ilevlerini tam olarak yapm olsa belki bunlara gerek kalmayacak. levsel olmad iin, yani merkezden gelen aynen bir aaya gnderiliyor. Yani orada eitimle, kltrle ilikili uzmanlardan oluan komisyonlar olmu olsa byle bir kurula belki ihtiya olmayacak. imdi tabii il eitim kurulu nasl oluuyor? Kimler? Mutlaka tabii ki devletin sreklilii ve devletin temel felsefesini devam ettirebilmek asndan mutlaka valinin devrede olmas gerekiyor illerde. Onun iin de kurul bakan olarak vali ya da onun atayaca yardmc. l mill eitim mdrleri. Tabii bteyle ilgili bir yetkili kiinin bulunmas. le mill eitim mdrleri, okul mdrleri. imdi gittike paydalar artyor ve bunlar eitimde temel karar verici konumuna geecekler. Bu bence yaplabilirse, sadece bir neridir, politika uzmanlar bunun zerinde dnecekler, karar verecekler. Bizim lkemizde rnein imdiye kadar eitim blge koordinatrlkleri var ama onlar ayn ii yapmyorlar. Okul aile birlii temsilcisi olmas gerekir mutlaka ve sivil toplum kurulularndan o ilde etkili olan mesela il oda bakanlar, eitim dernekleri veya vakf benzeri kurululardan da temsilcilerinden oluan ok farkl paydalarn bir araya gelip de eitimi dert edindikleri bir kurul. Bu acaba yrr m, yrmez mi sorusunu daha sonra aslnda youn bir ekilde tartmak gerekir. Niin byle bir neride bulunuyoruz? Eer il mill eitim mdrlkleri daha fazla yetkilerle donatlr, bu grevleri onlar yapar hale gelirse byle bir yeni kurula belki ihtiya kalmayacak. Mutlaka olsun demiyoruz. kinci olarak okul ynetim kurullar ile ilgili bir soru vard. Yine onu da mutlaka farkl bakanlk yetkililerinden ve tara rgtlerinden gelen arkadalarn grleri alnarak, bu kurullar oluturulmaya alld. Fakat hala zerinde etkili bir ekilde durmak gerekiyor. nk hangileri geerli olur, iler, hangileri ilemez bizim kltrel ve sosyal yapmz da dikkate alarak, yeniden bunlar organize etmemiz, rgtlememiz gerekiyor. Son olarak da ortak vizyonla ilgili bir soru vard. Ortak vizyon bizim mill eitimimizin temel felsefesi ne ise btn lkelerde de bu byledir. O ortak vizyon etrafnda insanlarn birlemesi gerekir. Yani bunu oluturmak iin deerler eitimi, kltr eitimi her ne gerekiyorsa onu oluturmann derdinde olmalyz. Hem akademisyenler, hem de eitim yneticileri ve btn toplum olarak bizim byle bir sorumluluumuz var. Prof. Dr. Ouz Borat: Bendenize yneltilen soruya ksaca cevap vereyim. Trkiye ekonomide
93
Emin Grkan: Sayn Hocam, lkretim Genel Mdrl bize, yukarya 10 milyon renci hazrlyor. Biz de yksekretime gnderiyoruz. Yksekretim kontenjanlar snrl, dur diyor. Ortaretim arada skm ama buna ramen epey soru var. Bir arkadamz okul eitlilii konusunda siz ne yaptnz diyor. Bizde 7 okul eidi varken u anda 5e indi ve ileride 4e inecek. sim olarak yabanc dil arlkl lise olarak bilinen sper lise Anadolu lisesiyle birletirildi ve 5 sene nce kapatld. Genel liselerle Anadolu liselerini birletirme gayreti iindeyiz, bu sene baladk ve 4 yl hedefledik. Sonuta spor liseleriyle gzel sanatlar birletirdik. u andaki okul isimlerimiz: Genel liseler, Anadolu liseleri ki ikisi ileride birleiyor-, fen lisesi, sosyal bilimler lisesi ve gzel sanatlarla spor liseleri.
17nci, eitimde niye bu ekilde diye bir soru geldi. Tabii ekonominin refleksi ok daha hzldr. Eitimin ok daha yavatr. Trkiyede niye byle oldu denirse, dier lkelerden ok farkldr. Birinci dnya harbinden kan Trkiyede ok gen bir nesil kald hatta bebeler kald da diyebiliriz. Bir de ok yal bir nesil kald. Birisi bilgiyi alamaz, dieri de veremez seviyedeydi. Dolaysyla, Trkiyeyi yneten zmre bunu fark ettii iin Hseyin Acr Beyin syledii yerellemi yapdan merkezi yapya doru geti. Yani Trkiyenin iyi bir ynetime sahip olmas iin merkezi bir yapya geti ve u anda hissediyorsunuz Trkiye tekrar o gce kavuuyor ve tekrar o yerellemeye ait hazrlklarn yapyor, yetki ve sorumluluk datmn yapyor. Dolaysyla, bir kere tarihsel perspektif ierisinde ok normal bir eydir. Birinci dnya harbinde bizim orta nesil gitmitir. Dolaysyla, onun hazrl dnemidir u anda Trkiyenin yapm olduu. Bu arada tabii eitim kademesinde yaplan eyler var mdr, nelerdir denilirse Hseyin Acr syledi. Mesleki eitimde u anda yaplm olan ey bitmi deildir, bir sretir, srdrlebilir bir yapya girmitir. Bir yn projeler balamtr, bunlar devam etmektedir. Mevzuat erevesinde de vardr, sosyal ortaklar, paydalar seviyesinde de vardr ve bu hzl bir ekilde devam etmektedir. Teekkr ederim.
Bir arkadamz yurtdna giden rencilerden bahsetti. Evet, kaliteli ocuklar gidiyor. Bu ocuklarmz da yurtdna gidip eitli lkelerde okuyorlar. Yani o lkelerin daveti zerine deil. Bu ocuklarn talebi zerine oralara gidiyorlar. Bunlarn da says ok az deil. Hem mill ekonomi darya gidiyor, hem de bu ocuklar orada gerekten de baarl oluyorlar. Bir de burada maalesef znt verici bir olay vardr. Yurt ierisinde gerekten ok kaliteli, belki dnyada % 1e girecek olan ocuklarmza kendi durumuna uygun istihdam alanlar bulamadmzdan dolay ki Mill Eitim Bakanlnn direkt grevi ierisinde deil, ama bu ocuklarmz da maalesef birok ilerlemi lkeye davet edilerek gitmektedirler. rnein, bizim fen lisesi mezunlarmzn belki % 5060 yurtdndaki niversitelerde ve burslu okuyorlar. Buna niin zm bulamyorsunuz dediiniz zaman da burada ahsi tercihler ve zgrlkler n plana kyor. Trkiyede 1000-1500 dolara almak yerine bana 6000-7000 dolar teklif gelmitir. leride ben bu ekilde alacam diyor. Buna da dur deme imkanmz yok. Orta retim 4 yla karld deniyor. Bu 4 yl olmas nedeniyle 9ncu snflar ortak snf yaptnz, bunlar mterek birer okul haline getirebilir miyiz, deniyor. Yepyeni bir teklif, yepyeni bir neri. Biz okul eitlerini azaltrken, 9ncu snf okullar gibi bir ey sz konusu deil ama arkadamz uygulamadaki skntdan dolay bunu teklif etti. Biz bu skntl uygulamann rahatlamas konusunda bir alma balatrz. Onlarn da grlerini alrz. u anda net bir cevap vermiyoruz. Ama bunu zmeye alrz.
Yine 12nci snfa devam eden ocuklarmzn ikinci dnem okula gitmemeleri konusunda bir neri geldi. ocuklarmzn okula gelmemesi veya gelmelerine izin verilmesi zel ders alsnlar veya dershanelere gitsinler sebep de SSye hazrlanacaklar diye bir varsaymla okullar tatil etme
94
sz konusu deildir. Bu da gerekten fiili olarak ocuklarmzn bir ksmnn devam etmemesi gerek olmakla beraber, yine saysal verilere baktnz zaman gerekten ocuklarmzn byk bir ksmnn okullara devam ettiini gryoruz. Ancak, unu syleyebiliriz: rnein fen liselerinde programlar gerekten zmre retmenlerimizin yapm olduu koordinasyonlarla erken bitiriliyor ve ocuk o 1-2 aylk sreyi genel tekrarla geiriyor. Bu anlamdaki yerel tedbirler var, yoksa genel anlamda bir sknt deil. Bunu da biz yine not aldk, stnde alrz. Yine sayn kaymakam arkadamzn pansiyonlar konusunda benim bir ifademi kullanarak, tabii ben bu cevaplar verirken deerli arkadalar, byle gzel bir panelde, gzel bir organizasyonda soru, cevap, tartma tarzndaki bir konuya girmek istemiyorum ve girilmesini de uygun grmyorum. Ancak, btn sorular muteber kabul ediyorum, saygdeer buluyorum. O bakmdan cevap veriyorum. Ben konumamda baz pansiyonlarmzn 3 yldzl, 4 yldzl, 5 yldzl dedim. Bu dorudur. Eer kaymakam bey merak ediyorsa biz 5 yldzl pansiyonlarmz gsterebiliriz. Ama neden hepsi yle deil dendii zaman da bunun da cevab ok basittir. Deerli arkadalar, edeerde verilen imkanlarla gerekten bu benim iimdir diyen bir okul mdr, bir kaymakam, bir vali, bir mill eitim mdrnn tavr ile emir gelmitir, bu emirleri yapn diyen yneticilerin tavr karsndaki okul ktlarnn durumlar da deikenlik arz ediyor. Ben bu anlamda da ok konumak istemiyorum, vardr ama genelde byle deildir. Biz geneli bu anlama getirmek iin de urayoruz. Bir de yapm olduum bir aratrmadaki bir anekdotu hatrlatmak istiyorum. Deerli arkadalar, biz her eyi kendi konumumuza gre deerlendirmeyelim. Ben bir pansiyona gittim. Ama beenmedim. Hem hijyenik adan, hem de genel gidiat asndan beenmedim ve ocuklar irdeledim, sordum. ocuklar sper beeniyorlar. ocuklarn geldii kaynaklar aratrdm. Kyde bir tek odada, anne baba ve 9 ocuk ayn odada yatyor ve sabahtan akama sadece ve sadece bir yourt orbas veya bir bulgur pilav yiyorlarsa bizim pansiyonlarmz o ocua gre 5 yldzl otel gibidir. Yani bu anlamda Trkiye devleti bu ocuklarmza gzel bir hizmet vermitir ama bu anlamdaki grnen eylerin de giderilmesi konusunda biz almalarmz srdrrz. Yani objektif deil.
Okullara kaynak temini konusunda bir arkadamz soru sordu. Sorusunu net anlayamamakla beraber cevap vereceim. Neden dolay korkuyorsunuz, baz insanlara okul yaptrmay engelliyorsunuz dedi. ncelikle, devlet hibir kimseden korkmuyor. Zaten vatandalarla birlikte ibirlii yapmaya alyoruz. Bugne kadar 30.000 derslik bu anlamdaki vatandalarn katks ile yaplmtr. Her ilde 5, 10, 20 bina u anda devam ediyor, vatandalarmzn kendi istekleriyle yaptklar bina vardr. Ama eer siz okullardan ve velilerden korkmayn, ba aln deniyor ise bu yine vatandalarn kendi isteklerine olan bir tahakkmdr. Biz vatandalara zorla para verin veya okul mdrlerine serbeste para toplayn demeyeceiz, demeye gerek yok. Ama okul aile birliklerimiz de bu konuda yasal stat ierisinde almalarn srdrmektedirler. stekli olan velilerimizin paralarn alrz, okul yaparz ama kimseyi de zorlamayz. Yine baka bir arkadamzn sorusu: Bu arkada bizim genel mdrmz. retmen atamalarna bu ekilde devam edecek misiniz merkezi olarak? Evet, birtakm hususlarn yerlemesi iin kurallarn bir sre devam etmesinde fayda vardr. Ynetici atamas yine merkezden mi olacak, deniyor. Ynetici atamas konusunda bugne kadar birtakm almalar yapld. Baz kurumlarn atamalar merkezden, bazlarnn yerele devredilmitir. Yine kaynak temini konusunda acaba paralarn yasal olarak toplanmasna bir izin var mdr
95
deniyor. Bunlar projedir, bu almalar masamzdadr, allmaktadr. Ama deerli arkadalar, bunun lkenin genel konjonktr ierisinde yasal dzenlemeyi gerektiren bir olay olduunu da gz nne aldmz zaman biz bu konuda gerek sayn bakanmzn, gerekse parlamentodaki mill eitim komisyonumuzla da zaman zaman gryoruz ama bu irade sadece bizim bakanlmzn tek bana verecei bir karar deildir. Bunu da arz etmek istiyorum.
Derslerin seimi konusunda 1/3n yerele verebilir miyiz, deniyor. u anda bu uygulama var. Ama bunun sanrm pratikte gereklemesi ok grnmyor. Baz semeli dersler vardr ki, okul ynetimleri, zmreler veya ailelerin istemeleri halinde bile bu dersler konulabilmektedir. Ama maalesef o Amerikadaki rnekte olduu gibi, bu ocuk bu dersi setii zaman ben bu dersle ne yapacam? Sonu bo olduu iin kendisine gre semiyorlar. Dolaysyla, sanki btn dersler merkezden veriliyormu gibi bir hava var. Ama tabii sizin bahsetmi olduunuz Amerikada i bulma konusundaki rahatlk yok bizde. Yine baar oranlarndan bahsederken sadece % 5 baar var dendi. Deerli arkadalar, ben yine bilimsel olarak bir aratrmann sonucunu verdim. Yksek retimde okumann birinci koulu genel kltr elde etme olaydr. Trkiyedeki merkezi snavlarn tamamnda bizim okullarmzn % 85i baarl grlyor. Ama yerletirme konusuna baktnz zaman, bu baar % 10a, % 30a, % 40a, % 50ye iniyor. Dolaysyla, bu konuda benim vereceim net bir ey yok. Trkiyenin mill geliri ve niversitelerimizin kontenjanlaryla balantl bir olay.
SS eitimi fel etti deniyor. Doru mu, yanl m? Bu ksmen YKn, SYMnin ve Mill Eitim Bakanlnn l almasna bal olarak uzun gelecekte halledilmesi gereken bir olaydr. Doru ve yanl ynleri vardr. Burada yle gzel bir rnek vermek istiyorum. Tipik okullarmz var yani zellii olan okullarmz. Mesela fen alannda eitim yapan fen liselerimiz, gzel sanatlar alannda eitim yapan resim ve mzik blmlerinin olduu okullarmz var. Biz yllardan beri bu ocuklarmz artk snavlardan kurtulsunlar, 4 yldan, 3 yldan beri elde ettikleri yetenekleriyle, becerileriyle niversitelerdeki bu alanlarda artk snavsz okusunlar dememize ramen, maalesef baaramadk. Bunun bir aya YKtr. Biz yine bu teklifi onlara gtrrz ve bu konulara yok demiyoruz. Baz liselerimizden mezun olan ocuklarmzn zellikleri konusunda bir bilgi verir misiniz dendi. Ben burada mesleki eitimdeki arkadalarmzn adna da bir cmle kullanmak istiyorum. Genel liselerin esas amac yksek retime renci hazrlamak, meslee renci hazrlamak deil. Ama meslek liselerimizin amac hem yksek retime renci hazrlamak, hem de meslee ve hayata renci hazrlamak olduuna gre bizim lise mezunlarmzdan da isteyenler iin u anda sistem msait. Eer isterse seimlik dersleri alarak bir meslek alannda ve sertifika elde etme imkan vardr. Yine renci diyorsa ki, ben bu sertifikay aldm zaman ne yapacam, burada istihdam sorunu karmza kyor. Bunlar gzel eylerdir. leride Trkiyede de bu anlamda gelimelerin olacana inanyorum. Sayglar sunuyorum.
Merdan Tufan: Bana arkadamzn sorusu olmutu. Bunlardan ilki Sayn Osman elik. Programlar blgesel olarak yaplabilir mi sorusu vard. Buna yle bir rnekle cevap vermek istiyorum. Ankarada bir elbise dikseniz ve bunu btn lkeye herkes bunu giyecek diye gnderseniz kimisine bol gelir, kimisine dar gelir, kimisine uzun gelir, kimisine ksa gelir. Acayip bir durum ortaya kar. Bu olmad bari kuma datalm herkes kendisi diktirsin desek, olur, ama bu defa herkes ayn kumatan, ayn desenden elbiseli bir toplum haline geliriz. Bu da olmad bari parasn datalm, herkes kendi zevkine gre alsn desek belki biraz daha gzel olur. Ama herkes ayn fiyat dzeyinde elbiseyi giyindii iin yine bir yeknesaklk olur. Ama insanlarn nn
96
Ders kitaplaryla ilgili hem Yunus Hocamzn, hem de Osman Beyin bir sorusu vard. 40 yl nce ben retmenlie baladmda ders kitabn ben seiyordum. Ben edebiyat retmeniyim. Mevcut edebiyat kitaplarndan birisini seiyordum ve renciler onu alyordu. 40 yl sonra bugn kitab biz seiyor ve rencinin nne koyuyoruz. Bu noktadayz. Ama tabii konu bu kadar da absrt deil. Kitab bir tarafa koyalm, ben size kk bir anekdot sylemek istiyorum. 7-8 sene nce okullara gidecek her trl eitim materyali, eitim arac, ders kitab dndakiler yani yle bir yapra retmen snfa gtrp, ders kitabnn yan sra rencilere okutacaksa, bundan yararlann diyecekse bu Talim Terbiye Kurulunun onayndan geiyordu. Dergiler, yardmc kitaplar hatta ktphanelere konacak her trl kitap, haritalar falan. Biz bir yasal dzenleme yaptk 5005 sayl yasayla. Dedik ki, biz retmenlerimize gveniyoruz, hadi ders kitaplarn biz semeye, incelemeye devam edelim ama bunun dndakilere retmen kendisi karar versin, snfa hangi eitim aralarndan, hangi yardmc materyalden istifade ettirecekse o karar versin dedik ve 5-6 sene hibir problem kmad. Ama bu konu anayasa mahkemesine gtrld ve anayasa mahkemesi anayasamzdaki Eitim devletin denetim ve gzetimi altndadr hkmne bu aykrdr, siz retmenin snfa gtrecei materyali denetim d brakyorsunuz diye bu yasay iptal etti. Her eyi siz inceleyeceksiniz. Hakkari lisesinin ktphanesine konulacak bir kk kitabn Talim Terbiyeden incelenmesi ve onay alnmas gerekir dendi. u anda bulunduumuz nokta budur. Ders kitaplarna gelince, ders kitaplar buna gre daha ciddi mesele. O da belki braklabilir. Ders kitaplarn u anda biz inceliyoruz. Uygun grdkten sonra Tebliler Dergisinde yaynlyoruz. Diyelim ki, matematik 5nci snf 10 tane kitab Talim Terbiye uygun grd ve Tebliler Dergisinde isimlerini ve yazarlar yaynlad. retmen bunlardan birisini seme hakkna da sahip deil u anda. Burada cretsiz kitap verme ve ihale gibi konular gndeme geldii iin mecburen bir ihale alyor ve bu 10 kitaptan bir tanesi ihalede kazanyor. Dier kitaplar devre d kalyor. Aslnda bunun da zme kavuturulmas gerekir. retmenlerimizin, rencilerimizin kitap seme konusunda da inisiyatif almalarnn salanmas gerekir. Bu bizim her zaman gndemimizde olan bir konudur ama birtakm yasal engeller elimizi kolumuzu balayan, istenmeyen durumlarn olduu da bir gerektir.
kinci soru, ye yapsyla ve bakan seimiyle ilgili. Talim Terbiye Kurulu 1926 ylnda kurulmu. 15 yesi atamayla geliyor, 16ncs da bakan, yine atamayla oluyor. u andaki yap bu, batan beri de yle olmu. yeler seimle gelemez mi? Gelebilir. Gelen rnekleri var. Baka bakanlklardaki kurullarda seimle yeleri gelen kurumlar var. Olabilir. 700.000 retmen ierisinden seilecek bu kiiler konusunda retmenlerimizin, bakanlmz brokratlarnn sz konusu seimde grev almas, yetkili olmas dnlebilir. Ama asl nemlisi Hamit beyin sorusu, bakan seimle gelemez mi? 15 ye kendi iinden bir bakan seemez mi? Tabii ki seebilir. Bu ok da doru olur ama bu yap batan beri byle gelmi. Bir sre de yok yeler iin. nmzdeki gnlerde bir arkadamz emekli oluyor. 23 yldan buyana Talim Terbiye Kurulu yelii yapyor. Yani bunun yararlar olduu gibi baz mahsurlar da olabilir. Bu konuda bir almann yaplmas, bir dzenlemenin yaplmasnn ben de uygun olacan dnyorum. Kurulu yasasnda mstakil ifadesi kullanlyor. Yani Talim Terbiye mstakil bir kurum olarak sz ediliyor ama uygulama byle.
aarsanz, ekonomik durumlarn dzeltirseniz, zevklerini gelitirirseniz, seimi onlara brakrsanz ok daha gzel bir toplum olur. Ama bu konuda belli bir olgunlua eriilmesi gerekiyor. nce devretme makamndakilerin raz olmas lazm, elindeki yetkiyi vermeye raz olmas lazm. Ama asl nemlisi, devralma mevkiindekilerin buna hazr olmas lazm. Bu konuda yeterli ve donanml olmas lazm. Bu ikisi gerekletikten sonra yasal dzenleme gerekir. O da yaplabilir. Yani bu olmaz deil. Dnyada bunun belki btnyle deil ama ksmi olarak yerele braklm program almalar yapan lkeler var.
97
Eitim aralaryla ilgili bir husus daha var. Devletin satn alaca eitim arac da Talim Terbiye onayndan geer. Eitim aracnn tanm yaplm. Eitim aracn Talim Terbiyenin onayndan gemeden bakanlk satn alamaz. Eitim arac nedir? Sorarsanz eitimle ilgili her ey eitim aracdr. Kara tahta da eitim aracdr, kalem de eitim aracdr, sra da eitim aracdr. nk dorudan eitimle ilgilidir. Biz dedik ki, biz sray, masay, tahtay, bilgisayar, endstri meslek liselerindeki torna tezgahn falanda m inceleyeceiz Talim Terbiyede. Bir tanm getirdik. Dedik ki, bunlar incelenmesine gerek yok. Zaten bunlarn standartlar belli, birounun TSE damgas var. dare mahkemesine, Dantaya gtrdler. Dantay Hayr. Siz eitim arac tanmn daralttnz, denetim d braktnz. Her eyi siz inceleyeceksiniz. u anda bulunduumuz nokta budur ve donatm dairemiz de maalesef satn alma konusunda zorda. Bu yasal engelleri de ki Osman Bey bunlar biliyor. Yani biz bu konuda iyi niyetliyiz. Yine de gerekeni yapmaya hazrz. Teekkr ediyorum. Prof. Dr. Ouz Borat: ok teekkr ediyoruz. Gerekten gzel bir panel oldu. Paneli burada sonlandryoruz. Sorularmza arada da devam edebiliriz. imdi ay-kahve aras. Teekkr ederiz.
nsan Kaynaklar ve Mali Kaynaklarn Etkin Kullanm Paneli

