1

YILDIZ TEkNIk NIVERSITESI

INSAAT FAkLTESI-INSAAT MHENDISLISI LM
YAPI ANAILIM DALI






ETONARME YAPI
TASARIMI DERSI

DONATI YERLESIMI







SR SR DR ALI kOAk












ARALIk, Z007
2
1 Donutnn kenetIenmesi

Betonarme tayc sistem elemann herhangi bir kesintindeki donatnn, ilevini yerine
getirebilmesi veya ngrlen ekme veya basn gerilmesini gvenle tayabilmesi iin,
donatnn o kesitteki betona yeterince kenetlenmi (ankraj) olmas gerekmektedir.
Kenetlenme kriteri olarak donatnn, gerekli olan kesit blgesinden balayarak en az
kenetlenme boyu (aderans boyu) kadar uzunluu alnr. Baka bir deyile, donatnn
betona kuvvet alacak biimde kenetlenmesi, donatnn gereksiz olan blgede
kesilmeden bir miktar yada aderans boyu kadar uzatlmas gerekmektedir (ekil 1).








ekil 1: Donat aderans boyu

Gerekli kenetlenme boyu, kesitteki donatnn betonlama srasndaki konumuna
balantsdr. TS500 donat ubuklarn Konum I ve Konum II olarak ikiye ayrmakta,
Konum II yle betonlama srasndaki eimi yatayla 45 90 arasnda olanlar ile daha az
eilimli veya yatay olup da betonlama srasnda kesitin alt yarsnda veya kesitin serbest
st yznden 300 mmden daha uzakta bulunan ubuklar tanmlamakta, Konum I le
ise bunlarn dnda kalan dier btn ubuklar dahil etmektedir (ekil 2).

ekil 2: Konum II de Bulunan Donat ubuklar

kenetIenme T0rIeri
a) Dz kenetlenme (nervrl donatda)
b) Kanca ile kenetlenme (dz veya nervrl donatda)
c) Fiyong ile kenetlenme (her tip donatda)
d) Kaynakl enine ubuklarla kenetlenme (hasr eliklerde)
e) Mekanik kenetlenme



b

P
(
b
) Kenetlenme Boyu: Syrlma
olmakszn donatnn akmasn veya
donatnn ilevini yerine getirmesini
salayacak en kk gmlme boyu.
h
=45
o
-90
o

45
o
-90
o


c
<45
o
;
cd/2
h
h60 cm.
h
h>60 cm.
c
c=30 cm.
3
11 ekme Donutsnn kenetIenmesi

a) Dz Kenetlenme

Kenetlenme, donatnn gereksinme duyulmayan noktadan dz olarak
b
kadar
uzatlmas ile salanabilir. Temel kenetlenme olarak tanmlanan bu boy, Konum II de
bulunan nervrl ubuklar iin Denklem 1 de verilmitir.

20 12 . 0

=
fctd
fyd
b
(1)


Dz yzeyli ubuklarda dz kenetlenmeye TS 500de izin verilmemektedir.
Konum Ie giren donatlarn kenetlenme boylar (1) denkleminden elde edilen
boyun 1,4 ile arplmasyla bulunur.

b
(Konum I) =
b
(Konum II) . 1,4 (2)
Donat ap, 32 mm<40 mm ise hesaplanan kenetlenme boyu

132
100
ile
arplarak artrlr.

32 mm< 40 mm
b b

132
100
(3)

Kesitteki donat, hesaplanan gerekli donatdan fazla ise, hesaplanan kenetlenme
boylar (Asgerekli/Asmevcut) katsays ile arplarak azaltlabilir. Ancak bu
azaltma ile bulunan kenetlenme boyu (1) denkleminden hesaplanan boyun
yarsndan ve 20den az olamaz. ABYYHYde tanmlanan sneklik dzeyi
yksek ereve elemanlarnda ve perdelerin kritik ykseklikleri boyunca bu
azaltma yaplamaz.

<
2
b
b b
Asmevcut
Asgerekli
Asmevcut Asgerekli


(4)

Beton rtsnn donat apndan az olduu veya sradaki donat ubuklar
arasndaki net uzakln donat apnn 1,5 katndan kk olduu durumlarda,
(1) forml ile hesaplanan kenetlenme boylar 1,2 ile arplarak artrlr.


