TMMOB Makina Mhendisleri Odas

PERYODKKONTROLMHENDSELKTABI-II

Basnl Kaplar
Kasm 2001

Yayn No:

MMO/2001/272-2

TMMOB MAKNA MHENDSLER ODASI

Smer Sok. 36/1-A 06440 Demirtepe / ANKARA Tel: (0312) 231 31 59 Faks: (0312) 231 31 65 e-posta: mmo@mmo.org.tr http: / /www.mmo.org.tr

Yayn No: MMO/2001/272-2

ISBN: 975-395-499-9

Bu yaptn yayn hakk Makina Mhendisleri Odas'na aittir. Kitabn hibir blm deitirilemez. MMO'nun izni olmadan kitabn hibir blm elektronik, mekanik vb. yollarla kopya edilip kullanlamaz. Kaynak gsterilmek kayd ile alnt yaplabilir.

Kasm 2001 / Ankara

Bask: zkanMatbaaclk Ltd. ti. (0312)229 59 74

II. BLM

KOMPRESR

PERYODK KONTROLLERDE DKKAT EDLMES GEREKEN HUSUSLAR

A- Kurulula Grme (Kontrollerin Yapl ve Firmaca Kontrol ncesi Yaplmas Gerekenler Hakknda) *1- Kompresrn marka, tipi, imal yl, iletme basnc, debisi, elektrik motoru gc vb. konularda bilgi alnr, 2- Kompresre ait teknik zelliklerini gsteren kitap ve brorlerin hazr bulundurulmas istenir, 4- Kompresrn Periyodik Kontrol iin hazr bulundurulmas istenir. 5- Periyodik Kontrol alannn emniyeti iin gerekli tedbirlerin alnmas istenir, 6- Kontrol iin kompresr kullanan kiinin hazr bulundurulmas istenir. B12345Kurulua Gidildiinde (Yetkililerle Grme ve n Hazrlklar) Temas kurulan kiiyle grlr, Yetkililerle grlr, Kompresrn kataloglarna gzablr. alma alan grlr. Periyodik kontrole balanr.

C- Periyodik Kontrol Srasnda (Kontrol ve Testler, Kontrol Listesinin Doldurulmas) 1- Gerekli emniyet tedbirleri alnr, 2- Yaplan Kontrol ve Testler "Periyodik Kontrol Listesi" ne ilenir, imzalanr ve kurulu yetkilisine imzalattrlr. 3- Kontrol stesinde yer almayan ancak kurulu ile ilgili dier bilgi ve neriler kullanclara ve yetkililere bildirilir. 4- Yaplan kontrol ve testler Periyodik Kontrol Raporu'na ilenir. D- Periyodik Kontrol Sonras (Yetkililerle Grme ve Bilgilendirme) 1- Kompresrle ile ilgili varsa yaplmas gerekenler ve tavsiyeler bildirilir. 2- MMO'nun dier etkinlikleri hakknda firma bilgilendirilir.

* (Daha nce bu kompresre alt periyodik kontrol yaplm tee bu leme gerek kalmaz)

63

t*

KOMPRESRLERDE UYULMASI GEREKEN NEML GVENLK KURALLARI

Basnl Havann Kullanlmas: 1- Normlara uygun hortum ve boru balant elemanlarn kullann. (TS 1203) 2- Alet ve paralar temizlemek iin, basnl hava kullanlyorsa, bu ilem ok dikkatli yaplmaldr. Temizlenmekte olan parann zerindeki tozlarn kendinize, bakasna veya civardaki makinalara gelmemesine dikkat ediniz. Bu ilem iin gzlk kullannz. 3- Hortum veya tesisattan direk hava kullanlrken hortum iinde kesinlikle yabanc madde olmamaldr. ok dikkatli kontrol edilmeli, emin olduktan sonra hortuma hava verilmelidir. Hortum ucu skca ve enmiyetli tutulmaldr. Serbest kalan hortum ucu krba gibi saa, sola arpp, tehlikeli olabilir. Hava k vanasn dikkatle ap, hortumdan havann serbeste kp kmayacan kontrol ediniz. (Dikkat: Tkal ueya iinde para bulunan hortum adeta bir hava tfei olur.) 4- Cildinize basnl hava tutmaynz. Hortumun ucunu baka birine doru tutmaynz. stnzdeki tozlar basnl havayla temizlemeyiniz. 5- Bir basnl hava sistemi veya aletini, dizayn edildiinden daha yksek bir basnta altrmaynz. 6- Bir hortumu veya hava hattn skmeden nce kompresrn hava k vanasn kapatnz ve hattaki hava basncn tamamen boaltnz.

64

Kompresr

 SALII VE GVENL TZNN LGL MADDELER

Kazanlarda, Basnl Kaplarda ve Kompresrlerde Alnacak Gvenlik Tedbirleri
Madde 222- Ocaksz buhar ve scak su kaplar ile basnl hava depolar, gaz tpleri ve depolan gibi basnl kaplar ve bunlann balantlar, tehizat ve malzemesi teknie uygun olacaktr. Basnl kaplan grnr yerlerine imalat firma tarafndan aadaki bilgilerin yazl olduu bir plaka, konacaktr. 1. Kap hacmi (litre), 2. letme basnc (kilogram/santimetrekare), 3. Deneme basnc (kilogram/santimetrekare), 4. Kontrol tarihi. Madde 223- Basnl kaplann kontrol ve deneyleri ehliyeti Hkmet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafndan, imalinin bitiminden sonra ve monte edilip kullanlmaya balanmadan nce, veya yaplan deiiklik ve byk onanmlardan sonra, en az ay kullanlmayp yeniden servise girmeleri halinde ise tekrar kullanmaya balanmadan nce ve her durumda periyodik olarak ylda bir yaplr. Kontrol ve deney sonulan, dzenlenecek bir raporda belirtilir ve bu raporlar iyerlerinde saklanr. Madde 224- Basnl kaplarn zerinde, gerektiinde iine girmeyi salayacak kaplar veya kapaklar bulunacak, girilemeyecek kadar kk olan basnl kaplarda, el delikleri yaplacak ve bu delikler emniyetli bir ekilde kapatlm olacaktr. Kap ve kapaklar deney basncna dayanacak salamlkta olacak, giri deliklerinin boyutlan teknie uygun olarak bir insann rahata girmesini salayacak byklkte yaplacaktr. El deliklerinin boyutlan 70x90 milimetreden kk yaplmayacak ve basnl kaplar zerinde bulunan ykama ve kontrol krtapalan en az 25 milimetre apnda olacaktr. Madde 225- Basnl kaplar zerinde, emniyet supab, boaltma vanas, manometre ve termometre gibi kontrol cihazlar bulunacaktr. Paralel alan basnl kaplann, giri, k, boaltma ve blf vanalar ayn ayn iaretlenmi olacaktr. Emniyet supaplar basnl kaplarn en ok kullanma basncna gre ayarlanacak ve bu basncn onda biri orannda bir basn artnda alacak zellikte olacaktr. Madde 226- Basnl kaplarda bulunan emniyet supab, basnl kaba dorudan doruya bal olacaktr. Ancak, kabn iinde bulunan madde, emniyet supabnn taklmasn

Kompresr

65

engelledii veya bozulmasna yol at hallerde, emniyet supab, basnl kaba en yakn bir tesisat zerine taklacaktr. Emniyet supab, bal olduu basnl kabn kapasitesine ve besleme borusunun apna uygun byklkte ve basnc abucak drecek eklide yaplm olacaktr. Basnl kaplarda iki veya daha ok emniyet supab varsa, bunlardan en az bir tanesi, en ok basnca gre ayarlanm olacaktr. Emniyet supaplar, her vardiyada veya gnde en az bir defa denenecek ve kaplar iinde yanc gazlar bulunduunda, gerekli tedbir alnacaktr. Emniyet supaplarnn, younlamaya kar, blf musluklar bulunacaktr. Madde 227- Basnl kaplarn hidrolik basn deneyleri, en yksek alma basncnn 1,5 kat ile yaplacaktr. Kontrol ve deney sonucu kullanlmas sakncal grlen, gvenlikle almay salayacak tehizat eksik olan ve balant paralan uygun bir eklide balanmam bulunan basnl kaplar, eksikleri tamamlanncaya ve arzalar giderilinceye kadar kullanlmayacaktr. Madde 228- Buharla veya scak su ile stlan basnl kaplardaki basncn ana buhar hattndaki basntan dk olmas hallerinde, giri borusu zerine sra ile basn drc valf ve emniyet supab konacak ve bunlar gerekli ekilde korunacaktr. Buharla stlan basnl kaplara giren ve kan buhar veya scak su borular, kanal iine alnacak veya izole edilecektir. Buharla stlan basnl kaplarda, kapak ak iken basn artmasna ve kabn basnc, atmosfer basncna inmeden kapan almasna engel olacak bir tertibat bulunacaktr. Madde 2 2 9 - Buharla stlan dner basnl kaplarn doldurulmasndan veya boaltlmasndan nce, hareket mekanizmas kapal duruma getirilecek ve stop vanalar kapatlarak kilitlenecektir. Madde 230- Otoklavlann d gmlek etekleri, tabana kadar uzatlacak ve altndan geilmeyecek ekilde kapatlacaktr. Otoklavlann kaplar ile varsa kar arlklar, bir kzak veya korkuluk iine alnacaktr. Ya gmlekli otoklavlarda yan stlmas, tehlikeli olmayacak ekilde otoklavdan uzak bir yerde yaplacaktr. Madde 2 3 1 - Eritme kazanlannn blf vanalar, kazandan uzak ve korunmu biryerden idare edilecek ve bu kazanlarda, basncn artn bildiren bir uyarma tertibat bulunacaktr. Eritme kazanlannda blf yaplmadan nce, btn iiler blf ukurundan karlacak, blf ukurlarnn kapaklan kapatlacak, kazann bulunduu yer ile blf ukuru civarnda bulunan iilere, uyarma anlar veya zilleri ile blf vanasnn alaca duyurulacaktr. Eritme kazanlarnn ierisine, s ve basn normale dnmeden ve bunlar iyice havalandrlmadan, kontrol ve onarm iin kimse sokulmayacaktr. Madde 2 3 2 - Kat hamuru hazrlamak zere kullanlan kaynatma kazanlaryla benzeri kazanlar iindeki malzeme atklarnn veya tortulann, l ve emniyet cihazlarn tkamamas iin gerekli tertibat alnacaktr.

il

66

Kompresr

II! III

Bu kazanlar iin de kimyasal reaksiyonlar nedeniyle kazan basncnn alma basnc stne kt veya emniyet supabnn arza ve tutukluk yapt hallerde, kazan korumak zere, krlabilen cinsten bir emniyet cihaz veya benzeri bir tertibat yaplacaktr. Madde 233- kertme ve ayrma veya benzerleri gibi dikey, kapal ve basnl kaplara veya tanklara malzemenin buharla verildii hallerde, depo ile tankn arasnda uygun bir uyarma tertibat bulunacak ve depo ile tank banda bulunan iiler, birbirinden iaret almadan besleme vanasn amayacaklardr. Madde 234- Donya eritme kazanlan ve suni gbre kurutucular gibi sabit basnl kaplarn doldurma ve boaltma kapaklan, kazan iinde oluacak basnc drmek iin, yayl olarak yaplacaktr. alma srasnda kapaklar kapatlacaktr. Madde 235- Vlkanizatr ve devlkanizatrlerin kapak balantlar, salam ve uygun aralkl yaplm olacaktr. Vlkanizatrlerle ak buharl devlkanizatrlerde blf tertibat, ayr ayn olacaktr. Boylan 7,5 metreyi geenlerin ortasnda ayn bir blf vanas bulunacaktr. Vlkanizatrlerin otomatik veya mekanik gl alan kapaklarnda gerekli emniyet tertibat bulunacaktr. Alkali devlkanizatrlerdeki emniyet cihazlar, knlr cinsten yaplacaktr. Vlkanizatr ve devlkanizatrler, ay gememek zere periyodik olarak ehliyeti, Hkmet veya mahalli idarecilerce kabul edilen teknik bir eleman tarafndan kontrol edilecek ve kontrol sonular, bir sicil defterine ilenecektir. Madde 236- Buhar gmlekli kazanlarda buhar gmlei, vanalar almadan nce blf edilecek ve buhar vanalar yava yava alacak ve bu durum, iilere uygun ekilde duyurulacaktr. Buhar gmlekli kola kazanlan, benmariler, yaplacak ie engel olmayacak ekilde kapaklarda rtlecek ve bunlarn etrafnda tama kanallar bulunacak ve bu kanallarn dranejle balants olacaktr. Madde 237- Basnl su ve hava tanklan ve depolan, bal bulunduu kazanlarn veya tesisatn en yksek alma basncna dayanacak salamlkta olacak veya stop vanas ile tank arasna basn drme vanas ve scak su tesislerinde genileme kab veya vanas konacak, hava basnl tanklarda ve depolarda emniyet supab bulunacaktr. Basnl hava ve su tanklan ve depolarnda kontrol manometreleri, basn drme vanas ile emniyet supab arasna konacaktr. Basnl scak su tanklarna konan kontrol ve emniyet cihazlannda, buhar meydana gelmemesi iin gerekli tedbirler alnacak, tanklarn ve borularn dokunabilecek yerleri izole edilecektir. Basnl souk su tank, dona kar uygun bir ekilde izole edilecektir. Ayn kompresrle beslenen basnl hava tanklarnn herbirinde ayr ayn stop vafi ve bunlann nnde ve tank tarafnda olmak zere birer emniyet supab bulunacaktr.

Kompresr

67

Basnl hava tanknn en alak yerine konan boaltma musluu her gn alacak, ierde biriken su, ya ve pislik dar atlacaktr. Normal olarak dan atlamayan ya, karbon ve benzeri maddeler, uygun ekilde temizlenecektir. Madde 238- Basnl asit kaplarnda, asit borusuna, bir adet aside dayankl malzemeden yaplm geri tepme klepesi konacaktr. Basnl asit kaplannn gvdesi ile ana hava borusu arasna, basn drc vana konacak, kapla basn drc vana arasnda manometre ve emniyet supab veya knlabilir bir emniyet tertibat bulunacaktr. Su ile karma sonucu, s veren asitlerle alan basnl kaplarla ilgili rgar ve kanallara su karmamas iin, gerekli tedbir alnacaktr. Asit, hava ile baslmadan nce, hava borularnda birikmi olan su, uygun ekilde boaltlacaktr. Basnl asit kaplar, iindeki asit tamamen boaltlp iyice ykandktan ve havalandrldktan sonra kontrol edilecektir. Bu kontrol srasnda asit vanalan kapatlacak, kilitlenecek ve kap iinde alldn belirten levhalar, uygun yerlere konacaktr. Madde 239- Soutma tesislerinde, soutma tanklannn kapaklar ve delikleri, soutucu gazlarn kamasn engelleyecek ekilde salam yaplacak ve bu tanklarda sv kullanld hallerde, sv ykseklii gstergesi bulunacaktr. Soutma tanklarnn kapasitesi 140 litreyi ve boru ap 15 santimetreyi getii hallerde, soutma tanklarnda en az iki adet basn ayar vanas bulunacak, bunlardan bir tanesi knlabilir cinsten olacaktr. Soutma tanklannn kapasitesi 140 litreden az olduu hallerde, soutma tanklarnda bir basn ayar vanas veya knlabilen cinsten gvenlik tertibat bulunacaktr. Soutma tanklarndaki basn ayar aralan, tankn zerine ve soutucu svnn en yksek seviyesinin stnde uygun bir yere yerletirilecektir. Soutma tanklanna konan basn ayar aralan ile knlabilen eitten gvenlik tertibatnn ulanna, birer boru taklarak ak havaya kadar uzatlacak veya amonyak veya kkrt dioksit gibi maddelerin soutucu olarak kullanld tanklarda, bu borular kapal kaplara balanm olacaktr. Madde 240- Kompresrlerde basn, ayarlanm basnca ulatnda, kompresr motorunun otomatik olarak durmas salanacak ve motorun durmas geciktiinde, basnl havay boa verecek bir gvenlik tertibat bulunacaktr. Madde 241- Hava kompresrlerinin hz reglatr, periyodik olarak kontrol edilecek ve her zaman iyi alr durumda tutulacak ve bunlarda soutma suyunun aknn gzle izlenebilecei bir tertibat yaplacaktr. Sabit kompresrlerin temiz hava emmeleri salanacak ve patlayc, zararl ve zehirli gaz, duman ve toz emilmesi nlenecektir. Hava kompresr ile hava tanklan arasnda, ya ve nem aymclan (separatr) bulunacak ve bunlar hibir ekilde kanlmayacaktr.

