ZMR VALL L EVRE VE ORMAN MDRL

ZMR L 2004 YILI EVRE DURUM RAPORU

ZMR - 2004

NDEKLER
Sayfa No (A) CORAF KAPSAM A.1.Giri A.2.l ve le Snrlar A.3.lin Corafi Durumu A.4.lin Toporafyas ve Jeomorfolojik Durumu A.5.Jeolojik Yap ve Stratigrafi A.5.1.Metamorfizma ve Mamatizma A.5.2.Tektonik ve Paleocorafya (B)DOAL KAYNAKLAR B.1.Enerji kaynaklar B.1.1.Gne B.1.2.Su Gc B.1.3.Kmr B.1.4.Doalgaz B.1.5.Rzgar B.1.6.Biyoktle B.1.7.Petrol B.1.8.Jeotermal Sahalar B.2.Biyolojik eitlilik B.2.1.Ormanlar B.2.2. ayr ve Mera B.2.3. Sulak Alanlar B.2.4. Flora 17 17 17 17 17 17 18 19 19 19 19 21 22 23 1 2 3 3 5 10 13

B.2.5.Fauna B.2.6. Milli Parklar,Tabiat Parklar, Tabiat Ant, Tabiat Koruma Alanlar ve Dier Hassas Yreler B.3.Toprak B.4.Su Kaynaklar B.4.1.me Suyu Kaynaklar ve Barajlar B.4.2.Yeralt Su Kaynaklar B.4.3.Akarsular B.4.4.Gller ve Gletler B.5.Mineral Kaynaklar B.5.1.Sanayi Madenleri B.5.2.Metalik Madenler B.5.3.Enerji Madenleri B.5.4.Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler ( C) HAVA (ATMOSFER VE KLM) C.1.klim ve Hava C.1.1.Doal Deikenler C.1.1.1.Rzgar C.1.1.2.Basn C.1.1.3.Nem C.1.1.4.Scaklk C.1.1.5.Buharlama C.1.1.6.Yalar C.1.1.6.1.Yamur C.1.1.6.2.Kar Dolu Sis ve Kra

23 23 24 24 24 25 28 30 30 32 32 37 38

42 43 43 49 49 50 51 51 52 52

C.1.1.7.Seller C.1.1.8.Kuraklk C.1.1.9.Mikroklima C.1.2.Yapay Etmenler C.1.2.1.Plansz Kentleme C.1.2.2.Yeil Alanlar C.1.2.3.Isnmada Kullanlan Yaktlar C.1.2.4.Endstriyel Emisyonlar C.1.2.5.Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar C.2.Havay Kirletici Gazlar ve Kaynaklar C.2.1.Kkrtdioksit Konsantrasyonu ve Duman C.2.2.Partikl Madde (PM) Emisyonlar C.2.3.Karbonmonoksit Emisyonlar C.2.4.Azotoksit (NOx) Emisyonlar C.2.5.Hidrokarbon ve Kurun Emisyonlar C.3.Atmosferik Kirlilik C.3.1.Ozon Tabakasnn ncelmesinin Etkileri C.3.2.Asit Yamurlarnn Etkileri C.4.Hava Kirleticilerinin evreye Olan Etkileri C.4.1.Doal evreye Olan Etkileri C.4.1.1.Su zerindeki Etkileri C.4.1.2.Toprak zerine Etkileri C.4.1.3.Flora ve Fauna zerine Etkileri C.4.1.4.nsan Sal zerine Etkileri C.4.2.Yapay evreye (Grnt Kirlilii zerine)Olan Etkileri

53 53 55 55 55 55 56 56 56 57 65 67 67 68 68 69 69 69 69 69 70 70 70 70 71

C.4.2.1.Grnt Kirlilii zerine Etkileri (D)SU D.1.Su Kaynaklarnn Kullanm D.1.1. Yeralt Sular D.1.2. Jeotermal Kaynaklar D.1.3. Akarsular D.1.4. Gller, Gletler ve Rezervuarlar D.1.5. Denizler D.2.Doal Drenaj Sistemleri D.3.Su Kaynaklarnn Kirlilii ve evreye Etkileri D.3.1.Yeralt Sular ve Kirlilik D.3.2.Akarsularda Kirlilik D.3.3.Gller, Gletler ve Rezervuarlarda Kirlilik D.3.4.Denizlerde Kirlilik D.4.Su ve Ky Ynetimi Strateji ve Politikalar D.5.Su Kaynaklarnda Kirlilik Etkenleri D.5.1.Tuzluluk D.5.2.Zehirli Gazlar D.5.3.Azot ve Fosforun Yol At Kirlilik D.5.4.Ar Metaller ve z Elementler D.5.5.Zehirli Organik Bileikler D.5.5.1.Siyanrler D.5.5.2.Petrol ve Trevleri D.5.5.3.Polikloro Naftalinler ve Bifeniller D.5.5.4.Pestisitler ve Su Kirlilii

71

72 72 81 81 84 84 85 86 87 88 88 88 89 90 91 91 91 92 93 93 93 94 94

D.5.5. Gbreler ve Su Kirlilii D.5.6.znm Organik Maddeler D.5.7.Patojenler D.5.8.Askda Kat Maddeler D.5.9.Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirlilii (E)TOPRAK VE ARAZ KULLANIMI E.1.Genel Toprak Yaps E.2.Toprak Kirlilii E.2.1.Kimyasal Kirlenme E.2.1.1.Atmosferik Kirlenme E.2.1.2.Atklardan Kirlenme E.2.2.Mikrobiyal Kirlenme E.3.Arazi E.3.1.Arazi Varl E.3.1.1Arazi Snflar E.3.1.2.Kullanma Durumu E.3.2.Arazi Problemleri (F)FLORA-FAUNA VE HASSAS YRELER F.1. Ekosistem Tipleri F.1.1.Ormanlar F.1.1.1. Ormanlarn Ekolojik Yaps F.1.1.2. lin Orman Envanteri F.1.1.3. Orman Varlnn Yararlar F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mlkiyet F.1.2. ayr ve Meralar

95 95 95 96 96

97 99 100 100 101 101 102 102 102 102 103

105 105 107 107 110 110

F.1.3. Sulak Alanlar F.1.4. Dier Alanlar (Stepler vb) F.2. Flora F.2.1. Habitat ve Topluluklar F.2.2. Trler ve Populasyonlar F.3. Fauna F.3.1. Habitat ve Topluluklar F.3.2. Trler ve Populasyonlar F.3.3. Hayvan Yaama Haklar F.3.3.1. Evcil Hayvanlar F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar F.3.3.2. Nesli Tehlike Altnda Olan ve Olmas Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar F.3.3.3. Hayvan Haklar hlalleri F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gnll Kurulularla birlii F.4. Hassas Yreler Kapsamnda Olup (*) Blmndeki Bilgilerin stenecei Alanlar F.4.1. lkemiz Mevzuat Uyarnca Korunmas Gerekli Alanlar F.4.1.1. 2873 Sayl Milli Parklar Kanununun 2. Maddesinde Tanmlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarnca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Antlar ve Tabiat Koruma Alanlar F.4.1.2. 3167 Sayl Kara Avcl Kanunu Uyarnca evre ve Orman Bakanlnca Belirlenen Yaban Hayat Koruma Sahalar ve Yaban Hayvan Yerletirme Alanlar

111 112

114 114

116 116 121 121 121 122 122 123 123

124 124

124

F.4.1.3. 2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 2. Maddesinin a - Tanmlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kltr Varlklar, Tabiat Varlklar, Sit ve Koruma Alan Olarak Tanmlanan ve Ayn Kanun ile 3386 Sayl Kanunun (2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun Baz Maddelerinin Deitirilmesi ve Bu Kanuna Baz Maddelerin Eklenmesi Hakknda Kanun) lgili Maddeleri Uyarnca Tespiti ve Tescili Yaplan Alanlar F.4.1.4. 1380 Sayl Su rnleri Kanunu Kapsamnda Olan Su rnleri stihsal ve reme Sahalar F.4.1.5. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Ynetmelikle Deiik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanmlanan Alanlar F.4.1.6. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliinin 49. Maddesinde Tanmlanan Hassas Kirlenme Blgeleri F.4.1.7. 2872 Sayl evre Kanununun 9. Maddesi Uyarnca Bakanlar Kurulu Tarafndan zel evre Koruma Blgeleri Olarak Tespit ve lan Edilen Alanlar F.4.1.9. 6831 Sayl Orman Kanunu Gereince Orman Alan Saylan Yerler F.4.1.10. 3621 Sayl Ky Kanunu Gereince Yap Yasa Getirilen Alanlar F.4.1.11. 3573 Sayl Zeytinciliin Islah ve Yabanilerinin Alattrlmas Hakknda Kanunda Belirtilen Alanlar F.4.1.12. 4342 Sayl Mera Kanununda Belirtilen Alanlar F.4.1.13. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmeliinde Belirtilen Alanlar F.4.2. lkemizin Taraf Olduu Uluslararas Szlemeler Uyarnca Korunmas Gerekli Alanlar F.4.2.1. 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi (BERN Szlemesi) Uyarnca Koruma Altna Alnm Alanlardan nemli Deniz Kaplumbaas reme Alanlarnda Belirtilen I. ve II. Koruma Blgeleri, Akdeniz Foku Yaama ve reme Alanlar

129

131 131

132

133

135 136 136 136 137

139 139

F.4.2.4. 17/05/1994 Tarih ve 21937 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren zellikle Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip Sulak Alanlarn Korunmas Szlemesi (RAMSAR Szlemesi) Uyarnca Koruma Altna Alnm Alanlar F.4.3. Korunmas Gereken Alanlar F.4.3.2. Tarm Alanlar: Tarmsal Kalknma Alanlar, Sulanan, Sulanmas Mmkn ve Arazi Kullanma Kabiliyet Snflar I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yaa Bal Tarmda Kullanlan I. ve II. Snf ile, zel Mahsul Plantasyon Alanlarnn Tamam F.4.3.6. Mesire Yerleri; 6831 Sayl Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkn Rekrasyonel Kullanmn Dzenleyip, Kullanmnn Doal Yapnn Tahribine Neden Olmadan Ynlendirilmesini Salamak zere Ayrlan Alanlar (*) Hassas Yreler Kapsamna Giren F.4. Blmndeki Alanlar in stenen Bilgiler 1. Alann Resmi Ad 2. Corafi Konumu ve Koordinatlar (Rakm vb. bilgiler dahil) 3. Alan 3.1. Toplam Alan (km2) 3.2. Kara Yzeyi (km2) 3.3. Su Yzeyi (km2) 3.4. Ky Uzunluu (m) 4. Alann Aklamal Tantm 5. Yasal Konumu 6. Yerleimler ve Nfuslar 7. Sosyo-ekonomik-Kltrel-Tarihsel zellikler 8. Fiziksel zellikler (Karasal-Denizsel) 8.1. klim zellikleri 8.2. Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik zellikler) 8.3. Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dahil) 8.4. Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerst ve yeralt sular, varsa jeotermal kaynaklar da dahil) 8.5. Toprak Yaps 8.6. Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve i sular kapsamnda, zellikleri, endemik ve tehdit altndaki) 9.Alan Kullanm ve Mevcut Durumu (Tarm-envanter ve mlkiyet bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulam ve altyap, vb.) 10. Mevcut Sorunlar (Hassas Blgenin Doal Yapdan Uzaklat Alanlar, vb.)

141

141 141

144

(G) TURZM G.1.Yrenin Turistik Deerleri G.1.1.Yrenin Doal Deerleri G.1.1.1.Konum G.1.1.2.Fiziki zellikler G.1.2.Kltrel Deerler G.2.Turizm eitleri G.3.Turistik Altyap G.4.Turist Says G.5.Turizm Ekonomisi G.6.Turizm-evre likisi (H)TARIM VE HAYVANCILIK H.1.Genel Tarmsal Yap H.2.Tarmsal retim H.2.1. Bitkisel retim H.2.1.1. Tarla Bitkileri H.2.1.1.1. Budaygiller H.2.1.1.2. Baklagiller H.2.1.1.3. Yem Bitkileri H.2.1.1.4. Endstriyel Bitkiler H.2.1.2. Bahe Bitkileri H.2.1.2.1. Meyve retimi H.2.1.2.2. Sebze retimi H.2.1.2.3. Ss Bitkileri H.2.2. Hayvansal retim 171 173 173 173 173 174 174 175 177 177 180 183 184 147 147 147 148 151 159 162 169 170 170

H.2.2.1. Bykba Hayvanclk H.2.2.2. Kkba Hayvanclk H.2.2.3. Kmes Hayvancl ( Kanatl retimi) H.2.2.4. Su rnleri H.2.2.5. Krk Hayvancl H.2.2.6. Arclk ve pekbcekilii H.3. Organik Tarm H.4. Tarmsal letmeler H.4.1. Kamu letmeleri H.4.2. zel letmeler H.5. Tarmsal Faaliyetler H.5.1. Pestisit Kullanm H.5.2. Gbre Kullanm H.5.3. Toprak Kullanm (I)MADENCLK I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler I.1.1. Sanayi Madenleri I.1.2. Metalik Madenler I.1.3. Enerji Madenleri I.1.4. Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapld Yerlerin zellikleri I.3. Cevher Zenginletirme I.4. Madencilik Faaliyetlerinin evre zerine Etkileri I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanm Amacyla Yaplan Rehabilitasyon almalar

185 186 186 186 187 187 188 189 189 189 190 190 190 192

192 192 194 197 197 197 197 198 198

(J) ENERJ J.1. Birincil Enerji Kaynaklar J.1.1.Takmr J.1.2.Linyit J.1.3.Asfaltit J.1.4.Bitml ist J.1.5.Hampetrol J.1.6.Doalgaz J.1.7.Nkleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) J.1.8.Orman J.1.9.Hidrolik J.1.10.Jeotermal J.1.11.Gne J.1.12.Rzgar J.1.13.Biyoktle J.2. kincil Enerji Kaynaklar J.2.1. Termik Enerji J.2.2. Hidrolik Enerji J.2.3. Nkleer Enerji J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi retimi J.3. Enerji Tketiminin Sektrlere Gre Dalm J.4. Enerji Tasarrufu le lgili Yaplan almalar (K) SANAY VE TEKNOLOJ K.1.l Sanayinin Geliimi, Yer Seimi Sreleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 207 198 198 199 199 199 199 199 199 199 199 200 202 203 203 204 204 204 204 205 205 206

K.2.Genel Anlamda Sanayinin Gruplandrlmas K.3.Sanayinin lelere Gre Dalm K.4.Sanayi Gruplarna Gre yeri Saylar ve stihdam Durumlar K.5.Sanayi Gruplarna Gre retim Teknolojisi ve Enerji Kullanm K.6.Sanayiden Kaynaklanan evre Sorunlar ve Alnan nlemler K.6.1.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirlilii K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirlilii K.6.3.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirlilii K.6.4.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Grlt Kirlilii K.6.5.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atklar K.7.Sanayi Tesislerinin Acil Durum Plan (L) ALTYAPI, ULAIM VE HABERLEME L.1.Altyap L.1.1.Temiz Su Sistemi L.1.2.Atk Su Sistemi, Kanalizasyon ve Artma Sistemi L.1.3.Yeil Alanlar L.2.Ulam L.2.1.Karayollar L.2.1.1.Karayollar Genel L.2.1.2.Ulam Planlamas L.2.1.3.Toplu Tam Sistemleri L.2.1.4.Kent i Yollar L.2.1.5.Ara Saylar L.2.2.Demiryollar L.2.1.1.Kullanlan Rayl Sistemler

208 211 212 213 214 214 219 220 221 221 221

221 221 222 223 224 224 224 225 229 229 229 230 230

L.2.2.2.Tamaclkta Demir Yollar L.2.3.Deniz, Gl, Nehir Tamacl L.2.3.1.Limanlar L.2.3.2.Tamaclk L.2.4.Havayollar L.3.Haberleme L.4.lin Plan Durumu L.5.ldeki Baz stasyonlar (M)YERLEM ALANLARI VE NFUS M.1.Kentsel ve Krsal Planlama M.1.1.Kentsel Alanlar M.1.1.1.Doal zelliklerin Kent Formuna Etkileri M.1.1.2.Kentsel Byme Deseni M.1.1.3.Planl Kentsel Gelime Alanlar M.1.1.4.Kentsel Alanlarda Younluk M.1.1.5.Kentsel Yenileme Alanlar M.1.1.6.Endstri Alanlarda Yer Seimi M.1.1.7.Tarihi, Kltrel, Arkeolojik ve Turistik zellikli Alanlar M.1.2.Krsal Alanlar M.1.2.1.Krsal Yerleme Deseni M.1.2.2.Arazi Mlkiyeti M.2.Altyap M.3.Binalar ve Yap eitleri M.3.1.Kamu Binalar M.3.2.Okullar

230 231 231 231 232 233 234 236

237 237 237 237 241 241 242 242 244 245 245 246 246 246 246 247

M.3.3.Hastaneler ve Salk Tesisleri M.3.4.Sosyal ve Kltrel Tesisler M.3.5.Endstriyel Yaplar M.3.6.Ger ve Hareketli Barnaklar M.3.7.Otel, Motel ve Turizm Amal Dier Yaplar M.3.8.Brolar ve Dkkanlar M.3.9.Krsal Alanda Yaplama M.3.10.Yerel Mimari zellikler M.3.11.Bina Yapmnda Kullanlan Yerel Materyaller M.4.Sosyo-Ekonomik Yap M.4.1. Alanlar ve sizlik M.4.2. Gler M.4.3. Gebe iler (Mevsimlik) M.4.4. Kent Toprann Mlkiyet Dalm M.4.5. Konut Yapm Sreleri M.4.6. Gecekondu Islah ve nleme Blgeleri M.5.Yerleim Yerlerinin evresel Etkileri M.5.1 Grnt Kirlilii M.5.2.Binalarda Ses zolasyonu M.5.3.Havaalanlar ve evresinde Oluturulan Grlt Zonlar M.5.4.Ticari ve Endstriyel Grlt M.5.5.Kentsel Atklar M.5.6.Binalarda Is Yaltm M.6.Nfus M.6.1.Nfusun Yllara Gre Deiimi

248 248 248 250 251 252 253 253 254 255 255 256 256 257 257 258 260 261 261 261 261 261 261 262 262

M.6.2.Nfusun Ya, Cinsiyet ve Eitim Gruplarna Gre Dalm M.6.3.l ve lelerin Nfus Younluklar M.6.4.Nfus Deiim Oran (N) ATIKLAR N.1.Evsel Kat Atklar N.2.Tehlikeli ve Zararl Atklar N.3.zel Atklar N.3.1.Tbbi Atklar N.3.2.Atk Yalar N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atk Yalar N.3.4.Pil ve Akler N.3.5.Cips ve Dier Yakma Frnlarndan Kaynaklanan Kller N.3.6.Tarama amurlar N.3.7.Elektrik ve Elektronik Atklar N.3.8.Kullanm mr Bitmi Aralar N.4.Dier Atklar N.4.1.Ambalaj Atklar N.4.2.Hayvan Kadavralar N.4.3.Mezbaha Atklar N.5.Atk Ynetimi N.6.Kat Atklarn Miktar ve Kompozisyonu N.7.Kat Atklarn Biriktirilmesi, Toplanmas, Tanmas ve Transfer stasyonlar N.8.Atklarn Bertaraf Yntemleri N.8.1.Kat Atklarn Depolanmas N.8.2.Atklarn Yaklmas

262 263 263

265 267 268 268 270 270 271 271 271 272 272 272 272 272 273 273 273 274 275 275 277

N.8.3.Kompost N.9.Atklarn Geri Kazanm ve Deerlendirmesi N.10.Atklarn evre zerine Etkileri (O)GRLT VE TTREM O.1.Grlt O.1.1 Grlt Kaynaklar O.1.1.1Trafik Grlts O.1.1.2.Endstri Grlts O.1.1.3.naat Grlts O.1.1.4.Yerleim Alanlarnda Oluan Grltler O.1.1.5.Havaalanlar Yaknnda Oluan Grlt O.1.2. Grlt ile Mcadele O.1.3. Grltnn evreye Olan Etkileri O.1.3.1. Grltnn Fiziksel evreye Olan Etkileri O.1.3.2. Grltnn Sosyal evreye Olan Etkileri O.1.4. Grltnn nsanlar zerine Olan Etkileri O.1.4.1. Fiziksel Etkileri O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri O.1.4.3. Psikolojik Etkileri O.1.4.4. Performans zerine Etkileri O.2. Titreim (P) AFETLER P.1.Doal Afetler P.1.1.Depremler P.1.2.Heyelan ve lar

277 277 279

281 281 281 284 284 285 285 286 287 287 288 288 288 289 289 290 290

291 292 293

P.1.3.Seller P.1.4.Orman ,Otlak ve Sazlk Yangnlar P.1.5.Ormanlar zerinde Biyotik ve abiyotik Faktrlerin Etkileri P.1.6.Frtnalar P.2. Dier Afetler P.2.1. Radyoaktif Maddeler P.2.2. Denize Dklen Petrol ve Dier Tehlikeli Atklar P.2.3. Tehlikeli Maddeler P.3.Afetlerin Etkileri ve Yardm Talepleri P.3.1.Sivil Savunma Birimleri P.3.2.Yangn Kontrol ve nleme Tedbirleri P.3.3.lkyardm Servisleri P.3.4.Afetzedeler ve Mltecilerin Yeniden skan P.3.5.Tehlikeli ve Zararl Maddelerin Snrlararas Tanm in Alnan Tedbirler P.3.6.Afetler ve Byk Endstriyel Kazalar ( R) SALIK VE EVRE R.1.Temel Salk Hizmetleri R.1.1.Salk Kurumlarnn Dalm R.1.2.Bulac Hastalklar R.1.2.1.me , Kullanma ve Sulama Sular R.1.2.2.Denizler R.1.2.3.Zoonoz Hastalklar R.1.3.Gda Hijyeni R.1.4.Alama almalar

294 295 295 296 296 298 303 304 304 306 306 307 307 307 308

310 311 312 314 316 317 317 318

R.1.5.Bebek lmleri R.1.6.lmlerin Hastalk,Ya ve Cins Gruplarna Gre Dalm R.1.7.Aile Planlamas almalar R.2.evre Kirlilii ve Zararlarndan Oluan Salk Riskleri R.2.1.Kentsel Hava Kirliliinin nsan Sal zerine Etkileri R.2.2.Su Kirliliinin nsan Sal zerine Etkileri R.2.3.Atklarn nsan Sal zerine Etkileri R.2.4.Grltnn nsan Sal zerine Etkileri R.2.5.Pestisitlerin nsan Sal zerine Etkileri R.2.6.yonize Radyasyondan Korunma R.2.7. Baz stasyonlarndan Yaylan Radyasyonun nsan Sal zerine Etkileri (S) EVRE ETM S.1.Kamu Kurulularnn evre Eitimi ile lgili Faaliyetleri S.2.evre le lgili Gnll Kurulular ve Faaliyetleri S.2.1.evre Vakflar S.2.2.evre Dernekleri S.2.3.evreyle lgili Federasyonlar (T) EVRE YNETM VE PLANLAMA T.1.evre Kirliliinin ve evresel Tahribatn nlenmesi T.2.Doal Kaynaklarn Ekolojik Dengeler Esas Alnarak Verimli Kullanm,Korunmas ve Gelitirilmesi T.3.Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, evrenin Tama Kapasitesini Amayacak Biimde Planlanmas T.4.evrenin nsan-Psikososyal htiyalaryla Uyumunun Salanmas T.5.evre Duyarl Arazi Kullanm Planlamas

318 318 319 320 320 320 322 329 330 330 331

332 333 334 337 346

347 348 350 352 353

TABLO VE LSTELER Sayfa No 19 21 24 29 30 32 38 43 48 51 52 55 56 57 66 67 81 82 86

Orman Alanlar Tablosu (Tablo.1) l Dahilindeki Orman i Dinlenme ve Mesire Yerleri Tablosu (Tablo.2) Oluumlarna gre Toprak Snflar Tablosu (Tablo.3) Akarsularn Mevsimlik Debisi (Tablo 4) zmir li Mineral Kaynaklar (Tablo 5) limiz Metalik Madenleri Tablosu (Tablo.6) limizde Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzeme Ocaklar Tablosu (Tablo.7) zmir Meteoroloji stasyonlar Tablosu (Tablo.8) zmirde Deiik Meteoroloji stasyonlarnda Ortalama Rzgar Hzlar Tablosu (Tablo.9) Gzelyal Meteoroloji stasyonunda llen Aylk Toplam Buharlama Miktarlar Tablosu (Tablo.10) Gzelyal Meteoroloji stasyonunda llen Aylk Toplam Yalar Tablosu (Tablo.11.) Bykehir Belediyesi mar Mdrlnce Yapm Planlanan Yeil Alanlar(Tablo.12) zmirde Trafie kan Kara Tat Trlerine Gre Yllk Emisyonlar (ton/yl) Tablosu (Tablo.13) SO2 ve Partikl Madde Parametrelerinin Sezon ve Yllara Gre Deiimi Tablolar (Tablo.14) Trkiyede Uzun Ve Ksa Vadeli Hava Kalitesi Snr Deerleri (Tablo.15) Dnya Salk rgtnn Avrupa Blgesi in nerdii Baz Parametreler in Snr Deerleri Tablosu (Tablo.16) limizde Bulunan Jeotermal Kaynaklar (Tablo 17) zmir li Akarsular Ortalama Mevsimlik Debileri Tablosu ( m3/sn) (Tablo.18) Havzalardaki Tabii ve Gllerin zellikleri (Tablo.19)

Akarsu Havzalarnn Drenaj Alan,Ortalama Ak ve Brt Su Kuvvetli Potansiyeli Deerleri Tablosu (Tablo.20) zmir li Tarm Topraklarnn Tuzluluu Tablosu (Tablo.21) zmir li Tarm Topraklarnn Kire Durumu Tablosu (Tablo 22) zmir li Tarm Topraklar Organik Maddesi Tablosu (Tablo 23) Toprak Derinlikleri ve Eim Gruplar Tablosu (Tablo.24) zmir li Tarm Topraklarnn Bnyesi Tablosu (Tablo 25) zmir li Tarm Topraklarnn Reaksiyonu Tablosu (Tablo 26) Oluumlarna Gre Toprak Snflar Tablosu (Tablo.27) zmirin Toprak Snflar ve Bunun Toplam Alan Paylar Tablosu (Tablo.28) zmir li Topraklar Toprak Derinlikleri ve Eim Gruplar Tablosu (Tablo 29) zmir li Islaha Muhta Arazi Bilgileri Tablosu (Tablo 30) zmir linde Tuzluluk ve Sodikliin Kaplad Alanlar Tablosu (Tablo 31) Orman Kadastro almalar (Tablo.32) limiz Arkeolojik Sit Alanlar Tablosu (Tablo.33) Arazilerin Tarmsal Potansiyele Gre Snflandrlmas Tablosu (Tablo.34) Turistik Nitelikteki Otel Motel Pansiyon ve Apart Otellerin Says (Tablo.35) Turistik lelerimizin Altyap Durumlar (Tablo.36) Turizm letme Belgeli Yeme-me ve Elence Yerlerinin Saylar (Tablo.37) zmir li Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri (Tablo.38) zmir Turizm Hareketleri 12 Aylk Dnem (Tablo.39) 98/99/2000 Yllarnda zmir line En ok Giri Yapan lk 4 lke Sralamas (Tablo.40) Belgeli Yeme-me Tesislerinin Says (Tablo.41) Turizm Belgeli Yat letmeleri (Tablo.42)

87 97 97 98 99 99 100 102 103 104 104 105 110 129 141 162 163 163 164 165 165 166 166

Seyahat Acentalarnn 2003 Ylna ve Gruplarna Gre Saylar (Tablo.43) Turizm Bakanl Belgeli Konaklama Tesislerinin Tr Ve Snflarna Gre Dalm (Tablo.44) Tesislerin Blgelere Gre Dalm (Tablo.45) Yllara Gre Turist Says ( Tablo.46) zmir li Snr Kaplarndan Giri Yapan Turist Says (Tablo.47) zmir linde Tarmsal rnler retim Miktar (Tablo.48) zmir li Hububat Ekilii Ve retimi (Tablo.49) zmir li Endstri Bitkileri Ekilii Ve retimi (Tablo.50) zmir li Baklagil Ekilii ve retimi (Tablo.51) zmir linde Ait Hayvan Saylar (Tablo.52) limizde Sektrel Bazda Faaliyet Gsteren letmeler (Tablo.53) zmir li Tarm Topraklar Yarayl Fosfor Analiz Sonular (Tablo.54) Toprakta Yarayl Fosfor Analiz Sonular (Tablo.55) Toprak Kullanm (Tablo 56) limiz Sanayi Madenleri (Tablo.57) limiz Metalik Madenleri (Tablo.58) limizde bulunan Linyit Yataklar (Tablo.59) zmir'deki Gnelenme Sreleri Ve Ortalama Inn iddetleri Tablosu (Tablo.60) ldeki Ortalama Rzgar Hz, En Hzl Rzgar Yn Ve Hz, Ortalama Kuvvetli Rzgar Gn Says Tablosu (Tablo.61) Kullanm Yerlerine Gre Elektrik Enerjisi Tketimi Tablosu (Tablo.62) Yllara ve Abone Durumlarna Gre Enerji Tketimi (Tablo.63) Sanayilerin lelere Gre Dalm (Tablo.64) lelerimizde Sanayinin Sektrel Dalm Ve Ortalama alan Saylar Tablosu (Tablo.65)

166 167 168 170 170 172 175 176 177 184 189 191 191 192 192 194 197 202 203 205 205 212 212

Elektrik Datm Messesesinin Datm Yerlerine Gre Enerji Tketimleri ve malat Sanayinde evirici Gleri (Tablo.66) Motorlu Aralara Ait statistikler Tablosu (Tablo.67) Antik Kentler ve ren Yerleri Tablosu (Tablo.68) 2004-2005 retim Yl Metropol D le Baznda Resmi Okul Says (Tablo.69) 2004-2005 retim Yl Metropol le Baznda Resmi Okul Says (Tablo.70) zmir li Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri (Tablo.71) Alanlarnn Sektrlere Gre Dalm (Tablo.72) zmir li Arazi Varl ve Dalm Tablosu (Tablo.73) zmirde zmir Bykehir Belediye Bakanl Tarafndan Gerekletirilen Toplu Konut Uygulamalar Tablosu (Tablo.74) Nfusun Yllara Gre Geliimi (Tablo.75) Nfusun Cinsiyet ve Ya Gruplarna Gre Dalm (Tablo.76) l ve lelerin Nfus Younluklar Tablosu (Tablo.77) Nfus Deiim Oran Tablosu (Tablo.78) Ocak 2004 ile Eyll 2004 Tarihleri Arasnda llen Harmandal Dzenli Depolama Tesisi ve Uzundere Kompost Fabrikasna Gelen Aylk Ortalama p Miktar (Tablo.79) Tatlar in zin Verilebilir st Grlt Seviyeleri (Tablo.80) ehir i CD,BLV,Mesken Blgelerindeki Grlt Seviyeleri (Tablo.81) Grltye Maruz kalma Sreleri ve Seviyeleri (Tablo.82) Grlt Seviyelerinin nsan Vcudundaki Fizyolojik Cevab (Tablo.83) limizde Meydana Gelen Gemi Depremler Tablosu (Tablo.84) Afetler l Acil Yardm Plannda Grevli Personel ve Ara Says Listesi (Tablo.85) Salk Bakanlna Bal Tesislerin lelere Dalm (Tablo.86) zmir Blgesindeki 2003 Yl Bulac Hastalklarn Aylara Dalm (Tablo.87) Salk Mdrl Blgesindeki 2003 Yl Bulac Hastalklarn Orantl lm

213 229 244 247 248 252 256 257 258 262 262 263 263 274

281 283 288 289 293 305 312 313 314

Hzlar (Tablo.88) zmir Metropol Alan me Suyu Kaynaklar (Tablo.89) Dezenfeksiyon Noktalar ve Dezenfeksiyon Cinsi (Tablo.90) Bebek lm Saylar (Tablo.91) Bebek lmlerinin Hastalk, Ya Ve Cins Gruplarna Gre Dalm (Tablo.92) zmir l Ve lelerinde evre Konusunda Faaliyet Gsteren Sivil Toplum Kurulular (Tablo.93) 315 316 318 318 337

A.CORAF KAPSAM A.1.GR Batda Ege Denizi ile evrili olan zmir li, kuzeyde Balkesir ,douda Manisa, gneyde Aydn lleri ile komudur. Yzlm 11.973 km2 olan zmir linin 28 ilesi vardr. l, yazlar scak ve kurak, klar lk ve yal olan Akdeniz ikliminin etkisi altndadr. Yazlarn scak ve kurak gemesi alak yamalarda maki ad verilen bitki rtsnn yaylmasn salar. zmir linin nfusu 2000 yl genel nfus saymna gre 3.370.866 dir. zmirin Ege Denizinde uzun bir kys vardr. kliminde elverili olmas deniz mevsiminin olduka uzun olmasn salar. Ortalama deniz suyu scaklklar yln sekiz ay 20 Cnin zerindedir. zmir linde doal bitki rtsn hem korumak, hem de halkn kullanmna amak iin orman ii dinlenme yerleri dzenlenmitir. zmirin 22 km. kuzeyinde Yamanlar Da zerinde Kzlam, Karaam ve St aalarnn bulunduu Karagl Orman i Dinlenme Yeri halka almtr. zmir-eme yolu stnde Uzunkuyu emeye 8 km. uzaklkta, Seferihisara 8 km. uzaklkta Teos , zmire 24 km. uzaklkta Aydn yolu zerinde Efeolu , zmir-Salihli yolu zerinde Belkahve, Gmsuyu yaknlarnda Dereba ve Bozda yaknlarnda Mermeroluk orman ii dinlenme yeri olarak hazrlanmtr. Yeralt kaynak sular bakmndan zengin olan zmir ilinde halkn salk ve dinlenme gereksinimini karlayan kaplcalar ve imeler vardr. Urlann Malgaca mecesi, emenin ifne mecesi ve Menemen mecesi nldr. Yeralt sularndan kaplca olarak da yararlanlmaktadr. zmirin Agamemnon Kaplcas, Bergamann Mahmudiye, Paa Kaplcalar, emenin ifne Kaplcas, Dikilinin Nebiler Kaplcas ve Bademli Kaplcas, Menemenin Bozky Kaplcas, Seferihisarn Cuma Doanbeyin Dikmen Pnar kaplcalar v.b. nldr. Yaplan kazlar zmirin yerleim tarihinin .. 3000 yllarna kadar indiini gsterir. zmir, Eski Smyrna Kenti stne gelitii iin bu antik kentten gnmze ok az kalnt gelebilmitir. Bayraklda yaplan kazlardan .. III.yy.dan IV. yy.a kadar uzanan dnemle ilgili kalntlarn bir blm ortaya karlm Athena Tapnann kalntlarda bu kazlar sonucu bulunmutur. Kadifekale evresinde surlarn bir blm gnmze kalmtr. Roma
1

egemenlii srasnda byk bir ticaret merkezi olan liman yaknnda byk bir agoras olduu bilinir. Bir baka agorada Namazgah semtinde yaplan kazlarla ortaya karlmtr. Kent iinde ayrca tarihsel camiler ve hanlar yer alr; Faik Paa Camisi , Hac Hseyin Camisi , Kestane Pazar Camisi ,Salepiolu Camisi Kzlaraas Han bu tarihsel yaplar arasnda saylr. A.2. L VE LE SINIRLARI : leler : 1. Aliaa 2. Bayndr 3. Bergama 4. Beyda 5. Bornova 6. Buca 7. eme 8. ili 9. Dikili 10.Foa 11.Karaburun 12.Kemalpaa 13.Knk 14.Kiraz 15. Menderes 16. Menemen 17. Narlde 18. demi 19. Seferihisar 20. Seluk 21. Tire 22. Torbal 23. Urla 24. Karyaka 25. Gaziemir 26. Konak 27. Balova 28. Gzelbahe

A.3. LN CORAF DURUMU: zmir ili Anadolu Yarmadasnn batsnda ve ky eridinde, Ege Denizinin dousunda 38-39 Enlem, 27-28 Boylam arasnda bulunmaktadr. Yzlm 11.973 km2dir. limizin komu illeri, kuzeyde Balkesir, douda Manisa ve gneyde Aydndr. zmirin U Noktalar Dou-Kiraz lesinin dousunda zmir-Aydn-Manisa illeri snrlarnn bileimi Bat-eme Yarmadasnn Sakz Adasna uzanan Tekeburnu Kuzey-Madran Dalarnn kuzeyinde Gney-Kuadas Krfezinde Snr ller ve Kylar Balkesir (Kuzeyde) Manisa (Douda) Aydn(Gneyde) Ege Denizi (Batda) Enlem 38 03 50 38 16 50 39 24 50 37 51 10 Uzunluu (km) 65 300 130 700 Boylam 28 29 00 26 12 20 27 16 00 27 25 00

A.4. LN TOPORAFYASI VE JEOMORFOLOJK DURUMU Bilindii zere Ege Blgesi morfolojisi nc ve drdnc jeolojik zamanda olumutur. Kuzeyden ve gneyden Alp kvrmlarnn etkisiyle skarak, byk knt alanlar, krklar ve fay hatlar meydana gelmitir. Bu morfoloji bugn kendisini denize dik inen dalar ve aralarndaki vadilerde gsterir. zmir, Ege Ky Blgesinin tipik bir rnei gibidir. Kuzeyde Madra Dalar, gneyde Kuadas Krfezi batda eme yarmadasnn Tekne Burnu, douda ise Aydn-Manisa il snrlar ile evrilmi, 11.973 km2lik bir alana yaylan zmir batda kendi adyla anlan krfezle birlemektedir. Bat Anadolu sahilinin orta ksmnda yer alan Olak Adas yannda balayan krfez, onun karsnda bulunan Karaburunda sona erer. Olak adasnn 13 mil gneydousuna inildiinde, krfezin douya doru uzanarak i zmir Krfezini oluturduu grlr. Krfezin uzunluu Karaburundan Yenikale Geitine kadar 17.3. mil, toplam ise 26 mil kadardr. Genilii en az 1.2 milden en ok 5 mile kadar deiir.
3

38-24 kuzey enlemi ile 27-10 dou boylamnda bulunan zmir'in iinde bulunduu Ege Blgesi fay sisteminin dou-bat dorultusunda uzanan tektonik hatlar, krfezi aralarndaki ukura alrlar. Krfezin gney sahilini takip eden fay zerinde Urla meleri Balova (Agamemnon) Ilcalar ve suyu ksmen lk olan Meles Kaynaklar (Halkapnar) yer alr. zmir morfolojisi farkl grnmler tar. li ynde evreleyen ve yerleim alannn arkasn kuatan dalar ve bunlarn oluturduu horizonal izgiler ile yerleim alannn younlat sahil izgisi arasnda kalan ve yer yer i ksmlara kadar uzanan sahil eridi ve dzlkler zerinde evre dalarnda kopup sramas, tepeler morfolojik bnyenin temel izgilerini meydana getirir. Dalar arasndaki verimli ovalar ve vadiler lml deniz ikliminin ierilere kadar etkili olmasn salar . En yksek noktasnda (Karatepe ) 1075 metreye ulaan Yamanlar Da ve onun yamalarndan oluan Silsile, zmir'i kuzeyden evreleyen arazi ykselmeleridir. Yamanlar silsilesi kuzeyde Dumanl ve Kara Hasan Dalar ile devam eder. Ova dzlklerinin kuzey batsnda irili ufakl tepe ve tepecikler halinde sahile kadar inen Sivri Da, Ayr Da, aphane Da ve Kara Da yer alr. zmir 'in gney ve gney batsn kuatan Karabelen Dalar Yamanlara gre daha sert ve dik karekterlidir. ehrin dousunda en belirli arazi ykselmesi Nif Da (1510 m) ve onun batya uzanan tepeleridir. Gerilerde Mahmut Dalar ve Boazlar ile birleerek uzun ve sarp grnl silsileyi oluturan Nifler Belkahve yresinden balyarak alalr,bir yandan Bornova dier yandan da Buca srtlarn tekil eder. Kuzey-gney dorultusunda 200 km. dou-bat dorultusunda ise 180 km. geniliinde olan zmir'de denizden ykseklik 50 cm. balyarak Basmane yresine doru tatl bir meyille 7 metreye ular ve tepelere doru artar. Bu ykseklik kuzeyde Madra Dalarnda 1250 metreyi geerken, bu dalarn gneyinde yer alan ve 126 km. uzunluundaki Bakrayn sulad ve andarl Krfezine kadar uzanan Bakray Ovasnda azalr. Bakray Ovasnn gneyinde yer alan Yunt Dalar kendi dousundaki Sultan Da ve gneyindeki Dumanl Dalar ile birleir. Dumanl Dalarn gneyinde Trkiye'nin ve blgenin en verimli ovasn sulayan ve ona adn veren 405 km. uzunluundaki Gediz Irma yer alr. Gediz Irma kendi adyla anlan verimli Gediz Deltasn oluturarak Menemen boazndan geer ve denize dklr. zmir'de irili ufakl gller bulunmaktadr. Bunlarn balcalar Bozdan batsnda tatl suyu, oluturduu doal bitki rts ve temiz havasyla Glck Gl, Yamanlar da zerindeki tipik krater gl olan Karagl, Torbal-Seluk
4

arasnda s bir gl olan Belevi Gl ve Kk Menderes Nehrinin getirdii alivyonlardan oluan akal Boaz Gldr. Genel olarak dantel gibi ilenmi ok girintili ve kntl bir sahil izgisine sahip olan zmir Krfezi, Bostanl ile nciralt arasnda 30 km. uzunluundaki sahili oluturur. Btn sahil boyunca ierilere doru bu gen toprak rts douda Bornova, kuzeyde ise Karyaka dzlklerini rterek, yeil bitki rtsn ve ziraate elverili topraklar oluturur. Sahili evreleyen yksek tepelerde ise krmz Akdeniz toprak mataryalini ieren talk arazi, zeri birka santimetre kalnlnda kahverengi toprak ile kapldr. Buca yresi toprada kuru tarla ziraatiliine elverili orta verimlilikte kahverengi toprak tabakasyla rtldr. zmir'in corafi konumunun turistik yerleime, zellikle ky bandnda elverili olduu rahatlkla belirtilebilir.Girintili ve kntl ky band doal olarak saysz gzellikte koy, sahil ve plajlarn oluumu ile sonulanr. Gmldr, zdere, Foa, Karaburun, eme sahil ve plajlarnn zmir iin byk bir turistik nem tad bilinmektedir. te yandan ayn doal yap, bir ok balk barnann veya yat yanama yerlerinin olumasna neden olmutur. Bu sahil izgisi lkemiz ve zmir asndan nemi grmezlikten gelinemeyecek olan krfezin ve limann grnmn tamamlar. zmir doal bir turizm ve liman kentidir. A.5. JEOLOJK YAPI VE STRATGRAF Stratigrafi zmir linin stratigrafik istifine bakldnda en altta Paleozoyik yal temel kayalar ve onlarn zerinde Tersiyer tortular izlenir. a)Paleozoik zmir ilinin en yal kaya birimleri,Menderes Masifini oluturan Paleozoik yal temel kayalardr.zellikle ilin gneyinde geni yzlekler veren Menderes Masifinin ekirdei mikaist ve paragnyslardan olumakta olup,bunlar aamal olarak metablastik gzl gnays ve sonunda anatektik granitik gnaysa gei yaparlar.Mika-ist ve gnayslardaki mineral topluluu disten-stavrolit-almandinbiotit-muskovit-plagioklaz-kuvars'tr. Ana kayalarn genellikle prekambriyen ve/veya en alt paleozoik yal olduuna inanlmaktadr. ekirdek pek ok sayda zmpara ta ve diasporit yataklar ile karakterize edilen dk dereceli mikaist, fillit ve mermerlerden oluan bir rt ile kuatlmtr.istler litostratigrafi korelasyonu ile alt paleozoik olarak

deerlendirilmitir.Mermerler iin ise Devonien, karbonifer veya permo-Triyas ya tahmin ediliyor. rt iindeki metamorfizma ok belirgin ve dzenli bir ekilde tavandan tabana doru artmakta, bunun da ekirdekteki migmatitlemeye bal olduu dnlmektedir.Kritik mineral topluluklar farkl derecedeki metamorfizmaya sahip olan yeil ist fasiyesine iaret etmektedir (rnein; granat-biotitmuskovit-albit-kuvars kloritoid-muskovit-paragonit-kuvars). Yukarda ad geen rt alt veya ist ile st veya mermer rt olarak ikiye ayrlmaktadr. Alt rt ounlukla merceksel ardalanmalar halindeki mermerler, metakonglomeralar ierir.eitli tiplerdeki dk dereceli metamorfizmaya uram pelit ile pisamitlerden olumaktadr. st rt yaklak olarak btnyle karbonatl kayalardan meydana gelmitir.Bunlarn orjinal kalnlklarnn birka bin metreye kadar ulat olasdr.Burada neritik fasiyesin etkin olduu tahmin edilmektedir. Dolomitik mermerler istifin en alt ksmlarn olutururlar. Karbonifer Yal Alandere Formasyonu:Ildr ve Reis Dere Kyleri arasnda mostra verir ve koyu kahverengi ve siyah renklerde krinoid saplar ieren bol fosilli kire talardan olumutur. Alandere formasyonu ayrca Ildr'n kuzeydousu ile eski Balklova Ky batsnda dar bir alanda yzler vermektedir. Reisdere evresinde bu birim masif i yapl gri ve ak kahverengi kire talarndan olumaktadr. Buradaki kire talarnn da en belirgin zellii bol oranda Krinoid sap ve mercek fosilleri iermesidir. Ildr'n kuzey dousunda bu birim siyah renkli bol fosilli kire talar , intra - formasyonal akl talar ve ender olarakta yeil kum ta ara katklarndan olumaktadr. Taban Karaburun Yarmadasnda grlmeyen Alandere formasyonunun yzeyleyen kesimi 300 m'nin zerinde , kalnlk verir. Alandere formasyonunun st dokana Ildr'dan, Gerence Krfezine giden yol boyunca grlr ve koyu siyah renkli kire talarndan oluan alt triyas kayalar dorudan , ak gri renkte bol snger spiklleri ieren mikritik dokuda kire talaryla oturur. Tam dokunak boyunca oksidasyon yzeyi ve karstik erime boluklu bir zon grlr.

b)Mesozoik Karareis Formasyonu: Bu birim boz renkli kum talar , amur talar,ince tabakal siyah rtler ve pelajik kire talar merceklerinden yapldr. Birimin st blmlerinde mafik denizalt volkanitleri ve tfleri bulunur. Karareis formasyonu fosilce fakirdir; merceksel kire talar yer yer dolomitlemitir ve yer yer ise snger spiklleri ve radyolaryalar ierir. Karesis Formasyonu krntl tortul girdisi bol deniz ortam rndr. Bu ortamda pelajik kire talar ve tabakal rt mercekleri tortullamtr.Yer yer olistostromal arakatklar ve 500 m. boya erien bloklarn varl tektonikce aktif bir tortullama alanna iaret etmektedir. Derinleen ve alan bu erken Triyas Havzas iinde zaman zaman mafik volkanizma olumutur ve daha sonra Ladiniyen srasndan almas durmu olan havzada platform koullar hakim olarak Cami Boaz formasyonu stte tortullamtr. Gerence Formasyonu : Bu formasyonu rtl ince tabakal kire talar marn,ammonitli krmz kire talar, krmz-yeil rtler ve kumta ara katklarndan oluan bir zellie sahiptir. Gerence formasyonu heterojen litolojik zelliktedir ve ksa mesafelerde yanal fasiyes deiimi gsterir. Gerence Formasyonu'nun orta ve st blmlerinde kire ta ve rt krntlarndan oluan akl ta ara katklar yaygndr. Gerence Formasyonu en ince olduu yerlerde 150-200 m. kalnlk verir ve Balklova kuzeyinde 500 m.'nin zerinde bir kalnla eriir. Gerence formasyonu zerinde geili bir dokunakla Cami Boaz formasyonu gelir. Her iki birimin snrnda sar renkli ince orta kalnlkta kire talar bulunur ve bunlar stte doru yava yava Cami Boaz formasyonunun masif ve gri renkli pembe damarl kire talarna geer . Cami Boaz Formasyonu : Cami Boaz formasyonu beyaz ve ak gri renklerde masif kire talarndan olumutur. Formasyonu morfolojisi , komu birimlere oranla belirgin sarptr. Bu birim denize giren grubunun , (Karareis ve Gerence formasyonlar ) hem Karareis formasyonunu ve hemde Gerence formasyonunu stlenmektedir.Birimin alt kesimleri pembe damarl olmasyla tipiktir ve bu zellii nedeniyle antik alarda mermer olarak iletilmitir.ou kez plak gzle fosilsiz izlenimi vermesine ramen , ince kesitlerde bol oranda alg ym ierdii ve foraminifer ostrakod, krinoid,snger ve gastropat kavk paralarndan oluan biyolastik zellikte olduu grlr. Gvercinlik Formasyonu: Bu formasyon stromatolitik laminal dolomitler megalodonlu kire talar ve arada krmz renkli kum ta merceklerinden
7

olumutur.Alt kesimde sar renkli megalodonlu ince tabakal kire talar ile balar ve ste doru stromatolitik laminal dolomitler ile devam eder.Gvercinlik formasyonunun alt dokana Cami formasyonu ile geilidir.st dokana Nohutalan formasyonu ile geili iliki sunar.Bu birim olduka s bir karbonat tortullama havzasnda olumutur.Tortullamann olutuu alana, zaman zaman krntl malzeme girdisi gelimi ve apraz katmanlama sunan kum ta mercekleri olumutur. Nohutalan Formasyonu: Dzgn katmanl , gri renkli kire talar ile dolomitik kire talar Nohutalan formasyonunu oluturur.Bu birim en ak biimde Balklova'nn kuzeyinde ,Barbaros Ky evresinde ve Karaburun Yarmadasnn dousunda Urla melerde grlr.Nohutalan biriminin alt blm gri renkli orta - kaln katmanl ve svama megalodon fosilleri ieren kire talarndan olumutur.Daha st dzeylerde ortalama 40-50 cm. kalnlkta tabakalanma sunan kire talar ve dolomitik kire talar yaygndr.Birimin alt kesimleri Liyas yan (Alt Jura) vermektedir.Nohutalan formasyonu s denizel platform koullarnda olumutur.Alt kesimleri gel-git dzl ve sahil a karbonat tortullama ortam rndr.zellikle orta ve st kesimlerinde bol alg bryozoa ,mercan , lamelli ymlar resifal bir ortam belirtir. zmir Flii: Kretase yal zmir flii ilin birok yerinde zellikle zmir Krfezi ile Doanbey Bucak Merkezi arasnda geni bir saha kaplar.Genellikle koyu esmer renkli olan fliler ,eitli killi ist , mikal kumta ,arkoz ,konglomera ,kristalen veya dolomitik kalker , krmzmtrak pembe veya grimsi esmer renkli istli kalker ve radiolaritlerle temsil olunmutur.Bu tabakalar bazen kuvars ,bazen kalsit ,bazen de her iki minerale ait damarlar kesmitir.Fliler iinde baskn olan eitli killi istler ve bazen ok kristalize kire talar bu formasyonunu olduka iddetli bir kvrmlanmaya ve bakalama uram olduunu gstermektedir.zmir Krfezi ile Seferihisar ve Doanbey arasnda yeralan flilerde dar alanlarda yer yer serpantinler yzeylemektedir.Koyu yeil ,siyah veya ak yeil renkli serpantinler sert ultrabazik kayalarn alterasyonu sonucu olumutur.Olduka krkl bir yap gsterirler.Serpantinler sekonder olarak klorit iermektedirler.Serpantin oluurken selonder olarak da magnetik olumutur.Tekstr ok kataklastiktir. Melanj: zmir-Ankara zonunun tipik birimidir.Bloklu yapya sahiptir, (Kretase Campanian-Danian) yaldr. Birim eitli boyutlarda ultramafit,radyolarit,rtl kire ta, tfit, amur ta,mermer ve deiik litolojik birimler karmadr. c)Tersiyer Yal Magmatik Kayalar: a)Kozak Pltonu:Tersiyer yal ilk kaya birimi olup ismini Kozak bucandan alan Kozak Pltonu genellikle gri renkli , orta taneli , bol atlakl ve
8

eklemlidir.Kresel ayrma gsteren plton sk sk aplit damarlar ile kesilmi ve granodiyoritik bileimdedir.Granodiyorit parfirdayklar genellikle Alt Triyas yal kelleri yer yer keserek kontakt metamorfizmaya uratmtr.Dokanaklarda bu formasyonlara ait anklavlar ierir.Olasl yerleme yann Eosen-oligosen olduu dnlmektedir.Ancak baz aratrmaclar tarafndan eitlli yntemlerle yaplan ya tayinleri szkonusu pltonun yann Miyosen'e kadar kabileceini dndrr. b)Yuntda Volkaniteri:l snrlar ierisinde geni alanlar kapsamaktadrlar . Bunlar Akyrek ve Sosyal ( 1983 ) tarafndan Yuntda volkanitleri olarak adlandrlmtr. Avolkanitler iinde eitli trde lavlar , tfler , silislemi tfler aglomeralar ve laharlar ayrtlanmtr. Lavlar , siyah, gri , bordo ve sar , yer yer ok sert ve bol atlakl olup akma yaplar izlenir. Genellikle dom eklinde izlenirler ve baz yerlerde de volkan ivilerine rastlanmaktadr. zellikle Bergama grabeni iindeki domlar tipik olup graben ve domlar paralanmtr. Lavlar genellikle andezitlatit andezit-dasit ve riyodasitik bileimdedirler .Tfler daha ok dasitik, riyodasitik ve latit andezitik bileimde , gri ,sar , beyaz renklerde olup yer yer kaolenlemilerdir. Beyaz hamur iinde kk biotik ve cam paralar ilk bakta gze arpar. Laharlar orta ve iri boyutta , keli , genellikle andezit bileimli akl ve bloklardan olumulardr. Volkan bacalarndan su ile doymu materyalin sellenmelerle eteklere doru kamalaryla olumulardr ve genellikle tf matrikslidirler .Aglomeralar tf matriks iinde yer alan andezit ve dasit bileiminde kaya paralarndan olumutur. Yuntda Volkanitleri , Dikili , gneyinde , Dikili - andarl le merkezleri arasnda youn olup bu blge Kozan ve dierleri (1982) tarafndan Karada volkanik alan olarak adlanmtr. Yuntda Volkanitleri , karasal kellerden oluan Soma Grubunun altnda,stnde,bazen de lav akntlar ve tfit dzeyleri eklinde iinde yeralrlar.Yutda ve volkanitleri Soma Grubu kelimi sresinnce deiik evrelerle devam ettii ve orta Miyosen'den -Pliyosen'e dein etkinliklerini srdrdklerini ne srmek mmkndr. Yuntda volkanitlerinin toplam kalnl yaklak 550 m. kadardr. c)Rahamlar Aglomeras : zmir ilinde yer yer Miyosen Tortullar zerinde , yer yer de onunla girik olarak kaln aglomera yataklanmalar bulunmaktadr. Akyrek ve Soysal (1993) tarafndan Rahmanlar Aglomeras olarak adlanan bu aglomeralar arasnda tfit ve siltta dzeyl eride yer alr. Genellikle yar keli ve yuvarlak andezit ve dasit akl ve bloklarnn tfsel bir matriksle tutturulmalarndan oluurlar . Yaklak 400 m. kalnla eriebilen bu
9

birimler Yuntda volkanitlerinin olutuu dnemden sonra, blgede bulunan yersel gllere tanan eitli boyuttaki volkanik malzemenin gl ortamnda kelmesi ve imentolanmas ile olumulardr. Soma Grubu a)Miyosen Yal Sedimanlar : Bunlar kireta , marn , kumta ve konglemeralardan meydana gelmektedir. Kireta yer yer bitkisel malzeme ierikli sert,gri-bej renkli , marnlar sert, plaket krnmldr. Konglemera ve kumta sert, karbonat imentolu olup, malzemesini yakn olduu temel birimlere gre ist , mermer kireta ve ultrabazik kayalar oluturur. Birimin krmz-arabi-kahverengi-bej-gri renkleriyle alacal bir grnm vardr. ste doru konglomera azalmakta olup , gri-bej renkli kumta-siltta -marn-kilta ieren bir litoloji gsterir. Miyosen yal istifin kalnl yaklak 2.500 m. kadardr, kmr damarlar ierir. b) Pliyosen yal sedimanlar gevek tutturulmu kilta - siltta - kumtakonglemera veya tutturulmam kum, akl litolojisi ve bordo-kahverengi -arabi renk arlyla karakterestiktir. Alta doru sert, silisifiye , erime boluklu kiretalar grlmektedir. Alvyonlar sahadaki en ge oluuklar olup, pliyosen yal sedimalarn zerinde yer almaktadr. Burada Byk Dere ve nehirlerin varolmas sonucunda gen alvyonlar oluarak geni alanlar kaplamlardr. Kkenleri farkl birok kayatan tremi kil-silt-kum-akl-blok eklinde eski nehir kelleri olan bu oluumlar btn birimlerin zerinde yeralmaktadrlar. A.5.1. METAMORFZMA VE MAMATZMA a)Mamatizma Menderes Masifi iindeki mikalar zerinde K-A ve Rb-Srmetotlaryla yaplan jeokronolojik ya lmleri 25-+3 milyon yl ya vermitir. Bu devirden hemen sonra geni bir volkanizma balamtr. Bu veriye gre ve de birok aratrmacnn da belittii gibi Menderes masifinde Oligosen'den sonra bir scaklkla cephesi ykselimi olumutur. Scakla bal metamorfizma blgedek i granodiyoritleri az da olsa etkilemitir. Bu zaman aralnda (Eosen-Oligosen ) granit intrzyonlar olumutur. Kozak Pltonu da byledir. Alt Miyosen 'in st-orta Miyosen'in alt ( Burdigaliyen - Vindoboniyen) ya aralnda yer yer fkran ve tortullamaya ok az katk veren volkanizma ,Alt
10

Pliyosen ya aralnda daha kuvvetli fkrarak , tortullamaya daha ok katk yapmtr. Neojen Volkanitleri ( Yuntda Volkanitleri ) Geni bir alanda yaylm gsterirler. Riyolitlerden bazaltlara kadar bir dizi gzlenirler. Saptanan en byk yzeyler andezitikdirler.Yaplan ettler volkanitlerin , hem asidik hemde bazik bir kimyasal bileime sahip olduunu gstermitir. Dikili - andarl - Bergama Volkanitleri : Yaygn bir kalkalkalin ilk defa orta Miyosende etkin olmutur. Dasitik , riyodasitik lav ve tflerle kandini gstermitir. Volkanizma st Miyosen'e dein sre gelmi ve daha sonra andezitik trde lavlar , tf ve aglomeralar geni alanlarda yzlekler vermitir. Lavlardan yaplan radyometrik ya lmlerinde 18,5;18,2;17,6;17,3 ve 16,7 milyon yl gibi deerler bulunmutur. Orta Miyosen'de balayan bu kalkalkalin (kabuksal malzeme rn ) volkanizma st Miyosen'e dek srm olup , Akyrek ve Soysal (1978) tarafndan "Yuntda Volkanitleri" olarak adlandrlmtr. Dikili-Bergama evresinde volkanitler , yer yer laahar , yer yer de lav akntlar eklinde depolanmtr. Silislemi tfler ve perlit yataklarn da yer yer izlemek olasdr. Daha sonra st Pliyosen'e dek volkanik bir suskunluk yaandktan sonra , etkinleen volkanizma alkali ve bazaltik lavlar olumutur. Alkali ve bazaltik lavlar ok geni olup kendilerinden yal tm kaya birimlerini kesmiler ve zerlerinde lav akntlar eklinde yzlekler vermilerdir. Dokanaklarda pime zonlarn izleyebiliriz. Foa Volkanitler : Bu yrede kalkalkalin hem de alkalin lavlar bir arada bulunurlar . Her iki farkl mamann karmlar sz konusudur . Daha az yal olan kalkalkalin seri , kaln tf katmanlar , hibritik-latidik ve riyolitik lavlardan oluur. Bunlar stleyen alkali seri (hawait-mujearit-nefelin-olivin-bazalt) KB ynl faylar boyunca dizilirler. Alkali serinin Foa'daki ilk rnleri crufumsu , lavlardr.Yaplan radyometrik ya lmleri 16,5 milyon yl ya vermitir. Bu orta Miyosen'e karlk gelir ( Savan 1975 ve 1978 ) Foa Volkanitleri daha douda ve GB da izmir-Menemen evresinde de geni yaylm gsterirler.Dasitik lavlarda yaplan radyometrik ya belirlemesi 19,2 milyon yl deer vermitir. ( Borsa ve dierleri,1972).

11

Karaburun - eme Volkanitleri : Karaburun evresi ve emenin dousunda Alt-Orta Miyosen yal kalkalkalin volkanizma yzlekler verir,Latit-andezit,andezit , dasit ve riyodasit trde lavlar izlenir. Yaplan radyometrik ya belirlemelri 21,3,19,3,18,2,17,3 ve 17 milyon yl gibi deerler vermitir. ( Borsi ve dierleri 1972).Buda; Orta-st Miyosen zaman aralna karlk gelir. Aratrmaclara alnan 19 rnein ana element kimyasal analizleri sonucuna gre ; Karaburun - eme Volkanitleri alkali-silis ieriklerine gre snflandrldklarnda subalkalin kesimde kalrlar .Taylar snflamalarnda andezit ve dasit olarak adlanabilirler.Streckeisen gen diyagramlarn da ise latit-andezit , andezit , dasit ve riyodasit trde olduklar anlalr. Ayrca kk dayklar biiminde yer yer de alkali bazaltik nitelikli lavlar da izleyebiliriz. Karaburun -eme Volkanitleri daha batdaki Sakz Adasnda da yzlkler verirler. Urla Cumaovas Volkanitleri : Urla-Seferihisar - Cumaovas yrelerinde alkalin nitelikli , Orta Miyosen yal hem bazik hem de asitik bir volkanizma etkimdir. Lavlar alkali bazaltik (hawait) trakitik , alkali riyolitik ve riyolitik trdedir. Alkali nitelikte olan bazaltik kayalar Urla Blgesinde hawaitlerden , alkali trakitlere kadar deien bir farkllama gsterirler.Bu seri kabuk altndan tremi alkali bazaltik bir mamann kabuk iine yava yerleme ve bu yerleme srasndaki orta kimyadaki depolanmann farkllamas sonucu olumutur. ( nnocenti ve Mezzuoli,1972). Bazk kayalarn kimyasal bileimi ve rb. Sr. zotopik bileimleri , bunlarn alt kabuk olduunu belirtir. Seferihisar ve Comaovas yrelerinde ise asidik , alkali riyolitik bir volkanizma grlr. Bu lavlar ise aratrclara gre alkali bazik mama ykselimi sonucu gelien anatektik olaylarn rnleridirler. Alkali riyolitik kayalar yer yer perlit trndedir. ve Cumaovas yresinde belirgin volkanik domlar olutururlar. Domlar oluturan bu riyolit ve perlit trndeki eitli cams kayalarda yaplan kimyasal analizler blgedeki volkanizmann iki evreli olduunu syletir. (zgen,1978). Blgedeki alkali bazik ve alkali asidik lavlar bir arada bulunurlar. Bulunan radyometrik ya, ( 11,3, 11,9 ve 12,5 milyon yl ) Orta Miyosen'dir. b) Metamorfizma zmir linde zellikle gneyinde geni yzlekler veren Menderes Masifinin ekirdeini oluturan ana kayalar ( gnays ve gzl gnays) genellikle prekambriyen ve/veya en alt palezoik yal olup,kaledonian veya daha yal metamorfizma ile deiime uramtr.
12

Tm aratrmalarn yanlz bir eit metamorfizmann Menderes Masifinin her iki (alt ve st ) rtsn etkilediini gstermektedir. Bu metamorfizma da ekirdein ve rtsnn baz blmlerinin migmatitlemesine neden olmutur. Alt rt ounlukla eitli tiplerdeki pelitler ile psamitlerden meydana gelmi sedimanlarn dk dereceli metamorforizmaya uramas sonucunda oluan istlerden ibaret olup , bunlarn arasnda ise merceksel ardalanmalar halinde mermerler yeralmaktadr. st rt yaklak olarak btnyle karbonatl kayalardan meydana gelmitir. Burada neritik fasiyenin etkin olduu tahmin edilmektedir. Bunlar lman derecedeki scaklk ve basnca maruz kalarak mermere dnmlerdir. rt iindeki metamorfizma derecesi ok belirgin ve dzenli bir ekilde tavandan tabana doru artmaktadr. Buradaki kritik mineraller topluluu (Granat-biotit-muskovit-albit-kuvarsi kloritoid-muskovit-peragonit-kuvars)farkl derecedeki metamorfizmaya sahip yeilist fasiyesine iaret etmektedir. Diasport/Korundum izograd mermer iindeki geilmektedir. (nay,1949). Stratigrafi ve blgesel jeolojik ilikiler hakknda farkl grlere gre rtnn tektojenezi ve metamorfizmann hersinian sonunda ( nay,1949,Schuiling , 1962)veya buna alternatif olarak Alpin balangcnda (Wippern 1964,Brinkmann,1967) meydana geldii tahmin edilmektedir. Jagr ( Berne) tarafndan yaplan ve zdar ( 1975 ) ve Brinkmann ( 1976 ) tarafndan rapor haline getirilen mika zerindeki Rb-Sr determinasyonu ( muskovit 66 -+ 4 milyon yl biotit 22.2.-+1,3 milyon yl) muskovit yann biraz yksek gzkmesine ramen , Alpin metamorfizmasna iaret etmektedir. A.5.2. Tektonik Ve Paleocorafya a) Tektonik Bat Anadolu, gncel geometresini Miyosen ncesi kazanm KD gidili , alt tane belirgin stratigrafik-yapsal toplulua blnebilir. (KAYA .O,1982,T.J.K.) 1-Trakya Topluluu ,3-Balkesir Topluluu , 4-Tavanl Topluluu ,5-Menderes Topluluu,6-Teke Topluluu,Topluluklar arasndaki snrlar ge Paleojen'de olumutur. Bu hatlar gnmze dek ok katl ekim ve dorultu atml faylara deimi , ilksel olarak gneydouya yatk itki faylardr. Bu snrlar iin " Yapsal blme " deyimi uygundur. Akitaniyen - Tortoniyen statigrafik yapsal topluluklar KB'den GD'ya 1-Trakya Topluluu'nun Gelibolu As Topluluu, 2-Ege Ky Topluluu, 3-Kuzey
13

Menderes Topluluu, 4-Gney Menderes Topluluu, 5-Gneybat Anadolu Topluluudur. Akitaniyen-Tortoniyen stratigrafik-yapsal topluluklar, aleojen'de ekirdeklenmi yapsal blmeler boyunca KD gidili veya bunlar kesen K ve KKD gidili ekim faylar ile birbirlerinden ayrlrlar. Torbal -Akhisar ekim fay ( byk fay ): KKD gidili ile Doanbey Grdes yapsal blmesinin KD gidiini keser .Fay yaklak 4 km. arayla daha douda yer alan ayn gidili Tire-Grdes byk fay ile beraber bir trmsel dizge oluturur. ( Uzun bir addan saknmak amacyla Tire-Grdes deyimi yazlmayarak Torbal-Akhisar ad altnda arml olarak braklmtr. ) Bat blok bal alalm gsterir. Byk fay ; a-byme fay olarak anmtr. bVolkanik merkezlerden geer , c-Deprem odak dizilimi ile akr. Karaburun Ayvack byk fay : Kuzey gidilidir,dou blou bal alalm gsteren bir byme faydr. Sismik kaytlardan bu fayn deniz iinde de devamll anlalmtr. Bykfay a-deprem enerjisi younluk dalm ile uyumludur. , b-deprem odak dizilimi ile akr. ,c- yal volkanik merkezlerden (16.0-21.5 milyon yl ) geer , d- cevherleme kuaklar, scaksu kaynaklar ve gncel faylarla akr. Ge Paleojen -Orta Miyoen'de olumu veya son eklini kazanm krk hatlar aadaki gibi sralanabilir: KD gidili krklar : Pleojen'den kaltsal gravite magmatik ve sismik gidilerle tam veya yaklak akmaldr. Krklarn en srekli olanlar Paleojen itki faylarnn Miyosen byme faylarna dnm olanlardr. Yapsal blmeler olaslk paleojen gabbroid girmelerin ve Miyosen volkanik merkezlerin dizilimi bu krklar tanmlar. KD gidili krklar ile, ayn magmatik ve yapsal hatlar snrlayan KB gidili krklarn yat olduklar aktr. K gidili krklar : Paleojen granitoid girmelerinin olaan birincil snrdr; Miyosen byme faylar , volkanik merkez dizilimi , Paleojen'den kaltsal bir blm gravite , magnetik ve sismik gidilerle akr. KD ve KB gidili krklar , trmsel olarak , gneyden kuzeye bir sktrma ile ilgili makaslama yzeyleri olmaktadr. Bunlar arasndaki ay ortalayan K gidili krklar alma atla olarak tasarlanan oluum mekaniini tamamlar. zellikle K ve KD gidili faylar bal zaman belirlenemeyen ok gen tektonik evrelerde dorultu atml olarak yeniden ilenmitir.

14

Tortoniyen - Pliyosen Yap : Yeni gelien yap iki rgtl gidi gsterir : ( ekil 3) a- Erken Miyosen 'den Gncel'e kadar etkin olan Torbal - Akhisar ( ve elenii, Tire, Grdes) byk fay dousunda BKB gidili , b-batsnda DKD gidili faylar. Faylarn byk blm eimlenmi fay bloklarn snrlayan , dnmeli faylardr. Bu yndeki zellikler unlardr. 1- Grabenler bakmszdr( Yarm Graben ) ; bloklarn kuzey yamac fazla eimli gney yamac az eimlidir. 2- Ge Miyosen - Pliyosen tortul dolgular gney yama zerinde transgressif amaldr. Grabenlerin snr faylar kuzeye eimli listrik faylardr. Bloklarn gney yamalarndaki faylar magma ve scak su ykselmelerine olanak salanm olabilecek. antiletik bileenlerdir. KAYNAKA *MTA Blge Mdrl *Ege Blgesi Maden Potansiyeli ve Deerlendirmesi

15

16

B.DOAL KAYNAKLAR B.1.ENERJ KAYNAKLARI B.1.1.Gne zmir linde gne nlar iddetinden saatlik ortalama deerinin yllk ortalamas 0.37 (cal/cm2/dk), gne nlar iddetinin gnlk kalori toplamnn yllk ortalamas 289.78 (cal/cm2/gn), gne nlar iddetinin en yksek yllk ortalama deeri 1.31 (cal/cm2/dk)'dr. B.1.2.Su Gc zmir li snrlar ierisinde hidroelektrik santrali mevcut deildir. Denizlerde dalga enerjisi ile ilgili potansiyeli u anda mevcut deildir. B.1.3.Kmr zmir linde Cumaovas, Kemalpaa, Dakzlca, Tire, Bergama-alan, Bergama-rkk'de kmr iletmeleri mevcuttur. Sadece Tire Kmrleri zel sektr tarafndan iletilmektedir. B.1.4.Doalgaz zmir li snrlarnda doalgaz rezervi bulunmamaktadr. B.1.5.Rzgar zmir li 1938-1970 dnemine ait ortalama rzgar hz 3.5. m/sec, en hzl rzgar yn ve hz SE 41.2 m/sec., ortalama frtnal gn says 21.6 (17.2 >m/sec) ortalama kuvvetli rzgar gn says 86.0 (10.8-17.1m/sec)'dir.

17

B.1.6.Biyoktle Bitki ve hayvan atklar gibi organik maddelerin havasz ortamlarda fermantasyonu sonucu oluan ve bileiminde % 60-70 metan, % 30-40 karbon dioksit ve az miktarda hidrojen slfr, hidrojen, karbon monoksit ve azot bulunan renksiz ve yanc bir gaz karmdr. Biyogazn sl deeri bileimindeki metan oranna bal olarak deimekle birlikte genellikle 4700-6000 kcal/m3 kadardr. Bu nedenle snma, aydnlatma ve su stlmas gibi amalarla kolaylkla kullanlabilen temel enerji kaynaklarna alternatif olabilecek bir enerji kaynadr. te yandan biyogaz retimi sonunda elde edilen fermente gbrenin, bir baka deyimle biyogbrenin tarm uygulamalarnda kullanlmas durumunda verimin yaklak olarak % 25 orannda artt belirlenmitir. Biyogaz, btn bu yararlarnn yansra biyogaz retiminde kullanlan hayvan gbrelerinin kokusu proses esnasnda kaybolduundan ve insan saln tehdit eden birok unsur ortadan kalktndan, biyogaz retiminin gerekletirildii alanlarda yaayan insanlara temiz ve salkl bir evre kazandracaktr. lkemizde ise biyogazla ilgili olarak ilk almalar 1960'l yllarda "Toprak ve Gbre Aratrma Enstits" ile "Eskiehir Blge Topraksu Aratrma Enstits"nde gerekletirilmitir. Daha sonraki dnemlerde, zellikle 1980'li yllarn balarnda tm dnyada yaanan petrol krizinin etkisiyle Ky Hizmetleri Ankara Topraksu Aratrma Enstits'nde bir biyogaz birimi kurulmu ve biyogazn lke apnda yaygnlatrlmas almalar hz kazanmtr. Ancak, konunun lkemiz asndan neminin tam olarak kavranamamas, aratrmalardan elde edilen verilere olan gvensizlik, ynetimlerin konuya olumsuz baklar, almalar koordine edebilecek bir yaplanmann oluturulamamas ve konuyla ilgili gerekli ve yeterli destein srekli olmamas nedeniyle 1980'li yllarn sonunda Ky Hizmetleri Genel Mdrl biyogazla ilgili tm aratrma ve uygulama almalarn durdurmutur. Btn bunlara ramen, tm hayvan varlmzdan elde edilecek gbrenin biyogaz retiminde kullanlmasyla yaklak 3-3.5 milyar m3/yl orannda biyogaz retiminin gereklemesi mmkn grnmektedir. Bu enerjinin de yaklak olarak 2-2.5 milyon ton takmr/yl veya 20-25 milyar kwh elektrik enerjisine edeer olduuna dikkat edilmelidir. Biyogaz, endstriyel gelimenin itici gc elektrik enerjisi retimineinterkonnekte sisteme katl olarak dnlmemlidir. Ancak kk yerleim birimleri ve iftliklerin elektrik ihtiyacn karlayabilir. Bylece bir yandan kk yerleim birimlerine elektrik ileten iletim hatlar ve trafo maliyetlerinden kurtulma eklinde katk ile bu yerleim yerlerinin ykn ekerek ana ebeke elektriinde nemli tasarruf salayc bir kaynak olarak dnlmelidir.
18

B.1.7.Petrol zmir li snrlar ierisinde petrol rezervi bulunmamaktadr. B.1.8.Jeotermal Sahalar zmir li snrlar ierisindeki Jeotermal sahalar: 1- Seferihisar Jeotermal Sahas 2- Balova Jeotermal Sahas 3- Dikili Jeotermal Sahas 4- eme Jeotermal Sahas 5- Bayndr Jeotermal Sahas 6- Aliaa Jeotermal Sahas B.2.BYOLOJK ETLLK B.2.1.Ormanlar zmir li toplam orman alan 490692.5 ha dr. Koru alan 370369.0.ha, baltalk alan 120323.5 ha, koru+ bataklk alan ise 490746.5 ha dr. zmir li dahilinde kalan orman alanlarnn byk blm genel olarak bozuk vasfldr. limiz dahilindeki genel orman sahas 1.173.122,5 hektardr. Bu sahann 490.692.5 hektar orman alan, 682.430 hektar ormansz alandr. Ormann Vasf Normal Bozuk 185973,0 109702,0 295675,0 Toplam Orman Alan 370369,0 120323,5 1173122,5 Ormansz Genel Alan(ha) Alan(ha) ...... ....... 682430,0 %58 ...... ....... 490692,0 %42

Koru Orman 184396,0 Baltalk 10621,5 Orman Koru+Bataklk 195017,5 Toplam (%'si)

Tablo 1. Orman Alanlar Tablosu Koru ormannn yaklak olarak tamam, ibreli aalardan olumaktadr. Ancak bozuk vasfl olanlarn %71'ini yaprakl trlerin oluturduu mee arlkl ormanlar meydana getirmektedir. breli ormanlar kzlam, karaam ve az
19

miktarda fstk am oluturur. Devlet mlkiyetinde bulunan fstk am sahas yok denecek kadar azdr. Genel olarak fstk am ormanlar zel ahslarn mlkiyetinde bulunmaktadr. Sz konusu ormanlardan ahslar , orman servetinden ziyade meyvesinden faydalanmaktadr. zellikle Bergama lesinin Kozak Yresinde am fst retiminden geimini salayan kksenmeyecek miktarda nfus bulunmaktadr. zmir li dahilinde kalan ormanlardan her yl, mevcut planlara bal olarak endstriyel odun ve yakacak odun asli rn ile reine, defne yapra, kekik gibi tali orman rnleri retimi yaplr. Ekonomik deer bakmndan ok fazla nem arz etmeyen tali orman rn retimini hari tutarsak ;her yl ortalama olarak 220.000 m3. endstriyel odun ile 160.000 ster yakacak odun retilmektedir. Ayrca retilen yakacak odunun yaklak %50'si her yl orman idaresi tarafndan orman kylsne dk fiyatla satlmaktadr. 1993 yl retim program miktarlar , 1993 yl plan verilerine uygun olarak 190.250 m3 endstriyel odun ile 165.000 ster yakacak odundur. limiz dahilinde, planlarda ngrlen aalandrma sahalarndan 47.059 hektarnda 1992 yl sonuna kadar aalandrma yaplmtr. Ylda ortalama olarak 2.400 Ha. saha aalandrlmaktadr. Aalandrlacak sahalarn iskan sahalaryla tarm yaplan alanlara yakn yerde kalm olmas problemli sahalarda almay zorunlu klmaktadr. Bu nedenle bal olarak 1993 yl aalandrma program 550 Ha. olarak verilmitir. Ayrca ormannn imar bakm konusunda her yl ortalama olarak 9.250 Ha sahada alma yaplmaktadr. 1993 yl orman imar bakm almalar program, 10.243 Ha. olarak verilmitir. limiz ormanlarna ait 4049+0Km 'lik ebeke plan vardr. 1992 yl sonuna kadar sz konusu yol miktarnn % 67 'ni oluturan 2719+7Km'lik miktar ina edilmitir. nas yaplan orman yollarnn her yl bakmlar yaplmakta ve yangna olan hassassiyetten dolay zellikle yaz mevsiminde trafie devaml olarak ak bulundurulmaktadr.1993 yl yol ina program ilimiz iin 45+0 km'dir. limiz ormanlar iin en byk tehlikeyi orman yangnlar oluturur. Bunun yannda bcek zararlar , kaak kesimler ile ama ve yerleme de dekor zorunlu klan unsurlardr. Orman yangn tehlikesine kar ,9 yerde Hazr Kuvvet Ekibi , 42 yerde lk Mdahale Ekibi , 8 yerde itfaiye ve 34 yerde yangn gzetleme kuleleri ile mcadele edilmektedir. Sz konusu ekiplerde ve yerlerde ortalama olarak her yl 980 civarnda mevsimlik ii alr ve 234 adet sabit ve seyyar telsizlerle muhabere hizmeti verilir. Keza, ortalama olarak her yl 90 civarnda orman yangn kmakta ve bu yangnlarda 120 Ha. orman sahas yanmaktadr. Bunun yannda her yl ortalam olarak 14.000 Ha. sahada orman zararls bceklere kar biyolojik ve kimyasal mcadele yaplmaktadr.
20

zmir li dahilinde orman kadastrosuna konu 661 belde ky mevcuttur. Bu yerleim birimlerinden 362 belde ile kyde orman kadostrosu yaplm olup 299'unda yaplacaktr. Sz konusu yerleim birimlerinde toplam 503.019 Ha. orman alan bulunmakta olup, 1992 yl sonu itibariyle 356.774 Ha. orman sahasnn kadastrosu yaplm, bakiye 146.245 Ha. sahann orman kadastrosu yaplcaktr. 1993 ylnda, 32 yerleim biriminde ve 18. 000 Ha. orman sahasnda alma yaplmaktadr. l dahilinde vatandalarn zellikle yaz mevsiminde devaml olarak yararlanabilecekleri orman ii dinlenme ve mesire yerleri mevcut olup, bunlar aada ki cetvelde gsterilmitir. Bulunduu Koruma Yerleim Stats Merkezi Efeolu Mesire Yeri Torbal lesi Mesire Yeri Pamucak Mesire Yeri Seluk lesi Mesire yeri Belkahve Mesire Yeri Bornova lesi Mesire yeri Karabel Mesire Yeri Kemalpaa lesi Mesire yeri Tanay Mesire Yeri eme lesi Mesire yeri Kalemlik Mesire Yeri Menderes-zdere Mesire yeri lesi 7 Gmldr Mesire Yeri MenderesMesire yeri Gmldr lesi Tablo 2. l Dahilindeki Orman i Dinlenme ve Mesire Yerleri Tablosu Sr a No 1 2 3 4 5 6 Ad Yzl m (ha) 24 7 5 3 29.5 10 5

zmir li dahilinde yetien maki tr bitkiler unlardr. Mersin, defne, sandal kocayemi, prnal meesi, kesme meesi, katran ardc, katrtrna, kurtbar, keiboan, erguvan , tesbih als, karaal, herdemtaze, keiboynuzu , peruka als , akakesme, menengi, sakz, boyac suma, yabani zeytin (delice), kokaral , zakkum, maden yaprakl ahlat , yabani kukonmaz ile funda olarak da ideal aa fundas, pembe iekli funda, erika cinsi bitkiler yetiir. B.2.2.ayr ve Mera limizde ayr ve Meralarn kaplad alan toplam 120.894 ha.dr. 28.02.1998 tarihinde 23772 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren, Mera Kanunu gereince limizde zmir li Mera Komisyonu kurulmu ve teknik ekiplerin oluturulmutur. Tapu Sicil Mdrl kaytlarna gre zmir linde Mera Kanunu kapsamnda deerlendirilen alanlarn yaklak olarak 23.434 ha olduu belirlenmitir. Mera Kanunu gereince muhtelif zamanlarda
21

tespit ve tahdit almalar tamamlanan 16 kyde tahsis almalar tamamlanm olup, mera alanlar kyllerin kullanmna sunulmutur. B.2.3.Sulak Alanlar Sulak alanlar yeryzndeki baka ekosistemlerle karlanamayacak ilev ve deerlere sahiptir. Derinlikleri genelde 6 metreye kadar olan s gl, lgn, deltalar, korunakl kylar, su dolamna snrl olan blgeler sulak alan olarak nitelendirilmektedir. Sulak alanlar, yerli ve ktadan ktaya g eden milyonlarca gmen kuun okyanuslar amadan nce yumurtlama, yavru karma ve mevsimlik yaam alanlar olduu iin, ekolojik adan son derece nemli habitatlardr. inde bulunduumuz yzylda, dnya sulak alanlarnn % 50si sazlklarn kesilmesi, tarm amal kurutmalar, sanayi kirlilii, ime suyu amal kullanmlar ve yaplamalar nedeniyle yok edilmitir. Oysa sulak alanlar, kular iin yuva olmann yannda bulunduklar blgenin su rejimini ve iklimini dengeleyen, tortu ve zehirli maddeleri alkoyarak ya da besin maddelerini kullanarak suyu temizleyen, balklk, tarm, hayvanclk, saz retimi ve rekreasyonel kullanmlar asndan yksek ekonomik deere sahip, blge ve lke ekonomisine katk salayan zengin biyolojik eitlilie sahiptirler. Tm dnyadaki sulak alanlarn korunmas amacyla rann Ramsar kentinde 2 ubat 1971 tarihinde Ramsar Szlemesi olarak da bilinen "Sulak Alanlarn Korunmas Szlemesi" imzalanmtr. Trkiye, Ramsar Szlemesine 17 Mays 1994 ten itibaren resmen taraf olmutur. Sulak alanlar bakmndan Avrupa ve Ortadounun en nemli lkelerinden biri olan lkemizde, toplam alan 1 milyon hektarn zerinde, 250 civarnda irili ufakl sulak alan bulunmakta olup, bu alanlarn 9u (Sultan Sazl, Seyfe Gl, Burdur Gl, Manyas (Ku) Gl, Gksu Deltas, Akyatan Lagn, Kzlrmak Deltas, Uluabat Gl ve Gediz Deltas) Ramsar Listesinde bulunmaktadr.Son olarak, 09.02.2005 tarih ve 25722 sayl resmi Gazetede yaymlanan Sulak Alanlar teblii ile, Yamurtalk Lagn, Meke Maar ve Kzren Obruu da Ramsar Listesine dahil edilmitir. limiz snrlar ierisinde yer alan Gediz Deltas (zmir Ku Cenneti) Ramsar Szlemesi ile koruma altna alnm olan alanlardan biridir.

zmir li snrlar ierisindeki sulak alanlar :

22

1-Gediz Deltas 2-Kk Menderes Deltas 3-Bakray Deltas 4-Karagl 5-Belevi Gl 6-Barutu Gl 7-Geberik Gl 8-Glck Gl B.2.4. Flora Blge'de tr ve alt kategoriler dzeyinde toplam 114 endemik takson belirlenmitir. Bu rakam toplam florann %6.59'unu oluturmaktadr. Trkiye Florasndaki endemizm orannn yaklak %33 olduu dnlrse , bu deerin olduka dk olduu grlr. Bunda da blgenin yksek endemizm oranna yol aacak nemli ykselti, mikroiklim, kaya ve toprak farkllklarnn olmay neden olarak gsterilebilir. B.2.5.Fauna Bu blm Doal Hayat konu bal altnda detayl olarak incelenmitir. Not: Flora ve Fauna hakknda daha ayrntl bilgi iin bkz. Flora, Fauna ve Hassas Yreler) B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Ant, Tabiat Koruma Alanlar ve Dier Hassas Yreler zmir li snrlar ierisinde Milli Park, Tabiat Park ve Tabiat Koruma Alan bulunmamaktadr. limizde 10 adet Tabiat Ant bulunmakta olup, bilgileri aada yer almaktadr; 1. Anadolu Kestanesi: 600 yanda,1994. 2. Tadede Prnal Meesi:250 yanda,1994 3. Kundurac nar: 980 yanda,1994 4. Teos Menengici:350 yanda, 1994 5. Ulumee:1995 6. Yarendere Fstk am:150 yanda, 1995 7. lkkurun nar : 300 yanda,1995 8. Yemii nar : 350 yanda, 1995 9. Fstk am :105 yanda,1995 10.Kadnlar Kuyusu Koca Menengici :600 yanda,1995
23

B.3.TOPRAK zmir'in topraklarnn byk blm kalkersiz kahverengi topraklar snfna girmektedir. Alan geni olan dier topraklar, kalkersiz kahverengi orman topraklar ile krmz Akdeniz topraklardr. Akarsu havzalarnn dz blmlerini oluturan alvyonel araziler geni bir alan kapsamaktadr. Geriye kalan topraklar ise kahverengi orman topraklar , krmz Akdeniz topraklar , rendzina topraklar ve organik topraklardr. Oluumlarna gre toprak snflar aada zetlenmitir. Tablo 3 Toprak snflar Kalkerli kahverengi toprak Kalkerli orman topra Krmz Akdeniz topra Alvyonel topraklar Kahverengi orman topraklar Rendizina topraklar Krmz Akdeniz topraklar Dierleri Toplam B.4.SU KAYNAKLARI B.4.1.me Suyu Kaynaklar ve Barajlar zmir li Snrlarnda letmeye Alm Barajlar Gzelhisar Baraj Yeri :zmir - Aliaa Amac:Sanayi Suyu Su Kayna:Gzelhisar Deresi Gl Alan:4,92 km2 Ykseklik (Temel):89 m Kret Uzunluu:455 m Topl.Gl Hacmi:158hm3 Dolgu Hacmi :3.1hm3 Rezervuar Yzeyi :492 ha Ya Alan:450 km2 Balova Baraj Yeri :zmir Amac:me ve Kullanma Suyu Su Kayna:Ilca Deresi Gl Alan:8.44 km2 Ykseklik (Temel):73,4m Kret Uzunluu:231 m Gl Hacmi:8,1 hm3 Dolgu Hacmi:1 hm3 Rezerv.Yzeyi:38 ha Ya Alan:33 km2 Alan(ha) 362.927 196.324 190.098 142.807 51.459 40.090 30.504 183.091 1.197.300 Pay (%) 430.3 16.4 15.9 12.0 4.3 3.4 2.4 15.3 100.0

24

Kestel Baraj Yeri : Bergama Su Kayna:Kestel Der. Ve Bergama Reg.ile Derive edilen su Amac: Sulama+Takn Gl Alan: 2,4 km2 Ykseklik(Temel):65m Kret Uzunluu:210m Gl Hacmi:37 hm3 Dolgu Hacmi:0.81 hm3 Rezervuar Yzeyi:245 ha Ya Alan:135 km2 Seferihisar Baraj Rezervuzar Yzeyi :179 ha Toplam Gl Hacmi:28.1 hm3 Ykseklii:59 m Ya Alan :41 km2 Amac:Sulama

rkmez Baraj Yeri:zmir-Seferihisar Su Kayna:rkmez Deresi Amac:Sulama Gl Alan:0,575 km2 Ykseklik:44,5 m Kret Uzunluu: 428 m Gl hacmi:7 hm3 Dolgu hacmi:990.000 m3 Rezervuar Yzeyi:58 ha Ya Alan: 41 km2

Tahtal Baraj Yeri: zmir-Menderes Toplam Kapasite:305 hm3 Amac:me suyu

B.4.2 Yeralt Su Kaynaklar Menderes lesi : le snrlar dahilinde yeralt suyu emniyetli rezervi 10 hm3/a dr. lenin snrlar ierisinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Aliaa lesi :le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 3.4.hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar
25

iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Urla lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 9 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iindeki yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Torbal lesi : le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 22 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Tire lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 22 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Seluk lesi:le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 6.5 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iindeki yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Beyda lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 2 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. demi lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vedilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Menemen lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 31 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekildiinden saha Bakanlar Kurulunca yeni kuyu amna yasaklanmtr. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Kiraz lesi : le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 6 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr.
26

Knk lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 10 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan sondaj kuyularyla ekilmektedir. ile snrlar iindeki yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Kemalpaa lesi :le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 25 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekildiinden saha Bakanlar Kurulu kararnca yeni kuyu amna yasaklanmtr. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Karyaka lesi : le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 5 hm3/adr. Bu suyun tamamn yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmakatadr. Karaburun lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 4 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. ile snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Foa lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 1.2 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Dikili lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 5.3 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. eme lesi : le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 5 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bergama lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 38 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr.

27

Bayndr lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 22 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bayndr lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 22 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Buca lesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 9.4 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmekte olup , Bakanlar Kurulu kararnca yeni kuyu almas yasaklanmtr. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Konak ilesi: le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 3.5 hm3/adr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmekte olup , Bakanlar Kurulu kararnca yeni kuyu almas yasaklanmtr. le snrlar iinde yeralt suyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. B.4.3 Akarsular - Akarsu Havzalar 1- 4 Nolu Bakray Havzas 2- 5 Nolu Gediz Havzas 3- 6 Nolu K. Menderes Havzas

28

Gediz Nehri ve Havzas Grnm-Menemen-ZMR zmir li Akarsular Ortalama Debileri ( m3/sn) Tablo 4-Akarsularn Mevsimlik Debisi lkbahar Hidro.Eim.. Gediz Nehri K.Menderes Bakray 41 3 12 21 0,2 2 Yaz 21 0,8 3 Sonbahar 60 4 24 K 0,007 0,015 0,004

-Kalitesi ve Kullanm Durumlar Gediz Nehri C2 K.Menderes Nehri C2 Bakray C2 S1 ve C 3 S1 Sn S1 Sulama ve Enerji Kullanma Suyu ve Sulama Kullanma Suyu ve Sulama

-Ulam , Tamaclk ve Su Sporlarna Uygun Nehirler Nehirlerimizin ak dzensiz olduundan ulam, tamaclk ve su sporlarna uygun deildir. -Balklk ve Dier Ekonomik Faydalar ile Kta ii Su Yollar ve Sulama Amal Kullanmlar ve Kanallar Akarsularda balklk retimi yaplmamaktadr. Kta ii su yollar yoktur.
29

Menemen Sulamas : Sulama alannda 716 km ana kanal 59.3 km 196.7 km tersiyer B.4.4.Gller ve Gletler Baraj Glleri: -Balova -rkmez -Gzelhisar -Kestel -Seferihisar Doal Gller: -Glck -Karagl -Geberik -Belevi Gletler: -Sanddere -Balabandere -9 Eyll B.5.MINERAL KAYNAKLAR
letmenin Bulunduu Yerleim Merkezinin Ad Foa-aphane Da Sahas Urla Yaclar Zongurludere sahas Karaburun Kkbahe Kalecik Kyleri demi Kaymak amlca Halky sahalar Torbal Helvac Sahas Bornova Sahas letmenin Tr Alnit Asbest civa Civa Civa imento hammaddesi 3000 ton mmkn. Gemi yllarda 300 ton retim yaplmtr. Yataklar gemi yllarda iletilmitir. Yatak gemi yllarda iletilmitir. 42.120 ton muhtemel 39.000.000 ton muhtemel kireta 3.800.000 ton muhtemel kil 403.500.000 ton grnr, 45.600.000 ton muhtemel 70.000 ton grnr letme Esnasnda Oluan evre Sorunlar

eme Alaat Dolomit iftlikky Sahas Tire-Baky Grafit

30

Tire-Habibler Tire-emedere Tire-Karamersin Tire Yenifoa(Kozbeyli), Zeytinda, Yeniakran Karyaka-rnekkyKocadere Foa-Aliaa iftliiGzelhisar Deresi Kiraz Suludere Ky Seferihisar-Sack Ky Tire-Ayaklkr Sahas Tire-Gllce Sahas Torbal-Tulum Sahas

Grafit Grafit Grafit Kalsit Kaolen Kum-akl Kum-akl Kum-akl Kum-akl Mermer Mermer Mermer

20.000 ton grnr 40.000 ton grnr 60.000 ton muhtemel 20.000 ton grnr 10.000.000 m3 muhtemel Zuhur 600.000 m3 muhtemel 1.500.000 m3 muhtemel 200.000 m3 muhtemel 500.000 m3 muhtemel 10.857.000 ton /Tozlanma, Doal toporafya bozulmas 945.000 ton /Tozlanma, Doal toporafya bozulmas 4.560.675ton/ Tozlanma, Doal toporafya bozulmas 11.550.000 ton/ Tozlanma, Doal toporafya bozulmas Gemi yllarda iletilmi. letilmektedir. Tozlanma, Doal toporafya bozulmas 3 sektrde 4.650.000 ton muhtemel.Andkky-Sihirdere ileme yaplmaktadr. 3.125.000 ton grnr, 5.000.000 ton muhtemel 1.000.000 ton grnr, 3.000.000 ton muhtemel 2.000.000 ton muhtemel 5.000.000 ton grnr, 15.000.000 ton muhtemel 10.000.000 ton muhtemel, 3.000.000 ton Halen iletilmekte./ Tozlanma, Doal toporafya bozulmas 3.600.000 ton grnr, 12.500.000 ton muhtemel. 5.700.000 ton grnr, 12.000.000 ton muhtemel.Saha iletilmemektedir.

