Pewność zasilania

Niezawodne zasilanie 4.5.1

nowoczesnego budynku biurowego

Pewność zasilania
 Pewność zasilania
Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego
Hans De Keulenaer, Uuropean Copper Institute
Prof Angelo Baggini, Universita di Bergamo
Czerwiec 2003

Niniejszy Poradnik został opracowany jako część europejskiego programu edukacyjnego i szkoleniowego Jakość
Zasilania Inicjatywa Leonardo (LPQI), wspieranego przez Komisję Europejską (w ramach Programu Leonardo da
Vinci) i Międzynarodowe Stowarzyszenie Miedzi. Dla uzyskania bliższych informacji odwiedź stronę LPQI www.lpqi.org.

Polskie Centrum Promocji Miedzi Sp. z o.o. (PCPM)

Polskie Centrum Promocji Miedzi Sp. z o.o. jest organizacją non-profit, finansowaną przez dostawców miedzi oraz
producentów pragnących zachęcić odbiorców do stosowania miedzi i jej stopów oraz promujących ich prawidłowe
i efektywne zastosowanie. Działalność Centrum obejmuje zapewnienie technicznego doradztwa i informacji tym, którzy są
zainteresowani wykorzystaniem miedzi w jej wszystkich aspektach. Centrum również zapewnia łączność między jednostkami
badawczymi a przemysłem wykorzystującym miedź w produkcji oraz utrzymuje bliską łączność z innymi organizacjami zajmującymi
się rozwojem miedzi na całym świecie.

Europejski Instytut Miedzi (ECI)

Europejski Instytut Miedzi jest spółką joint venture Międzynarodowego Stowarzyszenia na Rzecz Miedzi
(ICA) i IWCC. ECI, dzięki swoim członkom, zajmuje się w imieniu największych producentów miedzi
na świecie i czołowych europejskich producentów - promocją miedzi w Europie. Powstały w styczniu
1996 roku Europejski Instytut Miedzi jest wspierany dzięki sieci dziesięciu Towarzystw Rozwoju Miedzi (CDA) w krajach Beneluksu,
we Francji, w Niemczech, Grecji, na Węgrzech, we Włoszech, w Polsce, Skandynawii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Towarzystwo
rozwija swoją działalność podjętą przez CDA powstałą w 1959 roku oraz dzięki INCRA (Międzynarodowemu Towarzystwu Badań
Miedzi) powstałemu w 1961 roku.

Zrzeczenie się odpowiedzialności

Niniejszy projekt nie musi odzwierciedlać stanowiska Komisji Europejskiej ani nie nakłada na Komisję Europejską żadnej
odpowiedzialności.

Europejski Instytut Miedzi, Deutsches Kupferinstitut i Polskie Centrum Promocji Miedzi zrzekają się wszelkiej odpowiedzialności
za wszelkie bezpośrednie lub pośrednie skutki jak również nie przewidziane szkody, które mogą być poniesione w wyniku użycia
informacji lub nieumiejętnego użycia informacji lub danych zawartych w niniejszej publikacji.

Copyright© European Copper Institute, Deutsches Kupferinstitut and Polskie Centrum Promocji Miedzi.
Reprodukcja materiału zawartego w niniejszej publikacji jest legalna pod warunkiem reprodukcji w całości i po dania jej źródła.

Promocja LPQI w Polsce prowadzona jest w ramach Polskiego Partnerstwa Jakości Zasilania:

Politechnika Wrocławska Akademia Górniczo-Hutnicza Instytut Szkoleniowy Schneider Electric Polska Medcom Sp. z o.o.
 Pewność zasilania

Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

Wstęp
Niniejsza nota aplikacyjna przedstawia podejście do projektowania zapewniające odporne i niezawodne zasilanie nowocze-
snego budynku biurowego o dużym nasyceniu urządzeniami elektronicznymi. Opisano w niej studium przypadku 10-kondy-
gnacyjnego budynku biurowego w Mediolanie (ze względu na poufność określanego dalej jako „budynek”). Budynek ten jest
główną siedzibą dużej instytucji finansowej i mieści 500 pracowników, intensywnie użytkujących urządzenia informatyczne.
Na podstawie oceny bieżącego stanu instalacji elektrycznej w budynku oraz wyników przeprowadzonych pomiarów ja-
kości energii elektrycznej przedstawiono dwie propozycje projektowe, które zapewniają odporne i niezawodne zasilanie.
Opracowanie uzupełniono analizą kosztów.

