You are on page 1of 20

NMERK

ANALZ
Prof. Dr. Gabil AMRAL
Yrd. Do. Dr. Hakk DURU
Prof. Dr. Gabil Amirali
Yrd. Do. Dr. Hakk Duru
Nmerik Analiz
ISBN 975-6802-91-X
Pegem A Yaynlar, 2002
Bu kitabn basm, yayn ve sat haklar
Pegem A Yaynclk Tic. Ltd. ti.'ne aittir.
Anlan kuruluun izni alnmadan
kitabn tm ya da blmleri mekanik,
elektronik, fotokopi, manyetik, kayt ya da
baka yntemlerle oaltlamaz, baslamaz, datlamaz.
Bu kitap T.C. Kltr Bakanl bandrol ile satlmaktadr.
Okuyucularmzn bandrol olmayan
kitaplar hakknda yaynevimize bilgi vermesini ve bandrolsz yaynlar
satn almamasn diliyoruz.
1. Bask: Ekim 2002
Kapak Tasarm
Zlfikar Sayn
Yayn Ynetmeni
Grsel Avc
Bask ve Cilt
Baak Matbaaclk
(312) 384 27 61
Pegem A Yaynclk Tic. Ltd. ti.
Adakale Sokak 4/B Yeniehir-Ankara
Tel: (312) 430 67 50-430 67 51-435 44 60
Faks: (312) 430 67 51
nternet: www.pegema.com.tr
e-posta: pegema@pegema.com.tr
NSZ
Bu kitap, nmerik analizin baz temel konularna giri niteliinde
tasarlanm olup srasyla, yaklak metotlara giri, interpolasyon, nmerik
diferansiyelleme, nmerik integrasyon, lineer denklem sistemlerinin zm,
lineer olmayan denklem ve denklem sistemlerinin zm, adi diferansiyel
denklemler iin balang-deer problemlerinin zm, adi diferansiyel
denklemler iin snr-deer problemlerinin zm blmlerinden olumaktadr.
Sonuncu blm olan 9. Blm singler pertrbe olmu problemlerin nmerik
zm metotlarn iermektedir.
Kitabn hazrlanmasnda birinci yazarn uzun yllar Bak ve Yznc Yl
niversitelerinde okuttuu ders notlar esas alnmtr.
Nmerik analiz almalarndaki esas ama matematik olarak ifade
edilmi problemlerin zm iin uygun etkili metotlarn hazrlanmasdr. Bu
metotlar saysal ilemler iin msait olup (ilemler hesap makinelerinde ve
bilgisayar programlar yoluyla bilgisayarlarda yaplabilmektedir), bulunan
sonular ou kez ayrk (kesikli) deerler olarak karmza kmaktadr.
amzda kapsaml realizasyon ilemleri bilgisayar aracl ile yapld iin,
kullanlan nmerik metodun etkinlii, genelde bu metodun kesinliine bal
olduu kadar, kullanlan bilgisayarn teknolojik donanmnn verdii kolayla
ve bilgisayar programnn kalitesine de baldr. Kitap hazrlanrken bu temel
prensiplerden yola klmtr.
iv
Bu kitapta ncelikle ele alnan her konuya ait temel bilgiler verilmitir.
Bunlar genelde yaklak metodun kurulmas, hatas, yaknsakl, kararll,
realizasyonu vb bilgilerdir. Teorik alt yapnn elverdii llerde uygun teorem,
lemma vs ispatlarna da yer verilmitir. Teorik ksmn yan sra konular bol
rnek ve altrmalarla desteklenmitir. Ayrca kitabn sonunda buradaki
konulara ait C Programlama dilinde yazlm bilgisayar program rnekleri de yer
almaktadr. Bylece bu kitaptan matematik blm rencilerinin yan sra, fen,
mhendislik vb blm rencileri de yararlanabilirler.
Kitapta tek sayl numaralama sistemi kullanlmaktadr. Dier kesim ve
blmlere referans ise iki ve rakamla belirtilmektedir. rnein (3.2.1)
forml 3. blmn 2. kesiminin (1) formln ifade etmektedir. rnek 2.3
ilgili blmn 2. kesimindeki rnek 3 ifade etmektedir.
Kitabn olumasnda yardmlarn esirgemeyen mesai arkadalarmza,
katkda bulunan tm rencilerimize ve zellikle kitabn dizgisinde byk
emei geen Ar. Gr. Sebaheddin EVGNe teekkr bor biliriz.