(5)



( ) 20
d
2 , 1 .
b b
d =

<
4
b) Kanca veya Fiyongla Kenetlenme

Kenetlenme, donatnn ucu bklerek kanca veya fiyong kullanlarak yaplyorsa (1)
formlnden hesaplanan kenetlenme boyunun alnabilir (ekil 3).

b bk

4
3
= (6)

Ancak 90 kanca yapldnda, kanca ucundaki dz ksm 12 den az
olmayacaktr.


ekil 3: Standart Kanca ve Fiyonglar


c) Kaynakl Enine ubukla Kenetlenme

Gerekli kenetlenme boyu ubua kaynaklanm enine ubuklar ile salanabilir. Nokta
kaynakl hasr eliklerde bu tr kenetlenme yaygn olarak kullanlr. Nokta kaynakl
hasr donatlardaki kenetlenme iin gerekli enine ubuk saysn ve minimum boyutlar
izelge 1de verilmitir.

izelge 1: Kaynaklanm Enine ubuklar in Aranan Kenetlenme Koullar
Konum I Konum II
Donat Yzeyi

(mm) n
b
(mm) n
b
(mm)
<8,5 3 450 3 350
Dz
8,5 4 500 4 400
<8,5 3 350 3 300
Nervrl
8,5 3 450 3 350




ekil 4: Kaynakl ek
5
d) Mekanik Kenetlenme

zel durumlarda kenetlenme, donat ucuna kaynaklanan veya vidalanan plakalarla
salanabilir. Bu gibi durumlarda, ngrlen dzenleme bir laboratuarda denenmeli ve
projede kullanlacak ubuk hesap kuvveti, krlma yknn % 70ini gememelidir.



1Z usn Donutsnn kenetIenmesi

Basn donatsna kanca yaplmaz. Donat ubuu btn yk dzenlemeleri altnda
basnca alyorsa, kenetlenme boyu
b
deerinin kadar alnabilir.
b b

4
3
= (7)





ekil 5. Mekanik balama aparatlar

ekil 6. Basn Donatsnda Kanca Kullanlmas Sonucu Donatda
Meydana Gelen Burkulma
6
13 EtriyeIIerin kenetIenmesi

a) Kanca ile Kenetlenme

Bu tr kenetlenme 135 veya 90lik kancalarla salanmaldr (ekil 7). ekil 7ada
gsterilen tr kenetlenmeler, dikdrtgen kesitler, kolonlar ve zellikle burulmaya maruz
elemanlar iin kullanlmaldr. ekil 7bde gsterilen kenetlenme tr ise, kanca tabla
iinde kalmak kouluyla, ancak dili deme kirilerinde kullanlabilir.

b) Dz Bindirme le Kenetlenme

ekil 7c de gsterilen dz bindirme, deprem veya burulma etkisi altndaki yap
elemanlarnda kullanlamaz.

ekil 7: Etriyelerde Kancal Kenetlenme Trleri

c) Kaynakl Enine Donat le Kenetlenme

Etriyelerde bu tr kenetlenme ancak hasr donat ile yaplr. ekil 8de bu tr
kenetlenme trleri gsterilmitir.

ekil 8: Etriyelerde Kaynakl Kenetlenme Trleri

Z) DONATININ EkLENMESI

Trkiyede retilen donat ubuklarnn boyu genelde 12,00mdir. Tayc elemanda
kullanlan donatnn boyu, bu boyu amas durumunda eklenmesi gerekmektedir.
Donatda eklemeler projede gsterildii yerde ve biimde yaplmaldr. Bununla birlikte
eklenme eilme momentlerinin minimum olduu blgelerde yaplmaldr. Donatnn
eklenmesinde aadaki yntemlere izin verilir.





Bindirme boyu
o

7
a) Bindirmeli Ekler

Bindirmeli eklerde donat ubuklar bitiik olarak yerletirilir. Eklenen iki ubuk
arasnda aralk braklmas gerekiyorsa, bu aralk bindirme boyunun 1/6sndan ve
100 mm den fazla olmamaldr.





