SERG

Rosa Luxemburg -

Sosyalist dnceye adanan bir yaam.

Fikir ve konsept: Maxi Besold Tarihe:

Bu sergi, Mnih i Hareketi Arivi adl dernein ynetim kurulu yesi olan Maxi Besold tarafndan 1990l yllarda uzun uralar sonucunda hazrland. nceleri sadece Mnih ve evresindeki sendikalar ile solcu klp ve derneklerde gsterilen sergi, 1999 ylnda Rosa Luxemburg Vakfnn katklaryla ortak projeye dntrld. Bylelikle 2002 Kasmnda 36 adet DIN A0 byklnde tablo haline getirilerek, eitli kentlerde, zellikle okullarda kullanlacak gezici sergi oluturuldu.
erii zerine: 35 tablo Rosa Luxemburgun yaamna ve eserlerine adanmtr. 1 tablo ise eserlerinin listesine ayrld (Trkeye evrilmedi). Maxi Besold tarihsel fotoraar, Rosa Luxemburgun mektuplar, konumalar ve yazlarndan derledii alntlarla ve uluslararas ii hareketinin tarihinden alnm belgelerle zenginletirilmi bir sergi hazrlamay baarmtr. Bu ekilde sadece ad ve ldrl biimi bilinen, ancak dnceleri ve eserleri konusunda yeterince bilgiye sahip olunmayan bu devrimci kadnn yaamn bilhassa gen kuan ilgisine sunulabilme olana elde edilmitir. lk 23 tabloda Rosa Luxemburgun kkeni, yaamnn getii yerler, teorik eserinin ortaya k, Polonya ve Alman sosyaldemokrasisi ierisindeki almalar, KPDnin (Alman Komnist Partisi) kurulu dnemine kadar giritii kimi zaman atmal tartmalar, Almanyadaki Kasm Devrimine katklar, hapishane dnemleri ve 1919 Ocaknda kar devrim tarafndan katledilii konu alnmaktadr. Trkeye henz evrilmemi olan 24 - 33 nolu tablolarda ise, Rosa Luxemburgun yakn arkadalar ve sregiden aklar konu alnmaktadr. 34 nolu tablo, Rosa Luxemburgun katlediliinden sonra ona gsterilen sayg ve sahiplenii yanstmaktadr. 35 nolu tabloda ise, baz rneklerle Rosa Luxemburgun yaam ile eserlerinin gemiteki ve gnmzdeki etkileri konu alnmaktadr. Doal olarak bylesi bir sergi, Rosa Luxemburg gibi devrimci ve mcadeleci olaanst bir kadnn yaamnn btn renklerini kapsayamaz. Ancak Rosa Luxemburgun yaamndan alnan bu kesitler, onun dnceleri ve eserlerine ilgiyi artrabilirse, amacna yeterince ulam saylacaktr. zgrlk her zaman, farkl dnenin zgrldr diyen Rosa Luxemburgun yaam gnmz kuaklar iin hl gncel kalmaya devam etmektedir. Berlin, 2008 Nisan Rosa Luxemburg Vakf

Almancadan eviren: Murat akr

KKEN
Rosa Luxemburg -
Unutulmayan, hereyin balad yer, aile. (M. Gallo)

eitli biyogralerinde doum gn olarak 25 Aralk 1870 veya 5 Mart 1870 verilmekte. Bu karklk muhtemelen Rosa Luxemburgun uzun sre sahte evrak kullanmasndan dolay sz konusu olmutur.

ok gldm doum gn tebriin iin teekkr ederim. Resmi doum tarihim yanl (o kadar yal deilim); edepli bir insan olarak gerek bir nfus kdna deil, sahiplenilmi ve dzeltilmi bir nfus kdna sahibim.

1871
Rosa Luxemburg Zrih niversitesine verdii belgede doum tarihini 5 Mart 1871 olarak belirtiyor.

Henriette Roland-Holsta 30 Ocak 1907 tarihinde yazd mektuptan

Rosa Luxemburg, yahudi aydnlanmasna bal olan bir yahudi ailesinin ocuuydu. Anne ve babas iyi eitimli ve Alman ve Leh edebiyat hayranlarydlar. Babas Zamota tannm bir tccard ve Pazar meydannda bir eve sahipti.
Annesi Lwenstein doumlu Lina

Babas Eliasch Luxemburg (Eduard Luxemburg)

ROSA (ROSALIE, ROSALIA, ROZA) LUXEMBURG (LUKSENBURG, LUXENBURG) 5 MART 1871DE ZAMOTA DODU Madd yaam koullar hakknda bilgi veren bir kaynak yok. Ama ailenin pek zengin olmad bilinen bir gerek.

Zavall babacm, key istediinde tatil yapabilecek bir bankac deil... tamamiyle ucuz kurulu ilere baml..
Leo Jogichese 1899da yazd mektupta.

Zamoun Pazar Meydan. Rosa Luxemburgun doduu kent, Lublin valiliine balyd ve Kongre Polonyasnn bir kenti olarak, arlk Rusyasnn egemenlii altndayd.

Doduu ev: Luxemburg ailesi, Rosa yana girene dek bu evde yaad.

V A R O V A D A O C U K L U K
Rosa Luxemburg -
Gerek yaam atlarn arkasnda uzaklarda bir yerde.

1873

Luksenburg ailesi 1873de Varovaya, Zlota Soka 16 adresindeki kiralk eve tand. Mahalle varlkl bir mahalleydi. Varova, byk bir kentin anonimliini ve ak ok uluslu toplumun btn avantajlarn sunuyordu.
1900lerde Varova

Rosa Luxemburg ocukluu hakknda pek ender konuurdu. 1904de Zwickau cezaevinden Luise Kautskye yazd mektupta ocukluu ile ilgili u hatralara yer vermiti:
... O byk kiralk evin skc, grltl, ekileyen yaam grnmeden nceki o an, en gzel and. Kaldrmn basitlii zerinde sabah saatinin takdisli sessizlii duruyordu: yeni doan gnein altnms nlar pencere camlarnda yanklanyor ve yukarlarda, henz kentin gri gkyzne girmemi pembemsi bulutuklar seyir ediyordu. O zamanlar yaamn, yani gerek yaamn atlarn ardnda, uzaklarda bir yerde olduuna inanyordum. O zamandan beri gerek yaamn hep peine dtm. Ama o, hep atlarn ardna gizlendi. Sonunda her ey gnahkr bir oyuna dnt ve gerek yaam Antoni ile Medeniyetin Balanglar adl kitab okuduum o avluda kald.

Rosa be yandayken niden kalasndan rahatszland. Neredeyse bir yl yatakta kald. mr boyunca topallad. Rosa Luxemburg canl ve renmeye itahl bir ocuktu. Annesinin desteiyle be yanda okuma yazmay rendi.
Rosa be yandayken

Rosa Luxemburg 9 yana kadar evde renim grd. 1880de II. Kz Lisesinin 1. snfna balad. Lise, babalar igal ordusunda asker olan Rus kzlarna ve asilzade ocuklarna ayrlmt. Rosa, bir yahudi ocuu olarak hiyerarinin en altndayd. 10 yandayken, 1881 Noelinde, sadece Varova Gettosunda deil, ayn zamanda oturduklar Zlota Sokanda da yamac ve terr estiren grhun balatt bir pogromu yaad.

1880

1884de Alman Kayseri I. Wilhelmin Varovaya gelmesinden ksa bir sre nce Rosa Luxemburg Lehe alayl bir yazy kaleme ald: Batnn gls, nihayet seni grebileceiz. Ama bilki Saksonyalnn bahesine gelirsen seni saraynda ziyaret edecek deilim. Geri onur gsterimlerinizi grmek istemem, ama orada neler konutuunuzu duymak isterim. Bizimkilerle duyduuma gre senli benli imisin. Politika konusunda henz aptal bir koyunum, o yzden seninle pek konumak istemiyorum. Ama, sevgili Wilhelm, bir eyi sylemek istiyorum: O hilebaz hergele Bismarckna syle, ey Batnn Kayseri, Avrupa iin ona emret, ki bar pantalonunu kirletmesin.

1881

Rosa oniki yandayken.

LSEDE
Rosa Luxemburg -
dealim, ierisinde herkesi sevmeme izin verilecek bir toplum dzenidir..

renme, kabiliyetli Rosann kolayna geliyordu. Okul dnemi boyunca her zaman okulunun en iyi rencisi oldu. Buna ramen, hak ettii halde okulunu bitirdiinde altn madalya ona verilmedi. O dnemin mfredatna antisemit ve Polonya dman uygulamalar hakimdi. Ders dili Rusayd. rencilerin kendi aralarnda da Lehe konumalar yasakt.

1880

Rosa Luxemburg arlk Rusyasnn okul dnemi esnasndaki durumunu, Wladimir Korolenkonun adamn hikyesi adl yaptna yazd nsznde yle tanmlayacakt:

Rosa renciyken, yakndaki sitadelde [kalede] devrimci sosyalistlerin nasl hcrelere atldn, ta ocaklarnda altrldklarn ve asldklarn grmt. Aralarnda gen kadnlarda vard.

