Dadan ni PKK Nasl Silah Brakr?

Krt Sorununun iddetten Arndrlmas

Cengiz andar

Tm haklar sakldr. Trkiye Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakfnn (TESEV) izni olmadan bu yaynn hibir ksm elektronik ya da mekanik yollarla (fotokopi, kaytlarn ya da bilgilerin arivlenmesi, vs.) oaltlamaz. Bu yaynda belirtilen grlerin tm yazara aittir ve TESEVin kurumsal grleri ile ksmen ya da tamamen rtmeyebilir.

TESEV bu raporun hazrlanmasna katklarndan tr Chrest Vakfna, Ak Toplum Vakfna ve TESEV Yksek Danma Kuruluna teekkr eder.

NDEKLER
TESEV SUNUU, 5 NSZ ve TEEKKR, 6 METODOLOJ VE AMA, 8 KRT SORUNUNUN ZMNDE MEVCUT PARADGMANIN GEERSZL, 13 Krt Sorunu ile PKKnin Ayrlmazl, 13 calan ile Krt Sorununun i ie Gemesi, 14 Denenmi Yollar: PKKyi Blmek ya da Tasviye, 15 YEN PARADGMA: SON KRT SYANI OLARAK PKK, 17 syan ve Terrizm Tanmlar, 17 Bir syan Hareketi Olarak PKKde Deiim ve Devamllk, 23 syann Psikolojik Boyutu, 26 PKKNN DNAMKLER, 27 Abdullah calan Faktr, 27 PKKnin ahin Kanad, 28 PKKnin Kurucu Kadrosu ve Sol Arka Plan, 279 PKKnin Kemalizme Bak, 31 Tek Adam ve rgtteki Gc, 34 Irak, ran ve Suriyedeki PKK ve calan Gc, 36 Krtlerde Kutsal leme: Apo, PKK, Da, 37 ZM ARACI OLARAK MZAKERE, 39 Gvenlik Siyasetinden Siyasi zme, 39 Diyalogdan Mzakereye Gei Aamas, 40 calann Askeri Yetkililer ile Temaslar, 42

MTin Rl ve calanla Grmenin nemi, 48 Grmelerin Nitelii, 50 Sivil Siyasetin Ykmllkleri, 53 Pratik Sonular, 54 PKKNN DEVLETLE LKSNN YAKIN TARH VE IKARILACAK DERSLER, 56 Bir Gven ve Uzlama Aray Olarak Snr Dna ekilmek, 56 Snr Dna ekilmenin Maliyeti, 59 Snr Dna ekilme ve rgtte Blnme, 60 PKKnin Snr Dna ekilmesinin Trkiye Devleti iin Anlam, 62 Bugnk Durumda Geersiz Bir Adm: Snr Dna ekilme, 64 Silahl Mcadeleye Dn, 66 PKKde Yaanan Blnme ve Bir Btnlk Arac Olarak Silahl Mcadele, 67 Silahl Mcadeleyi Kimler stedi?, 69 Habur, KCK Tutuklamalar ve Ar Sonular, 71 NMZDEK SRETE KRT SORUNU VE PKK, 77 Yeni Anayasa, Yeni zm Sreci, 77 PKK Sorununda D Boyut: ran, Suriye ve Dierleri, 77 zm Srecinin Aciliyeti, 79 calann Sreteki Konumu, 80 Kuak Farkllamas ve Duygusal Kopu, 82 NERLER, 83 EK 1: ABDULLAH CALANDAN YOL HARTASI VE EYLEM PLANI, 90 EK 2: BLGE BAROLARININ YASA TASARISI, 95 RAPOR N GRLEN KLER LSTES, 96

KAYNAKA, 99 YAZAR HAKKINDA, 102

TESEV SUNUU
Etyen Mahupyan, TESEV Demokratikleme Program Kreselleme ile birlikte gelen ve AB yelii kriterlerinde somutlaan demokratik normlar, birok lke gibi Trkiye iin de bir kaldra grevi grd. Bu sayede toplum kendi tarihi ve devletine yeni bir gzle bakma frsat yakalad ve grmezlikten gelinen, hasralt edilen sorunlar kanlmaz olarak siyaset alannn paras haline geldi. Krt meselesi diye anlan, ama temelde Krt kimliine sahip Trkiye vatandalarnn varolusal ve kltrel taleplerinin devlet tarafndan reddedilmesini ifade eden sorun ise, kapsam ve tarihsel arka planyla demokratiklemenin nndeki en byk engel niteliini tayor. yle ki bugn artk Krt meselesinin zm olmadan demokrasinin de yerlemeyecei kanaati yaygn kabul gryor. TESEV Demokratikleme Program bu konuyu son yllar iinde sistemli bir biimde ele alarak kamuoyunun dikkatine sundu. Kapsaml bir saha almasnn yaynlanmasnn ardndan gelen raporla siyaseten geni bir yelpazede yer alan farkl Krtlerin talepleri, bu taleplerin anayasal ve yasal karlklarnn ne olabilecei ve sz konusu taleplerin toplumun dier kesimlerince nasl algland ortaya konmaya alld. Bu srecin Trkiyedeki siyaset alannn genilemesi ile akmas ise zmn yeni bir anayasa erevesinde aranmasn gndeme getirdi. te yandan zmn yasal balam aan ynlerinin bulunduu da giderek idrak ediliyor. nk gelecein gven ilikisi iinde kurulabilmesi, gemiin geri gelmeyecek ekilde tarihe gmlmesini ama ayn zamanda bu gemiin grnr klnmasn gerektiriyor. Bu ise kimlikler aras bir karlamay ima etmekte. Dolaysyla Krt meselesinin zm demokratik bir yntem ve yolun bulunmasna, taraflarn tm toplumu muhatap alan bir tavr gelitirebilmelerine ve gelecei ipotek altna almayan bir siyasete raz gelmelerine muhta. Ne var ki devletle PKK arasnda yaanm olan ve halen dinmeyen karlkl iddet, zm potansiyelinin hayata geebilmesi iin nce effaf bir konuma ortamnn salanmasn, bylece zm yoluna geri dn olmayan bir biimde klmasn gerektiriyor. Bunun anlam, calan da kapsayan bir biimde tm PKKllarn kademeli olarak kendilerini siyasi srecin iinde alglamalarnn salanmasdr. Yeni anayasann ve onunla balantl olarak Krt meselesinin zmnn eiinde olduumuz bu dnem hayati nitelikte... Elinizdeki TESEV raporu, ihtiya duyulan konuma iin nasl bir siyasi altyapya ihtiya olduunu irdeliyor. Konunun en yetkin gzlemcilerinden biri olan Cengiz andarn yrtt alma, her iki tarafn kendi oulluunu gznne alan bir biimde, zm yolunun talarnn gereki bir biimde nasl denebileceini ortaya koyuyor. Beklentimiz, sunulan bu zeminin, hem meselenin zmne, hem de Trkiyedeki demokratikleme srecine anlaml bir katk ve yol haritas olmasdr

NSZ ve TEEKKR
Krt Sorunu ve zm yollar zerinde bugne kadar gk kubbe altnda yazlmam ve sylenmemi hibir ey yok. Bu rapor almas iin yaptm eitli okumalar srasnda ve ankaya Kknden Kandil Dana uzanan geni bir yelpazede, onlarca kiiyle gnler tutan yz yze grmeler yaparken, yukardaki hkme bir kez daha vardm. Krt Sorunu ile tam 40 yldr birlikte yaayan birisi olarak ok nceden vardm bu hkme bir kez daha ve daha da kuvvetle vardm. Dolaysyla, bu rapor, Krt Sorununun zmne ilikin hi kimsenin bugne dek aklna gelmemi hibir neriyi sunmuyor. Bu rapor, dadan ini ve PKKnin1 silahlarn sonsuza dek nasl brakabilecei konusu ile snrl tutulmutur. Dolaysyla, almay bu snrlar iinde kalmaya gayret gstererek yrttm ve konunun Krtlerin ulusal talepleri, kimlik haklar ve bu konularda yaplmas gereken yasal dzenlemeler gibi yaamsal deerdeki boyutlarna girmedim. TESEVin bu konular kapsayan almalar bata olmak zere, sorunun sz konusu boyutlarn ele alan saysz nemli alma hali hazrda mevcuttur. Dadan ni PKK Nasl Silah Brakr? Krt Sorununun iddetten Arndrlmas balkl bu rapor, sorunun en can alc boyutu olan iddet boyutuna ilikindir ve Krt Sorununu ele alan dier tm almalar tamamlayc niteliktedir. nmzdeki tarihi dnemde, Krt Sorununun iddet boyutundan arndrlmas iin nemli frsatlar sunmaktadr. Ama ayn ekilde, iddetin trmandrlmas ve Trkiyenin kimsenin kazanl kmayaca bir i savaa srklenmesi ihtimali de gz ard edilmemelidir. Buna ek olarak, 2011 ylnn ilk aylarndan balayarak daha uzun bir sre tarihin bu dnemine damgasn vuraca anlalan Arap halk ayaklanmalarnn Suriyeyi de iine alarak Trkiyenin kaplarna kadar ulamas, Trkiyede Krtlerin youn biimde yerletii ve yaad blgelerde de etkisi hissedilebilecek bir siyasi iklim oluturmaktadr. Bu sre iinde, ierii iddet, kan ve can kayb olan bir konuyu ele almann ne gibi bir duyarllk tadn giderek daha fazla hissettim. Szckler ve sfatlarn bile sahiplenildiini, karlkl mevzilere yerletirilmi olduunu ise zaten biliyordum. Birisi iin zgrlk savas ya da gerilla, dieri iin terrist idi. Birisi iin bakan ya da kahraman, dieri iin blcba ya da bebek katili... Uzlama ile ihanet, barma ile teslimiyet, zm ile tasfiye gibi kavramlar, durumuna ve taraflarna gre kolaylkla birbiri yerine kullanlabiliyordu. Byle bir zemin zerinde alma yrtmek, hangi sonuca eriir ve ne nerirseniz nerin, iki cami arasnda bnamaz kalmak ya da ne Aliye ne Veliye yaranamamak gibi bir duruma dmeyi kanlmaz klabilir ve raporu da sahip olabilecei deerden yoksun brakabilirdi. Bu almaya bunlar bilerek ve gze alarak giristigimi bilmem soylemeye gerek var m? Bu almann bir yandan akademik llere uymas, dier yandan siyasi karar alclar ve sorunun taraflar iin bir referans deeri tamas ve ayn zamanda da gereki ve uygulanabilir olmas, olaanst ince bir denge talep ediyordu. Btn bunlar iin,
1

PKK, Partiya Karkern Kurdistan szcklerinin ba harflerinden oluuyor. Krdistan iler Partisi anlamna gelen rgtn ismi Krte. Bir Krt rgt olarak ve arlkl lde Krtler tarafndan kurulmu olduundan hareketle, ismin verildii dile uygun olarak 'Pe Ke Ke" eklinde diye okunmasnn doru olduu dnlmtr.

konuya ve yz yze grlen muhataplara olabildiince duygulardan arnm bir biimde yaklamaya altm. Raporun omurgasn, yz yze grmeler oluturdu. Grlen kiilere eklemeler yaplabilirdi. Bu anlamda mkemmelii yakalam elbette deilim. Bununla birlikte, grlen kiilerin isimleri ve sfatlar sralandnda, bu kiilerin byle bir rapor iin gerekli temsil niteliine, eitlilie ve rapora katkda bulunacak niteliklere sahip olduklar da grlecektir. Raporun bu ynyle, mkemmelie deilse de, yeterlilie erimi olduunu syleyebilirim. Kendileriyle yz yze, birok kez ve saatlerce grlen kiilerin duygularn ve grlerini mmkn olabilecek en byk aklkla ifade edebilmelerini salamak ve bylece raporun ieriini guclendirebilmek icin, aksini bizzat talep etmemeleri durumunda sylediklerinin kendilerine dorudan atf yaplmadan kaleme alnacan bildirdim. Rapor kapsamnda grlen kiiler arasnda Trkiyenin Cumhurbakanndan eitli bakanlara, en st dzey brokratlardan bykelilere, Kandil Dandaki PKK liderinden, rgtle aralarinda dogan kan davas dolayisiyla PKKden kopmu olanlara, Trkiyede PKK izgisine bal biimde yasal siyaset alannda rol alanlardan PKK muhaliflerine ve bamsz Krt ahsiyetlerine uzanan onlarca kii vard. Trk devlet yetkilileri ve Trkiyede yaayan Krtlerin sylediklerinden yaplan alntlarda isimlere atf yapmama kuraln uyguladm. Bunu, kendilerine verdiim sz yerine getirmenin yan sra, isimleri kamuoyunda gayet iyi bilinen kiileri polemiklere hedef olmaktan korumak amacyla yaptm. Ayn prensibi, konunun hassasiyetinden tr Irakl Krt yetkililer iin de uyguladm. Irak Cumhurbakanndan, Irak Krdistannda Babakan sfat tam olanlara uzanan grlenler listesindekiler de bu rapora deerli katklarda bulundular; ancak raporda kullanlan alntlarda isimlere gnderme yaplmad. Rapor iinde ismine dorudan referans verilenler, Trkiye dnda yaayan farkl durulardan Trkiyeli Krt ahsiyetler oldu. Ancak bunu yaparken, yaptm alntlarn eitli dnemlerde ve eitli vesilelerle kamuoyu nnde paylalm grler olmasna ve alntnn yapld kiiye zarar getirmeyecek nitelikte olmasna zen gsterdim. Bu rapor iin grtm insanlarn hepsine, bu rapora verdikleri nemden, rapora yaptklar katkdan ve zellikle ahsma gsterdikleri gvenden tr ok teekkr ediyorum. Cengiz andar Haziran 2011

1. METODOLOJ VE AMA
Cumhurbakan Abdullah Gl de dahil olmak zere hemen herkesin Trkiyenin bir numaral sorunu olarak kabul ettii Krt Sorununun, 12 Haziran 2011 seimlerinin ardndan yepyeni bir zm evresine girmesi de yine hemen herkesin zerinde birletii bir beklenti. 12 Haziran 2011 genel seimlerinin ardndan Trkiyenin en ncelikli konusunun sivil, demokratik, katlmc, insan odakl, zgrlk bir anayasa olmas ve bu amata iktidar ve ana muhalefet partileri ile sivil toplumun ok byk kesiminin birlemesi, Krt Sorununa zm abalarnn yeni anayasa yapm ile paralel biimde ele alnmasna ynelik yeni ve gerekli bir heyecana yol am durumda. Byle bir dnemde kamuoyuna ve karar alclara yol gsterici bir ilev grmesini umduumuz bu raporun amac, Krt Sorununun en can alc boyutu olan, byk aclara yol am, binlerce insann kannn dklmesine neden olmu, can alm ve almaya devam eden iddetin sona erdirilebilmesine ve bunun nasl mmkn olabileceine ilikin olarak siyasi karar vericilere, bu konudaki karar etkileyebilecek ve biimlendirebilecek siyaset alanna ve kamuoyuna geerli bir referans salamaktr. Krt Sorununun bu en can alc boyutu olan iddetin sona erdirilmesi, dolaysyla kann ve can kayplarnn durmas, kabaca PKKnin silahl glerinin dadan inmesi ya da indirilmesi eklinde ifade ediliyor. E anlam tayor grnmekle birlikte PKKnin silahszlandrlmas ifadesinden kanmakta isabet var. Zira bu, Krtler tarafndan PKKnin tasfiyesi eklinde alglanmaktadr. PKKnin silahszlandrlmas ve PKKnin tasfiyesi ifadelerinin zm giriimlerine katk salamak bir yana, zaten hayli karmak olan soruna zm giriimlerini daha da zorlatrdn gzlemledik. Aslnda bu konuya, TESEVin Aralk 2008 tarihli raporu Krt Sorununun zmne Dair Bir Yol Haritas: Blgeden Hkmete nerilerde PKKnin Silahszlandrlmas ara bal altndaki paragrafta ok ksa biimde dikkat ekilmiti: PKKya kar eyrek asrdr verilmekte olan mcadele, Krt Sorununun askeri yntemlerle zmnn mmkn olmayacan gstermitir. Silahl atmalar devam ettii srece, zm yolunda atlacak admlar da baarsz olacaktr. Operasyonlar bir an nce durdurulmal, PKKnn silah brakmas iin Krt sivil toplum temsilcilerinin ve siyasi partilerinin araclna bavurulmal, PKK militanlarnn silahlarn brakmasn tevik edecek af iermeyen bir dzenleme yaplmal, eski PKK militanlarnn toplumda yer edinebilmeleri iin almalar yaplmal, hkm giymi PKK militanlarn kapsayan bir sicil aff karlmaldr.2 Elinizdeki bu almann ierii de yukardaki ksa paragrafn erevesi iine girmektedir. Ancak, varlan sonular, ok genel olarak yukardaki genelleme ile uyum gstermekle birlikte, ondan ayrlabilen zgnle de sahiptir. Varlan sonular, bu raporu, bir yandan Krt Sorununun zmne ilikin daha nceki TESEV
Krt Sorunun zmne Dair Bir Yol Haritas: Blgeden Hkmete neriler, (Istanbul: TESEV Yaynlar, 2008), 5.
2

raporunun3 mantki devam haline getirmekte, dier yandan ise ieriinin zgnl ve konunun hassasiyeti bakmndan kendisinden nceki TESEV raporundan belli llerde farkllatrmaktadr. Bu rapor kapsamnda yrtlen alma, raporun yaymlanmasndan yaklak bir yl nce balad. Bu almada iki yol izlenmitir: Konu ieriine ilikin kaynak taramas ve alan almas. Kaynak taramas kapsamnda, Trkiye dndaki rnekler iin, ounlukla Amerika Birleik Devetlerindeki (ABD) dnce kurulular tarafndan etnik kkenli isyanlarn, i savalarn, ayaklanmalarn nasl sona erdirildiine ilikin yaplm olan almalara bavurulmutur. Bu tr almalar gvenlik ve gvenlik stratejisi konularnda uzmanlam olan kurulularn yapmas esas alnmtr. ABDde zellikle 11 Eyll 2001den sonra terr, terrizm gibi kavramlar ve ABD karlarna hasm rgtlere ilikin almalarn saysnda adeta bir patlama yaanmtr. Bu almalarda isyan ile terrizm arasnda fark gzetilmesi dikkat ekmektedir ve dolaysyla, sz konusu almalar, bu rapor iin yararl bir yol gsterici olmutur. Bunlar arasnda iki almadan zellikle yararlanlmtr. Bu almalardan biri Amerikan Rand Corporation tarafndan Deniz Piyadelerinin stihbarat Faaliyetine katk sunmak zere hazrlanan How Insurgencies End 4 (syanlar Nasl Sona Erer) isimli almadr. 20. Yzyl boyunca dnyann eitli lkelerinde yaanan 89 ayaklanma ve i savan niceliksel ve niteliksel izlemesine yer veren ve ok sayda uzmanin grev ald bu kapsamli calismanin metni Ben Connable ve Martin C. Libicki imzasyla yayimlanmtr. Yararlanlan dier alma ise Amerikan Kara Harp Okulunun dnce kuruluu niteliindeki Stratejik Aratrmalar Enstits nn (Strategic Studies Institute) 2004te yayimladigi Insurgency and Counterinsurgency in the 21st Century: Reconceptualizing Threat and Response5 (21. Yzylda syan ve syan Bastrma: Tehdit ve Tehdide Karlk Vermeyi Yeniden Kavramsallatrma) balkl rapordur. Ayn kuruluun Ocak 2007de yaymlad Rethinking Insurgency6 (syan Yeniden Dnmek) adl almasndan da ayrica yararlanlmtr. Raporun yazm srasnda sk sk bavurulan Trke kaynaklar arasnda Cengiz Kapmaz imzasyla yaymlanan calann mral Gnleri7 baslikli kitap bulunmaktadr. Soz konusu yayn, Abdullah calan ile yakaland 1999 tarihinden 2009a kadar geen on yllk srede yapilan grmelerin 20 bin sayfayi bulan notlarna, 5000 sayfalk Abdullah calan savunmasna ve Abdullah calan ile Trkiyenin, calan Trkiyeye Kar, No: 46221/99 davas kapsamnda Avrupa nsan Haklar Mahkemesine (AHM) karlkl olarak aktardklar 1500 sayfalk
3

Kastedilen raporlar srasyla: Krt Sorunun zmne Dair Bir Yol Haritas: Blgeden Hkmete neriler, (stanbul: TESEV Yaynlar, 2008); Dilek Kurban ve Ylmaz Ensarolu, Krt Sorununun zmne Doru: Anayasal ve Yasal neriler (stanbul: TESEV Yaynlar, 2010); ve Ylmaz Ensarolu ve Dilek Kurban Krtler Ne Kadar Hakl? Trkiyenin Bats Krt Sorununa Bakyor, (stanbul: TESEV Yaynlar, 2011). Ben Connable ve Martin C. Libicki, How Insurgencies End, (Virginia: Rand Corporation, 2010).

4 5

Steven Metz ve Raymond Millen, Insurgency and Counterinsurgency in the 21st Century: Reconceptualizing Threat and Response, (Pennsylvania: Statejic Studies Institute, 2004).
6 7

Steven. Metz, Rethinking Insurgency, (Pennsylvania: Statejic Studies Institute, 2007). Cengiz Kapmaz, calann mral Gnleri, (stanbul: thak Yaynlar,2011).

10

belgelerin tmne dayandrlarak kaleme alindigi icin essiz bir veri kayna olarak deerlendirilmitir.8. Altn zellikle izmek istediimiz ok yararl bir veri kayna da kamuoyu ile paylalmayan, hatta PKK mensuplarnn ok nemli bir blmnn de eriemedii Abdullah calann 2009 Austos aynda Almn balamas zerine devlet yetkililerine sunduu kendi Yol Haritas olmutur. 15 Austos 2009 tarihli ve Trkiyede Demokratikleme Sorunlar-Krdistanda zm Modelleri (Yol Haritas) balkl bu 55 sayfalk metin incelenmi ve raporun konusuyla bire bir ilikili olan blm Ek blmnde rapor okuyucular ile paylalmtr. Raporun tasarlanmas ve yazm srecinde Abdullah calann mralda 2010 ve 2011 yllarnda avukatlaryla yapt grmelerin notlarn ve bata Murat Karaylan olmak zere, Cemil Bayk, Duran Kalkan ve Mustafa Karasu gibi nde gelen PKK yneticilerinin aklamalarn yaymlayan Frat Haber Ajans (ANF) da dzenli olarak izlenmitir. PKKnin kuruluu, silahl mcadeleye balama dnemi, iddet yntemleri ve silahl mcadele tarihi konusunda hayli geni bir literatr mevcuttur. PKKnin karar mekanizmalar ve i ileyiini anlamak iin ise PKKden ayrlm ve Abdullah calana bakaldrm olanlarn kaleme aldklar kitaplardaki veriler ve bilgiler deerlendirmeye alnmtr. Bunlar arasnda, M. Can Yce tarafndan kaleme alnan Douda Ykselen Gne9, Selahattin elik tarafndan kaleme alnan Ar Dan Tamak10 ve Mahsum Hayri Pir tarafndan kaleme alnan Bir Yanlsamann Sonu11 almalarn zellikle zikretmek gerekmektedir. Raporun belkemiini alan almas oluturmaktadr. Alan almasnda gerekletirilen yz yze grmeler, Trkiyede stanbul, Ankara, Diyarbakr, Hakkari ve Vanda; Irak Krdistan Blgesinde Erbil, Sleymaniye, Kysancak ve Kandil Dann yan sra Irakn bakenti Badatta; Avrupada ise Brksel, Berlin ve Ruhr Blgesi'ni kapsayan geni bir corafyada yaplmtr. Yukarda ifade edildii gibi, alan almas iin daa da gidilmitir. Kandilde Murat Karaylan ile, yannda yardmclar Bozan Tekin ve Ronahi Serhatn da bulunduu alti saati aan bir grme gerekletirilmitir. Yazara bu grmenin, Murat Karaylann imdiye kadar Trkiyeli bir isimle yaptigi en uzun grme olduu belirtilmitir. Alan almas boyunca gzetilen ilke, soruna dorudan taraf ve grleri dadan inmek ve PKK nasl silah brakr? sorunsalnn zmne etki edebilecek ve temsili nitelikte olan herkes ile yz yze grmeler yaplmas olmutur. Ekim 2010da balatlan ve toplamda 80 saati aan yz yze grmeler, 2011 Mays ortasna kadar srdrlmtr. Alan almas, Kandil dnda, Avrupada bulunan PKK yneticileri (Zbeyir Aydar, Remzi Kartal, Muzaffer Ayata gibi) ile yz yze
8

Raporun yayma hazrlanmas srecinde bavurulan tm yaynlara, raporun sonunda yer alan Kaynaka blmnden ulamak mmkndr. M. Can Yce, Douda Ykselen Gne (iki cilt), (stanbul: Zelal Yaynlar, 1999).

10

Selahhattin elik, Ar Dan Tamak- ada Krt Halk Direnii; Siyasi, Askeri, Ekonomik ve Toplumsal Sonular, (Frankfurt: Zambon Verlag, 2000). Mahsum Hayri Pir, Bir Yanlsamann Sonu, (stanbul: Komal Yaynlar, 2000).

11

11

grmelerin yan sra, devlet yetkilileri ile yz yze grmeleri de kapsamaktadr. Devlet yneticileri ve PKKnin hlihazrdaki ileri gelenlerinden ayri olarak, PKKnin silahl mcadelesinde uzun yllar yetkili konumda yer alm ve fakat daha sonra PKKden kopmu olanlar (Osman calan Ferhat, Nizamettin Ta Botan, Halil Ata Ebubekir, Hdr Sarkaya Ekrem) ile yaplan grmeler de elinizdeki raporu zenginletirmistir. Kdemli Krt siyasetisi, eski Demokrasi Partisi (DEP) Genel Bakan ve PKKnin denetimindeki srgnde Krt Parlamentosunun dnem bakanln yaptktan sonra PKK hattndan uzaklaan Yaar Kaya ile de uzun grmelerimiz olmutur. Keza, uzun yllar PKK dnda, hatta ona muhalif konumda bulunmakla birlikte Krt Sorununda kanaat nderi olarak kamuoyunca tannan Krt siyasi ahsiyetleri ve dnce insanlar da (Kemal Burkay, mit Frat, Orhan Mirolu) rapor almas kapsamnda grlen isimler arasnda yer almtr. Bu isimlere, son yllarda Krt Sorununa ilikin hemen her gelimede ne kan Diyarbakrdaki sivil toplum kurulularnn szclerinden olan Diyarbakr Barosu Bakan Mehmet Emin Aktar ve Gneydou Sanayici ve adamlar Dernei (GNSAD) Bakan ahismail Bedirhanolunu, Kemal Burkaydan sonra Krdistan Sosyalist Partisinin (Partya Sosyalsta Kurdistan, PSK) Genel Sekreterlii grevini stlenen ve halen srgnde yaayan Mesut Teki ve muhafazakar Krt siyasi alannn tannm ismi, Cizre eski Belediye Bakan, Refah Partisi, Fazilet Partisi ve ksa bir sre Anavatan Partisi milletvekili olarak TBMMde grev yapm olan Haim Haimiyi de eklememiz gerekir. Yzyze grlenler arasnda zellikle belirtilmesi gereken bir dier isim de Sezgin Tanrkuludur. Kendisi, kamuoyunda yakndan tannmasn salam olan, Diyarbakr eski Baro Bakan ve nsan Haklar Vakf Diyarbakr eski Temsilcisi sfatlarna, bu rapor almas dneminde CHP Genel Bakan Yardmcs sfatn da eklemitir. CHPnin Krt Sorununa ilikin seim beyannamesine yansyan yeni yaklamnda belirleyici rol oynayan stanbul Milletvekili Tanrkulu, TESEV Demokratiklesme Programnn hazrlad Krt Sorunu raporlar dizisinin nceki raporlarna olduu gibi, bu rapora da deerli katklarda bulunmutur. Bu isimlerin yan sra, rapor almas sresince Trkiyede genel anlamda PKK hattnda addedilen ama ellerine hi silah almam, iddetle ilikileri olmadan yasal alanda etkili rol oynayan Krt ahsiyetlerinin grlerine de (Diyarbakr Milletvekili Leyla Zana, Mardin Milletvekili Ahmet Trk, Diyarbakr Bykehir Belediye Bakan Osman Baydemir gibi) kendileri ile yz yze yaplan grmelerde bavurulmutur. Sorunun zmnde ve iddet boyutundan arndrlmasnda, deiik dzeylerde rolleri olmas beklenen ve hatta rol almalar kanlmaz olan devlet ve hkmet yetkilileriyle de grmeler yaplmtr. Bunlar arasnda Trkiye Cumhuriyeti Cumhurbakan Abdullah Gl, Almn koordinatr sfatn stlenmi olan Trkiye Byk Millet Meclisi (TBMM) 23. Dnem ileri Bakan Beir Atalay, TBMM 23. Dnem Adalet Bakan Sadullah Ergin, mralda Abdullah calan ile diyalogu yrten Milli stihbarat Tekilat (MT) Mstear Hakan Fidan, sorunun zm dorultusundaki almalarda yer alm olan Babakanlk Mstear Efgan Ala, Trkiyenin Badat Bykelisi ve eski Irak Koordinatr Bykeli Murat zelik, konuyla ilgili alandaki grevi nedeniyle Trkiyenin Erbil Bakonsolosu Aydn Selcen, ayrca Adalet ve Kalknma Partisi (AK Parti) Genel Bakan Yardmcs ve Adana Milletvekili mer elik ve konuyla ilikisi ve gemi tecrbesi nedeniyle MT eski Mstear Yardmcs Cevat ne de bulunmaktadr. Bu arada konuyla dorudan ve dolayl ilgilerinden tr Irakl Krt yetkililer (Irak Cumhurbakan ve Irak Krdistan
12

Yurtseverler Birlii lideri Celal Talabani, Irak Krdistan Ynetimi eski Babakan, Irak Krdistan Demokrat Partisi Bakan Yardmcs Neirvan Barzani, Irak Krdistan Blgesi Bakanlk Divan Bakan Doktor Fuad Hseyin gibi) grlerine bavurulan dier ahsiyetler arasndaydlar. Siyasi partiler arasnda Milliyeti Hareket Partisi (MHP) ile raporun ierii ve amacna ilikin kategorik olumsuz tavrndan tr grlmemitir. Terristlerin Trk adaletine teslim olmas ya da ekiyaya haddinin bildirilmesi gibi sylemleri parti pozisyonu haline getirmi olan MHPnin bu aamada, raporun ieriine anlaml bir katk salayabilecei dnlmemitir. Sorunun imdiye kadar dorudan taraf olmu Trk Silahl Kuvvetleri (TSK) temsilcilerle dorudan grmeler yaplmam olsa da, ikinci azlardan dolayl olarak edinilen bilgilerin yan sra, TSKnn soruna ilikin perspektifini yanstmas bakmndan, bir yl ncenin Genelkurmay Bakan (em.) Orgeneral lker Babuun Terr rgtlerinin Sonu12 balkl kitabndan zellikle yararlanlmtr. Orgeneral Babu bu kitapta, dadan ini konusuna, esas olarak bir terr sorunu olarak yaklamakta ve dolaysyla terrn sona erdirilmesini terr rgtne (PKK) son verilmesi olarak grmekte ve bunun nasl yaplabilecei zerine grlerini dile getirmektedir. Dadan ni- PKK Nasl Silah Brakr? balkl bu raporun metodolojisi, vard sonular ve nerileri, Orgeneral Babuun Terr rgtlerinin Sonu balkl kitabnda dile getirdii grlerden temelde ayrlmaktadr. Bununla birlikte, sz konusu kitap, Krt sorunu ve PKK konusunda uzun yllardr n planda olmu olan askeri elitin dnce kalplarn ve konuya yaklam tarzn yanstmas asndan bu rapor iin deerlendirilen kaynaklar arasnda yer almtr.. Raporu kaleme alan, yaklak 40 yldr Krt Sorunu ve bunun eitli boyutlaryla ilgili ve ilikilidir. Bu nedenle de, yllarn deneyiminin, bilgi birikiminin ve uzun yllar iinde olumu grlerinin rapora yansmamas mmkn deildir. Yine de, raporun omurgasn kendileriyle mlakat yaplan kiilerin gr ve dncelerinin oluturmasna ncelik verilmitir. Varlan sonular ve bunlardan yola klarak sunulan zm nerilerinde, bu rapor iin grlenlerin zerinde uzlatklar noktalarn ne karlmasna zen gsterilmitir. Bu grlere dayanarak oluturulan sonu ve nerilere ise raporun sonunda yer verilmitir. Rapor, z PKKnin silah brakmas ve Krt Sorununun iddetten arndrlmasna dayanan ieriiyle zgndr. Ayrca, grlen kiilerin kimlikleri, sfatlar ve konumlarndaki eitlilie bakldnda da kapsam itibariyle bir ilktir. Krt Sorununun iddetten arndrlarak nihai zme kavuturulmasyla, bu ierikteki alma ve raporlarn gerei kalmayacaktr. Raporun esas amac da budur.

12

lker Babu, Terr rgtlerinin Sonu, (stanbul: Remzi Kitapevi, 2011)

13

2. KRT SORUNUNUN ZMNDE PARADGMANIN GEERSZL MEVCUT

Bu rapor, dadan iniin nihai olarak salanabilmesi sorunsalna, askeri seenei darda brakarak yaklamtr. Nitekim, soruna askeri zm bulunamayacann Trkiyedeki askeri otorite tarafndan da kendileri ile yaplan zel grmelerde ifade edilmi olduu, devlet yetkilileriyle yaplan mlakatlarda yazarn bilgisine sunulmutur. Abdullah calann 1999da yakalanmasnn ardndan PKKnin Genelkurmayla anlamal olarak Trkiye iindeki silahl glerini snr tesine, Irak topraklarna geri ekmesi, Genelkurmay tarafndan PKKnin askeri anlamda kesin yenilgiye uratlamad eklinde alglanmtr. Yaplan grmelerde askeri otoritenin bu algy, 2003 ylnda sivil otoriteye de ifade etmi olduu renilmitir. Abdullah calan'n talimatyla 2004 ylnda PKKnin silahl mcadelesinin tekrar canlandrlmasndan sonraki dnemde de, askeri otorite, askeri zmn sorunun nihai zm olmayaca grn korumutur. st dzey devlet yetkililerinden edindiimiz bilgilere gre, 2007 sonrasnda Krt sorununu demokratik alm ile zmek giriimlerinin planlamasna giriilmeden nce askeri otoriteye "askeri olarak PKK'ye son verebilecek misiniz?" sorusu iletilmi ve bu soruya kesin bir olumlu karlk alnmamas zerine "Alm" hazrlklarna giriilmitir. Tm bu veriler, Krt sorununa "askeri zm"n mmkn olmadnn, Genelkurmay evrelerince, zmnen de olsa, kabul grdn ortaya koymaktadr. Dolaysyla, sorunun siyasi zmne ncelik vermenin gerei de daha kolay anlalabilir bir hal almaktadr. O halde PKKnin silahlar nihai olarak susturmas, bir baka deyisle dadan ini nasl salanacaktr? Bu rapor, alan almasnn ortaya koyduu bulgulardan hareket ederek bu soruya gereki ve uygulanabilir neriler gelitirmeyi hedeflemitir. Bu ise, dadan iniin bugne dek neden mmkn olmadn ve PKKnin silahlar nihai olarak terketmesinin niin gerekletirilememi olduunu, yine gereki bir biimde deerlendirmeyi zorunlu klmaktadr. Bu deerlendirmenin salkl yaplabilmesi iinse konuya yaklamda ve sorunu ele alta bir paradigma deiikliine gidilmesi art grnmektedir. Dadan inie ancak yeni bir paradigma ile yaklalrsa sorunun zm mmkn olcaktr; zira u ana kadarki gelimeler, var olan paradigmalarn zme katk sunmadklarn gstermitir.

2.1. KRT SORUNU LE PKKNN AYRILMAZLII Yllar boyu, bir klie genel kabul grd: Krt Sorunu ile PKK ya da terr sorunu ayn deildir... PKK, neden deil, sonutur Krt Sorunu, PKK yok iken de vard. PKK, Krt Sorununun zlememi olmasnn sonularndan biridir ve dolaysyla, Krt Sorununu zme giriimi, PKK ile mcadeleden ayr ya da bamsz olarak ele alnmaldr Farkl ekillerde ifade bulan ve ilk bakta doru grnen bu yaklam, bugn geerliliini yitirmitir. nk PKK zlmeden, ve dolaysyla onun tartmasz ve rakipsiz tek otoritesi konumundaki Abdullah calann durumu ele

14

alnmadan ve PKKnin silahlarn brakmas salanamadan, Krt Sorununun zlebilmesi imkanszdr. PKKnin Krt Sorununun ve dolaysyla soruna zmn nemli bir paras olduunu tespit etmek, sorunun zm yolunda gerekli bir balangtr fakat yeterli deildir. ayet PKK bir terr rgt muamelesi grecek ve PKK mensuplar terristler olarak nitelenmeye devam edecek ise, konuya gvenlik politikalar balamnda yaklamaktan ve PKK mensuplarna ynelik olarak inzibati nlemler almaktan baka bir yol bulunmamaktadr. Bu bak asyla, PKKnin dadan inii, rgt kadrosunun Trkiyenin yasal otoritelerine teslim olmalarn veya nc taraflar (Amerika Birleik Devletleri, Irak ya da Irak Krt otoriteleri) tarafndan teslim edilmelerini beklemek veya rgtn calan tarafndan tasfiyesini salamaktan gemektedir. Bu deiik seeneklerin hepsi bugne dek denenmi ve tketilmitir, dolaysyla gerekliklerini ve uygulanabilir olma niteliklerini yitirmilerdir.

2.2. CALAN LE KRT SORUNUNUN E GEMES Abdullah calan, bilindii gibi, 1999 ylnda Kenyada teslim alnarak Trkiyeye getirildikten sonra mral Adasndaki cezaevine konulmu, idam cezasna mahkum olmutur. Ancak, cezann kesinlemesi sonrasnda Avrupa nsan Haklar Mahkemesine (AHM) yapt bavuru sonucunda AHM 30 Kasm 1999da verdii ihtiyati tedbir kararyla ve mahkeme i tznn 39uncu maddesi gereince u aklamay yapmtr: nsan Haklar Mahkemesi, szleme hkmlerine bavurann ikyetinin kabul edilebilirliini ve esasn etkin bir biimde sonulandrana kadar, idam cezasnn infaz edilmemesi iin gerekli btn admlar atmasn ister.13 AHMin ihtiyati tedbir kararnn ardndan, Blent Ecevit bakanlndaki Demokratik Sol Parti (DSP)- Milliyeti Hareket Partisi (MHP)-Anavatan Partisi (ANAP) koalisyon hkmeti 3 Ekim 2001de yapt Anayasa deiiklii ile idam cezasn terr, sava ve ok yakn sava sular ile snrlandrd.14 Avrupa Birlii (AB) Uyum Yasalarnn kabul kapsamnda 3 Austos 2002de yaplan deiiklikler15 sonucunda ise, Abdullah calan hakkndaki idam cezas mebbet ar hapis cezasina evrilmitir.

13

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM), calan Trkiyeye Kar, No: 46221/99, 12 Mays 2005.

Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Kanun, No. 4709, 3.10.2001, Resmi Gazete No: 24556, 17.10.2001. 1982 Anayasasna dair Altnc Deiiklik paketinin 15. maddesi uyarnca Anayasann Su ve Cazelara likin Esaslar balkl 38. maddesine yedinci bir fkra olarak Sava, ok yakn sava tehdidi ve terr sular halleri dnda lm cezas verilemez. Kanuna aykr olarak elde edilmi bulgular, delil olarak kabul edilemez. Hi kimse, yalnzca szlemeden doan bir ykmll yerine getirememesinden dolay zgrlnden alkonulamaz. fkras eklenmitir. Avrupa Birlii nc Uyum Yasa Paketi, No. 4771, 03.08.2002, Resmi Gazete No: 24841, 17.10.2001. Paketin ilk maddesi uyarnca Sava ve ok yakn sava tehditi hallerinde ilenmi sular iin ngrlen idam cezalar hari olmak zere 01.03.1926 tarihli 765 sayl Trk Ceza Kanunu, 07.01.1932 tarihli ve 1918 sayl Kaakln Men ve Takibine Dair Kanun ile 31.08.1956 tarihli ve 6831 sayl Orman Kanununda yer alan idam cezalar mebbet ar hapis cezasna dntrlmtr.
15

14

15

3 Kasm 2004 tarihinde yaplan seimlerde AK Parti, tek bana iktidar kuracak parlamento ounluunu elde etmi ve bylece koalisyon hkmetleri dnemine son vermitir. Recep Tayyip Erdoan bakanlndaki AK Parti hkmeti dneminde, idam cezasnn kaldrlmasna ilikin Avrupa nsan Haklar Szlemesinin (AHS) 6 numaral protokol16 ile sava zamannda da idam cezasnn verilmesini engelleyen 13 numaral protokol17 imzalanmtr. 7 Mays 2004te kabul edilen Anayasa deiikliinin 6. maddesi ile Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn 87nci maddesinde yer alan mahkemelerce verilip kesinleen lm cezalarnn yerine getirilmesine ibaresi madde metninden karlmtr18 eklinde yeniden dzenlenmitir. 14 Temmuz 2004 tarihinde lm cezas Trkiye hukuk sisteminden tmyle karlm19 ve Abdullah calann durumu kanuna gre, hayat boyunca devam edecek arlatrlm mebbet hapis olarak yeniden belirlenmitir. calan, PKKnin tartmasz ve rakipsiz lideri konumunu arlatrlm mebbet hapis hkmls olarak pekitirmi ve PKKnin silahl mcadelesinin son bulmas konusunda nihai karar mercii durumuna gelmitir. Ksacas, Abdullah calann durumu ve PKKnin silahl varln ieren anlamyla PKK Sorunu, Krt Sorununa isel bir hale gelmi, iki sorun iie gemitir. Bu tespit, Trkiye hkmeti ile son yllarda yakn ibirlii iine giren Irak Krdistan Blge Ynetiminin dzey bir yetkilisi tarafndan da kendisiyle yapilan gorusmede u szlerle vurgulanmtr: Krt Sorununu, Abdullah calan ve PKKden ayrmak belki 10 yl nce mmknd, ama artk deil! Bu olguyu kavramadan ve kabullenmeden, Krt Sorununun zm de sz konusu olmayacaktr.

