Analog HaberleÅŸme I

Elektronik ve Hab. Mh.
Analog Haberleme - Stk ZTRK

1
KAYNAKLAR

1. Signals and Systems, Alan V. Oppenhein , Alan S. Willsky, Ian T. Young - Prentice
Hall Signal Processing Series (1983)

2. Principles of Communication Systems, Taub-Schilling - Mc Graw-Hill Serisi (1980)

3. Modern Electrical Communications, Theory and Systems, H.Strak, F.B. Tuteur, -
Prentice Hall International, Inc. (1979)

4. Modern Electrical Communications, Analog, Digital and Optical Systems, Henry
Stark, Franz B. Tuteur, John B. Anderson Prentice Hall International

5. Modern Digital and Analog Communication Systems, Bhagwandas Pannalal
LATHI Holt, Rinehart and Winston, Inc. (1989)

6. Advanced Electronic Communications System, Wayne Tomas - Prentice Hall
International, Inc. (1992)

7. Signals and Linear Systems, Robert A. Gabel, Richard A. Roberts John Wiley &
Sons (1973)

8. Signal Analysis, Athanasios Papoulis McGraw-Hill Book Company (1977)

9. letiim Kuram, Haluk Derin, Murat Akar (O.D.T.)

10. Modlasyon Teorisi, Prof. Dr. Erdal Panayrc (.T.)

11. Modlasyon Teorisi, Prof. Dr. Mmtaz Ylmaz (K.T.)

12. Analog Haberleme + Saysal Haberleme + aret leme, Prof. Dr. Ahmet
H.Kayran (T)

Elektronik ve Hab. Mh. Analog Haberleme - Stk ZTRK
2
HABERLEME TEORS

1. Giri
1.1. Haberleme Sistemlerinde Temel Kavramlar

2. Modlasyonun Amac
2.1 Modlasyon eitleri
2.1. ift Yan Bant Modlasyonu (Double Side Band Modulation=DSB)
2.2. Taycl ift Yan Bant Modlasyonu (Genlik Modlasyonu) (Amplitude
Modulation=AM)
2.2.1. Modlasyon endeksi (m
a
)
2.2.2. Genlik Modlasyonlu aretin Spektrumu ve Fazr izimi
2.3.Genlik Modlatrleri
2.4.Tek Yan Bant Modlasyonu (Single Side Band Modulation=SSB)
2.4.1. Tek Yan Bant Modlasyonlu aretin Elde Edilmesi
2.4.1.1. Filtre Yntemi
2.4.1.2. Hilbert Dnm ve zellikleri
2.4.1.3. Faz Yntemi
2.5.Artk Yan Bant Modlasyonu (Vestigal Side Band Modulation=VSB)
2.6.Dik Modlasyon (Quadrature Modulation=QM)

3. Genlik Modlasyonlu aretin Alnmas
3.1. Senkron Demodlasyon
3.2. Senkron Olmayan Demodlasyon
3.2.1. Genlik Modlasyonlu aretin Zarf
3.3.Tayc Eklenerek Genlik Modlasyonlu aretin Demodlasyonu
3.4.Sperheterodin (Frekans Deitirmeli) Alc Prensibi

4. stel Modlasyon (A Modlasyonu)
4.1.stel Modlasyonlu aretin Matematiksel fadesi
4.1.1. Faz Modlasyonu (Phase Modlation=PM)
4.1.2. Frekans Modlasyonu (Frequency Modlation=FM)
4.2.stel Modlasyonlu aretin Spektrumu
4.2.1. Dar Bant FM (Narrow Band Frequency Modlation=NBFM)
4.2.2. Geni Bant FM
4.2.3. Bessel Katsaylarnn zellikleri
4.2.4. Sinzoidal Modle Edilmi FM aretinin Bant Genilii
4.3.Frekans Modlasyonlu aretin retilmesi
4.3.1. Direkt Yntem
4.3.2. Dolayl Yntem (Amstrong Yntemi)
4.4.FM aretinin Alnmas
4.4.1. Frekans Ayrma
4.4.1.1.FMden AMe Dnm
4.4.1.2.Eim Dedeksiyonu (Slope Detection)
4.4.2. Faz Kilitleme evrimi (Phase Locked Loop ==PLL)
4.5.Stero FM Verici ve Alc Prensibi

3
FOURIER DNM ZELLKLER
ZELLKLER m(t) M(f) M(w)
Parseval
teoremi

dt t y t v ). ( ). (
*

df f Y f V ). ( ). (
*

dw w Y w V ). ( ). (
2
1 *

Lineerlik a.v(t) + b.y(t) a.V(f) + b.Y(f) a.V(w) + b.Y(w)
Gecikme
) (
o
t t v o
jwt
e f V

). (
o
jwt
e w V

). (
lek
deiiklii
v(at)
) (
1
a
f
V
a

) (
1
a
w
V
a

Dualite V(t) v(-f) 2.v(-w)
Frekansda
Kayma
t jw
o
e t v ). (
V(f-f
o
) V(w-w
0
)
Modlasyon v(t).Cosw
o
t [ ] ) f V(f ) f - V(f
2
1
o o
+ + [ ] ) w V(w ) w - V(w
2
1
o o
+ +
Trev ) (t v
dt
d
n
n

) ( . ) ( f V jw
n
) ( . ) ( w V jw
n

Integral

t
d v ) ( ) (
1
) (
2
1
f V
jw
f
+ ) (
1
) ( w V
jw
f
+
Frekansda
trev
) ( . t v t
n

) (
) 2 (
1
f V
df
d
j
n
n
n

) (
) (
1
w V
dw
d
j
n
n
n

Konvolsyon
=
d t y v
t y t v
) ( ). (
) ( * ) (
) ( ). ( f Y f V ) ( ). ( w Y w V
arpma v(t).y(t)
=
d f Y V
f Y f V
) ( ). (
) ( * ) (

d w Y V
w Y w V
) ( ) (
2
1
) ( * ) (
2
1

Time reversal v(-t) V(-f) V(-w)

[ ]
= = dt t v t v F f V
jwt
e ). ( ) ( ) (
[ ]
= = dt t v t v F w V
jwt
e ). ( ) ( ) (
[ ]
= = dw w V w V F t v
jwt
e ). (
2
1
) ( ) (
1

[ ]
= = df f V f V F t v
jwt
e ). ( ) ( ) (
1

) ( . t df Coswt df
jwt
e = =

4
) ( 2 ) ( . w f dt Coswt dt
jwt
e = = =

) ( 2 . t dw Coswt dw
jwt
e = =

BAZI FOURER DNM FTLER
m(t) M(f) M(w)
) (t 1 1
) (
0
t t
0
jwt
e

0
jwt
e

1 ) (f ) ( 2 w
u(t)
jw
f
1
) (
2
1
+
jw
w
1
) ( +
Sgn(t)=u(t)-u(-t)
f j
1

f j
1

t
1
-jsgn(f) -jsgn(w)
0 ) ( . >
a t u
at
e
jw a +
1

jw a +
1

0 ) ( . . >
a t u t
at
e 2
) (
1
jw a +

2
) (
1
jw a +

0 >
a
t a
e
2 2
1
w a +

2 2
1
w a +

( )
t
A . f Sinc A . .
( )
( )
2
2
. .
w
w
Sin
A
n
nT t v ) (
0
) ( . ) (
1
0 0
0
nf f nf V
T
n
=
) ( . ) (
1
0 0
0
nw w nw V
T
n
=

5

BLM 1

HABERLEME SSTEMLERNDE TEMEL KAVRAMLAR

1.1. HABERLEMENN AMACI

Herhangi bir biimdeki bilginin (enformasyonun) zaman ve uzay iinde, KAYNAK ad
verilen bir noktadan KULLANICI olarak adlandrlan bir baka noktaya aktarlmasdr.

Haberleme sistemleri istenilen haberleme trne gre tasarlanr. eitli haberleme trlerine
u rnekleri verebiliriz.

1. Birbirinden uzakta A ve B kiileri birbirlerine bir bilgi gndermek isterse, HAT ad
verilen bir bilgi iletim kablosu kullanabilir.
2. Birbirleriyle konumak isteyecek binlerce kii varsa, bir veya birka merkezi
anahtarlama istasyonu bulunan bir telefon sistemi kullanlabilir.
3. Ksa uzaklklar iinde birbirlerine bilgi iletmek isteyen az sayda kullanc varsa ve
bunlar srekli yer deitiriyorlarsa, telsiz sistemi kullanlabilir.
4. ok sayda kullancya bilgi gndermek isteyen tek bir kaynak varsa, bir radyo veya
televizyon sistemi kullanlabilir.

Bir bilginin bir yerden alnp baka bir yere iletimi iin kullanlan haberleme sistemi,
Haberin cinsine,
Haberlemenin eidine,
gre deiik olmakla beraber, genel prensip olarak ekil 1.1. deki blok yap olarak verilebilir.

HABER GNDEREN TARAF (VERC=TRANSMITTER)

HABER ALAN TARAF (ALICI=RECEIVER)

ekil 1.1. Genel haberleme sistemi blok yaps

eitli bilgi kaynaklar olduu iin giri bilgisi deiik biimlerde ortaya kabilir. rnein;

HABER
KAYNAI

GR
DNTRCS

KODLAMA
(ENCODER)
MODLATR
TRANSMSYON
ORTAMI
GRLT

KUVVET.

HABER
DEERLEN.

IKI
DNTRC

KODZC
(ENCODER)
DEMODLATR
(DETEKTR)
RF
KUVVET

6
1. Konuma ve mzik gibi zamann srekli bir fonksiyonu olarak,
2. Bilgisayarlar aras bilgi aktarmnda kullanlan 0 ve 1 gibi ayrk sembollerden
oluan diziler olarak,
3. Televizyondaki resmin renginin ve k iddetinin zamanla deiimi gibi zamann ve
dier deikenlerin fonksiyonu olarak,

ortaya kabilir.

Haber kayna tarafndan retilen giri bilgisi bir dntrc yardm ile elektriksel akm ve
gerilim deiimlerine dntrmek gerekir. Bu ama iin enerji dntrclerden
faydalanlr. rnein, konuma iareti iin akustik dalgalar bir mikrofon yardm ile gerilim
deiimlerine dntrlr. Resim iareti iin ise foto-elektrik hcrelerden oluan kamera k
iddetini gerilim deiimlerine dntrr.

Dntrc k elde edilen iaret, alcya gizlilik iinde ve hatasz olarak ulamas iin
kodlanr. letilecek ortama uygun hale getirilerek transmisyon ortamna verilir.

Transmisyon ortam (kanal) olarak, telli balantlar (havai hatlar, kablolar), telsiz balantlar
(uzay), lazer nlar (fiber optik) veya dalga klavuzlar (koaksiyel kablo) kullanlabilir. Kanal
seimi, haber eidi, ekonomi ve grltye bal olarak yaplr. Bir haberleme sisteminde
kanaln iki nemli zellii iletiimi etkiler.