Varova Sitadeli

Rosa Luxemburg idrak etmiti: Dnya deitirilmeliydi! 1882de kurulan Arkadalar Adolf Warski ve Julian ada sosyalist hareketin Marchlewski ile birlikte, Polonya ve ncs - Proletarya Rusyadaki sosyalist kesimlerle ilikiler adl parti neredeyse gelitirmi olan ii Marcin Kasprzak tamamen yok edilmiti. etrafndaki devrimci evreye katld. Onlar bireysel terr reddediyorlard. Kendilerine Alman sosyaldemokrasisi gibi kitlesel bir rgt rnek almlard. ... Btn straplar, tm Rosa, Varovadaki renciler arasnda 2 yl boyunca gerekletirdii ajitasyon o gizli, ac gzyalarn, almalarndan sonra, tutuklanma karn toklarn vicdanna tehlikesiyle kar karya kald. yklemek istiyorum, ... Muhtemelen Marcin Kasprzakn Rosa Luxemburgun okul dneminde yardmyla, 1989 balarnda bir saman kaleme ald Lehe iirinden. arabasnn iine saklanarak PolonyaAlmanya snrn geti.

1882

... Seksenli yllarda, II. Alexandera dzenlenen suikastten sonra Rusyaya bir umutsuzluk sreci hakim oldu. Adalet sisteminde ve taradaki zynetimdeki altml yllarn liberal reformlar geriye pskrtld. III.Alexander hkmetinin kurun ats altnda mezar sessizlii hakimdi. Barl reformlara ynelik btn umutlarn tkenmesi sonucu ve devrimci hareketin etkisizlii karsnda Rus toplumu baskn, boyun eici bir havaya mahkum oldu...

1889
Marcin Kasprzak, 1860 ylnda dodu, 1905de Varovada idam edildi.

Z R H T E - N V E R S T E D E
Rosa Luxemburg -
Gerekten de artk reit oldum.

Zrih, eski niversite, 1890

Rosa Luxemburg Zrihte kendisine uygun bir yurt buldu. Oradaki niversite, Avrupada kadn rencilere kapsn aan tek niversiteydi. Ayrca Zrih, politik adan ilgin ve geni bir ktphaneye sahipti. Kadn rencilerin yars Rustu.

Zrihteki niversite rencilerinin renme ve oturma odalar.

Rosa Luxemburg ilk yl niversitenin felsefe fakltesine yazld ve matematik, botanik ve zooloji derslerine girdi. Bu disiplinlere kar mr boyunca ilgisi oldu. 1890dan itibaren devlet ve iktisat tarihi ile tarih blmne yazld.
Platten Soka 47

R.L., gen kz iken

Rosa Luxemburg, onunla ayn tarihlerde Zrihte renim gren Ricarda Huch ve Anita Augsprug hakknda hi bilgiye sahip olmad.

1890

Zrih, Polonyal ve Rus gmenlerin en nemli buluma yeriydi. Ruslarn genellikle gittikleri lokallerde ve Slav pansiyonlarnda hararetli tartmalar srdrlmekte ve her defasnda konu Sosyaldemokrasinin temel teorileri ve devrim olmaktayd. Rosa Luxemburg Zrihteki renim dneminde Georg Plechanow, Vera Sassuli (Zasulic), Paul Axelrod gibi nc Leh ve Rus marksistleri ile ilikiye geti. renci arkadalar arasnda Varovadaki, Julian Marchlewski (Karski) ve Adolf Rosa 20 Temmuz 1898 tarihinde doktora Waravski (Warski) dostlar ve Wilnal diplomasn ald. Doktora diplomas ona magna cum laude nvann veriyor ve Kamu gen devrimci Leo Jogiches vard. Hukuku ve Devlet Bilimleri Doktoru olarak mezun olmasn salyordu.

1898

 N V E R S T E D N E M N D E K P O L T K F AA L Y E T L E R
Rosa Luxemburg -
Vatanmz, tm dnyadr.

Rosa Luxemburg, doktora almas iin Zrih niversitesinde yrtt almalarnn ve Paris ktphanelerindeki aratrmalarnn yansra, Julian Marchlewski ve Adolf Warski ile birlikte Pariste Sprawa Robotnicza (ilerin Meselesi) adl yasad Rusa-Lehe dergiyi yaynlad. Takma ad altnda saysz makale yazd, mizanpaj, bask ve datm ile urat. Alman sosyalistleri gazeteyi Polonyaya geirmede yardmc oldular. Polonyaya datm ksmen Mhih zerinden gerekletirildi.
II. Enternasyonal Sosyalistler Kongresi, Zrih, 1893. Ufenau adasna gezi dzenleyen bir katlmc grup.

Rosa Luxemburg, 1893de Zrihte dzenlenen II. Enternasyonal Sosyalistler Kongresinde delege olmak iin abalad ama baaramad. Leo Jogiches, Julian Marchewski ve Adolf Warawski ile birlikte kurduu SDKPiL (Polonya ve Litvanya Sosyaldemokrat Partisi) ile, programnn bana ulusal mcadeleyi koyan PPSyle (Polonya Sosyaldemokrat Partisi) sert atmalara girdi.

1893

Rosa, Robert Seidel tarafndan Zrihte yaymlanan Arbeiterstimme adl dergide alt ve Karl Kautskynin Stuttgartta yaymlad, Alman sosyaldemokrasisinin haftalk dergisi Neue Zeita yazlar yazd. Yoldalar! Polonyann Rusyann boyunduruu altndaki blmlerinden gelen Polonyal sosyalistler kongrenize ilk kez katlmaktadrlar. Varova ve Lodz iileri delegelerini, politik despotluun ve sabit gericiliin karanlk diyarndan buraya gnderdiler.
R.L.un kongredeki konumasndan.

Berlin Kurultay

Alman sosyaldemokrasisi, 19. Yzyln sonlarnda Sosyalist Enternasyonal ierisinde byk saygya sahipti. [Alman sosyaldemokrasisi] kapitalizmi amay ve bir sosyalist toplumu kurmay uzak hede olarak nitelendiren devrimci bir ii ve muhalefet partisiydi.

SPD o dnemler 100.000den fazla yeye sahipti. Parti bakanlar August Bebel ve Paul Singerdi. Wilhelm Liebknecht Vorwrts gazetesinin, Karl Kautskyde Neue Zeit dergisinin genel yayn ynetmenleriydiler. Rosa Luxemburg, SPD yayn organlarn gazetecilik ve teorik almalarnn bir platformu olarak kullanmak iin Berline geme kararn verdi.

1892

1893de

Ancak [Almanyaya] geebilmesi ve politik ajitasyonda bulunabilmesinin nkoulu Alman vatandalyd. Rosa Luxemburg bu nedenle 1898 Nisannda, bir Alman gmenin olu olan Gustav Lbeck ile sahte evlilik yapt.

O zamanlar 23 yanda olan Rosa, Almanya ve Polonyadaki baz sosyalist evrelerin dnda pek tannmyordu... Sylediklerinin daha iyi anlalmas iin delegeler topluluunun arasndan nasl zplayp, bir sandalyeye trmandn hl grr gibiyim. Bedensel hatalarn ustaca saklayan o kk, elimsiz, narin yaz elbisesi ierisinde hararetli cmlelerle davasn savunmutu.

Belikal sosyalist nder Emile Vanderveldenin hatratndan:

1898

1898, nikhta

DOKTORA ALIMASI
Rosa Luxemburg -
Bu arada, beni doktora almam nedeniyle tebrik edebilirsiniz.

Doktora almas iin gerekli olan ekonomik-istatistik ispat zorunluluu, Rosa Luxemburg iin ktphanelerde uzun sre alma anlamn tamaktayd. Bu almalar nedeniyle, arzulad pratik almasnn engellendiini dnyordu.

...ylesine enerji ve efor harcadm bu doktora almasndan o kadar nefret ediyorum ki, sadece dnmek bile alama krizlerine girmeme neden oluyor...
Leo Jogichese 24.6.1898de yazd mektupta.

1898

Doktora diplomas

...alma, konuya hakimiyet, byk itina, keskin zek ile hazrlanm. renci, konuya uzaklamadan hakim olduunu ve teorik kabiliyet ile pratik bak asna sahip olduunu kantlyor. Stil biraz eksik, yaklam ise biraz tek yanl. renci sosyalist ve tarihsel materyalist bak asna inanyor. Sosyalist literatrn kavramlarn kullanm, ama bu, bir doktora almas iin gerekli grlen alkanln hi bir ekilde engellememi. Bu nedenle almann kabul edilmesini talep ediyorum.
Doktora hocas Profesr Julius Wolf Prof. Julius Wolf a verdii bir imtihan kd.

1898

Polonyann Endstriyel Gelimesi balkl doktora almas basldnda ok mutlu olmutu.

Doktora almas

Robert Seidel, Saksonyadan yirmi yanda svireye geldi. Redaktr, pedagog ve doentti. Zrih kenti ve kantonunda ayrca lke parlamentosunda politika yapt. Kars Mathilde ile Rosa Luxemburg uzun yllar arkada oldular.

... Nasl, gzel deil mi? Paketi atmda kalbimin arptn ve bu nedenle kzardm itiraf etmeliyim dorusu...

... ne ilgin, ne tipik! Rusya-Polonyasnn ve bylece Rusyann endstriyel geliinmini aklamak, bu iki lkenin iktisad adan nasl birbirleri ile balandklarn ve bu neden politik olarak birbirlerine nasl muhta olduklarn gstermek iin bir kadn gerekti. Kadn dnyasn bu ahlk zafer nedeniyle kutluyoruz! Bu, kadnn erkekle eitlenme hakk iin, her ne kadar bu hakkn bir ispata gerei olmasa da, yeni bir gerekedir. Yoldamz ise ierikli, ak ve balayc almasndan dolay kutluyoruz.
Robert Seidel, Zricher Volkszeitung gazetesinde

Leo Jogichese 10 Temmuz 1898de yazd mektupta

AL MAN S O S YAL D E M O K RAS S N E G R

Rosa Luxemburg
Kahretsin, kendimi kamuoyunda biraz gstermek isterim.