68

Kompresr

Hava kompresrlerinin k borusu zerinde stop valfi bulunduunda, bu valf ile kompresr arasnda bir adet gvenlik supab konacaktr. Madde 242- Buhar ve gaz ile alan kompresrlerin k borularna, elle kumanda edilen ve yava kapanan bir valf konacaktr. Madde 243- Patlayc, parlayc ve zararl gaz kompresrlerinin yapld malzeme, sktrd gazn ve iindeki maddelerin kimyasal etkisine dayanacak nitelikte olacaktr. Madde 244- Kompresrlerin gvenlikle almalarn salamak zere; kompresrlerin montajndan sonra ve altrlmasndan nce, kompresrler zerinde yaplacak deiiklik ve byk onarmlardan sonra, periyodik olarak ylda bir kontrol ve deneyleri, ehliyeti Hkmet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafndan yaplacak ve sonular, sicil kartna veya defterine ilenecektir. Kompresrlerin her kademesinde basn deneyi, o kademede msaade edilen en yksek basncnn 1,5 kat ile yaplacaktr. Madde 245- Kompresrler zerine aadaki bilgiler yazl bir plaka, imalat firma tarafndan konacaktr. 1) malat firmann ad, 2) Yapld yl, 3) En yksek alma basnc, 4) Kompresrn sktrd gazn cinsi ve miktan Madde 246- Kompresrlerin, tehlike annda, uzak bir yerden durdurulmas salanacaktr. Madde 247- Kompresrlerin hava depolarnda gvenlik supab bulunacak ve bu supaplarda, kan gazlara kar gerekli tedbirler alnacak ve emniyet supaplarnn aldn bildiren uygun uyarma tertibat yaplacaktr. Madde 248- Kompresrlerde, her kompresre zg, zel kompresr ya kullanlacaktr. Madde 249- Sabit kompresrlerin depolan, patlamalar kar dayankl bir blmede olacak, seyyar kompresrler, alan iilerden en az 10 metre uzaklkta veya dayankl bir blme iinde bulunacaktr. Bakm ve Onarm lerinde Alnacak Gvenlik Tedbirleri Madde 508- Basnl kazanlar ve kaplar, basn altndayken onarlmayacaktr. Madde 511- Onarlacak depo veya tanklar, baka depo veya tanklarla balantl bulunduklarnda, balant borularnn vanalar, gvenli bir ekilde kapatlacak veya bu borular sklerek balant azlan, kr tapa veya kapaklarla kapanacaktr.

Kompresr

69

KONUYLA LGL STANDARTLAR

TS 1203
Nisan 1980

BASINLI HAVA DEPOLARI (KAYNAKLI, SLNDR GVDEL)

0- KONU, TARF, KAPSAM 0.1- KONU Bu standart, elik levhalardan kaynakl, silindir gvdeli basnl hava depolannm tarifine, snflandrma ve zelliklerine, muayene ve deneylerine, piyasaya arz ekli ile denetleme esaslanna dairdir. 0.2- TARFLER 0.2.1- Basnl Hava Deposu : Basnl hava deposu, ierisine atmosfer basncnda daha yksek basnl hava doldurulan kapal bir kaptr. 0.2.2- Anma Basnc: Anma basnc, basnl hava deposunun altrld en yksek manometrik iletme basncdr (birimi, kgf/cm2). 0.2.3- Deney Basnc : Deney basnc, basnl hava deposuna, basn deneyinde uygulanacak basn olup, anma basncnn 2,5 katdr. 0.2.4- En Yksek ve En Dk letme Scakl : En yksek ve en dk iletme scakl, basnl hava deposunun iletilmesi srasnda d yzeyinin ulat en yksek ve en dk scaklk dereceleridir (birimi C). 0.3- KAPSAM Bu standart, elik salardan kaynakl olarak yaplan ve zellikleri aada verilen silindir gvdeli basnl hava depolarn kapsar. Deponun anma basnc en ok 30 kgf/cm2 Deponun en yksek d yzey scakl 200 C Deponun en dk d yzey scakl -20 C Deponun en kk sa kalnl 2,5 mm Deponun en byk i hacmi 6 m3 Deponun i ap ile silindir ksmnn uzunk'u arasndaki oran (d/l) 1/2 - 1/6 elikten baka malzemeden veya baka metot ile veyahut baka biimli yaplan basnl hava depolann kapsamaz.

70

Kompresr

III [IHI

1- SINIFLANDIRMA VE ZELLKLER 1.1- ZELLKLER 1.1.1- Yapl 1.1.2-Genel Kaynak dikilerinde atlak bulunmamal ve diki ana metale ilemi olmaldr. Dikiin yzeyi homojen ve dzgn olmaldr.
izelge 1. Mekanik zellikler, (Normalletirme Tav Grm) Malzemenin Numaras ekme Dayanm'* Akma Snn (kgtfmm^' (kgf/mm2) 20C deki 200C deki 20C deki min min 35-45 1.036 23 18 41-50 1.0426 26 21 45-55 28 1.0436 23 52-62 1.0843 36 1) Deerler 100 mm kalnla kadar malzeme iin geerlidir. 2) 16 mm kalnla kadar malzeme iin geerlidir.

GSvd ctvme yolu il kapatlmtr. rt 0,25 Cc)

Ular ukur dvme dz boj. r i 0.2 0,5. i Dz (lanh ix t>a.

0,15 (d) ekil 1. Balar in zel Dizaynlar

s ^ r ^ s
(e)

71

Balar ile gvdenin kaynakla birbirine tespiti zel biimlerde de yaplabilir. (ekil 1). Btn uzunlamasna ve enlemesine kaynak dikilerinin tm aln kayna olmaldr. Ancak, i ap en ok 610 mm ye kadar olan bombeli balar ift ke kayna ile gvdeye tespit edilebilir. (ekil 2). - Hibir noktada ikiden ok kaynak dikii kesimemelidir. ekil 2. ift Ke Kaynakl - Boru parasnn veya bir parann kaynakl olarak tespitinde kaynak dikii, ana kaynak dikiini kesmemeli ve ana dikiinden uzakl, et kalnlnn 3 katndan kk olmamaldr. Dikite -+ 2mm den daha uzun ksmda yabanc maddeler grlmemelidir, (S=levha 4 et kalnldr, mm). Ayn doru izgi zerinde, belirli aralklarla cruflu yerlerin uzunluu levha et kalnlnn 12 katn gememelidir. Her hava deposunda emniyet valfi ile basn gstergesinin balanmas iin uygun yerler olmal ve yeterli kapasitede bir boaltma delii bulunmas zorunludur. Emniyet valflerinin elle kumanda edilen bir kaldrma dzeni bulunmaldr. Emniyet valfleri dorudan doruya hava deposunun gvdesine dikey durumda taklmas iin, depoda gerekli delik bulunmaldr. Basnl hava depolarnda, dikisiz bombeli balarn biimleri ekil 3 ve 4'de gsterildii gibi olmaldr. Adam delikli bombeli balar da ekil 5'e gre yaplmaldr. Erilik yar ap (r) 25 mm den kk olmamaldr. Bombeli balardaki takviyesiz deliklerle, ie doru flanh delikler ekil 6'da gsterildii gibi yerletirilmi olmaldr.
ekil 3. Eliptik Bombeli Ba

ekil 5. Adam Delikli Bombeli Ba, (Eliptik ekil 4. Toristerik Bombeli Ba veya Toristerik)

72

Kompresr

III l "f

ekil 6. Bombeli Bandaki Delikler Basnl hava depolarnda izelge 2'de belirtildii ekilde muayene ve temizlik delikleri bulunmaldr.

izelge 2. Depo zerindeki Delikler Depo i ap 300 mm ve daha kk 301-600 mm Muayene Deliinin En Kk Boyutu 32 mm apnda iki delik veya 50 mm apnda bir delik Gvde uzunluunun beher 1000 mm si iin 110 mm apnda bir delik veya 106x122 mm boyutunda oval bir delik veya 50 mm apnda iki delik '' 601-900 mm Gvde uzunluunun beher 1000 mm si iin 110 mm apnda bir delik veya 106x122 mm boyutunda oval bir delik '' 901 mm ve daha byk Bir adam delii: 400 mm apnda bir delik veya 300x400 mm boyunda oval bir delik u 1000 mm den kk boylarda bir tane, 1000 nin katlan arasnda olan uzaklklarda 500 mm den byk olanlar 1000 saylr.

Bu depolara muayene ve temizlik delikleri, btn kaynak dikilerini dorudan doruya veya el aynas yardm ile grlebilecek ekilde yerletirilmi olmaldr. - Boru balantlarnn sklmesi ile muayene ve temizlik ii yaplabildii hallerde muayene ve temizlik delikleri yaplmayabilir. Basnl hava deposuna alacak delikler takviyeli veya takviyesiz olabilir. Takviyesiz deliklerin aplan 200 mm'yi gememelidir. Not: Takviyeli deliklerle takviye, delie bir boru paras (Nozl) kaynatlmas, bir veya iki tarafl kaynakl takviye levhas konulmas veya bu iki sistemin birlikte uygulanmas ile yaplr, (ekil 7) 1.1.3- Hidrostatik Dayankllk malatnn garanti ettii basncn 2,5 kat basnla (Madde 2.3.1) e gre yaplacak hidrostatik deneyinde depoda, gzle grlr bir biim deiiklii meydana gelmemeli ve hibir yerde szdrma olmamaldr.

Kompresr

73

ekil 7. Takviyeli Delik

1.1.4- Yzeyler
Kaynakl basnl hava depolarnn yzeylerinde gzle grlr eziklik, arpklk, eri kaynak dikileri olmamal, depo malzemesinde apak, katmer, tufal gibi kusur bulunmamaldr. 1.1.5- Boyut ve Toleranslar 1.1.5.1- Boyutlar Sa kalnl deponun hibir yerinde 2,5 mm den az olmamaldr. Not- Depo sacnn kalnlnn hesaplanmasnda kalnla 0,75 mm korozyon pay eklenmelidir. 1.1.5.2-Toleranslar Deponun yuvarlaklktan sapma tolerans aada belirtilmitir: Hava deposunun uzunlama eksenine dik olarak alnan herhangi bir kesitteki en byk ap ile en kk ap arasndaki fark, bu aplar toplam yansnn % 1'inden ok olmamaldr. Silindirin ayrtndan dorudan sapma miktar, depo toplam uzunluunun % 0,5 ini gememelidir. Uzunlamasna ve dairesel alan kaynak azlarnda sapma, et kalnl 5 mm'ye kadar (5 dahil) olan saclarda 0,5 mm'den, et kalnl 5 mm'den byk olan saclarda ise et kalnlnn % 10'undan ok olmamaldr.

\t A

74

Kompresr

2- HAZIRLAMA ve YAPIMLA LGL MUAYENE ve DENEYLER 2.1-NUMUNE ALMA Muayeneye sunulan depolann tm muayene ve zorunlu deneylerden geirilir. 2.2- MUAYENELER 2.2.1- Gzle Muayene : Basnl hava depolarnn tm gzle muayeneden geirilir ve depolarla Madde 1.1'de belirtilen kusurlann bulunup bulunmadna baklr. 2.2.2- Boyut Muayenesi : Hava depolarnn tm boyut muayenesinden geirilir ve boyutlarn Madde 1.1.5.2'de verilen tolerans snrlar iinde, imalatnn garanti ettii boyutlara uygun olup olmadna baklr. 2.3- DENEYLER 2.3.1- Zorunlu Deneyler 2.3.1.1- Hidrostatik Deneyi : Basnl hava depolarnn tm, imalatsnn depolar iin garanti ettii basncn 2,5 kat bamandaki su ile deneyden geirilir. Deneyde depo, szdrp szdrmad bakmndan her taraf kontrolden geirilinceye kadar basn altnda tutulur ve szma olup olmadna ve ayn zamanda depoda, gzle grlr bir biim deiiklii meydana gelip gelmediine baklr.

2.3.2- htiyari Deneyler

2.3.2.1- ekme Deneyi: ekme deneyi, deponun yapld malzemeden hazrlanacak rneklerle TS 138'e gre yaplr ve bulunan deerlerin izelge l'de gsterilenlere uyup uymadna baklr. Not- Kaynak dikilerinin ekme dayanm, izelge l'de verilen deerlerin % 80'inden az olmaldr. 3- PYASAYA ARZ 3.1- ARETLEME Yapm tamamlanan her basnl deponun kolay grnr bir yerine madeni bir iaretleme plakas, kaynak yaplarak tespit edilmeli ve plaka zerine aada belirtilen bilgiler silinmeyecek bir ekilde yazlmal veya bastrlmaldr: Firmann tescilli markas veya ksa ad, Trk Mal deyimi veya TM iareti, Bu standardn iaret ve numaras (TS 1203 eklinde), Yapm yl, En byk iletme basnc, kgf/cm2 En yksek servis scakl, C Deponun hacmi, dm 3 veya m3.

Kompresr

75

TS 2297
Nisan 1976

RAKORLAR (BASINLI HAVA VEYA SIVI DONANIMLARI N)

TARFLER Rakor (Basnl Hava veya Sv Donanmlar in) Rakor (basnl hava veya sv donanmlan iin), iinden basnl hava veya basnl sv geirilen lastik vb. inden yaplan hortumlar veya metal borulan birbirine balamakta kullanlan bir elemandr. Not- Metinde "Rakorlar, Basnl Hava ve Sv Donanmlar in" deyimi yerine, sadece "Rakorlar" deyimi kullanlmtr.

Balk
Balk, rakorun, bir ucundan hortuma sokularak, tespit edilen parasdr.

letme Basnc
letme basnc, iletmede rakora uygulanabilecek en yksek basntr (birimi kgf/cm2 dir) KAPSAM Bu standart, iinde 10 kgf/cm2 ye kadar basnl hava geen donanmlar ile iinden 6 kgf/cm2 yi kadar basnl sv geen donanmlarda kullanlan rakorlar kapsar.

fi

76

Kompresr

IfilUl

Tp A D vidal 1- Gvde

A-A Kesiti

Anma boyutu R7 R 1/4") R10

v>

AA

e
mm

5
56

|R3/rf)
(Rt/2) R20 (R3/^) R25

8
11,5
16 22 57 60

27

29,56

32

35,03 45,20

(Rft

63

1)

Parantez iindeki l deerleri ISO Parmak sistemindeki karlklardr

2-Conia
34

"*" !

3-Uygulama

Anma boyutu d,= R 20 olan tip A Rakorun gsterilii

2..

" Rakor A 20 TS 22 97 /1

ekil 8.

Kompresr

77

TS745
Nisan 1969 TARFLER

LASTK HORTUMLAR (BASINLI HAVA N)

Basnl Hava in Lastik Hortum : Makina, alet ve cihazlara basnl hava iletilmesinde kullanlan, bez, rg veya kord katlan ile takviye edilen ve kauuktan yaplm olan halka kesitli mamullerdir. Basnl hava iin lastik hortumlar, bu standartta sadece "hortumlar" eklinde ifade edilmitir. Boru : Hortumun i ksmn tekil eden ve iletilen hava ile temasta olan kauuktan yaplm i tabakadr. D Kaplama : Hortumun d ksmn tekil eden ve kauuktan yaplm olan d tabakadr. Takviye Kat : boru ile d kaplama arasnda bulunan ve bez, iplik rg veya kord ipliinden yaplm olan ksmdr. Patlatma Basnlar : Hidrolik deney balnda aklanan deney uygulandnda, elde edilen sonular izelge 3'de gsterilen deerlerde uygun olmaldr. izelge 3. Patlama Basnlar Anma ap mm 5 7 8 10 11 15 17 20 25 32 40 50 65 80 ap mm 5 6,5 8 9,5 11 12,5 16 19 25 32 38 50 62 75 20 kgf/cm' Basn Altnda D aptaki Byme % max 7 7 7 7 7 7 7 7 10 10 10 12 12 12 Patlatma Basnc (kgf/cm2) min 50 50 50 50 50 45 45 40 40 35 30 30 30 30

78

Koroprosf

TS 3362
Nisan 1979

BASINLI KAPLAR HESAPLAMA KURALLAR

TANIMLAR Basnl Kap Basnl kap, 0,490.105 Pa (=0,5 at) ve daha yksek st basnl sv ve gazlarn retiminde, tanmasnda ya da depolanmasnda kullanlan kre, silindir biimli veya kre, silindir ya da koni biimli hacimlerin birletirilmesinden oluan atmosfere kapal kaplardr. HESAPLAMA KURALLAR

Ha.