Demet donatda ek yapldnda, demetteki tm ubuklar ayn kesite eklenmemelidir.
Demetteki her bir ubuk iin gerekli bindirme boyu formlden elde edilen deerin 1,2
kat olmaldr.

b) Manonlu Ekler

Manonlu eklerin, hem ekme hem de basn altnda, manonla balanan donat ubuu
iin standartlarda ngrlen minimum karakteristik akma dayanmnn 1,25 kat
dayanma sahip olduu deneylerle kantlanmaldr.

c) Kaynakl Ekler

Kaynakl ekler TS 708e uygun olarak yaplmaldr. Kaynakl ek yaplacak ubuklarn
metalurjik analizi yaplmal ve eliin zellikle karbon ierii asndan kaynaklanmaya
uygun olduu kantlanmaldr.

Kaynakla yaplan eklerden her elli taneden birine ekme deneyi uygulanmal ve bu ekli
donatnn 1,25 fyk kadar gerilme tayabilecei kantlanmaldr.

Z1 ekme Donutsnn EkIenmesi

a) Bindirmeli Ekler

ekme donatsnn bindirme ekleri ekil 9da verildii gibi kancal veya kancasz
yaplabilir.

F
0

0
F
F F
F
F

0
F F
F
F
0

Kanca yaplmadan tekil edilen bindirme boyu Denklem 8den hesaplanr.
ekil 9: Bindirmeli ekler

Bindirme boyu
o

<
o
/6 ve <100 mm.

8
0
=
1
.
b
(8)

1
= 1+0,5r (r : ayn kesitte eklenen donatnn toplam donatya orandr.) (8.1)

Btn kesiti ekmeye alan elemanlarda
1
= 1.8 alnr.
Kanun Ie giren donat ubuklarnda
0
, 1,4 arpanyla artrlr.
Kancal bindirmeli eklerde bindirme boyu, Denklem 7 ile hesaplanan boyun
olarak alnabilir.
Bindirmeli eklerde, bindirme boyunca sarg donats bulundurulmal ve sarg
donatsnn ap, en az eklenen donat apnn 1/3 veya 8 olmaldr. Bindirme
boyunca en az 6 sarg donats bulundurulmal ve sarg donats aral eleman
yksekliinin nden (h/4) ve 200 mmden fazla olmamaldr (ekil 10).







ekil 10: Bindirmeli Eklerde Sarg Donats

Birden fazla ubua ek yaplmas gereken durumlarda, ek yerleri artlmaldr.
ki ekin merkezinden merkezine llen uzaklk en az 1,5
0

kadarsa, ekler
artlm saylr (ekil 11).









ekil 11: Bindirme Ekinde artma Durumu

Hasr donatnn eklenmesinde kesitte bulunan donat gerekli donatdan en az
% 50 fazla ise izelge 2de verilen deerler kullanlr. Kesitteki donat alannn
gerekli donat alanna oran 1.5den kk ise, izelge 2deki bindirme boylar
ve enine ubuk saylar 1.5 (gerekli donat kesit alan / kesitte bulunan donat
kesit alan) orannda artrlr.
izelge 2: Nokta Kaynakl Hasr Donat in Bindirme Koullar
Konum I Konum II
Donat Yzeyi

(mm) n
b
(mm) N
b
(mm)
<8,5 4 500 4 400
Dz
8,5 5 600 5 500
<8,5 4 400 4 350
Nervrl
8,5 4 450 4 400
s s s s s

a

sh/4
s200 mm.
En az 6 adet sarg donats

a

h
b

a
/3
8

o
o
1,5 o
9
b) Manonlu Ekler

ekme donatsndaki manonlu ekler Blm 2. bye gre yaplmaldr.

c) Kaynakl Ekler

ekme donatsndaki kaynakl ekler Blm 2.cye gre yaplmaldr.


ZZ) usn Donutsnn EkIenmesi

a) Bindirmeli Ekler

Bindirmeli eklerde bindirme boyu (1) denklemi ile hesaplanan temel kenetleme
boyundan ve 300 mm den az olamaz. Basn donatsndaki bindirmeli eklerde kanca
yaplmamaldr.

Bindirme boyunca, 2.1 (a)da tanmlanan sarg donatsnn aral d/4den az
olmamaldr.
ap 30 mm den byk olan donat ubuklarna bindirmeli ek yaplamaz. Bu
ubuklar yeterlilii deneylerle kantlanm zel manonlarla eklenmelidir.

b) Manonlu Ekler

Basn donatsndaki manonlu ekler, Madde 2.b ye gre yaplmaldr.

c) Kaynakl Ekler

Basn donatsndaki kaynakl ekler, Madde 2.c ye gre yaplmaldr.