Rosa Luxemburg 1898 Maysnda Almanyaya geti. Alman sosyaldemokrasisi o sralar seim mcadelesindeydi. lk gnlerini Mnihte, dostlar Adolf ve Jadwiga Warawskinin yannda geirdi.
1900lerde Berlin

... Berlin zerimde aksi bir etki yaratt: souk, zevksiz, tam bir garnizon; ve o Prusyallar, sanki kendilerini dven sopalar yutmu gibi, kendini beenmiler.
Mathilde ve Robert Seidela 30 Mays 1898de

Rosa Luxemburg 16 Maysta Berline geldi. Ignaz Auer, Rosa Luxemburga SPDnin El Kitabn verdi ve onu Parti adres defterine kaydetti. Rosa Luxemburg artk sadece yasad Polonya partisinin deil, ayn zamanda yasal Alman sosyaldemokrat partisinin de yesiydi. Rosa Luxemburga, Yukar lezyann iileri ... grebildiim kadar onun zerinde ve madencileri arasnda eksik olan ajitasyon grevini yapmas nerildi. O ana etkili olabildim; ayrlrken bana, kadar hibir parti yneticisi bu uzak benim ile tanmaktan ok mutlu ve sefaletle bouan blgeye gitmek olduunu syledi. Bu, o Bavyeral hoyrat adamdan pek beklenmeyecek istememiti. bir nezaket... ...Yukar lezyaya gitmeye kararlym. Oradaki
Leo Jogichese 25 Mays 1898de yazd mektupta

1898

Rosa Luxemburg 24 Maysta SPDnin Katzbach Sokandaki parti brosuna bavurdu. Kendisini karlayan Ignaz Auer ile uzun bir grme yapt.

durumu dndm ve baka yol olmadna karar verdim... Tek kelimeyle, bavullar toplamaktan baka bir ii kalmad.
Leo Jogichese 28 Mays 1898de yazd mektupta

lk ajitasyon gezisini madencilerin bulunduu Knigshtte, Katscher, Gleiwitz gibi kasabalara yapt ve byk baarlar elde etti. Dinleyicileri onu hep ieklerle karlyor ve daha fazla kalmas iin ilna etmeye alyorlard.

1900lerde lezya madeninde alan iiler.

S O S YAL D E M O K RAS S N N SAF I N DA

Rosa Luxemburg -
Pozitif anlamda itme niyetindeyim.

Rosa Luxemburg artk parti adna srekli yollardayd. ilerin gittikleri lokallere giriyor ve lkenin her tarafnda dzenlenen seim toplantlarnda konuuyordu. Parti kurultaylarnda, ileriye itmek istedii eski babalarla tartyordu. Byk Enternasyonal Sosyalistler Kongresine katld. Kongrede Polonya ve Rusya uzman olarak kabul edildi.
21.8.1904de Amsterdamdaki Enternasyonal Sosyalistler Kongresinde Rosa Luxemburg ve August Bebel

Partide makalelerin yazl biiminden hi honut deilim. ylesine basmakalp, ylesine ablonca ki... Biliyorum, dnya farkl vefarkl arklar isteniyor. arklar, ama yazdklarmz genellikle ark deil, daha ok renksiz ve sessiz homurdanma, ayn bir makinann kard ses gibi. yle zannediyorum ki, insanlarn yazarken derinlere gitmeyi ve yazlann nemi ile gerekliini unutmalar bunun nedeni. Her defasnda, her gn, her makalede yazlan yeniden yaamak gerektiine inanyorum. te o zaman yrek tazelenir ve eski bilinen davayla ilgili yreklere giden yazlar yazlabilir...
23 haziran 1898de Zrihte Mathilde ve Robert Seidela

Sosyaldemokratlarla konuan Rosa Luxemburg. Ortada Alexander Helpland (Parvus)

Rosa Luxemburg, nde gelen sosyalist gazeteler ve dergiler iin makaleler ve sivri dilli yorumlar yazyordu. Schsische Arbeiterzeitung, Leipziger Volkszeitung ve Vorwrtsde redaktrlk yapt.

Japon Sen Katajama ve Rus Georgij Plechaowun arasnda. Yannda Avusturyal Dr. Viktor Adler. Amsterdam 1904

1904

1900, Paris, Enternasyonal Sosyalistler Kongresi, n srada oturan Rosa Luxemburg

1900

lk hapis cezas 26 Austos 1904de infaz edildi. Majestelerine hakaretten iki ay hapse mahkum edilmiti.

S O S Y A L R E F O RM Y A D A D E V R M
Rosa Luxemburg -
Bir devrim kltrel biimlerde de seyredebilir.

Sosyal reform mu, yoksa devrim mi? Rosa Luxemburgun Alman sosyaldemokrasisinde almalarna baladnda sz konusu olan tartmayd.

1898

... Vollmar bana ac bir ekilde, acemi er olarak eski gazilere akl veriyorsun sulamasn yapt. Mesele bu deil... Alman hareketinde daha apoletlerimi kazanmak zorunda olduumu biliyorum; 1898 Stuttgart kurultaynda yapt Stuttgartta 1898de dzenlenen parti ancak bunu dmanla mcadele edilen konumadan kurultaynda, Rosa Luxemburgun ilk sol kanatta almak istiyorum, dmanla katld kurultayda, hemen tartmalara uzlamaya abalanan sa kanatta deil... katld ve Bernstein ile taraftarlarnn Marxn mirasnn idarereform teorilerine kar kt. cisi olan karl Kautsky ve Franz Mehring ile August Bu dncelerin karsna kendi dncelerini Bebel ve Clara Zetkin revizyonistlerle yrtkoydu: hem reform, hem de devrim! len tartmalarda Rosa Bu ekilde uluslararas ii Luxemburgun tarafnda hareketi ierisinde tannan yer aldlar. bir ahsiyet haline geldi. Rosa Luxemburg nce Alman sosyaldemokrasisLeipziger Volkszeitung inde giderek azalan devgazetesinde, sonra da rimci oku ve idealizmi 1899da iki brorde giderek artan bir biimde yaynlanan makaleeletirdi. lerinde Bernstein ve taraftarlarna kar alay ve nsancllk, dayanma azimle mcadele vermeye ve spontanelik arad arda bulundu. deerlerdi. Zaman ierisinde baz yoldalar iin rahatsz edici olmaya balad. Bir kadn, hem de Polonyal ve yahudi, dnsel stnln ispat etmeye kalkmt. O, parti nderlerinin ve kariyer arzusu ile yanp tutuan yneticilerin kafalarndaki resme uymuyordu.

Revizyonistlerin teorisyeni olan Eduard Bernstein giderek snf mcadelesine ve devrim abalarna kar kyordu. SPDnin bir demokratik reform partisine dnmesini savunuyordu.

... Partimizde ok nemli olan bir nokta, yani son hedemiz ile gndelik mcadelelerimiz arasndaki balant karanla dt... Politik iktidar hedeediimizden hi bir zaman phe duymamalyz. Bir sosyalist parti her zaman duruma hakim olmak, z grevlerinden kamamak zorundadr. Ayrca son hedemizin ne olduuna dair dncelerimiz kesinlemelidir. Biz onu, frtnalara ve rzgrlara ramen gerekletireceiz. (Alklar)

1899

R U S D E V R M N D E
Rosa Luxemburg /
Frtna iinde en neeli yaam yayorum.

22 Ocak 1905de 140 000 gsterici barl bir biimde Petersburgtaki K Sarayna doru yrdler. ara bir istek mektubu vereceklerdi. Kurunlarla karlandlar. Binlerce insan ld. Saysz insan yaraland. Bu vahet mthi bir protesto grevine ve kylln arlka kar ayaklanmasna neden oldu.

1905
Rosa Luxemburgun umut ettii devrim balyordu. Btn gcyle yardm etmek istiyordu. Berlinden, Krakau ve Varovadaki SDKPiLli yoldalar ile ilikisini srdryordu. Yasad Leh gazetelerine yaz yazyor ve Alman ii gazeteleri ile sosyalistenternasyonalist kesimlerde Rusya ve Polonyadaki gelimeler hakknda haberler yazyord. Srekli yollardayd. Toplantlarda Rus iilerinin zgrlk mcadelesini anlatyordu. Rosa, yl sonunda devrime katlma kararn ald. 29 Aralk 1905de maceral bir yolculuktan sonra Varovaya geldi. Sevdiklerim. 4nde, Pazar akam kader beni yakalad: tutuklandm. Pasaportuma vize alm ve dnmeye hazrlanmtm. imdi byle olmak zorunda. Umarm bu yzden pek zlmezsiniz. Yaasn Dev...! dostlarm Witteye (Rus babakan) telegraf ekmemi ve Alman konsolosuna yazmam istiyorlar. Hi bile! Bu baylar, sosyaldemokrat bir kadnn onlardan yardm dilemesini ok beklerler!:..
Luise ve Karl Kautskye Varovadan gnderdii ve 13 Mart 1906da ellerine geen kartpostalda

Luise ve Karl Kautskye gnderdii kartpostal

Sevdiklerim! Dn saat 9da askerler tarafndan kullanlan, souk ve karanlk bir trenle geldim... Kent l gibi. Genel grev, her yerde askerler. Bugn ie balyorum. Selamlar. Rosanz.
Varovadan Luise ve Karl Kautskye, 30 Aralk 1905

Varovada Leo Jogiches ve SDKPiLli yoldalaryla birlikte sadece iki ay yeraltnda alabildi. Byk beklentiler ve zorlu uralarla dolu olan gnlerdi. Rosa Luxemburg ve Leo Jogiches tm tedbirlere ramen dikkat ektiler. 4 Mart 1906da evlerinde tutuklandktan sonra, Varova Sitadelinin nl onuncu pavyonuna gtrldler.