NDEKLER
NSZ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii
1. YAKLAI K METOTLARA G R
1. GR. HATALAR ..............................................................................
1. Giri (1). 2. Hatalar (2).
1
2. SAYILARIN BLGSAYARDA GSTERM VE BLGSAYAR
ARTMET.....................................................................................
6
3. FARK DENKLEMLER......................................................................
1. n Bilgiler (12). 2. Birinci Mertebe Fark Denklemleri ve Eitsiz-
likleri (13). 3. kinci Mertebe Fark Denklemleri (16).
12
4. DFERANSYEL DENKLEMLER N FARK YAKLAIMLARI.
1. ebeke ve ebeke Fonksiyonu (25). 2. Fark Snr-Deer Problemi
(27). 3. Yaklam Hatas ve Yaknsama (28). 4. Fark emasnn Kararl-
l (30).
25
5. BAZI FARK ZDELKLER VE ETSZLKLER...................... 34
6. FARK ZDEER PROBLEM...........................................................
1. zdeer ve zfonksiyonlarn Bulunmas (37). 2. zdeer ve zfonk-
siyonlarn zellikleri (39).
37
ALITIRMALAR................................................................................ 42
vi
2. NTERPOLASYON
1. LAGRANGE NTERPOLASYON POLNOMU................................
1. nterpolasyonun Tanm ve Lagrange Polinomunun Tekili (44).
2. Neville emas (46). 3. nterpolasyon Formlnn Kalan Terimi (48).
4. Dm Noktalarnn Seimi (49). 5. nterpolasyon Srecinin Yakn-
sakl (50).
44
2. NEWTON NTERPOLASYON POLNOMU.....................................
1. Blnm Farklar (54). 2. Newton Polinomunun Tekili (55).
3. Kalan Terim (57).
54
3. ET ARALIKLI DM NOKTALARI N
NTERPOLASYON FORMLLER..................................................
1. Sonlu Farklar (58). 2. Sabit Adm in Newton Formllerinin Tekili
(59).
58
4. HERMTE NTERPOLASYON POLNOMU.................................... 62
5. SPLAN NTERPOLASYON..............................................................
1. Lineer Spline (67). 2. Kbit Splinelar (70).
67
6. NTERPOLASYON PROBLEMNN BAKA ETLER
ZERNE.............................................................................................
1. Trigonometrik nterpolasyon (73). 2. Genellemi Polinomlarla nter-
polasyon (nterpolasyon Probleminin Genel ekli). (74).
73
ALITIRMALAR................................................................................ 75
3. NMER K D FERANS YELLEME
1. NMERK DFERANSYELLEME PROBLEM VE FORML-
LER.....................................................................................................
78
2. RCHARDSON EKSTRAPOLASYONU........................................... 85
ALITIRMALAR................................................................................ 88
4. NMER K NTEGRASYON
1. GR.................................................................................................... 90
2. NTERPOLASYON KUADRATUR FORMLLER........................ 91
3. BAZI NMERK NTEGRASYON FORMLLER VE LGL
SORULAR............................................................................................
1. Dikdrtgen Metodu (94). 2. Yamuk Metodu (96). 3. Simpson Metodu
(97). 4. Hatann Pratik Deerlendirilmesi ve Admn Otomatik Seimi
(99). 5. Richardson Ekstrapolasyonu. (Romberg Metodu) (101).
93
4. GAUSS NTEGRASYON FORMLLER.........................................
1.Gauss Formlerinin Kurulmas ve zellikleri (106). 2. Gauss Form-
lnn zel Halleri (108).
106
5. GENELLETRLM NTEGRALLERN 110
vii
HESAPLANMASI................
ALITIRMALAR................................................................................ 114
5. LNEER DENKLEM SSTEMLERNN ZM
1. LNEER DENKLEM SSTEMLERNN ZM N GAUSS
METODU.............................................................................................
1. Giri ve nbilgiler (117). 2 .Gauss Eliminasyon (Yoketme Metodu)
(119). 3. Gauss Metodunda Pivotlama (123). 4. Gauss-Jordan Metodu
(126).
117
2. MATRS AYRITIRMA.....................................................................
1. Baz Yardmc Bilgiler (127). 2 .Gauss Metodu ve LU Ayrtrma
(130). 3. Determinant Hesaplama (137). 4. Matris Ayrtrmasnn Ba-
ka Versiyonlar zerine (139).