. ..

ap Oranlar r\ S 1,2 Olan st Basnca Kar alan Silindir ve Kre Biimli Kaplarn Hesaplama Kurallar Gvenlik Katsays (S) Gvenlik katsaysn, esas olarak hesaplamadaki varsaymlardaki kukulara karlktr ve ayn zamanda 1,3 p deerindeki bir su basnc deneyinde akma snrnn almasna kar bir gvence verir. Daha yksek bir deney basnc seildiinde 20 C deki akma snrna gre 1,1 kat bir gvenlik salayp salamad kontrol edilmelidir. tinal bir yapm ve daha iyi bir biimlendirme koullan altnda, gvenlik katsays izelge 4'den alnabilir. Yanc gaz veya siyanr ya da siyanrl hidrojen ieren yanc gazlan veya gaz kanmlan iin yaplan basnl kaplarda gvenlik katsays, izelge 4'deki deerlerden %20 daha byk seilmelidir. D ve ap Oranlar DJD9= 1.2 -1,5 olan, dikisiz her taraf kapal, eksenel dorultuda serbest hareketli, -20 C den + 350 C ye kadar scaklk snrlar arasnda srekli i st statik basn altnda alan, iletme srasnda eperlerde kayda deer bir s ak olmayan, snek malzemeden eperleri tam silindir biimli basnl kaplarn hesaplama kurallar Gvenlik Katsays Gvenlik katsaysnn seiminde "Genel kurallar" ve balnda belirtilen esaslar gznnde bulundurulmaldr. zel nedenlerden dolay yetkili bir kurum veya kiinin nerisi zerine daha yksek bir deney basnc seildiinde, malzemenin 20 C deki akma gerilmesine kar en az 1,1 kat bir gvenlik bulunup bulunmad kontrol edilmelidir. zenli bir yapm ve daha iyi biimlendirme ngrldnde iletme durumu iin gvenlik katsays S=1,5 olarak seilmelidir. Kompresr 79

ap oranlan Da/Di > 1,35 olduunda scak iletmede (200 C den daha scak) kullanlan zarflarda, iletmede ve evrede alnacak zel nlemlerle kaza olasl azaltldnda; rnein, zel odalara ya da hacimlere veya ak arazide duvar iine alarak uzaktan ynetmeli olarak yerletirmede, iletme durumu iin gvenlik katsaysnn S = 1 , 4 e kadar indirilmesine izin verilir. Bu durumda su basnc deneyinde 20 C deki akma gerilimine kar 1,1 kat bir gvenliir bulunduu kantlanabilir. izelge 4. Gvenlik Katsaylar Kabul Belgesi Malzeme ve Uygulama Olan Olmayan Malzemeler in Gvenlik Katsays S Akma snrna Akma Snr Bilinen Malzemeler 1 - Alaml ve alamsz elikler 1.1- Dikisiz ve kt kaynakl balant ile ok sral ift kapakl perinli balantda 1.2- Tek sral ift kapakl perin dikili veya bir kapa tek sra perinli ift kapakl iki sra perin balantl kaplarda 1.3- Bindirmeli veya bir taraf bkml perin dikili kaplarda 2- elik dkmde 3- Demir olmayan metal ve alamlarnda Akma snr bilinmeyen Malzemeler 4Dkme demir (TS 552) 9,0 7,0 7,0 11,0 8,0 8,0 4.1- Tavlanmam 4.2- Tavlanm (Ek-2) 4.3- Emaye edilmi 5- Saf alminyum ve alamlar 5.1- Dikili kaplarda veya ergitmeli kt kaynakl kaplarda 5.2- Perinli kaplarda 6- Bakr ve bakr alamlarnda hadde bronzu ve dkm bronzu kapsamak zere 6.1 - Kaynakl kaplarda veya ergitmeli kt kaynakl dikili kaplarda 6.2- Perinli kaplarda 6.3- Lehimli kaplarda 3,5 4,0 4,0 4,0 4,5 4,5 3,5 4,0 4,0 4,5 1,O 8 I 2,0 seilmelidir. ekme dayanmna kar gvenlik 22 2,5 1,6 2,0
1 yj

veya Rm/100.000 kar Gvenlik

1 ,o

1 O

Malzemenin mekanik zelliine gre zel olarak

80

Kompresr

Resmi Gazete:

BASINLI KAPLAR VE BU KAPLARIN MUAYENE YNTEMLERNN ORTAK HKMLERNE DAR

10 Kasm 2000 Say: 24226

YNETMELK
KNC BOLUM

AT Tip Onay, AT Dorulamas, Ortak Hkmler ve Deiiklik Hkm AT Tip Onay Madde 6- lgili ynetmelikle dzenleme yaplmas durumunda; AT Dorulamas gerektiinde veya gerekmediinde, pazarlama ve hizmete sunmadan nce AT Tip Onay bir n kouldur. Bakanlk lke ierisinde mevcut bulunan retici ya da yetkili temsilcinin talebi halinde ilgili ynetmeliin gereklerini karlayan basnl kabn zel snf ile ilgili her tipe AT Tip Onay verecektir. AT Tip Onay bavurusu, her tip kap iin yalnzca Bakanla yaplacaktr. Bakanlk AT Tp Onayn bu blmdeki hkmlere ve Ek I madde 1.2 ve madde 4'e gre verecek, reddedecek veya geri ekecektir. Madde 7- Ek I madde 2'de belirtilen incelemelerin sonular yeterli ise incelemeyi yapan muayene kuruluu tip onaynn verilmesine esas tekil edecek raporu dzenleyecektir. Bu rapor AT dorulamasna tabi bir basnl kap ile ilgili ise retici AT dorulamas yaplmadan nce Ek I madde 3'de belirtilen onay iaretini kaba vuracaktr. Rapor ve onay iareti ile ilgili hkmler Ek I madde 3 ve madde 5'de belirtilmitir. Madde 8- lgili ynetmeliin artlarn salayan herhangi bir basnl kabn deiik bir tipi iin AT Tip Onay gerekmiyorsa, ancak bunun iin AT Dorulamas konusunda bir bavuru yaplm ise imalat AT Dorulamas yaplmadan nce kendi sorumluluunda Ek I madde 3.2'de belirtilen zel iareti bu tipe dahil olan basnl kaba vuracaktr. Madde 9- Bakanlk bu Ynetmeliin 5 inci maddesini izleyerek ilgili ynetmelikte belirtilen herhangi bir artn yerine getirilmediini tespit ederse onay geri ekecektir. Bakanlk, tip onay verilen basnl kabn bir tipinin onaylanan tipe uygunsuzluunu tespit ederse aadaki hususlar yapacaktr. a) Tespit edilen uygunsuzluk minimum deerde ise ya da basnl kabn tasarm ve imalat yntemleri zerinde esasa ynelik bir etkisi olmuyorsa ve herhangi bir ekilde gvenlik tehlikesi yaratmyorsa onay devam ettirir. b) Tespit edilen uygunsuzluk herhangi bir gvenlik tehlikesi yaratyorsa onay geri ekilir. c) mal edilen partinin onaylanan tipe uymad tespit edildiinde imalatdan ksa srede uygun imalat deiiklikleri yapmas istenir. Eer imalat bu istee uymay baaramazsa onay geri ekilir. Bakanlk, eer onayn verilmemesini gerektiren bir durum tespit ederse onay geri eker. Bakanlk, yukanda belirtilen durumlardan birinin varl ile ilgili olarak dier bir ye lke

Kompresr

81

tarafndan bilgilendirilirse bu ye lkeye dantktan sonra, bu maddede yukarda belirtilen hkmlere gre ilem yapar. Bakanlk ile ye lke arasnda onayn geri ekilmesi konusunda mutabakat salanamyorsa, bu durumda Mstearlk aracl ile komisyona bavurur. Komisyon konuyu zmek iin gerekli ilemleri yapar. Bakanlk, tip onayn geri ekmeye karar verdiinde, bu karan derhal Mstearlk aracl ile dier ye lkelere ve Komisyona bildirir. AT Dorulamas Madde 10- AT Dorulamas bir basnl kabn ilgili ynetmeliin artlarna uyup uymadn tespitte yardmc olmaldr. Bu husus, dorulama iareti ile tasdiklenir. Madde 11- Bir basnl kap, AT Dorulamas iin muayene kuruluuna sunulduunda; muayene kuruluu, aada belirtilen hususlan kontrol eder: a) Basnl kabn AT tip onayna tabi olan bir kap snfna ait olup olmadn, b) Basnl kap, AT tip onayna tabi olan bir kap snfna ait ise onaylanan tipi karlayp karlamadn ve AT tip onay iaretini tayp tamadn, c) Basnl kap, AT tip onayna tabi olan kap snfna ait deil ise ait olduu ilgili ynetmelikte belirtilen artlan yerine getirip getirmediini, d) Basnl kabn; deney sonulan ve zorunlu iaretleri doru olarak ilitirilmesi asndan ilgili ynetmeliin gereklerini karlayp karlamadn. malat, muayene kuruluunun, imalat yerine girmesini ve muayene ile ilgili grevlerini yerine getirmesini engelleyemez. Madde 12- Bakanlk, muayene kurululann tayin ederken, bu Ynetmeliin 13 nc maddesindeki yntemleri izleyerek Ek IH'teki kriterleri esas alr. Madde 13- Bakanlk, muayene kurulularnn listesi ile bu kurulularn hangi muayeneleri yapabilmeleri iin yetkilendirildiklerini belirten belgeyi Mstearlk aracl ile dier ye lkelere ve Komisyona bildirir. Bakanlk, tayin ettii muayene kuruluunun Ek IU'de belirtilen kriterleri karlamadn veya karlamann sona erdiini tespit ederse, verilen yetkiyi geri alr. Bakanlk bu konuda Komisyon ve ye lkeleri Mstearlk aracl ile derhal bilgilendirir. Muayene kuruluunun tayini, verilen yetkinin geri alnmas ve yetkinin snrlandnlmas yetkisi sadece Bakanla aittir. Madde 14- Muayene kuruluu, basnl kabn bu Ynetmeliin 11 inci maddesinde ve Ek H'de belirtilen artlar dahilinde AT Dorulamasn yaptktan sonra, EK II madde 3'de belirtilen dzenlemelere gre ksmi ya da son AT Dorulama iaretini kab'a basar. AT Dorulama iaretlerinin ekli ve karakteristikleri ile ilgili esaslar EK II madde 3'de verilmitir. Eer ilgili ynetmelikte yer alyorsa, muayene kuruluu uygulanan muayeneleri ve sonularn belirten bir rapor dzenler. Madde 15- Basnl kaplann herhangi bir snfnn ait olduu ilgili ynetmelik AT Dorulamasn kapsamyorsa, imalat kendi sorumluluunda bu ilgili ynetmeliin

i
i

82

Kompresr

gereklerini saladn ve tipin buna uygun olduunu doruladktan sonra, aada belirtilen iaretleri verir. a) AT Tip Onay gerekiyorsa, Ek I'in Madde 5.3'nde belirtilen zel iareti, b) AT Tip Onay gerekmiyorsa Ek I'in Madde 5.4'nde belirtilen zel iareti.

Ortak Hkmler
Madde 16- Kap ve yardmc tehizat ile ilgili olarak bu Ynetmelik ve ilgili ynetmelikte belirtilen iaretler her basnl kabn ve yardmc tehizatn grlebilir bir yerine okunakl ve silinmez ekilde baslr. Bakanlk, AT iaretleri ile kartrlacak iaretleri ve aklamalar basnl kaplar zerine baslmasn yasaklamak iin gerekli btn tedbirleri alr.

Deiiklik Hkm
Madde 17- Basnl kabn tasanmnda ve imalatnda kullanlan metotlann ve bunlarda yaplan deiikliklerin eit derecede bir gvenlik salanmas kouluyla 5 inci maddenin ikinci fkrasnda belirtilen ilgili ynetmeliklerin hkmlerinin tamamna uymasna gerek yoktur. lgili ynetmeliklerin her biri, bu gibi deiikliklerin yaplmasna veya yaplmamasna ait hkmleri aka belirtir. Bu gibi durumlarda aadaki prosedr izlenir. a) Bakanlk, kabn tanmn veren veya deiiklik talebini destekleyen dokmanlar ve uygulanan tm deney sonularnn birer kopyasn Mstearlk aracl ile ye lkelere ve Komisyona gnderir. Bu ilemler gizli yaplr. b) Eer yasal sre ierisinde, Komisyona iletilen konu hakknda hibir ye lke itirazda bulunmamsa ya da bir soru sormam ise ye lke gelen tm talepleri deerlendirdikten sonra deiiklik kararn verir ve bu konuda dier ye lkeleri ve Komisyonu Mstearlk aracl ile bilgilendirir. c) Eer bir ye lke yasal sre ierisinde herhangi bir cevap vermemi ise bu deiiklii onaylam saylacaktr. Fakat sz konusu Bakanlk bu durumda herhangi bir cevabn olmadn Komisyondan teyit ettirmek iin bavurmak zorundadr. d) Eer konu Komisyona iletilmi ve olumlu ynde karar alnmsa Bakanlk talep ettii ekilde deiiklik yapar. e) Bununla ilgili dokmanlar sz konusu lkenin dilinde ya da kabul edilebilir herhangi bir dilde sunulur.