Panel Bakan : Prof. Dr. Hasan KAZDALI
Hacettepe niversitesi Rektr Yardmcs
Nurettin KONAKLI Necmettin YALIN Mehmet KK Prof. Dr. ule ERETN Alain MICHEL
MEB- Strateji Gelitirme Bakan
MEB-Personel Genel Mdr
MEB-zel retim Kurumlar Genel Mdr
Hacettepe niversitesi
Fransa
101
Prof. Dr. Hasan Kazdal: Deerli Katlmclar bugn sabahki programmzn ikinci oturumu nsan Kaynaklar ve Mali Kaynaklarn Etkin Kullanm paneline ho geldiniz. ok deerli panelistlerimizle huzurlarnzdayz. Biraz programda zamann sarkmas nedeniyle umuyoruz ok fazla tamadan programmz yerine getirebileceiz. Dnden beri hem Avrupadaki, Amerikadaki sistemleri dinliyoruz, hem de bizim lkemizdeki yaplanlar ve yaplmak istenenleri, sorunlar yerinde tespit etmi oluyoruz. Tabii konuuluyor, konuuluyor en sonunda veya iinde, ortasnda, bir yerde mutlaka kaynaklarn etkin ve verimli kullanm konusuna geliniyor. Eer sistemimiz kaynaklar etkin kullanmyorsa, verimsizlik varsa bu halledilmesi gereken bir sorun. Zaten lkemizde mill eitime ayrdmz kaynaklar olduka snrl. Yani bu sene 28 milyar TL. yani kabaca 20 milyar dolar civarnda bir bakanlk btemiz var. Fransann sunuu yaplrken dikkatinizi ekmitir 66 milyar ? bir bteden sz edildi. Bu bile mukayese iin bize ciddi bir fikir veriyor. renci saymz yksek retimi, yaygn retimi hepsini toplarsak 20 milyonu geiyor. Ama dorudan doruya Mill Eitim Bakanlnn sorumlu olduu alan 15 milyonun stnde. Avrupadaki baz lkelerin nfuslarndan bile fazla ve bu kadar gen nfusa ve srekli de artan nfusa eitim vermek istiyoruz. Kaynaklarmz snrl. Bu snrl kaynaklar eer biz verimli kullanmyorsak birinci sorgulamamz gereken konu bu. imdi bu konuda da dikkat ederseniz konumalarda eksikliklerimiz olduu vurgulanyor. Yani baz eylerde hakikaten yeterince kaynaklar deerlendiremiyoruz ya da sistemden kaynaklanan baz sorunlarmz var. Bu ifade ediliyor. Tabii bu sorunlar amak iin atlm olan admlar da var. Bunun sulusu adeta merkezi idare gibi de gsterildi. Yani biz u anki sahip olduumuz ar merkeziyeti sistemi yerele tarsak, yetkileri yerele devredersek adeta bu sorunlar birden zlecekmi gibi de takdim edildi. Acaba bu o kadar doru mu? Onu da deerlendirmek lazm. Yani bir sistemden bir sisteme geerken gerekli nlemleri almadan yaparsak gene kaynaklarmz etkin kullanlm olur mu? Bunun zerinde de durmak lazm. Yeni sistem u anki sistemden daha iyi bir yere gtrmyorsa deitirmenin de bir anlam yok. ok sayda retmenimiz var. Esas kaynamz retmenlerimiz. Szlemeli alanlar, unlar bunlar, saat ba grevlendirdiklerimizi alrsak 800.000in zerinde hatta 900.000lere kadar ulayoruz. Kadrolular 600.000 ksur. Bu kadar insan, acaba her eyden nce tam anlamyla deerlendiriliyor mu? Yani yeniden sistemi dzenlesek bunlar biz daha verimli altrabilir miyiz? Byle bir imkanmz var m? Bunlarn zerinde duracaz. Elimizdeki fiziki kaynaklar doru deerlendiriliyor mu? Bunlarn zerinde durmamz lazm. Sistemi deitirdiimiz zaman bu doru olabilir mi? te ilkretim alannda atlm admlar var. Az nceki oturumda sayn genel mdrmz bunlardan sz etti ve olduka iyi sonular aldklarn sylediler. Ortaretim Genel Mdrmz de bu alanda ilerleme yapacaklarn ifade ettiler. Yani binalarn yapm ve tamiri ile ilgili olarak kaynaklar yerinden kullanalm fikri zaten yerlemi durumda. Bunu acaba okullarn iletilmesi ve personelin deerlendirilmesi konusunda yapabilir miyiz? Birazdan deerli konumaclarmz bize bu konuda zet olarak dncelerini ifade edecekler. zerinde durmamz gereken bir konu var. Ondan sonra hemen ilk sz Nurettin Beye vereceim. Okul merkezli
102
Nurettin Konakl: Deerli Bakan, Deerli Katlmclar hepinizi sayg ile selamlyorum. Konumuzun bal nsan Kaynaklar ve Mali Kaynaklarn Etkin Kullanm. nsan kaynaklarn deerli genel mdrmze brakyoruz. Mali kaynaklarn etkin kullanm konusu biraz hassas bir konu. 1970 ve 1980li yllarn ok deerli bir siyasal bilgiler hocas vard. Bedri Grsoy hoca. Bir gn 1979da Ankara Ticaret Odasnn Dedeman Otelinde bir sempozyumu var. Orada hocamz unu anlatt: air Sleyman Nazife Bankasnn kurulu yldnm kokteylinde bir hanmefendiyle tantrmlar. Demiler ki, Bu bayan arkadamz hanmefendi Robert Kolej mezunudur. u anda bizim bankamzda alyor. Sleyman Nazif bir ah ekmi. Demi ki, Hangi blmde alyorsunuz? Hanmefendi de Nakdi muamele blmnde alyorum. Yani imdiki kambiyo blm. ekmesini tekrarlayarak Ah keke nakdim olsayd da, sizinle muamele yapabilseydim demi. Tabii ki sevgili hocam gzel eyler sylyorsunuz da, ah bir kaynam olsa da etkin bir ynetim yapabilsem, kullanm yapabilsem. Deerli Dostlar, Deerli Hocamn da bahsettii gibi, 1985 ylndan beri Devlet Planlama Tekilatnda kk sanayiden sosyal hizmetlere kadar zellikle 10 yla yakn eitimin hemen hemen her sektrnde yatrmc, planlamac olarak hasbel kader grev yaptk. Haliyle de devletin kaynan kullanm olduk. Tabii ki, oradaki zamann verdii birikim var. Bizi 23 yl aradan sonra tekrar Mill Eitim Bakanlna kader bizi dndrdnde 2003 ylnda APK bakanlna geldik. Haliyle o gnk artlarda Mill Eitim Bakanlnn zellikle bizim kaynaklarn etkin kullanm dediimiz yatrm boyutu karmza kyor. Zaten cari yatrmlar, cari harcamalar zorunlu harcamalardr. Haliyle bugn onlarn sosyal gvenlik priminin denmesi lazm, maalarn denmesi lazm. Yatrmlara baktmz zaman, 1990-2003 arasnda Mill Eitim Bakanlnn 269 adet projesi ihalesiz yatrm listesinde bekliyor. DPTndan gen uzman arkadalarm da buradalar. Biz de .. iin talepleri gnderiyoruz. Onlar da diyorlar ki, Sizin yatrma ihtiyacnz yok, stokunuz doludur. Bizim ilk ele aldmz i bu oldu. Bu 269un 125i maalesef Ortaretim Genel Mdrnn yatrmlar idi. Byle bir dar boaz olumutu. 2003 ylnda nce bunlar ele aldk. Bunlarn 23 yatrmn karttk. nk anlam kalmam. Artk Mill Eitim Bakanl neredeyse anahtar teslimi i yapacak hale gelmitir, paras olursa tabii ki. 2003 ylnda, bugn bizi bir araya getiren MEBGEP projemizin esasnda hazrlklarn biz balattk. Orhan Ergn arkadam burada. lk yaptmz ilerden birisi Mill Eitim Bakanlnn ileler ve iller bazndaki 30-35, 40-45-50ye gre snf dersliklerine, renci saylarna gre derslik ihtiyalarmz ortaya karttk. Bunu normal klasik yntemimizle yaptk. Bu almann zerine de u anda dnk AB delegasyon bakannn ifade etmi olduu yatrm projemizin almasna 2003 ylnda baladk. 20006 ylnda da biz bunu fiilen uygulamaya alm olduk ve u anda grm olduunuz gibi, Mill Eitim Bakanlnn zellikle finansman ve veri ynetimine ilikin olarak size ekranda 8 adet projeden bahsediyoruz. Bir de bizim 2003 ylnda bakanlk olarak yapm olduumuz eski bakanmz Sayn Hseyin elikin de gzel bir
ynetim diyoruz. Az nce Ortaretim Genel Mdrmz Okulu mdr ynetir dedi ve arkasndan Bu zaten oluyor ama bir bte yok dedi. Bte ksmn nasl zeceiz? Bir forml bulamamz, bulduumuz bir forml var aslnda. O da okul aile birlii yntemiyle u anda yrttmz bir sistem var. Bunun 5018 sayl kamu mali ynetimi ve kontrol yasasna uyup uymad konusu var. Ama fiili olarak bir bte olumu. Bu bte belki bundan sonraki admlarmz iin de bize bir k olacak. imdi Mill Eitim Bakanl 5018 sayl yasa ktktan sonra dier bakanlklarda olduu gibi Strateji Gelitirme Bakanln kurdu ve bu proje vesilesiyle grdk ki, gerekten en ileri uygulamalar yapan Mill Eitim Bakanl Strateji Gelitirme Bakanlmz bakanlmzdaki birok yenilie nclk ettiler ve hatta baka bakanlklar da bunlardan yararlanyor. Bunu bizzat gzmle grdm iin sylemeyi de grev biliyorum. Bu dairemizin bakan Nurettin Konakl Bey. Kendisini eskiden beri tanrm. Planlamadan gelen bir gemie sahip. Aslnda uzun baarlar olan bir arkadamz. Kendisi bize bu yeni sistemde yaplanlar 5-10 dakika ierisinde zetleyecek. Buyurun.
103
e-yatrm bizim yatrm ynetimdeki ana bazmz olmutur. Onun zerine e-tanr gelmitir. u anda 43.250 ilem noktasnda milyon adet tanr burada kaytldr. Maliye Bakanl muhasebatla ilikilidir. Daha enteresan u anda biz 1.9 milyar TL.lik de e-tanrda bizim daha fazla kaydmz vardr. Maliyenin muhasebattaki kaytlar zannedersem bize gre biraz daha eski. Bizimkisi yeni olduu iin orada farkllmz da vardr. Dier bir almamz, e-kamu . alacadr. Uygulamaya girmitir. nmzdeki gnlerde kamuoyu ile paylaacaz. Yine burada Maliye Bakanl, Bte Kontrol Genel Mdrl ve muhasebat ile ilikili olacaktr.
ngrsyle TSDE ile kurumsal geliim projesi balattk. Bu proje 1.5 sene kadar srd. Bu projede biz bugn bakanlmzn gerek insan kaynan, gerekse mali kaynaklar bazndaki potansiyelini ve bu arada da vizyon ve misyon almalarn da yaptk. u anda bizim kurumsal kapasiteyi gelitirici mahiyette bildiiniz gibi istatistiklerimizi e-istatistik dediimiz sistemle alyoruz. u anda bugn Trkiyedeki dier bakanlklarn bizim bir veri alt tabanmzdr. Okul projesiyle birlikte olmak zere bir bilgi sistemlerini kurmaya alyoruz. kincisi, e-yatrm. u anda Mill Eitim Bakanlnda aa yukar 75 kiinin alt yatrmla ilgili olan hususlar bu projemiz ierisine almtr. Hemen hemen tm almalar elektronik ortamdadr. Okuldan talep ileye, ileden ile, ilden ilgili genel mdrle, oradan da bize ve bilahare de Maliye ve DPTye bilgi transferi gereklemektedir. u anda e-yatrm projemiz hakikaten bir ksm d dnyadaki lkelerin de dikkatini eken bir almadr ve bizim 4 ayda yapm olduumuz ilkretim detay dalmmz 40 saniyede yapyoruz. unu da ifade ediyorum: u anda bizim gerek ihtiyalarmz lokal dahil olmak zere % 98 salayan bir almadr. ayet irade araya herhangi bir kiisel talep koymadan sadece bizim e-yatrm projemize itibar etse biz byk apta bu konudaki Trkiyedeki kaynaklarn etkin ve adil kullanmnn salanm olacan ifade etmek istiyorum. Mdahale oldu mu dense, pek mdahale olmad. Ben 54 ili gezdim, rakamlar tespit ettim ilkretim datmlarnda.
Dier bir almamz, e-okul bteleri. AB bakan yardmcs da bunlar ifade ettiler. Bu u anda Trkiyedeki en geni veri toplama alarndan birisidir. Trkiyenin iddial olduu projelerden birisidir. 2003 ylna geldiimiz zaman 20 kadar ..kitabnda verisi olmayan bir Trkiyenin inallah bu projeyle farkllam rakamlar belge olarak verebilecektir. Buradaki rakamlarla da bizim bir ksm deimi olacaktr. u an burada tartm olduumuz okul ynetimleri konusundaki okul bteleri konusundaki ncelikle bizim gerek durum nedir? Gerek durumu grebilmemiz iin byle bir sisteme ihtiya var. Bununla biz gerek durumu greceiz. Okulun gelirini, giderini greceiz, harcamasn greceiz ve bunun zerine de dier lmleri koyma ansmz olacak.
Burada dier bir husus da udur: Bizim zellikle bu konuya ilgi duyan arkadalarmzn Mill Eitim Bakanl okul aile birlii ynetmeliini dikkatli okumalarn arzu ediyoruz. Oraya biz stratejik planlamay yazmz, tahmini bteyi yazmz, evre ile entegrasyonu yazmz, sosyal etkinlii yazmz ve tm bunlar 5018e bir zemin olsun diyerek. Sizin yapacanz bir uygulamay, karacanz bir mevzuat kltrnzde yoksa, uygulama alkanlnzda yoksa onun hibir anlam yoktur. nallah bunu sayn babakanmzn da katlmyla kamuoyuyla paylamak istiyoruz. Sayn Bakan, YKteki dostlarmz, akademisyen arkadalarmz buna karmasn. Bu projenin devam Trkiyedeki ARGE harcamalardr. Biz 2010 ylnda ABne taahht ettik. Dedik ki, biz % 2, % 1 zel sektr, % 1 kamu olmak zere ARGE harcamas taahht ediyoruz. u an biz resmi istatistiki veri yapyoruz ama belgelendiremiyoruz. Dier projemiz, Mill Eitim Bakanlnn Kapasitesinin Glendirilmesi diyoruz. Buradaki enteresan taraf sadece i kontrol performans boyutu. MEBGEP projemizin bir boyutudur. Biz
104
inallah burada iin tasarmn ve felsefesini bu projede yapyoruz. Asl yazlmmz bir yukardaki TBTAK kayna olan 1.3 milyon YTL. dir. Mill Eitim Bakanl btesinin kontrol ve performans esasl .. okul bazl projedir bu. Yine ifade etmi olduum gibi, Mill Eitim Bakanl 60.000 harcama biriminde 3.000 YTL para braksa ylsonunda, 180 milyon para ediyor. Dier bir almamz, istatistik altyaps AB almasdr. On kadar projenin tm bilgileri buraya gelecektir. Okul bteleri, e-yatrm ve performans projemiz u bizim konu balmz olan kamu kaynaklarnn etkin kullanlmasnn anahtarlardr. Teekkr ederim. Prof. Dr. Hasan Kazdal: Sayn Konaklya teekkr ediyoruz. Ben hemen vakit geirmeden Personel Genel Mdrmz Necmettin Yalna sz vermek istiyorum. Necmettin Bey Mill Eitim Bakanlnda uzun sredir grev yapan bir Genel Mdrmz, yneticimiz. retmen, yneticilik grevleri yannda niversitede retim grevlisi olmu, personel daire bakanl yapm, niversite genel sekreterlii yapm, daha sonra Mill Eitim Bakanlnda raklk ve Yaygn Eitim Genel Mdrl ve Personel Genel Mdrl grevlerinde bulunmu. Mill eitim deyince zaten retmen ve personel anlalyor. Bu ii iyi planlayabilirsek byk lde zm olacaz. Sayn genel mdrm buyurunuz.
Necmettin Yaln: Teekkr ederim Sayn Bakan. Deerli Katlmclar, ben de hepinizi sayg ile selamlyorum. Tm sektrlerin odak noktasnda insan ve insann eitimi vardr. Personel Genel Mdrl yani insan kaynaklar birimi de son dnemlerde zellikle tm ada lkelerde olduu gibi lkemizde de eitimin ok nemli bir boyutunu oluturmas ve odak noktasnda yer almasyla ok daha nem arz etmektedir. Bu nedenle gnmzde yaanan bilimsel ve teknolojik gelimelere paralel olarak da toplumsal bilincin olumas ve bu bilincin zellikle eitim retim katmanlarna yansmasnn bir baka boyutu da kaliteli eitim, kaliteli insan kaynann yetitirilmesi ve bu insan kaynann toplumsal ve kamusal alana yararl hale getirilmesidir. Bu insan kaynaklarnn kurumlarn girdilerinden biri olarak yer almas insan kaynann mutlaka eitim yoluyla gelitirilmesini ve bir kurum kltrnn oluturulmasn gerekli klmaktadr. nsan kaynaklar alanndaki eitim ve gelitirme abalarnn amac da, alanlarn i tatmini, verimini ve bir btn olarak da kurum performansn ykseltmektir, ykselmeyi ama edinmektir. nsan kaynaklarnn bireysel, kurumsal ve toplumsal bazda gerekletirilmesinin ok nemli Vizyon, misyon, performans sreleri, insan kaynaklar ynetimi gibi kavramlarn da tanmas zellikle insan kaynaklar biriminin nemini ok daha arttrmtr. Bu bireysel anlamda zellikle bunlar belirlerken bireysel ihtiyalar kurumun amalar ve evrenin zelliklerine gre de ekillenmesi lazm. Halen almakta olan insanlarn, alanlarn gelecekte ne yapmak istedikleri de ve buna ilikin bilgi, beceri ve tutum gelitirmeye ynelik her trl etkinlik insan kaynann gelitirilmesi kapsamnda yer almaktadr. zellikle, kurumsal anlamda bu insan kaynaklarnn gelitirilmesi kaynaklarn etkin ve verimli kullanlmasn rgtsel etkinliin ve saygnln artmasn zaman ve kaynak tasarrufunun salanmasn, kurumsal amalarn gerekletirilmesini, hedeflerde arzulanan dzeye ulalmas ve lke kalknmasnda katk salanmas gibi dnlebilir. Toplumsal adan zellikle insan kaynaklarnn gelitirilmesi toplum asndan yararlar ise, taleplerin zamannda ve hzl karlanmas, mteri memnuniyeti, hizmet alanlarnn memnuniyetinin artmas, kurumlara olan gvenin artmas, gelecee gven ve umutla bakmann salanmas, toplumsal bilincin gelimesi gibi yararlarn olaca ilk etapta grlmekte ve tahmin edilmektedir. nsan kaynaklar zellikle bilimsel ve teknolojik gelimelerin toplumsal bilinci arttrmas sonucunda burada grev alan insanlarn bilgi, beceri ve performans ltlerinin ykseltilmesi zaruri bir hale gelmitir. Bu bilgi ise, sistematik olarak yaplacak performans ltleriyle deerlendirilir ve bu almalarn sonucunda daha iyiye, daha gzele ulamann projeleri ortaya kar. Bu deerlendirme zellikle kurumsal amalarn gerekletirilebilmesi, alanlarn bu amalarn gerekletirilmesinde yapm olduu katklar kendi grev ve sorumluluklarn ne oranda daha etkili ve verimli kullandklar, alanlarn kurum iinde tanmlanan snrlar iinde ortaya koyduu
105
baarnn llmesi ve deerlendirilmesi, performans deerlendirme sistemi iinde mmkn olacaktr. Bakanlk olarak 1996 ylndan sonra ynetimi deerlendirme birimini zellikle toplam kalite ynetimi kriterleri dorultusunda merkezde ve taradaki birimlerimizde personelimizi bu konuya ilikin eitime almak suretiyle daha verimli hale getirmeyi ngrdk ve uygulamaktayz. Performans deerlendirme sonularnn elbette yneticilere yansyan ksmlar da vardr. Salkl kararlar verebilme noktasnda dl sistemini adil bir biimde iletebilme, alanlar motive edebilme, eitim ihtiyac olanlar belirleyebilme ve grevde ykselme sistemini yapsal bir btnlk ierisinde yrtebilme gibi konularda bir kaynak olarak nmze konulmaktadr. Ynetiim kavram zellikle 1990l yllardan sonra artk sadece ynetim deil, ynetiim. Yani ynetimi de iine alan iletiim ve etkileim kavramlarnn birleiminden oluan birlikte ynetmek anlamna gelen ve bunun kurumsal bazda kurumun ierisindeki performansn hem llmesi, hem kalitenin ykseltilmesi ve etkinliin ve verimliliin arttrlmas noktasnda bir yol ve yntem olduu ve geri dnmn saland ok bariz bir ekilde grlmektedir. Ynetiim elbette birlikte ynetime katlmay, paylamay da getirmektedir. Elbette birlikte ynetebilmenin de kiilerin hem ayn dzeyde bilgiye sahip olmalar, hem ortak bir ynetim dilini konumalar ve kavramalar da gerekiyor ve bunun salanmas zaruridir. Ynetim anlaylarnda yaanan deiimlerin iyi analiz edilmesi, deien toplum ve bireylerin zellikle profillerinin neler olduu ve ncelikli kurum ynetimlerinin ve beceri ve yeteneklerine dahil olarak hangi ilerde altrlacana ilikin bu erevede iyi ynetiim alglamas ve uygulamalarn getirmektedir. Tm bu ynetiimin zellikle performansa dayal toplumsal zellikle iyi ynetiimde bulunanlarn yansmas zel sektr dzeyinde baarl kurumlarn oluturulmas, sivil toplum kurulular dzeyinde toplumda nemli deiimlere katk salanmas, birey dzeyinde topluma daha faydal bireylerin yetitirilmesi biimlerinde grlebilir.
Prof. Dr. Hasan Kazdal: Sayn Necmettin Yalna teekkr ediyoruz. imdi zel retim Eitim Kurumlar Genel Mdrmze gemek istiyorum. Sayn Mehmet Kk. Karadeniz Teknik niversitesinden sonra Hacettepe niversitesinde eitim yneticilii ve deneticilii blmnden mezun olmutur. Yurdun deiik yerlerinde ve yurtdnda retmenlik yapmtr. lkretim mfettilii ve il mill eitim mdrl grevlerinde bulunmutur. Buyurun. Mehmet Kk: Sayn Bakan, Deerli Katlmclar hepinize sayglar sunarak, szlerime balamak istiyorum.
Sonu olarak, insan kaynaklarnn ynetimi zellikle performans kriterlerine dayal ve bu kriterler dorultusunda deerlendirme ve kurumsal ynetiim anlay ierisinde ynetimde anlay deiimine yeni bir katk salam ve birok yetki merkezden deil, taraya braklmtr. zellikle, son dnemlerde babakanln da brokrasinin azaltlmasna ilikin talimatlar dorultusunda bakanlmzda insan kaynaklar noktasnda retmen atamalarndan tutun birok ilem merkezden taraya, illere devredilmitir. Bu da zellikle ynetimde ynetiim anlaynn kurumsal bazda dier katmanlara yaylmasnn ok bariz bir rneidir. Yine bakanlmzn zellikle Personel Genel Mdrl bnyesinde ynetimi deerlendirme biriminin oluturulmas kurumsal mkemmellik anlaynn zellikle son dnemlerde iyi rnekleri gsterilerek, birey ve kurumsal bazda bu yeterliklerin baarya dntrlerek dllendirilmesini ngrmtr. u ana kadar zellikle 119 kurumumuz KalDerin de belirlemi olduu kriterler dorultusunda teekkr, takdir ve dl almtr. Bu zellikle personelimizin performansn arttrmasn ngrmektedir. Personel Genel Mdrl olarak bunun dnda zellikle taradaki okullarmzn retmen-veli-renci geni ierisindeki kalite dlne layk, kalite kriterlerine uygun performanslar da deerlendirilmitir. Tm bu almalar zellikle ynetimde paylam, ynetimde iletiim, ynetimde etkileim anlaynn bir yansmasdr. nmzdeki dnemlerde bu toplam kalitenin kurumlarmzn tmne yaygnlatrlmas ve bu rneklerin oaltlmas iin almalarmz devam etmektedir. Teekkr ederim.
106
zel okullarn insan kaynaklarn ve mali kaynaklar etkin kullanm konusunda sizlere biraz aklama yapmaya alacam. zel okullardaki kapasite kullanmnn mali kaynaklara nasl etki ettii ve personeli nasl kulland konusunda biraz bilgi vermeye alacam.
zel okullar maliyeti gelir ve giderleri gerek veya tzel kiilerce karlanan, denetim ve gzetimi ise Mill Eitim Bakanl tarafndan yaplan kurumlardr. Bu kurumlar 5580 sayl zel retim kurumlar kanununa gre alan kurumlardr. zel okullarmzda 715.000 kapasite vardr fakat u anda 393.000 renci renim grmektedir. zel okullarn % 55i dolu, % 45lik bo kapasite mevcuttur. Bu okullarmza 321.000 renci daha kaydedilebilir. zel okullarmz kapasitelerini tam olarak kullanmamalar sebebiyle bakanlmzn 1000 rencilik en az 321 tane okul yaptrmas gerekir. u anda bo kapasite var bir tarafta, dier tarafta o kapasite kullanlmad iin bakanlmz yeniden yatrm yapmak zorunda. Bir rencinin devlete maliyeti ilkretimde 1.500 lira ile 2.000 lira arasnda deiiyor, yllara gre deiiklik gsteriyor. Orta retimde ise 3.500 lira ile 4.000 lira arasnda bir rencinin devlete maliyeti var. Bunun yannda zel okullardan devletimiz zel okula giden her renci ba iin 1.000 lira ile 3.500 lira arasnda cret almaktadr. Bunu vergi olarak alyor. KDV, muhtasar gideri, gelir vergisi ve harlar gibi balklar altnda almaktadr. Burada 1.000 lira ile 3.500 lira arasnda nemli bir fark var. Makas ok geni. Tabii okullarn cretleri ok farkl olduu iin bilhassa en fazla devletin ald kalem KDV. Bugn 30.000 lira yllk creti olan okulumuz da var. Oradan 2.400 lira devlet KDV alyor. Bir rencinin devlete ortalama maliyetini biz 2.500 lira olarak alyoruz. lkretimle ortaretimin ortalama maliyetini dk seviyede yine aldk. 393.000 renci renim grdne gre devletin yapaca 984.000 liralk harcama zel sektr tarafndan her yl yaplmaktadr. Eer zel okullardaki bo kapasite doldurulmu olsayd devlet 803 milyon liralk daha maliyetten kurtulmu olacakt, onu zel sektr karlam olacakt. zel okullar olmasayd bu okullara giden renciler resmi okullara gitmek zorunda kalacaklard. 1000 kiilik bir okulun maliyeti yaklak 5 milyon lira civarnda olduunu dnrsek u anda 394 tane okul yaplmas gerekirdi. Bunun da yaklak maliyeti 2 milyar civarnda olacakt. Yani devleti u anda 2 milyarlk sadece yatrmdan zel sektr kurtarm durumda. Tabii bunun dnda yine dier maliyetleri de bir ksmn biraz nce bahsetmitim personel gideri- ayrca farkl maliyetler iletme gideri de okullarmzn donatm gideri, onarm gideri gibi temel giderleri mevcut. Baz lkelerde zel retim kurumlar iin neler yaplyor. Dn burada geni bir ekilde verildi. Ben ok ksaca 3 tane lkeden rnek aldm ama OECD lkelerinin hemen hemen tmnde muhakkak zel okullar iin tevik var. Birok okulda birok lkede giderlerin tamam veya tamamna yakn ksm devlet tarafndan karlanyor. retmen maan verenler var, SSKsn verenler var, okulu yapp zel sektre devredenler var. ok deiik uygulamalar var. ABDde de dn sayn hocamz bahsetmiti, charter okullar ok gzel bir rnek. Eyaletine gre 5.000 dolarla 11.000 dolar arasnda charter okullarna giden her renci iin kuruma devlet para dyor ABDde. Ayrca, vergi de almyor. Eyaletler arasnda da gelir dzeyine gre bir fark olabiliyor. Yani A eyaletinde 5.000 lira ile 7.000 lira arasnda belirlenmi, taban tavan olarak belirlenmi, farkllk gsteriyor. Hollandada devlet katks okul seviyesine gre ilkretimde 2.541 dolar, orta retimde ise 7.491 dolar eklinde oluyor. Almanyada zel okullara finans destei anayasal hkme balanm. Yine burada da eyaletler arasnda farkllklar olmakla birlikte, zel okulun giderlerinin % 70 ile 80 eyaletlere gre farkllk gsteriyor, devlet tarafndan karlanmaktadr. imdi burada baz gelimi lkelerdeki renci oran ierisindeki zel okula giden renci orann almz. Grdnz gibi, Belika gayet yksek. lkretimde 55-58. Bize en yakn talyadr. O da bizim iki katmz. Bir sonraki slaytta Trkiyeyi greceksiniz, % 5 ile % 5.4 eklinde. Burada Hollanda ok dikkatimizi ekiyor. Ortaretime 7.000 dolar veriyordu. Ortaretimde % 92 zel retimde okullama var. ngilterede ilkretim az, ortaretim fazla. Trkiyede ilkretimde 2.2, ortaretimde 2.9 okullama oranmz mevcut. zel okullarda renci artn salamak iin ne yaplabilir? Bir rencinin devlete maliyetinin bir ksmn veya tamamn devlet renciye verebilir. Bana gre de vermeli. nk zaten bu
107
masraf devlet, devlet okuluna, resmi okula giden kiiye masraf olarak yapyor. kincisi, kurumlar vergisi, gelir vergisi, KDV ve harlar almayabilir. ncs de, SSK primleri devlet tarafndan karlanabilir. u anda gelimekte olan 51 ildeki personelin % 80ni devlet tarafndan karlanyor ama zel okullarda o blgelerdeki oranmz ok az. % 85i zel okullarn dier illerde. Kalknmada ncelikli olan illerde yaplan bu tevik zel sektr olumlu ynde etkileyemiyor. zel okullarda okullamann arttrlmasnn getirileri nedir? Birincisi, devletin eitime yapt masraflar azalacaktr. Arsa, bina masraf, cari giderler, personel giderleri azalacaktr. kincisi, daha fazla istihdam salanacaktr. u anda dnyada bir problem olduu gibi Trkiyede de istihdam problemi ok ciddi bir skntdr. Devlet okullarnda, resmi okullarda 23 renciye 1 retmen derken, zel okullarda 9 renciye 1 retmen dmektedir. zel okullar devlet okullarna gre u anda Trkiyede 2.5 kat daha fazla istihdam salamaktadrlar. ncs, eitimde kalite ve rekabet artacaktr. zel okullar ok daha kaliteli okullar. Dier genel mdr arkadalarn biraz beni kskanmalar lazm. 2008 OKSde ilk 100e giren okuldan 99u zel okuldur. SSde de resmi okullarn iki kat baar zel okullarda vardr. da OECD ortalamasnn zerinde zel okullar baar gstermektedir. Biliyorsunuz, Trkiye genelde sondan 2 veya 3ncdr. Ama zel okullarn baars bilhassa matematikte dier lkelerden daha ndedir. Trkiyenin ok geri olmasnn sebebi zel okul orannn ok az olmasna baldr. ok az olduu iin zel okuldaki baar genel ortalamay yukarya ekememektedir. Bu baar nereden kaynaklanmaktadr? Birincisi, kaliteli personel istihdam edilmektedir ve personel ok ve verimli almaktadr. Bazlarnn yle bir yanl kans var: zel okul iyi renci seiyor. Bu nedenle baarl oluyor. Kesinlikle bu doru deil. zel okul retmenini ok altryor, yneticisini ok altryor. almayan ynetici ve retmen ertesi yl orada grev alamayacan biliyor. Bu nedenle ok alyor. zel okullardaki personelin izin ve rapor durumu devlet okullarndakinden ok daha azdr. Devlet okulunda, resmi okullarda insann ufak bir bahanesi olduu zaman veya can okula gitmek istemedii zaman bir ekilde mazeret uydurarak gitmemekte veya gittii zaman da ok verimli ders yapmamakta baz durumlarda. Ama zel okullarda byle bir eyin olmasna imkan yoktur. Bu nedenle Trkiyede zel okula giden renci saysnn gelitirilmesi hem devletin masraflarn azaltaca gibi, hem de eitimin kalitesini arttracaktr diye dnyorum. Beni dinlediiniz iin teekkr ediyorum.
