Baruch Spinoza

Vikipedi, zgr ansiklopedi

Baruch Spinoza

Tam ad Doumu lm a Blgesi Okulu lgi alanlar nemli fikirleri Etkilendikleri[gster] Aristoteles, bn Meymun, bn Sina, Descartes Etkiledikleri[gster]

Baruch Spinoza 24 Kasm 1632 21 ubat 1677 17. yzyl felsefesi Bat felsefesi Rasyonalizm, Metafizik, Etik Doa, Tanr, Etik, zgrlk Tanr, Varlk, zgrlk

Kant, Hegel, Althusser, Gilles Deleuze Baruch Spinoza (24 Kasm 1632 (Amsterdam) 21 ubat 1677 {Lahey) ), Benedictus de Spinoza veya Bento d'Espioza olarak da bilinmektedir. Ren Descartes ve Gottfried Leibniz ile birlikte 17. yzyl felsefesinin en nde gelen rasyonalistlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Zamannda anlalmayan pek ok filozof gibi Spinoza da yanl anlalmann ve anlalmamann muhatab olmu, tuhaf bir elikiyle hem en byk din dmanlarndan biri saylm, hem de eserinin temel kaynann Tanr sevgisi olduu sylenmitir. Bunlarla birlikte Spinoza'nn tam bir bilge yaam yaad belirtilebilir. En byk eseri Ethica isimli kitaptr.

Konu balklar
[gizle] 1 Yaam 2

3.1 Tanr ya da Doa 3.2 , 3.3

3.4 4 Spinoza'nn etkileri 5 6 7 8

Yaam [deitir]
Spinoza, Hollanda'da ticaretle uraan bir ailenin ocuu olarak dodu. Ailesi Yahudi'ydi ve Portekiz'den engizisyonun basklar dolaysyla kap nce Nantes'a sonra da Amsterdam'a (1622 yl olarak tahmin ediliyor) gelmilerdi. Bilimsel bulularn, dinsel blnme ve atmalarn, siyasal deiikliklerin ve felsefi gelimelerin youn olduu bir srada Hollanda'da yaad. Spinoza'nn babas ticaretin yan sra sosyal alanda da gelime

kaydetmi ve Amsterdam'daki Sinagog'un ve Yahudi okulunun mdr olmutu. Ailesi Spinoza'nn Yahudi haham olarak yetimesini istemi ve bu ynde gelimesi iin her trl eitim olanaklarn salamt. Spinoza bu sebeple erken yata gittii Yahudi okullarnda ve Sinagoglarda branice renmi, Yahudi ve Arap teologlarn almalarn renme imkn bulmutur. Spinoza'nn laik ve sorgulayci dnceyle gl balantsnn balangcnda eitim srecinin balarnda yer alan retmeni liberal haham olarak bilinen Manasseh ben Israel'in (Amsterdam Yeshiva'sna 1638'de atand) etkisi olduu sylenebilir. 1650'de Franciscus van den Enden'n okulunda Latince, doa bilimleri (fizik, kimya, mekanik, astronomi ve fizyoloji) ve felsefe okumaya balad. 1651'de Spinoza'nn Descartes'in eserlerini okumaya balad tahmin ediliyor. 1652'de babasnn tm kar kna ramen Spinoza mercek yontma iine balar. 1653'de Jan de Witt Hollanda blgesi konsey ynetimi'ne atanr. 1654'de Spinoza'nn babas Michael'n lm. 1655'de Spinoza, Cemaat Mahkemesi tarafndan din dlkla (materyalistlik ve Tevrat' kk grmek ile) sulanr. Bu sorgulamada Tanr'nn bir bedene sahip olduunu savunan Spinoza, sonunda hahamlar tarafndan din dman olmakla sulanr ve piman olmaya zorlanr. Bu yl iinde Spinoza Tractatus de Deo et homine etjusque felicitate (Korte verhandeling van God, de mensch en des zelfs welstand, Tanr, nsan ve nsann Refah zerine Ksa Bir nceleme) isimli almasn da bitirir. Bu kitap ok gl olmamakla birlikte Spinoza'nn felsefesini tm temel tezlerini barndran bir yapt olarak deerlendirilir. 1656'da 24 yandaki gen Spinoza Amsterdam Sinagog'u tarafndan, her ikisi de Dekartln bir formuna dayanan, "Tanr'nn evren ve doann ileyii olduu, bir kiilii olmad ve ncil'in Tanrnn doasn retmek iin mecazi ve simgesel bir kitap olduu" iddialarn savunduu iin Yahudi cemaatinden kovulur (cherem veya herem; Yahudilikte, Katoliklikteki aforoz benzeri bir ceza) (bknz. Ren Descartes) Kovulmasn takiben, ismini Benedictusa (ilk ismi olan Baruchun Latince karl) evirdi. Cherem'in artlar ok kesindi, ceza asla geri alnmazd (bknz. Kasher ve Biderman). 1660'da Amsterdam Sinagog'u yerel yetkililere Spinoza iin "her trl din ve ahlak iin bir tehdit" diyerek ikayette bulunur. 1661'de Spinoza Amsterdam' terk eder, yaknlardaki Rijnsburg'a yerleir, Etika 'sn yazmaya balar ve hayatnn sonuna kadar mektuplaaca Henry Oldenburg ile tanr. 1662'de Tractatus de intellectus emendatione isimli eserini bitirdii tahmin edilmektedir. 1663'de Lahey yaknlarndaki Voorburg'a ressam Daniel Tydemann ile birlikte yerleir. 1664 ylnda Lahey'de Descartes Felsefesi'nin lkeleri isimli kitabn yaynlar. Bu kitabn ekinde Metafizik Dnceler adl almas yer almaktadr. Aralk 1664'den Haziran