Seluk-Belevi (ntepe) Mermer Sahas Seluk Belevi Sahas Mermer zmir-Urla Sahas Mermer zmir-BergamaPerlit Maruflarky ve Ardkky zmir-andarlPerlit Deliktaky Sahas zmir-ZeytindaPerlit Aaakran sahas zmir-andarlPerlit Demirta Sahas zmir-CumaovasPerlit Bahecik sahas zmir-CumaovasPerlit Yeniky zmir Foa-Tetilky- Perlit Yahyababa Tepe ve Domuztepe zmir-SaruhanlPerlit Tatlpnar-Demirci

Tablo 5. zmir li Mineral Kaynaklar

31

MTAnn nmzdeki Yatrmlar:

Yllarda zmir linde Uygulamaya Konulacak

-zmir ve yakn evresinin gncel tektonii ve diri faylar aratrmas projesi -zmir-Aydn-Denizli-B.Menderes grabeninde yer alan yksek scakla sahip Jeotermal Kaynaklarn Ya ve Kken Aratrmas. -Ege Denizi dousu Joetermal Kaymaklarnn Fzibilite Asndan Aratrlmas. -Kuzey Ege Blgesi zmir (Bergama) Manisa (Soma) Uak (Murat Da) Aras Seramik Hammadde Aramalar Projesi. -zmir Kuzeyi Jeotermal Envanteri Aratrma Projesi Menemen ili Gradyan ve Aratrma Sondaj Kuyular. B.5.1 Sanayi Madenleri B.5.2.Metalik Madenler Yerleim Merkezinin smi Karyaka-ilektepe Karyaka-Altntepe demi-Geyikda demi-Boazyayla demi-Yedilertepe demi-Zeytinlikncilipnar demi-Kre Seferihisar-GdencePoyraztepe Merkez-Efemukuru Bergama-Ovack demi-Kiraz-aylHopuoluTepe demi-Kiraz-aylKarata Tepe demi-Kiraz-aylsmi Altn+Gm Altn+Gm Altn '' '' '' Altn+Gm Arsenik Altn '' Altn-Gm Antimuan '' ''
32

Tenr 1.3 gr/ton 3.38 gr/ton Au 1.41 gr/ton 1.493 gr/ton 2.247 gr/ton 1.042 gr/ton 10.7 gr/ton 1.1-8 gr/ton 1.25-1.29 gr/ton 0.1-2.6 gr/ton 10-11 gr/ton Au 18gr/ton Ag %7.4 Sb % 7.4 Sb %7.4 Sb

Rezerv(ton) 1.400.000 ton 157.250 ton 102.269 ton 1.046.766 ton 214.164 ton 19717 ton 13.028 ton 96400 ton 230 kg Au, 250 kg Ag, 1540 kg As 25436 ton 53242 ton 1.743.000 ton 1190 ton muhtemel+mm. 88 ton metal Sb 285 muhtemel+mm. 21 ton metal Sb 950 muh.+mm. 70

Tavan Doruu demi-Kiraz-Gedik Cumaovas-Setdiky demi-Beyda-EmirliYaclar-Yapalak

'' '' Antimuan

%7.4 Sb % 3-12 Sb %2-5.5 Sb

Urla-Yaclar-Zongurlu Boaz Bergama-TuranlKatranc Bayndr-Kurudere Bayndr-SaryurtIlcadere Cumaovas-KavackEfemukuru Gmldr-Gmsu Buca-Kaynaklar Kemalpaa-Yenikurudere Ovackyayla Karaburun-Kalecik Karaburun-Karareis Karaburun-Dikencik demi-Halky demi-Trkn demi-amlca Torbal-Helvac Tire-Akmescit Torbal-Yazba

Asbest

Saptanmad

ton metal Sb 570 muh.+mm. 42 ton metal Sb 100.000 ton 577 896 ton grnr,30397 ton metal Sb 1.015.291muh.,431 50 ton metal 3245 tuvenan ton 324.5ton muhtemel asbast lifi

Bakr+Kurun +inko '' '' Bakr+Kurun +inko+Man gan+Gm Kurun-inko Bakr+Kurun +inko Bakr+Kuru n+inko Civa '' '' '' Civa '' Civa '' Demir

% 0.07-8.29 Pb 66.706 ton %3.07-12.59 Zn Gr+muh. % 5.31 Zn 18.000 ton % 0.589 Pb % 4.02 Pb 1.188.000 ton % 7.48 Zn % 1-9Cu, %0.5-2 50.000 ton muh. Pb, % 10-40 Zn, 1.000.000 ton 25-400 ppm Ag potansiyel % 0.015-1 Pb 125.000 ton % 0.2-1 Zn potansiyel %0.01-0.11 Cu 96.000 ton % 0.03-0.28 Zn gr.+muh. % 10.94-14.51 Pb Analiz yaplmad. Gnmz koullarnda ekonomik deil. %0.2-0.3 370.000 ton gr. 300.000 ton muh. 1.000.000ton mm. %0.3 50.000 ton mm. %1 100.000 ton gr. 300.000 ton mm. % 0.186 231.000 ton gr. % 0.3-0.4 1.000.000 ton pot. Bilinmiyor Bilinmiyor %2 42.000 ton muh. % 0.5-1 3000 ton muh. %45 Fe 2.152.000 %17.61 SiO2 Grnr+muh.

33

Foa Aliaa-akran-Zeytinda Dikili-andarl Menderes

Kaolen Kaolen Kaolen Kmr

Kemalpaa-Dakzlca Tire-Akaehir Bergama-alan Bergama-rktler Tire-AyaklkrGmbrdektepeOrtaburuntepe Tire_Ayaklkr-Alabenli Da-Tatepe Torbal-Tulum Da

Kmr Kmr Kmr Kmr Mermer

%1.71 As %76 SiO2 1 milyar m3 kil %14 Al2 O3 %66.78 SiO2 %16-18 Al2 O3 %72 SiO2 %12 Al2 O3 Alt snr de. 3410 3.806.400 jeolojik Kcal/kg rezerv st damar:5239 Kcal/kg Alt damar Alt s deeri: Yeterli veri yok 2047 Kcal/kg Alt s deeri: 600.000 mmkn 3278 Kcal/kg Ekonomik de. yok Tane boyu 0.5-1.5 mm. 1.5m3 blok verebilir Tane boyu 0.5-1.5 mm1-1.5m3 blok verebilir Tane boyu 0.5-1.5 mm blok elverili deil Tane boyu 0.5-1.5 mm Ekonomik de. yok 1.176.000 m3 gr. (Gmbrdektepe) 1.230.000 m3 gr. (Ortaburuntepe) 683.000 m3 gr. (Tatepe) 1.254.000 m3 gr. (Alabenli Da) 345.000 m3 gr.

Mermer

Mermer

Seluk-Tire-Belevi Kentli iftlii Seluk-Belevi-ntepe

Mermer Mermer

Menderes-Bahecik

Perlit(Masif)

615.120 m3 gr. (gri,damarl,beyaz) 154.140 m3 gr.(gri bantl) Tane boyu 588.000 m3 gr. 0.5-1.5 mm. (gri,dumanl,beyaz) Ekonomik boyutlu 4.032.000 m3 blok alnabilir gr.(koyu gri) %70 SiO2 5.000.000 gr. %12-13 Al2 O3 15.000.000 muh.

34

Menderes-YenikyMezarkaya Cumaovas-Yargl

Perlit(Masif)

Perlit(Masif)

Menderes Menderes-Knerli Menderes-aal Foa-Tatilky Foa-Yaylababa Foa-Domuztepe Bergama-Maruflar

Perlitli-tfPomza Perlitli-tfPomza Perlitli-tfPomza Perlit Perlit Perlit Perlit

Genleme %11.215.9 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %11.215.9 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %11.215.9 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %4-7 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %4-7 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %4-7 Orta kalite Orta kalite Orta kalite %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %11.215.9

3.000.000 gr. 10.000.000 muh. 7.000.000 gr. 20.000.000 muh. 874.000 gr. 30.000 mm. 2.500.000 gr. 1.500.000 gr. 6.000.000 gr.+muh. 8.000.000 gr.+muh. 2.100.000 gr.+muh. 1.754.500 gr.

Bergama-Aa akran

Perlit %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %11.215.9 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %11.215.9 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3
35

362.010 gr.

Bergama-Kzltepe

Perlit

484.000 gr.

Bergama-nlemi

Perlit

313.060 gr.

Bergama-Yeni akranBahedere Bergama-Koyuneli

Perlit

Perlit

Bergama-kszlerTavuk ukuru Bergama-Kocaky

Perlit

Perlit

Dkili-andarl Seluk-Pamucak

Perlit-Tf Titan

demi-Yeniky-Ik Mahallesi demi-Rahmanlar Deresi demi-Akta Deresi Tire-Kiraz-GkenKrdll Kraz-Beyda-KaramanAdagide Bayndr eme-OvackKzlkaya-Karada

Titan Titan Titan Titan Titan Titan Dolomit

Genleme %11.215.9 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %11.215.9 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %11.215.9 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %11.215.9 %70 SiO2 %12-13 Al2 O3 Genleme %11.215.9 %80 Perlit %20 Tf genleme %7.3-8.1 %0.1-1.22TiO2 (delta zenginletirmesi) %0.27 TiO2 (Karasal zenginleme) %0.04 Zr % 1.8 TiO2 % 1.8 TiO2 % 1.2 TiO2 % 0.9 TiO2 %0.02 Zirkon % 0.33-0.79 TiO2 % 0.5-1.1 TiO2 % 17.94-20.96 MgO

22.000 gr.

158.400 gr.

500.000 gr.

200.000 gr.

4.378.240 gr. 25.940.25 Rutil 1.226.025 lmenit

24.354 mmkn 133.947 mmkn 64.944 mmkn Ekonomik deil 180.000.000 gr.+muh.

36

eme-iftlikkyKarada Urla-Balklova-Tahta skele Urla-BalklovaAralkda Urla-BalklovaTakesii Urla-Balklovaukuralan Urla-Balklova-Taltepe Urla-BalklovaNohutalan Urla-Balklova-Alantepe Menderes-Deirmendereamltepe Torbal-Uzundere-iftlik Seluk-ntepe Tire-Ayaklkr Buca-Kaynaklar

Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit Dolomit

% 29.44-34.76 MgO -

504.000.000 gr.+muh. 33.600.000 muh. 584.000.000 muh. 2.240.000 muh. 100.000.000 muh. 40.000.000 muh. 1.260.000 muh. 56.000.000 muh. 500.000 muh. 448.000.000 muh. 1.400.000 muh. 1.400.000 muh. -

Tablo 6. limiz Metalik Madenleri Tablosu B.5.3. Enerji Madenleri Kmr zmir-Cumaovas- Faal Deil zmir-Kemalpaa-Dakzlca-Karaot- Faal Deil zmir-Tire-Linyit letmesi- Valiliimizden kmrn tm kullanmnn uygun olduuna dair Uygunluk Belgesi almtr.

Trkiyede

Mta'nn 2005-2009 Yllar Aras zmir ve evresinde Uygulanmak zere Teklif Edilen Projeleri 2005-2009 yllar aras yatrm programna esas olmak zere hazrlanan proje nerileri aada belirtilmitir. Yatrm programna dahil edilecek olan projeler Genel Mdrlk tarafndan belirlenmektedir. 1. Ege Blgesi Baz Scaksu Kaynaklarnn Dnemsel Olarak zotopik Ve Hidrojeokimyasal Adan ncelenmesi 2. Kk Menderes Havzas Plaserlerinde Altn Ve Polimetal Aramalar 3. Menderes Masifi Zmpara-Diyasporit Arama Projesi
37

4. Kuzey Ege Blgesi zmir (Bergama)-Manisa (Soma), Uak (Muratda) Seramik Hammadde Aramalar 5. Ege Blgesi Plaser Rutillerinin Zenginletirilmesi Olanaklarnn Aratrlmas 6. zmir-Aliaa-Gzelhisar Sahas Jeotermal Enerji Aramalar 7. zmir-Menemen Sahas Jeotermal Enerji Aramalar 8. zmir Ve evresi Gncel Tektonii Ve Diri Faylarn Aratrlmas 9. Tematik Haritalar (Trkiye Heyelan Haritas) Projesi 10. Milli Parklarn Jeolojisi Ve Trkiye Jeopark Alanlarnn Belirlenmesi B.5.4.Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler
SIRA MALZEMENN YER MALZEME NO TR DURU REZERV AIKLAMALAR M MKTARI FAALYET SAHB

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Baheli Ky Madra ay DKL Ovakent Beldesi aykenar Mev.DEM Konakl Kasabas Seki Mev.KONAKLI Deirmendere Ky Karadere Mev.MENEMEN Asarlk Beldesi MENEMEN Sarkaya Ky Dere Mev.KRAZ Kibar Ky Krta Mev.KRAZ Poyrac Kasabas Kalayc Dz Mev.KINIK Kocamerli Ky Karahayt Mev.KINIK Kzlcaavlu Ky DEM Yeniehir Kahraman Yalar Ky KRAZ

Kum-akl Faal Kum-akl Faal Kum-akl Faal Kum-akl Faal Stabilize Ta Oca Ta Oca Ta Oca Faal Faal Faal Faal

12500 23000 100000 200000 20000 400000 232000 500000 6000 -

DS.2.Blg.Md. ahin Sar Erol Orin DS.2.Blg.Md. Ky Hizmetleri DS.2.Blg.Md. TCK.2.BLG.MD . ztre Kireilik A.. DS.2.Blg.Md. Hseyin Yeil DS.2.Blg.Md.

Kum-akl Faal Kum-akl Faal Kum Oca Faal

38

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Deirmendereky ay Yata MENEMEN Uzunhasanlar Ky Kbakaya Mev.ALAA Ayazkent Doanclar Ky BERGAMA altkoru Ky Frlantepe Mev.BERGAMA Gzelhisar Ky ALAA Bakray Mentee Deltas BERGAMA Yayakent Ky KINIK iftlik Bakr Kyleri K.Menderes ay BEYDAI Gkdere Ky Beiktepe Mev.BORNOVA Geyikli ay DKL Geyikli ay DKL Kurudere Ky BORNOVA Karaoba Geyikli Ky DKL andarl Bakray DKL Yayakent Ky Krgeit Mev.KINIK Eylenhoca Ky amurludere Mev.KARABURUN Karanlk Dere Mev.Stler Ky KEMALPAA Kocaoba Ky Geyikli Mev.DKL Baheliky Madran

Kum-akl Faal Ta Oca Ta Oca Ta Oca Stabilize Faal Faal Faal Faal

100000 30000 10000 10000 60000 100000 190500 300000 2000000 200000 500000 30000 10000 200000 80000 38361 32500

DS.2.Blg.Md. DS.2.Blg.Md. DS.2.Blg.Md. DS.2.Blg.Md. DS.2.Blg.Md. Blcek Beld. TCK2.Blg.Md. DS.2.Blg.Md. DS.2.Blg.Md. Ky Hizmetleri Mustafa Cingz TCK.2.Blg.Md. Dikili Beld. Dikili Beld. TCK.2.Blg.Md. DLH.6.Blg.Md . TCK.2.Blg.Md. Ali Cingz Macit Gaziolu

Kum-akl Faal Kum-akl Faal Kum-akl Faal Ta Oca Faal

Stabilize Faal Kum-akl Faal Ta Oca Faal Kum-akl Faal Ta Oca Faal

Kum Oca Faal Ta Oca Ta Oca Faal Faal

Kum-akll Faal Kum Oca Faal

39

31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

41 42 43 44 45 46

ay Mev.DKL Yaclar Ky Kapkayada Mev.URLA Orhanl Ky Yoncalk Mev.SEFERHSAR Uyuzderesi Mev.TORBALI zbey Ky Uyuzdere Mev.TORBALI Cehennemderesi Yeniky TORBALI Stler Ky KEMALPAA Paayeri Mev.Turan Mh.TRE Gzetleme Da Mev.YELKY Beylerky Hac Yunus Kays Mev.SEFERHSAR Tepecik Mh.atalkaya Mev.S.SEFERHSA R Kavakdere Ky ataldeirmen Mev.SEFERHSAR Kavakdere Ky SEFERHSAR obanky Egridere Mevk. Erturulky Deirmenlik Mevk. Pnarba Mh.Haytldere Mevk.BORNOVA Pnarba Mh.Beaalllar Mevk.BORNOVA

Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca

Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal Faal

100000 15000

Hseyin Akgl Rahmi Balc

Tota 350000 n.Paz.A.. TCK.2.Blg.Md. TCK.2.Blg.Md.

500000 TCK.2.Blg.Md. 100000 DS.2.Blg.Md. 3000000 DS.2.Blg.Md. 10000 DS.2.Blg.Md. DLH 6.Blg.Md.

Ta Oca Ta Oca

Faal Faal

150000 DS.2.Blg.Md. 25000 DS.2.Blg.Md. 50000 Toksan Oto.Ltd.ti. 5000 Adge n.San.Tic. 3000 Erturul Yerlikaya 2500 Sefe Dogan

Kum Oca Faal Kum-akl Faal Kire Oca Kire Oca Faal Faal

40

47 48 49 50 51 52 53 54 55 56

Pnarba Mh.Haytldere Mevk.BORNOVA Pnarba Mh.Madenlerbogaz Mevk.BORNOVA Pnarba Mh.Haytldere Mevk.BORNOVA Pnarba Mh.Haytldere Mevk.BORNOVA Pnarba Mh.Madenlerbogaz Mevk.BORNOVA Pnarba Mh.Kaypata Mevk.BORNOVA Pnarba Mh. Madenlerbogaz Mevk.BORNOVA Pnarba Mh.Madenlerbogaz Mevk.BORNOVA Pnarba Mh.Beagllar Mevk.BORNOVA Pnarba Mh.Madenbogaz Mevk.BORNOVA

Kire Oca Kire Oca Kire Oca Kire Oca Kire Oca Kire Oca Kire Oca Kire Oca Kire Oca Kire Oca

Faal Faal Faal 0 Faal 0 Faal 0 Faal 0 Faal 0 Faal 0 Faal 0 Faal 0

3600 Hasan Marmara 3600 erafettin ifriler 360 Behet Yeil 360 Gngr Demir 360 Hasan aal 360 Hseyin Takran 360 Hseyin Takran 360 Kadir Takran 240 Nedim Kazanc 205 Hasan Uurlu

Tablo 7 limizde Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzeme Ocaklar Tablosu KAYNAKA *DS 2.Blge Mdrl *Orman Blge Mdrl *MTA Blge Mdrl *Ege Blgesi Maden Potansiyeli ve Deerlendirmesi C . HAVA ( ATMOSFER VE KLM )

41

C.1

KLM VE HAVA

zmir ili snrlar iinde bulunan 10 kk klima, sekiz byk klima ve bir ya istasyonu olmak zere toplam 19 meteoroloji istasyonu vardr.Bu meteoroloji istasyonlarndan uzun yllar (30 ila 50 yl arasnda deimektedir) elde edilen bilgilere gre blgenin iklimsel zellikleri iki belirgin tiptedir. lin hemen hemen tamam Ky Ege iklim tipinin etkisi altndadr.Bu iklim tipi yaz ve k zellikleri itibar ile Akdeniz ikliminin zelliklerini tar.Yazlar scak ve kurak, klarr lk ve yaldr. Yar nemli kuakta yer alan zmir ili snrnn dousu ve gneydousunun toplam ya miktar, Blgenin dier ksmndan daha fazladr.zmirin dousunda Kemalpaadan itibaren Kk Menderes ovasn iine alan blmde toplam ya miktar Blgenin dier kesimlerinden 200 ila 400 kg kadar bir fazlalk gsterir. lin en az ya ald ay Austos ay, enok ya ald ay ise Aralk aydr. Ayrca kuzeyde Bergama ve evresinin scaklk deerleri Blge ortalamalarnn 4 derece kadar altndadr. Blgenin bu ksmlar alt iklim tipi olarak tanmlanmakta ve Ege da iklimi olarak isimlendirilmektedir Bu nedenle, hava kalitesi ynetimi almalarnda kaynak envanteri ve kaynaklardan atmosfere verilen kirleticilerin miktarlarnn azaltlmasna paralel olarak blgenin meteorolojik zelliklerinin de ok iyi bilinmesi gerekmektedir. Hava kirlenmesi oluumlarnda etkili olan meteorolojik olaylar etkileyen faktrler basn, rzgar, nem ve scaklktr. Bu faktrlerin hepsi gneten gelen enerji ile ilgili olduundan biri dierinden bamsz deildir. Dolaysyla kirlilik oluumunda her bir parametrenin tek bana paynn ne olduunun belirlenmesi mmkn deildir. Meteorolojik olaylar toporafik zelliklere gre de deitiinden, bir blgede makro ve mikro lekte farkl olaylar gerekleebilir ve zaman ierisinde de deiim gsterebilir. zmir ve evresinde deiik zelliklerde ok sayda meteoroloji istasyonundan saatlik rasat yapan byk klima istasyonlarnn verileri deerlendirmeye alnmtr. nk meteorolojik olaylar gn iinde deiebilmektedir ve bu nedenle ok sk izlenmelidir. Aadaki tabloda verileri incelenen 10 istasyonun isimleri, kurulu tarihi enlem ve boylamlar verilmitir. stasyon ad stasyon Kurulu
42

Enlem Boylam stasyon

No zmir(Gzelyal) 17220 ili 17218 Adnan 17219 Menderes Dikili 17180 eme 17221 Bornova 17790 Bergama 17742 Seferihisar 17820 demi 17822 Seluk 17854

tarihi 01.01.1938 38.26 12.11.1949 38.30 15.11.1987 38.16 01.01.1939 01.01.1929 01.01.1929 01.01.1929 01.01.1961 01.01.1929 01.01.1964 39.04 38.19 38.28 39.07 38.21 38.14 37.57

27.10 27.01 27.09 26.53 26.18 27.13 27.11 26.50 27.58 27.22

snf BLD MY4 MY3 S2 B3 B2 B1 B1 B1 B1

Tablo 8. zmirdeki meteoroloji istasyonlar. zmir-Gzelyal istasyonu (BLD), blge + byk klima istasyonu olup ayrca gnde iki kez radiosonde lmleri de yaplmaktadr. ili istasyonu (MY4); havaalan iinde bulunduundan meydan+sinoptik istasyondur. Bu havaalan, eskiden sivil uulara akken u anda sadece askeri amalarla kullanlmaktadr. Adnan Menderes istasyonu (MY3), mevcut hava alannda faaliyette bulunan meydan+sinoptik+deniz istasyondur. Dikili istasyonunda (S2), sinoptik+byk klima+deniz rasatlar yaplmaktadr. eme istasyonu (B3), byk klima+deniz rasatlar yaplan bir istasyondur. Bornova istasyonunda (B2), byk klima+ak siper rasatlar yaplmaktadr. Bergama (B1), Seferihisar (B1), demi (B1) ve Seluk (B1) istasyonlar ise sadece byk klima rasatlarnn yapld istasyonlardr. C.1.1. Doal Deikenler Bu balk altnda incelenmekte olan deikenler blm sonunda tablolar halinde sunulmaktadr. C.1.1.1. Rzgar Basn ve rzgar birbirine bal iki meteorolojik faktrdr. Rzgarn varl, kirli havann tanmas ve bir yerlere srklenmesi demektir. Rzgarn sakin veya hafif olmas ise, kirli havann olduu yerde kalmas demektir. Rzgar, hava kirlenmesini etkileyen en nemli meteorolojik faktrlerden birisidir. Rzgar hz, bacalardan atmosfere verilen kirleticilerin yatay ynde tanmasn salar ve seyrelme seviyesini etkiler. Rzgar ynleri de kirleticilerin tanaca alan belirler.
43

zmirin deniz kysnda bulunmas ve karadaki topografik farkllklar nedeniyle rzgarlarn genel olarak deniz-kara ve vadi-tepe arasnda gidip gelen rzgarlar olduu grlmektedir. Rzgarlar, hem gndz ve gece saatlerine hem de blgelerin denizlere ve dalara gre konumlarna bal olarak zt ynlere dnmektedir. Rzgar ynlerindeki bu deiimler, yer seviyesinde ve atmosferin yere yakn alt tabakalarnda etkili olmaktadr. zmir l baznda meteorolojinin hava kirlenmesine etkisini belirlemek iin yerden yksek seviyelerdeki hava hareketlerini bilmek gerekir. Bunun iin de atmosferik deiik yksekliklerinde lmler yaplmaldr. Radiosonde denilen bu lmler, zmirde Meteoroloji Blge mdrl tarafndan Gzelyalda yaplmaktadr. Toporafyann ve dier corafi zelliklerin etkisiyle rzgar ynlerinin deiimi deiik modellemelerle belirlemek mmkndr. zmir iin yaplm olan bir proje kapsamnda byle bir alma yaplm ve gndz saatlerinde rzgarlarn ky blgelerinde denizden karaya doru ve i ksmlarda alak blgelerden yksek blgelere (vadi-tepe esintisi) doru estii, gece saatlerinde ise bu rzgarlarn deierek, karadan denize doru ve yksek blgelerden alak blgelere doru estii belirlenmitir. (Trk-Alman Projesi, 2000). Rzgarlarn blgelerin corafi konumlarna gre deimesi nedeniyle, blgedeki rzgarlar hakknda tam bir bilgi sahibi olabilmek iin deiik ilelerdeki meteoroloji istasyonlarnda srekli lmlerle elde edilen saatlik rzgar esme saylarna gre aylk rzgar glleri izilmesi gerekmektedir. Bu deerlendirmelerde Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnden alnan 1990-1999 yllara ait saatlik rzgar bilgileri kullanlmtr. Gzelyal, Dikili, Seferihisar stasyonlarnn iin 16 rzgar ynnn on yllk veride aylara gre esme yzdeleri hesaplanarak rzgar glleri oluturulmutur. Oluturulan rzgar glleri, k dnemi olarak tanmlanan Ekim-Mart dnemi iin ve Nisan-Eyll aylar iin ayr olarak verilmektedir Gzelyal stasyonu Gzelyal istasyonunda son on ylda llen saatlik rzgar bilgilerinin deerlendirilmesi sonucunda aylk esme sklklarna gre rzgar glleri oluturulmutur. ekil 1de k aylar olan Ekim-Mart dnemine ait rzgar glleri, ekil 2de ise yaz aylar olan Nisan-Eyll dnemine ait rzgar glleri grlmektedir. Bu ekiller incelendiinde blgedeki rzgarlarn tipik denizden karaya ve karadan denize esen rzgarlar olduu grlmektedir. Bunun sonucu olarak hakim rzgar ynleri bat-kuzeybat (WNW) ve bat (W) ile gneygneydou (SSE) ve gneydou (SE) rzgarlar olduu grlmektedir. K aylarnda daha ok gneydoulu rzgarlar, yaz aylarnda ise batl rzgarlar daha fazla esmektedir.

44

N 20,00 NNW 15,00

NW

10,00 WNW 5,00

0,00

Gzelyal istasyonu K aylarna ait rzgar gl

WSW

SW

E S

SSW

Gzelyal istasyonu Yaz aylarna ait rzgar gl Dikili stasyonu Dikili istasyonunun 1990-1999 yllar arasndaki saatlik rzgar bilgilerinden hesaplanan aylk esme sklklarna gre oluturulan rzgar glleri Ekim-Mart aylar iin ekil 3 de, Nisan-Eyll aylar iin ekil 4de gsterilmitir. Dikili istasyonuna ait rzgar glleri incelendiinde, k aylarnda ok belirgin olarak gneydou rzgarnn hakim olduu, yaz aylarnda ise denizden esen rzgarlarn da gneydoulu rzgarlara yakn esme sklklarna sahip olduu grlmektedir. Yllk olarak en fazla esen rzgarlar dou-gneydou (ESE) ynnden gelmektedir. Bunu gney-gneydou (SSE), bat-kuzeybat (WSW) ve gneydou (SE) ynleri izlemektedir.
45

K aylarnda hakim ynler gneydoulu rzgarlardr. Bu aylarda en fazla esen yn dou-gneydou (ESE) olup, bunu gney-gneydou (SSE) ve gneydou (SE) ynleri izlemektedir. Yaz aylarnda rzgarlar en fazla dou-gneydou ile bat-gneybat arasnda deimektedir.

Dikili istasyonu K aylarna ait rzgar gl

Dikili istasyonu Yaz aylarna ait rzgar gl

46

Seferihisar stasyonu Seferihisar Meteoroloji istasyonunda llm olan 10 yllk verilerde rzgarlarn aylk esme sklklarna gre hazrlanan Ekim-Mart aylar iin rzgar glleri ekil 5de, Nisan-Eyll aylar iin ekil 6de verilmitir. Rzgarlarn byk ounluu kuzeyden kuzey-kuzeybat ile kuzey-kuzeydou arasnda kalan sektrden esmektedir. Tm aylarda hakim rzgar ynnn kuzey olduu belirlenmitir.

Seferihisar istasyonu k aylarna ait rzgar gl

Seferihisar istasyonu yaz aylarna ait rzgar gl

47

Rzgar Hzlar Rzgar ynleri, bacalardan atmosfere verilen kirleticilerin yatay ynde tanmasn salayp kirleticilerin etkileyecekleri alanlar deitirmektedir. Rzgar hzlar ise, bu tanma srasnda kirleticilerin yatay ve dey ynde dalmnda etkili olurlar. Rzgar hzlarn dk olmas, bacalardan kan gazlarn k hzna ve atmosferle scaklk farkllna gre daha yksek seviyelere kmasn salarlar. Yksek hzlar ise, bu ykselmeyi engelleyip, daha ok yatay ynde tanmay salar. Rzgar hzlarnn bu nemi nedeniyle, zmirdeki meteoroloji istasyonlarnda son on ylda llen rzgarlarn aylara gre ortalama hzlar verilmitir. Bu deerler incelendiinde, aylk ortalama rzgar hzlarnn istasyonlara gre ve istasyonlarda da aylara gre deitii grlmektedir. En dk hzl rzgarlar Seluk blgesinde, en yksek hzl rzgarlar ise Bergama blgesinde esmektedir. Bergama, Seferihisar ve Gzelyal Meteoroloji istasyonlarnda llen rzgar hzlar, dier istasyonlara gre belirgin bir biimde yksektir. Rzgar hzlar, Dikili dndaki tm istasyonlarda yaz aylarnda artmakta ve Temmuz-Austos aylarnda maksimum hzlarda esmektedir. Genel olarak k aylarndaki rzgar hzlar, yaz aylarna gre daha dktr.

Aylar Dikili Bergama ili Gzelyal Seferihisar eme Seluk demi Ocak 1,8 2,9 2,5 2,8 2,7 2,4 1,2 1,2 ubat 2,1 3,1 2,9 3,2 3,1 2,8 1,7 1,7 Mart 2,2 3,2 2,8 3,1 2,9 2,6 1,7 1,9 Nisan 2,2 2,4 2,6 3,1 2,3 2,5 1,7 1,7 Mays 2,3 2,8 2,6 3,2 2,4 2,1 1,7 1,8 Haziran 2,4 3,0 2,6 3,4 3,0 2,0 1,9 2,1 Temmuz 2,3 3,9 2,6 3,6 3,8 2,0 1,9 2,2 Austos 2,2 3,8 2,4 3,5 3,6 1,9 1,7 1,9 Eyll 2,2 3,0 3,3 3,1 2,8 1,9 1,8 1,6 Ekim 1,8 2,8 1,9 2,8 2,3 2,0 1,2 1,2 Kasm 1,9 2,5 2,4 3,0 2,5 2,5 1,4 1,2 Aralk 1,9 2,7 2,9 3,2 2,8 2,8 1,6 1,3 Tablo 9.zmirde deiik meteoroloji istasyonlarnda ortalama rzgar hzlar. C.1.1.2.Basn

48

Hava basnc, yeryzndeki havann hareketli veya hareketsiz olmasn etkiledii iin nemlidir. Yksek basn artlarnn olduu bir alanda hava, devaml kelme eilimi gsterir. Bu nedenle kirli hava ykselme ve dalma ans bulamaz.Yksek basn sahalar, hava kirlilii bakmndan olumsuz artlara sahiptir. Alak basnlarda (siklon) ise, hava hareketi ykselici zellik gsterir.Trblans ve konvektif harekete sahiptir. Kirli havay atmosferin st katlarna tayarak, ykseklerdeki rzgarlarla dalmasna neden olur. Bunun iin alak basn sahalar hava kirliliinin dalmas asndan nemli zellikler tar. Gzelyal istasyonunda yapnla Radiosonde lmlerinde, yerden uurulan bir balona monte edilen cihazlarla scaklk, basn, nem, rzgar yn ve rzgar hz llmekte, lm sonular istasyondaki bir cihazda kaydedilmektedir. C.1.1.3. Nem zmirde nisbi nemin yllk seyrinde k aylarnda yksek, yaz aylarnda ise dk seviyede olduu grlmektedir. Bilindii gibi, bu dal esas itibaryla scakln yllk deimeleri ile nisbi nem deerleri arasnda ters bir orantnn varln ortaya koymaktadr. Gerekten de scakln yllk dal ile nisbi nemin yllk dal karlatrldnda scakln ykselii ile birlikte azalan nisbi nem en dk deerine Temmuz aynda ular ki bu ayda scaklk ortalamas (27.2 derece) en yksek dzeydedir.Temmuz ayndaki dk nisbi nem deerleri ise Gzelyalda %53, Bornovada %48, ilide %54 eklindedir. Austos ayndan itibaren scakln azalmaya balamasyla nisbi nem deerleri de ykselmeye balar ki, Ocak ve Aralk aylar en yksek seviyededir. Buna gre Aralk aynda nisbi nem deerleri Gzelyalda %75, Bornovada %71, ilide %76dr. Bat sektrl rzgarlarn etkin olduu ve bulutluluun artt k mevsiminde ise nisbi nem miktar azalmaktadr. Havadaki nem miktarnn kirlilik ynnden hem iyi, hem de kt yan bulunmaktadr. Havadaki nem miktarnn yksek olmasnn iyi taraf, atmosferin alt katlarnn st katlarna gre daha scak olmasna neden olduudur ki, bu durum hava kirliliini artran scaklk terselmesini nleyici bir zelliktir. Bunun aksine, yksek nem miktarnn tehlikeli taraf ise, havadaki kkrtdioksitin slfrikasit oluturmasdr. Bilindii gibi havada meydana gelen buhar halindeki slfrikasit insan sal asndan olduka tehlikelidir. Onun iin, sisli-kirli havalarda daha tedbirli ve dikkatli olunmaldr. zmirde de btn yurtta olduu gibi k aylarnda hem snmak iin sobalarn yanm olmas ve kan dumanlarn fazlal, hem de nisbi nemin en st dzeyde olmas, insan sal asndan olumsuz bir durum olarak karmza kmaktadr.
49

Nem oranlarnn aylara gre deiimlerine bakldnda ise btn istasyonlarda k aylarnda daha yksek, yaz aylarnda daha dk deerler grlmektedir. Gzelyal istasyonunda llen gnlk ortalama nem oranlar, Ocak aynda %61,8-73,3, ubatta %61,8-72,5, Martta %56,2-68,1, Nisanda %61,0-69,7, Maysta %52,5-66,2, Haziranda %45,8-56,7, Temmuzda %46,2-56,0, Austosta %48,3-58,0, Eyllde %50,0-63,2, Ekimde %59,5-71,1, Kasmda %62,2-72,6 ve Aralk aynda %69,2-76,0 arasnda deitii, nem oranlarnn yaz aylarnda daha dk, k aylarnda daha yksek olduu grlmektedir. C.1.1.4. Scaklk Temmuz-Austos aylar mevsimin en scak aylardr. Bunlara Haziran ay da eklenebilir. leler arasnda fazla bir scaklk fark gze arpmamaktadr. K mevsimi ilin her tarafnda lk geer. En souk ay olan Ocakta ortalama 70 Ctr. Bununla birlikte kn havann sk sk souduu ve scakln zaman zaman 00 Cnin altna dt grlr.Fakat byle gnler kylarda 2-3 gn gemezken i kesimlerde 10 gne yaklar.Bu mevsim ilin en lk yeri Seferihisar kylardr. En souk yer ise Bergamadr. Yllk ortalama scaklk l7-l80 C olup, 52 yllk ortalama scaklk l7.60 Cdir. Yaz aylarnda ortalama scaklklar 270 C civarnda deiir. Ancak gndzleri scaklklar ou zaman 350 Cyi aar, hatta 400 Cnin zerinde scaklklar kaydedilebilir. 52 yllk en yksek scaklk 42.70 C olarak Austos aynda, en dk scaklk 8.20 C olarak Ocak aynda kaydedilmitir. Atmosferdeki scaklk deerleri, meteoroloji istasyonlarnda saatlik olarak kaydedilmekte ve gnlk ortalama, gnlk en yksek ve gnlk en dk scaklklar belirlenmektedir. zmirdeki 10 meteoroloji istasyonunda elde edilen saatlik veriler incelenerek aylk ortalama deerler hesaplanmtr. Bu istasyonlardan ili istasyonu verileri 1987-1996, Adnan Menderes istasyonu 1988-1999 yllarna ait veriler, dier istasyonlarn verileri ise 1990-1999 yllarna ait verilerdir. 10 yllk verilere gre genel olarak en yksek deerler demite, en dk deerler Kasm-Aralk-Ocak-ubat-Mart aylarnda Bergamada dier aylarda Dikilide gzlenmitir. Aylar itibariyle en yksek ve en dk deerler arasndaki farklar 2,2- 7,3 C arasnda deimektedir. C.1.1.5. Buharlama
50

Gzelyal Meteoroloji istasyonunda 1990-1997 yllar arasnda llm aylk toplam buharlama deerleri ise aadaki Tabloda verilmitir. K aylarnda buharlama miktar ok dk olduu iin, aylk toplam buharlama miktarlar Nisan-Kasm aylar iin verilmektedir. Sekiz aylk dnemlerde toplam buharlama miktarlar 1194,6 mm ile 1462,7 mm arasnda deimi, yllk ortalama 1373,5 mm olarak gereklemitir. zmirdeki toplam buharlama miktarlar, toplam yalar ile karlatrldnda ok nemli bir fark grnmektedir. Yllk toplam buharlama miktar, yllk toplam ya miktarnn yaklak iki katdr. Bu durum, su kaynaklarmzn ok iyi korunmas ve ynetilmesi gerektiini gstermektedir.
Aylar Nisan Mays Haziran 1990 101.5 169.8 228.2 1991 99.1 129.6 209.6 1992 131.9 181.4 226.2 1993 99.5 136.2 232.7 1994 117.9 179.2 221.6 1995 110.4 209.6 253.1 1996 119.1 187.1 268.6 1997 Ort. 85.6 108.1 212.4 175.7 241.6 235.2

Temmuz 278.1 236.8 261.5 268.5 269.9 281.3 292.4 296.2 273.1 Austos 243.9 233.0 265.9 246.1 257.2 251.3 269.6 232.4 249.9 Eyll 161.3 148.1 197.6 167.0 175.6 184.6 162.7 177.3 171.8 Ekim 105.9 98.8 131.6 104.8 89.1 107.0 97.0 107.0 105.2 Kasm 66.4 39.6 66.6 56.6 48.0 42.1 59.7 57.7 54.6 Yllk Toplam 1355.1 1194.6 1462.7 1311.4 1358.5 1439.4 1456.2 1410.2 1373.5

Tablo 10 Gzelyal Meteoroloji istasyonunda llen aylk toplam buharlama miktarlar (mm su stunu) C.1.1.6. Yalar zmirin 52 yllk ya ortalamas 691 mm, yal gn says 79.5 gn olarak belirlenmitir.Enok ya 134.1 mm ile Ekim aynda, enaz 19.8 mm ile Austos ayndadr. Karla rtl gn says 0.3 tr. statistiki bilgiler tablo halinde verilmektedir.

C.1.1.6.1.Yamur Gzelyal Meteoroloji istasyonunda 1990-1998 yllar arasnda llen aylk toplam ya deerleri (mm su stunu) aadaki Tabloda verilmitir. Yllk toplam ya miktarlar 361,5 mm ile 1086,1 mm arasnda deimektedir. Ortalama yllk toplam ya miktar 676,3 mmdir. Yalar yaz aylarnda ok
51

azalmakta, yllk yalarn byk ksm k aylarnda gereklemektedir. Yaz aylarnda ya yok denebilecek seviyeye dmektedir.
Aylar Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk Toplam 1990 31,4 85,5 21,8 64,9 3,9 2,6 2 8,1 19,9 23,6 278,7 542,6 1991 36 57,9 24,9 46,9 100,5 0 28 0,1 0 14,5 32,8 123,7 465,3 1992 0 18 76,4 37,4 9,6 3,9 1,7 0 10,2 110,9 93,4 361,5 1993 57 146,6 91,2 48,4 30,8 0,1 0 2,8 9,1 108,5 177,8 672,3 1994 70,5 95,2 78,3 49,3 32,5 1,3 0 0,4 0 68,8 85 154,5 635,8 1995 208,6 28,3 185,8 38,9 36,1 8,9 21 3,9 175,7 82,8 790 1996 30,8 209,6 37,3 90,6 18,2 0,1 0 0,3 112,3 39,9 69,7 195 803,8 1997 1998 Ort. 94,4 171,5 77,8 20,5 70,4 81,3 124,2 133,5 85,9 93,4 34,2 56,0 13 121,9 40,7 2 1,4 2,7 0 1,7 0 39,6 20,4 48,5 84 33,2 84,2 271,6 106,9 206,6 156,7 163,2 686,8 1086,1 676,3

Tablo.11 Gzelyal Meteoroloji stasyonunda llen aylk toplam yalar (mm su stunu) C.1.1.6.2.Kar, Dolu, Sis ve Kra Bulutluluk, havann ak veya kapal olduunu gsteren bir parametredir. Meteorolojik lmlerde 0-10 arasnda deien saylarla ifade edilen bulutluluk deerlerinde 0, bulutsuz tam ak bir havay, 10 ise tamamen bulutlu kapal bir havay temsil etmektedir. Gkyznn bulutlarla kapal olmas, hem gne masnn yeryzne gelen miktarn, hem de atmosferde dey yndeki scaklk profillerini etkiledii iin bulutluluk, hava kirlenmesi nemli olan meteorolojik parametrelerden birisidir. Deiik istasyonlarda llen gnlk ortalama bulutluluk deerlerinin istasyonlara gre deiimi aylk ortalamalar halinde Tablo 2.10da verilmitir. stasyonlar arasnda ok nemli bir farkllk grlmemekle birlikte, genelde Bergamada daha yksek, Seferihisarda daha dk bulutluluk deerleri gzlenmitir. Yl ierisindeki deiimlerde ise, k aylarnda aylarna gre daha fazla bulutluluk, yani daha kapal havalar gzlenmektedir. C.1.1.7. Seller

52

lin toplam arazisinin 974.043 hektar (%81.4) deiik derecelerde erozyona maruz alanlardr. Bu miktarn yksek olmasnn sebebi, eimin yksek veya dik snfa giren arazi miktarnn fazla olmas ile yakndan ilgilidir. Erozyonun balca nedeni olan eim durumunun yannda, orman yangnlar, ormandan tarm alan kazanma abalar ve eimli tarm arazilerini bilinsiz toprak ileme ile bitki rtsnn deiik amalarla yok edilmesi saylabilir limizde Kasm 1995 tarihinde iddetli frtna ile balayan ya sonucu ilide 124 mm, Gzelyalda 108 mm ya dt gzlenmitir. Bu ya sonucu bata Karyaka ile merkezi olmak zere rnekky, ili, emikler, Bornova, Narldere, Gzelbahe ve Urla kesimlerinde su basknlar yaanmtr. Altyap yetersizlii ve dere yataklarndaki kaak yaplamalar can ve mal kaybn artrmtr. C.1.1.8.Kuraklk Kuraklk tabiatn gizli bir tehlikesidir. Genellikle herhangi bir mevsim veya bir zaman diliminde ya miktarndaki azalmadan dolay meydana gelir. Kuraklk hesaplamalarnda bir blgedeki ya ve evapotranspirasyon (buharlama+terleme) arasndaki dengenin uzun sreli ortalamas gz nnde bulundurulmaldr. Kuraklk zamanla (ya mevsiminin balamasnda gecikmeler, rn byme mevsimi- ya zamannn ilikisi) ve yalarn tesirleri ( ya younluu, says) ile ilkilidir. Yksek scaklk, iddetli rzgar ve dk nem miktar gibi dier deikenler bir ok blgede kuraklkta etkili olur. Kuraklk yalnzca fiziksel bir olay veya bir doa olay olarak grlmemelidir. Onun, insan ve faaliyetlerinin su kaynaklarna olan bamll nedeniyle toplum zerinde eitli etkileri vardr. Uzun sreli kuru hava nem azl yaratarak bitki, orman ve su kaynaklarnda azalmaya sebep olur ve neticede, ciddi evresel, ekonomik ve sosyal problemlerin ortaya kar.

Kuraklk eitleri -Meteorolojik Kuraklk Uzun bir zaman iinde yan belirgin ekilde normal deerlerin altna dmesi olarak tanmlanr. Nem azlnn derecesi ve uzunluu meteorolojik kurakl belirler ve blgeden blgeye geliiminde farkllklar gzlenir. rnein yan ve yal gn saysnn belirli bir deerden az olmas temeline dayanarak kurak
53

periyotlar tehis edilir. Bu hesap ekli nemli subtropikal iklimler gibi yl boyunca ya alan yerler iin uygundur. Dier iklim blgeleri mevsimsel ya paternleri ile karekterize edilir. Dier bir tanm ekli yan aylk, mevsimlik veya yllk toplamlarnn ortalamasndan olan farklar ile ilikilidir. -Tarmsal Kuraklk Tarmsal kuraklk meteorolojik kurakln eitli zellikleri ile ok yakn ilikilidir. Toprakta bitkinin ihtiyacn karlayacak miktarda su bulunmamas olarak tanmlanan tarmsal kuraklk nem kayb ve su kaynaklarnda ktlk olutuu zaman meydana gelir. rn miktarnda azalmaya, bymelerinde deiime ve hayvanlar iin tehlikeye sebep olur. -Hidrolojik Kuraklk Hidrolojik kuraklk yeralt su kaynaklar, yzey sular veya ya periyotlarnn etkisi ile ilikilidir. Meteorolojik kurakln uzamas durumunda hidrolojik kuraklktan sz edilir. Uzun sreli ya azlnn kaynak seviyeleri, yzey ak ve toprak nemi gibi hidrolojik sistemin bileenlerinde kendisini gstermesidir. Yeralt sular, nehirler ve gllerin seviyesinde keskin bir de sebep olur. nsan, bitki ve hayvan yaam iin byk bir tehlike yaratr.Bir dnemde yaanan ya miktarnda azalma toprak neminde hzl azalmaya neden olaca iin tarmla uraanlarca hemen hissedilecei halde hidroelektrik santrallerinde bir sre etkili olmayacaktr. Hidrolojik kuraklkta en nemli etken iklim olmasna ramen arazi kullanm (rnein aa kesimi), arazinin verimsizlemesi blgenin hidrolojik zelliklerini etkiler. Blgeler hidrolojik sistemleri ile birbirine bal olduklar iin meteorolojik kurakln etkisi ile ya ktl yaanan alanlarn snrlar daha genileyebilir. nsan aktiviteleri; arazi kullanmnda deiim meydana getirdii iin meteorolojik kurakln frekansnda deiim olmad halde su ktlnn frekansnda deiim meydana getirmesinden dolay en nemli etken olarak gzlenmitir.

C.1.1.9.Mikroklima zmir kenti sahip olduu konumu ve alansal zellikleri nedeniyle mikroklima zellii tayan bir ok alana sahiptir. zmir kentinin mikroklima gereksinimini ve pasif ak alan ihtiyacnn ok byk bir blmn nciralt- Narldere ky kesimi, Tahtal Baraj Koruma Alan, Kemalpaa-Armutlu orman alan, Menemen-Emiralem, demi-Bozda v.b. blgeler karlamaktadr.

54

C.1.2 Yapay Etmenler C.1.2.1 Plansz Kentleme lke dzeyinde Ulusal evre Plannn bulunmamas evre Dzeni Planlarnn yetersizlii ve imar plan uygulamalarndaki aksaklklar, hzl nfus art ve i gler ilimizdeki plansz kentlemenin balca nedenlerindendir. Kent nfusunun hzla artmas gecekondularn artn krklemekte, altyaps yetersiz olan ilimizde doann asimilasyon kapasitesinin stnde kirlilik olumaktadr. zellikle ky eridinde bitiik nizam yaplamalar hava sirklasyonunu engellemektedir. Btn bunlarn sonucunda yerleimler verimli tarm topraklarna kaym, Karyaka, Bornova, Narldere blgesindeki narenciye baheleri ok katl betonlama ile elden kmtr. Kenti evreleyen dik arazi gecekondu istilas altndadr. lelerimizde de zellikle Kemalpaa, Menemen, Torbalda benzer sorunlar yaanmakta, verimli tarm alanlar hzla sanayiye almaktadr. Bu nedenle 3194 sayl mar Kanununda ve evre Bakanlnn Kurulu ve Grevleri ile lgili Kanun Hkmnde Kararnamede yeralan evre Dzeni Planlarnn ivedilikle gerekletirilmesi ve mevcut Nazm mar Planlarnn evre Dzeni Planlarna entegrasyonunun yaplmas arttr. C.1.2.2 Yeil Alanlar zmir linin 1197300 hektar olan toplam arazi varlnn %42.9unu orman, %41.8ini tarm arazisi ve ayr-mera, %15.3n ise yerleim alanlar ile kayalk ve bataklklar oluturur. Bykehir Belediyesi mar Mdrlnden alnan verilere gre ile baznda yeil alanlar aadaki listede verildii gibi planlanmtr. (Tablo.12) Park+Oyun LELER Alanlar Hektar KONAK 217.12 BUCA 34.4 GAZEMR 60.5 BALOVA 34 NARLIDERE 46.2 GZELBAHE 23 KARIYAKA 393.08 L 281.17 BORNOVA 325.97 TOPLAM 1415.44 Spor Alanlar Hektar 35.47 26 9 17.8 8.38 15.47 112.2
55

Rekreasyon Alanlar Hektar 116.21 34.4 15.5 4 430.04 600.15

Orman+A. Alanlar Hektar 68.37 210 13 99 41 18.74 103.46 1025.15 1578.2

C.1.2.3 Isnmada Kullanlan Yaktlar limizde hava kirliliinin nlenmesi amacyla bu k sezonu boyunca l snrlar ierisinde yer alan tm kat yaktl kaloriferli binalarda, sobalarda ve sanayi tesislerinde 13 Ocak 2005 tarih ve 25699 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Isnmadan Kaynaklanan Hava kirliliinin Kontrol Ynetmeliinde belirtilen deerleri salayan ithal ve yerli kmrlerin kullanlmas gerekmekte olup 2005-2006 k sezonunda limizde yaktlarla ilgili uygulanacak hususlar l Mahalli evre Kurulunun 27.5.2005 tarihli toplantsnda karara balanmtr. Belirlenen karar ve Ynetmelik hkmleri dorultusunda zmir linde kmr sat yapmak isteyen ve ocan bulunduu lin Valiliinden kmrn 1. Derecede Kirli llerde kullanmnn uygun olduuna dair Uygunluk Belgesi alm tm kmrlerin zmir linde Valiliimizden sat izin belgesi alndktan sonra sata sunulmas gerekmektedir. Belgesi olmayan kmrlerin satlmas ve kullanlmas kesinlikle yasaktr. 2005-2006 k sezonu iin 21.11.2005 tarihi 62 57 adet firmaya sat belgesi verilmitir. C.1.2.4 Endstriyel Emisyonlar zmir atmosferine bir ylda, metropol alan ierisindeki sanayi kurulularndan 13.000 ton, yakn sanayi kurulularndan 22.000 ton kktrdioksit emisyonu verildii tahmin edilmektedir. C.1.2.5 Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar zmirde ulam sektrn oluturan ara saysnda nfus artyla birlikte srekli bir art gzlenmektedir. Kent ii ulamn yannda ehirler aras trafikte zmirin iinden getii iin hava kirliliinde nemli etkiler yaratmaktadr. 1992 ylnda yaplan bir aratrmaya gre zmirde trafie kan kara tat trlerine gre yllk emisyonlar ton/yl olarak tabloda verilmitir. (Tablo.13) ARA Minibs Otobs Kamyon Otomobil TOPLAM CO 222.7 822.8 1510.4 15906 18461.9 NOX 153.3 1810.0 4854.0 1266 8083.3 VOC 39 343.5 557.2 1508 2447.7 PM 45.4 136.1 329.0 510.5

C.2 HAVAYI KRLETC GAZLAR VE KAYNAKLAR

56

limizde 1986 ylndan bu yana llmekte olan SO2 ve Partikl Madde emisyonlar 1993-1994 k sezonundan itibaren Mdrlmzce de takip edilmektedir. Halen Karyaka, Konak, Bornova, Buca, Gzelyal ve Gremede yaplmakta olan lmler sonucu elde edilen SO2 ve Partikl Madde verilerine ait aylk ortalama deerlerinin sezonluk ve yllara gre deiimini gsteren grafikler incelendiinde; hava kirliliinin nlenmesi amacyla ilimizde uygulanan tedbirlerin, nemli bir rol olduu ve 1993 ylndan itibaren ilimizde lmlenen SO2 parametresinin % 51 orannda, partikl madde parametresinin ise % 64 orannda sreklilik arzeden bir azalma kaydettii grlmektedir. Yaplan lmler 1993 tarihinden itibaren aylk ortalama deerler olarak aada bulunmakta olup, bu verilerden elde edilen SO2 ve Partikl Madde parametrelerinin(ug/m3) sezon ve yllara gre deiimi tablolarda grlmektedir.Tablo.14 1993-1994 K Sezonu Aralk SO2 140 PM 127 Ocak 174 165 ubat 177 146 Mart 133 108

1994-1995 K Sezonu Kasm SO2 129 PM 67 Aralk 161 135 Ocak 148 101 ubat 122 91 Mart 109 62

1995-1996 K Sezonu Kasm SO2 88 PM 89 Aralk 84 92 Ocak 128 123 ubat 108 109

1996-1997 K Sezonu Ekim Kasm

SO2 84 83

Aralk
81

Ocak
114

ubat
87

Mart
51

PM

42

111

65

96

83

44

57

1997-1998 K Sezonu Kasm Aralk SO2 48 75 PM 98 73 1998-1999 K Sezonu Kasm Aralk Ocak SO2 35 67 72 PM 45 55 65 2000-2001 K Sezonu Kasm Aralk SO2 30 51 PM 86 72 2001-2002 K Sezonu Kasm Aralk SO2 21 28 PM 48 22 2002-2003 K Sezonu Kasm Aralk SO2 45 55 PM 67 63 2004-2005 K Sezonu SO2 PM Kasm 29 31 Aralk 36 54

Ocak 97 98 ubat 54 63

ubat 96 88 Mart 54 75 Mart 28 40 Mart 32 52 Mart 34 32

Ocak 57 77 Ocak 76 82 Ocak 52 52

ubat 46 72 ubat 48 73 ubat 57 52

Ocak 40 51

ubat 31 31

Mart Nisan 22 45

Mays

58

175 150 zmir li 1993-2003 K Sezonlar lm Ortalamalar 125 100 75 50 25 0 l993 199 199 199 199 199 199 200 200 200 456789012199 199 199 199 199 199 200 200 200 200 SO2 PM

59

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Kasm Aralk Ocak ubat Mart SO2 PM

zmir li 2000-2001 K Sezonu lm Ortalamalar

60

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Ekim Kasm Aralk Ocak ubat Mart SO2 PM

zmir li 2001-2002 K Sezonu lm Ortalamalar

zmir li 2002-2003 K Sezonu lm Ortalamalar

61

80 70 60 50 40 30 20 10 0 Ekim Kasm Aralk Ocak ubat

SO2 PM

62

zmir li 2003-2004 K Sezonu lm Ortalamalar

70 60 50 40 30 20 10
Kasm
SO2 PM

Aralk

Ocak

ubat

Mart

Nisan

Mays

63

64

C.2.1. Kkrtdioksit Konsantrasyonu ve Duman SO2 sv ve kat gaz yakma tesislerinde kan nemli hava kirleticilerden birisidir. limizde 1986 ylndan itibaren SO2 ve Partikl Madde Emisyonlar llmekte olup, 1993-1994 k sezonundan itibaren de Mdrlmzce takip edilmektedir. Halen Karyaka, Konak, Buca, Gzelyal, Bornova ve Gremede yaplmakta olan lmler sonucu elde edilen SO2 ve PM verilerine ait aylk ortalama deerlerinin sezonluk ve yllara gre deiimini gsteren grafikler yukarda verilmektedir. Hava kirliliinin nlenmesi amacyla ilimizde uygulanan tedbirlerin, nmeli bir rol olduu ve 1993 ylndan itibaren ilimizde lmlenen SO2 parametresinin %73 orannda sreklilik kaydeden bir azalma kaydettii grlmektedir. 2 Kasm 1986 tarihinde yrrle giren Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliinde, hava kalitesi snr deerleri Madde 6da verilmitir. Ynetmelik Madde 6de gaz ve toz kirleticiler iin verilmi olan hava kalitesi snr deerlerinden uzun vadeli (UVS) ve ksa vadeli (KVS) snr deerleri aada Tablo da verilmitir. Bunlarn dnda, k sezonu olarak tanmlanan Ekim-Mart aylar arasnda yerleim blgelerinde yaplan lmlerin ortalamalarnn, k sezonu ortalamas UVS snr deerleri ile mukayese edilmesi gerektii belirtilmitir. Bu snr deerler, SO2 iin 250 g/m3, havada asl partikl maddeler 200 g/m3 olarak verilmitir. Hedef Snr Deer Yllk aritmetik ortalama K sezonu ortalamas Maksimum 24 saatlik deer 1 saatlik deer SO2 (g/m3) 60 120 150 450 PM (g/m3) 60 120 150 -

65

Tablo.15.Trkiyede uzun ve ksa vadeli hava kalitesi snr deerleri

Kirletici Kkrt dioksit Genel Endstri Blgeleri Karbon Monoksit Azot dioksit Azot Monoksit Klor Klorlu hidrojen ve gaz halde klorrler Florlu hidrojen ve gaz halde florrler Ozon Hidrokarbonlar Hidrojen slfr Havada asl partikl maddeler (PM10) Genel Endstri Blgeleri PM10 iindeki kurun ve bileikleri PM10 iindeki kadmiyum ve bileikleri ken tozlar Genel Endstri Blgeleri ken tozlarda kurun ve bileikleri ken tozlarda kadmiyum ve bileikler ken tozlarda talyum ve bileikleri Birim g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 g/m3 mg/m2gn mg/m2gn g/m2.gn g/m2.gn g/m2.gn UVS 150 250 10000 100 200 100 100 ----------------150 200 2 0.04 350 450 500 7.5 10 KVS 400(900) 400(900) 30000 300 600 300 300 10(30) (240) 140(280) 40(100) 300 400 --------650 800 -------------

NOT: Parantez konsantrasyonlardr.

iindeki

deerler

referans

maksimum

saatlik

nsan sal ve refah asndan Dnya Salk rgtnn tavsiye ettii hava kalitesi kriterleri ve uzun vadeli hedefleri 1997 ylnda Avrupa Blgesi iin nerdii kriterlerini yeniden gzden geirerek yaynlanm olup aadaki tabloda baz parametreler iin snr deerler yeralmaktadr.

66

Tablo.16 Dnya Salk rgt Avrupa 1997 revize Kriterleri

Kirletici Madde Karbonmonoksit Kriter 100 mg/m3 60 mg/m3 30 mg/m3 10 mg/m3 Ozon Kkrtdioksit 120 g/m3 500 g/m3 125 g/m3 50g/m3 Azot dioksitler 200 g/m3 40 g/m3 Ortalama Sresi 15 dakika 30 dakika 1 saat 8 saat 8 saat 10 dakika 24 saat yllk 1 saat yllk

C.2.2.Partikl Madde Emisyonlar Partikl madde emisyonu zellikle kat yaktl yakma tesislerinden, imento fabrikalarndan, demir elik fabrikalarndan kaynaklanmaktadr. limizde yukardaki blmde belirtildii gibi 6 adet lm istasyonunda PM deerleri llmekte ve aylk ortalama deerlerinin sezonluk ve yllara gre deiimi SO2 deerleri ile ayn grafikler de verilmektedir. Yukardaki tablolarda da PM iin verilen lke snr deerleri belirtilmektedir. C.2.3.Karbonmonoksit CO emisyonu zellikle motorlu kara, hava, deniz tatlarnn kullanm olduu yakta bal olarak eksik yanma rn olarak retilip baca veya egzoz borularndan havaya salnmaktadr. zellikle aralarn relanti ad verilen, yani motorun alr aracn hareketsiz halde olduu durumda CO ve yanmam

67

hidrokarbon gazlar (VOC) emisyonlar bakmndan en kt durumda olduu haldir. Youn trafikli caddeler zerinde insanlarn egzos borusu seviyelerindeki soluduklar havada ve apartmanlarn alt kat sakinlerinin yksek CO ve VOC gazlarna maruz kaldklar bilinmektedir. HKKYye gre CO emisyon snr deerleri yukardaki Tablo da verilmitir. limizde sadece Bykehir Belediyesine ait Alsancak lm istasyonunda CO deeri lmlenmektedir. C.2.4. Azotoksit (Nox) Emisyonlar NOx, NO (yakma sistemlerinden ve trafik egzoslarndan ilk kan azotoksit formu) ve NO2 (NOnun havada veya baca ierisinde ozonla ya da dier oksitleyicilerle oksitlenmi formu) nin boyutsuz birimli toplamdr. NOnun nemi asl zehirli olan NO2 gaznn hammaddesi olmasndan dolaydr. NO2 gerek insan sal gerekse bitki rtsnde dorudan zehir etkisi yapan bir gazdr. NO2 bol bulunan gne nlarnn etkisi ile dolayl olarak olumakta ve NO2 kirliliinin varl fotokimyasal sis olarak ortaya kmaktadr. C.2.5.Hidrokarbon ve Kurun Emisyonlar Yanmam Hidrokarbonlar uucu organik maddeler olan VOCler grubunda yer almakta olup yakma sistemlerinde eksik yanma rn olarak olumaktadr. Ayrca eksik yanma sonucunda hidrokarbonlardan meydana gelen is niteliindeki iri halka yapsndaki organik maddeler ve ksmen oksitlenmi hidrokarbonlar olumaktadr. zellikle benzinli aralarn motorlarnn rolanti durumlarnda egzos borularnda eksik yanma rnleri olan yanmam hidrokarbonlar olumaktadr. Ayrca motorlu tatlarn egzos borularndan motor ierisindeki yksek yanma scaklklar dolaysyla oluan azotoksitler, benzine vuruntu nleyici olarak eklenen kurun bileikleri havaya atlmaktadr. Bylece havada bir armetal olan kurun bulunmaktadr. Kurunun toksik etkileri uzun vadede eitli kaynaklardan kk dozlarda alnp, ksa vadeli ancak daha yksek dozlar kadar etkili olabilmektedir. Kurun zehirlenmesinin en iyi gstergesinin kandaki kurun seviyesi olduu bilinmektedir. Kurunun evreye en nemli ve yaygn bulama yolu kurunlu benzinle alan eski tip otomobillerin egzosudur.

C.3.ATMOSFERK KRLLK

68

C.3.1.Ozon Tabakasnn ncelmesinin Etkileri Ozon kirletici kaynaklardan atmosfere atlan eitli kirleticilerin gnein mor tesi nlarnn yardmyla meydana getirdii reaksiyon rndr. Bu reaksiyonlar en ok UV nlarnca zengin st atmosferde grlr. Hava kirlenmesinin atmosfer zerindeki dier bir etkisi de stratosferin balad ykseklikte zenginlemi halde bulunan ozon varlnn ciddi biimde azalmakta olmasdr. Bu ozon tahribinin tamamen engellenmesi iin, ozon inceltici olarak bilinen bata kloroflorokarbon bileikleri olmak zere, tm klorlu organiklerin ve hatta gaz klorun kullanmnn ortadan kaldrlmas gereklidir. C.3.2. Asit Yamurlarnn Etkileri Asit ya SOxlerin yan sra NOx moleklleri ile meydana gelir ve su ile birleince iddetli asit oluturan gaz kirleticilerin bulutlar ierisinde tutulup, asit damlalar halinde yere inmesine verilen addr. Yaplan aratrmalar sit yalarnn %70inin SO2 ve kalannn ise NOx gazlar etkisi ile olutuunu belirtmektedir. SO2nin bilhassa kkrte zengin kat ve sv yakt kullanan ar sanayiden ve termik santrallerden NOxin ise daha ok yksek scaklk ilemlerinden ve tat aralarndan kaynakland sylenebilir. Asit yalarnn balca iki dolayl kt etkisi bilinmektedir. Bunlardan biri asitli yamur sularnn yzeysel ak sonucu kartklar tatl su gllerinde, alc su ortamlarnda doal dengeyi bozmalardr. Asidik yalarla ykanan topraktaki besin maddeleri suda daha ok znerek su ile birlikte topraktan kap giderler. Asit yamurlarnn topran zerindeki bitki rtsne de dorudan veya dolayl olarak zarar verdii bilinmektedir. C.4.HAVA KRLETCLERNN EVREYE OLAN ETKLER C.4.1.Doal evreye Olan Etkileri Kent evresindeki tarm ve orman alanlarnn azalmas ile trafik, konut ve sanayiden kaynaklanan hava kirliliinin olumsuz etkileri; insanlar, doa, tarm topraklar ve su kaynaklarna olan olumsuz etkiyi artrmtr. zellikle zmir evresindeki orman alanlarnda bulunan am aalarndan alnan rneklerde yapraklardaki kkrt birimleri analizlenmi ve SO2 nin orman dokusuna zarar verdii belirlenmitir. C.4.1.1.Su zerindeki Etkileri

69

Hava kirliliinin su zerine etkisi incelendiinde en nemli etkinin atmosferde sanayi ve konutdan kaynaklanan SO2nin yksek olduu k aylarnda havadaki mevcut su buhar ile reaksiyona girerek H2SO4e dnmekte ve bu da asit yamurlar olarak anlmaktadr. Asit yamurlarnn su kaynaklar zerinde etkisi sucul ortamda pH deerinin dmesine neden olmakta buda su ekosisteminde yaayan canllarn yaam ortamlarnn olumsuz olarak etkilemektedir. C.4.1.2.Toprak zerine Etkileri limiz genelinde sanayi kurulular zellikle ovalarda yani tarm topraklarnn yaknlarnda kurulmakta olup, zellikle Torbal, Kemalpaa, Menemen ilelerindeki youn sanayilemeden dolay hava kirleticilerin toprak zerine etkileri daha fazla olmaktadr. Sanayi kurulularndan kaynaklanan toz ve gaz emisyonlar topraa ve zerinde yetitirilen bitkilerin yapraklarna kerek yapmaktadr. Kkrtdioksitin toprak zerinde etkisi asit yamurlar olarak kendini gstermektedir. Asit yamurlar neticesinde topran pH deeri deimekte ve o toprakta yaamlarn srdren mikroorganizmalarn yaamlarn srdrmeleri iin gerekli olan ortam yok olmaktadr. Kkrtdioksitin dier bir etkisi ise yonca, arpa, pamuk, buday gibi bitkilerin zerinde grlmektedir. Florrler ise ine yaprakl bitkiler ile kays, erik gibi meyve aalarnn yapraklarnda kzl-kahverengiye dnerek aalarn verimlerinde ve kalitelerinde olumsuz etkilere yol amaktadr. C.4.1.3.Flora ve Fauna zerindeki Etkileri Hava kirliliinin hayvanlar zerindeki etkisi daha ok arsenik, kurun v.b. ieren tozlarn otlarn zerine kelip yapmas ve bykba, kkba hayvanlar tarafndan bu otlarn yenmesi eklinde olmaktadr. Bitkilere olan etkisi incelendiinde, limizde Aliaa lesinde bulunan demir elik fabrikalarnn kurulu olduu alanda mee yaprakalar ve am ibrelerinde Pb, Cd, Zn, Cn, Mn ve Fe dzeylerinin nemli farkllklar gsterdii ve fabrikalardan uzaklatka azald tespit edilmitir. Kkrtdioksit geni yaprakl bitkilerde damarlar aras yaprak dokusu zerinde beyaz-saman sars lekeleri yapmaktadr. Florrler ise ine yaprakl bitkilerde ve otlarda u yanmas ve giderek tamamen kzl-kahverengine dnme eklinde zel bir zarara yol amaktadr. C.4.1.4.nsan Sal zerindeki Etkileri limiz genelinde hava kirlilii uygun olmayan meteorolojik ve klimatolojik koullar altnda meydana gelmekte olup, toporafik zellikler ve yaplanm kent dokusu ynlendirici etkide bulunarak kirliliin havada dalm ve iddeti

70

belirlenmektedir. Ak k gnlerinde kent ve sanayi alanlarndan kan kirletici unsurlar, kolaylkla dalamadndan hava kirliliinin etkisini arttrmaktadr. zellikle Bornova ovas zerinde k aylarnda youn bir sis ve kirliliin tabakas gzlemlenmektedir. Hava kirlenmesinin limizde yaayan insanlar zerindeki en nemli etkisi solunum sistemi rahatszlklar ve zellikle de akcierlerdir. Kirleticiler toz veya gaz halinde insan saln etkileyebilirler. Havada en ok rastlanan SO2 gaz asit etkisi ile st solunum yollarnda tahri, solunum yolu enfeksiyonlarna (faranjit, v.b) neden olmaktadr. Tat egzozlarndan kaynaklanan en nemli kirletici olan CO boucu bir gaz olup, kanda O2 tama grevini stlenmi demirli bir protein olan hemoglobinle tercihli olarak birleir. Egzoz borularndan atlan kurun bileii ise toksik etkisini uzun srede vcuttaki seviyelerinin artmasyla gstermektedir. C.4.2.Yapay evreye (Grnt Kirlilii zerine)Olan Etkileri C.4.2.1.Grnt Kirlilii zerine Etkileri Hava Kirlenmesinin malzeme zerine etkisi, metal ve mermer yzeylerinde paslanma ve anmann artn salamasdr. zellikle limizde kkrtdioksit bakmndan kirliliin youn olduu k aylarnda metaller ok hzl ekilde paslanmaktadr. SOx grubu gazlar daha ok teknolojik malzemeye ve bitkilere verdikleri zararla tannrlar. rnein, yal boyalarn kuruma sresini arttrr ve boyann mrn azaltrlar. Hatta naylon tr plastik eyann bile kkrtl gaz ve asit zerrelerinden zarar grd bilinmektedir. limizin toporafik yaps nedeni ile, zellikle k aylarnda oluan hava kirlilii grsel olarakda kirlilik yaratmaktadr. KAYNAKA *l Salk Mdrl *Meteoroloji Mdrl *Dokuz Eyll niversitesi Gne Enerjisi Enstits

(D) SU

71

D.1.SU KAYNAKLARININ KULLANIMI D.1.1 Yeralt Sular lkemizde toplam kullanlan su miktar 40 milyar m3 e ulamtr. Bunun 6 milyar m3 yeralt suyundan karlanmaktadr. Halen zmir kentinde tketilen toplam su miktar yaklak 6 m3/saniye olup, bu miktar Halkapnar, Sarkz,Gksu Pnarlar, Menemen Ovas yeraltsuyu ve Balova Baraj'ndan salanmaktadr. Kullanlan toplam suyun yaklak %90' yeraltsularndan salanmaktadr. zmir linin yeraltsuyu miktar ve kalitesi ileler baznda incelenmi olup u sonular elde edilmitir. Menemen lesi: Yeraltsuyu rezervi Kkmenderes hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr.Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi l0 hm3/a olup, alan sondaj kuyularyla ekilmektedir.le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 50-200 m. l5 m. civarnda 5-25 lt/s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile seviye dmleri genel olarak 25 m.mertebesinde olmutur. Menderes lesinde bal Gmldr ve rkmez'de deniz suyu giriimi ile bor problemleri mevcuttur. Kaynaklar : -Olananas Kayna 4 hm3/a -Yoncaky Kaynaklar 3 hm3/a Aliaa lesi : Yeralt suyu rezervi Aliaa-Gzelhisar -Bier Ovalar hidrolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre le snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezevi 3.4 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan

72

kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 50-150 m 10 m civarnda 5 1lt /s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeniyle yeralt suyu seviye dmleri genel olarak 3 m mertebesinde olmutur. Yeralt suyu denize yakn olan ksmlarda tuzlu olup, derin kuyu almas (denize 100 m mesafede ) yasaklanmtr. Urla lesi: Yeraltsuyu rezervi Urla-skele-Kuular-meler Ovas hidrolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeralt suyu emniyetli rezervi 9 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 100-150 m 10-30 m civarnda 5-30 lt/s arasndadr.

1985 -1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 5 m mertbesinde olmutur. Torbal lesi :Yeraltsuyu rezervi Kk Menderes hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 22 hm3 / a dr. Bu suyun tamamna yakn alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn ; Derinlikleri 100-150 m Statik Seviyeleri 10-30 m civarnda Verimleri 5-25 lt/s arasndadr.

73

1985 -1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeniyle yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 6-15 m mertebesinde olmutur. Tire lesi : Yeraltsuyu rezervi Kk Menderes Ovas Hidrolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilinde yeraltsuyu emniyetli rezervi 22 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel oarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 50-200 m 5-45 m civarnda 5-35 lt/s arasndadr.

1985 - 1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 7-15 m mertebesinde olmutur. Seluk lesi : Yeraltsuyu rezervi Kk Menderes Ovas hidrolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 4 hm/a dr. Bu suyun tamamna yakn alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 100-150 m 5-15 m civarnda 5-25 lt/s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili oan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 3-5 m mertebesinde olmutur. Seferihisar lesi: Yeraltsuyu rezervi Seferihisar Turgut-Dzce Ovalar Hidrolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 6,5 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn , alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr.

74

Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 100-150 m 2-12 m civarnda 1-10 lt/s arasndadr.

1985-1991 arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 7 m .mertebesinde olmutur. Beyda ilesi : Yeraltsuyu rezervi Kkmenderes Ovas hidrolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 2 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 50-100 m 15 m civarnda 5-60 1/s arasndadr.

1985- 1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 3 m mertebesinde olmutur. demi lesi : Yeraltsuyu rezervi Kkmenderes Ovas hidrolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 22 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Stataik Seviyeleri Verimleri 100-150 m 5-50 m civarnda 5-60 lt/s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 10-24 m mertebesinde olmutur. Menemen ilesi : Yeraltsuyu rezervi Menemen Ovas hidrolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 31 hm3/a dr. Bu suyu tamam alan kuyularla ekildiinden

75

saha bakanlar Kurulunca yeni kuyu amna yasaklanmtr. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 100-150 m 5 m civarnda 10-50 lt/s arasndadr.

1985 -1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 10-12 m mertebesinde olmutur. Kiraz lesi: Yeraltsuyu rezervi Kkmenderes Ovas hidrolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 6 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm olan sondaj kuyularnn ; Derinlikler Statik Seviyeleri Verimleri 100-150 m 10 m civarnda 5-20 lt/s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 4 m. mertebesinde olmutur. Knk lesi : Yeraltsuyu rezervi Bakray Ovas hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr.Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi l0hm3/a dr.Bu suyun tamamna yakn alan sondaj kuyularyla ekilmektedir.le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri l00-250 m 25 m civarnda 5- 20 lt/s arasndadr

l985-l99l yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 3-l2 m. mertebesinde olmutur.

76

Kemalpaa lesi: Yeraltsuyu rezervi Kemalpaa Ovas hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr.Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 25 hm3/a dr.Bu suyun tamam alan kuyularla ekildiinden saha Bakanlar Kurulu Karar'nca yeni kuyu amna yasaklanmtr.le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn; Derinlikleri Statik Seviyeleri Kt'de Verimleri Bu blgede alm sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 100-250 m Kt'de 50- Alv 20 m civarnda 5-20 1/s arasndadr. l00-250 m 50-Alv 20 m civarnda 5- 20 l/s arasndadr.

1985- 1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak Kt'de 20,Alv 10 m mertebesinde olmutur. Karyaka esi : Yeraltsuyu rezervi Menemen hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 5 hm3/a dr. Bu suyun tamanna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 80-100 m 2-10 m civarnda 2-10 1/s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 1 m mertebesinde olmutur. Karaburun lesi : Yeraltsuyu rezervi Karaburun Yarmadas hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 4 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm

77

alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Veerimleri 100-200 m 15 m civarnda 1-5 lt /s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 2 m mertebesinde olmutur. Bu blgede su kalitesi ile ilgili sorunlar bulunmaktadr. Foa lesi : Yeraltsuyu rezervi Foa ve evresi hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 1,2 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 100-15- m 20 m civarnda 2-15 lt/s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 1015 m mertebesinde olmutur. Dikili lesi: Yeraltsuyu rezervi Dikili ovas hidrojelojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 5,3 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 50-250 m 10 m 2- 5 lt/s arasndadr.

78

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 2 m mertebesinde olmutur. eme lesi : Yeraltsuyu rezervi zmir-Sahil ovalar hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 5 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 50-200 m 20 m civarnda 5-15 1/s arasndadr.

Bergama lesi : Yeraltsuyu rezervi Bakray Ovas hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 38 hm3/a dr. Bu suyun tamamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 50-150 m 15 m civarnda 2-5 lt/s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 3-5 m mertebesinde olmutur. Bayndr lesi: Yeraltsuyu rezervi Kkmenderes Ovas hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 22 hm3/a dr. Bu suyun tamna yakn ksm alan kuyularla ekilmektedir. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn ; Derinlikleri 50-200 m Statik Seviyeleri 25 m civarnda Verimleri 10-60 lt/a arasndadr.

79

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 7-18 m mertebesinde olmutur. Buca lesi: Yeraltsuyu rezervi Buca Ovas hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 9,4 hm3/a dr. Bu suyun tamam alan kuyularla ekilmekte olup , Bakanlar Kurulu Kararnca yeni kuyu almas yasaklanmtr. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 120-150 m 10 m civarnda 10-5 1/s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 3 m mertbesinde olmutur. Konak lesi: Yeraltsuyu rezervi zmir Krfezi hidrojeolojik ett raporu iinde hesaplanmtr. Bu rapora gre ile snrlar dahilindeki yeraltsuyu emniyetli rezervi 3,4 hm3/a dr. Bu suyun tamam alan kuyularla ekilmekte olup , Bakanlar Kurulu Kararnca yeni kuyu almas yasaklanmtr. le snrlar iinde yeraltsuyu genel olarak ovalk ksmlarda veya dere vadilerindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Bu blgede alm sondaj kuyularnn ; Derinlikleri Statik Seviyeleri Verimleri 100-250 m 10 m civarnda 5-30 1 /s arasndadr.

1985-1991 yllar arasnda etkili olan kuraklk nedeni ile yeraltsuyu seviye dmleri genel olarak 3 m. mertebesinde olmutur. Balova Ovasnda bor nedeni ile su kalitesi kontrol edilmektedir.

80

D.1.2. Jeotermal Kaynaklar Jeotermal Kaynak Ad Kaynak Sc.(0C) Kaynak Debisi (lt/sn) BALOVA/Balova 52-63 3 SEFERHSAR/Cumal 72 5 SEFERHSAR/Doanbey 52,5-94,5 50 Tuzlas SEFERHSAR/Doanbeyburnu Deniz ii SEFERHSAR/Doanbey 48,5-89 50 SEFERHSAR/Karako 33-65 2,5 EME/Ilca 57 10 EME/ifne 42 12 DKL-BERGAMA/Kaynarca 80-100 180 DKL/Dikili 42-64 2,5 DKL/Nebiler 34-57 6 DKL/Bademli 41-70 2 DKL/Kocaoba 57-60 4 DKL/Paa 36-44 1 DKL/Gzellik 35 105 ALAA/Ilcaburun 55-56 10 ALAA/ukurova BAYINDIR/Bayndr 42-48 Tablo 17 limizde Bulunan Jeotermal Kaynaklar, MTA Ege Blge Mdrl D.1.3.Akarsular zmir li snrlar iindeki akarsular ve bunlarn kollar Bakray Pirinci ay Eri Dere Karacaali ay Gzelhisar ay Koca Dere rkmez ay Kavak Dere Tahtal ay aml ay Seferihisar Yassdere Balova Deresi Tasvra ay Gediz Kkmenderes Ketsel Mentee Deirmendere Ulad ay Ergenli ay Burgaz ay Akta ay Rahmanlar ay Ulu ay Birgi ay

81

Nif ay iekli ay Armutlu Deresi Sofular Deresi Hrsz Dere

Srml Dere Gelinboz Dere Kiraz ay Sulu Dere Karg Dere

Tablo.18.zmir li Akarsular Ortalama Mevsimlik Debileri ( m3/sn) lkbahar Gediz Kkmenderes Bakray 41 3 12 Yaz Sonbahar 21 0.2 2 60 0.8 3 K 60 4 24 Hidrolik Eim 0.007 0.015 0.004

zmir li Akarsularnn Kullanm Durumlar Gediz Nehri Kkmenderes Bakray Sulama ve Enerji Sulama Sulama

zmir li Snrlar inde Kullanlan me Suyu Kaynaklar -Menemen Acil Tesisi -Halkapnar Kayna -Gksu Kaynaklar -Sarkz Kaynaklar -Balova Baraj -Begz ve Akpnar Kaynaklar -Medar Baraj -Tahtal Baraj zmir li snrlar iinde letmeye alm Barajlar Gzelhisar Baraj Yer Amac Su Kayna Gl Alan zmir-Aliaa Sanayi Suyu Gzelhisar Deresi 5.8 km2

82

Ykseklik ( Temel ) Kret Uzunluu Gl Hacmi Dolgu Hacmi Rezervuar Yzeyi Ya Alan Balova Baraj Yer Amac Su Kayna Gl Alan Ykseklik(temel) Kret Uzunluu Gl Hacmi Dolgu Hacmi Rezervuar Yzeyi Ya Alan Kapasite Kestel Baraj Yer Amac Su Kayna su Gl Alan Ykseklik (temel) Kret Uzunluu Gl Hacmi Dolgu Hacmi Rezervuar Yzeyi Ya Alan rkmez Baraj Yer Amac Su Kyana Gl Alan Ykseklik Kret Uzunluu Gl Hacmi Dolgu Hacmi

89 m. 455 m 4.92 km3 3.1 hm3 492 ha 450 km2 zmir me ve Kullanma Suyu Ilca Deresi 0.35 km2 73.4 m 231 m 8.44 hm3 1 hm3 38 ha 33 km2 400 1/s Bergama Sulama takn Kestel Deresi ve Bergama reglatr ile derive edilen 2.4 km 2 65 m 210 m 37 hm3 0.81 hm3 245 ha 135 km2 Seferihisar Sulama rkmez Deresi 0.575 km2 44.5 m 428 m 7 hm3 990.000 m3

83

Rezervuar Yzeyi Ya Alan Seferihisar Baraj Amac Ykseklik Gl Hacmi Rezervuar Yzeyi Ya Alan

58 ha 41 km2

Sulama 59 m 28.1 hm3 179 ha 41 km2

D.1.4 Gller Gletler Ve Rezervuarlar Baraj Glleri -Balova -rkmez -Gzelhisar -Kestel -Seferihsar Doal Gller -Karagl -Glck Glet -Ulam -Sanddere -Balabandere -Dokuz Eyll

zmir linde Akarsu ve Gllerden u ekilde Yararlanlmaktadr. Karagl Glck Gediz Bakray rkmez Uzundere Mordoan :Dinlenme ve elence Yeri :Balklk ,dinlenme ve elence yeri,tarmda sulama, :me ve kullanma suyu :me ve kullanma suyu, :me ve Kullanma suyu :me ve kullanma suyu :me ve Kullanma Suyu olarak kullanlmaktadr.

zmir lindeki nehirlerin rejimleri dzensiz olduundan , ulam, tamaclk ve su sporlarna uygun deildir. D.1.5 Denizler zmir Krfezi, Trkiye'nin batsnda ve Ege sahilinde olup, hemen hemen bir L harfi eklindedir. Yukar 40 km. uzunluunda ve 20 km. geniliinde alt u ksm ise 24 km. uzunluunda ve 5 km. geniliindedir. Krfez ; Krfez , Orta Krfez ve D Krfez olmak zere ksma ayrlr. Krfezde maksimum su derinlii 20 m. orta krfezde 40 m. , D Krfezde 65-70 m. kadardr. Krfezin toplam hacmi 10 milyar m3 civarndadr. zmir kentsel alan Krfezin en i kesiminde bulunur. zmir kentsel blgesinde meydana gelen atksularn dearj

84

ynnden Krfezin zel olarak nemli bir blm Krfez ve Orta krfez, yani Kakala Burnundan geen kuzey - gney izgisinin dousunda kalan krfez alan meydana getirir. Krfezin bu kesiminin ana ekseni genellikle dou-bat ynnde uzanr. Bu kesimin nemli zellii, Yenikalede kuzey-gney kesitidir. Ticari endstriyel , kltr ve sosyal aktiviteleri ile lkemizin en nde gelen ehirlerden biri olan zmir, Ege Denizi'nin 60 km. kadar karann iine sokularak oluturulduu doal bir krfezin etrafnda yeralmaktadr. Btn bu aktiviteler sonucu oluan her trl atk ve atklar uzun yllar boyu herhangi bir artma ilemi geirmeksizin denize ulat iin Krfezin ekolojik dengesi giderek onarlmas g bir ekilde bozulmutur. Batda olduu gibi lkemizde de evre kirlenmesinden dolay karlalan sorunlarn somut bir ekilde yaanmas sonucu son yllarda halkta evre bilinci olumu, bilimsel kurulular evreyle ilgili aratrmalar yapmaya zel ve kamu sektr ise kirlenmeyi giderici planlama ve uygulama almalarna balamtr. zmir Krfezindeki kirlilii kontrol altna almak krfezin bozulan ekolojik dengesini mmkn olduunca dzeltmek amacyla Bykehir Belediyesi tarafndan bir dizi tedbirler planlamakta ve uygulamaya konulmaktadr. zmir Krfezi Deniz Aratrmalar Projesi, Melez Projeleri baz sanayi kurulular iin mnferit artma tesisleri projeleri ve derelerin slah almalar , bu plan ve uygulamalarn ana hatlarn oluturmaktadr. D.2. DOAL DRENAJ SSTEMLER Gediz Havzas :Drenaj alan 18000 km2 olan Gediz Havzas, Trkiye yzlmnn %2.31 'i byklndedir. Ya potansiyeli ylda 11.412 milyar m3, havzadaki yllk ortalama debi 2.333 milyar m3 olarak hesaplanmtr. Gediz Nehrinin nemli kollar Nif, Murat, Kum, Meder, Selendi, Alaehir, Derbent ve Grdes aylardr. zmir, Manisa, Uak illeri snrlar iine giren havzadaki nemli yerleim merkezleri ; Manisal merkezi ile Foa, Menemen , Kemalpaa, Turgutlu, Salihli, Demirci , Alaehir,Gediz ile merkezleridir. Kkmenderes Havzas : Drenaj alan 6.907 km2 olan havza,Trkiye yzlmnn %0.88'i byklndedir. Ya potansiyeli ylda 5.111 milyar m3 , yllk ortalama debisi 0.908 milyar m 3 olarak hesaplanmtr. Havzadaki nemli akarsular ; Kkmenderes Nehri ve Tahtal Deresidir. Kkmenderesin namli yan kollar Uluay,Kocahavran , aml,Kele,ve

85

Akta aylardr. Havza snrlar iinde Seferihisar,Torbal,Seluk ,Tire ve demi gibi ile merkezleri bulunur. D.3.SU KAYNAKLARININ ETKLER KRLL VE EVREYE OLAN

Gediz Havzas : Endstriyel gelime, youn tarm ve havza nfusunun hzla artmas , havzadaki yzeysel ve yeraltsuyu kaynaklarna youn kirlilik yk getirmekte, bu kaynaklarn su kalitesinin bozulmasna yol amaktadr. Gediz Nehrine halen boalmakta olan kullanlm sular 3 grupta incelemek mmkndr. Evsel Atksular, endstriyel atksular ve sulamadan dnen sulardr. Kkmenderes Havzas :klim ve toprak koullarnn tarmsal retime fevkalede uygun olduu bir yrede devlet tarafndan ok pahal sulama ve dranaj sistemleri yaplm ve halen yaplmasna devam edilmektedir. Yerleim merkezinin atksular,drenaj sular ile geri dnen tarmsal mcadele ilalar ve yapay gbre kalntlar havzada kirlilik yaratmaktadr. Bakray Havzas : Balkesir, Manisa ve zmir snrlarndan geerek zmir snrlarndan Ege Denizine dklen Bakray Nehrinin oluturduu havza, getii yerleim birimlerinin evsel atksular, fabrika atklar ve tarmsal kirlilik ile kar karyadr. Bu kirlilik olduka verimli olan Bergama Ovasn olumsuz ynde etkilemektedir. Tablo.19.Havzalardaki Tabii ve Yapay Gllerin zellikleri Havza Ad Gediz Havzas Gln Ad Yapay Gl Tabii Gl Marmara Tabii Karagl Tabii Glck Tabii Sazlgl Tabii akal Tabii Gebekirse Gl Tabii Tipi Yzey Alan ( km2) Derinlik Ph (m) 5-10 15 8.5 3 18 18 7,7 _ _ _ _ _ EI(10)

K.Menderes Havzas

Alvyon 45 -set 0.018 0.805 Alvyon 0.3 -set 0.5 18 0.7 18

950 _ _ _ _ _

86

Tablo.20.Akarsu Havzalarnn Drenaj Alan,Ortalama Ak ve brt Su Kuvvetli Potansiyeli Deerleri : Havza Gediz K.Menderes Drenaj Alan km2 18000 8907 Yllk Orta Su 2333.67 908.24 Ort. % Debi 74.0 28.8 Ort. Yllk Ya 634 740 Brt Hidr. Pot. 3802 1533 Potansiyel Katk 1,29 0.50

D.3.1.Yeralt Sular ve Kirlilik Yeralt suyu kirlenmesinin en belirgin nedeni kentsel ve endstriyel atklarn artlmadan evre ortamna verilmesidir. Kat, sv ve gaz atklar evreye verildikten sonra iklim durumuna, topran yapsna, atn cinsine ve zamana bal olarak yer alt suyuna tanr. Yeralt suyunun kirlenmesinin dier nemli nedenlerinden biride ar ekimdir. Tarm ilalarda son yllarda kirletici etmen olarak byk nem kazanmtr. Dier yeralt suyu kirlenme nedenleri arasnda, trafik nedeniyle kirlenme (eksoz gazlarndaki zararl bileenlerin yamur sular ile tanm, buzda kaymay nlemek zere tuz dklmesi vb.) kazalar sonucu kirlenme saylabilir. En nemli yaralt suyu kirlenme nedenlerinden biri, evsel atklarn dorudan topraa verilmesidir. Kanalizasyon sisteminin olmad yerlerde byk uygulama alan bulan septik ukurlardan szan sular yeralt suyuna tanabilmektedir. Mikroorganizmalar yer alt suyuna tanm srasnda doal olarak temizlenmeye urar. Ancak deterjan gibi paralanmaya kar dayankl bileikler yer alt suyuna ulaarak ime suyu asndan sorun yaratabilmektedir. Dier nemli bir kirleticide nitrattr. Nitrat iyonu yer alt suyuna szma sonucu kolaylkla zararl deriimlere ulaabilmektedir. Gbre kullanm ve atklarn dorudan evreye verilmesi sonucu nitrat deriiminde art beklenmelidir. Herhangi bir anda yaplan lm bu parametre asndan snr deerin altnda sonu versede srekli art olaca aktr. Akiferde msaade edilebilir en byk ekimden fazla su alnmasda kirlenmeye yol amaktadr.

87

zellikle deniz kys blgelerde ar ekim tatl su basncnn dmesine ve deniz suyunun kara ierisinde ilerlemesine neden olmaktadr. limiz snrlar ierisinde bulunan ve ime suyu kayna olarak kullanlan yer alt sularndan Salk Grup Bakanlklar tarafndan dzenli olarak numune alnarak ime suyu asndan analizleri yaplmaktadr. D.3.2. Akarsularda Kirlilik limiz snrlar ierisinde Ege Denizine dklen Gediz, Kk Menderes ve Bakray Nehirleri, akarsu akmlarnn dzensiz oluu, k ve yaz mevsimleri arasnda byk debi deiikliklerine yol amakta ,bu da potansiyelin ok iyi deerlendirilememesine neden olmaktadr. Endstriyel gelime, youn tarm ve havza nfuslarnn hzla artmas havzalardaki su kaynaklarna youn kirlilik ykleri getirmekte ve su kalitesinin bozulmasna neden olmaktadr. klim ve toprak koullarnn tarmsal retime ok uygun olmas, sanayinin yansra tarmda ayn ekilde nem verilmesine etkili olmutur. Bu da gerek endstriyel faaliyetlerden kaynaklanan yapay, organik, kimyasal maddeler gerekse tarm alanlarnda kullanlan gbreler nedeniyle akarsulardaki NO3 ve PO4 yklerini arttrmaktadr. Yrede youn zeytincilik ve zeytinya retimi yapldndan sonbahar ve k aylarnda zeytin skma ilemlerinden kaynaklanan karasu, blgede bulunan akarsularda nemli ve yaygn bir sorun yaratmaktadr. D.3.3.Gller, Gletler ve Rezervuarlarda Kirlilik limiz snrlar ierisindeki doal gllerde arlkl olarak organik kirlilik mevcuttur. Ayn zamanda bu glleri besleyen yer alt sularnn evsel, endstriyel ve tarmsal kirlilik yk de gller, gletler ve rezervuarlardaki su kalitesini olumsuz ynde etkilemektedir. D.3.4.Denizlerde Kirlilik lelerimizde kanalizasyon ve altyap projeleri ller Bankas tarafndan yrtlmektedir. zellikle denize kys olan ilelerimizde ortaya kan youn evre kirliliinin nne geilmesi asndan ncelikle turistik blgelerimizde alt yap almalarnn tamamlanmas ynnde almalar devam etmektedir. limizde Seluk ve Dikili lelerinde kanalizasyon sistemleri mevcut olup, eme ve Urla lelerinde tamamlanma aamasndadr. Gmldr ve E.Foada artma tesisleri mevcuttur.

88

limizin en nemli deniz kirlilii olan krfez kirliliinin nlenmesi, krfezin kurtulmas ve nefes almasna olanak salayacak en byk proje bilindii gibi Byk Kanal Projesidir. Bu proje 1982 ylnda zmir Bykehir Belediyesi ve ller Bankasnca Dnya Bankasndan salanan krediyle mtereken balatlmtr. Byk Kanal Projesi, kentte oluan evsel ve endstriyel tm atksularn yaklak 65 km. uzunluunda ana kollektrlere balanan 95 km. uzunluunda yan kollektr, yan kollektrlere balanan 430 km. uzunluunda ara kollektrler ve ara kollektrlere balanan yaklak 2000 km. uzunluundaki mevcut pis su ebekesi ile ana kollektr gzergahndaki 4 byk ve 2 kk pompa istasyonu yardmyla ili de 2000 ha. alan zerinde kurulan artma tesisinde toplanp artlmasn kapsamaktadr. ili Blgesinde ina edilmi olan 7 m/sn ortalama kuru hava ve maksimum 12m3/sn ya hava kapasiteli Atksu artma tesisi devreye alnmtr. Byk Kanal Projesi kapsam dnda kalan blgelerde bulunan sanayi tesislerine de 2872 sayl evre Kanununa istinaden gerekli nlemler alnmas ynnde gerekli almalar srdrlmektedir. Gzelbahe Blgesi hari zmirin tm atksular, inaat tamamlanm kollektrler ve pompa istasyonlar vastasyla toplanp, ili Kentsel Artma Tesisinde artlmaktadr. Narldere Askeri Birlik ile Gzelbahe yerleim alanna ait atksular ise 21.600 m3/gn kapasiteli Gneybat Atksu Artma Tesisinde artlmaktadr. D.4.SU VE KIYI YNETM, STRATEJ VE POLTKALAR Bakanlmzn artma tesislerinin kurulmas ve dearj izin belgelerinin alnmas ile ilgili olarak 21.12.1993 ve 27.9.1994 tarihli iki Genelgesi bulunmaktadr. Bu genelgelerde ksaca, artma tesisi bulunmayan resmi ve zel tm otel, motel, tatil sitesi, tatil ky vb. ile retimleri sonucunda atksu oluturan sanayi kurulularnn en ksa srede Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde ilgili sektr baznda belirtilen alc ortama dearj standartlarn salayacak ekilde artma tesislerini kurarak dearj izin belgelerini almalar gerektii belirtilmektedir. Sz konusu genelgeler Mdrlmz elemanlar tarafndan Foa, Dikili, Urla, eme, Karaburun, Seferihisar, Menderes ve Seluk lelerinde bulunan ve artma tesisi olmayan turistik iletme ve sitelere tebli edilmi; kuracaklar artma tesisi ile ilgili noter tasdikli i termin planlarn Mdrlmze iletmeleri iin 15 gn sre verilmektedir. Verilen sre ierisinde i termin planlarn Mdrlmze iletmeyen iletmelere 2872 sayl evre Kanununa gre yasal ilem uygulanmaktadr. Termin plan veren iletmelerin verdikleri planlara uyup uymadklar yine tarafmzdan kontrol edilmekte; uymayanlar hakknda yine evre Kanununa gre cezai ilem uygulanmaktadr.