Prof. Dr. Hasan Kazdal: Sayn Genel Mdrme ok teekkr ediyorum. Mutlaka sorular da gelecektir. imdi Prof. Dr. ule Eretine sz vermek istiyorum. ule Eretin Hocamz Anadolu niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blm mezunu. Daha sonra Hacettepe niversitesinde eitim ynetimi, teftii, planlamas ve ekonomisi ana bilim dalnda yksek lisans ve doktorasn tamamlad. Mill Eitim Bakanlnda birok projede grev ald. Liderlik, rgtsel zeka, rgtsel aptallk, rgtsel bilgelik, ynetimde yeni yaklamlar konusunda almalar yapyor. Halen Hacettepe niversitesinde retim yesi olarak grev yapmaktadr. Buyrun ule hocam. Prof. Dr. ule Eretin: Herkese gzel bir gn diliyorum. Ben ilk nce sunu akn size sunmak istiyorum. Nelerin zerinde duracaz? Genel bir tanmdan hareket edeceiz. Sonra bunca yllk deneyim, birikim, gzlemler, yaplm bilimsel aratrmalara dayal olarak bakanlkta var olan duruma ilikin baz saptamalar sunacam. Daha sonra da kendi almalarm kapsamnda getireceim nerilerden size sz edeceim. Genel bir tanm olarak deerlendirdiimizde insan ve mali kaynaklarnn ynetimini rgtn amalarna ulaabilmesi iin etkin biimde temini, en etkili verimli biimde kullanlmas ve gelitirilmesi sreci olarak dnebiliriz. Aslnda dier panel konumaclar, meslektalarm zellikle Personel Genel Mdrmz olduka ayrntl bir biimde bu konuya deindi.
108
Var olan durum nedir bakanlkta? Var olan duruma ilikin nce birok sylenenden farkl olarak hemen unu sylemek istiyorum: Bakanlmz yetimi ve yetkin bir insan kayna potansiyeline sahiptir. Bunu kabul etmemek imdi aramzda bulunan, bizim rencilerimiz olan, bulunduklar yerlerden gurur duyduumuz meslektalarmza ve kendimize de bir anlamda hakszlk olur. Ayn zamanda Bakanln insan kayna deiime ve yenilemeye ak olup, gelime konusunda hazr bulunuluk dzeyi de olduka yksektir. imdi baz konumac arkadalarmzn syledii baz eyler var onlardan biri, yerele yetkinin devredilmesiyle ilgili ciddi kayglardan, korkulardan sz ediliyor. Ben bakanlk personeli anlamnda bu kayglarn, korkularn ok da geerli olmadn, bakanlk personelinin yetki devretmeye hazr olduunu ancak bunun uygun, salkl, etkili bir biimde ve bizim koullarmza uygun bir biimde yaplmas konusunda titizliin sz konusu olduunu dnyorum. Bunu soru cevap ksmnda belki burada bulunan siz konuklarla da tartma ansmz olacak. Aslnda bundan nceki ve imdiki panelde de birok genel mdrmzn konumalar yetki devretme konusunda son derece ak, rahat ve istekli olduklarn ortaya koymaktadr. Bu konumalar da bir bakma bu konuda sylediklerimin bir kant olarak deerlendirilebilir. Benim zerinde durduum konu, merkez ve tara tekilatnn rgtsel yaps ve ileyii ile ilgili. Bu olumlu iki nemli durumun dnda neler var? Bakanlk birimlerinin kademelere ve grevlere gre oluturulmas nedeniyle bakanlk birimlerinde ok ciddi grev biniimleri ve bu biniimlerin yaratt farkl bir grev hiyerarisinin olduundan sz edebiliriz. kinci olarak, farkl grev hiyerarisinin rettii egdm, deerlendirme gibi tm kritik ynetsel srelerde ortaya kan bir ksm sorunlarn olduunu syleyebiliriz. llerde ve okullarda yaplmas gereken dier bir deyile, yerinde gerekletirilmesi gereken baz grevlerin rnein ders ara gerelerinin temini, kk apl bakm onarm gibi grevlerin bakanlk tarafndan stlenilmesinin rettii bir karmaa ve insani, mali ok boyutlu ciddi anlamda kaynak israf sz konusu. Eitim ve okul yneticilerinin salkl ve etkili bir kariyer planlamasnn olmay, buna bal olarak kariyer gelitirme srelerinin yetersizlii ya da belirsizlii nemli bir sorun ya da bir durum olarak ortaya kyor. Her iki ynetici grubu iin atama ve ykselmelerde objektif, nesnel ve uzlalan performans ltlerinin olmay, bylesi ltlere dayal bir deerlendirmenin yaplamamas insan ve mali kaynaklarn etkili kullanlamamas sonucunu retmekte. Bir baka durum ynetsel uygulamalar. Gndelik ynetsel uygulamalar, gndelik ynetsel kararlar, rgt ve alanlar gelitirmek amacyla maalesef yneticiler tarafndan izlenmemekte. Sonu olarak yetimi ve yetkin insan kayna potansiyeline, bu potansiyelin st dzeyde gelimeye, yenilemeye hazr bulunuluuna ramen insan ve finansal kaynaklar yerinde ve etkili kullanlmamaktadr diyebiliriz.
Peki, ne neriyorsunuz derseniz; ben zellikle iki nemli boyutu vurgulayarak nerilerimi sralamak istiyorum. Bunlardan bir tanesi deime ve yenileme srelerinde Trkiyenin eitim konusundaki rnek ve esin kayna olmu zengin ve ok ynl birikimleri ie koulmaldr. Ben Erkek Teknik retim Genel Mdr Hseyin Acr hocaya zellikle teekkr ediyorum. Tarihsel srece vurgu yaparak, bizim gemi deneyimlerimizi yerellemeyle ilgili nemli ve kritik birikimlerimizi belirttii ve vurgulad iin. Trkiye birok lkede eitim konusundaki uygulamalara esin kayna olmu, rnek olmu bir lkedir. Ltfen bunlar anmsayalm ve ie koalm. Yine Trk eitim sisteminin yeni yzyln tm meydan okumalarnn stesinden gelebilecek nitelikte bir i potansiyeli vardr. nemli olan bu i potansiyeli rgtsel yap ve ileyile dnya leinde liderlik srelerine dntrmektir. Trk eitim sistemi bunu baarmaldr ve bu sadece Avrupa eitim alannda deil, dnya leinde liderlik srelerine dnmelidir. Eitimin gelimesi, planlanmas, koordinasyonu ve denetim konularnda genel ilke ve politikalar belirleyerek liderlik stlenen i ve d tm paydalaryla etkili iletiim kurabilen yaln ve sade rgtsel yap ve ileyie sahip bir merkez rgt oluturulmaldr. rgtsel zeky en etkili biimde kullanabilmeyi salayacak kadar
109
sade ve yaln olmaldr bu yap. Ben bu konuda da bir kez daha vurgulamak istiyorum. Binien grevleri gerekletiren birimlerin yneticilerinin kendi bulunduklar ynetsel konumlardan statden, gten fedakrlk etmeye hazr olduklarn biliyorum. Merkezce belirlenen ereve ilkelere uygun olarak kendi illerinde tm eitsel hizmetlere ilikin uygulamalara karar veren, yine i ve d tm paydalaryla etkili iletiim kurabilen, yine ve sade bir rgtsel yap ve ileyie sahip il rgt oluturulmaldr. llerde yetki, grev, unvan kargaas kimi yerde merkez tekilattan ok daha fazladr zellikle byk illerde. Eitim ve okul yneticileri iin salkl ve etkili bir kariyer planlamas mutlaka yaplmaldr. Artk bu konu gene bir nceki panel konumaclarmzdan birinin belirttii gibi, sanyorum Talim Terbiye Kurulu bakanmzn ura kararlarnda yer alm deiik platformlarda tartlm bir konudur. Bu gerekletirilmelidir. Elbette bir kariyer planlamasnn olmas kendiliinden ak ve net kariyer gelitirme srelerinin belirlenmesini de salayacaktr. Kimin, nerede, ne zaman, neyi yaptnda ve hangi yeterliklere sahip olduunda hangi konumlara geleceinin farknda bilincinde olmak, hem rgtsel vizyona hizmet etme anlamnda hem de kiisel vizyon oluturma boyutunda ok nemlidir. Her iki ynetici grubu iin atama, ykselmelerde objektif nesnel ve uzlalan performans ltleri oluturulmaldr. Bunu da ok nemsiyorum. Objektif, nesnel ve uzlalan performans ltleri. Hi kimsenin bir ynetsel konumda bulunan herhangi bir ynetici iin buraya nasl geldi anlamnda bir tartma yapamayaca lde objektif nesnel ve uzlalan performans ltleri oluturulmaldr ve gene bu ltlere dayal olarak performans deerlendirmesi yaplmal ve zlk haklarnn dzenlenmesi salanmaldr. Son olarak, okul olabildiince iyi bir biimde glendirilmelidir. Glendirilen okulda okulun sorumluluklarn tayabilecek eitim ve okul yneticilerinin yetitirilmesi salanmaldr. Teekkrler.
Prof. Dr. Hasan Kazdal: ok teekkr ediyoruz ule hocamza. imdi Prof. Dr. Alipaa Ayas sz alacak. Sayn Ayas, Karadeniz Teknik niversitesi Fatih Eitim Fakltesinden kimya retmeni olarak meslek hayatna balam. Daha sonra birinci yksek lisansn kimyada yapm. 1990da Kanadada Eitim Fakltesinde program gelitirme alannda ikinci yksek lisansn tamamlam. ngilterede eitim bilimleri fakltesinde de doktorasn tamamlayarak, eitim camiamzda yerini alm. 1993den beri Karadeniz Teknik niversitesi Fatih Eitim Fakltesinde retim yesi olarak almaktadr. Blm bakanl, dekan yardmcl grevlerinde bulunmutur. 2004den beri de ayn fakltenin dekanln yrtmektedir. Birok projede yrtc, aratrmac olarak grev almtr. Ulusal ve uluslararas literatrde ok sayda makalesi ve eitim fakltesinde okutulan kitaplar bulunmaktadr. Sayn Ayas sz sizin. Buyurunuz. Prof. Dr. Alipaa Ayas: ok teekkr ediyorum Sayn Bakanm. Deerli Katlmclar, hepinizi sayg ile selamlyorum. Bu arada syleneceklerin ou sylendii iin syleyecek sz bulmakta belki zorluk ekeceiz.
Eitim gerekten dnyadaki en nemli konulardan birisidir. Bunun iin biz tartyoruz, bakalar tartyor, gelecekte de tartacaz ve tartlacak. Bir eyi daha balangta sylemek istiyorum. Bu iin en mkemmeli olsayd mkemmeli bulduumuzda orada durur, bundan sonras artk bizim iin sorun deil derdik. Mkemmel yoktur. Mkemmel iyinin dmandr diye bir sz de vardr. Bundan hareketle hep daha iyisini, daha gzelini aramak zere yolumuza devam etmek zorundayz. Bugnn iyileri yarnn eksiklikleri, yarnn yetersizlikleri olabiliyor. Bugn eksik grdnz bir eyler yarn ok yeterli hale de gelebiliyor. Bu nedenle bu konudaki dncelerimi de sizinle paylamak istedim. imdi insan ve mali kaynaklarn etkin kullanm derken acaba neler zerinde durulabilir? Belki
110
klasik anlamdaki sylediklerimizin dnda baka eyler de sylenmeli. Yani insan kayna ve mali kaynan etkin kullanm acaba bunlarn ilerinin tanmlanmasyla bu ileri yapar hale getirilmesi midir yoksa her ii yapacak kiinin sahip olmas gereken yeterlikleri tanmlayarak, bu yeterliklere sahip olanlar arasndan m en iyisini semektir? Belki tasarrufun veyahut da insan ve mali kaynan en etkin kullanmnn birinci adm bu. Bunu yapabiliyor muyuz? Yapabilseydik belki bugn bu sorunu konumazdk en azndan. Bunu yapamadmz kesin. Bu anlamda bir deerlendirme yaptmz zaman bakanln merkez tekilat ierisinde sayn genel mdrmz Hseyin Acr Bey de belirttiler, dediler ki, mesleki ve teknik eitimle ilgili bir sr genel mdrlk var ayn ii yapan. Bunlarn aslnda birletirilmesi gerekiyor. Biz de Sayn ule Hanm ve Sayn Hseyin Beyle beraber yaptmz almalar da bakanln deiik birimlerini gezdiimizde gerekten bu tr ok sayda binimelerin olduunu ve farkl birimlerin ayn ii yaptn grdk. Bunun yle bir sknts var: Pozitif anlamda bir ey olduu zaman herkes Bu benim iim diyor. Ama yk olduu zaman Bu benim iim deil, bunu bakas yapsn diye bakasnn zerine ii atmaya alyoruz. Dolaysyla, ciddi anlamda zaman ve mali kaynak israfna sebep oluyor. Yine sylenen eylerden birisi, yetkiyi devredelim. Yetkiyi devrederken unu ok iyi bilmemiz gerekiyor: Birisine yapamayaca bir ii devrederseniz o i artk hi yaplmaz. Dolaysyla, acaba taradaki birimlerimiz mevcut durumlaryla neyi yapabilir neyi yapamayabilir? Hangi yk kaldrabilir hangi yk kaldramaz? Bunun ok iyi planlanmas ve buna bal olarak yetkilerin yerele devredilmesinin faydal olacan dnyoruz. Bunu u adan da deerlendirmek lazm. Bir i nerede ihtiyasa orada yetkilendirilen kiilerce yaplmaldr. zel sektre bakyoruz. Bir fabrika kuracak. Neye bakyor? Hammadde nerede? Hammaddenin olduu yeri hesaba katyor. gc nerede ucuzsa onu hesaba katyor. Pazar nerede pazar hesaba katyor ve fabrikay oraya kuruyor. Peki biz neden btn bu farkl parametreleri dikkate alarak hizmeti kime gtreceksek ona en yakn noktada yetkilendirilmi, donatlm kiileri oluturup buna bal olarak da tasarrufu salamyoruz.
Bu srecin belki de en nemli boyutu, biz birilerine yetki verdiimiz zaman bunun izlenmesi ve deerlendirilmesi gerekiyor. Denetim szc belki bazen biraz ar kayor. Hesap sorma gibi de oluyor ama gerektii zaman elbette hesap sormak gerekiyor. Fakat yetkiyi verdiimiz zaman sorumluluk, sorumluluun karl hesap verme, bu hesab verirken de hangi performans nasl yerine getireceini kiinin bilerek bu hesab vermesi gerekiyor. Dolaysyla, standartlarn oluturulmas, kurumlarn akredite olabilecek niteliklere sahip olmas lazm. Bunun olmas iin de o kurumun hangi standartlar balamnda alacann belirlenmesi ve bu standartlar balamnda kendi z deerlendirmelerini yapabilecek kapasitelerin olmas gerekiyor. Biz onlar bu kapasitelerle donatmadka o zaman onlardan verdiimiz yetkinin karlnda hesap sormamz zor olur. Dolaysyla, nce standartlar oluturmamz, bu standartlar balamnda onlarn da kendilerini z deerlendirmeye tabi tutmalar, baka bir ifadeyle kendilerine ayna tutmalar ve kendilerini grmeleri ve kendilerini nasl gryorlarsa bunu ilgililere kendileri de rapor etmeleri gerekir. Merkezdeki belki kaynan esas kullancs ve nerelere ne kadarnn gideceine karar vericiler de buna bal olarak yetkilerini elbette kullanmalar gerekiyor. Btn bunlar elbette bizi verimlilik noktasnda nemli lde rahatlatr. Peki nasl baka konular dikkate alnmaldr bununla ilgili? Her eyden nce amalara hizmet etmeyen her aba israftr. Eer bizi amacmza gtrmyorsa biz onu niye yapyoruz, kim iin yapyoruz, ne iin yapyoruz, toplumsal veyahut da devletin sistemine bunu yapmakla ne tr bir katkda bulunacaz? Bununla ilgili yaadm bir eyi anlatmak istiyorum size. Hacettepe niversitesinden bir profesr hocamz bir konferans vermek zere Trabzona gelmiti. Konferans retmenlere ynelik olduu iin Trabzon Lisesinin salonunda bu konferans verdi ve sonrasnda mdr beyi ziyaret edelim diye mdr beyin makamna ktk. O yl da Trabzon Lisesi dnya liseleraras ampiyonada futbolda birinci olmu. Mdr tabii ok hakl olarak sosyal bir faaliyetin, sportif bir faaliyetin sonucunda birincilik almlar ve bunu ballandra ballandra anlatt. Hocamz dinledi ve sonra dedi ki, Ben isterdim ki, eitimle ilgili bir alanda bir baarnzdan bana burada sz
111
edesiniz. Elbette spor da gzel bir alan ama bunu spor lisesi veyahut da sporla daha yakndan ilgilenen kurumlar yapmal. Trabzon Lisesinin bu baars kmsenecek bir baar deil, ok nemli bir baar. Ama amaca hizmet etmiyorsa, Trabzon Lisesi rencilerinin lkemize faydal olacak, yapabilecei en doru i acaba spor mudur? Baka alanlarda rnein TBTAKdaki bilimsel yarmalarda dereceler alnm olsayd belki de hocamzn daha ok houna gidecekti. Dolaysyla, amaca hizmet etmeyen her trl aba bir israftr. rgtlerin genele tepkisi ok nemlidir. u anda Mill Eitim Bakanlnda hep yenilikler yaplyor ve projelerle bunlar destekleniyor ama sonuta eer rgtn yenilie tepkisi pozitif deilse, destekleyici deilse verim dk olur. Bunun doal bir sonucu olarak da u anda biliyorsunuz program gelitirmede 2004den beri ok nemli almalar yapld, yapsalclk yaklamn dikkate alan, btn dnyann beendii bir yaklama dayal bir sre yaadk, programlar gelitirildi ama hizmet ii eitim konusundaki baz eksikliklerimizden dolay program amaca hizmet eden dorultuda yeterince alamyor. Ama bu sadece Trkiyenin sorunu deildir bunu da belirtelim. Btn dnyada bu konudaki skntlar biliniyor. Bir program gelitirildikten sonra ilk 5 yl iinde retmenlerin % 50sinin benimseyip uygulad bir yapya kavuursa bu byk bir baardr diye nitelendirilmektedir literatrde. Bunu da vurgulam olalm. Son slaytm nasl bir zm? Yetkilerin yerinde kullanm salanrsa bu zme katk olabilir. Baz yetkilerin bu balamda yerele devredilmesi elbette gerekir. rgt ileyilerinin izlenmesi ve deerlendirilmesi ok byk nem arz ediyor. Biz onlar izleyip deerlendirmezsek onlarn verimliliklerini arttrmas beklenemez. Standartlara uygun olan ve olmayan abalar izlenmeli ve srekli iyiletirme, geliim modeli izlenmelidir, takip edilmelidir. Denetim mekanizmalarnn etkin iletilmesi israfn nlenmesine nemli bir destek salayacaktr. Sabrla dinlediiniz iin teekkr ediyorum.
Prof. Dr. Hasan Kazdal: Teekkr ederim. imdi Trkiye blmn bitirdik, gene Fransadan bir tecrbe dinleyeceiz. Ondan nce belki kk bir zet yapmak gerekirse; Necmettin Yaln ifade etti: Performans iin ierisine girmeli dedi. ule hanm da bunu biraz daha vurgulayarak syledi. Performans, i tanmlar ve bunlarn ayrntl olarak hem profesyonellik, hem performans vurgulad. Alipaa Ayas da yetkileri devrederken sadeletirme gerekir dedi. u anki sistemimizde acaba bunu iyiletirerek onlara yeni bir motivasyon getirebilir miyiz? En nemli zerinde durulan ey bu. Hangi sistemi altracaz ve burada da bir yozlama olmakszn imdikinden daha fazla insanlar alacak. altklar iin de bunun dln alacaklar. Ya hzl bir kariyer eklinde olacak, ya da maddi bir katks olacak veya ikisinin bir bileimi olacak. Performans aslnda zet olarak bu. Bunu okulda mdrler mi karar verecek, okul ynetim kurullar m, yoksa biraz daha st dzeyde deerlendirmeler mi buna cevap verecek. Bunun zerinde herkes dnyor, aratryoruz. Yapacamz i, bugnk sistemden daha iyi bir hale bizi yeter ki getirsin. imdi Alain Michel dn bize Avrupadan ve Fransadan sz etti. Bugn kendisi biraz daha kaynak kullanm ile ilgili zellikle Fransadaki durumu yanstacak. Oradaki okullarda performansa gre maa farkllatrmas nasl oluyor, retmenler nasl ie alnyor hatta dn hatrlarsnz retmenlerin zel okullarda alanlarn da maalar devlet tarafndan karlanyor dedi. Devletin zerinde bir yk alnd iin yaplyor diye syledi. Bu konulara vurgu yaparak bize bir sunu yapmasn rica ediyoruz. Buyurun. Alain Michel: Teekkrler Sayn Bakan. Sanrm insan kaynaklar ynetimi ile ilgili bir anekdota ihtiyacmz var. Geenlerde bir gazetede ABDde avukatlarla farelerin yerlerini deitirmeye baladklarn okudum, bunun 3 ana nedeni var; 1. Birleik Devletlerde farelerden ok avukat var! 2. Laboratuarlardaki teknisyenler farelere balanmaya balamlar, avukatlara deil, 3. Baz Amerikal avukatlar herhangi saygn bir farenin kabul etmeyecei eyleri kabul ediyorlar. Tamam, bu insan kaynaklarnn bir paras. imdi Fransadaki retmenlerden bahsedersek, aklamam gerekir ki, retmenlerin %95i devlet memuru %5i szlemeli nk
112
tabi her zaman ihtiyalara uyum salamak iin belli bir marja ihtiyacnz vardr ve %95 olan devlet memuruyla kaliteyi nasl garanti edersiniz. Mmkn olduu kadar iyi olabilmelerini tevik edebilmek iin olaslklar nelerdir. Ve ncs ilave olarak gerekten kt olan retmenlerden nasl kurtulunacadr. Bunlar retmenlerle ilgili temel insan kaynaklar problemleridir.
Farkl dzeylerde ulusal istihdam yarmamz var. Biri her okulda olmak zere ba retmenler arasndadr. Dn syledim 30 tane akademi vard ve bu her akademi dzeyinde ba retmenler iin ademi merkeziyeti oldu. Daha sonra ikincil retmenler iin de. niversite iin konumuyorum o farkl bir dzey- ama yksek okullar iin ulusal rekabet snavlar bulunmaktadr. ki dzey bulunmaktadr. Birincisi retim yesi belgesi dediimiz sertifikal retmenler, diyebilirim ki retmenlerin %80ini oluturuyor ve dieri % 15-20 lik blm oluturmak iin rekabet snav denilen ve en yksek olan dzey. Ve normal olarak bu hocalar ya yksek okullarda son yllarnda olmallar veya bazen yardmc doent olarak kullanlrlar ve daha sonra dnemlerini tamamlayp profesr olurlar. Ulusal rekabet snavnn olmas bizim iin gerek bir garantidir. Sylemek istediim biz, Fransz topraklar zerindeki kaliteyi salamann tek yolunun bu olduunu dnyoruz. retmenlere snav geer gemez, arldklar zel bir enstitde bir yl eitim verilir. 30 akademi, 30 tane enstit bulunmaktadr bylece biz ksmen teorik ksmen de okullarda zel retmenler eliinde stajyerlikle balang eitimi iin ademi merkeziyeti oluyoruz. Daha sonra tabi hocalarla birlikte profesyonel eitimle hizmet ii eitim var. imdi sizin daha ok ilgilendiiniz diyebilirim ki retmenlerin etkin kullanm. Bu iki tarafldr. Birincisi bireysel dzeyde: retmenlerin performanslarnn iyi olmasyla ilgilenmelerini salayacak tevikler nelerdir? Temel unsur denetim yoludur. Fransada 100 genel mfettiimiz var ama iimiz retmenleri ok fazla denetlemek deil, biz okullar denetliyoruz, akademileri denetliyoruz ve politikalarn mesela istihdamda eit frsatlar salama politikasn ya da zel ihtiyalar iin politikalarn, veya byk okullarn denetimi ama biz hocalar ok fazla denetlemiyoruz. Daha nce size de akladm gibi daha iyi olmalar iin birinci dzeyden ikinci dzeye terfi ettirmek istediimiz zaman dnda ve yine performanslar kt olanlar iin denetim gerekiyor nk blge mfettii ne zaman -yaklak 500 blge mfettii, 1000 tane de ilkokullarda bulunan ilkokul mfettiimiz var- dinleyin retmen var burada dese, tam bir felaket oluyor, ailelerin ikayet etmesi, rencilerin ikayet etmesi iyi deil ve siz gelip denetim yapmak zorundasnz. Blge mfettileri tarafndan birinci ve ikinci deerlendirme yaplr gerekten ciddi bir problem olduunu sylediklerinde bu hocayla ilgili bir eyler yapmamz gerekir. Byle bir eyle karlatm ve hocay kovmay nerdim ve daha sonra retmenler sendikasyla zel komisyonlara girmek zorunda kalyorsunuz. Sendikalar tartmay kabul ediyorlar ve bazen mutabk kalyorlar. Bazen gerekten ok byk hatalar oluyor. rnek vereyim size. Sk sk gelmeyen, okulda da bulunmayan bir hocamz vard. Derslere girmiyordu ve hasta olduunu syledii gn bir TV programnda bri turnuvasndayd. Demek ki bri oynuyordu, iyi bir bri oyuncusuydu ve hasta olduunu syleyip derslere girmiyordu. Onu kovmak kolay oldu. Byle baz durumlarda kolay oluyor. rencilere ynelik doru olmayan cinsel davranla ve benzeri durumlarda da kolay oluyor. Ama eer gerekten kt hocaysa ve benzer ekilde ar bir hatas yoksa o zaman vakit alyor. Peki ne yapyoruz? kna etmeye alyoruz ve ou kez retme kabiliyetinin olmadn anlatmaya alyoruz ve rencilerin karsnda olmak yerine idare blmnde almas iin zel eitim veriyoruz. Hocalarla ilgili yaptklarmz byle. ok somut.
Motivasyon iin tam yol ileriyiz, hocalar iin kulvarmz var. %30a birinci kulvar diyoruz, bunlar en hzl gidenler, blge mfettileri iin iyi notlar vardr zaman zaman gelen genel mfettiler de onlar iin evet gerekten ok deerli bir hocadr der. Bu insanlar kariyerlerinde gerekten ok abuk ilerler. Devlet memurlaryla alnca muhtemelen derece sisteminiz olur. Derecelerini dierlerinden daha hzl deitirirler mesela 6. dereceden 7. dereceye gemeleri 3 yl
113
srer, ortalama iin 4-5 yl ve yava kulvar iin bu sre 6-7 yl olur. Birinci kulvardaki biriyle her zaman yava kulvarda olmu biri arasnda 15 yldan bahsederseniz bu fark eder ve bu bir motivasyondur nk para asndan ok byk fark yaratr. Sadece bu deil, dediim gibi sertifikal retmenler ve kabul retmenler de var. Rekabet snavlarna girmeyenler iin ok az terfimiz var ama sadece gerekten iyi hocalar olduklar iin kabul retmen olarak dllendirilebiliyorlar. yi hoca dediklerimiz sadece snf iinde iyi olan retmenler deildir. yi retmen olmak iin okul geliim plannda rol oynamallar, yeni retmenlere yardm etmeliler. Bunlar sylemek istiyorum btn bu kriterler dikkate alnr. Artk zetlemeliyim: ilk kulvarda %30, ortalama kulvarda %40 ve yava kulvarda %30 retmen var. Bylece sanrm teviin olduu yerde havu var ama sopa pek etkili deil, ama yine de en azndan biey.
Yneticiden, okul mdrlerinden bahsedersek, size anlattm gibi rektr veya her akademinin bir deerlendirmesi olur ve nasl dllendirilirler? Dereceleri hzl deitirilerek veya daha fazla para kazanabilecekleri okullara gnderilerek dllendirilirler. Mesela ok tercih edilen okullar genellikle yetikin eitiminin yapld okullardr. Fransada ikinci eitim veren okulunuz varsa ve byk bir yetikin eitimi yapan blm bulunuyorsa bu iten ok para kazanrlar nk bu eitim iin ok para denir. Ve tabi ki iyidir nk, okul yneticisi daha yksek bonus da alr, sadece ile ilgili ald bonus deildir, yetikin eitimiyle ilgili bilgisayarlarn bakmna harcayp ayn bilgisayarlar dier rencilerin dersliklerinde de kullanabilir. Bu mesela iyi yneticilerin tevik edilmesi ve dllendirilmesi iin bir yoldur. Her ne kadar bir sistemde kamuya ait olmas nedeniyle ok brokratik gzkse de kamu idaresinde eer biraz hayal gcnz varsa kamu ynetimi yapma imkanlarnz vardr. u anda bakanlkta rica edeceim dier nemli konu da her okul mdrne kendi takmna almak zere birka kiiyi ie alma imkannn verilmesidir. Bence ok faydas olabilir. nk bu Fransadaki igc piyasas deil, Hollanda ve ngilteredeki gibi okul mdrlerinin retmenleri istihdam ettikleri gibi deil. Fransada okul mdrnn baz yetkileri vardr ama bunlarn iinde ie alma yetkisi yoktur, bazen gelen retmenleri alr ama bu ihtiyacm olan trden retmen deil nk okulum ok zel, krsal blmde olmas nedeniyle zel ihtiyalar var, banliy okulunda bulunan gen insanlarla nasl ilgileneceini bilen retmenlere ihtiyacm var, retmen profilini belirlemeye alyorum der. Halihazrda profili belirlenmi dediim baz pozisyonlarmz var. Pozisyonun tanm var ve biz niteliksel yaklamla hocalarn belirli ilere adaptasyonunu salamaya alyoruz. Her yl geliiyor ama sendikalarn mutabakat da nemli. nk retmenler sendikas bu sreci yavalatmaya alyor. nsanlarn keyfi atamalara maruz kalabilecei gibi eylerden ekiniyorlar. Biz de hayr demek zorunda kalyoruz. Kriterler ok ak, insanlarn ilere daha iyi adapte olmasn salamak. uras kesin ki mesela Parisin en iyi okullarndan biri olan ve toplumun en yksek snflarndan gelen insanlarnn bulunduu Henry IV Lisesinde hoca olmakla, bir banliyde, insanlarn dezavantajl blgelerden geldii yerde hocalk yapmak ayn i deildir. Ayn i olmad iin niteliksel kaynak ynetimine ihtiyacmz var. Sanrm imdilik bu kadar, nk zamanm doldu. Prof. Dr. Hasan Kazdal: Sunular tamamland. Programa gre biraz sarktk. Birka soru alabiliriz. Zaman ilerledi ama buyurun.