1665'e kadar amatr bir Kalvinist teolog olan ve Spinozaya eytan konusunda sorular soran Blyenbergh ile mektuplar. 1665'in son aylarnda Oldenburg'a, 1670'te baslacak olan yeni kitab Teolojik Politik nceleme 'ye almaya baladn yazar. Baz arkadalklar (Jan de Witt gibi) nedeniyle politik kamplamalarda taraf olmak durumunda kalm, yazd ve isimsiz olarak yaynlad Teolojik-Politik ncelemeler kitab bu kamplamalar dolaysyla tepkiyle karlanmtr. Spinoza bu kitabndan sonra yazmamaya karar verir. 1670'de Teolojik-Politik ncelemeler Amsterdam Kilise Konseyi (Kalvinist)tarafndan "Dininden dnen bir Yahudi ve eytan tarafndan Cehennem'de uydurulmu ve Sayn Jan de Witt'in bilgisi dahilinde yaynlanmtr" ifadesiyle eletirildi. Spinoza Lahey'de Stille Veerkade'de yaamaya balar. 1671'de Leibniz ona Notita opticae promoteae isimli eserini oda Leibniz'e TeolojikPolitik ncelemeler eserini yollar. 1673'te kendisine teklif edilen Heidelberg niversitesi'ndeki felsefe krssn de reddeder, nk "din adamlarn rahatsz etmeme koulu" vardr bu nerinin. Etika'isimli eserini 1675'te tamamlar. Bu eser belirli bir evrede dolar, tartlp deerlendirilir, ancak Spinoza yaad srada izin vermediinden baslmaz. lmnden bir yl nce 1676'da Leibniz ile grr. Ayn yl Lahey Sinodu TeolojikPolitik ncelemeler in yazar hakknda takip karar alr. 21 ubat 1677'de len Spinoza'nn eserleri, Amsterdam'da, arkadalar tarafndan Opera Posthuma (Ethica, Tractatus politicus, Tractatus de intellectus emendatione, Epistolae, Compendium Grammatices Linguae Hebrae) adyla yaynlanr. 1678'de Spinoza'nn eserleri Felemenke (kendi dilinde) yaynlanr.