Z3) koIon oyunu Donutsnn indirmeIi EkIeri

Kolon boyuna donats kolon orta blgesinde ekleniyorsa
0

b
olmaldr.
Hibir yk birleiminde kolon boyuna donatsnda ekme olumuyorsa,
bindirmeli eklerde basn donatsnn eklenmesi iin verilen kurallar uygulanr.
Herhangi bir yk birleiminde, kolon boyuna donatsnda ekme oluuyorsa,
boyuna donatda kolon alt ucunda yaplacak bindirmeli eklerde aadaki
koullara uyulacaktr;
a) Ayn kesitte boyuna donatnn yars veya daha az ekleniyorsa,
0
1,25
b

b) Ayn kesitte boyuna donatnn yarsndan fazlas ekleniyorsa,
0
1,50
b

c) Sneklik dzeyi yksek kolonlarda bu ek boyunca sarg blgeleri iin
ngrlen enine donat kullanlacaktr.

10






3) DONATI kLMESI

Fabrikada 12 m uzunluunda ve dz olarak retilen donat ubuklar antiyede
projesinde verilen pozlara uygun olarak kesilmekte ve bklmektedir. Bkm
noktasnda elikte iki kolda kuvvetlerin yn deitirmesinden dolay beton ile donat
arasnda ilave basn kuvvetleri domaktadr. Bu blgede oluan basn gerilmelerinin
betonun tayabilecei basn gerilmelerini amamas gerekir. Bkm yarap ne kadar
fazla olursa ortaya kacak basn gerilmeleri de o kadar azalacak, bklme srasnda da
klcal atlaklar olumayacaktr. Dolaysyla bkm yarap belli deerden az
olmayacaktr.

Kullanlan donat ubuunun bklmeye uygun olduu TS 708e gre yaplacak
bkme deneyleri ile kantlanmaldr.
Betonarme boyuna donats, ap en az 6 olan bir merdane etrafnda,
stlmadan bklmelidir.
Bklm donatnn, beton dkldkten sonra alarak dorultulmas
sakncaldr. Bu uygulama, yalnzca zorunlu durumlarda merdane ap en az 6
olmak kouluyla ve yetkili mhendisin onayyla yaplabilir.
Nervrl donat 90den fazla bklmemelidir.
Kolon donatsna kanca yaplamaz.
ekil 12. Kolon Boyuna Donats Bindirme Eki ekilleri
a) Donatnn kolon orta blgesinde eklenmesi
b) Donatnn kolon alt ucu blgesinde eklenmesi
11

TS 500e gre minimum bkm ap dm aada verildii gibi ve ekil 3 deki gibi
olacaktr.
- Boyuna donatl kancalarda, dm 6
- Etriye ve iroz kancalarnda, dm 6
- Fiyonglarda, dm 12, a 12, c 12

4) STANDART kANCA DETAYLARI

Boyuna donat kancalar ekil 3 de verildii gibi 180 90 al veya fiyong eklinde
yaplabilmektedir.

Kancann donat ekseni ile yapt a 180 ise;
Kanca serbest ucunda, uzunluu 4 ve 60 mm den az olmayan dz bir blm
bulunmaldr.
Kancann donat ekseni ile yapt a 90 ise;
Kanca serbest ucunda, uzunluu 12den az olmayan dz bir blm
bulunmaldr.

b) ZEL DEPREM ETRIYELERI VE IROZLARI

ABYYHY hkmlerine gre, btn deprem blgelerinde, sneklik dzeyi normal olan
tm betonarme sistemlerin kolonlarnda, kolon kiri birleim blgelerinde, perde u
blgelerinde ve kiri sarlma blgelerinde kullanlan etriyeler zel deprem etriyesi,
irozlar ise zel deprem irozu olarak dzenlenecektir (ekil 13).