Kompresr

83

"i

KOMPRESRLER GENEL BLG

BASINLI HAVANIN RETM VE KULLANIMA HAZIRLANMASI Kompresr eitleri Basnl hava sistemlerinin ilk eleman olan kompresrler, mekanik enerjiyi basn enerjisine dntren makinalardr. Sktrlan akkan hava olabilecei gibi azot, hidrojen, karbondioksit gibi gazlar da olabilir. Hava kompresrlerinde genellikle atmosferik koullardaki hava emilir ve alma basncna kartlr. Ancak yksek basnta hava ya da gaz emip basnc daha da artran kompresrler de vardr. Kompresrlerin genel olarak snflandrlmas ekil 9'daki gibidir.
KOMPRESRLER

t*''

lfcV'

I. DNAMK

II. POZTF YERDETRMEL

EJEKTR

SANTRFJ

AKSYAL

DNER ELEMANLI (ROTATF)

PSTONLU

PALETL

SU HALKALI

VDALI

ROOTS

BYEL KOLLU

KROSEDL

SERBE.ST PSTONLU

LABRENT DYAFRAM

ekil 9. Kompresrlerin Snflandrlman I. Dinamik Kompresrler Bir dinamik kompresrde basn art, srekli akan bir gaza kinetik enerji vererek ve bu gazn bir genileme blmnde hznn drlerek basn enerjisine dntrlmesi sonucu salar. Bu, deiik ekillerde olabilir. a- Ejektr b- Santrifj c- Aksiyal //. Pozitif Yerdeistirmeli Kompresrler Bu tip kompresrlerde hava bir silindir ierisine ekilir, bir krank mili ile hareket ettirilen piston tarafndan sktrlr. Emme ve k basnc arasndaki fark kompresr ta84

Kompresr

rafndan ortaya konulan ii tanmlar. Pistonun havay sktrmas ile molekller birbirine daha yakn bir duruma gelerek hzlarn arttrrlar. Molekl hzndaki bu art scakl arttrr. Scaklk artnn bykl u faktrlere baldr. i. Gazn Cinsi ii. Emme Scakl iii. Sktrma Oran iv. Soutma Sistemi Ar gazlara oranla hafif gazlarn scakl, ayn sktrma orannda daha fazla art gsterir. rnein 20 C giri scaklnda 4/1 sktrma orannda helyumun k scakl 236 C iken propann k scakl 78 C'dir. Kompresr tarafndan emilen havann emi basncndan, istenilen k basncna kadar sktrlmas bir defada, deimeyen termodinamik ve mekanik aamada gerekleiyorsa buna tek aamal (kademeli) sktrma denir. Bazen istenilen basnc birka kademede salamak mmkndr. stenilen basn yksek ve kapasite fazla ise ilk sktrma kademesinden sonra ara soutucuda soutulan hava ikinci bir silindirde istenilen k basncna ulatrlr. Buna da iki aamal sktrma denir. Balangtaki basncn, k basncna oranna bal olarak ara soutmal birok sktrma denir. Balangtaki basncn, k basncna oranna bal olarak ara soutmal birok sktrma aamas olabilir. Pozitif yerdeitirmeli kompresrler, tasarm farkll nedeniyle balca iki ana gruba ayrlr: 1- Dner Elemanl (Rotatif) Tip Kompresrler 2- Pistonlu Tip Kompresrler Vidal ve Pistonlu Tip Kompresrlerin Karlatrlmas Pistonlu tip kompresrlerden vidal tiplere geiin nemli stnlkleri aada karlatrmtr. Vidal Tip Kompresrler 1- Anma minimumdur. ki helisel vida birbirine demeden dnd iin anma sz konusu deildir. Sadece vida elemanlarn tayan bilyal yataklarda anma vardr. 2- Bakmlar kolaydr. Ya ve filtre elemanlarnn alma sreleri sonunda deitirilmesi dnda herhangi bir bakm gerekli deildir. Yedek para miktar azdr. 3- Yllk yedek para tketimi makina bedelinin ortalama %3-5'i kadardr. 4- Basnl hava k scakl ortam scaklnn 10-15 C kadar zerindedir. ilenme az olur. 5- Hava ak dzgn ve sreklidir. Herhangi bir hava tanknda toplamadan dorudan doruya kullanm noktasna gnderilebilir. 6- Vidal tip kompresrler darbesiz altndan dz bir zemine konulmas yeterlidir. Herhangi zel bir temel gerektirmez. 7- Vidal tip kompresrlerde sadece dnme hareketi olmas nedeniyle motor gc daha verimli bir ekilde kullanlr. Kompresr 85

Pistonlu Tip Kompresrler 1- Anma yksektir. Silindir iinde alan piston ve segmanlar srekli srtnmeye maruz kaldndan anma miktarnn yksek olmas kanlmazdr. 2- Anma miktarlarnn yksek olmas nedeniyle her yllk alma sonunda mutlaka komple revizyona alnmas gereklidir. Yedek paralar ok eitli ve fazladr. 3- Pistonlu tip kompresrlerde yllk yedek para tketimi, makina bedelinin % 25-30'u kadardr. 4- Basnl havann k scakl 135-195 C olup, son soutucu kullanlmas gereklidir. 5- Zaman devresi nedeniyle pistonlar kesikli olarak hava basar. Tank kullanlmas zorunludur. Kesikli retim, kullanm noktalarnda vuruntuya neden olur. 6- Byk bir sarsnt ile altklarndan dolay zel bir. temel ve zemin gerekmektedir. 7- Bu tipte, motor gcnn bir ksm pistonlarn ataletini yenmek iin kullanlr. Verimleri dktr. Kompresr Seimi Kompresrlerde de her makinada olduu gibi belirlenmi bir gle i yaplmaktadr. Buna gre kompresrn basaca havann, basnc ile birim zamanda retebilecei hava miktar arasnda daima bir balant bulunmaktadr. Gc deimeksizin, bir kompresrn alma basnc ykseltilecek olursa; rettii hava miktar azalacaktr. rnek: 55 kW'lk elektrik gc ile altrlan bir kompresrn eitli basn kademelerindeki kapasiteleri aadaki gibidir. Motor Gc 55 kW 55 kW 55 kW Maksimum Basn 7.5 bar 10 bar 13 bar Serbest Hava Verimi 9.5 mVdak. 7.7 mVdak. 6.2 mVdak.

Kurutucu Seimi Basnl hava devrelerinde su ok zararl bir maddedir. Su buhar proseslere zarar verir. Youan su kompresr yan bozar, toz tutarak hava geilerini tkar korozyona ve haval aletlerde anmaya neden olabilir. Atmosferik hava iinde zararsz gibi grnen nemin basn altnda ok miktarda younlama eilimi vardr. Kurutucularda k havasnn kuruluu seime etki eden en nemli faktrdr. Kuru hava gereksinimi olan nitelerin almakta olduklar ortam scakl gznnde bulundurulmaldr. Solutma tipi bir kurutucunun basn altndaki ilenme noktas 2C ise, basnl havann kurutucudan ktktan sonra kullanm yerine kadar mesafede 2C nin altnda bir scaklkla karlamamaldr. Aksi halde tekrar ilenme olacaktr. Ancak, bu ilenme 86 Kompresr

,*

miktar -23.5C scaklkta, hava ierisinde bulunabilecek nem kadar olabilecektir. Eer kullanm alan ok souk bir ortamda ise ya da kurutucudan sonraki basnl hava hatt aktan, araziden gemek zorunda ise k artlarnda blgesel olarak deimek kayd ile -10 C ile -30 C scakla maruz kalmas ska rastlanan bir durumdur. Her ne kadar kanal yapmak, basnl hava hattn izole etmek mmkn olsa da sistemin scaklnn +2 C altna dmesine engel olamayz. Bu durumda basn altndaki iglenme noktas -20 C ile -40 C arasnda deien kimyasal tip kurutucular seilmelidir. "Her zaman emniyetli davranmak" dncesi ile gerekli olmayan hallerde kimyasal tip kurutucular seilmemelidir. nk hem ilk yatrm maliyetleri, hem de iletme giderleri (%15 hava kayb ile alrlar) yksektir. Filtre eitleri Hava kirliliinin byk boyutlara ulamas, bu kirliliin evresel faktrlere bal olarak yresel farkllklar ve artlar gstermesi, zerinde durulmas gereken nemli bir konudur. Hava kirlilii ve zararlar hemen hemen herkes tarafndan bilinmekle birlikte basnl havann kirlilii ve dourabilecei zararlar hakknda ok az ey bilinmektedir. Bir sanayi blgesinde yaplan aratrma sonucunda var olan toz paracklarnn %80'inin 2 mikrondan daha kk olduu anlalmtr. yanma srasnda oluan tam yanmam yaktlardan dolay havada hidrokarbon gazna da rastlanmaktadr. Bu kirliliin 0.004 mg/litre oranna ulamas sk rastlanan bir durumdur. Kmr madenleri, demirelik ve imento sanayiinin bulunduu blgelerde ise bu deerler birka kat fazladr. Kompresr tarafndan emilen toz, sistemdeki ya, su ve anma sonucu oluan paracklar birleerek basnl hava sisteminde ve alan birimlerde paslanmalara, tkanmalara, anmalara neden olmaktadr. Bunun sonucu olarak malzeme mr ksalr, bakm harcamalar artar. Basnl Hava Deposu Basnl hava sistemlerinin vazgeilmez bir parasdr. Kompresrn bota alma ve yke geme annda oluan ani basn dalgalanmalarn snmleyerek sistemdeki dier birimlerin bu durumdan zarar grmesini nlemek iin hava depolar daima kompresrden sonra ilk birim olarak yerletirilmelidir. Yatay ya da dikey olarak yerletirilebilirler. Basnl hava, depoya hangi ynden girerse zt ynden kmal ve k deponun st seviyesinden olmaldr. Bylelikle hem dolam salanm hem de tank tabannda biriken suyun devreye baslmas nlenmi olur. Basnl hava depolar uygulamada sistemde kullanlan havann m 3 /dak. cinsinden miktar 1/10 orannda seilmelidir. Ani ve bol miktarda hava tketen nitelerden nce ikinci bir hava deposu da sisteme yerletirilebilir. Hava depolarnn yararlarn yle sralayabiliriz;

Kompresr

87

KURUTUCU

ekil 10. Uygun Bir Basnl Hava Donamn

1- Kompresrn yke girmesi ve bota almas durumlarnda oluan ani basn dalgalanmalarn snmlerler. 2- Kompresrden kan havann scakl ortam scaklndan yksektir. Depoda biriken havann scakl ortam scaklna kadar der ve bu arada ierisindeki suyun bir ksm youur. 3 Sanld kadar byk miktarlarda olmamakla birlikte bir miktar hava depolanr. Bu durum ilk etapta sistemin beslenmesini salar ve kompresrn sk sk devreye girip, kmasn nler. "1- zerlerinde manometre ve emniyet ventili olmas dolaysyla basnl havann kontrol altnda tutulduu birimlerdir. Uygun Donanm Tasarm Bir basnl hava sisteminde, retilen havann kaliteli olmas iin srasyla kompresr, basnl hava deposu filtreler ve kurutucu bulunmaldr. Bunlarn ekilde grld gibi montaj gerekletirilmelidir. Donanmda filtre ve kurutucu giri klarna yaplan ksa devre (by-pass) hatlar, bu birimlerden herhangi birinin arzalanmas durumunda, basnl havann ana retim hattna ulamasn salamaktadr. BASINLI HAVA EBEKELER Basnl Hava ile alan El Aletleri Basnl hava retiminin yeni tasarmlarla olduka ekonomik bir hale gelmesi ve sanayi tesislerinde kullanmnn yaygnlamas ile birlikte basnl hava ile alan el aletleri de nem kazanmtr. Basnl hava ile alan el aletleri stnlkleri nedeni ile elektrikli el aletlerinin yerini almaktadr. 88 Kompresr

Hatasz bir basnl hava ebekesinin nemi Tm bir basnl hava sistemi ana blmden meydana gelmektedir. 1. Kompresr dairesi 2. Basnl hava hatt 3. Servis hatlar. Basnl havann retilmi olduu kompresr dairesi, basnl havay kullanlacak mahallere tayan hat ve son kullanm birimlerine kadar uzanan servis hatlar bir zincir gibidir. Hibiri en zayf halkasndan daha gl olamaz.

ekil 11. Kompresr Dairesi

Basnl hava hatt aksesuarlar Valfler, hava artlandrma niteleri (yalayc, reglatr, su filtreleri, manometreler), hortumlar ve bunlar hava hattna balayan her trl balant elemanlar basnl hava hatt aksesuarlarn oluturmaktadr. Basn kayb ve hava kaaklarndan doru kayplar azaltmak iin kaliteli ve uygun aksesuarlarn seimi ok nemlidir.

Kompresr

89

(O

Kompresr Soutma Suyu Konuol Vanas

ekil 12. Pistonlu Tip rnek Tesisat emas

Kompresr

91

S0CU1UA

HAVASI

GR (TEMZ HAVA)

VEK VEK VEK VEK

125 150 180 220

A S 990 940 990 940 1190 965 1190 955

ekil 14. Vidal Tip Kompresrn Yerletirilmesi

92

Kompresr

Manometre Scparatr

Emniyet Venii

Bas.n Kontrol Manometre

Dengeleme Borusu

Her ki Tarafta 15 D CA Hava Kondcnstopu Hava Reglatr ek Vana Filtre Ak Mesafe

(O

co

ekil 15. Basnl Hava Cihazlar

ekil 16. Pilot Valf

ekil 17. Separatr Paralan

Emniyet Vcntili Manometre

Pislik Tutucu Hava Kondcnstopu ekil 18. Basnl Hava Tank 94

Kompresr

A: Kresel vana B : Hava kondenstopu

C : 25 - 30 cm

ekil 19. Yatay Hava Tank Kt bir sistemin maliyeti Yetersiz bir sistem, hava ile alan niteler iin son derece masrafldr. Hedefimiz en az kaypla basnl havay tketim noktasna ulatrmak olmaldr. En bata gelen kayp nedeni sistemde balant noktalarnda gndeme gelen kaaklardr. Hava kapasite yetmezlii ve artan enerji tketimi hava kayb sonucudur. Bir hava datm sisteminde rastlanabilecek en sk ve pahal eksiklik budur. Kompresr kapasitesinin % 20 sinin kaakla kayba uramas ok grlen bir durumdur. eitli apta boru deliklerinden kaybedilen hava miktar ve karl g kayb izelge 5'te gsterilmitir.
izelge 5. Delik ap (mm) 1 3 5 10 6 Barda Hava Kaa (litre/saniye) 1 10 27 105 G Kayb (kW) 0.3 3.1 8.3 33.0

Kompresr

95

KOMPRESRN YERLETRLMES : 1. Kompresr sorunsuz almas iin uygun bir odaya yerletirilmelidir. 2. Kompresr s yayan makinalardan ve dorudan gne ndan uzak tutunuz. (Kazan dairesi, jeneratr odas gibi) 3. Kompresr bulunduu yerde, oda scakl artmayacak ekilde uygun havalandrma salanmal, giri havas tozsuz ve kimyasal madde olmayacak ekilde temiz olmaldr (Kompresr emi havasnn toz ve kimyasal maddeden arndrlmas iin gerekiyorsa odann hava emi yerine uygun byklkte ve zellikte filtre taknz). 4. Kompresr dz bir yzeye yerletirilmeli, zemine monte edilmemeli, ayaklan yere dzgn bir ekilde konmaldr. Kompresr zeminde beton bir kaide zerine oturtulmaldr (Kaidenin ykseklii yerden gelebilecek sudan etkilenmeyecek ekilde olmaldr. Zemin bozukluu max. 2 ada olmaldr). 5. Kompresr kurutucu, tank, filtre sistemi ile paket bir nite olarak kullanlacaksa rnek tesisat emasna baknz.

Sisteme Balanmas:
1. Kompresr kesinlikle uygun topraklama yapldktan sonra elektrik balants talimatlara uygun yaplmaldr. UYARI: Ntr balants topraklama deildir. (1475 sayl i kanununun 74. maddesi gerei topraklama yaplmas zorunludur.) 2. Enerji hatlarn duvara sabitleyiniz, yerde serbeste hareket etmelerine ve tehlike arz etmelerine engel olunuz. 3. Elektrik kablolar ve balant pabularnn yerlerine skca tespit edilmi olduunu kontrol ediniz. 4. Enerji hatt zerine uygun devre kesici ve gecikmeli sigorta koyunuz. 5. Enerji hatt zerinde ek olmamaldr. 6. Kompresrn alma annda llen giri voltaj 38019 V olmaldr. 7. Kablo eidi olarak ok damarl TTR kablo kullanlmaldr. 8. Kompresr uzun mddet almayacak ise rutubetli ortamdan uzak tutunuz. lk almada Dikkat Edilecek Hususlar: 1. Ortam scakln kontrol ediniz. 2. Ya miktarn seviye gstergesinden kontrol ediniz. 3. Faz sras nn yandn kontrol ediniz.

lk altrma Talimat:
1. Kompresr altrmak iin ilk nce "START-STOP" dmesine basnz. Kompresr almaya devam edecek ve hava basacaktr. 2. Kalkta ve yk halinde, voltaj ve akm kontroln yapnz.
96

Kompresr

III lliKOU

3. Btn basn ve s derecelerinin normal olup olmadn kontrol ediniz. 4. Yaklak 30 dakika alma sonunda kompresrn durdurulup kapaklan alarak, ya kaa ve kay gerginlii kontrol edilmelidir. Herhangi bir problem yok ise, kapaklar kapatarak almaya devam ediniz (Nakliye esnasnda meydana gelebilecek problemleri kontrol etmek iin bu alma yaplmaktadr). 5. Bir aydan uzun sre almam kompresrlerde ilk altrmadan nce emi filtresinin altndan, kompresrn kendi yanda 1/2 litre ilave ediniz. alma Srasnda: 1. Kapaklar kapal tutunuz. 2. Kompresrn zerine su, ya dklmemeli ve yabanc maddeler konmamaldr. 3. Kompresrn ierisini ellemeyeniz, kurcalamaynz, hibir ekilde tamirat yapmaynz. Durdurma: Kompresr komple durdurmak iin, "START-STOP" dmesine basnz. Acil durumlarda "EMERGENCY STOP" dmesine basarak durdurunuz.