Opis istniejącej sytuacji

Schemat instalacji
rozdzielczej Zasilanie Zasilanie
standardowe standardowe
Budynek jest przyłączony do sieci energe-
tycznej 23 kV. Po stronie średniego napię-
cia główny układ zasilania budynku skła- MV 23 kV LV 400 V
da się z dwóch transformatorów 23/0,4 kV,
50 Hz. Instalacja po stronie niskiego napię-
cia jest zaprojektowana w systemie TN-S.
TR1 TR2
800 kVA 800 kVA
Pod względem wymagań co do ciągło-
ści zasilania obciążenie jest podzielone
na odbiory standardowe, „preferencyjne”
- o podwyższonym stopniu wymagań co
do ciągłości zasilania, i uprzywilejowane D
(będzie to omówione bardziej szczegóło-
wo w dalszej części opracowania). Istnie- 250 kVA GS

je także drugi punkt wspólnego przyłącze-

nia (PWP) dla zasilania niewielkiej czę-
400 V LV LV 400 V
ści standardowych odbiorników. Obydwa
punkty wspólnego przyłączenia są zasilane
z tej samej sieci, nie są więc niezależne.
200 kVA 80 kVA
W celu zapewnienia ciągłości zasilania za-
instalowano dwa bezprzerwowe układy za-
silające UPS (80 + 200 kVA) oraz zespół
silnik-generator (250 kVA), jak na schema-
cie z rys. 1. Należy zauważyć, że w ukła- Odbiorniki
Odbiorniki
uprzywi-
Odbiorniki
uprzywi-
Odbiorniki
standardowe standardowe
dzie przedstawionym na tym schemacie lejowane lejowane

przewód neutralny winien być połączony GS Generator

z ziemią tylko raz, do głównego zacisku
uziemiającego a nie przy każdym transfor- D Silnik
matorze. W przeciwnym przypadku korzy-
ści z zastosowania konfiguracji TN-S – po- UPS

prawa kompatybilności elektromagnetycz-

nej i jakości energii - zostaną utracone. Rys. 1. Schemat ideowy istniejącej instalacji rozdzielczej
Zastosowany układ rozdziału energii jest kompromisem pomiędzy systemem promieniowym i równoległym1. Instala-
cja była rozbudowywana w sposób przypadkowy, nie tworząc spójnej struktury. Bezpośrednią przyczyną tego stanu by-
ły liczne zmiany w zapotrzebowaniu na moc, zachodzące w czasie eksploatacji budynku. Każda kondygnacja jest zasi-
1
Układ równoległy: magistralny przewód szynowy wspólny dla wszystkich kondygnacji; na każdej kondygnacji wykonano połączenie do tablicy
rozdzielczej nn dla danej kondygnacji. Układ promieniowy: każda tablica rozdzielcza nn ma oddzielne połączenie z odpowiadającą jej aparaturą
łączeniową w rozdzielnicy głównej niskiego napięcia znajdującej się w przyziemiu.

1
 Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

lana z dwóch tablic rozdzielczych. Każda tablica

ma dwie sekcje (dla odbiorów standardowych i
uprzywilejowanych) odpowiadające sekcjom od-
biorów standardowych i uprzywilejowanych w
rozdzielnicy głównej niskiego napięcia (rys. 2).
Dla obwodów odbiorczych zastosowano poje-
dynczy układ promieniowy.

Wewnętrzne linie zasilające

Instalacja rozdzielcza trójfazowa jest wykonana
za pomocą wielożyłowych kabli miedzianych. W
przypadkach, kiedy przekrój poprzeczny przewo-
du fazowego jest większy niż 35 mm2, zastoso- Rys. 2. Schemat strukturalny istniejącej instalacji rozdzielczej
wano przewód neutralny o przekroju o połowę Ciemne linie oznaczają instalację rozdzielczą dla odbiorników standardowych
mniejszym. Jasne linie oznaczają instalację rozdzielczą dla odbiorników uprzywilejowanych

Obciążenie
Znamionowe obciążenie budynku biurowego jest typowe i obejmuje:

dźwigi osobowe (ok. 80 kVA),

media i systemy budynku (ok. 100 kVA),

klimatyzację (ok. 600 kVA),

instalacje oświetlenia i „siły” dla przestrzeni biurowych (ok. 35 kVA na kondygnację).

Jakość energii
30 30
W celu oceny jakości zasilania zmierzono zawartość harmo-
nicznych prądu w głównych obwodach zasilających każdą
20 20
kondygnację oraz na tablicach rozdzielczych dla mediów i
systemów budynku.
10 10

Na rysunkach 3 do 6 podano przykłady zmierzonych przebie-

Prąd (A)

gów czasowych prądów i napięć oraz ich widmo harmonicz- 0 0

ne. Należy podkreślić następujące aspekty:

W niektórych przewodach fazowych, szczególnie w obwo- -10 -10

dach oświetlenia, współczynnik odkształcenia harmoniczne-

go dla prądu (trzecia, piąta i siódma harmoniczna) przekracza -20 -20

75% – zob. rys. 6. W obwodach oświetleniowych i zasilają- 100%

cych urządzenia informatyczne wartość trzeciej harmonicz-

nej prądu jest znaczna – zob. rys. 4, 5 (przewód neutralny) i 80%

rys. 6. W niektórych przewodach neutralnych prądy harmo-

50.4%

60%
nicznych przewyższają dwukrotnie prąd fazowy.
Prądy: fazowy i neutralny obydwu UPS-ów są odkształcone
27.5%

40%

– zob. rys. 4 i 5.
20%
Harmoniczne parzystych rzędów pojawiają się w wynikach
więcej niż jednego pomiaru (ok. 30% na rys. 5). Oznacza to, 0%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
że przebieg czasowy prądu nie wykazuje zwykłej symetrii. W H
niektórych przypadkach w przebiegu prądu występuje wię- Rys. 3. Przebieg czasowy i zawartość harmonicznych
cej niż jedno przejście przez zero w okresie przebiegu sinu- prądu fazowego (faza L1) w rozdzielnicy głównej nn
soidalnego (rys. 5). w obwodzie zasilającym dźwigi osobowe 1 i 2