Soru ve Cevaplar
117

Soru ve Cevaplar
Soru - Tahir nce: Eitim Bir Sen. Necmettin Beye iki sorum olacak. Bizde bir performans lme sistemi var. Bu performans lme sistemi okullarda retmene mdrn vermi olduu sicil notuyla llyor. Bunun da ne kadar objektif olduu tartma konusu. Bunun daha objektif hale getirilmesi iin hizmet alanlarn da bu deerlendirme srecine katlmalar objektiflii olumlu ynde etkilemez mi? Bu neden yaplmamaktadr? kinci sorum, kariyer basamaklar snavmz vard. Buradan biz uzman retmen ve ba retmenler karttk. Ama daha sonra mahkeme sreci oldu. Baz maddeler iptal edildi ama sonra Mill Eitim Bakanl bu uygulamay rafa kaldrd. Niye rafa kaldrldn merak ediyorum. Bir de bu uygulamayla birlikte bu hakk elde etmi olanlarn hem maddi, hem de dier ynetsel sreler ierisinde artlar var. Eer bu uygulama yanl bir uygulamaysa niye bu artlar hala korunuyor? Eer bu uygulama doru bir uygulamaysa neden srdrlmyor?
ule Hanma bir sorum olacak. Objektif nesnel ve uzlaan lme kriterleri yani retmenlerin ve eitim alanlar iin sylenebilecek soyut tanmlamalar. Yani somut olarak objektif nesnel ve uzlalan lme kriterlerini somutlatrabilir misiniz? Mesela nelere baklrsa bu objektiflik, nesnellik ve uzlalan lme kriterleri oluturulabilir? Son olarak Mr. Alain Michele bir sorum olacak. Sizde retmenler daha iyi performans gsterdiklerinde yksek maalarla dllendirildiini sylediniz. Bizde de bir kriter var. Bu genellikle ylla balantl bir ey. Yeni balayan bir retmen ve 15-20 yln doldurmu bir retmen arasndaki maa fark aa yukar % 10 civarndadr. Sizdeki bu baarl retmen ve baarsz retmen arasndaki maa fark yzde kalk bir dilimi oluturuyor?
Soru Ahmet Nafiz Alkn: Trkiye Esnaf ve Sanatkarlar Odalar Birliini temsil ediyorum. Sorum Strateji Gelitirme Bakanmza. Hem mali kaynaklarn ekonomik kullanlmas, hem de doru mesleki eitim yaplmas iin bir soru soruyorum. Burada da endstri meslek liselerimizle ikili meslek eitim sisteminin bir karlatrmasn yapmak istiyorum. Biliyorsunuz, doal mesleki eitim sistemi rgn eitim sistemine nazaran 5 misli daha ucuz bir sistem ve piyasann ihtiyalarna daha doru cevap veren bir sistem. Ksa bir misal vermem gerekirse, endstri meslek liselerinden mezun olan genlerimizin niversiteye giremeyenlerin % 60a yakn mesleklerine geri dnmeyip, polis memuru oluyorlar veya buna benzer mesleklere yneliyorlar. Gene piyasalarmzda yaplan istatistiklerde bu okullardan mezun olan genlerimiz i yerlerinde teorik bilgileri ok kuvvetli fakat pratik bilgilerinden ok fakirler. Ama ikili mesleki eitim sistemi ise, piyasamza cevap verebilecek bir sistem, ok doru bir sistem ve ucuz bir sistem. Buna ramen niye hala biz rgn eitimdeki mesleki eitim sistemine devam ediyoruz? Teekkr ederim.
Soru Neyyir Berktay: Eitim Reformu Giriimi. Sayn Konakl, Strateji Gelitirme Bakanl paras olursa deyiiyle balad. Oradan balayaym ben de. Kalknma planlar ve
118
stratejik planlarda konulan hedeflerle bte kalemleri arasndaki ilikinin salanmas hem bakanla genel olarak tahsis edilen btenin, hem bu btenin eitimin eitli kademeleri, eitli alanlar ve eitli ncelikler arasndaki dalmnn belirlenmesine nasl yansdn sormak istiyorum. kincisi, sylediiniz bilgi ynetim sistemi unsurlar gerekten karar almann temelini oluturan somut verileri sistemli bir ekilde bize salyor. Ama bu kararlarn alnmasn salamyor. Dolaysyla, bu bilgilerin nasl kullanld nemli. Karar alma srelerine, etki analizlerine ve performans deerlendirmelerine nasl yansd nemli. Bakanlnzn bu konudaki giriimlerini ve geri bildirimini duymak istiyorum. ncs, bu bilgilerin effafl ve dier paydalarla ve dier ilgililere kendimizi de katarak sivil toplum kurulularn, niversiteleri de katarak nasl paylaldna ilikin grnz almak istiyorum. Ayn erevede btn bu gelimelerle iinde yaadmz kresel ekonomik krizin eitim harcamalarna, eitim btesine ve mali kaynaklarn kullanmna etkisini nasl ngrdnz, beklentinizi ve istendik olann ne olduunu sizden duymak isterim.
Sayn Yalna bir iki sorum var. Eitim Birsenden gelen sorunun stne belki giderek, bildiiniz gibi, retmen mesleki yeterlikleri gelitirildi ve okul temelli mesleki geliim planlar gelitirildi. Eminim ki, insan kaynaklar ile ilgili genel mdrlk bu retmen yeterlikleri tespitiyle ve retmen mill komitesinin saptad stratejilerle uyum iinde hareket ediyor ve byle bir ibirliinin olup olmadn sizden duymak istiyorum. Benzer bir yeterlikler ve gstergeler setinin her dzeydeki eitim yneticileri iin gelitirilip gelitirilmediini ve nasl uygulandn sormak istiyorum. nk Sayn Eretinin syledii gibi bir yandan hi kukumuz yok bakanlkta ok deerli bir insan kaynann olduuna fakat bir yandan mesela sabahki panelde sayn Orta retim Genel Mdrnn bir ifadesi ayn kaynaklarla bir okul mdrnn harikalar yaratabildii, bir okul mdrnn o kadar harika yaratamad idi. imdi bu iki okul mdrnn nasl deerlendirilebileceini sormak istiyorum. Tam da bu noktada Sayn Kkn aktard zel okullardaki insan kaynaklar kullanmyla ilgili. zel okullar da, devlet okullar da ayn retmen kaynandan besleniyor, ayn hizmet ncesi eitimden, ayn alma deneyiminden, ayn hizmet ii eitimlerden geen bir kaynaktan ilerliyor. Sonular arasnda bu kadar fark varsa eminim ki, zel okullardaki insan kaynaklar deneyiminden de Personel Genel Mdrlnz yararlanyordur. Bu alandaki ibirlii ve renme sreleriyle ilgili bilgilenmek istiyorum. Sayn Michele bir sorum var. Kendisi baarl okul yneticilerinin daha fazla gelir edinme ans olan okullara gitme ve terfi olanaklarnn olduunu syledi. Peki koullar daha kt olan, daha dezavantajl okullarda iyi yneticileri tutmann ve onlar kalc olarak tutmann yntemi nedir?
Soru - : Sorum Sayn Yaln ve Sayn Konaklya olacak. Kamu kurumlarnda veya devlette dner sermayeli KTler vard gemi dnemde ve hala var. Bunlarn insan ve mali kaynaklar ok kt kullanldn bildiimiz iin zelletirdik. Hepiniz bunu biliyorsunuz. Ama Mill Eitim Bakanlnda KT anlay ile Hasanolanda bir ders aralar yapm merkezi var, matbaa var. O matbaay bir zel sektr 15 kiiyle altrr ama u anda herhalde 150-200 kii alyor. Kendi rettii kitab 200 liraya retiyorsa onu zel sektr 100 liraya retir. Bu konferanstan sonra acaba burann zelletirilmesi stratejisi var m? Personel bakmndan bir eyler dnyor musunuz?
Soru Eyp Krc: TOBB eitim sektr meclisi bakan yardmcs. TOBBda yaptmz bir almada eitimin finans kaynaklar, eitimde rekabet ve yatrm ortamlarn konumutuk. O konumadan sonra eitim maliyetlerinin karlanmasyla ilgili konuda Mill Eitim Bakanna bir sunumuz oldu. Dernek bakanlar olarak birlikte grme yapld. 4 maddelik bir teklif paketi sunmutur. Bu teklif paketimiz Sayn Bakanmz tarafndan Maliye Bakanl ve alma Bakanlna iletildi. Maliye ve alma Bakanlklarnda ilemler srerken tabii Mill Eitim Bakanmz deiti. Deiince yeni Bakanmzla da bir grme yaptk. Ona da ayn konuyu takdim ettik. u anda sayn Genel Mdrmze teekkr ediyoruz. Konuyu ok gzel ve ok iyi zetledi. Hem Genel Mdrmzn, hem bizim sunduumuz eyler birbiriyle rtyor. Tabii sorunumuz u: zel retim kurumlar abuk karar almayla ancak geliebilecek olan kurumlar. abuk karar
119
Soru Mustafa Kovanlk: Eitimsen. Ben sorumu ule Hanma ynelteceim ama esasnda bakanlk yetkililerine iletmem gerekiyor soruyu. ncelikle ule Hanm sunum yaparken bir ey ifade etti. Bakanln yetki devri konusunda ok hazr ve istekli olduunu syledi. Bununla ilgili somut bir aklama, hangi verilerden byle bir eye kapldn duymak istiyorum. kincisi, yetki konusunda konuuyoruz dnden beri. Bir neriyle de bakanlk yetkililerimize sormak istiyorum. Eer yerel ynetim ya da yerinden ynetim ya da z ynetim meselesinin bu kadar istekli bir ekilde arzu eder bir ekilde bir durum sz konusu ise, insanlara gvenimiz de tamsa atanmlk yerine seimi de son derece nemsiyorsak, biz okullarn ynetiim modeli ierisinde ynetim organizasyonunu seimle belirleyebilir miyiz? Sanrm bunun rnekleri Avrupada var. .: Eitim Bir Sen yetkilisinin zellikle performans lmlerine dayal deerlendirmelerin sadece retmen ve ynetici kapsamnda kalmasnn doru olmadn, bu sisteme elbette ynetici ve sendikalarn da katlmasnn renci velilerinin katlmasnn hatta niversitelerin bu kriterlerin belirlenmesine ilikin gr belirtmelerinin faydal olacana inanyor, bu konuda bakanlk olarak artk eitimi sadece Mill Eitim Bakanl deil, mill eitimin bu konuda sosyal ortaklaryla da gr alveriinde bulunarak zeceimizi ifade etmek istiyorum. kincisi, kariyer basamaklar hesab evet doru. Kriterler belirlendi. Fakat anayasa mahkemesine alan bir davada anayasa mahkemesi yrtmeyi durdurdu. u anda bizim bu konuyla ilgili almalarmz var. Bu almalar yaparken zellikle sendikalarn da grlerine bavuracamz ifade etmek istiyorum. Neyyir Hanmn retmen mesleki yeterlikleriyle ilgili Yksek retim Kurulu bakanl retmen eitimi genel mdrl ile bizim de dahil olduumuz bu kriterler ve yeterlikler u anda niversiteler baznda baz niversitelerimizin eitim fakltelerinin dekanlarnn katlmyla son aamaya getirildi. Elbette bu kriterlerin eitim yneticileri iin de Projeler Dairesi bakanl ile yapm olduumuz birlikte ayn zamanda niversite retim yelerinin de katlmyla zellikle nesnel, daha objektif, uzlalabilen, performansn lt olarak alnd bir ynetiim anlayyla sonulandracamz ifade etmek istiyorum.
alnabilmesi iin Trkiyede bizim problemlerimizin zm birka bakanl birden ilgilendiriyor. Bu bakanlklar arasnda koordinasyonu gerektiriyor. Bu koordinasyonun salanmas iin hem sayn Genel Mdrmzden, hem sayn Bakanmzdan yardm talep ediyoruz. Nasl bir yol izlenmeli biz de TOBB olarak destekleyelim. Hep birlikte bu problemlerin zmnde abuk admlar atlsn.
Prof. Dr. ule Eretin: Ben zellikle hoca nasl byle bir duyguya, dnceye kapld anlamnda gelen soru ve yargya yant vermek istiyorum. Ben herhangi bir duygu ve dnceye kaplmyorum. Bu benim kendi zannm deil. u anda bizi burada bir araya getiren proje kapsamnda u dzenlenen konferans bile, ki Mill Eitim Bakanlnda yllardr srdrlen brokrasinin azaltlmas, rgt yap ve ileyiinin gelitirilmesi, sadeletirilmesi anlamnda saysz alma son derece somut rneklerdir. Bunlarn hi birimizin grmezden gelme hakk yoktur. Ancak, bu kararlarn ya da bu anlamda yaplan almalarn tek bir dorusunun olmadn
Yine son sendika yetkilisinin yerinde ynetim, yetkilerin devri, okullarda ynetiimin uygulanmas aslnda biz buna kar deiliz. Tabii bu hemen uygulanacak olan bir yntem deildir. Zaman ierisinde altyapsnn oluturulmas halinde okullarda tamamyla ynetimin okul ynetim kurullarna, okul ynetimine, okul aile birliklerine devri ok daha gereki olur kanaatindeyim. Teekkr ediyorum.
Yine zellikle Hasanolan ders aletleri merkezindeki personelin istihdam ve bunun zelletirilmesi halinde buraya alan personelin durumlaryla ilgili. Burada alan personelimizin ou 4 Y kapsamnda deil. Srekli ii kadrosunda. Bir ksm da genel idare hizmetler ve teknik hizmetler snf kapsamnda olan personeldir. Bunlarn zelletirilmesi halinde ya bu personelin kamuyla ilikili olanlar bakanlmzn dier birimlerine aktarlmas sz konusu olacak. Srekli ii kadrolaryla ilgili yasal mevzuattaki hkmler dorultusunda ilem tesis edilecektir.
120
Objektif, nesnel ve uzlalan ltler nasl bulunur? Aslnda retmenlerle ilgili sayn genel mdrmn belirttii gibi, bir alma yaplmtr. Hatta bir sre de uygulamalar sz konusu olmutur. Ama yarg srecinde u anda retmenler iin olan almalar durdurulmutur. Benzer bir ksm almalarn yneticiler iin de sz konusu olduunu yasal anlamda yargda bir ksm bavurular ve sonulanan davalar nedeniyle bir ksm dzenlemelerin bir konulup bir vazgeildiini biliyoruz. Ama hemen somut bir rnek anlamnda birka ey de sylemek isterim. Bu alanda alan akademisyenler ve uygulamada olan meslektalarmz bu yeterlikler konusunda gerekten nemli ve farkl platformlarda bir sr alma gerekletirmektedir. Bir meslein yeterliklerinin objektif nesnel, uzlalan anlamda belirlenmesi iin rnein alan bilgisi nemli bir lt olarak grlmektedir, sosyal ilikiler zellikle yneticiler iin sosyal ve beeri ilikilerde yeterliklerine baklmaktadr. Ynetim alan bilgisi iin de gryorum. Deneyim yine bir kriterdir. Onun dnda kiilik zellikleri nemli bir kriterdir. Bunlarn bir ksmn biraz daha aarsak rnein eitim ya da okul ynetimi alannda lisans ya da lisansst dzeyde eitim grmek ciddi bir lttr ve bunun uzlalacak ya da uzlalmayacak bir taraf da yoktur. Elinde diplomas ile eitim ynetimi alannda ya da okul yneticilii konusunda tezli/tezsiz yksek lisans programnn diplomasna sahip, niversiteden ya da Trkiye Orta Dou Amme daresi Enstits gibi bir kurumdan bir sr meslektamz bakanlkta grev almaktadr ve bazlar doktor unvann tamaktadr. Mesela katlnan hizmet ii eitim ve bu hizmet ii eitimlerde gsterilen performans gene bir objektif nesnel uzlalan lttr. Bir baka ey, kiinin alma srecinde rettii, katld projeler kuruma ve topluma katt deerler bir lttr. Sanrm bu ltlerle ilgili konuma tartma ya da rnekleri vermek anlamnda iki deil, 4-5 gnlk almalar ya da zaman gerekmektedir. Teekkr ederim.
vurgulamakta yarar var. Btn bunlarn uygulamaya geii, bunlarn gerekletirilmesi bir siyasi irade iidir. Brokratlarn ii deildir. Ltfen bunu hibir zaman unutmayalm. Brokratlarn birou kendileri de grev biniimlerinden, karmaadan yaknmaktadrlar. Yetkilerini devretmeye hazr durumdadrlar ve baz alanlarda da bu bir lde gereklemitir. Siyasi iradenin bu konudaki tutumu, tavr hem toplumun genel yarglar ve deerlendirmeleri anlamnda titiz olabilir, duyarl olabilir, zenli olabilir. Bu konuda syleyeceklerim bunlar.
Nurettin Konakl: Muhammed Beyin sorusundan balyorum. fade etmi olduklar 5308 sayl kanun 1986 ylnda yrrle girdi. Haliyle o tarihteki bizim eitim sistemimiz ilkretim 5, orta retim 3, lise 3 yld. Haliyle ilkokuldan sonra ocuklarmz meslek seimi noktasnda ilgi alanlarn orta retimde ynlenme imkanlar oluyordu. Nitekim, o zamanlar 280 bini geen raklk renci saymz oldu. Tabii sonra 1998 ylndaki uygulamalardan sonra maalesef bu saylar ok gerilere gitti ve bugn Trkiye ara istasyonsuz olarak ilkokulda ald renciyi niversite kapsna gtrp brakan bir yap ve konuma geldi. zellikle, Sayn hsan Sezal hocamzn dikkatine
Mehmet Kk: Dier bakanlklar tabii zel retimde yaplacak iyiletirmeler ve tevikler ilgilendirdii iin onlarla koordinasyon var m diye bir soru vard. Evet bu hafta Sayn Bakanmzn bakanlnda Maliye Bakanl Mstear bata olmak zere st dzey brokratlaryla, DPT ile, gelir idaresi bakanyla, SSK genel mdryle bir toplant yaptk. Onlara bu bilgileri aktardk. Tabii maliye, biz onlardan bir ey isteyeceiz ve devletin gelirleri azalacak diye dnyorlard. yle olmad, zel sektrn paynn arttrlmasnn devletin nemli lde karna olduu gereini ortaya koyduk. Onlar da inandlar. Alt alma komisyonlar kuruldu. Bu pazartesi gnnden itibaren o komisyonlar almaya balayacak. Temel hedefimiz nmzdeki ok ksa bir srete bunu sonulandrmak. nk 2001 krizinde zel retim kurumlar nemli lde renci kaybetmi. % 16 orannda renci kaybetmi. nmzdeki yl da eer % 16 renci kaybedersek tedbir alnmaz ise 60.00 renci zel okullardan gidip, devletin kapsna dayanacak. Bunlara derslik yaplacak, retmen atanacak. ok ciddi bir sknt devlet iin. Bunlar da ortaya koyduk. Tabii zel okullar insan kaynaklarn da ok verimli kullanyor, baar ondan dolay geliyor. Mali kaynaklarda u anda en az 1 milyar dolarlk atl bina bo bekliyor zel retim kurumlar tarafndan. Bu da devlet iin nemli bir kayp olarak dnyoruz. nmzdeki srete mesaimizin nemli bir ksmn bu ie ayracaz diye buradan sz veriyorum.
121
sunuyorum, bana gre mektep projesinin kurumsal kapasite gelimesi neriler ksmnda bunlar dikkate almalarnda fayda var. Nitekim, Fransada olsun, talyada olsun gryoruz ki, insanlarn ynlenebilecekleri ara geiler koyulmu. Almanya sisteminde olduu gibi, insanlar hedeflerine kademe kademe gidebiliyorlar. Bizde ise, maalesef bir tren vagonuna biniyoruz ve 10-12 sene sonra gidip brakyorlar ve Haydi adresini bul diyorlar.
Sayn Neyir Berktay Sabanc niversitesinin Eitim Reformu Giriiminin deerli bir eitim gnllsdr. Bu ileri bildii iin zor sorular soruyor. Teekkr ediyorum. Evet stratejik planlamay yaptk. nallah 2010-2014de uygulamaya koyacaz. Esasnda gzel plan oldu. DPT bizimle bu konuda bir paylam da yapt. Kriz zamanlarnda genel giderlerden ksmak en son aredir. Bu sene yatrmlarda % 16.5 bir kesinti yedik. Ama buna ramen kaynak zenginlemesi kapsamnda darboazlar amaya alyoruz.
Dier bir sorunuz, elektronik ortamda gerekleen projelerin ktlarna veya uygulama esaslarna itibar oluyor mu dediniz. tibar oluyor. u anda bizim planladmz 7 projemizin 4 fiilen uygulanyor. Hem de dn olmayan bir ekilde uygulanyor. nallah e-okul bteleri de tm okullara kadar mikro bazda gireceiz, girmeye de baladk. Personelle ilgili projemizin dnm yoktur. Bakanlk ciddi boyuttan eitim hizmetlerinde teknolojiyi kullanmada dn olmayan bir rotaya girmitir. Ondan mutluyum. Mill Eitim Bakanlnda hizmet eli dememi yer ok azdr. Hasanolandaki projede benim de dahlim vardr. O proje 1987 yl planlamasdr. 1989 ylnda TSDAa fizibilitesini yaptrdk. Tabii orada 20 yl aan inaat srecinden sonra proje asl amacn byk boyutta yitirdi. zelletirilmesi iin Sayn Unaktann grmesi lazm. Teekkr ederim.
Ve nc nokta, ok gzel bir soruydu, iyi mdrlerinizi ok daha zor okullarda m tutuyorsunuz ve aslnda pek deil mutabk kalmakla ilgili. Biz drste ok iyisin ve dier yl da kalacaksn, sana sz veriyoruz gerekten ok iyi bir iin olacak diyoruz. Normal olarak herkes belli yllardan sonra bu ekilde dllendirileceini bilir. Fransada yeni ynetmeliklere gre okulunuzu her 6 sene de bir deitirmeniz gerekir nk biz insanlarn 20 yl ayn okulda kalmalarn istemiyoruz. Ama dier taraftan, hareketlilik deiiyor ok zor bir okulda ok iyi alm biri de olabilir, oluyor da bunu da dikkate alyoruz ama bu konuyu basite konumak istemiyoruz. Fransada para yenilik (inovasyon) iindir. Yeniliki insanlar iin ok cmerdiz. Yenilik, deney ve bunun gibi eylere ok para veriyoruz. Bylece onlar iin bu yeni ve benzeri eyler yapmak iin bir yol ve onlarn reklamla tantmlarn yapmaya alyoruz. Gazete ve televizyonlardan onlarla zel rportaj ve gereken her eyi yapmalarn istiyoruz. Bu da bir dl. Dnyay sadece para dndrmyor! Teekkr Ederim. Prof. Dr. Hasan Kazdal: Btn panelistlere teekkr ediyorum katklar iin. Soru soranlara teekkr ediyorum. Tabii kaynaklarn etkin ve verimli kullanlmas konusu zerinde ok daha fazla durmamz gerekiyor. Daha baka yerlere harcadmz paralar sylemedik bile. niversite kurslarna, dier alanlara giden paralardan sz bile etmedik. Ama bugnk konumaclar bizleri ok aydnlatt. Her birine ayr ayr teekkr ediyorum.
Alain Michel: u anda yaklak 2000 Euro alan yeni balayan retmenleri karlatrrsanz normal artlarda ortalama yaklak 3500 Euro ile tamamlyorlar ve eer iyi bir hocaysa bu 4500 Euro oluyor ve kariyerinizde farkllk salyor. Henz fark ettim sisteminizde raklkla ilgili bir mesele vard. Sylemeliyim ki Fransada balca geleneksel ustalklardan olan bana gre frnclk, kuafrlk gibi geleneksel ilerde raklk yapan yaklak 500.000 insan var, demek istiyorum ki bu nemli bir akm nk ihtiyalara ok iyi uyum salyor. Ama unu da syleyeceim bir nceki mesleki eitim sistemimiz rakla ok ok yakn o kadar yakn ki Fransada biz buna okullardaki stajyerliin alternatifi deriz. Ayrm ok nemli deil.
MEB zleme ve Deerlendirme Mekanizmalarnn Glendirilmesi Paneli