2.3. DENENM YOLLAR: PKKY BLMEK YA DA TASFYE PKK taraf, rgtn tasfiyesi anlamna gelecek ve yle yorumlayabilecekleri her gelimeye olaanst direnlidir. Bu alg kendileriyle yaplan yz yze grmelerde de kolaylkla saptanabilecek nitelikteydi. Devlette st dzeyde grevlerde sorumluluk alm bir yetkili de kendisiyle yaplan grmedeBugne dek devlet bir plan sahibi olmad. Krtleri ve Abdullah calan zerinden PKKy blerek sonuca gitmek istedi. Abdullah calana temel yaklam hep kullanmak hedefli oldu; onu zm iin deerlendirmek deil szleriyle, bu gne dek izlenmi olan PKKnn tasfiyesi politikalarnn geersizliini ifade etmitir. PKKye ynelik giriimleri Trkiye ile uzun yllardr gren, Irak Krdistannn st dzey bir yneticisi de ayn gr dillendirmi ve ayrca bu tr abalarn Trkiye iin tad riske iaret etmitir:
Avrupa nsan Haklar Szlemesi (AHS), 11 Nolu Protokol ile Deiik nsan Haklarn ve Temel zgrlkleri Koruma Avrupa Szlemesine lm Cezasnn Kaldrlmasna Dair Ek 6 Nolu Protokolun Onaylanmasnn Uygun Bulunduu Hakknda Kanun, No: 4913, 15.01.2003, Resmi Gazete No: 25155, 01.07.2003.
17 16

AHS, lm Cezasnn Her Koulda Kaldrlmasn Dzenleyen 13 Numaral Protokol, No: 5409 06.10.2005, Resmi Gazete No: 26022, 13.12.2005.

Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Kanun, No: 5170, 07.05.2004, Resmi Gazete No: 25469, 22.05.2004. lm Cezasnn Kaldrlmas ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna likin Kanun, No: 5218, 14.07.2004, Resmi Gazete No: 25529, 21.07.2004. Bu kanun uyarnca Trk Ceza Kanununda yer alan idam cezas tamamen kaldrlmtr.
19

18

16

PKKyi blmek gibi alglanacak bir ey de yaplmamal. Bu, gvensizlii besledii gibi, PKKnin eylemlerini de kkrtyor. PKK eylemleriyle de, ksr dng haline dnen bir trmanma balyor.

17

3. YEN PARADGMA: SON KRT SYANI OLARAK PKK

Teslimiyet ve tasfiye, PKK asndan, sorunun nihai zm ynndeki giriimlere balamak, yani silahlara veda ve dadan ini sonucunu elde edecek gelimeleri balatmak bakmndan birer non-starter ilevi grmekte, yani tartmay balamadan bitiren bir tutumu ima etmektedir. Teslimiyet veya tasfiye odakl politikalar izlenmeyecek ise ki, bu politikalari izlemenin sonu vermediine dair geni apl bir konsenss olusmustur- yeni bir kavramsallamaya ynelmek ve bu kavramsallamann ifadesi olacak yeni paradigma zerinden konuya yaklamak elzemdir. Bu da, PKK olgusunu terrizm, PKKnin kendisini terr rgt ve mensuplarn terristler olarak tanmlamak yerine, durumu bir Krt isyan olarak tanmlamay gerektirmektedir. Byle bir paradigma deiiminin zorlu olduu kukusuzdur. st dzey bir gvenlik yetkilisi, yz yze grmemizde PKKnin uzun yllar boyu Trkiye kamuoyunda eytanlatrlm (demonized) olduunu, buna PKKnin kendisinin de ok byk lde katkda bulunduunu ve bulunmaya devam ettiini, paradigmal deiikliin kolay olmadn, zaman alacan belirtmitir. Ayrca, PKKnin gerek Amerika Birleik Devletleri Dileri Bakanlnn ve gerekse Avrupa Birliinin (AB) terrist rgtler listesinde Trkiyenin srarl diplomatik giriimleri sonucu- yer almas da, yeni paradigmann kabuln zorlatran bir dier nemli faktrdr. Tm bu zorluklara ramen, Trkiye Hkmetinin PKKyi bir Krt isyan olarak deerlendirmesi zm icin ilk ve en nemli admdr. Murat Karaylan, kendisi ile Kandilde yaptmz alt saati aan yz yze grmemizde, PKKyi ada Krt isyan olarak nitelemistir. Trk kanaat nderlerinin bir blm de, artan ller ve sklkta PKKnin yrtt silahl mcadeleyi bir Krt isyan olarak alglamaktadr. Birok kaynakta adeta bir genel kabul niteliinde, Cumhuriyet tarihinde 29 Krt isyanndan sz edilmekte olsa da, Krt Sorunu zerinde alan baz gzlemci ile Krt siyasi evreleri, esas olarak, drt isyan zerinde ittifak etmektedirler. Bunlardan birincisi, 1925 ylndaki eyh Sait syan, ikincisi 1929 ylndaki Ar Da syan, ncs de 1938deki Dersim syandr. PKKnin temsil ettii drdnc isyan ise bunlarn en uzunu ve en kapsamls olmutur ve PKKnin silahl gleri silahlarn brakmam olduklar iin drdnc isyann devam devam ettiini sylemek mmkndr. Bu adan bakldnda, dadan ini, son Krt isyannn son bulmasn ifade etmektedir ve bu raporun ad, ierii ve amac da, Krt isyannn sona ermesi/erdirilmesi ile e anlamldr.

3.1. SYAN VE TERORZM TANIMLARI How Insurgencies End (syanlar Nasl Sona Erer) isimli almada isyan (insurgency) tanm yaplmakta ve isyanc rgt ile terrist rgt arasndaki fark yle aklanmaktadr:

18

(...) Bu almada isyan en geni anlamnda alnmtr (...) syan, hkmet d bir silahl grubun, mevcut rejimi devirmek, yabanc gc kovmak, daha geni haklar kazanmak veya bamszlk elde etmek amacyla hkmetine kar iddete bavurduu mcadeledir (...) Terrizme, genel olarak, bir taktik olarak bakyoruz ve isyanc ve terrist rgtler arasnda sbjektif bir ayrm yapyoruz. rnein rlanda Cumhuriyet Ordusunu (IRAnn Geici kanad, Provos) bir isyan olarak incelerken, ondan kopan Gerek rlanda Cumhuriyet Ordusu adl rgt (Real Irish Republican Army) bir terrist rgt olarak grdk ve veri setimize dahil etmedik.20 IRA How Insurgencies End listesine dahil edilirken Gerek IRA adl rgtn terrist olarak nitelenerek liste disi tutulmasinin ana nedeni, ilkinin silahl mcadeleye grmeler yoluyla son vermeyi benimsemi olmasna karlk, ikincisinin buna tmyle srt evirerek silahl eylemlerini devam ettirmesidir.21 Bu tanmda isyan ve terrist rgt ayrmnn sbjektif olduu ifadesi dikkat ekiyor. Ayn sbjektif tercihin PKK iin de kullanlmas, dadan ini yntemlerinin bulunmas iin kolaylk getirecektir. Nitekim, PKKnin st dzey yneticilerinden Zbeyir Aydar, kendisiyle Brkselde yaptmz grmede, Bu bir Krt isyandr. syan bitirmek iin isyanclarla grmeniz lazm. Baka trl nasl biter? syann artlarn ortadan kaldrmann mzakeresi yaplmal demitir. Zbeyir Aydar, ayn grmede Krtlerin temsili konusuna da, PKKnin isyanc yanna gnderme yaparak ve grme tarihinde iktidarda olan AK Partinin 75 Krt milletvekiline sahip olduuna dair sylemini (2007-2010 yasama dnemi) hatrlatarak, 75 deil, 100 olsa farketmez. Mesele Krtleri kimin temsil ettii deil. Krt isyann temsil edenler nemli szleriyle deinmitir. PKK, Trkiyede resmi makamlarn tesinde Trk kamuoyunda eyrek yzyl akn bir sre terrist sfat ile damgalanm ve yle alglanmtr. Ayrca yaygn biimde uyuturucu trafiine bulam su rgt itham altnda bulunmaktadr. zerine yapm bu etiketler, PKKnin bir isyan olarak nitelenmesine ve o ekilde bir siyasi kategorizasyon iinde mtalaa edilebilmesine ciddi biimde glge drmektedir. Oysa, isyanlara ilikin akademik ve kuramsal almalar, gerek terrizm ve gerekse
20 21

Connable ve Libicki, How,,220-221.

Bu arada, hatr saylr oranda ampirik veriler zerinden isyan analizi yapan How Insurgencies End adl almada, incelenen 89 isyan arasna PKKnin da dahil edildiini, ancak PKKnn 1984-1999 yllar arasnda cereyan etmi sayldn ve Abdullah calann 1999da yakalanmasyla bitmi olan isyanlar arasnda mtalaa edildiini de not etmeliyiz. Sz edilen alma, PKKnn 2004 ylnda silahl mcadeleyi yeniden canlandrm olmasn ve Kandildeki varlyla isyan ayakta tutmaya devam etmesini dikkate almam gzkyor. Rapor, ampirik incelemelerden yola karak yapm olduu isyanlarn genel olarak on yl srd, sre uzadka hkmet glerinin kazand tezine dayanark,, PKK isyannn 1999da 14 yln doldurmu olmas ve liderinin yakalanmas zerine sona erdiine hkmettii anlalyor. calann 1999da yakalanmasnn ardndan PKKnin silahl glerini Trkiye dna kartarak silahl mcadeleye son verdiini ilan etmesi, PKK hareketinin 2004 tarihli sz konusu almada sona ermi isyanlar arasnda saylmasna yol am olabilir. Ne var ki, PKK, 1 Haziran 2004te silahl mcadeleyi yeniden canlandrmtr ve ana karargh Irak Krdistan Blgesinde Irak-ran snr zerinde Kandil Danda olmak zere Trkiye-Irak snrna bitiik blgenin Irak tarafnda ve Trkiyenin ounlukla gneydousunda silahl glerini muhafaza etmektedir. Dolaysyla, PKKnin 20. Yzylda balayan ve 21. Yzylda devam etmekte olan isyan niteliinin yerli yerinde durduunu saptamak gerekmektedir.

19

uyuturucu kaakl gibi su niteliklerinin isyan tanm ile elimediini, tam tersine isyan aralar iinde sayldklarn ortaya koymaktadr. Bu almalar iinde Amerikan Kara Harp Okulunun dnce kuruluu olan Strategic Studies Institute iin Steven Metz ve Raymond Millen tarafndan kaleme alnm olan Insurgency and Counterinsurgency in the 21st Century: Reconceptualizing Threat and Response adl almay zellikle vurgulamak gerekir. Trkiyedeki PKK olgusunun, esas olarak, bir Krt isyan olduuna ilikin yol gsterici ereveyi de izen bu almann aada alntlanan blm adeta Trkiyedeki PKK alglamas gz nne alnarak yazlm gibidir ve bu zelliiyle son derece dikkate deerdir: Herhangi bir aamada her isyan baar elde etmek iin rejime kar dorudan harekata girimek zorundadr. Bu, gerilla sava, terrizm, yetkililere suikast, sabotaj ve dzensiz ya da asimetrik iddetin eiti tipleri biimini alabilir. Ayn zamanda, isyanclar yeteneklerini gelitirmeye, ilerini renmeye, kaynaklarn arttrmaya ve destek seferber etmeye devam etmek zorundadrlar. Bunu, d ittifaklarn gelitirerek, kaaklkla, soygunla, uyuturucu trafii ile, adam karmakla, karaborsaclkla, para aklamayla, kalpazanlkla, ticari korsanlkla, sosyal yardmlarn yasa d kullanmyla, antajclkla, tehditle veya para toplamayla yapabilirler. Silah satn alabilir, bunu ya ideolojik mttefiklerinden edinerek ya da hkmet kuvvetlerinden ele geirerek elde edebilirler. Tm olmasa da, isyanclarn ounluu meruiyetlerini arttrmaya, daha byk kitle destei salamaya ve baz durumlarda uluslararas kabul grmeye aba sarf ederler. (...)22 Grld gibi, genellikle siyasi nitelikte saylmayan ve vahim de olsalar adi sular arasnda sralanan kaaklk, soygun, tehditle para toplama, antaj ve uyuturucu trafii gibi faaliyetler, isyanclarn bavurduklar yntemler arasnda saylmaktadr. Ayn ekilde, terrizm ve gerilla sava da, isyanclarn kulland aralar olarak grlmektedir. Yukardaki alma ve benzer almalarda, terrizm, isyanlarn operasyonel biimlerinden biri olarak yer almaktadr. syan, kavramsal anlamda stratejik deerlendirmelere tabi tutulurken, terrizme bir taktik unsur olarak yaklalmkatadr. Bu durumda, Trkiye rneinde, PKKnin terrizme bavurmu olduu tartma gtrmez ve rgtn uyuturucu trafii ile ilikisine dair ciddi ve ar ithamlar23 bulunmakta ise de, btn bunlar, PKKnin esas olarak Krt isyann ifade ettii olgusunu ortadan kaldrmamaktadr. Bilakis, yukardaki tanmlar nda PKK standart bir isyanc rgt kategorisine girmektedir. syan tanmna ilikin olarak, uluslararas akademik evrelerde oldukca kabul gren bir diger tanm da Bard E. ONeillin tanmdr: Ynetici konumunda bulunmayan bir grup ile ynetimdeki yetkililer arasnda, ynetimde olmayan grubun, siyasetin bir ya da birden fazla vehesinin
22 23

Metz ve Millen, 21st Century, 4.

ABD Hazine Bakanligi, PKK lider kadrosundan Murat Karayilan, Ali Riza Altun ve Zubeyir Aydar Ekim 2009da, Cemil Bayik, Duran Kalkan, Remzi Kartal, Sabri OK ve Adem Uzunu ise Nisan 2011de uyusturucu kacakcisi olmakla sulam ve bu isimlerin varsa ABDdeki mal varlklarnn ve banka hesaplarnn dondurulmasna hkmetmitir. Hazine Bakanliginin ilgili basin duyurularina su adreslerden ulasilabilir: http://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/tg318.aspx ve http://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/tg1148.aspx

20

meruiyetini salamak ya da yeniden tanmlamak veya yok etmek amacyla siyasi kaynaklar ve iddeti bilinli olarak kulland mcadele (...)24 Bu tanm, gerilla tipi aralarla yrtlen isyanlar, amalar, stratejileri, iinde bulunduklar evre ve ortam, halk destei, rgtsel g ve d destek ve bunlarn yan sra harekete geirdikleri devlet tepkisi balamnda incelemektedir. Hkmetin, buna nasl kar koyacan belirlemek iin, gerillalarn gerek amacn iyi tanmlamasi gerektii zerinde durulmaktadr. Gerek ama nedir? Baz hkmet politikalarn deitirmek mi, mevcut yneticileri devirmek mi, siyaset oyununun temel kurallarn deitirmek mi, yoksa iinde bulunduklar yapdan tmyle ayrlmak m?25 Bu kriterler, Trkiyede hkmetin soruna yaklam asndan, PKKnin gerek amacnn da ayn ya da benzer biimde deerlendirilmesinde de geerli olmaldr. PKKnin terr kategorisinden ziyade isyan kategorisi iinde deerlendirilmesinin daha doru olacan ve bunun zm iin n koul olduunu savunurken, byk lde Amerikan kaynaklarna bavurduk. Bunun en temel gerekesi, ABDde genel olarak bu konuda ve zellikle isyan ve terrizm kavramlar arasndaki farklar irdeleyen almalarn ve referans metinlerinin bolluudur. Bu kaynak bolluunun sebebi ise, 11 Eyll 2011den sonra ABDde, doal olarak, terrizm ve terr rgtleri zerine younlama ve ayn ekilde 2001de nce Afganistana mdahale, ardndan ok daha geni boyutlu biimde 2003teki Irak igali sonrasnda igalci Amerikan kuvvetlerinin yz yze kaldklar direni nedeniyle isyan ve terrizm rneklerine ilikin aratrmalarn saysnda yaanan byk arttr. ABDdeki akademik alann imkanlar ve entelektel dzeyi, sz konusu almalardaki teorik ereveyi ve kavramsallamay da zenginletirmitir. ABD kaynakl almalar, PKKy terr rgt yerine silahl Krt isyan olarak ele almay ngren bu raporun pratik amalar iin gerekli teorik altyapiya destek oluturdular. Daha nce de belirtilmi olduu gibi, referans alnan kurumlar ve almalar, devlet gvenlii ve anti-terr konularyla ilgilidir. O alanlarda uzmanlamlardr, dolaysyla isyan ve terrizm kavramlarna ilikin tanmlar, bar enstits tarzndaki kurumlarn tanmlarndan daha nemli ve anlaml addedilmitir. Bu kaynaklardan biri olan International Terrorism and Security Research (Uluslararas Terrizm ve Gvenlik Aratrmas)26 internet sitesi terrizm ve isyan fark konusunda dikkate deer bir tanm sunmaktadr: Kilit nemde fark, isyan bir harekettir. Fark, zel bir amaca ynelik siyasi aba anlamnda bir hareket olmasdr. Bu zellii onu, her ikisi de siyasi hareketin hedeflerini ynelmesine imkn veren yntemler olmakla birlikte, hem gerilla savandan hem de terrizmden ayrr. Bir dier fark, terrizminkinden farkl olarak, isyanlar meydana getiren eylemler ve operasyonlarn niyeti ile ilgilidir. syan veya gerilla savanda
Bard E. ONeill, Insurgency and Terrorism: From Revolution to Apocalypse, (Washington D.C.: Potomac Books, 2005), 15.
25 26 24

Ibid, 15.

International Terrorism and Security Research, http://www.terrorism-research.com/ adresinde mevcuttur (son eriim tarihi: 19/05/2011).

21

terr mndemi klan hibir ey yoktur. Bununla birlikte, baz baarl isyanlar ve gerilla kampanyalar terrizme ve terr taktiklerine bavurmulardr. Bazlar ise terr taktikleri ve terrizmin balca yntem haline geldii atmalara dnmlerdir. Buna karlk terrizmi kesinlikle reddeden isyanlar da vardr. () Bir isyann hedefi, esas olarak, ibandaki hkmete, denetimindeki topraklarn tmn ya da bir blmn kontrol edebilmek ya da siyasi iktidar paylamak iin onu siyasi tavizlere zorlamak amacyla kafa tutmaktr. syanlar nfusun bir blmnn aktif ya da zmni desteine ihtiya duyarlar. Bir terr grubu buna ihtiya duymaz ve nfusun byk blmnn aktif destei hatta sempatisine pek nadiren sahip olurlar. () Terristler, bir kural olarak, hkmet gleriyle dorudan temastan kanrlar. Bir gerilla gcnn ise bir muharip g ile dorudan temastan kazanacaklar vardr. Hkmetin askeri gcne etkili biimde kar koyabileceini bu sayede kantlamak ister. Terrist bir grubun yle bir atmadan kazanaca hibir ey yoktur. () syann muharip olmayan unsurlar hedef almaya ihtiyac yoktur. Bununla birlikte birok isyan muhariplerin geniletilmi yasal tanmn genileterek ordunun yanna polis ve gvenlik personelini de ekliyor. Terristler muharip ve olmayan ayrm yapmazlar ve ayet yaparlarsa muharipler kategorisini o kadar geniletirler ki, ayrm anlamsz hale gelir. () Son olarak, isyan ve terrizm arasndaki fark, aktrn niyeti ile ilgilidir. syan hareketleri ve gerilla kuvvetleri, amalarna ulamak iin sava hukukunu gz nne alarak uluslararas normlara bal kalabilirler. Ama terristler, tanmlar gerei, sivil ve askeri yasalarn her ikisine gre de su ilerler. Terristler, eer herhangi bir sava hukukuna uyarlar veya kullanacaklar iddetin boyutuna herhangi bir kstlamayi kabul ederlerse, kurulu dzen karsnda dezavantajl duruma deceklerini dzenli olarak dile getirmektedirler. (...)27 Bu tanmdan yola klarak her iki kavram ok net izgilerle ayrmann kolay olmad grlmektedir. Bununla birlikte, terrizmin isyan ile ayn ey olmad, isyana gelince, terrizmi bir yntem olarak kullansa bile, bunun isyan tanmlayan bir art olmad, isyan terrizm olarak tanmlamay gerektirmedii ortaya kmaktadr. syan ve terrizm farkna ilikin dikkati eken tanmlardan biri ABD Savunma Bakanlna aittir. Bakanlk, ABD Askeri Akademisinde (US Military Academy) eitim amal kullanlan kullanlmak zere hazrlanan el kitabnda her iki kavram ve eylem biimi arasndaki farklar u ekilde aklamaktadr: Biz (ABD Savunma Bakanl), doktrinde, terrizmi, hkmetleri ya da toplumlar genellikle siyasi, dini ve ideolojik amalar dorultusunda zorlamak ve sindirmek niyetiyle korku uyandrmak iin hesapl biimde iddetle tehdit etmek veya iddet kullanmak olarak tanmlyoruz.

27

Difference Between Terrorism and Insurgency, International Terrorism and Security Research, eriim tarihi 19 Mays 2011, http://www.terrorism-research.com/insurgency/.

22

Biz (ABD Savunma Bakanl), doktrinde, isyan, amalarna ulamak iin ykc faaliyetlere, sabotaja ve silahl atmaya bavuran rgtl bir direni hareketi olarak tanmlyoruz. syanlar normal olarak yrrlkteki toplumsal dzeni ykmaya ve lke iinde iktidar yeniden paylamaya alrlar. syanlar, (1) Mevcut hkmeti, ardndan bir toplumsal devrim gelmeksizin, devirmeye (2) Bir devletin snrlar iinde ulusal zerk bir blge kurmaya (3) Bir igal gcn geri ekilmek iin zorlamaya (4) Daha alt dzeyde iddete bavurarak, elde edilmesi mmkn olmayan siyasi tavizler koparmaya da alabilirler.28 Bir Amerikan Deniz Piyadesi olan Yarbay Michael F. Morrisin ABD Kara Harp Okulundaki (US Army War College) almalar kapsamnda kaleme ald aratrma projesinde de isyan ve terrizm fark zerindeki grleri de yanstlmaktadr: Terrizm ve isyan ayrm sadece teorik deildir; zira her iki olguya verilecek uygun karlklar ok farkldr. Her birine nasl karlk verileceine dair strateji tercihlerinde bulunmadan nce, benzerlikleri ve ayrldklar ynler belirlenmelidir (...) syanlar, terrizmin yerine alamayaca bir biimde, devrimci amalar peinde iddeti siyasi programlarla birletirirler. Terristler, siyasi hatta devrimci amalar peinde koabilirler ama kullandklar iddet, bir siyasi program tamamlamak yerine, onun yerini alr. Eer tanmlar terrizm ile isyan ayrdetmek iin ksmi bir yardm salamann tesine gidemiyorlarsa, ikisini ayrdetmek iin bavurulan geleneksel yntem, rgtsel zelliklerine bakmaktr. syanlar, normalde, sahaya terrist rgtlerden hacim olarak ok daha byk gleri sava gler olarak sahaya srerler. syanclar, tipik biimde, glerini askeri modelde, manga, takm ve blkler olarak rgtlerler. Terrist birimler genellikle daha kktr ve formel bir askeri komuta zinciri iinde olmayan tarzda rgtlenmi, birbirinden tecrit takmlar halindedirler. syanc glerin yaps da, zellikle hkmettikleri sndklar blgeler ve s alanlarnda, ounlukla daha grnr niteliktedir. Terrist rgtler, gvenlii kolaylatrmak iin ar gizlilie ve birbirinden kopuk hcrelere eilimlidirler ve bir isyann siyasi yapsn pek nadir gsterirler.29 Bavurduumuz teorik kaynaklarn birounda isyanlar karakterize eden zelliklerin arasnda, ounlukla, lke topraklarnn dnda askeri karargahlarn ve glerini barndrdklar bir corafi alana sahip olmalar saylyor. ngilizce sanctuary szc ile ifade edilen bylesi bir corafi alan, tpk Gney Vietnamdaki Vietkong gerillalarnn Kuzey Vietnamda, Filistin Kurtulu rgt (FK) kuvvetlerinin nce rdn (1960-1971) ve daha sonra Gney Lbnanda (1971-1982) sahip olduklar biimiyle PKK icin de geerlidir. PKK, 1979da Abdullah calan bata olmak zere nder kadrolarn Suriyeye geirmi, 1980lerin bandan itibaren 1999a kadar siyasi karargahn Suriyede bulundurabilmi, ayn dnemde silahl glerini de Suriye
28

Insurgents vs. Gerillas vs. Terrorists, Amerika Birleik Devletleri Askeri Akademisi, Askeri Eitim Blm, eriim tarihi 19 Mays 2011, http://www.usma.edu/dmi/iwmsgs/insurgents-vsguerrillas-vs-terrorists.pdf.
29

Michael F. Morris, Al-Qaeda as Insurgency, (Strategy Research Project, U.S. Army War College, 2008),.

23

kontrolnde bulunan Lbnann Bekaa Vadisinde barndrabilmitir. Yine 1982den balayarak Trkiye snrlarna bitiik Irakn kuzey blgelerine de yerlemi, ayrca rann yine Trkiye snrlarna bitiik Krtlerle meskun blgelerinden de yararlanmtr. 1990larn balarndan itibaren ve zellikle 1999dan sonra, bata Kandil da olmak zere Kuzey Irakta bir sanctuary elde etmitir. Kandilin yan sra Hakurk, Zagros, Xnere, Zap, Haftanini iine alan blgeler ve Irak Krdistannn ran ve Trkiye snrlarnn yanbandaki Soran ve Behdinan ad verilen blgelerinin bir blm, PKKnin binlerce silahl gcnn yerleik hale geldii bir corafi alana dnmtr. Nitekim, PKK, 2002nin sonbahar mevsiminde Irakta Kandil, Bradost (Xinere ve Xarkuke), Zap ve Gareyi iine alan blgeyi Medya Savunma Alanlari ilan ettigini duyurdu. Bu alanlara giren tum silahli guclerin hedef tekil edeceini aklad.30

3.2. BR SYAN HAREKET OLARAK PKKDE DEM VE DEVAMLILIK Yukaridaki olgu ve tanmlarn prizmasndan PKKyi bir isyan hareketi olarak yeniden nitelendirmekte yarar vardr. Bu bak as, bizi isyanlarn ok boyutluluu, devamll ve dnebilirliiyle yzyze getirmektedir. Insurgency and Counterinsurgency... balkl almann isyan tanmna ilikin blmleri, PKKnin Trkiyedeki konumu ve PKK tarafndan yrtlen silahl mcadelenin isyan niteliinin yan sra PKKnin tarihsel evrimine de k tutacak kavramlar ve rnekler sunmaktadr: syan, siyasi amalarn konvansiyonel aralar ile ya da abuk bir biimde iktidar ele geirmesi mmkn olmayan gruplarn benimsedii bir stratejidir (). syan, zamana yaylan uzun, asimetrik iddet, mulaklk, karmak alan kullanm (ormanlar, dalar, kentsel blgeler), psikolojik sava ve siyasi seferberlik ile karakterize edilmektedir, -ki, bunlarn tm isyanclar korumaya ve nihai olarak g dengesini kendi lehlerine evirmeye gre tasarlanmtr. syanclar iktidar ele geirmeye ve mevcut hkmetin yerine gemeye teebbs edebilirler (devrimci ayaklanma) veyahut ayrlma, zerklik, ya da belirli bir politikann deitirilmesi gibi daha snrl amalara sahip olabilirler. () Geni anlamda, isyanlar iki biim alrlar. Ulusal isyanlar (burada ulusal yerel anlamnda kullanlyor)31 diye nitelenebilecek olannda, balca taraflar, isyanclar ve belirli bir meruiyete ve destee sahip ulusal hkmettir. syanclar ile hkmet arasndaki ayrmlar, ekonomik snf, ideoloji, kimlik (etnisite, rk, din), ya da daha baka siyasi unsurlara dayanmaktadir. Hkmetin d destekleri bulunabilir ama atma temel olarak isyanclar ile ierdeki merkezi rejim arasndadr. Ulusal (yine yerel anlamnda)32 isyanlarda gen ilikiler sz konusudur. Sadece iki taraf isyanclar ile onu bastracak g merkezi- deil, bu iki taraf arasndaki ilikileri, taraflardan birini destekleyerek deitirecek bir dizi dier aktr de kapsar. Bu dier aktrlerin en nemlisi,
30 31 32

Cengiz Kapmaz, Ocalanin Imrali Gunleri, 201. Parantez iindeki aklama yazara aittir. Parantez iindeki aklama yazara aittir.

24

lke nfusunun kendisidir ama dardaki devletleri, rgtleri ve gruplar da ierebilir. (...) kinci nemli isyan biimi kurtuluu isyanlardr. Bunlar, isyanclar, d igalci olarak grlen (gerekte yle olmasalar bile) bir ynetici gruba kar rk, etnisite ya da kltr zemininde harekete geirirler. syanclarn amac, uluslarn yabanc igalinden kurtarmaktr. Rodezyadaki isyan, Gney Afrikadaki beyaz aznlk hkmetine kar olan, Filistin ayaklanmas, 1965 sonras Vietnam, Sovyet igaline kar Afgan isyan, eenistan, Afganistandaki mevcut Taliban/El Kaide isyan ve Irak isyan bu kategoriye ornek olarak gsterilebilir. Ulusal ve kurtuluu isyan arasndaki ayrm her zaman kat ve ak deildir. Bir isyan, her ikisinin de unsurlarn barndrabilir ve yaam sresi iinde vurgusunu ikisinden biri ynnde deitirebilir. rnein, yerel (ulusal) bir isyan olarak balayan in komnist isyan, Japon igali srasnda kurtuluu ve yerelin bileimine dnmus ve sonradan ulusal dzeyde tekrar yerele dnmustur.33 PKKnin 1984te balatt, 1999da durdurduu ve 2004 ylnda yeniden canlandrd silahl mcadelesi, neredeyse tmyle bu erevenin iine yerleiyor. Ayrlk bir silahl rgt olarak, Byk, Bamsz Krdistan hedefiyle yola kan PKK, 1990lardan balayarak ayrlklk hedefini terkettiini, Trkiye iinde zm aradn ilan etmi34 ve federasyon35 hedefinden zerk Krdistan36 talebine uzanan, zaman iinde belirgin farkllklar gsteren bir siyasi izgiye ynelmitir. Murat Karaylan bu srece ilikin dncelerini bu alma iin kendisiyle yaplan grmede u szlerle aktarmtr: 1970lerde sol camiann iindeydik. Reel sosyalizmin etkisiyle uluslarn kendi kaderini tayin hakkn, ayrlma hakk olarak anladk.37 Bu anlay, 1993e dek srd. Souk Savan bitmesinin ardndan, Sovyetler Birliinin dalma srecinde grlerimizde farkllama balad. Sovyetler Birliini zaten revizyonist olarak gryorduk. O nedenle, k bizim iin sarsc olmad.

33 34

Metz ve Millen, 21st Century, 2-3.

Ahmet Hamdi Akkaya ve Joost Jongerden, 2000lerde PKK: Krlmalara Ramen Sreklilik, Toplum ve Kuram, Say 4 Guz 2010, 79-102. Ayrca bkz. Selahattin elik, Ar Dan Tamak, Ekler 495-532 Ibid. Ibid.

35 36 37

PKK, 1970lerin ortalarnda Ankara niversitelerindeki renci hareketi iinde olumaya balad. O dnemde Trk solunda, zellikle genlik kesiminde, ayrlma hakk da dahil olmak zere, uluslarn kaderini tayin hakk tartlmaz bir Leninist dogma olarak, etnik nitelikte sorunlara yaklamda bir klavuz ilke olarak kabul edilmekeydi. Murat Karaylann, PKKnin 1984te balatt silahl mcadelesinin temel amac olan Bamsz Krdistan hedefine ynelik ayrlklnn gerisinde ideolojik anlamda olumsuz etkisinden sz ettii reel sosyalizm, Sovyetler Birliinin temsil ettii sosyalizm izgisine iaret etmektedir.

25

zgcmze dayanma dersi karttk. 1993 Atekesi38 ok nemli bir frsatt (...) O srete biz, Trkiye ile birlikte, Trkiyenin iinde Krt Sorununu zmeli grne dnmtk. O dnm nemliydi Karaylan, PKKnin 1993le birlikte ayrlklktan ayrlm olduunu Aradan 18 yl geti. Blclk nerede? Blc kim? 18 yldr, silah bir ara olsa da, silahsz zmek istiyoruz sorunu. 1995teki Deiim Kongresi idi, ayrlma hedefinden federasyona kaydk. 1995 sreciyle birlikte paradigmann kkten deiimi balad eklinde vurgulamistir. Aslna baklrsa, ayrlktan federasyon amacna doru evrilen PKKnin siyasi hedeflerinin 2001den sonra da, bu kez, zerklik ynnde bir deiiklik gsterdii yine Karaylan tarafindan kendisiyle yaptmz grmede u szlerle dogrulanmistir: Amacmz, Demokratik Trkiye-zerk Krdistan slogan ile ilan ediyoruz. Biz, bir dava iin yola ktk. Demokratik zerklik olsun gerisi gelir. Demokratik zerklik, Trk ordusunun Krdistanda slenmesine kar da deildir.

KUTU: Deiim Kongresi Deiim Kongresi olarak adlandrlan PKKnn 5. Kongresi 1995 ylnda yaplmtr. Kongrede o zamana kadar parti bayrann sembol olan orak-eki kaldrlp yerine krmz zemin zerine sar eritli kzl yldz iinde meale benimsenmitir. Kimi yorumcular, bunu PKKnin sosyalizme elveda dedii eklinde yorumlarken, PKK, bunun sosyalizmden vazgeme deil, reel sosyalizmdeki yozlamadan dolay, bunun sembol olan bayra deitirmek39 olarak deerlendirmitir. Toplantda alnan bir dier karar ise 1986 ylnda dzenlenen 3. Kongrede Parti nderlii olarak adlandrlan Genel Sekreterin, Parti Bakan olarak deitirilmesi olmutur. Bu nedenle 1986ya kadar Genel Sekreter olarak anlan calan 1986-1995 arasnda Parti nderlii, 1995ten sonra ise Parti Bakan40 olmutur. Tm bu srete rgtn iddetle ilikisine dair, Karaylan PKKnin iddet anlayndan 1999a kadar syrlamadn belirtmi, 1999a41 kadar reel sosyalizmin etkisiyle iddet anlaymz srd. demitir. Abdullah calann yakalanmasnn ardndan, PKKnin dardaki en st dzey yneticisi konumunda bulunan Karaylan, PKKnin iddet anlayndaki temel kavramsal deiimi, sadece savunma eksenli meru mdafaa anlamnda iddete evet szckleriyle ifade etmis ve bugnk grlerimiz 2001de somutlat diye eklemistir. Esas faaliyetimiz siyasidir. Yani bir toplumu, yeniden yaplandrma amacndayz diyen Murat Karaylan, Bu amalar iin neden silahl g? Hem amacnzn ayrlk olmadn sylerken, niin silah tayorsunuz? sorusuna ise u karl vermitir:
38

16 Mart 1993 tarihinde Turgut zaln lmnden bir ay nce, Abdullah calann Lbnann Bekaa Blgesindeki Bar Elias Kasabasnda ilan ettii ilk PKK atekesi elik, Ar Dan bid. Abdullah calan 15 ubat 1999 tarihinde ele geilerek mralda tutuklu yaamna balamtr.

39 40 41

26

Biz, silahl hareketten gelme bir gcz. Bunu savunma arac olarak tutuyoruz. Buras Orta Dou; henz silah devre d brakamayz. Murat Karaylan, silahn bir sre sonucunda braklabileceini de yle ifade etmitir: Trkiye devleti Krt halknn demokratik, siyasal mcadelesinin nn sonuna kadar aarsa, inkar politikalarn srdrmezse bu srete- silah anlamn kaybedebilir. Ne var ki, silahlarn braklmas srecinin, yalnzca siyaseten doru admlarn atlmas veya doru yasalarn ckarlmasna bal olmadn aklda tutmakta fayda vardr. Bir isyan olarak silahl mcadelenin o mcadele iinde yer alanlar iin zaman iinde yaratt psikoloji, bu surecin ynetilmesinde dikkate alnmasi gereken hususlardan biridir.

3.3. SYANIN PSKOLOJK BOYUTU syanlar konu alan akademik almalar, psikolojik boyut zerinde nemle durmaktadrlar. syana katlm asndan, katlmn ve dolaysyla isyann devamllnn salanmasnda psikolojik boyutun zel bir yeri olduu bilinmektedir. Psikolojik boyut, Trkiyenin Krt halknn hatr saylr blmnde PKKnin ayakta kalabilmesi, varln ve bu arada yeni katlmlarla silahl faaliyetlerini srdrmesi asndan, Trkiyedeki birok gzlemci tarafndan, neredeyse belirleyici etkiye sahip olarak grlmektedir. Insurgency and Counterinsurgency ... adl alma, sz konusu psikolojik boyuta u satrlarla deinmektedir: Herhalukarda, isyanclar, bakaldr sayesinde sknt, fke ve amaszln patlayc bileimini ilerinde tayan zellikle gen erkeklerde direni ruhuna hitap eder ve ylelikle kadro devirmeyi salarlar. syan, belirgin bir maceraclk duygusunu harekete geirir, heyecan yaratr ve siyasi hedeflerinin tesine geen bir anlam oluturur.42 syanlara ait bu karakteristiin Trkiyedeki son Krt isyanna ilikin olarak zellikle siyasi hedeflerin tesine geen anlamn, Bejan Maturun Trkiyeli Krt genlerini daa karan psikolojik artlar anlamak iin gen PKKllarla grmelere dyanarak yazdigi Dan Ardna Bakmak adl kitabiyla iligili olarak verdigi bir roportajda soylediklerinden anlayabiliyoruz: [Dagdaki PKKlilar] hala dadalar ve kolay dnebilecek gibi de durmuyorlar (...) Btn bu grmelerden sonra benim kefettiim ey u oldu; bizim kavrayamadmz derin bir maneviyat var orda. Bir mistifikasyon, kutsallatrma var. Btn o ehit klt zerine yle bir ey ina edilmi ki, yle bir kutsallatrma. calan, calandan daha fazla bir ey. PKK, PKKnin kendisinden daha byk ve yce. Postmodern bir din gibi.43

42 43

Metz ve Millen, 21st Century, 4.

Yldray Ourun Bejan Matur ile yapt sylei, PKK Postmodern Bir Dine Dnt, Taraf Gazetesi, 27 ubat 2011.

27

4. PKKNN DNAMKLER
4.1. ABDULLAH CALAN FAKTR Devlet yetkilileri, kendileriyle yaptmz grmelerde, PKKliler ve dier Krt ahsiyetlerin akl ve netliinde olmasa da, Abdullah calann PKKnin silahl mcadelesinin sona erdirilmesine ilikin merkezi bir role sahip oldugunu genel bir mutabakat iinde dile getirmilerdir. 2009 ylnda balatlan Almn yla yakn bir sre ncesinden balayarak n almalarn yapan ekip iinde yer alm olan bir yetkili, toplantlarnda PKKnin silahszlandrlmas ve dadan ini konusunda Abdullah calann en etkili karar mercii olduu vurguland diyerek, devlet birimlerinde de Abdullah calann belirleyici rol konusunda bir konsenss bulunduunu aktarmtr. Bu kanaat, genie bir yelpazeye yaylm, Krtler arasnda kesinlik derecesinde ifade edilmitir. Bu rapor iin kendileriyle grlen Krt ahsiyetlerin hemen hepsi, PKKnin silahszlanmasnn Abdullah calann bu konuda kesin talimat vermesiyle mmkn olaca konusunda, gr birlii iindedirler. Bu grte olanlarn arasnda, PKKye kart, hatta Abdullah calana ynelik uzlaamaz tepkileri olanlarn da bulunmas zellikle ilgi ekicidir. PKKnin siyasi hattnda yer alan, Trkiyedeki nemli Krt ahsiyetlerden biri, Abdullah calann silahl mcadeleye son verme gcn ve bu konuda neredeyse tek merci olduunu Silahl mcadeleyi bitirme vebalini kimse stlenmek istemiyor. O iin vebali Abdullah calanda. O isterse, sylerse, silahl mcadelenin bitirilmesi iin artlar olgunlamam bile olsa biter, dadan inerler szckleriyle vurgulamistir. PKKden 2004 ylnda silahl mcadeleye son verilmesini savunarak ayrlan ve Yurtsever Demokratik Partiyi (Partiya Welatparez Demokratik- PWD) kurucularindan biri olan ve 1995ten itibaren PKKnin bir numaral askeri yetkilisi olarak tannan Nizamettin Ta (Botan) da, Abdullah calan inin derse, dadakiler inerler diyerek ayn ynde kanaatini belirtmitir. Muhafazakar eilimdeki tannm bir Krt ahsiyeti ise Be saat konusam, son cmlem Bu i Apoda (Abdullah calan) biter. O sylerse olur. Silahszlanma olur derim cmleleriyle, birbirinden ok farkl Krt evrelerinin zerinde birletii bu hususa deinmitir. 1980dan beri Stockholmde yaamakta olan ve silahl mcadeleyi bir mcadele yntemi olarak reddetmi ve PKKye muhalif bir pozisyonda bulunmu olan nl ve kdemli Krt siyaset adam Kemal Burkayn da gr ayn yndedir. Burkay, dadan ini konusunda kesin szn Abdullah calana ait olduunu ifade ederek, calan dedii takdirde, dadan indirebilirler eklinde gr aklamtr. Bununla birlikte, PKK kart Krt evrelerinin bir blmnde, PKKnin doumundan itibaren Trk devletinin kontrolnde olduu ve Abdullah calann zellikle 1999da yakalanmasndan sonra Trk Genelkurmay tarafndan maniple edildiine ilikin yaygn bir inan da bulunmaktadr. Bu evreler, Genelkurmayn bunu gerekten istemesi ve karar vermesi halinde, PKKnin silahl mcadelesinin Abdullah calan zerinden bitirilebilecei grn ne srmektedirler. PKKnin kuruluundan itibaren Trk devletinin kontrolnde olduu, calann yakalanmasndan sonra, lideri zerinden Trk Genelkurmaynn kontrolne daha da fazla girdiine ilikin gr
28

belirtenler, silahl mcadelenin 2011 ylna gelindii halde sona ermemesini, Trk devlet sistemi iindeki belirli odaklarn bunun devamndan yarar grdkleri biiminde aklamlardr.