1. Distorsiyon,
2. Grlt.

Eer kanaldaki iaretin deiimi sadece bir sabit ile arpm veya bir zaman gecikmesi ile
ifade edilebilirse kanal distorsiyonsuzdur. Aksi durumda distorsiyonludur.

Kanaln dier nemli etkisi de rasgele grltdr. Grltsz bir ortamda iaretin iletimi
olduka basittir. Ancak pratik uygulamalarn ounda rasgele grlt daima vardr.
Tasarmlarda grlt iinde iaretin seilebilirliini salayc tedbirler alnr. Bu ama iin
olduka kompleks sistemler mevcuttur.

Genel olarak, haberleme sistemlerinden beklenenler u ekilde zetlenebilir.
Konuma iletiminde, alc uta elde edilen konumalarn anlalr olmas amalanr.
Konuan tanma nemli deildir.
Veri (data) iletiminde, alc uta elde edilen 1 ve 0larn doru olarak alnmas
gerekir. Hata BER (bit rate error) ile llr.

Bit Toplam Gnderilen
Bit Hatal Alinan
= BER

Mzik iletiminde, alcda alnan sesin orjinaline uygun olmas beklenir. Doal oluum
bozulmamaldr.
Resim iletiminde, alcda alnan resim aslna benzemelidir. deal durum aslnn
kopyas olmas durumudur.

Yukarda belirtilen zelliklerin salanmas, haberleme sistemini tasarlarken aada belirtilen
zelliklerin dikkate alnmasyla gerekletirilebilir.

7
1. Bant genilii: aretin frekans bileenlerinin bilmesi, uygun devrelerin ve uygun
kanaln bant geniliinin seimi iin gereklidir.
2. Distorsiyon: Transmisyon yolu, iaretin bozulmadan iletimi iin distorsiyonsuz
olmas gereklidir.
3. Zayflama: aretin transmisyon zayflamasnn az olmas istenir. Aksi durumda
iareti grltden ayrmak gleir. Bu nedenle seviye lmleri yaplarak iaretin
belirli seviyenin altna dmesi nlenir.
4. aret, grlt oran (Signal to noise ration=S/N): arete ile grlt arasndaki g
orannn belli seviyenin altnda olmamas gerekir. arete bal olarak bu oran olduka
byk olmaldr.
5. Kanallar aras giriim (cross talk): ok kanall iaret iletiminde kanallarn
birbirlerini bozmamas gerekir. Bunu salayc tedbirler alnr.
6. Data gnderme hz: Bilgi miktarna bal olarak gnderme hz, bant geniliine
baldr. Bilgi miktar Hartlay Kural ile llebilir. Bu tanma gre;

Bilgi miktar (enformasyon)=Bant genilii*iletim zaman

7. G: aretin iletimi iin gerekli g seviyesinin de bilinmesi gerekir.

Sonu olarak; haberleme teorisi aadaki iki temel sorunu optimum yolla zmeyi amalar.

1. Verilen bir haberleme kanalndan ayn anda en ok ne kadar iaret iletilebilir.
2. Grlt etkisinin maksimum lde azaltlabilmesi iin nasl bir sistem
oluturulabilir.

1.2. MODLASYONUN AMACI

Modlasyon ksaca, iaretin frekans bileenlerini, bulunduu frekans blgesinden, farkl bir
frekans blgesine tamaktr. Bunu gerekletirirken aadaki zellikler de
gerekletirilmelidir.

1. Anten boyutlarn kltmek.
2. Tm frekans blgesinden yararlanmak.
3. Ayn anda birden ok iareti iletmek (oullama yapmak).
4. letim ortamna uymak.
5. Bozucu etkileri azaltmak.
6. Verici ve alc yapmn kolaylatrmak.

1.3. MODLASYON ETLER

Bir veya daha fazla bilginin ayn anda elektriksel olarak bir noktadan, daha uzakta baka bir
noktaya iletimi modlasyon yapmadan gerekletirilemez. Elektriksel iarete dntrlen
bilgi iaretinin ortamn zelliklerine bal olarak ok uzaklara gidemeden zayflad, yada
grlt gibi istenmeyen bir takm bozucu etkilerin etkisi altnda bozulup, alc tarafa iletilen
bilginin alnamad grlr.

Bu problemi zmek iin en uygun yol, bilginin iletilecei ortamn zelliklerine uygun, bu
ortamda zayflamadan ve ayn zamanda ortamdaki grltden etkilenmeyen tayc dalga
8
ad verilen, genellikle yksek frekansl sinzoidal veya dikdrtgen darbe dizisi biiminde bir
elektriksel dalgadan yararlanarak bilgi iletimi gerekletirilmektedir.
Modlasyon, bilgi iaretinin zelliklerine uygun olarak, tayc dalgann biiminin belli bir
kurala gre deitirilmesi ilemine denir.

Modlasyon ilemi tayc dalgann eidine gre ikiye ayrlabilir.

1. Srekli dalga modlasyonu: Bilgi iaretinin taycs olarak, belli bir frekansta
sinzoidal bir iaret kullanlr. Bu modlasyon zellikle, konuma, mzik veya resim
gibi zamann srekli fonksiyonu biiminde deien bilgi iaretinin iletimi iin uygun
olmakta ve kullanlmaktadr.
2. Darbe Modlasyonu: Bilgi iaretinin taycs olarak, belli bir frekansta bir
dikdrtgen darbe dizisi iaret kullanlr. zellikle saysal bilginin iletiminde
kullanlan bu tip modlasyon ayrca srekli bilgi iaretinde de kullanlmaktadr.

Srekli dalga modlasyonu da, tayc dalgann bilgi iaretine uygun olarak, taycnn
genliini, frekansn ve fazn deitirmesine gre ikiye ayrlr.

1. Lineer modlasyon: Tayc dalgann yalnz genliinin bilgi iaretinin lineer bir
fonksiyonu olarak deimesi ile elde edilir. Lineer modlasyonda;
I. ift yan bantl genlik modlasyonu
i. Taycs bastrlm ift yan bant genlik modlasyonu (Suppressed-
carrier Amplitude Modulation, DSB)
ii. Genlik modlasyonu (Amplitude Modulation=AM)
II. Tek yan bantl genlik modlasyonu.
i. Tek yan bant genlik modlasyonu (Single side band modulation=SSB)
ii. Artk yan bant modlasyonu (Vestigal side band modulation=VSB)
2. stel modlasyon: Tayc dalgann ya ani frekansn yada fazn bilgi iaretinin
lineer bir fonksiyonu olarak deimesi ile elde edilir. stel modlasyonda ikiye
ayrlr.
I. Frekans modlasyonu (Frequency modulation=FM)
II. Faz modlasyonu (Phase modulation=PM)

Zamann srekli fonksiyonu biimindeki bilgi iaretlerinin darbe modlasyonu ile
iletilmesinde, tayc dalgann biiminde yaplan deiiklie gre darbe modlasyonu e
ayrlabilir.

1. Darbe genlik modlasyonu (Pulse Amplitude Modulation=PAM): Tayc darbenin
yalnz genliinin bilgi iaretinin lineer bir fonksiyonu olarak deimesi ile elde edilir.
2. Darbe yeri modlasyonu (Pulse Position Modulation=PPM): Tayc darbenin
yalnz darbenin balama yerinin bilgi iaretinin lineer bir fonksiyonu olarak deimesi
ile elde edilir.
3. Darbe sresi modlasyonu (Pulse Width Modulation=PWM): Tayc darbenin
yalnz darbe genilii bilgi iaretinin lineer bir fonksiyonu olarak deimesi ile elde
edilir.
Bu modlasyonlardan birincisi lineer modlasyonun genlik modlasyonuna, dier iki
modlasyonda stel modlasyona benzetilebilir.

Ayrca saysal haberlemede, yani bilginin ayrk simgeler ile iletilmesi durumunda kullanlan
saysal modlasyon eitlerini de bir modlasyon eidi olarak kabul edebiliriz.
9
Yukarda belirtilen darbe genlik modlasyonu ayn zamanda temel bant (base band)
modlasyonu olarak da adlandrlr. Temel bant modlasyonundan sonra iaretler transmisyon
ortamndan iletmek iin tayc ile yksek seviyeli modlasyon yaplr. Bunlar

1. Faz kaydrmal anahtarlama (Phase-shift keying=FSK) modlasyonu.
2. Dik genlik modlasyonu (Quadrature-Amplitude Modulation=QAM)

10

BLM 2

FT YAN BANT MODLASYONU (DOUBLE SDE BAND=DSB)

2.1. FT YAN BANT MODLASYONLU ARETN ELDE EDLMES

aret, kendi frekansndan yeni bir frekans deerine baka bir sinzoidal iaretle arplmak
sureti ile kaydrlabilir. Bu durumu aklamak zere ana iaretin sinzoidal bir iaret olduunu
kabul ederek ispatlanabilir.

t f Cos A t Cosw A t m
m m m m
2 ) ( = =

aretinin fazr yazlm euler alm kullanlarak yaplabilir.

( ) ( )
t f j t f j
A
t jw t jw
A
m m
m
m m
m
e e e e t m
2 2
2 2
) (

+ = + =

Burada her bir fazr tek bir frekans gsterdii veya fazrn Fourier Dnm hatrlanrsa;

2 2 2 ( ) 2
. ( )
m m m
j f t j f t j f f t j ft
m
F e e e dt e dt f f

= = =

ifadesinden iaretin hangi frekanslar ierdii bulunur. Bu dnm ) (t m iaretine
uygularsak;

) ( ) ( ) (
2 2
m
A
m
A
f f f f f M
m m
+ + =

frekans bileenleri elde edilir. Spektrumu izersek

f (Hz)
M(f)
f
m

A
m
/2
-f
m

ekil 2.1. t Cosw A t m
m m
= ) ( iaretinin spektrumu

f
m
ve f
m
frekanslarnda frekans bileeni olan bir iaret olduu grlr. Bu iareti baka bir
iaretle,

t f Cos A t Cosw A t c
c c c c
2 ) ( = =

ile arpm durumunda,
11
t Cosw A t Cosw A t c t m t s
c c m m
. ) ( ). ( ) ( = =

trigonometrik zellikten kullanlarak;

( ) ( ) [ ] t w w Cos t w w Cos t s
m c m c
A A
c m
+ + =
2
.
) (

yazlabilir. aretin spektrumu ise

( ) ( ) ( ) ( )
( )
t w w j t w w j t w w j t w w j
A A
m c m c m c m c
c m
e e e e t s
+ +
+ + + =
4
.
) (
( ) ( ) ( ) ( ) [ ] ) ( ) ( ) ( ) ( ) (
4
.
m c m c m c m c
A A
f f f f f f f f f f f f f S
m c
+ + + + + + + =

elde edilir. Spektrumun izimi iin
m c
f f > kabul edilerek izilir ise;

f(Hz)
S(f)
f
c
-f
m

A
c
A
m
/4
f
c

m
f
c
+f
m

-f
c
-f
m

-f
c

m
-f
c
+f
m

ekil 2.2. t Cosw A t Cosw A t c t m t s
c c m m
. ) ( ). ( ) ( = = iaretinin spektrumu.