ekil 13: zel Deprem Etriyesi ve irozu

12
zel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 kvrml kancalar
bulunacaktr. zel deprem irozlarnda ise bir uta 90 kvrml kanca
yaplabilir. Bu durumda kolonun veya perdenin bir yznde, kanca kvrmlar
135 ve 90 olan irozlar hem yatay hem de dey dorultuda birer atlayarak
dzenlenecektir.
135 kvrml kancalar, enine donat apn gstermek zere, en az 5 apl
daire etrafnda bklecektir.
Kancalarn boyu kvrmdaki en son teet noktasndan itibaren, dz yzeyli
ubuklarda 10 ve 100 mm den, nervrl ubuklarda ise 6 ve 80 mm den az
olmayacaktr.
zel deprem etriyeleri boyuna donaty dtan kavrayacak ve kancalarn ayn
boyuna donat etrafnda kapanacaktr.
zel deprem irozlarnn ap ve aral, etriyelerin ap ve aral ile ayn
olacaktr.
irozlar, her iki ularnda mutlaka boyuna donatlar saracaktr.
Etriyeler ve irozlar beton dklrken oynamayacak biimde skca
balanacaktr.

) DONATI YERLESTIRILMESI ILE ILSILI kURALLAR

1) eton rt0 Tubukus kuInIq (Net eton rt0s0)

Donatya gerekli aderans salamak ve donaty d etkilerden korumak iin gerekli net
beton rts izelge 3 de verilmitir. Net beton rts en d donatnn d yznden
llen mesafedir.





izelge 3: En D Donatnn D Yznden llen Gerekli Beton rts
Zeminle dorudan ilikide olan elemanlarda c
c
50 mm.
Hava koullarna ak kolon ve kirilerde c
c
25 mm.
Yap iinde, d etkilere ak olmayan kolon ve kirilerde c
c
20 mm.
Perde duvar ve demelerde c
c
15 mm.
Kabuk ve katlanm plaklarda
c
c
15 mm.

Yangnn, paslanmann ve dier zararl d etkenlerin sz konusu olduu
durumlarda, beton rts gerekli grld kadar artrlmaldr.
Betonlama srasnda beton rt tabakas kalnlnn korunabilmesi iin kalpla
donat arasna beton takozlar ve iki sra donat arasna elik ubuk paralar
konulmal veya bu amala hazrlanm ve ekil 14de gsterilen plastik
elemanlar kullanlmaldr.
c
c

13


ekil 14. Plastik rt Beton Tabaka Kalnl Malzemesi

Z) Donut AruIq

Ayn sradaki donat ubuklar arasndaki net aralk donat apndan, maksimum agrega
apnn 4/3 nden ve 25 mm den az olamaz. Bu snrlar bindirmeli eklerin bulunduu
yerlerde de geerlidir. Donatnn iki veya daha fazla sra olarak yerletirilmesi gereken
durumlarda, st sradaki ubuklar alt sradakilerle ayn dey eksen zerinde sralanmal
ve iki sra arasndaki net aklk en az 25 mm veya ap kadar olmaldr. Kolonlarda iki
boyuna donat arasndaki net uzaklk ubuk apnn 1,5 katndan, en byk agrega
apnn 4/3nden ve 40 mm den az olamaz.








3) Donutnn YerIestiriImesi

Donat kullanlmadan nce kir, yadan ve pastan temizlenmelidir. Datma, gvde,
ekme ve basn donatlar ile etriyeler iyice balanm olarak dzgnce yerine
yerletirilmelidir.

Beton dklrken donat yerinden oynamamal, ubuklarn etrafnda gerekli beton
tabakasnn oluturulabilmesi amacyla, donat askya alnmaldr.

Temel donatlar dorudan zemine oturtulmamal, zeminin cinsine gre zemin zerine
en az 50 mm. kalnlnda beton veya yaltm malzemesi serilmelidir.
>agrega dane apx4/3
>
>25 mm.
>
>25 mm.
>agrega dane apx4/3
>1.5x
>49 mm.
14
7) ETONARME YAPI ELEMANLARI

71) DSEMELER

Demelerin temel ilevi; yapdaki dey ykleri ve kendi arlklarn tamak ve
bunlar kolon ve perdelere iletmektir. Yatay deprem yklerinin dey tayc
elemanlara iletilmesi de demelerin bir dier grevidir. Bu durumda demeler
dzlemeleri iindeki ykler etkisi altnda kalrlar. Demelerin bu ykleri gvenle
aktarmalar ancak demelerin dzlemleri iinde rijit olmalar sonucu ortaya kacak
diyafram davranlar sayesinde olacaktr. Ancak kirili plak demelerde byk
boluklar, kirisiz demelerde kolon ve perde kenarlarna bitiik boluklar demelerin
rijit bir diyafram gibi davranmalarna engel olacak ve demelerin yatay ykleri
gvenle dier elemanlara aktarmas nlenecektir.