Panel Bakan: Prof. Dr. hsan SEZAL
TOBB niversitesi
mer BALIBEY ener GNLAAR Dr. Halil Rahman AAR Prof. Dr stn ERGDER Andrew REID
MEB-retmen Yetitirme ve Eitimi Genel Mdr
MEB- Denetim Birimi Bakan
MEB-EARGED Bakan
Eitim Reformu Giriimi Bk. /Sabanc niv.
ngiltere Majestelerinin Tefti Kurulu yesi
125
Prof. Dr. stn Ergder: Teekkr ediyorum. Ben yksek retimden gelmeyim. Yksekretimde hem retim yesi, hem de rektr olarak grev yaptm ve orada da gzlediim bir ey Trkiyenin en nemli sorunu bence niversite kapsndan nceki eitim sistemimizde yatyor. Yani sorun erken ocukluk eitimine kadar gidiyor. Artk Trkiyenin temel eitime byk kaynaklar ayrmas, baz ileri yaparken de yeniyi, dnlmeyeni dnerek yaratc zmler reterek deiik bir ekilde yapmas lazm. Bu demek deildir ki, imdiye kadar yaplan iler kt. Hayr. u ana kadar siperlerde savalm, bir sr ok gzel iler yaplm. Fakat zaman yle abuk deiiyor ki, ok paralar bile harcasanz kafa yapmz deitirmedike istediimiz sonular elde edemiyoruz. Onun iin bu tr konferanslar bence son derece nemli. Bir soluk alp, nmze bakmak, hep beraber ortak akl retmek asndan. Benim izleme ve deerlendirmeyle ilgim yksekretim balamnda. nk Avrupa niversiteler Birlii iin Avrupada eitli niversiteleri deerlendirmeye gidiyorum. Bu nedenle birazck bu literatr -ama yksek retim balamndabiliyorum ve elimi de uygulamayla kirletmi durumdaym. Onun iin beni mazur grmenizi isterim, kendi sahamdan ayr bir sahada baz eyler sylemek durumunda kalacam. Trkiyede genel bir izlenim de var. Biz, kimse daha bir ey yapmadan, kt bir i yapar diye hep girdi kontrolleri kullanyoruz. Bu yksekretimde de byle, hayatmzn her aamasnda byle. nsanlara, kurumlara inancmz pek fazla deil. Aman hata yapmasnlar diye kurumlar ve insanlar o kadar kurallarla bouyoruz ki, ben buna girdi kontrolleri diyorum ve girdi kontrolleri maalesef sistemleri bouyor, sistemler yenilik yapamyor. Gerek insanlar, gerek kurulular yeni modeller retemiyor. Hep bir at, tek bir model, tepeden ynetme ve birtakm konan ayrntl kurallara uyma. Buradaki olay benim anlayma gre ok deiik bir olay. zleme deerlendirme dediimiz zaman bizim dikkate almamz gereken bence ktlar, girdiler deil. Yani insanlar ne yapyor, performanslar nedir, kurumlar ne yapyor, birtakm hedeflere gre yneliyorlar m? ktlar u adan nemli. ok karmak bir dnyada yayoruz. Paydalarn brokrasinin ald kararlarn olumas ve uygulanmasnda rol giderek artyor. Avrupada gelitirilen subsidiarity kavram bu sreci tanmlyor. Aslnda ynetim ve ynetiim kavramlar arasndaki fark bu. Ne demek ynetimin ynetiime doru dnmesi? Paydalar da karar alma ve uygulama srecinin bir paras yapmak gerekli. Aslnda Trkiyede olumlu gelimeler oluyor. Ben zellikle 2000li yllarn bandan beri Mill Eitim Bakanlnda ok nemli bir deiim gryorum. Darya doru pencereler
Prof. Dr. hsan Sezal: Panelistleri tantma gerei duymuyorum. nk herkes herkesi tanyor. kincisi, genellikle oturumu aarken bakanlar biraz konumay, konular amay tercih ederler. Yine zaman kstlamas nedeniyle ben onu da yapmaktan vazgeiyorum. Dorudan doruya konumalara balamak istiyorum. Ama unu belirtmek istiyorum. Bu oturumun konusu iki ok nemli ve yeni kavram ieriyor. Bu iki kavram zannediyorum dn de konutuumuz bugn de konumaya devam ettiimiz o arayn bir paras. Yaptklarmz nasl daha iyi yapabiliriz? Dolaysyla, izleme ve deerlendirme dediimiz kavram ite bu nasl daha iyi yaparz bir bakma belli bir ereveye oturtmann yolu. Bunu syledikten sonra ben ilk sz deerli hocamz Prof. Dr. stn Ergdere vermek istiyorum. Buyurun.
126
Ben baka bir boyutu da bu sunuma dahil etmek istiyorum derken; bana bu sunumun ana hatlarn hazrlayan ERGdeki arkadalarm bana Hocam bunu sylesek iyi olur, unu sylesek iyi olur dediler. Benim zerinde durduum ve nem verdiim konu ise Dnya Bankasnn Education Sector Study Eitim Sektr almasndan alnm bir grafikte zetleniyor. Burada gryorsunuz, okullara verdiimiz sorumluluk asndan yani otonomi asndan -burada yerel otoriteler de dahil. Trkiye urada grdnz lkeler arasnda amiyane tabiriyle nal topluyor. Yani bizim okullarmz hibir ekilde zerk deil. Yerel ynetimlerde de hibir yetki yok. Ben buna neden nem veriyorum? u adan nem veriyorum: Artk Trkiye muayyen bir eitim dzeyini geti. Trkiye, cumhuriyetin kuruluundan beri bugne kadar nemli yollar ald. nsanlar, kurumlar bulunduklar yerlerde gzel iler yapyorlar. Onlarn nn amak lazm diye dnyorum. Mesela insanlar baznda bizim ERGnin yapt Eitimde yi rnekler konferanslar benim iin son derece retici. Bu konferanslarn felsefesi yle zetlenebilir: Gelin hocalar, yneticiler. Kucanzda ne varsa ortaya dkn. Herkes gelitirdikleri uygulamalar burada paylasn. Birbirimizden renelim. Yaptnz yenilikleri grelim. ok byk bir evkle geliyor retmenlerimiz bu konferanslara. 6 senedir her yl Mays aynn gzel bir cumartesi ve pazarn, yani iki gn, harcayp, byk bir zevkle deneyimlerini paylayorlar. Demek ki, insanlarda bir motivasyon var. Bu motivasyonu harekete geirmek lazm. Kurumlarda da motivasyon var. Kurumlar da model retebilir, yenilik yapabilir. Bunlar bizim denememiz lazm, bu frsat vermemiz lazm. Ama bu frsatla beraber de muhakkak ki performanslarn lmemiz gerekir diye dnyorum. Yani kurumlara sorumluluk veriyorsanz, zerklik veriyorsanz sonulardan da sorumlu tutmanz lazm. Bu adan kalite deerlendirmesi, lme, izleme hatta akreditasyon bence son derece nemli. Bu Trkiyenin en byk aksaklklarndan, sorunlarndan bir tanesidir diye dnyorum. Neye gre izleme deerlendirme yapacaz? ktlar esas alan deerlendirme dedim. nk bir politika karar verilenden, niyet edilenden farkl sonulara yol aabilir. Asl ktlar deerlendirilmeli. Ben siyaset bilimcisiyim. Fakat kamu politikas yapm da beni ilgilendiriyor. Orada mesela en ok tartlan eylerden bir tanesi, politikalarn beklenmeyen sonular. Siz bir eyi arzularsnz ama bir bakarsnz tamamen tersi olmu. Onun iin ktlarn koyulan amalara gre incelenmesi lazm. Peki neye gre deerlendirilecek? Tabii ERGnin eitlik vurgusu var. Ama burada bu ilerle uraan her kime sorarsanz sorun etkinlik, verimlilik, hesap verebilirlik, saydamlk, yurtta katlm gibi balklar sizlere syleyeceklerdir ama eitlik ERGnin zel vurgusu. Trkiyede zellikle temel eitim sistemimizde nemli bir eitlik sorunu olduunu dnyoruz ve bu sorunun dzeltilmesi lazm. Bizim bunlar sylememizdeki maksadmz da, kanser olmu hastaya nezle dememek lazm tedavi etmek iin. Yani yanl tehis koymamak lazm. Trkiyede ok nemli bir eitlik sorunu var diye dnyoruz. Neye gre izleme deerlendirme yapmamz lazm? Bence Trkiye u anda bir laboratuvar. ok nemli frsatlar var nmzde. Nedir bu frsatlar? 2002 ylndan beri yeni mfredat programlar uygulanyor. lkretimde ilk mezunlar verilmeye baland. Acaba amaca ulat m? Yeni bir program, yeni bir girdi. ktlar nedir? Program amaca ulat m ulamad m? Biliyor muyuz? Bunu bilimsel olarak biliyor muyuz? Yani birtakm genellemelerle bir iki rnekle deil. Bilimsel metotlarla tespit edilmi bir ekilde biliyor muyuz? Bilirsek cvatalar skmaya balarz veya gevetiriz veya ngilizcede fine tuning dedikleri motor ayarlamalar yaparz. Bu adan izleme ve deerlendirme son derece nemli. Yeni orta retime gei sistemi uygulanyor. Hep yksek retimde de byledir bu. Sayn Kemal Grz benim dnemimde YK bakanl yapyordu. YK bakanl yaparken hep
alyor, dardan daha temiz hava geliyor demek istiyorum ynetiim felsefesi erevesinde. Biz ancak bu ekilde sonulara, ktlara eriebiliriz ve kurumlar hesap verebilir ve saydam hale getirebiliriz. Bence bu izleme ve deerlendirme meselesinde kurumlarn paydalara kar hesap verebilirlii, saydam olmalar son derece nemli. Biz aslnda siyasi sistemimizde de bir deiim iindeyiz gibi geliyor. Biz hep vatanda devlete hizmet eder diyoruz. Halbuki bana sorarsanz, devlet vatandaa hizmet eder. Biz vergi veriyoruz. Bu vergiyle en iyi performans almak durumundayz, istemek durumundayz. Bu da bir haktr bence. Burada hesap verebilir ve saydam olmak son derece nemli. Kurullarn yaptklar iler konusunda hesap verebilmeleri lazm. Ben buna ok nem veriyorum.
127
kafasnda Biz bu dershaneleri nasl devreden kartrz? vard ve imdi uygulanan sistemi getirdi ama acaba dershaneler devreden kt m? Kim lt bunu? imdi de ayn ey var. Nedir? Ne olacak? Dershaneler ortadan kalkacak m? Yani okul d kaynaklara renci ynelecek mi ynelmeyecek mi? Bunu nasl reneceiz? zlemeyle reneceiz, aratrmayla reneceiz. Bu yetimizi glendirmemiz gerekiyor diye dnyorum. Zorunlu okul ncesi eitimin okuma becerilerini kazanmada etkili olup olmad. Yeni bakanmz sayesinde ok ilgin bir deney balatld. 30 ilde zorunlu okul ncesi eitim. imdi bir sre sonra acaba zorunlu olan illerden seilecek bir rneklem 5-10 il bir tarafta da zorunlu eitimin olmad illerden seilecek rneklem. Acaba bunlar karlatrabiliyor muyuz? Hani ila testleri vardr. Birtakm insanlara esas ilac verirler, brlerine de ilacn yutturmasn verirler. lacn etkisine bakarlar. Onun gibi bir ey, bir yntem yapmak lazm diye dnyorum. Size birtakm rnekler vermek istiyorum. ok gzel giriimler yapld bilgisayarlama konusunda ama u haritada grdnz gibi, byk dengesizlikler var. Bu dengesizlikleri nasl dzeltebiliriz? Mesela, Kiliste renci bana den bilgisayar says 4, Dzcede 6, Gaziantepte 44, Batmanda 49. Bana bu tablo tutarsz geliyor. Bu tutarszlk neden oluyor ve nasl dzeltilebilir? Dier nemli bir konu, ktlardan yola karak kt ynetiim rneklerini dzeltebiliriz. Mesela, orta retimde renci bana harcama 1 ylda % 10 dyor. Yani buradan anlalan 2008de liselerin 4 yla kmasyla renci says artyor ama acaba o okullara kaynaklar tahsis edilmi mi? Bu dnld m? Dnlmediyse renci says artacak demektir. Kaynaklar da yetersiz olduu iin veya ayn kald iin renci bana harcama decek demektir.
Nasl bir izleme ve deerlendirme? Mill Eitim Bakanlnn orta vadede ulamak istedii hedefler ve bunun iin kullanaca strateji belli ve ak olmal. Yani Trkiyede her kurumun zellikle Mill Eitim Bakanlnn ve ayrca okullarn da kendi stratejik planlarnn olmas lazm. yle bir stratejik plannz varsa alnan yolu o zaman lebilirsiniz. Hayata geirilecek politikalar bu stratejik plandaki hedeflere gre seilmeli. Bte, planlama belgeleriyle uyumlu olmal. Btenin birimler temelinde deil, bu stratejik plana uygun politikalar temelinde datlmas salanmal gibi birtakm neriler.
Nasl bir izleme ve deerlendirme? Politikalarn hayata geirilmeden nce nasl izlenip deerlendirileceine dair bir uygulama plan olmas lazm, bunun kararlatrlm olmas gerek. Verilerin srekli ve ak bir biimde kamuoyuyla paylalmas lazm. nk en bedava izleme yollarndan bir tanesi kamuoyundan balamaktr ve kamuoyunu dinlemektir. Ben size bir yk anlataym. Boazii niversitesinde rektrken iletiim teknolojisini kullanarak haberleen gruplar yeni gelimeye balamt. Biz bu gruplar da kurduk. Tm retim yelerine atk. Bir mddet sonra bir baktm ki, ynetimi hakarete yakn kelimelerle eletiriyorlar, birbirlerine kzyorlar, baryorlar, aryorlar. Pek de almadmz bir durum ortaya kmaya balad. Dorusu ben de sinirlenmeye balamtm. Ama bir gn sakin anmda dndm. Bu bedava bir enformasyon sistemi. niversitenin neresinde ne aksyor biliyorsunuz. Onun iin kendi kendime kzma, bedava bilgi geliyor. Bunu byle dndm zaman tansiyonum falan dt ve bir mddet sonra gayet rahat ettim. Burada da tamamen kamuoyuyla paylama yollarn bulmak lazm. Kabil olduu kadar bilginin sisteme ve yneticilere ulamas gerekir diye dnyorum. Okullarn daha zerk olduu bir ortamda, okullarn da stratejik planlar olmal. Okullarda bu stratejik plana gre dzenli olarak kalite denetimine ve akreditasyona tabi olmal. Acaba bugn okullarmzn stratejik planlar var m? Bu stratejik planlar gerekletirmek iin ne yapyorlar? Uyguladklar politikalar, kararlar deerlendiriyorlar m? lme deerlendirme izleme sreleri uygulayarak, stratejik plan hedeflerine ulap ulamadklarn deerlendiriyorlar m? Ben sanmyorum. Bunu niversitelerimiz pek yapmyor okullarmzn da yaptn pek sanmyorum. Ama yaplmas gerekir diye dnyorum.
128
Nasl bir izleme deerlendirme? Bu etkinliklere sivil toplumun da katlmas lazm. Eninde sonunda orada okuyanlar bizim ocuklarmz. Bu hizmetin nasl gittiini sivil toplumun izlemesi lazm. Mill Eitim Bakanl iinde uzman personel yetitirilmeli, insan kaynaklar glendirilmeli. Bence mill eitim akademisi kavram nemli bir frsattr diye dnyorum. Siyasi irade izleme ve deerlendirme almalarnn sonularn cesurca ele almal. Benim kanmca, Mill Eitim Bakanlndan da zerk bir izleme deerlendirme ajans, kalite deerlendirme ajans hatta bu okullarn akreditasyon ajanslar kurulmal ve bunda da sivil toplum temsilcileri muhakkak bulunmal. Mill Eitim Bakanl oradan gelecek bilgileri deerlendirmeli diye dnyorum. ok teekkr ederim.
Nurettin Yaln: stn Hocamn duyarl iin ok teekkr ediyoruz. Sadece iki cmle sylemek isterim. Toplam kalite ynetimi almalar kapsamnda 1998 ylndan beri ynergemizde bir stratejik planlama okullar yapma tavsiyesi vardr. kincisi, u anda bugn bunlarn yllk yarmalar da yaplarak dllendirmeler de yaplyor. En son geen hafta ok gzel bir programmz oldu. kincisi, okul aile birlii ynetmeliimizi 5018 sayl kanuna uygun bir ekilde erken bir ngryle hazrladk. Orada stratejik planlama dahil, proje yapma dahil, payda okullar bulma dahil, proje gelitirme dahil. 7 kiilik ynetimin 4 belli, 3n de kamu koyarak mmkn mertebe okullarn kendi zerk yapsna gitmelerini ngren bir alma. zellikle tahmini bte uygulamasn balattk; 2005 ylndan beri okullarn bir bte kltr yakalamalar iin tahmini bir bte yapmlar salanyor. Dier bir husus da, bundan 6 ay nceki bir genelgemizde de okullara , ilelere ve illere de stratejik plan yapma tavsiyesinde bulunduk. Ama bamsz bir izleme deerlendirme kuruluumuza ihtiyacmz var. yi olur. Teekkr ederim. Prof. Dr. stn Ergder: Bunun niversitelerde benzer rneini gryorum. niversitelerden stratejik planlama yapmalar isteniyor fakat bu gene tek merkezden YKten geliyor ve niversitelerde de buna ok brokratik bir sre olarak baklyor. Yani pek benimsenmiyor. Trkiyeye kavram girdi, kavram uygulanyor fakat bunu daha etkin bir ekilde uygulanmas iin bence zerk bir yapya ihtiya var. Yani Mill Eitim Bakanlnn dnda bir kalite deerlendirmesi kuruluna ihtiya var. Ayn ey yksek retim iin de yle. Bugn yksek retimde YDEK modeli YKn altnda kald srece doru drst ilemez diye dnyorum.
Prof. Dr. hsan Sezal: ok teekkr ederiz. stn Hoca, konuurken dediler ki, bu benim hi de iinde olduum bir konu deil. Ama imdi kty grdkten sonra hocamn ne kadar bu konunun merkezinde olduunu grm olduk. Gerekten syledikleri ok aydnlatc oldu. Ben en fazla 3 kiiye soru sorma hakk vereceim. Zannediyorum Nurettin Bey bir aklamada bulunacak. Buyurun.
..: Ben stn Hocamn yapm olduu sunum iin ok teekkr ediyorum. Bizim bakanlktaki arkadalardan yle bir ricada bulunmak istiyorum. Sunu yapan bilim adamlarmz, dostlarmz birtakm neri ve tespitlerde bulunuyorlar. Biz hemen zaten bunlar yapyorduk, zaten bizim politikalarmz iinde vard, biz bunu zaten uyguluyorduk gibi bir savunma mekanizmas ierisine girmesin arkadalar. Her ey mkemmel olsayd bu toplantlar yapmaya gerek kalmazd. Elbette birtakm eyler yapyoruz ama bunlar yeterli deil. stn Hocamzn dedii gibi, okullara, alt birimlere inisiyatif vermek lazm. Kendilerini sorumlu hissetmeleri lazm ki strateji planlarn hazrlayabilsinler. Yani inisiyatif verilen insan, sorumluluk verilen insan stratejik plan hazrlar. Yani yukardan gelen emirleri uygulayacak olan bir birim nasl strateji plan hazrlasn? Bunun bir anlam da olmaz. Onun iin dinlemeyi yeleyelim. Daha sonra inallah yapalm, edelim.
Sz almken stn Hocama bir ey sormak istiyorum. Denetim mekanizmasnn bamsz kurulularca yaplmas elbette ok gzel bir ey, yle de olmas gerekir diye dnyorum. Batda byle bir uygulama rnei var m?
129
: stn Hocamn belirttii gibi aslnda Trkiyede izleme ve deerlendirme konusunda ok eksikliklerimiz var. Aslnda kamuya baktmz zaman gerek niversitelerde olsun, gerek Mill Eitim Bakanlnda olsun bu konuda ok fazla alma yaplmyor maalesef. Genelde bu tr almalar sivil toplum kurulular veya nispeten bu konuda uzmanlam hocalarmz tarafndan yaplyor. Ayn zamanda Trkiyede birok niversitede yksek lisans veya doktora tezleri olarak yazlyor. Bu tezlerin veya kamuda yaplan dier almalarn bizim eitimdeki meselelerimiz zerinde odaklanmamasnn nedenleri ne olabilir? Birok reform yapyoruz, deiiklik yapyoruz. Bunlarn sisteme ne trl baar getirdiini, etki yaptn ok fazla tespit edemiyoruz. Bu konudaki eksikliklerin sebebi ne olabilir? Prof. Dr. stn Ergder: ok karmak bir soru, ok uzun bir cevab da olabilir. Kafa yapmz bence ok nemli. Bizde bilgi eksiklii yok. Bir sr konferanslarda, her yerde bunlarn hepsi syleniyor. Uygulama eksiklii var, hayata geirme eksiklii var. Burada ben iki tane sorun gryorum. Bir tanesi siyasi iradedir. Bu sorunlar belki kmsyorlar. Kutuplamadan zellikle eitim zerinde kutuplamadan sistem tkanyor. Ben bunu yksek retimde ok yaadm. Eminim ki, temel eitimde de var. Yerellemede mesela. Muhakkak ki, bir siyasi blok gelecektir. Siyasi reform bu adan yaplamyor diye dnyorum. Bizim bir de kltr meselemiz var. Bizde bir devlet kltr var. Hani komnizm olacaksa onu da devlet yapar yaklam var ya, izleme deerlendirme olacaksa onu da devlet yapar. Ben bunu YKde gryorum. YK kalkyor YDEKi kuruyor. Halbuki orada olmaz. Ama dier taraftan toplum alm ban gidiyor. Demin sylemeyi unuttum. Mhendislik faklteleri dekanlar bir rgt oluturdular ve tamamen gnll bir rgt. Bu gnll rgt endstriden de insanlar davet etti ve MDEK diye bir kurulu kurdular. MDEK, niversitelerin mhendislik fakltelerine akreditasyon veriyor ve Avrupa National Quality Agency tarafndan da kabul edilmi durumda, YK de kabul etmi durumda bunlar. Benim analizim byle. Biraz siyaset bilimcisiyim ben yle de bakyorum olaya.
Prof. Dr. stn Ergder: Var tabii. Yksek retimdeki uygulamalar biliyorum ama mesela Birleik Amerikada hatta bizim zel okullarmz onlardan deerlendirme almaya balad. Mesela Robert Kolej, Enka, Hisar Eitim Vakf okullar kamular bilmiyorum- yurtd deerlendirmeye zaten girmeye baladlar. Yksek retimde de yle. Yksek retimde 4 niversitemiz Amerikadaki mhendislik akreditasyon kurulunun akreditasyonundan gemitir. Boazii, Bilkent, stanbul Teknik ve ODT. 20 niversitemiz Avrupa niversiteler Birliinin kalite srecinden gemitir. Ama Trkiyede bu kurulular yok. Temel eitimde de yok. Talep var. Okullar, kurumlarmz devletten bir adm ileride. niversiteler bugn bir kuru para almadan yapyorlar bu ii. 20 niversitenin en azndan 15i devlet niversitesidir, vakf deil. Avrupa niversiteler Birliinin mali hediyesi her kuruma aa yukar 25.000 ? civarndadr. Biz yaptk biliyorum, dedik paralar. Akreditasyon iin de ABETe (Acreditation Board for Engineering Technology) mracaat 90.000 dolara falan mal olmaktadr ve devletten bir kuru gelmiyor. Yani kendi rettikleri kaynaklarla yapyorlar. Bu ok nemli bir gstergedir. Demek ki, talep var.
Kamil Aydoan: Ankara Mill Eitim Mdr. Sayn Bakanm ben msaade ederseniz sorumu size yneltmek istiyorum. nce bu konferanstan ok yararlandm ifade ediyorum. Yerelleme arlkl bir konferans oldu. Btn konumaclarn zellikle eildikleri, yneldikleri konu fakat konumaclar arasnda yerel ynetici yoktu. Bu konferans yerel yneticilerin mesela bir il, bir ile mill eitim mdr, bir okul mdrnn olmamas dikkatimi ekti. Her zamanki bak as gene burada kendini gsterdi. Bu yerelleme iini de biz biliriz, yerel insanlarn dncelerini dinlemeye gerek yok mu dendi. Bunu renmek istiyorum. Andrew Reid: ok teekkr ederim ok Deerli Mstearm, Sayn Bakanm, Meslektalarm, Bayanlar ve Baylar. Son ubat ayndan bu yana iinde almann benim iin byk bir ayrcalk olduu kapasite gelitirme projesinin bir paras olarak emek veren alma Prof. Dr. hsan Sezal: imdi ben sz Andrew Reide veriyorum.
130
grubunun sergiledii performans hakknda konuacam. Bu, ierisine bir okul mdrnn, 3 ayr ilden gelen temsilcilerin ve ayn zamanda Eitim Kurulunun Denetim Kurulu temsilcilerinin, Mill Eitim Bakanlnn Strateji Departman, Personel Departman, Aratrma ve Gelitirme ve dier departmanlarnn temsilcilerinin de yer ald olduka geni apl bir temsilcilik grubuydu. Uramz, izleme ve deerlendirme sistemleri hakknda ileriye dnk dnp mutabakata varmakt. lk olarak taban alacamz izgiye sahip bir analiz gerekletirdik ve daha sonra birazdan bahsedeceim ok saydaki nerileri gelitirdik. Ayn zamanda, okullarn z ve d deerlendirmeleri iin nerilen tek bir kstas ve performans gstergesi modeli gelitirdik. nk balca problemlerden bir tanesi bize bir taraftan toplam kalite ynetimi ile ilgili z-deerlendirme srecinin blnmesi ve dier taraftan da organizasyonlarn d deerlendirme ve incelemesi gibi grnd; bu sreleri birletirmek istedik. Bu sebepten dolay, toplam kalite ynetimi erevesi ve Mill Eitim Bakanlnn denetleme program ve stratejik amalarn gz nnde bulundurarak bu kstas ve performans gstergeleri modelini gelitirdik; gelitirdiimiz ve nerdiimiz modelin bu amalara uygun olup olmadn srekli kontrol ettik.Ve gelitirdiimiz modelin geliim aamalarn gzden geirdik. Bunu yaparken ok sayda salam nokta zerine ilaveler yaptk ve Trkiyedeki sistemin u anki hali hakknda gerekten ok etkileyici bir ey olarak dikkatimi eken eyin bilgi hacminizin ve analiz iin kullandnz bilgi teknolojisi kapasitenizin ok byk olmas olduunu da ilave etmek isterim. Sanrm, bu salam noktalar gl bir izleme ve deerlendirme sistemi oluturmak iin son derece dzgn bir platform salayacaktr. l ve ile birimlerinin z ve ddeerlendirme kriter ve performans gstergeleri modeli zerinde alan bir grup olarak gelitirdiimiz modelin okullarn z ve d deerlendirmeleri iin gelitirdiimiz model ile uygunluk ierisinde olmasn temin ettik. Daha sonra ulusal performans izleyip takip eden bir bilgi raporu ablonu gelitirdik. Ve bir dakika sonra bunun sadece bir neri olduunu gstereceim. Bunu daha iddial bir biimde ifade edemem fakat buna ramen bunun grup tarafndan utan uca dikkatlice dnlm ve tartlm bir takm neriler olduunu belirtmek isterim ve kamu nnde gruba son 5 ya da 6 aydr sarf ettikleri abalar iin teekkr ederim.