127
3. CHOLESKY (KAREKKLER) METODU........................................ 140
4. TERS MATRS BULMA..................................................................... 143
5. LNEER DENKLEM SSTEMLERNN ZM N
TERASYON METOTLARI...............................................................
1. Baz Kavramlar ve Tanmlar (146). 2. Basit terasyon Metodu (Jacobi
terasyonu) (151). 3. Gauss-Seidel terasyonu (157).
146
6. ZDEERLER VE ZVEKTRLER PROBLEM..........................
1. Baz nbilgiler (161). 2. Karakteristik Polinomunun Kurulmas in
Danilevski Metodu (163). 3. zdeerler ve zvektrlerin Bulunmas
in terasyon Metodu (169). 4. terasyon Srelerinin Hzlandrlmas
(177).
161
7. HATA DEERLENDRMES VE KOUL SAYISI.......................... 180
ALITIRMALAR................................................................................ 185
6. LNEER OLMAYAN DENKLEMLERN VE DENKLEM
SSTEMLERNN ZM
1. GR. KKLERN AYIRIMI............................................................ 188
2. BAZI TERASYON METOTLARI.....................................................
1. Basit terasyon Metodu (Sabit Nokta terasyonu). (192). 2. Newton-
Raphson Metodu (196). 3. Kiriler Metodu(201). 4. Katl Kkler (202).
4. Yaknsamann Hzlandrlmas (204).
192
3. CEBRSEL DENKLEMLER............................................................... 206
4. NONLNEER DENKLEM SSTEMLER N TERASYON
METOTLARI......................................................................................
1. Basit terasyon Metodu (Sabit Nokta terasyonu) (210). 2. Seidel
Metodu (214). 3. Newton Metodu (215).
209
ALITIRMALAR................................................................................ 219
viii
7. AD DFERANSYEL DENKLEMLER N BALANGI-DEER
PROBLEMLERNN NMERK ZM
1. GR.................................................................................................... 222
2. BRNC MERTEBEDEN DENKLEMLER N TEK ADIMLI
METOTLAR........................................................................................
1. Euler Metodu (223). 2. Runge-Kutta Metodu (227).
223
3. DFERANSYEL DENKLEMLER SSTEM VE YKSEK
MERTEBEDEN DFERANSYEL DENKLEMLER N RUNGE-
KUTTA METODU...............................................................................
1. Birinci Mertebe Denklem Sistemi (231). 2. Yksek Mertebeden Dife-
ransiyel Denklemler (233).
231
4. OK ADIMLI METOTLAR...............................................................
1. Giri (234). 2. Baz Ekstrapolasyon (Adams-Bashforth) Formlleri
(236). 3. Baz interpolasyon (Adams-Moulton) Formlleri (238). 4. Baz
Notlar ve Tartmalar (239).
234
ALITIRMALAR................................................................................ 242
8. AD D FERANS YEL DENKLEMLER N SI NI R-
DEER PROBLEMLER
1. ATELEME METODU.......................................................................
1. Lineer Problem (244). 2. Nonlineer Problem (246).
244
2. SONLU FARK METOTLARI.............................................................
1. Yardmc Bilgiler ve Notasyonlar (248). 2. Klasik Sonlu Fark ema-
lar (252). 3. Birinci Trev htiva Eden Denklemler in Fark emalar
(254). 4. Fark emasnn Kurulmas in ntegro-nterpolasyon Metodu
(256). 5. Kovma Metodu. (359).
247
3. VARYASYONEL FARK (SONLU ELEMANLAR) METOTLARI..
1. Reyleigh-Ritz Metodu (265). 2. Galerkin Metodu (268).
264
4. ALITIRMALAR................................................................................ 274
9. S NGLER PERTRBE OLMU PROBLEMLER N
NMER K ZM N FARK METOTLARI
1. GR VE NBLGLER....................................................................
1. Problemin Tanm (277). 2. Baz Formler ve Eitsizlikler (282).
3. Kullanlan baz Notasyonlar (284).
277
2. BRNC MERTEBEDEN DENKLEM N BALANGI
DEER PROBLEM............................................................................
1. Srekli Problem (286). 2. Fark emasnn Kurulmas (288).
285
3. SELF-ADJONT SINIR-DEER PROBLEM...................................
1. Srekli Problem (291). 2. Fark emasnn Kurulmas (294). 3. Fark
291
ix
emasnn Yaknsakl (296).