Deprem hareketi esnasnda ortaya kan yatay kuvvetlerin kolon ve perde elemanlara
aktarld blgelerde ek zorlanmalar meydana gelmektedir. Kirili demelerde,
demeler kolon ve perdelere kiriler yardmyla bal olmas durumunda bu kuvvetler
sorun olmazken, kirisiz halde kolon ve perdelere bal olan demelerde balant
blgelerindeki bu ek zorlanmalar gz nne alnmal ve bu blgelere ek donatlar
konulmaldr. Ayrca yatay dzlemdeki eilme momenti iin de, deme evresine ek
donat konulmaldr.

Kirisiz demelerde, deme dorudan kolon ve perdelere mesnetlenir ve yk
aktarmnda bulunur. Bu kolon ve perdeleri birletiren eritler kiri gibi davranarak
dey elemanlarn birlikte almasn salamaktadr. Bu durumda kolon ve perde
etrafndaki deme blgesinde kesit etkilerinde nemli artlar meydana gelir. Artan bu
kesit etkilerinin gvenli bir ekilde karlanmas gerekmektedir ve bu durum iin
kirisiz demlerde kenar kirii dzenlemesi veya deprem yklerinin nemli bir
blmnn karlanmas iin perde kullanlmas daha uygundur.

Asmolen ve kaset demelerde ise kiri derinliinin snrl oluu nedeniyle kesme
krlmas olasl artaca gibi, yatay telenmeler ve ikinci mertebe momentlerde art
olacaktr.

Son dnemde ska kullanlan prefabrike panellerden oluan demeler rijit bir diyafram
gibi davranamamakta ancak panellerin stleri donatl bir beton ile kaplanm ise rijit
diyafram gibi davranmaktadrlar.

15

ekil 15. eitli Deme Tipleri


711 Iki DoqruItudu uIsun PIuk D5semeIer

lx2/5
lx2/4
lx1/4 lx2/5
lx1/5
lx1/5
l
y
1
/
5
l
y
1
/
5
l
y
2
/
5
l
y
1
/
5
l
y
1
/
5
l
y
1
/
4
l
y
2
/
4
l
y
2
/
5
ly1
ly2
lx1/5
lx1/5

ekil 16. ki Dorultuda alan Plak Demeler
16
7Z) kOLONLAR





ekil 17. Sneklik Dzeyi Yksek Kolonlara likin Koullar





17
Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

Kolon boyuna donatlarnn bindirmeli ekleri, mmkn olabildiince kolon orta
blgesinde yaplmaldr. Boyuna donatlarn bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda
yaplmas durumunda ise, aadaki koullara uyulacaktr:

(a) Boyuna donatlarn %50sinin veya daha aznn kolon alt ucunda eklenmesi
durumunda bindirmeli ek boyu,
b
nin en az 1.25 kat olacaktr.

(b) Boyuna donatlarn %50den fazlasnn kolon alt ucunda eklenmesi durumunda
bindirmeli ek boyu,
b
nin en az 1.5 kat olacaktr. Temelden kan kolon filizlerinde
de bu koula uyulacaktr.

(c) Yukardaki her iki durumda da, bindirmeli ek boyunca yukarda tanmlanan
minimum enine donat kullanlacaktr.

Katlar arasnda kolon kesitinin deimesi durumunda, boyuna donatnn kolon-kiri
birleim blgesi iinde deye gre eimi 1/6dan daha fazla olmayacaktr. Kesit
deiiminin daha fazla olmas durumunda veya en st kat kolonlarnda; alttaki kolonun
boyuna donatsnn kar taraftaki kiriin iindeki kenetlenme boyu, TS-500de ekme
donats iin verilen kenetlenme boyu
b
nin 1.5 katndan ve 40 den daha az
olmayacaktr. Kar tarafta kiri bulunmad durumlarda kenetlenme, gerekirse kolonun
kar yznde aaya doru kvrm yaplarak salanacaktr. 90 derecelik yatay
kancann veya aaya kvrlan dey kancann boyu en az 12 olacaktr.