Dier lkeler hatta ok sayda baka lkelerin fikirleri zerine ilaveler yaptk ve grup almasnn balarnda analiz ettik. Ancak Trkiye iin nerilen ve tasarlanan modeller herhangi bir baka modelin kopyas deildirler. Trkiye artlarna zeldirler. Grup olarak, ademi merkeziyetiliin oluacan sanyoruz; ademi merkeziyet sistemi kurmaya doru bir hareket olaca hakknda bir fikir birlii mevcut bulunmakta. Belirli bir ademi merkeziyetilik modeli iin herhangi bir n-neride bulunmadk ve bu sebepten dolay Nezahatin alma grubu almalar ile temas halinde olmamza ramen nerilerimizi ademi merkeziyetilik hakknda alnan son kararlar nda dzeltmemiz gerekmektedir. Artan bamszlk yan sra sorumluluun da artmas ok ok nemli, bu konuda netiz ve ben bu konuda son konumacya hakikaten katlyorum. nsanlara yetki verilirse alacaklar kararlardan tr sorumlu tutulmalar byk nem tamaktadr. lkin, okul, enstit, il ve ile birimlerinden toplanan bilgi araln geniletme ihtiyac duyduk ve bunun yan sra bilgi salama sorumluluunun ok ak ve net olmas gerektiini hissettik. Onayl tek bir kurulu tarafndan bir araya getirilmesi olasln konutuk. Deerlendirme takibi amalarna zel, faydal bir biimde bir araya getirilebilecek ek bilgi mevcut.Ve memnuniyet seviyeleri hakknda internet zerinden ebeveyn, renci ve retmenlerin grlerini almak iin ulusal bir anket gerekletirilmesinin gz nnde bulundurulmasn nerdik. rnein bu Norvete dzenli olarak ve zorunlu bir biimde gerekletirilmektedir ve birok baka lkelerde payda anketleri kullanlr ve sanrm bu konsept Trkiyede de oturmutur. Bu takdirde, baz grup nerilerini zetle sunacak ve bir veya ikisinin detaylarna ineceim.
kinci olarak, renciler tarafndan elde edilen akademik standartlarn lke apnda kyaslanmasn salayan bilgiye sahip olmann nemli olduunu dndk ve zamanla SBS ve
131
niversiteye giri snavlar ile ilgili niteliklere u anda sahip olunmadna karar verdik. Ancak, o snav deerlendirmeleri tutarl bir tablo haline getirildiinde bilgi zamanla eitim standartlarndaki gelimeleri takip edebilmek iin kullanlabilir. Dediim gibi, u an Trkiye de devasa ve ok etkileyici bir bilgi miktar mevcut; bu bilgilerden performans tablosu karmak iin sanrm birok inceleme ve analiz yaplabilir. Kurulu ve illerdeki z ve d deerlendirme srecini bildirmek iin temel lt olarak kullanlabilecek bilginin zellikle ulusal ortalamay retmek iin kullanlmasn tavsiye ederiz. lke eitliliine uygun olarak, okullarn eitim vermi olduu byk sosyo ekonomik aralk durumundan dolay benzer ile benzerin karlatrlmasna yarayacak birka yol olmas gerektiini hissettik.
Bilgi tam olarak kullanlmal, bu epey ak bir nokta ve her eyden evvel geliime katkda bulunmas iin kullanlmaldr nk tm bunlar geliim iin gerekletirilmektedir. Standartlar yukar ekebilmek, daha iyi sonular elde etmek iin yaplan izleme ve deerlendirmenin altta yatan mantk olduunu aklda tutmak nemlidir. imdi, izninizle z ve d deerlendirme konusuna gemek istiyorum. lkin bir veya iki genel noktadan bahsedeyim. z deerlendirme u anda ok paralanm ve dalm bir biimdedir; geliim ve ilerleme adna ok daha kuvvetli bir araca dntrlebilir.
retmenlerin ortaya koyduklar iten okul mdrlerinin sorumlu tutulmalar gerektii dncesindeydik. Grup olarak gerekletiremediimiz tek ey bir takm yeterlilikleri grmememiz oldu; nk retmenlerin yeterlilikleri konusunun Bakanln baka bir blmnde alldnn farkndaydk ancak grubun nerisi mdrn sorumluluk sahibi olmas ynndeydi ve tabi ki bunun onlarn enstitler iinde kendi profesyonel ya da mesleki geliimleri asndan nder ve sorumlular olarak rollerinin kartrlmasna meydan verebilirdi. alma grubu olarak ayn zamanda okul mdrlerinin deerlendirmesinden il veya ile mdrlerinin sorumlu tutulmas gerektiini dndk. Ve yeniden mesleki geliim karkl olabileceine, bu grevi stlenebilmek iin kapasitelerinin gelitirilmesinin zaman alacana karar verdik. Bir sonraki ve en nemli nokta uydu: Okul ve dier eitim kurulularnn z ve d deerlendirmeler iin her zaman ortak bir ereve ve ortak bir kritere ihtiyalar olduuydu. Bylece herkes anlalan kriter ve gstergeler baznda alacak ve daha nce belirttiim noktaya geri dneceklerdir. Performans gstergelerinin ltl olmas okullarn kendi performanslarn dier okullarla karlatrabilmeleri hem kendi z deerlendirmelerini yapabilmeleri hem de d deerlendirmeleri asndan ok nemlidir.
Okulun z deerlendirmesinin tamamlanmasndan mdrn sorumlu tutulmas gerektiini dndk ve yine bunun mdrn mevcut sorumluluklarn greceli olarak arttracana ve yine belki de kapasitesini bu konuda gelitirmesi iin eitim ve profesyonel geliim gerektirebileceine karar verdik. Uzmanlk ve z deerlendirmenin basit veya bir gecede edinilebilecek bir beceri olmadna zamanla gelimesi gerektiine karar verdik.
Okul ilerinin d deerlendirmesinden ile mdrleri sorumlu tutulmaldr diye dndk ve il denetimcilerinden atanabileceini kansna vardk. Zamanlama pek tabi ki okul performansnn izlenmesi aracl ile belirlenmektedir. Okul ok iyi bir performans sergiliyorsa d denetlemeye dier daha dk performans gsteren okullardan daha az ihtiya olduunu nermektedir. Ulusal denetimin rol aslnda grup almamzn bir paras deildi fakat grubumuzda ulusal denetimden bir temsilci bulunmaktayd ve bu konuyu grtk. Bu ortak kriter ve gsterge
132
erevesinden ulusal denetimin sorumlu olmas gerektiini dndk ve bunun yan sra il denetileri tarafndan stlenilen denetlemeleri, pek tabi bamsz kurulular olarak, takip etme deerlendirme konumunda olmalar gerektiine inandk. nk nerilerimizden bir tanesi dnk konumada bir konumac tarafndan net bir biimde akland gibi il mdrlerinin bamsz kurululardan d deerlendirme atamalar yapabilecekleriydi. Farkl kurulularn ilgili olmas kt bir ey deil ancak tutarlln olmas hakikaten ok nemli; tutarllk olduunda deerlendirmelerin doru ve bylece birbiri ile tutarl olduundan emin olabilirsiniz ve bu ekilde lkenin bir ucunda bulunan bir okulun deerlendirmesi ile lkenin dier ucunda bulunan bir okulun deerlendirmesini karlatrabilirsiniz. Ve tutarlln temin edilmesi rol iyi uygulama hakknda klavuzluk etmek ile birlikte mill denetim iin nemli bir rol olacaktr. l ve ile birimlerinin z ve d deerlendirmesinde yine, her iki srecin de birbirini tamamlamas, birbirini glendirmesi asndan hem z hem de d deerlendirme iin ortak bir ereve olmasnn nemli olacan dndk ve yine ltl performans bilgisi aracl ile bildirilmesi gerektiine karar verdik. Grup l ve ile mdrlerinin z deerlendirmeden sorumlu tutulmamasn ve ulusal denetimin d deerlendirmeden sorumlu tutulmasn nerdi ancak ulusal denetlemenin bu rol kendi bana yerine getirmesine gerek olmadn ve bamsz kurulular atayp yerine getirtebileceini ancak tutarllktan emin olmak iin yine bamsz kurulularn ii ile ilgili kalite gvencesi roln stlenmesini nerdi.
Ulusal Performans Verisi anladmz kadaryla yaynlanm olmal. Ve yine bir nceki konumacya tamamen katlyorum, effaflk ve aklk burada ok nemli. Bylece biz sonular zerine odaklanm ve vilayetlerin dkmn ieren anahtar performans verilerinin ulusal raporlamas olmas gerektiini nerdik. Bir nceki konumac tarafndan izletilen vilayetten vilayete deiiklikleri gsteren slaytlardan birinde rnekle akland ekilde bir tr analiz yapabilirsiniz. imdi bunu her trl farkl performans gstergelerine ilikin eitlemelerin resmini ulusal olarak alabilmek iin uygulayabilirsiniz.
Grup illerin, ayr ayr tanmlanmakszn okullarnn performanslar hakknda zet bilgi yaynlamas gerektiini, ancak ayn zamanda okul, il ve ile birimlerinin kendi z deerlendirme raporlarn yaymlamas gerektiini dnd. D deerlendirme raporlar yine halkn mal olmal idi nk bir deerlendirmenin yayn ile izlenme ilemi hakikaten paydalar nemli lde yetkilendirebilir ve resmi kurulu ve organizasyonlar beraberinde eitimi gelitirmeye kalkabilirlerdi. Bu, ulusal performans bilgi raporu iin gelitirilmi olan olas bir ablonu sadece size gstermek iindir. Detaylarna inecek vaktimiz yok ancak ulusal olduu kadar, bilginin il il dklp dklemeyeceini gsterdik ve kullanlabilecek muhtemel bilgi ve gstergeler araln grebilirsiniz. Burada yapm olduumuz udur; temel olarak toplam ynetim erevesini kullanarak grup ana giri srelerini ve okul ve illerde deerlendirilecek ktlar ve daha sonra her biri iin lt tekil edecek ilgili performans gstergelerini tanmlamtr ve bundan sonra z ve d deerlendirme zerine alnacak dier nerileri tanmlamtr. Blm D birok netice ve sonu zerine odakland iin nemlidir ve burada yeterince nitelikli performans gstergeleri bulunmaktadr.
Bylece zerinde almakta olduklarmz hakknda bilgi sahibi olmu oldunuz ve sormak istediklerinize imdi hemen ya da daha sonra cevap vermekten memnun olurum. Teekkr ederim.
Prof. Dr. hsan Sezal: Andrewa teekkrler ediyoruz. Sorular sonraya brakarak konumalara devam edeceiz. Bir btnlk olmas bakmndan, bu daha uygun olacak. ener
133
ener Gnlaar: Szlerime balamadan nce herkese sayglarm sunuyorum. Tabi Majestelerinin Tefti Kurulu yesi Andrew, onun bahsettii i denetim Anglo-Sakson olsa da onun bahsettikleriyle bizim u anda hayata geirdiklerimiz konusunda takdiri size brakyorum. 2003 ylnda kan 5018 Kamu Mali Ynetimi ve Kontrol Kanunu ile birlikte Trkiye Cumhuriyeti Devleti i denetimle tant. Yani bizim hukuk nizammz yasas ile 2003te sisteme ynetiim girdi, risk ynetimi girdi, bizim burada bilim adamlarnn dnden beri syledikleri kavramlar, mesela en nemlisi, etkili, ekonomik ve verimli kamu hizmeti sunulmas Kamu Maliye Ynetimi ve Kontrol kanununun bir gerei olarak artk biz kamu grevlilerinin hepsinin grevi. Yine ynetiim de 2003 ylndan itibaren sisteme girdi ve 1 Ocak 2006 itibariyle de bahse konu kanun btn hkmleriyle u anda hayata gemi bulunmakta. Dolaysyla benim bahsedeceklerim olmal, meli, mal cinsinden olmayacak, u anda var olan, izleme ve deerlendirme, monitoring ve evaluation imdi bizim devlet tekilatmzn gerekten de fikir deitirdiinin yani geleneksel tefti ve geleneksel ynetim izgisinden vazgetiinin bir kant olarak size anlatmaya alacam. unu diyebilirsiniz, i kontrol mekanizmas yok, ynetiim yok, var ya da eksik, peki i denetim olarak siz etkili olabilecek misiniz? Biz inanyoruz ki etkili olacaz. Tabi bu bir reform ve gene bilim insanlarnn dedikleri u, reformun baarya ulamas iin 3 tane kriteri var, 1. Yasa karlacak, 2. Sistem deitirilecek, 3. Alkanlklar kracaksnz. Yasa karmak %10, sistem deitirmek %20, alkanlklar krmak %70. Esasnda bu tr paylamlar biraz da, alkanlklar anahtarlar kaybolmu kelepelerdir derler ya, o kelepeleri ya kracaz ya da anahtarn bir yerde bulacaz, bu alanda bir giri yapyorum. Dikkat ederseniz hep paradigma deniyor ve de bir beyefendi paradigmay ne anlamda kullanyorsunuz dedi, kamu ynetimi ve siyaset biliminde paradigmann kullanld mana udur; paradigma, dzen ve model anlamnda kullanlmaktadr. Bu anlamda da bizim Trk Kamu ynetimi geleneksel ynetim atmosferi ierisinde, geleneksel ynetimde de yle bir alg var; acaba geleneksel ynetim eittir Osmanl ynetimi midir? Osmanl, Seluklu vs deildir, geleneksel ynetim modern demokratik modeldir. Yani bu topraklar iin 1839 Tanzimat Ferman ile balayan sre, hani Osmanl, Ben imparatorluk deilim artk dedi ya, bunu dedii dakika 1839dur. 1839dan 1923e 80 yllk Cumhuriyete hazrlayan bir evre var. 1923 esasnda 80 yln emekleri zerine kurulmu bir modern devletin ortaya kdr. 1923-2000ler diyelim Alman Sosyolog Max Weberin teorisini kurduu ya da 1915te Frederic Taylorn Bilimsel Ynetim, Scientific Management dedii eyin uygulamas ve biz u anda bunun iindeyiz. u anda postmodern aamaya geiliyor ve iki gndr esasnda ABD, ngiltere ksmen Fransa ki biz Fransz modeli olmamza ramen u anda Fransa bile bu modelin dna kyor. Yine ou tekrar olabilir ama ou Osmanl, tabi buras Memaliki Osmaniyenin bakenti, Osmanl bu konuda diyor ki, ettekrar- velahsen, velevkane yzseksen. Tercmesi; tekrar iyidir, 180 defa bile olsa iyidir. Bizim geleneksel sistemimizde yani modern sistemimizde brokrasi hakimdir. Gizlilik esastr, aklk istisnadr. Sanayi toplumu ve rgtlenme modeli olan ar hiyerarik ve mekanik rgtlenme var, biimseliz, merkeziyetiyiz, ar kuralcyz, kendini farkl gren ve vatandaa duyarsz, srarla duyarsz diyorum, yukardan aa tepeden yrtme sz konusu, yava ve hantaldr, yava ve hantal olmas iri oluundandr. Merkezi olduka iersiniz ve merkezi olduka byrsnz ve ar hareket edersiniz dolaysyla hantal ve yavatr ve idari maslahatdr. Geleneksel ynetim u anda, geleneksel ynetim derken Fransa 1983e kadar geleneksel ynetimdi, hala talya ksmen geleneksel ynetime sahiptir ve de yneticiler risk almay stlenmezler, efendim post-modern ve zellikle Anglo-Saksonlar ve ABD, Avustralya vs. bu lkelerdeki yapy zetledim. Brokrasinin insafna terk edilmeyecek kadar nemlidir kamu ynetimi, devlet ynetimi effaftr, hesap verilebilir, katlmc bir ynetiim yaklam vardr, srarla ynetiim diyor. Teknolojik deiimlerle uyumlu, esnek, yatay rgtlenme, i ve d katlm salayan performans esasl alma kltr var. Bakn karmza yine performans kt. Ama tabi performans biz hep ii bo kullanyoruz,
Beyi konumaya davet etmek istiyorum. Yalnz bir hususa dikkatinizi ekmek istiyorum, zamanmz ok snrl, konuma snr 20 dakika ama daha ksa olursa ok daha makbule geecek, teekkrler.
134
performans denetimi diyoruz ama bana gre ii bo. Mesela bir rnek vereyim, Mill Eitim Bakanl Tefti Kurulu, 2002den bu yana performans denetimi zerinde srarla alt, hatta Ergder Okulda Performans Ynetimi diye bir kitap da yaynlad ok da baarl ama sol taraftaki geleneksel tavr dediim ve o yaklam, alkanlk dediim iin mesela ne getirildi, mfettiin deerlendirmesi pay %40 olarak belirlendi. Veliye, retmene, renciye, d paydalara yani ynetiim dediimiz blme sadece ve sadece %60 puan verirseniz olmad. Ergderin almas da u anda bir sonu dourmad ki Tefti Kurulu Bakanl da o kadar emee ramen bir yerde tkand. Yine gl yerel ynetimler var, vatandaa kar sorumluluk, kaliteye odakl emir komutadan ziyade ikna edici, yol gsteren, alanlara sahiplik duygusu veren, baar ve baarszl vatandan memnuniyetine endekslemi bir yaklam var, bilgi toplumu yaklamnda.
Hzla devam ediyoruz. Muhafazakardr, deiim mevcut karlar tehdit ettiinden deiime ve yeniliklere kapal bir brokratik yap var, tabi deimeyecek kadar da byktr. Mekanik yapsnn etkisiyle dnmeyen, sorgulamayan, ileri etkili yrtemeyen bir brokrasi mevzubahis, hata yapmaktan korkar, aralarla amalar yer deitirmitir. Burada denetim blmne gelmeden hemen unu belirteyim, kimisi unu diyebilir, ok hakszlk deil mi bu? Hemen unu belirtelim, biz eletirmi olduumuz bu modern ynetim sayesinde uzaya ktk. u anda eletirmi olduumuz bu modern ynetim sayesinde cep telefonlarmz, teknolojik donanmlarmz, yani insanln tarm toplumunda 5-6 bin yllk geliimini bu modern ynetim 2 asrda kat etti. Yani biz modern toplum tarzna ok ey borluyuz, ne kadar eletirsek de. Bu aamaya gelmemiz zaten modernizmin sayesindedir ama demek istediimiz, biz bu aamay geeceksek, u anda zayf olan ynlerini aklkla ifade etmek zorundayz.
Efendim yeni yaklam, yani yeni paradigma deiime aktr, kaliteli mal ve hizmet retebilme kapasitesine sahiptir, vizyon sahibi, yetkiyi paylaan, risk almakta arzulu, baary dllendiren, ekip almasna ynelmi, kitlesel retim yerine farklla, oulculua dayal bir retime ynelmi durumdadr.
Evet geldik bizim denetime, yani tefti,murakp, kontrol ne derseniz deyin. Ama genel ismiyle denetimde modern ynetim diyor ki, brokrasinin stlendii ve yklendii denetimi, brokrasi stnl hesab Bakanla veriyor. Ben 6 yl Bakanlk mfettiiydim, ben Sayn Bakan adna rapor yazarm, Sayn Bakan adna hesap sorarm ve raporu Sayn Bakana veririm. Raporlar gizlidir, kamuoyuna aklanmaz, hatta ve hatta bu son dnemde daha da fazlalatrld, daha nce GZL damgas vurulmazd, artk Tefti Kurulunun mensuplarndan dahi gizlenmi durumda u anki denetimler. retim srecinin sonunda yaplan ve sistematik olmayan denetimler. Peki yeni anlayta ne var? Brokrasinin dnda bireylerin ve toplumun katlm ansnn olduu, sre iinde yaplan, yol gsteren, teknoloji arlkl ve Beyefendinin syledii gibi z deerlendirmenin olduu gven esasl denetim. kontrol mekanizmas kuruyorsunuz, i kontrol sayesinde, ki i kontrol Aralk 2007 Resmi Gazetede yaynland, btn devlet tekilat iin 18 standartl, 79 alt balkl iki gndr konuulan ynetiimden tutun etik deerlere kadar, hesap verilebilirlikten tutun vizyon, misyona kadar i kontroln iinde var ve i kontroln sayesinde z deerlendirme sz konusu olacak. Yani esasnda modern ynetimde denetimin gbeinde mfetti var, mfetti olmadan denetim olmaz ama dier tarafta bilgi toplumu dediimiz aamadaki yeni ynetim yaklamnda mfetti ayna tutuyor. Sizin var olan deerlendirmenizin, i kontrol mekanizmanzn, ya da risk ynetiminizin, ya da ynetiim anlaynzn u eksikleri vardr der ve de siz mfettii sistemden kardnzda sistem gmyor. Mesela 1000 kiiye bir denetim eleman der Uluslararas Denetim Standartlar uygulama erevesi, 165 lkede uygulanan az nce sylediim krmz kitap oluyor ve de eitli standartlar, biz denetim olarak hayata geirmeye altk ama tmden sol taraftan kopuk, girite. imdi istenen u; i denetim, i denetimi yasalatran irade, mfettiler ya koruyucu hekimlik
135
yapacaklar; deer katan denetim, ya da kadavraya otopsi yapmaya devam edecekler; cezalandrc, soruturmac bir kimlik. Yine sylenir, alt taraf ok insafsz olmad m diye. Yine sylyorum ben 6 yl mfettilik yaptm, bizim ileyiimiz ya da AB katlm ortakl belgesinde Trkiye 13.000 denetim elemanm var diyor, ve bu 13.000 denetim eleman bir katma deer retmiyor diyor. D gzlerin, d alglayclarn byle bir gzlemi var, hakllar nk bizim mfettiler olarak yaptmz u; sisteme ya da kuruma odaklanmak yerine kiiye odaklanyoruz. Yani hep diyoruz ya, brakn kiilerin performansn, kurumun performansn ln dediler. Kurumun performansn lmeden, yani ara dzgn alyor mu almyor mu kararn vermeden ofr sulayamazsnz. Yani belki az nce sylediim Japon mucizesinin altnda yatan da bu, diyor ki, eer aksayan bir ey varsa %90 sistemde sorun vardr, %10 insandadr. Siz sistemi, yani arabay dzgn altrn, ondan sonra ofre hesap sorun. Biz ne yapyoruz, sisteme hi odaklanmyoruz, direk kim l Mill Eitim Mdr, kim, l Genel Mdr, imzas olan ahs kimse ve bunu esasnda aslnda daha da ileri gidin bizim yarg sistemimiz de bunu yapar, yani yarg belki daha bamszdr ama bizim yargmz da modern sistemin byle olmas hasebiyle byle bir durum sz konusu. Efendim geldik tanmna, i denetimin tanm; bir kurumun faaliyetlerini gelitirmek ve onlara deer katma amacn gden bamsz objektif bir gvence salayan bir danmanlk faaliyeti. Geleneksel yaklamdan ciddi kopu var, 1. deer katacaksn, 2. ynetime yardmc olacaksn, onlara elme takmayacaksnz, 3. tmden yardmc olacaksn ve de danmanlk yapacaksn, yepyeni bir ey getiriyor. Ey denetim eleman siz ynetim iin varsnz, ynetimin nndeki yol bozuksa, yolu dzletir, ta varsa ta kaldr. Bizim eski yaklamda kesinlikle ve kesinlikle bu yok. Yani danmanlk, ya da istenmiyor esasnda. Hatta baka bir yerde daha syledim, bizim bir ilimizde l ...Mfettilii Bakanna unu sordum, Siz insan kaynann yzde kan denetime ayryorsunuz dedim, cevap, %60-70 soruturma yapyoruz dedi! Bizim Tefti Kurulu Bakanlk Merkez Tekilat sadece bizim deil btn merkez denetim elemanlarnn enerjilerinin %60-70 hatta %80i yine soruturma odakl. Denetim, klavuzluk yok! Esasnda zaman yok, nk yolsuzlukla mcadele, usulszlk o kadar artt ki yeni bir yap getirip ayr bir blm kuracaksnz, yani bizim blm iki misyonu da stlendi. 1963 tarihinde Mehtap raporu var, bilirsiniz Merkezi Hkmet Aratrma Raporu, az nce saydm her eyi 46 yl nce saym, diyor ki Tefti hataya endekslenmi, hata avcl yapyor. Bunlar bizim profesrlerimiz, ben daha domadan 46 yl nce demiler. Daha sonra 1992de kamu ynetimi aratrma raporu da yle demi srarla tefti mekanizmasndaki sakatl sylemiler, hibir ie yaramam. Yaram ama en sonunda bu sonucu kim dourdu? Yani bu mantaliteyi kim getirdi? 1999 Helsinkide aday lkeyiz ve AB 32. faslda bunu at ve u anda katlm ortakl belgesi, 2008deki ilerleme raporu, 2009da Trkiye sz veriyorum dedi, Tefti mekanizmasna netlik getireceim, u anda bir kaotik bir durum var. Yani hem geleneksel tefti uyguluyorsunuz, hem de post-modern denetim uyguluyorsunuz. Risk ynetimi, kontrol, ynetiim, tane sacaya var i denetimin. Deer katyor, danlyor, darya bamsz, gemie pek bakmyor. Biz u ana kadar bakanlkta 25 tane sre denetledik, srekli geriye baktk. Raporlarda kii ismi gemez, sisteme odakldr. Zaten bizim merkez tekilatmz, sadece bizim deil biliyorsunuz kamu kurumlarnda merkez tekilat denetimden muaftr. Karar Ankara alr ama Ankaradakiler denetim ddr. G kime yeterse, yani taraya. Karar Ankara alr, mfetti srekli uygulayc zerine gider dolaysyla da 25 tane sre denetiminde hibir raporumuz, ki Genel Mdrlerimiz genellikle buradalar, kimsenin ne kafas krld, ne soruturma ald, yzlerce bulgu, ki yenilir yutulur bulgular deil ama yine de faydal olduuna inanyorum, bizden de bir ikayetleri olmad, biz hala merkez tekilatn denetlemeye devam ediyoruz. Kamu Ynetimi Temel Kanunu vard 5227 sayl, biliyorsunuz bu 5018 ile birlikte kmas gereken ama yasalaamayan kanun. Orada verdii rakam u, kanun gerekesinde 23.000 denetim eleman var ve Trkiye bu haritada 4.6 puan alyor diyor. Tabi orada da bir yaklam var, bana gre salkl deil. Kamu Ynetimi Temel Kanun gerekesinde deniliyor ki denetim ilemiyor, denetim baarsz. Benim de grm u, denetim ynetimin bir parasdr, eer iyi bir denetim mekanizmanz varsa, iyi bir ynetim mekanizmanz var demektir. Kt
136
ynetimin kts kt denetim olur. Bunlar birbirinden bamsz deildir. Ki biliyorsunuz yine bilimsel ynetimde 5. madde planlama, rgtleme, egdm. letiim de denetim ve retimin bir paras. Denetimden srekli ikayet ediyorsanz nce retimi sorgulayacaksnz. Ynetim felsefesini sorgulamak durumundasnz. Bu anlamda, bizim 5227 yasalaamayan kanunundaki, bana gre yaklam sknts, yaklam salksz, ynetimi sorgulamadan denetimi sorguladlar.
Devam ediyorum, Almanya merkezli bir sivil toplum kuruluu olan Transparency International her yl bir alglama endeksi yaynlar ve der ki Global Coalition Against Corruption, Yolsuzlukla Mcadelede Kresel Koalisyon. 180 lkeye veri alyorlar, corruption rvet diye geer ama corruptionn genel manas yozlama, rme, bozulmadr ve Trkiyenin puan 4.6. lgin olan Malezya, rdn, Umman bizden stn, bize denk olan bir talyanlar var. yi olanlar, az nce bahsettiimiz i kontrol mekanizmasn ya da yaklam getirmi olan Kuzey Amerika, ABD, Avustralya ve zellikle Baltk lkeleri Norve, sve, Finlandiya vs. Biz GSMH nedeniyle dnyada en iyi 17. lkeyiz ama bizim buradaki sralama 58. kontrol ya da eletirdiimiz yapy krmak zorundayz nk hak ettiimiz yerde deiliz. lkemizde denetim-kontrol var gibi grnyor ama ilevsiz olduunu bu fotoraf ksmen ortaya karyor.
mer Balbey: Sayn Bakan, Deerli Arkadalar, Mill Eitim Bakanlmz 2003 ylndan itibaren bir reform gerekletirdi. Bu Temel Eitime Destek Projesi kapsamndayd. Bunun aya vard, bir tanesi mfredat idi. kincisi, alt yapyd, dieri de retmen yeterlikleriydi. Mfredat ile ilgili Talim Terbiye Kurulu bakanmz da burada, ok byk emekler verdiler ve gerekten Mill Eitim Bakanl mfredatta byk bir deiiklik yapt. Ezberci eitimden ocuklarmzn yorumlayaca, projeler retebilecei, kendi grn, dncesini yanstabilecei hr bir ortam gelitirdi. Gemiten gelecee okul projeleri gelitirdi, ok gzel okullar yapt, teknoloji e-sistemi getirdi, bugn sabah Strateji Gelitirme Bakanmz anlatt; Bilgi Teknolojileri Genel Mdrlmzn yaplamas, e-okul sistemi, e-kayt sistemi, e-sistem gerekten Trkiyede bir devrim yaratt. Ama en nemlisi retmen yeterlikleriydi. retmen yeterlikleri mutlaka bakanlmzn en nemli ve grnmez bir hizmeti olarak deerlendirilmeliydi. Bizden nceki arkadalar bu almay balatmlard, 2004 ylnda bu alma balatlmt. Mill Eitim Bakanlmzn iki tane hedef kitlesi vard deerli arkadalar, bir tanesi 15 milyon renci ve 700.000 retmeni vardr. Uzmanlar diyor ki eer rencinizin itahl olmasn istiyorsanz ok itahl retmenlerinizin olmas lazm; yani mutfamzn ok iyi olmas lazm. Bizim mutfamz da elbette ki retmenlerimizdir. te Mill Eitim Bakanlmzn bu Temel Eitime Destek Projesinde balatm olduu bu alma renci merkezli, iinde retmen var, okul var, programlar var, bunlarn etrafnda da herkesin kullanm olduu kreselleme var, yeni yaklamlar var, bilgi toplumu var, retimde rekabet var, yaam boyu renme var, ekonomik kalknma ve bilgi ve