4. TEK SINIR KATINA SAHP SELF-ADJONT OLMAYAN
SINIR-DEER PROBLEM................................................................
1. Srekli Problem (302). 2. Fark emasnn Kararll (303). 3. Fark
emasnn Yaknsakl (305).
301
5. K PARAMETREL SELF-ADJONT OLMAYAN SINIR-DEER
PROBLEM..........................................................................................
1. Asimptotik Deerlendirmeler (308). 2. Fark emasnn Kurulmas
(313). 3. Dzgn Yaknsaklk (315).
308
6. KNC MERTEBE DENKLEM N BALANGI DEER
PROBLEM..........................................................................................
1. Diferansiyel Problem (317). 2. Fark emasnn Kurulmas (320). 3.
Hatann Deerlendirilmesi ve Yaknsama (322)
316
KAYNAKLAR........................................................................................ 325
CEVAPLAR............................................................................................ 331
NDEX.................................................................................................... 336
PROGRAMLAR..................................................................................... 339
1
YAKLAIK METOTLARA GR
1. Gi ri . Hat al ar
1. Giri. Nmerik analizin ieriini, matematiksel biimde ifade edebilen,
baka deyimle matematik modeli kurulabilen bilimsel ve teknolojik
problemlerin (yaklak) zm yntemlerinin kurulmas ve incelenmesi
oluturur. Bu durumda, incelenen probleme uygun yaklak zm genelde
kesikli (tablo) deerleri biiminde karmza kar.
Byk aptaki uygulamal problemlerin zm matematikilerin her
zaman ilgisini ekmitir. nceleri bu problem, temelde, karmak modelin daha
basit modele indirgenmesi ve bu modelin kesin zmnn bulunmas yoluyla
hallediliyordu.
Gnmzde, proseslerin daha detayl incelenmesi iin daha karmak
matematiksel modellere ihtiya duyulmaktadr. Bu tip modellerin realizasyonu
ise Nmerik analiz metotlar ve bunlara paralel olarak ortaya kan bilgisayar
teknolojisindeki gelimeler sayesinde mmkn olmaktadr. Pratik olarak, her
matematik problemin zmnn nceden istenen kesinlikte bulunmas
mmkndr. Ayrca karmak fizik ve doada karlatmz baka proseslerin
matematik modelleri aratrmaclar iin etkili bir ara haline gelmitir.
Bilgisayar ve Nmerik analiz destekli matematik modellendirme emas yle
ifade edilebilir.
2
NTERPOLASYON
nterpolasyon dediimizde fonksiyonun verilmi ayrk (tablo) deerlerine
gre bu fonksiyonun tanml olduu blgede yeniden dzenlenmesi gibi bir
problem anlalr ve bylece srekli blgenin herhangi noktasndaki deerinin
hesaplanmasn mmkn klar.
Fonksiyonlarn interpolasyonu iin deiik interpolasyon trleri
uygulanabilmektedir: Cebirsel polinomlarla interpolasyon, rasyonel
fonksiyonlarla interpolasyon, trigonometrik polinomlarla interpolasyon vs. Fakat
bunlarn iinde pratik adan en cazip olanlar cebirsel polinomlarla
interpolasyon ve kuruluuna gre buna yakn olan splain interpolasyon (paral
polinomlarla interpolasyon) saylr. Biz de bu blmde arlkl olarak bunlar
zerinde duracaz. Dier interpolasyon trleri iin blmn sonunda ksa
notlarla yetineceiz.
1. Lagrange nt erpol as yon Pol i nomu
1. nterpolasyonun Tanm ve Lagrange Polinomunun Tekili.
| | b a, aralnn
0
x ,
1
x ,...,
n
x ) , ( j i x x
j i
= = noktalarnda bir gerek
deerli f(x) fonksiyonunun ) (
0
x f , ) (
1
x f ,..., ) (
n
x f deerleri belli olsun.