Elde edilir. ekil 2.2. den grld gibi ekil 2.1. verilen ana iaretin spektrumu f
c
frekans
kadar kaymtr. Sonuta iki sinzoidal iaretin arpmndan 4 frekans bileeni olumutur.
Bunlar ( )
m c
f f m ile ( )
m c
f f m frekans bileenleri olup genlikleri
4
m c
A A
dr. Bu bileenler
fiziksel olarak ( )
m c
f f m olan iki frekans bileenine eit olup genlii de
2
m c
A A
dir. Bu sonucu
genelletirebiliriz. Eer 3 sinzoidal iaretin bileiminden oluan en yksek frekans da
m
f olan bir ) (t m ana iareti olsa idi, bu iaretin baka bir sinzoidal iaretle arplarak frekans
spektrumun yardmc iaretin frekansnn bulunduu blgeye kayacakt. Ana iaret alt frekans
bileeninden oluurken arpm sonucunda elde edilen iaretin spektrumunu 12 frekans
bileeni ierecek ve bunlar fiziksel olarak 6 sinzoidal iareti oluturacaktr. Ana iaretinin
bant genilii
m
f Hz olmasna karlk yardmc iaretle arplm iaretinin bant genilii
m
f 2 Hz frekansna kar.
rnek olarak
3 2 1 m m m
f f f < < olan sinzoidal iaretten oluan bilgi iaretinin spektrumu
ekil 2.1. ve tayc ile arplmas sonucu elde edilen iaretin spektrumunu ekil 2.2.
verilmitir.

t Cosw A t Cosw A t Cosw A t m
m m m m m m 3 3 2 2 1 1
) ( + + =

[ ] [ ]
[ ] ) ( ) (
) ( ) ( ) ( ) ( ) (
3 3
2
2 2
2
1 1
2
3
2 1
m m
A
m m
A
m m
A
f f f f
f f f f f f f f f M
m
m m
+ + +
+ + + + + =

12

f(Hz)
M(f)
f
m1

A
m1
/2
f
m2
f
m3
-f
m3
-f
m2

m
-f
m1

ekil 2.1. t Cosw A t Cosw A t Cosw A t m
m m m m m m 3 3 2 2 1 1
) ( + + = iaretinin spektrumu

[ ] t Cosw A t Cosw A t Cosw A t Cosw A t c t m t s
c c m m m m m m
. ) ( ). ( ) (
3 3 2 2 1 1
+ + = =

( ) ( ) [ ] ( ) ( ) [ ]
( ) ( ) [ ] t w w Cos t w w Cos
t w w Cos t w w Cos t w w Cos t w w Cos t s
m c m c
A A
m c m c
A A
m c m c
A A
c m
c m c m
3 3 2
.
2 2 2
.
1 1 2
.
3
2 1
) (
+ + +
+ + + + + =

( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
1
4
2
4
3
4
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1 1
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
( ) ( ) ( ) ( )
3 3 3 3
A A
c
m
A A
c
m
A A
c
m
S f f f f f f f f f f f f f
c c c c
m m m m
f f f f f f f f f f f f
c c c c
m m m m
f f f f f f f f f f f f
c c c c
m m m m

= + + + + + + +
+ + + + + + + +
+ + + + + + + +

f(Hz)
S(f)
-f
c

+f
m1

-f
c

+f
m2

-f
c

+f
m3

-f
c

-f
m3

-f
c

-f
m2

-f
c

-f
m1

-f
c
f
c

+f
m1

f
c

+f
m2

f
c

+f
m3

f
c

-f
m3

f
c

-f
m2

f
c

-f
m1

f
c

ekil 2.2. ( ) t Cosw A t Cosw A t Cosw A t Cosw A t s
c c m m m m m m
. ) (
3 3 2 2 1 1
+ + = iaretinin spektrumu

Son olarak bilgi iaretinin ekil 2.3. de verilen spektruma sahip periyodik olmayan bir iaret
olduunu kabul edelim. Bu durumda bilgi iaretinin tayc ile arplmas sonucu elde edilen
iaretin spektrumunu ekil 2.4. verilmitir.

f (Hz)
M(f)
f
m

-f
m

m

ekil 2.3. Periyodik olmayan ) (t m iaretinin spektrumu

[ ] ) ( ) ( t m F f M =
t Cosw A t c
c c
= ) (
t Cosw A t m t c t m t s
c c
). ( ) ( ). ( ) ( = =
[ ] ) ( ) ( * ) ( ) ( * ) ( ) (
2
c
f f
c
f f f M f C f M f S
c
A
+ + = =
13
) ( ) ( ) (
2 2
c c
f f f f f S M
c
A
M
c
A
+ + =

F(Hz)
S(f)
-f
c
-f
c
-f
m
-f
c+
f
m
f
c
f
c
-f
m
f
c+
f
m

m

ekil 2.4. ekil 2.3. verilen ) (t m iaretinin frekansnn f
c
ye kaydrlmas.

ekil 2.3. de ana bant iareti 0Hz ile f
m
Hz arasnda frekans bileenleri ieren periyodik
olmayan bant snrl bir iareti gstermektedir. Bu iarete ayn zamanda sonlu enerjili iarette
denir. Ana bant iareti ) (t m ile tayc iaret ) (t c ile arpldnda elde dilen ) (t s iaretinin
spektrumu ekil2.4. de verilmitir. Burada da grld gibi nceki rneklerde olduu gibi
ana bant iareti tayc iaretin bulunduu frekans blgesine tanmtr.

Bilgi iaretinin yer ald frekans blgesi ana bant frekans blgesi ya da yalnzca ANABANT
olarak adlandrlr. Bu nedenle bilgi iaretine genellikle ANABANT ARET ad
verilmektedir.

Bir iareti yardmc bir sinzoidal iaretle arpma ilemi genellikle kartrmak
(mixing/heterodyning) diye adlandrlr. Frekans dzleminde kaydrlm iaretin f
c
ile (f
c
+ f
m
)
frekans snrlar arasndaki frekans bileenleri st Yan Bant (Upper Side Band) ve f
c
ile (f
c
-
f
m
) frekans snrlar arasndaki frekans bileenleri Alt Yan Bant (Lower Side Band) adlarn
alrlar. Bu iki yan bant ayn zamanda TOPLAM yada FARK frekanslar olarak da
adlandrlabilir. f
c
frekansndaki yardmc iaret ise; tayc iaret, kartrc iaret,
heterodyning iaret yada lokal osilatr iareti olarak adlandrlabilir. Bu adlar uygulamaya
bal olarak deerlendirilebilir.

Genel olarak bir modlatr ana bant iaretini ( ) ) ( ), ( ) ( t c t m f t s = ekline dntren bir
sistemdir. ekil 2.5. de blok olarak bir modlatr verilmitir. Modlatr ana bant iaretini
iletim ortamna uygunlatran bir devredir. Bu lineer deitirme ilemi, bir arpma devresi ile
yaplabilir. Bu tip bir modlasyon FT YAN BANT MODLASYONU olarak adlandrlr.
Bunun nedeni her hangi bir iaretin kaydrlmas sonucu spektrumda hem YB hem de AYB
olmasdr. DSB iaretinin matematiksel ifadesi ise

) ( ). ( ) ( t c t m t S
DSB
=

olarak verilir. Uygulamada bu arpm eitli sistemler yardm ile salanmaktadr.

MODLATR
c(t)
TAIYICI
(Modle Eden )

m(t)
Bilgi areti
(Modle Eden)

S(t)
(Modle Edilmi aret)

ekil 2.5. Genel bir modlatrn blok yaps
14
Zaman dzleminde ) (t S
DSB
iaretini eklini elde edelim. t Sin t m = ) ( ana bant iareti ile
t Sin t c 4 ) ( = tayc iaretinin DSB modlasyonu yapldnda zaman dzlemindeki ifadesi
ekil2.6. da grlmektedir. ekilden grlecei gibi modlasyon hem genlik hem de fazn
deimesine neden olmaktadr. Ana bant iaretin, genlik deiimleri taycnn genliini
lineer olarak deitirirken; sfr genileri de taycnn fazn 180 kaydrmaktadr. Bu ise
modlasyonlu iaretten bilgi iaretinin yeniden elde edilmesinde problem oluturacaktr.

m(t)
c(t)
S
DSB
(t)
t

ekil 2.6. DSB iaretini zaman dzleminde biimi

Sonu olarak yardmc bir iaretle arpma yolu ile frekans kaydrmas kadar kolay bir yntem
yoktur. Ancak bu arpma sonucunda elde edilen iaretten tekrar bilgi iaretini elde etmek iin
gerekletirilecek devre bu kadar kolay olmayacaktr.

2.2. FT YAN BANT MODLASYONLU ARETTEN ANA BANT ARETNN
YENDEN ELDE EDLMES

) (t m iaretinin ) (t c sinzoidal iaret ile arpmak suretiyle elde edilen ) (t S
DSB
iaretini gz
nne alalm. Bu blmde ) (t S
DSB
iaretinden yeniden ) (t m iaretinin nasl elde edileceini
aratracaz.

2.2.1. VERC VE ALICININ SENKRON OLMASI

) (t S
DSB
iaretinden ana bant iaretini tekrar elde etmek iin frekansta tekrar kayma yapmamz
gerekir. Bu nedenle modle edilmi iaretin tekrar t Cosw t c
c
= ) ( ile arplmas sonucu ana
bant iaretini yeniden elde etmek mmkn olacaktr. Matematiksel olarak bunu aadaki gibi
aklayabiliriz.

t Cosw A t m t c t m t S
c c DSB
). ( ) ( ). ( ) ( = =
[ ] t Cosw t Cosw A t m t Cosw t s t r
c c c c
. ). ( ). ( ) ( = =
[ ] t w Cos t m t w Cos t m t r
c c
c
A
c
A
2 1 ). ( ). ( ) (
2
.
2
2
+ = =
15
t w Cos t m t m t r
c
c
A
c
A
2 ). ( ) ( ) (
2 2
+ =

Son ifadeden, frekans kaydrdmz ana bant iaretini ve bunun yannda ana bant iaretinin
2f
c
deki bileenlerini grmekteyiz. Uygulamada bu iki iareti birbirinden ayrtrmak olduka
kolay gerekletirilir. Genelde
m c
f f >> olduundan iki kat frekansl iaretin bileenleri ana
bant iaretinin frekans bileenlerinden olduka uzaktadr. Bu nedenle iki kat frekansl iaret
yani 2f
c
deki iaret, alak geiren bir filtre yardm ile kolayca ayrtrlabilir. Bu durum ekil
2.7b.de grlmektedir. Dolays ile LPF k;

) ( ) ( '
2
t m t m
c
A
=
elde edilir.

f(Hz)
S(f)
-f
c
-f
c
-f
m
-f
c+
f
m
f
c
f
c
-f
m
f
c+
f
m

m

ekil 2.7a. Modlasyonlu iaretin spektrumu

f(Hz)
R(f)
-2f
c
-2f
c
-f
m

m
-2f
c+
f
m
2f
c
2f
c
-f
m
2f
c+
f
m

m
-f
m

m
f
m

m
LPF

ekil 2.7b. Modlasyonlu iaretin tekrar tayc ile arplmas sonucu elde edilen spektrumu

2.2.2. VERC VE ALICININ SENKRON OLMAMASI

Btn sadeliine ramen bu yntemle iareti yeniden elde etmenin olduka nemli bir
uyumsuzluu, fiziksel bir haberleme sistemine uygulanmas sonucu ortaya kar. Haberleme
sistemlerinde, alc uta iareti yeniden elde etmek zere kullanlan tayc iaretin faz ve
frekansnn, vericide kullanlan taycnn faznda veya frekansnda oluacak farkllk
gerekleirse ana bant iaretini ekil2.7de verildii gibi gerekten kolay bir ekilde yeniden
elde edilebilir mi?

imdi ekil 2.8. da verilen alcda grld gibi yalnz verici ile alc arasnda frekansn ayn
olduu (senkronland) ancak fazn eit olmadn kabul ederek ana bant iaretinin tekrar
elde edilip edilmeyeceini gsteriniz.