TERMOMETRE (Vida k Scakl)

ekil 20. Kompresr Uyan, altrma ve Durdurma Cihazlar

Kompresr

97

VDALI KOMPRESRLER HAKKINDA GENEL BLG

Ses geirmeyen bir kaportaya yerletirilmi, elektrik motoru ile tahrik edilen, ya pskrtmeli vidal kompresrlerdir. Kompresr Ana Paralar: - ine ya pskrtlen vidal kompresr - Elektrik motoru - Soutucu - Hava emi ayar valfi - Kumanda panosu ve alter dolab - Ya separatr Gvenlik Tertibat: - Ya filtresi - Minimum basn valfi - Termostatik valf - Hava Filtresi Vida Grubu Vida grubu, erkek rotor ve dii rotordan olumaktadr. Vidalarn zel profilleri dolays ile erkek rotor, motordan kaplin yardm ile ald gc, dii rotora aktararak, birlikte ters ynde dnerler. Dnme esnasnda skan havay geri karmak iin aralarnda ok az boluk vardr ve hassas tolerans ile ilenmilerdir. Bu yzden tozlara, apaklara kar son derece hassasdrlar. Ya ve hava filtrelerinin alma ortamna gre zamannda deitirilmesine, ya ve hava balantlarnn periyodik olarak sklp temizlenmesi srasnda da iinde herhangi bir madde kalmamasna byk zen gsterilmelidir. Vidalarn birlikte dnleri srasnda oluan vakum ile hava filtresinden emilen hava, vidalarn birbirinin iinde alt knt ve oyuklarn arasna girer ve k ksmna srklenir. Havann giriteki hacmi, ka yaklatka azaldndan, basnc artarak ya-hava deposuna geer. Havann sktrlmas srasnda ortaya kan sy almak iin, vidalar arasna ya gnderilir. Ya, havay soutmakta, vidalarn yzeylerinde ya tabakas oluturarak, skan havann geri kamasn nlemekte, vidalarn ve yataklarn yalanmasn salamaktadr. (ekil - 24)

98

Kompresr

Il IIII

Rotor oluklar ekilde gsterildii gibi atmosferik basntaki hava ile dolmaktadr.

Erkek rotor, dii rotorun yivlerine girerek havay "V" eklinde sktrmaktadr.

Rotorlar birbirlerine doru dnerken "V" eklinde skm havann hacmi azalrken basnc artmaktadr.

Rotorlarn dnmeye devam etmesi sonucu hacim gittike klmekte, skma tamamlandnda, hava k ucuna getirilmektedir.

ekil 21. Vidal Tip Kompresr ile Basnl Hava retimi Kompresr 99

Bo alma periyodu bir zaman rlesi ile kontrol edilir. Tesisat basnc ayar zaman boyunca basn alterinin en dk ayarnn altna dmezse kompresr otomatik olarak kapanr. Kompresr basn alterinden ayarlanan en dk iletme basncna ulatnda tekrar alr.

Hava-Ya Deposu:
Vida grubundan gelen basnl hava-ya karm zerinde seperatrn bulunduu hava-ya deposuna girerken, nce bir engele arpar ve ilk esnada bnyesindeki fazla olan yan bir ksm szlp ayrlarak deponun alt ksmna ker. Hava - ya deposunun zerinde emniyet subab, ya doldurma, seviye gstergesi ve seperatr bulunur.

.L

'i

Separatr:
Separatr, basnl hava iindeki ya zerreciklerini younlatrarak havaya gre daha ar damlacklar haline dntren elyaf bir yapya sahip zel eit filtredir. Daha sonra bu ya, bir boru ile tekrar vidaya gnderilir. Separatrn kullanm sresi emilen havann temizliine baldr. Ya ve hava filtrelerinin zamannda deitirilmesi separatr mrn byk lde etkiler.
y/\ SOUTUCUDAN IKAN S A KURU VE TEMZ HAVA

fjj

KOMPRESRDEN GELEN HAVA + YA

ekil 22. Separatr Kesiti ve Sisteme Balants

100

Kompresr

IL1: m

Separatrlerin verimi iki ekilde ifade edilir. - Bir onz ya kayb ile retilen havann ft3 olarak hacmi - Ya kaybnn milyonda para says (PPM, parts per million) Normal artlarda temizhava separatrlerinin verimi ift olarak kullanldnda 2 ppm civarndadr. Uygulama tiplerine gre (dik, yatk rezervuar iinde veya ayr, kullanlan ya kalitesi) bu miktar artar veya ekitebilir. Verimi, k hattnda toplanan ya miktar ile test sresince kullanlan toplam hava miktarnn oran tayin eder. Ayrca daha hassas lmler iin duman fotometreleri laboratuvar almalar ile kullanlmaktadr. Separatrn nominal verim tespiti iin alma ortamnda stabil duruma gelmesi gereklidir. Bu da en az 50, 60 saat almasn gerektirmektedir. Separatr seimi CFM (ft3) olarak kompresr kapasitelerine gre ayarlanmtr. Temiz hava separatrleri 3000 CFM (85 m3/dak) kapasiteye kadar kompresrlerde kullanlmaktadr. Separatr lleri kompresrn zgl veriminden kaynaklanan (SCFM) ve 100-125 FPM ft/min (30-38 m/dak) separatr hz esas alnarak hesaplanmtr. Ancak belli artlarda daha yksek separatr hzlar da kullanlabilmektedir. Temiz hava separatrleri 20-40 PSI (1.4-2.8 kg/cm2) basn farkna dayanacak ekilde dizayn edilmilerdir. Bu durum nadiren kompresyonun ani ve fazla dmesi (tahrik motoru gcnn fazla dmesi) ile meydana gelebilir. Normalde bu fark 4 ile 15 PSI (0.28 ile 1 kg/cm2) arasndadr. Operatr, basn fark 8 PSI'i getiinde separatr yenisi ile deitirmelidir. Bu limitte deitirilmeyen separatrler kompresr verimini etkilemekte 15 PSI (1 kg/cm^) de yaklak %15 verim kaybna neden olmaktadr. Baka bir deyile kompresr belli bir miktar hava retimi iin fazladan bir enerji tkenecektir. Separatrlerin kullanm sreleri hava ve ya filtrelerine baldr. zellikle 5-10 mikronluk, zamannda deitirilen hava ya filtreleri separatr mrn uzatan faktrlerdir. Temiz hava separatrlerin mr iin 1500 10000 alma saati vermektedir. Dolaysyla, bu durum alma artlarna, ortama, filtrelere, kompresrde kullanlan ya eidine ve zamannda ekil 23. Separatr deitirilmesine bal olmakla birlikte, 1500 saatten az alFiltresi mas anormal olarak karlanmaldr.

Kompresr

101

Servis Hattna Hava Tahliyesi Kompresre Ya Dn

ekil 24. Separatrn alna ekli

Separatrler vidal tip kompresrlerde hava ya ayrcs olarak alma ekillerine gre dik veya yatk tip olarak kullanrlar. Temiz hava separatrleri iki kademe prensibine gre alr. lk kademe youturucudur. Ya buharn keser ve daha byk damlacklar haline getirir. Separatrn bu kademesi %99, 96 0.3 mikron tanecik byklekil 25. Vidalar ne ayarldr. kinci kademe ise bu byk damlacklar havadan artr ve damlacklarn separatrn alt ksmnda toplanmasn salar. Toplanan ya, orifisli bir dn borusundan kompresr odasnn dk basnl ksmndan emilerek tekrar sisteme katlr.

>

102

Kompresr

HINI

o
ekil 26. Separatrn Hava indeki Ya Tutmas

o o o o o o

o o

o
O

o o

Minumum Basn Valfi Ya deposu zerinde, separatr kna bal minimum basn valfi, A giriinden gelen hava, gerekli basnca ulatktan sonra (4) ve (6) nolu yaylarnn basncn yenerek, (3) ve (9) nolu pistonlar yukar doru iter. Bylece hava B kndan datm hattna verilir. Kompresr boa getiinde, kompresr kapasitesinin ok zerinde hava ihtiyac olduunda veya kompresr durduunda A girii tekrar kapanarak sistemdeki basnl havann kompresre geri dnmesini engeller.

Kompresr

103

1. Gvde 2. Teflon 3. Piston 4. O'ring 5. O'ring 6. Yay 7. Piston yuvas 8. Sediskur 9. Ayar paras 10. Konik yay 11. Piston 12. Pul ' 3. Civata 14. Balant nipeli

ekil 27. Minimum Basn Valfi

Termostatik Valf Separatr deposundan gelen ya A giriinden girer. Buradan giren yan scakl istenilen scaklktan daha azsa (65C) dorudan B kndan karak vida grubuna gnderilir. Eer istenilen scaklktan (65C) daha fazla ise mr burcu iterek B kn gerekli miktarda kapar ve gerekli miktarda C kn aarak ya soutucusuna soumak zere scak ya gnderir. Soutucudan gelen ya B kndan gelen ya ile kararak vida alma scakln en uygun scaklkta tutar. (Detay balant emas iin Bkz. ekil 27-28)

104

Kompresr

l i III1SI

1. 2. 3. 4.

Gvde Bur Mr Kapak

5. segman 6. O'ring 7. Yay

ekil 28. Tennostatik Valf

Kompresr

105

BAKIM
SSTEMN KORUYUCU BAKIM VE NEM Bir basnl hava sisteminin en aktif nitesi kompresrlerdir. Kompresrlerle ilgili iletme esaslar unlardr: Rahata bakm ve servis hizmeti verebilmesi iin kompresrlerin yerletirilecei yerlerde gerekli manevra alanlar braklmaldr. Kompresrler, gerektiinde hava giri ve k panellerine davlumbaz yaplabilecek ekilde alma alanlarna yerletirilmelidir. Kompresr ierisinden geen ve radyatrlerde soutmay saladktan sonra dar kan scak havann tekrar kompresr iine girmesi nlenmelidir. Kompresrn gerek devreye bast havann, gerekse kendi soutmasnda kulland havann tozdan arndrlm olmas efektif mrn arttrc bir faktrdr. Bu bakmdan kompresr tozlu ortalarda mutlaka kapal ve mmkn derece tozdan arndrlm odalarda altrlmaldr. Kompresrn ekonomik ve verimli almas ancak ykte kald srece mmkndr. Bu nedenle ykte ve bota alma sreleri arasndaki farkn az olmas iin gerekli nlemler alnmaldr. Kompresrn fonksiyonunu yerine getirirken en byk etkenin ya olduu gz nnde tutulursa, kalite ve zellikleri bakmndan uygun yapda yan kullanlmas gereklidir. Kompresrn fonksiyonel mrnn ancak planl bir bakmla uzatlabilecei ve bu ilemin de eitilmi personelle gerekletirilebilecei unutulmamaldr. nemli noktalardan birisi de kompresrn kapasitesinin zerinde almayacann bilinmesidir.

1234-

5-

jj ^ Ijfo j

6-

78-

KOMPRESRLERLE LGL BAKIM ESASLARI Bilindii gibi, her alan parann belli ltlere gre ortaya km bir mr vardr. Bu mrn teorik olan deerleri pratikte artlara gre deimektedir. Olaya bu adan bakldnda ncelikle mr belirlenmi paralarn bakmlar arasnda daha idare eder dncesine kaplmakszm deitirilmesi gerekmektedir. Belli ilkeler zerine kurulmu bakm esaslarna uyulmaldr. 1- Hava filtreleri sk sk kontrol edilip temizlenmeli ve her 500 saatte bir deitirilmelidir. 2- Kompresr radyatrleri d temizlii her 1000 saatte bir yaplmaldr. 3- Kompresr ya ve ya filtresi her 1000 saatte deitirilmelidir. Tozlu ve scak ortamlarda bu sre daha da ksa olabilir. 106 Kompresr

jj v h M#

4- Kompresr ek valfi, ya stop vanas, minimum basn vanas ve hava emi kelebei * 3000 alma saatinde kontrol edilip, temizlenmelidir. 5- Solenoid vanalar ve havalandrma vanas ile egzoz pencereleri her zaman temiz ve ak tutulmaldr. 6- Her 3000 alma saatinde separatr filtresi deitirilmelidir. 7- Her 2000 alma saatinde elektrik motoru rulmanlarna gres baslmaldr. 8- Her bakm srasnda bilyal yataklarn grlts dikkatlice dinlenmelidir. 9- Her 20.000 alma saatinden sonra vida grubu rulmanlarnn deitirilmesinde yarar vardr (bu sreyi sistemde kullanlan rulmanlarn cinsine baml olarak, rulman imalats firmalar belirlenmitir.) KOMPRESR LETME VE BAKIM TALMATLARI Yerletirilmesi Tozsuz Ortam : Kompresr kolaylkla eriilebilir bir durumda tozsuz bir yere konmaldr. Taze Hava : Hava kompresrnn basnl hava retimi ve kendi soutmas iin devaml hava emmesi gereklidir. Bunun gereklemesi iin kompresrn bulunduu yere dardan kolaylkla taze hava girmesi salanm olmaldr. Makinann Konumu : Kompresr nitesi volan taraf duvara, ya gstergesi ve boaltma tapas ne gelecek ekilde yerletirilmeli ve volanla duvar arasnda en az 75 cm boluk kalmas temin edilmelidir. Deme olduka dzgn olmal ve meyil 3 dereceyi gememelidir. alma Ortam Scakl : Bu husus da kompresrn shhatli almas iin nemlidir. Kompresrn yerletirildii yerin scakl genelde 5-20C olmaldr. Kompresr hava scaklnn yksek olduu yerlerde altrlrsa, artar. Akta alma : Kompresr akta alyorsa kar ve yamurdan ve don mevsiminde mutlaka dondan korunmaldr. Elektrik Tesisat Elektrik tesisat bilgili bir elektriki tarafndan monte edilmelidir. Aadaki hususlara kesinlikle uyulmas gereklidir. Yeterli Kesitte Kablo : Motora, gcne uygun olan yeterli kesite sahip bir kablo ekilmelidir. Termik-Manyetik Koruyucu Motor alteri : Motor mutlaka, etiketi zerindeki akm iddetine gre ayarlanm bir termik-manyetik-alterle altrlmaldr. 5.5 HP zerindeki glerde yldz-gen-termik-manyetik alter kullanlmaldr. Volan Dnme Yn : Volann soutma ilevini yerine getirebilmesi iin, muhafaza zerindeki ok ynnde dnmesi gereklidir. Soutma havasnn muhafaza delikli sacndan emilip, silindirlere flenmesi salanmaldr. Kompresr letme Basnc : Kompresr alma basncnda bir ayar yaplmak Kompresr 107

 I * /= tJ

istendiinde, basn kesinlikle etiket zerinde verilmi deerin zerine karlmama hdr. Ya Seviyesi Ya Seviyesi Kontrol : Kompresr altrlmasndan nce MUTLAKA karterde ya gsterge camnn orta noktasna kadar, gsterge cam olmayan makinalarda ya se'Karter hava boaltma viye ubuunun izgiyle iaretli seviyesine Meme kadar ya bulunup, bulunmad kontrol edilmelidir. tik Ya Deitirme : lk 30-50 alma saatinden sonra makinann ya deitirilmelidir. Mteakip ya deitirmeler normal alma dzeninde her veya drt ayda bir
yaplmaldr. Kompresrlerde aada tavsiYaseviyesigsiergesi"^boaltma ekil 29. Kompresrde Ya Seviyesi Kontrol

ye edilen motor yalar kullanlmaldr. Ak yerlerde alan Makinaldr in: Kn : SAE 30Yazn : SAE 50 Kapal Yerlerde alan Makinalar in: K - Yaz : SAE 20/50

Karter Hava Tahliyesi : Makinalarda karter havasn tahliye eden bir dzen mevcuttur. Buradaki meme deliinin ak olmasna dikkat ediniz. Memeden havayla birlikte ya da atyorsa, bu karterde ya normal seviyesinin zerinde ya bulunduunun iaretidir. Bu durumda fazla ya boaltma tapasn aarak boaltnz. Ya seviye kontrollerinde tm yan karter tabanna szlmesini salamak iin, makinann kontrolden nce 3-4 dakika alm olmasna dikkat ediniz. Bakm Sistemi Gnlk Bakm Seviye Kontrol : Ya seviyesini devaml surette kontrol ediniz. Makina dururken seviyenin ya gstergesinin krmz iaretli orta noktasnda olmasn salaynz. Gsterge cam olmayan makinaarda ya seviye ubuundaki izgiye kadar karterde ya bulunmasn salaynz. Su ve Ya Tahliyesi: Kompresr ara ve ana deposunda youan suyu ve ya boaltnz. Hava Emme : Kompresrn hava emip, emmediini kontrol ediniz. Haftalk Bakm Genel Temizlik : Silindir kanat aralar, silindir kapa, basn borusu soutma ka108

Kompresr

m M

natklan, volan motor v.d. ksmlarn temizliini yapnz. Filtre Temizlii : Hava filtrelerini skerek, temizleyiniz ve iine bir iki damla ya damlatarak yerine taknz. Emniyet Supap Kontrol : Emniyet supaplarnn dzenli ekilde alp, almadn kontrol ediniz. Bota Yol Alma-ek Valf Kontrol : Kompresrn bota yol alp, almadn ve ek valf (geri tepme ventilinin) dzenli alp, almadn kontrol ediniz. V-Kay Gerginlik Kontrol : Kay gerginliini kontrol ediniz. Normal gerginlikteki kayn ba parmakla basld- ekil 30. V-Kay Gerginlik Kontrol nda takriben 1 cm bel vermesi gerektiini unutmaynz. Kay ve kasnaklarn, ya ve tozdan arnm olarak temiz kalmasn temin ediniz. Kayn gerginlik ve temizliinden emin olduktan sonra, yine temizliini yapm olduunuz kay-kasnak muhafazasn yerine monte ediniz. Aylk Bakm Kompresrn ya deitirme zaman gelmise yan deitiriniz. Ya olarak 3.20 de tavsiye edilen yalardan birini seiniz. Basn alteri ama ve kapama deerlerini ve koruyucu alter termik ayarn kontrol ediniz. Kompresr emme ve basma supaplarn skerek, temizleyiniz ve tekrar yerme taknz. ek valfi (geri tepme ventili) skerek temizleyiniz ve tekrar yerine taknz. Karter hava tahliye dzenini skerek temizleyiniz ve tekrar yerine taknz.