Prof. Dr. hsan Sezal: Efendim ben teekkr ederim, gayet iyi bir ekilde zaman kullandnz. Sayn Balbey, sz sras sizde efendim, buyurun.
Efendim toparlyorum, imdi Mill Eitim Bakanl iin esas olan tevhidi tedrisattr. Tevhidi tedrisattaki cmleyi okuyorum, Trkiye dahilindeki btn messesat ilmiye ve tedresiye maarif vekaletinde mevruttum. Bakanlmz her eyi yapmaya alyor ve her eyi yapmaya alnca kendini tketiyor. Ben una inanyorum, ABDden en iyi CEOlar getirin, Genel Mdrlerimizin oturduklar makamlarda 1 hafta kalamazlar. Kaarlar. Demek istediim u; bizim vastada, arata sorun var, hi olay kiiselletirmeden gitmemiz lazm. Ya da var olan kt vastann avukatln yaparsak, byle gideriz. Trkiyenin u andaki performans o kadar da kt deil, bu daha ziyade arala ilgili bir mevzu. Hemen u soru geliyor, peki Tefti Kurulu ne olacak? Yani i denetim geldi, mfettiler ne olacak? Bu konuda karar verecek olan dediim gibi 2008 ilerleme raporunda hkmet sz verdi, bu konuda kararlarn verecekler. Yani ya geleneksel devam edecek ya da bahsettiim bu yeni yaklam devam edecek. Teekkr ediyorum, sayglar sunuyorum.
137
iletiim teknolojileri var. Madem ki bunlar var neden yeterlikler, retim programlarnn etkin ve verimli uygulanabilmesi iin retmenlerin sahip olduklar yeterliklere bal, bu kadar byk sistemi organize edecek, yrtecek pilot ua iyi uurmaldr. Bunun iin yeterlikler ok nemlidir. Malumunuz Trkiyedeki eitim durumumuz belli, onu atlyorum ben, o halde 21. yzylda retimin nitelii nasl olmaldr? Bakanlk olarak kendimizi sorgulamaya aldk, nasl olmaldr dedik? Tabi bakanlk olarak hangi nitelikte renci istiyoruz, nasl bir renci istiyoruz, deiim ve geliimi anlamlandran, kreselleen dnyada ulusal deerlere sahip kan, biliim ve teknolojiyi etkin kullanan, eletirel dnen, kendi renmelerinden sorumlu olan renciler istiyoruz. Peki nasl bir retmen istiyoruz? Yani 50 sene nceki retmen modeli mi, Bakanlk u anda vizyona uygun nasl bir retmen istiyor? Bir tanesi deiimi ynetebilecek bir lider retmen, bununla beraber ulusal deerleri yarnlara tayacak, mill deerleri olacak ama bunu gelecee tayacak. z eletiri yapan, yaam ve renme ilkesini benimseyen, kendi bireysel ve mesleki geliimden sorumlu olan yani zet olarak renen retmen, bildikleriyle yetinmeyen. Eitim kalitesine bu denli etki eden retmenlerimizin sahip olduklar niteliklerin sorgulanmas ve gelitirilmesi kanlmaz bir zorunluluktur. Bu hareket edilerek yaplmtr ama Lizbon 2010 ortak hedefleri Mill Eitim Bakanlmzn ortak olutuu Avrupa kriterlerine uygun bir retmen yeterlikleri almas balatlmt. Bu almalarda neler vardr? Buras ok nemli, dikkatinizi ekiyorum: Btncl ve sistematik bir yaklamla daha nce yaplan yerli ve yabanc almalara ait dokmanlar incelenmitir. Bu sadece Mill Eitim Bakanlnn tek bana bir sistemi deildir, bir btncl, Avrupa kriterleri deerlendirmitir. Konuya ilikin kavram ve terimler zerinde ortak bir anlay oluturulmutur. retmen yeterliklerinin gvenilir, geerli, uygulanabilir ve gelitirilebilir nitelikte olmas iin bilimsel aratrma yntemleri kullanlmtr. zellikle de payda gr aratrmas ve mevcut durum aratrmalar yaplmtr. Neticede, retmen yeterlikleri iki ana balkta deerlendirilmitir. Bir tanesi genel yeterlikler, dieri de zel alan yeterlikleridir. retmen yeterlikleri retmen meslei genel yeterlikleri burada yaplan almalarda payda grler aratrmalarnda 6 pilot ilde tm ilkretim mfettileri, 12er ilkretim okulunun ynetici ve retmenleri, eitim ve retim ve bilim hizmetleri konusunda faaliyet gsteren sendikalardan 20er ye. Btn sendikalar dahil edilmitir. Ayrca, eitim fakltelerinin son snflarnda okuyan renci ve bu fakltelerden 20er retim eleman almtr. Mevcut aratrmasnda ise, 6 pilot ilde 2.129 kendi retmenimizle sistemin ierisindeki retmenler zerinde aratrma yapmz. Neler yapmz? 1) z deerlendirme. 2) Gzlem, 3) Grme yaplmtr. Tabii mevcut durum aratrmalar yaptk. 6 zerinden not verdik. Kendinizi nasl gryorsunuz? 6 zerinden kendinize ka veriyorsunuz? Aratrma yaptmz btn retmenler 6 zerinden ya 6 verdiler, ya da 5.9. Yani kendilerine ok yksek puan verdiler. Ben ok iyi retmenim. Muhteem bir retmenim. Her eyim ok iyi. Fakat gene meslektalaryla ve mfettilerle ayrca zmre arkadalaryla, velilerle yaplan grmelerde bunun yars olduunu grdk. Yani 2 veya ortalama 3. Ama retmenin kendine verdii notun tamam 6 zerinden 6 idi. ok enteresan tabii bu. z deerlendirme ve gzlem grme sonularnn fark: Yeterlik alannda renci tanma dedik. renci tanmada alt yeterliklerde rencinin geliim zelliklerini tanyorsunuz dedik. z deerlerde retmen 4.44 verdi. Tabii tanyorum. Gzlemde 3.52 kt. rencilerin ilgi ve ihtiyalarn dikkate alyor musunuz? z deerlendirme 4.37, halbuki baktk 3.45. renci deer vermede z deerler ok yksek kt. renciye ok deer veriyorum. 5.48 kt ama 4.50. renciye rehberlik etmede 4.66, gzlemimiz 3.80 kt. Bu retmenlik meslei genel yeterlikleri taslak almalarmz iin gr alnm ve YKe gnderilmiti. retmen yeterliklerinde 49 eitim fakltesinden geri bildirim alnd. Yani bize gnderin dedik. Ve bunlardan 25i retmenlik meslei genel yetenekler tasla ile ilgili grlerini bildirdiler. Ama 24 ise retmenlik meslei genel yetenekler taslana ilikin almalarn ok baarl olduu, ilave edilecek bir ey olmadn belirttiler. Ama herhangi bir neride de bulunmadlar. Bunlarn bileen neticesinde retmenlik meslei genel yeterlikleri A-ana yeterlik, B-kapsam, C-alt yeterlik, D-performans gstergesi olarak deerlendirildi. Genel yeterliklerden kast ana yeterlik, belirli bir alanda birbiriyle elikili becerilerin kavram ve deerleri bir btn olarak gsteren yaplar iermektedir. Bunlar 6 ana yeterlik olarak belirlenmitir. Yani u an Mill Eitim Bakanl, niversiteler ve sistem retmen genel
138
yeterliklerini bu 6 balkta belirlemitir. Bunlardan bir tanesi kiisel ve mesleki deerler. Yani retmenin mesleki geliimi. kincisi, alt yeterlikte renciyi tanma. ncs, retmen ve renme sreci. Drdncs, renmeyi, geliimi izleme ve deerlendirme. Beincisi, okul aile toplum ilikileri. Altncs, program ve ierik bilgisiydi. Kapsam her yeterlik alannn genel erevesini vermektedir. Alt yeterlikler, bir genel yeterlii yerine getirebilmek iin gerekli bilgi, beceri ve tutumlar olarak tamamlanmtr. 31 alt yeterlik tespit ettik. Performans gstergeleri de yeterliklerin gerekleip gereklemediinin delili olabilecek gzlenebilir, llebilir davranlar olarak tanmlanmtr. retmenlere geliim hedefi gsteren 233 tane performans gstergemiz vardr. Mesela yeterlik alanlarnda renciyi tanmada alt yeterlik de vardr. Bunu gazeteler manet yapmt malumunuz. Yani renciye deer vermede performans gstergesinde renci ismiyle hitap eder, renciyle ilgili kaytlarda gizlilik ilkesine uyar gibi yeterlik almalarmz Mill Eitim Bakanlnn nemli bir almasdr. Tm basna yansmt bu almalarmz. retmenlik meslei genel yeterlikleri ise, 17 Nisan 2006 tarihinde yrrle girmitir Mill Eitim Bakanlmzda. Bunlarn tamam Talim Terbiye Kurulu Bakanmzn ve ekibinin onayyla sunulmutur. retmen yeterlikleri retmenlik meslei zel alan yeterlikleridir. zel alan yeterliklerinin belirlenmesi ilkretim kademesi retmenlerinden balamtr. zel alan yeterlikleri payda grler aratrmas 6 pilot ilde yaplmtr. 4943 retmen, 860 renci, 590 retim grevlisi, 90 sivil toplum kurulu yesi, 257 sendika yesi toplam 6743 paydaa ulalmtr. Byk ounlukla bu almalarmz Mill Eitim Bakanlnca uygun bulunmutur. zel alan yeterlilik ilkretim okullarmzda genel yeterlikte olduu gibi yeterlik alanlar, kapsam, yeterlikler, performans gstergelerinden olumaktadr. Performans gstergeleri genel yeterliklerden farkl olarak temel, orta ve ileri alan anlamnda deerlendirilmitir. A1, A2 ve A3 olarak. yi, orta, kt demedik. Bu tabirleri kullanmadk. Burada A1, birinci kademedeki retmenin kendi bilgisi ve becerisidir. A1e ilaveten retmenin burada baka ilavesi var mdr, koyduk. A2 dzeyinde retmenin bilgi, becerisi ve farkndaln dnda kapasitesi, kullanm olduu argmanlar sistem teknolojidir. A3te de retmenin dier alt birimlerden ald bilgileri stne koymu olduu ve okul kurum kltrne etkileimi nedir, iletiimi nedir, sivil toplum rgtleri katks nedir? Bu sistem zerinde deerli arkadalar, gene retmenin yeterlik alanlarnda kapsaml malumunuz ifade ettiimiz gibi, Trke retim srecinde rencilerin retim srecindeki gelimelerini izleme ve deerlendirme uygulamalarn kapsamaktadr. Yeterlii, rencilerin dil geliimini belirlemeye ynelik yaplan lme sonularn yorumlama ve geri bildirim salayabilmeleridir. Bu yeterlik almalar A1, A2, A3 dzeyinde birbirine girift bir ekilde girmilerdir. Performans ykselebilir, sonsuzlua kadar retmen gidebilir. A3 onun iin bir biti deildir. Ykseliin devamdr. Trke ve ngilizce retmenlerine ynelik zel alan yeterlikleri 4 Haziran 2008 tarihinde Talim Terbiyenin onayyla yrrle girdi. 25 yeterlik de Temmuz 2008de yrrle girmitir. Yani retmen yeterlikleri yrrle girmitir. zel alan yeterlikleriyle ilgili Mill Eitim Bakanlmzn ok nemli almas deerlendirildi ve Yksek retim Kurumuna bildirildi. Mill retmen Komitesinde bu almalar deerlendirildi. Alipaa Ayas aramzda m, bilemiyorum. Mill retmen Komitemizin bu almalar geen hafta yapld. retmen yeterlikleri ile ilgili Mill Eitim Bakanl YKe yle dedi: Mill Eitim Bakanl YKe mfredatn hazrlad, retmen yeterliklerini hazrlad. te aln siz de eitim fakltelerindeki sistemi buna gre hazrlayn. retmen yeterlikleri gibi ok byk almalarla, Talim Terbiyenin onay ile Tefti Kurulu Bakan ve tm dier kurumlarn katlmlaryla ok byk bir alma balatt ve bu sistemi u an biz YKe sunduk ve bu almayla ilgili Yksek retim Kurulu u an Gazi niversitesi Eitim Fakltesi Dekan Sayn Mustafa Sahrana bir grev verildi. Mill Eitim Bakanlnn bu almasna YKn kaytsz kalmamas iin, YKn kendi kabuunu deitirmesi iin u an bu yeterlikler, bu almalar eitim fakltelerine bir yol haritas olarak nlerine sunulmutur. Bu almalarn ikinci aamas da orta retim retmenine ynelik zel alan yeterlikleriydi. Dnya Bankasndan aldmz projelerdeki fonla bu alma balatld. Gene burada bireysel ve kurumsal performans deerlendirme sreci balatld. Bunlar 9 alanda devam ediyor. retmen yeterliklerinin kullanm alanlar nelerdir? retmenlerin kiisel ve mesleki geliimlerinde retmen yetitirme politikalarnn Mill Eitim Bakanlnca belirlenmesinde, retmenlerin seimlerinde diyeceksiniz ki Sayn Balbey KPSS ile alyorsunuz. 5 sene nce KPSS ile almyorduk. Daha nce hi almyorduk. Demek ki, byle
139
gelmi, byle gitmez bu sistem. Eer Mill Eitim Bakanl ada bir reform gerekletirmeyi, yeniden kabuk deitirmeyi ve reformlar gerekletirmeyi gerekten byk bir hedef haline getirmise o halde Mill Eitim Bakanlnn bir yol haritas vardr. retmen yetitirme politikasnn belirlenmesi, retmen seimleri yeniden dzenlenmelidir.
Bu yeterliklerin neticesinde ortaya ne kmtr? Yani asl rn nedir? rn olarak u kmtr: retmen yeterlikleri neticesinde u an yeni bir kavram kmtr Mill Eitim Bakanlmzda. Okul temelli mesleki geliim modeli kmtr. Okul temelli mesleki geliim modeli retmen yeterliklerinin katma deere dntrlmesidir. Hani biz hep diyoruz ya eitimin girdisi vardr, kts yoktur. Yani biz tarlaya tohum ekiyoruz ama rn elde edemiyoruz. u an retmen yeterliklerinin zetinde okul temelli mesleki geliim kmtr. Bu yeni bir modeldir. Okul temelli mesleki geliimde ne vardr? Okul temelli mesleki geliimde okul ii ve dnda retmenlere mesleki bilgi, beceri ve deer tutumlarn gelitirmelerinde etkili renme retme ortamlar oluturmalarnda destek sahadan srlerin btndr. Mevcut durum aratrmas. retmenlerin mesleki geliim ihtiyalarn ortaya koyduk. Dnya Bankas 2005 yl Trk eitim sektr almalarnda demitir ki, bakanlklarda hizmet ii eitim seminerleri etkili olamamaktadr. Tek bana yeterli olamamaktadr, takviye edilmesi lazmdr. Mevcut uygulama izleme ve yanstma buralara gidenlere frsat tanmamaktadr diyor. Dublinde de toplant yaplmtr ve Mill Eitim Bakanl da katlmtr. Burada kriterlerde ne belirlenmitir? retmenler okulun ihtiyalarn karlamaya ynelik bilgi ve deneyimlerde yeterli deil. Biz sradan retmen atyoruz. Ben de yllarca stanbulda atadm. Okulun ihtiyac ile retmenin mesleki geliimini salamak iin ald hizmet ii eitimin birbiriyle balants bulunmamaktadr. retmen hizmet iine gitmi ama aldktan sonra geldii bilgi okula yansmamaktadr. Hizmet ii eitim programlar snrl kalmaktadr. Okul temelli mesleki geliim modeli bu ihtiyalara beklentiden domutur. Yani hizmet ii yetmedii iin bu sistem domutur. Mesleki geliim bir yol haritasdr dedik. retmenin .deki yol haritas udur deerli arkadalar: Burada . analizleri vardr. nceliklendirme, anahtar sorular vardr, mesleki geliim vardr. retmen geliime ihtiya duyduu alanlar belirler. En ncelikli ihtiyac gelitirmeyi seer. Bir retmenin ncelii nedir, eksii nelerdir? Matematik retmeniyse bilmedikleri nelerdir? retmenlerin kendilerinin ve okulun geliinden sorumlu olmasn salar. Bu geliimin zamanla bir gereklilik olduu ortaya kar. Materyal gelimelere imkan verir.
Dr. Halil Rahman Aar: Herkesi selamlyorum. Eitimi Aratrma Gelitirme Bakan olarak ilk nce Eitimi Aratrma Gelitirme Bakanlnn alma alan konusuna deineceim. Daha sonra eitim sorununa deineceim ve ondan sonra da kurumumuzun yeniden yaplandrma srecinde olmas gerekenler zerinde duracam.
Prof. Dr. hsan Sezal: Ben teekkr ediyorum. imdi sz son konumacmzda. Buyurun Sayn Aar.
Okul temelli mesleki geliimi herhalde atladk. Okul temelli mesleki geliimden yararlanan retmenlerde u meydana gelmitir: Biz daha nce bu ii ok normal zannediyorduk. Bakn, uygulama sonularnda pilot blgede u netice kt. Bu, rnmz. 1172 retmen ne demitir biliyor musunuz? Mesleki gelimeye ynelik 5617 grev tanm belirlemiler kendilerine. 1106 retmen 6284 meslekta dahilinde ibirliine girmi. Ben imdiye kadar ibirlii yapmyordum. Okul temelli mesleki geliimle buna baladm. Daha tesi 455 retmen bizim hep anlattmz niversitelerden kopmamal. niversitelerden 991 akademisyenin gr ve nerilerinden yararlanmtr. 973 retmen 3407 adet kaynak kitap incelemitir. retmen kitap incelemitir ve daha nemlisi 1172 retmen mesleki geliimine haftada ortalama 4 saat zaman ayrmtr. Okul temelli mesleki geliimin zeti retmenin kendini okulda yetitirmesidir. retmenin eksik ve zayf yanlarn bir takm almasnda tamamlamasdr. Teekkr ediyorum.
140
Ulusal dzeyde ibirlii iinde olduumuz kurulular niversiteler, aratrma enstitleri, ARGE kurumlar, meslek odalar ve sivil toplum kurululardr. Uluslararas ilikilerde bulunduumuz kurulular UNESCO, AB Komisyonu, Avrupa Konseyidir. Bunlar bizim yurtd ve yurtiinde ilikide bulunduumuz, srekli bilgi alveriinde aratrma ve inceleme konusunda alma yaptmz kurum ve kurulular. Ayn zamanda aratrma ve inceleme izinleri veriyoruz. Ben ayn zamanda Trkiyenin 75 yllk eitim srecinin muhasebesini yapan kongrelerin bir ve ikincisini yaptm. ncsn de uluslararas bazda yaptk. Sorunlarmz nereden kaynaklanyor? Sorunlarmza baktm zaman; 1) Eitim alannda birey sorunumuz var. 2) Toplum sorunumuz var. 3) Sistem sorunumuz var.
Eitim alanlarnda biz bunlar bunlar yapyoruz, unlar unlar yapld, unlara ncelik verildi ve verilecek. u binalar yaptk, u liseleri atk, u retmenleri atadk, u kadar kadro aldk veya vereceiz. Arkadalar, maarifin slah, bugn konutuumuz dzeltme hadisesi yeni bir hadise deil. Eitim tarihini inceleyenler bu konuyu bilir. Trkiyede modern eitim kurumlarnn kuruluu Cumhuriyet ncesine gider. II. Abdlhamit dneminde ilkretimden niversiteye kadar hepsi zerinde allm ve bugne kadar geliniyor. Peki o zaman sorun nerede? Mmtaz Turhan Garpllamann Neresindeyiz? diye soruyor. Prof. Niyazi Berkes 200 yldr neden bocalyoruz? 200 yl kolay deil, bunun zerinde dnmek gerekiyor. Bir eyler yanl gidiyor, bir eylerle birlikte ok eyler yanl gidiyor. Kimsenin savunma mekanizmasna girmesine gerek yok, kimseyi itham etmek diye de bir amacm yok benim. Baz eylerin yanl olduunu kabullensek bu o kadar ak olan bir ey ki. Bunu grebilmemiz gerekir. Sorun, sistem olmamas da deil. Sistemin gerektii gibi olmamas. Sistem neden gerektii gibi deil? nk sistem bireyi ihmal ediyor. Sistem, toplumsal ihtiyalarmz dikkate almyor. Sistem, d dnyayla rekabet edecek eitim yerine ksa vadeli almalar yapyor. Pratik sorunlardan dolay bizim temel sorunumuz ve sorunlarmz var. Dncenin ve kalitenin feda edilmesi. Nerede bu? Okulumuzu 200e kardk. Bir genel mdrlk 250ye karmaya alyor. br baka bir okul tr amaya alyor. Ama eitimde gdlen gaye ve felsefe sorunlu. Benim olum ilkokula balamadan nce Cumhuriyet Bilim Teknik ekinde sorguladndan dolay yer ald. Allah nedir? Kitap nedir? Din nedir? Ben neyim, kimim? diye soru soruyordu. imdi 7nci snfa geti. Btn karnesi takdir, teekkr. Ama 7 yldr eitim sistemine girdiinden beri soru soramyor. Mfredat programna bakyorum. ocuun elinde kitap, bakyorum ve olum bu yanl diyorum. nk ocuun pedagojik durumu dikkate alnarak hazrlanmam. Hazrlanmasnn inceleme ve aratrmaya dayal olmas lazm. ocuk o dzeyde onu renemez. Gaye, felsefe ve dnce sorunu ihmal edilirse, biz u kadar nicel olarak bydk diyebilirsiniz. Kreselleme srecinde retimde deer ve hedef zerine yeniden dnlmesi lazm. Yani Mill Eitim Bakanlnn bunun zerinde dnmesi lazm. Bakn, ben Ziya Gkalpi tenkit ediyorum, makaleler de yazdm ama Ziya Gkalpin dnr olarak 1915 ylnda syledii bir ey var. Baka milletlerde en karakterli kimseler tahsilde en yksek olanlardr. Bizde bunun aksi oluyor. diyor. Doru mu? Doru. Neden? O zaman anlay ve uygulayta sorunumuz var. Sorunumuzu tespit, tehis, sonra bunun tedavisine gitmemiz gerekiyor. Sadece renciler kopya ekmiyor, kurumlar da ona yneliyor. zgnlk ve zgrlk bu lkede ihmal ediliyor. Varln varolu kouludur bu. Olmazsa olmaz olan bir eydir. stifade kopyadan farkl bir eydir. Srecin gerektirdii bilgi, beceri ve deere sahip bireyler kreselleme srecinde bilgili insan, becerikli insan, deere sahip bireyler istiyorsak ancak ve ancak toplum mhendisliinden vazgememizle mmkn. Yeniden yaplandrmaclk nedir? Toplum mhendisliidir. Evet eski sistemi savunmuyorum, eski sistemin deimesi gerekiyordu. Ama vicdan hr, fikri hr nesiller amalanarak ideolojisiz eitim yapmamz gerekiyor. Bunu bizim seslendirmemiz, ilmi temelleriyle ortaya koymamz gerekir. Bu da bilimsel bulgulara dayanarak ve lke gereini dikkate alarak, eitimi yeniden dzenlemekle gerekletirilebilir. Toplum mhendisliinde insana deer verilmez. nsann istatistiksel deeri vardr. Size rakamlar verir srekli. Ne kadar gerekle rtt de ayr bir problem. 21nci yzyl iin ARGEye gelince, aratrma ve inceleme birimi olarak ALS. Bir diyalou aktaryorum.
141
Mill Eitim Bakanlnn ARGE birimi maalesef uluslararas bir ARGE birimi olarak yaplandrlmayp, klasik bir daire rgtlenmesi eklinde yaplandrlmtr. Mill Eitim Akademisi ierisinde de klasik daire eklinde dnlmtr. Hizmetiinin tabelasnda hep akademi konulmutur. Byle ilmi aratrma, inceleme mantalitesi olmaz arkadalar. Ben niversitenin ierisinden geliyorum. Bu nedenle asli ilerini yeterince grmemektedir. Evet, rnler kyor ama asli ilerini grebilmesi lazm. Kurumun niteliinin arttrlmas, eitim alanndaki bilgilerin zamannda ve sistemli elde edilmesi gerekiyor. Bugnk vizyonu bulunduu yer, gelecek vizyonu kresel rekabette Mill Eitim Bakanlnn istedii talep ettii yerdir. steyip istemedii konusunda baz atlmlarda bulunmas lazm. Mill Eitim Bakanl artk eitimle ilgili her trl bilgiyi Adan Zye kadar aratrmaya, retmeye, paylamaya ynelik ulusal ve uluslararas gerek bilimsel bir ARGE merkezine dntrmeye karar vermelidir. Bugn burada Sabanc niversitesi vard. Ben de retim yesiyim. O da retim yesi. Konuma sras deiti. Peki Sabanc niversitesinde ARGE merkezi var. alyor, retiyor, herkes alklyor. Sen niye kendi bnyende yapn o ekle dntrmyorsun? Kendini arayan eitim. Trkiyede eitim kendini aryor. nce bu noktay bilmemiz lazm. EARGED yapsal dnm ile temel sorunlara doru tehisler koymamz ve tehisler dorultusunda salkl zmler retmemizi salayabilir, yeniden yaplandrlabilirse. Yanl yapmak yanltr. Ama asl felaket yanlta, yanllarda devam etmek ve srdrmektir. Kurumun varolu felsefesi yeniden belirginletirilmeli. Ynetim iin vizyon rasyonel bir tabanda yeniden ekillendirmek, bu kurumun misyonu lkemizin beklentilerinin karlanmas ve eitim sisteminin iyiletirilmesine ynelik ARGE almalar yapmak. Yeniden yaplandrmayla ilgili ARGE ve kariyer uzmanl getirilmesi lazm, ihtiya duyulan uzmanlk kadrolarnn tahsisinin yaplmas, aratrma btesinin tahsis edilmesi lazm. ARGEnin dner sermayesi yok. Dnyada byle bir rnek yok. Kadro dzenlemesi iin dardan uzman desteine ihtiya var. Gelimi lkelerdekine bakalm. Ortak zelliklere bakarak kendi vicdanmza bakalm. Bakn orada neler mterek. Grevler arasnda sadece aratrma ve gelitirme faaliyetleri var. Bizde yarma faaliyetleri de eklenmi. Baka faaliyetler de var ARGEnin iinde, ne ilgisi varsa.
Alis: Harikalar diyarna hangi yoldan gitmeliyim? Kedi: Nereye gittiine bal. Alis : Ben nereye gittiimi biliyorum. Kedi: O zaman hangi yoldan gittiin farketmez.
nsan kaynaklarnn ynetimi. Bu kurumlarn kendileri yapmaktadrlar. ok sayda uzman ve uzman retmen istihdam etmektedirler. ounun da ynetim kurulu bulunmaktadr.
Eitim politikalar. Bu kurumlarn yaptklar ARGE sonularna gre oluturulmaktadr. Eitim politikalarmzn, birisi byle istedi, yle olsun, byle olsun diye deil, yaplan aratrmalarn sonucunda tayin edilmesi lazm. zerk kurulu statsndedirler. Uygulama bilimleri ARGE sonularndan yararlanmak zorundadrlar. Aratrma lks iin yaplmaz.
imdi sorulara geeceiz. Konumalarla ilgili soru rica edeceim. Aklama deil. Ltfen sadece soru sorulsun.
Prof. Dr. hsan Sezal: Ben teekkr ediyorum. Sayn Aar Niyazi Berkesden bahsedince, aklma bir anekdot geldi. Neden bocalyoruz? kitab kt. Kitap ktktan sonra bir ke yazarnn cevab vard. Hi unutmuyorum. Sizin yznzden. Tabii burada kastettii ok farkl bir eydi. Trk aydnnn o bocalamaya zm bulmadaki bir bakma yanllarndan bahsederek bunu sylyordu.
Dnmek kolay olmad gibi yapmak da kolay deildir. nemli olan dnleni yapmaktr, hayata geirmektir. Ne mutlu eitimlerini aratrma ve incelemelere dayandranlara, ne mutlu aratran inceleyen eitimcilere. Teekkr ederim.