2
 Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

150 150 150 150

100 100
100 100

50 50
50 50
Prąd (A)

Prąd (A)
0 0

0 0
-50 -50

-50 -50
-100 -100

-150 -150 -100 -100

100% 100%

80% 80%

60% 60%

27.6%
40% 40%
24.4%
13.9%

15.1%
20% 20%

0% 0%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
H H

Rys. 4. Przebieg czasowy i zawartość harmonicznych Rys. 5. Przebieg czasowy i zawartość harmonicznych
prądu fazowego (faza L1) w obwodzie 80 kVA zasilającym prądu neutralnego w obwodzie 80 kVA zasilającym
UPS (przestrzeń biurowa) UPS (przestrzeń biurowa)

W przewodzie uziemiającym stwierdzono stałą obec- 100%

ność stosunkowo dużych prądów. Jest to typowym ob-

80%
66.3%

jawem tego, że nie zachowano systemu TN-S, co ozna-

cza, że istnieją wielokrotne połączenia pomiędzy prze-
60%
wodem neutralnym i ziemią. Warunkiem, który musi być
42.0%

przestrzegany jest istnienie tylko jednego głównego za- 40%

cisku uziemiającego, stanowiącego połączenie między
19.9%

przewodem neutralnym i ziemią. Należy poinstruować 20%

miejscowy personel, aby unikał jakichkolwiek połączeń

między przewodem neutralnym i ziemią w instalacji roz- 0%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
dzielczej nn. H

Powyższe pomiary wykonano za pomocą jednofazowego Rys. 6. Zawartość harmonicznych w prądzie fazy L2
analizatora jakości energii Fluke 43, 0 – 600 V, z przetwor- w rozdzielnicy głównej w obwodzie zasilania tablicy
nikiem prądowym 600 A/1 mV/A. rozdzielczej parteru (głównie obwody oświetleniowe)

Zdarzenia
Użytkownik budynku spotykał się z dużą i stale rosnącą liczbą zdarzeń i uszkodzeń związanych głównie z nadmiernym
nagrzewaniem się obwodów rozdzielczych i niepożądanym działaniem urządzeń zabezpieczających.

Analiza istniejącej sytuacji

Obecny stan instalacji wskazuje na brak organizacji i racjonalności w podejściu. Nie odpowiada on projektowi mające-
mu zapewnić pewność zasilania, który przedsiębiorstwo przyjęło na początku (zasilanie instalacji rozdzielczej przez wie-
le transformatorów, UPS i układ silnik-generator).
Niektóre z elementów nie są zgodne z aktualnymi normami. Nawet pełna zgodność z normami nie gwarantuje prawidło-
wej, z punktu widzenia jakości energii i EMC, realizacji funkcji budynku o kluczowym znaczeniu.

3
 Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

Schemat instalacji rozdzielczej

Schemat instalacji rozdzielczej nie jest ani systematyczny ani racjonalny, prawdopodobnie z powodu licznych modyfika-
cji dokonywanych od początku jej istnienia. Istnieją istotne ograniczenia dotyczące niezależności i rezerwy obciążalno-
ści. Istnieją pewne „wąskie gardła”, np. na poziomie głównego przewodu szynowego nn (rys. 1). Dwa zastosowane trans-
formatory nie są niezależne.

Nadmierne nagrzewanie się wewnętrznych linii zasilających

Duże nasycenie urządzeniami informatycznymi takimi, jak komputery PC, serwery itp., oraz oświetlenie wyposażone w
elektroniczne zapłonniki są przyczyną wysokiej zawartości harmonicznych prądu w wielu obwodach.
Zjawiska te powodują przegrzewanie się przewodów neutralnych (zwiększone prądy w przewodach neutralnych o
zbyt małych przekrojach – p. części 3.1 i 3.5.1 Poradnika), jak również nieprawidłowe działanie urządzeń zabez-
pieczających.

Koordynacja zabezpieczeń i obciążalności wewnętrznych linii zasilających

Obciążalności prądowe niektórych wewnętrznych linii zasilających nie są skoordynowane z ich zabezpieczeniem nadprą-
dowym. Duża liczba obwodów prowadzonych w tych samych listwach instalacyjnych czyni ten problem jeszcze bardziej
krytycznym, ponieważ temperatura ich pracy jest wyższa.
Analiza uszkodzeń obwodów wykazała, że ich przyczyną było długotrwałe nadmierne nagrzewanie się przewodów w li-
stwach instalacyjnych.
Należy zwrócić uwagę na wartości współczynników korygujących, podawane w załącznikach informacyjnych do krajo-
wych i międzynarodowych przepisów dotyczących oprzewodowania.

Konfiguracja przewodu neutralnego

W opisanym przypadku zastosowania zwielokrotnionego zasilania w układzie sieci TN-S prąd neutralny winien być spro-
wadzony bezpośrednio do głównego zacisku uziemiającego.
Należy wprowadzić procedury zapobiegające wykonaniu jakichkolwiek dodatkowych połączeń pomiędzy przewodem
neutralnym a ziemią. Połączenia takie tworzą alternatywne drogi dla prądu neutralnego, eliminując w ten sposób korzy-
ści wynikające z zastosowania układu TN-S.