Yanyana boyuna donatlarda yaplan manonlu veya kaynakl eklerin arasndaki boyuna
uzaklk 600 mmden az olmayacaktr.

18

Enine Donat Koullar

Her bir kolonun alt ve st ularnda zel sarlma blgeleri oluturulacaktr. Sarlma
blgelerinin her birinin uzunluu, deme st kotundan yukarya doru veya kolona
balanan en derin kiriin alt yznden balayarak aaya doru llmek zere, kolon
kesitinin byk boyutundan (dairesel kesitlerde kolon apndan), kolon serbest
yksekliinin 1/6sndan ve 500 mmden az olmayacaktr. Sarlma blgelerinde
kullanlacak enine donatya ilikin koullar aada verilmitir. Bu donatlar temelin
iinde de, en az kolonun dar kenar boyutunun iki kat kadar bir ykseklik boyunca
devam ettirilecektir.

(a) Sarlma blgelerinde 8den kk apl enine donat kullanlmayacaktr. Kolon
boyunca etriye ve iroz aral en kk enkesit boyutunun 1/3nden ve 100 mmden
daha fazla, 50 mmden daha az olmayacaktr. Etriye kollarnn ve/veya irozlarn
arasndaki yatay uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan fazla olmayacaktr. Srekli
dairesel spirallerin adm, gbek apnn 1/5inden ve 80 mmden fazla olmayacaktr.


Kolon orta blgesi, kolonun alt ve st ularnda tanmlanan sarlma blgeleri arasnda
kalan blgedir. Kolon orta blgesinde 8den kk apl enine donat
kullanlmayacaktr. Kolon boyunca etriye, iroz veya spiral aral, en kk enkesit
boyutunun yarsndan ve 200 mmden daha fazla olmayacaktr. Etriye kollarnn
ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan fazla
olmayacaktr.

Kolon sarlma blgesine konulan enine donat, aadaki durumlarda kolon orta
blgesinde de aynen devam ettirilecektir:


ekil 18. Katlar Arasnda Kolon Kesitinin Deimesi Durumuna Boyuna Donatlar

19
(a) B1 bal ile tanmlanan dzensizlik durumunda, Dayanm Dzensizlii
Katsaysnn 0.60 ila 0.80 arasnda deitii katta yer alan btn kolonlar,

(b) B3 bal ile tanmlanan dzensizlik durumunda st katlardaki perdelerin altta
oturtulduu kolonlar (Ayrca bu durumda enine donat, perde iine kenetlenme boyu
kadar uzatlan kolon donatlar boyunca devam ettirilecektir).


73) kIRISLER

Kiriler hesap eksenle kuvveti Nd<0,1.Ac.fck bantsn salayan ve esas olarak normal
kuvvete gre eilme momentinin ok daha etkin olduu yap elemanlardr. Kirilerde
sneklik dzeyi yksek ve normal olmak zere iki ksmda incelenmektedir.

Kiri olarak boyutlandrlp donatlacak tayc sistem elemanlarnda, tasarm eksenel
basn kuvvetinin N
d
0.1A
c
f
ck
koulunu salamas zorunludur. Aksi durumda, bu
elemanlar kolon olarak boyutlandrlp donatlacaktr


20


ekil 19 : Kirilerde Boyuna Donatlarn Yerletirilmesine
ve Kenetlenmesine likin Koullar

21


Boyuna Donatnn Dzenlenmesi

Boyuna donatlarn yerletirilmesi ve kenetlenmesine ilikin koullar aada verilmitir
:
(a) Kiriin iki ucundaki mesnet st donatlarnn byk olannn en az 1/4 tm kiri
boyunca srekli olarak devam ettirilecektir. Mesnet st donatsnn geri kalan ksm, TS-
500e gre dzenlenecektir.

(b) Kolona birleen kirilerin kolonun br yznde devam etmedii durumlarda
kirilerdeki alt ve st donat, kolonun etriyelerle sarlm ekirdeinin kar taraftaki
yzeyine kadar uzatlp etriyelerin i tarafndan 90 derece bklecektir. Bu durumda
boyuna donatnn kolon iinde kalan yatay ksm ile 90 derece kvrlan dey ksmnn
toplam uzunluu, TS-500de ngrlen dz kenetlenme boyu
b
den az olmayacaktr.
90 derecelik kancann yatay ksm 0.4
b
den, dey ksm ise 12 den az
olmayacaktr.