... Olay bana on yl nce Varova Sitadelindeki kardelerle karlamam canl bir ekilde hatrlatt. Orada tam anlamyla iki tel kafes ierisindesinizdir, yani kk bir kafes byk bir kafesin iinde. Gzleri karartan o tel rgler arasndan konuabiliyorsunuz. Alt gn srdrdm bir alk grevi sonrasnda olduu iin ok zayf dmtm. Kale komutan beni ancak tutarak ifade odasna gtrebiliyordu ve kafeste tel rglere tutunarak durabildiim iin, herhalde vahi bir hayvan grnts sergiliyordum. Kafesim, hcrenin karanlk blmndeydi. Kardeim beni gremedii iin neredesin diye soruyordu ve grmesini engelleyen gz yalarn siliyordu...
ubat 1907de Sonja Liebknechte yazd mektupta.

Rosa Luxemburg krek cezasna arptlma tehlikesi altndayd. 28 Haziran 1906da bulunan bir kefalet ve verilen rvetler sonucunda hapisten kartld. Austosta Polonyadan Finlandiyaya kat.

Varovada tutuklandnda

Leo Jogiches 1906 Aralknda 8 yl krek cezasna arptrld, 1907 Nisannda hapisten kat ve Maysya tekrar Berline gelebildi.

1906

KTLESEL GREV
Rosa Luxemburg -
Rus Devrimini gryoruz ve bu devrimden bir ey renemezsek, eeizdir demektir.

Rosa Luxemburg yllardan beri mcadele arac olarak alglad kitlesel grev iin anlay yaratmaya almt. 1905 Eyllnde Jenada gerekletirilen parti kurultaynda ise sendika nderlerinin ou politik grevi reddetmede srarl davrandlar. Rosa Luxemburg byk bir hararetle tartmalara katld.

Sonucunda parti kurultay, kitlesel grevi belirli koullar altnda Alman ii snfnn da kullanmas gereken bir silah olarak kabul etti.

...Legalitenin prangalar altnda hazrlanan bir genel grev, nceden cephanesi denize atlan toplarla sava gsterisinde bulunmaya benzer. Yumruu cebindeyken tehditte bulunmaktan... deil politik egemenliini can pahasna savunan bir snf, bir ocuk dahi korkmaz...
R.L. Btn Eserleri, IV. Cilt

Jena parti kurultaynda bir mola esnasnda, 1905 1905de Jenada Alexander Helpband (Parvus) ile birlikte parti kurultaynda.

Bu Rosa Luxemburg ve mcadele arkadalar iin, zgven ve gururla tepki gsterdikleri bir zafer anlamna geldi.

Parti kurultaynda yapt konumalardan dolay Weimar savcl tarafndan snf nefreti krklemek suuyla alan davada iki ay hapse ...Sendikal hareket, mahkm edildi. bir ka dzine sendika nderinin tamamen Rosa Luxemburg, devrimdeki deneyimlerini ve anlalr, ama hayalci ilzyonlarnda olan deil, kitlesel grev hakkndaki grlerini Lenin, Pawel snf mcadelesi iin Axelrod ve Wera Sassuli kazanlan proleterlerin ile konutu. Finlandiyada byk ktlesinin bilincinde yaayandr. kat Kuakkalada bulumulard.
Kitlesel grev, parti ve sendikalar adl brornde.

Kuakkalada 64 sayfalk Kitlesel grev, parti ve sendikalar balkl brorn kaleme ald. Bu yazsnda Rusyadaki devrimin seyrini analiz etti ve politik kitlesel grevlerin, proletaryann gelecekteki snf mcadeleleri iin devrimci bir mcadele arac olduunu kantad.

Rosa Luxemburg 1906 sonbaharnda Mannheimda dzenlenen parti kurultaynda ac bir yenilgi ald. Sert tartmalar yaanmt. Yazs, sendika nderleri tarafndan fazlaca radikal gerekesiyle reddedildi. Bu sefer parti ynetimi boyun emek zorunda kald: Kitlesel grev oy ounluu ile reddedildi.

Rosa Luxemburg, Mannheim parti kurultay esnasnda yaplan bir toplantdacokulu bir kalabalk tarafndan Rusyadaki devrim zerine konumaya arld. Konumasnn sonunda unlar syledi: ...sizlere hi abartmadan ve btn drstlmle gvence verebilirim ki, Rusyada geirdii aylar, yaammn en mutlu gnleriydi.

1906

PAR T O K U L U N DA
Rosa Luxemburg -
nsan en iyi en hzl, bakalarna rettiinde renir.

1907 Ekiminde Rosa Luxemburg Berlinde August Bebel tarafndan alm olan SPD-Parti Okulunda doentlie balad. Bu ona keyif veren ve titizlikle hazrland bir grevdi. Okul bir akademik seminer deildi. Daha ok parti yelerini propagandist amalar iin kaliye edecekti.

Okulda August Bebel, Heinrich Cunow, Franz Mehring, Kurt Rosenfeld, Artur Stadthagen ve Emanuel Wurm ders veriyorlard. Rosa Luxemburg retmenler arasndaki tek kadnd. ktisat tarihi ve ulusal ekonomi dersleri vermekteydi.

1907

1910da R.L.

20 Ekim 1907 tarihli Vorwrts gazetesinin bir haberine gre, Rosa Luxemburg ilk dersine balamadan nce ulusal ekonomi tanmn aklamt.

Ulusal ekonomiyi neden zel bir bilim olarak renmeliyiz? nsanlar arasndaki iktisad ilikiler herhangi bir zorluk olmakszn dzenlenebildii mddetce, bu ilikilerin bilimsel renimine bir gereksinim yoktu. Kapitalist iktisat biimi ile bu deiti. Bu iktisat biiminin olumasn krizle takip etti. sizlik te bugnk toplum ierisinde sreklik arz eden bir grngdr. Sonucunda birinin, parman kprdatmadan milyoner, bir dierinin ise dilenci olduu gnlk, hatta neredeyse saatlik yat farkllklar da yle. Bu grngler doa tarafndan yaratlm, deimez deildirler. nsani kurumlar tarafndan retilmi, insann eserleri, ama buna ramen burjuva toplumlar bunlarn karsnda, sanki stesinden gelinemez doal afetler gibi aresiz durmaktadr. Burada, gnmz toplumunu stesinden gelemedii anarik iktisat biiminin sonular ile kar karya bulunmaktayz. te iktisad yaamn ilikilerini bilimsel bir biimde aratrmamzn nedeni budur... ...Ulusal ekonomi, bilimlerin bilimidir; varmak istediimiz gelecein lkesinin temelini yaratmaktadr.

Alman sosyaldemokrasisinin okulu, Berlin 1910: 1)Emanuel Wurm, 2)Artur Stadthagen, 3)Franz Mehring, 4)Kurt Rosenfeld, 5)Heinrich Cunow, 6)Dr. Eckstein, 7)Rosa Luxemburg, 8)Heinrich Schulz, 9)Friedrich Ebert

Krallk Polis Mdrlnn dosyalarna gre, sosyaldemokrat parti okulu ile renci ve retmenleri daha okulun kurulduu ilk gnden itibaren Prusya gizli polisinin memurlarnca gzlem altna alnyor. Rosa Luxemburg parti okulunun 1914 Austosunda kapatlmasna kadar orada alr. Yardmc dersler veriyor, tek tek rencilere danmanlk yapyor ve doentler konferanslarn rgtlyordu. Konuya hakim olan ve tek tek her problemin esasl incelenmesinde srar eden acmasz bir retmen olarak hem seviliyor, hem de korkuluyordu. Yzeysel davranan rencilerin hi ans yoktu. Onlara kaacak delik brakmazd. Ak formlasyonlarla alr ve ak yantlar talep ederdi.
R.L.un rencisi Wilhelm Koenen

Rosallk yle dndn gibi kt deil. Tm zehirliliine ramen o eksik etein okulda olmamasn istemem. Parti okulundaki radikaller, revizyonistler ve sendikaclar tarafndan en iyi retmen olarak sayg kazand. Orada objektiiin en yksek katsaysdr o.
August Bebel, Victor Adlere

1914

BLMSEL ESERLER
Rosa Luxemburg -
Deli gibi alyorum.