Koncepcja projektowania
Użytkownik budynku, działający w sektorze finansowym, zamierza przeprowadzić modernizację instalacji elektrycznej,
ponieważ pewność i jakość zasilania mają dla niego kluczowe znaczenie.
Biorąc pod uwagę problemy wynikające z niniejszej analizy oraz pomiarów jakości energii, należy przeprowadzić moder-
nizację układów instalacji elektrycznej w następujących zakresach:

racjonalizacja układu wewnętrznych linii zasilających,

modernizacja instalacji elektrycznej na poszczególnych kondygnacjach.

Klasyfikacja odbiorników
Klasyfikacja odbiorników jest pierwszym krokiem do optymalnej racjonalizacji wewnętrznych linii zasilających. Wszyst-
kie odbiorniki podzielono na 3 grupy:

standardowe,

„preferencyjne” – o podwyższonym stopniu wymagań co do ciągłości zasilania,

uprzywilejowane.

4
 Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

Odbiorniki standardowe są wykorzystywane w codziennej działalności, ale ich wyłączenie z eksploatacji nie powodu-
je zagrożenia dla zdrowia personelu, uszkodzenia urządzeń lub przerw w działalności firmy. Do ich zasilania wystarcza
zwykły układ promieniowy, a stosunkowo długie czasy obsługi są dopuszczalne (tabela 1).
Odbiorniki preferencyjne wymagają redundancji zasilania, na przykład takiej, jaką zapewnia podwójny układ promienio-
wy, prowadzony albo od pionowych linii zasilających, albo wykonany na poziomie połączeń pośrednich (tabela 2).

Odbiorniki standardowe - opis Rodzaj wymaganego zasilania Wymagany czas obsługi

Umożliwiają normalne funkcjonowa- Standardowe obwody promieniowe Nie jest określony
nie budynku, ale ich niedostępność Wznowienie pracy może nastąpić po Niedostępność systemu może być
nie powoduje zagrożenia dla perso- pewnym czasie bez spowodowania tolerowana przez stosunkowo długi
nelu lub urządzeń: uszkodzeń czas
Ogólne systemy budynku, np. kli- Odbiorniki mogą być wyłączone
matyzacja (ale bez pomieszczenia
serwera)
Oświetlenie ogólne
Ogrzewanie
Gniazda wtyczkowe

Tabela 1. Opis, kryteria projektowe i wymagany zakres interwencji dla odbiorników standardowych

Odbiorniki preferencyjne - opis Rodzaj wymaganego zasilania Wymagany czas obsługi

Normalne funkcjonowanie odbiorni-
ka jest wymagane dla zapewnienia
komfortu i bezpieczeństwa personelu
i klientów, jak również niezakłócone-
go działania firmy, np.:
Oświetlenie klatek schodowych, ko-
rytarzy i niektórych pomieszczeń
Zapewnienie minimalnych warunków
oświetlenia w celu uniknięcia paniki
Ogrzewanie lub klimatyzacja nie-
których pomieszczeń
Dźwigi osobowe
UPS
Tabela 2. Opis, kryteria projektowe i wymagany zakres interwencji dla odbiorników preferencyjnych
Rezerwowane
Podwójne promieniowe zasilanie
główne, zapewniające funkcjonalną
i fizyczną niezależność pionowych
linii zasilającyc
Można zastosować dwa oddzielne
piony zasilane albo z generatora albo
z dwóch niezależnych punktów siec
Nie dopuszcza się wyłączania od-
biorników
Zgodnie z normą, przy długich prze-
rwach w zasilaniu dopuszczalny czas
interwencji dla odbiorników zasila-
nych z generatora wynosi 20 sekund
Typowe wartości dla tej grupy od-
biorników:
Pierwsza próba w ciągu 5 sekund,
Druga próba w ciągu 10 sekund
Trzecia próba w ciągu 15 sekund

Odbiorniki uprzywilejowane - opis Rodzaj wymaganego zasilania Wymagany czas obsługi

Zasadnicze systemy budynku: Bezpieczne Odbiorniki o czasie interwencji do
Oświetlenie bezpieczeństwa Podwójny układ promieniowy z nie- 15 sekund

Serwery zależnymi pionami Odbiorniki dopuszczające krórką

Systemy telekomunikacji
Ewakuacja personelu
Systemy alarmowe i ochrony
Sygnalizacja pożarowa i system
przeciwpożarowy
Obwody telewizji dozorowej
Niektóre systemy pomocnicze
Przynajmniej jeden pion winien przerwę w zasilaniu do 0,15 s
zapewniać dużą niezawodność zasi- Niektóre odbiorniki wymagają cią-
lania głego zasilania
Stosowanie UPS
Dla niektórych odbiorników należy
rozważyć zastosowanieoddzielnych
UPS

Tabela 3. Opis, kryteria projektowe i wymagany zakres interwencji dla odbiorników uprzywilejowanych