Kompresr

109

123-

456-

Ya Doldurma ve Boaltma ileminde Dikkat Edilecek Hususlar: Kompresr durdurun; Depoda basn kalmadn, emniyet supab ekme halkasndan (2) ekerek kontrol ediniz. (1) nolu vanay aarak ya boaltn ve belirtilen yere kadar uygun ya doldurunuz. Kesinlikle tavsiye edilen yalarn dnda ya kullanmayn veya farkl cinsten yalar kartrmaynz. Ya filtresini deitiriniz. Vanay tam kapamay unutmaynz. Ya deitirme ileminden 10 saat sonra vanay tekrar kontrol ediniz.

MAX.

MIN

fc (*'

ekil 31. Ya Seviye Kontrol

u
110

Kompresr

m Minr i

ekil 32. Ya Deiimi

Basn alteri
Kompresrn ayarlanan basn seviyeleri arasnda ykte ve bota almasn salar. Bunu solenoid valflere enerji vererek veya enerjisini keserek gerekletirir. Kompresrden istenilen st ve alt basn limitleri basn alteri zerinden ayarlanabilir. Hararet Mr Kompresrn vida grubu zerindeki yan herhangi bir sebepten ar derecede snmasndan dolay vida grubuna zarar vermesini nlemek amacyla konulmutur. Hararet mrleri standart olup max. 1003C de bal olduu rleyi ektirme sureti ile kompresr stop ettirir.

Kompresr

111

J-.lv

/ ' '%

izelge 6. RNEK PERYODK BAKIM PROGRAMI

Bakm Yeri ve Paralan KOMPRESR ODASI Scaklk Temizlik HAVA EM DEVRES Hava Filtresi Emi Valfi Emi Valf O-Ring Solenoid Valf HAVA BASIN DEVRES Hava Kaaklar Min Basn Valfi Min Basn Valf O-Ring YA BASIN DEVRES Ya Kaaklar Ya Hortumlar Radyatr Temizlii Ya Seviye Kontrol Ya Ya Filtresi Separatr Ya Tank Temizlii Basn Testi EMNYET DEVRELER Basn alteri Y. Basn alteri Emniyet Subb Kesici Mir ELEKTRK PN. DEVRE Akm Deerleri Voltaj Kontrol Pnmatik Hortumlar VDA GRUBU Rulman Ses MOTOR Motor Rulmanlar Ya. Kaylar Geriniz KURUTUCU Hat Filtreleri Hat Filtreleri Suyu Pislik Tutucu Filtre Tahliye Selenoid X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Gnlk 1000 3000 K K D K D 5000 K D 7000 9000 K D K D 11000 K D 13000 K D 15000 K D

xl
X
X

X X

X _X_

[_X

X
X X X X X X X X

r"x
X X X X

X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

rx ~
^x

X X X X X X X

X X X X

X X X X

X X X X

X
X X

X X
X

X X

X X

X X

X X X X X X X X X X

X X

X X

X X

X
X X X X X X X X

Not: 1- Yukardaki deerler normal alma artlarna gredir. Ortamn kirliliine gre bu sreler ksaltlmaldr. 2- Gnlk bakm ve kontroller kullanc tarafndan yaplacaktr. 3- Kompresrn ilk 100 saatlik almasna mtakip kay mekanizmas gerilmelidir. 4- Basn testi ylda bir yaplmaldr. K : Kontrol D : Deiim

112

Kompresr

m ir M

KOMPRESR VE HAVA TANKI PERYODK KONTROL TALMATLARI

Kompresrlerin Periyodik Kontrol lemi aadaki talimatlar dorultusunda yaplmaldr. Talimatlarla ilgili tamamlayc bilgiler i Sal ve Gvenlii Tznn belirtilen maddelerinde yer almaktadr. 1- Teknik zelliklerin Kontrol 1.1. Bir nceki periyodik kontrol raporunu inceleyerek varsa eksikliklerin giderildiini kontrol et. 1.2. Kompresrn sicil kart ve bakm defterinin olduunu kontrol et. (i Sal ve
Gvenlii Tz - Madde 223)

1.3. a)

HAVA TANKININ; - malat firma ad - Tip'i - malat seri no'su - malat tarihi - En yksek iletme basnc (kg/cm2) - Deney basnc (kg/cm2) - Hava tanknn hacmi (t)
(i Saht ve t Gvenlii Tz - Madde 222)

b) KOMPRESRN; - malat firma ad - Tip'i - malat seri no'su - malat tarihi - En yksek iletme basnc (kg/cm2) - Kompresrn debisi (lt/dak) - Kompresrn sktrd gazn cinsi ve miktar
(i Sal ve Gvenlii Tz - Madde 245)

c) ELEKTRK MOTORUNUN - malat firma ad

- Tip'i - Seri no'su - mal yl - Gc (hp) - Gerilimi (volt) - Devir says (d/dak)
Kompresr 113

*?i
Hava tanknn, kompresrn ve elektrik motorunun zerindeki etiketler kontrol edilerek yukarda belirtildii ekilde periyodik kontrol raporuna kaydedilir. malat firmalarca yukarda belirtilen bilgiler yazlm olmaldr.
(i Sal ve Gvenlii Tz - Madde 245)

1
tik-"

ff

2- Kompresrn Yer Durumu Kontrol 2.1. Sabit kompresrlerin depolan patlamaya kar dayankl bir blmede olduunu kontrol et. 2.2 .Seyyar kompresrlerin alanlardan en az 10 m uzakta ayr bir yerde olduunu kontrol et.
(i Sal ve Gvenlii Tz - Madde 246 ve 249)

3Kompresrn Genel Grn ve Yan Donanmlarnn Tespiti 3.1. Kompresr titreimi nlenmi mi? Kompresr titreimli alan bir yapya sahip olduu iin tabana temas eden ksmlarna lastik veya ahap papular konulduunu kontrol et. 3.2. Kompresrn d grnn gzle kontrol et. a- Kompresr, hava tank ve elektrik motorunda hasar veya deformasyon var m? b- Kompresr karterinde ya sznts var m? Ve ya seviyesi uygun mu?
(i Sal ve Gvenlii Tz - Madde 248)

c- Kompresr hava emiinde filtre var m? ve temiz hava emmesi salanm m?

(i Sal ve Gvenlii Tz - Madde 241)

d- Kompresr hava emi kanallarnn mmkn olduu lde dz ve dirseksiz olduunu kontrol et. e- Hava emi boru ve kanallarnn, duvar ve tavan balantlarnn mmkn olduu lde salam ve titreiminin nlenmi olduunu kontrol et. f- Hava tanknda paslanma var m ve boya durumu uygun mu? g- Kompresrn hava tankna bal olarak bir manometre, bir emniyet ventili, bir otomatik basn ayarlayc, bir blf vanas ve bir ek valf var m? h- Kompresrn tahrik kaylar ve gerginlii uygunmu ve muhafaza kafesi yada sac var m? i- Kompresrle ek valf arasndaki boru hattnda bulunan basnl havay elektrik motoru durduunda tahliye eden sistem var m? j- Kompresr donmaya, gne radyasyonuna, ar scaa, yamur ve rutubete kar korunmakta mdr? k- Kompresr dairesinin havalandrlmasnn iyi olduunu kontrol et.

114

Kompresr

4- Kompresr ve Yan Donanmlarn Kontrol 4.1. Otomatik kontrol; Kompresr basnc iletmenin gereksinimi olan ayarlanm basnca ulatnda otomatiin (presostat) elektrik motorunun durmasn salayp stop-boa alma ilevini yerine getirip getirmedii kontrol edilir. Elektrik motorunun ayarlanan basnta durmamas halinde havay boa verecek otomatie bal bir gvenlik tertibatnn olduu kontrol edilecektir. Ayrca stop-boa geme ilevini yerine getirip elektrik motorunu durduran sistemin hava boaltldnda start yke geme ilevini de yerine getirip otomatik olarak elektrik motorunu tekrar devreye alarak kompresrn hava retimine getii kontrol edilir.
(i Sal ve Gvenlii Tz Madde 240)

4.2. Manometre Kontrol: Manometrenin okunabilecek byklkte rakamlar olmas taksimatnn ve camnn kirli, yal olmamas gerekir. Manometrede ibre titreiminin olup olmad kontrol edilmelidir. Bunu nlemek iin kompresrn tabana oturduu ayaklarda gerekli tedbirlerin alnmas gerekir. Manometrenin kompresrn en yksek alma basncnn olduu yer krmz ile iaretlenmi olmaldr. Krmz izgi yoksa izilmesi salanacaktr. Bu izginin anlam ayet manometre ibresi bu izgiyi am ise otomatik bozulmu ve gerek kompresr gerekse hava tank tehlikeli duruma gemitir. Bu durum krmz izgi ile kyaslama yaplarak grlebilir. Bu durumda kompresr ana artelden kesilerek elektrik motoru devre d braklr. 4.3. Separatr Kontrol: Kompresrle hava tank arasndaki separatrn olup olmad ve grevini yapp yapmad kontrol edilir. Separatr, kompresrn emdii hava ierisindeki nemi ve ya tutarak tanka kuru havann gitmesini salayan bir sistemdir. Kk hacimli ve seyyar kompresrlerde ise genellikle vantilatrl soutma sistemi mevcuttur. Bu sistemlerin en alt ksmndaki tahliye musluklar hergn alarak suyunun alnmas tavsiye edilir. 4.4. Blf Vanas Kontrol: Hava tank iinde younlaan hava iindeki suyun gnlk olarak dar alnmasn salayan vana (musluk) alarak kontrol edilir. 5- Hava Tank retim Teknii Kontrol 5.1. Kaynak Dikileri Kontrol: Tank kaynak dikilerinin teknie uygun olup olmad (tank kaynak dikilerinde atlak bulunmad ve dikiin ana metale ilemi olduu, diki yzeyinin homojen ve dz olduu), tank zerinde bir noktada ikiden fazla kesien kaynak dikii olup olmad kontrol edilir. 5.2. Hava Tank Malzemesi Kontrol: Tank malzemesinde apak, katmer ve tufel gibi malzeme kusurlar olup olmadna baklr. 5.3. Hava Tank Deformasyon Kontrol: Tank zerinde yama kayna ve tank y-

Kompresr

115

zeylerinde eziklik, arpklk ve eri kaynak dikii olup olmad, tankn zerinde kontrol ve temizlik deliklerinin olup olmad kontrol edilir. Tank sac kalnlnn hibir yerde 3.2 mm'den az olmad kontrol edilir.
(i Sal ve t Gvenlii Tz - Madde 224, 508 ve 511)

ekil 33. Su Cenderesi (El Pompas)

6- Hidrolik Basn Testi Yaplmas 6.1 Hava Tankn Teste Hazrlama a- Hava tanknn souk su ile hidrolik basn testi iin kompresr tank iindeki tm hava boaltlr. b- Hava tanknn separatrle (separatr yok ise direk kompresre bal demektir.) balant ksm sklr. Elektrik motoru ve kompresr hava tanknn zerine monte edilmi kompresrlerde ek valf bu ksmda bulunur. Byk hacimli ve hava tank ayr sistemlerde ise ek valf sklmez. nk basn testinde su karp karmad kontrol edilecektir. c- Kompresr zerinde istenilenden fazla basn olutuunda bunu tahliye edecek bir emniyet ventili vardr (emniyet ventilinin dorudan doruya hava deposuna dikey durumda takldn, emniyet ventillerinde elle kumanda edilen bir kaldrma dzeneinin bulunduunu, emniyet ventilinin kolay alp kapandn, emniyet ventilinde ayar bozulmalarna kar nlem alnm olduunu kontrol et). Bu emniyet ventili ilk etapta sklr. Zira-hava tankna uygulanacak basn emniyet ventilinin almas istenen basntan daima byktr, d- Hava tankndan tesisata balantr ksmlarndaki vanalar tamamen kapatlr. Byk hacimli tanklarda hava tanknn k" genellikle flanldr. Bu ksm kr flanla kapatlr. Bylece tesisata su dolmas engellenmi olur.