( ) ( )
i i n
x f x P = , n i ,..., 1 , 0 = (1)
NMERK DFERANSYELLEME
1. Nmeri k Di f erans i yel l eme Probl emi ve Forml -
l eri
Nmerik diferansiyelleme problemi ( ) b x a x f s s ) ( fonksiyonunun
verilen ayrk deerlerine gre ( ) x f in trev deerlerinin hesaplanmasdr.
n
x x x ,..., ,
1 0
dm noktalarnda ) (x f fonksiyonunun
) (
0
x f , ) (
1
x f ,..., ) (
n
x f deerleri verilmi olsun ve
( )
( ) x f
k
trevinin
hesaplanmas istensin. Bunun zm iin doal olarak dnlecek ilk
yaklam, ( ) x f iin durumuna uygun olarak herhangi bir ( ) x P
n
interpolasyon
polinomu kurularak
( )
( )
( ) x P x f
k
n
k
~
) (
(1)
bulunur. Fakat, pratikte grld gibi, bu tip problemlerin zmnde biz
eitli sorunlarla karlaabiliriz. Bu sorunlarn nedeni diferansiyelleme
operasyonunun ister ) (x f in ait olduu fonksiyonel uzaya gre, ister de ilem
hatalarna gre kararl olmamasnn sz konusu olmasyla ilgili zorluklardr.
rnein | | b a C ,
1
de tanmlanm
4
NMERK NTEGRASYON
1. Gi ri
Bu blmde biz belirli integrallerin yaklak hesaplama metotlarn
aratracak ve arlkl olarak tek deikenli
l
b
a
dx x f ) ( (1)
integralinin nmerik integrasyon (kuadratur) formlleri zerinde duracaz. Bu
tip formllerin uygulamasna;
- ) (x f e uygun ilkel fonksiyon mevcut olduu halde (1)in kesin
deerine ulamann ok az hallerde mmkn olmas, mmkn olduu
durumlarda bile bu i iin byk teknik ilemler gerekmesi,
- ) (x f fonksiyonu analitik biiminde deil, ayrk(tablo) biiminde
verilmesi v.b. nedenlerden dolay ihtiya duyulmaktadr.
Sunulacak kuadratur formlleri genel olarak
l

=
~
b
a
n
k
k k
x f c dx x f
0
) ( ) ( (2)
biiminde yazlabilir. Burada
k
c lara formln katsaylar, | | b a x
k
, e lere ise
formln dm noktalar yahut dmleri denir.
5
LNEER DENKLEM
SSTEMLERNN ZM
Lineer denklem sistemleri; matematik, fizik, mekanik, mhendislik, vs.
alanlarda ska karlalan problemlere model oluturur. ou zaman
sistemdeki denklem says yzlerle ifade edilir ki, bunlar ancak bilgisayar
programlama metotlar yardmyla zlebilir.
Bu blmde, n bilinmeyenli n denklemden oluan
b Ax = (1)
sistemi ele alnacaktr. Burada
n
j i ij
a A
1 ,
) (
=
= n n tipinde verilmi matris,
( )
T
n
x x x x ,..., ,
2 1
= bilinmeyan vektr, ( )
T
n
b b b b ,..., ,
2 1
= verilmi vektrdr.
(1) sisteminin nmerik zm iin uygulanan metotlar iki gruba ayrlr:
direkt(kesin) metotlar ve iterasyon metotlar. Direkt metotlarda sonlu sayda
ilem sonucu bilinmeyenlerin kesin deerlerine ulalr. Doal olarak burada
balang verilerinin kesin olduu ve yuvarlama hatalarnn olmad
dnlmektedir. Bilgisayar ilemlerindeki yuvarlama hatalarnn varl dikkate
alnrsa, reel ilemlerde kesin zme ulalmas, pratik olarak sz konusu
deildir. Direkt metotlar kyaslarken, bunlardan daha az miktarda aritmetik
ilem gerektiren metod stn kabul edilir. rnek olarak, klasik cebirden iyi
bilinen Cramer ve Gauss metotlar gsterilebilir. Bunlardan birincisi n! sayda
aritmetik ilem gerektirir ve dolaysyla, n in byk deerleri iin bu metodun
uygulanmas uygun deildir. Gauss metodu ise ) (
3
n O aritmetik ilem gerektirir
6
LNEER OLMAYAN DENKLEM VE
DENKLEM SSTEMLERNN
ZM
1. Gi ri . Kklerin Ayrm (Yerlerinin Belirlenmesi).
Bu blmde,
0 ) ( = x f (1)
eklindeki denklemlerin zmlerinin bulunmas iin uygun nmerik metotlar
incelenecektir. Burada ) (x f , reel deikenli ve reel deerler alan bir
fonksiyondur ((1) denkleminin kompleks dzlemdeki zm sreciyle ilgili
aklamalar ilerde yzeysel olarak verilecektir). Lineer olmayan (1) denkleminin
kesin metotlarla zm ok az durumda mmkndr hatta basit cebirsel
denklemler iin bile ( ) (x f in polinom olmas durumunda drdnc dereceden
yksek polinomlar iin) genel bir zm kuralnn olmad iyi bilinmektedir.