5
 Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

Odbiorniki uprzywilejowane mają kluczowe znaczenie dla

Rodzaj odbiornika Udział procentowy
funkcjonowania budynku. Ich wyłączenie z pracy oznacza
poważne zagrożenie dla personelu lub możliwość powstania Standardowy 49%
znacznych szkód w działalności firmy. Dla każdego odbiornika Preferencyjny 13%
należy ustalić poziom niezależności. Minimalnym wymogiem
Uprzywilejowany 38%
jest, aby odbiorniki te były zasilane z dwóch niezależnych źró-
deł, z możliwością automatycznego przełączania (tabela 3). Tabela 4. Klasyfikacja odbiorów

Schematy głównej instalacji rozdzielczej

W celu uniknięcia “wąskiego gardła”, występującego na głównych szynach nn, istniejący układ instalacji rozdzielczej wi-
nien być przekształcony w podwójny układ promieniowy (rys. 7, z lewej).
Zasilanie
standardowe

MV 23 kV MV 23 kV

D D 2K(1/2+1/8) A
2 (A K) 2 (A K)
2K (1/2+1/8) A GS TR1 TR2 TR3
GS 500 kVA
500 kVA 100 kVA 800 kVA 800 kVA

LV LV 400 V 400 V

UPS UPS
K 3/8 A K 1/2 A K 1/8 A K 1/8 A K 1/2 A K 3/8 A
150 kVA 800 kVA
200 kVA 50 kVA 50 kVA 200 kVA 150 kVA

Odbiorniki Odbiorniki Odbiorniki Odbiorniki Odbiorniki Odbiorniki

uprzywi- preferencyjne preferencyjne uprzywi- HVAC
standardowe lejowane lejowane standardowe

GS Generator

D Silnik

UPS

Rys. 7. Schemat ideowy proponowanej instalacji rozdzielczej w budynku

Parametry transformatorów TR1 i TR2 muszą być takie, aby każdy z nich mógł przenosić pełne obciążenie. Zważywszy,
że z powodu charakteru odbiorników przebieg prądu obciążenia będzie silnie odkształcony, transformatory powinny być
wymiarowane z uwzględnieniem prądów harmonicznych. Wymiarowanie transformatorów dla obciążenia prądami z za-
wartością harmonicznych zostało omówione w części 3.5.2 Poradnika.
W celu zmniejszenia prądów zwarciowych układ jest zwykle eksploatowany z otwartym sprzęgłem szynowym, ale krót-
kotrwała praca równoległa obu transformatorów jest możliwa.
Sekcję transformatorów należy zmodyfikować przez dodanie nowego transformatora TR3, o mocy 800 kVA, do zasilania
układów ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji (HVAC).
Odbiorniki standardowe są zasilane z jednego punktu sieci. Ten sam kabel energetyczny, pion i promieniowe obwody roz-
dzielcze zasilają również odbiorniki preferencyjne i uprzywilejowane.
Dwa zespoły silnik-generator zasilają odbiorniki preferencyjne i uprzywilejowane. Odbiorniki standardowe są odłączane
za pomocą wyłączników zlokalizowanych na końcach szyn głównych.

6
 Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

W przypadku awarii zasilania podstawowego i re-

zerwowego, odbiorniki uprzywilejowane są zasi-
lane z dwóch UPS-ów.
Instalacja zasilania podstawowego i rezerwowe-
go jest wykonana w układzie TN-S. Instalacja
zasilania bezprzerwowego UPS-ów może być
wykonana w układzie TN-S albo w układzie IT,
co w tym przypadku oznacza izolowanie od zie-
mi. Układy sieci odizolowane od ziemi są szcze-
gólnie korzystne z punktu widzenia ciągłości za-
silania, nie mogą jednak zagwarantować ochro-
ny personelu. Jeżeli instalacja jest wykonana w
układzie IT, to należy podjąć odpowiednie środ-
ki bezpieczeństwa zapewniające, że tylko upo-
Rys. 8. Rozwiązanie w układzie promieniowym
ważniony personel może mieć dostęp do obwo-
(10 kondygnacji z trzema rodzajami odbiorów = 30 oddzielnych
dów IT.
pionowych linii zasilających)
Z układu wyeliminowano drugi punkt wspólnego Ciemna linia oznacza instalację rozdzielczą dla odbiorów standardowych
przyłączenia (rys. 7). Szara linia oznacza instalację rozdzielczą dla odbiorów preferencyjnych
Jasna linia oznacza instalację rozdzielczą dla odbiorów uprzywilejowanych
Każda kondygnacja jest nadal zasilana z dwóch
tablic rozdzielczych, z których każda ma trzy sek-
cje (dla odbiorów standardowych, preferencyj-
nych i uprzywilejowanych) odpowiadające takim
samym sekcjom w rozdzielnicy głównej nn.
Obwody rozdzielcze mogą być wykonane w ukła-
dzie równoległym (rys. 7) lub pojedynczym pro-
mieniowym (rys. 8).
Układ równoległy (wspólna linia zasilająca
wszystkie kondygnacje budynku dla każdego
rodzaju odbiorów) jest rozwiązaniem tańszym
i bardziej elastycznym w razie zwiększenia ob-
ciążenia w przyszłości. Niestety, jego użytecz-
ność jest ograniczona przez mniejszą odpor-
ność na zwarcia w głównej linii zasilającej i Rys. 9. Rozwiązanie z oddzielnymi pionowymi liniami zasilającymi
pionach. (trzy rodzaje odbiorów = trzy pionowe linie zasilające
wspólne dla wszystkich kondygnacji)
Układ promieniowy pojedynczy (jedna linia zasi-
Ciemna linia oznacza instalację rozdzielczą dla odbiorów standardowych
lająca na każdą kondygnację budynku dla każde- Szara linia oznacza instalację rozdzielczą dla odbiorów preferencyjnych
go rodzaju odbiorów) zapewnia: Jasna linia oznacza instalację rozdzielczą dla odbiorów uprzywilejowanych