Lokal
Osilatr
LPF

DEMODLATR
(DETEKTR)

m(t)
S
DSB
(t)

r(t)
( )
L
t
c
w Cos +

ekil2.8. Ana bant iaretinin tekrar elde edilmesi.
16
) ( ). ( ) ( ). ( ) (
c c c DSB
t w Cos A t m t c t m t S + = =
( ) ( ) [ ] ( )
L c c c c L c DSB
t w Cos t w Cos A t m t w Cos t S t r + + = + = . ). ( ). ( ) (
( ) ( ) [ ] ( ) ( ) [ ] [ ]
L c c c L c c c
t w t w Cos t w t w Cos t m t r
c
A
+ + + + + + = ) ( ) (
2

( ) ( )
L c c L c
t w Cos t m Cos t m t r
c
A
c
A
+ + + = 2 ). ( ). ( ) (
2 2

L c
=
( )
L c c
t w Cos t m Cos t m t r
c
A
c
A
+ + + = 2 ). ( ). ( ) (
2 2

LPF knda ise

= Cos t m t m
c
A
). ( ) ( '
2

elde edilir. Alcda elde edilen iaretin Cos ile orantl olduu grlr. Bu nedenle 0 =
olduu srece ana bant iaretinin yeniden elde edilmesi mmkndr. Eer
2
= olursa
iaret tamamen kaybolacaktr. Eer ) (t eklinde zamann fonksiyonu olarak deiecek
olursa ana bant iareti de ) (t Cos ile orantl olarak zamanla deiecektir. Bu ise ana bant
iaretinin genliini de zamanla deiecektir ve ana bant iareti istenmeyen ekilde azalp
artacaktr. Dolays ile ana bant iaretinin yeniden elde edilmesi mmkn olmayacaktr.

RNEK: Alc ve verici arasnda fazn eitlenememesinden dolay, fazn eitlendii duruma
gre ana bant iaretinin %80i yeniden elde edilmesi durumunda alc verici arasndaki faz
farknn deerini bulunuz.
Alcda ana bant iareti faz fark olmadan;
) ( ) ( '
2
t m t m
c
A
=
elde edilecektir. Faz fark olduunda ise
= Cos t m t m
c
A
). ( ) ( '
2

elde edilecektir. Bu durumda

o
86 , 36 8 , 0 8 , 0 ). ( 8 , 0 ). (
2 2
= = = = Cos Cos Cos t m t m
c
A
c
A

faz fark ile iaret elde edilmitir. Buradan da grld gibi eer bu ekilde faz fark sabit
kalrsa, alc bu iareti kuvvetlendirerek ana bant iaretini istenen genlik dzeyinde tekrar elde
edecektir. Ancak bunun tersi doru deildir.

Lokal
Osilatr
LPF

DEMODLATR
(DETEKTR)

m(t)
S
DSB
(t)
r(t)
( ) ft t
c
w Cos 2

ekil2.9. Ana bant iaretinin tekrar elde edilmesi.
17
imdi ekil 2.9. de verilen alcda grld gibi yalnz verici ile alc arasnda fazn ayn
olduu (senkronland) ancak frekansn eit olmadn ( f f f
c L
= Hz) kabul ederek ana
bant iaretini tekrar elde edilip edilmeyeceini gsteriniz.

L c DSB
). ( ) ( ). ( ) ( = =
[ ] t Cosw t Cosw A t m t Cosw t S t r
L c c L DSB
. ). ( ). ( ) ( = =
( ) ( ) [ ] t w t w Cos t w t w Cos t m t r
L c L c
c
A
+ + = ) ( ) (
2

L c
f f f =
( )t f f Cos t m ft Cos t m t r
c
c
A
c
A
+ = 2 2 ). ( 2 ). ( ) (
2 2

LPF knda ise

ft Cos t m t m
c
A
= 2 ). ( ) ( '
2

elde edilir. ekil 2.10 da frekans farknn sebep olduu bozulma spektrum olarak da ispat
edilmitir.

f (Hz)
M(f)
f
m
-f
m

m

ekil 2.10a. Ana bant ) (t m nin spektrumu

f(Hz)
S
DSB
(f)
-f
c
-f
c
-f
m
-f
c+
f
m

f
c

f
c
-f
m

m
f
c+
f
m

m

ekil 2.10b. Modlasyonlu iaretin spektrumu

f(Hz)
R(f)
-2f
c
-2f
c
-f
m
-2f
c+
f
m
2f
c
2f
c
-f
m
2f
c+
f
m
-f
m
-f

f+f
m

LPF
f -f

ekil 2.10c. Modlasyonlu iaretin tekrar tayc ile arplmas sonucu elde edilen spektrumu

f (Hz)
M(f)
-f
m
-f

f+f
m

m

ekil 2.10d. LPF knda elde edilen demodle edilmi ) ( ' t m iaretinin spektrumu

Alcda elde edilen iaretin ) (t m nin f frekans ile modlasyonlu olduu grlr. Bu ise
iaretin tekrar elde edilmesi mmkn deildir. Dolays ile ana bant iaretinin yeniden elde
edilmesi mmkn olmayacaktr. Sonuta yine iaretin iddeti artp azalacak yada btnyle
18
alnamayacaktr. Genellikle
m c
f f >> olup f nin belirli bir deerden byk olmasna izin
verilmez. Telefon ve radyo sistemlerinde bu snr 30 Hzden kktr ( 30 f Hz).

aretin bu yntemle yeniden elde edilmesinde, yani ilk arpmdaki iaretle ikinci arpmdaki
iaretin tam senkron olmas istenir. Bu tip bir sistem senkron yada uygun (coherent) sistem
adn alr. Balangtaki faz farkll sabittir ve bu sabit bir faz kaydrc ile dzeltilebilecei
iin nemsiz saylabilir. Benzer ekilde dnldnde ikinci kez arpmda etkili olan
yardmc iaretin sinzoidal olmas da gerekmez. Esas olan herhangi zaman aralnda iki
yardmc iaretin frekanslarnn eit olmasnn salanmasdr. Kukusuz fiziksel bir sistemde
baz iaret bozulmalarna izin verilir. Bu nedenle de senkronlamadaki bir miktar farka izin
verilir.

DSB modlasyonlu iaretten ana bant iaretinin yeniden elde edilebilmesi iin, vericide
kullanlan tayc ile alc kullanlan lokal osilatr iaretlerinin, frekanslar ve fazlar ayn
olmaldr. Bu duruma iaretin senkronlanmas olarak adlandrlr. Bunu da salamak iin
deiik yntemler gelitirilebilir. Alc uta yardmc iaretin senkronlanmas iin daha
karmak yollar denenmitir. Senkron lokal iareti elde etmek iin alc uta ekil 2.11. deki
blok devre kullanlabilir.

( . )
2

Kare Alc

BPF
f
o
=2f
c
LPF

Frekans Blc
DEMODLATR
(DETEKTR)
m(t)
S
DSB
(t)
R(t)
Cosw
c
t

ekil 2.11. Alcda senkron iaretinin retilmesi ve DSB iaretinin demodlasyon blok yaps

rnek olarak ana bant iaretinin t Cosw t m
m
= ) ( olduunu kabul ederek ekil2.11. deki blok
devre ile senkron iareti yeniden elde ediniz ve bu iareti kullanarak ana bant iaretinin
yeniden elde edilebileceini gsteriniz.

t Cosw A t Cosw t c t m t S
c c m DSB
. ) ( ). ( ) ( = =

[ ] [ ] t w Cos t w Cos A t Cosw t Cosw A t S
c m c c m c DSB
2 2 2
2 2
. . . . ) ( = =

[ ] [ ] t w Cos t w Cos t w Cos t w Cos t w Cos t S
c m
A
c
A
c m
A
DSB
c c c 2
2
2
2
2
2
2
. 2 . . . 2 1 . ) (
2 2 2
+ = + =

[ ] [ ] t w Cos t w Cos t w Cos t S
c m
A
c
A
DSB
c c 2
2 4
2
. 2 . 2 1 . ) (
2 2
+ + =

[ ] t w Cos t w Cos t w Cos t S
c m
A
c
A A
DSB
c c c 2
2 4 4
2
. 2 . 2 . ) (
2 2 2
+ + =

BPFnin kndan
19
t w Cos t y
c
A
c
2 . ) (
4
2
=

Frekans blc devre knda ise;

t Cosw t c
c
A
L
c
. ) (
4
2
=

elde edilir.

2 2
4 4
( ) ( ). . ( ). .
c c
A A
c c c
r t s t Cosw t m t Cosw t Cosw t = =

[ ] t w Cos t m t r
c
c
A
2 1 ). ( ) (
8
2
+ =

LPF kndan ise;

t Cosw t m t m
m
c
A
c
A
.
8
2
8
2
) ( ) ( ' = =

elde edilir.

2.3. DSB ARETNN BANT GENL VE GC

2.3.1. DSB ARETNN BANT GENL

Ana bant iaretinin en yksek frekans
m
f Hzdir Dolays ile ana bant iaretinin bant
genilii
m
f B= Hz olacaktr. Bu durumda ana bant iaretinin spektrumu ekil 2.12. verildii
gibi olursa DSB modlasyonlu iaretinin spektrumu da ekil 2.13deki gibi olur.

f (Hz)
M(f)
f
m
-f
m

m
B=f
m
Hz

ekil 2.12. Ana bant ) (t m nin spektrumu

f(Hz)
S
DSB
(f)
-f
c
-f
c
-f
m
-f
c+
f
m

f
c

f
c
-f
m

m
f
c+
f
m

m
Alt Yan Bant (AYB)
B=2f
m
Hz

st Yan Bant (YB)
B=f
m
Hz B=f
m
Hz

ekil 2.13. ekil 2.12.deki ana bant iareti DSB modlasyonlu yapldndaki spektrumu
20
ekil 2.13te de grld gibi DSB iareti alt yan bant (AYB) ve st yan bant (YB) frekans
bileenlerinin toplamndan olumaktadr. AYB ve YB iaretlerinin bant genilii
m
f B=
Hz olduundan, DSB modlasyonlu iaretin bu iki yan bandn toplamndan meydana
gelmesinden dolay bant genilii
m
f B 2 = Hz olur.

rnek olarak telefon sistemlerinde ses iaretinin bant genilii 3 , 3 = =
m
f B kHz alnr. Bu
iaretin DSB modlasyonu yaplp transmisyon ortamndan iletmek iin kanaln bant genilii
en az 6 , 6 3 , 3 . 2 2 = = =
m
f B kHz olmaldr.