) (x f in stel ve trigonometrik fonksiyonlar gibi transandantal fonksiyonlar
iermesi durumunda ise zm sreci daha da karmak hal almaktadr.
Dolaysyla, (1) denkleminin zm iin nmerik metotlarn uygulanmas
byk nem tamaktadr.
(1) denklemi iin yaklak zm sreci, genelde iki aamadan oluur:
1) Kklerin ayrm veya yerleiminin belirlenmesi. Bu aamada tek kk
ieren kk boylu aralklar tespit edilir.
7
AD DFERANSYEL
DENKLEMLER N BALANGI
DEER PROBLEMLERNN
NMERK ZM
1. Gi ri
Adi diferansiyel denklemlerle ifade edilen modeller mekanik, fizik ve
baka uygulama dallarnda esas aratrma konularndandr. Denklemlerin bir tek
zme sahip olmas ise bunlara balang veya snr artlarnn eklenmesi ile
mmkndr. Bylece, balang-deer problemi ve snr-deer problemi
kavramlar ortaya kyor.
Bu blmde biz balang-deer problemlerini aratracaz. Bilindii
gibi, adi diferansiyel denklemlerin kesin zmlerine ulamak ok az durumda
mmkndr. zmn ak ekilde kuadraturlarla ifade edildii formller dahi
problemi tamamen zmez. rnein, daha basit grlen

=
> + = '
u
, x , x f u x a u
) 0 (
0 ) ( ) (
lineer balang-deer probleminin zm, bilindii gibi
l
l l
+ =
x
x
d a
x
d a
d e f e x u
0
) (
0
) (
) ( ) ( t t o
t
n n t t
,
ekildedir. Fakat, buradaki integrallerin hesaplanmasnn her zaman mmkn
olmad aktr. Bylece, yaklak metotlarn uygulanmas byk nem
tamaktadr. Yaklak metotlar, analitik ve nmerik olmak zere iki gruba
8
AD DFERANSYEL
DENKLEMLER N SINIR- DEER
PROBLEMLER
Bir ok fiziksel ve mekanik srelerin adi diferansiyel denklemlerle ifade
edildii iyi bilinmektedir. ok zaman karlalan snr-deer problemleri
aadaki ekilde yazlabilir
l x u u x f u < < ' = ' ' 0 ), , , ( ,
2 2 2 1 1 1
) ( ) ( , ) 0 ( ) 0 ( u o u o = + ' = + ' l u l u u u ,
burada ) 2 1 ( 0
2 2
, i
i i
= = + o olacak ekilde ) 2 , 1 ( , , = i
i i i
u o verilmi
saylardr. ) 2 , 1 ( 0 = = i
i
o hali birinci tip snr artlar; ) 2 , 1 ( 0 = = i
i
ikinci tip
snr artlar; 0 =
i
o , 0 =
i
(i=1,2) ise nc tip snr artlar diye adlandrlr.
Bu blmde ikinci mertebe denklemler iin snr-deer problemlerinin
(lineer ve lineer olmayan) zmleri iin ateleme (shooting), sonlu fark ve
sonlu eleman metotlar tantlmtr.
1. At e l eme Met odu.
1. Lineer Problem. Bu halde snr-deer probleminin zm iki tane
ardk balang deer probleminin zmne gelir. nce
l x x f u x q u x r u Lu < < = + ' + ' ' 0 ), ( ) ( ) ( (1)

2 1
) ( , ) 0 ( u u = = l u u (2)
9
SNGLER PERTURBE OLMU
PROBLEMLERN NMERK
ZM N SONLU FARK
METOTLARI
1. Gi ri ve nbi l gi l er
1. Problemin Tantm. Diferansiyel denklemler iin singler perturbe
olmu problemler, uygulamal bilim dallarnn bir ok deiik alanlarnda
kullanlmaktadr. rnein, akkanlar mekanii, akkanlar dinamii, elastik
kuantum mekanii, plastik, kimyasal-reaktr teori, aerodinamik, plazma
dinamik, manyetik dinamik, artlm-gaz dinamik, oinografi, meteoroloji,
yaylma teori ve reaksiyon-difuzyon sreleri vb. (bkz. [44], [45] [51], [52],
[59]-[62]). Bu tr problemler matematiksel olarak, en yksek mertebeli trevler
ieren terimlerinin katsaylarnn pozitif kk bir parametre olduu problemler
olarak bilinir. Byle problemlerin zm, tanm blgesinin baz ksmlarnda
ok hzl deiime sahiptir. Yani zm, snr katlar denilen, ince gei
katlarnda hzl, dier yerlerde ise dzenli ve yava deiir.