89

Artma tesisi mevcut olup dearj izin belgesi bulunmayan site, otel, motel vb. turistik tesislere ve sanayi kurulularna, yine Bakanlmzn Genelgeleri dorultusunda dearj izin belgelerini almalar ve atksu iletme defteri dzenlemeleri iin de 15 gn sre verilmekte; verilen sre ierisinde gerekli standartlar salayp izin belgelerini almayanlara evre Kanununa gre cezai ilem uygulanmaktadr. Dier taraftan 1999 yl banda Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 2. Maddesi kapsamnda nemli Kirletici Atksu Kayna olarak tanmlanan tesislerin, anlan ynetmeliin 26. Maddesi ve Suda Tehlikeli ve Zararl Maddeler Tebliinin 8. Maddesi uyarnca, alc su ortamlarna tebliin 3. Ve 4. Maddelerinde belirtilen ve Ek 1 ile Tablo 1-9 arasnda snflandrmas yaplm bulunan tehlikeli ve zararl kimyasal maddelerin dearj iin, iletmelerin Bavuru Formu dzenleyerek Suda Tehlikeli ve Zararl Kimyasal Maddeler ve Atklarn Bertaraf in Uygunluk Belgesi almalar salanmaktadr. Ayrca turistik tesislerin denetlenmesine ynelik Bakanlmzca yaynlanan Genelgelerlerde artma tesisi bulunmayan veya yetersiz olan, olduu halde altrmayan otel, motel, tatil ky ve benzeri turistik amal tesislerin al ve faaliyetlerine izin verilmemesi istenmekte olup; bu Genelgeler uyarnca yaplan denetimler srasnda 2872 sayl evre Kanunu ile ilgili ynetmeliklerde ngrlen ykmllklere uymayanlar hakknda yasal ilemin uygulanmaktadr. Bununla birlikte; Genelgeler uyarnca limiz leinde tm Kaymakamlklardan genelge hkmleri dorultusunda gerekli tebligatlarn yaplmas; genelge hkmlerine uymayanlar hakknda her trl yasal ilemin uygulanmas ve yaplan ilemler hakknda Mdrlmze bilgi verilmesi istenmitir. D.5.SU KAYNAKLARINDA KRLLK ETKENLER Kirletici etmenlerin katlmasyla suda doal olmayan bir ekilde fiziksel, kimyasal, biyolojik,deiiklikler olur. Doal yapdaki su kaynana karan katk maddeler,mikroorganizmalar ile tranjmasyon ve minelizasyona uramaktadr.Bu durum sularn ve su kaynaklarnn biyolojik olarak kendi kendilerine temizleme zelliidir.Su kaynaklarna karan teknik yabanc madde konsantrasyonlar bu pompalama gcnn stne kt zaman sulardaki organik maddelerin paralanmasna, suda erimi 02 yetmezlii neden ile durmakta ve sistem lmektedir.

90

D.5.1.Tuzluluk norganik tuzlar suda zlmektedir. Yalarla veya kaynaklarla yeryzne den sular,yzey st,yer alt ve akarsulardaki akmlar srasnda zeminde bulunan tuzlar da alarak,gittikleri ortama tarlar,sularda en ok rastlanan tuzlar Ca,Mg, ve Naun karbonat,slfat ve klorrlerdir. Tuzlarn sudaki znrl nemli deiimler gsterir.Baz tuzlarn doygunluk deiimleri dk olmasna ramen baz tuzlarn doygunluk deiimi yksektir.(Na Cl) Evsel ve endstriyel atk sularn yzeysel sularna dearj sonunda sulardaki Cl, SO4, NO3, PO4 deiimleri yklenir. Atksular alc ortamlarda toksit elementlerinde tamaktadr. Dolaysyla sularn tuzlar tarafndan kirlenmesi tuz ierii fazla olan sularn sulamada kullanlmasyla yol aaca problemler acsndan birinci aamay oluturmaktadr. D.5.2.Zehirli Gazlar Sularda bulunan balca gazlar H2, N2,CH4,O2,CO2, SO2 ve NH3dr. Sularda zlen gazlarn cinsi ve miktar blgelere, scakla, suyun doygunluk derecesine bal olarak deiir. rnein endstri blgelerinde, havadaki CO2 ve SO2 dzeylerinde arta bal olarak yamur damlarnn ve su kaynaklarnn,konsantrasyonu artmaktadr. Sularda gazlarn doygunluk derecesi, scakln azalmas ile artmaktadr. D.5.3.Azot ve Fosforun Yol At Kirlilik Azot:Yzeysel sulara karan azot,ykleri temel olarak aadaki kaynaklardan ileri gelmektedir. -Doal Kaynaklardan -Evsel Kaynaklardan -Endstriyel Kaynaklardan -Tarmsal Kaynaklardan Azot canllarn yapsn oluturan temel elementlerdir. Canl bnyesinde, bitkilerde ve l organizmalarda bulunan azot doada srekli olarak bulunmaktadr. Evsel atklar ilimiz snrlar iinde ou blgede su artmna direkt karmaktadrlar. Evsel atk kii bana 8-15 Kg/gn iyot katks bulunmaktadr.

91

Endstriyel Tesislerde; endstri trne bal olarak nemli miktarlarda azot,su ortamna verilmektedir. Azot yk veren balca endstri kurulular gbre, nitroselilon, deri, gda, bira ve su rnleri ile mezbahalardr. Nitrat iyonlar, toprakta kolayca ykanarak suya geer ve tarmsal drenaj suyu iersinde nemli miktarlarda nitrat iyonu bulunmaktadr.Tarm yaplan arazilerinde her yl nemli dzeyde azot doal su kaynaklarna karmaktadr. Azot bileikleri su kirlilii asndan eitli etkilere sahiptir.Bunlar otrafiksiyon,oksijen bilanosunun etkilenmesi ve ime sularndaki toksit etkileridir. a)Oksijen Bilanosunun Etkilenmesi: Sulara karan organik azot, dier azot kaynaklarnn biyolojik sreler ile nitrata dnmeleri esasnda nemli dzeyde oksijen tketilmektedir. D.5.4.Ar Metaller ve z Elementler Zehir etkisi gsteren maddeler suda az oranda olsada insan salna zarar vererek hastalklara ve lmlere yol aabilir. Eser miktarda bile toksit etkisi gsteren bu maddeler arasnda en nemli Ag, As, Be, Cd, Cr, Pb, Mn, Hg, Ni, Se, V, Zn gibi elementlerdir. Ar metaller nemli kirletici grubu olduu gibi,toksit ve kansorejen etki gsterir ve canl organizmada birikme eilimi gsterir.Cr, Hg, Pb, Mn, Co, Ni, Cu, Zn, doada slfr, oksit, karbonat ve silikat minerallari eklinde bulunur bunlarn suda znrl dktr. Atk suyun iindeki B, ar metal ve benzeri toksit maddeler; Yrenin iklim artlar, oprak zelliine bal olarak toprakta birikir. Bitki tarafndan akar veya suda kalabilir. Az miktarda toksit zelliine sahip olan ar metaller kirlenmi sularda metal,katyon tuz eklinde bulunur. Bunlar kirlenen sular kendiliimden temizlenmesini engeller hem de sularn artlmam halde sulamada kullanlmam ve artma amurlarnn gbre olarak kullanlmasn snrlandrabilir. Bol suda barik asit veya sodyum barik olarak bulunan Mn ve Fe en zehirli metallerden saylabilir. Konveksiyonlara ayrlabilir. Cu, kk canllar iin ok zehirlidir, suda zlm dier tuzlar bakm zehir etkisi ile ayndr.

92

Civa ve bileikler hem endstriyel kaynaklardan hem de tohumlarda kullanlan ilalardan sulara karmaktadr, kuvvetli zehirdir. D.5.5.Zehirli Organik Bileikler D.5.5.1.Siyanrler Siyanr bileikleri, doal olarak bulunduu gibi endstriyel ilemlerle de ara rn olarak ortaya kabilir. Endstriyel ilemlerde ortaya kan siyanr bileikleri,gaz sv ve kat ortamda bulunanlar ekilde snflandrlabilir. Sv halde bulunan endstriyel alanlar; petrol rafineleri, kok havagaz fabrikalar, maden iletmeleri, metal sanayii, tekstil sanayii, ila sanayii, plastik sanayii ve sentetik kauuk imalathaneleridir. Siyanrn toksisitesi scaklkla orantl olarak ykselmekte ayrca sudaki zlm oksijenin dk seviyelerde bulunmas da toksitlii artran nemli unsurdur. D.5.5.2. Petrol ve Trevleri Hidrokarbon karm olan ve doal kaynaklarda sv halde bulunan ham petrol C, H ve N,S ve dier elementleri de ierir. Petrol ve trleri petrokimya endstri rafinelerinde ve tamaclk yaplan yerlerde sulara karmaktadr.Petrol su yzeyinde eitli kalnlklarda film oluturacak gaz alveriini engeller. Sulardaki bakteri florlarnn su yzeyine katlmakta ar yalar akarsu ve nehirlerin tabanna kerek organizmalar etkilemektedir.Yalar balklarn solungalarna yaparak boulmalarna neden olur.Zehir etkisi gstererek lmlerine neden olur. Denizlerde petrol kirlenmesi tankerlerden denizlerdeki petrol karma almalarndan,rafinelerinden ve dier endstrilerden kaynaklanmaktadr. limizde de nemrut krfezinde bu youn kirlilik gzle grlebilir.Petrol bileiminin deiimine karlk suda ki devreyi alt grupta incelenebilir. a) Buharlama ve yaylma b) Katran oluumu

93

c) d) e) f)

Kimyasal ayrma Biyolojik ayrma kelme Suda tabaka oluumu

Petrol ve trevlerinin kirletici etkileri aada ki gibi zetlenebilir.(yksek dzeydeki petrol atklarnn oluum etkileri) a) Ia Absorbe Etmemesi: Denizdeki canllarn fotosentez olayn olumsuz ynde etkilemektedir. b) zlm O2 Dzeyine Etkisi: Su yzeyinde oluturduu tabaka nedeniyle oksijen transferini engeller.Sudaki alt kurumlardaki zlm oksijen miktar ayndr. c) Toksit Etkileri:Yeni dklen taze petrol atklarnn deniz organizmalarndan zerine zehir etkisi yapt bilinmektedir.Petrol rnlerinin deniz dibine ken paracklar tabanda yaayan olumsuz etkilemektedir. D.5.5.3.Polikloro Naftalinler ve Bifeniller Hidrolik yalar,plastik endstrisinde yumuatc ve elektro teknikte izolasyon metaryeli olarak kullanlmaktadr.Klor ierii arttka kat bir yap koruyucular (PC B)poliklorobifenil havada ve suda mikrogram deerini amamaldr. D.5.5.4.Pestisitler ve Su Kirlilii Pestisitler arzu edilmeyen organizmalardan yok etmede kullanlan sentetik organik bileiklerdir.Gruplandrlmas aadaki gibidir. a) ok zehirli maddeler: Sularn yaknnda kesinlikle kullanlmamal ve katlmas kesinlikle sulara karmamal. b)Zehirli Maddeler : Balklarn yaad sulardan uzak tutulmaldr.Heptaklar,Panathion,Malathion v.b. b) Ksmen Zehirli Maddeler: S sulardaki balklar ve bunlara yem olan kk organizmalardan uzak tutulmal,Trichlorophon,Deueton. d) Az Zehirli Maddeler: Normal doada kullanldnda az zehirli olan maddeler.Kloratlar,Dalapon ve

94

Simojin. Suda bulunan pestislerde iki tip tehlike sz konusudur. a) rnlerin verin ve kalitesi zerine etkileri b) Sulanan alanlardaki yer alt suyuna etkileri. Bu maddeler daha ok tarmsal alanlarda ve kltr topraklarndan suya sularda meyve ve sebze ileyen fabrikalarn kirlenmi sularnda mevcuttur. Pestisitler su ortamna drt yolla karr. a) Pskrtme b) Yamur Suyu c) Atk Deterjan d) Pestisit ieren dier katk sularnn suya karmas Pestistler yer alt suyuna ise szlme veya kazaran dklmesi sonucu karr. D.5.5.Gbreler ve Su Kirlilii retimi arttrmak amac ile artan gbre ihtiyacn karlamak iin retim sektrndeki art ve dolaysyla bu sektrden evreye yaylan atk sular dikkate alndnda,ciddi boyutta sorunlar gzlenmektedir. Gbre Sektrnde; Azotlu gbrelerin retimi esnasnda tesislerin atk sularnda amonyum azotu ve nitrat azotu nemli boyutta ortaya kar. D.5.6.znm Organik Maddeler Sulama sularnda ve atk sularda bulunan organik maddelerin mikroorganizmalar tarafndan biyokimyasal olarak paralanmas ile oksijen tketilir.Tketilen oksijen miktar,oksijen karmasna bal olarak artmaktadr. Biyolojik olarak paralanabilen organik maddelerin yer alt suyu kirlenmesine yol amad ancak biyolojik olarak paralanmayan ve toprak tarafndan tanponlanmayan sentetik organik maddelerin yksek konsantrasyonu problem yaratabilmektedir. D.5.7.Patojenler Organik maddelerle birlikte mikroplar ve patojenlerde karmaktadrlar.Yerleim yerlerinde yksek oranda bulunmaktadrlar. sulara

Patojenler,hastalk yapan mikroorganizmalar tarafndan enfekte edilmi insan ve hayvanlarda idrar ve dk yoluyla dar atlmaktadr ve atk sulara

95

karmaktadr. Atk sularn tarmda tekrar kullanulmasnda patojenler nemli salk riski oluturur. Su Ortamnda Bulunan Patojenler: a) Bakteriyel Patojenler b) Viral Patojenler c) Protozoal Hastalklar d) Parazitler D.5.8.Askda Kat Maddeler Younluu suyun younluundan kk olan tanecikler, su yzeyine kar ve yzeysel sularda yzc maddeleri oluturur.Askda bulunan tanecikler,mineral ya da organik kkenli olabilir.Mineral kkenli olan ask maddesi zemin erozyonundan kaynaklanr.Organik kkenli olan olan maddeleri;bitki atklar,doal gbreler,evsel ve endstriyel atklar olumaktadrlar.Tamam askda kalmayabilir,bir ksm dibe ker dip amuru oluturur dier ksm fiziksel ve biyokimyasal paralanma ile zlm organik maddeye dnr.Toprak gzeneklerini tkar ve suyun topraa gemesin engeller.Akarsularda aalandrma,teraslanma gibi nlemler alnmal. D.5.9.Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirlilii Enerji kayna olarak kullanlan atom santrallerinden sualt yoluyla evreye yaylan radyoaktif klar radyoaktif, partikller, toz bulutlar evreye zarar verebilir. Radyoaktif maddeler atmosferik hareketlerle uzaklara tandndan dtkleri yerlerde radyasyona neden olabilir. Radayoaktif atklarn ana kayna zel tp laboratuvar ve merkezi hastaneler niversite ve dier aratrma laboratuvarlar endstriyel izotop kullanlan kurulular. Sularda bulunan radyoaktivite, doal radyoaktivite, radyoaktif yalar ve nkleer ve radyolojik tesisler olmak zere kaynakta toplanabilir.
KAYNAKA

*DS 2.Blge Mdrl *Bykehir Belediyesi *ZSU Genel Mdrl *l Salk Mdrl *Dokuz Eyll niversitesi Mhendislii Blm *Dokuz Eyll niversitesi Mhendislii Blm

Mhendislik Mhendislik

Mimarlk Mimarlk

Fakltesi evre Fakltesi evre

96

E.TOPRAK VE ARAZ KULLANIMI E.l.GENEL TOPRAK YAPISI zmir li topraklarna ait ortalama analiz sonularnn kendi gruplar ierisinde alnan ortalamalarna gre yaplan genel deerlendirme aada zetlenmitir: Toprak Tuzluluu zmir li tarm topraklarnda yaplan toprak tuzluluu analiz sonular Tablo 21'de verilmektedir. Tablo.21. zmir li Tarm Topraklarnn Tuzluluu (%Total Tuz) (Ky Hizm.Bl.Md./2004) TOPRAK TUZLULUU ANALZN ________________________________________________________________ Standard Anlam Kaplad Alan Numune Says Tar.Alan (Adet) (%) ________________________________________________________________ 0.0-0.15 Tuzsuz 378371 3418 95.2 0.15-0.35 Hafif Tuzlu 12799 112 3.3 0.35-0.65 Orta Tuzlu 1472 13 0.4 0.65+ ok Tuzlu 541 5 0.1 Toprak Kireci (%CaCO3) Tablo 22.zmir li Tarm Topraklar Kireci (Ky Hizm.Bl.Md./2004) TOPRAK KREC ANALZ Standard Anlam Kaplad Alan (Ha) Numune Says(Adet) Tar.Alan indeki(%) ________________________________________________________________ 0-l Az Kireli 233643 2085 59.4 l-5 Kireli 5-l5 Orta Kireli 15-25 Fazla Kireli 69639 53770 19102 631 495 l78 17.7 13.7 4.9

97

25+ ok Fazla Kireli17029 159 4.3 ________________________________________________________________ Organik Madde (%) Tablo23.zmir li Hizm.Bl.Md./2004) Tarm Topraklar Organik Maddesi (Ky

Standard Anlam Kaplad Alan(Ha) Numune Says(adet) Tar.Alan(%) ________________________________________________________________ 0-l ok az 62540 55.6 l5.9 l-2 Az l69573 l767 50.0 2-3 Orta 100l72 9l3 25.5 3-4 yi 25058 231 6.4 4-+ Yksek 8840 8l 2.2 zmir li topraklar iin yaplan analizler ve yukarda verilen tablolar incelendiinde zmirin tarm topraklar hakknda aadaki gibi bir deerlendirme yaplabilir. zmir linde ilemeli tarm topraklar olarak kabul edilen topraklarn %95.2sinin tuzsuz, %3.3 hafif tuzlu, %0.4 orta tuzlu ve %0.li ise ok tuzludur. Tarm topraklarnn %32.li asit, %60.8i ntr, %7.li ise alkali reaksiyona sahiptir. Tarm topraklarnn byk bir ksm organik madde ynnden fakir durumdadr. Analiz sonular ortalamalarna gre topraklarn %l5.9unda organik madde ok az, %50sinde az, %25.5inde orta, %6.4nde iyi, %2.2sinde ise yksek dzeydedir. l topraklarnn azotlu gbrelerle gbrelenmesi gerekmektedir. Azot noksanlna yalar ve erozyon neden olmaktadr.Organik madde miktarn arttrc nlemlere bavurulmas verimlilik ve art iin gereklidir.

98

Toprak Derinlilikleri ve Eim Guruplar . Eim-Derinlik-Tallk-Kayallk (hektar) ................................................................................................................................ Eim DERN ORTA DERN SI OK SI TOPLAM Gruplar Tasz Tal Kayal Tasz Tal Kayal Kayasz Kayasz ................................................................................................................................. Derin 203.284 48.713 9.126 1.638 1.978 1.050 265.789 Ortaderi 7.846 14.440 16.709 3.087 907 125 43.114 S 964 13.171 63.753 113.205 121.263 128.23 440.591 ok s 11.316 1.567 20.214 105.083 117.043 105.237 420.460 ................................................................................................................................. Toplam 223.410 77.891 109.80 223.013 301.119 234.647 1.119.954 Tablo.24 (Ky Hizmetleri Bl. Md.) E.2.TOPRAK KRLL zmir li topraklarnda toprak kirlilii ile belirgin bir alma henz yaplmamtr. zmir li tarm topraklarnda yaplan toprak bnyesi analiz sonular aadaki tabloda verilmektedir. Tablo 25. zmir li Tarm Topraklarnn Bnyesi (Ky Hizm.Bl.Md./2004) Standard Anlam Tar.Alan (Ha) Numune says Numune Metodu ________________________________________________________________ 0-30 Kum 1826 Saturasyon 0-30 Tn 208116 Saturasyon 50-70 Killi-Tnl 160350 Saturasyon 70-110 Kil 22544 Saturasyon 110+ Ar Kil 347 16 1861 1460 207 4 40.8 5.7 0.1 0.5 52.9

99

Saturasyon E.2.1. Kimyasal Kirlenme Tablo 26.zmir li Tarm Topraklarnn Reaksiyonu(Ky Hizm.Bl.Md./2003) TOPRAK REAKSYONU (PH) ANALZN ________________________________________________________________ Standart Anlam Kaplad Num. Says Tar.alanMetodu Alan (Ha) (Adet) indeki ________________________________________________________________ 0-4.5 4.5-5.5 5.5-6.5 6.6-7.5 7.6-8.5 8.6-+ Kuvvetli Asit Orta Dereceli Hafif Dereceli Ntr Dereceli Hafifi Alkali Kuvvetli Alkali 2602 28053 95627 239186 27715 23 247 853 2177 248 0.7 7.1 24.3 60.8 7.1 -

E.2.1.1.Atmosferik Kirlenme zmir yresinde sanayi tesislerinin evresel olumsuz etkilerinden biriside emisyon atklardr. Bornova lesinde bulunan 2 adet imento fabrikasndan kaynaklanan atklar alnan btn nlemlere ramen evredeki tarm topraklar, bitkiler ve yerleim alanlarn olumsuz ynde etkilemektedir. Ayrca limizde faaliyet gsteren ve emisyon kayna olan iletmelerden kaynaklanan baca gaz emisyonlarndan dolay alnan tm evresel nlemlere ramen tarm topraklar atmosferik kirlilik asndan olumsuz ynden etkilenmektedir. Egzos gazlarndaki zararl kimyasal bileenlerin yamur sular ile tanm sonucu topran kalitesi bozulmaktadr. limizde zellikle Kemalpaa-Turgutlu ovasndan geen zmir-Ankara karayolunda youn trafik aknn olmas bu karayolu evresinde bulunan tarm arazilerinde egzos gazndan kaynaklanan kurun ve kadmiyum birikintilerine neden olmaktadr.

100

Dz ovadan geen karayolu topraktaki doal drenajda skma nedeniyle engellemekte ve buda topraklarda drenaj bozukluu, tuzluluk gibi olumsuzluklar yaratmaktadr. E.2.1.2.Atklardan Kirlenme Tarm alanlarnn sanayi, yerleim, turizm, kamu altyap ve dier kullanmlara tahsis edilmesiyle Trkiye genelinde ortaya kan evre sorunlar limizde de grlmektedir. Sanayileme nedeniyle ortaya kan evre sorunlarndan tarm topraklar da etkilenmektedir. Atk sular kolay ayrabilir organik maddelerin yan sra eitli tuzlar, iz ve ar metaller, azot ve fosfor gibi besin maddeleri, eitli yapay organik maddeler ve deterjan kalntlar iermektedir. Atk sular ile kirlenmi tarm topraklarnn besin maddesi stats ve dinamii deimekte, sulardaki kat maddelerin topraklara devaml ylmas ile su geirgenlii gibi fiziksel nitelikler bozulmaktadr. Doal olarak bulunmayan ve dk dzeylerde bulunan eitli maddeler rnein fenoller, antrasen trevleri, deterjan moleklleri toprakta oalmakta burada yetien kltr bitkileri tarafndan bnyeye alnmaktadr. Ar metaller toprakta bitkilere zararl olabilecek dzeyde birikerek onlarn gelimesini engelledii gibi bu maddeleri bnyelerinde biriktirme zellii gsteren bitkilerin besin maddesi olarak deerlendirmeleri halinde insan ve hayvanlarda toksik etki yapmaktadr. Sanayi tesislerinin atk sularn sulama kanallarna artlmadan braklmas toprakta kirlilie neden olmaktadr. Ayrca yzeye braklan atk sular ile sivrisinek ve baz bceklerin barnmasna ortam hazrlayc olumsuz evresel etkilere neden olmaktadr. E.2.2.Mikrobiyal Kirlenme Bakteri, virs, protozoa, kurt ve mantarlarn baz trleri hayvan ve insanlarda eitli hastalklara neden olmaktadr.

101

Bu organizmalarn en nemli kayna evsel atklardr. Bu dorultuda limiz snrlar ierisinde evsel atk sularn alc ortama direkt dearjnn olmas engellenmektedir. Evsel atksu artma tesislerinin artlm atksu dearj izni deerlendirmeside bu dorultuda yaplmaktadr. E.3 ARAZ E.3.1 Arazi Varl zmirin 1.197.300 ha olan toplam arazi varlnn %48.7 sini orman, %32.7 ini tarm arazisi ve ayr-mera, %15.7n ise yerleim alanlar ile kayalk ve bataklklar oluturur. E.3.1.1.Arazi Snflar zmirin topraklarnn byk blm kalkersiz kahverengi topraklar snfna girmektedir. Alan geni olan dier topraklar, kalkersiz orman topraklar ile krmz Akdeniz topraklardr. Akarsu havzalarnn dz blmlerini oluturan alvyonel araziler geni bir alan kaplamaktadr. Geriye kalan topraklar ise kahverengi orman topraklar, krmz akdeniz topraklar rendzina topraklar ve organik topraklardr. E.3.1.2.Kullanma Durumu Tablo.27.Oluumlarna gre toprak snflar aada zetlenmitir. (Ky Hizm.Bl.Md./2004) Toprak snflar Alan (Ha) ___________________________________________ Alvyal Topraklar Hidromorfik Alvyal Topraklar Alvyal Sahil Batakl Kolvyal Topraklar orak Topraklar Kahverengi Orman Topraklar Kiresiz Kahverengi Orman Topraklar Kestane Rengi Topraklar Krmz Kestane Rengi Topraklar 137966 59 3950 141315 7314 51325 194421 5043 1246

102

Krmz Akdeniz Topraklar Krmz Kahverengi Akdeniz Kiresiz Kahverengi Topraklar Rendzina Topraklar Reposol Topraklar Organik Topraklar Vertisol Topraklar

41807 178549 365506 38340 1619 433 1007

Tablo.28.zmirin Toprak Snflar ve Bunun Toplam Alan Paylar(Ky Hizm.Bl.Md./2004) Snflar I II III IV VI V VI VII TOPLAM Alan (Ha) 115.261 94.074 83.792 65.454 492 164.884 645.963 31971 1.201.881

Verimlilie gre toprak snflandrmasnda en byk pay (%54.8), orman ve fundalklarn yerald VII snf arazilere verilmitir. zmirde yerleim alanlar dnda kalan toplam 1.169.920 ha arazinin % 35,2i dz, hafif ve orta eimli arazilerden olumaktadr. Geriye kalan % 64,7u dik, ok dik ve sarp arazilerdir. Yine ayn alan, toprak derinliklerine gre incelendiinde % 26,5nn derin ve orta derin, % 73,5snn s ve ok s olduu grlmektedir. E.3.2. Arazi Problemleri

Toprak Sl Verimlilie gre toprak snflandrmasnda en byk pay (% 54.8), orman ve fundalklarn yerald 7.snf arazilere aittir.

103

zmirde yerleim alanlar dnda kalan toplam 1.169.920 ha arazinin % 35.2i dz,hafif ve orta eimli arazilerden olumaktadr. Geriye kalann % 64.7si dik, ok dik ve sarp arazilerdir. Yine ayn alan, toprak derinliklerine gre incelendiinde % 26.4nn derin ve orta derin, % 73.5snn s ve ok s olduu grlmektedir. Tallk Kayallk Tablo 29. zmir li Topraklar Toprak Derinlikleri ve Eim Gruplar
DERNLK DZ DERN ORTA DERN SIG OKSIG TOPLAM HAFF EML ORTA EML DK OK DK SARP

203.284 7.846 964 11.316 223.410

48.713 l4.440 13.l7l 1.567 77.891

9.126 16.709 63.753 2.214 109.802

1.638 3.087 113.205 105.083 223.013

1.978 907 121.26 177.043 301.119

1.050 125 128.235 105.237 234.647

Drenaj zmir linin orman,fundalk,kayalk,bataklk ve yerleim alanlar hari,sulu ve kuru tarm alanlar ile ayr,mera ve dier arazi kullanm alan iinde slaha muhta tuzluluk(oraklk) ve yallk(drenaj) sorunu bulunan arazi miktar 99.200 hektardr. Tablo 30. zmir li Islaha Muhta Arazi Bilgileri TOPRAK SORUNU TARIM ALANI HAFF EML _____________________________________________________ Yalk 25536 22367 oraklk 63754 35557 ______________________________________________________ TOPLAM 99200 57924 Tuzluluk-Sodilik zmir linde ileme tarm topraklarn %96.1si tuzsuz, %3.8 hafif tuzlu ve %0.1i ise tuzludur.

104

Tablo.31. zmir linde Tuzluluk ve Sodikliin Kaplad Alanlar ______________________________________________________ Problem eiti Kaplad Alan ______________________________________________________ Hafif tuzlu 18829 Tuzlu 7131 Tuzlu-Sodik 25122 ______________________________________________________ Erozyon lin Toplam arazisinin 1.169.918 hektar (% 97.3) deiik derecelerde erozyona maruz alandr. Erozyona maruz arazi miktarnn yksek olmasnn nedeni,eimin yksek veya dik snf giren arazi miktarnn fazla olmas ile yakndan ilgilidir. Erozyonun balca nedeni olan eim durumunun yannda,orman yangnlar,ormandan tarm alan kazanma abalar ve eimli tarm arazilerinin bilinsiz toprak ileme ile bitki rtsnn deiik amalarla yok edilmesi saylabilir. Erozyona maruz arazilerde erozyonun nlenmesi iin aalandrma ve topraksu koruma almalar srdrlmektedir. Su erozyonunun nemli olduu zmirde erozyona maruz arazilerin %45.3 iddetli, %2.3 ok iddetli, %1.3 ise orta derecede su erozyonu ile kar karya bulunmaktr. KAYNAKA *Ky Hizmetleri 16.Blge Mdrl *Tarm l Mdrl *Ky Hizmetleri l Mdrl

105

F. FLORA FAUNA VE HASSAS YRELER F.1. EKOSSTEM TPLER F.1.1 Ormanlar F.1.1.1.Ormanlarn Ekolojik Yaps Ormanlar, doal dengenin srekliliinde byk rol oynayan, ayn zamanda yaayan biyolojik varlklar olmalar nedeniyle, tkenmeyen bir dinamizme sahip en nemli doal kaynaklardr. lkemizde ok eitli nedenlerle her geen gn azalan, hatta yok olan orman alanlarnn toplam alana oran yaklak drtte bir, 20.2 milyon ha. (%26) dier alanlarn toplam ise 57.6 milyon ha. (%74) tr. Orman kaynaklarmzn kar karya bulunduu en nemli sorunlarndan birisi orman arazileri ile zel araziler arasnda kesin olarak belirtilmi, hakiki ve fiziki snrlarnn bulunmamasdr. lkemizde, gerek odun retimi amacyla gerekse iklimsel, sosyal, kltrel ve estetik amalarla aalandrma almalar son yllarda hzlanmtr. Aalandrma alanlarnda, genetik bakmdan slah edilmi stn kaliteli fidan ve tohumlar kullanlmasna gayret edilmektedir. Ormanlarn su rejimini dzenlemesi, sel, takn ve gibi tabi afetleri engellemesi, erozyonu nlemesi, iklimi yumuatmas, canllarn yaam iin gerekli olan oksijeni retmesi, rekreasyon ihtiyalarn karlamas, doal hayatn devam, ekolojik dengenin salanmas yannda rettii ekonomik mallardan dolay ok nemli bir kaynak nitelii tayan ormanlarmz yangn, zararl bcek ve mantar hastalklar, asit yamurlar, kaak kesimi ve tarla almas gibi ormanlarn byk oranda tahribine sebep olan bu etkenlerden korumak amacyla gerekli tedbirlerin alnmas ve uygulanmas ynnde almalara daha ok hz verilmesi gerekmektedir. Hava kirliliinin azaltlmas, oksijen retiminin devam ve bnyesinde barndrd ok eitli canl trleri ile biyolojik zenginlikler asndan son derece nemli olan ormanlarmz, zellikle geyik, alageyik, karaca, yaban domuzu ve ay gibi byk memeli yaban hayvanlar ile bir ok ku tr ve

106

bitkiler iin, elverili yaama ortam oluturduundan, yaban hayat bakmndan tartlmaz neme sahiptir. lkemizde doal olarak yetien bitki tr says yaklak 9000dir ve bu trlerin 3000 kadar endemik tr olup, dnya zerinde yalnz Trkiyede yetimektedir. Ayrca 16 familyaya dahil 20 tr memeli yaban hayvan, yerli ve gmen olarak bilinen 400n zerinde ku tr yurdumuzda yaamaktadr. evre kirlenmesi ve orman tahribat sonucu, giderek azalmakta olan orman gen kaynaklar ve biuolojik eitliliin srdrlmesi, nesli tehlikeye dm endemik bitki trleri ve yaban hayvan hayatnn devam iin ve ayn zamanda insanla saysz yararlar salayan ormanlarn korunup gelitirilmesi hayati bir nem tamaktadr. F.1.1.2. lin Orman Envanteri zmir ilinin tm alannn %43' orman vasfndadr; ancak yangnlar, ar otlatmalar, yerleim ve tarla amal tecavzlerle byk tahribat sz konusudur. zmir'de kontrolsz yaplamann dalardaki orman tahribat nedeni ile maruz kalmas nemsenmitir. Yeralt su kaynaklarnn, baraj havzalarnn, kent havzasnn temizliinin korunmasnda ormanlarn nemi byktr. Son 10 ylda zmir'de 8558 hektar orman yanmtr. F.1.1.3. Orman Varlnn Yararlar Biyosferin nemli parasn oluturan bitkiler, insan ve hayvan yaamnn devamn salayan faktrlerinde banda gelmektedir. Besin zincirindeki primer reticiler olmalar nedeniyle doal denge iinde vazgeilmez bir nem ve ileve sahiptirler. Kltre alnm bitkilerin ve orman aalarnn yansra, birok yabani bitki tr besin olarak, tbbi ve ekonomik amalarla kullanlmaktadr. Bu nedenle bitkiler bir lkenin doal zenginliklerinin banda gelmektedir. lkemiz corafik konumu, jeomorfolojik ve jeolojik yaps, iklim ve toporafik zelliklerinin ilginlii nedeniyle olduka zengin bir floraya sahiptir. Dokuz bini akn tohumlu bitki tryle kendi kuandaki lkeler ierisinde n sralarda yer alr. Florann bir dier zelliide mevcut trlerin yaklak % 33nn endemik olmasdr. lkemiz vegetasyonu ise olduka heterojen yapdadr. Orman, step, maki, frigana vb. gibi ok deiik bitki topluluklar da olumutur. Bu durum ayn zamanda tahribinde bir sonucudur.

107

Anadolunun olduka uzun ve hareketli bir tarihe sahip olmas nedeniyle, uzun yllardan beri sre gelen tahrip sonucu klimaks vegetasyon tipleri bozulmu ve bunlarn yerine ikincil ve hatta ncl bitki topluluklar gelmitir. Son yllarda hava fotoraflarnn analizi ile lkemizdeki ormanlk alanlarn % 25 dolaynda olduu belirtilmekte ise de bunlarn nemli bir ksm bozuk orman niteliindedir. Ayrca florannda tahripten etkilendii kesindir. Ancak bunlarn belirlenmesi vegetasyondaki kadar kolay deildir. Bununla birlikte baz trlerin yaylnn gnmzde olduka snrlanm olmas, gemite baz trlerin bu ekilde ortadan kalkm olabileceini dndrmektedir. Blgede yaplan palinolojik incelemelere gre ilk insan ayak izlerinin grlmeye baland andan itibaren bitki rts de tahrip olmaya balamtr. Bu almalara gre gnmzden 6000 yl ncesinden beri Bat Anadolunun ormanlarla kapl olduu gerektir. Daha sonra nemli tahripler sonucu ormanlar ortadan kalkmtr. Tahrip olayn tmyle ortadan kaldrmak gtr. Ayrca konunun sosyoekonomik ynnde dnmek gerekir. Bununla birlikte tahribin bu hzla devam etmesi ileride tamiri olanaksz sonulara yol aabilir. Bunu nlemek iin orman olup olmamasna baklmakszn tm bitki topluluklarnn ayn zenle korunmas gerekmektedir. nk bunlarn tbbi adan ekonomik nemleri olduka fazladr. Hereyden nemlisi doal dengenin bozulmasn nleyen doal sigortalardr. Eer bu sistemler korumaya alnrlarsa pekok yerde ormana doru seksiyon devam edebilir. Bu nedenle otlatma gibi biyotik basklarn ortadan kaldrlmas gerekmektedir. Ayrca meeliklerin srgn ve enerji orman kurmaya elverili olmalar bunlara olan ilgiyi giderek artrmaktadr. Bununla birlikte bitki rtsnn iyice azald ve aalandrma olanann bulunmad yerlerde maki ve frigana elemanlarnn seilmesi veya en azndan mevcutlarnn korunmas erozyon ve sel tehlikesini nlemek bakmndan yararl olabilir. Orman ve Otlak Yangnlar zmir Orman Blge Mdrlnn faaliyet sahas 2.489.861 ha olup, bunun % 39u ormanla kapldr (968.078). Bitki rts, arazi yaps ve iklim koullarnn zelliklerinden dolay orman yangnlarna kar birinci derecede hassas bir blgedir. Bitki rtsnn zellikleri Ormanlarn % 41i ine yaprakl, % 53 yaprakl, % 6s makidir. Yangnlar daha ok sahillerde, yerleim alanlar evresinde ve 500 m. rakma kadar olan mevkilerde kmakta olup, buralarda asli orman aac kzlamdr. Ormanlar

108

genel olarak gen ve aa boylar ksa, dipten itibaren dall ve yangna hassas maki elemanlar ile kapl durumdadr. Btn alanlar yaz banda kuruyan ot ve ayr tabakas ile kapldr. Arazi Yaps Ormanlar 800 m rakmn altnda bulunmakta olup, tehlikeli alanlarn tamamna yakn ksm ky eridindedir. Vadiler boyunca denizden eses rzgarlara aktr. Arazinin ok kymetli olmas nedeniyle ormanlar srtlar ve dere ileri gibi engebeli arazilerde yer almaktadr. Frtnalar Azami scaklk 44 dereceye kt gibi, nisbi nem % 16ya kadar dmektedir. Orman yangnlarnn en fazla kt Temmuz, Austos, Eyll aylarnda hemen hemen hi ya grlmemektedir. Buna karn yangn mevsiminde rzgarlar etkili ve devamldr. Yangn k Sebepleri 2003 yl verilerine gre % 1i yldrmdan, % 11i kasten, % 84 ihmal ve dikkatsizlikten, % 4 kaza sonucu kmtr. Son 10 ylda 1065 adet yangn km olup, bu yangnlar sonucu 8558 ha orman alan yanmtr. 2003 yl zarar 15 trilyon TL. sdr. Yangndan Korunma nlemleri Orman yangnlarnn tespiti, 67 adet gzetleme kulesi ile grlemeyen alanlar ve kritik alanlarda toplam 51 adet gezici posta ile yaplmaktadr. Gr mesafesinin daralmas durumunda helikopter ve uaklarla gzetleme yaplmaktadr. Haberleme 1683 adet muhtelif amal telsizle yaplmaktadr. Haberleme iinde 47 adet personel almaktadr. Toplam 6297 km orman yolu mevcut olup, 1735 km. yangn emniyet yolu mevcuttur. Yangn hizmetlerinde kullanlan 273 vasta bulunmaktadr. Yangnla mcadele almalarnda 99 adet ilk mdahale, 54 adet hazr kuvvet ekibi olmak zere toplam 1084 ii almaktadr. Arazz ekiplerinde toplam 121 ii almakta ve yangn sezonu boyunca 13 adet dozer hizmet yapmaktadr. Ayrca arazzlerin su ikmali iin 37 adet yangn havuzu yaplmtr. 1985 ylndan itibaren Trk hava Kurumundan kiralanan uaklarla orman yangnlarna havadan da mdahale edilmektedir.

109

F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mlkiyet Konular Blge Mdrl hudutlar dahilinde 2003 yl sonu itibaryla 514.000 ha orman alan ve 20.813 ha 2/B alannn orman kadastrosu bitirilmitir.

KANUN NO ZMR Kiraz Gedik 3402 ZMR Kiraz Sal 3402 ZMR Menderes Kuyucak 3402 ZMR Menderes zdere 6831 ZMR eme Karaky 3402 ZMR Bornova Kavakldere 6831 ZMR Aliaa U.Hasanlar 3402 ZMR Karaburun Saip 3402 ZMR Karaburun necik 6831 ZMR Karaburun Elenhoca 6831 ZMR Narlbahe Yelki 6831 ZMR Konak Karaaa 6831 ZMR demi Bademli 6831 ZMR demi Birgi 6831 TOPLAM 14 Tablo.32.Orman Kadostro almalar F.1.2.ayr ve Meralar

LES

KY

ALANI (ha) 313 116 1349 3298 180 1750 130 245 36 3106 460 500 1522 816 13 731

2/B Uygulama 36.0 6.0 12.0 2.3 1.0 2.0 85.0 10.0 5.6 160.1

limizde ayr ve Meralarn kaplad alan toplam 120.894 ha.dr. 28.02.1998 tarihinde 23772 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren, Mera Kanunu gereince limizde zmir li Mera Komisyonu kurulmu ve teknik ekiplerin oluturulmutur. Tapu Sicil Mdrl kaytlarna gre zmir linde Mera Kanunu kapsamnda deerlendirilen alanlarn yaklak olarak 23.434 ha olduu belirlenmitir. Mera Kanunu gereince muhtelif zamanlarda tespit ve tahdit almalar tamamlanan 16 kyde tahsis almalar tamamlanm olup, mera alanlar kyllerin kullanmna sunulmutur.

110

F.1.3. Sulak Alanlar Sulak alanlar yeryzndeki baka ekosistemlerle karlanamayacak ilev ve deerlere sahiptir. Derinlikleri genelde 6 metreye kadar olan s gl, lgn, deltalar, korunakl kylar, su dolamna snrl olan blgeler sulak alan olarak nitelendirilmektedir. Sulak alanlar, yerli ve ktadan ktaya g eden milyonlarca gmen kuun okyanuslar amadan nce yumurtlama, yavru karma ve mevsimlik yaam alanlar olduu iin, ekolojik adan son derece nemli habitatlardr. inde bulunduumuz yzylda, dnya sulak alanlarnn % 50si sazlklarn kesilmesi, tarm amal kurutmalar, sanayi kirlilii, ime suyu amal kullanmlar ve yaplamalar nedeniyle yok edilmitir. Oysa sulak alanlar, kular iin yuva olmann yannda bulunduklar blgenin su rejimini ve iklimini dengeleyen, tortu ve zehirli maddeleri alkoyarak ya da besin maddelerini kullanarak suyu temizleyen, balklk, tarm, hayvanclk, saz retimi ve rekreasyonel kullanmlar asndan yksek ekonomik deere sahip, blge ve lke ekonomisine katk salayan zengin biyolojik eitlilie sahiptirler. Tm dnyadaki sulak alanlarn korunmas amacyla rann Ramsar kentinde 2 ubat 1971 tarihinde Ramsar Szlemesi olarak da bilinen "Sulak Alanlarn Korunmas Szlemesi" imzalanmtr.

111

Trkiye, Ramsar Szlemesine 17 Mays 1994 ten itibaren resmen taraf olmutur. Sulak alanlar bakmndan Avrupa ve Ortadounun en nemli lkelerinden biri olan lkemizde, toplam alan 1 milyon hektarn zerinde, 250 civarnda irili ufakl sulak alan bulunmakta olup, bu alanlarn 9u (Sultan Sazl, Seyfe Gl, Burdur Gl, Manyas (Ku) Gl, Gksu Deltas, Akyatan Lagn, Kzlrmak Deltas, Uluabat Gl ve Gediz Deltas) Ramsar Listesinde bulunmaktadr.Son olarak, 09.02.2005 tarih ve 25722 sayl resmi Gazetede yaymlanan Sulak Alanlar teblii ile, Yamurtalk Lagn, Meke Maar ve Kzren Obruu da Ramsar Listesine dahil edilmitir. limiz snrlar ierisinde yer alan Gediz Deltas (zmir Ku Cenneti) Ramsar Szlemesi ile koruma altna alnm olan alanlardan biridir. zmir li snrlar ierisindeki sulak alanlar : 1-Gediz Deltas 2-Kk Menderes Deltas 3-Bakray Deltas 4-Karagl 5-Belevi Gl 6-Barutu Gl 7-Geberik Gl 8-Glck Gl F.1.4. Dier alanlar (Stepler vb.) Odunsu bitkiler asndan Trkiye ok eitli bir yapya sahiptir. Ilman blgelerde yetien ve yaygn olarak pek ok aa ve al tr Trkiye'de de yetiir ve bunlar tek dze ya da kark ormanlar olutururlar. Bu ormanlarda yaayan hayvan gruplar da ormann niteliklerine gre farkllklar gsterir. Orman aalar asndan ilgin bir cins olan meenin 18 tr doal olarak yetimektedir. Dier taraftan Trkiye, odunsu Rosaceae taksonlar asndan da ok dikkat ekici bir lkedir. Dier Orta Dou lkelerine gre meyve aalarnn, sayca ve trce bolluu bu meyvelerin tarmnn Trkiye'den kken ald fikrini glendirmektedir. Trkiye endemik bitkiler asnda da Dnyann dikkat eken lkelerinden birisidir. 9.000 iekli bitki trnden yaklak 3.000 tanesi endemik olup bu say btn Avrupa lkelerinin endemik trlerinin (2.500) saysndan daha fazladr. Endemikler yannda relikte bitkiler ve enklavlar asndan da Trkiye ilgin zelliklere sahiptir.

112

Trkiye zengin yksek da floras ile bir yandan Orta ve Gney Avrupa dier yandan da ran-Turanien floristik blgesiyle ilikilidir. Trkiye fitocorafik bakmndan, holoarktik blge iine girmekte ise de bu blgenin 3 farkl floristik elemann (ran-Turanien, Mediterranean ve EuroSiberian) barndrmaktadr. Bu nedenle, Trkiye bitki eitlenmesi bakmndan da bir lke olmaktan ok bir kta zellii gstermektedir. Trkiye'de en yaygn vejetasyon tipleri maki, ine yaprakl ya da yapran dken aalardan oluan orman vejetasyonu ile step vejetasyonudur. Bunlarn yannda baz ekolojik farkllklar nedeniyle daha az yaygn formasyonlarda grlr. Maki vejetasyonu Akdeniz, Ege ve Marmara denizleri evrelerinde ortalama 01000 metreler arasnda yaygndr. Karadeniz blgesinde ise enklavlar halinde, yer yer ve kesintili olarak grlr. Bu vejetasyona ait bitkiler deniz ile iliikli baz byk nehirlerin yer ald vadiler yolu ile lkenin i kesimlerine kadar sokulur. Yapran dken orman aalar arasnda en yaygn olanlar fanus oriyantalis (Kuzey ve Bat Anadolu'da) ile Quercus spp. (Btn Trkiye'de) dir. Bunlar ounlukla tek dze ancak baz yerlerde kark ormanlar olutururlar. Orman aalar arasnda en ilgin aa tr 3. zaman (Tersiyer) relikte olan sla (Liquidambar orientalis)'dir. Bu aa tr Trkiye'nin Gney Batsndaki nemli vadiler ile taban suyu yksek alanlara toplanmtr. imdiye kadar sadece Girit adasnda yetitii zannedilen Hurma'nn Trkiye'nin gneybatsndaki Data yarmasnda bulunan baz koylarda da yetitii farkedilmitir. Trkiye yzlmnn %26's (20 milyon hektar) ormanlarla kapldr. Bu alanlarn yaklak 9 milyon hektar olduka iyi, geri kalan 11 milyon hektar ise bozuk ormanlardr. Avrupa lkelerinde doal orman alanlar ok az olmasna ramen (%5) Trkiye'deki orman alanlarnn byk bir ksmn doal orman alanlar oluturmaktadr. Trkiye'nin ormanlk alanlar daha ok Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz 'i evreleyen dalara lokalize olmutur. Step vejetasyonu, ve Dou Anadolu blgelerinde yaygndr. Step formasyonu asndan lkenin dou ve batsnda, bu formasyonu oluturan tr kompozisyonu farkllklar gsterir. Yksek da kompozisyonunu oluturan tr kompozisyonu da kuzey ve gney dalarnda farkldr.

113

F.2. FLORA F.2.1.Habitat ve Topluluklar Endemizm: lkemizde tr ve tr alt kategoriler dzeyinde toplam 114 endemik taxon belirlenmitir. Bu rakam toplam florann % 6.59unu oluturmaktadr. Trkiye florasndaki endemizm orannn yaklak % 33 olduu dnlrse, bu deerin son derece dk olduu grlr. Bunda da yrenin yksek endemizm oranna yol aacak nemli ykselti, mikroklim, kaya ve toprak farkllklarnn olmay neden olarak gsterilebilinir. Endemik taxonlarn familyalara gre dalmnda; Compostae (% 14.03 ) familyas bata gelmektedir. Bunu Labatae (%13.16 ), Rubaceae (% 12.28 ) izlemektedir. Bu endemizide Bozda ve Nif Danda grlmesi ayn blge iindeki ani bir ykseltinin ne kadar nem tekil ettii grlr. Blge florasn oluturan trlerin % 21.76s Akdeniz, % 16.90 Dou Akdeniz, %4.74 Avrupa-Sibirya, % 2.31i ise ran-Turan flora elementine sahiptir.Yukarda oranlarada baktmzda blgemizin Akdeniz ve Dou Akdeniz elementinde olduu grlr. Bu durum limizin Akdeniz fitocorafik blgesinde yer almasnn doal bir sonucudur. Dier grlen fitocorafik blgeler ise tarihsel nedenlerden veya blgenin jeomorfolojik zelliklerinden kaynaklanyor olabilir. F.2.2. Trler ve Populasyonlar limiz, kuzeyde Menemen-Manisa karayolu, douda Armutlu ve gneyde Seluk ile zmir krfezini bir yay gibi kuatan yksek dalar ile bunlar arasnda yer alan vadi ve dzlklerden olumutur. Kuzeybatda Menemen ovas ile balayan alan; douya doru boazlarla birbirine bal Yamanlar Da ( 1114 m.), Nif Da ( 1500 m.), atalkaya Da (1040 m.) ile devam edip, batda eme yarmadas ile son bulmaktadr. Flora almalar sonucunda limizde 129 familyann 620 cinsine ait 1654 tr saptanmtr. Alt tr ve varietelerin ilavesi ile, tr ve tr alt kategorilerdeki taxon says ise 1728dir. Buna gre en ok taxon ieren familya, Leguminosae olup (% 10.93), bunu Compositae (% 10.65), Gramineae (% 9.61), Labiatae (% 5.09), Umbellifereae (% 4.28), Crucferae ( % 4.11), Caryophllceae (% 4.11), Liliaceae (% 4.05), Rubiaceae (%2.72), Ranunculaceae (%2.55), Orchidaceae (%2.49), Vescrophulariaceae ( % 2.43 ) izlemektedir.

114

Mevcut takson ve familyalar aada liste halinde verilmitir. Pterdophyta (9 adet) Adontaceae, Aspidiaceae, Asplenaceae, Athyraceae, Equseteceae, Cymnogrammaceae, Hypolepidaceae, Polypodaceae, Selagnellaceae Spermatophta (3 adet) Gymnospermae Cupfessaceae, Ephedraceae, Pinaceae Dcotyledoneae (93 adet) Angospermae Acanthaceae, Aceraceae, Amaranthaceae, Anacardaceae, Aapogynaceae, Aralceae, Berberdaceae, Boragnaceae, Colltrchaceae, Campanulaceae, Capparaceae, Caryophyllaceae, Chenopodceae, Cstaceae, Crucferae, Cynocrambaceae, Dspacacae, Elatnaceae, Ercaceae, Eupaorbaceae, Fagaceae, Frankenaceae, Gerenaceae, Guttferae, Juglandaceae, Labateae, Lauraceae, Legumnosae, Lentbulararaceae, Linaceae, Loranthhaceae, Malvaceae, Molaceae, Menyantyaceae, Moraceae, Nymphaceae, Oleaceae, Orobanchaceae, Oxaldaceae, Papaveraceae, Plantagnaceae, Polygalaceae, Portulaccaceae, Pmulaceae, Ranunculaceae, Resedaceae, Rosaceae, Rubaceae, Resedaceae, Rhamnaceae, Rubaceae, Salcaceae, Santalaceae, Saxfragaceae, Scrophularaceae, Smaroubaceae, Solanaceae, Tamarcaceae, Ulmaceae, Umbellferae, Valeronaceae, Volaceae, Vtacceae, Zygophyllaceae. Monocotyledoneae (22 adet) Alsmataceae, Amaryllidaceae, Araceae, Cannaceae, Cymodoceae Cyperaceae, Doscoraceae, Gramnae, Irdaceae, Juncaceae, Juncagnaceae, Lilaceae, Najadaceae, Orchdaceae, Palmae, Posdonaceae, Potomogetonaceae, Sparganaceae, Typhaceae, Zannchellaceae, Zosteraceae.

115

F.3. FAUNA F.3.1.Habitat ve Topluluklar limizde eitli habitatlar bulunmaktadr. Bu habitatlar, sulak alanlar (doal gller, dalyanlar, lagnler, denizel ortam) ve karasal ortamlardan olumaktadr. limizdeki deiik habitatlarda yaayan, Ulusal ve Uluslararas Szlemelerle koruma altna alnm olan pek ok hayvan tr mevcuttur. F.3.2. Trler ve Populasyonlar Aada, ilkelden gelimie doru rezerv alanndaki fauna listesi verilmitir. SU BALIKLARI Angulla angulla ( Ylan bal ) Barbus capto pectorals ( Bykl balk ) Cobts taena ( Kaya bal ) Cyprnus carpo ( Sazan bal ) Nemaqhelus angorae ( p bal )

116

zmir Krfezinde Yaayan Ekonomik Deniz Bal Trleri :

1- Sardna plchardus ( Sardalya ) 2- Engraulis encrasicolus ( Hamsi ) 3- Angulla angulla ( Ylan bal ) 4- Belone belone ( Zargana ) 5- Merluccus merluccus ( Bakalyaro ) 6- Trsepterus mnutus capelanus ( Tavuk bal ) 7- Zeus faber ( Peygamber bal ) 8- Dicentrachus labrax ( Levrek ) 9- Pomatomus saltator ( Lfer ) 10- Lichia amia ( Akya ) 11- Trachurus trachurus ( Karagz ) 12- Trachurus mediterraneus ( Sar kuyruk ) 13- Coryphaena hppurus ( Lambuga ) 14- Sciaena umbra ( kine ) 15- Argyyrosomus regus ( Granyoz ) 16- Mullus barbatus ( Barbun ) 17- Mullus surmuletus ( Tekir ) 18- Sparus auratus ( ipura ) 19- Sparus pagrus ( Fangri ) 20- Pagellus spp. ( Mercan ) 21- Dentex dentex ( Sinagrit ) 22- Diplodus vulgaris ( Karagz ) 23- Diplodus annularis ( Isparoz ) 24- Puntazzo puntazzo ( Sivriburun karagz ) 25- Sarpa salpa ( Sarpa ) 26- Lithognathus mormyrus ( Mrmr ) 27- Oblado melanura ( Melanur ) 28- Diplodus sargus ( Sargoz ) 29- Spicara spp. ( zmarit ) 30- Scomber scomber ( Uskumru ) 31- Scomber japoncus ( Kolyoz ) 32- Sarda sarda ( Palamut ) 33- Mugl spp. ( Kefal ) 34- Scorpaena spp. ( skorpit ) 35- Trgla spp. ( Krlang ) 36- Solea vulgaris ( Dil ) 37- Lophus piscatorus ( Fener bal )

117

limizde grlen amfibi trleri ve yaadklar ortamlara ait rnekler aada verilmitir: -Pelobortes syricus- Toprak Kurbaas: Gevek ve yumuak topraklarn iinde yaar. -Bufo bufo-Siilli Kurbaa: Gndzleri ta alt, toprak ii, gibi eitli kovuklarda gizlenir. Geceleri faaldir. -Bufo viridis-Gece Kurbaas: Gndzleri ta alt, toprak ii, gibi eitli kovuklarda gizlenir. Geceleri faaldir.

118

-Rana ridibunda-Ova Kurbaas:Su ii ve nemli alanlarda yaar. -Hyla orborea-Aa Kurbaas:Aa ve allar zerinde yaar. -Triturus vulgaris-Kk Semerder: -Triturus horelinii-Prtkl semender limizde grlen srngen trleri ve yaadklar ortamlara ait rnekler aada verilmitir: -Emys orbicularis-Benekli Kaplumbaa:durgun ve akarsularda yaar. -Mauremys caspica-izgili Kaplumbaa:Her eit tatl sularda yaar. -Testudo graeca-Adi Tosbaa: Kumlu akll araziler -Cyrtodactylus kodschyi-nce Parmakl Keler: Ta alt, kaya atla ve evlerde yaar. -Hemidactylum turcicus-Geni Parmakl Keler: Ev ve harabeler ile kaya yarklarnda yaar. -Laudakio sitellio-Dikenli Keler:Kayalklar ve duvarlarda yaar. -Chamaeleo chamadeon-Bukelemun:Aalarda yaar. -Ophisaunus apodus-Oluklu Kertenkele:allk ve talk alanlarda yaar. -Ophisops elegans-Tarla Kertenkelesi:Tal ve toprakl yerlerde yaar. -Lacerta trilineata-ri Yeil Kertenkele:orman, bahe, talk ve dere kenarlarnda yaar. -Lacerta danfordi-Toros Kertenkelesi (Bat Anadoluda endemik):ormanlardaki suya yakn kayalklarda yaar. -Ablepharus kitaibellii-nce Kertenkele:Orman, kayalk, talk ve allk alanlarda yaar.

119

-Mabuya aurata-Tknaz Kertenkele:Bitkice fakir talklarda yaar. -Tyhplops vermicularis-Kr Ylan:Nemli toprak iinde yaar. -Colber jugolaris-Kara Ylan:Ovalarda yaar. -Vipera ammodytes-Boynuzlu Engerek:Ksa boylu bitkilerle kapl tal arazilerde yaar. -Vipera xanthma-eritli Engerek:Talk alanlarda yaar. limizde grlen memeli trleri ve yaadklar ortamlara ait rnekler aada verilmitir: -Erinaceus concolor-Kirpi:Ev ve harabelerde yaar. -Neomys anomalus-Bataklk Sivri Faresi:Bataklk ve nemli ayr gibi ortamlarda yaar. -Rhinolophus hipposideros-Kk Nal Burunlu Yarasa:Harabeler, bodrum ve atlarda yaar. -R.euryale-Akdeniz nal Burunlu Yarasas:Maara ve kaya yarklarnda yaar. -R.mehelyi-Nal Burunlu Yarasa:Maara ve kovuklarda yaar. -Miyotis capaccinii-Uzun Ayakl Yarasa: Harabeler, maara ve kaya atlaklarnda yaar. -Pipistrellus pipistrellus-Cce yarasa:eitli ortamlarda yaar. -Miniopterus schreibersi-Uzun kanatl Yarasa:maara ve harabelerde yaar. -Lepus eurupaeus-Yabani Tavan:Orman, allk ve kayalklarda yaar. -Crictulus migratorius-Cce Avurtlak:Orman, allk ve tarlalarda yaar. -Arvicola terrestrius-Su San:Suya yakn ortamlarda yaar. -Spalax leucodon-Kr Fare: Toprak iinde at galerilerde yaar. -Myomimus roachi-Fare benzeri Yediuyur:Tarm alanlar ve ayrlklarda yaar.

120

-Rattus rattus-Siyah San (Ev San):Yerleim alanlarnda yaar. -R.norvegicus-Kahverenkli San:Yerleim alanlar -Apodemus mystacinus-Kayalk Faresi:Tal, akll allklarda yaar. -Mus muskulus-Ev Faresi:Yerleim alanlarnda yaar. -Cannes aureus-akal:Ormanlar ve talk, kayalk yerlerde yaar. -Vulpes vulpes-Tilki:Orman, allk ve ayrlklarda yaar. -Mustella nivalis-Gelincik:eitli alanlarda yaar. -Meles meles-Porsuk:Orman, allk, ayrlk ve bahelerde yaar. -Sus scrofa scrofa-Yabani Domuz:Orman ve tarlalarda yaar. F.3.3.Hayvan Yaama Haklar 5199 sayl Hayvanlar Koruma Kanununun 15.maddesine istinaden l Hayvanlar Koruma Kurulu oluturulmutur. Bu Kurul her ay toplanarak limiz genelindeki hayvanlarla ilgili sorunlarn zmlerine ynelik planlamalar yapmaktadr. Bu kurul bnyesinde 2 adet teknik komite kurulmutur. Bu komitelerden biri Eitim Komitesidir. Dier Komite ise il genelindeki tm hayvanlara ilikin sorunlarn deerlendirildii komitedir. limiz bnyesindeki sahipli ve sahipsiz hayvanlarn saysnn belirlenerek blgesel dzeyde barnaklar oluturulmas ve var olan barnaklarn yeniden dzenlenmesi planlanmaktadr. F.3.3.1.Evcil Hayvanlar F.3.3.1.1.Sahipli Hayvanlar limizde konuya ilikin almalar, Ev Hayvanlarnn Korunmasna Dair Avrupa Szlemesi, Bakanlmzn 01.07.2004 tarih ve 25509 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 5199 sayl Hayvanlar Koruma Kanunu ve 1998/6 ve 1999/34 sayl Hayvan tlaflar hakkndaki Genelgeleri dorultusunda yrtlmektedir.

121

l genelinde sahipli hayvanlarn (kedi, kpek) kaytlarnn tutulmas, knyelendirilmesi ve karlatrlmas almalar Belediye Veteriner leri Mdrlkleri ve le Tarm Mdrlkleri tarafndan yaplmakta olup, sahipli hayvanlarn alanmas ilemleri her yl periyodik olarak yaplmaktadr. l genelinde yaklak 27.000 kaytl sahipli hayvan mevcuttur. l Hayvanlar Koruma Kurulunda sahipli hayvan saysnn bilimsel metotlarla belirlenmesi amacyla iaretleme(markalama,ip, kulak kpesi v.b.) uygulamalar yaplarak kayt altna alnmas planlanmaktadr. F.3.3.1.2.Sahipsiz Hayvanlar limiz genelinde sahipsiz hayvan almalar Ev Hayvanlarnn Korunmasna Dair Avrupa Szlemesi, Bakanlmzn 01.07.2004 tarih ve 25509 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 5199 sayl Hayvanlar Koruma Kanunu 1998/6 ve 1999/34 sayl Hayvan tlaflar hakkndaki Genelgeleri dorultusunda yrtlmektedir. l genelinde 11 ilede barnak bulunmaktadr. zmir genelinde ilelerin tek tek barnak yapmas yerine birleerek uygun alanlarda daha modern barnaklarn yaplarak sahipsiz hayvanlarn daha iyi koullarda yaamlarn srdrmesi planlanmaktadr. 2004 yl itibaryla limizdeki barnaklarda bulunan sahipsiz hayvan (kedi, kpek) says yaklak 2000 dir. limizde sahipsiz hayvanlarn alanmas, iaretlenmesi, ksrlatrlmas, hasta hayvanlarn tedavilerinin yaplmas ve sahiplendirilmesi almalar devam etmektedir. limiz genelinde sahipsiz kpek says 28.000, sahipsiz kedi says 32.500 ve sahipsiz at 195 adettir. F.3.3.2.Nesli Tehlike Altnda Olan Ve Olmas Muhtemel Olan Evcil Ve Yaban Hayvanlar limizde Ankara Keisi, Van Kedisi, Kangal Kpei ve ylk atlar yetitiricilii yapan retme iftlikleri bulunmamaktadr. Ancak, Orman Bakanl Milli Parklar ve Av Yaban Hayat Genel Mdrl zmir Ba Mhendislii Av Koruma Kontrol Ekiplerince Kemalpaa Nif Da, Menemen Yamanlar Da ve Knk lesinde Ylk Atlarna rastlanm saylar konusunda herhangi bir envanter yaplmamtr.

122

F.3.3.3.Hayvan Haklar ve hlalleri l genelinde Ev Hayvanlarnn Korunmasna Dair Avrupa Szlemesi, Bakanlmzn 01.07.2004 tarih ve 25509 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 5199 sayl Hayvanlar Koruma Kanunu, 1998/6 ve 1999/34 sayl Genelgeleri tm Kaymakamlklar (Belediyeler), Salk l Mdrl, l Tarm Mdrl,Bykehir Belediye Bakanl, Tarm Bakanl Veteriner Aratrma Enstits Mdrlne gnderilmekte Genelge dorultusunda yaplan almalar hakkndaki bilgilerin Temmuz ve Aralk aylarnda olmak zere 2 periyod halinde dzenli olarak Bakanlmza iletilmek zere Mdrlmze ulatrlmas salanmaktadr. Barnaklar dzenli olarak denetlenmekte, limiz genelindeki sahipli ve sahipsiz hayvanlara ilikin ikayetler ilgili kanun ve Ynetmelikler erevesinde deerlendirilmektedir. F.3.3.4.Valilikler, Belediyeler ve Gnll Kurulularla birlii Valilikler, Belediyeler ve gnll kurulularla ibirlii zmir Bykehir Belediyesi Veteriner leri ve Halk Sal ube Mdrl Ev ve Ss Hayvanlar Ynetmelii 1998 ylnda yaynlanm olup, amac memeli, kanatl, soukkanl, ev ve ss hayvanlarnn bakm, beslenme, barnma, salk ve belediye kayt ilemlerinde hayvan sahipleri tarafndan uyulmas gereken asgari artlar belirlemek ehir iinde sahipsiz ve babo olarak yaayan, sahipleri tarafndan sokaa terk edilen hayvanlarn barndrlmasn, bakm, beslenme, tedavi ve yeniden sahiplendirme ilemlerinin ekil ve artlarn kontrol altna almak; bunun dnda evlerde beslenen hayvanlarn ldkleri zaman sahipleri tarafndan uygun olmayan yerlere gmlmelerini engelleyip, dzenli hayvan mezarlklar yapp hayvanlarn gmld yerleri aalandrp yeil bir ortam yaratarak insan, hayvan ve evre saln koruyarak insanlarn hayvanlardan geen hastalklardan korunmasn salamak sahipli hayvanlarn geici olarak emanet brakld yerlerin uymas gereken artlar belirlemek ve hayvan bakm beslenmesi, eitilmesi, sal ve kuafrlk hizmetleri verildii yerlerin uymas gereken artlar belirlemektir. l hayvanlar koruma kurulu tm Metropol Belediyelerin Veteriner leri Mdrlklerini,Tarm l Mdrln, Milli Eitim Mdrln,Veteriner Hekimler Odasn ve hayvanlarn korunmasna ynelik limiz bnyesinde almalar yapan sivil toplum kurulularndan kanun gerei ikisini kapsayarak almalarn yrtmektedir.

123

Bunlarn dnda da l genelinde veya dndan hayvanlarn korunmasna ynelik almalar iin eitli kurum ve kurulularla ibirlii yaplmaktadr. F.4 HASSAS YRELER KAPSAMINDA OLUP (*) BLMNDEK BLGLERN STENECE ALANLAR F.4.1. lkemiz Mevzuat Uyarnca Korunmas Gerekli Alanlar F.4.1.1. 2873 Sayl Milli Parklar Kanununun 2. Maddesinde Tanmlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarnca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Antlar ve Tabiat Koruma Alanlar limiz snrlar ierisinde 09.08.1983 tarih ve 2873 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Milli Parklar Kanununa gre ilan edilmi Milli Park yoktur. limiz snrlar ierisinde 09.08.1983 tarih ve 2873 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Milli Parklar Kanununa gre ilan edilmi Tabiat Park yoktur. limizde 10 adet Tabiat Ant bulunmakta olup, bilgileri aada yer almaktadr; 11.Anadolu Kestanesi: 600 yanda,1994. 12.Tadede Prnal Meesi:250 yanda,1994 13.Kundurac nar: 980 yanda,1994 14.Teos Menengici:350 yanda, 1994 15.Ulumee:1995 16.Yarendere Fstk am:150 yanda, 1995 17.lkkurun nar : 300 yanda,1995 18.Yemii nar : 350 yanda, 1995 19.Fstk am :105 yanda,1995 20.Kadnlar Kuyusu Koca Menengici :600 yanda,1995 F.4.1.2. 3167 Sayl Kara Avcl Kanunu Uyarnca evre Ve Orman Bakanlnca Belirlenen Yaban Hayat Koruma Sahalar Ve Yaban Hayvan Yerletirme Alanlar Ku Cenneti (Homa Dalyan) Yaban Hayat Koruma Sahas zmir Ku Cenneti; zmirin 25 km. kuzeybatsnda, Gediz Nehrinin eskiden dkld yerde, tuzcul ve tatl su bataklklar, koylar, tuzlalar ve

124

lagnler(dalyan)den oluan 19.400 ha.lk Gediz Deltas iinde 8000 ha. Alan kapsayan geni bir ky sulak alandr. Gediz deltasnn binlerce yl sren doal oluumu srasnda, bir ok lagn, glck ve bataklk meydana gelmitir. Bunlar iinde en nemlileri Krdeniz, Homa ve ilazmak lagnleridir. zmir Ku Cenneti, derinlikleri 20-150 cm. arasnda deien ve I. Derece Doal Sit Alan olan bu lagnleri snrlar iine almaktadr. Krdeniz Lagn, eski ad Agria liman olan Krdeniz Limannn hemen gneyindedir. zmir Ku Cenneti, 1980 ylnda Su Kular Koruma ve retme Alan ilan edilmitir.Alann corafi koordinatlar 38 derece 17 dakika kuzey, 26 derece 48 dakika doudur. Tuzlada tuzcul bitkiler hakimdir. Sazlklarda ve kanallarda saz, kam, kafa otu, kumluk alanlarda lgn, tepelerde ise iri otu, kekik, itlembik, incir ve mee bulunmaktadr. Blgede bata balklar olmak zere memeliler, srngenler ve eitli trden ok sayda hayvan barnmaktadr.Dalyanlarda, tatl su kanallarnda ve sazlklarda; levrek, ipura, kefal trleri, vatoz, ispinoz, barbunya, tekir, gm, dil, sazan, ylan bal ve ac balk bulunmaktadr. Balk retimi yllara gre 15 ile 40 ton arasnda deimektedir. Ekolojik ynden bol gdal (eutrophic) bir sulak alan alan zellii tayan blge; ku varl ynnden lkemizin en nemli sulak alanlarndan biridir. Bugne kadar 210 ku tr gzlenmi, bunlardan 50sinin burada kulukaya yatt tespit edilmitir. Uygun iklim koullar yannda, tatl ve tuzlu su su ekosistemlerinin birarada bulunmas ,zengin ve deiik habitatlara sahip olmas nedeniyle eitli trden ok sayda su kuuna son derece uygun reme,beslenme, konaklama, klama olana salamaktadr. Derinlikleri 0.2 ile 1.5 m arasnda deien lagnlerin, 30-40 m arasnda deien s kesimleri flamingo ve rdekler iin ok nemli besin alanlardr.Tuz Glnden sonra Trkiyenin en nemli tuz retim sahas ve en byk deniz tuzlasda delta snrlar ierisindedir.

125

Klgaga (Recurvirostra avosetta)

Filamingo (Phoenicopterus ruber) Blgede balca bulunan kular; Alcedo atths ( Yal apkn ) Apus apus ( Karasoan ) Erthocus rebecula ( Kzlgerdan ) Rpera rpera ( Kum krlangc ) Vanellus vanellus ( Kz kuu )

126

Merops apaster ( Ar kuu ) Pelcanus crspus ( Tepeli pelikan ) Phoencopterus crspus ( Flamingo ) Melonocorpha calantra ( Bomakl tarlakuu ) Sterna albfrons ( Akaln deniz krlangc ) Cornus corone cornx ( Le kargas ) Sturnus vulgars ( Srck ) Soxcola torbuota ( Ta kuu ) Cicona ngra (Kara Leylek) Remiz pendulinus (ulha Kuu) Tringa totanus (Kzlbacak) Streptopelia decaocto (Kumru) Athena noctua (Kukumav Kuu) Acrocephalus arundinaceus (Byk Saz Ardc) Panurus biorcunus (Bykl Batankara) Tadorna ferruginea (Angt) Motacilla flava (Sar Kuyruksallayan) Larus melanacephalus (Akdeniz Marts) Larus argentatus (Gmi Mart) Plegadis falcinellus (eltiki) Oriolus oriolus (Sarasma) Numenius arquata (Byk Kervan ulluu) Sterno hirundo (Deniz Krlangc) Tadorna tadorna (Kuakl rdek) Egretta garzetta (Kk Beyaz Balkl) Ardea cinerea (Gri Balkl) Emberiza calandra (Tarla Kiraz Kuu) Grus grus (Turna) Cygnus olor (Kuu) Galerida cristata (Tepeli Tarla Kuu) Emberiza schoeniculus (Bataklk kiraz kuu) Falco tinnunculus (Kerkenez) Himontopus himontopus (Uzun Bacak) Buteo buteo (ahin) Oenante oenante (Kuyrukkakan) Haemotopus ostralegus (Deniz Saksaan) Passer hispaniolensis (Bataklk Seresi) Pandion haliaetus (Balk Kartal) Platalea leucorodia (Kak Kuu) Vanellus spinosus (Mahmuzlu Kz Kuu) Charadrius alexandrinus (Kesikkolye Yamur Kuu) Recurvirastra avosetta (Klgaga)

127

Corvus monedula (Kk Karga) Fulica atra (Sakarmeke) Gallenula chloropus (Yeilayak Sutavuu) Circus cyaneus (Mavi Doan) Anas ocuta (Klkuyruk) Hirundo rustica (Krlang) Phalocrocorax carbo (Karabatak) Aquilla chrysaetus (Kaya Kartal) Podiceps cristatus (Tepeli Yumurtapii) Anos clypeata (Kazkgaga) Pica pica (Saksaan) Emberiza melanocephala (Karaba Kirazkuu) Orman Bakanl tarafndan 1982 ylnda Homa Dalyan Su Kular Koruma ve retme Sahas ilan edilen saha 1994 ylnda Menemen-Homa Dalyan Yaban Hayat Koruma Sahas ad ile bugnk snr ve koruma statsne kavuturulmutur 1985 ylnda Kltr ve Turizm Bakanlnca Leukai antik kentini oluturan Tepeler Mevkii, I. Derece Arkeolojik Sit Alan, doal sazlklar oluturan ksm I. Derece Doal Sit Alan ve yaban hayat koruma sahasnn geri kalan ksmn da II. Derece Doal Sit Alan olarak tescil edilmi, 1999 ylnda da II. Derece olan ksmn tamam I. Derece Doal Sit Alanna dntrlmtr. evre Bakanl da zmir Ku Cennetini de kapsayan Gediz Deltasn 1998 ylnda sulak alanlarn korunmas ile ilgili olan Uluslararas Ramsar Szlemesi kapsamna dahil etmitir. Sahada bir Ziyareti Merkezi, blgenin deiik yerlerinde 3 adet Ku Gzlem Kulesi, 1 adet Ku Gzlem Kulbesi bulunmaktadr. zmir Ku Cennetinde zmir l evre ve Orman Mdrl, Ege Doa Dernei ve Ege niversitesi Ku Gzlem Topluluu ile ortaklaa yaplan 29-30 Ocak 2000 de k ortas saymna gre 98 tre ait 76684 birey, 26 Ocak 2002 de 86 tre ait 81232 birey tespit edilmitir. Gebekirse Gl Yaban Hayat Koruma Sahas zmir ili Seluk ilesi Zeytinkyde bulunmaktadr. Sahann bykl 1000 ha'dr. Saha toporafik yaps dolaysyla biyolojik zellikler bakmndan zenginlikler gstermektedir. Bu nedenle karada, tatl suda, tuzlu suda ve bataklkta yaayan bir ok memeli, ku ve srngenlerle Akdeniz iklimini karakterize eden zengin

128

bitki trlerini bnyesinde toplamaktadr. Gerek fauna gerekse flora bakmndan ok zengindir. Bayndr-Ovack Arpada Ormanlar Yaban Hayat Koruma Sahas zmir ili Bayndr ilesi Ovack ky ve yaylas iinde 8062 ha'lk karaam ve kestanelik alan zerine kurulmutur. Sahann snrlar Bayndr, Saryurt, Ovack, Kzloba, Hisarlk, Ergenli, Dereky ve Kzlaa Kyleri mlki hudutlar iinde yer almaktadr. Yrede yaplan inceleme ve gzlemler neticesinde says tam olarak bilinmemekle beraber karacann varl tespit edilmi, koruma altna alnmtr. Karaada (Eek Adas) Yaban Hayatn Koruma Sahas zmir ili eme ilesi Karaburun yarmadalar arasnda bulunan Karaada 1994 ylnda Yaban Hayatn Koruma sahas olarak tescil edilmitir. Tamam Devlet Orman olarak snrlandrlm adann bykl 669.5 ha'dr. Adada mevcut keklik, tavan, yabandomuzu ve yabani eekler gibi hayvanlara ek olarak 1997 ylnda 1i erkek, 2si dii ve 3 adet yaban keisi braklm olup saylarnn 20 civarnda olduu anlalmtr. Adada bulunan yabani eekler adann simgesi haline gelmi olup adaya halk arasnda Goni (Karaada), Eek Adas da denmektedir. Hayvanlarn beslenmesi iin adann her yeri msaittir. Kuyudan rzgar gl ile su ekilerek 20 m uzunluundaki yalaklara aktlarak yaz boyunca su ihtiyalar salanmaktadr. F.4.1.3. 2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 2. Maddesinin A - Tanmlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kltr Varlklar, Tabiat Varlklar, Sit ve Koruma Alan Olarak Tanmlanan ve Ayn Kanun le 3386 Sayl Kanunun (2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun Baz Maddelerinin Deitirilmesi Ve Bu Kanuna Baz Maddelerin Eklenmesi Hakknda Kanun) lgili Maddeleri Uyarnca Tespiti Ve Tescili Yaplan Alanlar Arkeolojik Sit Alanlar
zmir Urla Antik Klazomania Kenti (1. 3. derece arkeolojik sit alan) Lebedos Antik Kenti (1. ve 3. derece arkeolojik sit alan) Antik Kent GEEAYK, TKTVYK, zmir I.KK GEEAYK, TKTVYK, zmir 1.N.KK

zmir

Seferihisar

Antik Kent

129

zmir

Seferihisar Seluk

Meryem Ana Tapna (1.derece arkeolojik sit alan, evresi 1.derece doal sit alan) Agora (1.derece arkeolojik sit alan, evresi 3.derece arkeolojik sit alan) Notion Antik Kenti (1.derece arkeolojik sit alan) Antik Larissa Kenti (1.derece arkeolojik sit alan) Asklepeion Blgesi (1.derece tarihi ve arkeolojik sit alan) Erythrai Antik Kenti (1. ve 3. derece arkeolojik sit alan) Karaburun Yarmadas, (1.derece arkeolojik sit alan)

Arkeolojik sit+doal sit

GEEAYK, zmir 1.N.KK

zmir

Konak

Arkeolojik Sit

TKTVYK, zmir 1 KK

zmir

Menderes

Antik Kent

zmir 1 N.KK

zmir

Menemen

Antik Kent

GEEAYK

zmir

Bergama

Tarihi ve arkeolojik sit

GEEAYK GEEAYK, TKTVYK, zmir I KK

zmir

eme

Antik Kent

zmir

eme Karaburun

Doal Sit

zmir I Nolu KK

Tablo.33 Arkeolojik Sit Alanlar , l Kltr ve Turizm Md. Sit Alanlar Kentsel Sit Alan : 25 Tarihi Sit : 28 . Doal Sit Alan : 139 Dier Sit Alanlar Arkeolojik ve Doal Sit : 18 Tarihi ve Doal Sit : 1 Arkeolojik ve Kentsel Sit : 6 Tarihi ve Kentsel Sit : 4 Doal ve Kentsel Sit : 1 Toplam : 452 Kltr (Tekyap leinde) ve Tabiat Varlklar : 4144

130

GENEL TOPLAM : 4596 F.4.1.4. 1380 Sayl Su rnleri Kanunu Kapsamnda Olan Su rnleri stihsal Ve reme Sahalar Tm Trkiyede bulunan su rnleri istihsal sahalar 11.10.1982 tarih ve 17831 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak belirlenmi olup, zmir l snrlar ierisinde zmir Krfezi, Seluk, Menemen, Dikili, Urla, Foa, Bergama, eme, Karaburun ve Seferihisar kylarnn snr tespiti yaplmtr. Karaburun: Douda: Balklova-Kanlkaya Batda: Karaburun Feneri-olakburnu Kuzeyde:Kanlkaya-Kmrburnu-Karaburun Feneri Gneyde: olakburnu-Gerence Koyu-Urla snrl hudutlar arasnda bulunan sahalar Karaburun mlki deniz snrlar olup, bu karasnrlarmzda yukarda hudutlar belirtilen snrlara akan akarsular ve azmaklar Su rnleri stihsal sahas olarak belirlenmitir. Foa: Kuzeyde:Aliaa ile olan snr noktasyla, gneyde Menemen snr hudutlar arasnda kalan karasularmz Su rnleri istihsal Sahas olarak belirlenmitir. Dikili: Dikili mlki deniz snrlar Kuzeyde ayvalk ile snrn tekil eden Altnova (Marda) ayndan balayp, gneyde Bergama le snrn tekil eden Bakrayn Bergam ynndeki 3.kolunun denize dkld noktaya kadar devam etmektedir. Bu sahalarn tamam Devletim hkm ve tasarrufu altndadr. Tm lkemizde olduu gibi limizde de bu blgeler zaman zaman yaplama tehdidi altnda kalmaktadr. F.4.1.5. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Ynetmelikle Deiik 18., 19. ve 20. Maddelerinde Tanmlanan Alanlar zmir linin 40 km. gneyinde bulunan Tahtal Baraj ehrimizi gney ynnden besleyecek olan tek su kaynadr. zmir ime suyu merhalesini oluturan ve ehre ylda 127.7 m. su verecek olan Tahtal Baraj inaatna 21.08.1986 ylnda balanmtr.

131

Tahtal Baraj ile ilgili almalar 1968 ylnda DS 2. Blge Mdrl tarafndan balatlm olup, blgenin topografik yaps, ya alanlar, derelerin durumlar gz nne alnarak koruma bantlar DS 2. Blge Mdrl tarafndan 1976 ylnda belirlenmitir. Mutlak Koruma Alanlar me ve kullanma suyu temin edilen ve edilecek olan yapay veya doal gllerde max. seviyesinin kara ile oluturduu izgiden itibaren yatay 300 m. geniliindeki karasal alandr. Ksa Mesafeli Koruma Alanlar Mutlak Koruma Alan st snrndan itibaren yatay 700 m. geniliindeki karasal alandr. Orta Mesafeli Koruma Alanlar Ksa Mesafeli Koruma Alan st snrndan itibaren yatay 1 km. geniliindeki karasal alandr. Uzun Mesafeli Koruma Alanlar Orta mesafeli Kruma Alan st snrndan balamak zere su toplama havzasnn nihayetine kadar uzanan tm yatay karasal tm alandr. F.4.1.6. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliinin 49. Maddesinde Tanmlanan Hassas Kirlenme Blgeleri limiz, Aliaa lesinde hava kirlilii asndan kirletici vasf yksek olan, elikhane nitesine sahip 5 adet demir-elik tesisi bulunmaktadr. 1997 ylndan bu yana sz konusu tesislerde sadece mesai saatlerinde deil mesai saatleri dnda gece ve hafta sonlar da dahil srekli denetimler yaplmaktadr. Sistemlerini tamamlayan tesisler Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii uyarnca emisyon izni almak iin de almalarn srdrmektedir. Ayrca; bu tesislerde Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliine gre kaydedicili lm cihaz takmalar talep edilerek kendilerine belli bir sre tannmtr. Bunun amac tesislerin srekli altrlp altrlmadklarn tespit etmektir.

132

Blgede faaliyet gsteren 5 adet demir-elik iletmesinin tamam davlumbaz ve filtre sistemlerini tamamlayarak devreye alm ve iletmelerin tamam kaydedicili lm cihazlarn takmtr. F.4.1.7. 2872 Sayl evre Kanununun 9. Maddesi Uyarnca Bakanlar Kurulu Tarafndan zel evre Koruma Blgeleri Olarak Tespit Ve lan Edilen Alanlar Foa zel evre Koruma Blgesi Foa, gerek doal gzellikleri, gerekse tarihsel nitelikleri ve mitolojideki yeri nedeniyle deer tayan ve pek ok ky yerleim birimlerine gre daha az yaplama gsteren ve nispeten bozulmam bir yerleim yeridir. Blgenin tad nemin byk blm, binlerce yldr burada yaayan ve hatta ileye adn veren Fok balklarndan kaynaklanmaktadr. Nesli tkenme tehlikesi ile kar karya olan Akdeniz fok bal (Monachus monachus )nn halen grlebildii Akdeniz lkeleri arasnda Trkiye II. srada yer almaktadr. Burada yaplacak almalar ile Foa civarndaki doal ekosistemin bundan sonra daha fazla zarar grmeden devam salanabilecektir. Blgenin sahip olduu doal ve kltrel deerlerin evre kirlenmesine ve bozulmasna kar korunmas, doal deerleri ve tarihsel yapnn gelecek nesillere aktarlmasnn gvence altna alnmas amacyla ve 2872 sayl evre Kanununun 9. Maddesine istinaden , 21.11.1990 tarih ve 2072 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile Foa zel evre Koruma Blgesi olarak tespit ve ilan edilmitir. Konumu lenin yzlm 227.km2dir. Batda zmir Krfezi, douda Menemen lesi, kuzeyde andarl Krfezi ile evrili olan yerleim alan zmire yaklak 70 km. uzaklktadr. zmir-anakkale kara yoluna 26 km.lik bir kara yolu ile baldr, ve sosyo-ekonomik alardan balantl olduu en yakn metropolitan zmirdir. Foaya bal bir bucak (Yeni Foa) ile 5 adet ky bulunmaktadr. lenin sahil ksmlar dalk, Baaras ve Gerenky ile Ilpnar Kylerinin bulunduu arazi dz ve ovalktr.Arazinin bir blm Gediz Nehri tarafndan sulanmaktadr. Jeolojik, Toporafik ve klim Yaps Foa lesi, 1. Derece deprem kuanda yer almaktadr. Son olarak 1953 ylnda bir deprem yaanm ve yaplarn bir blm orta derecede hasar grmtr.

133

lede Saroz-Erzurum deprem kuana paralel bir ok knt alan (fay) bulunmakta olduundan sk sk deprem meydana gelmektedir. le volkanik bir yapdan oluan engebeli bir araziye sahipsede, Gediz Nehrinin oluturduu alvyon arazi ve deltadan dolay geni bir ovaya sahiptir. Volkanik zellii, rnein aphane Da eski bir volkann paralanm bir konisi olmasnda aka anlalmaktadr. Baaras yaknlarnda da kraterin ukur dzl olduu bilinmektedir. Foa Ege Blgesinin iklimsel zelliklerini veren lman iklim kuanda yer alr. Jeolojik, jeomorfolojik veriler, toprak kabiliyeti, iklim elemanlar gibi fiziki verilerin oluturduu doal yap Helenistik dnemden bu yana tarihsel geliim iinde yerleme iin uygun bir ortam yaratmtr. Blgede Akdeniz iklimi egemendir. Yazlar scak ve kurak, klar lk ve yal geer. zmir li ierisinde en az ya alan ilelerden birisidir. Yaz aylar ortalama scakl 26 0 C, deniz suyu ortalama scakl ise 22 0 Cdir. Rzgarl gn says fazladr. Buda su sporlarna olanak salar. Kalenin bulunduu volkanik kayalardan oluan yarm adann dnda yerleim alan genellikle alvyondan olumaktadr. Toprak kabiliyeti asndan kentsel yerleimin yaylma alan ve plalanarak yerleime alm olan alanlar VII.snf topraktan olumaktadr.Toporafik adan,denize alan bir anak eklinde yer alan Foada yerleim,toporafyann en az eimli olduu alanda yer alr.Eimin younlat blgelerde sit alanlar ile askeri alanlarn bulunmas,yerleimin kentsel sileti etkileyecek biimde ykselmesini bir lde engelleyebilmitir. Foa kylarn oluturan ve zerinde yerleim bulunmayan yarmadalar (ngiliz ve Fenerburnu vb.) denize alan doal uzantlar olarak Foa sileti ve evresel deerler asndan korunmu alanlardr. Nfus 2000 yl genel nfus saym sonularna gre Foa lesi nfusu 36.040 dir.le nfusunun yarya yakn bir blm Foa ve Yeni Foa Belediyesi hudutlar ierisinde oturmaktadr. Ulam Foann yerleim dndaki merkezlerle balantl 2 ana ulam aks bulunmaktadr.Bunlardan biri daha nce zmirle balanty salayan bugnk Foa-Yeni Foa karayolu ,dieride yerleimin dou srtlarndan ve askeri alann gneyinden geen zmir-anakkale karayoluna balanan karayoludur.Kente girite genellikle 2.yol kullanlmaktadr.Yolu yaplamam ky yoktur.

134

Blgedeki foklar, zerlerindeki youn insan basks sonucu izbe, rutubetli ve karanlk deniz maaralarna doru kamlardr. Foklar iki ylda bir yavru yapabildiklerinden, bu yzden reme hzlarda olduka yavatr. Akdeniz fokunun azalmasna esas neden olarak 3 faktr gsterilebilir; -Tre direkt saldr -Habitad tahribi -Rahatsz edilmeleri Ayrca deniz kirlenmesi ve ar yada yanl avclk sonucunda besinlerinin azalmasda lokal olarak etki edebilecek faktrlerdir. Dnyada Akdeniz fokunun aratrlmas ve korunmas ile ilgili abalarn balamas olduka yeni tarihlere dayanmaktadr. zellikle son on yl ierisinde bu abalar younlatrlarak, kapsaml ve ciddi almalar gerekletirilmektedir.Trkiyede Akdeniz fokunu koruma almalar Ocak 1991de oluturulan ulusal bir komite tarafndan yrtlmektedir. Komitenin 8 Nisan 1991de yaplan ilk toplantsnda alnan en nemli karar Foann ilk fok koruma alan olarak seilmesidir. Foann yakn evresinde yaklak 10 civarnda fok bulunmakta olup, blgede yerleik olarak yaayp yaamadklar bilinmemektedir. Blgedeki foklar yaklak 4 adada gzlenmektedir. Bu adalarn su alt ve su st girilerini kullanarak deniz maaralarna ulatklar sanlmaktadr. Foklarn tercihi, sanayileme, yerleim ve deniz kirlilii bakmndan fazla bask grmeyen yerlerdir. Bu blge, Akdenizde nesli yok olmak zere olan Akdeniz foku iin byk bir nem tamaktadr. Ad geen blgenin korumaya alnm olmas, yalnz Trkiye iin deil, dnya iinde nemli bir evre planlamasdr. limiz kylarnda Akdeniz Foklarnn deiik blgelerde tespit edilmesi, korunmas ile ilgili olarak bilgilendirme almalar SAD AFAG ile koordineli olarak srdrlmektedir. F.4.1.9. 6831 Sayl Orman Kanunu Gereince Orman Alan Saylan Yerler zmir li toplam orman alan 490692.5 ha dr. Koru alan 370369.0.ha, baltalk alan 120323.5 ha, koru+ bataklk alan ise 490746.5 ha dr. zmir li dahilinde kalan orman alanlarnn byk blm genel olarak bozuk vasfldr. limiz dahilindeki genel orman sahas 1.173.122,5 hektardr. Bu sahann 490.692.5 hektar orman alan, 682.430 hektar ormansz alandr.

135

F.4.1.10. 3621 Sayl Ky Kanunu Gereince Yap Yasa Getirilen Alanlar 3621 sayl Ky Kanunu kapsamnda ky kenar izgisinin deniz tarafnda doldurma ve kurutma yolu ile elde edilecek alanlarda, imar plan onama yetkisi Bayndrlk ve skan bakanlna aittir. Bu kapsamda ky kenar izgisinin deniz tarafnda bulunan ve dolgu imar plan bulunmayan alanlar 3621 sayl ky kanunu kapsamnda yap yasa yetirilmi alanlardr.

F.4.1.11. 3573 Sayl Zeytinciliin Islah Ve Yabanilerinin Alattrlmas Hakknda Kanunda Belirtilen Alanlar Alelmum al zeytinlerin bakm, tmar ve toplanma ve sklarnn kkletme ve yeniden fidan dikme suretile meydana getirilecek zeytinliklerin tesis ve yetitirme, yabani zeytinliklerin ama ve alama ileri Tarm ve Kyileri Bakanlnn direktifi altnda yaplr. Orman snrlar dnda bulunan ve Devletin hkm ve tasarrufunda olan yabani zeytinlik, Antep fst ve harnupluklar ve her nevi sakz nevileri ile orman snrlar dnda olup da 17.10.1983 tarih ve 2924 sayl Kanun kapsamnda bulunmayan zeytin yetitirmeye elverili fundalk ve makilikler Tarm ve Kyileri Bakanlnca tespit edilip haritalanr.

F.4.1.12. 4342 Sayl Mera Kanununda Belirtilen Alanlar limizde ayr ve Meralarn kaplad alan toplam 120.894 ha.dr. 28.02.1998 tarihinde 23772 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren, Mera Kanunu gereince limizde zmir li Mera Komisyonu kurulmu ve teknik ekiplerin oluturulmutur. Tapu Sicil Mdrl kaytlarna gre zmir linde Mera Kanunu kapsamnda deerlendirilen alanlarn yaklak olarak 23.434 ha olduu belirlenmitir. Mera Kanunu gereince muhtelif zamanlarda tespit ve tahdit almalar tamamlanan 16 kyde tahsis almalar tamamlanm olup, mera alanlar kyllerin kullanmna sunulmutur.

136

F.4.1.13. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Sulak Alanlarn Korunmas YnetmeliiNde Belirtilen Alanlar zmir Ku Cenneti zmirin 25 km. kuzeybatsnda, Gediz Nehrinin eskiden dkld yerde, tuzcul ve tatl su bataklklar, koylar, tuzlalar ve lagnler(dalyan)den oluan 19.400 ha.lk Gediz Deltas iinde 8000 ha. Alan kapsayan geni bir ky sulak alandr. Birok deiik habitattan oluan zmir Ku Cennetinde tuzcul bitki trleri ile 210 ayr ku tr yaam olana bulmaktadr. Sazl Gl ( 1 ) zmir, Karaburun yarmadasnn batsndaki Karareis yresinde bulunan, 100 m. ykseltide, s ve suyu tatl bir birikinti gldr. Yllk ortalama scakl 17 C0 olup, toplam ya 783 mm.dir. Jeolojik yaps devoniyen yal ktlelerdir. Topluluun bitki trleri unlardr. Typha angustfola, Schenoplactus lacustrs ,Schenoplactus littoralis, Eleocharis palustris, Holoschoenus vulgaris, Juncus heldreichianus spp., Polypogon martumus, Sentha pulegum, Lytrum trpractatum, Frankena verlanta. Sazl Gl ( 2 ) zmir, Menemenin gney batsnda, 50 m. ykseltide s ve suyu tatl bir kaynak gldr. Yllk ortalama scakl 16.3 C0 olup, toplam ya 337 mm.dir. Jeolojik yaps kuaterner karasal ayrlmam ktlelerdir. Phragmites australis topluluu egemendir. Topluluun dier bitki trleri unlardr. Schenoplactus lacustris, Eleocharis palustrs, Bulboschoenus martumus, Veronca anagallis-aquatca, Juncus inflexus, Mentha aquatica Kara Gl zmirin kuzeyinde Yamanlar Danda 800 m. ykseltide, yzlm 340 m2. Olan 9 m. derinliinde suyu tatl bir kaynak gldr.Yrede yllk ortalama scaklk 13.3 C0. olup, topam ya 343.5 mm.dir.Jeolojik yaps andezittir. Glde Phragmtes australis topluluu egemendir. Topluluun dier bitki trleri unlardr.