2.3.2. DSB ARETNN GC

Bir iaretin gc karesel ortalama deere eit olduundan, DSB iaretinin gc iin de karesel
ortalama deerini bulmamz yeterlidir.

> =< ) (
2
t S P
DSMB

c c DSB
). ( ) ( ). ( ) ( = =

[ ] [ ] > >=< =<
2
2
2
2
. ) ( ) ). ( ( t Cosw A t m t Cosw A t m P
c c c c

[ ] [ ] [ ]> + > < = < t w Cos t m t m P
c
c
A
c
A
2 ) ( ) (
2 2
2
2
2
2

[ ] [ ]
2
2
) (
2
2
volt t m P
c
A
> < =

olarak bulunur.

RNEK: DSB modlasyonlu vericinin 50luk antende llen modle edilmemi tayc
10
7
Hz frekansnda ve gc 100 watttr. Tepe genlii 2 volt ve frekans 2500 Hz olan
sinzoidal iareti bu taycy modle etmektedir.
A. DSB modlasyonlu iaretin antenden llen gcn bulunuz.
B. DSB modlasyonlu iaretin bant geniliini bulunuz.

DSB modlasyonlu iaretin gc:

t Sinw t m watt P
m c
. 2 ) ( 100 = =
[ ] [ ]
2
2
) (
2
2
volt t m P
c
A
> < = [ ] [ ] watt t m P
R
c
A
> < =
2
) (
. 2
2

[ ] volt R
R
c
A
watt
R
c
A
R
c c c c
A t w Cos A P 10 . 50 . 2 . 100 . . 2 . 100 100
. 2
2
. 2
2
1
2 2
. = = = = = > < =

[ ] [ ] watt
R
c
A
R
c
A
t w Sin t Sinw t m P
m m
2
100
200
2
4
.
50 . 2
2
10
50 . 2
2
10
. 2
2
. 2
2
2
2 2
. 4 . 2 ) ( = = = > < = > < = > < =

DSB modlasyonlu iaretin bant geniliini:

21
kHz f B
m
5 2500 . 2 2 = = =

2.4 GENLK MODLASYONLU (Amplitude Modulation=AM)

DSB modlasyonlu iaretten bilginin yeniden elde edilmesi ancak senkron olmas durumunda
mmkn olmaktadr. Bilgi iaretinin sfr geilerinde modlasyonlu iarette faz kaymas
nedeniyle bilgi iaretinin tekrar elde edilmesi zor olmaktadr. Bilgi iaretinin tekrar elde
edilmesini kolaylatrmak iin yaplmas gereken, taycda faz kaymasn nlemektir. Bunun
iin bilgi iaretinin sfr geilerini nlemektir. Bu amala bilgi iaretine dc bileen eklenir.
Bylece elde edilen modlasyonlu iaretin blok yaps ekil 2.14 de verilmitir.

m(t)
A
c
.Cosw
c
t
A
c
.Cosw
c
t
X
RF
OSLATR
s(t)
S
AM
(t)

ekil 2.14. AM iaretinin blok yaps

Matematiksel olarak ekil 2.14.n k ifadesini yazarsak:

t Cosw A t Cosw A t m t S
c c c c AM
+ = ). ( ) (

[ ] t Cosw t m A t S
c c AM
. ) ( 1 ) ( + =

Elde edilen genlik modlasyonlu iaretin, tayc iaretin genliini deitirdii, stteki
eitlikten grlmektedir. Ayrca eitlikten [ ] ) ( 1 t m + ifadesinin sfr geileri yoksa
) (t m iaretini yeniden elde etmek iin senkronlamaya gerek duyulmaz. Bunu ekil 2.16.dan
grebiliriz.

t
m(t)
A
m

A
c

t
c(t)
-A
c

ekil 2.15. m(t) bilgi iareti ve c(t) tayc iareti
22

t
S
AM
(t)=A
c
(1+m(t))Cosw
c
t

ekil 2.16. ekil 2.15 verilen m(t) ve c(t) iaretlerinden AM iaretinin elde edilmesi.

ekil 2.16 da da grlecei gibi modle edilmi iaretten bilgi iaretinin sfr geilerinde bir
faz kaymas sz konusu deildir. Genlik modlasyonlu iaretten bilgi iaretinin kolayca elde
edilebilmesi bu yntemin yaygn biimde kullanlmasna neden olmutur. Bilgi iaretinin
yeniden elde edilmesi ilemi ekil 2.16 da grld gibi zarfn ayrtrlmas ile
mmkndr. Bu ilemde tepe dedektr devreleri ile kolayca gerekletirilebilir. Byle bir
devre ekil 2.17. de verilmitir. Bu devre bir diyot-diren-kondansatr bileiminden oluan
basit bir devre olup uygulamada bu devre zarf dedektr olarak bilinir.

S
AM
(t)
C
R

D
m(t)

ekil 2.17. AM demodlatr devresi (Zarf dedektr)

Zarf dedektr kndaki iaret ekil 2.18 de verilmitir. Uygulamada tayc frekans ok
byk yani periyodu olduka kk olduundan zarf detektr k, modlasyonlu iaretin
genliini (zarfn) ok daha yakndan izler. Ayrca tayc frekansnn yksek oluu zarftaki
testere dii, distorsiyonun bir filtre yardm ile kolayca bastrlmasn salar.

t
S
AM
(t)=A
c
(1+m(t))Cosw
c
t
m(t)

ekil 2.18 Zarf detektr k iareti

23
2.4.1 ZN VERLEN MAKSMUM MODLASYON

Genlik modlasyonunda en nemli snrlama btn t deerleri iin ) (t S
AM
ifadesinin genlik
deiimi:

[ ] 0 ) ( 1 + t m A
c

olmasdr. Bunun iin 0 >
c
A olduundan [ ] 0 ) ( 1 + t m olmas gerekir.
a
m bir sabit olmak
zere bu ifadeyi dzenlersek:

[ ] 0 ) ( 1 + t m m
a

olmas gerekir. Bu koul salandnda, modle edilmi iaretin zarf, modle eden bilgi
iaretine benzer, farkllk yalnzca byklndedir.

[ ] 0 ) ( 1 < + t m m
a

durumunda zarf bozulmaya urar ve genlik modlasyonunun elverililii ortadan kalkar. Bu
durum ekil 2.19 da verilmitir. fadeden bu koulda
a
m deeri:

1 1 ) ( 1 ) ( 1 ) ( > = > <
a a a
m ise t m t m m t m m

olmas AIRI MODLASYON olarak adlandrlr.

t
m(t)
A
m

t
S
AM
(t)

ekil 2.19. [ ] 0 ) ( 1 < + t m m
a
durumunda zarf detektr k. (Ar modlasyon 1 >
a
m )

imdi bilgi iaretini bozulmadan elde edebilme koullarn aratralm. Genlik modlasyonu
iin snrlama artn yeniden yazarsak:

[ ] 1 ) ( 0 ) ( 1 + t m m t m m
a a

24
Bu ifadeden ) (t m nin ortalamas sfr ve byklnn maksimum deeri 1 ise, yani;

0 . ) ( lim ) (
72
2 /
1
= >= <

dt t m t m
T
T
T
T
ve 1 ) (
max
= t m

ise zarfn bozulmamas iin gereken koul;

1
a
m

olmaldr.

Bilgi iaretinin yukarda deinilen sfr ortalama deeri ve maksimum birim genlik koullarn
salamas durumu iin
a
m sabiti MODLASYON NDEKS veya MODLASYON
DERECES adn alr. Modlasyonun kullanlrl asndan modlasyon indeksi;

1 0 <
a
m

olmaldr. 1 >
a
m olmasna kar gelen durum ekilde 2.19 da grld gibi ar modlasyon
meydana gelir.

Modlasyon indeksi
a
m nn 0 ile 1 arasnda deitiini ifade iin bykln % olarak
belirtilmesi yaygn olarak kullanlmaktadr. rnein 8 . 0 =
a
m iin iaretin %80 modlasyonlu
olduu sylenir.

Btn bu aklamalar bilgi iaretinin sfr ortalama ve birim genlikli olmas durumu iin
yaplmtr. Eer bilgi iareti bu koullar salamyorsa modlasyon indeksi aadaki gibi
bulunmas gerekir.

Genlik modlasyonlu iaret

[ ] t Cosw t m k A t S
c AM
. ) ( ' . 1 ' ) ( + =

ifadesi tanmlanm olsun. Burada ) ( ' t m btn t deerleri iin

1 ) ( ' . t m k

koulunu salad takdirde knn modlasyon indeksine eit olduu sylenebilir. ) ( ' t m
koullar salanmyorsa k modlasyon indeksi olamaz. Ancak;

) ( . ) ( ' t m b a t m + =

eklinde ifade edilebilir. Burada a ve b birer sabit ) (t m de koullar salayan bir iarettir.
Bu sabitlerden

a t m t m t m b t m a >= < = > =<
max max
) ( ) ( ) ( ) (
Bu durumda;
25
[ ] { } t Cosw t bm a k A t S
c AM
. ) ( . 1 ' ) ( + + =
{ } t Cosw t m b k a k A t S
c AM
. ) ( . . . 1 ' ) ( + + =
( ){ } t Cosw t m a k A t S
c AM
a k
b k
. ) ( . 1 . 1 ' ) (
. 1
.
+
+ + =

elde edilir. Burada

) 1 ( ' ka A A + = ve
a k
b k
a
m
. 1
.
+
=

olarak bulunur. Sonuta ortalama deeri sfr olmayan bilgi iaretinin bu kabullerden yerine
yazlarak genlik modlasyonlu iaretin matematiksel ifadesi aadaki gibi yazlabilir.