Rosa Luxemburg parti okulundaki grevi esnasnda nemli bilimsel almalarndan birine balad: Ulusal ekonomiye giri. 1909/10da eserini nce sekiz bror ve ardndan kitap halinde yaymlamak istiyordu. 1910 ubatnda brorlerin ikisini baskya hazr grd. Kitap ise ancak 1925de baslabildi. Rosa Luxemburg bu almasyla kapitalizmin yerine daha adil bir toplum dzeninin geirilmesinin tarihsel zorunluluunu tekrar bilince kartmak istiyordu. ...Endstriyel konjonktrn srekli deiimi sendikalar, her ini dneminde eski kazanmlar sermayenin saldrlarndan korumaya ve her k dneminde, daha nce drlm olan R.L., evindeyken, 1907 cretleri elverili duruma uygun seviyeye kartmak iin mcadeleye zorlamaktadr. 1913de Sermaye Birikimi adl eserini yazd Sendikalar bylece sreklisavunma pozisyonuna itilmektedirler. R.L. Toplu Eserleri V, S. 764 Kapitalizm, propagandist gc olan ilk iktisat biimidir, dnya kresine yaylma eilimi olan ve tm dier iktisat biimlerini iten, yannda bakasna tahamml etmeyen bir iktisat biimi. Ulusal ekonomiye giri almasndan bir sayfa Ancak ayn ekilde, tek bana, muhiti ve topra olan dier iktisat biimleri olmakszn Kitabn teorik blmleri, parlak var olamayan, yani ayn zamanda dnya biimi edeb biime ramen, okuyucudan yksek olma eilimi olan, ama retimin dnya biimi beklentide bulunuyor ve genel ulusal olarak kendi i yetersizliinde paralanan ilk ekonomiye, zelde de Marxnkine hakim iktisat biimidir. olmay talep ediyor. Eserin marksist teori Clara Zetkin iin imzalad kitap Toplu Eserleri V, S. 411 kapasitesi asndan deerini sadece Franz bal Mehring ve Julian Marchewski anlayabil...Akmlasyonu yazdm gnler, yaammn en mutlu diler. Ehil ve ehil olmayan bir kalabalk gnleri arasndadrlar. Sanki sarho gibiydim, gece gndz ise, kiminde amur atmadan ibaret olan gzmn nnde ylesine alan problemden baka hi bir eyi eletiri yapt. grmyor ve duymuyordum. Bana daha fazla keyif veren neydi Paul Frhlich, Rosa Luxemburg, dnce ve eylemi syleyemem: karmak bir soruyu odada yavaa dolaarak adl eserinde zmek iin dnmek mi... yoksa elimde kalem ile edeb biimine sokmak m. O zaman 30 bask kdnn tmn drt ay ierisinde yazdm olacak ey deil ve tasla daha bir kez okumadan dorudan matbaaya verdiimi biliyor musunuz?

1913

1909

Wronke cezaevinden 12 Mays 1917de Hans Diefenbacha yazd mektupta

SAVA T E H L K E S N E V E S E M YASAS I NA KAR I

Rosa Luxemburg -
Snf elikilerinin sertlemesi, daha gl mcadele silahlarna ynelik dnceleri daha hareketli yapt.

Avrupada giderek byk bir savan tehlikesi beliriyordu. Rosa Luxemburg Sosyalist Enternasyonalin kongrelerinde Avrupa proletaryasnn savaa kar dayanmasn almak ve glendirmek istiyordu.

Rosa Luxemburg 1907 Austosunda Stuttgarttaki Enternasyonal Sosyalistler Kongresinde sadece SPDnin deil, ayn zamanda Polonya ve Rus sosyaldemokrat ii partilerininde delegesiydi. Clara Zetkin, Lenin ve Fransz Jaursle grm olmasna sevinmiti. Lenin ve Martowla birlikte ve Bebelin nerilerine gre deitirilecek olan, savcnn dava amasna veya Alman sosyaldemokrasisinin yasaklanmasna neden olmayacak bir aklama yazd. Aklamann belirleyici olan blm yleydi:

Enternasyonal Sosyalistler Kongresinde, Stuttgart, 1907

Bu kk zayf kadnda engellenemez bir devrimci g vard. 1910 balarnda halk arasnda silahlanmaya, ekonomik krize Parti kurultaylarnda, kendisiyle alay edenlere ve adaletsiz Prusya seim yasasna kar homurdanmalar artyordu. lkenin her yerinde gl yryler yaplyordu. ve ondan nefret edenlere ramen dinleyicileri Maden iileri byk bir greve hazrlanmaktayd. Politik kitlesel ateli atlganlnn grev bir ok ii rgt asndan gerekli olan bir ara olarak alglanyordu. Rosa Luxemburg kitlesel mitinglerde konumak iin bysne balayabiliyor ve ekingenleri bile cokulu kentleri dolayordu. alklara itiyordu. Ancak onun iin karakteristik Artan atmalar, olan, aklnn hi bir zaman yryler ve grevlerin atlganlnn iplerini olduu bu dnemde brakmamasyd. Rosa Luxemburg Rosa Luxemburg kitlesel grev konusunda 25 Eyll 1913de Gerada seim hakk yry bir yaz yazd ve bunu Flechenheimda Vorwrts gazetesine dzenlenen bir halk nerdi. Yaz reddedildi. toplantsnda, savaa Sosyaldemokrasinin boyun eebilir miyiz nderleri,zellikle sorusuna, kitleden sendikalar, grevi seim hi bir zaman! yant Bir yrynn tutuklanmas taktikleri asndan gelince, unlar syledi: reddediyorlard. O dnemler Vorwrtsin Eer cinayet silahlarn Fransz veya baka genel yayn ynetmeni kardelerimize olan Karl Kautsky ve ynlendirmemiz istenirse, o parti ynetimiyle aras Harekete geen polisler zaman Bunu yapmayacaz ald. diye haykracaz!

1907

...Savan kmas sz konusu ise,o zaman ilgili lkelerdeki iiler ve parlamenter temsilcileri, savan kmasn uygun aralarla engellemek iin ellerinden geleni yapmakla ykmldrler. Bu aralar, snf mcadelesinin ve genel ve politik durumun sertlemesiyle doal olarak deiecek ve artrlacaktr. Buna ramen sava karsa, savan en ksa zamanda bitirilmesi iin mcadele etmekle ve sava sonucunda ortaya kan iktisad ve politik krizi halk tabakalarnn politik adan uyandrlmas ve kapitalist snf egemenliinin alaa edilmesi iin kullanmakla ykmldrler.

1910

R.L. Deutz mitinginde, 1910

Bu szler savc iin yasalara ve hkmetin kararlarna kar gelmek gerekesiyle dava amasna neden oldu.

1913

SAV C I N N D E
Rosa Luxemburg
Sevgilim, dnebiliyor musun, ne kadar fevkalde.

...Biz savan kmasnda ve sonulanmasnda sadece orduda yukardan verilen emirler ile aadaki kr itaatkarln belirleyici olmadn, aksine karar verenin emeki halkn kitlelerinin olmas Rosa Luxemburgun 20 gerektiini dnyoruz. Biz savalar ubat 1914de Frankfurt sadece ii snfnn, adil ve gerekli bir dava Mahkemesindeki olarak grp cokuyla katlmas veya en savunma konumas byk azndan tahamml etmesi durumunda bir entellektel zafer oldu. devam edebileceini dnyoruz. Buna Savcya ve subay snfna karn, emeki halkn byk bir ounluu, kar sivridilli szleriyle savalarn barbarca, tamamen ahlksz, savaa ve militarizme Rosa Luxemburg avukatlar Paul Levi (solda) ve Kurt Rosenfeld ile gerici ve halk dman grngler olduunda kar olan savan inanrsa ki biz sosyaldemokratlar bu inanc gerekelendirdi. bilince karmay bir grev biliriz -, o zaman Rosa Luxemburg bir yl hapis cezasna arptrlr. savalar olanaksz olur. Karar Alman ii snf arasnda kzgnlk yaratr. Rosa

1914

Luxemburg ve avukat Paul Levi bir ok kente, durumalardaki gelimeleri anlatmak iin davet edilirler.

Rosa Luxemburga 1914 Hazirannda yeniden orduya hakaretten dava alr. Rosa yazlar ve konumalaryla askerlerin sistematik bir biimde kt muamele grdklerine deinmiti. Avukatlar terhis olmu 30.000 askerin imzalarn mahkemeye sundular.Hepsi Vorwrtsde yaymlanan bir karikatr, 9.3.1914 Frankfurt davasyla ilgili olarak Wahre bylesi kt muameleye tabi Jakob dergisinde kan karikatr, 25.7.1914 tutulmu ve mahkemede Savc kama tehlikesi nedeniyle hemen tutuklanma Mahkemenin rezil olmasn ve zellikle subaylarn mahkeme nnde ifade vermeye hazrdlar. istedi. ifade vermesini engellemek iin dava Rosann yant ise yle oldu: belirsiz bir tarihe ertelenir. Savc bey, sizin kaacanza inanrm. Bir Rosa sosyaldemokrat kamaz. O, eylemine sahip kar ve Luxemburg cezalarna gler. Hadi, imdi beni cezalandrn! politik-ahlki ...boynuma urgan taklacak olsa bile kamayacama dair size gvence verebilirim. nk partimizi, kurban olmann bir sosyalistin zanaat olduuna altrmann gerekli olduunu dnyorum. Haklsnz: Yaasn mcadele!
Walter Stoecker 11 Mart 1914de yazd mektupta.

zaferle kar.

B R N C D N YA SAVA I
Rosa Luxemburg -
Mthi sarsldm.

1914

1914 Temmuzunun sonunda Alman kentlerindeki sava kart mitingler zirveye ulamt.

Enternasyonal Sosyalist Bro 29 Temmuzda Brkselde toplantsn at. Rosa Luxemburg konumalarnda acil ve kararl bir tavr talep etti ve savaa kar verilecek olan mcadelenin balayacak olan Enternasyonal Sosyalistler Kongresinin en nemli konusu olduunu vurgulad. Rosa Luxemburg Fransz ii hareketi nderi Jean Jaurs ile hemkir olduunu dnyordu. O da proletaryann bar talep edecek gcne arda bulunuyordu. Jean Jaurs toplantdan sonra evine giderken bir Fransz milliyetisi tarafndan vuruldu.