137

Typha latfola, Eleocharis palustra, Alisma plantago-aquatica, Veronica anagallia-aquatca, Ranunculus Sanculfolus, Fetrchophyllo. kiz Gl zmir, Bornovann kuzeyinde 600 m. ykseltide, suyu tatl bir kaynak gldr. Yrede yllk ortalama scaklk 13.1 C0. olup, toplam ya 342.5 mm.dir.Jeolojik yaps andezit olup, Phragmter australis topluluu egemendir. Topluluun dier yeleri; Typha latfola, Polygonun lapathfolum, Eploblum hrsutum, Cyperus longus, Lycopus auropasus, Alisma plantago-aquatca. Olananas Gl zmirin gneyinde Gaziemir yaknlarnda, 20 m. ykseltide suyu tatl bir kaynak gldr. Yrede yllk ortalama scaklk 17.2 C0. Olup, toplam ya 339.3 mm.dir.Jeolojik yaps kuaterner karasal ayrlmam ktlelerdir. Su iinde Myrophylum spcatum topluluu saptanm olup, bataklk ksmnda Juncus inflexus, Cyperus longus trleri bulunmaktadr. Belevi Gl zmir, Selukun kuzeydousunda Belevi Ky yaknnda, 10 m. ykseltide suyu tatl bir gldr.Yrede yllk ortalama scaklk 16 C0. Olup, toplam ya 596,9 mm.dir. Jeolojik yaps kuaterner karasal ayrlmam ktlelerdir. Gln bataklk ksmnda Ranunculus margnatus tr vardr. Geberik Gl zmir, Seluk kuzeyinde deniz ykseltisinde ve denize yakn ve suyu tatl kk bir gldr. Yrede yllk ortalama scaklk 16. C0 olup, toplam ya 596 mm.dir. Jeolojik yaps kuaterner karasal ayrlmam ktlelerdir. Phragmtes australis egemen topluluk olup, su iinde Veronica anagallis-aquatca, Juncus hybrdus saptanmtr. Gle yakn olan tuzlu bataklklarda Juncus acutuus, Halmone portulacodes, Salcorna europaea trleri vardr. Barutu Gl zmir, Seluk kuzeyinde deniz ykseltisinde ve denize yakn, suyu tatl kk bir gldr. Yrede yllk ortalama scaklk 16. C0 olup, toplam ya 396.9

138

mm.dir. Jeolojik yaps kuaterner karasal ayrlmam ktlelerdir. Egemen topluluk Pragmtes australistir. Topluluun dier bitki trleri unlardr. Schoneplectua litteralis, S.lacustris, Tamarx hampeana, Irs ochrclouca, Samolus valerandi. Su iinde Ceratopylum demersum, Salvna natans ve Ranunculus ron bulunmaktadr. F.4.2. lkemizin Taraf Olduu Uluslararas Szlemeler Uyarnca Korunmas Gerekli Alanlar F.4.2.1. 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi (Bern Szlemesi) Uyarnca Koruma Altna Alnm Alanlardan nemli Deniz Kaplumbaas reme AlanlarNda Belirtilen I. ve II. Koruma Blgeleri, Akdeniz Foku Yaama ve reme Alanlar Akdeniz Foku Yaam ve reme Alanlar limiz, Foa ilesi kylar ve Karaburun Yarmadas, dnyann en nadir oniki memelisinden biri ve Avrupann en nadir canl tr olan Akdeniz Fokuna (Monachus monachus) yaama, beslenme ve reme alan oluturmaktadr. Akdeniz Foklar, Foada bulunan Orak Adas-Siren Kayalklarn ve Karaburunda bulunan Aybal Maarasn uymak ve yavrularn dnyaya getirmek iin kullanmaktadrlar. Kylardaki plansz ve ar yaplamalar, deniz kirlilii, ar ve yasad balk avcl, baz turistik faaliyetler nedeniyle rahatsz edilmeleri ve kylarda kurulan balk iftlikleri nedeniyle foklarn yaam alanlar bozulmakta ve saylar azalmaktadr.Btn bu nedenlerden dolay, Akdeniz Fokunun Trkiyede korunmas amacyla Foa Yerel Fok Komitesi ile SAD-AFAG tarafndan hazrlanan ve Trkiye Ulusal Fok Komitesi ile evre Bakanl tarafndan onaylanan Foa Pilot Projesi, Temmuz 1993te WWF (Dnya Doay Koruma Vakf)nn destei ile hayata geirilmitir. Projenin sonucunda alnan nlemler ve kstlamalar unlardr: Foklarn Foada en sk kullandklar alan olan Orak Adas-Siren Kayalklar koruma alan ilan edilmi (Foa zel evre Koruma Blgesi) ve alanda kk balklarn balk avlamalar hari her trl insan faaliyeti (yzmek, dalmak, karaya kmak, demirlemek vb.) yasaklanm, evre Bakanl tarafndan Foa Belediyesine tahsis edilen evre isimli srat teknesiyle yaplan denetimler sonucunda, yasad balklk faaliyetleri byk oranda engellenmi, blgede 2 mil mesafe ierisinde her trl srtme alar ve grgr a ile avclk yasaklanm,

139

yasaklanm olan trata takmlarnn yasad kullanmna engel olmak amacyla ky kesimine beton ve demirden yaplan su alt engelleri yerletirilmi, yasad trol ve trata avclna engel olmak ve su alt yaamn canlandrmak amacyla yapay resifler oluturulmu, arazi almalar srasnda elde edilen bilgiler kullanlarak hazrlanan raporlar, Foa ve evresinde yaplmas planlanan, evreye zarar verecek baz inaatlarn ve faaliyetlerin nlenmesinde etkili olmutur. Ayn zamanda yaplan eitim programlar erevesinde kamuoyunu bilinlendirme almalar yaplmtr.

Deniz Kaplumbaas reme Alanlar limizde, nesli tehlike altnda olan dier trlerden olan Deniz Kaplumbaas trlerinin (Caretta caretta, Chelonia mydas, Dermochelys coriacea) reme alan bulunmamakla beraber, reme mevsiminde kylarmzda l ya da yaral halde bir ok kaplumbaaya rastlanmaktadr. limiz kylarnda da yaamlarn srdren bu trlerin (deniz kaplumbaalar ve Akdeniz Foklarnn) korunmasnn salanmas amacyla alnacak tedbirleri saptamak iin Deniz Srngenleri ve Memelileri Eylem Plan toplants Mdrlmz koordinatrlnde ilgili kurum ve kurulularn katlmyla yaplmtr.

140

F.4.2.4. 17/05/1994 Tarih ve 21937 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren zellikle Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip Sulak Alanlarn Korunmas Szlemesi (Ramsar Szlemesi) Uyarnca Koruma Altna Alnm Alanlar limiz snrlar ierisinde Ramsar Szlemesi Listesine alnarak koruma altna alnm olan tek alan Gediz Deltas(zmir Ku Cenneti) dr.Ayrntl bilgi madde F.4.1.2. de yer almaktadr. F.4.3. Korunmas Gereken Alanlar F.4.3.2. Tarm Alanlar: Tarmsal Kalknma Alanlar, Sulanan, Sulanmas Mmkn Ve Arazi Kullanma Kabiliyet Snflar I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yaa Bal Tarmda Kullanlan I. ve II. Snf le, zel Mahsul Plantasyon Alanlarnn Tamam
leler nemli Tarm Arazileri 1. Derece 2. Derece Merkez 21026 6641 Aliaa 5716 3250 Bayndr 15280 1892 Bergama 29090 6826 Bornova 1253 249 eme 2771 872 Dikili 10818 2918 5724 1964 Foa Karaburun 1305 395 Dier Araziler 82187 31878 22432 105620 17429 22864 36810 14688 40406 Genel Toplam 114044 41915 49106 151933 21878 29348 54548 24563 44274

3. Derece 4190 1071 9502 10397 2947 2841 4002 2187 2168

Toplam 31857 10037 26474 46312 4454 6584 17738 9375 3863

141

Karyaka Kemalpaa Knk Kiraz Menemen demi S. Hisar Seluk Tire Torbal Urla Toplam

1799 15482 11741 6126 23790 30885 4422 5270 22217 25424 6238 246377

211 3620 3097 793 1807 7826 12656 577 1501 3914 4717 65726

269 2789 92 401 775 5945 1197 3388 6176 2253 1780 64370

2279 21891 14930 7320 26372 44556 6884 9235 29894 31591 12735 376473

18810 50426 38738 50478 31447 77978 30426 18226 44845 32307 57464 825459

21089 72317 53668 57798 57819 122634 48701 27461 74739 63898 70199 1201932

Tablo34. Arazilerin Tarmsal Potansiyele Gre Snflandrlmas (Tarm l Md.2004) Tarmsal Geliim Alanlar Toprak kaynamz korumak ve srekliliini salamak iin alnmas gerekli tedbirlerden biri ve en nemlisi tarm d amal tm yaplamalar verimsiz veya dk verimli araziler zerinde gerekletirmeye ynelik Tarm D Amal Arazi Kullanm Planlamasnn lke apnda ve en ksa zamanda yaplarak uygulamaya konmasdr. (1.2.3.)Snf Tarm Alanlar Birinci Derecede nemli Tarm Arazileri:(Mutlak Tarm Araziler) lke dzeyinde snrl bir alan tekil eden ve potansiyelleri itibariyle tarmsal retimde nemli yeri olan bu arazilerin mutlaka tarm altnda tutulmas gerekir. Bu araziler, 1. ve 2. snfta yer alan; tarm arazileri ile dier snflarda yer alan, sulu tarm arazileri ile sulu ba-bahe arazilerinin tamamn kapsar. Bu grupta yer alan araziler 246382 hektarlk alanlaryla il yzlmnn %20,5ni oluturmaktadr. kinci Derecede nemli Tarm Arazileri: (lke ekonomisinde nemli yeri olan tahl ve baz endstri bitkileri yetitirilen ve yetitirilmesine uygun araziler)

142

Bu gruptaki araziler, kltr bitkilerinin gelimesini snrlandran, iddetli sorunlara sahip, fakat lke ekonomisinde ok nemli yeri olan tahl, endstri bitkileri, yal tohumlar ve yem bitkileri yetitirilen veya yetitirilmesine uygun olan arazilerle birinci grup dnda kalan; yetersiz sulu tarm arazileridir. Uygun tarm yntemlerine gre ilenip iyi idare edildiklerinde, bu tip arazilerden yksek verim alnabilir. Bu nedenle bu grup arazilerin de mutlaka tarmsal amal olarak kullanlmas gerekir. Bu araziler 3. snfta yer alan: nadassz kuru tarm, kuru ba-bahe zeytin, turungil ve ayr mera arazileri ile 4 ve st snflarda yer alan Yetersiz Sulu Tarm Arazilerinin tamamn kapsar. zmir linde bu gruba giren topraklarn alana 54234 hektar olup il yzlmnn %4,1ini oluturmaktadr. nc Derecede nemli Tarm Arazileri:(Tesis Edilmi Ba-Bahe ve zel rn Arazileri) Birinci ve ikinci derecede nemli Tarm Arazileri dnda kalan arazilerden, zerinde ekonomik olarak rn elde edilebilecek nitelikte kuru ba-bahe, zeytin ve turungil tesis edilmi olan araziler bu snfa girer. zmir linde bu snfa giren topraklar 64370 hektar alana sahip olup, il yzlmnn 5,35ni olutururlar. Dier Araziler : (lemeli Tarma uygun olmayan veya snrl olarak uygun olan arazilerle orman rejimindeki araziler) lk gruba giren arazilerin dnda kalan arazilerle, orman rejimindeki arazilerin tamam bu gruba girer. Bu gruptaki arazilerin zmir lindeki toplam alan 831819 hektar olup, l yzlmnn % 69,41ni kapsar. Doal olarak bulunmayan ve dk dzeylerde bulunan eitli maddeler rnein fenoller, antrasen trevleri, deterjan moleklleri toprakta oalmakta burada yetien kltr bitkileri tarafndan bnyeye alnmaktadr. Ar metaller toprakta bitkilere zararl olabilecek dzeyde birikerek onlarn gelimesini engelledii gibi bu maddeleri bnyelerinde biriktirme zellii

143

gsteren bitkilerin besin maddesi olarak deerlendirilmeleri halinde insan ve hayvanlarda toksik etki yapmaktadr. Sanayi tesislerinin atk sularnn sulama kanallarna artlmadan braklmas toprakta kirlilie neden olmaktadr. Ayrca yzeye braklan atk sular ile sivrisinek ve baz bceklerin barnmasna ortam hazrlayc olumsuz evresel etkilere neden olmaktadr. Enerji kayna olarak kullanlan atom santrallerinden sualt yoluyla evreye yaylan radyoaktif klar, radyoaktif partikller, toz bulutlar evreye zarar verebilir. Radyoaktif maddeler atmosferik hareketlerle uzaklara tandndan dtkleri yerlerde radyasyona neden olabilir. Radyoaktif atklarn ana kayna zel tp laboratuar ve merkezi hastaneler ile niversite ve dier aratrma laboratuarlar, endstriyel izotop kullanlan kurululardr. Sularda bulunan radyoaktivite, doal rakyoaktivite, radyoaktif yalar ve nkleer ve radyoaktif tesisler dir. zel Mahsul Plantasyon Alanlar Tesis edilmi ba-bahe ve zel rn arazileridir. , zerinde ekonomik olarak rn elde edilebilecek nitelikte kuru ba-bahe, zeytin ve turungil tesis edilmi olan araziler bu snfa girer. zmir linde bu snfa giren topraklar 64370 hektar alana sahip olup, il yzlmnn 5,35ni olutururlar. F.4.3.6. Mesire Yerleri; 6831 Sayl Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkn Rekrasyonel Kullanmn Dzenleyip, Kullanmnn Doal Yapnn Tahribine Neden Olmadan Ynlendirilmesini Salamak zere Ayrlan Alanlar 1.Ekmeksiz Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Ekmeksiz Mesire Yeri 1991 ylnda A tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Seferihisar lesi Sack Mevkiinde bulunmaktadr. zmire uzakl 52 km dir. Sahada deniz manzaral krgazinosu , WC,bfe, piknik niteleri, adr yeri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.14 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 1500 kii/gn ve 150 adr yeridir . 2.Kalemlik Mesire Yeri

144

zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Kalemlik Mesire Yeri 1987 ylnda A tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Menderes lesi zdere Beldesinde bulunmaktadr. zmire uzakl 70 km dir. Sahada deniz manzaral krgazinosu , WC,bfe, piknik niteleri, adr yeri, shhi tesisler bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.40 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 3000 kii/gn ve 500 adr yeridir . 3.Klaros Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Klaros Mesire Yeri 1988 ylnda A tipi saha olarak tescil edilmitir.eme-SeferihisarKuadas karayolu zerinde yer alan sahamzn Kuadasna olan uzakl 25km. zmire uzakl 70 km dir. Sahada Kr Bfesi, WC,bfe, piknik niteleri, adr yeri, Shhi tesis bulunmaktadr.Elektrik ve kullanma suyu mevcuttur.80 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 3000 kii/gn ve 100 adr yeridir . 4.Yamanlar Da Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Yamanlar Da Mesire Yeri 1973 ylnda B tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Karyaka lesi Yamanlar Da Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 20 km dir.Sahada gl manzaral krgazinosu , WC,bfe, piknik niteleri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.1720,5 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 1000 kii/gndr . 5.Gmldr Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Gmldr Mesire Yeri 1987 ylnda A tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Menderes lesi Gmldr Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 75 km dir.Sahada krgazinosu,disko,bfesi, WC, piknik niteleri ve adr yeri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.8 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 2000 kii/gn ve 300 adr yeridir. 6.Tanay Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Tanay Mesire Yeri 1976 ylnda A tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li eme lesi Ilca Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 70 km dir. Sahada deniz manzaral krgazinosu, WC,bfe, piknik niteleri, adr yeri ve bungalow

145

bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.70 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 2000 kii/gn ve 100 adr yeridir . 7.Gmsuyu Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Gmsuyu Orman i Dinlenme Yeri 2003 ylnda A tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Menderes lesi Gmldr Mevkiinde bulunmaktadr. zmire uzakl 75 km dir. Sahada 32 adet 5 yatakl tatil evleri, krgazinosu, WC ve adr yeri bulunmaktadr. Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur. 1.7133 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 160 yatak/gn ve 20 adr yeridir . 8.Pamucak Orman i Dinlenme Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Pamucak Orman i Dinlenme Yeri 1964 ylnda B tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Seluk lesi Pamucak Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 82 km dir.Sahada krgazinosu, WC, piknik niteleri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.7 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 1000 kii/gndr. 9.iekli Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal iekli Mesire Yeri 1992 ylnda B tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Bornova lesi iekli Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 20 km dir.Sahada bfe , WC, piknik niteleri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.60 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 900 kii/gndr. zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal iekli Mesire Yeri 1992 ylnda B tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Bornova lesi iekli Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 20 km dir.Sahada bfe , WC, piknik niteleri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.60 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 900 kii/gndr. 10.Efeolu Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Efeolu Mesire Yeri 1971 ylnda B tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Torbal lesi Yeilky Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 22 km dir.Sahada krbfesi, WC, piknik niteleri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu

146

mevcuttur.24 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 1000 kii/gndr . 11.Karabel Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Karabel Mesire Yeri 1987 ylnda B tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Kemalpaa lesi Karabel Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 50 km dir.Sahada krgazinosu, WC, piknik niteleri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.20 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 2000 kii/gndr.

12.Teos amlk Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Teos amlk MesireYeri 1964 ylnda B tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Seferihisar lesi Sack Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 50 km dir.Sahada krgazinosu, WC, piknik niteleri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.10 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 1500 kii/gndr. 13.Uzunkuyu Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Uzunkuyu Mesire Yeri 1969 ylnda B tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Urla lesi Uzunkuyu Mevkiinde bulunmaktadr. zmire uzakl 60 km dir. Sahada WC,bfe, piknik niteleri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.20 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 1000 kii/gndr. 14.Yiitler Mesire Yeri zmir Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrlne bal Yiitler Mesire Yeri 1967 ylnda B tipi saha olarak tescil edilmitir.zmir li Kemalpaa lesi Yiitler Mevkiinde bulunmaktadr.zmire uzakl 70 km dir.Sahada bfe, WC, piknik niteleri bulunmaktadr.Elektrik ime ve kullanma suyu mevcuttur.10 ha.lk bir alanda kurulmu olup ziyareti kapasitesi 750 kii/gndr. G. TURZM

147

G.1 . G.1.1

YRENN TURSTK DEERLER Yrenin Doal Deerleri

G.1.1.1 Konum zmir li Ege ky blgesinin arpc bir rneidir. Kuzeyde Madra Dalar,gneyde Kuadas Krfezi,batda eme Yarmadasnn Tekne Burnu,douda ise Aydn-Manisa il snrlar ile evrilmi,11973 km2lik bir alana yaylan zmir batda kendi adyla anlan krfezle kucaklar. Bat Anadolunun orta ksmnda yer alan Olak Adas yannda balayan krfez,onun karsnda bulunan Karaburunda sona erer .Krfezin uzunluu Karaburunda Yenikale geitine kadar 17.3 mil,toplam 26 mil kadardr. Genilii en az 1.2 milden en ok 5 mile kadar degiir. 38 24 kuzey enlemi ile 2710 dou boylamnda bulunan zmirin iinde bulundugu Ege Blgesi fay sisteminin dou-bat dorultusunda uzanan tektonik hatlar,krfezi aralarndaki ukura alrlar. Krfezin gney sahilini takip eden fay zerinde Urla meleri,Balova (Agamemnon) Ilcalar ve suyu ksman lk olan Meles(Halkapnar) kaynaklar yer alr. G.1.1.2 Fiziki zellikleri zmir morfolojisi farkl grnmler tar li ynden evreleyen ve yerleim alannn arkasn kuatan dalar ve bunlarn oluturduu horizonal izgiler ile yerleim alannn younlat sahil izgisi arasnda kalan ve yer yer i ksmlara kadar uzanan sahil eridi ve dzlkler zerinde,evre dalarnda kopup sram tepeler morfolojik olarak temel izgileri meydana getirir. Dalar arasndaki verimli ovalar ve vadiler lml deniz ikliminin ierilere kadar etkili olmasn salar. zmirin corafi konumunun,turistik yerleime,zellikle ky bandnda elverili olduu rahatlkla belirtilebilir. Girintili kntl ky band doal olarak saysz gzellikte koy,sahil ve plajlarn oluumu ile sonulanr. Gmldr, zdere, Foa,Karaburun,eme sahil ve plajlarnn zmir iin nedenli byk bir turistik nem tad bilinmektedir. te yandan ayn doal yap,birok balk barnann veya yat yanama yerlerinin olumasna neden olmutur.Bu sahil izgisi lkemiz ve zmir asndan nemi grmezlikten gelinemeyecek olan krfezin ve limann grnmn tamamlar. zmir doal bir turizm ve liman kentidir.

148

En yksek noktasnda (Karatepe) 1075 mye ulaan Yamanlar Da ve yamalarndan oluan silsile ,zmiri kuzeyden evreler. Yamanlar Da kuzeyde Dumanl ve Kara Hasan Dalar ile devam eder. Kuzeybatda sahile kadar inen Sivri Da, Ayr Da, aphane Da ve Karada yer alr. ehrin dousunda en belirli arazi ykselmesi Nif Da(1510m) ve onun batya uzanan tepeleridir. Kuzey-gney dorultusunda 200 km. dou-bat dorultusunda ise 180 km geniliinde olan zmirde denizden ykseklik 50 cmden balayarak Basmane yresine doru tatl bir meyille 7 mye ular ve tepelere doru artar.Bu ykseklik kuzeyde Madra Dalarnda 1250 myi geerken bu dalarn gneyinde yer alan ve 126 km uzunluundaki Bakrayn sulad ve andarl Krfezine kadar uzanan Bakray Ovasnda azalr. Bakray Ovasnn gneyinde yer alan Yunt Dalar kendi dousundaki Sultan Da ve gneyindeki Dumanl Dalar ile birleir. Dumanl Dalarnn gneyinde Trkiyenin ve blgenin en verimli ovasn sulayan ve ona adn veren 350 km uzunluundaki Gediz rma yer alr. Gediz rma kendi adyla anlan verimli Gediz Deltasn oluturarak Menemen boazndan geer ve denize dklr. Boazdan karak demi ve Tire ilelerinden geip Kuadasnda denize dklen Kk Menderes rmag 140 km uzunluundadr ve kendi adyla anlan verimli ova topraklarn sular. zmirde irili ufakl gllerden sz edilir ki,balcalarn Bozdan batsnda tatl suyu, oluturduu doal bitki rts ve temiz havas ile Glck Gl,Yamanlar Da zerindeki tipik krater gl olan Karagl,Torbal-Seluk arasnda s bir gl olan Belevi Gl ve Kk Menderesin getirdii alvyonlardan oluan akal Boaz Gl olarak saylabilir. Dantel gibi ilenmi ok girintili ve kntl bir sahil izgisine sahip olan zmir Krfezi,Bostanl ile nciralt arasnda 30 km.uzunluundaki sahili oluturur.Toprak btn sahil boyunca alvyondan olumu bir toprak yaps gsterir.Bu toprak rts douda Bornova,kuzeyde ise Karyaka dzlklerini rterek,yeil bitki rtsn ve ziraate elverili topraklar oluturur.Sahili evreleyen yksek tepelerde ise krmz Akdeniz toprak materyalini ieren talk arazi,zeri birka cm.kalnlnda kahverengi toprak ile kapldr.Buca yresi topra da kuru tarla ziraatiligine elverili orta verimlilikte kahverengi toprak tabakasyla rtldr. Kaplcalar- Ilcalar 1)Balova Kaplcalar:Agamemnon kaplca merkezinde 435 yatakl ve 3 yldzl konaklama tesisleri hizmet vermektedir.624 yatakl ve 4 yldzl yeni

149

konaklama tesisleri ise 1994 ylnda hizmete almtr.Kaplca otelleri ayn zamanda kent otelleri olarak da kullanlmaktadr.Termal su ehri nitelikleri tayan bu kaplca merkezinde kvet ve havuz banyosu,masaj,n,fizik tedavi ve beden eitimi gibi uygulamalar yaplmaktadr.Kaplca suyu romatizma,kalp ve kan dolam,eklem ve kirelenme sinir ve kas yorgunluu,sinirsel rahatszlklar gibi hastalklara olumlu etki yapar. Su scaklg 62-80 derece olup klorr,bikarbonat,sodyum ve kalsiyum bileiminden olumaktadr. 2)Bayndr Ilcalar:Bayndrn kuzeydousunda Turgutlu yolu zerinde 8 km uzaklktaki Ergendi lcas,Dereky kaplcasndan olumaktadr.Birbirlerine 15 dakikalk uzaklkta bulunan kaplcalardaki su scakl ortalama 40 santigrat dolayndadr.Kkrt ve sodyum hidrokarbonat ihtiva eden kaplcalarn daha ok romatizma ve deri hastalklarnn tedavisinde baarl olduu belirtilmektedir.Ziyareti konaklamalar iin altyap yetersizdir. 3)Bergama Kaplcalar:Bergama ve evresinde deiik hastalklara iyi gelen,amurlu zellikte kaplcalar,su kaplcalar,ifal imeler bulunmaktadr. 4)Mahmudiye Ilcas:Sular 26 derece scaklkta bulunan lcada radyoaktivite oran yksektir.Sodyum asndan zengin olan lcada kalsiyum yoktur.Bu nedenle kyller tarafndan amar suyu olarak da kullanlmaktadr.Cilt hastalklarna faydal olduu bilinmektedir. 5)Paa Ilcas:Bergamaya 20 km uzaklktaki Paa kyndedir.Ziyaretilerin daha ok baraka ve adrlarda konaklad lcann scaklk ve madensel tuzlar ynnden fakir olan sular banyo olarak kullanlr.Kronik romatizma,gda metabolizmas bozukluundan ileri gelen gut, diabet,imanlk,yallktan ileri gelen dknlk halleri,bbrek ve kadn hastalklarnda da bu sulardan yararlanlmaktadr. 6)Geyiklida Ilcas:Bergama ile Kozak bucak merkezinin arasnda yer alan lca etrafnda konaklama tesisleri bulunmamaktadr.Bu nedenle yakn yerleimlerde bulunanlar lcann scak ve kkrtl sularndan,zellikle kronik iltihap sendromlarnn tedavisinde ve st solunum yollarnn kronik iltihaplar refritlerinde kullanlr. 7)Gzellik Ilcas:Bergama ya 4 km uzaklkta bulunan Gzellik lcas kubbeli ve iki mermer havuzlu bir kaplcaya sahiptir.1986 ylnda yeni bir bakm ve onarma alnan konaklama tesisleri ile irin bir tatil imkan yaratan kaplca su scakl 35 derece dolayndadr.Sodyum bikarbonat ve slfat bulunan kaplca

150

suyunun romatizma,nefralji kalp hastalklar,nevresteni,dima yorgunluklar ve cilt hastalklarna iyi gelmektedir. Ayrca kaplcalarn yal ve seboraik deriler zerinde gzelletirici bir etkide bulunduu yaygn bir kandr.Hatta bu anlamda,tarihte Kleopatrann da Bergamay ziyaretinde bu kaplcada ykanarak gzelletii rivayet edilir.Kaplca suyunda 1.5 eman deerinde olduka yksek radyoaktivite bulunmaktadr. 8)Kaynarca-Dikili Kaplcas:Dikilinin 10 km dousunda bulunan Kaynarca amuru etrafnda konaklama elverili tesis bulunmamaktadr.3 km apnda ve ortasnda ok scak sular kaynayan sazl bir bataklktr.Deri ve kadn hastalklar tedavisinde kullanlmaktadr.Suyun ss 42-64 derecedir. 9)Menemen-Deniz Ilcas:Menemenin kuzeybatsnda Aliaa iftlii bucak merkezinin 15 km batsndadr.Sular bir marann iinde kaynamaktadr.Kayalarn eski dnemlerde yontularak kaynan doal bir hamam iinde kalmas salanmtr.Travmatik nedenlere bal kaynamas gecikmi krklar,kemik sisteminin erimesi,kan dolam bozukluklar ve benzeri gibi rahatszlklar bu sularda tedavi edilmektedir. 10)eme Ilcalar:zmir-eme yolu zerinde ve emeye 5 km uzaklkta deniz kysnda bulunan Ilcalar plaj ve lcas ayn yerde olan,dnyann en ilgin ve zor bulunur lcalarndan biridir.Sularn scaklg 55 derecedir.Klorr,sodyum,magnezyum bromr ve florr bileimine sahiptir.Banyo ve ime krleri iin elverilidir.Romatizma,kalp ve kan dolam kadn sinir ve kas yorgunluu,sinirsel rahatszlklar ve gz hastalklarna olumlu etki yapar. eme kaplca merkeznde 420 yatakl ve 4 yldzl,Turban termal oteli ile 1030 yatakl ve 4 yldzl Altnyunus deniz termal ve tatil merkezi hizmet halinde bulunmaktadr.Bu kaplca ve deniz termal merkezinde kvet ve havuz banyolar,masaj,n,fizik tedavi ve beden eitimi gibi uygulamalar yaplmaktadr. 11)eme-ifne Kaplcas:eme lcalarnn 5 km kuzeydousunda bir yarmada zerinde bulunur.Suyu sodyum klorr ve kalsiyum ihtiva eder.Kaplca scakl 38 derece,radyoaktivite oran ise 5.3 emandr.Raitizm,romatizma ve deri hastalklarna yararldr. 12)Urla mesi:zmir-eme yolunun hemen solunda ve zmire 42 km uzaklktadr.Kaynak sular Heykelli kaynak ve Kayadibi olmak zere iki yerden k yaparlar.Kaynak sular bol verimlidir.Suyun scaklg 22 derece olup,klorr,sodyum,kalsiyum,magnezyum ve slfatl bir bileime sahiptir.Urla ime sular mide ve barsak,karaciger safra kesesi rahatszlklar gibi hastalklara olumlu etki yapar.

151

G.1.2. Kltrel Deerler lkemizin nc byk kenti olan zmir hereyden nce uluslararas ticarete ak bir liman kentidir.zmirin grnmn giderek deitiren ticari ofisler,brolar,banka ve sigorta irket binalar bu grnmn tipik gstergeleridir.te yandan sanayi ve tarmsal retime paralel olarak gelien ihracata ynelik liman iletmesi tesisleri ve benzerleri kentin ticari ehresini olutururlar.Kltrel zenginliklerin, ticari niteligi ar basan bir kente belirleyici bir nem tamas her zaman grlen bir olgu deildir.Oysa zmir bu anlamda olaan d bir kltr zenginliine sahiptir. Tiyatrolar, ktphaneleri,egitimi,mzeleri ile zmirin kltr tarihindeki nemi inkar edilemez.Kltr varlklarmz olarak medreseler,camiler,adrvanlar bulunmaktadr. zmir Halk Kltr Geleneksel kltr deerleri, genel olarak folklor (halkbilim, halk kltr) olarak adlandrlan bilim dalnn alma konusunu oluturur. nsann doumdan lme kadar yaam biimi, doum, dn adetleri, mzik ve halk danslar, yresel yemekleri, el sanatlar, halk edebiyat v.b. konular gelecek kuaklara aktarlmak zere aratrlr. Bu nedenle; halk kltr gemiten gelecee aktarlarak ulus olma bilincini hayatta tutan en nemli deerlerdir. El Sanatlar:El sanatlar retildii blgenin iklim artlar, doa koullar, kolay ve ekonomik olarak elde edilebilen malzemeleri gibi etkenlerle blgeden blgeye eitlilik gsterir. rnein Karadeniz Blgesinde fndk dallar ile rlen sepetler, Ege Blgesinde kam (karg) kullanlarak yaplr. zmirin en nemli el sanatlar arasnda beledi dokumas, keecilik, oya(ine,t), nazar boncuu, testicilik saylabilir. Beledi Dokumas:Beledi dokumas Ege Blgesinde ve Bursa civarnda olduka gelimi, zaman ierisinde an yenilikleri ile ortadan kalkmaya balamtr. 1932 ylnda 38 beledi tezgah bulunan Tirede ilenen perdelik, demelik, yatak ve yorganlklar blgenin gereksinimini karlad gibi, bir ksmda ihra edilmekteydi. Gnmzde bu el sanatlar sadece bir usta tarafndan srdrlmektedir. Beledi dokumas ift katl ve ok dayankl bir dokuma cinsidir. plikler astar iplikten ve beyaz renkli iplikten, astar ise beyaz iplikten yaplr. Zemin renkleri ise istee gre yeil, krmz ve koyu mavi, motif renkleri ise beyaz ve sardr.

152

Dokumalarn eni genelde 60 cm. uzunluundadr. Dokumalar orta ve ala olmak zere iki blme ayrlr. Orta dokumalarda ipek ok az kullanlr, demelik yorgan ve dek yz olarak da bu tip dokumalar tercih edilir. Ala tipi dokumalarda ipek olup perdelik yaplr. Keecilik: Kee, hammaddesi olan ynn iplik haline getirilmeden bir takm ilemlerden geirilmesiyle elde edilen dokuma biimidir. Hayvancln yaygn olduu toplumlarda doa koullarndan korunmak amacyla gelitirilen keecilik en eski Trk el sanatlar arasnda saylr. Nazar Boncuu:Nazar boncuu ocaklar gnmzde limiz, Menderes lesi, Grece Beldesinde ve Kemalpaa lesi, Kurudere Kynde alr durumdadr. Genellikle yuvarlak yada oval ekildeki boncuk ocaklar, kyde bu ii bilen ustalar tarafndan yaplr. Ocan duvarlar, dzeltilmi zemin zerine 12 sra ate tulas ve kil kullanlarak nal biiminde rlr. Bu blmn zerinde yine ate tulalaryla pencere saysna gre odalar blnr. Ocan tamam kil ile svanr. Hergn 800-1000 derecelik s ile alan ocaklar, en ok bir yl dayanr. eitli boy ve endeki demirlerle ocan iinden alnan erimi cam macunu alnarak biimlendirilir. retilen boncuk trleri karagz, ceviz, silindir, yumurta, plaka, plaka kalp, zar, sara, danagz diye adlandrlmaktadr. Ayrca yzk, testi, balk, kllk gibi malzemelerde retilmektedir. Testicilik:zmir linde testicilik menemen lesinde gelimitir. Testi yapmnda kullanlan toprak bu blgede bol miktarda bulunmaktadr. Toprak tarladan atlyeye ilenmesinden yaklak bir sene nce getirilir. En az 6 ay bekleyen toprak, havuzun iine konulur ve zeri su ile doldurulur. Toprak burada belirli bir kvama kadar erir. Yumuayan toprak vals makinesinden geirilir, iindeki talar krlr ve iyice ezilmesi salanr. Topran iindeki su szldke hamur kvamna gelir. Toprak ilenmeye balanacanda malat tahtas ad verilen tezgahta yourulur ve silindir eklinde bir topak haline getirilir. Topran ierisinde hava boluu kalrsa, testi frnlama esnasnda atlar. lenecek kadar hamur knteden kesilip alnr ve tezgah ad verilen arkn zerine konulur. ark ayakla yada motor gc ile evrilerek amura el ile biim verilir. Bir sre kurumaya braklan testiler, zel olarak yaplm frnlarda odun atei ile piirilir.

153

Oya:rg teknii ile yaplan el sanat olarak tanmlanan oyalar, sslenmek ve sslemek, ayrca tadklar mesajlar ile bir iletiim arac olarak kullanlr. Halk edebiyatnada konu olmu ok sayda oya eidi bulunmaktadr. Oyalar boyutlu bir rg biimidir. Her ne kadar kadn ba sslemesinde youn olarak kullanlsada erkek giyimindede oya kullanlr. Halk Mzii:Halk Mzii bir ulusun ortak yaratma gcnn en nemli simgelerindendir. Zeybek ezgileri zmir, Aydn; Denizli, Balkesir llerini iine alan Ky Ege Blgesinin Karakteristik yerel mziidir. Zeybek Halk Oyununa elikte kullanlr. Genellikle dokuz zamanldr. Zeybek Ezgileri ar ve yrk (hzl) olarak iki gruba ayrlr. Dans, efe ve zeybeklerin drstln, kendilerine gvenlerini, mertlik ve evresine meydan okuyularn anlatr. Zeybek danslar ak havada davul ve ift zurna veya klarnet, kapal ortamlarda ise balama ile alnmaktadr. Blgemizde kullanlan alglar davul, zurna, klarnet, balama, kabak kemane, telli dilsiz kaval, rtma, sipsi ve Karaburun gaydasdr. Deve Greleri:Deve greleri limizde nemli bir halk elencesidir. zellikle Seluk, Tire ve Dikili lelerinde yaplmaktadr. Deve grelerinin balang tarihi tam olarak bilinmemekte, kervan ve gerliin yaygn olduu dnemlerden obalar ve kervanclar aras rekabet nedeniyle ortaya kt sanlmaktadr. Deve greleri tek hrgl dii yoz develer ile buhur ad verilen ift hrgl erkek develerin iftlemesinden meydana gelen ve tl ad verilen erkek develer arasnda yaplr. Grelerin kendine zg geleneksel kurallar vardr. Ayak, orta baalt ve ba olmak zere drt kategoride yaplr. Tamamen elenmeye ynelik yaplmasndan olsa gerek, ounlukla grelerin sonucu berabere ilan edilir. Ancak yere yklan, baran yada kaan deve yenik ilan edilir. Sit Alanlar -Seferihisar(Teos) -rkmez (Lebedos):I.ve III.Arkeolojik Blge -Karaburun doal sitleri -andarl -Bergama -Aliaa (Kyme):I ve III. Arkeolojik Blge -eme Kale Koruma

154

-eme Doal Sit -atalazmak:II Doal Sit -Klazomenai -Smyrna -nciralt (Yenikale):I.Arkeolojik Sit -Agora (Kadifekale):I.Arkeolojik Sit -Kavack (Akakaya kalesi):I. Arkeolojik Sit -Gryneion:I.III.Arkeolojik Sit -Myrina:I. ve III.Arkeolojik I.Dogal Sit -Egrigl (Halisarna):I. veIII.Arkeolojik Sit -Elaia:I.ve III.Arkeolojik Sit -Erytrai (Ildr):I.ve III.Arkeolojik Sit -Nekropol (ILdr):III.Arkeolojik Sit -Kalemburnu:III.Arkeolojik Sit -Dikili (Bademli):I. ve III.Arkeolojik,I. ve III.Doal Sit -Menderes (Notion Klaros):I ve III.Arkeolojik Sit -Larissa:I.Arkeolojik Sit -Killa:I.Arkeolojik Sit -Metropolis:I.Arkeolojik Sit -Airai:I. ve II.Doal ,I. ve III.Arkeolojik Sit -Urla (Dverlik):I.Arkeolojik ve I.Doal Sit -Pamucak Mzeler 1.zmir Arkeoloji Mzesi:Mzede Basmane mzesindeki eserlerle Kltrpark mzesindeki eserler ve mze depolarnda bulunan bugne kadar hi sergilenmemi eserler tehir edilmektedir.Mze binas 5000m2lik bir alan zerinde mze ve idari binas olarak iki ksmdan maydana gelmektedir.Drt katldr.Modern tehir salonlar,konferans salonu,laboratuvar,kitaplg,fotoraf atelyesi,depolaryla her trl ihtiyaca cevap verecek tarzda yaplmtr. Bugn zmir Arkeoloji Mzesinde 10090 arkeolojik eser 1256 etnografik eser,11639 sikke,12 tablet,77 mhr,330 er-i mahkeme sicili olmak zere toplam 23404 eser bulunmaktadr. 2.Efes(Seluk):on,Roma,Bizans,Seluklu ve Osmanl uygarlklarnn izlerini tayan Efes ve Seluk gnmzde lkemizin tarihi ve arkeolojik eserler bakmndan en zengin bir merkezidir.zellikle Efes Harabeleri ve Seluk Mzesi sahip olduklar eserler bakmndan youn bir turist ziyaretine maruz kalmaktadrlar.

155

3.Bergama Mzesi:Mzede toplam 10516 eser bulunmaktadr.Bunlardan 5350 adeti arkeolojik,1936 adeti etnografik ve 3201 adeti de sikkelerdir.24 adet er-i mahkeme sicilleri ile 5 adet mhr bulunmaktadr. Arkeolojik eserler Tun a, Arkaik, Klasik, Hellenistik, Roma ve Bizans alarna aittir. Mzenin d bahesinde mezar stelleri ve lahitler sergilenmektedir. bahede ise mimari paralar,alak kabartmalar, kolosal heykeller ve ta yaztlar sergilenmektedir. 4.eme Mzesi:Daha ok Erythrai,eme ile merkezi Alaat ve Kalemburnu yresinden kan eserlerin sergilendii tarihi eme Kalesinde bulunan eme Arkeoloji Mzesinde 320 adet arkeolojik 126 adet etnografik eser ile 31 adet sikke bulunmaktadr. Toplam olarak 477 adet esere sahiptir. 5.demi Mzesi:Mze idari blmler,tehir salonu,ktphane,sergi salonu,eser depolar,fotorafhane,atelye ve laboratuvar gibi nitelerden olumaktadr.715 m2 geniliinde olan tehir salonu, arkeolojik ve etnografik olmak zere iki seksiyon halinde tanzim olunmu,mahalli eserler iin ayr bir ke almtr. 6.Tire Mzesi:Tire mzesinde toplam olarak 1469 arkeolojik eser 3221 etnografik eser ve 4320 sikke bulunmaktadr.Eserler toplam ise 9010dur. Folklorik Deerler Folklor (Halk bilimi) belli bir lkede yaayan halkn kltr deerlerini, geleneklerini, inanlarn, mziini, oyunlarn, masallarn, efsanelerini, elsanatlarn, konut yap tarzn,toplumsal yaam inceleyen bir bilim daldr.lkemizin eitli yrelerinden sanayilemi kentlere g eden insanmzn beraberinde tad folklorik deerleri ile karlkl etkileerek deiime uramakta yada farkl yaplama kazanmaktadr. zmirin mevcut degerleri birbirleriyle karlkl etkileim iinde ksmen deimi yada benzemitir.zmire ait olan folklor deerleri ise,ok byk bir blm ile deiime uram bir blm de yok olmutur. 1.Halk Oyunlar ve alglar zellikle zmir, Aydn, Denizli, Balkesir ve Mula bata olmak zere tm Bat Anadoluda halk oyunlar denince akla hemen Zeybek Oyunlar gelir.Zeybek oyunlarnn kk baz kaynaklarda Hititlere dayandrlmaktadr.

156

Zeybek oyunlar bugne kadar yaplan aratrmalara gre 150ye yakn eitlilik gstermekle birlikte,temelde iki ana grupta toplanmaktadr. a) Ar Zeybekler b) Yrk Zeybekler(Hzl Zeybek) Tek ve toplu olarak oynanabilen zmir zeybek oyunlarnda efe ve zeybeklerin kendilerine gvenleri,drstlkleri,mertlikleri ve etrafa meydan okuyular anlatlr. Zeybek oyunlar meydanlarda balamalar eliinde oynanr. 2)Yemekleri Dnyann en zengin mutfaklar,Trk,Fransz ve in mutfaklardr.Trk mutfann eit asndan byle zengin olmasnn ve lezzet asndan da bylesine beeni toplamasnn balca nedeni yiyecek ve iecek yapmnda kullanlan hammadde kaynaklarmzn okluundadr.Bu imkan,milli deerlerimizin ve tarihimizin eski ve kkl bir uygarla sahip olmas son derece gzel bir ekilde deerlendirilmi ve gelitirilmitir.zmir ve yresinin yemekleri de eit asndan son derece zengindir.Balcalar;kekek,zerde,sura,zmir Kftesi,Papaz Yahnisi, Rozbif, Mcmeri, Pirinli Dometesli orba, Kol Bregi, Gerdan Tatls, Radika Salatasdr. Festivaller ve zel Gnler LES FESTVALN TARH KONUSU davul-zurna(klarnet),kapal yerlerde ise

MERKEZ ZFA 01-04 Aralk Hidrolik - Pnmatik 24-26 Kasm Feskon 10-12 Kasm Fuarclk Sempozyumu 29 Eyll-02 Ekim Sweetex 08-13 Ekim Motorshow 26 Austos-04 Eyll 74.zmir Enternasyonel Fuar 21-24 Temmuz Ayakkab/K (18.zmir Ayakkab,anta ve Aksesuarlar Fuar 09-12 Haziran 19.Uluslararas Madencilik Kongresi&Fuar 03-05 Haziran Sivil Toplum rgtleri

157

21-24 Nisan 21-24 Nisan 31 Mart-03 Nisan Teknolojileri Fuar) 03-06 Mart Zeytinya Fuar

Gelin& Damat Fuar Anne-ocuk Fuar Marble(11.Uluslar aras Doalta ve Vinolive(arap,Peynir,Zeytin ve

10-13 ubat Ayakkab/Yaz (17.zmir Ayakkab, anta ve Aksesuarlar Fuar DKL Agustos 1.Haftas Kltr ve Sanat Festivali Bar ve Demokrasi enlikleri 22-24 Temmuz andarl 9. Kaleii Kltr ve Sanat Festivali FOA Agustos-Eyll Rastgele Uluslar aras Balklk ve Deniz Belgeselleri Festivali 11 Eyll Foann Kurtuluu BAYINDIR 27-30 Nisan iek enlii DEM 3-13 Eyll Kurtulu enlii ile demi Milli Fuar Kltr ve Sanat Etkinlikleri Haziran lk Pazar Kiraz Festivali 03 Temmuz Erik ve Bamya Festivali 01-02 Ekim At Yarlar Festivali Belli Deil Deve Greleri Mays Son Pazar lkkurun ehitleri Anma Treni Agustos 2. Haftas Barbunya Festivali Aralk lk Pazar Kestane festivali KINIK 19-21 Mays Eitim Bilim enlii SEFERHSAR 06-13 Eyll Kurtulu enlikleri ve Fuar ALAGA 24 Nisan Helvac, Helva Festivali ve Ata Sporumuz Yal Pehlivan Greleri 30 Austos-04 Eyll 15.Aliaa Uluslar aras Emek ve Bar Festivali BERGAMA 19-24 Nisan 9. Uluslar aras ocuk enlii 26-28 Mays Grup Psikoterapileri Kongresi Haziran 1.Haftas 69.Bergama Kermesi TORBALI 7 Eyll Torbalnn Kurtuluu KEMALPAA Belli deil Kemalpaa Kiraz Festivali Haziran Bayurdu Belediyesi Kiraz enlii Austos son Pazar Hamzababa Ky enlikleri SELUK 16 Ocak Deve Greleri Festivali 8 Eyll Seluk Kurtulu Gn Festivali NARLIDERE 18-20 Mays Narldere Genlik ve iek Festivali KONAK Mays 2005 Alsancak enlii

158

BEYDA Festivali L

7 Eyll

Beyda Kurtulu enlikleri ve ncir

29 Ekim Cumhuriyet leni 09 Mays Ku Cenneti Bahar ve Uurtma enlii KARIYAKA 18-25 Nisan Uluslar aras Karyaka ocuk enlii 01-09 Eyll Karyaka Festivali 20 Mays 10 Haziran Cahit Atay Liseleraras Tiyatro enlii MENDERES Haziran 4.Hafta Grece Genlik ve El Sanatlar Festivali 20-24 Temmuz 12.Uluslararas Kltr Sanat ve Turizm Festivali GZELBAHE Ekim 2005 Doa Yryleri,Papaz Da Traiking (Yry) enlikleri 11 Eyll Kurtulu Gn 5 Haziran Gzelbahe evre ve iek Festivali Temmuz 2005 Srf-Wind Srf Optimist Tevik Turizm Haftas Yarmalar 21-24 Mays Yarmada Oyunlar Mays 2005 Uluslar aras Hak Oyunlar Festivali 23 Nisan 2005 Nisan ocuk Bayram Dolaysyla Dzenlenen dll iir ve Kompozisyon Yarmas GAZEMR 23 Nisan Gaziemir Uluslar aras ocuk enlii BUCA Ekim Trk Sanat Mzii Ses Yarmas Ekim 29 Ekim Cumhuriyet Bayram Etkinlikleri Ekim Forbes Sevgi Yolu Etkinlikleri Kasm Uluslar aras Ksa Film Festivali Mart Tiyatro enlii Nisan Buca Belediyesi ocuk Festivali Nisan Birlemi ocuklar Resim Yarmas Mays Yal Pehlivan Greleri Mays Fotoraf Yarmas Mays Genlik enlii Haziran Ali Rza Ertan iir Yarmas Haziran Pop Mzik Yarmas Haziran Dans Yarmas BALOVA Mays 2005 Uluslar aras Agamemnon ve Halk Danslar Festivali KRAZ 1 Eyll 1 Eyll Kurtulu enlikleri KARABURUN 07-08 Mays Hdrellez enlikleri 13-14 Austos Karaburun Yaz Festivali 12-14 Austos Mordoan Yaz Festivali 16 Eyll Mordoan kurtulu enlikleri

159

G.2.TURZM ETLER l. Deniz veya Orman Kamp: zmiri evreleyen sahil band hemen her yerleim merkezinde doal olarak plajlar ve koylar oluturmutur.Plaj ve koylara ulam son derece kolay ve seridir.zmir evresindeki balca plajlar unlardr: a)emealt-Urla Plaj b)Karaburun-Mordogan-Balklova Plajlar c)eme-Ilca ifne Plajlar d)Akkum Plajlar e)Aliaga Plaj f)andarl Plajlar g)Dikili Plajlar h)Foa Plajlar )Ahmetbeyli Plajlar j)Seluk-Pamucak Plajlar 2.Yat Turizmi: zmir Alsancak Liman,ticari gemilerin,agr tonajl gemilerin ve yolcu gemilerinin yanaabilecei bir liman olarak hizmet vermektedir.Aada yatlarn yanaabilecei ve geceleyebilecei liman ve yanama yerleri yer almaktadr. a)Pasaport Liman b)Dikili Liman c)eme Liman d)eme Altnyunus Yat Liman e)Seferihisar-Sgack Yat Yanama Yeri 3.Av Turizmi-Balklk: Turizm mevsiminin uzatlmas ve doluluk orannn arttrlmasna katkda bulunan av turizmi iin zmir ve evresinde yaban domuzu avlaklar bulunmaktadr.Karaburun yarmadasnda da yaban domuzu avlaklar mevcut olup yaban keisi gibi hayvanlar avlanmaktadr.Av turizmi iin belirlenen avlaklarda avlanacak hayvanlar nceden avclar derneince tespit edilerek ilan edilmektedir.Seyahat acenteleri kanalyla yurt dnda ilan edilen kurallar erevesinde yaplan avclkta, avlanan her hayvan bana belirlenen miktarda dviz girdisi saglanmaktadr.Seyahat acentalarnn ve belirli konaklama tesislerinin yabanclar iin dzenledikleri av organizasyonlarna daha ok talyanlar ve Almanlar katlmakta srekli domuz av turlar

160

dzenlenmektedir.Av turizmi iin ilan edilen blgeler snrl olup, ilimizde daha ok eme,Karaburun ve Seluk yrelerini kapsamaktadr. Urla, Gzelbahe, Balklova, Mordoan, Karaburun, Yeniliman, Dalyanky, eme ve Sack barnaklarnda yln her mevsiminde balklk yaplmakta ve kentin balk ihtiyac karlanmaktadr.zellikle Urla balk barna evresinde yaplan avlanma zmir hali ihtiyacnn byk blmn karlamaktadr. 4.Salk ve Doa Turizmi: Yurdumuz scak ve souk maden sular ile deniz termal olanaklar bakmndan zengin kaynaklara ve Salk turizmine ok uygun iklim koullarna sahiptir.zmir ve evresinde ok sayda kaynak kaplca ve ime sular bulunmaktadr. Bu kaynak ve ifal kaplcalar daha ok madensel tuzlar ynnden zengin zelliktedir.Bu nedenle de birok hastaln tedavisinde hekimlerce nerilmektedir.zmir ve evresinde yer alan kaplca ve lcalar unlardr: a)Balova Kaplcalar b)Bayndr Ilcalar c)Bergama Kaplcalar d)Mahmudiye Ilcas e)Paa Ilcas f)Geyiklidag Ilcas g)Gzellik Ilcas h)Kaynarca-Dikili Kaplcas )Menemen-Deniz Ilcas j)eme Ilcalar k)eme-ifne Kaplcas l)Urla mesi 5.Da Turizmi: zmir ve evresinde da turizminin gelitirdii ve bu potansiyelin gerek turizm mevsiminin uzatlmasnda gerekse ek girdi salanmasnda bir katk salad sylenemez.Ancak bununla birlikte zellikle genlik ve grenci kesimi arasnda son yllarda gelien daclk,bir spor olarak ele alnmakta ve gelitirilmektedir.Balova teleferiginin bulunduu Balova tepesi ile Yamanlar Da,da sporlarnn amatr dzeyde yapld yerlerdir.Bunun tesinde zmire dik inen da silsileleriiinde kuzeydeki Madra Dalar 2000myi geen ykseklii ile dagclk asndan son derece elverili imkanlar sunmaktadr.Avclk federasyonunun av turizmi erevesinde yapt almalarn eme,Karaburun, Seluk civarndaki da koruluklarnda gerekletirmesi,dagclga olan ilginin artmas iin bir neden

161

oluturmaktadr.Esas itibariyle egitim kurumlarnn kendi organizasyonlar iinde grenci gezileri ve kamplar erevesinde daclgn giderek degitii belirtilebilir.Ancak bu gelimenin bugn iin turizm asndan bir deer oluturmaktan uzak olduu da belirtilmelidir. 6.Genlik ve Kongre Turizmi: zmirde denizin,kumun ve gnein bulunduu her sahilde gen ve canl bir yaamn egemen olduu rahatlkla sylenebilir.Genlik turizmi asndan Gmldr sahillerindeki grenci genlik kamp niversite genliginin dinlenme ve deniz imkanndan yararlanmas asndan nemlidir. zmir Kongre Turizmi asndan stanbuldan sonra lkemizin en nemli ikinci kenti durumundadr.klimin lk olmas ve yaz mevsiminin uzun srmesi gibi olumlu etkenlere birde az sayda da olsa yeterli kongre salonunun bulunmas bu alanda kentin nemini arttrmaktadr.zellikle eme ilesinde,Altnyunus Tatil Ky kongre salonu,gerek yurt dzeyinde gerekse milletleraras dzeyde birok toplant,konferans,seminer ve kongre tr etkinliklere sahne olmaktadr.Ayrca Byk Efes Oteli ve Hilton Otelinin toplant salonlar da yabanc dillere eviri mekanizmas ile hizmet vermektedir.te yandan zmir Fuar nedeniyle birok ticari n grme ve baglant iin zmir son derece hareketli bir yaam srdrr. 7. Sportif Amal Turizm: Spor tesisleri bakmndan da son derece zengin olan zmirde spor aktiviteleri halkn en yogun ilgi duyduu konularn banda gelmektedir.Milletleraras spor olaylarna da sahne olan zmirdeki spor tesisleri yle sralanabilir: 1971 Akdeniz Oyunlar Organizasyonu nun zmire verilmesi birok yeni tesisin kazandrlmasn salamtr.Bu organizasyon nedeniyle Atatrk Stad Atletizm sahas hizmeteine sokulmutur.Atatrk Spor Salonu da geniletilmi ve Olimpik Yzme Havuzu faaliyete gemitir. zmirde 117 spor tesis bulunmaktadr.Bunlarn 12 stad,27si futbol sahas,17si antrenman salonu,3 yzme havuzu,30tenis sahas,4 yelken tesisi,2si binicilik tesisi,at poligonu ve 9u da diger sportif faaliyetlere dnk eitli tesisler bulunmaktadr.zmirdeki belli bal kamplar Buca zcilik Kamp Eitim Merkezi,eme Byk Liman Genlik ve zcilik Kamp Egitim Merkezidir. G.3. TURSTK ALTYAPI Tablo.35 Turistik nitelikteki otel, motel, pansiyon ve apart otellerin says LE Merkez OTEL-MOTEL 59 YAZLIK STE

162

Aliaa Bergama eme Dikili Foa Karaburun Menderes demi Seferihisar Seluk Tire Torbal Urla

4 3 47 14 10 2 19 1 11 14 3 3 11

124 95 81 44 41 57 3 52

le Ad

Kanalizasyon Durumu Fos.Kull. Proj.Hal Merkezi hale Edi.

Artma Tes. Durumu naa Var Yok Proj.Hal. t Hal. X Derin Deniz Derin Deniz Devrede X Dearj Dearj

BERGAMA EME DKL FOA

Kanalizasyon Var Kanalizasyon Var

Merkezi

Kanalizasyon Var

KARABURUN X MENDERES SEFERHSAR X SELUK Var URLA

Merkezi

Kanalizasyon Var X X X

X X X

Kanalizasyon Kanalizasyo Var n

n Artma

Devrede

Tablo.36 (evre ve Orman l Md. 2004) Elence Yerleri Tablo.37Turizm iletme belgeli yeme-ime ve elence tesislerinin ilelere ve snflarna gre dalm aada belirtildii gibidir. (2004) LES Merkez LOKANTALAR 32 CAFE-BAR V.B. 17 TOPLAM 49

163

Balova Bergama Bornova ili Gaziemir Karyaka Narldere eme Dikili Menderes Kemalpaa Knk Seluk Torbal Urla TOPLAM

3 1 4 1 1 14 1

2 3 1 1 1

1 3 1 1 63 1 1 27

3 1 6 1 1 17 1 1 1 1 1 1 4 1 1 90

kinci Konut Alanlarn evreye Etkileri Alt yap almalarnn henz tamamlanmam olmas zellikle ky ilelerde, toprak su ve deniz kirliliinin hzla artmasna sebep olmaktadr.Ayrca yeil alanlarn birer beton ynna dnmesi de grnt kirlilii yaratmaktadr.evrenin korunmas yolunda tm almalar hzla devam etmektedir. Altyap almalar balam turizm asndan nem tayan ilelerimizde almalara hz kazandrlmaya allmakta, bu ynde henz almalar balamam ilelerde ise evre Bakanlnn artma tesislerinin kurulmas hakkndaki genelgesi dorultusunda tm site ,otel,motel vb. tesislerden artma tesisi istenmektedir. Bununla beraber, doa ile i ie yaamak, gneten, denizden yararlanmak isteyen turist gruplar, tatillerini geirmek iin eme, Seferihisar, Foa, Dikili gibi ky ilelerini tercih etmektedir. Turizm Belgeli Tesis statistikleri (Kltr ve Turizm l Md.2004) KONAKLAMA TESSLER TURZM LETME BELGEL KONAKLAMA TESS SAYISI..........132 TURZM LETME BELGEL ODA SAYISI.....................................11262 TURZM LETME BELGEL YATAK SAYISI................................23525 TURZM L.BELG. YEME-ME VE ELENCE TESSLER...........90 TURZM YATIRIM BELGEL KONAKLAMA TESS SAYISI.............55

164

TURZM YATIRIM BELGEL ODA SAYISI........................................5540 TURZM YATIRIM BELGEL YATAK SAYISI................................ 12079 SEYAHAT ACENTALARI..........................................................................289 Turizm letme Belgeli Konaklama Tesislerinin lelere Gre Dalm Tablo. 38 (Kltr ve Turizm l Md. 2004) TESS ODA YATAK LES SAYISI SAYISI SAYISI MERKEZ 49 3599 7335 ALAA 3 71 148 BERGAMA 3 157 320 EME 28 2605 5467 DKL 6 258 525 FOA 7 744 1518 KARABURUN 2 175 354 MENDERES 14 1556 3320 SEFERHSAR 6 536 1196 SELUK 11 1454 3113 TRE 1 35 70 TORBALI 1 33 66 DEM 1 39 78 TOPLAM 132 11262 23525 zmir Turizm Hareketleri 12 Aylk Dnem Tablo.39 (Kltr Ve Turizm l Md. 2004) 2002 % 2003 % 2004 % HAVAYOLU 598432 6,3 480093 -19,77 633159 31,88 DENZYOLU 53365 -6.5 55077 3,21 130197 136,4 TOPLAM 651797 5,12 535170 -16,56 763356 42,64 2004 yl oniki aylk dnemde havayolu girilerinde %31.88 orannda, denizyolu girilerinde % 136.4, toplam girilerde ise % 42.64 orannda art gereklemitir. Toplam girilerin % 83n havayolu, % 17sini denizyolu girileri oluturmutur. 2002/2003/2004 Yllarnda zmir line En ok Giri Yapan lk 4 lke Sralamas Tablo.40 (Kltr ve Turizm l Md. 2004) LKE ALMANYA 2002 168904 2003 177222 2004 2002/2003 % 216970 4.92 2003/2004% 22,43

165

FRANSA HOLLANDA NGLTERE

135241 66768 50394

83248 58344 41289

100620 70814 48621

-38,44 -12,62 -18,07

20,87 21.37 17,76

Turizm letme Belgeli Yeme-me Ve Elence Tesislerinin Snflarna Gre Dalm (Kltr ve Turizm l Md.2004) Tablo.41 Tesis Tr 1.Snf Lokanta 2.Snf Lokanta zel Belg.Lokanta Kafeteryalar Bar M.El. Yeri Gnbirlik Tes. Yzme Havuzu Yzer Tesis Toplam Turizm letme Belgeli Tesis Says 15 34 12 6 3 15 2 1 2 90

Turizm Belgeli Yat letmeleri (Kltr ve Turizm Mdrl/2003) Tablo.42 BELGEL YAT LETMELER YILLAR YERL YABANCI 1990 1995 2000 2003 YILLAR 1990 1995 2000 2003 84 98 101 97 YERL 4365 5567 7378 6590 24 11 9 9 YABANCI 4102 2616 2856 1941 TOPLAM 108 109 110 106 TOPLAM 8467 8183 10234 853

YATAK SAYILARI

166

Seyahat Acentalarnn Gruplarna Gre Dalm Tablo.43 (Kltr ve Turizm l Md.2003) 2004 A-AG Grubu 239 B Grubu 9 C Grubu 41 TOPLAM 289 Ege Blgesinin ky illeri ve zellikle son yllarda byk gelime gsteren Antalyann , on yllk dnemde turizm potansiyeli iindeki yerlerini incelediimizde ; gerek tesis says ve yatak kapasitesi , gerekse yabanc konaklama , geceleme ve ortalama kal srelerinde Antalyann birinci sradaki yerini koruduu , Mulann ikinci , Aydnn nc srada , zmirin ise ancak drdnc srada yer aldn grmekteyiz. Turizm Bakanl Belgeli Konaklama Tesislerinin Tr Ve Snflarna Gre Dalm Tablo.44 (Kltr ve Turizm l Md.2004)
TESS TRLER/ODA VE YATAK SAYILARI YATIRIM BELGEL TR OTELLER SINIFI 5* 4* 3* 2* 1* TATL KYLER 5* 4*
TK1 TK2

LETME BELGEL YATAK 5767 5953 4733 2351 343

ODA TESSODA TESS YATAK 3 761 1609 9 2681 7 14 10 5 2 1 1 2 1 6 2 0 1791 1352 347 60 579 64 180 178 14 82 32 0 4254 2578 725 111 1330 133 440 356 28 160 69 0 19 34 34 7 77 112 8 6 2 14 3 1 2831 2300 1176 171

23.388 50.925 1.952 799 453 77 231 249 16 3.845 2.430 1.095 158 456 510 13

MOTEL PANSYON ZEL BELGELLER APART

2.snf

167

ETM UYG.TESS KAMP TOPLAM

0 1 55

0 100 5540

0 286 12079

1 0 132

144 0 11262

336 0 23525

Tesislerin Blgelere Gre Dalm Tablo 45

MARMARA EGE AKDENZ ANADOLU KARADENZ DOU ANADOLU GNEYDOU ANADOLU TOPLAM YATIRIM BELGEL tesis oda yatak 170 18.469 41.352 418 37.155 80.670 323 35.978 77,38 69 4.553 9.723 68 3.848 8.025 53 3.168 6.543 32 1.133 1.893 105.064 3.904 227.597 LETME BELGEL tesis oda 475 34.094 645 56.560 622 77.980 199 13.962 118 5.645 57 3.374 52 2.168 2.825 194.440 yatak 69.667 117.824 164,411 28.140 11.560 6.881 5.742 404.225

Ulam zmir ulam a bakmndan lkenin dier illerine gre imkanlar olduka gelimi bir kenttir.limiz,kara, hava, deniz ve demiryollar ile yurt ii ve yurt d balantlara sahiptir. zmirin blge ve lkenin dier yerleimleri olan karayolu ulam balants 5 ynden zetlenebilir. Bunlardan ilki Bornova zerinden Manisaya balanan ve kentin yakn evre ilikisini kuran yoldur.Karyaka Menemen zerinden anakkaleye uzanan yol ise ikinci balanty oluturmaktadr.Ankara zmir baglants ise Manisa trafik akm ile Demirci, Kula ve Uak ynnden gelen Ankara trafigi ile birleerek kent merkezine girmektedir.Aydn-zmir baglants kentin gneyinden Melez ayn izleyerek gelir ve Erefpaa veya Hatay Caddesi ile kente katlr.Bugnk durumda Menemen-zmir-Aydn baglants tmyle kent ve kent merkezi iinden gemektedir.Beinci baglant ise emezmir ynndedir.Hatay caddesi,Mithatpaa caddesi ve Mustafa Kemal Sahil Bulvar yoluyla Urla ve emeyi otoban ile balar. lkemiz demiryolu ulatrmasnda zmirin zel bir nemi vardr.nk lkemizin ilk demiryolu 1886 ylnda zmir-Aydn hattnda yabanclar tarafndan yaplmtr.Bu hat Kk ve Byk Menderes Vadilerinin ilerine kadar uzanmakta ve tarm rnlerinin zmir Limanna akmasn saglayarak,Tire, Bayndr, Seferihisar, ivril gibi rn toplanma merkezlerine kollarla uzanmaktadr.Aydn ynnden gelen demiryolu Alsancak istasyonunda, Manisa ynnden gelen demiryolu ise Basmane istasyonuna girerek sona erer.

168

Bir liman kenti olan zmirde denizyolu ulam nemlidir.1314 m. uzunluundaki Alsancak liman lkenin nemli bir ihra kapsdr.Ykleme,boaltma yaplan limanda srekli olarak stanbul-zmir seferleri dzenlenmekte olup, yaz aylarnda ise Akdeniz kylarmzdaki limanlara seferler dzenlenmektedir.Pasaport Liman,eme Liman,Dikili Liman kk ve byk gemilere hizmet vermekte olup ve Seferihisar-Sack Liman da yatlara hizmet verebilmektedir. Adnan Menderes Hava Limanndan yurt ii ve yurt d uak seferleri hergn periyodik olarak yaplmaktadr.

2004 yl Aralk aynda havayolu girilerinde % 16.97 orannda, denizyolu girilerinde % 77.99 orannda, toplam girilerde % 18.65 orannda art gereklemitir. Toplam girilerin % 96s havayolu, %4n denizyolu girileri oluturmutur.

169

G.4.TURST SAYISI Tablo.46Yllara Gre Turist Says, Turizm l Md.2004 YILLAR 1999 2000 2001 2002 2003 2004 TRKYEYE GELEN YABANCI ZMRE GELEN YABANCI 7.487.285 374.497 10.428.153 481.620 7.487.285 620.026 374.497 548.450 1.145.531

On yllk dnemi incelediimizde ; dnemin ilk yarsnda , Trkiyeye gelen yabanc saysnda %93.23 orannda art meydana gelmiken , zmire gelen yabanc saysnda %14.20 azalma olmu , zmirin lke genelinde ald pay da % 11.57den %5.14e dmtr. Dnemin ikinci yarsnda , Trkiyeye gelen yabanc says %56.11, zmire gelen yabanc says %65.05 orannda artm , zmirin lke genelinde ald pay da %5.43 orannda ykselmitir. G.5.TURZM EKONOMS Tablo 47 zmir li Snr Kaplarndan Giri Yapan Turist Says (Kltr ve Turizm l Md.2004) Ocak Adn.Mend. Havaalan 14420 zmir Limanlar 432 Toplam 14852

170

ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk Toplam

15685 20250 40364 62986 73040 123344 117000 78598 54551 15277 17647 633162

429 868 2123 11083 19329 26971 22765 19437 15597 10220 7695 136949

16114 21118 42487 74069 92369 150315 139765 98035 70148 25497 25342 770111

G.6.TURZM EVRE LKS zmir , ky eridi doal ve evresel kaynaklar ynnden ok zengindir. Bu zenginlikler arasnda benzersiz kylar , doal parklar , verimli ovalar ok sayda koyun yan sra ok zengin sulak alanlar saylabilir. Kylarmzn turizm ynnden nemi inkar edilemez . Ky blgelerimizin turizme olumlu etkileri byk olmaktadr. Bunun devamll iin bu blgelerin doal yapsnn ve ekolojik dengesinin bozulmamas gerekir. Turizm , dviz girdisi ve mahalli istihdam alardan nemli ekonomik yararlar salam olmasna ramen evre zerinde de nemli olumsuz etkiler yaratmaktadr. Turizm sanayi ve tarm faaliyetleri ayn doa ve evre kaynaklarnn kullanm iin birbirleriyle rekabet halinde olduklarndan zellikle ky arazisinin kullanm konusunda ekime giderek daha gzle grlr hale gelmitir. Bunun iin ky alanlar ynetime gerek vardr. KAYNAKA *l Kltr ve Turizm Mdrl H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1.GENEL TARIMSAL YAPI Trkiye'de toplam 1.201.200 hektarlk alana yaylan zmir ilinde tarm yaplan topraklar 366.464 hektar genilikte , ilin yaklak %30.5'ini tekil etmektedir. Tarm topraklarnn 178.948 hektarnda %48,8 sulu , 187.527 hektarnda da %48.2 kuru artlarda bitkisel retim yaplmaktadr. Kuru ve sulu tarm artlarnda yetitirilen en nemli rnler bata zeytin olmak zere pamuk , ttn , hububat, ba ve sebze saylabilir.

171

Tablo. 48.zmir linde Tarmsal rnler retim Miktar (Tarm l Md.2004)

rn Ad Bitkisel rnler (ton) Tarla rnleri (ton) Meyveler (ton) Sebzeler (ton) Kmes Hayvanlar Hayvansal rnler (ton) Bykba hayvanlar Kkba Hayvanlar Canl Hayvanlar (Ba) Miktar 4.346.165 2.112.923 712.087 1.521.155 8.911.677 775.769 283.653 633.966 9.829.296

172

H.2. TARIMSAL RETM zmir linde ekili - dikili alan toplam 3.591.470 dekardr. Bu alanlarn 1.817.540 dekar sulanan , 1.773.930 dekar sulanmayan arazidir. Tarla tarm yaplan toplam arazi 1.618.520 dekardr. Tarla tarm yaplan arazinin 1.044.840 dekar sulanan , 573.684 dekar sulanmayan arazidir. H.2.1.Bitkisel retim Meyve ve dier uzun mrl bitkilerin tarmn yapld alan toplam 1.348.149 dekardr. Bu alanlarn 335.942 dekar sulanan , 1.012.208 dekar sulanmayan arazidir. Sebze ve iek baheleri toplam 450.125 dekardr. Bu alanlarn 436.755 dekar sulanan , 13.370 dekar sulanmayan alandr. H.2.1.1.Tarla Bitkileri H.2.1.1.1.Budaygiller Buday : Pamuktan sonra en geni alanda ekilii yaplan tarla bitkisidir. Tm lelerde ekilii olan buday alan 2004 ylnda 49.345 hektardr. retim miktar ekili alanna ve iklim koullarna bal olmakla birlikte , verimli eitlerin kullanlmas retimi arttrmaktadr. Yksek verimli eitlerin kullanlmas retimi arttrmaktadr. Yksek verimli eitlerle , 2004 ylnda buday verimi, 3.609 kg/ha. dr. Arpa : Arpa hayvan yemi olduu kadar bir mnavebe bitkisi olarak da nem tar. Bira ve yem sanayinde ok aranmasna karn , ekonomik olmad iin , ekili alanlar her geen yl azalmaktadr. zmirde 1970'li yllarda ekili alan 25.000 hektara ulaan arpa , 1990'l yllarda 13.000 hektara dmtr. 2004 ylnda arpa ekili alan 11.163 ha.dr. Buna bal olarak arpa retimi de 2004 ylnda 27.731 tona gerilemitir.

173

Msr: Gda ya ve yem sanayiinde nemli ham maddesi olan msrn retimini arttrmak amacyla ilde uygulanmakta olan 2'inci rn projeleri yksek verimli melez tohumlar sayesinde msr verimi 2004 ylnda 6.582 kg/ha'a kadar ykselmitir. Ekili alan 5.754 hektar olan msrn zmir lindeki retimi 2004 ylnda 37.875 tondur. Yaygn olarak yksek verimli orta erkenci hibrit eitlerinin ekilii yaplmaktadr.. H.2.1.1.2. Baklagiller: 2004 ylnda limizdeki toplam baklagil retimi 2.761 ton dur. Baklagillerin ekili ve retimi en fazla olan rn bakladr. limizde 2004 ylnda bakla retimi 1.467 ton dur. l'deki retimi fazla olan dier baklagil fasulyedir. 2004 ylnda fasulye retimi 577 ton dur. Dier baklagiller bezelye ve brlcenin ekili ve retiminde nemli bir gelime olmam , ancak birim alanda alnan rn miktarlar olduka ykselmitir. Patates: zellikle demi, Kiraz, Bayndr, Tire ve Beyda ilelerinde yetitirilir. Dier ilelerde de ekilmekte ise de nemli saylmaz . demi ilesi patates tarm ile Ege blgesinin yemeklik ihtiyacnn yaklak tamamn karlamaktadr. zmir lindeki ekili alan (I. Ve II. Ekili) 8-14 bin ha arasnda pazar durumuna bal olarak deimekle birlikte, 2004 ylnda 13.115 ha. dr. Ekililerin ou turfanda yemeklik patates retimine dnktr. 1973'te 128.000 ton olan patates retimi 1992'de rekor seviye ile 281.000 tona ykselmitir. 2003 yl limiz patates retimi 319.595 ton dur. Pazarlama imkan saland taktirde patates retimini 6-8 katna karmak mmkndr. Patatesin hakim eitleri Granola , Isola ve Resy'dir. 2004 ylnda dier yumru bitkilerinden soan 5.215 ton , sarmsak 1.030 ton olarak retilmitir. H.2.1.1.3. Yem Bitkileri Yonca: Son yllarda limizde gelimekte olan hayvancln kaba yem ihtiyacn karlamak amacyla yem bitkileri tarmna nem verilmektedir. limizde en nemli yem bitkisi silajlk ve hasl msr ve yoncadr. Msrn ekili alan 2004

174

ylnda 24.545 hektar, yonca ekili alan toplam 4.585 hektar dr. limizde ekimi yaplan yaygn eitler Peru, Mesa -Sizza ve Moapa gibi sahil eitleridir. 2004 yl msr retimi 1.184.829 ton slajlk,37.920 ton hasldr. Yonca retimi 33.925 ton yeil ot ve 56.866 ton kuru ot eklindedir. Fi: limizde yem bitkileri ierisinde msr ve yoncadan sonra en ok ekilii olan bitki fi'dir. Fi klk 2. rn olarak buday ve pamuk anzlarna ot retimi ve yeil gbre ihtiyacn karlamak amacyla ekilir. Yazlk rnlerin ekiliinden nce hasad yapabildiinden yaygnlatrlmas gereken bir bitkidir. Yaygn eitleri kubilay -82 ve adi fi 'dir. lkemiz retimindeki ya ot olarak pay %4'tr. Sudan otu , Sorgum , Korunga ve Burak ekilileri ilimizde ok azdr. 2004 yl fi retimi 39 ton dane, 9.109 ton yeil ot, 9.238 ton kuru ot'tur. Dier Yem Bitkileri l'de yonca ve fi'in yannda burak, korunga, sorgum ile retim miktar az olan hayvan pancar ve gl gibi dier yem bitkilerinin de retimi yaplmaktadr. Tablo.49 zmir li Hububat Ekilii ve retimi (Tarm l Md.2004) 2004YILI BUDAY ARPA MISIR SP.DARISI AVDA HEK. HEK. HEK. HEK. TON R HEK. TON TON TON TON EKL 49.345 11.163 5.754 81 650 RETM 178.661 28.926 37.875 202 1.025 H.2.1.1.4.Endstriyel Bitkiler eltik : eltik Gediz havzasnda bulunan Menemen , Foa , ili ilelerinde toprak slah amacyla 1. rn olarak ekilirken 2. rn projesi uygulamasyla birlikte 2. rn olarak da ekimi tevik edilmektedir. nceki yllarda ekili alan 4.200 hektar , retimi ise 23.000 ton 'a kadar artan eltiin 1980'li yllarda grlen kuraklk sonucu ekilii azalmtr. Gda ve yem sanayinin nemli ham maddesi olan arpa, dane msr ve ayieinin retimini gelitirmek zere l'de bu rnlere ait gelitirme projeleri uygulanmaktadr. YULAF HEK. TON 2.313 4.849

175

Pamuk: Pamuk ilin 15 ilesinde tarm yaplan ve tarla bitkileri iinde en geni ekili alan kaplayan hakim bitki trdr. iftimizin donanm ve retim program daha ok daha pamua gre dzenlenmitir Karllk durumuna bal olarak ekili alanlar yaklak 60-70 bin hektar arasnda yldan yla deiir. 2004 ylnda zmir linde pamuk ekili alan 50.278 ha.dr. lkemizin en kaliteli " Mntka " ad verilen pamuklar zmir linde yetitirilmektedir. zmir li pamuk retiminin Trkiye retimi iindeki pay yksek olup , 1992 yl itibariyle %9.1 seviyesindedir. 2004 ylnda zmir lindeki pamuk retimi 162.585 tondur. lde ekilen pamuk eidi , Nazilli Pamuk Aratrma Enstits tarafndan slah edilerek gelitirilmi olan Nazilli 84, NM 503 , Nazilli 87, Carmen ve dier eitlerdir. Ttn : limizin 15 ilesinde ekilii yaplan geleneksel rn ttn, dier bitkilerin ekonomik olarak tarmnn yaplmad kra ve fakir topraklarda ekilmektedir. Kk aile iletmeleri eklinde tarm yaplmaktadr. Ekili alan 2004 ylnda 10.390 hektardr. Dnya apnda kaliteli ttnlerin yetitirildii zmir linde 2004 ylnda ttn retimi 7.589 ton dur. Ayiei: 1970'li yllarn banda 200 ton civarnda olan ayiei retimi, 1979 ylndan itibaren dzenli bir art gstermi ve 2004 ylnda 1.602 tona ulamtr. lde ekimi yaplan yaygn ayiei eidi Vinimiktir. Son yllarda melez eitleri ekimine de balanmtr. Tablo.50 zmir li Endstri Bitkileri Ekilii ve retimi (Tarm l Md.2004) 2004 YILI Ekili Pamuk Ttn Hek. Ton Hek. Ton 50.278 10.390 7.589 Ayiei Hek. Ton 1.053 1.602 Susam Hek. Ton 110 78 .Pancar Hek. Ton 4 160 Patates Hek. Ton 13.115 325.445

retim 162 .585

176

Tablo.51 zmir li Baklagil Ekilii Ve retimi (Tarm l Md.2004 ) 2004 YILI Ekili retim BAKLA HEK. TON 625 1.467 BEZELY E HEK. TON 20 30 FASULY E HEK. TON 319 577 MERCMEK NOHUT HEK. TON HEK. TON 403 574 BRLCE HEK. TON 76 115

H.2.1.2.Bahe Bitkileri H.2.1.2.1.Meyve retimi Ekolojik koullarn uygunluuna bal olarak zmir linde 2004 ylnda 132.546 ha. alanda meyve, narenciye, ba ve zeytin yetitirilmektedir. 2004 yl tarmsal retim deeri iindeki zmir li meyveciliin retim deeri 741.986.990 YTL. dir. l'de 4 yumuak ekirdekli , 8 ta ekirdekli , 4 sert kabuklu , 3 turungil ve 4 zms meyve, 4 Subtropikal iklim meyvesi ve 2 aromatik meyveler olmak zere topla 29 meyve trnn retimi yaplmaktadr. Bu meyve trlerinden nemli olan bazlarna ait ksa bilgiler sunulmutur. Mandalina nemli bir mandalina retim merkezi olan zmir li, 2004 ylnda 114.056 tonluk retimi ile Trkiye retiminin % 16.6sn oluturmaktadr. 1970 balarnda 1 milyon kadar olan aa says, 1992 ylnda 1.214.600'e, 2001 ylnda 1.321.550ye ulamtr. Aa saysndaki art, kurakla ve kamulatrma almalarna bal olarak az olmakla birlikte, retim 1970'li yllarda yaklak 30.000 ton'dan 2004 ylnda 114.056 tona, 2004 ylnda 114.056 tona ykselmitir. Byk blm ihra. edilen mandalinada , aa bana verim , 1973 ylnda 44 kg iken , teknie uygun almalar ile 2001 ylnda 73.73 kg/aaca ykselmiken, 2003 ylnda souk zarar nedeniyle 50.8 kg/aaca dmtr. 2004 ylnda ise 80 kg/ aa olmutur.En fazla retimi yaplan mandalina eidi Satsuma 'dr. aada

177

Zeytin 2004 yl zmir li retimi 244.086 ton olan zeytinin, Trkiye retimindeki pay %14,1 'dir . 1970'li yllarda 15 milyon civarnda olan toplam aa says, zaman ierisinde dm ve 1992 ylnda 13.432 .600 adet, 2004 ylnda 13.820.670 adet olarak belirlenmitir.

Zeytinin retim verimi yllara bal olarak deiiklik gstermektedir. Son yllarda grlen kuraklk zeytin retimini olumsuz ynde etkilemitir. zmir, sofralk, ayvalk yalk, uslu, memecik, domat, memeli, manzanilla ve Gemlik zeytin eitleri zmir li zeytin retiminde nemli yer tutmaktadr. ncir 2004 yl incir retimi 36.784 tonla Trkiye retimi iinde % 11'lik bir paya sahiptir. 1970'li yllarda yaklak 800.000 olan toplam aa says, 1992 ylnda 1.350.820 adet, 2001 ylnda 1.281.990 adet, 2004 ylnda ise 1.348.070 adettir. ncir verimi uzun yllara gre 30-66 kg/aa arasnda , incir retimi ise 22.00055.000 ton arasnda deimitir. Son yllarda aa says artna bal olarak retim art olmutur. Ancak kuraklk incir retimini de olumsuz etkilemitir. zmir ilinde, yaygn olan incir eitleri Bardack ve Sarlop'tur. Kestane Trkiye retiminin %16'sn oluturan kestane demi, Tire, Beyda ve Bozda'da nem tamaktadr . Toplam aa says 1970'li yllarda 140.000 civarnda iken 1992 ylnda 268.900 adetten , 2001 ylnda 261.475 adete gerilemi, ancak 2004 ylnda meyve veren 275.800 adet, meyve vermeyen

178

95.550 adet olmak zere toplam 371.350 adet aaca ykselmitir. 2004 ylnda kestane retimi 8.077 ton olmutur. Sar halama, kara halama ve klar en ok retimi yaplan kestane eitleridir. eftali Trkiye retimi iinde % 8'lik bir paya sahip olan eftalinin 1973 ylnda toplam aa says 566.700 adet iken , 1989 ve 1990 yllarna dek dzenli bir artla 1 milyona yaklamaktadr. Ancak 1990 ylndan sonra yalanma , kuruma ve kirazn ekonomik olarak n plana gemesiyle kesimler balam ve bylece eftali aa saysnda azalma grlmtr. 2001 ylnda aa says 1.131.590 adede, 2004 ylnda ise 1.502.530 adede ulamtr. 2004 yl eftali retimi 49.461 ton dur. Kiraz zmir li kiraz retimi Trkiye retiminin yaklak % 13 sn oluturmaktadr. 1973 ylnda 194.440 adet olan toplam aa says hzl bir art kaydederek 1992 ylnda 440.740 adede, 2001 ylnda 1.118.275 adede, 2004 ylnda 1.301.755 adede ulamtr. Aa says , retim ve verimdeki artlarn nedeni , d satma ynelik kaliteli ve erkenci eitlerin gndeme gelii ve kirazn ekonomik ynden gelirinin yksek olmasdr. 2004 yl kiraz retimi 33.049 ton dur. zm zmir linin 2004 yl zm retimi 192.617 ton olup bunun Trkiye zm retimi iindeki pay % 6,5 dir. 1970 li yllarda yaklak 25.000 ha olan ba alan 2004 ylnda 21.784 hektara gerilemitir. Yalanma ve ekonomik nedenlerle sklen balar , ekili alanndaki hzl art engellenmitir. Buna karn 1973 ylnda 136.804 ton olan zm retimi 1992de %60lk bir art gstererek 226.653 tona ykselmitir. Ancak zm retimi 2000 li yllarda dmtr. zm retiminin %74.5i Avrupa pazarlarnda srarla aranlan ve Sultaniye ad ile bilinen ekirdeksiz zmdr. Dier nemli zm eitleri Razak,Perlet ve Alphonsedur. Nar 2004 yl nar retimi 2.058 ton dur. 1973 ylnda 115.000 olan toplam aa says 1990l yllarda 160.000 adete ulam, 2004 ylnda 102.890 adete

179

gerilemitir. Buna bal olarak ayn yllar itibariyle 1.670 ton olan retim yaklak 3.370 tona , aa bana verim ise 15 kgdan 22 kga ykselmitir. 2004 ylnda retim 2.058 ton aa bana verim ise 22 kg olmutur. H.2.1.2.2.Sebze retimi zmir li nemli sebze retim merkezlerinden biridir. lde 33 deiik trde sebze retimi yaplmaktadr. retim deeri bakmndan nemli sebzeler, domates, hyar, lahana, biber, patlcan, maruldur. Tarla sebzecilii olarak karpuz ve kavunu da saymak gerekir. Trkiye iindeki paylar itibariyle nemli sebzelere ait baz bilgiler aada zetlenmitir. Enginar 2004 ylnda 13.492 tonluk enginar retimi ile zmir , Trkiye retiminin % 50 sine yaknn oluturmaktadr. 1985-1992 yllar arasnda enginar ekilii 423486 ha civarndadr. Ayn yllar ierisinde verimi 10-14 ton /ha , retimi 4.7006.600 ton olarak gereklemitir. 2004 ylnda enginar ekilii 979 ha olup, hektar bana verim 13.781 kg dr. En fazla retimi yaplan eit sakz ve bayrampaadr. Bamya zmir li , 2004 ylnda , 6.562 tonluk bamya retimi ile , Trkiye genelinde %23lk bir paya sahiptir. Bamya ekilii 1985-1992 yllar arasnda 700-750 hektar civarnda olmutur. Verim ekolojik koullara bal olarak 3,8-4,5 ton/hektar olmu retimde 2.700-3.300 ton arasnda deimitir. 2004 yl bamya ekilii 1.380 ha, verim 4755 kg/ha olmutur. Bornova bamyas diye bilinen eit hakim eit olarak retilmektedir. Kavun-Karpuz Kavun-Karpuz retimi 2004 ylnda 377.370 ton olup , Trkiye retiminin %6.5i kadardr. 1986-1992 yllarnda zmir linin karpuz ekilii ,10.912-12.616 ha,retimi 276.760-367.014 ton/verimi ise 24-29 ton/ha arasnda deimitir. 2004 yl karpuz ekilii 9.006 ha, verimi 35.987 kg/ha dr. Halep karas, Crimson sweet, Washington, Sugar Baby retimi yaplan , nemli karpuz eitleridir.

180

Ayn dnemde kavun ekilii 2.980-3.573 ha. retimi 43.742-55.097 ton verimi ise 12-17 ton/ha civarnda gereklemitir. 2004 ylnda ise kavun ekilii 2.410 ha, verimi 22.463 kg/ha olmutur. Krkaa, Hasan Bey ve eme yaygn retilen kavun eitleridir. Marul 1985-1992 yllar iinde Marul retimi 7.800-10.505 ton, verimi ise 14-18 ton/ha arasndadr. 2004 yl marul retimi 19.744 ton, Marul ekilii 1104 ha, verimi ise 17.884 kg/ha dr. Yedi kule, Adi Kara, Granel Rapis eitleri yangn olarak retilmektedir. Hyar 2004 yl hyar retimi 67.736 ton ile Trkiye retiminin % 6,5i kadardr. Hyar ekilii 1985-1988 yllar arasnda 600-800 ha arasnda deimi 1989 ylnda ise turuluk hyarn ekonomik nem kazanmasyla art gstermi , dzenli bir ykselile 1992 ylnda 3.151 ha, 2004 ylnda 3.892 ha.a, ulamtr. nemli hyar eitleri Sakz , engelky, Bathalfa F, Levina Fdr. Sivri Biber 2004 yl sivri biber retimi 20.703 ton olup , Trkiye retiminin % 6s kadardr. 1985 ylnda 1.269 hektar olan ekili alan piyasa taleplerine bal olarak yllar ierisinde dalgalanmalar gstermi , 1992 ylnda 1.050 hektar, 2004 ylnda ise 1.153 hektar olarak gereklemitir. Ayn yllar itibariyle verim 16-21 ton /hektar , retim 19-23 bin tondur. nemli eitleri ; arliston, Ege Ac Sivri ve Tatl Sivridir. Dolmalk Biber 2004 yl zmir li dolmalk biber retimi 17.352 ton olup, Trkiye retiminin %6sn oluturmaktadr. 1985 ylnda 435 hektar olan ekili alan , yllara gre dzenli bir art gstererek 1992de 636 hektar, 2004 ylnda 1.084 hektara ulamtr. Verim ayn yllar itibariyle 16-18 ton/hektar olmu retimde buna bal olarak 7-11 bin ton olarak gereklemitir. Yeil ve sar dolmalk biber retimi en fazla yaplan biber eididir. Patlcan Patlcan retimi 2004 ylnda 32.798 tondur. Bu deeri ile Trkiye retiminin % 5lik dilimini oluturmaktadr. Ekilii 1985-1992 yllar arasnda 1.000-1.240 ha.

181

Civarnda olup, verim ayn yllarda 22-24 ton/ha olup,retim 25-33 bin ton olarak gereklemitir. 2004 ylnda ekili alan 1.391 ha.dr. Verim ise 23.579 kg/ha dr.Topan, zmir ,Halkapnar, Kemer, Kuadas patlcan retimi en fazla yaplan eitleridir. Domates 2004 yl domates retimi 553.575 tondur. 1985 ylnda 3.390 hektar olan ekili alan , dzenli bir seyir izleyerek 1992 ylnda 4.203 hektar, 2004 ylnda 11.970 ha. olmutur. Yeni sala fabrikalarnn almas ve daha verimli eitlerin retime alnmas ile verim 25 ton /hektardan 34 ton/hektara kmtr. 2004 ylnda verim 46.247 kg/ha dr. SC-212 WC 156, Pearson ve yerli domates nemli domates eitleridir. Fasulye 2004 yl taze fasulye retimi 20.444 tondur. Bunun Trkiye retimindeki pay % 6 dr. Taze fasulye ekilii 1985-1992 yllar arasnda 900-1.350 ha civarnda deimitir. 2004 yl ekili alan 2.530 ha. dr. Bu sre iinde verim 7,5-8,6 kg/ha olmu retimde buna bal olarak 7.500-10.500 ton civarnda gereklemitir. 2004 yl verimi 8.081 kg/ha dr. zmir, Ayekadn, al, eker, barbunya nemli eitleridir. rt Alt Sebzecilii Seraclk zmir linde , rt alt sebzecilik nemli bir yer tutmaktadr. 2004 ylnda 22 ileye dalm 121,6 da cam, 7119,5 da plastik, 335,4 da Y.Tnel ve 10,4 da A.Tnel olmak zere toplam 7586,9 da alanda sebze ekilii ve retimi gerekletirilmitir. Toplam alan 11.186,5 dekar olan seralarn 7.586,9 dekar sebzeye ayrlmtr. Cam serann yatrm maliyetinin ykseklii ve yre ekolojisinin uygun oluu, iftiyi plastik seralara yneltmitir. Menderes, Seferihisar, Menemen, Torbal ve Urla ilelerinde sebze seralar yaygndr. iein sebzeye gre son yllarda daha karl bir yatrm oluu , sebze yetitiriciliini snrlamtr. Hyar 2004 yl rt alt hyar retimi 126.582 ton olarak gereklemitir. Ekilii ayn yl itibar ile 518,8 ha dr. 2004 yl hyar verimi 243.991 kg/ha dr.

182

Solara F, Bonika F, Maram F, Alara F, Patara F, hyar eitleri retimi en fazla olan eitleridir. Marul Marul retimi 1989 ylndan 1992 ylna dek dzenli bir ekilde art gstererek 471 ton'dan 1.665 tona ulamtr. 2004 yl rt alt marul retimi 16.800 tondur. Ayn yl iinde ekilii 344,7 ha, verimi 37,994 kg/ha olmutur. Domates rt alt domates retimi 2004 ylnda 13.666 ton dur. 2004 yl ekilii 71.3 ha dr. nemli rt alt domates eitleri Earlina,King Globe ,FC 21-21,H 2274 'tr. 1989-1992 yllarnda retimi 1.852-3.812 ton arasnda deimitir. 2004 yl rt alt domates verimi 191.635 kg/ha dr. Fasulye 2004 yl rt alt taze fasulye retimi 544 tondur. Ayn yl iinde ekili 21.5 ha dr. 1989-1992 yllar arasnda retim ekilie bal olarak 107 tonla 216 ton arasnda gereklemitir. 2004 yl rt alt fasulye verimi 25.245 kg/ha dr. H.2.1.2.3.Ss Bitkileri zmir linde kesme iek , i ve d mekan olmak zere yetitirilen ss bitkileri retimi 28 ilede gerekletirilmektedir. Merkezde yer alan 3 ile ile Menderes, Urla, Karaburun, Bayndr, Seferihisar leleri ss bitkileri retiminin younluk kazand yrelerdir. Kesme iek ve Mekan ss bitkilerinin retildii toplam cam ve plastik sera alan 2004 ylnda 3.541 dekardr. Kesme iek retimi: lde karanfil, gl, Kasmpat, gerbera ve lilium bata olmak zere toplam 22 civarnda kesme iek trnn retimi yaplmaktadr. Kesme iek retiminde Karanfil, Lilium ve Gerbera trlerinde nemli gelime olduu grlmektedir. 1987 ylnda 48.134.000 adet olan karanfil retimi 1992 ylnda 174.131.250 adede , 2004 ylnda ise 286.419.000 adede, yine aynu yllarda lilium; 354260

183

adetten 1.131.890 adede 2004 ylnda ise 2.060.000 adede, gerbera 1.030.550 adetten 12.286.100 adede, 2004 ylnda ise 29 .450.000 adede ykselmitir.

Doal iek Soan retimi: zmir ilinde son yllarda yaklak 5,5- 13 milyon adet doal iek soan retimi gerekletirilmitir.retim ncelikle doadan metaryal ile demi, Bornova ve Urla lelerindeki mevcut dikim alanlarndan karlanmaktadr. H.2.2. Hayvansal retim Tablo.52. zmir linde Ait Hayvan Saylar (Tarm l Md.2004)
Hayvan saylar (her yata ba says ) Bykba hayvanlar (Toplam) Sr(saf kltr) Yerli Melez Manda Kkba hayvanlar ( Toplam ) Koyun Kl Keisi Miktar (ba) 264.164 126.899 29.850 107.338 77 633.966 447.865 186.101

184

zmir linde, 2004 yl sonu itibariyle, 264.164 bykba, 633.966 kkba olmak zere toplam 898.130 ba hayvan ile 7.842.077 adet kanatl varl mevcuttur. Hayvan varl iinde ; sr, koyun, kei ve tavuk en nemli olanlardr. Hayvan varlna 2004 yl itibaryla 145.630 adet yeni tip, 2.956 adet eski tip olmak zere toplam 148.586 adet ar kovann da eklemek gerekmektedir. H.2.2.1.Bykba Hayvanclk 1973 ylnda 186.158 ba olan sr varl , 1992de 232.744 baa ykselmitir. 2004 ylnda sr varl 264.087 adettir. 1973 ylnda kltr rk ve melez oran mevcut sr populasyonu ierisinde oran %10 seviyesinde iken , son yllarda bu oran % 88ya ulamtr. Kamu kurulularnda retilen kltr rk dii ve erkek damzlklarla melezleme almalarna aralksz devam edilmektedir. 1987 ylnda 17 adet boa ile demi , Kiraz ve Menemen ilelerinde sr tabii tohumlama almalarna balanmtr. Sr tabii tohumlama yoluyla ylda 1.500-2.500 ba hayvan tohumlanmtr, ancak son yllarda % 90 orannda suni tohumlama yaplmaktadr. Bylece bata suni tohumlama , tabii tohumlama , hayvancl gelitirme almalar ve d kaynakl projelere dayanlarak ithal edilen damzlk dveler ile kltr rk ve melez oran 1987 ylnda %62ye 1992 ise %76,2ye, 2004 ylnda ise % 88e ulamtr. Geri kalan srlar yerli kara rkna dahildir.