Felsefi dnceleri [deitir]

Spinoza'nn dnce kaynaklarnda farkl etkilerin olduu sylenebilir. Onun zor anlalan ya da tamamen zt ynlerde anlalan felsefesinin oluumunda bir yanda Yahudi mistiklerini, slam dnrlerini, skolastikleri, 17. yzylda ok nemli gelimeler kaydeden doabilimlerini, Giordano Bruno ve zellikle onun panteizmini ve btn bunlarn tesinde Descartes' ve Kartezyen felsefeyi buluruz. Bir anlamda bunlara bal olarak onun felsefi sorununun tz sorunu olduunu, bu eksende varlk problemine yneldiini syleyebiliriz.[1] Beden ve ruhun birbirlerine olan stnlkleri yerine paralelliklerini savunan Spinoza ereksel bir nedensellie de kar kmtr. Bununla birlikte akn bir tanr anlay yerine ikin bir doa anlay getirmitir. Bylece ruhun bedeni ynettii insanbiimli tanr fikri yerine btn eitlilikleri barndran ereksel olmayan tek bir doadan bahsetmekle beraber insandaki temel yanlsamay tasfir etmitir. Ereklilik erevesinde; Bilin, zgrlk ve tanrbilimsel yanlsama.

Spinozac metafizik [deitir]

Spinoza'nn felsefi almalarnn anlalmak ve deerlendirilmek bakmndan zel zorluklar olduu bilinen bir gerektir. Kulland kavramlar, bunlara getirdii tanm ve aklamalar birok farkl yollardan yeniden sorgulanabilir ya da deerlendirilebilir grnmektedir. Bu yalnzca Spinoza'nn bir yanda 'Tanr-sarhou, te yanda din ve tanr dman olarak deerlendirilmesi meselesinde ortaya kmaz, bir btn felsefi sisteminin anlalmasnda zel bir sorun yaratr. Felsefenin bildik terimlerini kullanmakla birlikte, Spinoza'nn kendi metafiziini kurarken bu terimlere salad anlam katmanlar ve terimleri birbiriyle ilintilendirme tarz onun sisteminin anlalmasn gletirmi ve bunun yan sra pek ok farkl ekillerde yorumlanmasna yol amtr. Temel yapt Etika ilgin zelliklere sahiptir. lkin burada Spinoza'nn felsefi almasna bilimsel bir konum kazandrmaya alt sylenebilir. Rasyonalist filozoflarn matematikten etkilenmeleri ya da onu model almalar Spinoza iinde geerlidir, ancak Spinoza matematikten ok geometriyi benimser ve yaptlarnda geometrik yntemi kullanr. Etika'nn altbal bu bakmdan rnektir: Geometrik ynteme gre kantlanm olan ahlak. Yorumcular, almann ar yapsnn buradan kaynaklandnda hemfikirdirler. Etika'nn hem biimsel yapsn hem de ieriini geometrik yntem ekillendirir. Etika'nn temel kavramlar olan tz, nitelik, grnm, nedensellik bunlara rnek olarak verilebilir. Spinozac metafiziin nasl bir ontolojiye sahip olduu, Tanr ya da Doa dediinde ne demek istedii, insann doadaki yerinin nasl ele alnd, zgrlk ve zorunluluk ilikisinin nasl deerlendirildii nemli boyutlar ve sorunlar ierir; Spinoza bu bakmdan etkisi ge anlalm ve anlald andan itibaren srekli yeniden deerelendirilir bir filozof olmutur.

Tanr ya da Doa [deitir]

Spinozann yazlarndan her yere tanr yerine tabiat kelimesi konulabilir. Bu konuda kendisi bile sarih olarak yol gsteriyor. Tanr mefhumundan ahsi, irade ve hatta uurla ilgili her eyi karmak suretiyle, Spinoza, bu iki mefhumu birbirine yaklatrr. Aliya zzetbegovi D.B.A.SLM Sayfa 266 Spinoza'nn panteist bir dnce ynnde ulara vard ve monist bir tanr-doa dncesine ulat ilk olarak belirtilmesi gereken noktadr.Bununla birlikte Spinoza'nn felsefi sisteminde Tanr kavramnn merkezi bir yeri olduunu sylemek gerekir. Tanr, bu felsefi sistemin hem balang noktas hem de son noktasdr: "Var olan her ey Tanr iinde vardr ve Tanr olmakszn hibir ey ne varolabilir ne de kavranabilir". Ancak yine de ak olmayan Spinoza'nn Tanr'snn felsefesi asndan nasl bir ey olduudur. Kendinde bir neden, nedeni kendinde olmak (causa sui) anlamnda Tanr ve zellikle bu alntda kullanlan iinde terimi Spinoza zerine yaplan sonu gelmez yorum denemelerinde srekli bir tartma konusudur. Bilimsel bir dnceye de dinsel bir dnceye de balantlandrlan Spinozac felsefenin Tanr kavram, hem ontolojik kantlamann hem de bilgi bilimsel yapnn anahtar olarak grnmektedir. nk tanrnn varl iin ne srlen ontolojik veri, bir gerekliin varln o gerekliin