[ ] t Cosw t m m A t S
c a c AM
. ) ( 1 ) ( + =

RNEK: [ ] t Cosw t m t S
c AM
. ) ( ' 1 4 ) (
2
3
+ = ifadesi ile verilen modlasyonlu iarettir. ) ( ' t m iareti
ekil2.20 deki gibi olduuna gre modlasyonlu iaretin indeksini bulunuz.

m(t)
2,5
-0,5
t

ekil 2.20 modle eden iaret

1 ) (
2
) 5 , 0 ( 5 , 2
= >= =<
+
t m a
5 , 1 1 5 , 2 ) ( ) ( ) (
max max
= = >= < = a t m t m t m b
. 1, 5.1, 5 9 2 9
%90
1 . 1 1, 5.1 4 5 10
a
m
k b
k a
= = = = =
+ +

2
3 2 3
.1) 10
2
'(1 ) 4(1 4 A A ka
+
= = = + = +
'(1 ) 4.(1
3 2 3
.1) 4 10
2 2
A A ka = + = +
+
= =
[ ] ( ) 10. 1 0.9 ( ) . os
AM c
S t m t C w t = +

bulunur. Yada,

[ ] t Cosw t m t S
c AM
. )) ( 1 1 4 ) (
2
3
(
2
3
+ + =
[ ] t Cosw t m t S
c AM
. ) ( 1 4 ) (
4
9
2
3
+ + =
[ ] t Cosw t m t S
c AM
. ) ( 4 ) (
4
9
2
3 2
+ =
+

[ ] t Cosw t m t S
c AM
. ) ( 1 4 ) (
4
9
5
2
2
5
+ =
[ ] t Cosw t m t S
c AM
. ) ( 1 10 ) (
10
9
+ =
elde edilerek 90 % 9 , 0 = =
a
m bulunur.
26
RNEK: [ ] t Cosw t m t S
c AM
. ) ( ' 1 2 ) (
2
3
+ = ifadesi ile verilen modlasyonlu iarettir. ) ( ' t m
ekil2.21 iareti verildiine gre modlasyonlu iaretin indeksini bulunuz.

m(t)
0,5
t
3,5

ekil 2.21 modle eden iaret
2 ) (
2
5 , 0 5 , 3
= >= =<
+
t m a
5 , 1 2 5 , 3 ) (
max
= = = a t m b
16
9
4
1
.
4
9
2 . 5 , 1 1
5 , 1 . 5 , 1
1
= =
+ +
= =
ka
kb
a
m
8 ) 2 .
2
3
1 ( 2 ) 1 ( ' = + = + = ka A A
[ ] t Cosw t S
c AM
t m ) ( .
16
9
1 . 8 ) ( + =

bulunur. Yada,

[ ] t Cosw t m t S
c AM
. )) ( 2 1 2 ) (
2
3
(
2
3
+ + =
[ ] t Cosw t m t S
c AM
. ) ( 3 1 4 ) (
4
9
+ + =
[ ] t Cosw t m t S
c AM
. ) ( 1 8 ) (
16
9
+ =

bulunur.

RNEK: 1 volt genlikli ton iaretine 5 volt dc eklenmi, genlii 1 volt olan 100MHz
frekansnda RF taycs ile kartrlmtr. Elde edilen iarete 1 volt genlikli tayc
eklenmitir. Modlasyonlu iaretin modlasyon indeksini bulunuz.

Verilen bilgilere gre modlatrn blok yaps:

s(t)
X
TAIYICI
Cosw
c
t
S
AM
(t)
y(t)
5V
m(t)=Cosw
m
t

Buna gre modlatr k:

t Cosw t y t S
c AM
+ = ) ( ) (
t Cosw t s t y
c
). ( ) ( =
t Cosw t s
m
+ =5 ) (
( ) t Cosw t Cosw t Cosw t S
c c m AM
+ + = . 5 ) (
( ) t Cosw t Cosw t S
c m AM
. 1 6 ) (
6
1
+ =
27
6
1
=
a
m

bulunur.

Genlii modle edilmi bir taycnn maksimum ve minimum deerleri biliniyorsa
modlasyon indeksi hesaplanabilir. Modle edilmi iaretin maksimum deeri, ) (t m bilgi
iaretinin maksimum deerinde olumaktadr. Dolaysyla bir ton iareti iin 0 ve 180
olacaktr. ekil 2.22 de verilmi iaretin genlik bilgilerinden srasyla;

S
AM
(t)=Ac[1+0,6.Cos2t].Cos100t
A
max

A
min

A
c

t

ekil 2.22 AM modlasyonlu iaret

) 1 ( ) (
max max a c AM C
m A t S A + = =
) 1 ( ) (
min min a c AM C
m A t S A = =

olacaktr. Eitliin iki yannn toplam alnr ise;

2
min max c
A
c
A
c
A

=

Benzer matematiksel ilemler yaplrsa

c
A
c
A
c
A
c
A
c
A
c
A
c
A
c
A
c
A
c
A
c
A
c
A
c
A
a
m
2
min max
min max
min max min max

=
+
=

bulunur. Genlik modlasyonlu iaretin retilmesine ait blok yap ekil 2.23 de verilmitir.

m
a

1V dc
c(t) RF Osilatr
m(t)
+
+
S
AM
(t)

ekil 2.23 AM iaretini reten blok devre yaps
Genlik modlasyonlu iaretin ifadesini blok devreden yazarsak:

[ ] ) ( . ) ( 1 ) ( t c t m m t S
a AM
+ =

28
{
( )
( ) ( ) . ( ). ( )
AM a
TAIYICI
FT YAN BANT DSB
S t c t m m t c t = +
14243

Buradan grld gibi genlik modlasyonlu iaretin bant genilii, DSB modlasyonu ile
ayn olup

m
f B 2 = Hzdir.

2.4.2. GENLK MODLASYONLU ARETN SPEKTRUMU VE BANT
GENL

Genlik modlasyonlu iaretin spektrumu tek bir farkllkla ift yan bant modlasyonlu iaretin
ayndr. Bu farkllk DSB iaretine ek olarak taycnn da ilavesinden kaynaklanmaktadr. Bu
aada aklanmtr.

) ( ) ( ) ( ) ( t c t m m t c t S
a AM
+ =

t Cosw t.A Cosw A t Cosw A ) (
t Cosw A m(t)
t Cosw A c(t)
c c m m c c
m m
c c
a AM
m t S + =
)
`
=
=

t t.Cosw Cosw A A t Cosw A ) (
c m c m c c a AM
m t S + =

4 4 4 4 3 4 4 4 4 2 1 4 4 4 4 3 4 4 4 4 2 1
43 42 1
BANT YAN UST BANT YAN ALT
TAAITI
AM
a
m
a
m
t S )t w Cos(w t. ) w - Cos(w t Cosw A ) (
m c m c c c
2
c
A
m
A
2
c
A
m
A
+ + + =

aretin spektrumu ise,

[ ] [ ] [ ] {
}
+ + +
+
+ + + + + + =
) ( ) (
) ( ) (
2
) ( ) (
2
) (
m
f
c
f f
m
f
c
f f
m
f
c
f f
m
f
c
f f
m
A
c
A
a
m
c
f f
c
f f
c
A
f S
AM

-f
c
-f
m

f(Hz)
S
AM
(f)
f
c
-f
m

m
a
A
c
A
m
/4
f
c

m
f
c
+f
m
-f
c

m
-f
c
+f
m

A
c
/2

bulunur. Spektrumdan grld gibi DSB modlasyonundan bu spektrumun fark ilave bir
taycnn gelmesidir. Bu ilave tayc yalnzca demodlasyon kolayl salamak amacyla
kullanlmtr. Bilgi iaretinin alcya iletiminde bir katks yoktur. Dolaysyla DSBde verim
%100 iken AM iaretinin verimi daha dk olacaktr.
AM
DSB
P
P
G Toplam
G Faydali
= =

29
RNEK: t Cos t Cos t m 600 5 . 0 200 5 . 0 ) ( + = ve 1 =
a
m t Cosw A t c
c c
= ) ( olduuna gre AM
iaretinin spektrumunu ve bant geniliini bulunuz.

[ ] t .Cosw ) ( m 1 A ) (
c c
t m t S
a AM
+ =
[ ] t .Cosw ) 600 5 . 0 200 5 . 0 ( 1 A ) (
c c
t Cos t Cos t S
AM
+ + =
[ ]+ + + + = 100)t ( 2 Cos 100)t - ( 2 Cos A 25 . 0 t Cosw A ) (
c c c c c
f f t S
AM

[ ] 00)t 3 ( 2 Cos 300)t - ( 2 Cos A 25 . 0
c c c
+ + f f

[ ]
[ ] [ ] [ ] [ ] {
[ ] [ ] [ ] [ ] { ) 300 ( ) 300 ( ) 300 ( ) 300 (
8
) 100 ( ) 100 ( ) 100 ( ) 100 (
8
) ( ) (
2
) (
+ + + + + + +
+ + + + + + + +
+ + + =
c
f f
c
f f
c
f f
c
f f
c
A
c
f f
c
f f
c
f f
c
f f
c
A
c
f f
c
f f
c
A
f S
AM

f(Hz)
S
AM
(f)
f
c
-100
A
c
/8
f
c

m
f
c
+100
A
c
/2
f
c
-300 f
c
+300 -f
c
-100 f
c

m
-f
c
+100 -f
c
-300 -f
c
+300

AM ile iletilen iaretin bant genilii 300 = =
m
f B Hz dir. AM iaretinin bant genilii
600 ) 300 ( ) 300 ( = + =
c c
f f B Hz dir. DSB iaretin bant genilii 600 300 . 2 2 = = =
m
f B Hz
olacaktr. Dolays ile AM ile DSBnin bant genilikleri ayndr.

RNEK: Aada spektrumu verilen ) (t m iareti, 1 =
a
m ve t Cosw A t c
c c
= ) ( olarak AM
iareti retiliyor. AM iaretinin spektrumunu ve bant geniliini bulunuz.

f(Hz)
M(f)
-f
m
f
m

m
1

[ ] t .Cosw ) ( m 1 A ) (
c c
t m t S
a AM
+ =
t Cosw ). ( m A t Cosw A ) (
c c c c
t m t S
a AM
+ =
[ ] t .Cosw ) 600 5 . 0 200 5 . 0 ( 1 A ) (
c c
t Cos t Cos t S
AM
+ + =
[ ] [ ] ) ( ) (
2
) ( ) (
2
) (
c
f f M
c
f f M
c
A
a
m
c
f f
c
f f
c
A
f S
AM
+ + + + + =

bulunur. aretin spektrumu ise;
30

-f
c
-f
m

f(Hz)
S
AM
(f)
f
c
-f
m

m
a
A
c

/2
f
c

m
f
c
+f
m
-f
c

m
-f
c
+f
m

A
c
/2

AM iaretinin bant genilii
m
f B 2 = Hz bulunur.

2.4.3. GENLK MODLASYONLU ARETN FAZR OLARAK ZM

[ ] t .Cosw ) ( m 1 A ) (
c c
t m t S
a AM
+ =
t Cosw t
m
= ) ( m
[ ] t .Cosw t Cosw 1 A ) (
c m c a AM
m t S + =
t Cosw . t Cosw A t Cosw A ) (
c m c c c a AM
m t S + =
{ } [ ] t
m
w
c
w Cos t
m
w -
c
w Cos
2
c
A t
c
w j
e . A Re ) (
c
|
\
|
+ +
|
\
|
+ =
a
m
t S
AM

{ } { } { }
t )
m
w
c
w j(
2
c
A t )
m
w -
c
w j(
2
c
A t
c
w j
e e e . Re . Re . A Re ) (
c
+
+ + =
a
m
a
m
t S
AM

fadesi aadaki ekilde t
o
annda fazr olarak izilmitir.