185

H.2.2.2.Kkba Hayvanclk Koyunculuk Koyun varl 2004 ylnda 447.865 ba tr. l bnyesinde Tahirova Koyunculuunu Gelitirme Projesinin uygulanmas sonucunda , yaklak %15 civarnda yerli kvrck koyun melezlenmitir. 1992 yl sonu itibariyle nve reticilerin evreye verdikleri damzllar sonucunda melezleme oran %20 seviyesine gelmitir. 1970 li yllarda koyun bana 50-60 kg. olan st verimi 1992 ylnda bugne kadar yaplan slah almalar sonunda 145 kgn zerine klmtr. Koyun varlnn byk blm yerli kvrck rkndandr. Keicilik zmir li kei varl 1970 li yllarda yaklak 300.000 ba iken 1992 ylnda %30 azalma ile 208.609 Baa gerilemitir. 2004 ylnda kei varl 186.101 batr. Mevcut kei varlnn tamamna yakn yerli kl keisidir. Yerli kl keilerinin st ynnden slah amac ile 1973 ylnda melezleme almalar balam fakat geen 20 yl iinde istenilen sonular alnamamtr. Melezleme oran % 2 civarnda kalmtr. Bu nedenlerle keide st et ve kl verimi ynnde nemli bir gelime grlmemektedir. H.2.2.3.Kmes Hayvancl (Kanatl retim) Tavukuluk zmir lindeki tavuk says 1973'de 1.631.500 iken ; bu say 1992'de 4.491.970 adete karlmtr. 2004 yl tavuk says 6.787.250 adettir.Yumurta saylar ise 1973'de 147.205.000 1992'de 647.748.000 adet, 2004 ylnda 686.960.000 adettir. 1970 'li yllarda tavuk bana 1kg. et retimi iin en az 6 ay besi gerekirken bugn bu sre 1,5 - 2 aya indirilmitir. Tavuk eti retimi 2004 ylnda 30.218,5 tona ulamtr. zmir linde tavukuluun youn olarak yapld ileler Kemalpaa , Torbal , Menemen , Foa ve Urladr. H.2.2.4.Su rnleri limizde 10 adet deniz ve tatl su rnleri retim ve ileme tesisi bulunmaktadr. Bu iletmelerde taze soutulmu avclk rnleri, ahtapot, sbye, kalamar,

186

karides, istakoz, pura, levrek, kara salyongozu, kurbaa, kerevit, ylan bal, orkinos, istiridye, kidonya, akivades, dondurulmu ve ilenmi ift kabuklu ve yumuakcalar ilenmektedir. H.2.2.5.Krk Hayvancl Krk hayvan retimi, krk elde etmek amacyla yaplan bir hayvanclk daldr. Doal dengeyi bozuyor gibi grnen bu hayvanclk dal, doal dengenin, zellikle doal hayvan populasyonunun korunmasnda nemli bir fonksiyon stlenmektedir. Krk giyme veya kullanma isteklerinin nlenememesi nedeniyle artan talebe cevap verebilmek iin, avlanarak elde edilen postlardan krk yaplmaktadr. Krk yapmnda, kurun delii olan postlar kalitesiz olduundan , avlanma ynteminde tuzak veya ila kullanm nerilmektedir. Bilindii gibi doada bu yntemle , krk hayvan dndaki hayvanlar da ayn derecede yakalanma ansna sahiptirler. Bu olay da, hem doadaki hayvanlarn doal dengesi bozulmakta, hem de doada bulunan yemlerle dengesiz beslenen hayvanlardan elde edilen postlardan yaplan kalitesiz krkler piyasaya srlmektedir. Et elde etmek amacyla yaplan hayvanclk gibi, krk elde etmek amacyla , hayvan dengeli besleyerek , uygun barnaklarda , kontroll ve talebe gre snrl dzeyde yaplan krk hayvancl ;krk hayvann ve doal dengeyi korumak, evre kirliliini nlemek, kaliteli rn pazarlamay tevik etmek bakmndan gelitirilmesi gereken bir hayvanclk daldr. Bu grle; lke ekonomisi, iklim ve doal koullar ile arz-talep durumu dikkate alnarak, krk hayvan retiminde; inilla, tavan, mink, tilki ve Karagl koyunu retimi esas alnmtr. H.2.2.6.Arclk ve pekbcei Yetitiricilii Arclk limizde arclk yapan ky says 342 dir. lde 1973 ylnda 72.990 olan kovan says 1992 ylnda 114.190 adet, 2004 ylnda ise 145.630 adettir. Bal retimide yaklak 600 tondan 2.129 ton'a karak kat art gstermitir. 2004 yl bal retimi 2.129 ton, balmumu retimi 96 ton dur. 1973 ylnda kovan bana 8 kg. bal retimi yaplrken 2004 ylnda bal retimi kovan bana 14 kga kmtr. 1987 ylnda balayan suni ana ar retimi de arclarn yararlanlmasna sunulmu olup , bu da verim artnda etkili olmutur.

187

pekbcekilii demi ilesi arlkl olmak zere , Kiraz ve Beyda ilelerinde ipekbcei yetitiricilii yaplmaktadr. pekbcei tohumlar , Bursa ipekbcekilii Aratrma enstits ile zel sektr tarafndan karlanmaktadr. ilede yaklak 1.500 aile , 1.00 kutu tohumdan bcek yetitirmekte ve 23 ton kadar koza retimi salanmaktadr. retilen kozalar Bursa-Koza Birlik Kooperatifi tarafndan satn alnmaktadr. zmir linde 1992 ylnda aada verilen hayvansal rnlerin retimi gerekletirilmitir. Hayvansal rnlerin Trkiye retimi iindeki pay, yumurtada %6, ette %6,3 stte ise %6,4 seviyesindedir. zmir linin 1992 ylnda yaklak 2,2 katrilyon lira olan tarmsal retim deeri iinde en yksek pay 653 trilyon lira %29 ile hayvansal rnlere aittir. H.3.ORGANK TARIM Canl organizmalarn birbirleri ve evreleri ile olan ilikilerini inceleyen ekoloji bilim dal doay bir btn olarak deerlendirmektedir. Organik tarm, ekolojik sistemde hatal uygulamalar sonucu kaybolan doal dengeyi yeniden kurmaya ynelik insana ve evreye dost retim sistemlerini iermekte olup, esas itibaryla topran srdrlebilir bir verirlilie sahip olmasn salama, bitki direncini artrma, bitki korumada biyolojik yntemleri tavsiye eden, btn bu olanaklarn kapal bir sistemde oluturulmasn talep eden, retimde miktar artn deil rnn kalitesinin ykselmesini amalayan bir retim sistemi olarak tanmlanmaktadr. Organik tarm hayvansal ve bitkisel retimi bir btn olarak tasarlayan, ncelikle iletme iinde salanan girdileri kullanmay hedefleyen, en son bilgi ve teknolojiden yararlanan bir retim tekniidir. Tohumdan topraa, gbreden iletmeye kadar belirli kurallar olan ve kontrol edilip sertifikalandrlan bir retim biimidir. zmir linde 86 adet iletmede organik olarak retilen, ilenen ve paketlenen organik rnlerin % 99u ihra edilmektedir.limizde organik tarm ile uraan ifti says 1224 kiidir. eitli organik rnlerin 2004 yl toplam miktar 22.780,86 ton, ekili alan 10.108,46 hektardr.

188

Organik rnler arasnda kuru meyveler, kabuklular, kurutulmu sebzeler, tane konserve, dondurulmu meyve ve sebzeler, budaygiller, baklagiller, yal tohumlar, zeytinya, bal, orman rnleri, tekstil, ham materyal, iplik gibi 100 akn rn bulunmaktadr. Organik rnlerin organik tarm ilkelerine uygun olarak retilmesi, toplanmas, ilenmesi, ambalajlanmas, etiketlenmesi, depolanmas, tanmas, yurt iinde ve dnda pazarlanmas, kontrol ve sertifikalandrlmas Tarm Bakanl tarafndan yaplmaktadr. lkemizde organik rnlerin kontroln yapan ve sertifikalandran 7 tane kurulu olup, bunlardan 6 tanesi limizde faaliyet gstermektedir. Kontrol ve sertifikasyon ilemleri AB normlarna gre hazrlanan 11.07.2002 tarih ve 24812 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Organik Tarmn Esaslar ve Uygulamasna likin Ynetmelik hkmlerine gre yaplmaktadr.Tarm Bakanl bnyesinde kurulmu olan Organik Tarm Komitesi ynetmelik hkmlerine gre kontrol ve sertifikasyon kurulularnn denetimini yapmaktadr. H.4. TARIMSAL LETMELER H.4.1.Kamu letmeleri
Tari Blge Mdrl (Pamuk, Zeytinya, rr Tarm, retim ve Sat Kooperatifleri)

H.4.2. zel letmeler

LETMELER

Un ve Unlu Mamller
St ve St Mamulleri Et Mamlleri Meyve-Sebze leme ekerli Mamller Tasnif D Gda(Tuz. Sirke, Baharat) Bitkisel Ya ve Margarin Alkoll kiler Merubat Yem Fabrikalar Tohumluk retim GENEL TOPLAM

MERKEZ 470 160 11 41 46 68 29 8 7 840

LELER 440 206 87 146 38 17 90 8 35 10 1.077

TOPLAM 910 366 98 187 84 85 119 8 15 35 10 1.917

189

Tablo.53 limizde Sektrel Bazda Faaliyet Gsteren letmeler (Tarm l Md.2004) H.5. TARIMSAL FAALYETLER H.5.1. Pestisit Kullanm Zirai lalarnn Yllk Tketim Miktarlar nsektisit 336,26 ton Herbisit 106,09 ton Fungusit 1.691,85 ton Akarisit 35,98 ton Nematosit ve Fumigantlar 22,16 ton K ve Yazlk Yalar 66,92 ton Rodentisit ve Mollussisidler 5,96 ton Dier 123,50 ton Kkrt Yukardaki rakamlar kullanlan zirai mcadele ilalarnn preparat olarak miktarn yaklak olarak gstermektedir. zmir linde , Tarmsal Mcadele iin kullanlan Toplam Yllk ila miktarlar 2000 2.774.004 kg. 2001 1.033.305 kg. 2002 1.473.522 kg. 2003 1.353.603 kg. 2004 2.388.720 kg Tarmsal mcadele almas uakla yaplmaktadr. H.5.2. Gbre Kullanm zmir li snrlar iinde bir ylda kullanlan toplam Ticari Gbre miktarlar (2004) Saf Azotlu Gbre : 30.280,74 ton Saf Potasl Gbre : 4.383,10 ton Saf Fosfatl Gbre : 7.928,75 ton

190

Yarayl Fosfor Tablo.54.zmir li Tarm Topraklar Yarayl Fosfor Analiz Sonular (Ky Hizm.Bl.Md.2003) Toprakta Yarayl Fosfor (P2O5 kg/da ) Analizi Standard 0-3 3-6 6-9 9-12 12+ Anlam ok az Az Orta Yksek ok Yksek Kaplad Alan Numune Says Tar. (Ha) (adet) Alan.iindeki (%) 98657 913 25.1 100648 921 25.6 69783 522 17.7 42766 378 10.9 81329 714 20.7

Tablo.55. Toprakta Yarayl Fosfor Analiz Sonular (P2O kg /da) (Ky Hizm.Bl.Md.2003) Standard Anlam Kaplad Alan Numune Says Tar. Alan (da) (adet) indeki (%) 0-20 ok Az-Az 124864 1092 31.8 20-30 Orta -Yeter 64942 579 16.5 30-40 Yksek 31703 290 8.1 40+ ok Yksek 171647 1587 43.6 Bitkiler tarafndan alnabilir fosfor tayininde ( Olsen ve Bray methodlarna gre ) tarm topraklarnn %25.1'in de fosfor ok az , %25.6 'nda az, %17.7 orta ,%10.9 'da yksek ve %20.7'de ise ok yksek fosfor varl tespit edilmitir. Bu deerlendirmeye gre fosfor eksiklii gsteren topraklarn fosforlu gbre takviye edilmesi gerekmektedir. l topraklarnn % 31.8'inde potasyum az % 16.5 de orta, % 8.1de yeter,% 43.9da ise fazla potasyum tespit edilmitir. l topraklarnn potasyum seviyesi yeterli olmakla beraber , az miktarda potasl gbreye e ihtiya duyulmaktadr. miktarda potasl gbreye de ihtiya duyulmaktadr.

191

H.5.3. Toprak Kullanm Sulu Tarm Yaplan Arazi Kuru Tarm Yaplan Arazi Tarla Arazisi Ba Meyvelik Sebzelik Dutluk Zeytinlik TOPLAM Tablo.56 Tarm l Mdrl -2004 KAYNAKA *Ky Hizmetleri 16.Blge Mdrl *Tarm l Mdrl *Ege niversitesi Ziraat Fakltesi *Ky Genel Bilgi Anketi Sonular I.MADENCLK I.1.MADEN KANUNUNA TAB OLAN MADENLER VE TA OCAKLARI NZAMNAMESNE TAB OLAN DOAL MALZEMELER I.1.1. Sanayi Madenleri Yerleim Merkezinin smi Urla,Yaclar Tire,Baky Tire,Habibler Tire, emedere Tire,Karamersin Urla Tre,Ayaklkr Tire,Gllce Torbal,Tulum Seluk,Belevi(ntepe) smi Asbest Grafit '' '' '' Mermer '' '' '' '' Tenr ve Kalite % 10 %6,5 %4.5 %6 %6 Orta kaliteli Koyu Gri- Beyaz Gri-Beyaz Dumanl Beyaz Gri Beyaz Rezerv 3000 ton 70000 ton 20000 ton 100000 ton 20000 ton 10857000 ton 945000 ton 4560675 ton 11550000 ton Hektar Hektar 181,754 177,393 161,852 22,388 25,494 44,334 84,665 697,880

192

Seuk,Belevi Bergama,MaruflarArdkky andarl-Deliktaky Zeytinda-A.akran Zeytinda-Koyuneliky andarl- Demirta Cumaovas-Bahecik Cumaovas,Yeniky Foa,Tetilky-Yahyababa Tepe ve Domuz Tepe Saruhanl-TatlpnarDemirci demi Kayaba, Bebekler, Yeniky BayndrYakapnar,Falaka,Burgaz Tire-Dereba eme-Alaat,iftlikky Cumaovas Tire Foa-aphane Da Bornova Yenifoa(Kozbeyli) Zeytinda(Yeniakran, rlemi) Karyaka-rnekkyKoca Dere Foa-Aliaa iftliiGzelhisar Dere Kiraz-Suludere Ky Seferihisar-Scal Ky

'' Perlit Gen Oran '' '' '' '' '' '' '' '' Titan '' '' Dolomit '' Kalsit Alnit

Gri-Beyaz 11-15 10 15-20 2,9-7,8 %1.1- 1.6 %1,6-1 %1 %20 %17,44-21,7 %93-96 % 40Al2O3+TiO2; %1Fe2O3

4650000 ton 8125000 ton 4000000 ton 8000000 ton 2000000 ton 2000000 ton 13000000 ton 15110000 ton 17700000 ton 11000000 ton 403500000 ton 7737400 ton 10000000 m3 -

imento 3900000 ton kt hammaddeler 380000 ton kil i Kaolen %3-16 Al2O3, %12,4 Fe2O3 Kum-akl (Km) Stabilize Malzeme 600000 m3 1500000 m3 200000 m3 500000 m3

nce Sv '' malzemesi '' Orta kalite '' naat ve karayolu malzemesi Tablo.57 limiz Sanayi Madenleri (MTA Blge Md.2004)

193

I.1.2.Metalik Madenler Yerleim Merkezinin smi demi-Emirli,ayl Bergama,Ovack Tire Beylerderesi Karyaka-ArapdaAltntepe Karyaka-Arapdailektepe demi,Kre demi,Emirli Efemukuru Karaburun,Kkbahe, Kalecik demi-Kaymak, amlca,Halky Torbal-Helvac Torbal-Hortuna Torbal-Hortuna Bayndr-Saryurt Gmldr-Gmsu Merkez-Bulgurca, Karaburun- Balklova smi Antimuan Altn " " " " " " Cva " " Demir " Bakr-Kuruninko " Manganez Tenr ve Kalite %2-10 9gr/ton 36,6 gr/ton 3.38 gr/ton 1.3gr/ton 1.1-8 gr/ton 4,37gr/ton 12,65 gr/ton %0.2-0.3 % 0,25 % 0,2 % 45 % 22 %0,1 Cu, %7Pb, %7,5 Zn %3,92Pb, %9,5 Zn % 38-64 Rezerv 1635606 ton 2980000 ton letilmiyor 154 783 ton 352625 ton 96000 ton 50000 ton 2500000 ton 370000 ton 1030000 ton 39000000 ton 15000000 ton 500000 ton 3453272 ton 2600000 ton _

Kurun-inko %5-%9.03 " %4.5 -%5.13 Buca,Kaynaklar Bakr %0.11 Tablo.58limiz Metalik Madenleri (MTA Blge Md.2004)

300000 ton 563000 ton -

194

ALTIN zmir - Karyaka - Altntepe 1956 ylnda prospeksiyon , 1961 - 1962 yllarnda detay jeoloji ile birlikte 21 blgede 989 m. tahkik sondaj ve 150 m. galeri almtr. 1964,1975,1986,1990 yllarnda detay jeokimya , detay jeoloji ( 1/250000, 1/5000,1/2000 ), galeri temizlii ve yarma almalar yaplarak gerekli rnekler alnarak analizleri yaplmtr. 1990 ylnda 107,90 m'lik sondaj yaplmtr. zmir-demi lk almalar Birlemi Milletler Projesi kapsamnda (1974) jeokimyasal ettlerle balamtr. 1976-1977 yllarnda ilk sondajl aramalarla balayan almalar , 1986-1990 yllar arasnda da devam etmitir. Detay jeoloji (1/25000,1/5000,1/1000), yarma numune alm ve sondajl aramalar sonucunda , Zeytinlik sahasnda ortalama 10.7 gr/ton Au ( Altn ) tenrl 13.028 ton gr+muh., Avradere sahasnda 1 gr/ton Au tenrl 19.717 ton gr +muh ., Geyikda sahasnda 1.3 gr/ton Au tenrl 1.050.000 tongr+muh. ve Boazyayla sahasnda da 1.2 gr/ton Au tenrl 45.650 ton grnr , 214.000 ton muhtemel rezerv, Yedilertepe sahasnda %1 tenrl 19.717 ton muhtemel rezerv saptanmtr. zmir-Menemen Aliaa -Menemen dolaylarnda 1/25.000 lekli detay jeoloji , jeokimya ve numune almlar yaplmtr. MTA adna ruhsatl sahada nemli cevherleme ve alterasyon gzlenmemitir. zmir - Kemalpaa - Efemukuru 1991 ylnda MTA ruhsat sahalarnda propeksiyon deyat jeoloji (1/2.000),jeokimyasal , mineralojik +petrografik numune almlar yaplmtr. Yaplan almalar sonucunda Kemalpaa-Sinanclar sahalar terk edilmi , Efemukuru ve Merkez-Beyler sahalarnda anomali verebilecek Au-Ag(AltnGm) tenrleri saptanmtr. zmir-Bergama-Foa

195

1992 ylnda 2.800 km2 genel jeokimya ar element almalar yaplm , kimyasal analizler iin rnekler alnarak analizi istenmitir. Sonulara gre deerlendirilecektir. Dier Jeokimya almalar 1969 - 1974 yllarnda Birlemi Milletler- Trkiye ortak projesi kapsamnda tm Bat Anadolu'yu kapsayan genel jeokimya almalar yaplmtr. Bu almalar,demi-Tire-Bayndr-Torbal ileleri sahalarnda allmtr. 1976-78 yllarnda daha nce Birlemi Milletler projesinde saptanan jeokimya anomalleri zerinde Tire-Beylerbeyi,Bayndr-Balclar ve Torbal- Helvac sahalarnda ayrntl jeokimya almlar yaplmtr. Ekonomik olabilecek altn yataklarna rastlanmamtr. ANTMUAN zmir-Cumaovas 1979 ylnda detay ve jeokimyasal etdleri tamamlanan sahadan alnan numunelerin sonucuna gre % 3-12 Sb tenrl yaklak 100.000 ton muhtemel rezerv hesaplanmtr. BAKIR-KURUN-NKO zmir-Cumaovas-Gmldr 1.Dnya Savandan beri bilinen ve iletilmi olan bir yataktr. zmir-Seferihisar-Urla Yarmadas 1977-1980 yllar arasnda detay jeoloji ve detay jeoloji almalar yaplmtr. CVA zmir - Torbal -Helvac % 0.2 HgS tenrl 42.000 ton muhtemel rezerv bulunmutur. DEMR zmir-Torbal-Yazba

196

% 45,8 Fe,% 17,61 SiO2 ,% 1.70 As tenrl 2.152.000 ton mmkn rezerv bulunmaktadr. I.1.3. Enerji Madenleri LNYT Yerleim Merkezinin sm Tenr ve Kalite Rezerv smi Cumaovas Linyit 3410 kcal/kg 3806000 ton Tire " 3400 kcal/kg 600000 ton Torbal " 4460 kcal/kg Bergama,alan " 4130 kcal/kg Bergama,rkkler " (Tablo.59) limizde bulunan Linyit Yataklar(MTA Blge Md.2004) I.1.4.Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler 05.06.2004 tarihinde 5177 sayl kanunla yaplan deiiklikle, 3214 sayl Maden Kanununda dzenlemeler yaplmtr. Yaplan bu deiiklikle, Ta Ocaklar Nizamnamesi yrrlkten kaldrlm ve daha nce Maden Kanunu kapsamnda yer almayan ta, kum-akl ocaklar Maden Kanunu kapsamna alnmtr. I.2. MADENCLK FAALYETLERNN YAPILDII YERLERN ZELLKLER Maden yataklar, jeolojik sre sonucunda olumu, olaanst element ieren kayalardr. Metalik Madenler, Endstriyel Hammaddeler ve Enerji Hammaddeleri eklinde gruplandrlabilirler. Maden aramann planlanmasnda yan kayacn zellikleri dikkate alnmaldr. Magmatizma, yzeysel alterasyon veya bozuma, tortullama, metamorfizma cevherlemeye sebep olabilir. Oluumun yan kayala ezamanl olup olmamas, oluan yatan tipi ve ekli, ilgili elementler ve alterasyonlar, oluum ya gibi parametreler aranacak madene gre arama programn dolays ile maliyetleri etkiler. I.3. CEVHER ZENGNLETRME

197

limizde Maden Kanuna tabi olarak Ovack Altn Madeninde cevher zenginletirme ilemi yaplmaktadr. Ovack Altn Madeninde ocaktan karlan cevher krlarak, deirmenlerde sulu olarak tlmekte ve sv hale getirilmektedir. tlm cevher amur halde tanklarda siyanr ile kartrlarak altn ve gm zndrlmekte karbon zerinde absorbe olarak amurdan ayrlmaktadr. Syrma ileminde elde edilen ykl solsyon elektroliz ilemi ile tekrar kat hale getirilmekte, frnda eritilip kle halde dklmektedir. Szkonusu iletme Valiliimizce oluturulan zleme-Denetleme Komisyonu tarafndan denetlenmektedir. I.4.MADENCLK FAALYETLERNN EVRE ZERNE ETKLER Maden Kanunu ve Ta Ocaklar Nizamnamesine gre alan kalker(kireta) ocaklarnda hafriyat yaplmamakta olup, patlayc madde kullanlmaktadr. Perlit, kil, mermer kullanlmamaktadr. ve kum-akl ocaklarnda ise patlayc madde

I.5.MADENCLK FAALYETLER SONUCUNDA ARAZ KAZANIM AMACIYLA YAPILAN REHABLTASYON ALIMALARI limizde, Maden Kanunu ve Ta Ocaklar Nizamnamesi kapsamndaki faaliyetlerin ekonomik mrlerinin tamamlanmasna mteakiben evreye vermi olduklar tahribatlarn rehabilitesi amacyla yaplan almalar yetersiz bulunmaktadr. Bu nedenle, madencilik faaliyetlerinden sonra bozulan arazilerin rehabilitesi ve yeniden doaya kazandrlmas amacyla yasal dzenlemeler yaplmaldr. KAYNAKA *MTA Blge Mdrl *Ege Blgesi Maden Potansiyeli ve Deerlendirmesi J. ENERJ J.1. BRNCL ENERJ KAYNAKLARI J.1.1. Takmr

198

zmirde Takmr bulunmamaktadr.

J.1.2. Linyit zmir'de Linyit sahalar; Cumaovas, Tire, Torbal, Bergama-alan, Bergama rktlerdir. Sadece Tire linyitleri zel sektr tarafndan iletilmektedir. Isl deeri: 3400 kcal/kg'dr. Kapal olarak iletilmektedir. Dier linyit yataklar iletilmemektedir ve ekonomik olarak nemleri yoktur. J.1.3. Asfaltit limiz snrlar ierisinde Asfaltit bulunmamaktadr. J.1.4. Bitml ist limiz snrlar ierisinde Bitml ist bulunmamaktadr. J.1.5. Hampetrol l snrlar ierisinde bilinen petrol rezervi yoktur. Trkiye Petrol Rafineleri A.. limiz Aliaa snrlar ierisinde bulunmaktadr. Rafineri yllk 10.000.000 ton ham petrol ileme kapasiteli olup atksu artma tesisleri artma tesisleri bu kapasiteye uygun olarak dizayn edilmitir. J.1.6. Doalgaz limiz snrlar ierisinde Doalgaz enerjisi retimi yaplmamaktadr. J.1.7. Nkleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) limiz snrlar ierisinde bulunmamaktadr. J.1.8. Orman Yllk Endstriyel Odun retim Miktar Yllk Yakacak Odun retim Miktar J.1.9. Hidrolik 200,497 m3 74,263 Ster Nkleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum)

199

limiz deniz kys olmasna ramen, mevcut dalga potansiyeli su enerjisi elde edilmesi iin yeterli deildir. Ayrca mevcut artlarda ekonomik olmamaktadr. J.1.10. Jeotermal * Seferihisar Jeotermal Sahas zmir'in 40 km. kadar gneybatsnda yer alr. Sahada 5 kuyu almtr. Eldeki sonular mevcut kuyularn 8.17x10 kcal/s termal enerji retilebileceini gstermitir. Bu enerji miktar ile 360 dnm sera stlmas mmkn olacaktr. 1973 -1988 yllar arasnda detay jeoloji toplam 4.863 m. uzunluunda gradyan , toplam 5.186 m. uzunluunda derin sondaj almas yaplmtr. Bu almalar sonucunda 120-153 C arasnda deien scaklklarda ve 150 ton /saat arasnda deien debilerde jeotermal akkan retilmitir. Seferihisar Cumal jeotermal alan , Trkiye'nin en byk 10 jeotermal alanndan biridir. Buradan retilecek jeotermal su ortalama scakl 138 C , en souk havada kapasitede kullanlacak peak jeotermal su debisi 1,880 m/h'dir. Cumal jeotermal enerjisi ile Trkiye'nin ve dnyann en byk jeotermal stma projesi uygulamaya konmutur. 46 km.'lik tama hatt tamamlanmadnda, Seferihisar ,Narlbahe , Balova ve Hatay'da 34.000 konutun stma -soutmas ile Cumal -Balova arasndaki 50.000 m2 'sinin stmas gerekletirilecektir. Tama hattnn denmesine balandnda projenin tamalanamas beklenmeden , ulalan her yerleim blgesinde konut ile seralarda stma yaplacaktr. * Balova Jeotermal Sahas 1973-1990 yllarnda aralkl olarak jeoloji (1/25.000) jeofizik ve sondaj almalar yaplmtr. Scaklklar 60-80 C0, 80-100 C0 ve 100 C0'nin zerinde olmak zere 3 jeotermal zon belirlenmitir. Bu kuyularda kabuklama nedeniyle kuyu ii eanjrleri kullanlmaktadr. Halen bu kuyulardan Balova Termal Tesisleri ve Dokuz Eyll niversitesinin Tp Fakltesi binalar stma iin yararlanlmaktadr. Jeoloji ve jeofizik almalar 1.000-1.300 m. derinlikte 200C0 civarnda jeotermal rezervuarn varlna iaret etmektedir. 1963 'te kefedilen bu sahada bugne kadar derinlikleri 46-250m arasnda deien 11 kuyudan elde edilen scaklk deerleri 93-120 C0 arasnda deimektedir. Kuyulardan elde edilen toplam s retimi 5.6x10 kcal/saat'tir.

200

*Dikili Jeotermal Sahas zmir'in yaklak 90 km. kuzeyinde bulunan bu sahada MTA'nn yapm olduu almalarla sahann nemli bir jeotermal potansiyele sahip olduu anlalmtr. 1989 ylnda 1500 m. derinlikte alan kuyuda tespit edilen rezervuar scakl 130 C0dir. 1973- 1977 yllarnda jeoloji, jeofizik almalar yaplmtr. 1986- 1987 ylarnda Japonyada Trkiye ibirlii kapsamnda Landsat, fotojeoloji, prospeksiyon, detay jeoloji, jeofizik ve sondaj almalar(3adet toplam 1.083 m) yaplmtr .1989 ylnda 1.500 m'lik derin sondaj yaplmtr . Sahada 80 C' scaklkta 4 scak su gl saplanmtr. Tm kaynaklarn toplam debisi 200 lt /saniyedir . *eme Jeotermel Sahas eme jeotermal alan Karaburun yarmadasnn u ksmnda bulunmaktadr. nceleme alannda Topan Ilcas dndakiler deniz kenarnda olduklarndan llen scaklklar deniz etkisi nedeni ile deimektedir. Topan Ilca 56 C0 scaklkta bir kaynaktr. *Aliaa Jeotermal Sahas zmir li'nin kuzeyinde yaklak olarak 650 km.'lik bir alan kaplamaktadr. Yre halk gelii gzel kendi olanaklar ile bu alandan yararlanmaktadr. Aliaada 1/100.000 lekli rejyonel gravite , rezistivite detay garvite ve rejyonel manyetik almalar yaplmtr. 1989 ylnda 1/25.000 lekli detay jeoloji ve prespeksiyon yaplarak gerekli numuneler alnmtr. 1992 ylnda 1.973,4 m.'lik 8 adet gardyan sondaj ve Ilcaburunda bir adet slim - hole sondaj yaplm kuyu logu lmleri ve gerekli numuneler alnmtr. Yaplan sondaj almalar sonucunda Samurlu ve Gzelhisar' iine alan KD-GB dorultulu 12-14 km2'lik bir anomali belirlenmitir. Burada 12.12-2.42 C/10m.arasnda deien yksek gardayanlar elde edilmitir. Anomali deerlerine gre zmir flii iinde bir jeotermal akkan yataklanm olabilecei 150-175 C0 scakln derin sondajndan elde edilebilecei dnlmektedir. *Bayndr Jeotemal Sahas

201

Bayndr kaplcalar Bayndr Ergenli Ky snrlar ierisinde bulunmaktadr. Kaplca taraf yksek dalarla evrili bir vadi ierisindedir. Bayndr lesine 7 km.'lik asfaltla yolla baldr. J.1.11. Gne Enerji fiyatlarnn hzla trmand , fosil yakt rezervlerinin tkenmekte olduu ve zellikle btn dnyada gelimek iin gereksinilen enerji miktarnn giderek artt bir dnemde gne enerjisinden yararlanmay salayacak bir programn belirlenerek uygulanmas konusu nem kazanmaktadr. Gne enerjisi bilinen en eski birincil enerji kaynadr.Temizdir. yenilenebilir ve dnyamzn her tarafnda fazlasyla mevcuttur. Hemen hemen btn enerji kaynaklar direkt veya endirekt olarak gne enerjisinden tremilerdir. ldeki gne enerjisinden genellikle ilkbahar ve yaz aylarnda scak su salamak amacyla yararlanlmaktadr. Gne enerjisinden yararlanmak amacyla yaplm ve yaplmas planlanan projeler bulunmaktadr.
Rasat I sresi 34 4.02 II 5.24 III 6.15 IV 8.20 V 9.57 VI VII VIII IX X XI XII YILLIK 8.09

11.37 12.2 12.1 10.2 7.38 6.34 4.04 4 4

Tablo.60 zmir'deki gnelenme sreleri ve ortalama nn (Meteoroloji l Md.2002)

iddetleri

Gne Inlar iddeti 1-Gne nlar iddetinin saatlik ortalama deerinin aylk ortalamas (cal/cm/dk) 2-Gne nlar iddetinin gnlk kalori toplamnn aylk ortalamas (cal/cm2/gn) 3-Gne nlar iddetinin en yksek deeri (cal/cm2/dk)
Rasat Sresi 3 3 3 Sra I No 1 0.21 2 120. 55 3 0.91 II 0.26 170. 07 1.06 III 0.34 245. 68 1.21 IV 0.43 343. 98 1.31 V AYLAR VI VII 0.49 437. 44 1.30 0.52 453. 68 1.26 VIII IX 0.51 419. 96 1.15 0.45 331. 83 1.08 X 0.36 241. 42 1.00 XI 0.25 151. 96 1.09 2 XII 0.18 103. 93 0.85 Yl. 0.37 289. 78 1.31

0.49 456. 87 1.30

202

J.1.12. Rzgar Rzgar enerjisinin kayna gnetir. Gnein yer yzeyini ve atmosferi farkl derecede stmasndan "rzgar" ad verilen hava akm oluur. Dnya yzeyine ulaan gne enerjisinin yalnzca kk bir blm rzgar enerjisine evrilir.
AYLAR V VI VII VII I

Ort. 4,0 3,5 2,9 3,5 3,6 3,6 3,9 3,5 2,7 3,1 rzgar hz (m/s.) En hzl 1 EN S S S SSE S WS NE S NE SSE rzgar yl E 20,6 19,5 16,8 25,4 19,1 W 12,9 14,6 13,8 17,3 yn ve 19,6 14,0 hz(m/s ) Ort. 1 1.0 4.0 3.0 2.0 1.0 1.0 frtnal yl gn says Ort. 1 13.0 11.0 11.0 14.0 12.0 13.0 20.0 20.0 17.0 7.0 12.0 kuvvetli yl rzgar says 17.1 m/s

Ras I at sr esi 1 3,7 yl

II

III

IV

IX

XI

XII

Yl.

2,8

3,4

SSE SSE 17,6 25,4

1.0

13.0

9.0 159.0

Tablo.61 ldeki ortalama rzgar hz, en hzl rzgar yn ve hz, ortalama kuvvetli rzgar gn says (Meteoroloji l Md.2004) J.1.13. Biyoktle lkemizde klasik biyoktle kaynaklarndan olan odun ile bitki ve hayvan artklar, uzun yllardan beri, zellikle snma ve piirme alanlarnda

203

kullanlagelmektedir. Ancak bu kullanmn ilkel ve ekonomik olmayan biimde gerekletii sylenebilir. Modern biyoktle kaynaklar ise, enerji ormancl rnleri ile orman ve aa endstrisi atklar, enerji (bitkileri) tarm (bir yetitirme sezonunda rn alnan enerji bitkileri), tarm kesimindeki bitkisel ve hayvansal atklar, kentsel atklar, tarma dayal endstri atklar olarak sralanr. Trkiyede atklara dayal biyoktle enerjisi (biyogaz ve p santrallar) iin baz almalar yaplmtr. Dnyada giderek yaygnlaan bu almalara nem verilmeli ve hayvan iftlii gbrelerinin ve ehir plerinin deerlendirilmesi iin aratrma ve demonstrasyon projeleri yrtlmelidir. Ormanclk potansiyeli ile ilgili bilgiler bulunmakla birlikte, ormanlarmz biyoktle enerjisi retim potansiyeli asndan deerlendirilmi deildir. Enerji plantasyonlar biimindeki tarmsal retim olanaklar zerinde durulmam ve konu tarmsal retim planlarnda ele alnmamtr. Ksacas, Trkiyenin biyoktle enerji potansiyeli tam olarak bilinmemektedir limiz snrlar ierisinde biyogaz enerjisi elde edilmesine ynelik, tavuk iftlikleri ve besi damlar yeterli miktarda bulunmaktadr. 1982-1985 ylar arasnda Ky Hizmetleri Blge Mdrl tarafndan Tire-Karateke, Menemen, Torbal-Olananas yrelerinde biyogaz enerjisi elde edilmesine ynelik almalar yaplmtr. Biyogaz enerjisi elde edilmesine ynelik almalar yaplmtr. Biyogaz enerjisi elde edilmesi amacyla limiz snrlar ierisinde herhangi bir alma yaplmamaktadr. Ancak biyogaz enerjisi elde edilmesi iin gereken potansiyele limiz sahiptir. J.2. KNCL ENERJ KAYNAKLARI J.2.1. Termik Enerji limiz snrlar ierisinde termik santral bulunmamaktadr. J.2.2. Hidrolik Enerji limiz snrlar ierisinde hidroelektrik santral bulunmamaktadr. J.2.3. Nkleer Enerji limiz snrlar ierisinde bulunmamaktadr. nkleer enerji ile ilgili mevcut bir alma

204

J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi retimi Yenilenebilir enerji kaynaklar : Rzgr, gne, jeotermal, biyoktle, biyogaz, dalga, aknt enerjisi ve gel-git ile kanal veya nehir tipi veya rezervuar alan onbe kilometrekarenin altnda olan hidroelektrik retim tesisi kurulmasna uygun elektrik enerjisi retim kaynaklarn kapsamaktadr. Ayrca fosil yaktlar gn getike azalmakta yenilenebilir enerji kaynaklarna ynelinmesi zorunlu hale gelmektedir. zmir'de rzgar, gne, jeotermal gibi enerji kaynaklar bulunmakta ve bunlarn kullanmnn artmas yararl olacaktr. J.3. ENERJ TKETMNN SEKTRLERE GRE DAILIMI Tablo.62 Kullanm yerlerine gre Elektrik Enerjisi tketimi (1990) J.2.1. J.2.2. J.2.3 J.2.4 J.2.5 Sanayi Mesken Ticaret Resmi Daire Dier Toplam 3.971.149 654.412 197.671 117.000 387.488 5.327.720 %74.5 %12.3 %3.7 %2.2 %7.3 %11.4 (Trkiye tketimindeki pay)

_______________________________________________________________ Yl 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Mesken Abone Says 813.876 839.521 864.484 895.633 932.042 960.819 973.749 1.055.371 1.180.803 1.274.487 Mesken 1.015.637.749 959.574.077 1.053.726.156 1.143.462.624 1.219.302.705 1.393.318.959 1.616.256.474 1.621.870.914 1.671.657.587 1.660.805.510 Sanayi Abone Sanayi Says kwh 20.563 2.628.709.463 20.931 3.734.274.107 21.473 4.377.082.558 21.989 3.585.099.714 22.763 3.897.222.902 23.101 3.498.422.247 23.286 3.229.551.040 23.445 3.585.327.252 17.632 3.461.904.779 15.911 3.962.968.142

205

2003 1.273.363 1.854.298.426 3.948 3.891.572.839 ________________________________________________________________ Tablo.63 Yllara ve Abone Durumlarna Gre Enerji Tketimi J.4.ENERJ TASARRUFU LE LGL YAPILAN ALIMALAR limizde halkn bilinlendirilmesi amacyla ilgili odalar ve sivil toplum kurulular tarafndan enerji tasarrufuna ilikin yaplan almalar desteklenerek katlm salanmaktadr. Ayrca, Mdrlmz tarafndan eitim kurumlarnda yaplan eitim seminerlerinde enerji tasarrufuna ynelik bilgiler verilerek rencilerin ve retmenlerin konu hakknda bilinlendirilmesi ynnde alma yaplmaktadr.

KAYNAKA *TEDA Mdrl *MTA Blge Mdrl *Sanayi ve Ticaret l Mdrl

206

*Meteoroloji Mdrl *Dokuz Eyll niversitesi Gne Enerjisi Enstits K.SANAY VE TEKNOLOJ K.1.L SANAYNN GELM , YERSEM SRELER VE BUNU ETKLEYEN ETKENLER zmir'de sanayilemenin hzland 1960 sonras dnemde itici g olarak etkin olan baz kararlar vardr. Bunlar lkesel dzeyde ele alnan ithal ikamesi , sanayi tevik sistemleri , ulam enerji ve altyap yatrmlar gibi etmenler olarak tanmlanabilmektedir. Ancak bu etmenlerden zelde zmir'e ynelik olarak temel belirleyici olmulardr. 1-Tevik Sistemi: lkesel dzeyde 1973'lere kadar onaylanan tevik projelerinin toplam 862, yatrm tutar ise 46.3 milyardr. zmir'in bu tevik projeleri iindeki pay 26 milyar bulmutur. Projeler; 1 Tarm, 44 malat Sanayi, 2 Ulatrma, 1 Turizm alannda olmak zere 58 adettir. 1975 ylndaki 684 tevik belgesi iinde ise zmir'in pay % 6.6 olmutur. 2-Kamu Yatrmlar Destei: zmir ili nceleri zel kesim arlkl gelimekteyken 1970'lerin ilk yllarnda balayarak kamu zel kesimle yarr hale gelmi ve kamu yatrmlar gda , dokuma alanlarnda younlamtr. zmirde byk yatrmlarn temelinde yabanc sermaye destei yatmaktadr. Bu yatrmlarn zellikle kimya , gda ve makine tehizat dallarnda gzlenebilir. zmir kenti merkezi ve evre yerlemelerinde gzlenen geliimler sonucunda aadaki saptamalar yapmak olasdr. -Kent merkezi sanayi yer seimi asndan nceleri cazip olanaklar sunmutur ve ok sayda iyeri barndrmaktadr. -1960'lardan sonra balayan imalat sanayinin geliimi ile evre belediyeler sanayi kurulular asndan ekim noktalar olmaya balamtr. -Kentin uydu merkezleri olarak gelitirilmesi planlanan Menemen ve Cumaovas, bugn ok sayda sanayi kuruluunun yerletii ve giderek kentle btnlemi alanlar olmulardr.

207

-1950'lerde yaplan imar plan ile Bornova ve dou aksnda yreklendirilen sanayi gelimeleri art hz olarak en yksek deerleri vermekte ve gittike younlamaktadr. -Genel yerseim talepleri asndan sanayilerin hibir plan ve denetime baml olmadan eilimleri dorultusunda tavr aldklar, bu tavr sonunda da yine plan d olan baka sektrel yerseimlerine hedeflendikleri saptanmtr. K.2.GENEL ANLAMDA SANAYNN GRUPLANDIRILMASI Limann yaknl dolaysyla ticaret ve sanayi iyerleri ilk nce merkezde kurulmu;daha sonra eitli nedenlerden Bornova, Kemalpaa, Karyaka, ili ve Gaziemir leleri'nde younluk artmtr. Son zamanlarda ise Torbal ve Menemen lelerinde gelime grlmektedir.Aliaa lesindaki Nemrut Ar Sanayi Blgesinde de planl dnemden itibaren olduka gelime grlmektedir.

Sanayi Siteleri Metropol alanda faaliyet gsteren 6 adet sanayi sitesi mevcuttur. 1.Sanayi Sitesi : Halkapnar'daki site 725 adet iyeri 158.000 m2 iyeri alann ve 1197 m2 sosyal tesis alann kapsamaktadr. Meslek gruplar itibariyle 189 adet imalat ve 271

208

adet oto tamircisi, 10 adet kaynak bulunmaktadr. Toplam istihdam kapasitesi 8700 kiidir. 2. Sanayi Sitesi : Bornova'daki sitede 827 iyeri , 173.076 m2 alan kapsamakta olup , istihdam kapasitesi 500 kiidir. 3. Sanayi Sitesi : Bornovadaki Sitede 428 adet iyeri 109.832 m2 alan zerinde toplam 61.152 m2'yi kapsamakta olup, istihdam kapasitesi 2500 kiidir. Metal leri Kk Sanayi Sitesi : 1986 yl iinde tamamlanan Metal leri Kk Sanayi Sitesi'nin kaplad alan 450.000 m2 olup, 672 adet iyeri bulunmaktadr. stihdam kapasitesi yaklak 3500 kiidir. Sitede oluan atksularn artlmas iin balanlan artma tesisi tamamlanm olup, devreye alnmtr. Aa leri Kk Sanayi Sitesi : Kskky-Menderes ilesinde, 299.680 m2 'lik bir alan zerinde bulunan sitede, 373 adet iyeri bulunmaktadr. stihdam kapasitesi yaklak 2000 kiidir. 1987 ylnda tamamlanp faaliyete gemitir. Metal leri Kk Sanayi Sitesi ile ortak artma tesisini kullanmaktadr. Bornova Kk Sanatkarlar Sitesi : Arsa miktar 360.000 m2 olup, 500 adet iyeri bulunmaktadr. stihdam kapasitesi 2500 kiidir. 406 iyeri tamamlanm, ksmen faaliyete gemitir. Organize Sanayi Blgeleri zmir Atatrk Organize Sanayi Blgesi : zmir-ili lesi'nde 7000 dnm arazi zerinde kurulmu olup, 318 sanayi parseli , 177 kk parselden ibarettir. Toplam yerleim alannn % 67'si yeil alanlara ayrlmtr. 1981 ylnda onaylanan imar planna gre 206.000 m2'lik bir alanda atksu artma tesisi ina edilmitir.

209

Blgede tekstil, gda ve makina sanayileri ounluktadr. 2004 yl sonu itibaryla 495 ye retim faaliyetindedir. Menemen Deri Serbest Blgesi : zmir-Menemen lesi, Kesikky Panaz Mevkiinde 1620 dnm arazi zerinde kurulmu, altyaps tamamlanmtr. Bakanlar Kurulunun 97/9775 sayl kararyla serbest blge ilan edilmitir. 2004 yl sonu itibariyle 277 adet iletme Serbest Blge Mdrlnden faaliyet ruhsat alm olup, bunlardan 30 adedi faaliyettedir. 2 aamada gerekletirilmekte olan artma tesisinin toplam alan 85.000 m2dir. Blgeye ait artma tesisinin 1.etab 9000 m3 , tamamlanan 2.etab ise 6500 m3 atksu artmakta olup, 2.etap artma tesisinin tamamlanmas ile birlikte toplam 15.500 m3/gn atksu artlmaktadr. Blgedeki artma tesisi srekli olarak Mdrlmz tarafndan denetlenmektedir. Her ay periyodik olarak artma tesisi iletme defteri kontrol edilmekte ayrca sadece mesai saatleri iinde deil gece ve hafta sonlar da bypass olaslna karn tesis denetlenmektedir. Kurulu almalar Devam Eden Organize Sanayi Blgeleri: Kemalpaa Organize Sanayi Blgesi : zmir-Kemalpaa lesi snrlar ierisinde mevcut sanayi tesislerinin younlat blgenin Organize Sanayi Blgesi statsne kavuturulmasna ynelik almalar devam etmektedir. Organize Sanayi Blgesinin 410 ha alan iin yrtlen almalar tamamlanm olup, sz konusu alann 1225 ha karlmas iin 13.04.1999 tarihinde yer seim kurulu tarafndan yerinde inceleme yaplmtr. Konuya ilikin almalar devam etmektedir. K.O.S.B.. ye says 190 olup, uanda 120 adet fabrika faaliyettedir. Tire Organize Sanayi Blgesi : zmir-Tire lesi'nde kurulan Tire Organize Sanayi Blgesi'nin toplam alan 4.109.026 m.olup, 238 parsel bulunmaktadr. 2004 yl sonu itibaryla blgede 30 iletme faaliyet gstermektedir. demi Organize Sanayi Blgesi : Sanayi ve Ticaret Bakanl'nn 1994 yl Yatrm Programnda "Ett" olarak yer alm ve 1995'te yer seimi yaplmtr. demi-Kiraz karayoluna 250 m. mesafede, 120 ha. alana kurulacak olan Organize Sanayi Blgesi'nde 40 ha. rezerv braklacaktr.

210

Knk, Bergama, Aliaa lelerinde kurulacak olan organize sanayi blgeleri iin de yer seimi yaplm olup; almalar devam etmektedir. Ege Serbest Blgesi zmir-Gaziemir'de kurulmu olan Ege Serbest Blgesi'nin iki nemli zellii vardr: 1-Dnyada zel sektrn kurduu ilk serbest blge oluu, 2-Trkiye'nin ilk retim serbest blgesi oluu, Ege Serbest Blgesi'nin amac: zmir'e dnya standartlarnda modern bir endstri park kazandrmaktr. Yurt iinde en az % 50 ihracata ynelik irketler, yurt dnda ise ok uluslu ve orta byklkteki irketler mteri profilini oluturmaktadr. Elektronik ve optik aletler, gda ileme ve paketleme, makina ve motor yedek para , deri ve boya ticareti hizmetleri blgede arlkl olan faaliyet kollardr. K.3. SANAYNN LELERE GRE DAILIMI limizde retimi bulunan balca sektrler aada belirtilmitir: 1-Gda Sanayi 2-ki ve Bira Sanayi 3-Ttn Sanayi 4-Dokuma Sanayi 5-Giyim Sanayi 6-Aa ve Mamlleri Sanayi 7-Mobilya ve Mefruat Sanayi 8-Kat Sanayi 9-Basm Sanayi 10-Deri-Ksele Sanayi 11-Kimya Sanayi 12-Toprak Mamlleri Sanayi 13-Madeni Eya Sanayi 14-Makina Sanayi 15-Elektrik Makina Sanayi 16-Tat Sanayi 17-imento Sanayi 18-Petrol rnleri-Petrokimya 19-Ayakkab Sanayi 20-Gbre Sanayi

211

21-Seramik Sanayi 22-Demir-elik Sanayi 23-Tarm Makineleri Sanayi 24-Dierleri le Metropol Aliaa Bayndr Bergama Beyda eme Dikili Foa Karaburun Kemalpaa Knk Kiraz Menderes Menemen demi Seferihisar Seluk Tire Torbal Urla Tesis Says 1.822 85 8 184 61 9 25 14 13 135 44 8 311 118 89 9 9 164 68 14

Tablo.64. Sanayilerin lelere Gre Dalm K.4.SANAY GRUPLARINA GRE YER SAYILARI VE STHDAM DURUMU limizin sanayi sektr , arlkl olarak zel giriimcilie dayanmaktadr. 25 kiiden fazla ii altran sanayi tesislerinin 542 si zel kesime 19'u kamuya aittir. Sektr Gda Tekstil Orman Kat yeri Says 669 65 57 36 Ort. alan Says 11127 3437 465 1632

212

Kimya Toprak Metal Makine Maden ki ve Merubat Kmr Hazl. il. ve Enerji retme Petrol san Deri Mamlleri Tersane ve Gemi Skm Dier Toplam

51 77 89 108 45 8 12 71 108 25 37 1458

2243 1628 3737 2138 1322 441 310 5891 808 277 526 37752 ve Ortalama alan TEKNOLOJS VE

Tablo.65 lelerimizde Sanayinin Sektrel Dalm Saylar K.5.SANAY GRUPLARINA GRE RETM ENERJ KULLANIMI:

Sanayi tesislerinin teknolojik seviyeleri hakknda bir alma yoktur. Ancak ilk kurulanlarn ilkel, sonraki yllardakilerin biraz ilerlemi ve zellikle 1980 ylndan sonra kurulanlarn ise ihracata dayal sanayilemeyle birlikte modern hale gelmekte olduu gzlenmektedir.

Yl 1988 1989 1990 1991 1992

Mesken Abone Says 630.922 670.553 711.537 743.276 772.516

Mesken Enerji Sanayi Sarf (kwh) Abone Says 525.790.088 22.901 541.827.054 24.833 652.686.183 26.076 747.468.143 18.922 873.757.078 18.158

Sanayi Sarf

Enerji evirici G (B.6)

2.492.659.554 2.610.102.212 2.779.986.943 2.596.274.363 3.436.167.126

1.335.392 1.315.955

Tablo.66. Elektrik Datm Messesesinin Datm Yerlerine Gre Enerji Tketimleri ve malat Sanayinde evirici Gleri.

213

K.6. SANAYDEN KAYNAKLANAN EVRE SORUNLARI VE ALINAN NLEMLER zmir Trkiye'nin en nemli ticaret ve sanayi merkezlerinden biri olmas nedeniyle sanayi tesisleri kentin en nemli evre problemlerini oluturmaktadr. Sanayi tesislerinin kentin en youn yerleim alan iinde kalmas ve teknolojilerinin ounda ileri olmamas dolaysyla nemli evre problemleri yaratmaktadrlar. Krfez kirlilii, Kemalpaa, Menemen, ve Torbal tarm alanlarnn yok olmas tehlikesi, Aliaa Nemrut Ar Sanayi Blgesi kirlilii ile Nif ay, Gediz ve Kk Menderes Nehirlerinin kirlilii sanayiden kaynaklanan nemli evre kirlilikleridir. evre sorunlarnn zmnde sanayiye yer seimi en nemli yeri tekil eder. Hibir altyaps bulunmayan yerlerde ulam kolayl, iletme su ihtiyacnn teminindeki kolaylk, arazinin ucuzluu ve denetimden ksmen uzak olunmasndan dolay geliigzel kurulan sanayi tesislerinin zamanla evre kirlilii problemleri yaratmalar kanlmazdr. Onun iin sanayi tesisleri altyaps olan sanayi siteleri ve organize sanayi blgelerinde yaptrlmal, kurulacak tesislerin evresel etki deerlendirmelerinin iyi yaplarak evreye zararlar asgariye indirilmeli ve mevcut tesislere teknolojik artma ve filtre tesisleri yaptrlarak iyi denetlenmelidir. K.6.1. Sanayiden Kaynaklanan Hava Kirlilii

Sanayi tesisleri kent merkezinde hava kirliliine yol aan etmenlerden biridir. Havay kirletici nemli parametreler SO2 ve dumandaki partikl maddedir. zmir hava kirlilii ynnden Trkiye'nin 3. derece kirli olan ehirlerindendir. Kirliliin nedenleri sanayi tesislerinin kentin yerleim merkezinin ortasnda kalmas, eski tesislerin teknolojilerinin geri olmas ve kentin tarafnn dalarla evrili olup hakim rzgarlar azaltmasdr. Kirliliin kayna ise; yazn yasz gemesi, kn yaklan kalitesiz yaktlardr. Belkahve Naldken, Doanlar, Pnarba, Ikkent, Altnda ve amdibi yrelerinde zellikle partikl madde (tozluluk ) kirlilii gzle grlmektedir. Bunun nedenleri; Batim ve imenta imento Fabrikalar, Meta elik retim Tesisi, Krmata tesisleri, ta ocaklar, kire ocaklar ve asfalt antiye tesisleridir. Sanayi tesislerinin eskiden ehre yakn yerde kurulmasna izin verilmesi ve yerleim yerlerinin bu blgeye doru geliimine izin verilmesi veya bu blgedeki kaak gecekondu yapm yanl uygulamalardr.

214

imento fabrikalar her trl modern jet-puls torbal filtre ve elektro filtrelere sahip olsalar da, retim kapasitelerinin yksek olmas dolaysyla elektrofiltrelerinin ksa sreli arzalarnda fazla miktarda toz emisyonu yaymaktadrlar. Toz ve gaz emisyonlarnn takibi iin srekli yazcl lm cihazlar bulunmaktadr. Aliaa Nemrut Ar Sanayi Blgesinde; Tpra Rafinerisi, Petkim Petrokimya Kompleksi, demir-elik tesisleri (ukurova, zmir, Demir-elik, Haba, ebita ve Ege Metal ) nemli emisyon yaratc tesislerdir. Ayrca haddehaneler, gbre, kat, kimya fabrikalar ile Gemi Skm Tesisleri de emisyon kaynadrlar. Tpra Rafinerisi; akaryakt kompleksi, makine yalar kompleksi ve yardmc tesisler olmak zere ana blmden olumaktadr. Ana nitelerde ham petrolden akaryakt elde edilirken, iindeki kkrt katalizr eliinde hidrojen gaz ile H2S gazna dntrlerek azaltlr. Bu H2S gazndan kkrt nitesinde kkrt elde edilerek akaryaktlarn yanmas sonucu oluan SO2 kirlenmesinin azalmasna yardmc olunur. Naftann yapsnda az miktarda bulunan kanserojen merkaptanlar ise; Nafta Meroks nitesinde katalizr eliinde alkali ortamda hava ile oksitlenerek, daha az zararl dislfrlere dntrlrler. Ayrca LPG (svlatrlm petrol gaz) iindeki az miktardaki H2S ve merkaptanlar LPG Amin Kkrt Giderme nitesinde mono etanol amin ve alkali zeltilerinin uygulanmasyla giderilir. 6 nolu fuel-oil % 1,5 (max.), motorin ve benzin % 0,7 (max) kkrt ierecek ekilde retilmektedir. Benzinin oktann artrmak iin katlan kanserojen kurun tetra etil, yanma sonucu tat egzozundan atmosfere atlmaktadr. Petkim Petrokimya Kompleksinde; etilen, aromatikler ,klor-alkali, vinilklorr monomeri (VCM), polivinil klorr (PVC), polipropilen (PP), alak younluklu polietilen (AYPE) , yksek younluklu polietilen (YYPE), akrilonitril ( ACN), etilen oksit/etilen glikol ( EO/EG), ftalik anhidrit (PA) , saf tere ftalik asit (PTA) fabrikalar ile yardmc niteleri bulunmaktadr. Tpra ve Petkim buhar kazanlarnda SO2 ve partikl madde ile dier nitelerde uucu organik bileiklerin (VOC) emisyonlar nemlidir. Normal iletme srasnda veya arza durumlarnda atlan gazlarn iinde bulunan VOC emisyonlarnn zararnn azaltlmas iin Tpra'ta 4 adet (hampetrol destilasyon, H2S , akaryakt ve makina yalar), Petkim'de 7 adet (etilen, aromatik, H2S, ACN, HCN, VCN, EO/EG) son yakc fleyrlar (insineratr ) ve bacalar bulunmaktadr. VOC emisyonlar yrede kokudan anlalmaktadr. Bu emisyonlarn asgari seviyelerde olabilmesi iin teknolojilerinin modern olmas ve iletmecilikte azami zen gsterilmesi gerekir. Ayrca d hava

215

kalitesi srekli llerek izlenmeli ve tedbir alnmaldr. rnlerdeki kkrt ieriklerini drecek projeler Devlet Planlama Tekilatnda bulunmakta olduundan gerekletirilmesine izin verilmesi gerekir. Tatlar katalitik konverterli rettirilip, kurunsuz benzinin retim ve kullanm devlete temin edilmelidir. Demir-elik tesislerinde hurdalardan elik retilmektedir. Hurda malzeme ark ocaklarna beslenirken youn toz bulutu oluur. Bu durumun giderilmesi iin ark ocaklarnn st ksmna atya davlumbaz koydurularak, tozlu gaz byk aspiratrlerle emilip jet-puls torbal filtreden geirtilmektedir. Blgede faaliyet gsteren 5 adet demir-elik iletmesinin tamam davlumbaz ve filtre sistemlerini tamamlayarak devreye alm bulunmaktadr. Sz konusu iletmelerin tamamnda kaydedicili lm cihazn takmtr. Gemi Skm Tesisleri ; hurda gemilerin oksijen kaynayla kesilip paraland yerlerdir. 17 adet parselde skm yaplmaktadr. Parseller Milli Emlaktan kiralanmakta olduundan skm havuzu gibi byk yatrmlar yaplmakta ve ilkel artlarla skm yaplabilmektedir. Hurda gemi iinde sintine sular, izole malzemeleri, asbest vs. gibi evre iin zararl maddeler bulunmaktadr. Sintine sular szdrmasz bir havuzda toplanp Tpra'a gnderilerek iindeki yalarnn temizlenmesine dolaysyla deniz kirliliinin nlenmesine allmaktadr. zole maddeleri ve kanserojen olan asbest torbalanarak kapal bir depoda biriktirilmektedir. Asbestle alanlarn elbiseleri ve banyo kabinleri dahi ayr yaptrlmaktadr. Elyaf eklindeki mavi asbest solunumla akciere girer ve yara yaparak kansere yol aar.Balangta ok ilkel koullarda alan tesisler gerekli artlarn salanmasndan sonra Gayri Shhi Messese Ruhsatlarn almlardr. Mdrlmz tarafndan sz konusu blgede yaplan srekli denetimler ile kesim srasnda hurda gemide katlam yalarn siyah duman kararak yanmas sonucu oluan kirlilik ve byk gemilerin karaya fazla ekilememesi sonucu kesim srasnda denizin iinde kalan ksmlarda ksmen para metaller denize derek kirlilik engellenmekte olup, evre kirlilii yapt tespit edilen iletmeler hakknda 2872 sayl evre Kanununa gre cezai ilem uygulanmaktadr. Kablolardaki telleri plastiklerden yakarak deil soyarak karmalar istenmektedir. Asbestin s yaltmnn olduka az olmas nedeniyle fren ve balata fabrikalarnda kullanlmaktadr. Kemalpaa'da 4 ve Bornova'da 2 iletme asbest kullanmaktadr. Kanserojen olmas dolaysyla ii elibiseleri ve banyolar ayr tutulmal ve evrelerinde zel lm almasda yaplmaldr. Hava Kirlilii lmleri: Hava kirlilii lmleri limizde, Bykehir Belediyesi tarafndan 4 adet (Alsancak, Konak, Karyaka, Bornova) sabit tip tam otomatik lm istasyonu kurulmutur. Bu istasyonlarda tespit edilen lm deerleri annda bilgisayara

216

aktarlarak deerlendirilmektedir. limiz ortalama gnlk lm deerleri Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliinde belirtilen snr deerlerin altnda kalmaktadr. Bu otomatik lm istasyonlarnn saysnn arttrlmasnda yarar grlmektedir. Bykehir Belediyesine konu iletilmi olup, almalar srdrlmektedir. Mdrlmz ve dier ilgili kurulularn itinal ve koordineli almalar sonucunda ekteki grafiklerden de anlalaca zere; 1993-2002 yllar arasnda SO2 ve PM lmleri deerlerinde yllara gre byk bir d olduu grlmektedir. Ayrca, Bergama ve demi lelerinde de k sezonunda hava kirlilii lm almalar balatlmtr. zmir Valilii evre l Mdrl Laboratuar bnyesinde Austos 1999 tarihi itibaryla baca gaz ve tozluluk analizleri yaplmaya balanm olup, 1 Ocak-31 Aralk 2004 tarihleri arasnda 42 adet baca gaz ve tozluluk analizi yaplmtr.

zmir li Temiz Hava Planlar Projesi:

zmir linde Temiz Hava Plan Projesi hazrlanmas amacyla zmir Valilii evre Koruma Vakf ve D.E.. evre Mhendislii Blm ile 18.05.1999 tarihinde protokol yaplarak, bu kapsamda yaplacak almalar yrtecek bir alma grubu belirlenmitir. Proje kapsamnda zmir li dahilindeki iletmelerden bilgi almak amacyla Sanayi Bilgi Formu ile iletmeler hakknda bilgi alnmtr. Projede kullanlmak zere Harita Genel Komutanlndan zmir li snrlar kapsamndaki dijital haritalar, Meteoroloji Genel Mdrlnden lm istasyonlarnda yaplan hava kalitesi lm parametre deerleri, Devlet istatistik Enstitsnden son nfus saym deerleri ve ara saylar, Bykehir Belediyesi ve Salk Mdrlne ait Hava Kirlilii lm istasyonlar deerleri elde edilmitir. zmir li snrlar dahilindeki alma alan belirlenerek elde edilen verilerin harita zerine ilenmitir. zmir linde sat yaplan kmr miktarlar ve kullanlan yakt miktarlar hakknda gerekli bilgiler elde edilmitir. zmir li snrlar dahilinde mevcut iletmelerin haritada yerlerinin belirlenmesi amacyla CPS cihaz ile teker teker btn ile ve metropol alanda zellikle

217

sanayisi gelimi olan Aliaa, Kemalpaa, Torbal Menemen, Bergama, Knk, Menderes, Tire lelerinde youn olmak zere 23.05.2000- 31.12.2000 tarihleri arasnda toplam 785 adet iletmeye gidilmi ve koordinatlar tespit edilmitir. zmir li dahilinde hava kirlilii asndan tespit edilen iletmelere ait sanayi bilgi formlarnn deerlendirmesi yaplm, iletmelerden oluan emisyon miktarlar belirlenmi, modelleme almas yaplm ve ortaya kacak olan sonular deerlendirilerek elde edilen bilgiler bir rapor halinde hazrlanmtr.

2004 Yl K Sezonunda Kullanlacak Yaktlarn zellikleri:

limizde hava kirliliinin nlenmesi amacyla bu k sezonu boyunca il snrlar ierisinde yer alan tm kat yaktl kaloriferli binalarda, sobalarda ve sanayi tesislerinde evre Bakanlnn 1040-3401 sayl 24.5.1993 tarihli Genelgesine uyan ithal kmrlerin ve elenmi halde sata sunulan en az 4000 kcal/kg alt sl deere sahip, en ok %0.9 yanc kkrt orannda olan yerli kmrlerin kullanlmas, tm kmrlerin torbalanarak satlmas ve torbalamay yaparak satacak iletmelere sat izin belgesi verilmesi ve sanayi sektrnden gelen ve toplam kirlilik iinde yaklak % 25-30 civarnda pay bulunan sanayi kirliliinin azaltlmas iin konut ve sanayide mevcut sv yaktl kazanlarda kkrt oran dk (% 1.5) olan 4 nolu fuel-oil veya baka bir deyile zel kalorifer yakt kullanlmasna, deslfrizasyon tesisini kurmadan 6 nolu fuel-ol kullanan tesislere yasal ilem uygulanmas ynnde 29.3.2001 tarihli Mahalli evre Kurulu Karar alnmtr. Kmr Uygunluk Belgesi: Mahalli evre Kurulunca belirlenen zellikleri salayan kmrlerin Uygunluk Belgesi, ve uygunluk belgesi bulunan kmrleri torbalayarak limiz snrlar iinde sata sunmak isteyen firmalarn Sat zin Belgesi almas zorunlu klnmtr. zmir linde satlacak yerli, biriket ve harman kmrlerin uygunluunun belirlenmesi amacyla evre l Mdrl, D.E.. Maden Mh. Blm, Bykehir Belediye Bakanl, MTA Ege Blge Mdrl elemanlarndan oluan komisyon tarafndan, ocaklardan alnan numuneler analizlenmekte ve Mahalli evre Kurulu Karar ile belirlenen yakt zelliklerini salayanlara ve yine karara uygunluu belirlenmi ithal kmrlere Uygunluk Belgesi , uygunluu onaylanm olan kmrleri torbalayarak sata sunmak isteyenlere Sat zin Belgesi verilmektedir. limiz snrlar iinde kmr sat yapmak isteyen firmalardan alnan numunelerin analizi neticesinde 2004/2005 k dneminde kullanlacak yaktlarla ilgili olarak 29.07.2004 tarihli MK kararlar dorultusunda 10 Aralk 2004 tarihi itibaryla hava kirliliinin I.derecede youn olduu illerde kullanlmasnn uygun olduu Valiliklerince onaylanm yerli ve

218

Bakanlktan ithalat izni alm ithal kmrlerden 22 tr kmr sata sunmak zere 117 adet firmaya Sat zin Belgesi dzenlenmitir.

Eksoz Gaz ehir i Denetim almalar:

evre Bakanl tarafndan tm lkedeki denetim ve uygulamalarda birlik salanmas amacyla 27.11.2001 tarih ve 24596 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Motorlu Kara Tatlarnn Egzoz Emisyonlarnn lm ve Denetlenmesine likin Tebli ve bu Tebliin uygulanmasna ynelik olarak hazrlanan 21.12.2001 tarih ve 2001/24 sayl Genelgemiz tm Valiliklerimize yazl olarak iletilmitir. Ancak, 21.12.2001 tarih 2001/24 sayl Genelge hkmleri, 11.01.2002 tarih ve 2002/2 sayl Genelge ile yeniden dzenlenmi ve 21.12.2001 tarih 2001/24 sayl Genelge yrrlkten kaldrlmtr. Tebli ve 11.01.2002 tarih ve 2002/2 sayl Genelge hkmleri dorultusunda limizde egzoz gaz lmleri dzenli olarak yaplmaktadr. 1 Ocak-30 Kasm 2004 tarihine kadar limiz metropol alanda bulunan ayr sabit istasyon ve 1 adet mobil ara ile ilelerimizde 190.533 adet arata eksoz gaz lm yaplm olup, emisyon kart ara sahipleri sahiplerine verilmitir. Eksoz gazlarndan doan hava kirliliinin nlenebilmesi iin evre ve Orman l Mdrl ve evre Koruma Vakf elemanlarndan oluan bir ekiple ehir iinde de deiik noktalarda eksoz gaz lmleri ve pul denetimleri yaplmaktadr. K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirlilii

Metropol alan ierisinde toplam 1383 adet iletme faaliyet gstermekte olup, kuru sistem alan iletme says 376, artma tesisi mevcut iletme says 25, nlem tesisi mevcut iletme says 896, nlem tesisi proje aamasnda olan iletme says 30, nlem tesisi olmayan iletme says 53 tr. lelerimizde faaliyet gsteren toplam iletme says 2573 adet olup, artma tesisi kurmas gerekenlerin says 159 adettir. Bunlardan, 146 adedinin artma tesisi mevcuttur. Geri kalan 13 adet iletmeye artma tesisi kurmalar gerektii konusunda tebligat yaplmtr. Atksuyu olup, artma veya nlem tesisi olmad belirtilen iletmelerin ou, meyve-sebze ykama-paketleme yapan, tabldot yemek hazrlayan, mevsimlik alan zeytinya tasirhaneleri veya retiminden kaynaklanan proses atksuyu olmayp sadece evsel atksuyu nedeniyle artma tesisi kurmas gereken dank ve kk kapasiteli iletmeler ile Belediye mezbahalardr.

219

Btn iletmeler 2872 sayl evre Kanunu ve Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii erevesinde Mdrlmzce srekli denetlenerek sz konusu tebligatlarn gereini yapmayan yada artma tesisi mevcut olup,Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii standart deerlerini salamayan iletmeler hakknda 2872 sayl evre Kanunu gerei cezai ilem uygulanmaktadr. Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde sektr baznda verilmi olan alc ortam standartlarn salayan iletmelere alc ortam dearj izni verilmektedir. zmir Valilii bnyesinde oluturulan zmir Valilii evre l Mdrl Laboratuvar Haziran 1998 tarihinden itibaren atksu analizi yapmaya balanm olup; 1 Ocak-31 Aralk 2004 tarihleri arasnda 978 adet sanayi kaynakl atksu, 1306 adet evsel kaynakl atksu, Mdrlmz tarafndan yrtlen projeler kapsamnda alnan 148 adet nehir suyu analizi olmak zere toplam 2432 adet atksu analizi yaplmtr. K.6.3. Sanayiden Kaynaklanan Toprak Kirlilii

limiz yzlm l.l97.39l hektardr. Bu alann kullanm amalarna gre dalm aada sunulmaktadr. Sanayi kurulularnn kaplad alan dierleri iin verilen alanda yer almaktadr. TARIM ARAZS Nadasl Kuru Tarm Nadassz ,, ,, Sulu Tarm Bag- Bahe TOPLAM AYIR - MERA ayr Mera TOPLAM ORMAN - FUNDALIK Orman Fundalk TOPLAM : 250.244 ha : 333.872 ha : 584.ll6 ha : l05 ha : 120.894 ha : 120.999 ha : 21.415 ha : l77.393 ha : l81.754 ha : 22.388 ha : 402.950 ha

220

MESKUN YERLER TOPLAM : l9.983 ha DGER TOPLAM : l3.470 ha K.6.4.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Grlt Kirliligi Bu blm GRLT ksmnda verilecektir. K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atklar Metropol alan iindeki sanayi atklar Bykehir Belediye Bakanlgnn Harmandal p Sahas zel Blmnde depo edilmektedir. Sanayi atklarnn (amur ve ya) yakt gazyla yakld atk yakma tesisi sadece Petkim Petrokimya Kompleksinde bulunmaktadr. Burada tehlikeli atklar uygun scaklkta ( 725-850 C) yaklarak daha az zararl SOx , CO2, NOx vs. emisonlarna dnmektedir. K.7.Sanayi Tesislerinin Acil Durum Plan limizde faaliyet gsteren ve afetlere ilikin acil durum plan kapsamna giren iletmelerin zel Acil Durum Plan hazrlamalar salanm olup, sz konusu planlarn periyodik olarak tatbikatlar yaplmaktadr. KAYNAKA *Tarm l Mdrl *alma ve Sosyal Gvenlik Blge Mdrl *Sanayi ve Ticaret l Mdrl *Sivil Savunma Mdrl *evre ve Orman l Mdrl almalar L.ALTYAPI, ULAIM VE HABERLEME L.1.ALTYAPI L.1.1. Temiz Su Sistemi limizde Sarkz, Gksu, Menemen, Halkapnar kaynaklarndan, Gzelhisar ve Tahtal Barajndan su temin edilmektedir.

221

L.1.2. Atk Su Sistemi, Kanalizasyon ve Artma Sistemi zmir Byk Kanal Projesi devam etmektedir. zmir Byk Kanal Projesi inaatna 1983 ylnda balanm; ana kollektrlerin bir ksm ller Bankas sorumluluunda, ksmlar halinde ina edilmekte olup, 65 km. uzunluunda kuaklayc ana kollektr ve ehir iindeki atk sular bu kuaklayc ana kollektre balayan 95 km. uzunluundaki tali kollektr ve tali kollektrlere balanan tahmini 2000 km. uzunluunda mevcut pis su ebekesi ile ana kollektr gzergahndaki 4 byk ve 2 kk pompa istasyonu yardmyla ili de 2000 ha. alan zerinde kurulan artma tesisinde toplanp artlmasn kapsamaktadr. ili Blgesinde ina edilmi olan 7 m/sn ortalama kuru hava ve maksimum 12m3/sn ya hava kapasiteli Atksu artma tesisi devreye alnmtr. Byk Kanal Projesi kapsam dnda kalan blgelerde bulunan sanayi tesislerine de 2872 sayl evre Kanununa istinaden gerekli nlemler alnmas ynnde gerekli almalar srdrlmektedir. Gzelbahe blgesi hari zmirin tm atksular, inaat tamamlanm kollektrler ve pompa istasyonlar vastasyla toplanp, mevcut artma tesisinde artlmas gerekletirilmektedir. Atksularn mevcut olan ebekeler ile kollektlere balants yaplmtr. zmir Bykehir Belediye Bakanlnca yapm srdrlen Byk Kanal projesi iin kullanlan Dnya Bankas kredisi sona ermitir. Dnya bankasndan yaklak 100 Milyon dolar kredi kullanlm olup kredinin geri demesi 1992 ylnda balamtr. Borcun tamam 2004 ylnda sona ermitir. Projenin btn 500 Milyon dolardr. Daha nce mevcut ebekelerin geliigzel boaltld Bostanl Deresi, Ilca Deresi, Arap Deresi, Manda Deresi, amlk Deresi, Dallk Deresi, Bayrakl elale Deresi, Krolu Deresi, Byk ili (Kyii) Deresi, Ali Onba Deresi, Atfbey Deresi, Poligon Deresi, Kozaa Deresi, Gneram Deresi, Bornova Deresi Memba Ksm, Maltepe Deresi, Peynirciolu Deresi, Emrez Deresi, Uzundere Deresi, itlenbik Deresi, Alibey Deresi, Kk ili Deresi, Kostall (Karaman) Deresi, Narldere Ilca Deresi, Balatk Deresi, Harmandal Deresi, Yarendede Deresi, Yaay Deresi, Kuduz Deresi, aykara Deresi ve Fidan (Kprce)Deresi, slah almalar tamamlanmtr.

222

L.1.3.Yeil Alanlar limiz snrlar ierisinde, 460.000 m2'lik Kltrpark sahas ve 3.001.270 m2'lik park ve yeil alan bulunmaktadr. zmir li Yatrm Projeleri Ve leriki Yllar Yatrmlar Aliaa-ili-Cumaovas: ili-Cumaovas expres yolu zerinde son kprl kavak olan Naldken kprl kavak projeleri 1983 ylnda yaplmtr. halesi yaplm olup, almalar srdrlmektedir. 40 Km uzunluundaki ili-Aliaa yolunda ller Bankasnn alt kesim dnda scak karm almalar tamamlanmtr. zmir evreyolu ve zmir-Aydn Otoyolu: Toplam 146 Km uzunluundaki otoyolun projesi 187 tarihinde ihale edimitir. Szlemeye gre; Bornova-Tahtal kava ve Buca-Karabalar kava 30 Haziran 1993, Tahtal-ay kava-Belevi kava, Torbal kava ve balant yolu 27 Haziran 1994, Belevi kava-Germencik kava-Aydn 15 Eyll 1995, Selahattin Tneli 20 Temmuz 1995, zmir evreyolu Karyaka kesimi 30 Kasm 1996, Karabalar kava-kiztepe kavann ise 31 Aralk 1996 Tarihinde tamamlanmas tamamlanmtr. zmir Kordon Yolu: 1991 banda yaklak 59 milyon dolara ihale edilen 8,7 Km uzunluundaki zmir Kordon yolunun 1994 yl sonunda tamamlanmas planlanmtr. Ancak btn bu aamalara karn henz karayolu altyap sorununun temelden zldn sylemek mmkn deildir. zellikle ar tamalarn giderek hzla art ve yollarda gzlenen bozulmalar bugne kadar byk bir abayla gerekletirlen karayolu amzn tamamlanan ksmlarn bile ksa srede yeniden ele alnmasn zorunu hale getirmektedir. Dier taraftan, artan trafik taleplerini karlayabilmek iin daha fazla rafik hacmi tayabilecek standart yksek, trfik gvenliini arttrc zmlere ynelinmitir. zmir-Alsancak Liman: Liman kapasite kullanm bakmdan lekimizin ikinci, Ege Blgesinin ise en bk limandr. Drt milyon ikiyz bin ton/yl kapasite kullanm 3000 rhtm uzunluu ve 2.040 gemi/yl ile lkemizin en byk ihra limandr.

223

hra Mallar Zeytin, Zeytinya, Ttn, Pamuk, ncir, zm, Sala, Mermer, imento, sodyum slfat, feldspat, klinger v.b olmak zere 2003 yl sonu itibaryla ihra edilen mallarn toplam 8.299.450 ton.dur. thal Mallar Sanayi Mamlleri, Muz, Elektronik Cihazlar, canl hayvan, boya hammaddeleri, suni gbre v.b. olmak zere 2003 yl sonu itibaryla ithal edilen mallarn toplam 3.103.140 ton dur. T.C.D.D. zmir liman iletmesi mdrlnce iletilen Alsancak Limannda 24 saat aralksz hizmet verebilmektedir. Krfezde klavuzluk hizmetleri Trkiye Denizcilik letmeleri zmir letmesi tarafndan yrtlmektedir. Ayrca 10 adet krfez yolcu gemisi ile KonakPasaport-Alsancak-Karyaka iskeleri arasnda yolcu tamacl ve Bostanlnciralt iskeleleri arasnda da iki adet arabal vapuru ile karlkl seferler yaplmaktadr. Limanda gemi onarm ve bakmlar byk gemiler iin Alaybey Tersanesinde , kk tonajl gemiler iin de akalburnu Dalyan yaknndaki zel ahslara ait ekek mahallerinde hizmet verilmektedir. L.2.ULAIM Ticari ve sanayi faaliyetlerin gelimesi ve ekonmisinin canlanmasnda ulam sektr nemli bir faaliyettir. limiz ulam ynnden Trkiye'nin ansl bir yresidir. Youn bir trafik akm zerinde ve gelimi bir karayolu ebekesi ile yurdumuzun ihracat merkezi olma zelliine sahip olan zmir ili d kelerle Anadolu'nun irtibatn salayan nemli bir kentimizdir. L.2.1.Karayollar L.2.1.1.Karayollar Genel Karayollar ehir trafiinde rahatlamay salayabilmek amacyla nce iliCumaovas yolu blnm yol olarak dzenlenmi, daha sonra artan trafik yk nedeniyle Turan Kprl kava, Cumaovas, Zafer Payzn, Halkapnar, Hilal Kprl kavaklar tamamlanarak yol asfalt beton olarak hizmet vermeye balamtr. zmir ve evresinin turizm potansiyelinin de ok yksek olmas nedeniyle turistik amal yollar gndeme gelmi ve bu amala GzelbaheSeferihisar-Doanbey-Kuadas zmir-Aliaa, Yenifoa-Bergama-Asklepion, Alaat-Altnkum, Alaat-eme otoyolu gibi projeler yeniden dizayn edilerek yapm tamamlanmtr .

224

L.2.1.2.Ulam Planlamas zmir-Aydn Otoyolu: zmir evre Yolu-Aydn Otoyolu balant yollar ve kavak yollar hari toplam 146 km. uzunluundaki otoyol, Karayollar Genel Mdrlnce 16.12.1987 tarihinde 296 milyon $ keif bedeli ile ihale edilmitir. zmir-Aydn Otoyolu (zmir evre Yolu dahil) yapmna 1988 ylnda balanmtr. 146 km uzunluundaki yolun (balant yollar ve kavak kollar hari) 96 km lik kesimini zmir-Aydn Otoyolu, 50 km.lik kesimini zmir evre Yolu oluturmaktadr. 50 km.lik zmir evre Yolunda 19 km.lik Gney evre Yolu, Ikkent KavaGaziemir Kava-ikiztepe-Limontepe-Balova Viyad ile 31 km uzunluundaki Kuzey evre Yolunda 9 km.lik kesim, Ikkent Kava-Otogar Kava aras tamamlanarak trafie almtr. ili Kava, Karyaka I, Karyaka II Tnelleri, Tnel-Bornova ile Bornova Otogar Kava arasnda almalar devam etmektedir. 2004 yl denei 70.1 Trilyon TL dir. zmir-Aydn Otoyolu (zmir evre Yolu) projesinin bitirilerek trafiin hizmetine sunulabilmesi iin toplam 200 Milyon $ gerekmektedir. zmir-Urla-eme Otoyolu : Cumhuriyet Meydan-Alsancak Liman aras Kordon Yolu deniz dolgusu ve Konak Kprl Kavak inaatlar ST nedeniyle durdurulmutur. Bykehir Belediyesinin zmir 1 Nolu K.T.V.K. Kuruluna dolgu fazlasnn kaldrlmas iin yapt mracaata olumlu yant verilmesi zerine kordon dolgusu zerine srsaj amacyla getirilen ta dolgunun kaldrlmas iine 07.05.1999 tarihinde balanm olup almalara devam ederken 10.02.2000 tarihinde tm almalar durdurularak antiye tesisleri ile i makineleri bu mahalden kaldrlmtr. Alsancak Liman ek viyad ise Dantay 6. Dairesinin karar ile durdurulmutur. Hukuki sre devam etmektedir. Karaburun Gieleri ile leri teknoloji Enstits aras blnm yol (otoyol balants) almalarna devam edilmektedir. 4 km.lik kesim trafie almtr. Ayrca Urla ynnde 3 km.lik kesimde allmaktadr. 2004 yl denei 20.4. Trilyon TL dir.

225

zmir-stanbul Otoyolu: Otoyolun uygulama projesi ve mhendislik hizmetleri ii 3 ayr kesim halinde ihale edilmitir. 65 km.lik (Balkesir-Edremit) Ayranclar-Krkaa kesimi 259 milyar TL. bedelle 1997 tarihinde ihale edilmitir. 56 km.lik Krkaa-Manisa kesimi 278 milyar TL. bedelle 1997 tarihinde, 57 km.lik Manisa-zmir kesimi 298.9 milyar TL. bedelle 1997 tarihinde ihale edilmitir. Proje almalar denekler erevesinde devam etmektedir. Menemen-Manisa: Yatrm programnda yer alan 34 km. (Muradiye-Manisa arasnda 10 km.si blnm yol) uzunluunda olup, 18 km.si Manisa l snrlar ierisinde kalmaktadr. Proje bedeli 23.5 trilyon T.L. olan yol Karayollar Genel Mdrlnce 297.4 milyar keif bedeli ile 1995 tarihinde ihale edilmitir. Bugne kadar (2004 yl) 23 Trilyon TL si harcanmtr. Km:0+000-31+000 aras (10 km.si blnm yol) asfalt sathi kaplamal tamamlanmtr. 2003 ylnda bu kesimlerde beton hendek kaplama ve ta duvarda allmtr. 2004 yl denei 3.043 Trilyon TL.s olup; Manisa evre Yolunda allmaktadr. zmir-Manisa: Bitml scak karm kaplama yapm programnda yer alan 24 km. uzunluundaki yol 2x2 eritli projelendirilmi olup, 13 km. zmir l snrlar ierisinde kalmaktadr. Proje bedeli 60.2 trilyon TL. olup; Karayollar Genel Mdrlnce 270.5 milyar keif bedeli ile 1994 tarihinde ihale edilmitir.Bugne kadar 35.5 Trilyon TL.si harcanmtr. Bugne kadar yaplan almalar sonucunda Manisadan itibaren 13 km. blnm yol (5.9 km.si BSKl) olarak tamamlanmtr. 2004 yl denei 7.673 Trilyon TL. olup; zmir-Sabuncubeli blnm yol almalarna devam edilmektedir. 2004 ylnda 11 km. lik kesimin asfalt sathi kaplamal olarak tamamlanmas hedeflenmitir. Ayrca, Bornova-Manisa knda Topu Tugayi nnde yer alan kprl kavan projesi tamamlanarak Genel Mdrlmz tarafndan onaylanmtr. Sz konusu kprl kavak ihale edilmi olup yapmna balanacaktr. Bornova-Turgutlu-Salihli: Bitml scak karm kaplama yapm programnda yer alan 89 km. uzunluundaki yolun 27 km.si zmir li snrlar ierisinde, 62 km.si Manisa l snrlar ierisinde kalmaktadr. Proje bedeli 110 trilyon olup, Karayollar Genel Mdrlnce iki ayr kesim halinde ihale edilmitir. Bugne kadar (2004 yl) 92 Trilyon TL.s harcanmtr.

226

zmir-eme Ayr.- Seferihisar: Yatrm programnda yer alan 22 km. uzunluundaki yol bitml scak karm kaplamal blnm yol olarak projelendirilmitir. Proje bedeli 17 Trilyon TL.s olup; 6 km.lik kesim, Karayollar Genel Mdrlnde 2 trilyon keif bedeli ile ihale edilmitir. Bugne kadar (2004 yl) 3 Trilyon TL.si harcanmtr. 2004 yl denei 2.5 Trilyon TL olup; Km:0+000-6+000 arasnda toprak ileri ve yol yapm almalarna devam edilmektedir. Menderes-Ahmetbeyli : Yatrm programnda yer alan 31 km. (11 km.si blnm yol) uzunluundaki yolun proje bedeli 21 trilyon TL.dr Karayollar Genel Mdrlnce 229.8 milyar keif bedeli ile 1995 ylnda ihale edilmitir.Bugne kadar (2004 yl) 11 Milyar TL.s harcanmtr. nceki yllarda zmir-Aydn Ayrm-Knerlik arasnda 11 km.lik blnm yol asfalt sathi kaplamal olarak trafie almtr. 2 km.lik Gmldr Geii ile Ayrm-Knerlik arasndaki kavaklar tamamlanmtr. 2004 yl denei 4.3 Trilyon TL.sdr.Yol asfalt sathi kaplamal tamamalanmtr.Saray Kprsnde allmaktadr. Yl sonunda yolun inaatnn bitirilmesi planlanmaktadr. Bergama-Soma-Akhisar : Yatrm programnda yer alan 89 km. uzunluundaki yolun 12 m. platform geniliinde bitml scak karm kaplamal olarak projelendirilen 35 km.lik Bergama-Soma kesimi, Karayollar genel Mdrlnce 2 Trilyon keif bedeli ile ihale edilmitir. Bugne kadar yaplan almalar sonucunda Km:3+000-11+000 aras (Bakray,Koyundere, Karadere ve Karadere 1 Kprleri dahil) PMT zeri sathi kaplamal olarak bitirilerek trafie almtr. Acil eylem plannda blnm yol olarak yer alan projede almalar nmzdeki yllarda devam edecektir. Torbal-demi-Kiraz : Yatrm programnda yer alan 91 km. uzunluundaki yolun 12 m. platform geniliine ynelik proje almalar tamamlanmtr. Proje bedeli 27 Trilyon TL.s olan yolda bugne kadar 2.2 Trilyon TL.s harcanmtr.

227

2004 yl denei 348 milyar TL.s olup, Fetrek Kprsnn yapm ihaleli olarak devam etmektedir. Fore kazklar tamamlanm olup; temelde allmaktadr. Aliaa-Ayvalk-14.Blge Hududu: Yatrm programnda yer alan projenin bedeli 11.750 Trilyon TL.sdr. Acil Eylem Program kapsamnda bulunan yolda Aliaa Km:0+000 olmak zere Km:37+500-54+500 arasnda blnm yol almalar ihaleli ve premanet olarak toprak ileri, sanat yaplar ve st yapda allmtr. 24 km yol asfalt sathi kaplamal blnm yol olarak trafie almtr. 2004 yl denei 4.178 Trilyon TL.s olup; blnm yol almalarna devam edilecektir. 2004 ylnda 47 km.lik kesim asfalt sathi kaplamal blnm yol olarak tamamlanacaktr. 2005 ylnda Edremit Ayrmna kadar olan kesimin blnm yol olarak tamamlanmas hedeflenmitir. Seluk-Kuadas-Ske-zmir-Aydn Ayrm: Acil Eylem Plan erevesinde yatrm programnda bulunan yolun 13 km.si asfalt sathi kaplamal blnm yol olarak trafie almtr. 1.175 Trilyon TL.s olan denein tamam harcanmtr. 2004 ylnda 2.8 Trilyon TL.s denek ile blnm yol almalarna devam edilecektir. Seluk-Kuadas arasnda 17 km.lik kesimin sanat yaplar, toprak ileri st yaps ihale edilmi olup; ayrca Kuadas-Ske aras (8 km) blnm yol yapm 2004 ylnda ihale edilmitir. Belevi-Seluk-Meryemana:Yatrm programnda yer alan 21 km.lik yolun (Belevi kava-Meryemana Kava arasndaki 13 km.si blnm yol) proje bedeli 35.8 Trilyon TL.sdr. Bitml scak karm kaplamal blnm yol olarak projelendirilen 13 km.lik kesim, Karayollar Genel Mdrlnce 1.4 Trilyon keif bedeli ile 1998 ylnda ihale edilmitir. Bugne kadar (2004 yl) 34 Trilyon TL.s harcanmtr. Yolun belevi Kava-Seluk ehir Girii ve Seluk k-Meryemana Kava aras blnm yol olarak PMT zeri sathi kaplamal trafie almtr. Seluk-Meryemana Artm arasnda beton parke blnm yol almalar tamamlanmtr. 2003 ylnda Seluk ehir geiinde 500 m. beton parke blnm yol almas yaplmtr. 2004 denei 43 milyar TL.sdr. andarl Grubu (andarl, Gzelhisar, Bakray Kprleri):Yatrm programnda yer alan kprlerin proje bedeli 3.5 Trilyon TL.sdr. karayollar

228

Genel Mdrlnce 1.8 Trilyon TL.s keif bedeli ile 2001 ylnda ihale edilmitir. Bugne kadar (2004 yl) 874 Milyar TL.s harcanmtr. 2003 ylnda Gzelhisar Kprs tamamlanmtr. 2004 yl denei 522 Milyar TL.sdr. Bakray Kprs tabliye seviyesinde tamamlanm olup; yaklam dolgularnda allmaktadr. L.2.1.3.Toplu Tam Sistemleri Kent iinde ulam zmir Bykehir Belediyesine bal olarak hizmet veren ESHOT ve ZULA tarafndan gerekletirilmektedir. ESHOT 'un 115'i ring hatt olmak zere 280 hatt bulunmakta ve gnde 1 milyon kii tanmaktadr. ZULA ise 100 hatta 360 otobs ile gnde 200 bin yolcunun tanmasn salamaktadr. ESHOT ve ZULA'n seferde 1547 otobs bulunmaktadr. L.2.1.4.Kent i Yollar limizde 2004 ylnda 546 km Devlet yolu, 773 km l yolu, 4.146 km le yolu, 248 km otoyol bulunmaktadr. L.2.1.5.Ara Saylar Yl Aracn Cinsi Otomobil Minibs Midibas Otobs Kamyon Traktr Kamyonet Motorsiklet Dier Toplam Ara Says 404242 12127 12824 29213 45285 86984 75511 3096 669282 Eksoz lm Yaptran Ara Says

2002

250775

229

Otomobil Minibs Midibas Otobs Kamyon 2003 Traktr Kamyonet Motorsiklet Dier Toplam Otomobil Minibs Midibas Otobs Kamyon 2004 Traktr Kamyonet Motorsiklet Dier Toplam Tablo.67. Motorlu Aralara Ait L.2.2. Demiryollar

379585 10734 11945 27434 46246 75368 63735 4375 619422 384682 10940 12941 29190 48146 91321 71806 5443 654469 statistikler

223309

208539

L.2.2.1.Kullanlan Rayl Sistemler : limiz Banliy tamacl (gidi-dn) olmak zere toplam 48 km.'lik banliy gzergahnda, 104 adet banliy treni ile gerekletirilmektedir. Blge snrlarmz ierisinde kalan demiryolu a; zmir, Aydn, Denizli, Isparta, Burdur, Manisa, Balkesir, Uak, Afyon olmak zere dokuz ilimiz kapsamnda bulunmaktadr. L.2.2.2.Tamaclkta Demiryollar Bu snrlar ierisinde kalan ana hatlar uzunluu 1491 km.dir. Basmane Gar'nda gnlk olarak 40 adet banliy Basmane-ili, 20 adet banliy BasmaneBornova arasnda, 22 adet yolcu vagonu altrlmaktadr. Alsancak Gar'nda gnlk adet olarak Buca-Adnan Menderes'e 62 adet banliy treni gidip gelmektedir. Bu hizmetler iinde ortalama olarak 19 adet yolcu vagonu altrlmaktadr. 2004 ylnda limizde 4.472.433 kii demiryollar tamaclndan yararlanm ve 281.925 ton yk tanmtr.

230

L.2.3. Deniz, Gl ve Nehir Tamacl L.2.3.1.Limanlar zmir li yurdumuzun deniz yolu ihracat bakmndan nemli bir ilidir. Ege ve Akdeniz'in btn limanlar ile balantldr. Bu yzden lke ekonomisine olan katks fazladr. zmir liman eski liman (pasaport) ve yeni liman Alsancak olmak zere iki blmde faaliyetini yrtmektedir. Yolcu iskeleleri Konak, Karyaka, Alsancak, Pasaport , kuyular, Bostanl vapur iskeleleridir. Gnlk sefer saylar; Normal gnde 57, Cumartesi-Pazar toplam 34 sefer yaplmaktadr. 2004 ylnda zmir Limanlarna yanaan yolcu gemisi 1479 adet, yanaan yk gemisi 6428 adet inen-binen yolcu says 136.526 kiidir. L.2.3.2.Tamaclk zmir Alsancak Liman kapasite bakmndan lkemizin ikinci, Ege Blgesi'nin ise en byk limandr. 4 milyon 200 bin ton kapasiteli, 3000 m. rhtm uzunluu ve 2.040 gemi/yl ile lkemizin en byk ihra limandr. hra mallar : Ttn, pamuk, incir, zm, saka, mermer v.b. ile dayankl tketim mallar . thal mallar: Suni gbre, boya hammaddeleri, sanayi mamlleri, elektronik cihazlar, muz, canl hayvan vs. dir. 2004 ylnda tanan yk miktar 12.500.265 tondur. L.2.4. Havayollar Adnan Menderes Havaliman Adnan Menderes Havaliman 20 uak kapasitelidir. D hatlar yolcu kapasitesi 4.000.000 yolcu/yl, i hatlar yolcu kapasitesi 1.500.000 yolcu/yl dr.

231

2004 yl yolcu trafii : Kalkan Uak Says : 28.735 adet nen-Binen Yolcu Says : 22.942.000 kii Mays 1984 tarihinde temeli atlm olan havaliman 17 Ekim 1987 tarihinde tm tesisleriyle hizmete almtr. 28.500 m2 kullanm alanna sahip olan d hatlar ve 3200 m2 alana sahip i hatlar bulunmakla birlikte; 8380 m2 kapal alan olan Kargo Terminali ve ayrca Istma/Soutma Merkezi, 3129 m2 tfaiye Binas gibi benzeri hizmet binalar ile 42.5 m. yksekliinde kontrol kulesine sahiptir. Her tip uan emniyetli ini ve kalkna uygun uu niteleri dnda 10 km. uzunluundaki dahili yollar ve viyadkler, 947 aralk d hatlara hitap eden otopark ve 242 aralk i hatlar otopark, demiryolu istasyonu, elektrik ve tesisat galerisi, gne kollektr sistemi , LPG tesisi, evre emniyet tel rgs , atk su ebekesi ve artma tesisinden olumaktadr. zmir Kakl Havaalan Kalk Havaalan, ili Havaalannn 3 km. batsnda yer almaktadr. 1987 'de tamamlanarak askeri amala kullanlmak zere Hava Kuvvetlerine teslim edilmitir. Kalk Havaalan 3.00 m. pist , 3.000 m. paralel taksirutlarnda oluan altyap aydnlatmas , orta gerilim enerji temini , uu kontrol kulesi gibi tesislerden olumaktadr. zmir Seluk Stol Havaalan zmir'in Seluk ilesi 5000 yl ncesine dayanan tarihi ile uzun ve zengin bir gemie sahiptir. Kent tarih boyunca uygarlk, bilim,kltr ve sanat alannda nemli bir merkez olmutur. Antik Efes haberleri , Meryem Ana Evi , St. Jean , Efes Mzesi , Trk Seluk mimarisinin en gzel rneklerine sahip irince ky , her yl ok sayda yerli ve yabanc turistin ziyaret ettii yerlerdir. lkemizin nemli turizm merkezlerinden biri olan Seluk ilesine dnyann eitli lkelerinden gelen turistlerin bu yreye ve evresindeki turizm merkezlerine sratli ve konforlu ulam imkan verecek Seluk Stol Havaalan zmir Valiliince yaptrlmtr.