minimalizację wzajemnych zakłóceń i spadku napięcia spowodowanego przez obciążenie,

że w przypadku zwarcia tylko odbiorniki zasilane z uszkodzonej linii są pozbawione zasilania,

łatwiejszą obsługę i konserwację instalacji.
Schemat promieniowy jest zatem preferowanym układem instalacji.

Dobór wewnętrznych obwodów zasilających

Tabela 5 przedstawia dobór – ze względu na moc obciążenia – wszystkich głównych sekcji systemu.
Całkowite obciążenie zainstalowane (kolumny 2 i 3) jest pomnożone przez współczynnik jednoczesności (kolumny 4 i 5)
w celu obliczenia mocy zapotrzebowanej (kolumny 6 i 7). Margines dla przyszłego przyrostu obciążenia zapewniono do-
bierając obwody zasilające (kolumny 8 i 9) z uwzględnieniem współczynnika wynoszącego 130% i 115% odpowiednio
dla obwodów siłowych i oświetlenia.

7
 Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

Obciążenie Obciążenie Współczynnik Moc Moc

zainstalowane jednoczesności zapotrzebowana zapotrzebowana
(kVA) (kVA) z uwzględnieniem
rezerwy (kVA)
Siła Światło Siła Światło Siła Światło Siła Światło
(1)
(2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9)
Poziom podziemny drugi 7 10 0,7 1 5 10 6,5 11,5
Poziom podziemny pierwszy 114 15 0,7 1 80 15 104 17,25
Parter i systemy ogólne 43 15 0,7 1 30 15 39 17,25
Pierwsze piętro 50 17 0,7 1 35 17 45,5 19,55
Drugie piętro 50 17 0,7 1 35 17 45,5 19,55
Trzecie piętro 50 17 0,7 1 35 17 45,5 19,55
Czwarte piętro 50 17 0,7 1 35 17 45,5 19,55
Piąte piętro 50 17 0,7 1 35 17 45,5 19,55
Szóste piętro 50 17 0,7 1 35 17 45,5 19,55
Siódme piętro 50 17 0,7 1 35 17 45,5 19,55
Ósme piętro 29 12 0,7 1 20 12 26 13,8
Dziewiąte piętro 3 2 0,7 1 2 2 2,6 2,3
Sterownia ogrzewania 29 0 0,7 -- 20 0 26 0
Ogrzewanie, wentylacja,
843 0 0,7 -- 590 0 767 0
klimatyzacja
Boksy 14 5 0,7 1 10 5 13 5,75
Dźwigi osobowe 114 0 0,7 1 80 0 104 0
SUMA 1546 178 -- -- 1082 178 1407 204,7
Tabela 5. Dobór obwodów rozdzielczych wg mocy szczytowej
Biorąc pod uwagę zmierzone przebiegi prądu, wszystkie nowe linie zasilające zostały dobrane z uwzględnieniem zawar-
tości harmonicznych i wymagań pewności zasilania:

przekrój poprzeczny przewodu neutralnego dobrano równy przekrojowi przewodów fazowych (część 3.5.1.),

uwzględniono zmniejszenie znamionowej obciążalności kabli (części 3.1. i 3.5.1. Poradnika).
Szczególną uwagę należy poświęcić doborowi przewodów neutralnych i fazowych w celu uniknięcia ich przegrzewania
i nieprawidłowego wyzwalania urządzeń zabezpieczających. Zasilacze bezprzerwowe UPS lub zespoły silnik-generator
nie są użyteczne, jeżeli uszkodzenie linii zasilającej następuje po ich stronie odbiorczej.

Analiza kosztów
W tabeli 6 porównano koszt istniejącej instalacji z kosztami dwóch możliwych rozwiązań. W obu alternatywnych rozwią-
zaniach różnice dotyczą tylko pionowych linii zasilających, a zatem także kosztu rozdzielnicy głównej nn.
Rozwiązanie 1 to układ równoległy. Rozwiązanie 2 jest prostym, pojedynczym układem promieniowym, który jest prefe-
rowanym dla nowych budynków, natomiast trudnym do wprowadzenia w przypadku modernizacji istniejącej instalacji.