4.2. PKKNN AHN KANADI PKKnin kuruluu itibariyle Trkiye Devletinin kontrolnde olduunu dnen ve silahl mcadelenin sona ermemesini devlet iindeki baz odaklarn karlarna ters dmesine balayanlar, Trkiyede, esas olarak, silahl kuvvetler bnyesinde yer alan bu tavrn, PKKnin ynetici kadrolarnn bir blmnde de karlk bulduunu vurgulamlardr. Trk devletinin (bu balamda Silahl Kuvvetler iinde bir odak kastediliyor) PKKdeki karl olarak, daha ziyade Duran Kalkan (Abbas) ad etrafnda toplanan ahinlere vurgu yaplmaktadr. Burada PKKnin silahl glerinin kontrolnde olan ve PKK terminolojisinde Medya Savunma Alanlar diye ifade edilen Irak Krdistan Blgesinin Trkiye ve ran snrlarna bitiik dalk blgesinde bulunan nde gelen PKK yneticisi, Cemil Bayk, Duran Kalkan ve Mustafa Karasunun birlikte hareket ettikleri ve PKKnin ahin kanadn oluturduklar zerinde durulmaktadr. Kendisiyle grlen devlet yetkililerinin bir blm de, PKK evresi dnda kalan baz Krt ahsiyetlerin yaptklar bu yorumunu onaylarmlardr. Irak Krt yetkilileri de byk oranda bu gr ve yorumu paylamaktadrlar. Gerek bu gr ileri sren Krt ahsiyetlerin, gerekse Irak Krt yetkililerinin bir blm Trk devlet yetkilisi de dahil- Abdullah calan ismini ve Krdistan Topluluklar Birlii (Koma Civaken Krdistan- KCK) Yrtme Konseyi Bakan sfatyla PKKnin hiyerarik sralamada en tepe noktasnda bulunan Murat Karaylan ahin kategorisinde sralamadklar ve bu isimleri ayrdklar dikkat ekmitir. Abdullah calann avukatlar araclyla mraldan gnderdii mesajlarda, zaman zaman, ahin ierie rastlanlmaktaysa da, bu, calann hcrede tutuklu bulunmasnn dezavantajndan tr, dardaki PKKyi ok etkin biimde kontrol edememesi ve rgtn kontrol edemez grnt vermek istememesiyle aklanmaktadr. Bu konuda, Trkiyede saygn bir Krt siyasi ahsiyeti, kendisiyle yaptigimiz grmede, calan isminin ahin kanatn isimleriyle ayn dalga boyunda bulunmadni yle ifade etmistir: Abdullah calan, rgte sz geiremedii, rgtn kendisini dinlemedii grntsnn kmas ihtimalinden ok kaygl. O yzden, rgtn havasn yanstan mesajlar da veriyor; aklamalar rgtnknden farkl gibi gzkyor ama hep ince mesaj vardr kendi aklamalarnda, ayet okumasn bilirsen. rnein, sivil itaatsizlik konusunda, polis saldrmadka hi kar koymayn dedi. Bu ta atmalar gibi eylemler, onun istedii eyler deil. Durum boyle olsa dahi, PKK rgt ve onun silahl gcn calann elinde skca tuttuu iki kart olarak grmek gerekmektedir. calann bu kartlar, kendisinin taraf olaca ve kabul edecei bir zm formlne ulalncaya kadar, Trkiye devleti karsnda elinde tutmaktan vazgemeyecei bugne kadarki deneyimlerle kantlanmtr. Buna karlk, PKK zerinde sahip olduu tartmasz otoriteye ramen, onun gibi cezaevinin snrlayc artlarna maruz bulunmayan dadaki rgtn de calan zerinde eitli kanallardan etki sahibi olduu ve mralnn kararlarn biimlendirdii de grlmektedir. Kendileriyle grlen baz devlet yetkilileri bu iki hususun zellikle altn izmilerdir: Abdullah calan herey deil; rgt de
29

(Kandil) ok etkili. Abdullah calan, zaman zaman, oradan gelen tavrla tutum deitirdi. Kabul ettii baz eylerden vazgeti. calan PKKnin tek adam ve ilk ve son szne sahip olsa da, dadaki ynetici kadronun kimi zaman calanin tesine geen bir etkisinin bulunduu ve bu gerein soruna zm giriimlerinde dikkate alnmas gerektii, grtmz baz devlet yetkilileri ve Krt ahsiyetler tarafndan dile getirilmi olan bir husustur.

4.3. PKKNN KURUCU KADROSU VE SOL ARKA PLANI PKKnin resmi kurulu tarihi olarak Kasm 1978 kabul edilmektedir. Diyarbakrn Lice ilesinin Fis kynde yaplan yaklak 20 kiinin katld bir toplantda kuruluu kararlatrlan rgtn o toplantda yer alanlarnn byk blm, lm ya da ldrlm, saf deitirmi ya da siyaset alanndan ekilmilerdir. O toplantya katlanlardan bugn hayatta olan ve halen PKK saflarnda bulunmaya devam eden isimler, Abdullah calann yansra Cemil Bayk, Duran Kalkan ve Ali Haydar Kaytandr. Bu isimlerin her de Irak snrlar iinde dada bulunmakta ve byk lde ayn siyasi hat zerinde durmaktadr. Bu isimlerin yansra, Abdullah calann, Ankarada niversite rencilii dneminde PKKnin tohumlarn att srada yannda bulunan birka isim, (Mustafa Karasu, Rza Altun gibi) yine dada faaliyetlerine devam etmekte ve kendilerinden Ankara Grubu olarak sz edilmektedir. PKK evreleri, bu isimlerin rgt zerinde calan ile tarihi gemilerine dayanan bir nfuzlar bulunduunu teslim etmektedirler. Bu isimlerin PKK zerindeki nfuzu anlatlrken, sz konusu grubun ounluunun Trkiyenin Krt nfusu iinde aznlk oluturan Alevi kimliine ve tmnn 1970lerin sol niversite ortamndan km olmalarna zellikle vurgu yaplmaktadr. Grtmz baz Krt ahsiyetlerden PKK sosyolojisinin yukarda sz edilen ynne dikkat ekenlerzellikle, PKK ile ters derek 2004 ylnda rgtten ayrlm olan Osman calan, Nizamettin Ta, Halil Ata gibi eski st dzey PKK yneticileri-, Ankara Grubunun 1970ler Trkiyesinde edindikleri Alevi-sol ideolojik gelenei devam ettirdiklerini belirtmilerdir. Burada Alevi-sol gelenekle, Alevilerin yzyllara yaylan deneyimden szdkleri ve Osmanl mparatorluundan Trkiye Cumhuriyetine tadklar derin bir Snni iktidar korkusu, Cumhuriyet dneminde bu korkuyla birlikte Alevilerin Kemalizmle tarihsel ve gl bir ba kurmalar, ve bu ban 70lerdeki sol siyasetle i ie gemesi gibi farkl tarihi srelerin st ste binerek bugne yd bir toplumsal-siyasal gelenein kastedildii dnlebilir. PKKnin eski st dzey yneticilerinin bu gelenee vurgu yapmalarndaki sebep, PKKnin iinden filizlendii 1970ler sol niversite genliinin taraf oldugu sasol, Kemalizm-irtica, Alevi-Snni siyasal atma eksenlerinin ve bu ortamda ekil alm siyasi-ideolojik repertuarin PKK ynetici kadrosu iinde belli bir grup iin hala geerliliini srdrmekte olduuna dikkat ekmektir. Bylelikle, sz edilen st dzey yneticiler, Krt Sorununu zme noktasinda en byk sorumlulua ve yetkiye sahip olan AK Partiye dair PKK iinde, kkleri PKKnn oluumuna ve onun da tesine uzanan, derin bir kukunun varlna iaret etmektedir. PKK iinde arl olan bu siyasal-ideolojik gelenein farknda olan ve kendisini bu gelenein karsnda konumlayan siyasal-toplumsal aktrler de bu ideolojik kartln dini boyutunun, kartl belki de daha da keskinletirecek ekilde, altn izmektedir. Fethullah Glen cemaatinin haftalk yayn organ olarak tannan slami eilimli
30

Aksiyon dergisinde devlet istihbarat kaynaklarndan yararlanlarak kaleme alnd izlenimi veren PKKnin Derin Troykas balkl yazda, PKK iindeki bu yapdan yle sz edilmektedir: PKKda ne kan isimler Murat Karaylan ve Cemil Bayk. Halbuki kanl rgt sevk ve idare eden bir troyka var. Duran Kalkan, Mustafa Karasu ve Ali Haydar Kaytan Trkiyede Krtlerle Trkler arasnda kitlesel bir sava kmasn istiyor (...) Bunlara ilaveten bir de Sabri Ok ismi zikrediliyor. Krtlerin nemli bir kesimi ve baz PKKllara gre ilk isim derin glerle birlikte hareket eden derin PKKllar temsil ediyor. Ulusalc bir fikri benimseyen lye gre AK Parti, slamc zelliklere sahip bir parti ve niyeti Trkiyeyi geri gtrmek. PKKden ayrlarak Kuzey Irakta yaamaya balayan terrist Osman calan, sz konusu lnn (Kalkan, Karasu ve Kaytan) ok tehlikeli olduunu belirtiyor: PKKnin iinde Kemalistlerden daha ok Kemalistler var. Solcular ve Aleviler de yer alyor ayrca. zellikle solcu Aleviler PKK iinde her zaman gl ve etkin oldular. Trkiyedeki baz glerle alyor, onlarla birlikte hareket ediyorlar. () PKKnin derin troykas olarak tanmlanan terristlerin en arpc zellii radikal solu benimsemeleri, Alevi ve ateist olmalar. lgin oan ise her ismin ayr bir fraksiyonu temsil etmesi. Radikal solcularn liderliini Duran Kalan yapyor. Ateist Alevilerinkini de Mustafa Karasu ile Ali Haydar Kalkan. Bu isimler slamiyete ve dindar yneticilere karlar. PKKnin savatan yana bir izgi izlemesini, rgtn belirlenmi zamanlarda eylem yapmasn istiyorlar.44 Yukarda zikredilen isimler arasnda yer alan ve PKKnin kurucu kadrosundan olan Duran Kalkann Trk kimlii, kk bir ayrnt olsa da, PKKnin kuruluunda yer alan fakat sonradan hayatlarn kaybeden Haki Karer ve Kemal Pirin de solcu Trk niversite rencileri olduu gz nnde bulundurulduunda, aslnda PKKnin oluumunda sol ideolojinin etnik milliyetilikten ok daha fazla rol oynadna dair nemli bir ipucu sunmaktadr. PKKnin oluumuna isel devrimci sol sylemin ve bak asnn PKK iinde, zellikle lider kadronun bir blmnde, bugn de arln koruduunu tespit etmek gerekmektedir. Bu devrimci sol bak asn belki de en iyi Duran Kalkann 12 Haziran 2011 seimlerine ilikin olarak ve calann seimleri nemseyen aklamalarna mesafe alarak yapt u deerlendirme yanstmaktadr: Krt halknn kaderini seim deil, yrtt mcadele, ayaklanma isyan, serhldan, devrimi belirleyecek45 Duran Kalkan, Frat Haber Ajansnn (ANF) Behdinan (Irakn Hakkariye bitiik blgesi) kl haberine gre, Newroz Konumasnda ayrca unlar sylemitir: Tabii ki seimleri nemsiyoruz, hafife almyoruz. Seimleri yine bu haliyle de yurtsever demokrat adaylar seilsinler diye siyasi rgtler aba harcyorlar. Ama bir olayn ne anlama geldiini, hangi sonular vermeye ak olduunun da doru bilinmesi lazm. Bu bakmdan mevcut haliyle seim sonunda her ey belirlenecek deniliyor fakat zm retecek bir yan yoktur. nk yeni bir siyaset ortaya kmayacak. Baz yenilikler yapyoruz dense bile, bu mevcut
44 45

Haim Sylemez, PKKnin Derin Troykas, Aksiyon Dergisi, 678, (3-9 Aralk 2007). Duran Kalkan ile sylei, Frat Haber Ajans (ANF), 23 Mart 2011.

31

AKP politikalarn merulatrmaktan AKPnin zihniyetinin ve politikalarnn bir anayasal yap kazanmaya allmasndan baka bir ey olmayacak. O da Trkiyenin demokratiklemesi, Krt Sorununun zlmesi anlamna gelmeyecek. Yeni bir despotizmi, faizmi Trkiyeye oturtacak, Trkiye toplumunun zerine geirecek; yeni, daha inceltilmi gizli, sinsi bir inkar ve imha sistemini de Krt toplumunun bana geirecek.46 Daha da carpc olan, bu yaklam tarznn, PKK hattndaki BDPnin oluturduu blokun 36 milletvekillii kazanarak ok nemli bir baarya imza att 12 Haziran seim sonularndan sonra da kendisini gostermesidir. KCK Yrtme Kurulu Bakanl adna 17 Haziran 2011de yaymlanan aklamada, calann silahl eylemlerin durdurulmasi anlamndaki eylemsizligin devam talebi, Kandilden duyurulmami, bunun yerine Kandil, calann arsn deerlendirmeye alacan yle bildirmitir: Kamuoyunun bildii gibi nderliimizle devlet adna bir heyet grmeler yrtmektedir. En son 14 Haziran gn nderliimizle heyet arasnda bir grme yaplmtr. nderliimiz, 15 Haziran gn avukatlaryla yapt grmede ortaya kan seim sonularn deerlendirerek devlete, BDPye ve hareketimize arlar yapmtr. nderliimiz, seimlerden AKPnin elde ettii yzde 50 orann, BDPnin destekledii Emek zgrlk ve Demokrasi Blokunun salad yksek baarnn ve CHPnin de zme katk mahiyetindeki seim mesajlarnn dikkate alnarak, srecin demokratik anayasa sreci olarak ilerlemesi, anayasal zme ilerlik kazandrlmas temelinde ele alnmasn n grmtr. Krt halk nderi, Krt sorunun zmnde bir boyutu devrimci halk sava dier boyutu da demokratik anayasal zm olan iki boyutlu olan bu srecin anayasal zmn gelimesine frsat sunulmas bakmndan KCKnin devrimci halk savan devreye koymamas iin ar yapmtr. Ancak, bilindii gibi hareketimiz ve Krt siyaseti zerinde Trk devletinin gvenlik gleri tarafndan gelitirilen saldrlar devam etmektedir. Ciddi askeri ve siyasi operasyonlarn, Krt siyasetilerine ve halka dnk tutuklama ve gzaltlarn, basklarn youn olduu bir saldr ortam yaanmaktadr. Hareketimizin ynetimi, sregelen belirsizlik ortamn ve btn bu yaananlar gzeterek nderliimizin 15 Haziran gn hareketimize yapt ary tm ynleriyle deerlendirip nmzdeki hafta iinde somut tutumu halkmza ve kamuoyuna aklamay uygun grmtr.47

4.4. PKKNN KEMALZME BAKII PKKnin kurucu kadrolarna ve Raporun yazld dnemde Kandildeki yonetimine gl izdsmn birakan sol tavrn yansra, ideolojik olmaktan ok pragmatik saylabilecek kendine zg bir Kemalizm anlaynn da, bata Abdullah calan
46 47

Ibid. KCK Info (Koma Civaken Kurdistan Info), e-mail ile gnderilen bilgi notu, 17 Haziran 2011.

32

olmak zere PKKnin bugnk ynetici kadrosunun bak asnda nemli bir yeri olduunu belirtmek gerekmektedir. PKK liderleri, Mustafa Kemal Atatrk ve Kemalizme genellikle olumlu gndermeler yapmaktadr. zellikle Abdullah calann aklamalarnda Atatrkten olumlu sz edilmektedir. calan, PKKnin 2005teki Yeniden na Kongresine gnderdii ve demokratik konfederalizm tezini iledii Politik Raporda elbette bu rapor, PKKnin ideolojisi ve siyasi program haline gelmitir- Trk ynetiminin Krtleri eski tarzda ynetemeyeceklerini iyi anlamas gerekir. kinci bir Irak istemiyorlarsa, demokratik zm ve bar zerinde ciddiyetle durmalar gerekir. Bu zmn Mustafa Kemal Atatrkn zgrlk yaklamnn gereki bir uygulamasna ters dmediini iyi bilmek gerekir. Atatrkn zgr Krt yurttalna ve kendi ortaklaa veya ayr demokratik organlarna dman olduunu, Kemalizmin Krt dmanl demek olduunu iddia etmek, milliyeti tuzaklara dmek anlamna gelir,48 demitir. Ayn raporda, calan u gre de yer vermitir: Mustafa Kemalin grleri ak. Gazeteler de Yaln Kk Apoyu Kemalist yapt diye yazm (...) Ben kendim dorular grecek gteyim. Mustafa Kemal Krtlere de unu sylemitir: Krtlerin srtndan kimse emperyalizmin oyununu oynayamaz... Trklerin, Krtlerin srtndan yarn Gneydou da, Kbrs da, Pontus da, Karadeniz de gider... Hepsi sessiz. Neden sessiz? Bu dar, ksr Enver Paa izgisidir. Alttan alta Kzl Elmaclar Trkiye Cumhuriyetini batracak. Bunlar, Aar, Baykal, Baheli ve benzerlerinin izgisidir. Bu Enver Paa, ttihat ve Terakki izgisi dalmaya gtrecek. Ayn zihniyet, ayn ovenizm () Bunun Trklkle, Trk halknn da alakas yok. Trk halk bizim gibi bir halktr. Trk halk karde, iyi bir halktr (...) Bir ksm komprador, kozmopolit st tabaka halklar istedii gibi kullanmak istiyor. Mustafa Kemal birinci perdeyi yrtt att. Doru bir ulus anlayn ortaya koymak istiyordu. Ancak konjonktr daha fazla yapmasna izin vermiyordu. Mesele Mustafa Kemal hayranl deil, tarihi doru yorumlamaktr ()49 Mustafa Kemali ve Kemalizmi, Krtlere ynelik Trkiyedeki milliyeti uygulamalardan saknan yaklam, Kandildeki uzun grmemizde Murat Karaylandan da ifade etmitir. Karaylan, neo-ttihatlk olarak niteledii baz uygulamalardan sz ederken, yani Kemalizm mi? seklindeki mdahalemize, Kemalizm ile ilikisi yok. Ayn ey deiller. nder Aponun bu konuda ok nemli deerlendirmeleri vardr. Mustafa Kemal, ttihat bir evre tarafndan kuatlmt. Cumhuriyetin ilk yllardaki gnahlarndan onlar sorumludur. Mustafa Kemalin sorumluluu yoktur. Bugn Trkiyedekiler o ttihatlarn devamdrlar50 karln vermitir. Bu yaklam teyid eden ekilde, calann grlerini calann mral Gnleri adl kitapta da bulmak mmkndr:

48 49 50

afak Mahsum (der.), PKK-Yeniden na Kongre Belgeleri, (stanbul: etin Yaynlar, 2005), 75. Ibid. 75-76. Mahsum, PKK-Yeniden na, 75-76.

33

calana gre, Atatrk, Krt Sorunu konusunda zerklik anlayna sahipti. Bunu dile de getirmiti ama Krtlerle uzlamas engellendi. Her defasnda karsna yeni bir ey kartld; zmir suikast, Menemen Olay, eyh Sait ayaklanmas gibi. eyh Sait syannda Fethi Okyar babakand, Benim en yakn arkadalarm Krttr. Krtlerin zerine gidemem dedi. Bunun zerine Okyar drerek Krtlerin zerine gittiler. Mustafa Kemal, Krtlerin ve Trklerin uzlamas, bir arada yaamas iin alt. 1922lerin balarnda Krte eitimle ilgili bir yasa da kard. Ancak buna izin verilmedi. ttihat kadrolar etrafn daraltmlard. Bu kadrolar komnizmi, slam ve Krtl tasfiye ettiler.51 PKK yneticileri, stanbul hkmeti ile aralarnda Mustafa Kemalin de yer ald Heyet-i Temsiliye arasnda, 22 Ekim 1919da imzalanm olan Amasya Protokol ile 16/17 Ocak 1922 gecesi zmitte gazeteci Ahmet Emin Yalmana verdii demete Krtlere zerklik verileceini sylediine gnderme yapmaktadr. Bu iddialar, Atatrkn PKK ynetimi tarafndan dier Trk yneticilerden ayrt edilerek saknlmasnn ve hatta vlmesinin en nemli nedenlerinin banda gelmektedir. Kemalizm de, dolaysyla, Krt Sorununun bugne dek zlemezliinin gerekelerinden biri olarak asla gsterilmemektedir. Nitekim, PKKnin ideolog yneticilerinden Mustafa Karasu, Trkiye Byk Millet Meclisinin (TBMM) kurulu yldnmnde yapt aklamada, Kemalizmin gncellenmesi gereinden sz etti. Frat Haber Ajansnn (ANF) Behdinan kl haberinde yer alan aklamasnda Mustafa Karasu yle demektedir: Kemalizmin gncellenmesi derken 1920-1924 arasndaki 1. Meclisten e bu Meclisi oluturan yaklamdan sz edilmektedir. nk 1. Meclis Krtleri, Lazlar, erkesleri ve birok kesimi kapsad gibi, bu yllarda Mustafa Kemal eitli konumalarnda Krtler iin muhtariyetten sz etmitir. Bu aslnda gnmz llerinde gncelletiinde, siyasal olarak Demokratik zerklie tekabl etmektedir. Bu adan o dnemin gncellemesi nemlidir. te yandan 1920de Trkiyenin kuruluunda rol alan Mustafa Kemalde ve kurulu felsefesinde Krt inkarcl yoktur (...) Mustafa Kemal bir Kurtulu Sava nderidir (...) Bu ynyle o dnemdeki zihniyetin, pratiin gncellemesi ayn zamanda Krt Sorununun zm anlamna gelmektedir. zellikle kendisine Kemalist diyen subaylar var; aydn, yazar ve brokratlar var. Kemalizmin gncellemesi derken esasta da bu evrelere seslenilmekte ve o dnemdeki yaklam ve pratie gre davranmalar istenmektedir.52 Daha nce de ifade edildii gibi, PKK ynetici kadrosunun Kemalizme ve Mustafa Kemale yapt olumlu vurgu bugn iin ideolojik olmaktan ok pragmatiktir. Kemalizmle zdeletirilen ilk meclis dnemi, sorunun bugnk zm iin tarihsel bir referans olarak ortaya konmaktadr. Grld zere, Abdullah calan ile PKKnin ahin kanad iinde sralanan isimler arasnda ideolojik arka plan ve temel siyasi yaklamlar bakmndan fark bulunmamaktadr. Bu durumda, zerinde speklasyonu yaplan farkll pratik eylem
51 52

Kapmaz, mral Gnleri, 457. Mustafa Karasu ile sylei, ANF, 22 Nisan 2011,

34

izgisinde atlacak admlarn nitelii ve zamanlamasnda aramak isabetli olacaktr. Dolaysyla, dadan ini ve PKKnin silah brakmas dorultusundaki zm giriimlerinde Abdullah calan ve PKKnin ahinleri arasnda farkllklar ne almann hi isabetli olmad da anlalmaldr. Byle bir ayrmn yaplmas ve buna gre hareket edilmesi, Abdullah calan bata olmak zere, PKK ynetiminde rgtn tasfiyesi giriimleriyle e anlaml alglanmakta ve rgt bir ve btn olduunu kantlamak ve bunu salama almak iin, tam tersi ynde, silahl atmalarn trmandrlmasna yol amaktadr.

4.5. TEK ADAM VE RGTTEK GC Abdullah calan ve PKKnin ahinleri arasnda izgi farkllklar bulunduu varsaym, sonu itibariyle, calann belirleyici roln ortadan kaldrmyor. Hereye ramen, calann silahl mcadelenin sona erdirilmesine kesin karar vermesi durumunda, gcnn rgtnn ahin kanadn ve sz edilen eilimin siyasi tercihlerini aaca konusunda, kendisiyle grlen Krt ahsiyetlerin hemen tm hemfikirdir. Abdullah calann herey olmadn, rgtn de (Kandil) zaman zaman Abdullah calana tutum deitirtecek lde ok etkili olduunu bilebilecek kadar Abdullah calan ile yrtlen temaslardan haberdar olan devletten st dzey bir yetkili kendisi ile grmemiz srasnda Abdullah calan (Krtler iin) kitlesel adan simge; rgt (PKK) iin ve rgt iinde yaptrc deerlendirmesini yapmtr. Abdullah calan-rgt (PKK-Kandil) ilikisine dair u hkm doru olacaktr: Abdullah calandan bamsz hareket edebilen bir rgt (PKK ve da) dinamii var, ama Abdullah calana ramen hareket edebilecek bir rgt dinamii yoktur. PKKy odana alan belirleyici her admn Abdullah calanda kilitlenecei, Abdullah calan by-pass edebilecek hibir PKK organ ve yetkilisinin bulunmad, tuhaf olabilir ama hi kimsenin kar kmad bir gerein ifadesidir. PKKnin temellerinin atl, kuruluu, geliimi, stratejik hedeflerinin belirlenmesi, her aamada ald taktik pozisyonlar Abdullah calana aittir. Ocalan, uzun yllar iinde ustalkla bir tr kii klt oluturmay baarmtr. PKK, kii putlatrmann uyguland baarl rneklerden biridir. Abdullah calan ve PKKy yakndan izleyen st duzey bir devlet yetkilisinin bize yapt tanm u ekildedir: PKKde, inanlmaz biimde, herkes, dnme, yeni teorik ereve gelitirme yetkisini Abdullah calana devretmi adeta. PKKnin en st dzeyinde grev aldktan sonra 2004te Abdullah calan ile ayri dusup orgutten ayrlm olan eski lider kadrolar, Erbilde yaptmz grmede sorduumuz rgtte Abdullah calann ardndan iki numara kim? sorumuza, Hi kimse. numara da yok. Drt numara da yok. Be numara da. Yze kadar sayn, kimse yok diyerek Abdullah calann PKKnin tek adam olarak konumunu vurgulamlardr. Bu kadrolar, kii putlatrmasnn 1990da baladn, bunda, kurucu kadrolardan Cemil Bayk ve Ali Haydar Kaytan gibi isimlerin O olmasa, biz olmazdk gibi bir sylem gelistirerek nemli rol oynadklarn belirtmitirler. Ali Haydar Kaytan, 3 Nisan 2010da ANF tarafndan yaymlanan Abdullah calan zerine syleisinde yle demitir:

35

Dnce gc zerinde younlarken aklma peygamberler gelir. nderliimizde de (Abdullah calan) yle (...) Biz ondan duyduk. Biz onun bak asna katldk. Hepimiz onun dncelerine gittik. Biz deyim yerindeyse, onun grlerine gittik. Senin deerlendirmelerine inanyoruz dedik. Bunlar sylerken biz seni nderlik olarak kabul ediyoruz demedik. Ama o doal olarak istisnasz ve kendiliinden btn toplantlar ve tartmalar yneten, gndem oluturan, younlatrandr. Toparlayandr. Bakalarndan da gr alandr. Tabii ki baz katklar sunanlar var. Ama sonuta ona katlyoruz (...) Yani sonuta doal nderimizdi. Mthi bir ey bu (...) Kavrama yeteneimizin ve zgrlmzn snrlarn belirliyor. Hakikat toplumda aryoruz. Toplumsalln iinde aryoruz. Hakikatn zemini oras. Felsefe ok net. Ne ararsanz ondadr. Tasavvuf ve Alevi inancna da yakn. nder Apo benim iin Dounun dncesinin zirvelemi kiiliidir. Sentezdir. Hakikat temsil eden dounun byk bilgelerinin dncelerini esas alyor. Dnce ve anlama gc nemlidir. O arkadalar olarak Hallac Mansuru, Babeki, Pir Sultan, Mahir ayan, Shreverdiyi izlediini syler. Bu topraklarn dnce gcnn zirvelemi halidir. (...)53 Abdullah calan da mralya getirildikten sonra 21 ubat 1999da Jandarma stihbarat Dairesi tarafndan alnan ifadesinde Ali Haydar Kaytandan deolojik yan ve yorum kabiliyeti ok gldr diye sz etmitir.54 PKKnin ynetici ekirdeinin Abdullah calan ismini ycelterek simgelestirmesinin halka halka alt kadrolara yaylp, zaman iinde iyice pekitii anlalmaktadr. Bu surecte ideolojik egitimin rolu one cikmaktadir. Zira ayn kadrolar, PKKnin yapsnn, byme dneminde, Arap evresindeki Baas gibi olmadn, aksine mkemmel bir sistem oluturduunu PKKnin yzde 90-95i eitimdir diyerek vurgulamislardir. Ocalanin yerlestirdigi ve PKK kadrolarinin zamaninin cogunu alan ideolojik egitim, 1996 ylndan sonra Abdullah calan tarafndan kaleme alnan metinlere dayali olarak gerceklestirilmeye balanmtr. PKKnin ilk dneminden itibaren yirmi yl rgt saflarnda yer alm ve en st dzeyde ynetim yetkileri stlenmi olanlarn bize anlattklar, sre iinde calan kltnn nasl olutuunun gl ipularn vermektedir. calan, dier kurucu ve ynetici kadrolardan ayrp, hepsinin zerinde ykselten nemli bir ara zeletiri mekanizmasnn calan dnda ve onun kararyla hemen her ynetici ya da ynetici adayna uygulanm olmasdr. PKK st ynetiminde yer alanlar arasnda kurucular dahil- zeletiri vermemi ve yapt yanllardan tr, orgtn silahl glerinin bir dnem slenmi olduu Lbnann Bekaa Vadisindeki ve daha ziyade Kuzey Irakta denetimi altnda tuttuu blgelerdeki hapishanelerinde, bir sre hapis cezas ekmemi olan hemen hi kimse bulunmamaktadr. Bu mekanizmanin calan tek ve dokunulmaz kilarak tek adam konumuna imkan saladigini tahmin etmek zor degildir. Muhafazakar bir Krt siyasi ahsiyeti, grmemizde, Abdullah calann halk iinde ok nemli bir gc olduundan sz ederek, bunun kayna oldugunu savunmutur: 1. Krtler ve zellikle gen kuaklar arasnda fedai ruhu yaratt;
53 54

Ali Haydar Kaytan ile sylei, ANF, 3 Nisan 2010. Arslan Tekin, mraldaki Konuk, (stanbul: Bilgeouz Yaynlar, 2009), 80.

36

2. Kendisinden baka herkesi, zeletiri ve cezalandrma ile sfrlad. Rakibi yok. Olamaz da; 3. atmalarda verilen PKK kayplarnn zerinden, onlarn ailelerinde byk bir dayanma duygusu oluturdu. Abdullah calann kardei ve PKK eski yneticilerinden Osman calan da Abdullah calann gcnn neden ve nereden kaynakland sorusuna doru cevap aranmam olduunu kendisiyle Irak Krdistan Blgesinde Kysancakta yaptmz grmede soyle vurgulamistir: Trk devleti, Abdullah calan zemedi. Terristba, blcba, bebek katili gibi etiketlemelere yle vakit harcand ki, onun kim, nasl biri olduuna, gcnn nereden geldiine hi kafa yormad. Abdullah calan zemedii iin de, Krt Sorununun zm zorlat. Abdullah calann da hmn zerine ekerek ve aabeyi ile balarn kopartarak rgtten ayrlm olan Osman calan, milyon kiinin Abdullah calan iin siyasi irademizdir diye imza vermi olduuna55 vurgu yaparak Krt ailelerinin genellikle kalabalk yapsna dikkate alnrsa sz konusu rakamn yaklak 10 milyon Trkiye Cumhuriyeti vatandan kapsadn ne srmtr. Osman calan, bu rakamn Trkiyenin de iinde bulunduu blgedeki birok Orta Dou lkesinin nfusundan fazla olduunu hatrlatarak, Abdullah calann byk kitle gc olan bir siyasi ahsiyet olarak alglanmas gerektiini vurgulamtr. Abdullah calann izleyicileri zerinde sahip olduu ve pek az siyasi lidere nasip olabilecek gcnn kaynaklarnn doru tehisi, Kurt Sorununa zmn ve bu cozumun ayrlmaz bir paras haline dnm olan dadan iniin ve PKKnin silahlarn nihai olarak brakmasnn da nn aacaktr.

4.6. IRAK, RAN VE SURYEDEK PKK VE CALAN GC Abdullah calann Krtler nezdinde, PKK zerinden edindii ve PKKy da aan nfuzu, Krtlerin youn olarak yaadklar ran ve Suriyede de hissedilmektedir. Irak Krtleri arasnda, ran ve Suriye Krtlerine oranla, ok daha zayf olmakla birlikte, nfuzu her lkede de mevcuttur. PKKnin bir zellii de, Orta Dou corafyasnda Krtlerin yaad btn lkelerde deiik isimler altnda varln srdren tek Krt rgt olmasdr. PKKden baka Trkiye, ran, Suriye ve Irakta rgtlenmi baka bir Krt rgt, bir dier deyimle pan-Krt rgt bulunmamaktadr. PKK yanls veya PKKnin Krtlerin yaad deiik lkelerdeki kolu olarak Irak, Suriye ve randa kurulmu olan partilerin ve taraftarlarnn tm kendi liderleri olarak Abdullah calan tanmaktadr.

55

Orta Douda ve Avrupada Krtlerin yaad geni corafyada 18 Austos 2005 tarihinde balatlan ve calan siyasi irademizdir sloganyla yrtlen imza kampanyas 20 Ekim 2006 tarihinde 3 milyon 243 bine ulaarak, sonucu ilan edildi. Bu rakamn 2 milyon 40 bini Trkiyenin iinde toplanmt. Bu imza kampanyasndan sonra, PKK evreleri Abdullah calandan Krt halk nderi sfatyla sz etmeye baladlar. Cengiz Kapmaz, Ocalan Gunlukleri, 388-389.

37

Irak Krdistan Blgesinde, PKKnin Irak Krdistan kolu olarak Krdistan Demokratik zm Partisi (Partiya areseriya Demokratika Kurdistane- PDK) adl rgt faaliyet gstermektedir. 2002de kurulan PDK, Irak Krdistan Demokrat Partisi, Irak Krdistan Yurtseverler Birlii, Goran, Krdistan slam Birlii gibi rgtlere oranla zayf olsa da Kandil blgesindeki belediyeleri bu parti ynetmektedir. Suriyede irili ufakl ok sayda Krt siyasi partisi bulunmaktadr. PKKnin Suriye kolu saylan ve 2004te kurulan Demokrat Birlik Partisi (Partiya Yekitiya Demokratik- PYD) adl rgt, Suriye Krt rgtleri arasnda en etkililerinden biri saylmaktadr. randa ise ran Krt siyasi hareketinin uzun yllar temsilcisi saylan, ran Krdistan Demokrat Partisi, 1980lerdeki gcn hayli kaybetmi grnmektedir. Parti, Irak Krt glerinin srarlar zerine, rana ynelik silahl mcadelesini 1990larn ilk yarsndan itibaren durdurmu ve Irak Krdistanndaki askeri slerini kapatm durumdadr. ran Krdistan Demokrat Partisinin siyasi nderlii, Irak Krdistannda, Erbil ile Sleymaniye arasndaki Kysancak kentinde yerleiktir. ran Krt siyasi hareketinin bugn sahadaki silahl temsilcisi, PKK tarafndan 2004te ran kolu olarak kurulan Krdistan zgr Yaam Partisidir (Partiya Jiyana Azada Kurdistane- PJAK). PJAKn, bir dnem PKKnin ran ilikileri sorumlusu olan Osman calan tarafndan kurulduu, Irak Krdistannda grtmz eitli Trkiyeli Krt kaynaklar tarafndan da belirtilmitir. Osman calan da, Kysancakta kendisiyle yaptmz grmede, bu bilgiyi teyid eden aklamalarda bulunmutur. PJAKn siyasi-askeri merkezi de, PKK gibi Kandil dandadr. Zaten, gney-kuzey aksnda byk bir da ktlesi olan Kandilin dou ynndeki geni yamalar ran, bat ynndeki geni yamalar ise Irak topradr. Kandil, bu zelliiyle hem Irak ve hem de ran Krdistannda byk bir hinterlanda sahiptir. Bu nedenle de, eitli dnemlerde gerek Irak Krtlerinin Badat rejimlerine, gerekse ran Krtlerinin Tahrana kar yrttkleri silahl ayaklanmalarda askeri karargah ilevi grmustur. Bugn Kandil, PKK ve PJAKn silahl glerinin nemli bir blmn bir arada barndrmaktadr.

4.7. KRTLERDE KUTSAL LEME: APO, PKK, DA ran rneindeki geleneksel ve bir dnemin ok gl Krt partilerinin gcnn, tedricen PJAK ile yer deitirmeye balamasnn gerekesini, Trkiye Krdistan Sosyalist Partisinin Genel Sekreteri Mesut Tek, Erbildeki bir grmemizde, Krt siyasi geleneinde kim dada ise, halk onun altnda toplanr. Da tutan, daa kan siyasi hareketi de denetler szleriyle izah etmitir. Onyllarca Krtlerin dadan baka dostu yok meselini bir kltr kodu haline getirmi olan Krtlerdeki da mistifikasyonu, dadan inii gorundugunden daha etin bir hale getirmektedir. Sz konusu da mistifikasyonu, Abdullah calann zm konusunda tatmin olmad ya da edilmedii srece neden da kozunu sk skya tutmaya devam ettiini ve edeceini de anlatmaktadr. Paradoksal biimde, kendisi hi daa ayak basmam olan Abdullah calan ile da arasnda simbiotik bir iliki sz konusudur. Bylece, geni Krt kitleleri nezdinde bir tr Abdullah calan-isyan-da lemesi (trinity) sz konusu olmaktadr. Bu lemenin zellikle da boyutu, Murat Karaylan'da u sozlerle ile ifade etmektedir: "stedikleri kadar ada teknolojik ara ve silahlar kullansnlar, Krdistan 'da halkna dayanan ve srtn Krdistan'n muazzam

38

corafyasna dayayan gerilla yenilmezdir. Gerillann stratejik mttefiki Krdistan corafyas ve dalardr!"56 calan-PKK-da mistifikasyonunun derinliini teyid eden ve dorudan tarafnn bu raporun yazar olduu bir diyalog, Hakkaride yaanmtr. Hakkari, Trkiyenin ran ve Irak ile ortak snr olan tek ilidir. l ayn zamanda PKK nfuzunun en gl ekilde hissedildii yerdir; nitekim Abdullah calan, 14 Ocak 2011de yaymlanan grme notlarnda, Hakkariyi en rgtl olduumuz yer diye tanmlamtr. Hakkaride, 13 Ocak 2011 gecesi Belediye Bakan ve bir grup Hakkarili aydnn yer ald zel bir sohbette, sz alan stanbullu konuklardan birinin yapt Karnnzdan konumayn. stanbuldan sizi itenlikle dinlemeye gelmi olan dost insanlar var. Zihninizin gerisinde yatanlar bizimle paylaabilirsiniz uyars zerine, sohbet bitiminde yazarn yanna yaklaan Hakkarili gen bir akademisyen, sze Yine karnmzdan konutuk biliyorum diye girmi, ve soyle devam etmitir: Bunu hep yapacaz. Yanmza u an bir nc kii gelse, Trk ya da Krt fark etmez, ben hemen karnmdan konumaya balayacam. Nedeni basit. Asl sylemek istediimizi syleyemediimiz iin sz dolandryoruz. Bana inann, ayet Trkiye devleti Krtlere yarn demokratik zerklik ilan etse, Krte eitimin ilkokul dzeyinden itibaren balatlacan aklasa, hatta Trkiye bayrann yanna kendi bayranz asn dese; buradaki halk bunlar tatmin etmeyecektir. nk, halk, ncelikle iki sorunun cevabn aryor: rgte (dadakiler) ne olacak? Bakana (Abdullah calan) ne olacak? Trkiyenin te yannda nasl grnd bir yana, buradaki halk PKKy kendileri iin, kendi uurlarna can vermi olan insanlar olarak gryorlar. Vefa borcu duyuyorlar. Krt halknda bu vefa duygusu var. Dadakileri terketmeyecekler. Dadan inii grmedike, hapishanede liderleri olarak grdkleri insann durumu yle kaldka, hibir zm bu halk tatmin etmeyecek. Durum bu ve bunu aka syleyemediimiz iin, biz, kamuya ak her durumda karnmzdan konuacaz. Dadan ini ve calann konumu konusunda devletin yrtt st kapal almalarda grev alm olan bir yetkili, grmemiz srasnda kendisine bu anekdotu aktardmzda, te mesele budur. Meselenin bu olduunu biz de biliyoruz ve bunu bilerek yola kmtk karln vermitir. Dadan ini ve PKKnin silah birakmasinda en kestirme yolun calan zerinden getii, calann rgtne sz dinletme konusunda denenmi bir nfuzu sahip olduu, devletin ynetim kademesi tarafndan da bilinmektedir. Bu baglamda, hukumetin Ocalan ile muzakere etmek konusunda siyasi irade gostermesinin,dadan iniin yolunu hazirlayacagi onermesi aslinda devlet yetkililerinin de bildigi bir gercegin tekrarlanmasindan ibarettir.