232

L.3. HABERLEME limiz santrallerinin toplam saysnda son 20 ylda yzde 437 'lik art olmutur. Toplam telefon hat kapasitesi 206.000 'dir. limiz ehirleraras milletleraras trunk kapasitesi ise 30.000 civarndadr. zmir linin sahil telsiz sistemleri iin toplam 11 adet alc ve vericisi mevcuttur. 5372 adet ara telefonu ve 3535 adet ar cihaz abonesi mevcuttur. Son yllarda bilgisayar haberlemesinde nemli gelimeler olmutur. 1986 ylnda; bu alanda Paket Anahtarlamal Data ebekesi kullanlmaya balanmtr. Bilgi iletimini hatasz olarak gerekletirebilen (TURPAK) ayn zamanda abonesi olan bir bilgisayar dnyadaki herhangi bir bilgisayarla bilgi iletiiminde bulunabilir. Bugn zmir Turpak santralinin kapasitesi 3847'e, Turpak abone says ise 191'e ulamtr. ehir trafiinde rahatlamay salayabilmek amacyla nce ili - Cumaovas yolu blnm yol olarak dzenlenmi , daha sonra artan trafik yk nedeniyle Turan Kprl Kava, Cumaovas Kprl Kava, Zafer Payzn Kprl Kava, Halkapnar Kprl Kava ve Hilal Kprl Kava tamamlanarak yol asfalt beton olarak hizmet vermeye balamtr. zmir ve evresinin Turizm potansiyelinin de ok yksek olmas turistik amal yollarn da gndeme gelmesine neden olmu ve bu amala Gzelbahe-Seferihisar, Doanbey-Kuadas, Yenifoa-Foa, BergamaAsklepion , Alaat - Altnkum , Alaat-eme , eme evre yolu gibi projeler yeniden dizayn edilerek yapm tamamlanmtr. zmir ili iinde iki adet otoyol almas; zmir-evre yolu, zmir-Aydn otoyolu ve zmir-Urla-eme otoyollarnn yapm almalarna balanmtr. 1992 ve 1993 alan yllarnda zmir-Urla-Karaburun yolu ile eme otoyolu zmirAydn otoyolunda almalar srdrlmektedir. P.T.T. Hzla yenilenen telekomnikasyon teknolojisine paralel olarak Trk PTT'si de hzla yenilenmekte ve gelimektedir. zmir ili santrallerinin toplam saysnda son 20 ylda yzde 437'lik art olmutur.

233

Toplam telefon hat kapasitesi ise yl sonunda 206.000'e ulam olacaktr. zmir ilinin ehirleraras milletleraras trunk kapasitesi ise 30.000 civarndadr. Bostanl santrali ile Gzelyal santrali arasna 6.5 km. uzunluunda 10'luk denizalt F/O kablo tesisi ilemi tamamlanm ve santral irtibatlar gereklemitir. Son yllarda bilgisayar haberlemesinde de nemli gelimeler olmutur. 1986 ylnda; bu alanda Paket Anahtarlamal Data ebekesi kullanlmaya balanmtr. Bilgi iletimini hatasz olarak gerekletirebilen ayn zamanda abonesi olan bir bilgisayar dnyadaki herhangi bir bilgisayarla (o lkenin paket anahtarlamal data ebekesine ye olan herhangi bilgisayarla ) bilgi iletiminde bulunabilir. zmir ilinde posta hizmetleri 84 adet PTT merkezi , 178 adet ubesi ve 292 adet PTT acentesi tarafndan yrtlmektedir. Bu merkezlerde dviz, ek havale ilemleri de yaplmaktadr. TELSZ zmir'de 1987 ylndan itibaren faaliyete geen Telsiz Blge Mdrl tarafndan zel ve tzel kiilerin ; telsiz sistemleriyle haberlemelerine ilikin olarak , telsiz, imalat , ithalat , sat ve bakm onarmnda faaliyet isteyenlerin yetki belgelerinin dzenlenmesi ile denetlemelerinin yrtlmesi ;ortak kullanml bir telsiz sistemi olan Trunked Telsiz sisteminden faydalanmak isteyenlerin taleplerinin deerlendirilmesi ; halk band telsizler iin sertifika dzenlenmesi ; telsiz cihazlarnn radyo televizyon veya telsiz sistemleri zerinde yol at bozucu etkiler hakkndaki ikayetlerin incelenerek yasalara uygun ekilde zmlenmesi ve bozucu etkinin giderilmesi iin nleyici tedbirlerin alnmasnn salanmas gibi hizmetlerin yan sra eitli telsiz haberleme ve elektronik lm cihaz mevcut olup , test laboratuarnda telsiz cihazlarnn standartlara uygunluk testleri yaplmaktadr. L.4.LN PLAN DURUMU Bergama ve Dikili lelerini kapsayan, Bergama Dikili Ky Kesimi 1/25.000 lekli evre Dzeni Plan yaplm olup onama tarihi 1 Nisan 1981 tarihlidir. 24 Ocak 1991 ylnda Bergama-Dikili- Bademli 1/25.000 lik evre Dzeni plannda revizyon yaplmtr.

234

Dikili-Kabakum-Salihler 1/25.000 lekli evre Dzeni Plan 9.aralk 1996 tarihinde revizyon edilmitir. Dikili-Kanl ukur evre Dzeni Plan 13.aralk 1996 tarihinde revizyon edilmitir. Bergama- Dikili 1/ 25.000 lekli evre dzeni Plan 8 aralk 1995 tarihinde revizyon edilmitir. Seluk lesinde 1 Nisan 1981 tarihinde 1/25.000 lik evre Dzeni Plan yaplm, Yoncaky ve Pamucak Kylerini de kapsayan evre Dzeni Plan 14.6.2000 tarihinde Bayndrlk Bakanl tarafndan revizyon edilmitir. eme ve Karaburun lelerinde 03.07.1989 tarihinde 1/25.000 lik evre Dzeni Plan Yaplm, Mordoan Belediyesi tarafndan 21.08.1991 tarihinde No:2 say ile revizyon edilmi, Karaburunda ise 19.03.1993- 05.05.1994 ve 28.06. 2002 tarihlerinde revizyon edilmitir. Foa lesi iin 1991 ylnda sit alanlar olutuunda ilk defa evre Dzeni Plan yaplm, sonra zel evre Koruma blgesi olunca 20.05.1998 ylnda KL tarafndan onaylanm 1/5000 lik Nazm mar Plan kararlar dorultusunda almalar srdrlmektedir. evre ve Orman Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakkndaki 4856 Sayl Kanun 08.05.2003 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmi ve sz konusu kanunun 2. maddesinin (h) fkrasnda ve 10. maddesinin (c) fkrasnda evre Dzeni Planlarn hazrlamak veya hazrlatmak, onaylamak ve uygulamasn salamak grevi evre ve Orman Bakanlna verilmi olup, Bakanlk 2004-2005 tarihleri arasnda zmir linin de yer ald 54 ilde 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan iin gerekli alt yapnn oluturulmas amacyla almalara balam olup, 18.02.2004 tarihinde sayn Valimizin de katld bir toplant dzenlenerek, bu toplant sonucunda zmir linin de yer ald 33 il Valiliine 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan yapma ve yaptrma yetkisi verilmitir. Btn bu deerlendirmeler nda limizin sorunlarna zm retecek olan 1/100.000 lekli bir evre Dzeni Plannn ivedilikle yaplmas zorunluluk haline gelmitir. Yaplacak olan planlama almasnn iki nemli hedefi vardr. Bunlardan birincisi alt lekli planlara (1/25.000 lekli evre Dzeni Planlar, 1/5000 lekli Nazm mar Planlar ve 1/1000 lekli Uygulama mar Planlar) esas tekil edecek evreye duyarl, uygulanabilir, ihtiyalara optimal zmler getiren 1/1000.000 lekli bir fiziki plan ortaya karmak, ikincisi ise geni

235

kapsaml ve gncellenebilir bir veri taban oluturmaktr. Sz konusu alma GIS (Corafi Bilgi Sistemi) ortamnda yaplacak olup, uydu grntleri ile desteklenecektir. Bu erevede zmir li evre Dzeni Plan almalarnda kullanlmak zere l zel daresinden bte ayrlm olup, bahse konu planlama almalar ile ilgili sre devam etmektedir. L.5.LDEK BAZ STASYONLARI Cep telefonu baz istasyonlar ile ilgili olarak 11 Mays 2000 tarihinde evre Bakanlnca mevzuat almalarnn zaman alaca dikkate alnarak bu sre zarfnda baz istasyonlarnn kurulmasnda izlenecek yntemde Valiliklerin belirtilen hususlara azami derecede dikkat etmesi gerekli grlmektedir gerekesiyle bir genelge yaynlanm ve bu tarihten itibaren Mdrlmzce konu ile ilgili olarak limiz Mahalli evre Kurulunda kararlar alnarak almalara balanmtr. Bu kapsamda, lm ekibi oluturulmu ve elektrik ve manyetik alan ler cihaz alnarak ncelikle okul, hastane yaknnda bulunan baz istasyonlar olmak zere toplam 108 adet baz istasyonunun lm yaplm ve Uluslararas yonlatrc Olmayan Radyasyondan Korunma Kurulunun getirdii snr deerlere uygunluu denetlenmitir. Telekomnikasyon Kurumu tarafndan 12.7.2001 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "10 kHz-60 GHz Frekans Bandnda alma Sabit Telekomnikasyon Cihazlarndan Kaynaklanan Elektromanyetik Alan iddeti Limit Deerlerinin Belirlenmesi, lm Yntemleri ve Denetlenmesi Hakknda Ynetmelik hkmleri uyarnca kurulmas planlanan baz istasyonlarnn yer seimi ile ilgili olarak Telekomnikasyon Kurumu, l Mahalli evre Kurulunun grn almaktadr. Bu kapsamda 2004 yl iinde limiz Mahalli evre Kuruluna gnderilen 66 adet sabit telekomnikasyon cihazna ait (baz istasyonu) dosyalar ile ilgili yerinde yaplan incelemeler neticesinde 62 adet sistemin belirtilen yerde kurulmas uygun bulunmutur. Telekomnikasyon zmir Blge Mdrlnden alnan bilgilere gre limizde 750 adet baz istasyonu bulunmaktadr. KAYNAKA *Ulatrma Blge Mdrl *DLH Blge Mdrl

236

*Sanayi ve Ticaret l Mdrl *Bayndrlk ve skan Mdrl *Karayollar Blge Mdrl *Telekomnikasyon zmir Blge Mdrl, M.YERLEM ALANLARI VE NFUS M.1. KENTSEL VE KIRSAL PLANLAMA M.1.1.Kentsel Alanlar M.1.1.1. Doal zelliklerin Kent Formuna Etkileri Toporafik durum: Merkez olduka dzlk, gney- bat , gney-dou ve kuzey-dou olduka eimli ve dalktr. Gney aks gney-dou ve gney - bat arasndaki dzlkten Aydn'a balanmaktadr. Kuzey aksi ise olduka dz durumdadr. Dou aks ise , Belkahve ve Kemalpaay getikten sonra 40 km. kadar dz olarak devam etmektedir. Sanayi kurulular iin gerekli olan geni dzlk araziler , zmir - Turgutlu arasnda bulunmaktadr. ili Organize Sanayi Blgesi, Tuzla civarnda kalmaktadr. Batya balanan eme, Seferihisar dolaylar olduka eimlidir. Kuzey aks boyunca Gediz havzasnn sulad geni tarm alanlar ( balar gibi ) bulunmaktadr. Kk iletmeler gney aksnn balangc olan Karabalar evresinde balamakta ve yasal olmayan bir site oluturmaktadr. zmir genelde evresi ile dnldnde toporafik yap asndan iletmelere engel olacak bir grnmde deildir. Arazilerinin ounun tarmsal ynden verimli olmas nedeniyle tarm ve sanayi asndan bir tercih gerekmektedir. M.1.1.2. Kentsel Byme Deseni zmir kentinin gelimesi dnemler itibaryla zetlenecek olursa 1. Dnem 1880 yllarna kadar yaanan olaylar ve olgular aktarlabilir. Bu dnem iinde zellikle 1830lardan sonra kentte da dnk ticaret artm ve bu artmaya ivme vermeye ynelik olarak dnemin modern ulam ve haberleme sistemleri kentin fiziksel mekannda kullanma gidilmitir. 2.dnem olan ve 1900l yllarda sona eren sre iinde yukarda belirtilen yaplama yeniden bir yerleme dzeni olumasna sebep olmu, zmir kenti kuzey kesimlere doru uzmanlam, farkllam ve ihtisaslam bir arazi kullanma biimi gelitirmitir. Sosyal tabaka gelimeler grlmtr.1900l yllardan sonra 1923 ylna kadar 3.olgu dnemi yaanmaktadr. Bu yl iinde sanayi ncesi kenti olarak tanmlanan zmir sonuta sanayileememi fakat uzmanlam,

237

farkllam ve belirli bir sermaye birikimine sahip olmu durumundadr. Birikmi sermayeyi sanayi alanna dntrmeye hazrlanm ticaret kenti yaps grnm iindedir.Bu dnemde, fiziki mekandaki teknolojik ve toplumsal farkllk byk bir potansiyel arz etmektedir 4.Dnem 1940l yllara kadar uzanmaktadr.Bu sre iinde gelime, liman ve terminallerle snrl kalmam ticaret fonksiyonlu tarm rnleri ve kk retim arlkl bir kent yaps tm dokuya yaylmtr.Sanayi ncesi kenti tipi olarak zmirde bu dnemde, milliletirme ve devletletirme hareketlerinin byk nem kazand grlmektedir. Dier dnem 1940-1950 yllarn kapsamakta olup bu yllarda sanayi kenti yapsna geite fabrika tr retim modernleerek ve eitlenerek ilk defa kentleme olgusunun i dinamik kazand sylenebilir.zmir 1950den bu yana dnmlere paralel olarak blgesel lekte ticaret sanayi ve tarmsal kesimlere ilikin kararlarn alnd ve denetlendii bir metropol olmaya balanmtr. 1950ler zmir kentinde lke apnda ancak tarma dayal pek ok sanayi gelimesi bulunmakla iken sanayideki asl deiim 1965-1975 yllar arasnda gerekletirilmitir. Bu dnemde kurulan iyerlerinin ' ara mallar retiminde younlam ve kent sanayinin yapsnda belirli bir eitlenme ortaya kmtr. 1975 ve 1980 'li yllarda sanayi sektrnde alanlarn artmas buna karn tm istihdam iindeki payn dmesi gzlemitir. 1985 sonlarna bakldnda sanayi ve hizmetler sektrnde alan nfusun birbiri ile eitlendii gzlenmektedir. 1960 ylndan sonra zmir , l dndan nemli boyutlara varan g alm , gelen kiiler daha ok tarm d kesimlere ynelmitir. Bu nedenledir. ki , sanayideki canlanmann hzlanmas , bir lde ortaya kmtr. Sanayi gelimesi sonucunda zmir'de hizmet sektr nem kazanm ve bu sektrde alan nfus aktif nfus iinde nemli bir yer tutmaya balamtr. Ancak hzl kentlemeye baml olarak bu sektrn marjinal bir kesim de olumutur. Kentsel alandaki i gc fazlas , ayakkab , boyacl , seyyar satclk gibi ekonomik verimlilii ok dk olan bu tr ilere ylmtr. zmirde okullama orannn ykseklii gene bu sektr iinde Ege ve 9 Eyll niversiteleri ile ok sayda orta retim kurumunun bulunmas sonucunda ortaya km kentte bilimsel ve teknik eleman saysnn oransal art gzlenmitir. 1970'li yllardan sonra ticareti gelitirici etkisi ile turizm etkin bir hizmet sektr olarak ortaya kmtr. Gnmzde kent mekansal adan gemi yllara oranla byk lde deimitir. Bu deiim gemi yllarda yaplm pek ok yapnn yklmas

238

sonucu olmutur. zellikle 1960 ve ncesi kentte yaplm olan yaplarn pek ou bu deiime tabi olmutur. zmir'de yeni yaplan binalar evresindeki tarihsel deerlerden ve birbirinden bamsz olarak tasarlanm ve kt bir yaplanma olmutur. Kk imalathanelerin ve depolama alanlarnn igal ettii merkez alanda yeni yaplan binalar idari binalarn sralanm imalathaneler ise sanayinin gelimesine ynelik olarak nlemlerini ve zelliklerini yitirerek merkez alan dna kmadan kaybolmulardr. Bununla beraber kent merkezinin ekonomik deer kaybeden i kesimlerde kk imalathanelerin yeniden olumaya balad grlebilmektedir. Gnmzde zmir de merkez alanda yer alan ticaret aktivitelerinin kk sanatlar ve depolama nitelerinin, metropoliten gelime alannda ekstatif fonksiyonlarn yanlarna tanmalar uygun grlmtr. Ticaret fonksiyonu arlkl olarak Basmane - Tepecik ve Mezarlkba -Erefpaa ynndeki kk imalathaneler ve dk gelir grubuna hitap eden perakende ticaret yreleri bugn zmir de birer knt blgesi grnm arz etmektedir. Son gelien Konak-Gzelyal dorultusunda yer alan ticaret fonksiyonlar ise perakende ticaret niteliinde olup bu blgedeki konut, eitim, kltr fonksiyonlarnn yannda ok kk bir orana sahiptir. Ekonomik adan ksmen gelime sistemini belirttiimiz zmir'de ilk imar almalar 1850'lerde 1. Dnya savana kadar ok kk ve zorlu durumlarda ele alnmtr. Kente gelen gmenlerin konaklamasna ynelik olarak yeni konut alanlar ve ticari merkezde yaplan bir dizi dkkan sistemlerini ieren imar almalar yer alyordu. 1850 ylndan Cumhuriyete kadar sren yllar arasnda zmir kent nfusu iki katna kmtr. 1925 ylndan sonra zmir kenti iinde yanm alanlarn yeniden imarlanmas , planlarn yaplmasna ynelik olarak grevlendirilen Fransz ehir planclar; bir byk meydan ve bu meydanlara yldzsal konumda balanan yollardan oluan plan sistemini zmir kentinde uygulamlardr. Gnmzdeki Lozan , Montr;Basmane gibi meydanlara kan yollar bu dnemden hatra kalmtr. Ancak bu planlarda yer alan konutlar bir ile drt kat arasnda deiirken ticaret blgelerinde 2.3. katl bitiik yaplar dnlmtr. 1.Dnya Sava sonras zmir kenti zerinde yaplan almalar yeni bir plan hazrlanmasnn gereklilii ortaya kmtr. 50 yllk bir dnemi kapsayacak olan almalar zmir kenti iin bu sre sonunda 400000 kiilik bir nfus kabul etmi , Bu neri kentin tarihi merkezini korurken , yeni ulam alanlar kentin evresine eklenmitir.

239

zmir 1950lerden itibaren yksek bir nfus art yaamaktadr..Bu hzl arta paralel olarak planlama aktivitelerinin yerinde organize edilmesi gerei ortaya km bunu karlamak iin 1965 ylnda 6/4950 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile zmir Metropoliten Planlama Brosu (MPB) kurulmutur. Bu bro zamannn mar ve skan Bakanlnn yerel planlama tekilatdr. Planlama almalarna ise ancak 1968 ylnda balayabilmitir. lk almalar mevcut durumun ve blgenin temel problemlerinin tanmlanmas zerindir. 3 temel eyi ieren almalarn 1.si tarihsel dokunun zmir kenti iinde korunmas iin alnacak nlemler, 2.si plan gncel tutarak deiimleri yapacak bir planlama brosunun kurulmas ve 3. olarak da transit ulam salayacak bir kavak yol sisteminin oluturulmasdr. Ancak btn bu neriler hi bir zaman zmir kentinde tam olarak uygulamaya geememitir. 1963 yllarnda "Metropoliten Kent olma zelliini srarla vurgulayan zmir'de bu adan plan yapacak bir kurulu ile bir bro almaya balamtr.Bu bro tarafndan yaplan n almalar sonucunda bir blge tespit edilmi ve bu blge leinde ana kararlar ortaya kmtr.Hazrlanm olan bu planlamann en belirgin yn,kentin kuzey-gney ekseni boyunca dorusal bir gelime ngrmesi idi.Ancak zmir gibi deniz kysna yerlemi bir liman kenti olan zmir'i bu tr izgisel bir geliim iinde mahkum edilmi olmas kentin yine ilerideki yllarda gsterecei kompakt geliime bir darbe olmu ve baarl olmamtr.Bu sistem iinde dou kesimdeki Bornova ihmal edilmitir. 18.yy sonunda 1 km'lik bir gelime apna sahip olan yerlemenin lkemizde ilk nfus saymnn yapld 1927 ylnda gelime apnn 2 km'ye kt grlmektedir. 1950'li yllara gelindiinde, gelime ap dier deyimi ile zmir'in fiziki alandaki bymesi, 4 km. dolaylarnda olmutur. Bunu takip eden ilk 5 ylda 1km'lik bir eklenme daha sz konusu olmu ve zmir ortalama deerler iinde 5 km. apl bir alana yaylmtr. Bundan sonraki gelimeler 1980 yllarna kadar her 5 ylda bu ekilde grlmtr. 1965 ylnda 8 km., 1970 ylnda 10 km.,1975 ylnda 18 km. 1980 ylnda 25 km., 1985 ylna gelindiinde 35 km.'ye ulamtr. 2015 ylnda zmir'in karakterini ortaya karacak alanlarn 90 km. apl bir alana yaylaca tasarlanm ve matematiksel olarak ispat edilmi durumdadr. Bu gelime dzeni iinde 2015 ylnda zmir'in bat ve gney kesimlerinin konut alanlar tarafndan youn olarak kullanlaca dnlm ve planlanmtr. Btn bu yetersiz ve bilinsiz almalar, zmir'i giderek yaanmaz bir kent durumuna getirmektedir. yaplm olan bu almalar ana hatlardan bir bakas Urla, Aliaa , Torbal,Manisa Turgutlu ve Kemalpaa'nn zmir evresinde byk nfus ekecei dnlen yerleimler olarak gelitirilmesi

240

dnlmtr. Ayn sre iinde zellikle baka yerleimler olmak zere evreye ift hatl ray sistemlerinin elektrifikiye edilmesi kesin olarak benimsenmitir. lkesel, blgesel ve yerel endstrinin yer seimi kararlatrlm, endstri konut ilikisine arazi kamulatrmalarna ngrlmtr. Bu hazrlanm planda, zmir metropol evresindeki nfus younluu km2'ye 152 kii olarak dnlmtr. Merkez ile olarak kabul edilirse youn yerleme alanlarnda km2'ye 370 kii olmutur. M.1.1.3.Planl Kentsel Gelime Alanlar 1970'li yllarda zmir'de kurulan metropoliten planlama brosunca kararlatrlan kararlarda rnein Konak blgesini bir turizm ve perakende ticaret merkezi haline getirmeye almalar bugnde geerli olmaktadr. Bu durumda az da olsa yer alm bulunan imalathanelerin yerlerini tamamyla perakende ticarete brakmalar beklenmektedir. 1978 yllarnda perakende ticaretin merkez alanda %24 oranla toptan ticaret ve depolama yzdesine eit olduu gzlenmitir. Ancak zamanla merkez ticaret fonksiyonlarnn ekil deitirmesinin yan sra bu fonksiyonlarn Alsancak limanna doru kaymas sz konusudur.

M.1.1.4.Kentsel Alanlarda Younluk

241

Dou aknn Kemalpaadaki sanayi alanlar ile byk gelime potansiyeline sahip olduu bilinmektedir. Buradaki sanayi kurulular tm Bornova ovasn ve birinci snf olarak kabul edilen tarm topraklarn kaplama eilimindedir. Bu yzden youn sanayi kullanm buradaki yer alt suyunun azalmasna neden olmaktadr.Bu nedenle dou koridorunda sanayi gelimesi kstlanmal ve kuzey gney lineer formu glendirilmelidir. Kuzey aknda eitli aktiviteler bir arada grlmektedir. Organize Sanayi Blgesi, Aliaa Sanayi Blgesi , Ege Kent, Evka gibi toplu konut alanlar burada beraber yer almaktadrlar. Ayrca Tuzla ve evresi de nemli bir retim alan olarak girmektedir. Bu blgede makro seviyede ve planl organize alanlar yer almaktadr. u halde kuzey akna oranla daha planl gelitii sylenebilir. M.1.1.5.Kentsel Yenileme Alanlar Bat aks zmir'de konut blgesi olarak kabul edilmektedir. Gney kesimlerindeki orman ve eimli alanlar kuzeyden ise Denizli snrlamasndan tr Urla yerlemesine kadar dorusal bir yap gstererek homojen olarak gelimektedir. zmir kentine ve kentin merkez blgesine yakn olmas arada byk boluklara yol aacak, blecek kullanlar olmadndan tr, hzla birincil konut alanna dnmektedir. Burada en nemli olay, Balovadaki tarm alanlar olmaktadr. Bu kesimde seraclnda eklenmesi ile ortaya km olan tarm alanlar kentin orta kesiminde kalsalar bile baka bir kullana almayacak kadar kymetlidirler. Bu denli kymetli potansiyele sahip topraklarn yeil alanlar ile bezenmi, kentsel younluk iinde ok kymetli bir e olacaktr. Bu alanlarn toplumsal faydaya alacak binalardan ok daha deerli olacaktr. zmir'in drdnc aks olarak kabul edilen gney aks konut ve sanayi kullanlarnn grld aks olmaktadr. Havaalan, Tahtal Baraj gibi engelleyici niteliklerin yan sra havaalan balants nemli derece dnlen serbest blge ve sanayi blgesi ile kk sanatlar gibi kullanlar blgenin gelimesinde nemli rol oynayacak potansiyellerdir. Bu aksta yaplan toplu konut almalarnda aks gelime eilimini arttrc nemli roller oynamaktadrlar. M.1.1.6.Endstriyel Alanlarda Yer Seimi Kabul edilen plan kararlar, yer seimleri, yatrmlar zmir kentinin makro formunun gelimesi ve ynelii asndan uygulamadaki sorunlar nedeniyle byk lde eksik kalmtr. stenilen boyuttaki sonular elde edilmemitir. Bu ynden ele alnd zaman plan kararlarnda gnmze uygulanmam blmleri

242

aklayabiliriz. Ancak bu aklamalar yapmadan nce belirli iki tanm yapmamz gerekmektedir. Bu tanmlarda birincisi; zmir metropolitan alandr. ki , bu blgenin kapsad yerleimler zmir Merkez ilesi, Karyaka, Bornova, Buca, ile Karaburun, eme, Urla, Seferihisar, Seluk, Torbal, Bayndr, Kemalpaa, Menemen, Foa, Dikili, Bergama, Kuadas ileleri ile Manisa Merkezini iermektedir. zmir Metropolitan Alannn snr fiziki olarak toplumsal ve sosyal ilikilerin irdelenmesi sonucu olumutur. kinci tanmlayacamz alan ise BKB (zmir Byk Kent Blm) ad ile gemektedir. Bu alanda metropolitan blge iinde kalan zmir merkez ilesi, Bornova, Buca ve Karyaka Belediye snrlar iinde kalan yerlemeler bulunmaktadr. Bunlar mcavir alanda kalan kylerde girmektedir. Bu kyler unlardr: Kaynaklar, atalca, Glckler, Grece, Ksk, Camiii, Eridere, Kurudere, Sarn, Hasarlk, Balatk, Harmandal, Kalk, Koyundere, Sasal ve Ulucak. Bu tanmlar yapldktan sonra zmir'de kabul edilen, uygulanm kararlar ve bunlarn zmir'e etkilerini 9 ayr grupta grmekteyiz. Bu gruplar u ekilde aklayabiliriz. a) 1973 ylndan itibaren kamu yatrmlarnn ngrlen zmir yerleim biimi ve zmir'in yayld alanlar yaratc, ortaya koyucu, belirtici ekilde gereklemesi gerekmektedir. rnein karar verilmi olan plann kuzeye doru ilk aamada gelimeyi salayc elektrifikasyon projesi gereklemi durumdadr. b)Kuzey aksnn byk bir gelime potansiyeli olarak dnlen Atatrk Organize Sanayi Blgesi gereklemi ise de henz tam bir ilerlik kazanmamtr. Dolaysyla kuzey aksnda bu nedenle beklenen yatrmlar ve birbirini etkileyecek geliimler ortaya kmamtr. c) Kuzey yndeki gelimedi konut alanlar iin geni paralarn , geni blgelerin kamulatrlmas ngrlmesine ramen , uygulamann ksmen teknik adan yetersiz kald grlmtr. d) lkemizde arazi kullan kontrol aralar ve politikalarn eksiklii zmir Byk kent Btn'nn iinde net olarak grlmtr. Kente karakter ve kimlik verecek gelimenin merkezin etrafnda ve Belediye snrlar iinde kalmas ve younlamas kentin evresi ile salkl bir balant kurmasna neden olmutur. e) Mevzii olarak ele alnan deiiklikleri ve kat ykselmeleri artlar ile zmir'de geriye bir dorultuya klmtr. Ancak dou kesimlerinde planca ngrlmedii biimde nemli sanayi ve konut gelimeleri ortaya kmtr. Zira bu kesimler ngrlmedii halde gelien sanayi konut gelimelerini barndracak donat ve sosyo- ekonomik yapya sahip deillerdir. Tabiatyla bu kesimdeki sanayinin hzl gelimesi kuzey aksnda dnlen Organize Sanayi Blgesinin gecikmesi neticesinde ortaya km kabul edilebilir.

243

f) Kentin ahsiyetini belirleyici kararlarn gereklememi oluu yerlerini kentsel gelimede pazar mekanizmasna brakmaktadr. g)Younluk ve kent nfus art gecekondu blgelerindeki yerlemeler eski, alak katl konut durumunda, ok katl konut durumlarna geirmektedir. Bu geiin ok belirgin hale gelmesini bu alanlardaki yetersiz donatmn daha da yetersiz hatta ilemez bir hale gelmesini ortaya karmaktadr. h)Bu dzensiz gelimeler ve de zmir Belediyesi snrlar iinde ngrlen hzl nfus artlar zmir'in bugn gelimesine ve kimlik sahibi olmasna esas olacak plan nerileri ile eliik durumdadr. Verilmi olan plan kararlarnn ounun bugn uygulanamayaca grlmektedir. Tanmladmz bu ereve iinde endstriyel alanlarn metropol blge iinde dalmlar ise 3 ayr ynde incelenebilir. Bunlarn birincisi; lkesel lekte nemli ihtisaslam, st dzey hizmet getiren ve geni alana ihtiya duyan endstriyel faaliyetlerdir. Bunlar 3 blgede kente dalmlardr. A- zmir Kuzey Aks : Petrol ileri, Kimyasal Maddeler, Ar sanayi, demir elik endstrisi , B- zmir Dou Aks : Metal ileri, kimyasal maddeler, giyim eyalar, ar makine endstrisi , imento ve kiremit tula gibi retim endstrileri ile gda endstrisi, C- zmir Gney Aks : Makine tat aralar , her trl tarm aralar gereleri ile ilgili retim ve aa endstrileri, kk sanatlar , kinci olarak , daha ok tarmsal hammadde ileyen ve bu tr hammaddeye dnk tesisleri ieren Manisa-Turgutlu-Salihli ile Torbal, Bayndr, Tire, demi ve de Ske,Aydn, Nazilli akslar gelime gstermektedir. nc olarak, daha ok evresindeki krsal alanlara hizmet eden genellikle nihai rn elde eden kk kapasiteli, iletmelerin bulunduu blgeler ortaya kmaktadr ki bunlar Bergama, Akhisar, Demirli, Soma, Ske, Milas, Buldan ve Denizli yreleridir. M.1.1.7.Tarihi, Kltrel, Arkeolojik Ve Turistik zellikli Alanlar
ANTK KENTLER VE REN YERLER Antik Kent Efes Bergama Antik Kenti Asklepion Yeri Selukun 3 km. gneyinde, Panayr ve Blbl Da yamalar, Ayasuluk Tepesi Bergama kentinde Bergama antik kentinin 1 km. gney batsnda

244

Bayrakl(Eski zmir) Kadifekale (Pagos) Agora Erythari (Ildr) Klazomenai (Urla) Larissa Panaztepe Temnos- Neonnikos - Nionithon Phokaia (Foa) Aigaia Kyme (Nemrut) Myrina Gryneia Pitane (andarl) Teos Lebedos Karakse Harabeleri Kolophon Klaros Notion Nymphaion (Kemalpaa) Hitit Kabartmalar Metropolis Kemeralt Alsancak Seluk irince Ky Bergama eme Alaat Urla Menemen Foa ve Yeni Foa andarl

zmir Krfezinin kuzey dousunda, Tepekule mevkii. zmir kentinin gneyinde, Pagos dann i limana bakan yamalar. Konak- Namazgah- Tilkilik Mevki emenin 15 Km. Kuzeyinde Ildr Kynde zmirin 38 Km. batsnda Urla Kenti iinde

Menemen- Buruncuk Ky bitiiinde Menemen Kesik Kynde Menemen lesinde zmirin 70 Km. Kuzeybatsnda Foa Yarmadasnda Aliaa Hacmerli Ky Nemrut Da (Gnda) zerinde. Aliaann kuzeyi, ftkale Mevki. Aliaann Batsnda Kocaay Aznda Aliaann kuzeyi, ftkale mevkiinde Dikili-andarl Yarmadas Seferihisar-Sack Kynn 1km. gneyinde, deniz kysnda. Seferihisar- rkmez Kynn gney dousu Seferihisar- Doanbey Ky-Gerenalan mevkii Menderes- Deirmenderenin gney dousunda Menderes- Ahmetbeyli Ky yaknnda Menderes- Ahmetbeyli Plajnn gneyinde, kyda. Kemalpaa lesi Kemelpaa karabel Geidi Torbalnn Batsnda Yeniky-zbek Kyleri arasnda Konak Konak Seluk-zmir yolunun solunda, Seferihisar Ayasuluk tepesinin gneyinde Seluk Kentinin 8 km. dousu Kentin kuzey kesimi Kent Merkezi Kent Merkezi Kent Merkezi Kent Merkezi Kent Merkezi andarl Kalesi evresi

Tablo.68. Antik Kentler ve ren Yerleri Tablosu M.1.2.KIRSAL ALANLAR M.1.2.1.Krsal Yerleme Deseni

245

Krsal planlamada, arazinin ky tzel kiiliine ait bir arazi olmas gerekmektedir. Planlanacak alanda, ihtiyaca gre parsel says belirlenmekte olup parsel bykl min 400, max 2000 m2 arasnda deimektedir. ok zorlanlan durumlarda 400 m2 parsel byklnn altna inilebilmektedir. Binalarn parsel zerindeki oturumunda; taban alan parselin %20-30 u kadar olmaktadr. T.A.K.S.: 0.20 K.A.K.S.: 0.40 eklindedir. Parselin kk olmas durumunda ise T.A.K.S.: 0.30 K.A.K.S.: 0.60 olabilmektedir. Ky imar plannda yol genilikleri yaygn olarak; 7.00 m-10.00 m.-15.00 m.dir.Tali yollarda, 3.00 m.-5.00m. yol genilii vardr. ahslarn parselleri ierisinde traktrlerini vb. aralarn park edebilecekleri baheleri olmalarna ramen, belli noktalarda otopark olmasna da dikkat edilmektedir. Yerleim yeri eiminin %15ten fazla, %2den az olmamasna dikkat edilmektedir. Yeil alanlar kii bana 7 m2 olacak ekilde planlanmaktadr. Kyn ihtiyacna gre ticari alan, eitim alan, sosyal ve kltrel alanlar ky muhtar ile tespit edilerek planlanmaktadr. Binalar ayrk nizam ve 2 kat olmakla birlikte, binann parsel snrndan ekme mesafeleri yol tarafndan 5.00 m, yan parsellerden 3.00 m.dir. zel mlkiyet kesinlikle planlama dnda braklmaktadr. M.1.2.2.Arazi Mlkiyeti Krsal alandaki arazi mlkiyeti (kamu, hazine, belediye, zel mlkiyet vb.) hakknda bugne derlenmi bir alma yaplmamakla birlikte bu alanlardaki krsal planlamann zel mlkiyette deil, ky tzel kiiliine ait arazilerde gerekletirilmektedir. Planlama srasnda min. Parsel bykl 400 m2, max parsel bykl 2000 m2 olara ele alnmaktadr. ok gerekli olduu durumlarda parsel byklnn 400 m2nin altna inmesi mmkndr. zmir Bykehirin btnnn ( belediye ve mcavir alanlar) genel arazi kullan durumu incelendiinde 85.000 hektar alann 24.478.7 hektar kentsel kullan alan olduu ( % 28.3 ) grlmektedir. Kalan 61.021.3 hektarn yaklak 320 hektar krsal yerleme olup tarm, orman, mera, fundalk, tuzla v.b. iskan d alanlardan olumaktadr. M.2.ALT YAPI Bu konu ile ilgili ayrntl bilgiler "Ulam ve Altyap" bal altnda incelenmitir. M.3.BNALAR VE YAPI ETLER M.3.1.Kamu Binalar

246

Konak merkez alannda idari kullanm binalar yaklak %10 orannda bir alan kaplamaktadr. zmir metropol planlamasnda merkezi i alan olarak belirtilen Salhane-Halkapnar yresine tanmas ve bu alanda idari fonksiyonlar da ierecek ekilde yeni bir merkez oluturmas ynne gidilmektedir. zmir de blgesel lekte ele alnacak bir resmi kurum gereksinimi sz konusudur. u anda zmir de mevcut resmi kurum alanlarnn igal ettii yer 306 ha'dr. 2.694.770 nfus ngrld taktirde yaplan standartlara gre bu deerin 353 ha. olmas gereklidir. zmir iin eksik olan dolaysyla 47 ha. gibi deere kmaktadr. M.3.2. Okullar Metropol alan ierisinde bulunan Balova, Bornova, Buca, ili, Gaziemir, Gzelbahe, Karyaka, Konak ve Narldere lelerinde toplam 458 adet resmi ilkretim ve lise; Metropol alan dnda bulunan Aliaa, Bayndr, Bergama, Beyda, eme, Dikili, Foa, Karaburun, Kemalpaa, Knk, Kiraz, Menderes, Menemen, demi, Seferihisar, Seluk, Tire, Torbal ve Urla lelerinde de toplam 941 adet resmi ilkretim ve lise mevcuttur. 2004-2005 RETM YILI METROPOL DII LE BAZINDA RESM OKUL SAYISI LES LKRETM ORTARETM ALAA 34 4 BAYINDIR 52 4 BERGAMA 133 11 BEYDA 28 1 EME 13 4 DKL 31 3 FOA 12 2 KARABURUN 16 2 KEMALPAA 44 6 KINIK 38 4 KRAZ 71 1 MENDERES 39 3 MENEMEN 51 6 DEM 99 10 SEFERHSAR 20 4 SELUK 14 3 TRE 75 8 TORBALI 53 8 URLA 29 2

247

TOPLAM

852

89

Tablo.69.2004-2005 retim Yl Metropol D le Baznda Resmi Okul Says

2004 2005 RETM YILI METROPOL LE BAZINDA RESM OKUL SAYISI LES LKRETM ORTA RETM BALOVA 8 3 BORNOVA 71 18 BUCA 47 11 L 24 9 GAZEMR 14 4 GZELBAHE 6 3 KARIYAKA 66 16 KONAK 107 41 NARLIDERE 8 2 TOPLAM 351 107 Tablo.70. 2004-2005 retim Yl Metropol le Baznda Resmi Okul Says M.3.3. Hastaneler ve Salk Tesisleri zmir her yl artan nfusu ve Trkiyenin nc byk kenti olma zelliiyle ok nemli salk sorunlarn yaarken elindeki personel ve fiziki kaynaklarla btn Ege Blgesine hizmet eden bir merkez zellii tamaktadr. zmirde Salk Bakanlna bal 32 hastane, 236 salk oca, 25 ana ocuk sal ve aile planlamas merkezi bulunmaktadr. M.3.4.Sosyal ve Kltrel Tesisler zmir'in kltr, eitim ve rekreasyon fonksiyonlar merkez blgesinde %15 orannda yer tutmaktadr. Bu orann yaklak yars kltr eitim faaliyetlerine ayrlmtr. Bu da anlan fonksiyonlarn yetersizliini net olarak belirtmektedir. rnein; Atatrk Kltr Merkezi ve Opera binas dar alanda aktif rol oynamaya almaktadr. Sosyo-kltrel tesis alan olarak tanmladmz blgeler zmir'de yaklak 40 ha'dr. zmir de kii bana 0.2 m2'lik tesis alan dmektedir. Yrrlkteki 3194 sayl yasaya gre bu deerin 0.5 m2 olmas gerekmektedir. M.3.5.Endstriyel Yaplar

248

zmir line ve zmir kentinde nfusun artn yalnzca doum ve lmlerin arasndaki farkla aklamak olanakszdr. zmir sahip olduu konum nedeniyle Trkiye'nin dier byk kentleri gibi evresiyle birlikte bir g ekim merkezidir. Bunda sanayinin ve evresindeki tarmsal zenginliin byk nemi bulunmaktadr. zmir'e gelen nfus bir pazar potansiyeli oluturmaktadr. Ticari canllk da nfus eken bir dier etken olarak karmza kmaktadr. 1975-80 yllar arasnda 204.273 kii zmir line dier illerden g etmitir. zmir'e g eden nfus Ankara , stanbul ve komusu Manisa ve Aydn illerindendir. Bu illerin toplam g iindeki oran %29.15 'dir. Bu gn kaynakland blgelere gre durumu ise yledir : En fazla g veren blge Dou ve Gneydou Anadolu Blgesi %29.09 ile grlrken , bunu %22.73 ile Ege izlemektedir. En az ise %5.95 ile Akdeniz Blgesidir. 1980 yl verilerine gre zmir'de her 1000 kiiden 103'n son be ylda g edenler oluturmutur. Bunun bir dier anlam, zmir her yl sadece gten dolay bnyesine orta lekte bir ehir daha katmaktadr. zmir'e g eden nfus nemli lde krsal alanlardan gelen nfusa dayanmaktadr. Ge katlarak byk ehirlere gelen nfusun ilk grubu , arazinin doal dengesinin bozulduu dolaysyla artan nfusu beslemeyen, bir bakma iten Dou ve Gneydou Anadolu'nun krsal kesimleri bata olmak zere dier blgelerimizin krsal kesimlerinden kaynaklanmaktadr. kinci gruptakiler ise, byk ehrin verdii ticaret ve avantajlarndan faydalanmak isteyen mteebbislere aittir. nc grubu ise eitim,salk hizmetlerinden daha iyi faydalanmak amacyla emekli ve ksmen de memur kesimi oluturmaktadr. zmir'de baz i kollarnda ise gle gelenlerin hakimiyetinin olduu gzden kamamaktadr. rnek olarak Konya Aksekiden gelenlerin zellikle manifatura Erzurum'dan gelenlerin frnclk, Demirci'den gelenlerin ticaret, Kayseri'den gelenlerin inaat, bilhassa svaclk ileri ile uratklar grlmektedir. 1975-1980 yllar arasnda zmir'e gelen g nfusun bucak ve kylere g edenleri fazlasdr. Bunda zmir'e ok yakn olan fakat Belediye snrlar dnda kalmasna ramen zmir kenti ile organik ba olan mcavir sahalarn etkisi ok byktr. 1981 ylnda zmir'de Bykehir uygulamasna geilmesi ile bu alanlarn kent snrlar ierisine alnp , gerek statsne kavuturulmutur. 1980-1985 yllar arasnda zmir iline g edenlerin 27.22'sini srasyla Ankara, Manisa, stanbul ve Aydn oluturmaktadr. Dou ve Gneydou illerinde g edenlerin oran %25.77 ile sralamadaki ilk yerlerin ve nemlerini korumaktadr. kinci sray yine %22.94 ile Ege, nc sray %21.87 ile l Anadolu Blgesi almtr. Toplam g nfusu 194.509 'a dmtr. zmir line

249

1980-1985 yllar arasnda g edenlerin %47.37 'si l merkezlerinden , %32.57'si ile merkezlerinden ve %20.04 ' bucak ve kylerden kaynaklanmtr. Bunlarn %50.90 ' zmir kent merkezine , %38.95 'i ilelere ve %10.14 ' ise bucak ve kylerine g etmilerdir.Bu durumda g alma konusunda il merkezinin stnl ortadadr. M.3.6.Ger ve Hareketli Barnaklar 1980'li yllarn iz brakan politikalarndan olan toplu konut politikalarnn uygulanmas sonucu zmir kentinde de ok sayda toplu konut giriimi gerekletirildi. Belediye ve Ege-Koop nclnde Egekent, Evka 1-2-3-4-56-7, zkent; Oyak nclnde Oyak Toplu Konut Alan , Emlak Bankas giriimiyle Bostanl -Atakent , Gaziemir toplu konut alanlar ve zel bir giriim olarak Hatay-Mimkent bugne dek tamamlanm olanlardr. Bugn olumu ve pek ok soruna sahip mevcut kentsel yaam evrelerine alternatif olabilme frsatna sahip olan bu giriimlerde, sz konusu frsatn yakalanabildiini sylemek ise Atakent dnda olduka zordur. ounlukla mevcut kamu arazisi nerede var ise orada yer seen toplu konut giriimleri , giderek bir yandan kent makro formunun ngrlenlerden farkl bir biimde olumasnda belirleyici e olma noktasna gelirken , bir yandan da bu alanlarda var olan ar eim ve benimsenen yksek younluklu yaplanma biimi nedeniyle, salkl kentsel yaam evreleri oluturulamamtr. Emlak Bankas'nn giriimi olan Atakent toplu konut alan dnda (st gelir grubunun talebini karlamtr.) gerekletirilen dier toplu alanlarnn oluturduklar yaam evrelerinin sorunlar yle gruplanabilir. ok eimli alandaki yerleme Egekent, Oyak, Mimkent toplu konut alanlarndr. Bu toplu konut alanlarnn eim kimi kez % 30-40'lara ulamakta ve yaya eriimi neredeyse olanaksz hale gelmektedir. Bu denli eimli olanlarda yaplamann ise inaat ve alt yap maliyetlerini de ok arttraca aktr. Kentin mevcut yerleik alanndan kopuk olmak: Egekent, Evka 1-2 toplu konut alanlar , yaknlarnda yer alan yerlemelerden ve anakent merkezinden kopuk ve uzak, evresindeki yerlemelerden soyutlanm bir biimde gereklemilerdir. Bylesi bir yaam evresi ise arada yaayanlara hem parasal (ulam maliyeti) hem de sosyal maliyet ykleyici bir zellie sahiptir. Ar youn ve tek dze yaplama Egekent toplu konut alannda ada baznda yaplama younluu emsal deeri 1.3, Evka 1-2-3 ve zkent'de ise 0.70 ile 1.00

250

arasnda deimektedir. Kukusuz youn yaplama eilimi, yap adalar evresinde yaratlan yeterli donat alanlaryla ve aklklarla dengelenebilir. Ancak br ykseklik snrlamasyla (ki Egekentte bu ykseklik hmax=21.80 m.dir). Bu yaplama younluklar , konut yap adas iinde kitlelerin birbirine ok yakn konumlanmasna neden olmakta ve ada ii anlaml ortak mekanlar ve otopark alanlar yaratlmamaktadr. Kald ki , konut yap adalar dnda , ada ilerinde oluan bu ar yaplama younluunu dengeleyecek donat alanlar yeterince yoktur. rnein Egekent -1 toplu konut alannn gerek uzaktan alglanndan , gerekse de alan iinde kitlelerin skkl ok net bir biimde grlmektedir. Seilen konut tiplerinin birbirine ok benzer nitelikte olmas , retimde kolaylk salyor olmasna karn, tek dze birbirinden farkllamam yaam biimleri sunan konut evrelerinin olumasna neden olmaktadr. Bu ise kiinin kendi evine ve yaam evresine yabanclamasna ve evrenin geliimine yeterince katk salayamamasna neden olmaktadr. Teknik /sosyal altyap yetersizlikleri, hzla iskan edilen toplu konut alanlarnda okul, salk, spor alan v.b. tesislerin planda yer alyor olmasna karn, ayn hzla gerekletirilemiyor olmas, oluturulan yeil alanlarn bakmnn yeterince yaplamyor olmas bu toplu konutlarda hemen alglanan sorunlar oluturmaktadr. M.3.7.Otel, Motel ve Turizm Amal Dier Yaplar Kent, bir yandan kente g edenler ve i arayanlar iin ekici olmaya devam ederken te yandan rekreasyonel ihtiyalara yant veremez duruma gelmitir. Bu da, gelir dzeyi yksek gruplar kent dnda/kentsel yaamdan koparmayacak lde yakn konumda, ancak kent snrlar dnda, II. Konut edinmeye itmitir. Bu gelime iinde, kent halk tarafndan II. Konut iin tercih edilen alanlar balangta sayfiye yerleri (Gzelbahe, Urla, eme,...) olmutur. Ancak son zamanlarda krsal nitelii ar basan alanlarda II. Konut edinme eiliminin artt gzlenmektedir. Hatta sz edilen bu konutlarn sahiplerinin ou srekli olarak burada ikamet etmektedirler. Burada sorunlarn tek ynl deildir. Nitekim, kyllerin bir ksm ky arazilerinin II. Konutlara dnmesi sonucu tarm ve otlak alanlarnn daralmasndan ikayeti olmaktadr. Ancak ounluk, sadece bu durumun parasal ynn dnerek yeni gelir kayna olarak grmektedir. Tarm arazilerinin ama d kullanlmasnn nlenmesi bir zorunluluktur. Ege Blgesinde balca turizm merkezlerinden biri olarak kabul edilen Gmldr yresinde gn getike turizm de daha da bir gelime grlmekte, hem kamu kurulularnn dinlenme tesisleri, hem de zel sektre ait oteller, moteller, pansiyonlar ve kampinglerin ok hzl bir art gsterdii

251

saptanmtr. zmir yresinde turizm alanlarndaki geliim Gmldr yresiyle snrl kalmamakta, Karaburun, eme, Foa, Dikli , andarl, Urla, Seferihisar, Bozda ve Karagl blgelerinde de tarm alanlar aleyhine turizm alanlarnda hzl bir gelime olduu saptanmtr.Turizm amal yatrmlarn ortaya kard evre sorunlar, Gmldr yresinde artan orandaki turistik tesis ve yazlk konut yapm, kydaki doal dengeyi bozduu ve satsuma mandalina bahelerinin yok edilmesi yan sra fosseptiklerin toprak, su ve evre kirliliine neden olduu bununda yre turizminin geleceini tehdit ettii bildirilmektedir. Tablo.71 zmir li Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri KONAKLAMA TESSLER TURZM LETME BELGEL KONAKLAMA TESS SAYISI..........132 TURZM LETME BELGEL ODA SAYISI.....................................11262 TURZM LETME BELGEL YATAK SAYISI................................23525 TURZM L.BELG. YEME-ME VE ELENCE TESSLER...........90 TURZM YATIRIM BELGEL KONAKLAMA TESS SAYISI.............55 TURZM YATIRIM BELGEL ODA SAYISI........................................5540 TURZM YATIRIM BELGEL YATAK SAYISI................................ 12079 SEYAHAT ACENTALARI..........................................................................289 M.3.8.Brolar ve Dkkanlar zmir kenti, zmir Krfezinin douya uzanan i kesimi ile bunun devamndaki Bornova ovasn evreleyen yamalarda kurulmu ve gelimitir. KrfezBornova ukurluunun kuzeyinde Yamanlar Da, Krfez gneyinde atalkayaKarabelen Tepesi, Bornova gneyinde ise Nif da ykselir. Bunlar doruklar 1000 metreyi bulan dik yamal, ok arzal da ktleleridir. Aralarnda nispeten alak iki eik bulunur. Doudaki Belkahve eii Bornovay Kemalpaa ovasndan ayrr. 200-300 m ykseklikte arzal bir plato grnmndeki eik yzeyi kuzeye doru Yamanlar ve Manisa dalar arasna sokulur ve Bornovay Manisa Ovasndan ayran Sabuncubeli eiini oluturur. Gneyde ise KarabelenNif da ykseklikleri arasnda yine 200-250 m kadar ykseklikteki BucaGaziemir eii zmir ukurluunu gneydeki Cumaovas ukurluundan ayrr. Bornova Ovas zmir ukurluunun en geni dzldr. Krfezin kuzey kysndaki Karyaka deltas batda Gediz deltasna birleir. Bu alan doal ekliyle geni bataklklarla kapl olmakla birlikte, yakn zamanlardaki slah almalaryla toplu konut ve sanayi blgesi olarak kullanma uygun duruma getirilmitir. Krfez gneyinde ise ayr gelimi olan Narldere ve Yeildere deltalar dnda ky gerisinde dik yamalar ykselir.

252

zmir kenti bu morfolojiye uygun bir gelime gstermitir. Gnmzden 5000 yl kadar nce bugnk Bayrakl eteklerinde kurulan kent , eitli etkiler ve zellikle nfus art nedeni ile 2300 yl kadar nce gneye, Kadifekale eteklerine tanmtr. Bylece gney ky boyunca gelien kent, Cumhuriyet dneminde krfez kylarn kaplam, giderek Bornovaya yaylmtr. zellikle son 20 yllk dnemde skan ve yamalara trmanan kent alan bir yandan da morfolojinin imkan verdii yerlerde darya tamaya (Cumaovas) veya sramaya (Kemalpaa Ovas) balamtr. Son yllarda kuzeyden Gediz deltasna, gneyden Urla ve Seferihisar ukur alanlarna doru yaylma eilimi dikkati ekmektedir. zmir ilinde toplam dkkan says 55.183 olmakla birlikte, esnaf ve sanatkarlar odasna kaytl ye says 283.330 dur. M.3.9.Krsal Alanda Yaplama Krsal alandaki yerleim deseni, M.1.2.1. bal altnda belirtilen planlama kriterlerine gre oluum gstermektedir. Byk parseller zerinde yaplama olduu iin avlulu binalardr. Geleneksel yaplar da avlulu bina tipleridir. Ta malzeme kullanlan yaplarn says az olmakla birlikte, yresel malzeme kullanm zmirde pek rastlanlmamakta, genelde betonarme yaplar ina edilmektedir.Ky Hizmetleri l Mdrlne bir dileke ile bavuran, ihtiyac olan ky arazilerinde planlama yaplmaktadr. Yaplamalar tip projelere gerekletirilmektedir; Ayrk Nizam- 2 Kat- Baheli. Kyn ihtiyac olan ticari, sosyal, kltrel, eitim vb. alanlar muhtarla tespit edilerek planlanmaktadr. M.3.10.Yerel Mimari zellikleri zmir ok sk deprem, yangn ve sava gibi doal yada dier afetlerle ykldndan her seferinde yeniden imar edilir. Bu nedenle gemiten bugne gelen, belirgin mimari zellikler tamaz. Yaplar her seferinde dnemin mimari anlayna gre ekillenir. rnein M.S. 178 depremi ncesi Helenistik karakterdeki kent bu depremden sonra ehrin Romallar tarafndan yeniden ina edilmesinden dolay tmyle Roma karakteri tayan bir mimariye dnmtr. Ancak buda uzun srmez, tarihi dnemler iinde ortaya kan depremler, yangn sel gibi doal afetler yznden roma karakteri de bugne kadar varln koruyamam, arkeolojik kalntlar arasnda kendini gstermek durumunda kalmtr. Bizans etkisi tayan yaplamalarda rnek bulmak ok gtr. Bu antik a yerleimlerinin mimari zelliklerini daha ok yaplan arkeolojik kazlar ve bu kaz sonucu raporlarda izlemek mmkndr.

253

Ancak 18. ve 19. yzyl Osmanl mimari zelliklerini tayan yaplardan ok az bugne kadar gelmitir. Bunlar arasnda hamamlar camiler saylabilir. 1. yzylda zmir evleri genellikle ahap ve cumbaldr. Darack sokaklarda sralanan bu evlerin at teraslar neredeyse birbirine deecek gibidir. Evlerin genellikle ahaptan yaplm olmasnn balca nedeni depreme kar bir nlem alma dncesinden kaynaklanr. Rumlar ve Frenkler daha ok yangnlardan korunmak amacyla byk blok talarndan rl abidevi yaplar yapmaya ynelmilerdir. 1872 de i liman aznda yer alan liman kalesinin ( hisarn) ykmyla birlikte kentin ve zellikle kent merkezinin grnm tmyle deimeye balar. Hisar Camii bugn o eski devirlerdeki ihtiamn, modern ve betonarme blok binalar arsnda skm haliyle pek aksettiremez. Kalenin bizzat kendisi mimari bir yap olarak yok olmu ve yeri i limannda doldurulmasyla bugnk Kemeralt ve evresi diyebileceimiz yaplamalarla dolmutur. Kemeralt blgesinde yer alan yaplar daha ok tek katl birer oda eklindeki iliklerden ve dkkanlardan oluur. Bunlar bask tavanl ve ahap ilemeli eski binalardr. Kemeralt blgesinin sahil kesim civar itibaren Alsancak yeni Limana kadar uzanan Kordon blm de yakn denilebilecek tarihi iinde birka grnm birden yaamtr. Kordon un ina edilmesinden nce konsolosluklarn yer ald sahil yeniden yaplm, yabanc irketler kordon rhtmn ina etmi, kaldrmsz deme tal ve atl tramvaylarn alt bir kordon ortaya kmtr. Burada yine iki katl cumbal tipik zmir evleri sralanr. Daha sonra atl tramvay kalkm, kaldrm konmu evler ise cumbasz ve ta bloklardan oluarak palmiyeler dikilmitir. M.3.11.Bina Yapmnda Kullanlan Yerel Materyaller zmir linde uygarln balangcndan itibaren yaplarda doal talardan elde edilen rnler kullanlmaktadr. Bugn ayakta kalan en byk tarihi yaptlar tatan yaplmtr. zmir in doal kaynaklarndan olan mermer, granit, bazalt sahalar Tire, Torbal, Seluk, dikili, Aliaa da youn bir ekilde grlmektedir. zmir lindeki tarihi yaptlardan da anlald zere ok eski alardan beri yaplarda mermer kullanlmtr. Granitin ana kullanm alan dekoratif talara ihtiya duyulan inaat sektrdr. Binalarn iinde; yer demesi ve duvar kaplamasnda, basamaklarda, stunlarda, minelerde, mutfak ve banyolarda, binalarn dnda ise d cephe kaplamasnda yaygn olarak kullanlmaktadr

254

Dnya pazarlarnda stn kalite ile bilinen zmir mermerleri inaat sektrnde kullanlmaktadr. Binalarn i ve d kaplamalarnda, i demelerde, merdiven, mutfak ve banyolarda kullanlmaktadr. Ege Blgesinin nemli bir potansiyeline sahip olan, Dikili ve Bergamada bulunan perlit yataklarndan elde edilen perlit bina inaatnda; sva, hafif yaltm betonu, s ve ses yaltm betonu, s ve yaltm betonu ve zel amal perlit betonlar olarak kullanlmaktadr. Ayrca bazalt, dolomit, kuvars, kalker gibi kum ve ta ocaklar binalarda dolgu malzemesi, mcr, sva, yer ve duvar karolarnda vb. alanlarda kullanlmaktadr. zmir ilinde bulunan hazr beton tesisleri, imento fabrikalar ve demir elik iletmeleri beton, imento ve demir ihtiyacnn tamamn karlamaktadr. zellikle son yllarda zmir iline gelen youn g sonrasnda inaat sektrnde aktif bir durgunluk olmamtr. lde bulunan hammaddeler ilin inaat ihtiyacn karlad gibi baz hammaddeler, hammadde olarak veya ilendikten sonra ihra edilmektedir. ehir merkezinde genellikle yerinde dkme beton ve hazr beton kullanlarak betonarme binalar yaplmaktadr. Gecekondu blgelerinde ise yap asndan salkl saylmayacak yma binalar boy gstermektedir. Bina yapmnda kullanlacak inaat malzemeleri halkn ekonomik durumuyla paralel olduu iin, kaliteli ve salam olan ytong, ta, vb. yaplar genelde turizm potansiyeline sahip yrelerde, mimari zellii daha estetik olan binalar yaplmaktadr. M.4.SOSYO-EKONOMK YAPI M.4.1. Alanlar ve sizlik KTSAD FAALYET KOLLARI Tarm,Ormanclk ve Balklk Madencilik ve Ta Ocakcl malat Sanayi Enerji Ulatrma,Haberleme ve Depolama Turizm naat ve Bayndrlk Eitim 2004 Ylnda 2004 Ylnda Tescil Olunan Ticareti Terk Eden 66 6 27 4 442 9 579 64 454 83 382 446 10 31 9

255

Salk Mali Kurulular ve Sigortalar TOPLAM

64 165 1.953

12 11 911

Tablo.72 Alanlarnn Sektrlere Gre Dalm (zmir Ticaret Odas-2004) zmir, DE verilerine gre stanbul, ukurova ve Ankaradan sonra 190 bin isizin bulunduu bir ildir. limizde tarm d isizlik % 17 olup, lkemiz isizlerinin % 7,6sn oluturmaktadr. stanbul, ukurova, Ankara ve zmir, toplam isizlerin yarsna yaknn(%47) topland 4 merkez olarak grlmektedir. M.4.2.Gler zmir Metropoliten Alannda nfusun artnda glerin ok byk katks bulunmaktadr. Gn etkisi, yalnzca gle gelen nfusun miktar asndan deildir. G eden nfusun kentsel ortama uyum salamas belli bir zaman srecinde olmaktadr. nk insanlarn kltrel kimlikleri ve eitim dzeyleri ortamlar kadar hzl deiim gsterememektedir. Bu nedenle, gle gelen nfusun doum orannda dler olmad gibi, kentsel ortamda doum esnasnda ve doum sonrasnda gerekleen bebek ve ocuk lmlerinde de dler olmaktadr. Bu da gn nfus artna yapt etkinin dier boyutudur. zmire ilikin ilk g tahminleri, 1955-60, 1960-65 yllar iin yaplmtr. Bu tahminlere gre, 1955-60 dneminde zmire 13949 erkek, 19349 kadn nfusun g ettii tahmin edilmitir. 1960-65 yllar arasnda ise, 12798 erkek ve 14375 kadn g ettii tahmin edilmitir. Dier yandan, bu tarihlerde zmirin evre yerlemelerinden olan Bucaya 1955-60 yllarnda 676, 1960-65 yllarnda ise 3512 kiinin g ettii ve bunlarn hepsinin erkek olduu tahmin edilmitir. Ayn ekilde Gltepeye ise 1960-65 yllarnda 3952 erkek, 4580 kadnn g ettii tahmin edilmitir. Narldereye ise yine 1960-65te 1970 erkein, 736 kadnn g ettii tahmin edilmitir. M.4.3.Gebe iler (mevsimlik) limizde gebe iiler bykehir merkezinden ok zellikle pamuk incir ttn gibi rnlerin yetitii ilelerde grlmektedir. Yaz ve sonbahar aylarnda tarmda alan iiler ortalama 6 ay gibi bir sre kalp geri dn yapmaktadrlar.

256

limiz genellikle dardan mevsimlik ii g almaktadr. Mevsimlik ii gnderme oran olduka dktr ve yine ilimiz snrlar iinde bir ileden dier ileye mevsimlik g eklinde grlr. Bykehir merkezine i umudu ile gelen kiiler mevsimlik gebe zelliinden ok ilimize kalmak umudu ile gelen iilerdir. Gebe iiler genellikle tarmn youn olarak yapld, Torbal, Tire, Bayndr, demi, Seluk, Menemen gibi zellikle pamuk tarmnn yapld ilelerde grlmektedirler. M.4.4.Kent Toprann Mlkiyet Dalm Tablo.73 zmir li Arazi Varl ve Dalm Alan(ha) 359.147 490.693 120.894 977.734

Tarm Arazisi Orman Alan Mera Alan Dier Arazi TOPLAM (Tarm l Md.2004)

Yukarda grld gibi zmir li Arazilerinin byk ounluu orman alan olup; bunu srasyla tarm arazileri ve ayrlar ve meralar takip etmektedir. M.4.5.Konut Yapm Sreleri zmirde konut alanlarnda izlenen uygulamalar ve gze arpan sorunlar, lke genelinde byk kentlerde, izlenen konut politikalarndan bir farkllk gstermemektedir. zellikle toplu konut kanunu ile ivme kazanan toplu konut uygulamalar limizde atm binlere varan yeni konut retimi ve bin hektar aan yeni konut alanlarnda yaama gemitir. zmirdeki toplu konut alanlarnn rgtlenme ekli, proje sahibinin kimlii, yaptrlan konutlarn nitelii, yaptrlan birim konut says gibi zellikleri nedeni ile, farkl grntler izmektedir. Bu nedenle toplu konutlarn deerlendirilmesinde, seilecek baar ltne gre baar dereceleri de

257

farkllk gstermektedir.rnein sosyal konut niteliindeki projeler denebilir konut sunmada daha baarl olurken, lks konut sunan projelerde konut ve evre kalitesinin dzeyinin daha yksek olduu gzlenmektedir. Son yllarda limizde, farkl organizasyon olanaklar, denebilme kolayl, kentsel geliimi ynlendirmesi, konut ve evresinin sonradan gelitirilebilmesi, evre konusunda salad korumaclktan, insan dayanmasn salamas asndan toplu konutlar tercih edilmektedir. zmirde zmir Bykehir Belediye Bakanl tarafndan gerekletirilen toplu konut uygulamalar aada verilmitir. Tablo.74 Toplu konut ad Konut says EGEKENT1 8548 EGEKENT2 1417 EGEKENT3 1008 EGE1000 VLLAKENT EGE2500 BAHEKENT EGEKENT4 1500 Yapm yllar lesi 1985-1989 1992-1995 1992-1995 1994-devam 1995-devam tamamland ili Ulukent Buca-Tnaztepe Seyrek Seyrek Alan 159 hektar 16 13,3 100 100

Torbal Ayranclar 7,5

Ayrca, zmir Bykehir Belediye Bakanl dnda zel giriimciler ve le Belediyeleri de toplu konut projeleri uygulamaktadrlar. M.4.6.Gecekondu Islah ve nleme Blgeleri lkemizde g olgusuna dayal hzl, dzensiz ve denetimsiz kentlemenin ortaya kard, yasad yaplamaya gecekondu denmektedir. Gn durdurulmas daha uzun sreli sosyal ve ekonomik nlemleri gerektiren st dzey planlama ve uygulama srecine baldr. zmire g ile gelen kitleler kentte, ucuz planl arsa ve araziler bulamadklarn, bu tr arsalar bulsalar dahi kendilerine devrini hzlandran ve kolaylatran bir ynetim dzeni tarafndan karlanmadklar iin bireysel giriimleri ile kamu arazilerinde yada zel mlkler zerinde yaplar yapmay younlatrmtr. Yasal adan gecekondu, 1966 tarihli ve 775 sayl Gecekondu Kanunu madde 2de, mar ve yap ilerini dzenleyen mevzuata ve genel hkmlere bal kalnmakszn, kendisine ait olmayan arazi ve arsalar zerinde, sahibinin rzas

258

alnmadan yaplan izinsiz yaplar olarak tanmlanmtr. Buna gre bir yapnn ister dkkan ister konut olsun, gecekondu tanm iinde yer almas iin nemli iki unsur vardr. Bunlar, bakasnn arsa ve arazisinin sahibinin rzas olmakszn igali ve hukuka aykrlktr. Gecekondu geliimi deerlendirildiinde, gecekondu alanlarnn plan kararlar dnda belirli bir gelime dzeyine vard ve gecekondulamann imar planlarnn biimlenmesini etkiledii grlmektedir. Trkiyenin yllk nfus artna bal olarak zmir linde de zellikle il merkezi olmak zere bucaklar ve kyler g almaktadr. zmirin nfusu doumlarla deil, kente gelen glerle artmaktadr. Kentlere gelen niteliksiz igc, kentleri yoksullatrmaktadr. Yoksulluk, doal kaynaklarn sorumsuzca kullanm sonucu ve nedenidir. Politik amal imar aflar, denetimsizlik ve gecekondu aflar bu tr yasa d gelimelerin sonular ile birlikte bu oluumu bir anlamda yasallatrlm ve yaygnlatrlmtr. Kentlerde hukuki anlamda gecekondu, hzl imar aflarna bal olarak azalmtr. Ancak, imar aflar ile gecekondulara hukukilik kazandrlm ve kat kmalar ile gecekondu yapm eski masumiyetini kaybetmitir. zmirde 2 ve daha fazla katl gecekondu yasad yap oran % 42.17 dir. Hatta %22.94 orannda bu yasad yaplarn satn alnd bilinmektedir. zmir Bykehir Belediyesi, mar leri Daire Bakanl ibirliinde hukuken gecekondu alanlar olarak belirlenen blgeler; Konak, (Abdi peki, Atamer, Ali Fuat Erdem, Bar, Cennet eme, Cennetolu, nartepe, Bozyaka, Devrim, Gazi, Gnaltay, Kibar, Limontepe, Millet, zgr, Umut, Uzundere, hsan Alyanak, Peker, Sevgi, Yzb. erafettin, Vatan ile Salih Omurtak Karyaka, Bahriye ok, Bayrakl, Cumhuriyet, Cengizhan, ay, iek, Emek, Kkyamanlar, Refik evket nce, Muhittin Erener, Gmpala, Postaclar, Yamanlar ili, Kk ili, Gzeltepe, irintepe, Balatk, stasyonalt, Maltepe, Bornova, Mevlana, Doanlar, Naldken, Osmangazi, amkule, Buca, nn, M.Kemal, amlkule, Yldz, Yeilbalar, Gksu

259

Gaziemir , Aktepe, Gazi, Emrez, Bn. Reat Bey, Sevgi Narldere , 2. nn, Narl, Atatrk, Huzur Yasa d konutlarn youn olarak gzlendii bu blgeler, mevcut gecekondu blgelerinin slah altna alnd ve yeni yasa d yaplamaya msaade edilmeyen nleme blgeleridir. M.5.YERLEM YERLERNN EVRESEL ETKLER Hzla artan kentli nfusun mekandaki yerleimi sonucu oluturduu kentsel yaam evreleri , gemiten gnmze pek ok soruna sahiptir. Yerleime almamas gereken alanlara yerleim sonucu oluan sorunlar : zmir kentinin bugnk yerleik alan lekesi incelendiinde ok deerli tarm alanlarnn , korunmas gereken su havzalarnn, orman alanlarnn, ok eimli ve hatta heyelan riski tayan baz yrelerinin konut ve dier kentsel kullanmlar tarafndan kaplandn grmek mmkndr. Ar Nfus/Yap Younlamasndan Kaynaklanan Sorunlar : Kentsel konut alan younluu net olarak 416 ki/ha'dr.Bir baka deile bu younluk deeri 1 emsal deerinin zerinde bir yap younluuna karlk gelmektedir.Bu younluun deerleri gerekli olan kentsel sosyal-teknik altyap alanlaryla dengelenmedii durumlarda salkl olmayan evrelerin oluumunun gstergesidir ki zmir'de bylesi bir dengelenmeden sz etmek mmkn deildir. Yaam evrelerinde kentsel- blgesel , teknik -sosyal alt yap yetersizliinden kaynaklanan sorunlar . M.5.1.Grnt Kirlilii Bakanlmz, karayollar gzergahlar yaknnda faaliyette bulunan ta, kum ve kire ocaklar ile asfalt antiyeleri, tula ve kiremit fabrikalarnn krma, tme, eleme, frnlama, tama, depolama ve benzeri ilemler srasnda evrede grnt kirlenmesi ile toz, gaz ve partikl madde kirliliine sebep olmamalar ve bu tesislerin takip ve denetimlerinin dzenli yaplmas iin 30.09.2003 tarih ve 1038 say ile bir genelge yaynlamtr.

260

M.5.2.Binalarda Ses zolasyonu Bu konu ile ilgili ayrntl bilgiler "Grlt ve Titreim" bal altnda incelenmitir. M.5.3.Havaalanlar ve evresindeki Oluturulan Grlt Zonlar Bu konu ile ilgili ayrntl bilgiler " Grlt ve Titreim" bal altnda incelenmitir. M.5.4.Ticari ve Endstriyel Grlt Bu konu ile ilgili ayrntl bilgiler " Grlt ve Titreim " bal incelenmitir. M.5.5.Kentsel Atklar Bu konu ile ilgili ayrntl bilgiler Atklar bal altnda incelenmitir. M.5.6.Binalarda Is Yaltm Bildiimiz gibi snan hava ykselir ve atdan darya kamaya alr. Bu nedenle ncelikle atnn yaltlmas gerekir. Evimizi yaltmak demek evi battaniye ile smsk rtmeye benzer. Dardan souk ieriye giremez ve ieriden de s darya kamaz. Evleri yaltmak iin cam yn, plastik kpk gibi malzemeler kullanlr. Apartman giri kaplarnn ift veya otomatik kapanacak ekilde olmas merdiven boluklarnn dolaysyla evlerimizin daha scak olmasn salayacaktr. Eskiden stma sistemi tasarmlar, 90C kazan k ve 70C kazan dn scaklklar zerinden yaplrken, gnmzde bina kabuunun iyi yaltlmas halinde scaklklar, 70/55C ve daha altnda olacak ekilde yaplabilmektedir. Bu ekilde kazan boyutlar klmekte, maliyetleri azalmakta, verimleri de artmaktadr. Kalorifer tesisatnn bodrumlardaki datm ve toplama borularnn ve vanalarnn yaltm ile enerji tketimi azaltlabilir.
Binalarda zellikle kuzey ve gneye bakan taraflarda gne nlar sebebiyle byk scaklk farklar olmaktadr. Odalarn scaklnn artmas halinde pencereleri amak yerine radyatr musluunu ksnz. Gnde 2 saat ak duran pencereler sebebiyle 50-75 kW/m 2 yl s kayb

altnda

261

olduu sylenebilir. Scaklk ayarl termostatik vanalar kullanlarak olduka byk s tasarrufu salanabilir. Oda scakln 1C arttrmak iin yaklak % 6 orannda daha fazla

M.6.NFUS M.6.1. Nfusun Yllara Gre Deiimi SAYIM YILI 1995 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1997 2000 NFUS 910.496 1.063.490 1.234.667 1.427.173 1.673.966 1.976.763 2.317.829 2.694.770 3.114.859 3.387.908

Tablo.75 Nfusun Yllara Gre Deiimi (DE.2000) M.6.2. Nfusun Cinsiyet ve Ya Gruplarna Gre Dalm
Ya Grubu Toplam 00-04 05-09 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+ Bilinmeyen Toplam 3.370.866 242.391 266.450 289.091 325.271 335.920 300.071 266.512 268.261 240.907 208.222 166.541 124.064 106.926 92.707 71.274 38.114 14.945 12.583 616 Erkek 1.698.819 124.785 136.733 148.600 168.671 176.004 150.742 133.766 134.547 122.037 105.460 84.229 62.499 50.898 43.245 30.200 16.290 5.586 4.211 316 Kadn 1.672.047 117.606 129.717 140.491 156.600 159.916 149.329 132.746 133.714 118.870 102.762 82.312 61.565 56.028 49.462 41.074 21.824 9.359 8.382 300

Tablo.76 Nfusun Cinsiyet ve Ya Gruplarna Gre Dalm (DE.2000)

262

M.6.3. l ve lelerin Nfus Younluklar

LELER Balova Bornova Buca ili Gaziemir Gzelbahe Karyaka Konak Narldere Aliaa Bergama Bayndr Beyda eme Dikili Foa Karaburun Kemalpaa Knk Kiraz Menderes Menemen demi Seferihisar Seluk Tire Torbal Urla Toplam NFUS 66.877 396.770 315.136 113.543 87.692 18.190 438.764 782.363 54.107 57.192 106.536 47.214 14.147 37.372 30.115 36.107 13.446 73.114 32.109 44.910 73.002 114.457 128.259 34.761 35.594 78.658 93.216 49.269 3.370.866 YZLM KM2 21 224 134 97 63 117 66 69 63 274 1.720 540 184 257 510 205 484 655 446 572 775 694 1.016 386 280 891 565 704 12.012 NFUS YOUNLUU 3.185 1.771 2.352 1.172 1.392 155 6.648 11.338 859 209 87 62 77 145 59 176 28 112 72 79 94 165 126 90 120 88 165 70

Tablo.77 l ve lelerin Nfus Younluklar (DE.2000) M.6.4.Nfus Deiim Oran

LELER Balova Bornova Buca ili Gaziemir Gzelbahe Karyaka T.NFUS 1990 59.825 278.300 203.383 78.462 44.089 14.269 345.734 T.NFUS 2000 66.877 396.770 315.136 113.543 87.692 18.190 438.764 YILLIK NFUS ARTI HIZI 11,14 35,46 43,78 36,95 68,74 24,27 23,82

263

Konak Narldere Aliaa Bergama Bayndr Beyda eme Dikili Foa Karaburun Kemalpaa Knk Kiraz Menderes Menemen demi Seferihisar Seluk Tire Torbal Urla Toplam

721.570 34.844 42.150 47.126 101.421 14.632 29.463 23.219 25.222 9.020 56.075 37.617 41.247 52.934 76.043 124.968 21.406 27.353 77.314 71.617 35.467 2.694.770

782.363 54.107 57.192 106.536 47.214 14.147 37.372 30.115 36.107 13.446 73.114 32.109 44.910 73.002 114.457 128.259 34.761 35.594 78.658 93.216 49.269 3.370.866

8,08 44 30,51 0,19 4,92 -3,37 23,77 26 35,87 39,91 26,53 -15,83 8,51 32,14 40,88 2,60 48,47 20,55 1,72 26,35 32,86 22,38

Tablo.78 Nfus Deiim Oran (DE.2000) KAYNAKA *Ky Hizmetleri 16.Blge Mdrl *l Kltr ve Turizm Mdrl *Tarm l Mdrl *Sanayi ve Ticaret l Mdrl *Bayndrlk ve skan Mdrl *Devlet statistik Enstits N.ATIKLAR Gnmzde youn kentlemeyle birlikte kat atk sorunu zellikle byk kentlerimizde byk bir evre problemi haline gelmitir.Kyden kente glerle birlikte youn ve plansz yaplama neticesi dier byk ehirlerimizde olduu gibi zmirde de kat atklarn bertaraf iin kullanlmaya uygun alan kalmamtr. zellikle metropol alan dndaki alanlarda kat atk sorununun byk boyutlara ulam olmas, uzun yllardr plerin ile ve belde belediyeleri tarafndan geliigzel bir ekilde yzeysel su kaynaklar civarna, ormanlk alanlara ve yol kenarlarna atlmas neticesi evresel adan su, arazi ve hava kirlilii problemleri ortaya kmtr.

264

N.1.Evsel Kat Atklar Son yllarda hzl nfus artna paralel olarak, ehirlerin bymesi ve teknolojinin gelimesi neticesi kat atk younluu ve kii bana den kat atk miktar gn getike artmaktadr.zmir ehrinde atklarn toplanmas ve bertaraf tesisine tanmas, ilgili belediyesi tarafndan, bertaraf ise bykehir Belediyesi tarafndan gerekletirilmektedir. Metropol alan ierisindeki ile Belediyeleri tarafndan toplanan kat atklarn byk bir ksm zmire 25 km. mesafede bulunan Harmandal Kat Atk Deponi Alannda dier blm de Uzundere Kompost Tesisinde bertaraf edilmektedir. Atklarn tanmas srasnda biri Bykehir Belediyesi tarafndan ( Halkapnar ) dierleri ile Belediyeleri tarafndan iletilmekte olan 2 adet transfer istasyonu kullanlmaktadr. zellikle metropol alan dnda kat atk sorunu dzenli deponi alanlarnn bulunmamas nedeniyle byk boyutlara ulamtr. Bu erevede zmir li Mahalli evre Kurulunun 27.10.1993 tarih ve 65/1993/10 sayl karar ile zellikle Tahtal Baraj Koruma Alan ierisinde kalan yerleim alanlarnn kat atklarnn , bu blgelere kalc bir zm bulununcaya kadar Harmandal kat Atk Deponi Alanna tanmas karar altna alnmtr. Ayrca bu karara dayanlarak evre l Mdrl , zmir Bykehir Belediyesi ve l Salk Mdrl arasnda bir protokol imzalanm;bu protokol ile youn sanayileme ierisindeki ilelerimizin sanayi atklarnn da Harmandal Kat Atk Deponi Alanna tanmas karar altna alnmtr. Daha sonra ylnda Havzadaki pn toplanmas ve tanmas ile ilgili olarak Kskky Sanayi Sitesinin yaknnda bulunan ve Uzun Mesafeli Koruma Alan iinde kalan Maliye Bakanlna ait bir arazi Mdrlmz ve ilgili Kurum, Kurulularca p Aktarma Rampas yaplmak zere seilmi olup, sz konusu faaliyetin n ed sreci tamamlanm ve Bykehir Belediyesi tarafndan yaplan p Aktarma Rampas faaliyete gemitir. Havzada bulunan belediyeler evsel kat atklarn kendi aralar ile rampaya ulatrmakta, rampada sktrmal konteynerlere aktarlan atklar sabah ve akam olmak zere gnde 2 kez Bykehir Belediyesi tarafndan Uzundere Kompost Tesisine gtrlerek bertaraf edilmesi salanmaktadr. Dier taraftan zmir linde metropol alan dndaki ile ve beldelere hizmet edecek deponi alanlarnn aratrlmas amacyla , zmir li Mahalli evre Kurulunun 28.7.1994 tarih ve 74/1994/7 sayl karar ile ;evre l Mdrl Bakanlnda bir teknik heyet oluturulmutur. Bu heyetin almalar

265

erevesinde eme Yarmadas , lin gney, kuzey akslar ile Kemalpaa ve evresi olmak zere ncelikli blgeler tespit edilmitir. Turistik yreler ve sanayi potansiyeli yksek olan lelerimiz bata olmak zere dzenli deponi alan tespitinde en byk sknt yer seiminde yaanmaktadr. Seilen alternatif alanlarn arkeolojik sit alanlar , tarm alanlar ve orman alanlar kmas nedeniyle ; deponi alanlarnn gereklemesi glemektedir. limizin ncelikli evre sorunlarnn banda kat atklarn bertaraf gelmektedir. Bu nedenle lelerimizde dzenli p alan yer seim almalar balatlmtr. Bu almalar Mdrlmzn koordinatrlnde yaklak 13 kuruluun katlmyla gerekletirilmektedir. Karaburun, Foa, eme demi, Bergama, Torbal lelerimiz ve Mordoan, zdere Beldemiz iin yer seim almalar tamamlanm olup, evresel etkileri nemsizdir karar alnmtr. eme ve Alaat Dzenli Kat Atk Depolama Sahasnn ED Raporu Turizm Bakanl tarafndan yaptrlm ve Bakanlmzca 12.5.1997 tarihinde onaylanmtr. Karaburun lesinde Belediyesince inaat aamasna geilmitir. Foa lesi zel evre Koruma Blgesi olmas sebebiyle gerekli finansman zel evre Koruma Kurumu tarafndan karlanarak, deponi tesisinin inaat tamamlanp devreye alnmtr. Bozda-Glck Beldelerine ait p deponi alannn n ED sreci tamamlanmtr. Urla lesinde kat atk depolama alan olarak 5 adet alternatif alan belirlenmi olup, ilgili kurumlar ile yaplan deerlendirmeler neticesinde tespit edilen kat atk depolama alan ile ilgili olarak ED Ynetmelii erevesinde Valilik Oluru alnm, rapor hazrlanma aamasndadr. Menemen lesinde Belediyesi tarafndan yaplmas planlanan Kat Atk Kompost Tesisi n ED sreci tamamlanarak evresel Etkileri nemsizdir karar alnmtr. Menemen Belediyesinin finans sorunu nedeniyle tesisin Bykehir Belediyesi tarafndan iletilmesi hususunda Valilik karar alnm ve sz konusu karar Bykehir Belediyesi ve Menemen Belediyesine yazl olarak bildirilmitir. Sz konusu Kompost Tesisi 2004 yl itibaryla devrededir. Aliaa lesinde 3 adet alternatif sahayla ilgili kurum kurulular arasnda ortak bir gr birliine varlamam olup, yeni alternatif saha araylar srdrlmektedir. Tahtal Baraj Havzasnda bulunan Menderes, Olananas, Grece, Sarn, Deirmendere Belediyelerinin kat atklarnn toplanmas amacyla ilgili kurum

266

ve kurulularn katlm ile yer seimi yaplan ve ED sreci tamamlanan Tahtal Havzas p Aktarma Rampas faaliyette olup, Menderes, Sarn, Grece, Olananas, Deirmendere Belediyelerinin kat atklarn alarak Uzundere Kompost Tesisine gtrmektedir. Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii ile Bakanlmz Genelgeleri dorultusunda le Belediyelerimiz gerek ED sreci tamamlanan alanlarn ivedi olarak faaliyete geirilmesi gerekse mevcut p deponi alanlarnn iyiletirilmesi konusunda uyarlmaktadr. p alanlarnn dzenli denetlenmesi ve ilgili belediyeleri ile sanayi tesislerinin uyarlmasyla bir ok ilemizde yaanan yangn karlarak mevcut pn azaltlmas, derelere ve ormanlk alanlara p dkm yaplmas, sanayi kaynakl olan ve evsel nitelik tamayan atklarn bu alanlara gnderilmesi hususlar engellenmitir. Genellikle yre halknn yaknnda p alan istemeyerek youn tepki gstermesi, Belediyelerin konuya yeterli duyarll gstermeyerek kaynak ayrmamas dzenli p deponi alanlarnn kurularak faaliyete gemesi konusundaki sreci uzatmaktadr. N.2.TEHLKEL VE ZARARLI ATIKLAR 27.8.1995 tarih ve 22387 sayl Resmi Gazete'de yaynlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii gereince limiz snrlar iinde faaliyet gsteren sanayi tesisleri dzenli olarak denetlenmekte olup, iletmeler, tehlikeli atklarn iletme bnyesinde dier atklardan ayr olarak beton zemin ve st kapal platformda akar zellik gsterenlerin kapal kaplarda olmak zere bekletilmesi, iletmede geici depolama sresinin Ynetmelikte belirtilen sreleri amas halinde Valiliimizden Geici Depolama zni alnmas ve tehlikeli atklarn lisansl bertaraf tesisi olan ZAYDAa gnderilmesi konusunda uyarlmaktadr. Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii gereince Ynetmelik Ek-8de yer alan Atk Beyan Formunu her yl doldurmak ve Bakanlmza sunulmak zere Mdrlmze iletmek iletmelerin ykmllkleri arasndadr. Bu nedenle; iletmelerden her yln sonunda o yln bilgilerini ierecek ekilde Atk Beyan Formunu 2 nsha olmak kaydyla eksiksiz doldurarak, artma amuru analizinin asl ile birlikte Bakanlmza sunulmak zere Mdrlmze iletilmesi istenmektedir. Her yl doldurularak Mdrlmze iletilen Atk deerlendirilerek, bir rnei Bakanlmza iletilmektedir. Beyan Formlar

267

limizde tehlikeli atklarn geici olarak iletmesinde depolayan 4 adet iletmenin 1 yl geerli olmak zere Valiliimizden ald Geici Depolama zni bulunmaktadr. Bu izin sresi dolduunda iletmenin talebi dorultusunda yaplan incelemeler neticesinde uzatlabilmektedir. limizde atk geri kazanm konusunda faaliyet gsteren iletmeler Ynetmelik hkmleri gerei evre Bakanlndan letme Bertaraf Lisans almakla ykmldrler. Bu dorultuda limizde geri kazanm konusunda faaliyet gsteren yada iletmesi bnyesinde geri kazanm nitesi bulunan 10 adet iletme lisans almak zere bavuruda bulunmu olup, 4 adedi 3 yl iin geerli olmak zere letme Bertaraf Lisans almtr. Dier iletmelerin lisans alma sreci devam etmekte olup, ilemleri tamamlanana kadar geici sreli lisansla faaliyet gstermektedirler. Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii gereince tehlikeli atk tayacak olan ara ve firmalar bal bulunduklar lin Valiliinden Atk Tama Lisans almakla ykmldrler. Bu erevede limizde bulunan 10 adet iletmenin 3 yl iin geerli olmak zere Valiliimizden alm olduu Atk Tama Lisans bulunmaktadr. Bakanlmzn 26.07.1999 tarih ve 3048-5984 sayl Entegre Kat Atk Ynetimi konulu Genelgesi (1999/22) limiz snrlar iinde bulunan tm belediyelere gnderilerek gerekli almalar yapmalar ve konuya ilikin bugne kadar yaptklar almalar Mdrlmze iletmeleri istenmitir. Belediyeler tarafndan Mdrlmze iletilen yazlarn birer rnei ile Entegre Kat Atk Ynetimi konusunda Mdrlmz tarafndan bugne kadar yaplan almalar konusunda Bakanlmza yazl olarak bilgi sunulmutur. Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii gerei entegre kat atk ynetimi konusunda blgesel planlar hazrlama grevi Bakanlmzda olduundan blgemize ait sz konusu plann hazrlanarak Mdrlmze iletilmesi ile almalarn bu plan kapsamnda daha salkl olarak yrtlmesi salanacaktr. limiz Atk Borsas kurulma almalar TOBB koordinatrlnde EBSO tarafndan srdrlmektedir. N.3 ZEL ATIKLAR N.3.1.Tbbi Atklar Salk kurulularndan kaynaklanan tbbi atklarn halk salna ve evreye zarar vermede ayr olarak toplanmas , geici depolanmas , geri kazanlmas

268

,tanmas ve nihai bertaraflarnn salanmasna ynelik idari,teknik,ve hukuki prensip politika ve programlarnn belirlenerek uygulanmasnn salanmas amacyla Bakanlmzca 20.5.1993 tarih ve 21586 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii hazrlanm ve sz konusu Ynetmelik gereince; limize bal olan Urla, demi, eme, Bergama, Bayndr, Torbal, Foa, Menemen, Tire, Seluk ve Aliaa lelerinde bulunan hastanelerde Mdrlmzce periyodik olarak denetimler yaplmaktadr. Bu denetimler sonucu; -Salk kurulularna ait atklarn nite ierisinde insan ve evre salna zarar vermeyecek ekilde snflandrlmas ve atk trne gre uygun plastik torbada biriktirilmesi, -Atklarn nite ierisinde evsel atklarn ayr, tbbi atklarn ayr olarak toplanmas ve tanmas, -Tbbi atklar iin geici atk deposu ina edilmesi, yatak nitesi bulunmayan salk kurulularnn tbbi atklar iin ayr olarak zel bir konteyner bulundurmas, -Tm bu hususlarn konu ile ilgili eitim alm zel bir ekip tarafndan yaptrlmas salanm olup, Ynetmelik hususlarn yerine getirmeyen salk kurulular uyarlmaktadr. htar alan salk kurulular ikinci kez denetlenerek,Ynetmelikte belirtilen hususlar yerine getirmeyen ve ihtarnamede belirtilen aksaklklar dzeltmedii tespit edilen salk kurulular hakknda yasal ileme esas olmak zere tutanak dzenlenmektedir. Metropol alan snrlar dnda, Seluk, Bayndr, Tire, Foa, Menemen, Torbal, eme, Urla, Kiraz, demi, Aliaa, Bergama lelerinde bulunan toplam 12 adet le Devlet Hastanesi Ynetmelik hkmleri dorultusunda denetlenerek tespit edilen eksiklikler birer tutanakla Hastane Ynetimlerine bildirilmitir.

269

N.3.2.Atk Yalar Bakanlmz tarafndan hazrlanan Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 21.01.2004 tarih ve 25353 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmitir. Bu Ynetmelik gerei limizde faaliyet gsteren ve atk ya geri kazanm yapan iletmelerin Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii uyarnca Bakanlmzdan alm olduklar letme Bertaraf Lisanslarnn Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii artlarn salamak zere gerekli almalar yaparak Atk Ya Geri Kazanm Lisans ile deitirilmesi iin sz konusu iletmeler Mdrlmz tarafndan uyarlm olup, dzenli olarak denetlenerek almalar takip edilmektedir. Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii uyarnca atk ya tamak isteyen 2 adet firmaya Atk Ya Tama Lisans verilmitir. Bakanlmzn lke genelinde atk motor ya kategorilerini belirlemek zere balatm olduu alma kapsamnda limizde bulunan 7 geri kazanm tesisine, 1 servis istasyonuna ve Bykehir Belediyesi Bakm stasyonuna atk motor ya numunesi almak zere gidilmi ve 3 geri kazanm tesisi dnda dier noktalardan alnan atk motor ya numuneleri analiz yaplmak zere Bursa evre ve Orman l Mdrl Laboratuarna gnderilmitir. N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atk Yalar Bitkisel ve hayvansal ya atklarn kalorileri ok yksektir. Bu atk yalar, suya, kanalizasyona dkld zaman su yzeyini kaplar, su sistemine zarar verir,

270

havadan suya oksijen transferini nler, zamanla suda bozunarak sudaki oksijenin tkenmesini hzlandrr. Atksu artma tesisinin iletme maliyetini artrr. Atk su kanal borularna yaparak boru kesitinin daralmasna ve tkanmasna neden olur. Kullanlm bitkisel yalar atk su kirliliinin %25 ini oluturmaktadr. Denize, akarsuya ve gle ulaan bitkisel atk yalar, kulara, balklara ve dier canl trlerine zarar vermektedir. Yukarda sralanan olumsuzluklardan dolay Gelimi lkelerde kullanlm bitkisel ve hayvansal yalarn kanalizasyona, yzeysel sulara dklmesi yasaktr. N.3.4. Pil ve Akler Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii 31.08.2004 tarih ve 25569 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmitir. limizde bu konudaki almalar Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii dorultusunda yrtlmektedir. limizde faaliyet gsteren ve kullanlm akleri geri kazanan iletmelerin lisans almak zere Bakanlmza mracaat salanm olup, limizde lisansl 1 adet iletme bulunmaktadr. N.3.5.Cips ve Dier Yakma Frnlarndan Kaynaklanan Kller limiz snrlar ierisinde bulunan 2 adet imento deirmeni dner frnlarndan kl k olmamakta,kl yar maml imalatnda kullanlmakta ,atk olarak kmamaktadr. 2 adet kire fabrikas ve 3 adet antrasit ve petrokok kurutma iletmelerine ait frnlardan da kl atk olarak kmamaktadr. N.3.6.Tarama amurlar Haziran 2002 yl itibariyle limiz genelinde Karyaka lesi Naldken semtinde konulanan Deniz Kuvvetleri Konutanlna bal zmir Tersane Komutanl rhtmlar nnde bulunan sahada yaklak 120.000 m 3 lk dip taramas yaplmasna ilikin olarak n ED Raporu hazrlanm olup, 30.01.2002 tarih v 161/2002/01 sayl M..K Toplants ile evresel Etkileri nemsizdir karar verilmitir. Taramadan kan amurun uzaklatrlmas denize boaltma yntemi olup, dkm alan ise Hekim Adas dousunda 51 metre derinlie sahip olan alandr.

271

N.3.7.Elektrik ve Elektronik Atklar limiz genelinde elektrik ve elektronik cihazlar retimi yapan iletmeler gznne alndnda ,genellikle bu tip tesisler montaj usul almakta , kullanlan materyaller yurt dndan temin edilmekte , retim yaplmamaktadr. retim yapan firmalarda ise szkonusu ekipmanlar ok deerli olduundan dolay atk oluumu kaynanda azaltlmaya gidilmektedir. Oluan atklar iinde kablo malzemesi, diotlar nemli miktarda olmaktadr.Kablo malzemeleri iinden bakrlar geri kazanlmaktadr. N.3.8.Kullanm mr Bitmi Aralar limiz Merkezi genelinde Haziran 2002 ay itibariyle trafikte olan ara says 396.463 olup, Haziran ay 2002 tarihine kadar Emniyet Mdrl Trafik ubesine bildirilmi hurdaya kan ara says 283 adettir.2001 ylnda ise bu deer 634 adettir.Hurdaya kan aralarn sahipleri veya oto tamirciler tarafndan kullanlabilecek ekipmanlar (motor,ak vb.) alndktan sonra paralanarak hurdaclara verilmektedir. N.4.DER ATIKLAR N.4.1.Ambalaj Atklar Bakanlmz tarafndan hazrlanan Ambalaj ve Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii 30.07.2004 tarih ve 25538 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmitir. Ynetmelie ilikin olarak Bakanlmz tarafndan gnderilen 22.10.2004 tarih ve10802-56556 sayl yaz ile mevcut kat atk dzenli depolama tesislerinin tekniine uygun ekilde iletilmesi, evre mevzuat ile evre ve insan sal asndan uygun olmayan artlarda mteahhit firmalar tarafndan yaplan vahi ayklama almalarna son verilmesi, Ambalaj Atklar Ynetim Plannn hazrlanarak kaynanda ayr toplama almalarna balanlmas istenmi olup; sz konusu yaz Mdrlmz tarafndan limizdeki tm kaymakamlklara ve ile belediyelerine iletilmitir. N.4.2.Hayvan Kadavralar limiz snrlar iinde zellikle hayvan kadavralarnn bertaraf edildii tesis bulunmamakla birlikte gelii gzel evsel atklara kartrlmaktadr. Metropol

272

alan iinde tbbi atk olarak nitelendirilerek tbbi atk atk alannn da berteraf edilmektedir. N.4.3.Mezbaha Atklar Mezbaha atklarnn tbbi atk olarak deerlendirilmekte ve bertaraf edilmektedir.Yukarda belirtilen tm unsurlarla l evre ve Orman Mdrl tarafndan periyodik olarak denetimi yaplmaktadr. N.5.ATIK YNETM zmir Bykehir Belediyesi tarafndan yrtlen zmir Kat Atk Ynetimine ilikin almalar devam etmektedir. Bu kapsamda Harmandal p Deponi Alannn kapasitesinin artrlmas ve daha rantabl kullanlmas ynnde almalar yaplmasnn yan sra, ilelerimizin bazlarna kat atk aktarma rampas kurulmas mevcut rampalarn Ynetmelik artlarna uygun hale getirilmesi, Uzundere Kompost Tesisinde gerekli rehabilitasyon almalarnn yaplarak tam kapasite ile almasnn salanmas v.b. almalar saylabilir. N.6.KATI ATIKLARIN MKTAR VE KOMPOZSYONU zmir Bykehir Belediyesi snrlar ierisinde 2004 ylnda toplanan kat atk miktar 3993,624 ton/gndr. 2004 yl itibaryla yatakl tedavi kurumlarnn Metropol alandaki mevcut yatak says 5645 olup; gnde yatak bana 0.91 kg tbbi atk kmaktadr. Tablonun incelenmesi sonucunda; zmir Metropol alan ierisinde toplanan kat atklarn %87.2si Harmandal Dzenli Atk Depolama Tesisine, %12.8i Uzundere Kompost Tesisine gitmektedir. Ayrca, Harmandal Dzenli Atk Depolama Tesisine gelen atklarn %91.76s evsel nitelikli, % 7.85i sanayi at ve % 0.39unun ise tbbi atk olduu anlalmaktadr. Kat Atklarn Biriktirilmesi Toplanmas Tanmas ve Transfer stasyonlar: limizde atklarn toplanmas ve bertaraf tesisine tanmas, ilgili belediyesi tarafndan, bertaraf ise Bykehir belediyesi tarafndan gerekletirilmektedir.