116

Kompresr

TIHP;

e- Hava tanknn baka klar da varsa hepsi kr tapa ya da kr flanla kapatlr. f- Btn borularn ak istikametine doru eilimli olduunu ve su, ya gibi birikimlerin bir blf vanasndan dar atldn kontrol et. g- ki veya daha fazla hava kompresr ayn k borusuna bal ise her kompresrden gelen k borusu zerinde ek valf olduunu kontrol et. h- Kompresr k borular evresinde yanc, parlayc maddelerin olmadn kontrol et. i- Hava tanknn iine en st seviyesinden ieride hi hava kalmayacak ekilde su doldurulur. Yine tank st ksmnda bir yer ak braklmaldr. Bylece tank ierisine su doldurulurken tankn iindeki normal havann tahliye edilebilmesi salanr. j- El pompas hava tankna boru ve ana rakorlarla balanr. Btn klarn ve eer varsa vanann iyice kapal olduu kontrol edilir. k- Kompresrn tehlike annda uzak bir yerden durdurulmasn salayacak elektrik tesisastnn olduunu kontrol et. 6.2. Hidrolik Basn Testinin Uygulanmas El pompas ile balants yaplan hava tanknn iine su baslarak iletmenin alt basncn 1.5 kat basn uygulanr. (Hava tank, 10 bar basnca kadar yava yava kartlr ve daha sonraki basn yklemesi 1-2 bar/dk olarak yaplr.) Hava tank zerindeki manometre ile el pompas zerindeki manometre karlatrlarak doru gsterip gstermedii kontrol edilir. 30 dakika zaman iinde aadaki kontroller yaplr.
(ti Sal ve t Gvenlii Tz - Madde 227 ve 244)

6.3. Hidrolik Basn Testinin Uygulanmas Esnasndaki Kontroller a- ekvalf Kontrol: Kompresrn almas esnasnda hava tank ierisinde oluan basnl havann (Kompresr elektrik motoru ayarlanan basnta devre d kald anda) geri dnmesini engelleyen ekvalfin salam olup olmad kontrol edilir. Salam deilse deitirilmesi nerilir. b- Hava tank sznt kontrol: Hava tanknn kaynak yerleri balant ksmlarnda su szntsnn olup olmad kontrol edilir. Herhangi bir atlak, delik ve tahribat varsa iletme sorumlusuna gsterilerek onarm yapmas konusunda uyarlr ve teknik rapora kaydeder. c- Otomatiin Kontrol: Eer kompresrn otomatii alma annda kontrol edilmemise hava tankna su basnc uygulamas srasnda iletmenin alma basncna ulat anda otomatikte hafif bir ses duyulur. Bu ses ayarlanan basnla otomatiin ierisindeki anahtardan elektrik devresi kesilirken kan mekanik bir sestir, d- Hidrolik su basncnn drlmesi: Btn kontroller yapldktan sonra el Kompresr 117

pompasnn musluu alarak hava tank ierisindeki su basnc sfra drlr. e- Emniyet Ventili Kontrol: Basn sfra drldkten sonra emniyet ventili yerine taklan kr tapa sklerek yerine emniyet ventili taklr. Emniyet ventilinin iletmenin alt basncn biraz stnde basnta ap amad el pompas ile hidrolik basn uygulanarak manometreden gzlenir. ayet amyorsa emniyet ventilinin ayarlanmas yaplr. Bu ayar emniyet ventili ierisindeki yay sisteminden meydana geldii iin yayn ierisinden geen pasall bir ubuk ile n d gvdesine balayan bir somundan ya gevetilerek basn drlr veya yay sktrlarak basn ykseltilir. 6.4. Hidrolik Basn Testi Sonras Yaplan lemler a- Hidrolik basn testi uygulamas esnasnda yaplan tm kontroller bittikten sonra yine el pompas musluu alarak basn sfra drlr. b- El pompasn hava tankna balayan boru ve rakorlar sklr, c- Hava tankndaki kr tapa ve kr flanla kapatlan tm klar sklr, d- Hava tank ierisine baslan su boaltlr, e- Separatr ve tesisat boru balantlar yaplr. f- Otomatiin emniyet ventilinin, ekvalfin ve manometrenin son balant kontrolleri yaplr, g- Kompresr iletmeye hazr hale getirilir

7-

Sonu
Kompresrlerin gvenlikle almalarn salamak zere montajdan sonra ve altrlmasndan nce kompresrler zerinde yaplacak deiiklik ve onarmlardan sonra periyodik olarak ylda bir defa kontrol ve deneyleri hkmet ve mahalli idarelerce kabul edilen teknik elamanlar tarafndan yaplacak, sonulan rapor dzenlenerek iletmeye verilecek ve sicil kartna ilenecektir.
(i Sal ve t Gvenlii Tz - Madde 223 ve 244)

118

Kompresr

TMMOB MAKNA MHENDSLER ODASI ubesi

Firma Ad Adresi Telefon TEKNK ZELLKLER

HAVA TANKI Kontrol stesi

Kontrol Tarihi

Yapmc Firma Yapm Yl Seri No Kapasite

alma Basnc Tasarm Basnc Test Basnc

bar (at) bar (at) bar (at)

KOMPRESRN KONTROL 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Bir nceki kontrol raporu var m? Varsa eksiklikleri giderilmi mi? Sicil kart ve bakm defteri var m? Kompresrn temiz hava emmesi salanm m? Hava emi filtresi temiz mi? Hava emi kanatlan dz ve dirseksiz mi? Hava emi kanallar duvar ve tavan balantlar salam ve titreimsiz mi? Kompresr titreimlerinin boru balantlarna zarar vermeyecek ekilde tasarlanm m? Kompresr dairesi temiz ve havalandrmas iyi mi? Kompresr ya temiz ve uygun seviyede mi? Kompresr zerinde ya kaaklar var m? Kompresr motoru ayarlanan basnlarda boa geiyor veya duruyor mu? Kompresr ile ek valf arasndaki boru hattnda bulunan basnl havay elektrik motoru durduunda tahliye eden sistem var m? HAVA TANKI ve BASINLI HAVA TESSATI KONTROL Kaynak dikileri teknie uygun mu? Tank zerinde bir noktada ikiden fazla kesien kaynak dikii var m? Tank zerinde yama kayna var m? Tank yzeylerinde eziklik, arpklk ve eri kaynak dikii var m? Tank malzemesinde apak, katmer, tufal gibi malzeme kusurlar var m? Tank sa kalnl herhangi bir yerde 3.2 mm'den az m? Tank zerinde kontrol ve temizlik delikleri var m? Kompresr ile tank arasnda ek valf var m? Separatr var ve alyor mu? Tank zerinde manometre var ve doru gsteriyor mu? Manometre kolayca okunabilecek byklkte mi? Hava tank zerinde emniyet ventili var ve alyor mu? Emniyet ventili dorudan doruya tank zerine dikey durumda takl m? Emniyet ventilinde elle kumanda edilen kaldrma dzenei var m?

EVET

HAYIR

AIKLAMA

13
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

Kompresr

119

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38

Emniyet ventili kolay alyor mu? Emniyet ventili yar bozulmalarla kar nlem alnm m? Hava tank zerinde bir adet basn otomatii var m? Basn otomatii alyor mu? En alt seviyede blf musluu var m? Kompresrn tehlike annda uzak bir yerde durdurulmasn salaycak elektrik tesisat var m? Basnl hava boru tesisat duvar ve tavan balantlar salam m? Basnl hava tesisatnda kaak var m? Boru tesisatnn ak istikametine doru eimli mi? Su ve ya gibi pislikler tutucular aracl ile tutuluyor mu? ki veya daha fazla hava kompresr ayn k borusuna bal ise her kompresrden gelen k borusu zerinde ek valf var m? Kompresr k borular evresinde yanc, patlayc ve parlayc maddeler var m?

HAVA TANKI HDROSTATK BASIN DENEY

39. 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 Hava tank ierisndeki btn hava boaltld Hava tank zerindeki emniyet ventili skld Kompresr zerinde basnl hava k borusu ek valf hava tank ile balantl olacak ekilde krlendi * Hava tank zerindeki basnl hava k krlendi Tank ierisinde hava kalmaycak ekilde su ile dolduruldu Tank zerine test pompas baland Tank 10 bar'a yava yava ykseltildi Daha sonraki basn ykselmeleri 1-2 bar/dk olarak yapld Tank test basncnda 1/2 saat tutuldu Tank manometresinin doru gsterdii Hava tank kaynak yerleri, hava tank zerindeki btn kapama elemanlar, hava tank yardmc donanmlar ve dier balant yerlerinden sznt ve kaak olmad kontrol edildi? ek valfn karmad 30 dk ierisinde hava tanknda sznt ve deformasyon olmad kontrol edileli. Kompresr ve hava tank balantlan eski durumuna getirilerek alr durumda brakld.

HAVA TANKI HDROSTATK BASIN DENEY

53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 Hava tank ierisndeki btn hava boaltld Hava tank zerindeki emniyet ventili skld Kompresr zerinde basnl hava k borusu ek valf hava tank ile balantl olacak ekilde krlendi Hava tank zerindeki basnl hava k krlendi Tank ierisinde hava kalmaycak ekilde su ile dolduruldu Tank zerine test pompas baland Tank 10 bar'a yava yava ykseltildi Daha sonraki basn ykselmeleri 1-2 bar/dk olarak yapld Tank test basncnda 1/2 saat tutuldu Tank manometresinin doru gsterdii

m I in i

Hava tank kaynak yerleri, hava tank zerindeki btn kapama 63 64 65 66 elemanlar, hava tank yardmc donanmlar ve dier balant yerlerinden szn ve kaak olmad kontrol edildi? ek valfn karmadg 30 dk ierisinde hava tanknda sznt ve deformasyon olmad kontrol edildi. Kompresr ve hava tank balantlar eski durumuna getirilerek alr durumda brakld.

NCELEMEDE TESBT EDLEN DtER EKSKLKLER :

ONAY: / / tarihinde, aadaki kontrol elemanlar tarafndan firmamzda yukarda belirtilen talimatlar dorultusunda vin kontrol edilmi olup, bulunan eksiklikler tarafma bildirilmitir. Grevlisinin Ad Soyad Oda Sicil No mza Kontrol Yapan Mhendisin Ad Soyad Grevi mza Firma

Kompresr

121

TMMOB Makina Mhendisleri Odas ubesi

[ubenin Adresi Yazlacak] Tel: Fax:

Hava Tank Periyodik Kontrol Raporu

http://VwAV.nuno.org.tr e-posta:

Raporu isteyen kurulu: Ad Fax

Markas mal Yl i ' I e-jjosta [_ \ url(www) i

BlflmO t KontroTTarihi | JtaporJ'anhi [ Rapor No

TEKNK ZELLKLER
letme Basnc (kg/cm ) 2 Deneme Basnckg/cm )
2

Seri No Tipi
Manometre

j i

! Kapasite (t)
Adet j _ Arlkl^ at Adet Yayl kg/cm* Adet TEST VE KONTROLLER

Basn; Ayar Otomatii (Presostat)

Gvenlik ventili Gvenlik ventili ama basnc Blf vanas

| t

1. Manometre alyor ve tze uygun mu? 2. Gvenlik ventili alyor ve tze uygun mu? 4. Bf vanas alyor ve tze uygun mu? 5. Kompresr knda ekvalf var m, alyor mu? 6. Ayrc (separatr) var m, alyor mu? 1. Hava deposu patlamalara kar dayankl bir blmede

i ] j ! [

3. Basn Ayar Otomatii atyor ve tze uygun mu? j

2. Yaplan bakm ve onarmlar sicil defterine ileniyor mu? 3. Hava tank retim teknii uygun mu? 3.1. Kaynak dikileri uygun mu? 3.2. Hava tank malzemesi uygun mu? 3.3. Hava tanknda kalc deformasyon var m? j j

HDROSTATK DENEY: Tankn btn balantlar kapatld, tank ( ) C su ile ( ) at basnta ( } saat deney altnda tutuldu.

Tankta defomasyon ve szntlarn olmad / olduu grld.

NOTLAR ve NERLER:

SONU:

KONTROL YAPAN YENN Ad, Soyad Oda Sicil No Yetki Belge No 1^ mza I Not: Bu kontroller malinin bitiminde, monte edilip kullanlmaya balanmadan nce yaplan deiiklik ve byk onarmlardan sonra en az yeniden servise girmesi halinde ve ylda bir kez yaplmas zorunludur, (fal Sal ve fe Gvenlii Tz Madde 207) ' "" " ONAY

122

Kompresr

TMMOB MAKNA MHENDSLER ODASI ubesi

Firma Ad Adresi Telefon

KOMPRESR Kontrol Listesi

Kontrol Tarihi

TEKNK ZELLKLER
Yapmc Firma Yapm Yl Seri No Kapasite KOMPRESRN KONTROL 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Bir nceki kontrol raporu var m? Varsa eksiklikleri giderilmi mi? Sicil kart ve bakm defteri var m? Kompresrn temiz hava emmesi salanm m? Hava emi filtresi temiz mi? Hava emi kanallar dz ve dirseksik mi? Hava emi kanallar duvar ve tavan balantlar salam ve titreimsiz mi? Kompresr titreimlerinin boru balantlarna zarar vermeyecek ekilde tasarlanm m? Kompresr dairesi temiz ve havalandrmas iyi mi? Kompresr ya temiz ve uygun seviyede mi? Kompresr zerinde ya kaaklar var m? Kompresr motoru ayarlanan basnlarda boa geiyor veya duruyor mu? Kompresr ile ek valf arasndaki boru hattnda bulunan basnl havay elektrik motoru durduunda tahliye eden sistem var m? HAVA TANKI ve BASINLI HAVA TESSATI KONTROL 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Kaynak dikileri teknie uygun mu? Tank zerinde bir noktada ikiden fazla kesien kaynak dikii var m? Tank zerinde yama kayna var m? Tank yzeylerinde eziklik, arpklk ve eri kaynak dikii var m? Tank malzemesinde apak, katmer, tufal gibi malzeme kusurlar var m? Tank sa kalnl herhangi bir yerde 3.2 mm'den az m? Tank zerinde kontrol ve temizlik delikleri var m? Kompresr ile tank arasnda ek valf var m? ekvalf alyor mu? Separatr var ve alyor mu? Hava tank zerinde manometre var ve doru gsteriyor mu? Manometre kolayca okunabilecek byklkte mi? Hava tank zerinde emiyet ventili var ve alyor mu? Emniyet ventili dorudan doruya tank zerine dikey durumda takl m? alma Basnc Tasarm Basnc Test Basnc : : : bar (at) bar (at) bar (at)

EVET

HAYIR

AIKLAMA

Kompresr

123

27
28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39

Emniyet ventilinde elle kumanda edilen kaldrma dzenei var m? Emniyet ventili kolay alyor mu? Emniyet ventili ayar bozulmasna kar nlem alnm m? Hava tank zerinde bir adet basn otomatii var m? Basn otomatii alyor mu? En alt seviyede blf musluu var m? Kompresrn tehlike annda uzak bir yerde durdurulmasn salayacak elektrik tesisat var m? Basnl hava boru tesisat duvar ve tavan balantlar salam m? Basnl hava tesisatnda kaak var m? Boru tesisatnn ak istikametine doru eimli mi? Su ve ya gibi pislikler tutucular aracl ile tutuluyor mu? ki veya daha fazla hava kompresr ayn k borusuna bal ise her kompresrden gelen k borusu zerinde ek valf var m? Kompresr k borular evresinde yanc, patlayc ve parlayc maddeler var m?

HA VA TANKI HDROSTA TK BASIN DENEY

40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 Hava tank ierisindeki btn hava boaltld Hava tank zerindeki emniyet ventili skld Kompresr zerinde basnl hava k borusu ek valf hava tank ile balantl olacak ekilde krlendi Hava tank zerindeki basnl hava k krlendi Tank ierisinde hava kalmayacak ekilde su ile dolduruldu Tank zerine test pompas baland Tank 10 bar'a yava yava ykseltildi Daha sonraki basn ykselmeleri 1-2 bar/dk olarak yapld Kazan test basncnda 1/2 saat tutuldu Kazan manometresinin doru gsterdii Hava tank kaynak yerleri, hava tank zerindeki btn kapama elemanlar, hava tank yardmc donanmlar ve dier balant yerlerinden sznt ve kaak olmad kontrol edildi? ek valfn karmad 30 dk ierisinde hava tanknda sznt ve deformasyon olmad kontrol edildi. Kompresr ve hava tank balantlar eski durumuna getirilerek alr durumda brakld.

fo
f|

HAVA TANKI HDROSTATK BASIN DENEY

54 55 56 57 58 59 60 61 62 Hava tank ierisindeki btn hava boaltld Hava tank zerindeki emniyet ventili skld Kompresr zerinde basnl hava k borusu ek valf hava tank ile balantl olacak ekilde krlendi Hava tank zerindeki basnl hava k krlendi Tank ierisinde hava kalmayacak ekilde su ile dolduruldu Tank zerine test pompas baland Tank 10 bar'a yava yava ykseltildi Daha sonraki basn ykselmeleri 1-2 bar/dk olarak yapld Kazan test basncnda 1/2 saat tutuldu

124

Kompresr

m in ir-

63 64 65 66 67

Kazan manometresinin doru gsterdii Hava tank kaynak yerleri, hava tank zerindeki btn kapama elemanlar, hava tank yardmc donanmlar ve dier balant yerlerinden sznt ve kaak olmad kontrol edildi? ek valfn karmad 30 dk ierisinde hava tanknda sznt ve deformasyon olmad kontrol edildi. Kompresr ve hava tank balantlar eski durumuna getirilerek alr durumda brakld.