Murat Karaylan, (Mezopotamya Yaynlar), 500.

56

Bir

Savan

Anatomisi-Krdistan'da

Askeri

Eylem,

39

5. ZM ARACI OLARAK MZAKERE

5.1. GVENLK SYASETNDEN SYAS ZME

Dadan ini, bir baka deyile PKKnin silahl mcadelesine son vermesi ve bylece Krt Sorununun iddet boyutundan arndrlmas konusunda Abdullah calann merkezi rol, Trkiye devleti tarafndan, zimnen de olsa kabul edilmi ve Trkiye devleti eitli yollardan ve deiik araclar ile calan ile diyaloga gemitir. Devletin, Abdullah calann roln grmezden gelmesi ve kendisiyle diyalog kurmamas gibi bir durum yirmi yla yakn bir sredir sz konusu olmamtr. Bu noktada yllardr Abdullah calan ile kurulmakta olan ve deiik aktrler tarafndan yrtlen diyalogun nitelii ve ierii nem tamaktadr. Devlet-calan diyalogu olsa da, bu diyalog hibir zaman sorunun sona erdirilmesine ynelik bir mzakere nitelii kazanmamtr. Trkiye hkmeti ile yakn ilikiler iinde bulunan ve Irak Krt ynetiminin karar mekanizmasndaki en nemli ahsiyetlerden biri, Siz mevcut birikiminiz ve grlerinizle, ayet Trkiyede sorumlu bir konumda olsaydnz, silahl mcadelenin durdurulmas iin ne yapardnz? sorumuza, kategorik biimde Ben olsam Abdullah calan ile mzarekeye otururum. Ama ona bir partner olarak davranarak ve onu PKK lideri kabul ederek cevabn vermitir. Ayn kii, Trkiyenin Abdullah calan ile mzakereye zayf bir konumdan deil, gl bir konumdan oturacak olmasnn avantajna dikkat ekerek, Guney Afrika ornegindeki Nelson Mandelanin durumuyla bir karsilastirma yapmtr. calann durumunun Mandelann durumu ile benzerlik tamadn ifade ederek, Btn dnya Mandelann arkasndayd. Bunu Mandela da biliyordu. Gl olduunu biliyordu. Hatta, Gney Afrikann beyaz cumhurbakan De Klerk de biliyordu. De Klerk, cumhubakan olmakla birlikte Mandelann kendisinden daha gl olduunu biliyordu demi ve u gr dile getirmitir: Abdullah calan yle deil. Btn dnya arkasnda deil. nsan haklar rgtleri yle deil. Tm Krtler bile deil. Mzakereye gl konumdan deil, zayf konumdan oturacak. stelik, Trkiyenin elinde ve mzakerede avantajl olan taraf Trkiye. Bununla birlikte, rgt ve hatr sayl bir kitle zerinde lider o. Sorunu, bu zelliini dikkate alarak, onunla mzakere ederek zmek mmkndr. Trkiye ile Irak Krt ynetimi arasndaki yaknlamada ok nemli rol oynam olan ve Trkiyeyi Irak Krtleri iin stratejik ortak olarak gren bir baka Irakl Krt yetkili ise, Bu ii zmenin yolu, kestirmeden gitmek, yani PKK ile mzakereye oturmaktr. Bu da Abdullah calan ile mzakereden geer diye gr belirtmitir. Her iki yetkili de, Abdullah calan ile zaten grlmekte olunduunun kendilerine hatrlatlmas zerine, kendileri ile farkl zamanlarda yaptmz grmelerde ortak bir kanaat ortaya koyarak, Milli stihbarat Tekilat (MT) gryor. Bu bir mzakere olamaz demilerdir. Gorusmecilerden biri, MTin Abdullah calan ile gryor olmas, konuya gvenlik asndan yaklamak demektir. Mzakere iin Babakan bir siyasi heyet kurar, o heyetin iinde MT Mstear da olabilir. O ayr. Ancak, yaplmas gereken konuya siyasi adan yaklalan ve bir siyasi heyet araclyla yaplacak bir mzakeredir derken, dieri, Mzakere MTle olmaz. Bir
40

noktaya kadar. Siyasi etki ve saygnlk sahibi kiilerden bir heyet oluturulmas gerekir diyerek, ayn dorultuda kanaatini belirtmitir. Her iki Irakl Krt yetkili de, arlatrlm mr boyu hapis cezas ile mralda tutuklu olan Abdullah calana kendi konumuyla ilgili bir gelecek perspektifi verilmedii takdirde, onunla yaplacak mzakerenin de yol alamayacana dikkat ekmilerdir. ki Irakl Krt yetkiliden biri, bu grn Adama (Abdullah calan) kendisine ilikin bir ufuk verilerek mzakere yrtlr eklinde ifade ederken, dieri sz konusu gr u ekilde vurgulamtr: Mzakere, 1) Kltrel haklar; 2) Dadakiler iin af; 3) Siyasi katlm (PKKllarn yasal, meru siyasete entegre edilmeleri) konular zerinde yrtlr. Af, kademeli olur. Dadaki lider kadrodan 10-15 kii burada (Irak Krdistan, Kuzey Irak) mlteci olur ya da Avrupaya gider. Varlacak anlamay halka ve rgtne dnk olarak Abdullah calan zerinden uygulatmak gerekir. Trkiyenin iindekiler de, dadakilerin ok byk ksm da onu dinler. Varlacak anlamaya direnen kk bir grup kalabilir ama onlarn nemi olmaz. Ama, btn bunlarn uygulanabilmesi iin adama (Abdullah calan) bir gelecek perspektifi vereceksin ki, ibirlii yapsn; rnein 2 yl sonra hapisten kacaksn gibi. Bir sre sonra serbest kalacan bilse, ibirlii yapar. Yoksa niye yapsn ki? Irakl Krt yetkililer, bu grlerini muhataplar olan Trk yetkililere de aktardklarn, ancak Trk tarafnn 1) Asker; 2) Kamuoyu tepkisinden ekindii iin, sz konusu yaklam benimseyerek hayata geiremediini ne srdler. Bu durumdan hareketle, sz konusu yaklama mutlaka askerin de kazanlmas gerektiine, askerlerin bu zm tarzna ikna edilmesinin nemine gnderme yapmaktadrlar. Irakl Krt yetkililerden biri, Trk kamuoyunun bir yl kadar bir sre medya zerinden bu tarz zme hazrlanmas gerektiinin zerinde durarak, Trk kamuoyunun alglamasnn, sorunun zm nnde ciddi bir engel olarak dikildiinin idrakinde olduunu sylemitir.

5.2. DYALOGDAN MZAKEREYE GE AAMASI Trkiyede Krt Sorununun bugne kadar zlememesinin sebebinin konuya stratejik olarak baklmadn, hep taktik biimde, orasndan burasndan yaklaldn, oysa Trkiyenin zmesi gereken bir numaral ve hatta tek sorunun bu olduunu syleyen ayn yetkili, Sadece anayasa deiiklikleri yetmez diyerek, Abdullah calan ve rgt by-pass ederek zm yolunda yol alnmasnn imkanszlna deinmitir ve calan ve rgt ile mzakerenin sonu alacak en geerli yntem olduunu bir kez daha vurgulamtr. Kendisiyle yrtlen diyalogun sonuca yonelik bir pazarligi ima eden mzakere aamasna gelip dayand, Abdullah calann da son dnemde sk sk dile getirdii bir husustur. Abdullah calann, avukatlar araclyla d dnyaya aktarlan, 13 Nisan 2011 tarihli grme notlarnn iinde dikkatten asla kamamas gereken ok nemli bir ayrnt vardr: (...) Srecin nasl gelieceini burada yaptm grmeler belirleyecektir. Byk ihtimalle 15 Hazirana kadar grmelerim olacak. Bu yapacam grmelerden sonra hkmetin demokratik zm ynnde adm ataca yani zme gidecei konusunda veriler ortaya karsa, mzakere sreci balam olacak ve bu ekilde bir zm yoluna girmi olacaz. Bu seimlerden sonra

41

AKPnin anayasal bir zme, bu yeni anayasa kapsamnda zme gitme ihtimali var, umarm yle olur.57 Burada calann sz ettii grmeler, Irakl Krt yetkililerinin esas olarak MTle grme diye belirttikleri devlet yetkilileri ile srdrulen grmelerdir. calann devlet ile grmelerinin devam ettiine ilikin teyidi, 28 Nisan (2011) gn kendisiyle yaplan avukat grmesinde, grenler arasnda yer alan avukatlarndan biri ve Demokratik Toplum Kongresi (DTK) E Bakan Aysel Tulukun aklamas ile renilmitir. Tulukun verdii bilgilerde, calann Tulukun da aralarnda bulunduu avukatlarna grmeyi srdrd devlet yetkilileri iin grenlerin iyi niyette olduunu, ancak mzakere srecinin iyi niyetten teye gidemediini, sylemesi kamuoyunun dikkatine sunulmutur. Abdullah calan, iki hafta sonra, kendisiyla gren devlet heyeti ile kanaatlerini, grmelere ilikin kayglaryla birlikte daha ayrntl olarak aklamtr: Burada (mral) yaptmz grmelere ilikin birka ey syleyeyim. Burada yaptm grmeler nitelikli grmelerdir, anlaml grmelerdir. Ciddi grmelerdir. Benimle grmeye gelen heyet, grmenin ciddiyetinin farknda, her geen gn daha da farkna varyor diyebilirim. Bu konuda ihtiyatl davranmak istiyorum, nm grmek istiyorum. nceki deneyimler var. Tek tarafl admlar atmak istemiyorum. Gemi deneyimler beni byle davranmak zorunda braktryor. Her trl olasl deerlendirmek, gz nnde bulundurma zorunda olduumu biliyorum. Gemite zaln, Erbakann, Ecevitin bana gelenler beni byle davranmaya itiyor. Ben gereki bir adamm. Umutluyum ya da deilim diyemem. zal ile herey anlama noktasna kadar gelmiti. ok umutluyduk. Gerillaya silahlar braktrmaya hazrlanyorduk. 1993te tamam zm geliiyor, herey tamam diyorduk ama bir gn sonra zal rap diye ld! Yine bilinen o Erbakan sreci var, onunla da bir zm gelitirecektik. Bu konularda ciddiydi. Onu da hemen devirdiler. O Suriyeli Haddam bunlar tekrar gazetede sylemi, doru sylyor. 2000lerde ise Ecevitin durumu yine yle. O da zm gelitirmek istiyordu, onu da devirdiler, yere ydlar, fel ettiler. Ben heyete de zal, Erbakan, Ecevitin bana gelenleri hatrlattm. Dedim ki, Siz imdi burada benimle gryorsunuz, yarn size de benzeri bir durum gerekletirebilirler. zal, Erbakan, Ecevite yaptklarn size de yapabilirler. , d bir sr odak bu srecin gelimesini engellemek istiyor, isteyebilir. Buna drdnc kez arabay devirmek denir. Ben bu riski gze alamam, 15 Hazirana kadar bekleyeceim dedim. Buradaki grmeler elbette nemlidir. Heyet ciddidir. Heyette devletin ciddi kurumlarnn temsilcileri vardr. Devlete etki edebilecek gte bir heyettir. Heyetin devlete, siyasi partilere, topluma etki edebilecek gc vardr. Ama henz devlete, siyasi partilere, topluma etki etmemitir.58

57 58

13 Nisan 2011 tarihli mral Grme Notlar, ANF. KCK Info (Koma Civaken Kurdistan Info), e-mail ile gnderilen bilgi notu, 16 Mayis 2011.

42

calan, benzer ekilde gerekletirdii grleri 20 Mays 2011de aklanan grme notlarnda da dile getirmitir. calan, kendisiyle gren devlet heyetinin iyi niyetini ve konulara hakimiyetini de verek u grleri bir kez daha ve yeni bir vurguyla aklamtr: (...) imdi bu gelen ve benimle gren heyet iyi niyetli bir heyettir. Bu heyet Gladio ile balantl deildir. Ben bunu kendilerine de syledim... Ben bu heyetin Gladiodan bamsz olduunu gryorum. Bu konuda eminim. Heyet sorunu zme konusunda iyi niyetli olup, bu konuda komplo ierisinde deildir. Heyet gldr, ikna edebilir, irade sahibidir. Heyet ne tam hkmet memuru, ne de kandrmaca bir devlet ekibidir. Bu heyetle grmelerimiz ciddidir, bir kandrlma durumu sz konusu deildir. Ancak hkmeti, babakan ikna etmeye gleri var m? ABDye ramen bir eyler yapabilecekler mi, buras nemli (..)59 calan kendisiyle gren devlet heyetine gvenini daha nce grlmedik gl bir biimde ortaya koymaktadr. Daha nce kendisiyle yaplan grmelerin bir oyalama taktii olmasndan duyduu kukular sk sk belirtmi olan Abdullah calan, en son grt devlet heyeti iin byle bir durumun sz konusu olmadn neredeyse kesin bir dille sylemektedir. calan, heyeti, devlet iinde Krt Sorununun zmn isteyen kanat olarak grdn ima ederek yle devam etmitir: Heyet veya devlet iinde savan gelimesini istemeyen, bar arzulayan kimseler Krtlere kar gelitirilen bu politikalara kar gelebilir mi, bu politikalar durdurabilir mi, bilemiyorum. Tekrar ediyorum, buraya gelip benimle gren heyet iyi niyetlidir. Bu meselelere de hakimdir. Ancak bu eylere gc yeter mi, onu da greceiz.60

5.3. CALANIN ASKER YETKLLER LE TEMASLARI calan 1999da Kenyada arka plan henz tam aydnlanmam ama uluslararas siyasi ilikiler erevesinde alglanmas gereken gelimeler sonucunda yakalanarak, Trk gvenlik gleri tarafndan mral Adasna getirilmitir. calann mralya getirildii tarihten balayarak, bugne dek devlet yetkilileriyle sren temaslarnda temann srekli olarak kendini tekrarlad grlmektedir. Abdulah calann mralya getirildii 1999un ilk eyreinde askeri yetkililer ile balayan grmelerinde ortaya kan hususlar, Nisan-Mays 2011de avukatlaryla yapt grme notlarndan anlaldna gre, halen masada durmaktadr. Sz edilen hususu yle sralamak mmkndr: - Mzakere istei: Abdullah calann devlet yetkilileri ile diyaloglarn, sorunun zm iin mzakereye dntrmesi beklentisi ve istei; - rgtn masaya getirmesi: calann devlet yetkilileriyle yapt grmelerde, kendisinin srekli olarak bar ve uzlama izgisini izlediini, ama buna gerekli karl bulamadn bildirmesi ve bir noktadan sonra

59 60

calan: Krtlerin kellesine karlk Trkiye-ABD anlat, ANF, 20 Mays 2011. Ibid.

43

yapaca bir ey kalmayacan duyurmas, PKKy tasfiyeye yanamamas, bylece rgtn bir koz olarak ne karmas ve elinde tutmas; - Muhataplarnn yetkisi: Grt devlet yetkililerini farkli dnemlerde farkli sfatlar tayan farkli isimler- kendileriyle bir uzlamaya varlsa bile, bunu uygulayabilecek yetkiye sahip olup olmadklarn srekli sorgulamas. Bu rapor almas sayesinde ve srasnda, sz konusu temaslar ve grmelerde belli dzeylerde rol alm her iki taraftan devlet ve PKK- kiileri dinleyerek rendiklerimizden aktarabileceklerimiz yledir: Abdullah calan yakaland ve tutukland 1999dan 2005 ylna dek, kendisiyle gren devlet yetkilileri olarak karsnda sadece askeri yetkilileri muhatap olarak grmtr. Aslnda calann askeri yetkililerle temas 1997 ylnda, Trkiyede 28 ubat Sreci ad verilen askeri mdahale dneminde balamtr. calan ile o dnemde Bursa Hapishanesinde yatan PKK yetkililerinden Sabri Ok ve Muzaffer Ayata zerinden kurulan temaslar, calan 1 Eyll1998 tarihinden balamak zere atekes ilanna gtrmtr. Atekesten sonraki srete ise Abdullah calan, Suriyeyi terk etmeye mecbur braklmtr. O srete rol alanlar, kendileri ile yaptmz grmelerde calan ile dolayl temas kuran askeri yetkililerin, Abdullah calana Avrupaya geerek, PKKnin siyasallatrlmasna ncelik vermesi perspektifini verdiklerini sylemitir. Muzaffer Ayata, kendisiyle Kasm 2010da Berlinde yaptigimiz grmede, 1997de Bursa Cezaevinde hapis yatt dnemde kurulan temaslar anlatmtr. Kendisi ile Sabri Okun, kendileriyle temas kuran askerlerin Krt Meselesi konusundaki bilgilerinden ve zellikle tahlil yeteneklerinden ok etkilendiklerini, bunun zerine Bursa Cezaevinden telefon araclyla, o srada amda bulunan Abdullah calan ile temas kurarak, askerlerin ciddiyeti konusunda, liderlerini ikna ettiklerini belirtmitir. Abdullah calann askeri yetkililerle grlmesine ikna olmas zerine, temaslarn, Trkiyeden Avrupaya gnderilen bir albay araclyla, o dnem Avrupada bulunan PKKnin Suriyeli bir yetkilisiyle de kurulduunu da anlatmtr. Ayatann anlattna gre, askerler, slamcln bir numaral tehdit olarak grld bir zaman diliminde PKKye sorunu zme amal olarak yaklamlardr. Trkiyeden ayrlma talebinin olmamas halinde her konunun konuulabileceini bildiren askerler, grmelerin balayabilmesi iin PKKnin atekes ilan etmesini art komu, bunun karlnda PKKye ynelik operasyonlarn durdurulaca taahhdnde bulunmulardr. Muzaffer Ayata, Berlinde bizimle paylat bilgileri hayli ayrntl biimde, iki ay sonra, Tempo dergisine de anlatmtr.61 Abdullah calan, Muzaffer Ayatann sylediklerini aylar sonra bir aklamasnda teyid etmitir 20 Mays 2011de Frat Haber Ajans tarafndan yaymlanan mral avukat grmesinde, Ocalan, Kasm 2010dan Muzaffer Ayatadan dinlediklerimizi daha da ayrntlandrarak ve asker iindeki farkl fraksiyonlarn bulunduunu ne srerek, deiik askeri yetkililerin Krt Sorununun zmne farkl yaklamlarn isim vererek dile getirmitir.

Eyp Erdoan ve Cemal Suba, Muzaffer Ayata ile Sylei: Asker Syledi Ben lettim, Tempo Dergisi, 6 Ocak 2011.

61

44

Birinci komplo dneminde Gladionun ban ekenler Gre-iller ekibiydi... kinci dnemde ise Trkiyedeki Gladionun ban eken kii evik Birdir. O dnem Doan Gre roln evik Bir oynad. Hatta bu evik Bir, (Hseyin) Kvrkolunun Genelkurmay Bakan olmasn istemedii iin ona suikast giriiminde bulundu. Bu dnemde (smail Hakk) Karaday, daha sonra da Kvrkolu her ikisi de sava snrlandrmak istiyorlard. Onlar da silahlarn susmasn, atmalarn bitmesini, silahl glerin bir yere toplanmasn, ondan sonra zme dair her eyin konuulabileceini sylyordu. Bize de haber gnderdiler. Cezaevine gidip Muzaffer Ayata ile grmlerdi, cezaevi zerinden benimle de grme talepleri oldu. Muzaffer Ayata Tempo Dergisine anlatmt. Doru sylyor. Onlara ulamlar, bana da daha sonra telefon ettiler. Avrupaya da bir temsilcilerini gndermiler. Ben onlarn bu sava snrlandrma isteine karlk verdim. zme ans tandm.62 calann askerlere ilikin deerlendirmesinin isabetini bilememekle birlikte, kendisiyle kurulan temasn ieriine ilikin aktardklar ve kimlerin o ilikiyi hangi gerekeyle ve hangi araclarla kurmu olduuna ilikin aklamas, sz konusu dnemde sz konusu gelimelerin perde arkasnda rol alm olan farkl isimlerin bize anlattklarn dorulamaktadr. Bu grmelerde rol alan bir kaynan, bize bildirdiine gre, calan ile gren askeri yetkililer, farkli dnemlerde farkli kiilerdi ve farkl eilimleri temsil etmekteydiler. 1997de calan ile temas salayan askerler ile 1999da mralya getirilmesinden 2001 sonuna kadar gren askerler, ayn ekibe mensup olanlardan, genellikle ayn kiilerden olumaktayd. 2002-2005te AK Parti iktidarnn ilk dneminde grenler ise farkl kiilerdi. kinci dnemde gren kiiler, sz konusu kaynan ne srdne gre, 2008-2010 yllar arasnda Ergenekon soruturmasnda tutuklandlar. KUTU DEVLET-CALAN GRMELER ARACILI VE DOLAYLI TEMASLAR Devlet taraf: Cumhurbakan Trk Devletinin Abdullah calan ile dolayl ya da dorudan grmelerinin hayli gerilere, yaklak 20 yl ncesine giden bir tarihesi bulunmaktadr. Trkiye Devleti ile calan arasndaki ilk temas, calann Suriyenin bakenti amda yaad 19921993 yllarnda kurulmutur. Bu temaslar dolayl grme olarak nitelenmelidir, zira o dnemde temaslar Cumhurbakan Turgut zal ile yakn ilikisi olan Irak Krdistan Yurtseverler Birlii Bakan Celal Talabani araclyla kurulmutur.. Celal Talabani, Turgut zal ve dnemin Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis ile kurduu temaslar sonucunda ve onlarn bilgisi dahilinde PKKnin silahlarn brakmas amacyla Abdullah calan nezdinde giriimlerde bulunmutur. calan, Talabani araclyla yrtlen Trkiye Devleti ile ilk dolayl temasn, mralda avukatlaryla yapt grmede u ekilde anlatmaktadr:

62

calan Krtlerin kellesine karlk ABD-Trkiye anlat, ANF, 20 Mays 2011.

45

Talabani bana zal bu ii zmek istiyor dedi. zal, Talabaniye Eref Bitlis de benden yana, bu sorunu zeceim demiti. Talabani yeter ki atekes ilan edilsin demiti... zal silahl birliklerin bir yerde toplanmasn, atekesin olmasn benden istedi. zm iin onlar krmadm. Onlar bu ekilde zmn gelieceini sylyorlard... Atekes ilan ettik. Fakat devlet o dnem zme hazr deildi. zal, devleti, askeri, partisini bara hazrlamamt, bara ikna edememiti. (...)63 calann sz konusu giriimler sonucunda 16 Mart 1993te Lbnann Bar Elias kasabasnda ilan ettii ve tarih kaytlarna PKKnin ilk atekesi olarak den aklamasyla balayan sre, 17 Nisan 1993te Turgut zaln lmyle ar yara almtr. 24 Mays 1993de PKKlilerin silahsz 33 askeri Elaz-Bingl Karayolunda pusuya drerek kuruna dizmeleri zerine, atekes anlaml hibir ilerleme salanmadan sona ermitir. Gerek Abdullah calan, gerekse Murat Karaylan, daha sonra, 33 askerin kuruna dizilmesi olayndan, blgedeki PKK komutan olan emdin Sakk sorumlu tutmulardr. Devlet taraf: Babakan Trk Devletinin Abdullah calan ile ikinci temas Babakan Necmettin Erbakan zerinden 1996da kurulmutur. Erbakan, resmi sfat tamayan araclar ile calana atmalarn durdurulmas ve zm aranmas amacyla szl ve yazl (mektup) mesajlar iletmitir. Sonrasnda, Necmettin Erbakan bakanlndaki Refah PartisiDoru Yol Partisi koalisyon hkmeti, askeri bask altnda 28 ubat Srecinde 1997 ylnda grevden ayrlmaya mecbur braklmtr. Devlet taraf: Genelkurmay nc temas Necmettin Erbakan hkmetinin grevden uzaklatrlmasnda barol oynayan askerler araclyla gerekletirilmitir. Genelkurmayn st rtbeli komutanlar tarafndan balatlan temaslar, nceki iki rnekten farkl olarak dolayl grme olarak nitelenebilir. Genelkurmay kadrolarnn giriimi, 1997de Bursa Cezaevinde yatmakta olan PKKnin lider kadrosuna mensup Sabri Ok ve Muzaffer Ayata zerinden Abdullah calan ile kurulmutur. Bursa Cezaevinden telefon araclyla amdaki calan ile temas kuran Ok ve Ayata, PKK liderini askerlerin yaklamnn ciddiyetine ikna etmitir. Bunun zerine, Genelkurmay temsil eden bir albay, Avrupada PKKnin sorumlularndan ahin kod adl Suriyeli bir rgt mensubuyla yzyze grmtr. Bu srete yer alanlarn bize bilgi verirken Kvrkolu ekibi olarak niteledikleri Genelkurmay mensuplar, Abdullah calana, Trkiyenin snrlarnn deimezliini ve toprak btnln kabul etmeleri halinde, PKK ile her konuyu mzakere etmeye hazr olduklar bilgisini iletmitir. Askerler, Trkiyede tehdit nceliini slam kktendinciliinde grmekteydiler ve glerini bu tehlike zerinde younlatrmak iin, PKK ile silahl atmalarn durdurulmasndan yanaydlar.

63

20 Mays 2011 tarihli mral Grme Notlar, ANF.

46

calan, 20 Mays 2011de yaymlanan mral avukatlarla grme notlarnda, askerlerin giriiminden Karaday ve Kvrkolu, her ikisi de sava snrlandrmak istiyorlard. Onlar da silahlarn susmasn, atmalarn bitmesini, silahl glerin bir yere toplanmasn, ondan sonra zme dair her eyin konuabileceini sylyorlard. Bize de haber gnderdiler... diye sz etmitir. Askerlerce, 1997de balatlan ve PKKllarla dorudan, yzyze, Abdullah calan ile dolayl yoldan yrtlen grmeler 1 Eyll 1998de Abdullah calann atekes ilann salamtr Abdullah calan, atekes ilanndan ksa bir sre sonra Suriyeyi terketmi ve 15 ubat 1999da Kenyada Trk yetkililerine teslim edilerek, mral cezaevine gnderilmitir. DORUDAN TEMASLAR Devlet taraf-Genelkurmay Devlet-calan grmelerinin drdnc dnemi 1999da balad ve daha ncekilerin aksine, calan ile yz yze grlmtr. Tabii, Abdullah calann Trkiyeye getirilmesi, yarglanmas ve idam cezasna arptrlmas, daha sonra yaplan anayasa deiiklikleri sonucu bu cezasnn arlatrlm mr boyu hapsine evrilmesi zerine, PKK liderinin mraldaki tutukluluk durumu, kendisiyle yz yze grmeler yaplmasn doal ve mmkn klmtr. 1999-2001 sonu aras calan ile esas olarak askerlerin grt bilinmektedir. Bu askerlerin, 1997de dolayl temas kurmu olanlar ve onlarn devam olduunu, sz konusu grmelerde rol alanlarn anlatlarndan rendik. calann mralya getirildii 1999 ve sonraki yllarda Genelkurmay Bakanlnda Orgeneral smail Hakk Karaday ve ardndan Orgeneral Hseyin Kvrkolu bulunmaktayd. calan da zaten bu isimleri vermi ve Karaday ve Kvrkoluna bal askeri kadrolarn kendileriyle iliki kurduunu ne srmtr.. Abdullah calan, o dnemde kendisiyle yz yze gren askerleri yle anlatmaktadr: 99da daha ok askeri arlkl heyet gelip benimle o dnemde grt. O dnemdeki askerler tecrbeliydi, samimi gibiydiler. Onlardan birisi Oyun byk, bunu boa kartmamz gerekiyor. Siz lkeyi blmek istemediinizi belirtip iddetten vazgeerseniz, her konuyu konuabiliriz dediler. Bunun zerine atekes ve snr dna ekilme kararm oldu ve gerillalar snr dna ekildi...64 calann anlatt kadaryla, 1999da kendisiyle gren askerlerin sylemiyle, 1997de grmek iin harekete geen Genelkurmay kadrolarnnki ayn niteliktedir Bylece, 1997de calan ve PKK ile grmeleri balatmak isteyen Genelkurmay kadrolar ile 1999da yzyze grmeye balayanlarn arasnda bir devamllk mevcuttur. Bunlar zaten ounlukla ayn ekibe mensup olsalar da sonradan bu ekip deimitir..
64

ANF, 20 Mart 2011.

47

Devlet taraf- Askerler calan ile 2002-2005 arasnda yz yze grmelerde daha ncekilerden farkl askeri kadrolar rol almtr. PKKnn silahl mcadeleye 1 Haziran 2004ten itibaren dn de bu dneme denk gelmitir. calann karsna 2003-2004 dneminde devlet adna kan askerlerin nemli blm, 4-5 yl sonra Ergenekon davas sanklar arasnda yer almtr. Bu bilgilerden hareketle, arlkl olarak 2002-2005 aras dnemdeki askeri unsurlar ile calann grmelerini Beinci Dnem Devlet-calan grmeleri diye nitelemek yanl olmayacaktr. Beinci dnem grmelerini dierlerinden ayran yan, grmeleri yrten askeri kadrolarn, Karaday-Kvrkolu dnemindeki askeri kadrolardan farkl olmalarnn yansra, bir yandan da Genelkurmay Bakan Orgeneral Hilmi zkkn iradesini temsil etmekten de uzak bulunmalar olmutur. Sz konusu dnemdeki grmeleri yrten ve birka yl sonra Ergenekon davasnda tutuklanan askerler ile Genelkurmay Bakan Orgeneral Hilmi zkk arasndaki ayrlklar, Darbe Gnlkleri gibi belgelerde ve medyada yer bulmutur. Devlet taraf- Milli stihbarat Tekilat (MT) 2005 ylndan itibaren, hkmetin arlk koymasyla, MTin calan ile grmelerde askerin yerini almaya balamas sz konusu olmutur. 2006 ylndan itibaren, Celal Talabani de bir kez daha Trk hkmetinin istei ve bilgisi dahilinde PKK silahlarnn susturulmas iin zm bulunmas ynnde devreye girmitir. ve 2005ten itibaren Devlet-calan grmeleri, mnhasran, Asker-calan grmeleri olmaktan kmaya balamtr. Bylece Devlet-calan grmelerinin ncekilerden ok farkl nitelikte altnc dnemine girilmitir.. O dnemde MT Mstear Yardmcs sfatn tayan Emre Taner, mralda Abdullah calan ile grmtr. Sz konusu dnemde calann yansra PKK yetkilileri ile de yzyze grmeler gereklemitir. ok st dzeyde bir devlet yetkilisinin 2006-2008 arasnda Avrupada PKKnn ileri gelenlerinden Sabri Ok ve Zbeyir Aydar ve Adem Uzun ile birden fazla kez bir araya geldii renilmitir. 2006 ylnda yrtlen grmelerde asker rol almamakla birlikte, engel de olmamtr. MT, Dileri ve gvenlik brokrasisinin PKKy dadan indirme projesi, dnemin Dileri Bakan Abdullah Gln de desteini almtr. Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezerin de giriime yeil k yakt ne srlmtr. 2006 yl ile birlikte grmeler, mral-Kandil-Avrupa olmak zere PKKnn aya ile birlikte yrtlmtr. Kandil ve Avrupa balantsnda, Celal Talabaniden de destek salanmtr. Talabani, zellikle Kandildeki Murat Karaylan ile Trk devletinin balantsnn kurulmasnda rol almtr.

48

Bu dnem zarfnda Murat Karaylann Babakan Tayyip Erdoana uzun bir mektup gnderdii ve mektubun Erdoana ulatrlm olduu bilgilerimiz arasnda. Hkmetin bilgisi dahilinde MT Mstear Emre Tanerin ban ektii giriim, PKK liderleriyle anlalarak Haburdan 19 Ekim 2009da 34 kiinin Trkiyede giri yapmasna uzanmtr. Trkiye gelenlerin 8i anlama uyarnca Kandilden Murat Karaylan tarafndan gnderilmi, 26s ise yine Mahmur mlteci kampndan seilerek Trkiyeye gnderilmitir.. Emre Tanerin nemli rol ald proje, silahlarn braklmasyla, atlacak e zamanl admlar ngrmekteydi. Bir yandan kltrel kimlii tanyacak yasa deiiklikleri ve yeni anayasa almalar yaplrken, calann tutukluluk artlarnda da iyiletirme sz konusu olacakt. Yine e zamanlama ile, dadakilerin nder kadro dnda kalanlar, Trkiyeye hemen entegre edilecek, dadaki lider ve yneticiler, 5 yl Irak Krdistan blgesinde kalacaklard. 5 yl sonunda onlar da, muhtemelen hapisten kacak ve calan ile birlikte Trkiyede yasal siyaset yapmaya tevik edileceklerdi. ok byk lde, 1993teki beklenmedik lmnden hemen nce Turgut zaln kafasnda uyanan zm formllerini devam ettiren bu yaklam, Haburdan girileri, siyasi zm srecinin balang noktas olarak ngrmekteydi. Bu yolda, plana gre, Habur girilerinin devamyla, PKKnn tedricen de olsa silahszlanmas sz konusu olacak ve siyasi zme ynelinecekti. Habur gelimeleri zerine 2009da sz konulu plan donduruldu. Devlet taraf- MT Mstear ve eitli Bakanlk Temsilcileri 2010da Hakan Fidann Emre Tanerin yerini almasyla Devlet-calan grmeleri anlandrld. 2010da Hakan Fidann giritii yedinci Devlet-calan grmelerine Adalet Bakanlndan da katlmlar olduu biliniyor. Heyette, Genelkurmayn yansra ileri Bakanl ve emniyet mensuplarnn bulunup bulunmadklarna dair eitli ama elikili beyanlar iittik. Yedinci Devlet-calan grmelerini, bir sredir, geni katlml ve eitli bakanlklardan st dzey brokratlarn yer ald bir devlet heyeti yrtmektedir.

5.4. MTN ROL VE CALANLA GRMENN NEM Abdullah calann askerlerle dorudan yz yze temaslar, yakalanmas ve sonrasinda tutuklanmasnin ardindan 1999da balam ve sivil otoritenin grme srecine dahil olup, temaslarn sorumluluunu devralmasna dek alt yla yakn srmtr. Bu dnem boyunca, Milli stihbarat Tekilat (MT), kendi srarlar zerine baz grmelerde yer aldysa da, calan ile grmelerde barol askeri yetkililerde kalmtr. 2005ten balayarak, askerin calan grmelerindeki rol ve etkisi azalmtr. Askerin rolndeki azalmann nedeninin, hkmetin siyasi karar mekanizmalarnda askerlerin geleneksel arln grece azaltmaya balamas olduu, bize anlatlanlardan karttmz bir sonutur. 2010 ylnda MT Mstearl grevinden emekli olan Emre Taner, PKKllarn dadan indirilmesi ve silahl mcadelenin sona erecei bir zmn bulunmas konusunda, gerek Abdullah calan ile grmelerde, gerekse rgt ile temaslarda en nemli aktr konumundayd.
49

Emre Taner, bir yandan Babakan Tayyip Erdoan ile uyum iinde alrken, dier yandan da Irak Krt yetkililerinin de desteini ve adeta sarslmaz gvenini elde etmitir. Aratrmamz sresince, Irak Krt liderliinin, gerek Irak Cumhurbakan Celal Talabaninin banda bulunduu Krdistan Yurtseverler Birlii kanadnn, gerekse de Irak Krdistan Blge Ynetimi Bakan Mesut Barzaninin Irak Demokrat Krdistan Partisi (KDP) kanadnn hemen tm yetkililerinden Emre Taner iin vc szler ve kendisine byk gven duyduklarn dinledik. Emre Taner tarafndan hazrlanan zm plan, bata Irak Krt taraf olmak zere, konuyla ilgili birok evre acisindan hala PKK Sorununun nihai zm bakmndan geerliliini byk lde halen korumaktadr. Emre Tanerin 2010da grevden ayrlmasndan sonra, Abdullah calann devlet ile grtn sylerken bahsettii temaslar, Tanerin selefi ve bir dizi deiik bakanlk grevlisinin de rol almasyla srmtr. PKK lideri, kendisiyle son iki yl iinde gren kadroya, daha nce grtklerine oranla daha olumlu bir gzle baktn ve bu kez grmelerin daha ierikli cereyan ettiini, yukarda avukatlar ile grme notlarndan yaptmz alntlardan da aka grlebilecei gibi, rgtne bildirmitir. Bu ekilde, kendisiyle yrtlen grmelerin sonucundan da, yani bir uzlamaya varlmas ihtimalinden, eski dneme oranla bu kez daha fazla umutlu olduunu gstermitir. Murat Karaylan, kendisiyle yaptmz grmede, Devletin yapt en nemli i, nder Apo ile (Abdullah calan) grlmesidir. O sayede geen yl Hasan Cemale sraladm drt art ortadan kalkmtr. nk o drdn iinde en nemlisi, Abdullah calan ile grlmesiydi demitir. Murat Karaylann gnderme yapt konuma, 2009 ylnn mays aynda Hasan Cemal ile Kandilde yapt konumayd. Hasan Cemal, Murat Karaylan ile mlakatnn notlarn Milliyet Gazetesinde, Mays 2009un ilk haftasnda dizi olarak yaymlam ve Murat Karaylan mlakat ve Karaylann mesajlar, 2009 Temmuz sonu-Austos banda resmen balatlan Alm mmkn klan nemli bir kilometre ta olarak kabul edilmitir. Murat Karaylan, Hasan Cemal ile sz konusu mlakatnda, zm iin yaplacak temaslardaki ana artn drt seenek eklinde dile getirmitir. Bu seenekler u ekildedir: 1. Devletin mralda Abdullah calan ile grmesi; 2. Bu olmaz ise, Kandilde kendileriyle grlmesi; 3. Devlet bu ilk iki seenee yanamaz ise, parlamentoda temsil edilen Demokratik Toplum Partisi65 (DTP) ile grmesi; 4. Bu seenek de kabul edilmez ise, bir Akil Adamlar Heyetinin66 kurulmasi ve bu heyetin,hem devlet ve hem de PKK ile temas kurarak, yani PKK ile devlet arasnda dolayl temas kurarak, zm aramas.
65

Demokratik Toplum Partisi (DTP), 2009 Aralk aynda Anayasa Mahkemesi tarafndan kapatld. Partinin E Bakanlar Ahmet Trk ve Aysel Tuluka 5er yl siyaset yasa getirildi. DTPnin yerini Bar ve Demokrasi Partisi (BDP) ald.

Murat Karaylan kurulacak Akil Adamlar Heyeti iin Eski Dileri Bakanlarndan, emekli Bykeli lter Trkmenin adn da telaffuz etmiti.

66

50

Abdullah calan ile kendisinin ifadesiyle bir devlet heyetinin grmesi, 12 Eyll 2010da yaplacak olan Anayasa Deiiklii Referandumundan nce siyasi polemik konusu olmu, ancak Tayyip Erdoan,devletin gerekli grd durumlarda calan ile greceini, daha nceden de grm olduunu savunmutur. rnein, bir televizyon programnda bu grn u szlerle belirtmitir: Bu lkenin istihbarat tekilat kalkar onunla da grr, bakasyla da grr. Ve bu ne ilktir, ne sondur. Bunlar yaplr67 Tayyip Erdoann aklamasna en anlaml destek, Cumhuriyet Halk Partisinin (CHP) o dnemde yeni olan Genel Bakan Kemal Kldarolundan gelmitir. Kldarolu, calan ile grmeler konusunda Babakan Erdoan ile ayn dorultuda gr bildirince68, polemikler kesilmi ve calan ile grmelerin normallemesi, daha nce hi sz konusu olmad sekilde mmkn olabilmitir. Murat Karaylan, Abdullah calan ile devletin mraldaki grme srecinin gereklemesine dikkat ekerek, bu durumda PKKnin nasl silah birakacagi konusunda Kandilde kendileriyle ya da BDP veya oluturulacak bir Akil Adamlar Heyeti ile temas kurulmas seeneklerini deerlendirmeye gerek kalmadn ifade etmitir. Bylece, dadan ini ve PKKnin silahl mcadeleden nasl vazgeeceine ilikin olarak Abdullah calann nihai karar mercii olduu ve olaca, bir kez daha vurgulanmtr.

5.5. GRMELERN NTEL Devletin Abdullah calan ile grmesinin uzun bir gemii olduuna gre, bu son aama grmelerinin, daha ncekilerden ne fark olduunu, Karaylandan ksa bir sre sonra Brkselde grtmz PKKnin st dzey yneticileri, Zbeyir Aydar ile Remzi Kartal u szleriyle ifade etmilerdir: imdiki dnemde Abdullah calanla yaplan grmelerin, eski grmelerden fark, daha ncekinde Sen elimizde tutuklusun; yapabilecein bir ey yok denerek, onun zerinden hareketin tasfiyesi aranyordu. imdi ise Ne diyorsun? Ne istiyorsun? deniyor. Zbeyir Aydar ile Remzi Kartaln syledikleri, devletin st dzey bir gvenlik yetkilisinin bu rapor iin kendisiyle yaptmz grmede bize belirttii Devlet bir plan sahibi olmad. Krtleri ve Apo ile PKKy hep blerek sonuca gitmek istedi. Devletin Abdullah calana yaklam hep kullanmak hedefli oldu; onu zm iin deerlendirmek olmad eklindeki gorusle rtmektedir. Bir baka st dzey devlet yetkilisi ise, kendisiyle grmemizde, Abdullah calann devletle grmeler konusunda son derece tecrbeli ve ayrca ok zeki olduuna iaret ederek, Bugne kadar, her seferinde devletle ama birden ok devletle muhatap oldu. Hem de ayn zaman diliminde birden ok devletle szleriyle, calan ile grmelerin bir sonuca erdirilmesi iin, karsnda tek devlet bulunmas gerektiinin nemini vurgulamtr. Ayn yetkili, Abdullah calann genellikle karsnda devlet adna muhatap olarak askerleri grm olmasndan yola karak, Askeri, seilmilerin
67 68

Siyaset Meydan, Show TV, 1 Mays 2011 Kldarolu ile Sylei, Ankara Kulisi, CNN Trk, 23 Austos 2010.