(c) Her iki taraftan kirilerin kolonlara birlemesi durumunda kiri alt donatlar, kolon
yznden itibaren komu akla en az TS-500'de verilen kenetlenme boyu
b
kadar
uzatlacaktr. Kirilerdeki derinlik fark gibi nedenlerle bu olanan bulunmad
durumlarda kenetlenme, yukardaki (b) paragrafna gre kiriin kolonun br yznde
devam etmedii durumlar iin tanmlanan biimde yaplacaktr.

(d) Perdelere kendi dzlemleri iinde balanan kirilerde boyuna donatlarn
kenetlenmesi, kanca yaplmakszn dz olarak salanabilir. Bu durumda donatnn
perde iindeki kenetlenme boyu
b
den ve 50 den az olmayacaktr.


ekil 20 : Kiri Etriye Koullar ve Yerleimi
22
Boyuna donatlarn eklenmesine ilikin koullar aada verilmitir:

(a) Kiri sarlma blgeleri, kolon-kiri birleim blgeleri ve aklk ortasnda alt donat
blgeleri gibi, donatnn akma durumuna ulama olasl bulunan kritik blgelerde
bindirmeli ek yaplmayacaktr. Bu blgeler dnda bindirmeli eklerin yaplabilecei
yerlerde, ek boyunca zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Bu etriyelerin aralklar kiri
derinliinin 1/4n ve 100 mmyi amayacaktr.

(b) Manonlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak birer donat
atlayarak uygulanacak ve birbirine komu iki ekin merkezleri arasndaki boyuna uzaklk
600 mmden daha az olmayacaktr.

Enine Donat Koullar

Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki
blge, Sarlma Blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca zel deprem etriyeleri
kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne uzakl en ok 50 mm
olacaktr. Bu blge iin daha elverisiz bir deer elde edilmedike, etriye aralklar kiri
yksekliinin 1/4n, en kk boyuna donat apnn 8 katn ve 150 mmyi
amayacaktr. Sarlma blgesi dnda, TS-500de verilen minimum enine donat
koullarna uyulacaktr.

7) TEMELLER

71) TekiI TemeIIer

Donat Koullar ve Dzenlenmesi

Her iki dorultu iin hesapla bulunan donatlar, temel tabannda bir zgara oluturacak
biimde yerletirilir. Donat ubuklar eit aralkl olarak yerletirilebilir.

Temeldeki ekme donats oran, her bir dorultuda, hesapta gz nne alnan kesite
gre;

Donat oran 0.002
Donat aral t250 mm. den az olmaldr.



KAYNAKLAR

[1] TS 500 / ubat 2000
[2] Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakkndaki Ynetmelik, 1998
[3] K. zden, M.Altan, M. Aydoan; Betonarme Elemanlarn Boyutlandrlmas,1987
[4] Z. Celep, N. Kumbasar; Deprem Mhendisliine Giri, 2000
[5] Z. Celep, N. Kumbasar; Betonarme Yaplar, 1996
[6] U. Ersoy; Betonarme II-Demeler ve Temeller, 1995
[7] A. Koak; Depreme Dayankl Yap Tasarm Ders Notlar, 1997
23
EK: Donat hatalarndan dolay hasara urayan yaplar.


















































Resim 1. Yetersiz sarg ve yetersiz dey donat (stanbul)


Resim 2. Seyrek etriye ve yetersiz donat (zmit)
24


















































Resim 3. Yetersiz etriye (Bingl)

Resim 4. Yetersiz etriye ve balant (Bingl)
25

















































Resim 5. Yetersiz dm noktas balants (Bingl)

26
















































Resim 6. Yanl Donat malat (Antalya)

Resim 7. Yanl Donat malat (Antalya)

Resim 8. Yetersiz Etriye (Adapazar)
27

















































Resim 9. Yetersiz Donat Yerleimi (Adapazar)

Resim 10.-11. Yetersiz Donat Yerleimi (Adapazar)

28


























Resim 12.-13. Yetersiz Etriye ve Donat Korozyonu (stanbul)
29