4 Austos 1914 Rosa Luxemburg iin kara bir gnd. Alman ii snfnn en ufak direnci gstermeden katliama gnderilmesi, Alman sosyaldemokrasisinin bylesine teslim olmas, Sosyalist Enternasyonalin dalmas, tm bunlar onun iin inanlmazd. Savan balamas gerei Rosa iin korkuntu, daha korkuncu ise Alman sosyaldemokrasisinin tavryd Alman Parlamentosunda sosyaldemokrasinin sava kredilerini onaylamas onun iin, zaten yreiyle yabanclat eski yoldalarndan artk tamamen kopmak ve yakn dnce arkadalarndan oluan kk bir grupla Alman ii snf iinde yeralt almalarna balamak iin bir sinyal oldu...
Luise Kautsky, Rosa Luxemburg. Hatra kitab, S. 40

Alman ve uluslararas sosyalizmi, tarihte grlmemi bir kriz yaamaktaEer savatan sonra uluslararas sosyalizmin emperyalizme ve militarizme ciddiye alnacak ekilde bir reddi ifade edilemezse, o zaman o sosyalizm mezara atlabilir
30 Eyll 1914 tarihli Berner Tagwacht gazetesinde yaymlanan yazsnda

Karl Liebknecht, Rayh milletvekili ve asker

1915 ilkbaharnda Franz Mehring, Rosa Luxemburg ve Clara Zetkinin ynetiminde Die Internationale (Enternasyonal) adl derginin ilk says yaymland. Dergi ii snfnn sava sonucu ortaya kan sorunlarn aratracakt. lk saynn ertesinde dergi yasakland. Yaymclara, imtiyaz sahibine ve matbaaclara vatan hainlii gerekesiyle dava ald. Yasaklamadan nce satlm olan 5.000 dergi iiler ve yoldalar arasnda elden ele dolat. lke apnda, kendilerini radikal sosyalistler olarak tanmlayan kk gruplar savaa kar ajitasyona baladlar. Birlikteliklerine Spartaks-Grubu adn verdiler.

Karl Kautskynin, savata enternasyonal bir silah olamaz aklamasna kar Rosa Luxemburg Mortimer takma adyla unu yazd: ...Komnist Manifestonun dnya tarihine geen arsna esasl bir ek yaplyor ve Kautskynin dzeltmesiyle yeni hlini alyor: Btn lkelerin proleterleri, barta birleiniz ve savata birbirinizi boazlaynz! Yani bugn her kurun bir Rus, her darbe bir Fransz!... ve yarn, bar yapldnda, hadi milyonlar kucaklanz

1915

1 Mays kutlayan askerler

B E R L N B A R N M S O K A I N D A K K A D I N C E Z A E V , 2 1 9 n o l u H C R E
Rosa Luxemburg -
Hayli alkanm ve btn serbest zamanm kullanyorum.

Berlin Barnim Sokandaki kadn cezaevi

Rosa Luxemburga hastalk nedeniyle 31 Mart 1915e kadar infaz muayeti tannm olmasna ramen, Frankfurt Savcs 18 ubatta acil tutuklama emrini kard. Rosa Luxemburg cezaevindeki bu srede iki nemli yazsn yazd. Antikritik balkl yazsnda, Sermayenin birikimi balkl kitabn eletirenleri eletiriyordu. Sosyaldemokrasinin krizi balkl yazsnda ise savan nedenlerini analiz etti Alman ve uluslararas sosyaldemokrasinin basiretsizliini eletirdi. Rosa Luxemburg sosyopolitik aratrmalarnn yansra kular ve botanik ile de ilgilendi. Herbariuma zel bir ilgi gsterdi. ...iekler iin zellikle teekkr ederim. Bana nasl bir iyilik yaptnz bilemezsiniz. Yeniden botanik ile uraabiliyorum ve bu benim iin en iyi dinlenme ekli oluyor
Mathilde Jacoba 9 Nisan 1915de yazd mektubunda.

1915

Mnchener Neueste Nachrichten

Berlin Barnim Sokandaki kadn cezaevi

...beni hi merak etmeyin; salm ve rahatm asndan iyiyim. O yeil araba ile nakledilmekte beni oke etmedi, ayn nakli Varovada da yaamtm. Hatta o kadar artc derecede benzerdi ki, neeli dncelere kapldm. Aradaki tek fark Rus jandarmalar bana politik tutuklu olarak saygl davranmlarken, Berlindeki polisler iin kim olduumun hi nemli olmadyd. Beni 9 meslektala ayn arabaya soktular
Mathilde Jacoba 23 ubat 1915de yazd mektubunda.

...Almanya Almanya hereyin stnde! Yaasn demokrasi. Yaasn ar ve Slavlk! Onbinlerce adr bezi, yzbinlerce kilo ya, kahve taklidi, hemen gnderilebilir! Krlar artyor, proleterler lyor Bu delilik ve cehennemin kanl hayaleti ancak Almanyadaki ve Fransadaki, ngiltere ve Rusyadaki iiler uyanr, kardece birbirlerinin elini skabilir ve emperyalist iyanlarn korosun hayvan sesini iilerin eski mcadele iaryla: Btn dnyann proleterleri, birleiniz! ile susturabilirler.
Junius-Brornde, S. 149

Sekreteri ve arkada olan Mathilde Jakobun yardmyla yazlar cezaevinden gizlice karld. Ancak yaymc Rosa Luxemburg serbest kaldktan sonra bulunabildi; yazlar iin kulland takma ad Junius d. Cezaevindeki yazlar Junius Bror olarak uluslararas ne kavutu. Bu bir yllk cezadan sonra Rosa Luxemburgun sal iyi deildi. Buna ramen serbest brakldnda kendi ieklerle karlamaya gelen binlerce ii kadna yapt konumada yle seslendi: Byk bir alma hrsyla zgrle geri dndm!

1916

TEKRAR CEZAEVNDE
Rosa Luxemburg -
Gene mecbur bo zamanm var.

Rosa Luxemburg 10 Temmuz 1916da yeniden tutuklanr. Berlin polis mdrnn grne gre kamu gvenlii iin bir tehdit oluturmaktadr. Bundan sonraki 2 yl boyunca srasyla Berlin-Alexanderplatz Polis Tutukevi, Berlin-Barnim Soka Kadn Cezaevi, Posen yaknlarndaki Wornke Kalesi ve Breslau Cezaevinde kalr.

...Alexanderplatzdaki batakhanede, 11 metrekarelik hcremde (Wsi olmayan) C ile demirden kerevetin arasnda Mrikemi okuyordum.
Mathilde Wurma 28.12.1916da yazd mektupta

...Oradaki (Alexanderplatz Polis Tutukevi) birbuuk aylk sre kafamda beyaz salara ve sinirlerimde hi iyiletiremeyeceim atlaklara neden oldu
Hans Diefenbacha 29.6.1917de yazd mektupta

Wronke Cezaevinde bir hcre

...Kk batankara camdaki parmaklklarda oturuyor ve kafacn bir saa bir sola evirip ieriye, bana bakmaya alyor. Ben ise masamda oturuyor ve saatin odadaki ho tklamas altnda alyorum.
Hans Diefenbacha 16. April 1917de Wronkeden yazd mektupta Wronke Kalesinde Rosann diktii zambak aac

1917

1917 Temmuzunda Breslau Cezaevine gtrlr.

...Burada tam anlam ile krek mahkmu gibiyim, yani gece gndz hcre hapsinde tutuluyorum ve erkekler ksmna bakabiliyorum Wronkeden sonra bu daha sarp bir durum, ama bunu yaknmak iin deil, size Wronkedeyken altnz gibi neden gl kokulu, gkyz mavisi ve bulutumsu ktlarda mektup yazamadm aklamak iin vurguluyorum. imdeki nee geri gelecektir ne de olsa bitmeyecek fazlalkta iimde tayorum neeyi
Hans Diefenbacha 13 Austos 1917de yazd mektupta

Rosa Luxemburga koruyucu tutuklama altnda tutulduu Wronke Kalesinde baz kolaylklar tannmt. Dilekeye gre misar arabilmekte, iekler, kitaplar, gda maddeleri ve zel eyalarn getirtebilmekteydi. ki kk hcreyi kendi isteine gre dzenleme ve kendi elbiselerini giyme izni verilmiti. Hapishane avlusunda kendisine kk bir bahe dzenlemiti. Gndzleri kaplar akt. Arkadalarna gnderdii en gzel mektuplar burada yazd. Rosa Luxemburg tutuklu olduu srada Wladimir Korolenkonun adamn hikyesi balkl kitabn Rusadan evirdi ve nszn yazd. Kitap Paul Cassirer yaynevi tarafndan 1919da yaymland. Mathilde Jacob ve Marta Rosenbaum, Rosa Luxemburgu srekli ziyaret ediyorlard. Hcresine sadece Alman gazeteleri deil, ayn zamanda Rus gazete ve kitaplar da geliyordu. Rosa Luxemburg Rusyadaki devrimci eylemler ile kitlesel yryleri ve Almanyadaki grevleri byk bir ilgi ile izliyordu. Spartakus Mektuplar iin kaleme ald yazlarnda Rus proletaryasndan vgyle sz ederken, sac kanadnn dayann propagandalar yapt Alman sosyaldemokratlarnn tavrn sert biimde eletiriyordu. ...Herhalde artk pek uzun srmez. Dittmann ve Kurt Eisner serbest brakldlarsa, beni de daha fazla hapiste tutamazlar. Karlda (Liebknecht) yaknda serbest kalr. Berlinde tekrar grmeyi bekleyeceiz demekki.
Sophie Liebknechte 18 Ekim 1918de yazd mektupta

Spartaks Gruplar, 1917 Nisannda kurulmu olan Almanya Bamsz Sosyaldemokrat Partisine (USPD) katlmlard. Rosa Luxemburg o tarihten itibaren USPD yesi oldu.