51

ynettii tek devlete tabi klmamz gerekli. Demokrasiyi henz yeterince tahkim etmi deiliz diyerek, Trkiyenin demokratikleme ynnde ataca admlarin,,bu erevede 12 Haziran 2011 seimlerinden sonra yeni anayasa srecinin calan ile birlikte zm araylarndaki belirleyici etkisinin altn izmitir. Trkiyede yasal alanda yer alan nemli ve lider konumdaki Krt ahsiyetlerden biri, devletin en st kademelerinden gelen bu tespite aynen katlarak, Operasyonlar durduracak ve zmn zeminine olumlu katk yapacak olan da budur grn belirtmitir. Trkiyenin dou ve gneydou blgelerindeki dalarda bulunan PKKllara kar, PKKnin eylemsizlik ilan etmi olmasna karlk yrtlen askeri operasyonlarn, zm yolunda ilerlenmesini imkanszlatrd PKK evreleri ve hkmete kadar uzanan Trk siyasi evrelerinin nemli bir blmnn zerinde ittifak halinde olduu bir husus olarak ortaya kmaktadr. Bununla birlikte, askeri operasyonlara ilikin kararlar ise askeri otoritenin, genellikle, siyasi otoriteden bamsz biimde alp uygulad bizzat hkmetin iinden bize iletilen bir bilgidir. ok st dzey bir yetkili, Trkiye demokratikletii oranda, hukuki sistemini yeniledii ve meru sivil otoritenin salam biimde lkenin ynetim erkine yerletii durumda, askerlerin calan ve PKK konusunda karar verme arlklarnn da azalacan ve zaman iinde Abdullah calann oyunu asker ile oynama eiliminin de zayflayacan, sylemitir: Her iki tarafta da asker ve PKK- provokasyonlardan yana olanlar var, nk silahl mcadelenin devamn istiyorlar. Burada esas sorumluluk bizde. Devleti tek klar, askeri ona tabi klarsak, PKK tarafndaki provokasyonlarla ba etmek ve onu etkisiz brakmak daha kolay olur. PKKye tmyle kar bir hatta yer alan ve PKK ile hibir dnem balants olmam bir Krt aydn ise, PKKnin zlmesi yolunun Abdullah calan ile birlikte hazrlanmas gerektiine deinirken, Abdullah calann bu rolnn alt yaps devlet, medya, hkmet, PKK, vs. tarafndan salanmaldr. Hibir askerin ona kendi gelecei ve PKKye ilikin bir vaatte bulunma hakk olmad anlatlmaldr. Ona bu sz verecek olan muhataplar, Cumhurbakandr, Adalet Bakandr, bir genel aff kartabilecek olan otoriteyi elde tutanlardr. Askerin, ona bu ynde bir vaatte bulunma imkan salanmamaldr demitir. Bu, Abdullah calann uzun bir sre asker ile gelecei grme alkanlnn bulunduunu, bu yntemin ise, Abdullah calann sandnn aksine, zm kolaylatrmayp zorlatrd anlayn ortaya koymaktadr. Nitekim, mralda tutuklu bulunan Abdullah calan ile temas halinde olan, Trkiyedeki PKK evresinin yasal alandaki en nemli ahsiyetlerinden biri, Abdullah calann devlet-hkmet ayrm yaptn, devletten genellikle askeri anladn ifade ettikten sonra, Abdullah calan devleti ciddi, hkmeti gayr ciddi buluyor demitir. Ayn kii, Abdullah calann 1990larn bandan beri askeri nemsediini aktararak, Onun nezdinde bir avuun, bir astsubayn bile, neredeyse, bir bakandan daha fazla nemi vard. Onunla bugn grenler, bu grmeleri Babakann talimat ve bilgisi altnda, onun yetkilendirmesiyle yapyor olsalar bile, onlara kurumsal temsilden tr -onlar devlet olarak grerek- zel nem veriyor diye dncesini belirtmitir. Abdullah calan ile son dnemde mralda srdrlen grmelerden haberli bir devlet yetkilisi ise, gerek Kandilin (PKK rgt anlamnda) gerekse Abdullah calann kendisinin Trkiyedeki gelimeleri iyi okuyamad kansn ifade etmi ve Keza Abdullah calan da eski programda; askeri, eski konumundaym gibi ne alan bir yaklamda szleriyle, bilgisayar diliyle olarak kulland eski program ile hem Abdullah calann hem de Kandilin Trkiyeye bak asnn, yine bilgisayar
52

diliyle, gncellenmesi gereini belirtmitir. Bu anlatmlardan, Abdullah calann devleti, esas olarak, asker olarak alglamaktan syrlamam olduu sonucu kmaktadr. Bu alglama aral, Gneydouda AK Parti ile BDPnin iki parti olarak ayakta kald ve birbirlerine siyasi rakip olduu olgusuyla birleince, calan ve dier PKK liderlerinin ve bu arada BDP kadrolarnn son dnemde AK Partiyi ve hkmeti kyasya bir polemiin hedefi haline getirmelerinin nedenini de izah etmektedir. Btn bu hususlar, sadece Abdullah calann yaklamn ve hareket tarzn anlamaya imkan verecek ipular olarak deerlendirilmelidir; hkmetin Krt politikasnda yanltan arnm olduu eklinde anlalmamaldr. Zira, Abdullah calann programn gncellemesi -yani askeri; kendisi, PKK ve Krt Sorununa ilikin siyasi karar verme denkleminden kartmas - hkmetin gerekten devletin tek temsilcisi olduuna ikna olmasn gerektirmektedir. calan buna gerekten ikna edecek olann ise mraldaki tutukluluk artlarnn ve konumunun deieceini uygulamada grmesi olduu anlalmaktadr Aksi halde, Abdullah calan, bir yandan devlet iindeki dualite zerine kurgulad oyununa devam edebileceini, dier yandan da programnn gncelleebileceinin, iaretlerini 13 Nisan 2011 tarihinde avukatlaryla yapt grmenin noktalarnda u cmleleriyle vermektedir: (...) Trkiye kamuoyu unu iyi bilmelidir ki, nemli bir eikte bulunuyoruz. Krt Sorununun demokratik yollardan zlme ihtimali de mevcuttur. Byle olursa, demokratik zm geliirse Trkiyenin n, ekonomi de dahil her alanda alacaktr. Ama aksi takdirde istemediimiz byk bir savan gelime ihtimali de var... Ben burada tek bama bar araylarn srdryorum. KCKnn, BDPnin, DTKnn konumu farkldr. AKP daha nce de sylediim gibi polis eliyle, bu polis akademisi dediimiz evrenin akl hocalnda halka ve demokrasi glerine bask uyguluyor. Ama dikkat edilirse ben Emniyet Genel Mdrl diyorum, MTi, yani istihbarat ve Genelkurmay buna katmyorum. Bu akademi evresi ve polis 2002 ncesi JTEMin yapt grevi stlenmi durumda. (...)69 Abdullah calan ile grmelerin srdrlmesi, grmekten vazgeilmemesi ya da grmelerin kesintiye uramamasnda yarar olduu, rapor almas iin grtmz kiilerin ortak grdr. Ancak, grmelerin bir oyalama grnts kazanmamas, grmelerin srdrlmesi kadar nem tamaktadr. mralda yaplan grmelerin gerekliliini, calandan ve PKKden 2004 ylnda kopan ve calann en amansz hasmlar arasnda sayd Nizamettin Ta, Halil Ata ve Hdr Sarkaya kendileri ile Erbilde yaptmz grmede Devlet Apoyla grmeyi kesme hatasna dmemeli. 10 bin kiiyi kzgnlkla yakabilir. Byle bir gc var. Abdullah calan, inin derse dadakiler inerler szleriyle ifade etmilerdir. Bunu bir antaj ya da tehdit unsurundan ziyade syleyenlerin kimliine baklarak- zmn nnn nasl alacana ilikin objektif bir tespit olarak kaydetmek daha isabetli olacaktr. Ad geen kiilerden biri, Abdullah calann can gvenlii salanr ve iyi yaam koullarna kavuursa, yapmayaca, vermeyecei yoktur szleriyle calann esneklik marjnn, taviz verebilme yeteneinin hayli geni olduunun altn izmitir. Nasl? sorusuna ise Onun formln o bulur! Siz Ergenekonu halledin,
69

29 Nisan 2011 tarihli mral Grme Notlar, ANF.

53

gerisi gelir cevabyla, soruna bir zm bulunabilmesi asndan Abdullah calana ilikin olarak askerin siyasi karar srecinde devreden karlmas zorunluluuna bir kez daha dikkat ekmitir. Sivil otoritenin zm elde etmek iin Abdullah calan ile grmesinin gerekliliinin, AK Partinin iktidara geldii 2002 sonbaharndan beri hkmet evresinde kabul grm olduunu, bu rapor almas vesilesiyle rendik. ok st dzey bir devlet yetkilisi, grmemiz srasnda, Abdullah calan mralda tutuklu bulunmasna ramen, devletin Abdullah calana rehin haline gelmi olduu ve aslinda bundan yola klarak Abdullah calan ile sivil otoritenin grmelere girimesinin tevik edilmi olduunu ve grmelerin askerlerin elinden sivil unsurlara kaydn bilgi olarak aktarmtr.

5.6. SVL SYASETN YKMLLKLER Son dnemde Abdullah calan ile yrtlmekte olan, yrtld Babakan Tayyip Erdoan tarafndan kabul edilip ana muhalefet partisi CHPnin Genel Bakan Kemal Kldarolu tarafndan da onaylanan grmeler farkl bir yaklamla ele alnmasna ramen, PKK liderinin kukular ve rezervlerinin devam ettii sezilebilmektedir. calan, kendisiyle grld seferin birinde KCK tutuklamalarnn baladna, bir baka seferde Hakkride 9 kylnn ldrldne, nc kez ise Yksek Seim Kurulunun tam da o gn BDPnin destekledii bamsz adaylarn seime girmesini engelleme karar aldna dikkat ekerek, Bir tasfiye politikas devrede, benim zerimden bir oyalama gelitiriyor olabilirler deerlendirmesinde bulunmutur.70 Abdullah calann devletin yeni, sivil unsurlaryla kendisiyle yrtt grmelerin kendi zerinden bir oyalama politikas olarak alglanmamas iin, karlkl olarak zerinde mutabk kalnacak somut uygulamalara ynelinmesi gerekmektedir. Bir baka yol ise, grmelerde yapsal bir deiiklie gidilmesi olabilir. calan, daha nce de eitli vesilelerle dile getirdii, kendisiyle gren heyetin temsil yetkisi ve uygulama gcne ilikin kukusunu 29 Nisan 2011de darya kartlan grme notunda da benzer ekilde dile getirmitir: Yaklak yldr burada grmeler yapyorum... Aslnda smail Beiki doru sylyordu; calann tutukluluk koullarnda mzakere yrtmesi doru deil demiti ama bu sreci gtrecek kimse olmad iin ben bu sorumluluu stlenmek zorunda kaldm. Benden baka kimse var m, kim yapacak? Ben halkmza teekkr ediyorum, beni bu noktaya onlar getirdiler. Halk arkamda durdu, halkla aramda zel bir ba var. Krt siyaseti de Sayn calan dedi, muhatap gsterdi, teekkr ediyorum ama benim burada koullarm ok snrl. Grlyor, elim-kolum bal... Benim tek yapabildiim buraya gelen heyetle grmeleri srdrmek. Bunu da bir umut n deerlendirmek iin yapyorum. Ama yle anlalyor ki bunlar inisiyatifli deil, AKPye belirlediimiz zm kabul ettiremiyorlar, ikna edemiyorlar. Anladm kadaryla ne orduya ne AKPye burada belirlediimiz zm kabul ettirebiliyorlar. Bu KCK tutuklamalarndan, operasyonlardan onlar da rahatsz
70

29 Nisan 2011 tarihli mral Grme Notlar, ANF.

54

olduklarn, yanl olduunu sylyorlard. Heyetin yetki dzeyi dktr. Ykseltilmesi gerekir.71 mral ile grmelerin seyri ile yakndan ilgili bir devlet yetkilisi, calan ile gren heyetin siyasi irade ile donatlmam bulunduunu, o yetkinin hkmette olduunu ve bunun nasl kullanlacan, kullanlp kullanlmayacan anlamak iin 12 Haziran 2011 seimleri sonrasndaki yeni anayasa yapm srecinin beklenmesi ve grlmesi gerektiini syleyerek, Abdullah calann yukarda yer verilen serzeniini zmnen dorulamtr. Bir Irakl Krt yetkili ise, Abdullah calann heyetin yetki dzeyi dktr, ykseltilmesi gerekir talebinden ok nce, bizimle yapt grmede Trk muhataplarna defalarca MT ve gvenlikilerden oluan bir heyetle grmelere devam etmenin yanl olacan, bir komite kurulup, siyasi nitelikte bir grme heyeti oluturarak sonu alnabileceini neri olarak ilettiini bildirmitir. Bu Irakl Krt yetkili, grlerine daha nce yer verdiimiz dier Irakl Krt liderler gibi, Siyasi kimlikli bir komite olsun ve siyasi grn derken, Orta Dounun muhaberat rejimleri ile dolu olduundan hareket ederek, Abdullah calan ile de bir Orta Dou rejimi gibi grmemek gerektii zerinde durmu ve yol bu deil diye eklemitir.

5.7. PRATK SONULAR Abdullah calann, dadan ini konusunda devlet tarafndan yllardr muhatap alnm olduu bellidir. Buna ramen, silahl mcadelenin sona erdirilememi olmasnn, calan ile yaplan grmelerin doru bir yontem zerine oturmamasndan kaynakland anlalmaktadr. En azndan, doru bir yontem belirlenmemi olmas, silahl mcadelenin bitirilememesinin balca nedenleri arasnda saylabilir. Buradan hareketle, yllar ncesinden beri srdrlen Devlet-Abdullah calan grmelerinden bundan sonraki surec icin su genel sonuclari cikarmak mumkundur: 1. mralda Abdullah calan ile srdrlen diyalog, sorunu nihai olarak zme amacna ynelik mzakereye dnmelidir; 2. Sz konusu amala yrtlecek mzakereler, Abdullah calann gelecei zerinde grmeyi de iermelidir;72
71 72

Ibid.

Babakan Erdoan, seim kampanyasnn son gnlerinde, 8 Haziran gecesi CNN-Trk televizyon kanalnda, 9 Haziran sabah Kral FM adl radyo istasyonunda ve 9 Haziran gecesi ATV televizyon kanalnda, Abdullah calann idam edilmi olmas gerektiine ilikin aklamalar yapmis ve mraldakiyle ilgili ceza kesinleti. Nedir bu ceza? Arlatrlm mebbet hapis. AK Parti bunun zerinde asla oynamaz. Tayyip Erdoan sa olduka, byle bir eye asla msaade etmez demitir. Babakann bu szleri, kendisinin yakn evresini de oluturan devlet yetkilileri ile de grmelerimiz ile desteklenmi olan dadan inie ilikin bulgular ve vardmz sonular skntya sokacak niteliktedir. Babakann calann idamna dair bu aklamalarnn uygulamaya geebilmesi, Trk hukuk sisteminden idam cezas kalkm olduu iin zaten sz konusu deildir. Dolaysyla, kendisinin bu aklamalar, seim rekabeti ve seim kampanyasnn atmosferiyle aklanabilir. Asl nemli ve can alc aklamas, calann tutukluluk artlarnn deimeyeceine ilikin olandir. En nemlisi, Tayyip Erdoan, sa olduka, byle bir eye asla msaade etmez szleriyle gelecekte atlabilecek admlara da ipotek koymu olmasdr. Bununla birlikte, 12 Haziran 2011 seimlerinin sonular,

55

3. Mzakere srecinde, PKKnin blnmesi ya da zayflatlmas taktikleri zerinde younlamaktan kanlmaldr. Zira, bu denenmi ve sonu vermemi bir yaklam olmutur. PKKnin blnmesi ya da zayflatlmas zerine kurgulanacak bir mzakere yntemi, gerek rgt iinde btnleme ve dayanmay arttran bir sonu verdii ve tersine iddet trmann tevik ettii ve gerekse Abdullah calan zerinde tasarlanan biimde sonu vermedii iin, uygulanmamaldr. 4. Bunun yerine, Abdullah calann rgtsel btnle sahip bir PKK zerindeki otoritesini dadan inie yneltecek mekanizmalarn kurulmas zerinde durulmaldr.

Babakann partisinin grkemli seim zaferinin ardndan yapt konumada iaret ettii hususlarn ve konumasnn ruhunun, ayrca BDPnin destekledii bamsz adaylarn TBMMde 36 sandalye ile temsilini mmkn klan seim baarsn nmzdeki sre iin esas almann daha isabetli olaca kansndayz. Siyaset adamlarnn bir dnemde sarfetmi olduklar baz szlerinin, belirli artlar altnda geri alnabildiinin saysz rnei bulunmaktadir. Bu bakmdan, Raporun vard sonularn geerliliinin ortadan kalkmadn dnmekteyiz.

56

6. PKKNN DEVLETLE LKSNN YAKIN TARH VE IKARILACAK DERSLER

Rapor almas kapsamnda kendileri ile grme yaptmz PKKnin Kandildeki bir numaral kiisi konumunda bulunan Murat Karaylandan Krt hareketi iinde yer alan amansz muhaliflerine dek uzanan geni bir yelpazede yer alan isimler Abdullah calann dadan inii salayacak yegane otorite olduunu belirtmitir. Hatta PKK ile yldz barmayan Krdistan Sosyalist Partisinin Erbilde, srgnde yaayan Genel Sekreteri Mesut Tek, Ondan (Abdullah calan) baka bu ii bitirecek kimse yok. O isterse, dadan indirebilir. Kandil, bunu kendiliinden yapamaz. Devletin Abdullah calanla zmesi mmkn. Abdullah calann ok da byk talepleri yok. Trk Devletinin uzlaabilecei tek kii o. Sava durduracak olan da o. diyerek kendileri ile grlen dier birok kii gibi calann son derece merkezi bir konumu olduu dncesinin sadece PKK yeleri ve destekileri arasnda deil ayn zamanda PKK ile ayn siyasal ve ideolojik izgide olmayanlar tarafndan da kabul edildiini dile getirmitir. Tm bu grmelerde dadan iniin salanabilmesi iin esas muhatap alnmas gereken kiinin Abdullah calan ve onunla kurulmas gereken ilikinin trnn de mzakere olduu netlik kazanm olsa da, ilikinin salkl ve zme hizmet edebilecek ekilde yrtlebilmesi iin atlmas gereken baz sina qua non (olmazsa olmaz) admlar vardr. Bu admlarn ieriini zmleyebilmek iin Devletin calan ile kurduu ilikilerin yakn tarihine bakmak gerekiyor, zira bu tarih, karlmas gereken dersler ve alnmas gereken ipular ile doludur. 2011den geriye doru bakldnda, zm tasnn, 1999da, silahl mcadelenin yeniden canlandrld 2004e oranla, 2004te ise 2011e oranla daha dk olduu grlmektedir. Yani zm olasl her geen yl biraz daha zorlamaktadr. zellikle 2009da yaanan Habur gelimesi, bir yandan PKKnin silahl glerinin bir plan dahilinde dadan inebileceklerinin gstergesi olarak ele alnabilecek iken, dier yandan Habur sonras yaanan olumsuz gelimeler, dadan inii daha da etrefil bir hale getirmitir. Sz konusu yakn tarihe gz atldnda, 1999 ve 2004 yllar arasnda PKKnin silahl mcadelesinin sona erdirilmesi asndan, Trkiyenin nne km olan ans ve frsatlarn gereince kullanlamad hkmne varlabilir. Bu noktadan hareketle, bundan sonra atlmas gereken admlar doru ekilde belirleyebilmek iin ncelikle PKK ile Trkiye Devletinin farkl unsurlar arasndaki ilikilerin u ana dek ne ekilde sonular verdiine bakmak ve buradan alnabilecek derslere odaklanmak gerekmektedir.

6.1. BR GVEN VE UZLAMA ARAYII OLARAK SINIR DIINA EKLMEK Abdullah calann askerlerle dolayl ekilde 1997 ylnda balayan ve 1999 ylnda yakalanmasnn ardndan mralda yz yze grmeler eklinde yllara yaylarak devam eden grmelerinin yks, calann avukatlarndan oluan Asrn Hukuk
57

Brosunun73 szcs ve danman Cengiz Kapmazn kaleme ald calann mral Gnleri adl kitapta anlatilmaktadir. Asrn Hukuk Brosunun 1999dan bu yana Abdullah calan ile yapt grmeler sayesinde toplad belgelere dayanlarak kaleme alnan kitap, dadan ini ve PKKnin silahlarn brakmas konularnn calann askerler ile deiik dnemlerde kurduu diyaloglarda tikankilik yaratan balca noktalar oldugunu ortaya koymaktadir. Kitabn detayl bir okumas yapldnda, Abdullah calann pek ok noktada devlet ile uzlamaya yatkn olduu, ancak PKKnin tasfiyesi olarak alglad ve kendince PKKnin karlksz olarak dadan iniini ngren her anlama ve nerinin karsnda durduu ve bunlara direndii gze arpmaktadr. Kitapta ayrca, calann, yakalannn ardndan baz artlar ne srerek o dnem kendisi ile gren devlet yetkililerine, yani askerlere, PKKyi dadan indirebileceine ve bu konuda verecei karar PKKye kabul ettirebileceine dair gvence verdiine de yer verilmektedir: calan, sorunun zmne esas tekil edecek modeli ilk kez devletle paylat. 1) 1993 tarihine kadar dnsel dzeyde bamszlk dncemiz vard, ama o tarihten sonra artk yok. Ulus-devlet modelini doru bulmuyoruz. 2) Trkiyenin Misak- Milli yapsna sayglyz. Federasyon ve otonomi seeneklerinin de karsndayz. 3) Demokratik haklarn tannmas, kltrel almlarn yaplmas, toplumsal katlm yasasnn dzenlenmesi halinde PKKy en ksa srede dadan indiririm. (...) Yeni tezler sorgu srecini gn be gn izleyip takip eden Babakanlk Kriz Merkezinde masaya yatrld. Yaplan deerlendirme sonrasnda, mraldaki sorgu komisyonundan calana rgt bu tezleri kabul eder mi? sorusunun sorulmas istendi. calan hi tereddt etmeden soruya, Bana bal kalrlar, yantn verdi. Bunun iin rgt ile temasa geme olanann kendisine tannmasnn yeteceini belirtti. (...)74 Kitapta dadan ini konusuna dair dikkat ekici blmlerden bir dierinde calann uzlamann salanabilmesi iin belli admlar atmaya hazr olduu u ekilde ifade edilmektedir: Mahkeme kararndan (calann 1999da mralda grlen davas)75 iki ay sonra, Trkiyenin gndemi anti-terr yasasna kilitlendi. Hkmet tarafndan hazrlk almalarna balanan ve artl tahliye ngren yasa, rgt ynetimini devre d brakyor, kendiliinden teslim olan rgt yelerine ceza indirimi ngryordu. Yasaya byk nem atfeden devlet, calann gelitirdii yeni strateji ile birlikte rgtte kafa karkl yaandn dnyor, bu karkln yasann kmasndan sonra dalmaya yol aacana inanyordu. Yasann hazrlk almalar srerken, calan da yasann ieriine dair aklamalarda bulunmaya balad. calan, devletin karmay dnd artl tahliye yasasnn ieriinin ok nemli gelimelere yol aabilecei inancndayd. Bu yzden yasann ieriinin iyi doldurulmas gerektiini sylyor ve baz uyarlar yapyordu. Devletin Ey arkadalar inin demesiyle kimsenin inmeyeceini,
Asrn Hukuk Brosu, Abdullah calan ile 1999dan bu yana yz yze grme yapan ve onun aklamalarn darya kartan rol nedeniyle, rgtn lideri ile PKK rgt arasnda bir etkili organ konumuna kendiliinden geldi.
74 75 73

Kapmaz, mral Gnleri, 20. 16 Temmuz 2003 Tarihli Grme Notlarndan alntlanmtr. Parantez iindeki aklama yazara aittir.

58

bunun iin zemin hazrlanmas gerektiini dnyordu.76 calan, yasann etkin pimanlk eklinde deil, PKK mensuplarn demokratik siyasal yaama katma eklinde ele alnmasn istiyordu. Aslnda anti-terr yasasnn hazrlk almalarnn gsterdii net bir ey vard. Sorgu srecinden itibaren daha ok calan izleme stratejisi izleyen devletin PKKye yaklam hala kuku doluydu. Ankarada PKK ve calan makul adm atarak kendisini ispatlasn yaklam egemendi. calan devletteki bu hissiyat sezmiti: Devlet sanrm PKKden kukulu. PKK kendini ispatlasn diyor. Tek ans, Asmayalm, asmazsak roln oynasn biiminde somutlayor... Devlet hemen adm atmaz. Uygulanabilir mi, ona bakar. Benim balamam bekler. nandrc bir-iki baarl pratik adm atlrsa cevab gelebilir,.77 calana gre, devletin ileri adm atmas PKKnin gven vermesine balyd. calan ak bir ekilde, devletin kendisine calan ile diyaloga girdi dedirtmeyeceini sylyordu. yleyse srecin nn acacak adm PKKden gelmeliydi. rnein, Trkiyeyi iddet ortamndan karacak gl admlar, srecin nn aacak bir rol oynayabilirdi. calann kafasnda gerillay Trkiye dna ekme dncesi vard. Bu dncesini ilk kez 5 Temmuzda (1999) avukatlaryla paylat. Bizim iddeti durdurmamz balang olabilir. Silahl mcadele aamasn geride brakma teknii uygulanabilir... Bu yeni adm olur. Pratikte de gleri Gneye (Kuzey Irak, Irak Krdistan Blgesi)78 ekme, snrlarn gerisine ekme olabilir. Atekesin bir ileri adm olabilir. Bu aamada en ileri admdr. Mevcut kilitlenmeyi amak iin atma ortamndan ekilme yaanr, ondan sonra devletin tavr beklenir. (...) Bundan sonra yasal gvence araylar olabilir. Parlamentonun gr as da deiir.79 calan, avukatlarna bu dncesini akladktan iki gn sonra, PKK Bakanlk Konseyine 5 sayfalk bir mektup ile Trkiye topraklarnda bulunan PKK kuvvetlerinin snr dna ekilmesi talimatn iletmitir. Mektubun en nemli ksm, bu kararn silahl mcadeleye son verme ilan olmasyd. calan, nerisini u ekilde dile getirmitir: iddetin pratik olarak da gvenceli olarak da sona erdiini kuku gtrmez bir biimde kantlamak gerekiyor. Bu durumda en etkili sonu alc yol, herkesi zerine deni yapmaya zorlayacak ve ayn zamanda kolaylk salayacak olan, bar iin silahl mcadeleye son verme ilandr. 1 Eyll 1999da silahl mcadeleye son verdiimizi aklamak ve glerimizi snr gerisine, Gneye ekip srece gre deerlendirmek ve hazrlklara ekmektir.80 Bu dnemde, PKKnin snr dna ekilme dncesi henz kamuoyuna aklanmamt. Hazrlklar ve rgtle mesaj trafii byk bir gizlilik iinde yrtlyordu. Devlet, calann rgt

76 77 78 79 80

Kapmaz, mral Gnleri, 86. 5 Temmuz 2003 Tarihli Grme Notlarndan alntlanmtr. Ibid. Parantez iindeki aklama yazara aittir. Kapmaz, mral Gnleri, 86-87. Kapmaz, mral Gnleri, 88-89.

59

snr dna karmas iin rgtle gerekletirdii mesaj alveriine herhangi bir engel karmad.81 6.1.1. SINIR DIINA EKLMENN MALYET calann rgt ile yapt bir dizi yazmann akabinde PKK, Trkiye topraklarndaki silahl glerini snr tesine ekmitir. Ancak, bu geri ekilme srasnda yzlerce de kayp vermitir. Kaynaklarda PKKnin kayplar konusunda net bir rakam bulunmamakla beraber PKKye yakn evreler, bu sayy 500-1000 aras olarak telaffuz etmektedir. Dier yandan geri ekilme operasyonundan sorumlu olan PKKnin o dnemdeki askeri yetkililerinden Hdr Sarkaya (Ekrem) kendisi ile Erbilde yaptmz grmede kayp saysnn 250 dolaylarnda olduunu ifade etmitir. Snr tesine ekilmenin ok ksa bir sre iinde gerekletirilmesini calann srarla talep etmi ve bu dogrultuda kesin talimatlar yadrm olmasn eletiren Hdr Sarkaya, geri ekilme srasnda verilen kayplarn byk bir ounluunun Sason Blgesinden gelen ve dolaysyla snr tesine ekilmek iin geni ve dz bir araziden gemek zorunda kalan PKK birliklerinden olduunu ifade etmitir. calann PKK glerini snr tesine ekme kararn bilen Trk Silahl Kuvvetleri, ekilen PKK glerine kar operasyon yapmama ykmll altna girmemiti. Bu nedenle silahl kuvvetler snr tesine ekilme srasnda dzenledii operasyonlarla PKKye ar kayplar verdirmitir. Murat Karaylan, sz konusu dnemde yaanan gelimeleri u ekilde dile getirmektedir: (...) 1 Eyllde geri ekilme kararn tm glere telsizden bizzat ben bir deerlendirme konumasyla birlikte ilettim. (...) ok gemeden, iki hafta sonra, geri ekilmede mthi bir danklk ve panik havasnn egemen olduunu biliyoruz. (...) Ksaca geri ekilmenin dzenlemesi, planlamasnn iyi yaplamamas ve Trk devletinin de, frsat bu frsattr, diyerek saldrya gemesi, tuzaklar kurmas sonucu geri ekilme srecinde ciddi darbeler alnmtr. (...) Trk devleti ve ordusu... Ne kadar ldrrsem kardr diyerek, geri ekilmenin yaplaca btn yollara tuzaklar kurmutu. Geri ekilme srecinde 200 civarnda ehit verildi. (...)82 calann PKK kuvvetlerini snr tesine ekme karar uygulanm olmakla birlikte, silahl kuvvetlerin dzenledii saldr sonucu verilen ar kayplar, bir gven bunalmna yol am ve zme giden yolda ayn admn yeniden atlabilmesini imkanszlatrmtr. Gnmzde, Krt Sorununun zmnn ancak silahlarn sustuu bir ortamda mmkn olabileceini dnen ve dolaysyla zme doru giden yolda atlmas gereken admlarn banda PKKnin Trkiyedeki glerini snr tesine ekmesinin geldiini vurguluyan evreler, 1999 yaanan bu olay gz ard etmektedirler. Zira yakn gemie bakldnda, PKKnin ayn hareketin

81 82

Kapmaz, mral Gnleri, 92.

Murat Karaylan, Bir Savan Anatomisi Krdistanda Askeri izgi, (stanbul: Mezopotamya Yaynlar), 352-353.

60

gerekletirildii 1999a ait kt anlar bulunmaktadr ve bu anlar, ayn admn atlmasnn nnde ciddi bir engel tekil etmektedir. 6.1.2. SINIR DIINA EKLME VE RGTTE BLNME calann talimatyla Trkiye iindeki silahl glerin snr dna ekilmesinin PKKye maliyeti, nemli lde can kaybyla snrl kalmamtr. PKKnin Trkiye iindeki silahl glerini snr dna ekme ve silahl mcadeleye son verme karar, her ne kadar calann tahmin ettii gibi, PKK ynetimi ve rgtnn byk lde kendisine bal kalmas sayesinde mmkn olabildiyse de, PKKnin bir dizi nemli isminin de rgtten kopmasna yol amtr. PKKnin baz ynetici kadrolar karar davaya ihanet olarak nitelendirip PKKden koparlarken, calann mahkemede kulland uzlamac savunma dili ve ardndan gelen silahl glerini Trkiye snrlar dna kartma ve silahl mcadeleye son verme kararlar, PKKnin da tesine geen geni bir evrede, calann Genelkurmayn kontrolune girdigi ve onun isteklerine gre hareket ettii dncesini kuvvetlendirmi ve aleyhinde yaplan propagandaya malzeme salamtr. calan, aralarnda baz PKKlilerin de bulunduu Krt siyasi evrelerince, tam da PKKnin siyasi hasmlarna ynelttii en ar sfatlarla, yani teslimiyet ve tasfiyecilikle sulanmtr. Aliza Marcusun Trkede Kan ve nan: PKK ve Krt Hareketi adyla yaymlanan kitab,83 yukarida sozu edilen donemde rgtten kopan PKKnin kdemli kadrolar ve yetkililerine dayanmaktadr. Dnyada PKK konusundaki en nemli referans kitaplardan biri olarak kabul edilen bu kitap, byk lde, 1999 travmas zerine rgtten kopan, 1978de PKKnin Licenin Fis Kyndeki kurulu toplantsnda yer alan kuruculardan Hseyin Topgider ve ilk silahl eylemlerini rgtleyen nde gelen askeri-siyasi kadrolarndan Selahattin elikten alnan bilgilere dayanmaktadr. Bu iki isimden Selahattin elikin bu dnemde yaanan gelimelere de geni lde yer verdii, PKK ve Krt silahl mcadelesinin tarihini ele alan Ar Dan Tamak adl, PKKnin bu dnemki i dinamiklerini anlamak adna ok nemli bir kitab bulunmaktadr. Snr dna ekilme ve silahl mcadeleye son verme karar alnd dnemde hapishanede bulunan PKKnin nemli liderlerinden M. Can Yce de, calann o dnemki politikasn hanet ve teslimiyet olarak nitelendirmekte ve bu politikaya kar kanlarn banda yer almaktadr. 1996da anakkale cezaevinde tutuklu iken, Douda Ykselen Gne balkl bir Abdullah calan biyografisi ve PKK tarihi yazan ve PKK literatrnde Abdullah calann yceltilmesi anlamnda zel bir yeri olan M. Can Yce, 1999da calann ald kararlardan duyduu byk hayal krkl ve yaad travma zerine nceki calan yceltici kitabnn tam tersi bir ierie sahip Uluslararas Kar-Devrim Hareketi, Teslimiyet ve Tasfiyecilik ile Bir Yanlsamann Sonu balkl bir kitap kaleme almtr. Yce, daha nce kalame ald Abdullah calan biyografisinde calan vmekte ve yle demektedir: Krdistan lkesinin Gnein lkesi olarak tanmlanmas bouna deil. Gnein lkesi, daha fazla gnesiz kalamazd. ok bekledi, ok ac ekti; ok trajediler yaad, fakat sonunda gneine kavutu. Btn bu
Aliza Marcus, The PKK and the Kurdish Fight for Independence: Blood and Belief (New York and London: New York University Press, 2007).
83

61

nedenlerden dolay Dou ve Gne imgesinin Abdullah calan gerekliini en iyi anlatan imge olduunu dnyoruz.84 Buna karn, PKKnin simge ahsiyetleri, Mahsum Korkmaz, Hayri Durmu, Kemal Pirin isimlerinden oluan Mahsum Hayri Pir imzasyla yaymlad Uluslararas Kar-Devrim Hareketi kitabnda ise PKKnin silahl glerinin Abdullah calann kararyla snr dna kartlmas dnemine ilikin, eski liderini hedef alan polemiki bir duru sergilemektedir. Yce, kitabnda Abdullah calann devlet tarafndan PKKnin tasfiyesi plannn uygulaycs haline sokulduunu ileri srmektedir: KUTU: M. Can Yce: PKKnn ilk kadrolarna mensuptu.. 1980 ylnda yakalanm ve 20 yl cezaevinde kalmtr. Yurtdnda yaayan Yce, Abdullah calann amansz hasmlarndan biri olmutur. Mahsum Korkmaz: PKKnn silahl mcadelesinin balad 15 Austos 1984 Eruh Basknnn komutan. 1985 ylnda Gabar Dandanki bir atmada lmtr. smi, PKKnn Lbnanda Bekaadaki siyasi-askeri merkezine verilmitir.. Hayri Durmu: PKKnn kurucularndan. 1982 ylnda Diyarbakr Cezaevinde girdii lm orucunda hayatn kaybetmitir. Kemal Pir: PKKnn ilk kadrolarna mensuptu. 1982 ylnda Diyarbakr Cezaevinde girdii lm orucundanda hayatn kaybetmitir.

PKK ve devrimi btn deerleri ve kazanmlaryla tasfiye etme plan yrrlkteydi. calana biilen rol besbelliydi. Sorgu ifadeleri zapta geirilmi, 3 Nisan (1999) savclk ifadesiyle tasfiye plan ve calann rol gvence altna alnmt, her ey denetim altnda ve izdikleri konsept temelinde yryordu. Aceleleri yoktu, sindire sindire, sindirte sindirte yol almak durumundaydlar. Onlarca yllk bir mcadeleyi ve direni deerlerini ksa srede ve sorunsuz halletmek mmkn deildi, toplumsal ve siyasal yasalara uygun olmazd. rnein klasik trden bir itiraflk ve bu temelde yaplacak teslim ol arlar, ksa vadede belki kimi etkilenmelerde bulunabilir, ama mcadeleyi ve partiyi topyekn tasfiyeye gtrmezdi. O nedenle calana sradan ve allagelmi bir itiraf rol oynatlmayacakt. O bir bar savas olacak ve devlete hizmetini bu temelde yerine getirecekti. imdi sra bar savalndayd. Ama bunun iin ncelikle PKKye ulalmas ve denetim altna alnmas gerekiyordu. PKKnin denetim altna alnma sreci ile birlikte halkn yeni srece altrlmas almalar da gerekliydi. Bunun iin darya iletilen mesajlarn en geni ekilde basnda ve yayn organlarnda ilenmesi gerekiyordu. calan bunu baarabilecei konusunda kendisine gveniyordu, bu ar gveni kurduu sistemden kaynaklanyordu. Devlete de gven vermi ve bunun iin
84

Yce, Douda Ykselen Gne, 26.

62

sadece olanak ve frsat verilmesini, zaman tannmasn isteyecekti. Bar savaln elbette avukatlar araclyla gerekletirecekti. (...) O, artk Bekaada kkreyen bir sava komutan deil, mral emberinden gemi bir bar savasdr.85

6.2. PKKNN SINIR DIINA EKLMESNN TRKYE DEVLET N ANLAMI Abdullah calann, silahl mcadeleye son verme ve bu amala Trkiye snrlar iindeki silahl glerini snr dna kartma karar, bir ksm PKKli ve Krt siyasi evrelerinin kendisini teslimiyet ile ithamna yol amakla birlikte liderliinin sorguland bu hareketin, devlet ile uzlama yolunda da bir karl da olmam gibi gzkmektedir. Kapmaz kitabnda bu durumun nedenlerinin ipularn u ekilde vermektedir: calan att admn PKKyi dadan indirmek iin tarihi bir aama olduunu dnyor, devletin de bu adma bal olarak almda bulunmasn istiyordu. 26 Temmuzda (1999) bu beklentisini, Dadan indirme birinci mesele deil mi? Neden adm atmyorlar? diye zetledi. Ancak ksa bir sre sonra, devletin snrdna kma kararna ynelik tutumu belli olmaya balad. Devlet adm yeterli grmyor, snrdna kma yerine dadan indirmeyi talep ediyordu. (...) PKKnin dadan indirilmesi iin yasal dzenleme gerekir, diye sylendi. calan, devletin karaca anti-terr yasasn nemsemekle birlikte ieriini yetersiz gryor, yasann tm rgt yelerini kapsamas gerektiini dnyordu. Snrdna klmas yerine rgt dadan indirme beklentisi iinde olan devlete u yant gnderdi: Bence gler bir yere ekilebilir. Bunu doru buluyorum. Devlet gl, sen adm atmadan ondan adm atmasn bekleyemezsin. Kylere dn, koruculuun kalkmas nemli yeni admlar olarak grlr. Pimanlk Yasas ve genel af konusunda Adalet Bakanl ile avukatlar grebilir mi? Dalardan gerillann iniini yasayla nasl salayacaklar? Yasa bence bunu gz nne almad. Yasa bir nevi af ise rgt btnsel olarak deerlendirilir.86 calan, Snr dna ekilmek yetmez; dadan indir eklinde ifade edilebilecek devlet talebi ile rgtteki alkantlar arasnda brakan ekilme karar, PKK Bakanlk Konseyinin 5 Austos 1999da calann aklamasn onaylamas zerine uygulamaya geirilmitir. Karar sonrasnda PKKnin askeri kolu ARGK, Bakan Aponun silahl glerimize ynelik gelitirdii, 1 Eyllden itibaren savan durdurulmas talimatn ARGK gleri olarak Bakomutanmzn bir emri olarak alglyor ve emir komuta dzeninde yekvcut olarak uygulamaya koyacamz belirtiyoruz87 aklamas yapmtr. Aklama sonrasnda devletin snr dna
85 86

Ibid, 91-92. 29 Temmuz 1999 tarihli mral Grme Notlarndan

Kapmaz, mral Gnleri, 92-93. alntlanmtr.

87

Kapmaz, mral Gnleri, 101.