273

EVSEL P (ton/gn) Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll 2086 1942 2035 1743 1675 1804 1956 1782 1706

END.P (ton/gn) 125 116 159 145 153 202 168 159 202

HASTANE (ton/gn) 8 7 8 8 8 8 8 9 10

EVSELP (Kompost Tes.ne) (ton/gn) 268 379 276 343 284 312 190 323 348

TOPLAM (ton/gn) 2487 2444 2478 2239 2120 2326 2322 2273 2266

TOPLAM 16.729 1.429 74 2.723 20.955 (ton) Ortalama 1.859 159 8.2 303 2.328 (ton/gn) Tablo.79. Ocak 2004 ile Eyll 2004 Tarihleri Arasnda llen Harmandal Dzenli Depolama Tesisi ve Uzundere Kompost Fabrikasna Gelen Aylk Ortalama p Miktar ( zmir Bykehir Belediyesi ) T.B.M.M. tarafndan 10.07.2004 tarihinde kabul edilen 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunu hakkndaki ileri Bakanlnn 2004-119 sayl Genelgesi gerei, Bykehir Belediyeleri ile Bykehir kapsamndaki ile ve ilk kademe belediyelerinin grev ve yetkileri yeniden dzenlenmitir. Buna gre 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanununun 2.maddesi gereince hibir ileme gerek kalmakszn tamam Bykehir Belediyesi snrnda kalan ileler ve beldeler unlardr: Foa, Menderes, Menemen, Seferihisar, Torbal, Aliaa, Bayndr, Kemalpaa, Seluk, Urla, Karaburun Belediyeleridir. N.7.KATI ATIKLARIN BRKTRLMES, TOPLANMASI, TAINMASI VE TRANSFER STASYONLARI zmir Metropol alan ierisinde toplanan kat atklarn %87.2si Harmandal Dzenli Atk Depolama Tesisine, %12.8i Uzundere Kompost Tesisine gitmektedir. zmirin p karakteristiine bakldnda organik madde ieriinin ok yksek olduu , zellikle yaz aylarnda bu deerin %60-70lere kt grlmektedir.

274

limizde depolama tesisine uzak semtlerin atklarnn kolaylkla tanmasnda Transfer stasyonlar kullanlmaktadr. Bu nedenle kentimizde Halkapnar, Gediz, Kskky ve rnekkyde olmak zere 4 adet transfer istasyonu bulunmakta olup; her istasyon yakn evresindeki semtlerin atklarn kabul etmektedir. Harmandal Dzenli Atk Depolama Tesisine gelen ve tehlikeli atk kapsamna girmeyen endstriyel atklar deponi alannda ayrlm olan zel ksmda depolanmaktadr. Tehlikeli atklar ise evre ve Orman Bakanlndan lisans alm olan ZAYDAa gnderilmesi salanmaktadr. Hastane ve klinik atklar Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii esaslar dorultusunda hastanelerde evsel atklardan ayr olarak renkli poetlerde biriktirilerek, Harmandalna iletilmekte; deponi alannda ayrlm olan zel alanlarda depolanmaktadr. Bu atklar derinlii 2-5 m. Arasnda olan zemini geirimsizletirilmi alana gmlmekle zeri nce 30 cm. snmemi kire, daha sonra toprak ile rtlmekte ; depolama ilemi biten alanlar iaretli levhalarla belirlenmektedir. N.8.ATIKLARIN BERTARAF YNTEMLER N.8.1.Kat Atklarn Depolanmas zmir ehrinin kat atklarnn evreye zarar vermeden ve en uygun teknoloji ile toplanarak deerlendirilmesi ve uzaklatrlmas yntemlerin saptanmas amacyla zmir Bykehir Belediyesi ile Boazii niversitesi arasnda bir protokol yaplm ve 14.5.1987 ylnda almalara balanmtr. Bu almalar sonucunda ehirde retilen kat atk miktarnn 2000-2100 ton/gn arasnda deitii ve atk miktarnn 1-1.1 kg/kii gn arasnda olduu saptanmtr. Yaplan protokol gerei ortaya kan sonular deerlendirilmi ve toplanan plerin su ieriinin ok yksek ( % 80 e varan oranlarda ) ve kalorifik deerinin ok dk olduu tespit edilmi ; bu nedenle kat atk bertaraf amacyla dzenli atk deponi alan yaplmasna karar verilmitir. zmir Bykehir Belediyesi mcavir alan ierisinde, ulam kolayl, toprak, topografik, iklimsel, hidrolojik, jeolojik, hidrojeolojik zellikler, arazi bykl, yerel ve evresel koullar ile deponi alanna ynelik dier ihtiyalar gzetilerek uygun bir alan arayna gidilmi; Harmandal Ky civarndaki blge en uygun alan olarak tespit edilmitir.

275

Harmandal Kat Atk Deponi Alan, yrrlkteki mevzuatn Belediyelere verdii ykmllkler erevesinde, zmir metropol alan ierisinde oluan atklarn bertaraf amacyla kullanlan 6 adet dzensiz p depolama alannn kapatlmasyla , Bykehir Belediyesi tarafndan 8.4.1992 tarihinde hizmete almtr. Alan,Harmandal Kynn 2,5 km. dousunda , ehir merkezine 25 km. mesafede bulunmaktadr. 900.000 m2 lik bir yzlmne sahip deponi alannda ehrin evsel , tehlikesiz endstriyel ve tbbi atklar ayrlm zel blgelerde ayr ayr depolanmaktadr. Deponi alan 15 yl boyunca zmirin ihtiyacn karlamak zere planlanm olmakla birlikte; mevcut kapasite, gerekli nlemlerin alnmamas halinde nmzdeki birka yl iin ancak yeterli olabilecektir. Sz konusu alann seiminde yer alt su kayna blgesinde bulunmamas, arazinin jeolojik adan geirimsizlii yksek killi malzeme ile kapl olmas ( Hacettepe niversitesi ne yaptrlan jeolojik etd raporuna gre hidrolik geirimlilik katsays 10(-8)-10(10) m/sn, hakim rzgar ynnn Harmandal Kyne ve ehre zarar vermeyecek kuzey-kuzeybat dorultusunda olmas etkili olmutur. Tesisin etraf itle evrilmi olup ;ierisinde 2 katl idari bina , ara bakm atlyesi ,depolama alanna gelen tm atk miktarnn belirlenebilmesi iin kantar ve kantar binas bulunmaktadr. Ayrca tesis ierisinde aralarn hareket kabiliyetinin salanmas asndan stabilize yollar ina edilmitir. Arazinin doal yaps itibariyle zemin geirimlilik katsaysnn yeterli olmas nedeniyle szdrmazln salanmas iin ilave herhangi bir nlem alnmamtr. Tesis 1992 birim fiyatlar ile 13.568.385.545 TLsna mal olmutur. Alan ierisinde p sznt suyunu artan 250 m3/gn kapasiteli kimyasal artma tesisi mevcuttur. Ayrca organik atklarn bozumasndan kaynaklanan biogazn yaklmas iin 1200 m3/saat kapasiteli gaz yakma tesisi bulunmaktadr. Harmandal Dzenli Depolama Tesisine halen ortalama olarak 1859 ton/gn evsel atk, 8 ton/gn tbbi atk ve 159 ton/gn sanayi at girii olmaktadr. Uzundere Kompost Tesisinin (75.000 m2) 3 yl mddetle kiralama yoluyla iletilmesi ve Harmandal Dzenli Atk Depolama Alannda Ayklama ve Geri Kazanm Tesisi Kurulmas ve iletilmesi amacyla depolama tesisi alan ierisinde 5000 m3 alan ihale ile 3 yl mddetle kiraya verilmitir. N.8.2.Atklarn Yaklmas

276

limizde Bykehir Belediye Bakanl da dahil olmak zere belediyelere ait atk yakma tesisi bulunmamaktadr. N.8.3.Kompost 1988 ylnda iletmeye alnan Uzundere Kompost Tesisi gnde ortalama 3003 ton evsel atk ilemektedir. Tesisde nce mekanik yntemle evsel atklar n ayrmdan gemekte ve geri kazanlabilir atklar ayrlmaktadr. Bu ayklama srasnda ayrlan geri kazanlabilir malzemeler preslenerek sata sunulmakta organik maddeler ise kompostlama nitesinde ilenmektedir. Kompostlanmayan maddeler ise blgedeki mevcut depo sahasna gnderilmektedir. Uzundere Kompost Tesisinde ylda ortalama 100.000 ton p ilenmektedir. Tesisin etraf itle evrili olup;ierisinde iletme ve idari binalar bulunmaktadr. Kompost tesisi 3 blmden olumaktadr. Bu blmler; kaba kompost hatt, fermantasyon hatt ve ince kompost hattdr. Kompostun yamurdan etkilenmemesi iin fermantasyon hattnn st kapatlmtr. Kompost tesisine gelen atn %18 i ince kompost, %40 ie yaramayan malzeme,%40 nem ve %2 si geri kazanlabilir malzeme olarak ayrlmaktadr. N.9.ATIKLARIN GER KAZANIMI VE DEERLENDRLMES 1998-1999 retim ylnda ilimizde bulunan eitim ve retim kurumlar arasndan belirlenen okullarda Kat Atklarn Geri Kazanlmas konusunda konferanslar dzenlenerek, pilot blge olarak seilen okullarda kat atklarn ayr toplanmas ile ilgili almalar balatlp nmzdeki yllarda bu almann tm okullarda yaplmas hedeflenmektedir. Mdrlmz, Konak Belediyesi ve EVKO arasnda kat atklarn ayrtrlarak toplanmasna ynelik Kat Atk Pilot Projesi 25.05.1999 tarihinde imzalanmtr. Bu proje ile pilot blge olarak seilen Konak Belediyesi snrlar iindeki 40 adet okulda 01.11.1999 tarihinden itibaren, retim yl iinde geri kazanlabilir atklarn ayr toplanmas konusunda almalar srdrlmektedir. Bu okullarda yaplan eitim almalarnda kat atklarn geri kazanlmas konusunda Mdrlmz tarafndan dzenlenen konferanslar devam etmektedir. Bu konferanslar srasnda okullara kat,karton,metal ve tetrapaklar ayr toplamak amacyla zmir Valilii evre Koruma Vakf tarafndan yaptrlan konteynerler teslim edilmitir.

277

Bunun yan sra, Geri Kazanm Projesine bal olarak Seluk, Foa, Karaburun, Mordoan gibi ile belediyeleri de atklarn ayr toplanmas amacyla konteyner talebinde bulunmutur. Konteyner teslim edilen bu ilelerden Karaburun ve Mordoanda halkn bilgilendirilmesi ve bilinlendirilmesi konularnda eitim almas gerekletirilmi, atklarn amacna uygun bir ekilde ayr toplanp toplanmad periyodik aralklarla kontrol edilmitir. zmir Bykehir Belediyesi bugne kadar ambalaj atklarnn geri kazanm kapsamnda kentin belirli noktalarna konan kumbaralar ile kat ve cam gibi ambalaj atklarn ayr toplama almalar yapmtr. zmir Metropol alan kapsamnda uygun noktalardaki atk kat kumbaralarndan, eitli zel ve kamu kurulularndan, zellikle okullardan ve halkmzn biriktirip telefonla bildirdii yerlerden belli bir program ierisinde bu i iin tahsis edilen bir arala atk katlar toplanmaktadr. 10 yldr devam eden bu alma ile ayda yaklak 10 ton kat toplanmaktadr. Bykehir Belediyesinin ie Cam A.. ile 1988 ylnda yapt protokol erevesinde belirli noktalara (388 adet) cam kumbaralar yerletirilerek hurda cam ve ieler toplanp geri kazanm salanmaktadr. 30.07.2004 tarih ve 25538 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Ambalaj ve Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii gerei ve geri kazanm almalarnn daha sistemli olarak evreci ve ekonomik yaklamlarla yaygnlatrlmas amacyla zmirde Ambalaj Atklarnn Kaynanda Ayr Toplanmas Projesi balatlmtr.

278

Bu proje ile plerimiz ierisinde bulunan kullanlm ambalajlarn (cam, metal, plastik, iecek kartonlar, kat, karton v.b.) evlerden dier atklardan ayr olarak toplanmas ile atk hacmi azaltlacak, imha ve tama harcamalar nemli lde decek, tabi kaynaklar korunacak ve enerji sarfiyat azaltlacaktr. Proje 3 ayr pilot blgede balatlm olup; bilgilendirme almalar yaplarak, poetler datlmtr. Bu blgeler; -Karyaka; Emlak Bankas Konutlar, Venedik Evleri, Maviehir Konutlar (1. ve 2. etap) (8380 konut) Konak; Mimkent Evleri ve Oyak Sitesi (2363 konut) -Bornova; Derya Sitesi (120 konut) olmak zere toplam 10.863 konuttan olumaktadr. Sz konusu ile belediyeleri, EVKO ve geri kazanm firmas ile yrtlecek olan bu projenin uygulanaca blgelerdeki almalar dzenli bir sisteme oturduktan sonra belirlenen yeni blgelerde de proje uygulamas balatlarak Ambalaj Atklarnn Kaynanda Ayr Toplanmas Projesi zmir geneline yaygnlatrlacaktr. Ayrca pilot blgelerde mevcut okullarda da kaynanda ayr toplama faaliyetleri balatlacaktr. Her yl evre Haftasnda Bykehir Belediyesinin yerel bir gazete ile birlikte dzenledii Atk Pil Toplama Kampanyasnda atk pil getiren kii ve kurululara kategorilerine gre (ocuklar, yetikinler, kamu kurulular, okullar ve zel irketler) ve topladklar miktarlara gre dller verilmektedir. Ayrca duyarl vatandalarmzca biriktirilen atk piller, Bykehir belediyesine bildirildii takdirde belediye elemanlar tarafndan yerinde teslim alnmaktadr. N.10.ATIKLARIN EVRE ZERNDEK ETKLER Gnmzde youn kentleme ile birlikte kat atk sorunu zellikle byk kentlerimizde byk bir evre problemi haline gelmitir. Kyden kente glerle birlikte youn ve plansz yaplama neticesi dier byk ehirlerimizde olduu gibi zmirde de kat atklarn bertaraf iin kullanlmaya uygun alan kalmamtr. zellikle metropol alan dndaki alanlarda kat atk sorununun byk boyutlara ulam olmas,uzun yllardr plerin ile ve belde belediyeleri tarafndan geliigzel bir ekilde yzeysel su kaynaklar civarna ,ormanlk alanlara ve yol kenarna atlmas neticesi evresel adan su ,arazi ve hava kirlilii problemleri ortaya kmtr.

279

Harmandal Kat Atk Deponi Alanna ilikin oluan problemler tesisin dizayn edildii ekilde iletilmesinden kaynaklanmaktadr. Szgelimi Belediyeler arasndaki iletiim eksiklikleri ve ekipman yetersizlikleri nedeniyle evsel atklar zaman zaman gerektii ekilde gmlememekte ;bu da martlar tarafndan plerin kartrlmasna neden olmaktadr. Kaynanda ayrma gereklemediinden pler cam,plastik ,kat gibi niteliklerine gre ayr olarak depolanmaktadr Bykehir Belediyesinde mevcut olan i makinalarnn yetersiz oluu ve kullanm mrn tamamlamas nedeniyle Harmandal Kat Atk Deponi Alanndaki almalar verimli olarak srdrlememi ;bu nedenle depolama alanna gelen pn topraa serilmesi ii zelletirilmitir. Depolama Alannda organik atklarn oksijensiz ortamda mikrobiyolojik olarak ayrmas sonucu metan gaz arlkl olmak zere karbondioksit ,hidrojenslfr ,amonyak,azotlu bileikler vb. gazlar olumakta ;bu gazlar herhangi bir nlem alnmadan atmosfere verildiinde ,patlamalara ve zehirlenmelere neden olarak evre ve insan saln olumsuz ynde etkilemektedir. Bu nedenlerden dolay ; Harmandal Kat Atk Deponi Alannn evsel atk depolama blgesinde plerin ayrmasndan kaynaklanan deponi gazlarnn miktarnn belirlenmesi , toplanmas, gaz yakma sisteminin projesi , inaas ve gazn elektrik enerjisine dnm ile ilgili zmir Bykehir Belediyesi tarafndan 14.11.1996 tarihinde bir ihale yaplmtr. Konu ile ilgili almalar tamamlanm olup ; 5.6.1996 tarihinden itibaren yeni sistem devreye girmitir. Halihazrda alanda mevcut 67 adet dikey gaz toplama bacasndan verimli olan 18 adedinden yksek younluklu polietilen borular yardmyla toplanan gaz ana kollektr ile deponi gaz yakma tesisine verilmektedir. 1250m3/saatlik gaz yakma kapasitesine sahip tesiste,deponi gazlar 1000 Cte yaklarak , evreye olumsuz etkiler nlenmektedir. Vadi eklinde olan kat atk depolma alannn en derin blgesi ortalama 25 m. olup; toplanan deponi gaznn ierisinde %40-60 orannda metan gaz mevcuttur. Evsel atklarn depoland ksmdan oluan p sznt sular alan iinde ina edilmi toprak lagnlerde biriktirilerek , yaz aylarnda alan ierisindeki fskiyeler yardmyla yaylarak buharlatrlmada ;k aylarnda ise dorudan alc ortama dearj edilmektedir. Sznt sularnn arttrlmas iin ortalama 100m3/gn kapasiteli bir artma tesisi yaplmas planlanmakta olup ; bir an nce hayata geirilmesi gerekmektedir. Bu konuda iki alternatif mevcut olup ; n artma yapldktan sonra Byk Kanal Projesi kapsamndaki artma tesisine balanmas veya kimyasal+biyolojik sistemli bir artma tesisi yaplmas konusunda aratrmalar devam etmektedir. Halen sznt suyu herhangi artma ileminden geirilmemektedir. Ayrca Deponi alannda geniletme almalar yaplmasda planlanmaktadr.

280

KAYNAKA *evre ve Orman l Mdrl almalar *Bykehir Belediyesi O.GRLT VE TTREM O.1. GRLT Grlt , geliigzel yapl ve birbiri ile uyumlu bir tonel zellik gstermeyen karmak ses dzenidir. Grlt birimi db/A'dr. Alt snr 0 db/A , st snr 140 db/A'dr. Grlt lmlerinde esas alnan grlt birimi llen seslerin enerji ortalamalarnn alnarak logaritmik bir birim olan Leg'dr. O.1.1. Grlt Kaynaklar O.1.1.1. Trafik Grlts a) Tat Grlts: Motor grlts , Aerodinamik grlt, Yol yzeyi srtnmesi , Fren ve klakson sesleri ad altnda bileenleri vardr. retilen grlt dzeyleri ;tatn cinsine , modeli ve motor tipine , yana ve bakm durumuna, hzna ve ivmesine bal olarak deimektedir. b)Demiryolu Ulam Grlts: Hat ilemleri ve servis ilemleri bal ad altnda toplanabilir. c)Uak ve Havaalan grltleri : Uan trne , altrlma tekniine , uu profillerine bal olarak deimektedir. Tat Tr Grlt Seviyesi (dBA) Otomobil (7,5 m) 75 Otobs(Kent i)(7,5 m) 85 Otobs (Kent D) 80 Ar mtebarrik ara (80 km/h hz durumunda) 85 Motosiklet (7,5 m) 80 Traktr 120 Lokomotif (30 m) 90 Tablo.80.Tatlar iin izin verilebilir st grlt seviyeleri (dBA)

281

Grlt Seviyesi l.al.N. l.Zam. Max Deer(dBA) Karata 13.45 97.6 78.3. Kava 20.27 92.3 78.1 Kkyal 13.50 91.2 78.4 Kava 20.30 92.8 77.4 Vali Kona 13.55 95.3 80.2 n 20.35 84.8 73.2 Gzelyal 14.00 78.9 71.6 Park n 20.49 88.1 77.6 Dokuz Eyll 14.05 66.4 54.7 nv.Hast.bah 21.07 56.8 53.4 esi Narldere 14.10 84.6 73.3 tf.n 21.14 88.1 74.7 Narldere 14.17 78.9 71.1 otoban 21.19 88.5 73.6 Kava Narldere 14.23 84.9 74.2 Bld.'si n 21.27 83.6 74.3 TLPr.Grand 14.40 92.3 81.4 otel n 21.35 85.8 77.5 Ata ve 15.10 69.4 62.5 Sakarya cad. 21.38 78.7 67.7 kava Ata cad. esk. 15.15 91.3 86.7 Bld. n 21.43 79.0 69.3 F.Altay 15.20 88.9 76.3 Meydan 21.49 79.8 72.5 kuyular 15.25 84.7 77.1 Tansa nn 21.51 91.4 77.6 Hfzsshha 15.30 89.1 83.2 Meydan 21.55 84.0 74.2 Hatay Nokta 15.35 90.7 81.4 Dura 22.02 88.9 74.3 yol kava 15.38 93.8 82.4 22.07 91.8 78.7 Bayramyeri 15.40 87.9 81.7 kava 22.10 84.3 74.9 Als.Tren st. 14.03 84.4 77.5 n

Ortam Grlts Leg deeri 02.30 68.9

51.3

08.03 02.38 03.00 03.15 03.19

86.9 66.3 60.4 61.8 60.6

76.1 50.5 47.1 50.6 48.1

08.17

89.9

76.0

08.43 08.52

94.7 94.7

84.1 81.6

282

Als.Gzel Sanat.Akd. n E..Rektrl k n E..Kamps girii Konak doum Hast.n H.akir Orta Okul n Trk Kolleji n Vali Kona n F.Altay meydan Poligon kava Renkli Dura Y.Yurt Kona Varyant Kz Yurdu n Borsa Egemak n Efes Oteli Cum.meydan Mezarlk ba katl otopark ankaya Kav.F.Paa Bulv. Basmane Meydan Montr Meydan ankaya Gazi Bulv. Kav. Talatpaa Blv.

14.08 14.17 14.25 07.40 07.48 07.56 08.03 08.17 08.34 08.49 09.00 09.10 09.40 09.52 22.15 13.44 22.18 13.47 22.21 13.50 22.40 15.34 22.49 09.56

99.5 104.7 98.8 86.0 97.3 95.1 86.9 89.9 97.4 90.3 92.2 94.6 91.4 92.5 88.3 90.3 92.8 90.1 84.4 88.8 88.9 89.4 81.5 88.2

85.2 86.9 84.6 76.0 85.6 80.1 76.1 76.0 79.9 80.3 81.7 82.6 81.4 78.6 80.4 81.4 80.0 80.4 75.6 80.7 72.3 84.8 73.7 76.7

283

Gazi lkokulu Tablo.81 ehir ii CD,BLV,Mesken blgelerindeki Grlt seviyeleri O.1.1.2.Endstri Grlts Hammaddeleri ilenmi hale sokarak deerlendirmeye yarayan ilem ve aralarn tm eklinde tanmlanan endstriye ait tesisler kentlerde veya sakin krsal alanlarda grlt kirliliinin bir parasn oluturmaktadr. Bilimsel teknolojik ve ekonomik gelimeler sayesinde yaygnlaan bu tesisler veya iyerleri dzensiz kentleme ile konut blgelerinin ilerine kadar girmitir. Ayrca kk imalat sanayi, kentlerin iinde ou zaman gelii gzel dalmtr. limiz snrlar iinde gemii yakn zamanlara dayanan Organize ve htisas sanayii siteleri modern tesisler kurulmu ve kurulmaya devam etmektedir. O.1.1.3 naat Grlts eitli ar makine ve aralar yardmyla gerekletirilen, bina, yol, kanal, tnel, kpr, v.b. gibi mhendislik yaplarnn yapm ileri , deiik srelerde genellikle yaz aylarnda kentler iinde byk rahatszlk veren yaygn bir grlt kayna olmaktadr. Yapm (inaat) grltleri de iki grupta incelenebilir. a) Yapmda kullanlan ara ve makinelerin yayd grltler b) Yapm alanndan (antiye) yaylan grltler. -antiyede alan tm aralarn tr ve saylar -Aralarn ilemsel modu ve alma sresi -Ara ve makinelerin antiye snrlarndan uzunluklar ve birbirlerine gre konumlar . -antiye iinde yer alan byk yaltc yzeyler . -antiye evresindeki yerlemenin fiziksel durumuna bal olarak deimektedir.

O.1.1.4.Yerleim Alanlarnda Oluan Grltler

284

nsanlar olumsuz etkileyen grlt kaynaklarndan bazlar elendikleri ve yaadklar veya altklar yaplarn iinde yer almaktadr. -Yksek dzeyli konuma sesleri -Adm sesleri ve dier darbe grltleri -Elektronik olarak ykseltilmi,mzik,radyo,TV sesleri -Her trl ev aletlerinin sesleri -Shhi tesisat ve havalandrma tesisat grlts -p bacalar grlts -Garaj ve topraklar -arpan kap ve pencere grlts -Bina ve konutla iliikli ticarethane , bro vb. iyerleri -Kalorifer dairesi hidrofor vd. grltleri -Ortak servis alanlar (merdiven ,asansr vd.) -Bina ve konut ile ilikili atlye , tamirhane ve imalathaneler Grlt kaynaklarnn eitlilii her grltnn kaynak leinde ayr ayr incelenmesi ,yap iinde ne ekilde yayldnn aratrlmasn gerekli klmaktadr. Kapal mekanlar iinde ses yaylmasnda ,i akustik koullarnda , insan zerindeki etkisi bulunmaldr. Kukusuz ; yap elemanlarnn ve i mefruat ve donanmn mevcut ses geirimsizlik zellikleri ve bu zelliklerin arttrlmas ok nemlidir. O.1.1.5.Havaalanlar Yaknnda Oluan Grlt Gnmzn byk kentlerinde havaalanlar yakn evrelerde bulunan yerleim alanlarn nemli lde etkilemektedir. Son yllarda artan hava trafii de, uaklarn arlk ve glerinin artna kout olarak rahatsz edici bir dzeye ulamtr. Kara ulamndan farkl olarak uak hareketleri belirli bir dzlem zerinde snrlandrlamadndan grlt ok geni bir alan etkilemektedir. Hava ulamndan kaynaklana grlt kirlilii iki grupta incelenir. a) Tek uak hareketinde kaynaklanan grltler: Uaklarn ini, kalk ve uular esnasnda hava emiinden, yanma olayndan, gvde titreiminden, egzozdan kaynaklanan grlt meydana gelmekte, bu grltler uan modeline, alma tekniine, uu profillerine bal olarak deiim gstermektedir. Uak grlts dzeyleri, uak aksamna, uan gr asna, yaklama ve uzaklama noktalarna, yerden yksekliine gre deiir. Jet uaklarna ait grltler kalk annda en yksek seviyesindedir. ni annda motor sesi azalmasna ramen uak yaklar iken motora hava giri grlts daha ok duyulmaktadr. Ses st hza ulaabilen uaklardan

285

ise ses dalgalar ve sonic patlamalar meydana gelmekte, yerde belirli alanlarda kuvvetli bir mekanik titreim ortaya kabilmektedir. b) Havaalan grlts: Havaalanlarnda gnlk uu saylarna, mevsimlere, uaklarn tip ve modellerine, taksi yolu ve pist saysna, pistlerin konumuna, uu izlerine bal olarak deiik seviyelerde grltler oluabilmektedir. Ayrca havaalanlarnda verilen servis hizmetleri de nemli yer tutmaktadr. O.1.2. Grlt le Mcadele Grlt sorununa bal olarak kontroln yaplaca evre leine karar vermek nem tamaktadr. Genel olarak geniten dar lee doru alnabilecek nlemler aada belirtilmitir. Kent planlamas , ulam planlamas , evrede fiziksel nlemlerin alnmas , mevzi imar planlarnn yapm , yaplarn projelendirilmesi , yap eleman ve bileenlerinin tasarma ve malzeme seimi , kaynan bulunduu mekann tasarm , kiisel korunma , etkilenme sresinin kontrol , yakn evrede maskeleme , aktif sistem kullanm . Grlt kontrol salanmas ekonomik adan retici ve tketici taraflara , ykl maliyete sebep oluu nedeniyle gerekli tedbirlerin alnmasnda zorluklar ve zaman kayplar meydana gelebilmektedir. 2872 sayl evre Kanunu'nun 14. maddesine istinaden hazrlanan Grlt Kontrol Ynetmelii'ne gre ilemler yaplmaktadr. Zamana ve artlara uygun olarak ilgili mercilere karlan Ynetmelikler ve Mahalli evre Kurulu kararlar ile tamamlanmaya allmaktadr. 30-6-1994 tarih ve 73-94-6 sayl Mahalli evre Kurulu Karar ile Trkiye'de ilk defa mzikli elence yerlerine mzikten kaynaklanan grltlerin kontrole alnmas amacyla Grlt Kontrol Monitr taktrlmas uygulamalar Mdrlmzce balatlm ve srdrlmektedir. Gnmzn gelimi lkelerinde grltnn oluturduu kirliliin dier kirlilik trleri arasndan en yaygn olduu ve en fazla kiiyi etkiledii bir gerek olarak ortaya konulmutur. Gelien teknolojinin bir art olarak tanmlanabilen grltnn nlenmesi , yapt olumsuz etkilerinin kabul edilebilecek snrlara indirgenmesi , gelimi teknoloji sayesinde olanakldr. limizde genelde grlt ikayetleri , Karayolu trafii, mzikli elence yerleri , megafonla sat yapan seyyar satclar , sanayi ve ticari iyerlerinden kaynaklanan grltler , demiryolu ve havayolu grltleri olarak belirlenmi

286

olup ilgili yetkililerce (Bata Valilik olmak zere , evre l Mdrl ve Belediyeler ) tedbirleri ve zmleri salanmaktadr. O.1.3. Grltnn evreye Olan Etkileri Grlt kaynaklarndan retilen sesler bir evrede kaynan zelliine gre ;akustik adan kresel silindirik veya dzlemsel dalgalar halinde yaylr. Bu ekilde evrede bulunan noktaya ulaan grltnn dzeyleri ve spektral (tonal)zellikleri deimekte ,toplam dzeyler kaynan emisyon deerelerine gre artar veya azalr. Genel olarak bu deiimler ; dalga sapmas ,yutulma , yansma krlma ,salm giriimi ve kat ortam titreerek (Vibrasyon) gibi ses olaylar yardmyla olmaktadr. Akustik deimelerde u faktrlerde etkili olmaktadr. 1- Kaynaklarn ynetim zellii 2-Kaynak trleri 3-Fiziksel evre etmenleri -Kaynak-alc uzakl -iklimsel etmenler -Fizyolojik etmenler -Engeller ve ses perdeleri -Yanstc yzeyler O.1.3.1. Grltnn Fiziksel evreye Olan Etkileri Grlt kirlilii, grlt kaynann zelliine gre kresel, silindirik veya dzlemsel dalgalar halinde yaylr. Grlt kayna ile alc ortam uzakl, iklimsel etmenler, fizyolojik etmenler, grltye kar alnm tedbirler (ses perdeleri, engeller, yanstc yzeyler) grltnn fiziksel evreye olan etkisini arttrmakta veya azaltmaktadr. Bu nedenle kent planlamalarnda, arazi kullanmnn grlt duyarllklarnn incelenerek imar planlarna, konutlar, eitim yaplar, turistik tesisler, elence yerleri, salk tesislerine, sanayi blgelerine karar verilmelidir. Ar tatlarn getii karayollarnn planlanmas, demiryollarndan ve havaalanlarndan kaynaklanan grltnn hassas alanlar etkilememesi iin gerekli tedbirlerin alnmas, mimari adan mekanlarda gerekli izolasyonun yaplmas grltden kaynaklanan rahatszlklarn nne geilebilmektedir.

O.1.3.2.Grltnn Sosyal evreye Olan Etkileri

287

Grlt insanlarn alma ve gnlk yaamnda performans kayb, verimliliin azalmas, iitme duyusunun kaybedilmesi gibi olumsuz etkiler ile ekonomik olarak kayplara neden olabilmektedir. itme kaybna urayanlara denen tazminatlar ve iitme kaybna urayanlarn ilerinin aksamasndan doan zararlar genel olarak bakldnda milli ekonomi iin byk bir yk getirmektedir. Ayrca grltnn nlenmesi amacyla yaplan izolasyon almalar, grlty azaltc donanm ve montajn yaplmas, gecikmelerden kaynaklanan kayplar, teknik bakm masraflar gibi ek gtrler ekonomik kayp olarak deerlendirilmektedir. Her ne kadar grltnn nlenmesi amacyla yaplan izolasyon almalar, grlty azaltc donanm ve montajn yaplmas srasnda bu faaliyetlerle ilgilenen iletmeler iin belirli bir finans salasa da ortaya kan grltnn verimi drmesi ve grlt kaynakl kayplar oluturmas bakmndan bu getirilerin yannda daha da ciddi zarar oluturmaktadr. O.1.4. Grltnn nsanlar zerine Olan Etkileri O.1.4.1.Fiziksel Etkileri Yksek dzeyli grltlere belirli bir sre maruz kalma sonucunda orta ve i kulakta iitme hasarlar ortaya kabilir. Darbe grltlerinin st seviyesi 140 dBA 'y aamaz. GRLTYE MARUZ KALINAN SRE (SAAT/GN) MAX GRLT SEVYES (dBA)

7,5 80 4 90 2 95 1 100 0,5 105 0,25 110 1/8 115 Tablo.82Grltye Maruz kalma Sreleri ve Seviyeleri Kaynak Grlt Kontrol Ynetmelii

288

O.1.4.2.Fizyolojik Etkileri nsan vcudu ani ve yksek seslere kar otomatik ve bilinsiz olarak tepki gstermektedir. Grltnn; yksek kan basncna, hzl kalp atna, kolestrol artna, adrenalin ykselmesine, solunum hzlanmasna, adale gerilmesine, irkilmelere neden olabildii bilim adamlarnca ifade edilmektedir. Grltnn srekli etkileri nemlidir. Otomatik tepkiler st ste bindiinde iitme kayb, stres, lser, astm, tansiyon, ba arlar ve koliflerin ortaya kt saptanmtr. Intensity (W/m2) 103 102 10 1 10-1 10-2 10-3 10-4 10-5 10-6 10-7 10-8 10-9 10-10 10-11 10-12 dB(A) 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Fizyolojik Cevap Hzl hasar Ar eii

Geici iitme kayb Rahatszlk Rahat itme

itme Eii

Tablo.83 Grlt Seviyelerinin nsan Vcudundaki Fizyolojik Cevab O.1.4.3.Psikolojik Etkileri Bilimsel aratrmalarda grltye maruz kalm kiilerin hemen tmnde eitli psikolojik rahatszlklar olumaktadr. Grltl yerlerde yayann en belirgin rahatszl sknt ve gerilim duygusudur.

289

Bu etkilenmelerden doan rahatszlk ar tepki ve davranlara dnebilir. Bunlar; kzgnlk ve fkenin ie ynelmesi , kzgnlk ve fkenin da vurumu , sakinletirici kullanm ; hogrnn azalmas , yardm isteinin azalmas vd. O.1.4.4.Performans Etkileri En nemli performans etkileri unlardr. a) Karlkl konumann etkilenmesi -Dinleme ve anlama gl ortaya kar -Konuma kesintiye urar -Yksek sesli konuma gerekir. -nsan iletiimi bozulur -Telefon konumalar etkilenir. -Radyo,TV ve mzik dinleme etkilenir. b) Okuma ve renmenin olumsuz etkilenmesi -Konsantrasyonun etkilenmesi -retmenlerin etkilenmesi c) performansnn etkilenmesi -in zamannda yaplmas -in doru olarak yaplmas - kazalar O.2.TTREM Genellikle kat ortamlarda yaylan ve dokunma duyusu ile hissedilen alak frekansl ve yksek genlikli salnm hareketlerdir. Titreim, insan sal, performans ve konforu zerinde fizyolojik ve psikolojik etkilere ve yaplarda hasarlarn balamasna neden olabilmektedir. Gnmzde vibrasyondan kaynaklanan rahatszlklar genellikle konutlarn alt katlarnda kurulmu bulunan, kk atlye ve iletmelerden kaynaklanmaktadr. Vibrasyonun engellenmesi, bu tr iletmelerde, ruhsat aamasnda yaplmas gereken kontrollerin yaplmamas nedeniyle ortaya kan rahatszlklar giderilmesi amacyla, limizde daha az grlt ve vibrasyona neden olacak makinelerin seilmesi, mekanik ve manyetik srtnme kuvvetinin dengelenmesi, titreim yzeyin alannn azaltlmas, titreim sndrcler kullanmak, iletme tekniklerini deitirilmesi gibi yapsal nlemler, ayrca vibrasyona ve grltye neden olacak aralarn yeri, bakm ve kullanm konusunda da titreim nleyici destekler salamak, metal yzeylere snmleyiciler kaplamak, darbe gcnn

290

azaltlmasn salamak, dirseklerde ve hava nlenmesini salamak gibi tedbirler alnmaktadr. KAYNAKA *evre ve Orman l Mdrl *Bykehir Belediyesi *D.E.. evre Mhendislii Blm P. AFETLER P.1 DOAL AFETLER

kanallarnda

trblansn

lkemizde jeolojik ve toporafik yaps ile iklim zellikleri nedeniyle sk sk afetlere maruz kalmakta ve bunlarn sonucunda can ve mal kayplar meydana gelmektedir. zmir Krfezi ve evresinin bugnk jeolojik ve jeomorfolojik yaps Ege Blgesinde kuzey gney ynl genileme rejimiyle belirlenmitir. zmir Krfezi kuzey ve gneyindeki dou-bat uzanml dalarn arasnda yer alan tektonik knt alan niteliindedir. zmir li ve evresinde deprem, sel baskn, heyelan, kaya dmesi ve yangn gibi olas afetler sz konusudur. 1972 ylnda karlan Deprem Blgeleri Haritasna gre, lkemizin % 92si deprem kuanda olup, nfusun % 95i deprem riski olan blgelerde yaamaktadr. Bu yzden yerleim yerlerinin bu kuak dna karlmas imkan da yoktur. Sanayi tesislerimizin % 98 i, barajlarn ise % 93 deprem blgeleri ierisindedir. Depremler nedeniyle uranlan yllk ekonomik kayp, milli gelirimizin 1/130 una ulamakta ve hatta dier afetlerle bu oran daha da artmaktadr. zmir ise 1. derece deprem kuanda yer almaktadr. limizde de zaman zaman can ve mal kaypl depremler, heyelan, kaya dmesi, iddetli ya gibi afet olaylar ile kar karya kalnmaktadr. Bu olaylarn yol at kayplar iddet, sklklar ve dalmlar aada balklar altnda incelenmektedir.

291

P.1.1. Depremler limizde 1909 ylndan gnmze kadar 5 iddetinin stndeki depremler olup, bunlarn sonucunda lm,yaralanma, maddi hasar ve kayplar meydana gelmitir. Tabloda depremlerin yerleri ve oluturduklar hasarlar grlmektedir.
YER TARH DDET AIKLAMA -------------------------------------------------------------------------------------------------------FOA 19. 1. 1909 6.0 -------------------------------------------------------------------------------------------------------SOMA 18. 11.1919 6.9 -------------------------------------------------------------------------------------------------------DEREKY-TORBALI 31. 3 . 1928 Evlerde atlama, bacalarda yklma , kordonda rhtmn yarlmas , saat kulesinin devrilmesi -------------------------------------------------------------------------------------------------------DKLBERGAMA 22.9.1939 6.6 zmirde 60 l ,1235 ykk bina -------------------------------------------------------------------------------------------------------KARABURUN 22.7.1949 6.6 250 ev yklm. -------------------------------------------------------------------------------------------------------KARABURUN-EME 2.5.1963 6.6 -------------------------------------------------------------------------------------------------------SALHL 2.3.1965 5.6 9ev ykk ,36 ev hasarl halk kasabay boaltm. -------------------------------------------------------------------------------------------------------ALAEHR 28.3.1969 6.5 3702 bina ar hasarl 42 l var -------------------------------------------------------------------------------------------------------KARABURUN 6.4.1969 5.9 -------------------------------------------------------------------------------------------------------ZMR 1.2.1974 5.2 47 ar hasarl bina, 2 l ,7 yaral, saat kulesinin st yklm ,Karyaka Akkum Apt. hasar -------------------------------------------------------------------------------------------------------ZMR 16.12.1977 5.3 Buca SSK Hast. ar hasar grdnden boaltlm. -------------------------------------------------------------------------------------------------------ZMR-SEFERHSAR 6.11.1992 5.5 2 yaral ,4 ev ykk 69 ar MENDERES -URLA170 orta hasarl yap,ana NARLIBAHE-BUCA ok daha ziyade denizde

292

KARABURUN-BORNOVA olmu. BUCA --------------------------------------------------------------------------------------------------------

SEFERHSAR

10.04.2003

5.6

116 ar hasarl, 308 orta hasarl Bina tespit edilmitir. T.K.. tarafndan 252 konut yaplm ve merkezdeki ar hasarllara datlmtr. Kylerde ar hasarllara datlmtr. Kylerde ar hasarllara E.Y.Y. Metoduna gre konutlar yaplmaktadr. Orta hasarllarn Onarm ve takviyeleri yaplmaktadr.

Tablo.84. zmirde Meydana Gelen Gemi Depremler P.1.2. Heyelan ve lar

zmir linde, olay riski sadece demi, Bozdada bulunmaktadr. Bu nedenle; zararlarn azaltlmas ve oluabilecek olaylarda hzl mdahale edilebilmesi iin l genelinde Uyar Birimi oluturulmu ve Bayndrlk ve skan Bakanl Afet leri Genel Mdrlne gnderilmitir. . Zaman zaman meydana gelen heyelan ve kaya dmesi olaylarnn en nemlileri aada yer almaktadr. Afet Tr:Heyelan Yl: 1977 Yeri:Kadifekale 2200 adet konut etkilenmi , 885 afetzede haksahibi ilan edilmi ,haksahibi afetzedeler B.ili , Buca- Esentepedeki afet konutlarna yerletirilmitir. Bu ailelerin afet blgesindeki evleri yktrlmtr. Afet Tr: Kaya Dmesi Yl:1971 Yeri:Asansr 80 adet konut etkilenmi , 46 afetzede haksahibi ilan edilmi , afetzedelerin Esentepe-kuyular semtindeki afet konutlarna 1972 ylnda nakilleri salanmtr. Bu ailelerden 33nn afet blgesindeki evleri yktrlmtr. Afet Tr:Heyelan Yl:1981 Yeri:Greme 3505-3559 Sokaklar Birka konut etkilenmi olup ,afet genel hayat etkileyici nitelikte deildir. Afet Tr:Heyelan Yl:1983 Yeri:Greme Ferahl Mah.

293

Afet genel hayat etkileyici nitelikte deildir. Afet Tr:kme Yl:1986 Yeri:Gztepe 119/1 sok. stinat duvar bina inaat temel hafriyat srasnda km olup , belediyesince istinat duvar yeniden yaplmtr. Afet Tr:Heyelan Yl:1984 Yeri:Altnda amkule Mah. 7 adet konut etkilenmi olup ,afet genel hayat etkileyici nitelikte deildir. Afet Tr:Heyelan Yl:1984 Yeri:Gltepe Millet Mah. 6 adet konut etkilenmi olup ,afet genel hayat etkileyici nitelikte deildir. Afet Tr:Heyelan Yl:1984 Yeri: Narldere Ilca-nn Mah Afet mahalli snrlar Bayndrlk ve skan Bakanl elemanlarnca kroki halinde tespit edilmi olup belediyesince bu alana inaat izni verilmemektedir. Afet Tr:Heyelan Yl:1980 Afet genel hayat etkileyici nitelikte deildir. Yeri:Yeilyurt-Limontepe

Afet Tr:Heyelan Yl:1978 Yeri:Balova Ka.Olu Mevkii Bu alan bo olup ,afet blgesi ilan edildiinden Belediyesince inaata kapatlmtr. Afet Tr: Kaya Dmesi Yl:1981 Yeri:Bayrakl iek Mah. Yaplan ett almas neticesi hazrlanan rapor gerei iin Belediyesine gnderilmitir. P.1.3.Seller limizde saanak tr yalar sklkta olmakta ,bunun sonucunda gerek altyap eksikliinden , gerek kanal tkanmalarndan veya dier yapsal bozukluklardan zaman zaman sel baskn olaylar meydana gelmektedir. Bu olaylardan kaytlara giren ve genel hayat etkileyenler aada yer almaktadr. Kiraz atak Ky 1.9.1986 kararlatrlmtr. Bergama-Sardere 1.9.1986 Ky demi-Hamamky8.1.1981 Bayrakl ay Mah 1991 Su Baskn Binalarn Su Baskn Su Baskn 2 konut hasar grm. Sel Baskn Gerekli nlemlerin alnmas nakli

294

iin ilgili belediye uyarlmtr. l Merkezi 13-14.11.1991 Sel Baskn 265Konut hasar grm Valilike Afet leri Gen. Mdrlnden 200 milyon TL. denek temin edilerek selden zarar grenlere datlmtr. Karyaka-ili 01.11.1995 Su baskn

P.1.4.Orman, Otlak Ve Sazlk Yangnlar zmir Orman Blge Mdrlnn faaliyet sahas 2 489 861 ha olup bunun %39u ormanla kapldr (968 078 ha) . Bitki rts ,arazi yaps ve iklim koullarnn zelliklerinden dolay orman yangnlarna kar birinci derecede hassas bir blgedir. Bitki rtsnn zellikleri Ormanlarn % 41i ine yaprakl, % 53 yaprakl, % 6s makidir. Yangnlar daha ok sahillerde, yerleim alanlar evresinde ve 500 m. rakma kadar olan mevkilerde kmakta olup , buralarda asli orman aac kzlamdr. Ormanlar genel olarak gen ve aa boylar ksa, dipten itibaren dall ve yangna hassas maki elemanlar ile tabakal durumdadr. Btn alanlar yaz banda kuruyan ot ve ayr tabakas ile kapldr. Arazi Yaps Ormanlar 800 m. rakmn altnda bulunmakta olup , tehlikeli alanlarn tamamna yakn ksm ky eridindedir. Vadiler boyunca denizden esen rzgarlara aktr. Arazinin ok kymetli olmas nedeniyle ormanlar srtlar ve dere ileri gibi engebeli arazilerde yer almaktadr. P.1.5.Ormanlar zerinde Biyotik ve Abiyotik Faktrlerin Etkiler Ormanlarmz eitli biyotik ve abiyotik etkenlerin tehdidi altndadr. Bunlar orman yangnlar, zararl bcekler ve hastalklar, usulsz mdahaleler gibi biyotik; yldrm, frtna, heyelan, gne yakmas vb. abiyotik zararllar olarak snflandrmak gerekir. Ormanlarmz biyotik ve abiyotik tehlikelerden, koruyucu tedbirler ve sava yntemleri ile koruyabiliriz. Koruyucu tedbirler, ormanda tehlike oluturabilecek tm faktrlerin nceden grlerek tahribatn nlenmesine ynelik almalardr. Sava yntemi ise koruyucu nlemlere ramen ortaya

295

kabilecek zararlarn sebeplerini ortadan kaldrmaya veya etkisini en aza indirmeye ynelik tedbirlerdir. P.1.6.Frtnalar Azami scaklk 44 dereceye kt gibi , nisbi nem % 16ya kadar dmektedir. Orman yangnlarnn en fazla kt Temmuz , Austos Eyll aylarnda hemen hemen hi ya almamaktadr. Yangn mevsiminde rzgarlar etkili ve devamldr. Yangn k Sebepleri 1978-1991 yl verilerine gre % 0.05i yldrmdan , % 8i kasten , % 19u ihmal ve dikkatsizlikten km olup , % 73nn de sebebi bilinememektedir. Son on y1da 1.868 adet yangn km olup , bu yangnlar sonucu 16.767 ha. orman alan yanmtr. 1990 yl zarar 3.159.837.000 TL. dir. Yangndan Korunma nlemleri Orman yangnlarnn tespiti , 64 adet gzetleme kulesi ile grlemeyen alanlar ve kritik alanlarda toplam 49 adet gezici posta ile yaplmaktadr. Gr mesafesinin daralmas durumunda helikopter ve uaklarla gzetleme yaplmaktadr. Haberleme 1.056m. telli sistem ile toplam 301 adet muhtelif amal telsizle yaplmaktadr. Haberleme iinde 132 adet personel almaktadr. Toplam 4.843 km. orman yolu mevcut olup , 1476 km. yangn emniyet yolu mevcuttur. Yangn hizmetlerinde kullanlan 97 vasta bulunmaktadr. Yangnla mcadele almalarnda 72 adet ilk mdahale , 16 adet hazr kuvvet ekibi olmak zere toplam 1277 ii almakta , 13 adet arazz faaliyet gstermektedir. Arazz ekiplerinde toplam 121 ii almakta ve yangn sezonu boyunca 3 adet dozer hizmet yapmaktadr. Ayrca arazzlerin su ikmali iin 23 adet yangn havuzu yaplmtr. 1985 ylndan itibaren Trk Hava Kurumundan kiralanan uaklarla orman yangnlarna havadan da mdahale edilmektedir. P.2.DER AFETLER Can kayplar mal ve altyapya gelen fiziksel hasar bakmndan lkemizde depremin bedeli ar olmaktadr. Bu nedenle kentsel politikalarn ana unsurlarnn deprem riskini azaltmaya ynelik olmas gereklidir. Ancak grld gibi pek ok nedenle yakn bir zamana dek jeolojik ynden riskli alanlarn ve bina alt yaplarnn yeterli dzeyde belirlenememesi ayrca acil kurtarma almalar ve

296

salk kurulular arasnda tam bir koordinasyon kurulamam olmas bu konuda daha fazla almak gerekliliini ortaya koymutur. Bu nedenle de devletin g ve kaynaklarna afetten nce tespit ederek devlet glerinin afet blgesine en hzl bir ekilde ulamasn, afetzede vatandalara en etkin ilk ve acil yardm yaplmasn salamak iin l ve le kriz merkezleri oluturulmutur. zmir Valilii Kriz Merkezi bnyesinde grev yapan 13 hizmet komisyonundan biriside lk Yardm ve Salk Hizmetleri Grubudur. Sz konusu hizmet grubu Salk Mdrl, Askeri Salk Kurumlar, Sosyal Sigortalar Kurumu Salk Kuruluu, Belediye Bakanl, Nfus Mdrl, Mftlk den tekil edilmitir. Afetlerde acil salk hizmeti verecek birimler Salk l Mdrl koordinasyonunda hastaneler, semt poliklinikleri, salk ocaklar, 112 acil yardm istasyonlar, zmir Tabib Odas ve dier salk kurululardr. Grevleri hafif yaral ve hastalar iin ilk shhi tedbirleri almak gerekirse hastanelere gndermek sabit veya seyyar tedavi kurumlar oluturmak, bulac hastalklarn nlenmesi llerin kimliklerinin tespiti, llerin gmlmesi ile ilgili ilemleri yapmaktadr. Kimyasal ve Biyolojik Silahlar Nkleer ve Termonkleer Silahlarn seri halde imali ve kullanlmas riski byk tehdit oluturmakta ve kimyasal silahlarn n plana kmasna sebep olmaktadr. Kimyasal Silah tehdidi lkenin bir savala maruz kalabilecei eitli cins ve zellikteki kimyasal sava ajanlarndan olumaktadr. Kimyasal Silahlara kar Savunmann Unsurlar 1.Ferdi ve koruyucu techizat (NBC Gaz Maskesi ve szgeci, koruyucu elbise, eldiven ve bot) 2.Toplu korunma sistemi 3.Dedksiyon sistemi 4.Dekontaminasyon Sistemi 5. Koruyucu tbbi malzeme 6.Eitim

297

Biyolojik silahlar; insan, evcil hayvan ve faydalanlan bitkilerde lm veya zarar meydana getirmek, malzemeyi hasara uratmak amacyla mikro organizmalarn veya bunlarn toksinleridir. nsanlara kar kullanlan biyolojik sava maddeleri dorudan doruya insanlara kar etkili olup, hastalk yolu ile lme veya halsizlie sebebiyet verme llerine gre ayrlrlar. Bu maddeler seilen insan topluluklarna kar kullanlabilmelerinin yan sra esas deerleri taaruza kar koyma kabiliyetini zayflatarak ve imha ederek fiziki veya psikolojik tesirlerle byk alanlarda ktle zararlarna amaktadr. nsanlara kar kullanlan biyolojik maddeler bakteriler, virsler, riketsialar ve funguslardr. P.2.1.Radyoaktif Maddeler Atom ekirdeklerinin bir d etki olmakszn kendiliklerinden ma yapmalarna ve bu tr ma yapan atomlara da radyoaktif atom ad verilir. Radyoaktif atomlarn ekirdekleri kararszdr. Atom ekirdeklerinin kararl ntron ve proton saysna baldr. He, C, N ve O gibi hafif atom ekirdeklerinde ntron says, proton saysna eittir. Ntron saysnn proton saysna oran 1dir. Bu ekirdekler karaldr. Proton says 2040Ca atomundan fazla olan atomlardan; ntron says proton saysna eit olan kararl atom ekirdei yoktur. Bu atom ekirdeklerinde Coulomb itme kuvvetleri, ekirdein kararllnn azalmasna sebep olur. Ar elementlere dou ntron saysnn proton saysna oran git gide artar. Yaplan deneyler radyoaktif bir elementin bu zelliini bileiklerinde de gsterdii ortaya koymutur. Bir elementin radyoaktif zellii o elementin kimyasal durumuna bal deildir. Scaklk ve basn gibi d etkiler de radyoaktif zellii deitirmez. Bunlara ek olarak radyoaktif zellik maddenin kat, sv veya gaz halinde bulunmasyla da ilgili deildir. Kurundan bir krze iinde bir miktar radyum koyup bir manetik alana tabi tutulursa radyasyonlar gruba ayrlr. Bir ksm hafife sola sapar, pozitif ykldrler, bunlar iki elementer yke malik olan helyum ekirdekleridir, bunlara alfa nlar denir; bir ksm fazlaca saa sapar, negatif elektronlar olup bunlara beta nlar denir; bir ksm hi sapmaz, bunlar ok ksa dalga boylu elektromanetik dalgalar olup bunlara gama n denir. Radyoaktif maddelerden yaylan alfa beta ve gama nlar eitli olaylara sebep olurlar. Mesela; kar, sv ve gaz halindeki maddeleri iyonlatrrlar. Cam,

298

porselen, fayans gibi maddeler radyoaktif n temasnda renklenirler. Renklenme nlarn yollarna karlk gelen blgede olur. Radyoaktif nlar canl hcrelerine etki ederler. Bata kanser olmak zere birok hastala sebep olurlar. Nesiller boyu kaltsal bozukluklar meydana getirebilir. imdi bu bozunma trlerini srasyla inceleyelim. Alfa Inlar: Alfa nlar iki defa pozitif ykl helium ekirdekleridir. Gerekten alfa partikllerinin spetik ykleri bu partiklleri veren radyoaktif cisim ne olursa olsun, daima hidrojeninkinin yarsna eittir. Bu sonu, ancak alfa taneciklerinin atom arlnn ikiye eit olduu yahut, Rutherfordun ilk anda ileriye srd gibi, bunlarn ktlesi 4 olan ve herbiri 2 e ykne malik atomlardan ibaret olduu eklinde izah edilebilir. Ramsay 1904te, Rutherfordun ileri grnn tamamiyle yerinde olduunu genel olarak ispat etmitir. Gayet ince eperli fakat gazlar geirmeyen bir cam ampul ierisine radon konmutur; bu ampul de daha byk, havas, boaltlm ve iki elektrot ihtiva eden bir baka ampul ierisine alnmtr. Beta Inlar: Beta nlar negatif elektronlardan ibarettirler. Hzlar k hzna yaklar, yollar alfa nlarnnkinden daha uzundur. Beta nlar da iyonlatrc nlardr. Beta nlarn primer ve sekonder olmak zere iki gruba ayrmak mmkndr. Primer beta nlar ekirdekten gelen nlardr. Baz atomlarda bunlarn yannda ayn enerjiye sahip beta nlar gruplar da yer alr ki bunlara sekonder beta nlar denir. Beta nlar ok gericidir, yani yollar ok uzundur. ou radyoaktif cisim alfa, beta ve gama nlarn filtre etmek gerekir. Ama bugn kuvvetli ar beta kayna olarak yapma yolla elde edilen Stronsium - 90dan faydalanlr. Alfa paracklarna oranla ktlelerinin ok az, hzlarnn ise ok yksek oluundan daha fazla nfuz etme zelliine sahiptirler. 2-3 mm kalnlndaki alminyum levhadan geebilirler. Beta paracklar elektrik ve manyetik alanda, alfa paracklarna gre zt ynde ve ktlesinin ok kk olmas nedeniyle daha fazla sapmaya urarlar. Beta bozunmasna urayan bir atom, ekirdeinden bir elektron frlatr. Frlatlan bu elektron ise ekirdekteki bir ntronun bir protona dnmesi sonucunda oluur. Netice itibariyle beta bozunmasna urayan elementin atom numaras 1 artar, ktle numaras ise deimez. Gama Inlar: Gama nlar ksa dalga boylu elektromanetik radyasyonlardr. Bir ekirdekte alfa yahut beta nlar meydana geldikten sonra ou zaman ekirdek uyartlm hale geer. Uyartlm haldeki ekirdein bir enerji ars vardr. Uyartlm ekirdek normal haline dnnde kaybettii bu enerj, ars ekirdekten bir taneciin frlatlmas eklinde olmazsa buna bir izomerik gei denir ve bu srada gama radyasyonu yaynlanr.

299

Pozitron Imas: Pozitron masnda ekirdekteki bir proton bir ntrona dnr. Bu esnada zellikleri elektrona benzeyen fakat pozitif ykl bir tanecik oluur. Bu taneciin ekirdekten dar frlatlmas pozitron masdr. Pozitron parac B+ veya +1e0 eklinde sembolize edilir. Pozitron mas yapan bir ekirdein atom numaras 1 azalr, ktle numaras ise deimez. Radyasyonun Genetik Etkileri Dk seviyeli radyasyonun tek belirgin salksal etkisi sonraki kuaklarda grlen genetik sakatlklara sebep olmasdr. Genellikle genetik bozukluklar olarak adlandrlan bu sakatlklar, renk krlnden, mongolizm gibi ciddi hastalklara kadar eitlilik gsterir. Baz kiiler, radyasyonun iki bal ocuklarn domasna; insan alt ya da insan st canavarlarn ortaya masna neden olacana inanrlar. Durum kesinlikle bu deildir; nk insanlk daima doal radyasyona maruz kalm olmasna karn, hibir zaman bu tr vakalar grlmemitir. Baz kiiler de radyasyon kaynakl genetik etkilerin insan soyunu yok edeceine inanrlar. Ancak bu da yanltr. Yani radyasyonun yol aaca herhangi bir kt zellik, sonuta yok olacaktr. Nkleer endstrinin genetik etkileri, ancak insann doal kaynaklardan ald radyasyondan sadece yzde bir kadar daha fazla radyasyon etkilenimine yol at hatrlandnda en iyi ekilde anlalabilir. Doal radyasyonun da, normal olarak karlalan genetik bozuklarn sadece %3nden sorumlu olduu dnlmektedir. Nkleer gcn genetik etkilerini anlamann muhtemelen daha kolay bir yolu, ge yata ocuk sahibi olma durumudur. Ge annelik yann Down sendromu, Turner sendromu ve birka dier kromozomal dzensizlie yakalanma riskini artrd bilinirken, ge babalk yann da akondroplazia ve binlerce dier otozomal, baskn hastalk riskini hzla artrd bilinmektedir. Sonulara, fareler zerinde yaplan almalar ile varlm olmas ilgintir, nk insanlar zerinde genetik bozuklua yol aan, radyasyonla ilgili gerek bir kant yoktur. Byle bir kant bulabilmek iin en iyi yol, atom bombasndan sonra Japonyada hayatta kalan insanlar gzlemektir, ancak dikkatli olarak yaplan birka almada, bu insanlarn ilk kuak ocuklarnda ar miktarda genetik bozukluk grlmemitir. Genetik bozuklua sahip bir ocuu olmas riskini merak edebilir; bu gebelikten nce maruz kalnan her mrem radyasyon iin 40 milyonda bir olaslktr. Canllarn Radyoaktiviteye Kar Korunma Yntemleri Henri Becquerel radyoaktiviteyi bulan kii olarak nldr. Kendisinin ayr zamanda,radyoaktif maddelerin canllar iin tehlikeli olduunu da kefettiini

300

bilen ok azdr. Becquerel, iinde radyum rnei tad cebinin altnda,dersinin yandna dikkat etmi. O zamandan beri, radyumun zararl malar meydana getirdiinden haberimiz vardr ve hi kimse cebinde radyum tamay aklna getirmez. Inmlarn tehlikesi ok byktr,nk etkisi,zarar meydana geldikten bir sre(birka yl bile olabilir)sonraya kadar hissedilmez. Herhangi bir nmn cisimlere ne kadar geebilecei bunun enerjisine baldr. nk, nm her bir atoma arpnda, bu atomlardan elektron koparmakla enerjisinin bir ksmn kaybeder. Alfa tanecikleri havada birka santimetre ilerleyince havadaki gaz atomlarndan elektron koparmak yoluyla btn enerjisini kaybeder. Madenlerde yaklak olarak milimetrenin binde birkandan ve canl dokulardaysa yaklak olarak yzde birinden fazla bir derinlie giremez. Bir tek alfa tanecii milyonlarca atomlardan elektron koparabilir. Beta nlarnn geme yetenei alfa nlarndan daha fazladr, ama canl dokular ierisinde fazla ileri gidemez. Alfa ve beta nlar verev cisimler deride nm verev cisimler deride nm yanklarna sebep olabilir. Kazara nefes alma yoluyla yada yutularak vcuda girerlerse, zellikle tehlikeli olurlar, nk bu nmlarn geme yetenei kk olmakla beraber, uzun bir sre boyunca akcierlerin ve midenin eperlerinde meydana getirdii etki ok nemlidir. Gama nlar alfa ve beta nlarndan ok daha ldrcdr; hzl ntronlar da yledir. Bunun sebebi, menzillerinin hemen hemen snrsz olmasdr. Bu nlar, rnein , insan vcudunun bir tarafndan te tarafna yada yksek enerjili gama nlar halinde yirmi santimetre kalnlnda kurundan geebilir. Acaba nm, hayvan olsun, bitki olsun, canllara neden zarar verir? Btn canllar , canl hcrelerden yaplmtr. Byme ve eskiyen hcreleri yenileme her bir hcrenin kendisinin btnyle ayn olan iki hcreye blnme yeteneiyle mmkn olmaktadr. Bu blnme , hcrenin ekirdei ve belki bu ekirdekte meydana gelen bir kimyasal rnle dezoksiribonkleik asit(DNA)meydana gelmektedir. Hcreye hayat veren eyin ne olduunu daha kimse tam olarak bilmemektedir, ama bunun, hcrenin ekirdeini meydana getiren ok atomlu karmak molekllerdeki atomlarn, anlalmas g bir dzenlenmesiyle ilgili olduu sanlmaktadr. Blnmenin meydana gelmesi iin hcrede normal miktarda DNA bulunmaldr ki yeni hcrelerin her birine normal miktarda DNA gidebilsin. Elektrikle ykl bir tanecik sradan bir molekle arparsa, bunun yapsn altst eder, nk atomlarn bir araya gelmesi elektrikle ykl taneciklerin eitli atomlarda ortaklaa bulunmas ve atomlar arasnda dei toku edilmesiyle mmkn olmaktadr. Inmn elektrikle ykl taneciklerinin, canl hcrenin ekirdei atomlarn ok karmak ve ok dengeli olan dzenine ve su gibi olan d ksmna gelii, nasl olduu daha tam olarak bilinmemekle beraber, hcrenin hayatn ve yapsn zedeleyen yeni bir dzenlemeye sebep olur. Inlarn etkiledii bir hcre hemen lr, yada nlarn dozu ok byk ve etkiledii sre ok uzun deilse, kendini iyi edebilir. Tek bir hcrenin, yeri doldurulur. Ama, bir hayvann blnebilen btn aktif hcrelerinin ekirdei,bunlarn blnmesini engelleyecek kadar zarar

301

grrse, o zaman, yeni hcreler meydana gelemez ve biraz gecikirse de, eninde sonunda hayvann lm gelir. ok yksek dereceli nm bir canly hemen ldrebilir, nk, hcrelerin kimyasal dzenini bozmakla can alc organlar ylesine kt bir ekilde zedeler ki, bu organlar grevlerini yapamaz hale gelir bu da ani lm demektir. nsan vcudundaki can alc organlarn korunmas derine geebilen gama nlarndan ve ntron nmlarndan bile kurtulma ans artrabilir, nk ana organlar zarar grmezse vcut fonksiyonlarn yapmaya devam edebilir. Alyuvarlarn retiminde artmaya sebep olarak vcudun dayanklln arttran dalak zellikle nemli bir organdr. Biraz tuhaf gelir ama, vcuttaki en byk kemiklerin korunmas da nemlidir, nk vcuttaki hasarlar onaracak olan yeni kan hcreleri bunlarn ilik ksmnda meydana gelir. Eer, rnein sadece bir kala kemii korunursa, bu bir tek fabrikann kan hcreleri retmeye devam etmesi iyileme ve yaama ansn nemli derecede artrr. Hcrelerin malarn etkisine uramasyla ilgili birok aratrlamalar yaplabilmektedir; ama hala, birok ey iyice anlalm deildir. Eer, hcre olgun bir hcreyse, bunun iyileme ve blnerek oalabilme ans ok fazladr. Blnmenin ilk basamaklarnda olan daha gen hcreler nlara kar ok duygundur ve ancak hafif dozlardan zarar grmeden kurtulabilir. eitli nlarn etki olanlar hakknda bildiklerimizle, halk, radyoaktivitenin tehlikelerinden koruyacak gvenlik tedbirlerini bulmak mmkndr. Hibir radyoaktif maddenin plak elle tutulamayaca apaktr. Cisim, sadece, alfa ve beta nlar veriyorsa, bunlarla alan kimse eldiven giyerek bunlar elleyebilir. Ama gene de radyoaktif tozlarn solunum yoluyla vcuda girmesi tehlikesi vardr. Bunu nlemek iin, cisim, zerinde iini grmek iin bir pencere ve kenarlarndaki deliklerde bir ift eldiven bulunan ve eldivenli kutu ad verilen bir kutunun iinde ele alnr. alan kimse, kutunun dndan ieriye erimek iin ellerini eldivenlere sokar. Bu ekilde kutu hava szdrmaz ve radyoaktif madde alan kimsenin hibir yerine demeden kullanlabilir. Gama n veren cisimlerin kurun ve betondan kaln duvarlarn arkasnda saklanmas gerekir. Bunlarla ancak uzaktan kumandayla alabilir. Radyoaktif cisimlerle alanlarn koruyucu elbise, eldiven ve ayakkab giymeleri ve bazen maske takmalar, laboratuardan ayrlrken de bunlar kartmalar arttr. Koruyucu elbisenin bir ekli, zerinde toplanmas mmkn olan kirleri karmak iin fralanabilir iirilmi, su geirmez elbisedir. Bu tedbirler kazara alan kimsenin zerine konan radyoaktif tozlarn laboratuarda yemek imek, makyaj tazelemek yada sigara imek, tehlikelidir. iler ve laboratuarlar, nm miktarn dzenle kaybeden l aletleriyle kontrol edilir. Bu kontrol dzenlerinin en basiti, madalya gibi cep zerine aslan madensel bir klf ierisindeki bir fotoraf filmidir. Film her hafta ykanr ve filmin kararma miktarna bakarak etkisi altnda kald nm miktar llr. Eer maksimum bir doz bulunursa ii bir sre nmlardan uzak durur. Inmlara kar korunma, zellikle nkleer reaktrlerin yaknnda nemlidir, nk buradaki nm isteyerek meydana getirilmitir ve laboratuarlardakinden

302

ok daha iddetlidir. Reaktrler kurunla kaplanm tek para bir beton duvarla evrilmitir. Bu biyolojik kalkan en hzl ntronlar ve gama nlarn bile durduracak ekilde tasarlanmtr. Tabii kontrol ubuklar ve nkleer yakt, ancak uzaktan kumandayla ynetilir. Bu biyolojik kalkandan darya biraz nm szarsa, otomatik monitrler hemen alarm iareti verir. Atmosferi kirletebilecek tozlardan temizlenmesi iin, nkleer elektrik santrallerini havalandrma gelen hava szgelerden geirilir. Gnmzde radyoaktif maddelerden ve radyoaktif hale gelen gerelerden kurtulma, nemli bir problemdir. P.2.2.Denize Dklen Petrol ve Dier Tehlikeli Atklar Trkiye, deniz ulatrmas asndan dnyann en nemli noktalarndan birisinde bulunmaktadr. Karadeniz ile Akdeniz arasndaki tek deniz ulam yolu stanbul ve anakkale Boazlar ile Marmara deniz vastas ile salanmaktadr. Boazlarmzdaki deniz trafii, zellikle stanbul Boaz gibi youn yaplamann grld noktalarda doal ve yapay evre bakmndan ok ciddi evresel riskler yatmaktadr. Bunlar; gemilerin normal operasyonlarndan kaynaklanan sintine ve balasat gibi atklar ile plerini denize boaltmalar, gemilerin legal veya illegal yollardan tadklar tehlikeleri atklarn veya maddelerin denize boaltlmas, kaza durumunda denize petrol veya dier zararl maddelerin yaylmas gibi sonulara yol aabilecektir. Gemilerin ve dier deniz aralarndan denizlerin kirletilmesine neden olan maddeler, zellikle uluslararas szlemeler ve deniz kirlenmesini nleme kurallar gz nnde bulundurularak, be balk altnda toplanabilir. Bunlar, a. b. c. d. e. PETROL VE PETROL TREV MADDELER ZEHRL SIVILAR AMBALAJLI ZARARLI MADDELER PS SULAR PLER'DR.

Ayrca gemilerin limanlarda ykleme ve boaltma ilemleri ve temizlik ilemleri srasnda meydana gelen kirlilik en nemli kirlilik konularndan birini tekil etmektedir. zellikle petrol tanklarnn ykanmas srasnda ortaya kan byk problem olmaktadr. Gemilerin sintine sularn denizlere basmalar, gemilerdeki dier pis sularn ve ambar temizleme ilemi srasnda karlan p ve atklarn denizlere atlmas,

303

kirli balast sularnn denize verilmesi, gemilerin gaz_fren ilemlerinden kaynaklanan kirlilik, gemileri yakt ikmali ile ham petrol ve petrol rnleri, LNG veya LPG ile kimyasal ykler ve benzeri ykleri tayan gemiler Boazlarmzda nemli lde evre kirlilii yannda, can ve mal gvenliklerini de tehlikeye sokmaktadr.
P.2.3. Tehlikeli Maddeler

7269/1051 sayl Afetler Kanununun deiik 4.maddesi gereince 08.05.1988 tarih ve 19808 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Afetlere likin Acil Yardm Tekilat ve Planlama Esaslarna Dair Ynetmelik uyarnca zmir Valilii tarafndan Afetler Acil Yardm Plan kapsamnda evre Hizmet Grubu teekkl ettirilmitir. limizde bulunan kurum, kurulu ve niversite temsilcilerinin katlm ile oluturulan evre Hizmet Grubu zmir evre l Mdrl bakanlnda almalarna devam etmektedir. Yaplan almalar neticesinde, evre Hizmetleri Grubunun yapmay planlad almalar ve grevlerini ieren alma plan hazrlanmtr. Bu almalar kapsamnda GIS Bilgisayar Program satn alnm, 10 adet Mdrlmz teknik elemannn eitim almas tamamlanmtr. Proje erevesinde limiz 1/25.000 lekli toporafik ve toprak haritalar saysallatrlmtr. limizde bulunan baraj koruma alanlar ve su kuyularnn byk bir blm de saysal ortama aktarlmtr. limizde faaliyet gsteren ve Acil Durum Plan kapsamna giren iletmelerin koordinatlar CPS aleti ile belirlenmi olup, saysal ortama aktarlmtr. Haritalarn saysal ortama aktarlmasnn sonulanmasnn ardndan Mdrlmzn talebi zerine sz konusu iletmeler tarafndan hazrlanan ve herhangi bir kaza yada doal afet halinde alnmas gereken nlemleri ieren zel Acil Durum Planlar da saysal ortama aktarlacaktr. Ama; iletmelerde bulunan kimyasal maddelerin herhangi bir afet durumunda aa karak su kaynaklarna, havaya ve topraa karmas halinde oluabilecek evresel riskleri ve alnmas gereken tedbirleri bilgisayar ortamnda belirlemektir. P.3.AFETLERN ETKLER VE YARDIM TEDBLER 7269-1051 Sayl Afet Kanununun 4. maddesine gre yaynlanp yrrle giren Afetlere likin Acil Yardm Tekilat ve Planlama Esaslarna Dair Ynetmelik hkmleri uyarnca, limiz Afetler Acil Yardm Plan hazrlanm ve Valiliimizce onaylanarak yrrle girmitir.

304

Valiliimizin 12.10.1999 tarih ve 8626 sayl oluru ile Kamu Kurum ve Kurulularndan teekkl ettirilen Hizmet Grup Bakanlar ve yelerinin bazlar deitirilmi ve 9 olan hizmet grup says 13e karlmtr. Sz konusu 13 Hizmet Grubu Valilik Kriz Merkezi koordinatrlnde afetlere ilikin almalarn srdrmektedir. Afete ilikin hizmetlerin en sratli ve salkl bir ekilde yrtlebilmesi amacyla l Afet Planna paralel olarak , limize bal ileler iinde ile afet planlar hazrlanarak muhafaza edilmektedir. Afetler l Acil Yardm Plannda Grevli Personel ve Ara Says Listesi GRUP KOMTESNDE SERVS VE EKPTE GRUBU GR. SAY. ARA SAY. GR. SAY. ARA SAY. Haberleme Hizm. 8 5 42 36 Grubu ------------------------------------------------------------------------------------------------Ulam Hizm. Gr. 9 4 83 46 ------------------------------------------------------------------------------------------------Kurtarma ve Yk. 13 5 94 92+tm itf. Kal. Hizm. Gr. aralar ------------------------------------------------------------------------------------------------Salk ve lk 15 9 89 45 Yar. Hiz. Gr. 24 (ambulans 11 kamyonet, 10 cenaze arabas) ------------------------------------------------------------------------------------------------n hasar tes.ve Ge 11 4 82 30 DS arac sk . ------------------------------------------------------------------------------------------------Gvenlik Hizm. Gr. 5 3 30 8 Trafik b. ara+Jand ara. ------------------------------------------------------------------------------------------------Acil Yardm Satnalma , elkoyma datm hizm. gr. 12 4 68 25 -------------------------------------------------------------------------------------------------

305

Tarm Hizm. Gr. 8 4 24 8 ------------------------------------------------------------------------------------------------Elek. Su.Kanal. 7 4 74 59+TEK Hizm.Gr. Tablo.85 Afetler l Acil Yardm Plannda Grevli Personel ve Ara Says Listesi P.3.1. Sivil Savunma Birimleri zmir ilinde grev yapan Sivil Savunma Birimleri ve alt servisleri Sivil Savunma Genel Mdrl Tara Tekilat emasndan grlebilir. P.3.2. Yangn kontrol ve nleme tedbirleri zmir ehri ve evresinde 1993 yl ierisinde meydana gelen yangn olaylarnda tahmini 42.866.156.000 TL zarar ziyan meydana gelmi olup , itfaiyeden 2 kii yaralanm , len olmamtr.Sivil halktan ise 47 kii yaralanm olup 16 kii hayatn kaybetmitir. Yukarda yer alan yangn nedenlerinin yzde oranlar dikkate alnarak uygulanmas gereken yangn nleme ve kontrol yntemlerinin en nemlileri aada ifade edilmektedir. -Yangnlarn kontrolleri iin en nemli husus bina ve tesisi kullanan insanlarn bu konuda bilgilendirilmi olmalardr. -Kontrol ileminin yerine getirilmesinde resmi binada grevli savunma sekreterliinin yangn koruma ekibi grevli olup , bu ekip emrinde bulunan yangn sndrme tpleri ve dier tesisatlarla kabilecek muhtemel yangnlar kontrol altna alr. -Yangnn kontrol edilmesi ve nlenmesinde dier bir husus irtibatlandrlm olan yangn ihbar sistemleridir. Genellikle resmi kurulular ve sanayi tesislerinde bulunmaktadr. -Yangna kar en nemli ilkelerden biri de her yl soba ve kalorifer bacalarnn usulne uygun olarak temizlenmesidir. -Binalarn elektrik donanmnda kaliteli malzeme kullanlmal ve ehliyetli kiiler tarafndan tesis edilmelidir. -Yangn sndrme malzemeleri her zaman bakml ve kontroll olmaldr.

306

P.3.3. lk Yardm Servisleri lk Yardm servisleri; Sivil Savunma Servisleri ve Kamu ve zel dare veya Messese Sivil Savunma tekillerinin alt birimi olarak grevi bar dneminde doal afetlerde, sava srasnda dman taarruzlarnda l ve le Hizmet Binasnda meydana gelebilecek ykntlarn tesiri ile yaralanan veya hastalananlara ilk salk yardmn yapmaktadr. Ayrca Afetlere likin Acil Yardm Tekilat ve Planlama Esaslarna Dair Ynetmelik hkmleri ile belirlendii zere lk Yardm ve Saglk Hizmetleri Grubuda afet olaylarnda salk hizmeti vermekle grevlendirilmitir. Ayrca hastanelerin acil servisleri Servislerindendir. ve salk ocaklar da lk Yardm

P.3.4.Afetzedeler ve Mltecilerin Yeniden skan Afet Ynetim Plannn srekli gncelletirilmesi afet annda birbirine yardm edecek olan mahalle ve kentlerin belirlenerek, ortak afet planlama birimlerinin oluturulmas gerekmektedir. Risk altndaki hastaneler, itfaiye binalar, kriz merkezleri, ara depolama alanlar, haberleme sistemleri, kprler, yollar gibi afet sonras birinci derecede nemli olan teknik altyapnn alternatifleri belirlenmelidir. Bo alanlarn ve acil durum yollarnn ak tutulmasnn planlanmas ve evsiz kalan insanlarn yerletirilecei alanlarn belirlenmesi, hayat kurtarma, yarallar tedavi etme, acil durumlarda ulam gibi acil durum sonras sonras yaplacaklarla ilgili planlar gelitirilmelidir. limizin herhangi bir doal afet halinde kullanlmak zere uygulama projeleri mevcuttur. Afet Plan ve

P.3.5. Tehlikeli Ve Zehirli Maddelerin Snrlar Aras Tanm in Alnan Tedbirler Tehlikeli ve zehirli maddelerin snrlar aras tanmasnda uygulanacak tedbirler Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ile bu konuda karlan Tebli ve Genelgelerle belirlenmi olup, limizdeki konuya ilikin uygulamalar bu dorultuda yaplmaktadr. Sz konusu maddelerin uluslararas tanm srasnda ilgili firma evre ve Orman Bakanlndan izin almakla ykmldr.

307

Bu nedenle konuya ilikin l Mdrlmze yaplan bavurular Bakanlmza iletilmektedir. limiz snrlar iinden karayolu ile gemesi yada zmir Limanndan gnderilecek olan tehlikeli, zehirli madde ve atklara ilikin olarak Bakanlmz tarafndan gei iin uygun gr alan firmalar Bakanlmzca l Mdrlmze bildirilmekte olup, Mdrlmz tarafndan sz konusu maddelerin Ynetmelik artlarna uygun olarak limiz snrlarn terk edip etmedii hususu takip edilmekte ve sonucundan Bakanlmza bilgi verilmektedir. P.3.6.Afetler ve Byk Endstriyel Kazalar Bakanlmz tarafndan 29.07.1996 tarih ve 2074 sayl yaz ile Mdrlmze gnderilen Byk Endstriyel Kazalar in Acil Durum Plan dorultusunda tehlikeli zellik tayan baz kimyasal maddeleri belli miktarlarn zerinde bulunduran tesislerde meydana gelebilecek kaza durumunda evreye olabilecek zararl etkilerin en aza indirilmesi iin limize ait Acil Durum Plannn hazrlanmas almalar Valiliimiz bakanlnda ilgili kurulularn katlm ile Acil Durumlara Hazrlk Komisyonu kurularak Mdrlmz koordinatrl ve sekreteryasnda balatlmtr. Sz konusu komisyon 20.12.1996, 16.01.1997 ve 26.03.1997 tarihlerinde bir dizi toplant yaparak,Acil Durumlara Mdahale Komisyonu ve Acil Durum Danma Kurulu tekil ederek,komisyonda grev alacak yeleri belirlemitir. Ayrca toplantda; bu plan kapsamnda kalan iletmelerin envanterinin karlarak,byk endstriyel kazalara neden olabilecek byk iletme ve fabrikalarn mevcut teknik emniyet planlar ile alnan nlemlerin komisyona bildirilmek zere bir rapor haline getirilmesi ve herhangi bir kaza durumunda ilk bavurulacak kiilerin belirlenerek isim,adres,ev ve i telefonlar ile faks numaralarnn Valilik Makamna bildirilmesi ynnde karar alnarak bu dorultuda almalar balatlm ve komisyon almalarn tamamlayarak limiz Acil Durum Plan 11.07.1997 tarih ve 159 sayl Valilik Oluru ile onanmtr. Yukarda sz edilen Formatta blgesel ibirlii erevesinde zmir Valilii Ege Blgesi sorumlusu olarak tayin edildiinden limiz Acil Durum Plannn birer nshas Blgemizde bulunan illerin Valiliklerine 18.07.1997 tarih ve 1369 sayl yazmz ile iletilmitir.

308

Valiliimiz (evre l Mdrl) tarafndan hazrlanan zmir li Yerel Acil Durum Plan, Bakanlmz tarafndan hazrlanacak olan Ulusal Acil Durum Plan almalarna temel oluturacandan limiz Yerel Acil Durum Plan Ek1de yer alan ve herhangi bir kaza halinde risk oluturabilecek tesisleri ieren listenin gncelletirilmesi ve sz konusu tesisler hakknda daha kapsaml bilgi edinilmesi iin, Bakanlmzca ilgili tesisler tarafndan doldurulmas istenen Messese Bilgi Formu listede yer alan tm iletmelere gnderilerek doldurulmas istenmi ve doldurulan formlarn birer rnei Bakanlmza sunulmutur. Yaam olduumuz doal afetler ve zamanla acil durum plannda meydana gelen deiiklikler nedeniyle plann kapsamn genileterek gerekli deiiklikleri yapmak amacyla limiz Yerel Acil Durum Plan gncelletirme almalar balatlmtr. 7269/1051 sayl Afetler Kanununun deiik 4.maddesi gereince 08.05.1988 tarih ve 19808 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Afetlere likin Acil Yardm Tekilat ve Planlama Esaslarna Dair Ynetmelik uyarnca zmir Valilii tarafndan Afetler Acil Yardm Plan kapsamnda limizde bulunan kurum, kurulu ve niversite temsilcilerinin katlm ile oluturulan ve almalar Mdrlmz bakanlnda yrten evre Hizmet Grubu yapmay planlad almalar ve grevlerini ieren alma plan hazrlanmtr. Bu almalar kapsamnda GIS Bilgisayar Program satn alnm, 10 adet Mdrlmz teknik elemannn eitim almas tamamlanmtr. Proje erevesinde limiz 1/25.000 lekli toporafik ve toprak haritalar saysallatrlmtr. limizde bulunan baraj koruma alanlar ve su kuyularnn byk bir blm de saysal ortama aktarlmtr. limizde faaliyet gsteren ve Acil Durum Plan kapsamna giren iletmelerin koordinatlar CPS aleti ile belirlenmi olup, saysal ortama aktarlmtr. Haritalarn saysal ortama aktarlmasnn sonulanmasnn ardndan Mdrlmzn talebi zerine sz konusu iletmeler tarafndan hazrlanan ve herhangi bir kaza yada doal afet halinde alnmas gereken nlemleri ieren zel Acil Durum Planlar da saysal ortama aktarlacaktr. Ama; iletmelerde bulunan kimyasal maddelerin herhangi bir afet durumunda aa karak su kaynaklarna, havaya ve topraa karmas halinde oluabilecek evresel riskleri ve alnmas gereken tedbirleri bilgisayar ortamnda belirlemektir. Yaplan almalar neticesinde, evre Hizmetleri Grubunun yapmay planlad almalar ve grevlerini ieren alma plan hazrlanmtr. Bu erevede ncelikle limizdeki sanayi tesislerinin kulland kimyasal maddelerin envanteri karlmakta sanayi tesisleri sektr trne gre harita zerine ilenmektedir.

309

Yine bu haritalar zerine nemli ime suyu, yzeysel ve yeralt suyu kaynaklar, tarm topraklar v.b. doal kaynaklar iaretlenecek olup, sz konusu kimyasal maddelerin herhangi bir afet durumunda aa karak su kaynaklarna, havaya ve topraa karmas halinde oluabilecek evresel riskler ve alnmas gereken tedbirler bilgisayar ortamnda belirlenecektir. KAYNAKA *Bayndrlk ve skan Mdrl *Bayndrlk ve skan Mdrl Afet leri ube Mdrl *Sivil Savunma Mdrl *evre ve Orman l Mdrl R.SALIK VE EVRE R.1. TEMEL SALIK HZMETLER zmir her yl artan nfusu ve Trkiye'nin nc byk kenti olma zelliiyle ok nemli salk sorunlarn yaarken elindeki personel ve fiziki kaynaklarla btn Ege Blgesine hizmet eden bir merkez zelliini tamaktadr. 2004 ylnda salk ocaklar ve ASAP Merkezleri tarafndan hazrlanan Ev Halk Tespit Filerinden edinilen verilere gre nfusu 3.566.276 dr. l nfusunun % 72si il merkezinde oturmaktadr. lin nfus younluu kilometrekare bana 297 kiiye ulamtr. Bu geni nfusun artan talepleri yannda Ege Blgesinin dier illerinde yaayan nfusta zellikle ileri salk bakm hizmetleri ynnden zmirdeki referans hastanelerinden yaralanmaktadr. Corafi ynden zmir'in en nemli zellii , bir krfez ehri olmasdr. Krfez , zmir'in bir ticaret ehri olmasn ve yabanc lkelerle yakn iliki kurmasn salam ; ancak tarih iinde bata stma ve kolera olmak zere eitli bulac hastalklar asnda da nemli bir tehlike kayna olmutur. zmir'in sosyal ynden en nemli zellii , dier bat Anadolu ehirleri gibi srekli g alan bir yerleim yeri olmasdr. ounlukla dou ve Anadolu'nun krsal blgesinden gelen ailelerin gleri nedeniyle zellikle son yirmi be ylda ehrin evresinde gecekondu blgeleri olumutur. G eden aileler , eitli salk sorunlar ile gelmekte ,bunun yannda uyum sorunlar yaanmaktadr. Bu durum , birinci basamak salk hizmetlerine zelliklede Ana ocuk Sal ve Aile Planlamas hizmetlerine olan talebi arttrmaktadr.

310

zmir'in salk durumunu etkileyen en nemli ekonomik zellik , ehrin ticaret ve turizm faaliyetleri ynnden artan lde d ilikilere ak olmasdr. Bu ilikilerin salk ynnden bir risk oluturmamas iin bir yandan gemilerin ve gelen ticari mallarn denetimleri yaplmakta, te yandan ekonomik ynden yararlar tartlmaz olan turizm ilikileri ile lkeye bulac hastalklarn girmesini nlemek iin tedbirler alnmaktadr. lin ticaret ve sanayi kapasitesinin artmasyla birlikte i yerleri ve ii says da yldan yla oalmakta bu durum ii sal hizmetlerine olan talebi arttrmaktadr. zmir, gerek fiziki yap, gerekse insan gc asndan yldan yla artan kaynaklara sahiptir. zmir'de , yine kamu sektrnde alan 214 di hekimi, 276 eczac, 3167 hemire, 1543 ebe-hemire ve 1705 salk memuru - evre sal teknisyeni bulunmaktadr. zmirde Salk Bakanlna bal olarak alan 6896 hekim, 251 di hekimi, 193 eczac, 6155 hemire, 2046 ebe, 1890 salk memuru-evre sal teknisyeni bulunmaktadr. zmir'de ilk bavuru yeri olarak grev yapan , yani birincil basamak salk hizmetlerini sunan kurulular arasnda Salk Bakanl'na bal Salk Ocaklar ve Ana ocuk Sal Aile Planlamas merkezleri yannda zel muayenehane ve zel poliklinikler saylmaldr. 2004 yl sonu itibariyle zmir linde 236 salk oca ve 25 ana ocuk sal aile planlamas merkezi salk hizmeti sunmaktadr. Salk Ocaklar va ASAP Merkezlerinde gebe , bebek, ocuk, lohusa izlemeleri , alama hizmetleri ve aile planlamas almalar devam etmitir. R.1.1. Salk Kurumlarnn Dalm zmir'de Salk Bakanlna bal 29 hastanede 6141 adet yatak bulunmaktadr. niversite Hastanelerinde 2782 yatak, 16 adet olan zel Hastanelerde ise 916 adet yatak bulunmaktadr. Hastanelerin yatak igal oranlar incelendiinde, il merkezlerindeki devlet hastanelerinde ve niversite hastanelerinde % 80lere varan bu rakamn ile hastanelerinde ve zel hastanelerde % 30 civarnda olduu gzlenmektedir. Bu

311

durum, zmir'deki byk hastanelerin zellikle evre iller iin son bavuru yeri olmasndan kaynaklanmaktadr. Btn bu sonular, zmir'deki salk hizmetlerinin koordinasyonunda ve hizmetin planlanmasnda temel veri kaynaklar olarak alnmaktadr. R.1.2. Bulac Hastalklar zmir'de ocukluk dnemi alarnn nemli bir ksm salk ocaklar ve ASAP Merkezlerinde yaplmaktadr. 2004 yl iinde difteri, bomaca, tetanoz, kzamk, polio, BCG ve Hepatit gibi ocukluk alarna ve gebe tetanoz alarna devam edilmitir. Bulac hastalklardan 2004 ylnda en ok tesbit edilen 37180 vaka ile ishal olmutur. Bunun yannda 8709 pheli srk,1584 tberkiloz, 587 hepatit A grlmtr. Turizmin nemli bir etkinlik olmas nedeniyle , ADS zmir'de zel bir nem tamaktadr. zmir'de ilk ADS vakas 1987 ylnda saptanm olup 1991 sonuna kadar toplam vaka says 10da kalmtr. Ancak 2003 ylnda 16 yeni vaka tespit edilmi olup; uandaki toplam ADSli 164 tr. Bu vakalarn tmde yakndan izlenmektedir. le Ad Aliaa Balova Bayndr Bergama Beyda Bornova Buca eme ili Dikili Foa Gaziemir G.bahe Karaburun Karyaka K.paa Devlet Halk Sem. As. Hast. Sa. Plk. Mer. Lab. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 2 Salk Verem Salk Salk Salk Toplam Mer. Sava Oca Evi Meslek Disp. Lisesi 4 7 12 1 4 6 4 17 1 23 1 12 28 1 44 1 5 6 1 18 6 30 1 13 3 19 2 2 6 1 12 1 15 4 8 12 5 1 7 3 2 5 3 2 5 2 4 6 1 18 23 10 8 19

3 1

312

Knk Kiraz Konak Menderes Menemen Narldere demi Seferihisar Seluk Tire Torbal Urla Toplam

1 6 1 1 1 1 1 1 1 21

1 7

1 3

1 1 1 1 25

1 1 1 0 13

33

3 4 39 9 10 3 17 4 4 5 9 7 232

9 18 1 9 9 26 5 3 20 17 4 213

1 2

1 1 7

13 25 60 18 20 3 47 10 8 29 30 13 521

Tablo.86.Salk Bakanlna Bal Tesislerin lelere Dalm (Salk l Md.2004) Aylar O C A K U B A T M A R T N S A N M A Y I S H A Z R A N T E M M U Z A U S T O S E Y L L E K M K A S I M A R A L I K T O P L A M

Hastalk Ad

shaller Hepatit A Hepatit B pheli Isrk Amipli Dizanteri Tberk. Kzamk Streptekok Anjin Stma Frengi TOPLAM

1143 132 26 532 140 218 18 64 1 6 2280

1541 2460 2922 3864 3330 4293 4538 3691 3576 2512 3310 37180 57 21 366 19 112 5 31 8 52 42 454 105 155 28 79 7 44 14 606 94 145 40 91 10 38 11 872 86 175 83 57 2 11 33 2 943 105 155 34 45 8 29 18 975 143 116 9 33 5 6 34 17 956 137 114 25 4 4 30 49 16 22 1017 771 92 98 5 25 4 5 123 129 13 53 1 1 41 9 564 62 60 11 50 6 48 26 653 58 107 26 93 10 587 224 8709 1164 1584 272 646 17 82

2160 3382 3966 5199 4655 5627 5829 4983 4738 3315 4331 50465

313

Tablo.87.zmir Blgesindeki 2003 Yl Bulac Hastalklarn Aylara Dalm (Salk l Md.)

HASTALIK ADI

VAKA SAYISI

LM SAYISI

Tberkloz 1583 34 Meningokoksik 29 3 Menenjit Hapatit A 587 3 0.02 TBC Menenjit 24 2 0.01 Amipli Dizanteri 1219 2 0.01 Guillian Barre 5 0 0.00 Tetanoz 1 0 0,00 Brusellozis 119 0 0,00 Hepatit B 224 2 0.01 Tifo 81 3 0.02 Bomaca 42 0 0.00 TOPLAM 3914 49 Tablo.88.Salk Mdrl Blgesindeki 2003 Yl Bulac Hastalklarn Orantl lm Hzlar (Salk l Md.) R.1.2.1.me, Kullanma ve Sulama Sular

ORANTILI LM HIZLARI 0.19 0.02

limizde tketime verilen ime ve kullanma suyu Bykehir Belediyesi tarafndan 2 baraj ve 131 kuyudan temin edilerek 18 adet depo vastasyla tketime (ebekeye) verilmektedir. Tketime verilen ebeke sular depo klarnda otomatik olarak gaz klorlama yntemiyle Bykehir Belediye Bakanlnca klorlanmakta olup; Salk l Mdrlne bal Salk Ocanda grevli personel tarafndan ebekenin u noktalarnda bakiye klor lmleri yaplarak klor miktarnn ebekede az miktarda bulunmas durumunda ilgili Belediye birimlerine bildirilmektedir. Ayrca bakteriyolojik ve kimyasal su rnekleri alnarak analizleri yaptrldktan sonra takibi yaplmaktadr. limizde Salk Bakanl'nca ruhsatlandrlm olan 9 adet kaynak suyu iletmesi bulunmaktadr. Bu iletmeler belirli periyotlar dahilinde Kaynak Sular Ynetmelii hkmlerince Salk l Mdrl tarafndan denetlenmektedir.