kavranndan hareketle kantlamaya ynelen yaklamdan hareket eder grnmektedir. Ayn zamanda Spinoza'nn monist bir dizgeye yneldii sylenebilir; onun hem bir ateist hem de bir panteist olarak grnmesini salayan ise bu monist tutumun zglldr. nl sav sznde Spinoza, :"Tanr ya da Doa" (Deus sive Natura) demektedir. lk alnt ile bu sav sz karlatrldnda Spinoza'nn g anlalr tezleri belirginlemektedir. Bu formlasyonla Spinoza, bir yanda fiziksel dnyann znde teolojik olmasn ve te yandan teolojinin kiisel olmamas salamaya alr. Burada Spinoza, rtk ve ak bir takm varsaymlara dayanr, hatta bir tr gizli varsaym sistemin temelidir diyebiliriz. Bu gizli varsaym sonradan zerinde ok konuulacak olan, gereklik ile kavrayn rtmesi, daha dnce dnyasndaki bantlarn birebir gereklikteki bantlara tekabl etmesidir.([2]) Bu yaklamlar gelitirmekte nedensellik kavram da ayr bir neme sahiptir. Spinoza'nn gizli varsaymnn kuramsal dayana bir anlamda bu nedensellik fikridir, ancak Spinoza'nn nedensellik fikri ampirizm felsefesi iin kabul edilemez bir nedensellik yaklamdr. Spinoza burada rasyonalist ynelime uygun bir yol izler ve nedensellii bir bakma dnyadan kopartarak zihnimize, yani dnyay kendi kavraymza balar. nk ona gre, eer akl mmkn klan k noktalar ya da ncller gereklik iin bir gvence salayamayorsa baka hibir ey salayamaz. Bylece apak gereklik, dnceden gereklie geiin salad bir gereklik olarak belirir. Buna gre, fiziksel dnyann, dncenin onu temsil ettii gibi olduunu, bizzat bu dncenin kendisinden anlarz ki Spinoza bu yolla argmanlarnda kavray nosyonunu zel bir ilgiyle kullanmakta ve bunun araclyla dnyaya bir tanm getirmektedir.

Tz, nitelik ve grnm [deitir]

Bu noktada Spinozac tz, nitelik ve grnm kavramlarna bakmak gerekir. Tz (substantia), ksacas, nedeni kendi iinde olan, kendisi kendi araclyla kavranandr. Grnm (modus) ise kendi araclyla ve kendinde kavranan deil, aksine tzn grnm olarak tanmlanr. Bizim ya da baka bireysel eylerin varolularnn aklanmas kendimiz dndaki baka bir eye dayanr; hepimiz kutsal ve mutlak bir tzn grnmleriyizdir.Bu anlamda Tanr bir tz'dr, yani kendinde bir nedenle ve zorunlu olarak Tanr (causa sui) vardr. Ancak byle ise, tz ayn zamanda herhangi bir eydirde, yani varolduu ontolojik bir veri tarafndan kantlanan herhangi bir ey tz olabilir. Ancak Spinozac sistem byle bir karsamaya olanak vermez. Spinoza, birci anlayyla ve dnd metafizik sisteme varabilmek iin bunu kabul edemez ve rasyonalizmin rtk varsaymlarndan yararlanarak Tanr dnda bir tzn olabilirliini yadsr. Nitelik (attributum kavramysa, Tanr'y znde ne ise o olarak gsteren eydir. Dnce ve uzam Spinoza'ya gre, Tanr'nn iki temel niteliidir. Bylece o, Kartezyen felsefedeki soruna kendince bir zm getirir; dncelerin ve fizik nesnelerin tek bir tzn deiimleri olduunu ne srer, ve Tanr'y "her biri ebedi ve sonsuz z ifade eden sonsuz nitelilerden oluan bir tz" olarak tanmlar.([3]) Btn bunlar Spinoza felsefesinin metafizik gcn ve anlalmaktaki zorluklarn gstermektedir. Spinoza felsefesinin gc de gszl de balang ncllerinde ve