63

ekilme kararna kar tutumu netletike calan da umutsuzlua kaplmaya balamtr: PKKnin aklamay yapt tarihte calan, mralda avukatlaryla grt. Ancak rgtn snrdna kmay kabul etmesi de devlet ile calan arasndaki krizi sona erdirmemiti. Ankaradaki egemen hava hala calan nce dadan indirsin eklindeydi. Bunun tercmesi: Neden teslim olmuyorlar da geri ekiliyorlard. Bu durum, mralda calana hissetirilmiti. calan, avukatlarna Ankaradaki havay zetledikten sonra, devletin taknd tutumu kabul etmeyeceini aklad: Ankaradaki egemen hava, calan nce dadan indirsin biimindedir. Bu gereki deildir. Neden teslim deil de ekilme? diyorlar. Bu da zmszlktr. PKKlilere izah etmekte inanlmaz glk ekeceiz... Neden teslim ol ars deil de snrdna kma? biimindeki yaklamlar ii yokua srme anlaydr. Olumsuz yaklamdr. Gereki olmad gibi pratik de deildir. Snrlarn dnda olma herkes asndan olumludur. Glerin ieride olmas halide provokasyonlar devam eder.88 Asker, PKKnin Trkiye iindeki glerini, Abdullah calann talimatyla snr dna ekmesini bar umudu olarak deil de rgtn yaamaya devam etmesi eklinde alglamtr. Trkiyenin eski Genelkurmay bakanlarndan emekli Orgeneral lker Babu da, Trkiyedeki silahl PKK glerinin snr dna ekilmesini calann uzlama amal bir jesti gibi deerlendirmemektedir ve calann azalan gcn korumak amacyla yapt bir hamle olarak grmektedir. lker Babu bu konudaki grn yle aklamaktadr: stn gvenlik gleriyle karlaan terristler, daha gvenli blgelere doru dalmaya alr. 1999da Trkiyede bu durum yaanmtr. Yurt iinde yenilen PKK, o andaki gcn oluturan 3000e yakn terristini Irakn kuzeyine ekmitir. Bu grubun etkisiz hale getirilmemesi, PKKnin ileride tekrar sahneye kmasna olanak salamtr.89 Nitekim, snr dna ekilmeye ek olarak, calann silahl bir PKKl grubun teslim olmas eklinde yapt ikinci hamlesinden sonra Genelkurmay, 29 Eyll 1999 tarihinde bir aklama yaparak bu konudaki duruunu net bir ekilde ortaya koymutur. Sz konusu grubun propaganda yapmak amacyla geldiine yer verilen bildiride Terr rgtnn son zamanlardaki rpnlarn szde rgtn inisyatifinde gelien bar giriimleri olarak alglayp, neredeyse alklamay anlamak mmkn deildir. Bu giriimin, terr rgtn iinde bulunduu kmazdan kurtarmaya ynelik propaganda olduunu, olaya dikkatle bakan herkesin anlamas mmkndr... Bu nedenle Trk Silahl Kuvvetleri, bu mcadeleyi son terrist etkisiz hale getirilene kadar srdrmeye kararldr. Terristler iin tek k yolu da teslim olmak ve Pimanlk Yasasndan yararlanmak iin yce Trk adaletine snmaktr. (...)90 denilmektedir. Bu aklama, PKKnin silahl glerini Trkiye dna ekme kararnn zme doru atlan bir adm ve uzlama zemini aray olarak alglanmadn akca ortaya koymaktadr.
88 89 90

Kapmaz, mral Gnleri, 101-102. lker Babu, Terr rgtlerinin Sonu, (stanbul: Remzi Kitapevi, Mays 2011), 146. Kapmaz, mral Gnleri, 114-115.

64

6.3. BUGNK DURUMDA GEERSZ BR ADIM: SINIR DIINA EKLME Bu raporun hazrlanmas srasnda yaptmz grmede Murat Karaylan bugn gelinen noktada Trkiyedeki gleri geri ekmenin gereksiz olduunu kesin bir dille ifade etmitir. Karaylan, grmemizden iki gn nce ANFde yaymlanan syleisinde bu konuya ayrntl biimde deinmitir: Byle bir durum (geri ekilme) sz konusu deildir ve herhangi bir ekilde gndemimize de gelmi deildir. nk olamayacak bir eydir. Doru, biz 99da glerimizin hemen hemen tmn Trkiye snrlar dna karmtk. Bu o zaman asndan ac bir deneyim oldu. O zaman zm henz ok uzak grld iin uzun bir zamana ihtiya olduundan dolay byle bir eye gereksinim duyulmutu. imdi glerimizi tekrardan Trkiye snrlar dna karmay dayatmak, aslnda sreci zmeme, ertelemek, zamana yaymak ve belki de baka niyetler tamak anlamna gelir. Onun iin bizim byle bir dayatmay herhangi bir biimde kabul etmemiz de mmkn deildir. Neden? nk pratik hibir anlam yoktur. zm srecine katk olsun diye hibir deer tamayan bir husustur. Gler ta Dersimden ay boyunca yryecek, Gney Krdistana gelecek, bylece zm geliecek! Hayr, zm geliirse Dersimdeki gler zaten oradan zm srecine dahil olurlar. Bu daha kestirme ve daha kolay bir yol deil mi? Eer zm niyeti ve zihniyeti varsa neden tm gleri ta Dersimden, Erzurumdan, Binglden aylarca yrterek, gney snrlarna tayacaz?91 1999 ylnda yaanan olaylardan karlan olumsuz dersler, bugn Trkiyedeki PKK silahl glerinin, zm yolunda bir imkan yaratmak amacyla snr dna ekilmesi olasln hayli zayflatmaktadr. Brkselde grtmz Zbeyir Aydar ile Remzi Kartal da, bu konuda Murat Karaylan ile benzer grler belirtmilerdi. Aydar, dadan ini anlamnda Silah brakmak bu gibi konularda en son aamadr diye konumu ve o noktaya gelmek iin nceliin Abdullah calan ile yaplan grmelerin mzakere aamasna gelmesi ve buna paralel olarak gven arttrc nlemlerin uygulanmasnn gereklilii zerinde durmutur. Yaptmz yz yze grmelerde ortaya kmtr ki Trkiye iinde PKK hattnda olan ve yasal siyasi zeminlerde faaliyet gsteren tannm Krt ahsiyetler de Krt Sorununun zm aamasna gelebilmesi iin, PKKnin varln korumas, bu erevede silahl gcnn de devam etmesi yani bir bakma Kandilde bulunmasnn gereklilii zerinde durmaktadrlar. Bahsi geen bu kiiler yaptmz gremlerde Silahl mcadelenin miadn doldurmu olduunu ifade etseler de, bu gr daha ziyade felsefi bir bak as olarak ele alnmaktadr. Dolaysyla bu gr PKKnin kaytsz ve artsz olarak silah brakmas ve Kandili terk etmesine noktalarna kadar uzamamaktadr. Silahl mcadelenin miadn doldurduu grn dile getiren Krt ahsiyetlerden biri eylemsizlik srekli olmaldr diyerek, devletle birlikte hazrlanacak 5-10 yllk bir yol haritas gerei zerinde durmutur. Ayn kii silahlar brakn n art olmasn
91

Gerilla Snr Dna ekilmiyor, Murat Karaylanla sylei, ANF, 9 Kasm 2010.

65

dedikten sonra dalarn boalmas Hizbullahn doldurmasyla sonulanr. Silahl slami Krt hareketi, ran, Hamas, Hizbullah, El Kaide gibi unsurlarn etkisi altna girer. Brakn dada dursunlar. Eylemsizlik srd takdirde, PKKnin dada bulunmas, Trkiyenin karna eklinde ilgin bir gr dile getirmitir. Abdulah calan ve Krtler tatmin olmadan, gerilla silah brakmaz diyen ayn Krt ahsiyeti, eyh Saitin, Seyyid Rzann gerillas olsa, sonlar byle olmazd szleriyle zm noktasna ulalana dek PKKnin dadaki silahl gcnn Krt kitleler tarafndan bir gvence unsuru olarak alglanacan ileri srmtr. PKKnin silahl glerinin bakomutan konumunda bulunan Murat Karaylan da ayn gr u gl ifadelerle dile getirmektedir: Gerilla, Krdistan devriminde stratejik bir gtr. (...) Gerillann var olmas demokratik toplumsal sahann da roln oynamasna zemin sunmaktadr. Gerillann yaratt denge zerinde bugn Krdistanda demokratik, siyasal ve serhildan mcadelesi yrtlmektedir. () Eer gerillann yaratt ortam, denge unsuru olmasayd ne Trk devleti, ne de baka devletler Krt halknn siyasal demokratik mcadele yrtmesine bu denli gz yummazlard. (...) Bu denge ortamnda halkmz ve demokrasi gleri de siyasal demokratik mcadele olanaklar bulabilmektedir. rnein gerillann varl olmasayd Alevi halkmza ve tm Alevilere yaklam farkl olurdu.92 Ayn ekilde, Trkiyede yasal alanda faal olan bir baka tannm ve etkili Krt ahsiyeti de yukarda aktarlan bu gr ile uyumlu biimde Krtler, Abdullah calann ev hapsiyle balayp nihai zgrlne varacak olan, dadakilerin kademeli olarak inecei, yasal gvenceye kavumu kimlik haklaryla ilgili gelimelerin birbiri ardna gidecei bir srece dayal zme, yani bu yol izlenerek varlacak bir silahszlanmaya raz olurlur, bunu kabul ederler. Aksi halde, silah braklmasna raz olmazlar. Krtler silahl gleri kendilerinin gvencesi olarak gryorlar demitir. Btn bu yaklamlar, 1999 tecrbesi sonucunda ortaya kan gvensizlik ortam ile birletiinde, PKKnin silahlarn brakmasn yani, bir baka deyile dadan inii, sanldndan daha girift bir duruma sokmaktadr. Abdullah calan da o dnem, snr dna ekilme ve silahl mcadeleye son vermenin dadan ini iin bir adm olduunu ne srerek, dadan iniin nasl olabileceini kendi asndan aklamt: Genel af ve demokratik hukuk reformuyla birlikte PKK silahlar tmyle brakmaya hazrdr. Bu sefer dardan ieriye gelip silahlar brakma arsn imdiden yapyorum. Bu gerekletiinde, silahlar da dahil her eyi Trkiyenin gcne katmaya hazrdr. Demokratik hukuk reformu ve genel af olursa, bunun iin ak siyaset yaplr... Devlet ne zaman gelin derse, silahlarla birlikte gelinir. Ne kadar silah isterlerse, getirilecek. Ama demokratik hukuk reformu ve genel af artyla.93

92

Murat Karaylan, Bir Savan Anatomisi,s.478-479.) Kapmaz, mral Gnleri, 103. 12 Austos 1999 tarihli mral Grme Notlarndan alntlanmtr.

93

66

Tm bu grlerden PKKlilerin ve rgtn yandalarnn dadan ini ve dolaysyla silahlarn braklmasn zme ulamann n art deil, mzakereyle varlacak bir uzlamann sonucu olarak yani son aama olarak deerlendirdikleri anlalmaktadr. Bir anlamda, dadan ini ya da silahlara veda zmn n koulu olmaktan kmakta ve Krt isyannn sona ermesi ile e anlaml hale gelmektedir. Abdullah calann yakalanmas ve mral Adasna getirilmesinin ardndan 1999 ylnn ilk eyreinde meydana gelen gelimeler, dadan ini ve PKKnin silahlar nihai olarak brakmas iin ne yaplmas ve ne yaplmamas gerektiini, bugn iin de geerli dersler halinde ortaya koymaktadr. 1. PKKnin silahl glerinin Trkiye dna karlmas ki, 2009da Almn balamasndan sonra da gndeme getirilen nemli bir talep olmuturdadan ini ile e anlaml deildir, ayrca dadan inii salamak iin yeterli bir adm da deildir; 2. PKKnin silahl glerini snr dnda da olsa (Kandil) muhafaza etmesi, rgtn ve rgt zerinde Abdullah calann etkisinin devam iin zorunludur. Bu Abdullah calann geleceini devlet ile grmek iin vazgemeyecei bir kozdur; 3. PKKnin dadan inii, ancak PKKnin Trkiyenin siyasal hayatna katlmas iin n ald takdirde sz konusu olabilecektir. Bunun hukuki dzenlemeleri yaplmal, rgt bir btn olarak ele alnmal ve dolaysyla ierii ve kapsam genel af olacak bir adm atlmaldr. Dadan iniin salanmas ancak bu admlarla ilintili olacaktr.

6.4.

SLAHLI MCADELEYE DN

1999 ylnda PKKnin silahl glerin, Trkiye snr dna ekmesi ile ele geirilen frsatlarn gereince kullanlamam olmas, 2004 ylnda PKKnin silahl mcadeleyi yeniden canlandrmasna yol aan nedenler arasnda saylabilinir. Trkiye snrlarnn dna km olan PKK silahl glerinin bir blm, zellikle 2004ten balayarak tekrar Trkiyenin ve byk lde gneydou ve dou blgesinde yer alan dalara geri dnmlerdir. Yine 1999 yl tecrbesinden anlalyor ki silahl mcadelenin devam ettirilmesinin birden fazla aktrn siyasi hesaplarna uygun dyor. calan PKKnin silahl glerinin varln korumay zme gidecek yolda bir gvence olarak grmekteydi buna karn kendisiyle o dnemde grmeleri yrten askeri evreler bu durumu benimsenmeyerek dadan inite srar etmitirler. Bu durum, bir bakma, rgtn tasfiyesinden kayglanan PKK gleri tarafndan silahl mcadelenin yeniden canlandrlmas iin itici bir g olarak kullanlmtr. PKKnin silahl mcadeleyi Abdullah calann karar ve talimatyla 1 Haziran 2004ten balayarak yeniden canlandrmas, rgtn o tarihte iine girdii en nemli i kriz ile de yakndan ilikili gibi gzkmektedir.

67

6.4.1. PKKDE YAANAN BLNME VE BR BTNLK ARACI OLARAK SLAHLI MCADELE Irakn Amerikan igali altna girmesi, Amerikan gvenlik emsiyesi altnda lkenin kuzeyinde zerk hatta yar bamsz bir Krt varlnn oluaca artlarn belirmesi, Trkiyenin Avrupa Birlii yolunda mesafe almas, PKKnin mcadelesinin parametrelerini de etkilemitir. 2003 ylnda rgtn st ynetiminde kendini gsteren gr ayrl, 2004 ylnda uzlamaz bir noktaya ulam ve paralanmaya neden olmutur. Aralarnda Osman calan (Ferhat), Nizamettin Ta (Botan), Kani Ylmaz (Faysal), Halil Ata (Ebubekir), Hdr Yaln, Hdr Sarkaya (Ekrem), Jiyan Deniz, Sakine Batman ve Ali Dursun gibi nfuzlu yneticilerin ve kdemli kadrolarn bulunduu bir ekip, Trkiye iinde de nemli bir destek elde ederek rgt ynetimine arln koymaya balamtr. Grmelerde edindiimiz bilgilere gre bu ekip, aada kabaca ifade ettiimiz grleri nedeniyle rgtn geri kalan ynetici kadrolaryla ayr dmt: 1. Lider kltnn (yani Abdullah calann sorgulanamaz liderliini) reddi; 2. Silahl mcadelenin gereksizlii dncesi. Trkiyenin AB yolunda yapmakta olduu demokratik reformlarnn, Trkiye iinde siyasal mcadeleyi mmkn kld. PKKnin siyasallaarak ve silahl mcadeleyi tmyle reddederek Trkiye siyaset sahnesinde rol almak iin almasnn gereklilii; 3. PKKnin ikinci maddeyle de ilikili olarak Krdistann her drt parasnda birden rgtlenmeyi reddederek sadece Trkiye rgtne dnmesi; 4. Irak Krdistannda bir Krt ynetiminin olumu olduunu, Krt tarihinde olumlu bir aama olarak deerlendirilerek, Irak Krt rgtleriyle yakn dayanma iine girilmesi; 5. Amerikann Iraktaki igalinin Krtler lehinde bir gelime olarak deerlendirilmesi, emperyalist Amerika tezlerinin bir kenara braklarak, ABD ile ilikiye girilmesi. . Ad geen PKKli ynetici ve kdemli kadrolar, sadece Trkiye iinde deil, PKKnin Kandildeki geni yelpazesi iinde de etkili olmulardr. mraldan gelen talimatla, sz konusu ekibin PKK organlarndan ihralarnn yan sra silahl mcadelenin 1 Haziran 2004te tekrar balatlmas karar duyuruldu. Abdullah calan, aralarnda kardei Osman calann da bulunduu, PKKnin st dzey ynetici kadrolarnn kopuunu, kendisine ynelik yaplan ve ABDyi sorumlu tuttuu bir komplo olarak grmektedir. calan, bu kopu nedeniyle Osman calan ile Nizamettin Taa (Botan) ok ar sulamalar yneltmekte olsa bile kopuun iini acttn da gizlememektedir. 99da daha ok askeri arlkl heyet gelip benimle o dnemde, grt. O dnemdeki askerler tecrbeliydi, samimi gibiydiler. Onlardan birisi Oyun byk, bunu boa karmamz gerekiyor. Siz lkeyi blmek istemediinizi belirtip iddetten vazgeerseniz, her konuyu konuabiliriz dediler. Bunun zerine atekes ve snr dna ekilme arm oldu ve gerillalar snr dna ekildi. Ecevit o dnemde bir eyler yapmak istiyordu zme ynelik. Rahan aff da bu nedenle dnlmt. Gerillay da kapsayacakt. O dnemdeki
68

heyetle olan grmelerimiz 2001e kadar devam etti. Daha sonra bilindii gibi tekrar NATO Gladiosu Trkiyedeki Gladio ile birlikte devreye girdi. Eceviti tasfiye ettiler. Krt hareketini de o dnemde ikiye ayrmak iin oktan hazrlklarn yapmlar. Bu durum Amerikann Iraka mdahalesiyle dorudan balantldr. Osman-Botan ala bu oyuna geldiler. Dierleri de Kandilde kaldlar. Kandilde kalanlar bu ayrlmay zamannda nleyebilirlerdi. Ancak bunu baaramadlar, sreci iyi ynetemediler, yetersiz kaldlar. Benim mdahale etmemi istediler. Ben o dnemde Bir bedenimi ikiye ayrdktan sonra birini tercih etmemi istiyorsunuz, ben bunu kabul edemem diyerek byk bir fkeyle karlk verdim. Onlara ok fke duydum, ok ar eletiriler ynelttim, ok ar hakaretler ettim. Adeta bedenimizi ikiye blmelerini nasl kabul edebilirdim? Ama o alak Osman-Botanlar kopup gittiler. Bine yakn kadro da eridi. O dnem zamannda bilgi getirilmedi bana. Kopukluklar oldu. Sonuta rgt ikiye blmek istediler. (...)94 Murat Karaylan da kitabnda PKK iinde yaanan bu kopua deinmekte. Silahl mcadelenin 1 Haziran 2004'te yeniden canlandrlmasn, "1 Haziran Hamlesi" olarak tanmlayan Karaylan'n deindii hususlar, her ne kadar sulayc bir dille yazlm da olsa, adn zikrettii baz kiilerin grmelerimiz srasnda anlattklaryla rtr niteliktedir: Kkeni eskiye dayanan ama nderlikin esaretinden sonra krlmas derinleen Ferhat, Botan, Ebubekir, Serhat ve Ekrem gibi kiiliklerin de yer aldklar, partiden gizli bir grup olarak hareket eden bu kiiler iten ie ykc faaliyetlerini srdrm ve giderek kendilerini daha da rgtl hale getirmilerdi. () Btn bu faaliyetlerini ikiyzlce ve gizlice srdre bu grup ayn zamanda d balantlarna da dayanarak, ABDnin blgeye mdahalesiyle birlikte daha cesaretli davranm ve 2003 Temmuz aynda yaplan bir toplantda harekete kar isyanlarn aka ilan etmilerdi. () Daha sonra gelien I. Kongre-Gel platformunu bir k zemini yapmaya alan bu ihaneti tasfiyeci grup, hareketi tmden nderlikin izgisinden kararak, uluslararas glerin yedeine sokmaya almlard. Bunun iin her trl yol yntemi denemi, YNK zerinden d balantlara dayanarak, sonu almak istemilerdir.(...) Bu ihanet grubunun k harekette byk bir sarslma ve dalgalanmay yaatmtr. Ancak yaanan bir takm krizli srelerden sonra nder Aponun Mart 2004te PKKnin yeniden ina srecini balatarak gerekletirdii mdahaleyle bu tasfiyeci srecin nne geilmi. () ideolojik ve siyasal olarak tmyle deifre edilen bu grup etkisiz klnnca kap, YNKya snmlard. Gney zeminine dayanan bu ihanet grubu d glere dayanarak dmanlk ve tasfiye faaliyetlerini srdrm ancak kendileri tasfiye olmaktan kurtulamamlard.95 Karaylan, PKK iindeki blnmeden, st kapal biimde de olsa ABD ve Irak Krdistan'nda kendisiyle ittifak halinde bulunan Celal Talabani'yi ve onun liderliini yrtt Krdistan Yurtseverler Birlii'ni (YNK) sorumlu tutmaktadr:
94

calan: Krtlerin Kellesine Karlk ABD-Trkiye Anlat!, ANF, 20 Mays 2011. Karaylan, Bir Savan Anatomisi,.483-484.(Murat Karaylan'n kitab, s. 483-484)

95

69

(...) Uluslararas komplocu gler dtan gelitirdikleri saldrlarla yetinmeyip, iten ihanet etmi bir grubu rgtleyerek tasfiyeci giriimlerini iyap ierisinde de boyutlandrp sonu almak istemi. () Bu tasfiyecilik ncekilere gre daha donanml, srtn uluslararas komplocu glere dayandrarak, uluslararas komplonun i operasyonu biiminde sonu almak istemitir. Ancak nder Aponun mdahalesi ve hareketin gelitirdii hamleci kla uluslararas komplonun bu i operasyonu tmyle sonusuz braklmtr.96 Bylece, PKKnin silahl mcadelesinin trmandrlmasnda, rgt ii atlaklarn stesinden gelebilme amacnn belirleyici bir rol oynam olduu hkmne de varlabilinir. Nitekim, Trkiyede silahl mcadele kartlyla tannm ve PKKden kopan yukardaki isimlere yakn duran bir Krt aydn, grmemizde, bize, PKKnin 1 Haziran 2004te Abdullah calandan ald talimat dorultusunda silahl mcadeleye geri dnme kararn, Sava karar, savan dnda kalan kadrolarn grlerini, tartmalar durdurdu, nemsizletirdi. Sava karar, PKK iindeki blnmeyi gideren, kadrolar bir arada tutan rol oynad. Trk derin devletinin amac da buydu. Derin devletle, PKKdeki sava kanadn, Cemil Bayk gibilerinin menfaatleri akt yorumunu yapmtr. 6.4.2. SLAHLI MCADELEY KMLER STED?

Grmelerimiz srasnda 1999-2004 yllar arasnda yaanan gelimelerin devlete de, Abdullah calana da ders olduunu ifade eden bir Krt aydn Silahlarn durmas sivil alana yol ayor. Afla ya da o tr yollar ile dadan inmeler, silahl adamlarn otoritesini kryor. 2000de Cemil Baykn, Duran Kalkann adn duyan m vard diyerek silahl mcadeleye geri dnn hem PKKnin, hem de devletin iindeki baz unsurlarca zellikle istenmi olduunu ne srmtr. 1 Haziran 2004de yeniden balatlan silahl mcadele hazrlklarnn, aslnda bir hayli gerilere gittii gerek Abdullah calann aklamalarndan, gerekse PKKnin silahl glerinin bandaki isim olan Murat Karaylann kitabnda dile getirilenlerden anlalmaktadr. calan, Irak igal eden ABD birliklerinin, Medya Savunma Alanlarna girmesinden kayg duyarak, PKKnin silahl glerinin Kuzey Iraktan Trkiyeye geri dnmesini ngrmtr. PKK ve Krtlerin bir blmnn dilinde, Irak Krdistan Gney, Trkiyenin Krt blgeleri Kuzey olarak ifade edilmektedir. calan, 4 Eyll 2002 tarihli mral grme notlarnda, PKKnin silahl glerine (HPG) Trkiyeye giri yapmalar arsnda bulunmaktadr; Meru savunma iin HPGyi gelitirsinler. Gerekirse sayy 100 bine karsnlar. Kuzeye de girebilirler. Ben onlara snr koymadm. (...) calann bu deerlendirmesinden sonra, PKK mensuplar gruplar halinde Trkiyeye girmeye balamtr ve 2003 ylna geldiinde Trkiyedeki PKK gruplarnn says 1500e97 ulamtr. Murat Karaylan, da ayn dnemde ne ekilde hareket edildiini u ekilde anlatmaktadr:

96

Karaylan, Bir Savan Anatomisi,.488. (Murat Karaylan'n kitab, s.488)

97

Kapmaz, mral Gnleri, 202.(Cengiz Kapmaz, calann mral Notlar, s.202)

70

(...) HPG, 2001-2002 ve 2003 srelerini ok ciddi bir ideolojik ve askeri younlamayla yaad. () Ayrca meru savunma izgisinde savunma savann gelimesi iin hazrlklar balatarak, zellikle de 2003 ylnda Kuzey eyaletlerine bir savunma sava iin gerekli olan g saysn aktard. () Btn bunlar yaplrken aleniyet esas alnmad. Sadece hareketin dar ynetimi bilgisi dahilinde yrtlen bir faaliyet oldu. Ayn zamanda basn gibi organlara hi yanstlmad. Deyim yerindeyse kimseye fark ettirilmeden, ieriye gler mevzilendirildi. Bu nedenle Trk devleti de durumun pek farknda olamad. Fark ettikten sonra i iten gemiti ve gler artk alanlarda mevzilenmiti... 2003 ylnda bunlarla beraber HPG artk karargahn da Kandilden Behdinan alanna tarma kararn ald ve savunma savana hazrlk faaliyetlerini younlatrd. ()98 Abdullah calann rgtyle temas ve ilikileri bir anlamda devletin kontrol altnda olduu dnldnde, devletin PKKnin silahl mcadeleyi balatma hazrlklarndan ve lke dnda konulanan glerini Trkiye iine kaydrma almalarndan habersiz olmas pek olas gzkmemektedir. Grtmz kiilerden bazlar devletin baz birimlerinin ya da dier bir deile derin devletin, PKKnin silahl mcadeleye gei hazrlklarndan kesinlikle haberdar olduu grn dile getirmitirler. Bu yorumu yapanlar, devlet ya da derin devletten kastedilenin ne olduu sorusuna asker veya Genelkurmay cevabn vermektedirler. rnein, Nizamettin Ta (Botan) Kasm 2010da Erbildeki uzun grmemizde, Abdullah calann, kendilerinin PKKden uzaklatrlmalaryla sonulanan, 1 Haziran 2004 tarihli silahl mcadelenin yeniden balatlmas kararn iittikleri zaman ne dndklerini u szlerle aktarmtr: Sava kararn Genelkurmay iradesidir diye yorumlamtk. Devlet mdahalesidir. PKKnin siyasallamas, Genelkurmayn hesabn bozacakt. Sava olmasa, ordu siyasete nasl mdahale edecekti? 2003-2004 yllar arasnda mralda Abdullah calan ile yaplan temaslar yakndan izleyen ve hatta temaslarn bir ksmnda aktif rol alan kiilerden biri kendisi ile yaptmz grme srasnda, o dnem calan ile gren askerlerin PKK liderinin rgtn silahl mcadeleye ynlendirmesinde etkili olduklarn belirtmi ve Daha sonra bir blm Ergenekon davas sanklar arasna giren askerler, Abdullah calan darbe olacana ve AK Parti iktidarnn zaten ortada kalkacana inandrmlard. Bu ekip, calana ABye gidiliyor ama bunda senin yerin yok; ABnin Trkiye denklemine gcn olmazsa giremezsin mesajn da ilettiler. Bunlar, Trkiyenin AB yolunda ilerleyiine zaten karydlar demitir. Bu noktada, Abdullah calan ile farkl tarihlerde farkl eilimlerden gelen farkl askeri kadrolarn grm olduunu bir kez daha hatrlamak gerekmektedir. Orgeneral smail Hakk Karaday ve halefi Orgeneral Hseyin Kvrkolunun genelkurmay bakanlklar dneminlerinde, yani 1997de calan ile kurulmaya balanan temaslar, ayn kadrolar tarafndan calan mralya getirildii dnemde ve hatta sonrasnda da, 2001 sonuna dek srdrlmtr. Temaslar 2002den balayarak 2005e kadar devam ettiren ise, bugn Ergenekoncu olarak adlandrlan subaylardr.
98

Karaylan, Bir Savan Anatomisi,.482-483. (Murat Karaylan, Bir savan anatomisi-Krdistanda Askeri izgi, s.482-483)

71

2002 yl bandan Amerikann Irak igal ettii 2003 ylna dek, calan ile mralda neredeyse hi grme yaplmam, grmeler adeta dondurulmutur. 2002 sonrasnda calan ile grmeleri yrten ekip grmeleri 1997 ve 2001 yllar arasnda yrten askeri kadrolardan sadece farkl bir yaklama sahip olmakla kalmamaktayd, bu ekip ayrca o dnemin Genelkurmay Bakan Orgeneral Hilmi zkkn kontrol altnda da deildi. Bu ekibin calan ile yrtt iliki ekli nceki dnemden farkl olarak, daha ziyade, tutuklu (ya da tutsak) olan PKK liderine talimat verme ve telkinde bulunma eklindeydi. Bu bilgi o dnem yrtlen temaslar bilen ve hatta yakndan izleyenlerin grmelerimiz srasnda aktardklar notlardan karlmtr. Abdullah calan 29 Nisan 2011 tarihli grme notlarnda yukarda eitli boyutlaryla zerinde durduumuz ve etkisi, sonular ve derslerini bugn bile halen hissetmekte olduumuz dnemi u ekilde aklamaktadr: 2002de AKP iktidar baladktan sonra ordudaki, benim JTEM dediim Gladio glerinin iki- sefer darbe teebbsnde bulunduklar imdi anlalyor, fakat baarl olamyorlar. 5 Kasm 2007 tarihinde Bush-Erdoan Zirvesinden sonra ABD aka desteini ordudan ekip AKPyi desteklemeye balamtr. Aslnda Ergenekon davasyla yaplan da budur. Ben bu generaller iin satlm demitim, daha sonra Veli Kk de 5 Kasm Erdoan-Bush grmesini kastederek biz o gn satldk demiti. Aslnda balarna geleni iyi anlamt.99 6.5. HABUR, KCK TUTUKLAMALARI VE AIR SONULARI

2005 yl itibariyle calan ile kurulan temaslarn giderek, askerlerin idaresinden kt ve Babakan Tayyip Erdoan ile daha yakn bir alma iinde bulunan Milli stihbarat Tekilatna (MT) kayd rapor almas srasnda edindiimiz bilgiler arasndadr. 2007 ylnda balayan Ergenekon soruturmasnda kapsamnda ortaya kan AK Parti hkmetini hedef alan darbe giriimlerinin 2003 ve 2004 yllarnda younlat ama sonu vermedii bilgisi gz nne alnrsa ve buna Trkiyenin ABye tam yelik mzakerelerinin balatlmas kararnn 2004 yl Aralk aynda gerekletirilen Brkseldeki AB Zirvesinde alnd gerei eklenirse, sz konusu kayn zamanlamas ilgili bir ipucu da elde edilmi olur. AK Parti hkmeti, Ekim 2005te AB ile tam yelik iin mzakerelere balam ve Trkiyenin konumu Aday lkeden Katlmc Aday lkeye deimitir. Bu gelimeler, sivil ynetimin konsolide olmasnn iaretidir ve dolaysyla Abdullah calan ile devletin yrtt temaslarn askeri kurumlardan sivil kurumlara geiinin nedeni olarak da alglanabilirler. Bu arka plandan hareket eden gelimeler, 22 Temmuz 2007de yaplan genel seimleri AK Partinin yzde 47 gibi ok yksek bir oy oranyla kazanmasnn ardndan Almn da nn amtr. Krt Sorununun zm giriiminin balangc olarak ilan edilen Alm, Almn Koordinatr sfat verilen dnemin leri Bakan Beir Atalayn da katlmyla 29 Temmuz 2009 tarihinde Ankarada Polis Akademisinde dzenlenen ve 15 aydn, gazeteci ve akademisyenin katld bir toplantyla balatlmtr. nce Krt Alm olarak adlandrlan giriimin ksa srede isim deitirilmi ve
99

29 Nisan 2011 tarihli mral Grme Notlar, ANF.

72

Demokratik Alm olarak anlmaya balanmtr. Sonrasnda Babakan Tayyip Erdoan, Demokratik Alm yerine Mili Birlik ve Beraberlik Projesi adn kullanmay tercih etmitir. Kamuoyunda ksaca Alm olarak anlan zm giriiminin zirve noktas, 19 Ekim 2009 tarihinde 26s Kuzey Iraktaki mlteci yerlekesi Mahmur Kampndan, 8i Kandilden, aralarnda 4 ocuk ve ayrca kadnlarn da bulunduu 34 kiilik grubun Habur snr kapsndan giri yapmas olmutur. 8i silahl PKK mensubu, 34 kiinin Haburdan girii ve snrda ok ksa bir soruturmann ardndan serbest olarak Trkiyeye dnleri, silahlarn braklmas konusunda Almn hedefine ulaacana ilikin byk umutlar dourmtr. Ancak, grubun Haburdan Diyarbakra kadar zeri ak bir otobsle ve onbinlerce kiinin sevgi ve sevin gsterileriyle getirilmesi, Trkiye siyasi hayatnda alkantlara ve Trkiye kamuoyunun bir blmnn sert tepkiler vermesine neden olmu ve Alm tam da zirveye ulat dnlen bir noktada tkanmtr. KUTU: KIRILMA NOKTASI: HABUR OLAYI 19 Ekim 2009 tarihinde Habur Snr Kapsndan Trkiyeye 4 ocuk olmak zere toplam 34 kii girmitir. Gelenlerin 8i Kandilden 22si Mahmur Kampndan gelmitir. Haburdan giri yapan grubun Kandilden gelen yeleri hakknda rgt yelii ve propagans yapmaktan, Mahmurdan gelen 22 kiiye hakknda ise rgt yesi olmakla birlikte rgt adna faaliyet yrtmekten dolay Diyarbakr 4., 5., 6., Ar Ceza Mahkemelerinde davalar almtr. Diyarbakr 4. Ar Ceza Mahkemesinin 2010-302 esasnda grlen davann ilk durumasnda 2si Kandilden ve 5i Mahmurdan olmak zere toplamda 7 kiinin tutuklanmasna karar verilmi olup, bu ahslar halen tutuklu bulunmaktadrlar. Diyarbakr 5. Ar Ceza Mahkemesinin 2010-305 esasnda grlen davann ilk durumasnda 2si Kandilden ve 1i de Mahmur olmak zere 3 kiinin tutuklanmasna karar verilmi olup, bu ahslar halen tutuklu bulunmaktadrlar. Diyarbakr 6. Ar Ceza Mahkemesinin 2010-282 esasnda grlen davada ise mahkeme sanklar hakknda tutuklama karar vermemitir. Haburdan giri yapanlar arasnda 8i Kandilden 9u Mahmurdan gelen 17 kii hakknda eitli yerlerde yaptklar konuma ve basn aklamalarndan dolay dava alm olup bu kiiler serbest durumdadr. u an itibariyle Kandil den gelenlerden 4 Mahmurdan gelenlerden ise 6s halen cezaevinde tutuklu bulunmaktadrlar. Tutuklananlar dndaki 24 kii ise Trkiyeyi terk etmi durumdadrlar. Gerek tutuklu bulunanlar ve gerekse de Trkiye dna km olanlar hakknda Malatya, Erzurum, Van ve Diyarbakr zel Yetkili Ar Ceza Mahkemelerinde alm birden fazla dava bulunmaktadr. Kandilden gelen Ltf ve erif isimli rgt yeleri propaganda suundan ceza alm olup erif ve Nurettin isimli rgt yeleri hakknda propagandadan alan davalarda yarglama halen devam etmektedir. Devam eden bu davalar hakkndaki en ilgin bilgi ise, Kandilden gelenler hakknda Haburdan giri yaptklar gne ile ilgili olarak alan davalar rgt yeliinden alm olmasna ramen, ayn kiilerin giri yaptktan bir gn sonra yaptklar aklamalar hakknda alan davalar ise rgt yeliinden deil de rgt
73

yesi olmamakla birlikte rgt adna faaliyet yrtmekten almtr. Yani mahkemeler Kandil den gelenleri giri yaptklar ilk gn rgt yesi olarak kabul etmekte, sonraki gnlerde ise rgt yesi kabul etmemektir. Bu rapor almas srasnda edindiimiz bilgilere gre, Haburdan yaplan giri, hkmetin Alm projesinin nemli bir aya ve genel bir plann nemli bir paras olarak dnlmt. Genel Plan, 2005ten balayarak zellikle MT Mstearnn devletin dier kurumlar ile egdm halinde atlacak admlar belirlemek adna yapt hazrlklardan olumaktadr. Genel Plan, Kandilin de bilgisi dahilindedir ve 8 PKKlinin ilk aamada silahlarn brakarak Haburdan Trkiyeye giri yapmas da bu plan uyarnca dadan ini dek gidebilecek bir yolda atlm bir ilk admdr. Sz konusu plan, e zamanl atlacak admlar ngrmekteydi ve hayli kapsamlyd. Plana gre, Trkiye, hukuk alannda Krt Sorununun zm erevesini oluturacak admlar atarken, Abdullah calann tutukluluk artlarnda da deiiklik yaplacak, calan, sre zarfnda ev hapsine geirilecekti. Buna paralel olarak Kandildeki 6065 kiilik ynetici kadronun dndaki PKKliler eve dn niteliinde olan ve tm siyasal haklardan hemen yararlanmaya balayabilecekleri bir aftan faydalanabileceklerdi. 60-65 kii olarak belirlenen Kandildeki PKK ynetici kadrosunun ngrlen 5 yllk bir gei sresi boyunca Irak Krdistanna yerlemesi ve sonrasnda Trkiyeye gelebilecei bir zm mekanizmas ngrlmt. Sz konusu 5 yllk gei sresi, bir yandan PKKnin Kandildeki ve lke dardaki ynetici kadrolarnn, dier yandan da onlarla e zamanl olarak ev hapsini tamamlayacak olan Abdullah calann Trkiyenin siyasi hayatna katlmlarn ngrmekteydi. Bu almann hazrlanmasnda Irak Krt yneticileri de rol almt. Haburdan giri, bu raporun hazrlanmas srasnda kendileriyle grtmz baz st dzey devlet yetkililerinin de zellikle vurgulad PKKnin Trkiyelilemesi tasavvuru ile uyumluydu. Trkiyede kimisi daha nce st dzey gvenlik grevleri stlenmi olan, kimisi halen bu grevlerde bulunan yetkililer dadan iniin salanabilmesi iin PKKnin Trkiyelilemesi gerektiinin zerinde durmaktadrlar. Kendilerini bunun tam olarak ne anlama geldiini sorduumuzda, PKKnin Kandilde ve Avrupada kald srece yabanc glerin denetimine ak bir durumda olduunu ve rgtn bu durumdan kmas ve silahlarn brakabilmesi iin Trkiyenin meru zeminlerdeki siyaseti iine ekilmelerinin art olduunu belirtmektedirler. Kendi anlatmlaryla bu tasavvur Trkiyedeki siyaset kulvarnn PKKye, dada silahl mcadele yrtmesine gerek brakmayacak ekilde, almasn ifade etmektedir. Bu adan bakldnda Habur giriimini, PKKnin Trkiyelilemesinin kk ama nemli ilk adm olarak grmek gerekir. PKKnin Trkiyelilemesi tasavvurunun ve zerinde birka yl boyunca allm bir plann ilk uygulanma noktas olan Habur giriimi sonrasnda ilerin ters gitmesi, kamuoyunca zaten bilinmeyen plann rafa kalkmasna yol amtr. zellikle, Haburdan iki ay sonra, birok belediye bakann ve kapatlan DTP (Demokratik Toplum Partisi) ve onun yerine kurulan BDPden (Bar ve Demokrasi Partisi) ok sayda kadronun KCK Davas kapsamna tutuklamas dalgas sreci geri dnlemeyecek ekilde etkilemitir. Aralarnda belediye bakanlarnn da yer ald KCK sanklarn Diyarbakr adliyesi nnde birbirlerine kelepelenmi ekilde gsteren fotoraflar, Trkiye genelinde byk tartmalara yol aarken Krt toplumunda daha da byk bir travmaya neden olmutur.