314

A) me ve Kullanma Suyu Kaynaklar ME SUYU KAYNAKLARI Halkapnar kaynaklar Menemen Kaynaklar CNS Derin Kuyu Derin Kuyu ADED

18 kuyu aktif 22 kuyu mevcut, 19 kuyu aktif 3 avuky Kaynaklar Derin Kuyu 9 kuyu mevcut, 7 kuyu aktif 4 Pnarba Kaynaklar Derin Kuyu 4 kuyu mevcut, 2 kuyu aktif 5 Gksu Kaynaklar Derin Kuyu 22 kuyu aktif 6 amdibi Kaynaklar Derin Kuyu 3 kuyu mevcut, 1 kuyu aktif 7 Sarkz Kaynaklar Derin Kuyu 30 kuyu mevcut, 27 kuyu aktif 8 Buca Kaynaklar Derin Kuyu 6 kuyu mevcut, 26.01.1997den bu yana almamaktadr. 9 Sarnky Kaynaklar Derin Kuyu 6 kuyu mevcut, 18.09.1997den bu yana almamaktadr. 10 imenta Kuyular Derin Kuyu 3 kuyu mevcut, 22.01.1998den bu yana almamaktadr. 11 Altnda Kuyular Derin Kuyu 4 kuyu mevcut, 14.02.1999dan bu yana almamaktadr. 12 Bornova Kuyular Derin Kuyu 4 kuyu mevcut, 1996dan bu yana almamaktadr. 13 Balova Baraj Baraj 1 adet devrede 14 Gzelhisar Baraj Baraj Ekim 2000 ylndan beri su alnamamaktadr. 15 Tahtal Baraj Baraj 1 adet devrede Tablo.89. zmir Metropol Alan me Suyu Kaynaklar (Bykehir Beld.2004)

1 2

315

B)Metropol Alann Su htiyac ve Mevcut Durum zmir metropol alana datm yaplan ebeke suyunun % 65.6s yer alt suyu olarak derin kuyulardan % 34.4 yzey suyu olarak Balova ve Tahtal Barajlarndan temin edilmektedir. C) Dezenfeksiyon ehir ebeke suyunun dezenfeksiyonu 10 noktadan klorinatr cihazlar ile gaz klor 2 noktadan sv klor kullanlarak toplam 12 noktadan yaplmaktadr. ebeke suyunun byk bir blm kuzey kaynakl derin kuyulardan temin edildiinden tahminlerin altnda daha az miktar dezenfektan madde kullanlarak ebekede kesintisiz ve uygun bir dezenfeksiyon salanmaktadr. Halen ebekeye verilen su miktar iin yllk klor sarfiyat gaz klor iin 300 ton / yl 'dr. Dezenfeksiyon noktalar ve dezenfeksiyon cinsler Tablo 90 da grlmektedir. DEZENFEKSYON NOKTALARI CNS 1 Halkapnar Gaz Klor 2 Baraj " 3 Menemen " 4 Yahelli pompa " 5 Cumhuriyet Depo " 6 Gzelbahe Viyadk alt " 7 Pnarba " 8 55 Binlik Depo 9 Yeilyurt Gmme Depo Gaz 10 T 17 Depo Sv klor 11 T 18 Depo Sv klor 12 Gzelbahe Depo Gaz Tablo.90. Dezenfeksiyon Noktalar ve Dezenfeksiyon Cinsi (Bykehir Beld.2003) R.1.2.2.Denizler Ege Denizi'nde kirleticiler genellikle;

Yerleim sonucu evsel atklarla, Sanayiden kaynaklanan atksu dearjlaryla, Ya sonucu ykanma ve zlmeyle, Tarmsal faaliyetler sonucuyla,

316

Liman faaliyetleri ve deniz trafiiyle, Denize ulaan nehir ve akarsular vasflaryla,ularlar

Ege Blgelerinde sanayi geliimine paralel olarak gerekleen nfus art yurdumuz ortalamasnn zerindedir. Turizm sonucu zellikle yaz aylarnda nfus ok artmakta ve kirlilik yk normalin ok zerine kmaktadr. Mevcut altyap da yetersiz kaldndan sorunlar ortaya kmaktadr. evre Kanunu, Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve ilgili Genelgeler dorultusunda sanayi tesisileri, turistik iletmeler ve tatil sitelerinin tekil artma tesisi kurmalar ve dearj izni almalar salanmakla birlikte zellikle denize kys olan ilelerin bir ounun henz altyap ve kanalizasyon sistemlerinin tamamlanmam olmas evre kirliliinin nlenmesi asndan glk oluturmaktadr. R.1.2.3.Zoonoz Hastalklar Hayvanlardan insanlara geen hastalklardr. Gnmzde insan ve hayvanlar yakndan ilgilendiren 200 kadar zoonoz hastalk bulunmakta olup, bunlardan 50 kadar insan sal asndan bulacdr. Zoonoz hastalklar halk saln olumsuz etkilemeleri yan sra hayvan verim kayplarna ve lmlere yol aarak lke ekonomisinide byk zarara uratmaktadrlar. R.1.3.Gda Hijyeni Gdalarn retim, sat ve tketimi srasnda teknik ve hijyenik adan denetlenmeleri, gdalardan rnek alnmas 05.06.2004 tarih ve 25483 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 5179 sayl Gdalarn retimi, Tketimi ve Denetlenmesine Dair Kanunla, gda konrolnn Salk Bakanlndan alnarak yetkiler Tarm Bakanlna devredilmitir. Gda letmelerinin ruhsatlandrlmalar, 10.07.2004 tarih ve 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunu ile metropol alan ierisinde Salk Bakanlndan alnp, ilgili Belediye Bakanlklarna devredilmitir. Bykehir Belediyesi snrlar iinde olmayan metropol alan dndaki gda iletmelerinin ruhsatlandrlmalar Gayr Shhi Messeseler Ynetmeliindeki listede belirtilen snfa gre Salk Bakanl, l Salk Mdrl ve Salk Grup Bakanlklar tarafndan yaplmaktadr. R.1.4.Alama almalar

317

limizde salk kurulular yln belli dnemlerinde bulac hastalklarn nlenmesine ynelik olarak bebek ve ocuklarn alama almalarn yrtmektedir. R.1.5.Bebek lmleri : Trkiye Nfus Salk Aratrmas, 2004 den nceki 5 yl iinde, bebek lm hzlarnn aadaki tabloda da grld gibi dtn ortaya koymaktadr. limizde Son 5 Yllk Bebek lm Hzlar 2000 22,96 (Binde) 2001 22,85 2002 19,18 2003 18,34 2004 16,44 Tablo.91 Bebek lm Saylar R.1.6.Bebek lmlerinin Hastalk, Ya ve Cins Gruplarna Gre Dalm limizde Bebek lmlerinin Tanya Gre Dalm Tan Say A 137 Semptomlar ve iyice tanmlanmayan dier durumlar 279 A 135 Doum ncesi-perinatal-hastalk ve lmlerin dier nedenleri 131 A 21 Bakterilerin dier hastalklar 70 A 130 Doutan gelme btn dier anomaliler 93 A 134 Baka yerlere girmeyen anoksi ve hipoksi durumlar 36 A 127 Kalbin doutan gelme anomalileri 20 A 84 Kalbin dier hastalklar 19 A 92 Dier pnmoni ekilleri 18 A 96 Solunum sisteminin dier hastalklar 24 A 138 Trafik Kazalar 12 TOPLAM 702 Tablo.92 Bebek lmlerinin Hastalk, Ya Ve Cins Gruplarna Gre Dalm lmlerin Hastalk ve Ya Gruplarna Gre Dalm: lk on lm nedeni doutan olma btn dier bozukluklar,baka yerde snflandrlp gruplandrlmayan Anoksik-Hipoksik durumlar,Pnmoniler ve Solunum Yollar, Kongenital Kalp Hastalklar, Enteritler Malntrisyon (beslenme bozukluklar) ve semptomlar ve iyice belirtilmeyen dier durumlar yer almaktadr. lm Yalar:

318

Trkiye'de ve ilimizde 5 ya alt lmlerin byk ounluu bebeklik (0-11 ay) dneminde olmaktadr. 1993 Trkiye Nfus Salk Aratrmasna gre; 5 ya alt ocuk lm hz binde 52.1 ocuk lm hz binde 9.8 Bebek lm hz ise binde 42.7 dr. R.1.7. Aile Planlamas almalar: limizde mevcut 25 Ana ocuk Sal Aile Planlamas Merkezi ve 232 Salk Ocann rutin olarak yrtt 15-49 ya Kadn zlemeleri ve Aile Planlamas almalar sonucunda, limizde modern aile planlamas yntem kullanm oran, evli kadnlarda %59.02, tm 15-49 ya kadnlarda % 40 dr. zmir linde 2004 ylnn ilk 6 aynda yaplan almalarla, kurumlarmzda izlenen 15-49 ya kadnlarda Aile Planlamas Yntem kullanm dalm yledir: l Nfusu: 3.566.276 15-49 ya kadn says: 1.014.167 15-49 ya evli kadn says: 670.181 Etkili Yntemlerle (Modern Aile Planlamas Yntemleri) Korunan 15-49 Ya Kadn Saylar: RA ile korunan kadn says:171.787 Hap ile korunan kadn says: 56.564 Kondom ile korunan kadn says:122.152 Depo enjeksiyon ile korunan kadn says:5.661 Derialt implantlar ile korunan kadn says:460 Gnll Cerrahi Sterilizasyonla korunan kadn says:38.633 Dier etkili yntemlerle korunana kadn says:292 Etkisi Snrl Yntemlerle (Geleneksel Aile Planlamas Yntemleri) Korunan 15-49 Ya Kadn Saylar:165.322 R.2.EVRE KRLL VE ZARARLARINDAN OLUAN SALIK RSKLER: R.2.1.Kentsel Hava Kirliliinin nsan Sal zerine Etkileri

319

limizde hava kirliliinin nlenmesi amacyla bu k sezonu boyunca il snrlar iinde yer alan tm kat yaktl kaloriferli binalarda, sobalarda ve sanayi tesislerinde evre Bakanlnn 1040-3401 sayl 24.5.1993 tarihli genelgesine uyan ithal kmrlerin ve elenmi halde sata sunulan en az 4000 kcal/kgalt sl deere sahip, en ok %0.9 yanc kkrt orannda olan yerli kmrlerin kullanlmas, tm kmrlerin torbalanarak satlmas ve torbalamay yaparak satacak iletmelere sat izin belgesi verilmesi ynnde 29.4.1997 ve 1.9.1997 tarihlerinde Mahalli evre Kurulu kararlar alnmtr. Hava kirlilii lmleri limizde, yar otomatik cihazlarla Kasm ay bana kadar 7 istasyonda (Bornova, amdibi, Gzelyal, Buca, Konak, Karyaka, Greme) Kasm ay itibariyle 4 istasyonda (Gzelyal, Greme, Buca, Karyaka) yaplmakta ve sonular gnlk olarak takip edilmektedir. limiz ortalama gnlk lm deerleri Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliinde belirtilen snr deerlerin altnda kalmaktadr. Mevcut lm ana ilave olarak Bykehir Belediyesince 3 adet (Konak, Karyaka, Bornova) sabit tip otomatik lm istasyonu kurulmutur.Bu istasyonlarda tespit edilen lm deerleri annda bilgisayara aktarlarak deerlendirilmektedir. R.2.2. Su Kirliliinin nsan Sal zerine Etkileri zmir metrepol alan iinde Byk Kanal Projesi'nin almalarnn henz tamamlanmam olmas nedeniyle halen zmir'in evsel ve endstriyel atk sular krfeze dearj edilmekte , bu da krfezin hzl kirlenmesine neden olmaktadr. Yine pek ok ilemiz kanalizasyon ve artma ebekeleri olmad iin atklarn direkt olarak en yakn su ortamna vermekte ve bylece yzeysel su kaynaklarn hzla kirletmektedirler. Pek ok ilemizin ller Bankas'nda kanalizasyon avan projeleri hazrdr. limizin en nemli evre problemi olan krfez kirlilii, zmir'de hzl nfus art ve sanayinin geliimi sonucunda , kentte oluan tm atk sularn ve yzey drenaj sularnn ulat nihai alc ortam olan zmir Krfezi 1960'larda balayarak hzl bir kirlenme sreci iine girmi ve Trkiye'nin en nemli kirlilik odaklarndan bir haline gelmiti. zmir Krfezine yaklak 300 noktadan evsel ve endstriyel atk dearj edilmekteydi. Krfez kirliliini oluturan dier unsurlar; yamur sular, tarmsal arazi , drenaj sular ve Krfeze boalan akarsularn getirdii kirleticiler olup, zmir Krfezi'ne Sazlca , Kavakl ,Bostanl, Ilca ,Tahtac, Bornova, Manda ay Arap, Melez, Poligon, Balova, Laka, Kocasu gibi eitli byklkteki ay ve dereler ile

320

Gediz nehri dklmektedir. Bu dereler ile Gediz nehri havzalar iinde oluan tm kirlilii krfeze tamaktadr. zellikle Kemalpaa sanayi blgesinin ve Manisa Organize Sanayi Blgesinin atk sularn krfeze tayan Gediz nehri Krfeze Kirlilik tayan kollardan biridir. Bu sebeple her ne kadar ilimiz snrlar iinde bulunmasa da dolayl olarak krfez kirliliine katks bulunan Manisa Organize Sanayi Blgesinin atk su artma tesislerinin bir an nce faaliyete geirilmesi gereklidir. zmir Bykehir Belediyesi'nce yllardr Salhanede faaliyet gsteren mezbaha kaldrlm , Buca 'da son derece modern ve ileri artma teknolojisine sahip et entegre tesisleri kurulmu ve faaliyete gemitir. Krfezin kurtulmasna ve nefes almasna olanak salayacak en byk proje bilindii gibi Byk Kanal Projesidir. Byk kanal projesi 1982 ylnda zmir Bykehir Belediyesi ve ller Bankasnca Dnya Bankasndan salanan krediyle mtereken balatlmtr. Byk Kanal Projesi, kentte oluan evsel ve endstriyel tm atksularn yaklak 65 km. uzunluunda ana kollektrlere balanan 95 km. uzunluunda yan kollektr, yan kollektrlere balanan 430 km. uzunluunda ara kollektrler ve ara kollektrlere balanan yaklak 2000 km. uzunluundaki mevcut pis su ebekesi ile ana kollektr gzergahndaki 4 byk ve 2 kk pompa istasyonu yardmyla ili de 2000 ha. alan zerinde kurulan artma tesisinde toplanp artlmasn kapsamaktadr. ili Blgesinde ina edilmi olan 7 m/sn ortalama kuru hava ve maksimum 12m3/sn ya hava kapasiteli Atksu artma tesisi devreye alnmtr. Byk Kanal Projesi kapsam dnda kalan blgelerde bulunan sanayi tesislerine de 2872 sayl evre Kanununa istinaden gerekli nlemler alnmas ynnde gerekli almalar srdrlmektedir. Gzelbahe blgesi hari zmirin tm atksular, inaat tamamlanm kollektrler ve pompa istasyonlar vastasyla toplanp, mevcut artma tesisinde artlmas gerekletirilmektedir.Atksularn mevcut olan ebekeler ile kollektlere balants yaplmtr. zmir Bykehir Belediye Bakanlnca yapm srdrlen Byk Kanal projesi iin kullanlan Dnya Bankas kredisi sona ermitir. Dnya bankasndan yaklak 100 Milyon dolar kredi kullanlm olup kredinin geri demesi 1992 ylnda balamtr. Borcun tamam 2004 ylnda sona erecektir. Projenin btn 500 Milyon dolardr. Daha nce mevcut ebekelerin gelisi gzel boaltld Bostanl Deresi, Ilca Deresi, Arap Deresi, Manda Deresi, amlk Deresi, Dallk Deresi, Bayrakl

321

elale Deresi, Krolu Deresi, Byk ili (Kyii) Deresi, Ali Onba Deresi, Atfbey Deresi, Poligon Deresi, Kozaa Deresi, Gneram Deresi, Bornova Deresi Memba Ksm, Maltepe Deresi, Peynirciolu Deresi, Emrez Deresi, Uzundere Deresi, itlenbik Deresi, Alibey Deresi, Kk ili Deresi, Kostall (Karaman) Deresi, Narldere Ilca Deresi, Balatk Deresi, Harmandal Deresi, Yarendede Deresi, Yaay Deresi, Kuduz Deresi, aykara Deresi ve Fidan (Kprce)Deresi, slah almalar tamamlanmtr.

R.2.3.Atklarn nsan Sal zerine Etkileri En geni anlamyla evre "ekosistemler" ya da "biyosfer" eklinde aklanabilir. Daha ak olarak evre, insan ve dier canl varlklar dorudan ya da dolayl olarak etkileyen fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal etmenlerin tmdr. nsanlar evre kirlilii konusunda duyarl hale getirebilmek iin 1997 yl evre yl olarak kutland. evrenin doal yapsn ve bileiminin bozulmasn, deimesini ve bylece insanlarn olumsuz ynde etkilenmesini evre kirlenmesi olarak tanmlayabiliriz. Artk hepimizin bildii gibi evreden, iindeki varlklara gre en ok yararlanan bizleriz. evreyi en ok kirleten yine bizleriz. Bu nedenle "evreyi kirletmek kendi varlmz yok etmeye almaktr" denilebilir.

322

Bilinsiz kullanlan her ey gibi temiz ve salkl tutulmayan evre de bizlere zarar verir. Bu nedenle evre denince aklmza nce yaama hakk gelmelidir. nsann en temel hakk olan yaama hakk, canl ya da cansz tm varlklar salkl, temiz ve gzel tutarak dnyann mrn uzatmak, gelecek kuaklara braklacak en deerli mirastr. 1970'li yllardan sonra bilincine vardmz evre kirlilii dayanlmaz boyutlara ulat. nk artk temiz hava soluyamaz olduk. Ruhsal rahatlamamz salayacak yeil alanlara hasret kalmaya baladk. Yzmek iin deniz kysnda bile yzme havuzlarna girmek zorunda kaldk.grltsz ve sakin bir uyku uyuyamaz, midemiz bulanmadan bir akarsuya bakamaz olduk. Ksaca artk kirleteceimiz evre tkenmek zeredir. 2000-3000 yl nce bir doa cenneti ve byk bir ksm otlaklarla kapl olan Anadolu'yu gnmzde bu durumlara drdk. Doada kirlenmeye neden olan etmenleri, doal etmenler ve insan faaliyetleri ile oluan etmenler olmak zere iki grupta inceleyebiliriz. Doal etmenler:depremler, kaynaklanan etmenlerdir. volkanik patlamalar, seller gibi doadan

nsan faaliyetlerinden kaynaklanan etmenler ise aadaki gibi sralanabilir. Evler, i yerleri ve tat aralarnda; petrol, kalitesiz kmr gibi fosil yaktlarn ar ve bilinsiz tketilmesi. Sanayi atklar ve evsel atklarn evreye geliigzel braklmas. Nkleer silahlar, nkleer reaktrler ve nkleer denemeler gibi etmenlerle radyasyon yaylmas. Kimyasal ve biyolojik silahlarn kullanlmas. Bilinsiz ve gereksiz tarm ilalar, bcek ldrcler, soutucu ve spreylerde zararl gazlar retilip kullanlmas. Orman yangnlar, aalarn kesilmesi, bilinsiz ve zamansz avlanmalardr. Yukarda saylan olumsuzluklarn nlenmesiyle evre kirlilii byk lde nlenebilir. evre bilimcilere gre genelde, aada verilen iki eit kirlenme vardr.

323

Birinci tip kirlenme; biyolojik olarak ya da kendi kendine zararsz hale dnebilen maddelerin oluturduu kirliliktir. Hayvanlarn besin artklar, dklar, lleri, bitki kalntlar gibi maddeler birinci tip kirlenmeye neden olur. Kolayca ve ksa zamanda yok olan maddelerin meydana getirdii kirlilie geici kirlilik de denir. kinci tip kirlenme: biyolojik olarak veya kendi kendisine yok olmayan ya da ok uzun yllarda yok olan maddelerin oluturduu kirliliktir. Plastik, deterjan, tarm ilalar, bcek ldrcler (DDT gibi), radyasyon vb. maddeler ikinci tip kirlenmeye neden olur. Kalc kirlenme de denilen ikinci tip kirlenmeye neden olan maddeler bitki ve hayvanlarn vcutlarna katlr. Sonra besin zincirinin son halkasn oluturan insana geerek insann yaamn tehlikeye sokar. rnein; Marmara denizine sanayi atklar ile cva ve kadmiyum iyonlar braklmaktadr. Zararl atklar besin zincirinde alglere, balklara ve sonunda insana geerek nemli hastalklara ve ani lmlere neden olmaktadr. Ky gibi krsal yaama birliklerindeki insanlar genellikle byk kentlerde yaayan insanlardan daha salkl ve daha uzun mrldr. nk krsal ekosistemler, evre kirlilii ynnden kentsel ekosistemlerden daha iyi durumdadr. Bunu bilen kent insan frsat bulduka, evre kirlilii en az olan krlara, kylere komaktadr. Gnmzde en yaygn olan kirlilik su, hava, toprak, ses ve radyasyon kirliliidir. Su Kirlilii Yeryzndeki ime ve kullanma suyunun miktar snrldr. Zamanla su kaynaklarnn azalmas, insan nfusunun artmas ve daha nemlisi, sularn kirlenmesi yaam giderek zorlatrmaktadr. Su kirliliini oluturan etmenlerin banda lam sularyla sanayi atk sular gelmektedir. Bunun yannda petrol atklar, nkleer atklar, kat sanayi ve ev atklar da nemli kirleticilerdir. Bunlar deniz kenarndaki bitki ve alg gibi kaynaklar yok etmektedir. Kirlenme sonucu denizlerde hayvan soyu tkenmeye balamtr. rnein; Marmara denizi, kirlilik nedeniyle balklarn yaamasna uygun ortam olmaktan kmtr. Karadeniz'deki kirlenme nedeniyle hamsi ve dier balk trleri giderek azalmaktadr. Istakozlarn larva halindeyken temiz su bulamamalar nedeniyle nesilleri tkenmektedir. Nehir ve gllerimizde kirlilik nedeniyle canllar tkenmek zeredir.

324

Yeni yeni kurulmaya balanan artma tesisleri, lam ve sanayi atk sularn hem kimyasal hem de biyolojik olarak temizlemektedir. Bylece hem sulama suyu gibi yeniden kullanlabilir su kazanlmakta hem de denizlerin kirlenmesi nlenmektedir. Bu nedenle sanayileme mutlaka i yerleri planlanrken artma tesisleri ile birlikte dnlmelidir. Hava Kirlilii Hava, iinde yaadmz gaz ortam oluturmann yannda yaam iin temel bir gaz olan oksijeni tutar. Oksijen yanma olaylarn da salayan temel bir maddedir. Temiz hava olarak nitelendirilen atmosferin alt katman; azot, oksijen, karbondioksit ve ok az miktarda dier gazlardan oluur. Ayrca atmosferin st katmannda bir de ozon gaznn (O3) oluturduu tabaka vardr. Ozon, gneten gelen zararl nlarn ounu yanstp bir ksmn tutarak yeryzne ulamasn engeller. Evler, i yerleri, sanayi kurulular ve otomobillerin evreye verdikleri gaz atklar havann bileimini deitirir. Havaya karan zararl maddelerin balcalar kkrt dioksit (SO3), karbon monoksit (CO), karbon dioksit (CO2), kurun bileikleri, karbon partiklleri (duman), toz vb. kirleticilerdir. Ayrca deodorant, sa spreyleri ve bcel ldrclerde kullanlan azot oksitleri, freon gazlar ile spersonik uaklardan kan atklar da havay kirletir. Zararl gazlarn (zellikle kkrt bileikleri); yamur, bulut, kar gibi slak ya da yar slak maddelerle karmalar sonucunda asit yamurlar oluur. Asit yamurlar da bir yandan orman alanlar vb. yeil alanlar yok etmekte bir yandan da sular kirletmektedir. Ar artan CO2, atmosferin st katmanlarnda birikerek snn, atmosfer dna kmasn engeller. Bylece yeryz giderek daha fazla snr. Bu da buzullarn eriyerek denizlerin ykselmesine kylarn sularla kaplanmasna neden olabilecektir. "Sera etkisi" denilen bu olay sonucu denizlerin 16 metre kadar ykselebilecei tahmin edilmektedir. Freon, kloroflorokarbon (CFC) gibi gazlarn etkisiyle ozon tabakas incelmektedir. Bunun sonunda gnein zararl nlar yeryzne ulaarak cilt kanseri gibi hastalklara ve lmlere neden olmaktadr. Sonuta, biyosferin canl kitlesini yok etme tehlikesi vardr. Byk yangnlar da nemli lde hava kirlilii yaratr. rnein; orman yangnlar, krfez savanda olduu gibi petrol yangnlar vb.

325

Hava kirlilii aada verilen uygulamalarla nlenebilir.

Hava kirliliinin en nemli nedenlerinden olan fosil yaktlar olabildiince az kullanlmal. Bunun yerine doalgaz, gne enerjisi, jeotermal enerji vb. enerjilerin kullanm yaygnlatrlmaldr. Karayolu tamacl yerine demiryolu ve deniz tamaclna arlk verilmelidir. Byk kentlerde toplu tama hizmetleri yaygnlatrlmaldr. Bylece, otomobil egzozlarnn neden olduu kirlilik azaltlabilir. Sanayi kurulularnn atklarn havaya vermeleri nlenmelidir. Yeil alanlar artrlmal, orman yangnlar nlenmelidir. Ozon tabakasna zarar veren maddeler kullanlmamaldr.

Toprak Kirlilii Canlln kayna saylabilecek topran yapsna katlan ve doal olmayan maddeler toprak kirliliine neden olur. Byle topraklarda bitkiler yetimez ve topra havalandrarak yarar salayan solucan vb. hayvanlar yaayamaz duruma

326

gelir. Topraktan bitkilere geen kirletici maddeler, besin zinciri yoluyla insana kadar ular. Hastane atklar gibi mikroplu atklar, hastalklarn yaylmasna neden olur. Toprak kirliliine neden olan balca etmenler: Ev, i yeri, hastane ve sanayi atklar. Radyoaktif atklar. Hava kirlilii sonucu oluan asit yamurlar. Gereksiz yere ve ar miktarda yapay gbre, tarm ilac vb. kullanlmas. Tarmda gereksiz yada ar hormon kullanm. Sularn kirlenmesi. Su kirlilii toprak kirliliine neden olurken, toprak kirlilii de zellikle yer alt sularnn kirlenmesine neden olur. Toprak kirliliinin nlenmesi iin aadaki uygulamalar yaplmaldr. Verimli tarm topraklarnda yerleim ve sanayi alanlar kurulmamal, yeil alanlar artrlmaldr. Ev ve sanayi atklar, topraa zarar vermeyecek ekilde toplanp depolanmal ve toplanmaldr. Yapay gbre ve tarm ilalarnn kullanlmasnda yanl uygulamalar nlenmelidir. Nkleer enerji kullanm bilinli ekilde yaplmaldr. Ses Kirlilii Sanayileme ve modern teknolojinin gelimesiyle ortaya kan evre sorunlarndan biri de ses kirliliidir. Grlt de denilen ses kirlilii, istenmeyen ve dinleyene bir anlam ifade etmeyen sesler ya da insan rahatsz eden dzensiz ve yksek seslerdir. Ses kirliliini yaratan nemli etmenler; Sanayileme Plansz kentleme Hzl nfus art

327

Ekonomik yetersizlikler nsanlara, grlt ve grltnn yarataca sonular konusunda yeterli ve etkili eitimin verilmemi olmasdr. Ses kirlilii, insan zerinde ok nemli olumsuz etkiler yaratr. Bu etkileri aadaki gibi sralayabiliriz. itme sistemine etkileri: Ses kirlilii iitme sistemi zerinde, geici ve kalc etkiler olmak zere iki eit etki yapar. Ses kirliliinin geici etkisi, duyma yorulmas olarak da bilinen iitme duyarllndaki geici kayplar eklinde olur. Duyma yorulmas dzelmeden tekrar grltden etkilenilmesi ve etkilemenin ok fazla olmas durumunda iitme kayb kalc olur. Fizyolojik etkileri: nsanlarda grlen stresin nemli bir kayna ses kirliliidir. Ani olarak oluan grlt insann kalp atlarnda (nabznda), kan basncnda (tansiyonunda), solunum hznda, metabolizmasnda, grme olaynda bozulmalar yaratr. Bunlarn sonucunda uykusuzluk, migren, lser, kalp krizi gibi olumsuz durumlar ortaya kar. Ancak en nemli olumsuzluk kulakta yapt tahribattr. Psikolojik etkileri: Belirli bir snr aan grltnn etkisinde kalan kiiler, sinirli, rahatsz ve tedirgin olmaktadr. Bu olumsuzluklar, grltnn etkisi ortadan kalktktan sonra da srebilmektedir. yapabilme yeteneine etkileri: zellikle beklenmeyen zamanlarda ortaya kan ses kirlilii, i veriminin dmesi, kendini iine verememe ve hareketlerin engellenmesi eklinde performans drc etkiler yapar. Grltnn renmeyi ve salkl dnmeyi de engelledii deneylerle saptanmtr. lkemizde, insanlar grltnn zararl etkilerinden korumak iin gerekli nlemleri ieren ve evre yasasna gre hazrlanm olan "evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii" uygulanmaktadr. Ancak ynetmeliin hedeflerine ulaabilmesi iin insanlarn bu konuda eitilmeleri ve bilinlendirilmeleri gerekir. Ses kirliliinin saptanmasnda ses iddetini lmek iin birim olarak desibel (dB) kullanlr. nsan iin 35-65 dB sesler normaldir. 65-90 dB sesler, srekli iitildiinde zarar verebilecek kadar risklidir. 90 dB'in zerindeki sesler tehlikelidir. Ses kirlilii aadaki uygulamalarla nlenebilir:

328

-Otomobil kullanmn azaltacak nlemler alnmaldr. -Ev ve i yerlerinde ses geirmeyen camlar (scam gibi) kullanlmaldr. -Elence yerleri vb. ortamlarda yksek sesle mzik alnmas engellenmelidir. -Grlt yapan kurulular, ehirlerin dnda olmaldr. R.2.4.Grltnn nsan Sal zerine Etkileri Gelimi lkelerde teknolojinin gelimesine bal olarak ortaya km olan grlt sorunu, gnmzn nemli evre sorunlarndan birisi olmasna karn, lkemizde en az bilinen bir kirlilik trdr. Grlt, insanlarn iitme sal ve alglamasn olumsuz ynde etkileyen, fizyolojik, psikolojik dengeleri bozabilen, performans dmesine neden olan nemli bir evre kirlilii trdr. Grlt kirliliinin balca kaynaklar ulam, endstriyel faaliyetler, antiyeler, elence yerleridir. Grlt kirlilii, insan sal fizyolojik, psikolojik, fiziksel olarak etkileyebilmekte ayrca performans dklne neden olabilmektedir. Fiziksel olarak iitme duyusunda geici (iitme eii kaymas) ve kalc iitme bozukluklarna neden olmakta, etkilenmenin yksek olduu durumlarda iitme kalc olarak kaybedilebilmekte, fizyolojik olarak insan zerinde kas gerilmelerine, strese, kalp atnda ve kan basncnda arta, uykusuzlua ve gz bebei bymesine ayrca migren, lser gibi hastalklarn ortaya kmasna neden olmakta, psikolojik olarak da sknt ve gerilim duygusu artmakta bu tip etkilenmelerde ar tepki ve davranlara dnebilmekte, kzgnlk ve fkenin ie ynelmesi da vurulmas ve hogrnn azalmas gibi sorunlar ortaya kmakta, sinir bozukluklar, korku, rahatszlk, yorgunluk ve zihinsel faaliyetlerde yavalamaya neden olabilmektedir. Ayrca iyerlerinde veya alma alanlarnda genel olarak devaml ve yksek dzeyde grlt olmas i verimi zerinde olumsuz etkileri olduu kabul edilmektedir. Grltl ortamlarda insanlarn i konusundaki hassasiyeti dmekte ve i kazalarna sk rastlanmaktadr. Bunlara ek olarak, grlt kiilerde bitkinliin kroniklemesini salamakta ve vcudun direncini azaltarak hastalklara yakalanma ihtimalini arttrmaktadr. Son aratrma sonularna gre fetus ve prematre doumlar zerinde grltnn olumsuz etkileri olduu anlalmaktadr. R.2.5.Pestisitlerin nsan Sal zerine Etkileri

329

Tarmda kullanlan pestisitlerin nemli bir blm en uygun koullarda bile hava, toprak ve suya belli oranlarda karmaktadr. Dorudan hedef alnmayan bu ortamlara karan illar, birbiriyle balantl olarak pek ok canl grubunu da etkilemektedir. Pestisitler; atmosfer kirlilii, toprak kirlilii, su kirlilii ve doal dmanlara etkisinin yan sra kalnt sorunlar yaratarak insan ve hayvan nfusunu da dorudan etkilemektedir. R.2.6.yonize Radyasyondan Korunma Varoluunun bandan beri doal EM enerji kaynaklar ve zayf magnetik alanlar ile birlikte gelien insan, evresindeki alanlarla etkileime girerek kendisini bu evreye adapte etmek zelliine sahip olmutur. Ancak II. Dnya Sava sonrasnda yaanan teknolojik devrim sonucunda etkili olmaya balayan insan kaynakl (man-made) EM alanlar, doal alanlar ile uyumlu yaamakta olan canllar iin mevcut doal dengenin bozulmasna neden olmu, yeni bir adaptasyon sreci balam ve zm bekleyen yeni problemler aa kmtr. Bu adaptasyon srecinin insan sal zerindeki olumsuz etkilerini hafifletmek amacyla youn aratrmalar balamtr. evremizdeki EM alanlarn frekans, bykl ve bu alanlara maruziyet sresi deikendir. rnein 0-300 Hz frekans aralndaki (ELF-Extremely Low Frequency) magnetik alanlarn byklkleri iin u veriler mevcuttur. Elektrikli ev aletlerinden kaynaklanan alanlar 1 mG (mili Gauss)-25 G (Gauss) aralnda deiirken, yksek gerilim hatt yaknndaki alanlar 100 mG-500 mG arasnda ve evde veya iyerinde srekli etkisinde olduumuz alanlar 0.1 mG-10 mG arasnda deimektedir. Radarlar, haberleme sistemleri, mikrodalga iletiim hatlar, cep telefonlar ve video grntleme birimleri (VDU) ise 300 Hz ile 300x109Hz (300 GHz) arasnda titreime sahip olan alanlar yaratmaktadrlar. Kablosuz iletiim sistemleri 45 MHz - 2500 MHz (1 MHz = 106Hz) aralnda frekansa sahiptir. Gleri nadiren 2 Wattn zerinde olan bu sistemlerin araca monte edilmi olarak kullanlan tiplerinin, zellikle polis telsizi olarak kullanlanlarnn gc 100 Watta ulaabilmektedir.Evde, ite veya evrede bu EM alanlara uzun sreli maruz kalmann zararlar 40 yldan bu yana batl bilim adamlar (daha uzun sredir Ruslar) tarafndan artan ilgi ile aratrlmakta ve konu sk sk atelenen tartmalarla gndemde kalmaya devam etmektedir. Uzun sreli kronik maruziyet halinde dk iddetli magnetik alanlarn salk iin tehlikeli olduunun belirlenmesiyle bu konuya duyulan ilgi daha da younlamtr.

330

Herhangi bir dokunun maruz kald ok zayf EM sinyalin frekans, dokunun frekans bandna uyumlu ise, dokunun normal fonksiyonlarn etkilemesi sz konusudur. Amerika Teknoloji Deerlendirme Ofisi (OTA)' nn yaynlad raporda; EM alanlarn hcre zarnda oluturaca etkiler sonucu, vcudun elektriksel dzeninde oluturabilecei kk bir deiimin bile hcrenin almasnda kritik neme sahip biyokimyasal deiikliklere neden olaca vurgulanarak halk sal zerinde ciddi etkiler oluturaca bildirilmitir. Uluslararas kurulular tarafndan modelleme ve llendirme almalarna dayanan dozimetri ile veri taban oluturularak, insanlarda EM alanlarn oluturabilecei zararl etkilerden korunmak iin uyulmas gereken maruziyet artlar belirlenmitir. Gn getike aratrma sonularnn olduka dk iddetli EM alanlarn etkisini aa karmas sonucunda yerel baz kurulular uluslararas kurulularn saptad maruziyet snrlarn daha da aalara ekmeye balamtr.lkemizde ise yerel artlarn oluturulmas almalar bir yana henz Avrupa lkeleri standardnn ilerlii bile sz konusu deildir. R.2.7.Baz stasyonlarndan Yaylan Radyasyonun nsan Sal zerine Etkileri Elektromanyetik alanlarn, zellikle cep telefonlar ve baz istasyonlarnn insan sal zerinde ki etkileri bireysel olarak llebilir dzeyde olmasa da, toplum dzeyinde ok ciddi salk riskleri oluturabilecei; nemli salk sorunlarnn uzun yllar sonra ortaya kabilecei gznne alnmaldr. Bu nedenle toplumun tayaca bu risk dzeyinin halk sal deerlendirmelerinde kural olarak benimsenen "nlem (ihtiyat) ilkesi" temel alnarak en aza indirilmesi gerekmektedir. KAYNAKA *l Salk Mdrl *Bykehir Belediyesi *D.E..evre Mhendislii

S. EVRE ETM

331

S.1 KAMU KURULULARININ EVRE ETM LE LGL FAALYETLER 2003 2004 retim Yl I.Yarylda Mdrlmz tarafndan 22 adet, 2.yarylda ise 30 adet ilkretim okulunda eitim almas yaplmtr. 18 adet ilkretim okulu Mavi Bayrak aday plajlarn bulunduu ilelerde olup, Mavi Bayrak konusuna arlkl bir eitim almas yaplmtr. 21 Nisan 2004 tarihinde, Bakanlmz ile Diyanet leri Bakanl arasndaki protokol gereince, Tire Eitim Merkezinde din grevlilerine ynelik evre eitimi semineri gerekletirilmi olup, seminere yaklak 93 din grevlisi katlmtr. limiz, Gzelbahe lesinde srdrlmekte olan Geri Kazanm Projesini glendirmek amacyla, ilede bulunan okullarda Atklar ve Geri Kazanm konusunun anlatlaca bir eitim program oluturulmutur. evre ve Orman Bakanl, Mstear Yardmcs Sayn Prof. Dr. Mustafa ZTRK tarafndan hazrlanan Soba Zehirlenmeleri ve zmleri konusundaki bilgi notlar Mdrlmz tarafndan kitapk olarak bastrlmtr. Bu kitapklar soba kullanm fazla olan semtlerdeki vatandalara, zabtalar aracl ile ulatrlarak bilinlenmelerini salamak ama edinilmitir. l Jandarma Komutanlnn talebi dorultusunda; 03.05.2004 tarihinde Menderes le Jandarma Komutanlnda, 05.05.2004 tarihinde Foa le Jandarma Komutanlnda evre koruma konusunda eitim almalar yaplmtr. 3 5 Haziran 2004 tarihleri arasnda ilimizde gerekletirilen, I. Bilim ve Eitim enlii kapsamnda, Mdrlmz adna stand kurularak eitsel yaynlar datlm ve almalarmz hakknda ziyaretilere bilgi verilmitir. zel Geliim Kolejinin, Yaam Kaynamz Toprak konulu yk, resim, bilimsel proje, zgn mzik yarmas dl trenine katlm salanmtr. 21 Eyll 2004 tarihinde pragaz firmasnn talebi zerine, Pnarba ve Aliaa Dolum tesislerindeki personele ynelik eitim almas yaplmtr. Temelinde okullar arasnda Internet aracl ile haberleme olan ENO (Environment Online) projesi kapsamnda, 21 Eyll 2004 tarihinde 47 lkede tm ye okullar yerel saatle 12:00de fidan dikimi yapmlardr. Trkiyeden ye olan 3 okuldan birisi olan zmir Bornova Hilal Necmiye Hsn Ataberk

332

lkretim Okulu rencileri ile, Mdrlmz bnyesindeki Bornova Erozyon Kontrol ve Sel Dereleri Islah Projesi kapsamnda, Bornova Laka Deresi mevkiindeki erozyon sahasnda fidan dikimi yaplmtr. Ktphaneler Genel Mdrlne yaplan bavurumuzun kabul edilmesi ile ISSN Uluslar aras Sreli Yayn Numaras aldmz evre Blteni isimli yaynmz, evre Dergisi ad altnda ayda bir yaynlanmaya devam etmektedir. S.2.EVRE LE FAALYETLER LGL GNLL KURULULAR VE

zmir Soroptimist Kulb ve Mdrlmz ortak organizasyonu ile Kat Atklarn Deerlendirilmesi Eitici Yetitirme Kursu balatlmtr. eitli sivil toplum kurulularnn bakan ve temsilcilerinin kursiyer olarak katld kursun 1 aylk bir sreyi kapsamas planlanmtr. 5 Haziran 2004 Dnya evre Gn, 5 12 Haziran tarihleri arasnda, kurum, kurulu ve sivil toplum kurulularnn katlmlaryla eitli etkinliklerle kutlanmtr. Bu kapsamda; -I. Bilim ve Eitim enlii kapsamnda fuar alannda Mdrlmzn stand kurulmu, -zmir Ku Cenneti Fotoraf Sergisi alm, -Ege zcilik Kulbnn kk izcileri ile seramik ve atk deerlendirme almalar yaplmtr. -Geleneksel hale gelen En evreci Okul En evreci Ky niversiteleraras evre ve Orman Konulu Fotoraf yarmalar bu ylda dzenlenmitir. -Yine her yl dzenlenen Krfez Bisiklet Turu bu ylda gerekletirilmitir. -Ege Orman Vakfnn organizasyonunu yapt Kymz, Kylmz, Ormanlarmz syleisi Menderes lesi, aal Kynde gerekletirilmitir. -Bykehir Belediye Bakanl ve Yeniz Asr Gazetesince dzenlenen Atk Pil Toplama Kampanyasnn yedincisi gerekletirilmitir. -zmir li evre Koruma Vakf tarafndan yaptrlan Cumhuriyet Parklarnn allar yaplmtr. -evre Koruma Vakf tarafndan, zmir Agoras ve Klaros Kazlarna destek verilmi ve bu amala bir tren dzenlenmitir. -Ege Doa Derneinin destekleriyle zmir Ku Cennetinde 70 adet renci ile ku gzlemi yaplmtr.

333

-TEMA Vakf kk TEMAclarla Atesiz Piknik gerekletirmitir. lki 1991 ylnda yaplan Trkiye Ku Konferans toplantlarnn 7. si, 28 - 31 Ekim 2004 tarihlerinde zmirde yaplmtr. zmir Ku Cennetini Koruma ve Gelitirme Birliinin yan sra Ege niversitesi, zmir l evre ve Orman Mdrl, zmir li evre Koruma Vakf konferansn gerekletirilmesi iin Ege Doal Yaam Koruma Dernei (EgeDoa) ve Doa Derneine destek olmutur. Kamuoyuna fidan dikme alkanln kazandrmak, aa ve orman sevgisini artrmak ve bilinli bir toplum oluturmak iin evre ve Orman Bakanl Aalandrma ve Erozyon Kontrol Genel Mdrlnn 26.12.2003 tarih ve 983 sayl yazs ile balatm olduu Yeni Yla Fidan Dikerek Yeni Umutlarla Girelim kampanyas 2004 ylnda da gerekletirilmitir. 25.000 adet fstk am, 25.000 adet servi fidan olmak zere 50.000 adet fidan datlmtr. 16 22 Eyll 2004 tarihleri arasnda pek ok Avrupa lkesi ile birlikte lkemizde de kutlanan Avrupa Yeil Hareket Haftas kapsamnda, Bisiklet Kullanm Gn ve Otomobilsiz Kent Gn etkinlikleri birlikte kutlanarak, 19 Eyll 2004 Pazar gn bir Bisiklet Gezisi dzenlenmitir. Yaklak 100 bisikletsever katlm salamtr. 2 Aralk 2004 tarihinde, Ege Orman Vakf, Mdrlmz Seminer Salonunda gnllleriyle toplant gerekletirmitir. S.2.1.evre Vakflar Bu rgtlenme bir ynerge karlarak gerekletirilmitir. Buna gre ; nsann, nsan salnn , evrenin korunmas , iyiletirilmesi ,krsal ve kentsel alanda arazinin ve tabii kaynaklarn en uygun ekilde kullanlmas ve korunmas ,her trl evre kirliliinin nlenmesi ,lkenin doal bitki ve hayvan varl ile tabii zenginliklerinin korunmas iin maddi ve manevi katkda bulunmak ve yani kaynaklar salamak amacyla zmir li evre Koruma Vakfnn kurulu senedinin 21.maddesi hkm ve zmir evre Koruma Vakf Ynetim Kurulunun sz konusu ubeler karar ile 28 ile de Vakf ubesi kurulmas kararlatrlmtr. 12 Eyll 1991 tarih ve 20989 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Trk Medeni Kanunu Hkmlerine gre Kurulan Vakflar hakknda Tzk ve zmir Valilii evre Koruma Vakf Kurulu Senedinin hkmlerine gre oluturulmu ve Vakflar Genel Mdrlnden izin yazsna istinaden almlardr. Kurulan Vakf ubeleri Vakf Merkezi ile dorudan , Vakflar Genel Mdrl ve dier makamlarla Vakf Merkezi

334

aracl ile yazma yapacak ve ( Kaymakam) imza edecektir.

Vakf ubesi

yazlarn ube Bakan

ubeler , bulunduklar yerlerde zmir evre Koruma Vakfn temsil etmektedir. Vakfn senedinde belirtilen amalar gerekletirmek zere mevzuat Vakf senedi ve ilgili ynergede belirtilen esaslar erevesinde faaliyette bulunurlar. Sz konusu ynerge yllk teftilerde Genel Mdrlk mfettiine ibraz edilecektir. ubelerin evre Koruma Vakfnn dnda ayr bir tzel kiilii olmayacaktr. Faaliyetlerini Vakf Genel Merkezinin adna yrtecek ve ubelerin btn mal varlklar Vakf Genel Merkezine ait olacaktr. ubeler kendi balarna gerek ba ve gerekse satn alma yoluyla, Vakf Genel Merkezinden ayr olarak menkul ve gayrimenkul edinemeyecekler ve vakfn gayrimenkulleri zerinde Genel Merkezden yetki almakszn tasarrufta bulunamayacaklar. ubelerin ,Vakf gayrimenkulleri zerindeki tasarruflar Genel Merkezden alacaklar yetki ile snrldr. ube yetkilileri ; Kendi bulunduklar yerlerde Vakf Senedini ve ynetmeliklere uygun her trl faaliyetleri yrteceklerdir. Kendi hesaplarnda bulunan paralarn Vakf Merkezince verilen yetki snrlar iinde kalmak kaydyla Vakf Senedi ve Ynerge esaslarna uygun ekilde harcayacaklardr Emlak zerinde Vakf Genel Merkezince verilen yetki snrlar ierisinde tasarruf etmelidirler. Bunlarn ina edilmesi , deerlendirilmesi , kiraya verilmesi ve onarm ile bakmyla ilgili ileri yrtmekle mkelleftirler. Satn alnmas veya ba yoluyla kabul Vakf Genel Merkezine teklif edilecek , Gayrimenkullerle ilgili ilemlerin n hazrlklarn yapmak suretiyle ve Vakf Genel Merkezinden alnacak yetkiye gre sonulandracaklardr. Gerek kadrolu gerekse geici altrlacak ube personelinin her trl szleme , ie girii ,crete ait kesintiler , ( SSK pirimi,vergi) iten ayrl ilemlerinin ilgili kanun ve Vakf Genel Merkezince alnacak kararlar dorultusunda takip edilmelidir. Vakf Genel Merkezinden n izin almadan Vakf ubesine kadrolu ve szlemeli personel alm yaplmamaldr. lede mevcut kamu kurumlarnn grevlilerinden ncelikle istifade edilmeli ve zaruri hallerde Vakf Genel Merkezinin n izni ve atama onay ile personel istihdam edilebilmelidir. ube yetkilileri , ubeye ait para , ek karnesi , banka czdan , muhasebe defter ve kaytlar , karar defteri , dosya ,makbuz pul vs. gibi tm evrak ve eyay yetkili klnanlara devir teslim etmeden grevlerinden ayrlmamaldr .Aksi halde , daha sonra doabilecek her trl zarardan kendileri sorumlu tutulacaktr. ubelerin harcama konularna baktmzda ise;ube ynetim yetkililerinin karar olmakszn ube hesabndan hibir harcama yaplamaz. deme yaplrken mahsup fiine o deme ile ilgili ynetim yetkililerinin kararnn tarih ve numaras yazlmal ve btn harcamalar mevzuta uygun olarak dzenlenmi

335

harcama belgelerine (Fatura, perakende fii ,gider pusulas , mstahsil makbuzu , bordro v.s. ) gre yaplmaldr. ubelerin harcama yetki snr her yl Vakf Genel Merkezince tespit edilerek ubelere bildirilecektir. ubelerin bu snr aan harcamalar iin nceden Vakf Genel Merkezinden yetki almalar esastr. Aksi halde , yetkisiz harcama yapanlar hakknda Genel Merkezce soruturma alarak sonucuna gre ilem yaplabilir. ubeler , ancak Vakf Genel Merkezinden gnderilecek makbuz veya ba pullarn kullanabilirler.ubelere mahallinde makbuz ve ba pulu bastrlmamal , ube tarafndan teslim alnan makbuz veya pullar makbuz kayt defterine kaydedilmeli ve ubenin makbuz zimmeti bu defterden takip edilmelidir. Her eit balar iin makbuz veya pul kesilip ba yapana verilmesi mecburi olmaldr.ubeler,Vergi Usul Kanununun 176 nc maddesinin ;(a) bendine giren Vakf ubeleri bilano esasna gre ;(b) bendine giren ubeleri iletme esasna gre ,yeni alan Vakf ubeleri , ube aln izleyen en ge bir yl iinde Vakflar Genel Mdrlnce yaplacak teftie kadar iletme hesab esaslarna gre defter tutarlar .Dier defterler ise; Karar defteri,ayniyat defteri,gelen evrak defteri ,giden evrak defteri ve evrak zimmet defteri eklindedir. ubeler , 903 sayl Kanunun Uygulamasn Gsterir Tzn ilgili maddesi gereince Vakf ube paralarn Devlet bankalarna veya Trkiye Vakflar Bankasna atracaklar hesaplarda muhafaza etmelidir. Her trl banka ilemleri iin bankalarda dekont alacaklardr. Bankalarn aylk ve yl sonu hesap hlasalarnn alnmasna dikkat edilerek , bu hlasalar ilgili dosyalarda saklanmaldr. ubelerin kasalarnda bulunacak nakit ve alnacak avans miktarlar ve yaplacak deme limitleri Vakf Genel Merkezince belirlenmelidir. ubeler , aylk harcama cetveli dzenleyerek tasdik edilmek zere Vakf Genel Merkezine gnderirler.Tastikten sonra bir nshas Genel Merkeze de dier nshas ubede saklanr. demelere ilikin evraklar ilgili ubede saklanr. ubeler , yl iinde gelir ve giderlerini , yeni yla devreden mabuz pul durumlarn ve mevcut paralarn gsteren yl sonu hesap zetlerini her yl Vakf Genel Merkezine gndermek zorunda olmaldr. ube yetkililerince yl sonunda dzenlenecek yl sonu hesap zetlerini imza ederek yeni yln 15 Ocak tarihine kadar Genel Merkeze gndermeleri uygun olur. ubeler Vakf ubesinden alacaklar yetki snrlar iinde kalarak hizmet ve malzemelerin satn alnmasndan nce piyasa aratrmas yapmak suretiyle yazl teklifler almal ve daha sonra bu teklifler deerlendirilerek teklif sahiplerinden alm kararlatrlan mal ve hizmetler satn alnmaldr. Her trl ayni ba , Vakfn kopyal ve ayni ba makbuzu ile ba kabul edilmeli ve bunlardan demirba niteliinde olanlar demirba defterine , tketim maddesi olanlar ambar defterine yazlmaldr. Vakf ubelerinin hesap dnemi takvim yl olmaldr. Bylece Vakf ubelerinin alma ekillerine ilikin kurallardan bazlar sralanm oldu.

336

S.2.2.evre Dernekleri
Ad Adresi AKUA KLTR VE SU RNLER DERNE E.. Su rnleri Fakltesi Urla skele Urla- ZMR AYSEL HTAY Yal Cd. No:414 K:6 Karyaka-ZMR Telefon 752 11 62 Fax 388 36 85 Yetkili sim Ayla LK

381 71 44 05324622465

421 74 80

Aysel HTAY

ALSANCAK SVL KATILIM PLATFORMU Konak Belediyesi Kltr Sanat Merkezi Alsancak-ZMR AHLAK,KLTR VE EVRE DERNE 483 21 94 M.Akif Cd. No.31 Ko apt. D:4 irinyer-ZMR ATATRK DNCE DERNE BORNOVA B 373 58 59 Gediz Cd. akirdast Salk Sitesi Fax:339 64 65 No:108 K:1 Bornova-ZMR ALSANCAK SOROPTMST KULB 1401 Sk. No:8/5 421 95 27 Alsancak-ZMR Meral Hn.:159 Sk. No:18/4 Bornova AKTF EMEKL KADINLAR DERNE GENEL MRK. 369 38 11 K.Paa cd. No:35 K:3 K.yaka-ZMR ANNE OCUK ETM VAKFI 545 Sk. No:4 K:2 D:202 343 84 80 Bornova-ZMR ATATRK DNCE DERNE KARIYAKA B. 1715 Sk. No:9/4 Karyaka-ZMR BEYAZ NOKTA DERGS Doanlar Mh. Okul Sk. No:59/41 Bornova-ZMR BAHELERARASI TABAT GZELLETRME DERNE 8/7 Sk. No:10 Baheleraras Balova-ZMR 323 40 40 368 42 14 478 05 07

A.Rza AVCAN 05333537939

489 89 96

Metin KOER Ahmet ALMUS

Muzaffer AKTEKE 421 79 65 464 54 76 Nurcan DZDAR evre Koor: Meral GNL (388 04 32) Myesser TURFAN Berrin ARSLAN Fatma DNER Kamile TAKIN Zuhal Mehmet Ali Bey (evre ve Doa Komisyonu) Zekai FDAN

369 38 11

343 84 80 323 40 40

463 76 39

259 45 88 259 19 89

Fehmi AKDENZ

337

BAHE BTKLER DERNE E.. Ziraat FAKLTES BORNOVA-ZMR BOSTANLI LONS KULB ehitler Blv. Yeliz Apt. No:80/5 Bostanl-ZMR BSKLET SEVENLER DERNE Ziya Gkalp Blv. No:6/D Alsancak-ZMR EVRE HZMETLER DERNE nn Cd. No:380/16 Hatay/ZMR

388 40 00

Uygun AKSOY

345 29 60 Ev.336 76 14 422 45 75 421 22 16 231 27 72

Emin Cneyt SADI Enis KORKMAZ

EVRE KORUMA VE ARATIRMA 445 99 99 VAKFI 457 04 87 Mrselpaa Blv. 1265 Sk. H.Mevlt Susuzlu Mrk. No:10/10 Basmane EVKO Cenap ahabettin Sk. No:94 216.428 78 90 Kouyolu-ST. 94 EME DOA VE HAYVANLARI KORUMA DERNE Mithatpaa Cd. No:430/3 K:2 ZMR EVRE SALIK VE YRD. DAY. DERNE 1396 Sk. No:55/2 Kahramanlar/ZMR OKOV K.YAKA SOKAK OCUKLARINI VE YARDIMA MUHTA OCUKLARI TOPLUMA KAZANDIRMA VAKFI EKL VAKFI Alsancak-ZMR ADA ZRLLER YAAM DERNE 556 Sk. No:56/B Bornova ZMR ADA YAAMI DESTEKLEME DERNE ZMR UBES 1451 Sk. No.17 D:3 Alsancak-ZMR 425 73 98

Ahmet KARACAN Prof. Dr. Zafer AYVAZ 216.428 78 95 486 12 16 Okyar YAYALAR Semra ETNSOY

483 11 14

482 34 95

Trker SNMEZ

364 14 07 246 13 46

364 14 07 369 98 70

Hulusi ALTUNBA

422 57 33

Blent TURAN 05323119905 343 64 18 Vedat BAER

373 70 97 232 87 67 285 58 65

247 80 24

Asuman BOYACIGLLER

338

D.E.. EVRE ARA. VE UYG. MRK. 453 10 08/1096 (EVMER) Buca/ZMR DOAYI VE HAYVANLARI KORUMA DERNE 55 Sk. No:9/4 Gzelyal-ZMR 9 EYLL DACILIK DOA SEVENLER DERNE 848 Sk. No:45/306 Kemeralt-ZMR DOANBEY-PAYAMLI BELDES GEL. GZ. TANITMA DERNE Cumhuriyet Mh. Seferihisar-ZMR DOA LE BARI 05324220646

453 42 79

PROF. DR. NECDET ALPASLAN zgn ZTRK

425 84 74 742 61 01 (isme ekilecek)

742 78 54 Ev:388 62 32 02164149025 05323161136

Abdullah BOLULU Yksel STN

EKOLOJ VE EVRE DERNE P.K. 14 Erefpaa ZMR EGE ORMAN VAKFI 1542 Sk. No:10/A Bakiolu Plaza Kahramanlar-ZMR EGE ZCLK HTSAS GENLK KULB 1464 Sk. No:13 Alsancak-ZMR EGE KADIN DAYANIMA VAKFI Anadolu han 857 Sok. No:17/25 Konak-ZMR EGE BLGES ZEL OKULLAR DERNE 18 Sok.No:12 Gzelyal-ZMR EGE DOAL YAAMI KORUMA DERNE Atatrk Cd. Dalyan Gmrk han No:398 Alsancak-ZMR EGE TURZM DERNE Turizm l Mdrl Pasaport ZMR

250 08 63

250 97 00

Ahmet KARACAN

05324951298

464 51 60 464 50 73

Metin GENOL

464 99 53 463 36 98

Bilge EZEL 05422964077

482 26 02 247 90 12

441 03 78 246 39 93

Sema PEKTA Necdet Doan ATA

463 12 31

Alpay TIRIL 05336570865 483 42 70 Blent YILDIRIM

483 80 43

339

ETM GNLLLER DERNE (B..B. bal)

386 20 91 386 27 31

386 20 91

Egekent Birim amiri Mzeyyen KUTLUAY Prof. Dr. Seval SEKN mit ERDEM Grbz ATAGNDZ Ali ERDEM

E.. KADIN SORUNLARI ARATIRMA VE UYGULAMA 373 31 28 MERKEZ E.. Rektrlk Yan 388 40 00/1864 Dkmantasyon Mrk. Bornova E.. EVRE ARATIRMALARI VE UYGULAMALARI MERKEZ 388 01 10 388 10 36 388 40 00 Bornova-ZMR GNE ENERJS VE EVRE 498 65 20 498 65 05 DERNE (YTE) 483 95 98 G.O.P. BLV. No:16 ankaya-ZMR G.BAHE KLTR EVRE 234 11 63-Ev Kaymakamlk GZELLETRME DERNE 234 65 74 234 48 38 M.Paa Cd. No:703/3 05426181839 2341086Gzelbahe-ZMR 4251191 GER DNML MAD. TOP. VE 467 13 23 467 13 20 EVRE KORUMA DERNE Kamil Tunca Blv. No:90/2 Altnda-ZMR GAZEMR EVRE GNLLLER YARD. DERNE 274 26 84 Sevgi Mh. 668 Sk. No:3/A cevregaziemir Gaziemir-ZMR @yahoo.com GZTEPE SOROPTMST KULB 155 Sk. No:46 D:6 231 41 57 342 21 45 Hakimevleri-ZMR 285 28 63 HAYVAN SEVENLER KORUYANLAR DERNE 126 Sk. No:8 Gzelyal-ZMR HAE KADIN VAKFI VE 231 29 73 463 39 93 243 47 92 342 55 34

Eyp KILI

Hasibe ZSMER Mustafa DEMR Figen ZDEM evre Koor: Glin UZUNOLU (Tel: 232 01 92) Suna Esen AKATRK evre Koor:Aye MAYDA Behice ERYIL

388 30 06

HAYVANLARI KORUMA VAKFI 1420 Sk. No:28/B Kahramanlar-ZMR ZMR EVRE KORUMA VAKFI Talatpaa Bulv.No:59 D:504 Alsancak/ZMR

484 09097 464 61 81 464 81 49

Olcay VELOLU Yakup NAY

340

ZMR ATATRK ORM. KUR.KOR.MLL MC.AN. YAP.DER. 1381 Sk. N:11/1 K:4 D:10 Alsancak DADK ZMR DACILIK VE DOA SPORLARI KULUB 1484 Sk. No:3 D:1 Alsancak-ZMR ZMR TRAFNE YARDIM VE ETM DERNE Atatrk Cd. No:398 K:4 D:411 Alsancak-ZMR ZMR ROTARY KULB Gazi Blv. No:90 K:8 D:801 ankaya-ZMR ZMR KLTR SANAT ETM VAKFI air Eref Blv. No.58 K:2 D:4 Alsancak-ZMR ZMR SOROPTMST KULUB 1487 Sk. 13/8 Alsancak-zmir ZMR SALIK KURULULARI DERNE 1413 Sk. No:51 K:3 D:3 Kahramanlar-ZMR ZMR N DNCE DERNE Gazi Bulv.No:93/304 ZMR ZMR BORNOVA LONS KLUBU Fatih Cad.No:50/A BORNOVA ZMR TURST REHBERLER ODASI 1448 Sk. Hayat Apt. No:6/3 Alsancak-ZMR ZMR EV KADINLARI TURSTK EL SANATLARI DERNE 871 Sk. Kzlaraas Vakf Han 21/P 38 Konak-ZMR ZMR SORPTMST KULB Yal Cd. No:36 K:3 D:6 Karyaka-ZMR

422 69 46 421 05 57 421 88 96 421 30 10

421 74 80

Sancar MARUFLU

464 73 78 Adnan ZTA

421 01 34 422 57 17 441 81 53 464 12 39 483 52 42 463 03 00

Avni ERSOY

evre Koor:kr KOCAGZ Filiz SARPER

421 45 68(ev) 463 03 00

smet TEKN(bayan) 484 84 37 05323102496 489 85 79 489 29 23 446 84 73 4892385 Dr. Cneyt TURUL Tibet ARBAK

339 14 58

342 21 07

Aysel AMKIRAN Sevim BALIM (ev.Koor.) Aya KESC

464 56 42

463 21 53

425 87 44 Ev:388 81 57

489 61 36 441 69 70

Hatice ZMEC Hale PEKERTEN evre Koor: Sema VGN

341

ZMR OFRLER VE OTOMOBLCLER DERNE KADIN KOLU 1352 Sk. No:2/1 Alsancak-ZMR .B..B. ENGELLLER MASASI KOORDNATRL .B..B. Kltrel ve Sosyal Hizmetler Daire Bakanl Kltrpark-ZMR KA-DER KADIN ADAYLARI DESTEKLEME VE ETME ZMR B Fevzipaa Blv. No:11 Baheliler han K:2/217 Konak-ZMR KADIN HAKLARINI KORUMA DERNE M.Paa Cd. No:205/1 Karata-ZMR KAZETE Kadn Gazetesi Sahibi 1391 Sok. No.4/201 Hekimler Apt. Alsancak-ZMR KLTREL KADIN PLATFORMU 148 Sk. No:3 D:14 Hatay-ZMR KARIYAKA KENT MECLS Yal Cad.Nikah Saray Karyaka-ZMR KMES HAYVANLARINI SEVME DERNE 275/1 Sk. No:11/B Bornova-ZMR KARIYAKA SOROPTMST KULB Yal Cd. No.206 K:1 K.yaka-ZMR KORDON SOROPTMST KULB Mustafa kemal Cd. No:139 D:6 Bornova-ZMR KARKATRCLER DERNE Fevzipaa Blv. Hseyin Egeli Mrk. No:14/706 Hisarn-ZMR KARABURUN SVL NSYATF Atatrk Cd. No:5 ltur Karaburun-ZMR

483 64 77

idem ERDOAN

446 57 73

445 53 28

Sleyman ER Sema VGN 05325876721 Engin DEMR

484 97 30 489 60 23 483 28 65 05422531973 463 63 00

484 97 30 441 84 42

463 53 03 Berrin DELK

245 18 74 05323164614 368 22 74 369 80 95

Sevil OK Metin ERTEN

347 34 51 388 40 29 381 31 71

347 03 62

Raif REVAN

364 10 48 330 52 13 256 99 44 489 64 35

228 01 94 373 30 11 (idem) 489 64 35

Dr.Canan ARITMAN evre Koor: lgin GNZ 336 07 11 Glsen ZKAN evre Koor: idem BEKARDE Av. Cem KO

731 28 85

731 37 77

Ayhan AKURA idem AKURA

342

KORDON DERNE Atatrk caddesi No: 386/502 Alsancak-ZMR KK MENDERES HAVZASI KOZA HAREKET DERNE M.paa Cd. No:61/3 demi-ZMR 118 R LONS YNETM MERKEZ 1642 Sk. No:12 Bayrakl-ZMR MARLA DACILIK KULB Vali Kazm Dirik Cd. No:7 ZMR ZDERE UKURALTI DAY. GEL.DERNE Mehmet Aa ars No:6 zdere-Menderes7ZMR S.O.S. AKDENZ DER. VE AAKAKAN DERGS Kbrs ehitleri Cd. No:96 K:7/701 Alsancak-ZMR SUALTI ARATIRMALARI DERNE P.K.12 Foa-ZMR SALH DEDE SPASTK ZRLLER VAKFI Demirci efe Sk. No.132 Balova-ZMR SVL KURULULAR UYUM DERNE 1413 Sk. No:51 K:3 D:3 Kahramanlar-ZMR SOKAK OCUKLARINI KORUMA DERNE (1) Cumhuriyet Blv. No.217 Kse Apt. K:4 D:4 Alsancak-ZMR SOKAK OCUKLARINI KORUMA (OCUKLAR GELECEMZDR) DERNE(2) 1381 Sk. No:11/1B Alsancak-ZMR SARNI DOA EVRE GZELLETRME DERNE Menderes Cd. No:123 Gaziemir-ZMR

422 57 33

463 56 86

Blent TURAN

544 48 56 345 29 60-61 422 27 17 345 29 63

Dndar YARI Yusuf ERKAN Aysel ZTEZEL evre Koor:Nuray SUBAI

441 40 00 797 57 83

441 11 50 Sheyla PEKMEZC

422 54 72

422 52 40

Sava EMEK Aylin GENOLU Dr..Murat DRAMA

812 30 62

812 30 62

277 02 64

278 04 23

Dr.Necdet TUNCAY

446 84 75

446 84 73

Dr. Cneyt TURUL

463 73 33

463 73 33

Nee Can HRTRK Gl TULGAR

463 22 88 422 29 95 281 21 33

421 25 60

Mmin GNGR

343

SU RNLER DERNE E.. Su rnleri Fakltesi Bornova-ZMR TRK KADINLAR BRL ZMR B. M.Paa Cd. No:79/1 Karata-ZMR

388 36 85 388 01 10/ 139 Ahmet ELBEK

484 97 62 489 28 89

441 00 14

ermin AKMAN

TRKYE TABATINI KOR DER. SELUK B. 892 00 89 Atatrk Mh. 1017 Sk. 11/20 Seluk-ZMR TRKYE YARDIM SEVENLER 425 57 93 DERNE ZMR MRK. 285 45 20 Halitziya Blv. 1352 Sk.N:4 Alsancak-ZMR TRK NVERSTEL KADINLAR DERNE ZMR B. 388 21 18 E.. Di Hekimlii Fakltesi Bornova-ZMR TRKYE EVRE ETM VAKFI(TREV) 312.229 51 18 Gazi Mustafa Kemal Blv. 121/122 Tandoan-ANKARA TRK KADINLAR KONSEY ehit Nihat Bey cd. No:165 261 13 14 Asansrst-ZMR TEMA VAKFI ZMR TEMSLCL 1479 Sk. NO.5 Alsancak-ZMR TRKYE SOROPTMST KULPLER FED. EVRE KOORDNATRL Mithatpaa Cd. No:414 D:5 ZMR TRKYE TRAFK GVENL VAKFI Birol Sk. No:9 Gzelbahe-ZMR TANSA BASIN HALKLA LKLER Ankara Asfalt nal Atalay Mrk. No.22/4 Bornova-ZMR TRK KLTR VE SANAT DERNE 139. Sk. Rahmi Yazc Ap. No:14 D:1 Kpr-ZMR 464 58 68 Metin CNGZ 05423163376 464 45 45 05322360705

892 60 72

Necla ARPAN

425 57 93

Vecahet ARSLAN

Prof. Dr. Berran ZTRK 229 06 13 Erol GNGR

261 13 14 464 73 00 Gnl MEYVEC 05354356325 464 45 45

Glten ZER Alaettin HACIMEZZN Gnl MEYVEC

Ayten ANDA

234 25 05

nsal ALTUNBA

397 44 75

486 50 20

Emel KARACA

243 07 78

244 08 83

Sevgi ZKZNE

344

Ad Adresi TURGUT PURA VAKFI 1464 Sk. No.25 Alsancak-ZMR TRKYE KORUMAYA MUHTA OCUKLAR VAKFI ZMR B. 374 Sk. No:4 Bornova-ZMR TLAY AKTA ZMR GNLL KURULULAR GBRL SEK. M.Paa Cd. No:1121 kuyular-ZMR TRK ANNELER DERNE ZMR B. 1374 Sk. No:26 K:3 D:8 B Blok Alsancak Ev:1731 Sk. No:50 D:1 K.yaka TRK ANNELER DERNE MORDOAN B. Mordoan belediyesi Zemin kat Mordoan-ZMR TLAY AKTA TME ENGELLLER OKULU VE KORUMA DERNE TRK ANNELER DERNE BUCA UBES Adatepe mah. 79 Sk. K:3 Eski Kaymakamlk Binas Buca-ZMR TRKYE YARDIM SEVENLER DERNE ZMR MRK. Halit Ziya Blv. 1352 Sk. No:4 Alsancak TARLA BTKLER BLM DERNE E.. Ziraat Fak. Bornova-ZMR TRKYE TEKNK ELEMANLAR VAKFI 1343 Sk.No:31 K.4 D.402 GmrkZMR TRKYE OCUKLARA YENDEN ZGRLK DERNE 1479 Sk. No:5 D:11 Alsancak-ZMR

Telefon 422 32 86

Fax 421 71 77

Yetkili sim Neval KAFESOLU

435 92 48 05322543854 285 43 29

483 02 35

Benal NCER

285 43 29

Nil Hn.

369 95 95 441 88 94 737 82 50

441 88 94

Fatma DAYIOLU

737 80 23

Fatma YELOVA

422 28 66 05326131863 448 18 18 426 04 96 05333137127 285 45 20 425 57 93

463 21 28

Gler ASLAN

487 06 59

Glen NERER

425 57 93

Vecahat ASLAN

388 01 10/ 2679 425 60 81 441 43 89

brahim DEMR

Ersen LATF

464 63 45 05326052782 362 49 33

clal GLTEKN Nur PRE

345

URLA EMEALTI SALIK KLTR VE DAYANIMA DERNE Mehmet Ali Aygven Cd. No:123 emealt / Urla-ZMR ULUSLAR ARASI SOROPTMST KULPLER AVRUPA BK. 1378 Sk. No:16/12 Alsancak-ZMR URLA-ZEYTNALANI GZELLETRME, SOSYAL ETKNLK DERNE 4119 Sk. zge Sitesi No:5/4 YEREL GNDEM 21 YRTME KURULU zmir Bykehir Belediyesi YEN ASIR HALKLA LKLER G.O.P. Blv. No:5 ankaya-ZMR YEN YKSEKTEPE KLTR DERNE (GEA) Kbrs ehitleri Cd. 1442 Muzaffer zg Sk. No:5 Alsancak-ZMR ZRVE DACILIK VE DOA SPORLARI KLB Kbrs eh.Cad.1452 Sk. No:2/3 Alsancak-ZMR

755 29 37 05322475689

754 36 64 (Urla Halk E.Md.) 754 24 58 484 31 12

Aliye BOZKURT 754 27 50 (Ziraat Odas fax) Ayla SELUK Sermin ELKYREK Sevgi BAKLACI Ahmet ZER

421 49 03 766 28 14 766 21 72 482 11 70

441 50 00 488 35 36 464 57 39 05332600255 05323956850 464 09 53 (Per-Cuma) 464 51 60

446 36 60

Demet Hanm Baak BUDAL Harika TERCAN Nur KOCASOY Orhan KOZAN 0532 7627365 6161250

464 57 40 39 464 50 73

Tablo.93.zmir l ve lelerinde evre konusunda faaliyet gsteren sivil toplum kurulular S.2.3.evreyle lgili Federasyonlar limizdeki almalar dernek / vakf statsnde yrtlmekte, (Bkz. S.2.2. evre Dernekleri) Federasyon bulunmamaktadr. KAYNAKA *l Milli Eitim Mdrl *evre ve Orman l Mdrl

346

T.EVRE YNETM VE PLANLAMA evre Ynetimi; Optimal kaynak kullanmn evresel zararlarnn minimize edilmesini, insan ihtiyalar ve doal kaynaklar arasndaki dengeyi salar ve ynlendirir. Uygulama, deerlendirme ve planlama yaklamlarn iinde bulunduran evre ynetimi orta ve uzun vadeli evre stratejilerinin gereki ve tutarl olmasn salar. evre ynetimi, temelde insan ve doal ilikilerini, geliimini, nfus art, ekonomik byme, enerji kullanm, yaam standard, eitim ve kaynaklar gibi dinamik parametrelerin etkileimlerini ve bu konulardaki bilgileri geni bir dnce erevesinde bir arada ele alp, bir lkenin mevcut potansiyelinden yola karak orta ve uzun vadede gereki ve salkl evre politikalarnn izlenmesi iin stratejilerle birlikte bir at oluturur. Srdrlebilir kalknma ierisindeki ekonomik byme ve ekolojik dengenin birbirleriyle uyumlu ve dengeli bir biimde almas salkl ve dinamik evre durum raporlarnn varl ile sk ilikilidir. evre ynetiminde, insan faaliyetlerinin evreye olan istenmeyen etkilerini nlemek dncesi optimal kaynak kullanm ve evresel zararlar minimize edilmesi kaynak-etki zincirinin paralarn oluturur. evre problemlerinin birbirinden ayrlm sorunlar olmad bunlarn birbirleriyle karlkl iliki ierisinde olduklar gz ard edilmeden btn konular evre ynetimi erevesinde birlikte deerlendirilmektedir. T.1.EVRE KRLLNN VE EVRESEL TAHRBATIN NLENMES lkemizde evre koruma konusunda ilk yasal dzenleme 1982 Anayasas ile getirilmitir. Anayasamzn 56. maddesi "Herkes salkl ve dengeli bir evrede yaama hakkna sahiptir. evreyi gelitirmek, evre saln tanmak ve evre kirlenmesini nlemek Devletin ve yurttalarn grevidir." demektedir. 2872 Sayl evre Kanunu'na gre l evre ve Orman Mdrl; l Emniyet Mdrl, Salk Mdrl, Kaymakamlklar ve tm belediyeler ile l snrlar iinde gerekli koordinasyon ve ibirlii kurarak evsel ve endstriyel atklardan kaynaklanan, hava, su, toprak ve grlt kirliliklerine ilikin almalarn srdrmektedir. Ayrca Bykehir Belediyesi il metropol alan iinde beraber almaktadr.

347

T.2.DOAL KAYNAKLARIN EKOLOJK ALINARAK VERML KULLANIMI, GELTRLMES

DENGELER KORUNMASI

ESAS VE

Tm Trkiyede olduu gibi limizde de mevcut yeralt ve yerst su kaynaklarnn varln ve kalitesini tehdit eden unsurlar bulunmaktadr. Bunlar; -Sanayi tesislerinden kaynaklanan atksularn alnan tm nlemlere ramen direkt olarak yer yerst sularna ve dolayl olarak yer alt sularna karmas, -Yerleim birimlerinden kaynaklanan evsel nitelikli atksular, -Tarmsal faaliyetler sonucu ortaya kan kimyasal ila ve gbre artklarnn drenaj ile bu sulara akmas, -Dzenli olarak projelendirilmemi olan p deponi alanlarndan kaynaklanan sznt sular, -Yer alt ve yerst su kaynaklarnn yanl imar uygulamalar ile nfus ve sanayi basks altnda kalmas, -Tarmsal retim srasnda ve halk tarafndan bilinsiz su kullanm nedeni ile kstl olan su potansiyelinin israf, -Baraj ve gletlerin dolmasna yol aarak, ekonomik mrlerini ksaltan toprak erozyonu, -Nehir ve derelerden kaak malzeme alm nedeni ile yatak zerindeki doal toporafyann bozulmasdr. limizde zellikle ime, kullanma, sulama ve sanayi amal kullanlan su potansiyelini deerlendirmek, sorunlar ve zm nerilerini deerlendirmek amacyla Valilik bnyesinde Su Kaynaklar Kurulu oluturulmu ve bu Kurul tarafndan su kaynaklarnn etkin ve dengeli kullanm ile ilgili olarak bir eylem plan oluturulmutur. lkemizin son yllarda yaad kuraklk sorunu dikkate alndnda aada yer alan eylem plan ve benzerlerinin tm su kaynaklarmz iin uygulanmas gerektii grlmektedir. zmir li Su Kaynaklar Eylem Plan 1.Sulama suyu datm plannn hazrlanmasna ynelik toplantlar yaplmaldr. 2.zmir li snrlar ierisinde sulama, ime ve kullanma suyunun tasarruflu kullanm iin kamuoyu bilgilendirilmelidir. 3.Gediz Nehrindeki su kirliliinin kontrol iin alnmas gereken nlemlerin ilgili kurulularca derhal uygulamaya geirilmesi salanmaldr.

348

4.Sulamada tasarruflu su kullanm, damla ve yamurlama sulama yntemlerinin yaygnlatrlmas iin iftilerin dorudan bilgilendirilmesi ve eitimi amacyla kylerde ifti toplantlar yaplmaldr. 5.Aratrma sonular yaym kurulular aracl ile iftilere iletilmelidir. 6.Merkezi kurulularn ve su kullanclarnn temsil edildii uzmanlardan oluan multi disipliner yapda Havza Su Ynetim Kurullar oluturulmaldr. 7.zmir linde bulunan Bakray, Gediz ve Kk menderes Havzalarnda su envanteri ile izleme ve deerlendirme almalar yaplmaldr. 8.Havza baznda entegre su ynetim planlar oluturulmaldr. 9.Ky Hizmetleri tekilat tarafndan yaplan cazibeli sulama tesislerinin sulama ile ilgili tzel kiiliklere devredilmesi iin gerekli idari dzenlemeler yaplmaldr. 10.Enerji sektrnde olduu gibi Yap--Devret modelleri sulama tesislerinin inaatnda ve iletmeciliinde de uygulanmaldr. 11.Sulama suyunun cretlendirilmesinde esas alnan ltler deitirilmelidir. Bu amala sulama cretleri sulama saysna, bitki cinsine, gndz veya gece sulama durumuna gre farkllatrlmaldr. 12.Mevcut sulama tesislerinin bakm ve yenilenmesi iin su kullanc rgtlerin kaynak yaratmas salanmaldr. 13.Yaamsal nemi yadsnmayacak boyutta olan ve olduka yksek maliyetlerle halkn kullanmna sunulan suyun ebeke ve isale hatlarndaki kaaklar sebebiyle topraa karp yok olmasn engellemek iin, kentsel ime suyu ebekelerinin yenilenmesinin ve tamiratlarnn zamannda yaplmas gerekmektedir. 14.Yerleim birimlerinin kanalizasyon ve artma tesisleri tamamlanmaldr. 15.Sanayi tesislerinin artma tesisleri tamamlanmaldr. 16.Yerleim birimlerinin kanalizasyon ve artma tesisleri iin ncelikli kaynak aktarm salanmaldr. 17.Planlama ve iletme kademelerinde havza ynetim birimlerinin alaca kararlara etkin bir ekilde kullanclarn katlm salanmaldr. 18.Mevcut mhendis ve vasfsz ii kademeleri arasnda ara insan gc, Hizmet i Eitim Programlar ile gelitirilmelidir. 19.DS ve Ky Hizmetleri Mdrlklerince zmir linde inaatna devam edilen baraj, glet ve sulama projelerinin biran nce tamamlanabilmesi iin istenilen denekler salanmaldr. 20.zmir kentinin kullanlm sularnn artlmas ve yeniden kullanm iin gerekli aratrma ve projelerin tamamlanarak uygulamaya geirilmesi salanmaldr. 21.zellikle yerleim birimlerindeki takn olaylarnn izlenmesi ve erken uyar amacya Uzaktan Alglama ve Corafi Bilgi Sistemi teknolojilerine dayal takn kontrol ve alarm sistemleri gelitirilmelidir.

349

22.Suyun israfn nleyen ve atklar en aza indiren evre dostu ve az su kullanan sanayi retim teknolojileri desteklenmelidir. 23.Gelecek yllarn kurak ve sulak olma durumunun nceden tahmin edebilmek amacyla Blgesel Hidrolojik evrim Modelleri yaplmaldr. 24.Blgemizdeki sulama baraj ve gletlerinde %48 e ulaan su eksiklii nedeni ile sulama alanlarnda kstl su uygulamas yaplmaldr. Bunu salamak zere Sulama Birlikleri ve Kooperatiflerince gerekli nlemler derhal alnmaldr. 25.zmir ehrine ime suyu salayan Tahtal ve Balova Barajlarnda geen yllara gre %55 orannda bir su eksiklii bulunmaktadr.Su israfna neden olan bahe sulamalar, ara ve sokak ykamalar ile cami ve sokak emelerindeki su kullanmnn en aza indirilmesi iin gerekli nlemler alnmaldr. T.3.EKONOMK VE SOSYAL FAALYETLERN, EVRENN TAIMA KAPASTESN AMAYACAK BMDE PLANLAMASI Jeomorfolojik deerlendirmelerin sonucu olarak u hususlar belirtilebilir; zmir kentinin kurulu alan dik ve yksek yamalarla evrili olup snrl bir genilii vardr ve bu alan kent yaplar ile dolmutur. Bu nedenle kent geliimi morfolojinin imkan verdii yerlerden evreye tamaktadr. Bu yaylmann en hzl olduu yerler gneyde Cumaovas, kuzeyde Gediz deltasdr. Krfezin gney kenarnda Narldere-Gzelbahe arasndaki ky eridi dar ve gerisi dik olduu iin yaplama alan burada daralmaktadr. Bununla birlikte, son zamanlarda Gzelbahe-Seferihisar ukurluu ve Urla evresindeki alak alanlar kent alannn hzl genileme dorultular olmutur. Bornovann dousundaki Belkahve eiinin arzal topografyas ve orman alan nitelii burada yaylmann kesilmesine, ancak eik dousunda Kemalpaaya doru bir srama yapmasna neden olmutur. Jeomorfolojik zelliklere uymayan genilemenin her zaman sorunlar getirecei unutulmamaldr. Bu bakmdan iki husus daima gz nnde bulundurulmaldr; Krfez ve Bornova evresinde yerleme ve yaplama alanlar daha fazla zorlanmamaldr. Yaplarda kat artm deiiklikleri yaplmamaldr. Bu durum nfus younluunu artrmakta ve altyap problemlerinin bymesine ve kentin adeta boulmasna neden olmaktadr.

350

Yamalarda yerleim alanlar ykseklere doru daha fazla geniletilmemelidir. Buna uyulmas durumunda bir yandan yksek ve arzal yamalara altyap gtrlmesini (zellikle yol ve su ) zorluklar ile ba etmek gerekecektir. Teknolojik imkanlarla bu salansa bile, sonuta btn balantlar aalardan yaplaca iin, kentin eski blmlerinde zaten yetersiz olan altyapdaki hassas dengelerin bozulmas, kent sorunlarnn bymesine neden olacaktr. Kent alannn kontrol edilemez ekilde belli ynlerde yayld grldne gre, ncelikle bu alanlarda edinilen tecrbelerden yararlanlarak gereki planlamalar yaplmal, daha nemlisi bu planlara uyulmas salanmal ve planlarda deiiklik yaplmasn nleyecek kanuni dzenlemeler hzla gerekletirilmelidir. klim ve Fiziksel evre likileri zmir kent evresinde yer ekilleri klimatik ve meteorolojik olarak ileyi tarz ve kentlemeye bal etkilerin hava kirliliine, sel felaketlerine ve kurakla yol at sylenebilir. rnein, zmir Krfezini ve bunun devam zerindeki Bornova Ovasn evreleyen yksek dalk ktlelerin yatay hava akmlarn ve scakln dikey daln etkilemesi mmkn olmaktadr. Batdan gelen hafif hava akmlar Krfez ile onu evreleyen dalk alanlar arasnda hapsolunmakta ve kirletici kaynaklardan kan unsurlar belli bir sre dalmadan alt hava tabakalarnda tutulmaktadr. Buna karlk, kuzeydoudan gelecek Bornova Ovasnn tabann dolduran hava ktleleri, Manisa Da ile Kemalpaa da arasnda krfeze doru yaylma imkan bulmakta ve Bornova Ovasnda yer alan Sanayi ve Yerleim alanlarndan kaynaklanan kirletici unsurlar hafif hava hareketleri ile krfez ve evresine doru tanmaktadr. Kemalpaa Da ve Bornova Ovasnn gneyindeki srtlarn yamalarnda, krfez zerinde grlen sisli puslu oluumun nedeni budur ve zellikle yksek basn rejimi altnda topografik etkilerle ova zerinde zel bir rzgar sirklasyonu meydana gelmektedir. Grlyor ki, zmirde hava kirlilii ve kirliliin kent atmosferindeki konsantrasyonu zerinde fiziksel evre unsurlarndan topografyann/jeomorfolojisinin etkisi meteorolojik koullar ynlendirmesi asndan nem tamaktadr. Hidrografik zellikler zmir kent alannda akarsu drenajnn kesinlememi yani organize olmam olmas, bugn iin evre sorunlar yaratm, sedimantosyanla krfezin giderek dolmas da gelecek iin fiziksel evre deimelerine yol amtr. Kwntin kullanm art maddeler ve pis sularn genel olarak akarsulara dklmesi drenaj sularnn kirlenmesine neden olmu, krfez kylar batakla dntrm ve krfezin sularn canl yaamaya imkan veren oksijen dengesi bozulmutur.

351

Yaplanm Fiziksel evre zelliklerinde Yaplacak ler Yerleim, i ve etkinlikler ortam haline gelen jeomorfolojik birimler (krfez kylar, Bornova ovas ve yamalar) byk bir kentin ihtiyalar dorultusunda ve kendi zellikleri ile uyumlu kullanlmas ve sorunlu durumdaki yerlerin yeniden deerlendirilmesi gerekir. Bu amala, zmirin kentsel yerleim dokusunda jeolojik yap ve jeomorfolojinin sismik tehlikelere etkisi , temeli oluturan kayalarn yer kaymalarna kar duyarllklar, ana kayann temel olma zellikleri, ykseklik ve eimin altyap hizmetlerinin gtrlmesinde yaratt glkler saptanmaldr. Engebeli, yksek ve eimli yamalarda yerleim snrlandrlmaldr. Kentin jeomorfolojik/topografik zellikleri, klimatik ve meteorolojik olaylar ynlendirmesi asndan nem tamaktadr. zmirde meteorolojik olaylarn cereyan tarz yer ekillerinden etkilenmekte ve kentlemeye bal olarak hava kirlilii, sel felaketleri ve kuraklk gibi klimatik-meteorolojik sorunlar yaam tehdit eden boyutlara ulamaktadr. zmirde taban alvyonlar ve faylara bal olarak yeralt suyu zengindir. Hatta; zmir kent ortamnda yer alt suyu baz nemli souk su ve termal kaynaklar eklinde yzeye kmtr. Ancak, sondajlarla ar lde ekilen, meskenlerde ve zellikle sanayide kullanlan yer alt suyu giderek derine ekilmektedir. Taban suyunun giderek alalmas, alvyal zemindeki binalarda kme ve atlamalara neden olmutur. Ayrca, endstriyel ve evsel atk maddelerle yer alt suyu kirletilmektedir. Bu nedenle, zmirin tm su kaynaklarnn ar kullanm ve kirlenmesi nlenmelidir. zmir kenti doal eiklerinin snrna dayanmtr. Merkez kent, kendi etrafnda yaylan bir yerleme dokusuna sahiptir. Doal eikler nedeni ile daha fazla yaylamayan kent, dikeyde bymeye devam etmektedir. zmirin deprem kuanda yer almas, dikeyde bymede dikkat edilecek bir fiziksel evre zelliidir. T.4.EVRENN NSAN-PSKOSOSYAL UYUMUNUN SALANMASI HTYALARIYLA

zmirin kent ortamndaki akarsular (ay ve dereler) jeomorfolojik oluuma bal olarak henz organize olmamtr. Akarsularn akalama havzalar dar ve yatak profilleri ok eimlidir. Kentsel yerleim alanlarnn genilemesine paralel olarak yol, kpr ve konut inaatlar yznden derelerin doal yataklar daraltlm, profilleri tahrip edilmi ve dklen molozlarla yer yer tkanma durumuna gelmitir. Doal drenaja yaplan bu etkiler nedeni ile sanak yalar srasnda taknlar ve su basknlar meydana gelmektedir. Maddi ve manevi

352

zararlara yol aan bu etkileri ortadan kaldrmak iin , baz byk derelerin yukar havzalarnda bentler ina edilerek fiziksel evrede halka ak rekreasyonel alanlar oluturulabilir. Aa havzalarda kent sularn dzenli dearj ile dere yataklarnda aalarla bezenmi yeil kuaklar meydana getirilebilir ve bunlarla kente gzel bir grnm kazandrlabilir. zmir kent ortamndaki doal bitki rts deiik amalarla tahrip edilmi ve klimaks vejetasyon zellikleri deimitir. Hatta, kent iinde cadde ve bulvarlar ssleyen aalarn yapraklarnda renk bozulmas, gvde ve dalarda deformasyonlar meydana gelmi, bitkilerin yaam aktiviteleri etkilenmitir. Salkl ve temiz bir kent atmosferi iin doal bitki rtsnn alanlar geniletilmeli ve rekreasyon alanlar yaratlmaldr. zmir kentinin iklim koullar (gne, rzgar, nem gibi) , toprak nitelikleri, zemin ettleri raporlarna gre arazi kullanm kararlar alnmaldr. Bylece doann sunmu olduu olanaklar zarar grmeden, kent gelimesine devam edebilir. Kentin nefes almasn salayan hava koridolar yksek yaplar ile kapatlmamaldr. T.5.EVREYE DUYARLI ARAZ KULLANIM PLANLAMASI

Doal Bitki rts ve Topraklar

zmir kent evresinde, egemen nemlilik koullarna gre doal bitki rtsnn orman olmas beklenirdi. Ancak, Krfez-Bornova Ova kntsn evreleyen btn yamalardaki bitki rts yllardan beri sren insan etkileri nedeni ile byk oranda tahrip edilmitir. Tahripler, zellikle tabandan ve deniz kysndan balam ve 800-850 metrelere kadar klimaks oluturan kzlam ormanlarn etkilemi ve bu ormanlarn yerini tahribin iddetine bal olarak maki ve garik almtr. Tahripler, nceleri kesin ve yaygn ekilde olmu , evrede kurakl mee ve garik trleri baskn duruma gelmitir. Bugn ise youn yerleim ve yaplama nedeni ile kent alannda maki ve garik topluluklar da ortadan kaldrlmtr. zmir kent alannda klimaks bitki rtsnn yerine maki ve garik topluluklarnn baskn duruma gemesi iklim-bitki arasndaki dengeli durumu yanstmaz. Bu durum daha ok iklimin bitki rts asndan kritik koullar meydana getirdiini gsterir. zmir kent alannn yaklak 2000-3000 yldan beri yerleim alan olmas, yap malzemesi, yakacak ve tarm arazisi salamak gibi amalarla balayan doal bitki rts tahripleri yukarda belirtildii gibi vejetasyonun zelliklerini deitirmi; bugn ise yaplamaya bal olarak kentin yaylmalar ve yakn evresinde ortadan kaldrlmtr. Hatta kent iinde cadde ve bulvarlar

353

ssleyen aalarn yapraklarnda renk bozulmalar, gvde ve dallardaki deformasyonlar bitkinin yaam aktivitesinin etkilendiini gstermektedir. zmir kentsel alanlardaki topraklar verim ve kabiliyet derecelerine gre snflandrlmaldr. Toprak erozyonu ve dekredasyonuna yol aan etkiler nlenmeli, I. ve II. Snf araziler yerleim d tutulmaldr. Kentin jeomorfolojik, iklimsel, hidrografik, doal bitki rts ve toprak niteliklerine gre oluturulacak yeni planlar ve yenileme projeleri sadece zmir kentinin salkl, yaanabilir bir kent olmas iin deil, ayn zamanda doal kaynaklarn srdrlebilir olmas iin gereklidir. zmir Krfez Kullanm Balklk, turizm, yerleim, endstri, ticaret, ve birok faaliyetin en youn ekilde yaand krfez ve ky blgesinde dengeli ve srdrlebilir bir yaralanma Ky Alanlar Ynetimini uygulamakla mmkn olabilir. Bu balamda yaplacak iler; Ky blgelerinin doal, ekolojik, sosyal, kltrel, ekonomik ve tarihi zelliklerini belirlemek amacyla aratrmalar yaplmal, envanterler oluturulmaldr. Ky ve deniz ortamnda yer alabilecek limanlar, sanayi alanlar, kentsel yerlemeler, balk iftlikleri, doal koruma alanlar, tarm alanlar, tarihi sit alanlarna ilikin sektrel talepleri ve tercihleri yanstan master planlar ekolojik nceliklerle hazrlanmal ve ky blgesi planlamasna veri oluturmas salanmaldr. Ky blgesini etkileyen ulam tercihlerine kstlamalar getirilmeli, evre duyarl ulam teknolojileri biimleri veya yrme alkanln destekleyici sistemler kullanlmaldr. Ky blgesi kavram iinde yer alan mekanlarn tanm nemlidir. Ky mekan yalnzca ky ve sahil eridi gibi kstl alanlardan olumaz. Denize ve kyya etki yapan faaliyetlerin yer ald karasal alan veya denizin etkisinin devam ettii blge yeni bir etkilenme alan kavramn gndeme getirmektedir. Ky blgesi, ky sahil eridi ve ky etkilenme alan olarak yeniden tanmlanmaldr. Ky faaliyetlerinin eilimleri belirlenerek (balklk, turizm, tarm vb.) sektrler baznda koruma kullanma ilkeleri dorultusunda tedbirler uygulamaya geirilmelidir. Srekli izleme ile kirlilik kontrol yaplmaldr.

354

Kynn kentsel topraa dnm engellenmelidir. Kentsel arazi kullanmnda karmza kan bir sorun da evre dzeni planlarnn olmaydr. evre Dzeni Planlar, konut, sanayi, tarm, turizm gibi farkl alan kullanm taleplerinin younlat ve onunla btnleen krsal alanlarn birlikte oluturduklar evresel btnl olan alanlarda dzenlenirler. evre dzeni nazm planlar, kendinden daha ayrntl leklerde dzenlene ve dorudan uygulamay ynlendirmek amacyla hazrlanan imar planlar ve yerel planlar ile srekli karlkl iletiim durumunda ve ayn planlama btn iinde yer alarak kentsel yerleimler iin dzenli ve dengeli bir gelime salayp, deerli tarm topraklar ile su kaynaklarn koruyup gelitirme ynyle kentsel arazi kullanm iin nem tamaktadr. Kentlerin kontrolsz yaylmas, ayn zamanda kentsel-krsal evre ekonomi zerinde olumsuz etkileri olmaktadr. Kontrolsz gelimeden tr konut, su, kanalizasyon ve kamu hizmetleri kent halkna getirilememektedir. Kentler genellikle en verimli tarm topraklar zerinde kurulmas ve gelimesi topran gereksiz kaybna yol amaktadr. T.6.EVRESEL ETK DEERLENDRMES ED Ynetmelii almalar, Ynetmeliin yrrle girdii tarihten itibaren Mdrlmzn en youn almalarndan biri haline gelmitir. limizde; 16/12/2003 tarih ve 25318 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren ED Ynetmelii kapsamnda almalar srdrlmekte olup; 2004 yl iinde Mdrlmze yaplan ED bavurularndan toplam 107 adet proje iin ED Gerekli Deildir karar, 8 adet proje iin ise ED Gereklidir karar verilmitir. limiz snrlar iinde faaliyet gstermesi planlanan iletmeler ile ilgili olarak ED Ynetmelii erevesinde deerlendirme yaplmak zere Mdrlmze yaplan bavuru dosyalarnda ve yerinde yaplan inceleme neticesinde ED Ynetmelii dnda kalan faaliyetlerde 2872 sayl evre Kanunu ve bu Kanuna istinaden karlan dier ilgili Ynetmeliklere uyulmas ve mevzuat hkmleri dorultusunda iletme tarafndan evre kirliliini nleyici tm nlemlerin alnmas salanmaktadr.

355