Re
Im
w
c
t
o

m
w
m
t
o

m
w
m
t
o

m
S
AM
(t
o
)
A
c

f
c

f
c
-f
m

f
c
+f
m

ekil 2.24 [ ] t .Cosw ) ( m 1 A ) (
c c
t m t S
a AM
+ = iaretinin fazr izimi

Fazr iziminden AM iaretin zarfn (bykln) yazabiliriz.

t Cos
a
m
c
A
m c
w A t z
2
. 2 ) ( + =
[ ] t Cos
m a c
w m A t z + = 1 ) (

Bu ifadede AM modlasyonlu iaretin genlii olduu grlr. AM iaretinin fazr olarak
zaman dzleminde elde edilmesi ise ekil 2.25 de verilmitir. ekilden de grld gibi her
andaki fazr bykln birletirerek zamandaki iaret elde edilecektir. Burada rnek olarak
izim verilmitir. Fazr iziminden; tayc genlii sabit olduunu, ancak modlasyon
31
indeksine ve yan bantlarn dnne bal olarak modlasyonlu iaretin byklnn
deitii grlmektedir.

A
c

t
S
AM
(t)

ekil 2.25 [ ] t .Cosw ) ( m 1 A ) (
c c
t m t S
a AM
+ = iaretinin eitli noktalardaki byklnn fazr
olarak elde edilmesi.

RNEK: AM iaretinin ifadesi t w w t w w t Sinw A t S
m c m c c AM
Cos
A
a
m
Cos
A
a
m
) ) . ) ( (
2
(
2
+ + =
olarak veriliyor. AM iaretini fazr olarak izip, zarfn ve fazn bulunuz. AM iaretinin
genel ifadesini yaznz.

[ ]
+ + + = t
m
w
c
w Cos
A
a
m
Cos
A
a
m
Cos t w w t w A t S
m c c AM
) (
2
(
2 2
( ) ) . ) (
{ }
[ ]
{ }
t )
m
w
c
(w j
2
A
a
m t )
m
w
c
j(w
2
A
a
m
) t
c
j(w
e e e Re Re Re . A (t) S 2
AM
+
+ +
=
Fazr kolay izmek iin 0 =
o c
t w referans alarak, aada ekilde verilmitir.
{ }
{ }
AM 0
0
2
0
j(w t ) j )
m A m A m
jw t a a
m
2 2
S (t ) A. Re Re Re e e e

= + +
`

)

-
-/2
A
Re
Im
-w
m
t
0

w
m
t
0

m
a
A/2
-w
m
t
0

S
AM
(t
0
)

0
t annda iaretin byklnden anlk byklk deerine yazlrsa;
.
( ) 2. (1 )
2
a
m a m
Am
z t A Sinw t A m Sinw t = + = +
Elde edilir. Ayn ekilde modlasyonlu iaretin anlk deeri yazlrsa;
32
( ) ( ). (1 ).
2 2
AM c a m c
S t z t Cos w t A m Sinw t Cos w t
| | | |
= = +
| |
\ \

( ) (1 ).
AM a m c
S t A m Sinw t Sinw t = +

2.4.4. GENLK MODLASYONLU ARETN GC

aretin gc karesel ortalama deerine veya spektral g younluunun alanna eittir.
Ksaca;

2
2
( ) ( )
AM AM
P S t S f df
=< >=
[volt
2
]
[ ]
2
c c
A 1 m( ) .Cosw t
a
P m t =< + >

[ ] [ ]
2
( ) ( ) ( ) ( )
2 2
c a c
c c c c
A m A
P f f f f M f f M f f df
= + + + + +

[ ]
}
2 2 2 2 2
2 2
( ) ( ) ( ) ( )
4 4 4
c a c a c
c c c c
A m A m A
P f f f f M f f M f f df
= + + + + +

2 2 2 2 2
2 2
2. ( ) ( )
4 4 4
c m c m
c m c m
f f f f
c a c a c
c c
f f f f
A m A m A
P M f f df M f f df
+ +

= + + +

2 2 2 2 2
2 2
2. ( ) ( )
4 4 4
m m
m m
f f
c a c a c
f f
A m A m A
P M f df M f df

= + +

2 2 2
2
2. 2. ( )
4 4
m
m
f
c a c
f
A m A
P M f df
= +

2 2 2
2
2
2 2
2
2 2 2
( )
2 2
1 ( )
2
( ) os
2
c a c
c
a
c
c c c
A m A
P m t
A
P m m t
A
P c t A C w t
= + < >

= + < >
`

=< >=< >=
)
[volt
2
]
Elde edilir.

33

2.5. GENLK MODLATRLER

Burada ama, bilgi iareti ) (t m verildiinde ve t Cosw
c
tayc elimizde hazr
olduunda, modle edilmi

[ ] t .Cosw ) ( m 1 A ) (
c c
t m t S
a AM
+ =

iaretini retmektir. AM iaretini retme yntemlerini drt blmde toplayabiliriz.

rneksel arpma
Kyc modlasyonu
Dorusal olmayan devre modlasyonu
Dorudan akortlu devre modlasyonu

zel uygulama yerine bal olarak, AM dalga biimleri ya dk g dzeylerinde ya
da yksek g dzeylerinde retilir. Yukarda ilk trdeki AM modlatrlerinde
modlasyon dk g dzeylerinde yaplr ve daha sonra istenilen g dzeyine ykseltilir.
Dorudan akortlu devre modlasyonunda ise yksek g dzeyli AM iareti dorudan retilir.

2.5.1. RNEKSEL ARPMA

[ ] t .Cosw ) ( m 1 A ) (
c c
t m t S
a AM
+ =
[ ] ) ( m 1 A ) (
c
t m t v
a
+ =
t Cosw ) (
c
= t c
) ( ). ( ) ( t c t v t S
AM
=

ifadesine gre AM iareti iki iaretin arpm ile retilebilir. Bu kolay bir arpmadr ve hibir
teorik snrlama olmadan yaplabilir. Ancak uygulamada baz glkler ortaya kar. arpma
ilemi ) (t v ile ) (t c nin genlik ve frekanslarna baldr.

Bu arpm elde etmenin eitli yollar vardr. Gerekte AM dalga biiminin retimi bu
arpmann gerekletirilmesinden baka bir ey deildir. Burada teorik olarak kolay, ancak
uygulamada o kadar kolay olmayan dorudan arpma ilemi incelenmektedir. Bu arpm
dolayl bir biimde elde etmenin yollar ve zmlemesi ileride incelenecektir.

eitli AM modlatrleri incelenirken zaman blgesi ve frekans blgesi zmlemeleri ayr
ayr yaplacaktr. Verilen son eitlii frekans dzleminde yazarsak:

[ ] [ ] ) ( ). ( ) ( t c t v F t S F
AM
=
) ( * ) ( ) ( f C f V f S
AM
=

Burada;
34
[ ] { } ( ) 1 . ( )
c a
F v t F A m m t = +

( ) ( ) . . ( )
c a c
V f A f m A M f = +
[ ]
1
( ) ( ) ( )
2
c c
C f f f f f = + +

olduundan;
[ ] [ ]
1
( ) ( ) * ( ) ( ) ( ) * ( ) . . ( )
2
AM c c c a c
S f C f V f f f f f A f m A M f = = + + +
[ ] [ ]
.
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2
c a c
AM c c c c
A m A
S f f f f f M f f M f f = + + + + +

bulunur. Bu iaretin spektrumu ekil 2.25 de verilmitir.

f(Hz)
V(f)
-f
m
f
m

m
A
c

A
c
m
a

f(Hz)
C(f)
f
c

m
-f
c

m
1/2

-f
c
-f
m

f(Hz)
S
AM
(f)
f
c
-f
m

m
a
A
c
/2
f
c

m
f
c
+f
m
-f
c

m
-f
c
+f
m

A
c
/2

ekil 2.25 ( ) * ( ) V f C f iaretinin spektrumu

2.5.2 KIYICI MODLASYONU

Genlik modlasyonlu iaretin ifadesini yeniden dzenlersek:

[ ] t .Cosw ) ( m 1 A ) (
c c
t m t S
a AM
+ =
t Cosw ) ( m A t Cosw A ) (
c c c c
t m t S
a AM
+ =

Buna gre
c
m( ).Cosw t t yi retmek iin ekil 2.26a da verilen modlatr kullanlabilir. ) ( m t
iareti bir anahtar yardmyla nbetlee ksa devre edilir ve topraklanr. Sonuta elde edilen
iaret bir bant geiren filtreden geirilir. Bant geiren filtre
c
f de ve filtre bant genilii en az
35
) ( m t nin en yksek frekansn iki kat olmaldr. Bu modlatrn edeer gsterimi ekil
2.26b de verilmitir.

m(t)
f
c

BPF
H(f)
f
0
=f
c

s(t)= k.m(t)Cosw
c
t
v(t)

ekil 2.26a. Bir kyc modlatrn blok yaps

p(t)
T
c

v(t)
X s(t)= k.m(t)Cosw
c
t
m(t)
t
1
BPF
H(f)
f
0
=f
c

ekil 2.26b. Kyc modlatrn matematiksel modeli

ekil 2.26bde verilen kyc modlatrn blok iziminin eitli noktalarnda iaretini
aratralm. Modle eden ) (t m iareti ile birim genlikli ve periyodu T
c
olan kare dalga iareti
) (t p nin arpm, ) (t v elde edilir. ) (t p nin Fourier serisi almn kullanlarak bu arpm
aadaki ekilde yazlabilir.

( ) ( ). ( ) v t m t p t =
( )
0
1
( ) 2 .
n c n
n
p t C C Cos nw t ArgC
=
= + +

1. / 2 . / 2 . . 1
sin sin sin
2 2
c c
c c c c
C
n
T nT A n n
c c c
T T T T

= = =
1 2 2 2 2
( ) 3 5 7 ....
2 3 5 7
c c c c
p t Cosw t Cos w t Cos w t Cos w t

= + + +
1 2 2 2
( ) ( ). ( ) ( ) ( ). ( ). 3 ( ). 5 ....
2 3 5
c c c
v t m t p t m t m t Cosw t m t Cos w t m t Cos w t

= = + +

c
f frekansna oturtulmu bant geiren filtre yalnz ikinci terimi geirir ve dierlerini tmyle
sndrr. Buna gre blok devrede BPFnin knda

2
( ) ( ). os
c
s t m t C w t
=

iareti elde edilir. Bu blok devrenin k zaman dzleminde ekil 2.27 da verilmitir.