74

KCK srecinde yaanan tutuklama dalgalarnn ilki, DTPnin nemli bir baar elde ettii 29 Mart 2009 tarihli yerel seimlerden iki hafta sonra 14 Nisan 2009 tarihinde gereklemitir. Bu ilk dalgada DTPnin genel bakan yardmcs tutuklanmtr. Aralarnda 7 belediye bakannn bulunduu, Habur sonras gerekleen ikinci ve en ok yank uyandran tutuklama dalgas ve bunu izleyen yaygn tutuklamalarla birlikte, 2010 ylnn ilk eyreine gelindiinde BDPnin 1483 yesi tutuklanm durumdadr. 2011de 12 Haziran Genel Seimleri arifesinde KCK davas ile balantl olarak tutuklananlarn says 3200 dolayndadr. Bu rakamn byk bir ounluunu BDPnin kaytl yeleri oluturmaktadr.100 Haburdan giri yapan gruptakiler arasnda Kandilden gelenler hakknda rgt yelii ve propagandas yapmaktan, Mahmurdan gelen 22 kiiye hakknda ise rgt yesi olmamakla birlikte rgt adna faaliyet yrtmekten dolay Diyarbakr 4, 5 ve 6. Ar Ceza Mahkemelerinde davalar almtr. Bu raporun yazld tarih itibaryla Kandilden gelenlerin 4, Mahmurdan gelenlerin ise 6s halen tutuklu bulunmaktadr. Yani, 19 Ekim 2009 tarihinde Haburdan giri yapanlardan 10u, 12 Haziran 2011 seimlerine gelindiinde halen tutuklu bulunurken, geri kalan 24 kii de Trkiyeyi terk ederek Mahmura ve Kandile geri dnmlerdir. Habur ve ardndan gelen KCK operasyonlar ve zellikle Habura ilikin kendilerine verilen szlerin tutulmad algs, Kandilde hkmete ynelik tamiri ok zor bir gven krizinin domasna neden olmutur. Grmemizde, Murat Karaylan bu derin gvensizlik duygusunu gayet ak biimde dile getirmitir. Habur tecrbesinin, tm taraflar iin, alnmas gereken ar bir ders iermektedir. Habur, zaten bir hayli kamburlu olan soruna, bir de KCK Davas sorununu eklemi ve ortaya kartt gven bunalm nedeniyle zm iin yaplacak herhangi bir giriimden nce karlkl gven ortamnn oluturulmas iin youn aba sarfedilmesini zorunlu hale getirmitir. KUTU: Koma Civakn Kurdistan (KCK) nedir ve ne deildir? KCK ksaltmas Trkiye kamuoyunun gndemine ilki 2009un ilk aylarnda, ikincisi Aralk 2010da dzenlenen geni apl tutuklama dalgalaryla girdi.. Trk medyas, yaygn biimde, KCKdan PKKnn ehir rgtlenmesi olarak sz etmi ve etmeye devam ediyor olsa da, KCKnn tanm bu deildir. KCKnn alm Koma Civaken Kurdistandr ve Krdistan Topluluklar Birlii anlamna gelmektedir. KCK, Abdullah calann 2004 ylnda yazd Bir Halk Savunmak adl kitapta ortaya att Demokratik Konfederalizm ilkesi erevesinde rgtn yeniden rgtlendirilmesiyle kurulmutur. calan tarafndan gelitirilen Demokratik Konfederalizm konsepti, bir yandan ulus-devlete bir alternatif, dier yandan da Orta Douda sorunlarn zm iin bir model olarak nerilmitir. Bu erevede, KCK, PKKnin ve onun uzants olarak dier Krt blgelerinde faaliyet gsteren tm parti ve organizasyonlarn koordine edildii bir yrtme organ niteliindedir.
100

Ahmet nsel, KCK Operasyonunun Arkas, Radikal ki, 18 Nisan 2010 ve Cengiz andarn BDP E Genel Bakan Filiz Koaliden 28 Mays 2011 tarihinde ald bilgiye dayanmaktadr.

75

KCK fikri, Kongra Gelin (Halk Kongresi) 2007 Maysnda Kandilde yapt 5.Kongrede ortaya km ve varln 2005ten beri srdren KKKnn yerini almtr. Alm Koma Komalen Kurdistan olan KKK, Kongra Gelin Mays 2005te 236 delegenin katlmyla Kandilde dzenledii, 3. Kongresinde calann Demokratik Konfederalizm konseptine uygun ekilde kurulmutur. KKKnin kurulduu Kongra Gelin 3.Kongresinde rgtsel ema 5 kiilik Kongra Gel Bakanlk Divan, 11 Daimi Komisyon, 7 kiilik Adalet Divan, 7 kiilik KKK Yrtme Konseyi Bakanl eklinde belirlenmitir. 3. Kongrede Kongra Gel Bakanlna Zbeyir Aydar, KKK Yrtme Kurulu Bakanlna ise Murat Karaylan getirilmitir. 2007 Maysnda Trkiye, ran, Suriye, Irak ile yurdndaki Krtleri temsil eden toplam 213 kiinin katld Kandildeki 5. Kongrede KKKnin ismi KCK olarak deitirilmitir. Buna gre, Trkiye odakl bir rgtlenme olan KKKden farkl olarak KCKnn Trkiye, ran, Irak ve Suriye Krtlerini kapsayacak bir at rgt olmas ngrlmtr. Abdullah calann stats KCK Bakan olarak belirlenmitir. Bir Bakan ve 30 yeden oluacak bir Yrtme Konseyi kurulmasna ve bu konseyin grev sresinin iki yl olmasna karar verilmitir. u an, KCK Yrtme Konseyi Bakanln Murat Karaylan yrtmektedir. KCKda aadan yukar doru rgtlenme ngrlmektedir. inde Genlik Konseyi, Kadnlar Konseyi ve Trkiye, Irak, ran ve Suriyede ve bu lkelerin dnda yaayan Krtlerin temsil edildii iddia edilen be ayr konseyin yansra PKK, randa faaliyet gsteren PJAK (Partiya Jiyana Azad a Kurdistan - Krdistan zgr Yaam Partisi) ve Suriyede faaliyet gsteren PYD (Partiya Yekitiya Demokratik - Demokratik Birlik Partisi) gibi siyasi partiler, sivil toplum kurulular ile PKKnn silahl kolu olan HPG (Hezen Parastina Gel) de temsil edilmektedir. Ad geen konseylerden seilen 300 delegenin temsil edildii Kongra Gel ise KCKnn bir tr yasama organ ya da parlamentosu niteliindedir. Murat Karaylan, KCKnn dayand demokratik konfederalizm ilkesini, topik grnmekle birlikte, bunun Trkiyedeki uygulamasnn nasl olabileceinin detaylarn kitabnda u ekilde ele almaktadr: Trkiye ile her ne kadar stratejik amacmz demokratik birlik temelinde bulumak olsa da, bizimle demokrasi+devlet yaamak istemezlerse, buna kar zmsz deiliz, alternatifimiz vardr. Bu da demokratik konfederal sistemin bamsz bir biimde kendini ilan etmesidir. (...) Toplum bamsz olmal, ulus bamsz olmal. Ama bamsz uluslarn konfederal sistem ierisinde birlikte ve eit bir biimde demokratik ulus topluluunu oluturmas temel ama olmaldr. Trkiyede bunu gelitirmek istiyoruz. Eit olalm, Cumhuriyetin kuruluunda halkmzn da emei var, kurucu bir yedir, diyoruz. Federasyon ya da klasik anlamda otonomi gibi hedeflerimiz yoktur, bunu istemiyoruz. Siz iktidar olun, biz de sizin egemenliinizde otonom olalm, demiyoruz. Mantmz otonomici bir mantk deildir. Uluslarn eitlii mantdr, demokratik ulus mantdr. Ortaklama, eitli kltrlerin birarada yaama sistemidir. Eer uluslar bu erevede birlikte yaamak istemiyorlarsa ayr da yaayabilirler. Ama insanlk erdeminin temel amac ortaklamadr, kardelik arasna snrlar koymamaktr. (...) Sistemimiz iinde klasik bak asna
76

aamayanlar biz bamsz olacaz dediimizde devlet olacamz anlamn karmaktadrlar. znde byle dnmek ve bu mantkla yaklamak konfederal sistemin reddi olmaktadr. (...)101 Trkiyede geni lekli tartmalara zemin hazrlayan Demokratik zerklik kavram da, Demokratik Konfederalizm ilkesi ile ilgilidir ve KCKnn bu ilkeye dayal temel amalar arasndadr.

101

Murat Karaylan, Bir Savan Anatomisi, s. 461.

77

7. NMZDEK SRETE KRT SORUNU VE PKK

7.1.YEN ANAYASA, YEN ZM SREC 12 Haziran 2011 seimleri sonrasnda Trkiye Krt Sorununa bir zm bulunmas konusundaki beklenti ve umutlarnn hayli ykselecei bir dneme girilecektir. Seim ncesi dnemde Babakan Tayyip Erdoan ve iktidar partisi yeleri ile BDP kadrolar arasnda yaanan sert polemikler, PKKli silahl unsurlara kar askeri operasyonlarn artarak devam etmesi ve bu arada PKKnin stlendii silahl eylemler, yeni sre zerinde glgesini drm olsa da, grtmz tm taraflar 12 Haziran 2011 sonrasna ilikin beklentileri ve umutlarnn olduunu ifade etmektedirler. Bunun balca nedeni 12 Haziran sonrasnda yeni anayasa yapm srecine girilecek olmasndr. Devletin en kilit mevkilerinden birinde bulunan bir yetkili kendisi ile yaptmz grme srasnda, Krt Sorunu ve sorunun PKK boyutuna ilikin olarak seim sonras yeni anayasa almas ile nihai noktas silahszlanma olan bir sre balayabilir demitir. Ona paralel bir konumda bulunan, yine ok st dzey bir devlet yetkilisi ise imdi Yeni Anayasa ile seimlerden sonra- yol alma ansmz var. Yeni Anayasann bir ok maddesi, Krtlerin kendilerini iinde bulabilecekleri, Trkleri de rahatsz etmeyecek biimde pekala deitirilebilir. Bu tr anayasa almalar, taslaklar var eklinde konumutur. Grtmz bir hkmet yesi ise seimden sonra Anayasa deiiklikleri yaplabilir. Terrle Mcadele Kanununda da gereken deiiklikler yaplabilir diyerek, 12 Haziran 2011 sonrasnda Krt Sorununun zmnde yeni bir srecin sz konusu olabileceinin iaretini vermitir. Sz konusu yetkililerden biri nihai noktas silahszlanma olan bir srein balayabilmesinin, uluslararas taahhtlere de bal olduuna iaret etmi ve Uluslararas taahhtten kastnz ran m? sorusuna, genel anlamda blge lkelerini ve ayn zamanda mttefik lkeleri de kastettii karln vermitir 7.2. PKK SORUNUNDA DI BOYUT: RAN, SURYE VE DERLER Krt Sorununun zm noktasnda d glerin nemli olduu gr bizi, dadan ini ve PKKnin silahlarn brakmas sorunsalnn d boyutuna gtrmektedir. PKKnin lider kadrolar ve silahl glerinin uzun yllardr Trkiye topraklar dnda bulunuyor olmalar, Krtlerin, Orta Dou corafyasnda drt deiik egemen lke topraklar iinde yayor olmalar, bata Almanya olmak zere Avrupa lkelerinde kalabalk bir diaspora oluturmu olmalar, PKK Sorununa kendiliinden bir uluslararas boyut eklemektedir. PKKnin silahl glerinin nemli bir ksmnn, Irak Krdistan Blgesinin ran Krdistanna bitiik olan blmne yerlemi olmas, Kandil Dann dou yarsnn ran topraklar iinde bulunuyor olmas, PKKy ran ile yakn fiziksel temasta tutan etkenlerin banda gelmektedir. PKKnin dadan inii konusunda ran faktrnn neminin altn izen Krdistan Sosyalist Partisinin Genel Sekreteri grmemiz srasnda ran, Krt Sorununun zmnden yana deil. Hatta buradaki durumdan, yani Erbilde bir Krt ynetiminin
78

bulunmasndan da holanmyor ama artk olumu, de facto bir Krt ynetimi var. Trkiyenin Krt Sorununa yaklam farkl olur. ran politikas Trkiye gibi ezberlere bal davranmyor. Tekere omak sokabilir szleriyle rann, PKKnin silahlarn brakmas konusunda oynayabilecei olumsuz role dikkat ekmitir. Ayn gzlemi, bir dnem PKKnin ran ile ilikilerinden sorumlu olan Osman calan ile PKKnin en st dzeyinde sorumluluk stlenmi biri olan Halil Ata da (Ebubekir) paylamlardr. Halil Ata, PKKnin dadan indirilmesi konusunda hakknda ran ile balamadan olmaz. ran mutlaka zme katlmal demitir. Abdullah calan da son dnemdeki grmelerinin notlarnda ran faktrne dair ilgin gndermelerde bulunmaktadr: (...) Yksekovada yaanan olaylara ilikin ksa bir deerlendirmede bulunacam. Yeterince anlalmyor, provokasyon sz mevcut durumu tam aklamyor; provokasyon bu olan bitenler karsnda hafif kalyor, i daha ciddi, daha derindir. in arkasnda ran vardr. Bu, Trkiye ile gvenlik anlamas erevesinde gelitirilmitir. O bilinen Hizbullah tahliyesi vard. Onlar daha sonra rana katlar. Bunlar nceden anlalm eylerdir. ran daima byle eylerin arkasnda durur. Elini bir eylere uzatr. Kendine bal bu tr gleri daima oluturur ve destekler. Gemite de baz Kemalist aydnlara kar bu tr eyler yaptlar. Yine ayn eyleri Orta Douda da yapyor. te Lbnanda, Suriyede, Bahreyn gibi yerlerde de bu tip iler yapyor. Bahreyndeki ii ayaklanmasnn arkasnda ran vardr. rann tarz budur. ran, Hakkari, Yksekova, Van gibi snr blgelerinde parayla, silahla bunu yapar. Paraya ve silaha zaaf ve eilim gsteren birileri her zaman bulunur zaten. te gryorlar Krt halk baz eyler kazanyor, kazanmlar var, buna ortak olalm diyorlar. Hesap bu. Amalar Krt halknn mcadelesinin stne dini kullanarak konmaktr. (...)102 Bununla birlikte, bu aklamalar yaptktan ksa bir sre sonra, Trkiyenin Orta Doudaki Arap halk ayaklanmalar zerinden ABD ile Krtlerin kellesi zerinden anlam olduundan kayglanan calan, bu kez de Krtlerin ran ve Suriye ile anlaabilecekleri zerinde durmutur: Trkiye ABD ile anlaarak Kaddafiyi satt. u an NATOya salanan zmirdeki askeri s de gsteriyor ki, Trkiye tamamen ABD ile anlam durumda ve btn imkanlarn seferber etmitir. Krtleri de bu politikalarla balantl olarak satmtr. Buna btn Krtler dahildir. Suriyedeki, randaki, Iraktaki Krtler de dahildir. Krtler Suriye ile de, ran ile de anlamaya alabilir. Bu srete.. Suriye ve rana u sylenebilir; sakn Krtleri kullanmaya kalkmasnar. Bu, onlar iin bir felaket olur, onlarn sonu olur. Ben onlar sert bir ekilde uyaryorum. Krtlerle anlamaldrlar. Demokratik zerklik temelinde bir anlamaya gidilebilir. ayet Suriye devleti kabul etmezse Krtler muhaliflerle hareket edebilirler. Ancak Suriyedeki muhaliflerle birlikte hareket etme durumunda da aba Suriyeyi demokratikletirmek ynnde olmaldr. (...)

102

calan: Byk Sava karsa Hkmet 3 Ay Dayanamaz, ANF, 13 Mays 2011.

79

Bugnden sonraki tabloyu yle gryorum. Bunu halkmz, herkes bilmeli. Suriye ve randaki Krtler zgrlk izgisinde kalacak ve daha da geliecekler. Irakdaki Krtler ise, zellikle bir kesimin ranla derin ilikileri var ve rann etkisi ok fazla. rann buradaki etkisi kkl olduu iin tamamen randan kopmazlar. Bu nedenle oradaki Krtlerdin politik olarak ikiye blnme tehlikesi vardr, bu imdiden grlmelidir. (...)103 calann tahlilinin isabeti bir yana, aklamas Krt Sorununun ve bu arada PKKnin faaliyetinin, Trkiye snrlar tesinde blge dengeleri erevesine oturtulmas asndan nemlidir. Nitekim, Irak Krt yneticilerden biri, yaptmz grmede, Suriyede patlak veren olaylar konusunda Trkiye hkmetinin taknd tavrn, Suriye Baas rejimini ok fkelendirdiini belirterek, Suriyeliler, bir zamanlar PKK kartn ellerinde tutarlard. Bu kart tekrar kullanmak istemeleri kimseyi artmasn demitir. calan, daha nceleri de, devletle bir restleme iine girdii dnemlerde PKKnin blge dengeleri iindeki konumunu, Trkiye'ye kar bir koz olarak kullanabileceinin ipularn vermiti. "calan'n 10 Eyll 2003 tarihli u szleri o dnem restleme srecinin hangi parametrelerle srdrleceini gzler nne sermekteydi: 'Trkiye ABD'ye yaknlarsa, PKK, ran, Suriye hatta Rusya'ya yaknlar. Trkiye, ran ve Suriye ile iliki gelitirirse, PKK, ABD ile ilikiyi gelitirir. Bu bir tahterevalli gibi deiik. Bu tr ilikiler doaldr. (...)"104 Ayn Abdullah calan, PKKnin d boyutunu, Trkiye'ye kar bir koz olarak ne ekilde kullanabileceine dair sinyaller verirken, "Trkiye ii uzlama" potansiyelini de vurgulamaktadr: " PKK'ye gelin denilebilir. Seksen yllk hatay dzeltmek gerekiyor. ar yaplr, demokratik siyasi btnle katlma gelirler. PKK buna gelmiyorsa bata ben olmak zere mdahale ederim."105 Bata Fransa ve Almanya olmak zere baz lkelerin de Avrupadaki PKK kadrolarn kontrol ettii ve Trkiye ile aralarndaki ilikiye gre, PKK ile ilikilerini dzenledikleri gr Trk gvenlik brokrasisi ve siyasi evrelerinde yerleik bir kanaat olmasnn yan sra PKKnin d boyutuna dair bir rnek olarak gz nne alnmaldr. 7.3. ZM SRECNN ACLYET Orta Dou ve Kuzey Afrikann Arap Devrimi ya da Arap Bahar olarak nitelendirilen byk halk ayaklanmalar sonucunda yaad tarihi dnm ve PKKnin blgesel boyutu dnldnde, Trkiyenin Krt Sorununa kendi iinde zm bulmasnn aciliyetini de ortaya kmaktadr. Leyla Zana grmemiz esnasnda Krt Sorununun zm ile ilgili olarak bu sorun zlrse, zm yoluna girerse; Trkiye ite o zaman, gerekten dnyada kpr olur, blgenin yldz olur demitir. Grmeler srasnda birok Krt ahsiyeti de benzer grler dile getirmitir. Krtlerin
103 104

calan: Krtlerin Kellesine, ANF, 20 Mays 2011.

Kapmaz, mral Gnleri, 238. (Cengiz Kapmaz, calan'n mral Gnleri, s.238) (24 Eyll 2003 tarihli mral Grme Notlarndan alntlanmtr.) bid.

105

80

Trkiyeden kopmak ve ayr, bamsz bir devlet kurma hedefi gtmediklerini, ancak Trkiye snrlar iinde eit vatanda stats ile hkmranlk paylam istediklerini, demokratik zerklik kavramnn esas olarak bunu ifade ettiini vurgulayan Krt ahsiyetlerden biri, Trkiye ite o zaman, gerekten blgesel bir g olacak diyerek, Krt isyannn zmnn Trkiyeyi bir btn olarak uluslararas sahnede glendireceinin zerinde durmutur. Irak Krt yneticilerinden biri de ayn ekilde, sorunu Trkiye kendi iinde zmezse, bakalar PKKyi kullanr diyerek sorunun blgesel ve uluslararas boyutuna gnderme yaparken, Trkiye zerse, etkisi tm Krtlere yaylr; btn Krtler Trkiyeden yana olur, ta rann iine kadar, ran-Irak snr boyunca ran Krtleri zerinde etki kurmu olur. Savunma hattn bizim zerimizden Irakn ortasna kadar uzatm olur. Krt Sorununun Trkiyenin kendi iinde zlmesi, Suriyeye de yansr. zm, Trkiyeyi mthi glendirir grn savunmutur. zmn gecikmesi, ve buna e anlaml olarak Abdullah calann konumunun deimemesi, dolaysyla bununla ilintili olarak dadan iniin belirsizlemesi ve blgeyi saran byk kitlesel alkantlar gz nne alndnda, sorunun zmszl srklenmesi ve Trkiyedeki durumun bir daha toparlanmas ok zor olacak ekilde rndan kmas giderek glenen bir ihtimal olarak kendini hissettirmektedir. Bunlarn yan sra nmzdeki dnemde taraflarn asgari mtereklerde uzlaabilecekleri bir zmn ortaya konulmamas halinde bir yandan Abdullah calann sreten ekilmesi olaslnn ve dier taraftan Krt hareketinde yaanmaya balayan kuak deiiminin durumu daha da kmaza srkleme ihtimali vardr. 7.3.1. CALANIN SRETEK KONUMU

Abdullah calan, 2011 yl Mays aynda yapt ve Trkiye medyasnn yine tehdit etti biiminde yanstt aklamalarda mralda devlet heyeti ile yapt grmelere dikkat ekerek Ben bu srece demokratik anayasal zm sreci demitim dedikten sonra Ben 15 Hazirandan (2011) ya byk anlama olur ya da topyekun byk bir sava olabilir, kyamet kopabilir demitim. Hem krda hem ehirde topyekn bir halk sava geliebilir. Bunun da sonular ok ar olur. Byle halk sava, sokaklarda, ehirlerde her yerde olur, hatta i sava olabilir, demitim. Tekrar sylyorum i sava olursa bundan yalnzca Krtler etkilenmez, herkes etkilenir. (...) Krtlere ak sylyorum. Byle bir durumda da burada beni lm bilsinler, burada pratik nderlik yapamam. (...)106 diyerek seim sonras dnemde yaanacak geliemelerin ynne gre sreten ekilebileceinin ilk sinyallerini vermitir. PKK lideri ayn grleri bir hafta sonra yaymlanan grme notlarnda da tekrarlamtr: (...) Burada halkmza, rgtlerimize u arda bulunuyorum: Ben sizlere pratik nderlik de yapmak isterdim ancak koullarm elvermedii iin teorik nderlik yapyorum. 15 Hazirana kadar bu sylediim erevede bir yeil k yaklmazsa, zmn gelieceine dair bir bildirim yaplmazsa, beni lm bilin! Artk ondan sonra yaanacak olan bakaldrdr, isyandr, her ey olabilir. Ben buna devrimci halk sava diyorum. Tarihi gnler yayoruz, tarihi sreteyiz, nemli gelimeler olur. Herkes bunlarn farknda olmal. BDP,
106

calan: Byk sava, ANF, 13 Mays 2011.

81

Kandil hepsi bunun farknda olarak hareket ederler. Umarm sava olmaz, zm geliir, bar olur.107 calan, 15 Haziranda sreten ekileceine dair daha nceki haftalarda yapm olduu aklamalarnn ne Krtler nezdinde ne de Trkiye kamuoyunda yeterince anlalmadn belirterek, bunu tehdit etmek veya antaj yapmak iin deil, zme katk sunmak amacyla sylediini vurgulayan yeni bir aklama yapmtr. 15 Haziranda ekileceim ynnde yaptm aklamalarn gerek Krtler gerek Trkiye kamuoyu tarafndan yeterince anlalmadn dnyorum. Uzun zamandan beri ve u an omzumda olduka yk var. zerimde oka dm var. Benim burada, (mral) bu koullarda daha fazla rol almamn, pratik nderlik yapmamn doru olmadn dnyorum. Ben daha nceleri de pratik nderlik yapamayacam, bunun doru olmadn belirttim. 15 Haziranda ekileceim derken, bu tehdit, antaj olarak deerlendiriliyor. Tehdit amal deil, Krt Sorununun zm iin bu aklamalar yaptm. Mevcut koullarla pratik nderlik yapmam faydadan ok zarar veriyor. Gerek devlet gerek Kandil ve BDP, btn sorunlar benim zerime ykm, Krtler de benden pratik nderlik bekliyor. Bundan sonra kendi durumlarna ilikin kendi kararlarn kendileri almaldrlar. Benim burada zaten sonumun ne olaca da belli deil. Bir deprem olsa buras zerime yklsa ne olacak. Bu durum mr boyu sremez. Bir kayann bile fiziksel bir mr vardr. Fiziksel adan en fazla ne kadar dayanabilirim, bilemiyorum. O yzden herkes kendi nderliini yapmaldr. Ayn ekilde Kandildekiler de hepsi 60l yalarna gelmiler, belli bir tecrbeye sahipler, kendileri nderlik yapabilecek tecrbeye ve olgunlua sahiptirler.108 calann 2011 ylnn Mays aynda yapt aklamalarda ska vurgulad 15 Haziran 2011 tarihini, mutlak bir kararn verilecei bir gn olarak deil, 12 Haziran 2011 seimleri sonras olarak ele almak gerekmektedir. Zaten, calan da, aklamasnda 15 Haziran tarihini kullanmakla, 15 Haziranda mutlaka seim olur demiyorum. Hemen 15 Haziranda zm geliir demiyorum, beklemiyorum109 demi ve zerinde durduu hususun, hkmetin Krtleri zm srecine dahil ederek sorunu zeceklerine ilikin bir aklama yapmas olduunu belirtmitir. PKK-BDP hattnda 15 Hazirana dair bir beklenti olarak sunulan Krtleri zm srecine dahil etmeki de calann durumunu ve bunun yannda dadan ini ile demokratik zerklik ve ana dilde eitim gibi taleplere ilikin mzakere aamasna geilmesi anlamnda ele almak gerekmektedir.

107 108 109

calan: Krtlerin Kellesine, ANF, 20 Mays 2011. calan: Yeil Ik Bekliyorum, ANF, 27 Mays 2001. bid.

82

7.3.2.KUAK FARKLILAMASI VE DUYGUSAL KOPU 12 Haziran sonras yeni Anayasa yapm ile birlikte yeni bir zm srecine girilmesinin aciliyeti, yukarda ifade edilen faktrlerin yan sra, zellikle gen Krt kuaklarnda Trkiye ile duygusal kopuun ok kritik bir noktaya erimesi ve bununla balantl olarak Krt siyasi hareketinde kuaklararas farklln ortaya kmasyla da ilikilidir. PKKnin Avrupadaki en st dzeydeki ismi olan Muzaffer Ayata, Kasm 2010daki grmemizde Abdullah calan bir ans. Kontrol elinde tutuyor. Bar istiyor dedikten sonra, zme ilikin kuak unsuruna vurgu yaparak bizim kuak bir ans; nereden baksanz biz ayn okullarda okuduk, ayn kantinlerde tarttk, ayn derneklerde bulunduk, birlikte askerlik yaptk diyerek iinde bulunduumuz dnemde gen Krt aktivistlerinin, Trklerle bu trden ortak paydalara sahip olmadn anlatmak istemektedir. Gen Krt kuaklaryla, Trkiyenin geri kalan blm arasnda yaanmaya balayan bu kopu, Murat Belgenin u satrlarnda da ele alnmaktadr: yi Krtler/kt Krtler diye bir ayrm yapamazsnz. lle yapacam diye tutturursanz, buna yalnz siz inanrsnz. Krtlere bunu kabul ettiremezsiniz; hatta o kt Krt dediklerinizin itibarn arttrm olursunuz. Bu olgu birok kere dile getirildi: Hakkariye, Cizreye, Mua gittiimizde konuup anlaacamz insan bulmak kolay deil. Zaman akyor, yarattmz koullar kendi insanlarn yaratyor. Konuup anlaacamz son kuak da (ki be aa be yukar yatmzdr) yalanyor. Onlarn boaltt yerleri doldurmaya balayanlarla ortak dilimiz kalmyor. Bundan sonra gelenler, bizi brakn bir yana, kendi aabeylerinin kuandan da bar sz dinlemeyecek.110 Belgenin konuup anlaacamz son kuak, ki be aa be yukar yatmzdr diye tanmlad kuaktan bir isim olan Ahmet Trkn, Murat Belgenin Taraf Gazetesinde kan yazsyla ayn gn yaymlanan Milliyet Gazetesinden Asl Aydntaba ile yapt sylei de durumu arpc biimde ortaya koymaktadr. Ahmet Trk, Aydntaban BDPli siyasiler sk sk Bizden sonra gelen nesille bar daha zor diyor. Genler daha m kzgn sorusuna yle. Bu grlyor zaten. Arkamzdan, savala bym, birlikte yaam grmemi farkl bir kuak geliyor. Biz yal kuak daha farkl sreleri yaadmz iin daha kolay diyalog kuruyoruz. Ama duygusal ayrma balad. zellikle de genlerde. Bunu ortak aklla engellememiz gerekir111 karln vermektedir. Ahmet Trk, bunu Engelleyebilir miyiz? sorusunu ise Evet ama Krtler asndan artk bu anlayla, mevcut statkoyla yaam srdrlebilir deil. Bu Trklerle Krtler birlikte yaamayacak anlamna gelmiyor. Ama bizlere bir stat lazm. Ayrca calana ev hapsi gndeme gelse tansiyon der. Bir forml bulunmazsa meselelerin zm zor112 diye cevaplyor.

110 111

Murat Belge, Krt Sorunu ve Babakan, Taraf Gazetesi, 29 Mays 2011.

Asl Aydntaba, BDPli Bamsz Mardin Aday Ahmet Trk: Genlerde Duygusal Kopu Balad Artk, Milliyet Gazetesi, 29 Mays 2011.
112

Ibid.

83

8. NERLER
Krt Sorunu ve onun ayrlmaz bir paras haline gelen PKK Sorununun zmne ilikin zellikle son iki yl iinde yaanan olumsuz gelimeler zmn zora sokmutur. Bunun yannda, 12 Haziran seimleri sonras yaanacak sre barndrd riskler ve tehlikeler kadar, yeni bir srecin balamas ansn ve zm frsatlarn da sunmaktadr. Rapor almas boyunca yaptmz grmelerde, yeni bir srete nasl yol alnabileceine ilikin devletin elinde yeterli hazrlk ve birikimin bulunduunu saptam olduk. Abdullah calann 15 Austos 2009da sunduu ve halen devletin elinde bulunan yol haritasnn yan sra, Trkiye Devletinin Krt Sorununun zm konusunda herhangi bir plan olmad ynndeki yaygn kannn aksine, devletin elinde de atlmas gereken pratik admlar dizisi ya da eylem plan diye nitelendirilebilecek, bir baka deyimle her ne kadar Habur sonras rafa kaldrlm olsa da bir eit yol haritas bulunmaktadr. 12 Haziran seimlerinden sonra, yeni Anayasa almalaryla birlikte n alacak yeni srete, yol haritalarnn raflardan indirilmesi ve zerlerinde aradan geen zamanda cereyan gelimeler de gz nne alnarak yaplacak modifikasyon ve rtularla aralarnda belli bir uyum salanarak tekrar gndeme getirilmesi mmkndr. Krt Sorunu ve onunla balantl olarak PKK Sorununun zm konusunda neler yaplabileceine ilikin farkl grlere sahip olan ve zaman zaman birbirine kart grler beyan eden ve zt konumlarda bulunan kesimlerin, 12 Haziran 2011 seimlerinin ardndan neler yaplmas gerektiine dair ncelikle zerinde durduklar konular arasndaki kesime noktalarn gz nne alarak, eitli nerilerde bulunmak mmkndr: 1. Taraflar arasnda (Devlet ve PKK) arasnda zm ynnde yol alnabilmesi iin ncelikle bir gven ortamnn yaratlmas; Gven ortamnn salanmasnn n koulu, KCK Davasndan tutuklu bulunan sanklarn bata seilmi belediye bakanlar olmak zere byk blmnn serbest braklmalarnn salanmas ve davann drlmesi; KCK davasnn drlmesi ve tutuklularn serbest kalmas, Krt siyasi kadrolarnn meru ve yasal zeminde siyaset yapmalar iin nlerinin almas anlamna gelecei ve dadakilere Trkiyede byle bir imkann var olduu ynnde bir iaret verecei iin zellikle nem tamaktadr. Netice itibaryla, KCK Davas tutuklularnn nemli bir blm, PKK ile balantl olmakla birlikte dada silahl eylem yapmak yerine, yasal alanda rgtlenme ve siyasi mcadeleyi tercih etmi kiilerden olumaktadr. Meru ve yasal alanda, siyaset yapacak yzlerce kadronun, sonu olarak, siyasi nitelikteki eylemlerinden tr tutuklanmalar, PKKnin silahl mcadeleye devam tercihini zendirmek gibi olumsuz bir rol oynamaktadr.
84

KCK Davasnn drlmesi ve bu yolla ok sayda tutuklunun serbest kalmas iin, davann almasna ve tutuklamalara imkan salayan Trk Ceza Kanunu ve Terrle Mcadele Kanununun ilgili baz maddelerinde deiiklik yaplmas yeterli olacaktr. Mart 2006dan sonra blgede meydana gelen kitlesel gsterilere katlanlarn ve bunun sonucu olarak gzaltna alnp haklarnda dava alanlarn says binlerle ifade edilmektedir u an bile dava kapsamnda cezaevlerinde bulunan tutuklu ve hkmllerin says 100 binin zerindedir. Bunlarn nemli bir blmn de ocuklar oluturmaktadr. Bu say 12 Eyll 1980 dnemindekinden bile daha yksektir. KCK Davas avukatlarndan, Diyarbakr Baro Bakan Emin Aktar kendisi ile yaptmz grme srasnda Kitlesel gsterilere katldklar iddiasyla haklarnda dava alanlar bir tek eylem sonucu birka yasa maddesini ihlal ile sulanmaktadrlar. Bu durum su ve ceza adaleti ile orantllk ilkelerini gz ard etmek suretiyle kamuoyu vicdann rahatsz etmektedir. Keza saylar binlerle ifade edilebilecek olan bu kiilerin, sicilleri nedeni ile ileride topluma kazandrlmas ve insan onuruna yakr bir i bulmalar ve bu ite almalar da mmkn olmamaktadr. Bir eyleme katlp slogan ya da ta atmakla sulanan bir kii TCK 314/2, TMK 7/2, 2911 sayl yasann 32. maddesi, kamu malna zarar verme gibi ok sayda sula itham edilmekte ve cezalandrlmaktadr. Ta atan bir kii yllarca rgt iinde bulunan bir kiiden daha ar bir cezai yaptrmla karlamaktadr dedi. Emin Aktar ayrca TCKnn 220. maddesi ve TMKnn 7/2. maddesinin iptali ya da deitirilmesi sonucu, bu tr deiikliklerden serbest kalmak suretiyle yararlanacak KCK davas sanklarnn orannn yzde 70 olacan belirtti. KUTU: TCK ve TMKnn Deitirilmesi Gereken Maddeleri TCKnn 220/4, 220/6 ve 220/7 fkralar, srasyla: rgtn faaliyeti erevesinde su ilenmesi halinde, ayrca bu sulardan dolay da cezaya hkmolunur; rgte ye olmamakla birlikte, rgte bilerek ve isteyerek yardm eden kii rgt yesi olarak cezalandrlr; rgt iindeki hiyerarik yapya dahil olmamakla birlikte, rgte bilerek ve isteyerek yardm eden kii rgt yesi olarak cezalandrlr ifadelerini iermektedir. Terrle Mcadele Kanununun 7/2 maddesi ise: Terr rgtnn propagandasn yapan kii, bir yldan be yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Bu suun basn ve yayn yolu ile ilenmesi halinde, verilecek ceza yar orannda artrlr. Ayrca, basn ve yayn organlarnn suun ileniine itirak etmemi olan sahipleri ve yayn sorumlular hakknda da bin gnden onbin gne kadar adli para cezasna hkmolunur. Ancak, yayn sorumlular hakknda, bu cezann st snr bebin gndr. Aadaki fiil ve davranlar da bu fkra hkmlerine gre cezalandrlr. demektedir. KCK Davasnn drlmesi ve tutuklularnn serbest braklmas, zmn PKKnin Trkiyeliletirilmesi ile salanabilecei zerinde duran ve bylelikle PKKnin d glerin kontrolnden karlmasn ngren devlet yetkililerinin bak as ile de uyumludur. ok st dzeyde bir yetkilisi kendisi ile grmemiz srasnda bu sorunun zm, Trkiyede demokratiklemenin yol almasyla,
85

demokrasinin tahkim edilmesiyle, devletin tek devlete indirilmesiyle mmkn olabilir. Demokrasinin tahkimi, her trl szn sylenebilecei, her trl faaliyetin iddete, silaha bavurmadan gerekletirilebilecei bir yap anlamna gelir. Bu balamda dadan indirmek demek, Kurun atma; gel, kelime at; kurundan daha ar kelime at, demokratik zerklikten aklna ne geliyorsa hangi kavramlar ortaya atacaksan at; yeter ki kurun atma demek. Oysa, biz adamlar KCK davasyla ieri attk. Onlar, ne olurlarsa olsun, kurun atmak yerine kelime atmak tercihini ne karan bir faaliyeti temsil ediyorlard demitir. Bu alglamadan hareketle, 12 Haziran seimleri sonras KCK Davasnn, gerekli hukuki dzenlemeler yaplarak drlmesi, PKKnin Trkiyelilemesi yani bir baka deyimle dadakilere Trkiyede yasal siyaset yollarnn ak tutulmas bakmndan hayati bir anlam tamaktadr. Bu adm asgari lekte ise, zm iin zorunlu olan gven ortamnn olumasna katkda bulunacaktr. 2. Gven ortamnn salanmas ve srdrlebilir olmas ancak silahlarn sustuu ve susturulduu bir ortamda mmkn olabilir. Bu nedenle, PKKnin eylemsizlik halinin srekli klnmas gerekmektedir. PKKnin eylemsizlik halinin konsolide edilmesi ise, Silahl Kuvvetler bata olmak zere, gvenlik kuvvetlerinin PKKnin silahl unsurlarna ynelik operasyonlarnn durdurulmasn da gerektirmektedir.