Wysokość kosztów, jeżeli wybór następuje w początkowej fazie projektowania

W istniejącej sytuacji należy podkreślić, że:

wartości procentowe odnoszą się do kosztu istniejącej instalacji,

dodatkowy koszt lepszego rozwiązania jest niski, jeżeli wybór wariantu będzie podjęty w początkowej fazie projektowania,

koszt rozwiązania najlepszego technicznie (tzn. rozwiązania 2 – pojedynczy układ promieniowy dla obwodów odbior-
czych) będzie różnił się tylko o 3% od kosztu rozwiązania 1, jeżeli zostanie ono przyjęte w początkowej fazie projek-
towania, natomiast będzie znacznie większy, jeżeli będzie ono wprowadzane dopiero na etapie modernizacji,

8
 Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

za podstawę kosztów przyjęto rok 2001,

koszt UPS obejmuje tylko koszt zakupu i zainstalowania. Należy uwzględnić dodatkowe koszty obsługi i konserwacji.
Nawet jeżeli oszacowanie przeciętnych kosztów systemu zaprojektowanego zgodnie z zasadami jakości energii jest trud-
ne, należy przyjąć, że:

kosztorys obejmuje koszty związane z praktycznymi trudnościami wykonania instalacji i renowacji budynku po-
łożonego w centrum dużego miasta,

modyfikacja układu głównej instalacji rozdzielczej jest najważniejszym i najbardziej pożytecznym działaniem,
które ma być podjęte,

rozwiązanie z oddzielnymi pionowymi liniami zasilającymi jest bardzo trudne do zrealizowania w trakcie eks-
ploatacji budynku.

Pozycja Stan istniejący Rozwiązanie 1 Rozwiązanie 2

(€) (€) (€)
Koszty projektowe
Rozdzielnica główna nn 32 000 35 000 45 000
Piony 30 000 35 000 60 000
Instalacja rozdzielcza pozioma 107 000 135 000 135 000
Odbiory zasilane z zespołów generatorów 87 000 107 000 107 000
UPS 55 000 105 000 105 000
Zasilanie gniazd wtyczkowych 355 000 375 000 375 000
Oświetlenie 500 000 525 000 525 000
Suma 1 166 000 1 317 000 1 352 000
Różnica kosztów 151 000k (+13%) 186 000 (+16%)
Koszt modernizacji instalacji
Koszt dodatkowy 422 000 (+36%) 543 000 (+46%)
Tabela 6. Porównanie kosztów

Wnioski
Niski koszt początkowy nie zawsze oznacza dobrą jakość. System zgodny z wymaganiami jakości energii elektrycznej,
początkowo droższy, pozwala zaoszczędzić znaczne kwoty w okresie jego eksploatacji. Studium przypadku, analizowane
w niniejszej publikacji, pokazuje, że instalacja elektryczna zaprojektowana bez uwzględnienia zagadnień jakości energii
elektrycznej prowadzi do znacznych i niepotrzebnych wydatków. Należy podjąć decyzję, czy rozwiązywać te problemy,
czy też godzić się na wynikające z nich niewygody i skutki przestojów w eksploatacji.
Analiza kosztów i korzyści wykazuje, że pewność zasilania powinna być starannie rozważona na etapie projektowania.
Wzrost kosztu instalacji o zaledwie 16% (1% kosztu budynku) zapewnia:

trzy stopnie ochrony przeciwko wyłączeniom zasilania dla odbiorników o kluczowym znaczeniu (podwójne ta-
blice rozdzielcze na każdej kondygnacji, zespół silnik-generator, UPS),

system o wysokiej odporności, w którym każda kondygnacja jest zasilana z dwóch tablic rozdzielczych; tablice
te są od siebie niezależne, a także niezależne od wszystkich tablic pozostałych kondygnacji,

dużą elastyczność układu pod względem możliwości zwiększenia obciążenia w przyszłości.
Jakkolwiek rozwiązanie o wysokiej odporności może wydawać się drogie, w typowych warunkach powiększa koszt bu-
dynku o ok. 1%. Dla budynków komercyjnych, w których koszty eksploatacyjne zrównują się z początkowym kosztem
budowy po 7-8 latach, inwestycja ta zostanie spłacona wzrostem produktywności o 10 minut na tydzień. Cała reszta sta-
nowi zysk.
Projektowanie zgodne z obecnymi normami nie gwarantuje uzyskania wyników optymalnych pod względem jakości
energii i kompatybilności elektromagnetycznej i wymaga rozważenia innych rozwiązań.
Ulepszone normy europejskie znajdują się obecnie w trakcie opracowania.

9
 Niezawodne zasilanie nowoczesnego budynku biurowego

LITERATURA
1. Chizzolini P., Noferi P. L.: Ottimizzazione degli interventi sulla rete di distribuzione mirati al miglioramento della continuita’ del servizio
elettrico. LXXXVII Riunione AEI, Firenze 1986.
2. Gruzs T. M.: A survey of neutral currents in three-phase computer power systems. IEEE Transaction on industry applications,
vol. 26, n° 4 July/August 1990.
3. IEC 364-5-523 - Electrical installations of buildings - Part 5-52: Selection and erection of electrical equipment – Wiring systems.
4. Baggini A., Bossi A.: Componenti e carichi suscettibili ai disturbi’, Corso ‘Interazioni elettromagnetiche tra componenti e sistemi in
ambito industriale: compatibilitŕ elettromagnetica in bassa frequenza’. Dipartimento di Elettrotecnica del Politecnico di Milano, 21-25
febbraio 1994.
5. Silvestri A., Tommazzolli F.: Schemi per gli impianti di energia: semplicitŕ, affidabilitŕ, risparmio, ridondanza dove e come’, Corso ‘Il
progetto degli impianti elettrici di energia. Le norme e la regola dell’arte. Dipartimento di Ingegneria Elettrica dell’Universitŕ degli Studi
di Pavia, AEI, CNR, Pavia, 10-13 giugno 1991.