kavramlara katt zel iceriklerdedir. Spinoza felsefesinde kan sonu ise daha da arpcdr, tanr ile doa ayrk deil zdetir. Bu sonu, mantksal neden ile gerek nedenin zde saylmasna paraleldir. Dolaysyla da Tanr bilgisi ya da Tanr'y bilmek, entelektel Tanr sevgisi (amor intelictualis Dei) Spinozac metafiziin k noktas ve var noktasdr.

nsan [deitir]
Spinoza'daki insan anlaynn felsefi sistemiyle, kurduu geometrik metafizik btnlkle dorudan balantl zorunlu balamlar vardr. Tz anlay, evreni bir zorunlu balantlar sistemi olarak tekci anlayla aklamak zere kurulur ve btn varlklar Tanr'dan baka bir ey olmayan bu tzn zorunlu grnmleri olarak aklanr. Tanr, sonsuzluk boyutunda (sub specia aeternitatis) her eyin zdr; insan ise zaman ya da sre boyutunda (sub specia durationis) Kendinin kendinde nedeni ve bu temelde her eyin varoluunun nedeni olan Tanr, Spinoza'nn beden-ruh ikilemini zmesine de yardm eder. Bu zm u ekilde ifade etmek mmkndr: Beden (corpus) ve ruh, Tanr'nn sonsuz znden gelen grnmlerdirler ve dolaysyla gerek dnyann dzeniyle ruhun dzeni birlik oluturur. Bylece geleneksel anlamda bilinen birey-zne ve dolaysyla insan Spinozac sistemde ortadan kaldrlmtr. Bu sistemde bireysel anlamda akl ve irade sahibi, kendi kararlarn veren ve verdii kararlarda zgr olan bir insan anlayna yer kalmaz; aksine ruh ve madde, zihin ve gereklik tek ve sonsuz bir zn grnmleri olarak ayn derecede zorunlulukla belirlenen varlklar olarak belirirler.nsan iradesini irade olarak tanmayan Spinozac metafizik, ilgin bir etik anlayna yol aar; ilginlik etik bilinen anlamda irade ve insan kararlar zerine kurulu olmasndan kaynaklanr.Varl ve varoluu btnlkle nedensellikler iinde aklayan bir felsefe sistemi, aynksal sistemin iine zorunlu olarak etii oturtmak durumundadr.Spinoza, buna bal olarak, insan ruhuna ynelik doalc ve mekanist kabul edilen bir dnce ekillendirir. Spinoza iin soyut etik yasalarn ve deer yarglar belirlemenin hibir anlam yoktur, nemli olan gerei tanmaktr, ki bunun nasl bir ey olduunu sisteminde aklar.G ve erdem insan aklamakta nemlidir, ancak her ikiside Tanr bilgisinde temellenir. Spinoza'nn felsefi sistemi Tanr dncesiyle balayp Tanr dncesiyle sonland iin insann doru konumlan bu sistemin belirledii gereklere gre bilgiye ynelmesi ve kendi zorunluluklarn kavramasdr.Spinoza insan-toplum-devlet dncelerini bu felsefi dn dorultusunda temellendirmekte, insan tanmlamasn teolojik-politik dncesinde oluturmaktadr.ona gore geometri onemlidir.

zgrlk [deitir]
Spinoza, her tr tasarm ve iradeye dayal kararn zorunlulukla kendisinden nce gelen bir olaya dayand fikrinden hareket eder. Bu ekilde yaklalnca isten ve irade zgrl olarak adlandrlan zgrln reddedilmesi ortaya kar. Felsefe tarihi iinde Spinoza kadar kat bir kuramsal yargyla bu anlamda ki zgrln reddedilmesi szkonusu deildir.Daha sonra yapsalclk'n belirli bir yorumunda, rnein Althusser'in zneyi yapnnn bir trevi olarak ortaya koyan almalarnda bu tr bir yaklam