Singler perturbe olmu problemlere ilgi, yaklak olarak yirminci
yzyln balarnda balamtr. Aratrmalar esasen asimptotik almlar zerine
younlam ve 1960l yllardan sonraki dnemlerde ok iyi sonular alnmtr
(bkz.[44], [45], [52], [59]-]62]).
c
P problemi c kk parametresine bal bir problem olsun. Bu
problemin
c
u zmnn 0 ) , ( = c u f denklemi ile belirlendii kabul edilsin.
KAYNAKLAR
[1] AINSWORTH, M., LEVESLEY, J., LIGHT, W. A., and MARTELLA, M.
(1995), Theory and Numerics of Ordinary and Partial Differential
Equations. Oxford University Press, Leicester; 346pp.
[2] AKTA, Z.,URAL, S., ve NCL, H. (1981), Saysal zmleme. ODT
Yaynlar, Ankara; 413s.
[3] ASCHER, U. M., MATTHEIJ, R. M. M. and RUSSEL, R. D.(1988),
Numerical Solution of Boundary Value Problems for Ordinary
Differential Equations. Prentice-Hall, Englewood Cliffs, N. J.; 595pp.
[4] ATKINSON, K. E.(1993), Elementary Numerical Analysis. 2
nd
ed., John
Wiley & Sons, New York; 425pp.
[5] BAKHVALOV, N. S.(1973), Nmerik Metodlar, I. Nauka, Moskova; 631s.
[6] BEREZN, I. S. ve JDKOV, N. P., Hesaplama Metotlar, I. (1966)
Fizmatgiz, Moskova; 632s. II. (1962)Nauka, Moskova; 639s.
[7] BURDEN, R. L. and FAIRES, J. D. (1989), Numerical Analysis, 4
th
ed.,
PWS-KENT Publishing, Boston; 729pp.
[8] AAL, B. (1989), Saysal Analiz. Se Yayn Datm, stanbul; 568 s.
[9] DE BOOR, C. (1978), A Practical Guide to Splines. Springer-Verlag, New
York; 392pp.
[10] ELDEN, L. and WITTMEYER-KOCH, L. (1990), Numerical Analysis, An
Introduction. Academic Press, New York; 345pp.
NDEX
Adams-Bashforth metodu, 236
lokal yaklam hatas, 236
Adams-Moulton metodu, 238
Miln metodu, 240
predictor-corrector metodu, 240
Simpson metodu, 240
yaklam hatas, 28, 236
Additive metot, 111
Aitken metodu, 47, 178, 204
Aitken emas, 47
Aksak koullu sistem, 181
Algoritma, 3, 11
Asimptotik deerlendirme, 308, 317
Alt gen matris, 118, 130
Ateleme metodu, 244
Ayrtrma, 127, 130
Basit iterasyon, 151, 158, 1159, 192
Balang-deer problemi, 222, 234, 244
Baz fonksiyonu, 281, 295, 313, 321
Bessel forml, 61
Bilgisayar aritmetii, 7
Biseksiyon metot, 189
Blnm farklar , 54, 59
Cebirsel denklem, 206
sentetik blme, 207
Chebyshev polinomlar, 49
Cholesky metodu, 140
Cramer forml, 116
ok adml metotlar, 223, 234
Danilevski metodu, 163
Diferansiyel denklem, 222, 244
adi, 222, 233, 244
singler-perturbe olmu, 277, 282,
285, 316
Diferansiyel denklemler sistemi, 231
Dikdrtgen forml, 94
Deflasyon, 209
Diferansiyel eitsizlik, 319
fark benzeri, 13
Dzgn ebeke, 25, 285
Dzgn yaknsaklk, 282, 290, 296, 307,
315

You might also like