Rosa Luxemburg, Breslaudaki cezaevinden ancak 8 Kasm 1918de kabildi.

1918

1917/1918 RUS DEVRM

Rosa Luxemburg -
Ruslar iin seviniyor musun?

1917 Martnda Petrograd iilerinin silahl isyan balad. syan btn lkeyi sard. arlk ykld. Lenin 16 Nisan 1917de svireden Rusyaya dnd ve Bolevik Partisini devrimi devam ettirmeye itti.

...Rusyann beni nasl heyecanladrdn dnebilirsiniz. Petersburgda, Orel ya da Rigada yllarca hcrede tutulan kimi arkada imdi zgr. Benim buradaki hapsimi nasl da kolaylatryor bu
Hans Diefenbacha 27 Mart 1917de Wronkeden yazd mektupta

1917

6 Kasm 1917de Petrogradl iiler, askerler ve denizciler geici Kerenski hkmetini alaa ettiler. Leninin bakanlnda Halk Komiserleri Konseyi oluturuldu.

Rosa Luxemburg ksa bir zaman sonra baar anslar konusunda hayli ktmser konumaya balad.

...Kalbim Ruslar iin arpyor. Leninistlerin zaferini maalesef umut edemiyorum, ama bylesi bir k, anavatan iin hayatta kalmaktan ok daha iyi olur

Liman kenti Wladiwostokdaki denizciler

.. sosyaldemokraside olmayan btn devrimci onur ve eylem yetisi Boleviklerde temsil edilmekteydi. Onlarn Ekim Bakaldrs, sadece Rus Devriminin gerek kurtuluu olmakla kalmad, ayn zamanda uluslararas sosyalizmin onurunun da kurtuluu oldu Genel seimler, engelsiz basn ve toplant zgrl, zgr dnce mcadelesi olmakszn, her kamu kurumundaki yaam, iinde sadece brokrasinin ileyen tek unsur kalaca biimde lr, yalanc yaama dnr. Kamu yaam yava yava uykuya dalar, birka dzine parti nderi tkenmez enerjileri ve snrsz idealizmleri ile ynlendirir ve ynetirler; gerekte ise aralarndaki bir dzine mkemmel beyin yneticidir ve zaman zaman ii snfnn elit bir kesimi nderlerinin konumalarn alklamak, hazr kararlar oybirliiyle onaylamak iin toplantlara arlr, yani znde kayrc klik politikasdr bu bir diktatrlktr, ancak proletaryann deil, bir avu politikacnn diktatrl, yani burjuva anlamnda
Rus Devrimi zerine, Rosa Luxemburgun mirasnda kalan ve Paul Levi tarafndan Berlinde 1922de yaymlanan eletirisel yazdan

Rosa Luxemburg her defasnda, bata zellikle Almanya olmak zere, baka lkelerde de devrimin balamas gerektiini vurguluyordu. Rosa Luxemburg iin tek bir lkede devrim zafer kazanamazd. Rosa Luxemburg 1918 yaznda Rusyadaki gelimeler zerine eletirisel yazlar kaleme ald. Yoldalar Ernst Meyer ve Paul Levi bu yazlar Spartaks Mektuplarnda yaymlamay reddetiler. Rosa Luxemburg onlar eletirisinin doruluuna ikna etmek iin devrimi destekleyen, ama Bolevik politikasnn toprak reformu, uluslarn kendi kaderini tayin hakk ve demokrasi ve terr blmlerini eletirisel gzle inceleyen bir yazy kaleme ald.

Rosa Luxemburgun Rus Devrimi zerine balkl yazsnn zgrlk her zaman farkl dnenin zgrldr cmlesinin yerald sayfa

1918

Paul Levi tamamlanmam sayfalar bir araya getirdi ve 1922de bir bror olarak yaymlad. Bror uzun yllar tartmal oldu.

1918 KASIM DEVRM

Rosa Luxemburg Kasim-Aralk
Haydi proleterler! Haydi mcadeleye! Bir dnya fethedilecek ve bir dnyaya kar savalacaktr imdi.

Sevgili arkadam, arabuk iki satr: Trenden indiimden beri evime tek adm atmadm. Btn zamanm Kzl Bayrakla geiyor. kacak m, kmayacak m? Sabah erkenden gece ge vakte kadar btn mcadele bu. Nihayet kt Makaleni heyecanla bekliyorum ok ksa!.. smini mutlaka istiyoruz. Belki kadnlar zerine bir eyler yazsan. ylesine nemli ki, hi birimiz bu konuda bir ey bilmiyoruz. Sevgili arkadam, acele etmem lazm, binlerce selam. Seni kucaklyorum. R.L.in

1918 sonbaharnda Almanyada da devrimin nne set dayanmad. Kieldeki denizcilerin 3 Kasmdaki bakaldrsndan sonra, 9 Kasmda devrimci hareket zirveye ulat. lke apnda iiler ve askerler konseyleri oluuyordu. Breslau Cezaevinden kan Rosa Luxemburg 10 Kasm akam Berline geldi. Hasta ve hayli yalanm olmasna ramen byk bir evkle Rote Fahnenin (Kzl Bayrak) redaksiyonunu stlendi.

Bir garnizonun ii ve asker konseyi yelerine teslim edilmesi

...En merhametsiz devrimci eylem gc ve en geni yrekli insancllk, ite bu sosyalizmin var ya da youdur. Bir dnya alaa edilmek zorundadr. Ama, silinecekken dklen her gzya bir ikyettir ve nemli bir i iin acele edip, bir solucan ezen her insan bir cinayet ilemi demektir
Berlin Kzl Bayrak altnda 18 Kasm 1918 tarihli Rote Fahnedeki yazsnda

Clara Zetkine 18 Kasm 1918de Berlindeki Moltke Otelinden yazd mektupta

...Sermaye egemenliinin yok edilmesi, sosyalist toplum dzeninin gerekletirilmesi: ite u andaki devrimin tarihsel konusu bundan ibarettir. Yukardan verilen bir ka emirle kolayca yaplamayacak olan mthi bir eser Btn iktidar alan kitlelerin eline, ii ve asker konseylerinin eline, devrimin eserini pusuya yatm dmanlarndan korumak
18 Kasm 1918 tarihli Rote Fahnedeki yazsnda

Kasm 1918

1918 KASIM DEVRM

Rosa Luxemburg Kasm - Ocak
Sosyalizm ya da barbarlk.

Rosa Luxemburg USPDnin nderleriyle kzgn bir biimde tartmaya girdi. ...Kapitalistlerin iyi niyetle bir parlamentonun sosyalist kararna uyacaklarna, krlarndan, mlkiyetlerinden, smrme haklarndan feragat edeceklerine inanmak delice bir hayaldir.
Spartaks Birlii ne istiyor? balkl makalesinde 5 Ocak 1919: Silahl iiler gazete mahallesini igal ediyorlar.

1918

...Devrimler yarm ileri, uzlalar, eilmeyi ve sokulmalar tanmaz. Devrimlerin ak niangha, net ilkelere, kararl yreklere ihtiyalar vardr
29 Aralk 1918 tarihli Rote Fahnedeki yazsnda

Devrimcilere halk destei, Ocak 1919

Gazete mahallesinde barikat olarak kullanlan kt merdaneler

Spartaks Birliinin 30 Aralk 1919 tarihinde dzenlenen rayh kurultaynda delegeler USPDden ayrlmay ve yeni bir parti: Almanya Komnist Partisini kurmay karar altna aldlar. ...grev ne denli byk olursa, glerimizi o denli bir araya getireceiz; ve unu unutmuyoruz: devrim, eserlerini mthi bir hzla gerekletirir
Program konumasnn sonunda

1919

Kar devrimci gler i ve Asker Konseylerini en ksa zamanda lav etmeyi ve ulusal meclis seimlerini gerekletirmeyi hedeiyorlard.

KARI DEVRM - OCAK 1919

Rosa Luxemburg Kasm - Ocak
Dmann ad Spartaks ve subaylarmzn yenmeyi bildii yerin ad Berlindir.

...Burada Berlinde iki haftada bir yaadmz son derece sarsc politik Sosyaldemokrat hkmet krizler, sistematik eitim ve retim almalarn nemli 4 Ocak 1919da, lde engelliyor, ama ayn USPDnin sol kanadna zamanda da kitleler iin mensup olan Berlin byk bir okul haline Polis Mdr Emil geliyorlar. Sonuta tarihi Eichhornun grevden yol ald biimde grmek alndn iln etti. gerekir.:. u anda Berlinde Alexander Meydannda hkmet gleri Bu ekilde Berlinin devrimci ii ve askerleri atmalar sryor, bir ok SPD hkmetinin greve ard ordu birlikleri devrimci iilerin bakaldrsn son derece hunharca beklenmedik bir biimde gen arkadamz ehit ezdiler. silahl atmalara provoke dt, Meyer, Ledebour ve (korkarz ki) Leo (Jogiches) edildiler. 12 Ocakta ...Berlindeki durumu tasavvur edemezsin. Beyaz terr ayn arlk tutuklandlar. hkmet gleri galip Bugn iin bu kadar yaza- rejimindeymi gibi esiyor Landsberg, Ebert, Scheidemann, geldi. biliyorum. Seni binlerce kez yasalln bekisi olarak gzken bunlar burjuva ocuklarndan, assubay unsurlarndan ve eski subaylardan oluturduklar birlikleri, kucaklyorum! R.L.in saldrtyorlar Bolevik terr hakknda lk la haber Clara Zetkine 11.1.1919de yazd verenler, ylesine korkun saldrlar dzenliyorlar ki, Petersburg veya mektupta Moskovada benzer eyler olsayd, szde iffetli dnya ayaa kalkard.
Ernst Hugo Haase. Yaam ve eseri.