grlr.Spinoza zgrlk' bir yanlsama dahas bir fantazi sayar. Buna sebep olann, eylemlerimizin ve etkinliklerimizin nedenlerini bilmememiz olduunu syler. Spinoza'ya gre, eer aa doru akan bir su dnebilen bir varlk olsayd, kendi zgr istenci ve iradesiyle aa doru akmakta olduunu dnrd. Karar verme durumumuzu baka bir adanda zgrlk olarak kabul edemeyiz, nk kararlarmz ounluk hafza denilen yapnn etkileriyle oluur, ve Spinoza'ya gre hafzaya hakim olabildiimiz sylenemez. Sonu olarak Spinoza'nn elbette bir zgrlk anlay szkonusudur ve bu anlay artc olmayacak kadar kesin bir nitelikle onun mantksal sistemine derinden baldr. Spinoza iin zgrlk, insann kendi doasnda mevcut olan zorunluluklara uymas durumudur. zgrlk, zorunluluun tannmasdr. Bu argman, zorunlu olarak her tr zneyi ve znellii dta brakan Spinozac sistemden ileri gelmektedir. nsan teki, Tanr'nn grnmlerinden biri olduu iin, hereyi yneten yasalar bu insan tekini de ynetir ve onun karar bu durumda olsa olsa bu yasalara uymak durumudur ki, burada bir zgrlkten szedilemez. Spinoza'nn tm sistemini kurarken saf ve tarafsz bir mantknn konumuna ekilmeye altn syleyebiliriz ve tutumu zellikle zgrlk konusunda belirgindir. Eylemleri yalnzca kendisi tarafndan belirlenen ey zgrdr ve bu insan olamaz, olsa olsa Tanr olabilir. nsan eylemlilii ise zorunlu olarak belirlenmitir. Buna bal olarak zgr insan, Spinoza'ya gre, iinde bulunduu ve kendisini belirleyen zorunluluklarn farknda olan, bunlarn bilgisine sahip olan insandr. Bu anlamyla felsefi sisteminde Spinoza, daha yksek bir alg dzeyine km, duygularn denetim altna alabilen, kendisinin ve dnyann kavrayna sahip olmay zgr insan olarak tanmlar.

Spinoza'nn etkileri [deitir]

Spinoza'nn gl mantksal metafizik sistemi, gerek Leibniz'in eletirileri gerekse dier ampirik felsefenin gelimesiyle ksmen unutulur. Kant'a gelindiinde ise nemli bir kuramsal mdahale ile karlar. Kant bu sistemin rtk ve ak varsaymlarn sorunsallatran bir yol izler, ontolojik alan ile epistemolojik alan kategorik bir ayrma tabi tutarak, gerekliin bizim dncelerimize tekabl ettii ya da edebilecei varsaymn geersizletirmeye alr. Saf akl'n perspektifine ulalamaz, sonsuzluk boyutuna dair bir baka ya da bilgiye eriilemez. Ateist ya da tanr sevdals filozof eklindeki ksr ya da tek ynl deerlendirmelerin dnda Spinoza 18. yzyldan itibaren birok filozofu mttefik ya da rakip olarak etkilemitir. Novalis, Sckleiermacher, Jacobi, Mandelssohn, Goethe, Schelling, Hegel bu etki alannn iindeki nemli isimler olarak belirtilebilir. Hegel'in Spinozac felsefi sistemi dntrerek kulland sylenebilir, Spinoza'daki tz Hegel'de Mutlak idea olarak alnr bir anlamda. Ayrca Marx'n Hegel'i ayaklar zerine oturtma giriiminde de Spinoza etkisi olduu ne srlmektedir. nk, marksist felsefe, insann etkinliklerini onun maddi koullarndan bamsz grmemekte, zgrln zorunluluklarn bilinci olduu tezini olumlamakta, bunlara bal olarak doa yasalarnn belirleyiciliini ne srmektedir ki Spinozac sistemle bunlar arasnda paralellikler kurmak kanlmazdr. Nietzsche ise tam bir Spinoza kart olarak konuur, nk Spinoza'nn temel savlarn