Soru ve Cevaplar
145

Soru ve Cevaplar
Soru - : ki konumacya sorum olacak. Birincisi, Sayn Aara. Eer yanl anlamadysam ifadesi aynen Bu mfredat programlar yanl. ocuk bununla bir ey renmez dedi.
Dr. Halil Rahman Aar: Ben genelleme yapmadm. Pedagojik olarak ocuun ngilizce diliyle renemeyeceini syledim. Mfredat programlar yanl diye azmdan bir ey kmad. ngilizce iin hazrlanan kitapta onu syledim. Bir de ayrca sorgulamay kiiler gerekletiremiyor, eitim sistemine girdikten sonra soru sormay unutuyor. Sorunun devam: Bu programla ilgili ama. Dr. Halil Rahman Aar: Demek ki sorun var. Ama yanl demedim. Eksiklik ayr ey.
Sorunun devam: Hibir program sorunsuz olmaz. Her sene program zaten revize ediliyor. Ama eer bizim zerinde altmz ve halen srdrdmz program almalar yanlsa duralm da gemii check edelim, almalarmz bouna devam etmesin. Sorunun devam: Teekkr ederim. kinci sorum Sayn Gnlaara. Yeni, gzel ve doru bir sistemi anlatrken mutlaka ondan ncekinin ktlenmesi, karalanmas, aalanmas m gerekir? Bu yeninin iyiliinin anlalmas iin gerekli midir? denetim koruyucu hekimlie benzetilirken, mevcut denetim sistemi kadavraya otopsi yapmak olarak nitelendirildi. Ben bunu rencide edici buluyorum ve yle bir soru yneltiyorum. Eer ortada bir kadavra varsa bunun zerinde de otopsi yaplmakta ise bu yanltan dnlerek, i denetime geildiinde bu yeni i denetim elemanlar koruyucu hekimlii bu kadavra zerinde mi yapacaklar? Bu koruyucu hekimlik ii nerede, kime uygulanacak? Madem ortada bir kadavra var. Kadavra da lmtr. Yani burann bir dzeltilmesi gerekir. nk verilen baz bilgiler de ok doru gibi gelmedi bana. Bakanlk mfettilerine o kadar ok rehberlik grevleri verildi ki, szlanmaya baladlar. Artk biz mfettilikten ktk, sadece rehberlik yapar olduk dediler. Grevlerinin ou soruturma deil. lkretim mfettileri iin de bu byle deil. Bunlarn da bir dzeltilmesi gerekir ve bu kadavra ve koruyucu hekimlik, kadavra otopsicilii szlerinin bir akla kavuturulmasn rica ediyorum. Teekkr ederim. Dr. Halil Rahman Aar: Bence gzden geirmekte fayda var.
Soru Tahir nce: Eitim Bir Senden. Ben mer Balbeye sormak istiyorum. retmenleri biz niversite mezunlar arasndan alyoruz. niversite mezunlar arasnda retmen yetiiyor, yeterlik dzeyine varyor ve mill eitim sistemine uyarlanmas iin de hizmet ii eitimler gryor. Fakat ben bir retmen olarak unu kendim de yaadm iin biliyorum. niversiteden mezun olan soruya, sorgulamaya, yenilie ak retmen mill eitim sistemi ierisinde donuk, bilgileri
146
Soru Davut Olgun: Tefti Kurulu Bakanl. Sayn ener Gnlaar konumasnn bir yerinde performans denetimi ile alakal olarak Tefti Kurulu Bakanlnn almalarnda retmen veyahut da ynetici deerlendirmelerinde mfettiin arlnn % 40 olduunu ve bunun bir tkankla neden olduunu ve bu yzden Tefti Kurulu Bakanlnn bu almalarnda tkanklk olduunu ve bu almalar terk ettiinden sz etti kendileri. Ben bu konuya bir aklk getirmek istiyorum. Bu konuda bir tkanklk yok. almalarmz devam ediyor. Onu da beyan edeyim. Kendileri ne dnyor? Soru Celal Yldz: zmir Buca Mill Eitim Mdrym. ki gndr ok nemli eyler konuuyoruz. Avrupada gelimi devletleri, Amerikay dinledik ve aramzda ok fark olmadn grdk. Herkes iyi olmaya alyor. Benim renmek istediim bir ey var. ncelikle Sayn ARGE Bakanmzdan, daha sonra retmen Yetitirme Genel Mdrmzden. Dn konumalardan sonra benim bir ryam var. 2023 yl Trkiye Cumhuriyetinin 100nc yl. Acaba bu sorunlar o gn de konuacak myz? Bununla ilgili bakanlmzn bir politikas var m? 2023 ylnda eitim sorunlarn kknden halletmi olacak myz?
tekrar eden, mfredatta ve kitapta yazl olan tekrar eden bir papaan durumuna drlyor. Bence yetitiren kurumlar daha ak, daha zgrlk, daha sorgulayc bir retmen yetitiriyor fakat sonuta var olan kurum onu donuklatrmay tercih ediyor gibi geliyor bana. Bu konudaki dnceleri nedir?
Soru nal Akyz: Mill Eitim Komisyonu Bakan Vekil Danmanym. Mr.Andye bir sorum olacak. zleme deerlendirmenin yasal srecinin bir dayana olmaldr dedi. Amerikada da chart fleet behind dedikleri bir proje var. Bu projede her eyaletin bir standard var. Bu standartlar fen, matematik, reading gibi her bir dersin o eyaletteki ortalamas nedir, mesela 2dir, btn okullar bu standartlara gre her ylsonunda deerlendirme yaplyor. kinci ylsonunda bu standart yakalanamamsa okula yardm gnderiliyor. nc yl yakalanamamsa okul idaresi deitirilebiliyor. Sizde bu standartlar yakalayamazsa okul idarecilerine ve yneticilerine ne gibi mdahaleniz var. Bir yaptrmnz var m? Andrew Reid: Sorular iin teekkr ederim. Dierleri panelin dier yelerine yneltilmi olduu iin sanrm belki de son soruyu cevaplamalym. Bu ok nemli bir nokta ve izleme ve deerlendirmenin amalarndan biri iyi ve kt performans tespit etmek ve iyi performansn yaygnlamas ve insanlarn bundan ders almalar ve bylece zayf performansn dzeltilmesidir. Ve bunu dzeltmenin veya dzeltmeye yaklamann yollarndan birisi de mdahale etmek ve iyi performans gstermeyen kurumun iyilemesi iin bir miktar bask ve beklentinin yan sra ilave destekte bulunmakdr. Sorunuz dier lkelerde bu tr sistemler olup olmad ynndeydi. Cevap, kesinlikle evet. ngilterede, tarif ettiinize ok benzer bir sistemimiz var. Bu sistem kapsamnda, d denetimde yetersiz olduu hkmne varlan okullar ok yakn bir biimde izlenir. Ayrca, bu okullar ilave destek alrlar ve yerel ynetim bu okullara yardm etmek iin ek yetkilere sahiptir. Ve buradaki beklenti, iki yldan uzun olmayan bir sre iinde okulun ilerleme gstermesi ve yetersiz olmamasdr. Gerekten ok iyi ileyen bir sistemdir nk zorluun yan sra destek ierir.
Dr. Halil Rahman Aar: Teekkr ederim. ki soru vard. Birincisi, dille ilgili. Yabanc dil retimi yabanclarn mant ile retilemez. Trkiyede neden yabanc dil sorunu var byk lde buradan kaynaklanyor. Trkiyedekilerin kendine has mant var. Yabanclarn mantn da ocuklarn ilk anda kavrama imkanlar yoktur. Ancak, ezberleme imkanlar ve belli kelimeleri, cmleleri ezberletirsiniz. Burada dil retiminde temel sorun, siz iletiime dayal bir dil retimini amalayacaksnz. Yoksa dil kaide ve kurallarn reteceksiniz. Bu konuda deneme yanlma usul Talim Terbiye Kurulu bakanlmz devam ediyor almalarna.
147
ener Gnlaar: Konu tefti olunca biraz da benim genliime verin. En gen bildiri yapan benim ve 36 yandaym. 6 yl bakanlk mfettilii yaptm, 2 yl vekaleten personelde genel mdr yardmcl. Ama bu uluslararas bir konferans ve benim bildirim, 45 sayfalk slayt art 2 makaleden oluan word belgeler, elektronik postalara gnderildi. zellikle, btn st dzey yneticilerimizin e-postasna gnderdim. Ltfen e-postasn asnlar kadavra kim, performans nedir orada detaylca grebilirler. Hogrnze snyorum ama uluslararas standartlar, d denetimden ksmen vazgein diyor, i denetim yani sistemin iindeki kiilerden bulgular aln diyor. Ben de diyorum ki, Tefti Kurulundaki mfettiliim, Bakanlk merkez tekilatndaki Personel Genel Mdr Yardmclmdan dolay sistemi doru okuduuma inanyorum ve sistemin teftie dair yanllarn btn sonularna katlanarak ortaya koyuyorum. Dolaysyla, beni zen udur: Derler ki, sizin ne anlattnz nemli deil, kardakinin ne anlad nemlidir. Yanl anlalyorsam bu benim beceriksizliimdir. Ama umuyorum ki, doru anlalmmdr. Sadece sevindiim u: Sivil toplum kurulular var, st dzey yneticilerimiz var. Bana muhalefet eden, beni hainlikle itham edenler, nk ben bakanlk mfettiiydim, kurumsal alnganlk gsterenler tefti mensuplar. bu anlamda ben herkese sayglar sunuyorum. Teekkr ederim.
kinci soruyu cevaplamaya alaym. 2023 ylnda politika olacak m dediniz. Arkadalar, tabii ki, mill eitimin politikas ve politikalar var. Gnl istiyor ki, bu politika, siyaset st kalc, bilimsel aratrma ve bulgulara dayal toplumsal gereimize uygun olduu takdirde ngryle bu uzun sre mdahalelerden uzak, kalc bir hviyete kavuabilir ve bunun rnlerini de alabiliriz. Ama gnlk, geici programlarla ancak ksa vadeli almalar yaplabilir, uzun vadeliler iin hukuk, vizyon gerekiyor. AB srecinde bu gerekleecek. Bakanlmz bunun iin gayret gsteriyor. Teekkr ederim.
mer Balbey: Eitim Bir Senden Tahir beyin sormu olduu soruyu cevaplandraym. Tahir bey dedi ki, eitim fakltelerinden retmen adaylarmz ok gzel retmen oluyorlar ama sistemin ierisine girdikten sonra donuk ve papaan oluyorlar dedi. Tabii bunu biraz daha yumuatabilirsin Tahirciim. Biraz ar oldu bu. Ama zaten Mill Eitim Bakanlnn u an retmen yeterlikleri almas uzun vadede bir dnce hareketindeki asl sknt bu. retmenlerimizin kendini yenilemesi, renen retmen sisteminde retmenin bunu almas. Eski retmenlerimiz mesela 80-85 yanda ve hala kravat takp, her gn tra olurlar. Alm olduklar retmenlik ruhu onlarda snmemitir, lmemitir. Biz de biraz kendimize yontalm. Ama u anki Anadolu retmen liseleri, retmen okullar zaten her birimiz bu retmen okullarnn tekrar yksek retime snavsz girmeleri hizmetinin verilmesi, bir de tabii burada asl yaplmas gereken retmenlerimiz okul temelli meslek geliiminde z deerlendirme yaptktan sonra ne dediler, 4 saat kendimize zaman ayrdk, 500 tane kitap okuduk. Yani retmenlerimiz maalesef okuldan kar kmaz hemen gidiyorlard. Burada bir sorumluluk vermeye altk. nallah bu retmen yeterlikleri retmenlerimizi soran ve sorgulayan, kendini gelitiren bir pozisyona getirir diye dnyorum ama elbette ki eksiklikler var.
Kapan Oturumu
Konumac: Salih ELK
MEB Mstear Yardmcs
151
Kapan Oturumu
Salih elik: Sayn Talim Terbiye Kurulu Bakanm, Deerli alma Arkadalarmz ve Panelistler, hepinize teekkr ediyoruz. 2003 ylnda eitimde ktmz deiim ve dnm yolculuunda attmz admlar paylamak zere gelmediimiz bir toplant. Zaman zaman belki eletirileri yanl bulanlarnz olabilir. Biz gemii deil, gelecei konumak zere toplandk. Bu karar 2-3 yl nce verdik. Bu projenin hazrlanmas, hayata geirilmesi ve ksa sreli ve uzun sreli uzmanlarmzla eitimimizin ynetimini okuldan balayarak bakanlk merkez tekilatna kadar etkinlik, verimlilik ve yerindelik ilkesine dayandrarak yeniden yaplandrmas 1 yla yakn bir zamandr devam ediyor. Asla Trkiyeyi ngiltere yapmaya, ya da biz Trkleri ngiliz yapmaya, Alman yapmaya, Amerikal yapmaya hi de niyetimiz yok. Biz neysek o olarak gelecee yrmek iin yarnlarmz daha iyi hazrlayabilmek iin, gelecek 30 yln, 50 yln kaynaklar en az kaypla ve etkin kullanan yapsn oluturma yolculuunda bu Uluslararas Konferans planland ekilde gerekletirdik. Konferansmza uzaktan gelip, kendi lkesindeki eitim ynetimini bizlere anlatan deerli katlmclara zellikle teekkr ediyoruz. Dier yandan biz elbette iyi varsa, gzel varsa onu da almaktan imtina etmeyiz. Onun iin baka lkelerdeki uygulamalar bize uygun olduu takdirde srdrlebilir olduunu dndmz alanlardaki deiime ak olduumuzun bir gstergesi. Bu projenin daha 8 ay kadar sresi var. Biz bu hizmetleri yerine getirmek zere sorumluluu zerinde tayan kurumla yaptmz youn temas ve grmeler sonucunda ksa sre sonra Trk eitim sistemi ile ilgili alternatif en az 3 modeli ortaya karp, bu 3 modelin zerinde de son almalar tekrar devam ettirerek, ilgili ve yetkililerin onayna arz edeceiz. alma arkadalarmza hep unu syledik: Kendinize snr koymayn, u kanuna uymuyor, bu kanuna ters geliyor deil. Kanunlar iin deil, insanlar iin bir eitim ynetimi dzenlemek istediimizi, amacmzda da temelde insan olduunu ve Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatrkn iaret ettii muasr medeniyetler seviyesinin zerine kabilmenin tek yolunun eitim olduunu, cahillik ve yoksulluun tek ilacnn eitim olduunu biliyoruz. Onun iin buradaki yanl anlama ve alglamalardan hi kimse alnmasn. zgrce herkes dndn konuabilmeli. Biz eitimde Sayn Bakanmz Do. Dr. Hseyin elik Beyefendi ayrlana kadar geen 5 yllk ksa srede gerekten byk admlar attk. Geriye dnp ne yaptk diye baktmzda okul ncesinden orta retim sonuna kadar tm mfredat programlar yenilendi. Bu mfredat programlarnda akademisyenlerden, sadece bir niversitedeki akademisyenlerden deil, 8 nemli ve ncelikli, gemiinde birikimi olan niversitedeki hocalarmzn hepsinden yararlandk. Kendi uzmanlarmzdan yararlandk, bu ii icra eden retmenlerimizden yararlandk hatta zaman zaman rencilerimizden yararlandk ve ilk defa bilimsel, aklc ve doru olarak eitimdeki kavram haritas kartlarak programlar hayata geirildi, geri dnlerini takip ediyoruz. Eitim, bir defa yaptm bitti diyeceimiz bir olay deil. Belediye hizmetleri gibi sokanz asfalt yaptrrsnz 3 sene gider ama eitim, bir dakikada bir makalelik yeni bilginin retildii bilgi anda yaptm, oldu, bitti diyeceiniz bir sre deil, onun iin dinamik olan bu srete deiimin srekli ve srdrlebilir olmasn salayan mekanizmalarmz var. Aksaklklarmz olmasayd biz bu konferans
152
dzenlemezdik, byle bir projeyi uygulamazdk, onun iin programlarn yenilenmesi sadece Trkiyede deil, yesi olmaya altmz 27 Avrupa Birlii lkesi eitim yneticileri tarafndan da alklanan bir alma alan olarak gemite kald.
Deerli Arkadalar, dier yandan yine getiimiz dnemde yaplan almalardan bahsedeyim. Bizim nfuzumuz ok gen, 1.300.000 ocuumuz birinci snfa kayt oluyor. Birok lkede, Pizada birinci olan Finlandiyann toplam renci says 845.000. Ankara l Mdrmz buradayd, Kamil Bey eer ayrlmadysa, Ankarada toplam renci saynz nedir Kamil Bey? Evet, 850.000 sadece bir ilimizde, stanbulda da zannediyorum 2.300.000 civarnda. unun iin sylyorum, AB gstergelerine baktnzda 0-14 ya grubunda Trkiyenin nfusu toplam nfus ierisinde %28, ok byk bir rakam. 27 AB lkesinin 0-14 ya grubunda da %11. imdi deerli ngiliz dostumuz geldi ve bize ngilteredeki eitim sistemini anlatt, teekkr ediyoruz, ngilterede okula koyacak ocuk aryorlar! Yani aradaki terslii anlamanz iin sylyorum. ngilterede niversitede 700.000 bo kapasiteleri var, bizim yer amak iin gayretimiz var. Toplam nfusumuzun %65i 35 ya altnda, ok gen. Bu gen yataki nfusumuzun frsat penceresine dnmesi iin eitilmesi gerektiinin her kademedeki yneticilerimiz bata Babakanmz, Bakanmz ve hkmetimiz, meclisimiz, yolda yryen anne, baba, velimiz, herkes farknda. Herkes konuyla ok ilgili. Onun iin mutlu olmalyz, velilerin de bu kadar ilgili ve arzulu olmasndan dolay. Biz onlarn yadalar ve edeleriyle gelecekte ayn artlarda yarabilmelerini ve bugn deil gelecei planladmz sylyoruz. Gelecek yl, 2010 ylnda ilkokula balayan bir ocuumuz 2018de temel eitimi bitirecek, 4 yl da orta retimi bitirdiini dnrseniz, 2022 ylndaki insan tipini oluturuyoruz. Oradan aradmz hangi kazanmlar? Gemiteki gibi artk sadece okuma yazma deil, artk bilgi teknolojileri okur yazar olmalar, bir yabanc deil 2 yabanc dili kazanabilmeleri gibi nemli ve ncelikli kazanmlar vermek iin eitim srecinde deiikliklere devam ediyoruz. Deerli Arkadalar, biz toplumdaki bireylerin syleneni yapan deil, istediini yapanlar olmalarn istiyoruz. Bizim toplumda ben de hep bakyorum, biri bana bir ey yapmam sylerse onu yapmaya biraz daha hz veriyorum, sylemese kendiliimden brakyorum. Kendi sylediini, ya da kendi inandn, kendi planladn yapan, yaayan bireyler. Bir de eitimde en nemli ey, verilen kazanmlarn hayatta bir ie yaramas. Eer bireyin iine yaramayacaksa boa
Tabi ki az nce syledim, AB mzakerelerini yrten, sizin adnza, Bakanlarmz adna yrten arkadalarnz olarak diyorum ki, ABnin uyulmas gereken zorunlu bir yasal dzenlemesi olmayan tek alan eitimdir. Eitim, ye lkelerin kendilerine braklan alan olmutur. ki tane zorunluluk vardr; 1. Gmen ocuklarn eitim hakkna eriimi, 2. Yabanclarn yksek retimde okuyabilmelerine frsat verilmesi. Biz bu dzenlemelerin ikisini de yaptk, herhangi bir aksaklmz da yok. Zaten AB mzakerelerinde 26. Chapter olan Eitim ve Kltr faslndaki mzakerelerde hem ayrntl, hem tantc taramalar tamamlanm, TC Eitim Pozisyonu Belgesi sunulmu, Avrupa Konseyince kabul edilmitir. Sadece resmi olarak alma ve kapanma ilemi var, onun yaplmamasnn sebebi de siyasi olarak bekletilmesidir. Yoksa eitimdeki eksikliimizden dolay bu mzakerenin alp kapanmad diye bir ey asla yoktur. Onun iin biraz kendimize de gvenelim. Trkiye Cumhuriyetinin, kuruluundan bu yana ilk 17 byk ekonomiye sahip olmas, 184 lkede az deil. Tabi biz istiyoruz ynetilen deil, yneten lke snfnda olalm. Teknolojiyi kullanan deil, teknolojiyi reten lkeler snfnda olalm. Onun iin eitim, eitim, eitim diyoruz.
Yine yaptmz almalarn en nemlilerinden bir tanesi, bilgi ana adn veren bilgi teknolojilerinin eitimin ynetiminde ara olarak kullanlmasnn salanmasdr. 750.000, sylerken belki ok kolay ama, 750.000 PCnin eitim kurumlarmza kazandrlmas da nemli bir admd ve gelimeydi. O da gerekletirildi ve ona ilave aramzda Avrupa Birlii yesi uzmanlarmz var, ABnin 27 lkesinin hi birinde geni band internet eriimini tm eitim kurumlarna cretsiz ve snrsz salayan lke yok, Trkiye dnda. Onun iin bunun da altn izmekte fayda var.
153
geen sre gibi alglanyor, ocuklarmz bu ortamda sklyorlar.
Ben ok vaktinizi almayacam, eitim programlarndaki ykn ar olduunu biliyoruz. Almanyadan arkadamza sordum, haftada 20 saat derse gidiyor. Bizim ilkokul rencilerimiz u anda 26 30 saat civarnda. imdi bu kadar fazla verince iyi insan m oluyoruz? En erken okuma yazmay reten biziz, en az okuyan yazan da yine biziz. Daha Aralk gelmeden ocua okuma yazma rettim diye bayram ediyoruz, bir de kurdele takyoruz, altn datyoruz, ama ondan sonraki hayatta okumay da, yazmay da brakyoruz. ocuk olduunu unutuyoruz, hatta bazen ana snflarnda sra dzeninde oturtturmaya alyoruz, statkoyu, disiplini dayatmaya alyoruz. Bunlar elbette eksiklerimiz, biliyoruz, dzelteceiz. Dzelmesi iin uygulamalar var. Programda, ynetimde, ynetiimde, her eyde deiime az. Bu konferansta yaplan konumalarn bize k tutacan, bundan sonraki alma gruplarnda mutlaka faydalanacamz dnyorum. Eitim, retim ynetimini kendi z deerlerine sahip, kendisini bakas yapmadan, TC hkmeti, devleti olarak kendi zelliklerini koruyarak evrensel deerlere de ak bir yapda yeniden yaplandracaz. Umarm bu projenin sonucunda kacak bu yap, eitimden faydalananlar da, hizmet edenleri de, herkesi mutlu edecektir. Biz bundan sonraki srete 3K forml ile yolumuza devam edeceiz; Katlm, Kapasite ve Kalite diyoruz. Bu 3K formlndeki kavramlarn altn dolduran projelerle yolumuza devam etmek zere katklarnzdan, katlmnzdan ve verdiiniz destekten dolay herkese ok teekkr ediyorum, hayrl, uurlu olsun, sa olun.
KONFERANSTAN GRNMLER
156
157
158
159
160
161
162
163
164

Egitim Yonetimi Modelleri Uluslararası Konferansı

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Egitim Yonetimi Modelleri Uluslararası Konferansı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

indekiler

25 Haziran 2009 ~ 1. Oturum 5 9 9 10 12 17 nsz Programn Sunumu

Mehmet KK ~ MEB zel retim Kurumlar Genel Mdr

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Mill Eitim Bakan

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Mill Eitim Bakan

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri ve yi Uygulamalar Paneli

Prof. Dr. Yunus ENGEL

Prof. Dr. Uwe MLLER

Prof. Dr. hsan SEZAL

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri ve yi Uygulamalar Paneli

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri ve yi Uygulamalar Paneli

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri ve yi Uygulamalar Paneli

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009

Eitim Ynetimi Modelleri Uluslararas Konferans 25-26 Haziran 2009