Operasyonlarn durduu ve eylemsizlik durumuna sreklilik kazandrabilecek bir ortam, her iki tarafta da var olan ve savan devam etmesi drtsne sahip kesimler iin elverili olan provokatif ortamlarn nne geilmesine imkan salayacaktr. Devlet tarafnda operasyonlarn durdurulmas, askeri otoritenin kesin olarak sivil otoriteye tabi klnmasyla, sivil otoritenin bu sz konusu yaklam benimsemesiyle mmkn olabilecektir. Trkiyede aktif siyaset iinde yer alan nemli bir Krt ahsiyet, eylemsizliin srekli olabilmesi iin, devlet ile birlikte izilecek bir yol haritasnn hazrlanmasna ve bunun garantrln devlet kurumlarnn stlenmesi gerektiine deinmitir. Bunun gerekesini, yl iinde hkmet deiir ve nceki yol haritasn tanmyorum derse, ne olur? diye aklamtr. Ayn Krt ahsiyet, bu geici uzlamann karl olarak operasyonlarn durdurulmasn da gerillaya bir alan izilir; koordinatlar verilir; bunun dna karsa vurulur, aksi halde operasyonlar durur szleriyle arta balamtr. Bu admlar mmkn klacak mekanizmann ne olaca konusunda birbirinden ok ayr konumlarda bulunan, biri devletin st dzey bir yneticisi, dieri yasal alandaki Krt liderlerden biri, ncs Krt sivil toplum kurulular ve Trk kamuoyu nezdinde itibarl bir kanaat nderi olan ahsiyet bir komisyon kurulmas nerisini ortaya atmlardr. neri sahiplerine gre, bu komisyonda devlet temsilcilerinin yan sra, PKKnin yasal alandaki temsilcisi (bir nevi Kuzey rlandadaki Sinn Fein rnei gibi) BDPliler, hukukular, her iki tarafn (devlet ve PKK bunu bu hususta Abdullah

86

calan olarak okumak da mmkn) zerinde anlaaca toplumdaki saygn kiilikler yer alabilirler. 3. Dadan inii zendirecek ekilde meru ve yasal zeminde siyaset yaplmasnn nnn gerekten ak olduunun en anlaml gstergesi, KCK Davasnn drlmesinin yan sra, Krtlerin Trkiye Byk Millet Meclisinde en geni, adil ve gereki temsilinin mmkn klnmasyla olabilecektir. Bu durum Trkiyede i bar ve PKKnin Trkiyelilemesinin salanabilmesi iin seim barajnn yzde 10un altna ekilmesini zorunlu klmaktadr. Bu dzenleme bir demokratik gereklilik olmasnn yan sra Krt Sorununun iddetten arndrlmas iin ok nemli pratik bir deere sahip olduu iin de benimsenmelidir. 4. Yukarda sralanan bu admlar, Krt Sorununun zmne ilikin zorunlu hukuki ereve gereklemeden anlam kazanamaz. Bunlarn banda, yeni bir anayasann hazrlanmas ve yeni anayasada yeni bir vatandalk tanm yaplmas gelmektedir. Ayn ekilde, genel bir Krt halk talebi haline gelen anadilde eitim ve retim konusunun, tatminkar bir zme kavumas da byk nem tamaktadr. Dolaysyla yeni bir anayasa yapm, Krt Sorununun iddetten arndrlarak zlmesi dorultusunda hayati bir nem tamaktadr. 5. Yeni anayasa yapmyla balayacak yeni hukuki dzenlemeler, Krtlere Trkiyede yeni bir stat kazandrmay ama edinmelidir. Krtlerin yeni bir stat elde etmesi keyfiyeti, PKKnin nfuzu altndaki Krtlerin dnda kalan ve hatta PKKnin karsnda yer alan Krt evrelerinde bile adeta bir konsenss halinde dile getirilmektedir. Rapor almasnda vardmz en temel sonularndan biri, Krtlere stat kazandrlmasnn zm srecindeki belirleyici rol ve nemi olmutur Statnn gereklilii konusunda gr birlii olsa da bu statnn ne olaca konusunda grler eitlilik gstermektedir. Grler, demokratik zerklikten yerel ynetimlerin yetkilerinin glendirilecei, bir tr ademi merkeziyete kadar uzanan yelpazeye yaylmaktadr. Bununla birlikte, rapor almas srasnda yaptmz aratrma ve grmelerden Krtlerin elde edecei bu yeni statden, Krtlerin Trkiye Cumhuriyeti snrlar iinde siyasi hayatta en geni demokratik katlmla yer almas ve bu erevede yine Trkiye Cumhuriyeti snrlar iinde kendilerini ynetebilme konumunda bulunmalarnn kastedildiini karmaktayz. Bu balamda, Cumhuriyet Halk Partisinin 2011 Genel Seimi Beyannamesinde de yer alan Trkiyenin kabul etmi olduu Avrupa Konseyi Yerel Ynetimler artna konulan ekincelerin kaldrmas konusu zerinde durulmasnda yarar olaca dncesindeyiz. Krtlere yeni staty ifade eden bir konu balnn uygulanmas konusunda Cumhuriyet Halk Partisinin zel ve gl bir destek vermesi durumu son derece nemli bir siyasi kazan olarak deerlendirilebilecek bir gelimedir. Zira, 2009 Temmuz sonunda hkmet tarafndan balatlan Almn, 2009 Ekim aynda Haburda yaanan gelimeler sonucunda tkanmasnda, CHPnin o dnemdeki genel bakannn amansz muhalefetinin belirleyici bir pay olduu, bu rapor almas srasnda hkmet evreleriyle yaptmz grmelerde edindiimiz
87

bilgilere arasndadr. Bu adan, CHPnin 2009 ylndaki Almn nn tkayan yaklam ile 2011 ylnda seim beyannamesine yansyan tavr arasndaki konuya yaklam bakmndan var olan derin farkn, zm ynnde ilerlemek iin bir ans uyandrdn dnmek gerekmektedir. 6. Abdullah calann, zm iin deerlendirilmesi gereken, zmn partneri roln stlenecek ok nemli bir siyasi aktr olduu, rapor almasnda grlen hemen herkesin zerinde birletii bir noktadr. Buradan hareketle, calann tutukluluk artlarnda yaplacak yeni bir dzenleme de sorunun zm ve dadan iniin salanabilmesi asndan kanlmaz grlmektedir Tutukluluk artlarnda yaplacak yeni dzenleme, ksa vadede tutukluluk artlarnn iyiletirilmesinden orta vadede calann serbest kalmasna dek uzanan bir dzlemde ele alnabilir. Kendisiyle grtmz eitli kiilerin zerinde ortaklat ksa vadeli dzenleme ev hapsine gei olarak dile getirilmektedir. Ev hapsi kavram calann devlet heyeti dndaki insanlarn da kendisiyle grebilecei bir konuma gelmesini ve rgtyle ilikilerini zme daha etkin bir katk yapacak ekilde kurabilmesini salayacak bir imkan olarak deerlendirilmektedir. Ev hapsine gei konusunda birbirinden ok fazla ekilde ayrlan grler olmamakla beraber, bunun zamanlamas ve yeri zerine deiik neriler yaplmaktadr. mralnn ierisinde sadece calann bulunaca sivil ziyarete ak bir ak hapishane haline getirilmesi gerektiini vurgulayanlar olduu gibi, calann tamamen farkl bir yere, mesela Diyarbakra, nakledilmesi zerinde de duranlar da mevcuttur. Grmelerimiz srasnda, calann konumunun ne olacana ilikin en radikal nerinin, Trkiye Krtleri arasnda calana kartlyla bilinen bir ahsiyetten gelmesi ise artc olmutur. Sz konusu Krt ahsiyet, devletin PKKyi nasl zebilecei sorusuna, kategorik bir cevap vererek Bakann serbest brakacaksn. Bakan yle durduka, PKKy zemez diyerek calann serbest braklmas gereini vurgulamtr. Bununla birlikte, bunun kademeli olabileceini ve en az 2 yllk bir gei sresiyle uygulanabileceini de szlerine eklemitir. Irakl Krt liderler de dahil, grtmz ok sayda insan, Abdullah calann 63 yana gelmi olduunu, 12 yldr tutuklu bulunduunu, idama mahkum olmu hi kimsenin bu kadar uzun sre tutuklu kalmasna raslanmadna iaret ederek, sorun Abdullah calan yaarken zm bulunmasnn nemi zerinde durmaktadr. 7. Dadakiler, iin aamal bir af uygulanmas, bu rapor almas srasnda grtmz devlet yetkililerinden PKK yneticilerine, hatta PKKye muhalif olan Krtlere dek yaylan geni bir yelpazede tarafndan PKKnin silahl glerini dalardan ve bu arada Kandil'den indirmek iin, en geerli yol olarak dile getirilmitir. Dadakiler iin aamal af, kendileriyle grmeler yaptmz farkl siyasal pozisyonlara sahip neredeyse herkesin zerinde uzlat en nemli kesime noktalarndan biri olmutur. Elbette ki, nihai bir toplumsal barn elde
88

edilebilmesi iin aamal affn sadece PKK'lileri deil, PKK'den kopmu ve ayrlm olmakla birlikte PKK eylemlerinden tr cezai kovuturmaya urayan ve yurt dnda yaamak zorunda kalan binlerce kiiyi de kapsamas gerekmektedir. Bu durumda, hibir zaman PKK'li olmam olsa da, Krt sorunuyla ilgili gelimelerden tr yurt dnda bulunan ok sayda kiinin de ayn uygulamadan yararlanmas gerekmektedir. Btn bunlarn gereklemesi ancak zel bir kanunun karlmasyla mmkn olabilir. Af bal altnda, veya bu szcn dourabilecei tepki nedeniyle, bir baka isim verilerek yaplabilecek benzer bir dzenlemeden bahsedilirken aama kelimesi Trkiyede siyasi hayata hemen dahil olmalar salanacak silahlarn brakm PKKliler ile PKK ynetici kadrosu arasnda ayrm yapma zorunluluna iaret etmektedir. Kandildeki 60-65 kiilik ynetici kadronun, Trkiyede siyasi hayata yasal biimde dahil olabilmesi iin belli bir zaman plan oluturulmas ve bu zaman plannn calan iin hazrlanacak olan ve onun da ayn imkanlardan yararlanmasn hedefleyen zaman planyla e zamanl olarak tasarlanmasnn gereklilii zerinde durulmaktadr. Raporun hazrlanmas srecinde yaptmz grmeler ve aratrmalar sonucunda PKKnin ilk kez atekes ilan ettii 1993 ylnda Turgut zal tarafndan gelitirilen aamal af dncesinin, PKKnin silahl glerini dadan inie ikna edebilecek en geerli yntem olarak halen geerliliini koruduu saptanmtr. eitli dnemlerde Pimanlk Yasas adyla gndeme gelen ve hatta TBMMden de geen dzenlemelerin soruna hibir zm getirmemesinin temel nedeni, bu dzenlemelerin konuya siyasi olarak yaklalmam olmas, rgt bir btn olarak ele almamas, ynetici kadroyu kapsam d brakmas ve bu ekilde rgt blme ve tasfiye etme niyetini n plana kartt izlenimini yaratmasdr. Turgut zal, ynetici kadro ve zellikle Abdullah calan hari, tm silahl PKKllarn Trkiyeye veya evlerine dnerek her trl haktan derhal yararlanabilecekleri; Abdullah calan dahil, ynetici kadronun ise 5 yllk bir gei srecinden sonra, bu dnem zarfnda su ilememeleri kaydyla, ayn haklara kavuacaklar aamal bir af tasarlamaktayd. Devletin eitli birimleri tarafndan daha sonralar da zerinde allan dier af tasarlar da, byk lde ayn esaslara bal kalmtr. Bu eit bir affn hukuken nasl mmkn olabileceine dair sivil toplum tarafndan gelitirilen eitli ipular da mevcuttur. 25 Mays 2003 tarihinde Diyarbakrda aklanan ve Ek 2de bulabileceiniz Diyarbakr, Van, Batman, anlurfa, Mardin, Siirt, Bingl, Ar ve Tunceli barolarnn ortak nerisi olan yasa tasla, geerliliini halen korumakta ve benimsenmesi halinde pratik sonular retme imkan sunmaktadr. Habur sonrasnda srecin tkanmasyla beraber aamal af da, uygulanamadan devre d braklmtr. Bununla birlikte, devletin st dzey bir yetkilisinin aada alntladmz arpc deerlendirmesi, dadan ini konusunun geleceine dair iyimser bir bak as yaratmaktadr:

89

rgt, aslnda silahl mcadeleyi bitirmek istiyor. Bunun kant, dadan adam gnderme konusunda yapt ibirlii. Haburda bunu ortaya koydular. Sre ileseydi, grup grup adam gndereceklerdi. Avrupadan gelecekler hazrd. Bunu, karlkl ibirlii ve egdmle yaptk. Habur iyi ynetilemeyince byk gven bunalm dodu. Ama Haburdaki sre, yine canlandrlabilir. Trkiyede demokratik bir ortam yerleirse, bunun hukuki yaps oluturulursa, halk da rgte silahl mcadelenin bitirilmesi ynnde etkide bulunabilir. (...) Evet, blgedeki yeni ve gen kuaklar, byk bir ruhi kopu halindeler. Doru. Ancak, baka bir lkeye de meyletmiyorlar. Gittikleri, dayanmak istedikleri bir baka yer de yok. Bu, sorunun Trkiye iinde zm iin olumlu bir unsur olarak ele alnabilir. Mthi bir gven bunalm domu olduu iin, gveni yeniden kuracak admlar atmak gerek. Bunun iin yasal deiiklikler de yapmamz gerekiyor. (...) rgt dadan indirmek iin bir Komisyon kurulur. Buna BDPliler bile alnr. sim listesi karlr. u isimler, hemen gelip her trl haktan yararlanr denir. u u isimler 2 sene, u u isimler 5 sene sonra. calan 10 sene sonra denir. Yani bir perspektif verilir. calana perspektif vermeden yol alamazsnz. Ancak, btn bunlar yaparken, yle yasal dzenlemeler yapacak, yle yasalar kartacak, baz yasalar yle dzelteceksiniz ki, gelenler ieri girmeyecek, haklarnda soruturma almayacak. Yani, Habur sonras bir daha tekrarlanmayacak. Yoksa niye gelsinler. (...) Bu adan bakldnda uzlalmaz grlen PKK tarafnda da sorunun zmne, silahl mcadelenin sona erdirilmesine ynelik bir istek mevcuttur ve bu istek devlet yetkilileri tarafndan da bilinmektedir. O halde lkede demokratik bir ortamn yerlemesi, gerekli hukuki altyapnn oluturulmas ve en nemlisi taraflar arasnda gven ortamnn yeniden ina edilmesi durumunda Habur sonras yaananlar ve benzeri olaylar nedeniyle tkanan srecin yeniden canlandrlmamas ve Trkiyenin yakn gemiine damgasn vuran en byk sorunlarndan birinin barl bir siyasal zeminde zme kavuturulmamas iin hibir neden yoktur. Krtlerin, yeni bir anayasa ile kendilerini eit vatanda hissedecekleri, bugnkne dek sahip olduklar statden farkl bir stat elde edecekleri demokratik bir Trkiyede dadan ini de mmkn olacaktr.

90

EK 1: ABDULLAH CALANDAN YOL HARTASI VE EYLEM PLANI

PKKnn ban ektii ve srdrd Krt silahl hareketinin otuz yla yaklaan gemii, liderinin tutuklu bulunmas, binlerce Krtn yurt dna gitmi olmas, yurt dndakilerin bir blmnn -yurt iindekiler gibi- silahl varlklarn korumalar, isyann sona ermesinin, bu raporun tm ieriinden de anlalabilecei zere, aamal biimde zamana yaylarak mmkn olabileceini gsteriyor. Bu bakmdan, zmn bir sre iinde gerekleebilecei genel kabul gryor. zm nerileri, genellikle, yol haritas ya da eylem plan gibi balklar altnda toplanyor. Sorunun zmnn en nemli ve etkili muhatab olan Abdullah calan da, Almn balamas zerine 15 Austosta devlet yetkililerine kendi yol haritasn sundu. Kamuoyu ile paylalmayan, ancak AHMe intikal etmi bulunan calann yol haritasnn bir blmn, gerek PKK liderinin zihin kalbn ve yaklamn anlamak bakmndan, gerekse de belge niteliinden tr Dadan ni-PKK Nasl Silah Brakr raporuna alyoruz. PKK liderinin zm nerileri, haliyle, nmzdeki sre bakmndan da zerinde durulmas gereken unsurlar ihtiva ediyor. Abdullah calan, uzun biimde kendi tarih tezini ve argmanlarn sraladktan sonra Eylem Plan adl blmde dadan inie ipucu tekil edecek kendi aamal zm nerilerini kaleme almtr. Eylem Plan ara bal altnda da, Demokratik zm Plan alt baln takiben nerdii pratik admlara gelene dek, kendisine gre, biri Trk devletinin geleneksel yaklamn, dieri Irak Krdistanndaki Krt siyasetilerinin yaklamn ierdiini iddia ettii dier alternatif zm planni tartyor ve konunun yakn tarihesine ilikin yorumunu sunuyor. Sz konusu blmleri, Abdullah calann PKKnn hareket tarz ve sylemini etkileyen zihin kalbna ipucu tekil ediyor olmas nedeniyle muhafaza ettik. Trkiyede Demokratikleme Sorunlar-Krdistanda zm Modelleri (Yol Haritas) balkl 55 sayfalk metnin son blm iinde yer alan Eylem Plannn pratik neriler ieren paragraflarn da aynen aktaryoruz. Abdullah calann, 15 Austos 2009 mral diye noktalad AHMe de iletilmi olan, Trk devlet yetkililerine verdii kendi Yol Haritasnn, Eylem Plan ara bal altnda Demokratik zm Plan alt balnn sonuna kadar olan blm yle: Toplumsal sorunlarda nerilen her zm modeli pratik deer ifade etmedike zihin jimnastii olmaktan teye gitmez. phesiz pratik admlar da dnceyle ilgilidir, yryen dncedir. Yine de baarl zmlemelerin deeri pratikle ancak yant bulabilir.

91

Krt sorunun zmne ilikin pratik admlar atmakta kendi ahsm adna olduka amatrce de olsa atmay tek tarafl eylem hareketlerinden daha ok nemsedim. Anlaml diyaloglara her zaman ncelik verilmesi gerektiine inanrm. Ama diyalog adna kendini kandrmann da felaket getirdiini bilirim. Taraflarn mzakere pozisyonunu hi kmsememek gerekir. En kk bir mzakere zemini, en gelikin ve baarl geen g eylemlerinden daha deerlidir. Krtler konusunda 1970lerde PKKnin dou srecinde ok kat bir inkr politikas yrrlkteydi. Szl olarak kar kmak bile en ar cezalarla karlk buluyordu. Daha o dnemde sol gruplarla ortak demokratik zmlere ncelik tannd. ADYD (Ankara Demokratik Yksek renim Dernei -1975) Bakanlna seilmem bu amalayd. Yrmediinde PKK kna ynelim kanlmazd. 15 Austos hamlesine ynelim yine inkr ve imha politikasna kar tek alternatifti. stediim gibi olmasa da tm gcmle yklenmekten ekinmedim. Sayn Cumhurbakan Turgut zaln 1990larn banda sunduu diyalog ortam gelitirilseydi belki de Krt sorunu ok farkl konumlarda olurdu. Devlet, kendi bakanna diyalog ve mzakere iin frsat tanmad. Geleneksel inkrc ve imhac pratik tm gle devredeydi. Cumhuriyet tarihinin en karanlk dneminden geiliyordu. 1997-98de siyasi ve askeri cepheden yanalan diyalog denemesi de ayn akbete urad. ve d engelleyiciler, zcesi tm siyaset ve askeri yap zerinde etkili olan Gladio, en basit diyalog ve mzakere pozisyonuna bile olanak tanmyordu. mral sorgulama srecimi bir diyalog ve mzakere zemini olarak tm deerlendirme abalarma ramen birileri hep bozdu. Tm nerilerim cevapsz kald. Ak ki sonuna kadar hareketin tasfiyesi planlanyordu. Mzakere ve diyalogu sonlar gibi gren yaplar vard. Mthi palazlanmlard. Devlet iinde devlet olmulard. Bulac iktidar hastal olarak en tehlikelisi ve acmasz olanyd. Tm uyarlarma ramen yine binlerce lm ve hesapsz maddi kayplar gerekleti. ahsen 1990lardan beri sava snrl tutmay tercih ediyordum fakat sonu vermeyince en son uyarlarm Krdistan ve Krtler boyutunda topyekn varln koruma ve zgrln salama amal direniin arzulanmad halde gelimesinin kanlmaz olduu bir srece hzla yaklaldn belirtmek-aklamak zorunda kaldm. Olas diyalog ve mzakere zemini bu ynl olaslklarn gerekleebilirlilii nedeniyle dile getirildi. Savan taraflar arasnda planlar yok deildir. Eylem planlar, zerinde en ok durulan ve yaplan almalardr. Kendi deneyimlerimden bu almalarn varln ok iyi bilmekteyim. Tek tarafl eylem planlar itiyakla yaplr. Zor olan taraflar buluturacak eylem planlar gelitirmektir. Karlkl empati olmadan bu tr planlar gelitirilemez. Tek tarafl olarak gelitirilen ve halen uygulanan eylem planlar hakknda ksa bir deerlendirmeyle birlikte iki tarafn uzlamasna yol aacak olas bir eylem planna ilikin grlerimi sunmaya alacam. Kendimi plann uygulanmasndan sorumlu bir taraf olarak grmediimi batan belirtmeliyim. nk iinde bulunduum hkmllk stats ve uygulanma koullar taraf olmam mmkn klmaya elvermez. Sunduum grler daha ok taraflarn birbirini gereki tanmalarn salamak ve olas ortak bir eylem planna ilikin olmazlarla olabilirler konusunda aydnlatc olmay hedefliyor. Buna gre; 1- Geleneksel nkrc ve mhac zm Plan: Bu zm dorultusunda eskisi kadar youn olmasa da halen gelitirilen ve uygulanan planlar sz konusudur. Snfsal temeli devlet rantna dayal olarak oluan orta snf burjuvazisi ve brokrasisi olan
92

bu kesimler, ite ve dta olduka tehir ve tecrit olmalarna karn, imha planlarn tm sinsi ve kaba yntemlerle uygulamaktan ekinmemektedir. Geleneksel Krt ibirliki kesimler dndaki tm Krtler, bu plann uygulamasna tarihlerindeki en kapsaml direnilerle karlk vermektedirler. Direniin nderlii konumunda olan PKK, bu planlar uygulanmaya devam ettike bundan sonra da kendi eylem planlarn kapsamlca uygulayabilecek kapasite ve glere sahiptir. Pasif savunma planlarndan, aktif savunma ve topyekn direni planlarna gei yapabilecek konumdadr. nmzdeki dnemde demokratik zmde yaanacak ciddi tkanklklar karsnda topyekn savunma planna gemesi beklenebilir. 2- Federalist, Milliyeti zm Plan: Bu planlar da eitli boyutlarda ve alanlarda uygulanma durumundadr. Irak Krdistan Federe Ynetimince hayata geirilen bu planlarn arkasnda blgenin geleneksel smrgeci ulus-devletleriyle kresel hegemonik gler durmaktadr. Hepsinin amalar deiik de olsa genel bir mutabakat sz konusudur. Krtlerdeki devrimci demokratik potansiyeli arptmak amacyla bu plana destek vermektedirler. ABD, Krt Federe Ynetimini en ak destekleyen hegemonik g konumundadr. Irak, Suriye, ran ve Trkiyeyi kontrol etmede Federe Ynetim stratejik rol oynamaktadr. Trkiye, ran ve Suriye ynetimlerini kendi Krtlerinin direncini bastrma ve Krdistanlarn yok sayma pahasna kinci Dnya Savandan beri Kuzey Iraka skm Kk Krdistan plann eitli yntemlerle desteklemektedir. Bu biilmi rol amak istediinde ise hep birlikte kar kmaktadrlar. Bl-ynet politikacl, plancl en ok Kk Krdistan projesiyle yrtlmektedir. zellikle devrimci, radikal demokrat ve sosyalistler bu yolla etkisizletirilmeye allmaktadr. Plann temel hedeflerinden biri de PKK izolasyonudur. Kk Krdistan karlnda PKK izolasyonu ve tasfiyesi hakknda ok kapsaml bir Gladio almas vardr. Ayrca uluslararas diplomaside de geni bir destek bulmaktadr. Plan imdilik ABD-Trkiye-Irak ynetimince ve aralarna Krt Federe Ynetimini de katarak PKKyi silahl mcadeleden vazgeirmeye abalamaktadr. Fakat bu plan, taraflarn farkl karlar nedeniyle yeterince ilememektedir. Uygulamas snrl kalmaktadr. Krt toplumunun geni kesimleri tarafndan desteklenmediinden fazla umut vermemektedir. Dar bir elitin karlarna hizmet ettiinden her geen gn daha ok deifre olmakta ve tecritle karlamaktadr. PKKnin bu plana kar verdii yant, teslim olmama ve direnie devam biiminde olmutur. Uzun sreden beri saflarndaki birok kararsz, ahlaki ve ideolojik zayflk iinde bulunanlarn kap snd bu plan sahipleri yeni ibirliki bir hareket gelitirmek istemelerine ramen hemen deifre olmaktan kurtulamamtr. Krt milliyetilii, geleneksel zayfl nedeniyle tutarl bir ulus-devleti plan da gelitiremediinden yozlap tasfiye olmak adeta kaderleri haline gelmitir. Tm umutlarn PKK direniinin krlmasna balamlardr. Trkiye hkmetleri de uzun sre umutlarn ayn ynde kullanmlardr. Kk Krdistana dayal Krt milliyetiliinden medet ummulardr. Rumlara ve Ermenilere uygulanan planlarn bir benzerini Kk Krdistan temelinde Krtlere uygulamak istemilerdir. Fakat koullarn farkll ve PKKnin konumu bu plann ters tepmesine yol amaktadr. Glenen PKK izgisi olmaktadr. 3-Demokratik zm Plan: lk iki maddedeki planlarn fazla umut vermemesi ve her bakmdan ok pahalya patlamas, Trkiye Cumhuriyetini demokratikleme projelerine yneltmitir. ada gelimelerin de bu ynde olmas, ABD ve ABnin
93

uyum ynnde tevikleri, medya, sivil toplum, kamuoyunun byk blm, Krtlerin tamamnn bu ynde eilim gstermesi ilk defa demokratik zm planlarnn uygulanabilirlilik ansn artrmaktadr. Olduka aznla dm ulusalc-milliyeti faist cephenin tm kar direnmesine ramen devletin temel kurumlarnn da demokratik zm projelerine kar kmamas ve hatta altyapsnn hazrlanmasnda nemli rol oynamalar, zm planlarnn gerekleme ansn arttrmaktadr. Bu tarihi yeni durum karsnda taraflar arasnda uygulanabilecek eylem plan birka aamadan geii gerektirmektedir. Eer demokratik zm plannn ana hatlar zerinde devletin temel kurumlaryla hkmetin mutabakat oluursa ve Krt tarafyla birlikte demokratik glerin de desteini alrsa muhtemel uygulamalar-aamalar u ynde geliebilir: a-Birinci Aama: PKKnn atmaszlk ortamn kalc olarak ilan etmesi. Bu aamada taraflarn provokasyonlara gelmemeye, gleri zerindeki kontrol sklatrmaya, kamuoyunu hazrlamaya devam etmeleri gerekir. b-kinci Aama: Hkmetin inisiyatifiyle TBMMnin onayndan gemi ve hazrlayaca nerilerle hukuki engellerin kaldrlmasna yardmc olacak bir Hakikat ve Uzlama Komisyonunun tekil edilmesi. Komisyonun tekilinde tm taraflar arasnda azami muvafakat aranacaktr. Af messesesi bu komisyonda yaplacak itiraf ve savunmalara bal olarak nerilerek TBMMye sunulacak. Bu biimde yasal engellerin kaldrlmas halinde PKK, yasad konumdaki varln ABD, AB, BM, Irak Krt Federe Ynetimi ve Trkiye Cumhuriyeti yetkililerinin iinde bulunaca bir kurul denetiminde Trkiye snrlarnn dna karabilecektir. Daha sonra bu glerini kontroll olarak deiik alan ve lkelerde slendirebilecektir. Bu aamada nemli olan kritik nokta, PKK siyasi tutuklu ve hkmllerinin braklmasyla, PKK silahl glerinin snr dna ekilmesinin birlikte planlanmasdr. Biri diersiz olmaz ilkesi geerlidir. c-nc Aama: Demokratiklemenin anayasal ve yasal admlar atldka tekrar silahlara bavurmann zemini kalmayacaktr. Peyderpey bata PKKde grev alm olanlar olmak zere uzun yllardan beri srgn yaayan, vatandalktan karlm, mlteci konumuna dm olanlarn yurda dnmesi balayacaktr. KCK faaliyetlerinin yasallk kazanmasyla PKKnin Trkiye snrlar dahilinde faaliyet gstermesine gerek kalmayacaktr. Her bakmdan legal demokratik siyasal, sosyal, ekonomik ve kltrel faaliyetler esas alnacaktr. Bu aamal plann hayata gemesinde Abdullah calann konumu stratejik nem arz etmektedir. calansz yrme ans ok snrldr. Dolaysyla konumuna ilikin makul zmler gelitirilmek durumundadr. Trkiye kamuoyunda ve Krtlerin ezici ounluunda younca tartlan ve ortaya kmas benden beklenen demokratik zm ve planlamasna ilikin taslak halinde dnce ve nerilerimi bu biimde sunabilirim. Ak ki taraflardan gelecek dnce ve neriler konusunda, dnce ve nerilerimi gzden geirmek, deitirmek ve gelitirmek durumunda olacam... Abdullah calan, taraflardan gelecek dnce ve neriler konusunda, dnce ve nerilerimi gzden geirmek, deitirmek ve gelitirmek durumunda olacam demi

94

olduuna gre, 55 sayfalk Yol Haritas metnini, nihai bir pozisyon olarak deil, zerinde oynanabilecek bir taslak olarak deerlendirmek doru olacaktr.

95

EK 2: BLGE BAROLARININ YASA TASARISI

Madde 1 Bu kanunun yrrle girdii tarihten nce; Siyasi ve ideolojik amala su ilemek iin Trk Ceza Kanununun 313 nc maddesine gre kurulmu teekkl, 171 inci maddesinde yazl gizli ittifak veya Trk Ceza Kanununun 125, 131 ile 146 nci maddelerinde yazl sular ilemek zere kurulmu silahl rgt ve cemiyet mensubu olup da; a) Haklarnda her hangi bir tahkikat yaplmam olanlardan, bu Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren 1 yl iinde yetkili mercilere bavurup da yasadan yararlanmak isteyenler hakknda her hangi bir ilem yaplmayarak, b) Haklarnda hazrlk tahkikat ve son tahkikat yaplmakta olanlarn tahkikatlar durdurularak,

c) Haklarnda son tahkikat yaplm kesinleenlerin kalan cezalar, 5 yl sreyle ertelenir.

olup,

verilen

mahkumiyet

hkmleri

5 yl iinde ayn trden bir fiil ilemeyenlerin, haklarnda ilk ve son soruturma yrtlenler ile haklarnda her hangi bir tahkikat yaplmam olanlarn dosyalar, haklarnda tahkikat yaplm olup da verilen hkm kesinleenlerin cezalar kendiliinden ortadan kaldrlr. Bu kanunun 3. maddesindeki haklarn kstlanmasna ilikin ertelemelerde ortadan kalkar. Madde 2 Bu madde hkmleri Trk Ceza Kanununun 169 ve 314 nc maddelerinde gsterilen ekilde teekkl, silahl rgt veya cemiyet mensuplarna, bunlarn hal ve sfatlarn bilerek barnacak yer gsteren veya yardm eden, erzak veya silah veya cephane tedarik eden veya baka yollardan yardm edenler hakknda da uygulanr. Madde 3 Bu kanundan yararlananlarn sosyal, siyasal ve medeni haklarna ilikin tm kstlamalar da 5 yl sre ile ertelenir.

96

RAPOR N GRLEN KLER LSTES:

Devlet ve Hkmet Yetkilileri: Abdullah Gl - Cumhurbakan Sadullah Ergin - 23. Dnem Adalet Bakan Beir Atalay- 23. Dnem ileri Bakan Hakan Fidan Milli stihbarat Tekilat (MT) Mstear Efgan Ala Babakanlk Mstear, eski Diyarbakr ve Batman Valisi Murat zelik- Trkiyenin Badat Bykelisi, eski Irak Genel Koordinatr Aydn Selcen - Trkiyenin Erbil Bakonsolosu Cevat ne Emekli MT Mstear Yardmcs

Siyasi Partilerin Temsilcileri: mer elik Adalet ve Kalknma Partisi Genel Bakan Yardmcs, Adana Milletvekili Sezgin Tanrkulu Cumhuriyet Halk Partisi Genel Bakan Yardmcs, stanbul Milletvekili

PKK Yneticileri: Murat Karaylan KCK Yrtme Kurulu Bakan Zbeyir Aydar Eski Kongra Gel Bakan, KCK Yrtme Kurulu yesi Remzi Kartal Kongra Gel Bakan Muzaffer Ayata PKK Avrupa Sorumlusu Bozan Tekin KCK Yrtme Kurulu Bakan Yardmcs Ronahi Serhat - KCK Yrtme Kurulu Bakan Yardmcs

PKKden Ayrlm Eski Yneticiler: Osman calan

97

Nizamettin Ta Halil Ata Hdr Sarkaya

BDP (Bar ve Demokrasi Partisi) ve DTK (Demokratik Toplum Kongresi) yeleri: Ahmet Trk DTK E Bakan, Demokratik Toplum Partisi (DTP) Eski Genel Bakan ve Mardin Eski Milletvekili Leyla Zana Diyarbakr Milletvekili Osman Baydemir Diyarbakr Bykehir Belediye Bakan Abdullah Demirba Diyarbakr Sur Belediyesi Bakan

Sivil Toplum Kurumlarndan simler: Mehmet Emin Aktar Diyarbakr Barosu Bakan ahismail Bedirhanolu Gneydou Sanayici ve adamlar Dernei Bakan mit Frat Krt Aydn, Helsinki Yurttalar Meclisi

Siyasetiler, Avukatlar ve Aydnlar: Kemal Burkay Krdistan Sosyalist Partisi Kurucu Lideri Yaar Kaya- DEP Eski Genel Bakan, Brkseldeki Krt Parlamentosunun dnem Bakan Mesut Tek Krdistan Sosyalist Partisi Genel Sekreteri Haim Haimi Cizre Eski Belediye Bakan, Refah Partisi, Fazilet Partisi ve Anavatan Partisi Eski Milletvekili rfan Dndar Asrn Hukuk Brosu Avukat Cengiz Kapmaz- Asrn Hukuk Brosu Szcs ve Danman Selim Okuolu 1997-2001 Devlet-calan temaslarnda rol sahibi bir avukat lhami Ik Abdullah calan ile devlet kurumlar arasnda kurulan temaslarda rol sahibi olan ve medyada Balk olarak tannan kii.
98

Orhan Mirolu Krt Aydn, Yazar

Irakl Hkmet Yetkilileri ve Siyasetiler: Celal Talabani Irak Cumhurbakan Neirvan Barzani Irak Krdistan Blgesi Eski Babakan, Irak Krdistan Demokrat Partisi Bakan Yardmcs Fuad Hseyin Irak Krdistan Blgesi Bakanl Divan Bakan Kerim Sincari Irak Krdistan Blge Hkmeti ileri Bakan

99

KAYNAKA:
Kitaplar: Babu, lker, 2011. Terr rgtlerinin Sonu, stanbul: Remzi Kitaevi. Bayrak, M., 2009. Krtlere Vurulan Kelepe ark Islahat Plan, Ankara: Z-GE Yaynlar. Beiki, . (ed.), 2009. Resmi Tarih Tartmalar -6-, Resmi Tarihte Krtler, stanbul: zgr niversite Kitapl 76. Buldan, N., 2004. PKK de Kadn Olmak, stanbul: Doz Yaynlar. Connable, B., Libicki, M. C., 2010, How Insurgencies End, RAND, Washington: National Defense Research Institute. elik, S., 2000., Ar Da n Tamak- ada Krt Halk Direnii; iyasi, askeri, ekonomik ve toplumsal sonular, Frankfurt: Zambon Verlag. iek, N., 2009. tiraf-Karanlk Dnemin Tetikileri, stanbul: Tima Yaynlar. rkkaya, M. S., 2000. Beyrut Gnl-Apo nun Ayetleri, Basel: 14 Temmuz Yaynlar. Doan, A., 2011, JTEM Ben Kurdum, stanbul: Tima Yaynlar. Genelkurmay Belgelerinde Krt syanlar I, 2011. Yeniden Dzenlenmi kinci Bask, stanbul: Kaynak Yaynlar. Genelkurmay Belgelerinde Krt syanlar II, 2011. Yeniden Dzenlenmi kinci Bask, stanbul: Kaynak Yaynlar. Kahraman, A., 2002. Krt syanlar (Tedip ve Tenkil), kinci Bask, Kln: Mezopotamya Yaynlar. Kapmaz, C., 2011. calan n mral Gnleri, stanbul: thaki Yaynlar. Karaylan, M., 2011. Bir Savan Anatomisi - Krdistanda Askeri izgi, Almanya: Mezopotamya Yaynlar. Kl, E., 2009. JTEM-Trkiye nin Faili Mehul Tarihi, stanbul: Tima Yaynlar. Kundak, H., 2007. Gneydou da Unutulmayanlar, stanbul: Alfa Yaynlar. Kutschera, C., 1979. Le Mouvement National Kurde, Paris: Flammarion. Mahsum, (ed.), 2005. PKK-Yeniden na Kongre Belgeleri, stanbul: etin Yaynlar. Marcus, A., 2007. The PKK and the Kurdish Fight for Independence Blood and Belief, New York and London: New York University Press. Matur, B., 2011. Dan Ardna Bakmak, stanbul: Tima Yaynlar. McDowall, D., 1996. A Modern History of the Kurds, London & New York, I.B. Tauris. Metz, S., 2007. Rethinking Insurgency, Strategic Studies Institute. Metz, S., Millen, R., 2004. Insurgency and Counterinsurgency in the 21st Century: Reconceptualization Threat and Response, Strategic Studies Institute, Mart 2011 <www.strategicstudiesinstitute.army.mil>. Olson, R. (ed.), 1996. The Kurdish Nationalist Movement in the 1990s Its Impact on Turkey and the Middle East, Kentucky: The University Press of Kentucky, Lexington. O Neill, B. E., 2005, Insurgency and Terrorism: From Revolution to Apocalypse, Second Edition, Dulles, Virginia: Potomac Books. calan, A., 2009. Trkiye de Demokratikleme Sorunlar-Krdistan da zm Modelleri (Yol Haritas), mral. calan, A., 2005. mral Konumalar-Bar Umudu, Cilt I, stanbul: etin Yaynlar. ne, C., 2010. Trkiye Ekseni, stanbul: Yakn Plan.
100

Paa, hsan Nuri, 1992. Ar Da syan, kinci Bask, stanbul: Med Yaynlar. Pekmezci, N., 2011, Apo, Pilot ve Derin Devlet, Ankara: Kripto. Pir, M. H., 2000. Bir Yanlsamann Sonu, stanbul: Komal Yaynlar. ahan, T., Balk, U., 2005. tiraf- Bir JTEM ci Anlatt, nc Bask, stanbul: Aram Yaynlar. afak, M., (der.), 2005. PKK Yeniden na Kongre Belgeleri, stanbul: etin Yaynlar. ener, M. ., 2007. Adn Koyamadm, kinci Bask, stanbul: Doz Yaynlar. Tekin, A., 2009. mral daki Konuk, nc Bask, stanbul: BilgeOuz. Toplum ve Kuram, 2010. Toplumsal Mcadele ve Politik iddet Hattnda Krt Hareketi, stanbul: Toplum ve Kuram Yaynlar. Yayman, H., 2011. ark Meselesinden Demokratik Alma Trkiye nin Krt Sorunu Hafzas, stanbul: Seta Yaynlar. Yeen, M., 2011. Son Krt syan, stanbul: letiim Yaynlar. Yldz, H. 2001. Muhatapsz Sva Muhatapsz Bar, syanbul: Doz Yaynlar. Yce, M.C., 1999. Dou da Ykselen Gne I, stanbul: Zelal Yaynlar. Ajans Yazlar: 30 Nisan 2011 tarihli mral Grme Notlar, Frat Haber Ajans (ANF). 29 Nisan 2011 tarihli mral Grme Notlar, ANF. Ali Haydar Kaytan ile sylei, ANF, 3 Nisan 2010. Duran Kalkan ile sylei, ANF, 23 Mart 2011. Gerilla Snr Dna ekilmiyor, Murat Karaylanla sylei, ANF, 9 Kasm 2010. Mustafa Karasu ile sylei, ANF, 22 Nisan 2011, calan: Byk Sava karsa Hkmet 3 Ay Dayanamaz, ANF, 13 Mays 2011. calan: Krtlerin kellesine karlk Trkiye-ABD anlat, ANF, 20 Mays 2011. calan: Yeil Ik Bekliyorum, ANF, 27 Mays 2001. Gazete Yazlar ve Makaleler: Aydntaba, A., BDPli Bamsz Mardin Aday Ahmet Trk: Genlerde Duygusal Kopu Balad Artk, Milliyet Gazetesi, 29 Mays 2011. Belge, M., Krt Sorunu ve Babakan, Taraf Gazetesi, 29 Mays 2011. Erdoan, E. ve Suba, C., Muzaffer Ayata ile Sylei: Asker Syledi Ben lettim, Tempo Dergisi, 6 Ocak 2011. Hammes, T. X., Countering Evolved Insurgent Networks, Military Review LXXXVI (Temmuz-Austos 2006), 18-26. Hayden, H. T., What is the difference between insurgency and terrorism?, ProCon.org, 28 ubat 2007, http://usiraq.procon.org/view.answers.php?questionID=931. nsel, A., KCK Operasyonunun Arkas, Radikal ki, 18 Nisan 2010 Morris, M. F.,Al-Qaeda as Insurgency, (Strategy Research Project, U.S. Army War College, 2008). Our, Y., Bejan Matur ile yapt sylei, PKK Postmodern Bir Dine Dnt, Taraf Gazetesi, 27 ubat 2011. Sylemez, H., PKKnin Derin Troykas, Aksiyon Dergisi, 678, (3-9 Aralk 2007). nternet Siteleri ve Televizyon Programlar: Insurgents vs. Gerillas vs. Terrorists, Amerika Birleik Devletleri Askeri Akademisi, Askeri Eitim Blm, eriim tarihi 19 Mays 2011, http://www.usma.edu/dmi/iwmsgs/insurgents-vs-guerrillas-vs-terrorists.pdf.
101

International Terrorism and Security Research, eriim tarihi 19 Mays 2011, http://www.terrorism-research.com/insurgency/. Kldarolu ile Sylei, Ankara Kulisi, CNN Trk, 23 Austos 2010. Kararlar ve Kanunlar: Avrupa Birlii nc Uyum Yasa Paketi, No. 4771, 03 Austos 2002, Resmi Gazete No: 24841, 17 Ekim 2001. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM), calan Trkiyeye Kar, No: 46221/99, 12 Mays 2005. Avrupa nsan Haklar Szlemesi (AHS), 11 Nolu Protokol ile Deiik nsan Haklarn ve Temel zgrlkleri Koruma Avrupa Szlemesine lm Cezasnn Kaldrlmasna Dair Ek 6 Nolu Protokolun Onaylanmasnn Uygun Bulunduu Hakknda Kanun, No: 4913, 15 Ocak 2003, Resmi Gazete No: 25155, 1 Temmuz 2003. -------------, lm Cezasnn Her Koulda Kaldrlmasn Dzenleyen 13 Numaral Protokol, No: 5409, 6 Ekim 2005, Resmi Gazete No: 26022, 13 Aralk 2005. lm Cezasnn Kaldrlmas ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna likin Kanun, No: 5218, 14 Temmuz 2004, Resmi Gazete No: 25529, 21 Temmuz 2004. Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Kanun, No. 4709, 3 Ekim 2001, Resmi Gazete No: 24556, 17 Ekim 2001. Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Kanun, No: 5170, 7 Mays 2004, Resmi Gazete No: 25469, 22 Mays 2004.

102

YAZAR HAKKINDA:
CENGZ ANDAR Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi (1970), ODT dari limler Fakltesi Uluslararas likiler Asistan (1970-71), stanbul Bilgi niversitesi'nde (1997-99), stanbul Kltr niversitesi (2002-2009) ve zyein niversitesi'nde (2011) retim Grevlisi olarak Modern Orta Dou Tarihi ve Politikas dersi verdi. Cumhurbakan Turgut zal'a d politika alannda danmanlk yapt ve Trkiye Cumhurbakanl ile Irak Krt liderlii arasnda ilk kez dorudan temaslarn kurulmasnda rol ald. (1991-1993) Washington'un tannm dnce kurulular Wilson Center ve United States Institute of Peace'de "21.Yzyl Trkiye'si" zerinde aratrma yrtt (19992000). ounluu Orta Dou sorunu zerinde Trke yedi kitab var. Trk-Amerikan ilikileri ve Trk d politikas konulu, ABD'de baslm ngilizce kitaba katkda bulundu. eitli Amerikan akademik dergilerinde makaleleri yaymland. Bir sredir Irak, Krtler ve Trkiye'nin Orta Dou stratejisi konulu bir kitap yazyor. Basn yaamnda 1976'dan bugne Vatan, Trk Haberler Ajans, Cumhuriyet, Gne, Sabah, Yeni afak, Bugn ve Referans gazetelerinde grev ald. Televizyon kanallar, NTV, Habertrk ve CNN-Trk'te, TV 8'de ve TRT'te zel programlarda yer ald. TRTHaber ve A Haber'de zel programlarn srdryor. Lbnan'n al-Mustaqbal gazetesinde ve Trkiye'de ngilizce yaymlanan Turkish Daily News ve New Anatolian gazetelerinde ke yazarl yapt. Abdi peki Bar dl (1987), Haber dalnda rsan ymen dl (1993) ve Gazeteciler ve Yazarlar Birlii Hogr dl (1995) sahibi.

103