NCELEMEDE TESBT EDLEN DER EKSKLKLER :

ONAY: / / tarihinde, aadaki kontrol elemanlar tarafndan firmamzda yukarda belirtilen talimatlar dorultusunda vin kontrol edilmi olup, bulunan eksiklikler tarafma bildirilmitir. Grevlisinin Ad Soyad Oda Sicil No mza Kontrol Yapan Mhendisin Ad Soyad Grevi mza Firma

Kompresr

125

k
TMMOB Makina Mhendisleri Odas ubesi
[ubenin Adresi Yazlacak]

Kompresr Periyodik Kontrol Raporu

Tel: Fax: http:/www.nuno.oig.tr

Raporu isteyen kurulu: Ad 1 Adresi | Tel. ! e-posta I

[ Fax 1 www

| i TEKNK ZELLKLER

Blm Kontrol Tarihi Rapor Tarihi Rapor No

$
ELEKTRK MOTORU

TANK Markas Tip Seri No | mal Yl letme Basnc (kg/cm-) Deney Basnc {kg/cm2) Hacim (it) i ;

KOMPRESR

i
letme Basnc (kg/cm ) Debi (It/dak) Stop-boa alma (kg/cm2) Start-yke geme (kg/cm2) i TEST VE KONTROLLER
2

Gc (hp) [ Gerilim (Volt) Devir Says (d/dak) ;

1. Manometre alyor ve tze uygun mu? 2. Gvenlik ventili alyor ve tze uygun mu? 3. Basn Ayar Otomatii (pres o stat) alyor ve tze uygun mu? 4. Blf vanas alyor ve tze uygun mu? 5. Kompresr knda ekvalf var m, alyor mu? 6. Ayrc (separatr) var m, alyor mu? 7 Hava tank retim teknii 7.1. Kaynak dikileri uygun mu? 7.2. Hava tank malzemesi uygun mu? 7.3, Hava tanknda kalc deformasyon var m? 8. Yaplan kontroller, bakm ve onarmlar Sicil Defterine leniyor mu? 9. Kompresr sabit ise, kompresrn deposu patlamalara kar dayankl bir blmede midir? 10. Kompresr seyyar ise, atan iilerden en az 10 metre uzaklkta veya dayankl bir blmede midir? 11. Kompresr donmaya, gne radyasyonuna, ar scakla, yamur ve rutubete kar korunmakta 12. Elektrik motorlar ayarlanan basnta durmakta mdr?
-

- -

HDROSTATK DENEY: Tankn btn balantlar kapatld, tank (... )C su ile (.. ) at basnta^. j saat deney altnda tutuldu.

k*

Tankta deformasyon ve szntlarn olmad / olduu grld. NOTLAR ve NERLER:

SONU:

KONTROL YAPAN YENN Ad, Soyad 5da Sicil No i ' ONAY

Yetki Belge No i mza [

Not: Bu kontroller imalnn bitiminde, monte edilip hlanmaya balanmadan nce yapla deiiklik ve byk onarmlardan sonra en az yemden servise g rmes halinde ylda bir kez yaplmas Tonadudur. (tftSahi tvf GvemOH Tf Madde 223)

126

Kompresr

I m

KAYNAKA

1. Sanayi Kazanlar ve Ek Donatm letme El Kitab, 1978, TMMOB Makina Mhendisleri Odas, MMO Yayn No: 110 2. Kazan ve Baca, 1997, TMMOB Makina Mhendisleri Odas, MMO Yayn No: 155 3. Kzgn Su ve Buhar Tesisat Seminer Notlan, 1990, TMMOB Makina Mhendisleri Odas stanbul ubesi 4. Genel Tesis ve Cihazlar in Teknik letme El Kitab, 2000, TMMOB Makina Mhendisleri Odas, Yayn No: MMO/2000/249 5. Buhar Tesisat-Issan alma Notlan, No: 252, Issan-Budenus 6. Buhar Tesisatlar ve Buhar Cihazlar Semineri, 1997, TMMOB Makina Mhendisleri Odas Kocaeli ubesi 7. Kalorifer Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar, 14. Bask, TMMOB Makina Mhendisleri Odas, Yayn No: 84 8. Genel Tesis ve Cihazlar in Koruyucu Periyodik Bakm El Kitab, 2000, TMMOB Makina Mhendisleri Odas, No: MMO/2000/250 9. Ayvaz rn Tantm Kitap 10. Atlas Copco Manuel 11. Atlas Copco A.. Teknik Eitim Yaynlan 12. Introduction to Pneumatics, Festo Yayn 13. Maintenance of Pneumatics, Festo Yayn 14. Deppert, W., Stool., K.: Pneumatic Control 15. Deppert, W., Stool., K.: Pneumatic Application 16. Hydrocarbon Processing, U.S.A 17. European Committee Of Manufacturers of Compressors. Vacuum Pumps and Pneumatic Tools. 18. Lupamat Hava Kompresrleri Prospektsleri 19. Komsan Hava Kompresrleri Prospektsleri 20. TSE'ler 21. Makina Mhendisleri Odas zmir ubesi Periyodik Kontrol Eitim Seminer Notlar 22. Dost Test Pompas Prospektsleri

127

PERYODK KONTROL YAPAN MAKNA MHENDSNN DKKATNE ! Kitabn "SUNU" blmnde de belirtildii gibi bu sayfalara deien mevzuat, standartlar ile kitapta yer almayan ancak yer almas gerekli duyulan bilgilerin (formller, yeni teknolojik bilgiler v.b) tarafnzdan "NOT" edilmesi gerekmektedir. Yeni basmlarda sizlerden istenecek bu bilgilerle bu kitap gelitirilecek ve gncellenecektir.

'i

tt>
i. \

K
mi

128

Kompresr

UflII

MAKNA MHENDSLER ODASI YAYINLARI

YAYIN NO TEKNtK KTAPLAR 84 110 115 122 126 129 133 139 140 142-2 145 155 156 158 170 173 187 189 190 194-2 195 205 206 208 211 212 216 233 245 MMO/2000/246 MMO/2000/247 MMO/2000/248 MMO/2000/249 MMO/2000/250 MMO/2001/252 MMO/2000/253 MMO/2000/255 MMO/2001/259 MMO/2001/260 MMO/2001/267 MMO/2001/270 MMO/2001/271-1 MMO/2001/282 MMO/2001/293 KALORFERTES.PROJEHAZ.TEKNKESASLARI SANAY KAZANLARI LETME EL KTABI UYGULAMALI SOUTMA TEKNtGl SIHH TESSAT PROJE HAZ.TEK.ESASLARI BASINLI KAPLAR EL KTABI PRES LER TEKNtl 1 GAZ TESSATI PROJE HAZIRLAMA ESASLARI KOVALI ELEVATRLER SAYISAL DENETML TEZGAHLAR I PLASTKLER DNYASI EMALARLA BNA D.GAZ TES.PRJ.HZ. KAZAN VE BACA MAKNA MALATILARI tN TEMEL MUKAVEMET DEERLER ARPIMA MEKAN MAKNA MHENDSLER EL KTABI CLT-2 ATIKSU ARITMA SSTEMLER UYGULAMA VE L. AUTOCAD R-13 (DOS N) tNGLZCE-TRKEMAKtNA MHENDSL SZL NMERK KONTROLL TAKIM TEZ. VE PLANLAMA PRENSPLER MAKNALARI KULLANMA VE BAKIM EL KTABI MARKA VE TPLERNE GRE ARALARIN TEKNK ZELLKLER PNMATK LETM TEMEL BLGLER TAIT LASTKLER ASANSR AVAN VE UYGULAMA PROJE. HAZIRLAMA TEK. ESAS. KOB EL KTABI TZK VE YNETMELKLER ISO 9000 IIINDA TOPLAM KALTE BACAGAZI LMLER MHENDS EL KTABI MALZEME BLGS ISO 9000 IIINDA TOPLAM KALTE UYGULAMA KILAVUZU ISI YALITIM PROJE HAZIRLAMA ESASLARI ATMY/MARTOY GENEL TESS VE CHAZLAR N TEKNK LETME EL KTABI GENEL TESS VE CHAZLAR N KORUYUCU PERY. BAKIM EL KT. GAZ ERGTME KAYNAI VE OKSJEN LE KESME GEOMETRK LLENDRME VE TOLERANSLANDIRMA ARALARIN LPG'YE DNMNDE DENETMSZLK KALORFER TES.PROJE HAZ. ESASLARI SIHH TESSAT PROJE HAZ.ESASLARI ATM MHENDS EL KTABI JEOTERMAL ENERjt DORUDAN ISITMA SSTEMLER TEM.VETAS. MALZEME BLMLER SERS CLT-1 KIZGIN SULU KIZGIN YALI BUHARLI ISITMA SSTEMLER PNMATK DEVRE ELEMANLARI VE UYGULAMA TEKNKLER KTAP ADI

152 SERBEST PAZAR EKO.LK. TEK. YETtME POLT. VE DEVLET. ROL

217 ARALARDA LPG DNM MHENDS EL KTABI

MMO/2001/272-1 PERYODK KONTROL MHENDS EL KTABI-I MMO/2001 /292 HDROLK DEVRE ELEMANLARI VE UYGULAMA TEKNKLER

223 224 225 226 227 228 229-1 229-3 230 231 232 232/2 234 235 236 237-1 237-2 237-3 237-4 239 240 241 244 E/2000/251 E/2001/257 E/2001/262 E/2001/263 E/2001/264 E/2001/265 E/2001/266 EC001/268

GAP LLERt SANAY ENVANTER RENC YE KURULTAYI LPG VE UYGULAMALARI KONFERANSI BLDRLER KTABI III. ULUSAL LMBLM KONGRES BtLDtRtLER KTABI VAN-ELAZI LLER SANAY ENVANTER MAKNA MALAT TEKNOLOJLER SEMP. BLDRLER KTABI IV. TESSATMHENDtSL KONGRES BLDRLER KTABI l.CLT IV. TESSAT MHENDSL KONGRES PANELLER KTABI DENZL'DE SANAYLEME VE KENTLEME SEMPOZYUMU GAP VE SANAY KONGRES BLDRLER KTABI MHENDSLK-MMARLIKEtTM SEMPOZYUMU MHENDSLK-MMARLIK ETM SEMPOZYUMU PANEL KTABI 99 SANAY KONGRES BLDRLER KTABI 1. KALTE SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI VI. OTOMOTV VE SANAY SEMPOZYUMU I. ULUSAL HDROLK KONGRES BLDRLER KTABI l.CLT I. ULUSAL HDROLK KONGRES PANELLER KTABI I. ULUSAL HDROLK KONGRES PANEL MEVCUT DURUM ANALZ I. ULUSAL HDROLK KONGRES SERGt KATALOGU SALII VE GVENL KONFERANSI BLD. KTAP TRAKYA'DA SANAYLEME- KENTLEME SEMP. BLDRLER KTABI PLASTK MALZEMELER VE TEKNOLOJLER KONF. BLD. KTABI II. ULUSAL ENDSTR MHENDSL KURULTAYI BLD. KTABI YANGIN GVENLK KONGRES BLDRLER KTABI LPG OTOGAZ SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI RENCYEKURULTAYI2001 SALII VE GVENL KONFERANSI BLD. KTAB YALITIM 2011 KONGRE VE SERGS BLDRLER KTABI I.ULUSAL UAK VE HAVACILIK VE UZAY MH.KURL.B.K. II.KALTE SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI KENT ULAIM VE TRAFK TRAFK SEMP. BLD. KT.

229-2 IV. TESSAT MHENDSL KONGRES BLDRLER KTABI 2.CLT

u
4

238 KAYNAK TEKNOLOJS II. ULUSAL KONGRES VE SERGS

242 II. ULAIM VE TRAFK KONGRES BLDRLER KTABI

E/2001/269-1 V. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS E/2001/269-2 V.ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRE SERG KATOLOG. E/2001/269-3 E/2001/273 E/2001/274-2 B2001/275 E/2001/276 E/2001/277 E/2001/279 E/2001/288 TESSAT NSAN VE YAAM KARKATR YARIMASI ALB. DOAL GAZ VE ENERJ YNETM KONG.SERG.BL.KJTABI DEMtR ELK SEMPOZYUMU BL.KTABI -II YENLENEBtLtRENERJl KAYNAKLARI SEMP.BL.KTABI VII. OTOMOTV VE YAN SANAY SEMP.BL.KTABI KAYNAK TEKNOLOJS II. ULUSAL KONGRES VE SERGS MAKtNA TASARIM VE MALATTEKN. KONG. BL. KTABI IV. ULUSAL MAKNA MHENDSL VE ETM SEMP.

/fi

E/2001/274-1 DEMR ELK SEMPOZYUMU BL.KTABI -I

III

KONGRE-SEMPOZYUM KTAPLARI 117 117 127 134-1 134-2 136 149-1 149-3 149^t 149-10 153 160-1 160-2 165 168 176 177 178 179 183 184 186 188 191 192 193 196 197 198 199 199-2 200-1 200-2 200-3 201 202 203/1 203/2 203/3 204 207 209 210 213 214 215 218 219 220 221 222 I.OTOMOTVVEYANSAN.SEMP.CLT-1 I.OTOMOTVVEYANSAN.SEMP.CLT-2 1987 SANAY KONGRES BLDRLER KTABI 1989 SAN.KONG.BLDRLER KTABI CLT-1 1989 SAN.KONG.BLDRLER KTABI CLT-2 SOBA SANAY KONGRES BLDRLER KTABI 1991 SAN.KONG.OTOMOTV VE YAN SAN.SEKTR RAPORU 1991 SAN.KONG.SAVUNMA SAN.SEKTR RAPORU 1991 SAN.KONG.ELEKTRONK SAN.SEKTR RAPORU 1991 SAN.KONG.KK VE ORTA LEKL SAN. 2.ULUSAL MAK.MH.ETM SEMPOZYUMU 1993 SAN.KONG.DEMRELK SEKTRNDE REK.GC 1993 SAN.KONG.KK VE ORTA L. tLET.REKABET GC 1993 SANAY KONGRES KT.RAPORU SEKA NCELEMES ULUSLARARASI NKLEER TEKNOLOJ KURULTAYI II.ULUSALTES.MH.KONG.SERGS CLT1-2 I.ULUSAL LM BLM KONGRES IV.OTOMOTVVEYANSAN.SEMP. I.ULUSLARASI DOGALGAZ KONGRES BLDRtLER KTABI TRAKYA'DA SANAYLEME VE EVRE SEMPOZYUMU 1995 SAN.KONG.GMRK BtRL. DORU SAN.SEK.SEMP.BL.KTABI 1995 SAN.KONG.BLDRLER KTABI 97 SAN.KONG. DORU GMRK BRL. I. YILINDA SAN. SEKT.SEM. EVRE-ENERJ SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI EVRE-ENERJ KONGRES BLDRLER KTABI ULAIM- TRAFK KONGRES BLDRLER KTABI II. ULUSAL LMBLM KONGRES BLDRLER KTABI BURSA'DA SANAYLEME VE ADA KENTLEME SEMPOZYUMU V.OTOMOTtV VE YAN SANAY SEMPOZYUMU 21. YY'LA DORU DENZL SANAY SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI 21. YY'LA DORU DENZL SANAY SEMPOZYUMU TARTI. KTABI KAYNAK TEKNOLOJS I. ULUSAL KONGRES BLDRLER KTABI KAYNAK TEKNOLOJS I. ULUSAL KONGRES FOTORAF KATALOGU KAYNAK TEKNOLOJS I. ULUSAL KONGRES TARTIMALAR KTABI III. ULUSAL MAKtNA MHENDSL VE ETM SEMP. BLD. KTABI TRAKYA'DA SANAYLEME VE EVRE SEMPOZYUMU II BtL. KTABI III. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES BLDRLER KTABI I III. ULUSAL TESKON PANELLER MEVCUT DURUM ANALtZ RAPORU III. ULUSAL TESKON PANELLER KTABI III. ULUSAL KAIT SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI 1. ULUSAL YANGIN SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI 97 SANAY KONGRES BLDRLER KTABI BLGESEL ISITMA VE KOJENERASYON KONFERANSI BLDRLER KT. YAPIDA YALITIM KONFERANSI BLDRLER KTABI HAVUZ KONFERANSI BLDRLER KTABI SRDRLEBLR ENERJ TEKNOLOJLERNDEK GELMELER KONF. KENT ULAIMDA RAYLI SSTEMLER SEMP. BLD. KT. ANKARAGERE KLMLENDRME SS.TANITIMI VE TEKNOL. GEL. KONF. BLD. KT. BLM GNLER BLDRLER KTABI l.EM KURULTAYI BLD. VE PANELLER KT.