kabul edilemez bululur. rnein, gerek'in ona ynelik yaklamlardan koparlabilecei ynndeki dnce kabul edilemez bir yanltr. Nietsche, Spinoza'nn matematiksel hokus pokuslarla felsefi sistemini kurduunu syler ve onu "hasta mnzevi" olarak tanmlar. Nietzscheci dnceyle nemli ilgileri olan postmodern felsefenin nemli isimlerinden Gilles Deleuze ise Spinoza'ya ok nem veren drlerden birdir. Spinoza zerine dersler ve konferanslar vermi olan Deleuze, daha sonra bu notlarn Spinoza/Pratik felsefe balnda yaymlamtr. Bu kitap Etika zerine bir tr szlk ve amlama metnidir. zgrln zorunluluklarn bilgisine ulama olarak tanmlayan Etika'y, bir zgrleme etii olarak deerlendiriri Deleuze.Deleuze'dan nce Louis Althusser'in ismini de anmak gerekir. Yapsalclk'n ve kuramsal Marksizmin nemli ismi Althusser, znenin yokluu ve yapnn/kuramn belirleyicilii konularnda Spinozac sistemden referanslar bulmu ve onun zerinde nemle durmu bir dnrdr.

almalar [deitir]
Ethica Tanr, nsan ve nsann Mutluluu zerine Ksa nceleme Politik ncelemeler, (Tractatus Politicus) Kavray Gcnn Geliimi Descartes Felsefesinin lkelerinin I. ve II. Blmlerinin Benedictus Spinoza Tarafndan Geometrik Yntemle Tanmlanmas. Teolojik-Politik ncelemeler

Spinoza hayattayken yaymlanan almalar Descartes'in Principia Philosophiae (Felsefenin lkeleri) almasn yorumlad almas ve Teolojik-Politik ncelemeler adl kitabdr.Etika hazr fakat yaynlanmam bir kitapt, lmnden uzun bir zaman sonra yaymland. Dier kitaplar izleyicileri tarafndan notlar ve tamamlanmam yazlarndan bir araya getirilirek hazrland.

Trke'de Spinoza [deitir]

Trebilim, Aziz Yardml (ev.), dea Yay., stanbul, 2000. Etika, Hilmi Ziya lken (ev.), Dost Yaynlar, Ankara, 2004. Tractatus Politicus, Murat Eren (ev.), Dost Yaynlar, Ankara, 2007. Spinoza - Blyenbergh, Ktlk Mektuplar, Alber Nahum (yay. haz. ve ev.), Norgunk Yaynclk, stanbul, 2008. Cemal Bali Akal, zgrln Gelecei Yoktur: Edebiyatta Spinoza, Dost Yaynclk, Ankara, 2004. Cemal Bali Akal, Varolma Direnci ve zerklik: Bir Hak Kuram in Spinoza'yla,

Dost Yaynclk, Ankara, 2004. Moris Fransez, Spinoza'nn Tao'su: Akll nantan nanl Akla, Yol Yaynclk, 2004. Etienne Balibar, Spinoza ve Siyaset, S. Soyarslan (ev.), Otonom Yaynclk, stanbul, 2004. Antonio Negri, Yaban Kuraldlk Spinoza Metafiziinin ve Siyasetinin Gc, Eylem Canaslan (ev.), Otonom Yaynclk, stanbul, 2005. , Spinoza. Pratik Felsefe, Ulus Baker (ev.), Norgunk Yaynclk, stanbul, 2005. , Spinoza zerine Onbir Ders, Ulus Baker(ev.), Kabalc Yaynevi, stanbul, 2008.

Balantlar [deitir]
Konuyla ilgili dier Wikimedia sayfalar :

Commons'ta Baruch Spinoza ile ilgili oklu ortam dosyalar bulunmaktadr.

Vikisz'de Baruch Spinoza ile ilgili zl szler bulunmaktadr. Ulus Baker'in deerlendirmesi: Spinozaclk :

( )

Referanslar [deitir]
^ Felsefe Tarihi, Macit Gkberk, Remzi Kitabevi, sayfa:294 ^ Spinoza, Roger Scruton, eviren:Cemal Atila, sayfa:45, Altn Kitaplar ^ Spinoza, Roger Scruton, eviren:Cemal Atila, sayfa:47-56, Altn Kitaplar

Kaynak : http://tr.wikipedia.org/wiki/Spinoza