Rosa Luxemburgun Berlinde dzen hakim bal altnda Rote Fahne iin 14 Ocak 1919da yazd makalenin son cmleleri yle: Ynetim baarsz oldu. Ama ynetim kitlelerden ve kitlelerin ierisinden yeniden yaratlabilir, yaratlmaldr. Belirleyici olan kitlelerdir, onlar, devrimin son zaferinin zerine kurulaca kayadrlar. Kitleler zirvedeydi, bu yenilgiyi, uluslararas sosyalizmin gururu ve gc olan tarihsel yenilgiler zincirinin bir paras haline getirdiler. Ve bu nedenle bu yenilgiden gelecein zaferleri yeerecektir. Berlinde dzen hakimmi! Sizi gidi kr hayeler! Dzeniniz kum zerine kurulu. Devrim yarn yeniden takrdayarak zirveye kacak ve sizleri rktc trombon sesiyle ben vardm, varm ve var olacam! diyecek.

10 Aralk 1918, Brandenburger Tor: Friedrich Ebert (ilen yzba Pabstn emri altndaki) ordu birliklerini Berlinde selamlyor Gazete mahallesinde barikatlarda atmalar

Rayh Savunma Bakan Gustav Noske hkmet birliklerinin mevkilerini ziyaret ediyor.

C NAY E T
Rosa Luxemburg Ocak
O andaki yollar yanl, ama haklln olduu yerde olanlarn safndayd. (Peter Weiss)

...beni tek teselli eden, beni de muhtemelen br dnyaya gnderecekleridir belki de her yerde pusu kurmu olan kar devrimin kurunuyla. Ama yaadm sre boyunca size en scak, en sadk, en iten sevgiyle balym
Marie ve Adolf Gecke 18 Kasm 1918de yazd mektupta

1918

Kurfrstendammdaki Eden Oteli

15 Ocakta Piyade Muhafz Ktas Berlinin batsn igal etti. Ana kararghn lks Eden Oteline kurdu. Ktann kumandan yzba Pabstt. Ayn akam Rosa Luxemburg ile Karl Liebknechtin katilleri ne olduklarn gsterdiler. Karl Liebknecht ar ikenceden geirildi ve cezaevine gtrlrken kuruna dizildi. Rosa Luxemburg ise otelden kartld, ar ikenceden geirildi ve temen Souchon tarafnda vurulduktan sonra Landwehr kanalna atld. Cinayet ebekesinin banda sttemen Vogel vard.

iler, Yurttalar! Anavatan yklmak zeredir. Vatan kurtarn! Tehdit dardan deil, ieriden Spartaks Grubundan geliyor! nderlerini lin edin! Liebknechti ldrn! O zaman bara, i ve ekmee kavuacaksnz! Cephe askerleri Rosa Luxemburg, Karl Liebknecht ve Wilhelm Pieck, BerlinWilmersdorf Mannheimer Soka 43 adresinde yakalanrlar. Tutuklanp, Eden Oteline gtrlrler. fadeleri ksaca alndktan ve Rayh Savunma Bakan Noske ile telefonlatktan sonra, Pabst tutuklular Moabit Cezaevine gtrme emrini verir. Bu emir, cinayet plannn bir parasdr.
Mannheimer Sok. 43 nnde hkmet gleri

sttemen Vogelin mahkemede izilen bir resmi. Vogel mahkeme kararndan sonra kat ve bir buuk yl sonra affedildi.

Landwehrkanal - Lichtenstein Kprs

Rosa Luxemburgun cesedi 1 Haziran Kar devrimin 1919 1919da Berlin Landwehr kanalnn Ocakndaki zaferi, Freiarchen kprs mevkiinde Hitlerin 1933 Ocakndaki bulunur. Mathilde Jacob cesedi zaferini beraberinde elbiselerinden tehis eder. Cesedin getirmitir. Ertesi gn basnda Paul Frlich kurtarlmasnn masraarn Jacoba Liebknecht kaarken detirler. vuruldu, Luxemburg lin Rosa Luxemburg edildi eklinde yalan 13 Haziran 1919da haberler kt. Berlin-Friedrichsfelde mezarlna, Karl Leo Jogiches cinayet komplosunu ortaya karmay Liebknechtin yanna Kthe Kollwitzin Cinayet adl baard. defnedilir. Cenaze Cinayetten sonra atld yerin fotorafn ele geirdi treni byk bir mitinge almas ve Rote Fahnede mahkeme alana kadar yazlar dnr. yazd. Alan mahkeme gstermelik oldu. Cinayetin sulular hi cezalandrlmad. 1919 ilkbahar ve yaznda Almanyada korkun bir i sava srer. Sonucunda binlerce ii ldrlr.

1919

MAT E M v e AN MA
Rosa Luxemburg
O bir kartald ve yle kalacak. (Lenin)

Yurttalar, haydi cenazeye! Noske ktalar, yol an! Gelin ve bizi grn Nasl da onun cenazesi ardnda yryoruz. Biz, havarileri. Biz, kardeleri. Nasl da anyoruz onu, grn. Nasl da sahipleniyoruz onu. Uruna nasl da alyoruz. Bu bir matem yry deil artk. Alevlenen insane aknn bir haykrdr bu. Bir halkn tiranlarnn iddet ve kan dolu egemenliine verilen
Conrad Felixmller, Litogra, 1919

kurbann haykr.
Oskar Kahnel

13 Haziran 1919, matem yry

Rosa Luxemburgun cenaze treni

Devrim ehitleri

Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht iin ant

Berlin-Friedrichsfeld Mezarlndaki eski ant

13 Haziran 1926da BerlinFriedrichsfeldede bir ant ald. Ant, Bauhaus rencisi Mies van der Rohenin tasarsna gre, Oldenburg talarndan yaplmt. st ste dizilmi dikdrtgen talardan oluuyordu. Toplam oniki metre uzunluunda ve alt metre yksekliindeydi. zerinde bir Sovyet Yldz, orak ve eki ile plastik elementler tayordu. ilerin toplad balarla yaplmt. Burada Rosa Luxemburg gml Polonyal bir yahudi kadn Alman iilerinin nc savas Alman smrclerinin emriyle ldrld Ezilenler, gmn ayrlklarnz!
Berthold Brecht

1926

Mies van der Rohe o zamanlar Almanyann en nemli mimarlarndand. Daha sonra kendisi ile yaplan bir syleide, unlar vurgulamt: Aklk ve gerek buluacakt umutlar ldren ve ykselen sise kar. Evet umutlar tayorduk, sregiden bir Alman cumhuriyeti hakknda. Daha tutarl bir demokrasiolmas gerektiini sonra grdk.

Ant 1935 ylnda iktidardaki Naziler tarafndan ykld. imdiki ant ise 1951 ylnda dikildi.

1935

VE BUGN
Rosa Luxemburg
Mcadelesi, sosyalizm ve uluslararas ii hareketi tarihinin bir parasdr. (Iring Fetscher)

1968

Alman Posta daresi 1974de Rosa Luxemburgun resmi basl bir pul hazrlad. Dnemin postadan sorumlu bakan 200 ikyet mektubu geldiini syledi. Basn posta idaresini eletiren okur yazlaryla doluydu.

1968 olaylarnda ise renciler genellikle eylemlerinde Rosa Luxemburgun resimleri olan pankartlar tayorlard.

1980de Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht ansna Landwehrkanala yerletirilen an levhas defalarca tahrip edildi.

Kln Rosa-Luxemburg-niversitesi 30 Mays 1968de hkmetin karmak istedii sert yasann grld saatte Alman Sosyalist renciler Birlii niversitelerine yeni isim taktlar. Kzl renkte boya ile sembolik seremoni gerekletirildi.

1987de Landwehrkanal zerine yaplan yeni kprye Rosa Luxemburg Kprs adnn konulmas istendi (Rosa buradan kanala atlmt). Berlin Parlamentosundaki CDU ve FDP ounluu bunu reddetti. Kprnn alnn yapld gn, Berlin Tarih Dernei yeleri bir levha astlar. Levha yarm saat sonra polis tarafndan skld.

1980

Her yl, Rosa Luxemburg ile Karl Liebknechtin katlediliin yldnm olan 15 Ocakta onbinlerce insan Friedrichsfelde Sosyalistler Mezarln ziyaret ediyor.

1988 ylnda Landwehrkanalda Rosa Luxemburg adna bir ant dikildi. Mimar ift Schler-Witte ant hazrlam ve masraarn karlamlard. Rosa Luxemburgun 125. doum gn vesilesile Mnihte dersler verildi. Mnih Gen Sosyalistleri (SPD yeleri) bir Rosa Luxemburg Konferans gerekletirdiler.

Mnih Alman Sendikalar Birlii Eitim Kolunun yeleri 1996daki yryte