10
Notatki

11
Notatki

12
Partnerzy główni i referencyjni
European Copper Institute Engineering Consulting & Design Polskie Centrum Promocji Miedzi
(ECI) (ECD) (PCPM)
Web: www.eurocopper.org Web: www.ecd.it Web: www.miedz.org.pl

Akademia Górniczo-Hutnicza Hochschule für Technik und Wirtschaft Provinciale Industriele Hogeschool
(AGH) (HTW) (PIH)
Web: www.agh.edu.pl Web: www.htw-saarland.de Web: www.pih.be

Centre d’Innovació Tecnològica en Istituto Italiano del Rame Università di Bergamo

Convertidors Estàtics i Accionaments (IIR) Web: www.unibg.it
(CITCEA) Web: www.iir.it
Web: www-citcea.upc.es

Comitato Elettrotecnico Italiano International Union of Electrotechnology University of Bath

(CEI) (UIE) Web: www.bath.ac.uk
Web: www.ceiuni.it Web: www.uie.org

Copper Benelux ISR - Universidade de Coimbra University of Manchester Institute of

Web: www.copperbenelux.org Web: www.uc.pt Science and Technology (UMIST)
Web: www.umist.ac.uk

Copper Development Association Katholieke Universiteit Leuven Politechnika Wrocławska

(CDA UK) (KU Leuven) Web: www.pwr.wroc.pl
Web: www.cda.org.uk Web: www.kuleuven.ac.be

Deutsches Kupferinstitut La Escuela Técnica Superior de

(DKI) Ingenieros Industriales (ETSII)
Web: www.kupferinstitut.de Web: www.etsii.upm.es

Zespół redakcyjny
David Chapman (Chief Editor) CDA UK david.chapman@copperdev.co.uk

Prof Angelo Baggini Università di Bergamo angelo.baggini@unibg.it

Dr Araceli Hernàndez Bayo ETSII - Universidad Politécnica de Madrid ahernandez@etsii.upm.es

Prof Ronnie Belmans UIE ronnie.belmans@esat.kuleuven.ac.be

Franco Bua ECD franco.bua@ecd.it

Prof Anibal de Almeida ISR - Universidade de Coimbra adealmeida@isr.uc.pt

Hans De Keulenaer ECI hdk@eurocopper.org

Gregory Delaere Lemcko gregory.delaere@howest.be

Prof Jan Desmet Hogeschool West-Vlaanderen jan.desmet@howest.be

Dipl-Ing Marcel Didden KU Leuven marcel.didden@mech.kuleuven.ac.be

Dr Johan Driesen KU Leuven johan.driesen@esat.kuleuven.ac.be

Stefan Fassbinder DKI sfassbinder@kupferinstitut.de

Prof Zbigniew Hanzelka Akademia Górniczo-Hutnicza hanzel@uci.agh.edu.pl

Dr Antoni Klajn Politechnika Wrocławska antoni.klajn@pwr.wroc.pl

Reiner Kreutzer HTW rkreutzer@htw-saarland.de

Prof Wolfgang Langguth HTW wlang@htw-saarland.de

Jonathan Manson Gorham & Partners Ltd jonathanm@gorham.org

Prof Henryk Markiewicz Politechnika Wrocławska henryk.markiewicz@pwr.wroc.pl

Carlo Masetti CEI masetti@ceiuni.it

Dr Jovica Milanovic UMIST jovica.milanovic@umist.ac.uk

Dr Miles Redfern University of Bath eesmar@bath.ac.uk

Andreas Sumper CITCEA sumper@citcea.upc.es

Roman Targosz PCPM cem@miedz.org.pl

 Hans De Keulenaer

European Copper Institute

168 Avenue de Tervueren
B-1150 Brussels
Belgium
Tel: 00 32 2 777 70 70
Fax: 00 32 2 777 70 79
Email: eci@eurocopper.org
Web: www.eurocopper.org

Prof Angelo Baggini

Universita di Bergamo
v.le Marconi 5
Dalmine 24044
Italy
Tel: 00 39 035 2052353
Fax: 00 39 035 2052377
Email: angelo.baggini@unibg.it
Web: www.unibg.it

Polskie Centrum Promocji Miedzi Sp. z o.o. European Copper Institute

50-136 Wrocław 168 Avenue de Tervueren
pl. 1 Maja 1-2 B-1150 Brussels
Polska Belgium
Tel: 00 48 71 78 12 502 Tel: 00 32 2 777 70 70
Fax: 00 48 71 78 12 504 Fax: 00 32 2 777 70 79
e-mail: pcpm@miedz.org.pl Email: eci@eurocopper.org
Website: www.miedz.org.pl Website: www.eurocopper.org