36

s(t)
m(t)
t
v(t)
T
c

t
t

ekil 2.27. ekil2.26 verilen Kyc modlatrn eitli noktalarndaki iareti

Yalnz ikinci terimin gemesi ve bunun bozulmaya uramamas iin baz koullar
salanmaldr. nce
c
f frekans ) (t m deki en yksek
m
f frekansnn en az iki kat olmaldr,
yani
m c
f f 2 > dir. Bu koul salandnda anahtar kndaki ifadedeki birinci ve ikinci
terimlerin spektrumlar akmaz. Eer bu koul salanmazsa birinci ve ikici terimlerin
spektrumlar akr ve bir bant geiren filtre yardmyla t Cosw t m
c
). (
2
yi elde etmek
olanakszlar. kinci koul ise
c
f deki bant geiren filtrenin bant genilii ile ilgilidir. Filtre
yalnz ikinci terimi geirmeli ve dierlerini tmyle sndrmelidir. Filtrenin bant genilii en
az
m
f 2 Hz ve en ok ) ( 2
m c
f f olmaldr. Kabaca bant genilii
c
f olabilir.

c
f frekans
m
f 2 den ok fazla byk olmazsa, bant geiren filtre zerindeki kstlamalar
daha sklar. stenilen terimin bozulmadan gemesi ve temel bant iareti ile nc
harmoniin tamamyla yok edilmesi gerekir. Bu nedenle filtre spektrumunun dz ve kesim
frekansnn keskin olmas yani ideal olmas gerekir.
c
f frekans
m
f 2 den ok byk ise, bant
geiren filtre zerindeki bu kstlamalar daha esnek olabilir. Bant geiren filtre ve
c
f
zerindeki bu koullar frekans blgesi zmlemesi yaplarak daha iyi anlalabilir.

2.5.2.1 FREKANS BLGES ZMLEMES

Anahtar kndaki iaret zaman dzleminde ( ) m t ile ( ) p t nin arpm vardr. Bu nedenle
arpc kndaki iaretin spektrumu ( ) M f ile ( ) P f in katlamasdr. ekil 2.28de ( ) M f ,
( ) P f ve bunlarn katlanmalar izilmitir. Bant geiren filtrenin yalnz
c
f civarndaki frekans
bileenlerini bozmadan geirmesi, ana bant iareti ile nc ve dier harmonikleri tmyle
37

f(Hz)
M(f)
-f
m

f
m

m

-3f
c

m
f(Hz)
P(f)
f
c

m
-f
c

m
1/2
3f
c

1/
1/
1/3 1/3

-3f
c

f(Hz)
V(f)
f
c

m
-f
c

m
1/2.M(f)
3f
c

m
1/.M(f-f
c
)
1/.M(f+f
c
)
1/3.M(f-3f
c
)
1/3.M(f+3f
c
)
f
c
-f
m
f
c
+f
m
-f
m
f
m
3f
c
+f
m
3f
c
-f
m

f(Hz)
H(f)
f -f
c

m
1
m

f(Hz)
S(f)
f
c
-f
c

1/.M(f-f
c
)
1/.M(f+f
c
)
f
c
-f
m
f
c
+f
m
-f
c
-f
m
-f
c
+f
m

ekil 2.28 Kyc modlatr frekans blgesi zmlemesi

sndrmesi istenir. ekil 2.28de bu ii yapan bir bant geiren filtrenin transfer fonksiyonu da
verilmitir. Bant geiren filtrenin ktsnn spektrumu yledir.

[ ]
1
( ) ( ) ( )
c c
S f M f f M f f
= + +

Ters Fourier dnm alnarak buna kar gelen zaman foksiyonu

2
( ) ( ).
c
s t m t Cosw t
=

olarak bulunur. 2
c m
f f koulu ile bant geiren filtrenin bant genilii zerindeki dier
koullar ekil 2.28den grlebilir. Bant geiren filtre ideal olmayacandan, ( ) s t iaretinde
bir lde bozulma olmas kanlmazdr. Ancak bu dk dzeylerde tutulabilir.
38
ekil 2.26da blok izimi verilen kyc modlatr, uygulamada ekil 2.29daki devre ile
gerekletirilebilir. ekil 4.14deki 1,2 ve 3 noktalar ekil 4.11deki ayn noktalara kar
gelir.

+
+
m(t)
2
Cosw
c
t
R
1
C L
R R
D
1

D
2

D
3

D
4

v(t)
s(t)

ekil 2.29 Uygulamadaki bir kyc modlatr

ekil 2.29daki kyc modlatrn almas:

Burada ( )
c
Cosw t m t olduu kabul edelim.
c
Cosw t nin negatif olduu yar periyotta drt
diyotun hepsi de ksa devredir. Diyotlar ksa devre olduklarnda D1 diyotu zerindeki gerilim
ile D2 diyotu zerindeki gerilim ayndr ve bylece 1 ucu ile 2 ucunun gerilimi ayndr.
Bylece
c
Cosw t negatif olduunda 1 ucu topraa balanm olur ve 2 noktasndaki gerilim
sfr olur.

c
Cosw t nin pozitif olduu yar periyotta drt diyotun hepsi de ak devredir ve sonuta 1
noktasndaki gerilim m(t) ye eit olur. Buna gre 1 noktasndaki gerilim ( ) ( ). ( ) v t m t p t = dir.
ktaki paralel rezonans devresi bir bant geiren filtre olarak i grr.

Kyc modlasyonu zerine yaplan bu tartmay bitirmeden nce kyc modlasyonu ile
ilgili u iki ilgin gzlemi belirteceiz. m(t) yi p(t) ile arpmak yerine [ ] 2 ( ) 1 p t ile
arparsak, arpmda temel bant terimi gzkmez.

[ ]
4 4 4 4
( ) ( ). 2 ( ) 1 ( ). 3 5 7 ....
3 5 7
c c c c
v t m t p t m t Cosw t Cos w t Cos w t Cos w t

= = + +

4 4 4 4
( ) ( ). ( ). 3 ( ). 5 ( ). 7 ....
3 5 7
c c c c
v t m t Cosw t m t Cos w t m t Cos w t m t Cos w t

= + +

Birinci terim istenilen iarettir ve bant geiren filtreden geer, tekiler ise bant geiren filtre
tarafndan tmyle sndrlr. Bu deitirilmi kyc modlatrn blok izimi ile eitli
noktalardaki spektrumu ekil 2.30da verilmitir.

ekil 2.30dan de grlecei gibi bu modlatrn stnl daha nce belirtilen koullarn
daha esneklik salamasdr. rnein ana bant bileeni olmadndan spektrumlarn st ste
akmamas iin 2
c m
f f > olmas gerekmez,
c m
f f > yeterlidir. Ana bant bileeni olmamas
39
nedeni ile
0 c
f f = Hz deki bant geiren filtrenin bant genilii en ok 2
c
f olabilir. O zaman
bu filtre kesim frekans 2
c
f olan bir alak geiren filtre olur. Bant geiren filtre bant genilii
en az 2
m
B f = Hzdir. Modlatrde yaplan bu ufak deiiklik
0
f ve filtre bant genilii
zerindeki kstlamalar biraz azaltma amacn gder. Ancak bu modlatr gerekletirmek,
kyc modlatrn gerekletirmek kadar kolay deildir.

2p(t)-1
T
c

v(t)
X
4
( ) ( ).
c
s t m t Cosw t
=
m(t)
t
1
BPF
H(f)
f
0
=f
c

-1

-3f
c

f(Hz)
V(f)
f
c

m
-f
c

m
3f
c

m
2/.M(f-f
c
)
2/.M(f+f
c
)
2/3.M(f-3f
c
)
2/3.M(f+3f
c
)
f
c
-f
m
f
c
+f
m
3f
c
+f
m
3f
c
-f
m
-f
c
-f
m
-f
c
+f
m
-3f
c
-f
m
-3f
c
+f
m

f(Hz)
S(f)
f
c
-f
c

2/.M(f-f
c
)
2/.M(f+f
c
)
f
c
-f
m
f
c
+f
m
-f
c
-f
m
-f
c
+f
m

ekil 2.30 Deitirilmi kyc modlatr ve eitli noktalardaki iaretlerin spektrumu

Yaplan ikinci gzlem ise ( ) m t yi, ( ) p t ile arpmak yerine, periyodu
c
T olan herhangi bir
periyodik ( ) p t iareti ile arpabilmemizdir. ( ) p t periyodik iaretinin birinci harmonii
sfrdan farkl olmal, yani Fourier serisi katsays
1
0 C ve ift simetrik olmaldr.
( ). ( ) m t p t nin spektrumu 0, , 2 , 3 ,.....
c c c
f f f frekanslarna aktarlm ( ) m t spektrumlarndan
oluur. Bant geiren filtre yalnz
c
f evresindeki frekans bileenlerini geirir, dierlerini
tmyle sndrr.
c
f evresindeki frekans bileenlerinin sfr olmamas iin
1
0 C koulu
gereklidir.
c
f evresindeki terimin faz sfr olan bir kosins iareti olabilmesi iin ise ift
simetri koulu aranr. Kyc modlatrnde yaplanan benzer bir frekans blgesi
zmlemesi burada da yaplabilir. ekil 2.31de bu deitirilmi kyc modlatrn blok
yaps verilmitir.

Burada da bant geiren filtre
c
f ye oturtulmutur ve bant genilii zerindeki koullar, kyc
modlatrndeki koullarla genel olarak ayndr. Bu deitirilmi kyc modlatrnde
karlalan glk, daha nce belirtildii gibi, arpma ileminin yaplmasndadr. Eer
40
arpma ilemi kolayca yaplabilseydi, ( ) m t yi dorudan
c
Cosw t ile arpar ve bir bant
geiren filtre gereksinmesinden kurtulurduk.

v(t)
X
1
( ) 2. . ( ).
c
s t C m t Cosw t =
m(t)
1
( ) ( ); ( ) ( )
( ) ; 0
c
c
jnw t
n
n
p t p t T p t p t
p t C e C
=
= =
=
BPF
H(f)
f
0
=f
c

ekil 2.31 Deitirilmi kyc modlatr

2.5.3 DORUSAL OLMAYAN ELEMAN MODLASYONU

Genlik modlatrlerinin byk bir ounluu dorusal olmayan elemanlar kullanr. Sonuta
elde edilen dalga biimi bilgi iaretinde olmayan frekanslar da ierdiinden, genlik
modlasyonu dorusal bir ilem deildir. Bu nedenlerle dorusal olmayan elemanlar ieren
devrelerle bu modlasyon gerekletirilebilir. Dorusal olmama zellii, modlasyon iin
gerekli mekanizmay salar.

ekil 2.32deki modlatr dnelim. Dorusal olmayan [ ] ( ) ( ) y t f v t = z erisinin srekli
olduunu ve bunun Taylor serisi almnn u biimde olduunu varsayalm.

v(t)
X ( ) s t
m(t)
( ) .
c
c t k Cosw t =
BPF
H(f)
f
0
=f
c

y(t)

ekil 2.32 Dorusal olmayan eleman genlik modlatr

[ ]
2 3
1 2 3
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) y t f v t a v t a v t a v t yksek dereceterimleri = = + + +

nc ve daha yksek derece terimlerinin sfr ya da ihmal edilebilir olduklarn kabul
edelim. Bu modlatrlerle genlik modlasyonlu iaretinin retilmesinde ikinci derece terim
nemli olan terimdir.

Yukarda yaplan varsaymlarla dorusal olmayan elemann kndaki iareti yle ifade
edebiliriz.
2
1 2
( ) ( ) ( ) y t a v t a v t = +

ekil 2.32 verilen modlatr kn bulmak iin nce dorusal olmayan eleman girii;

41
( ) ( ) .cos
c
v t m t k w t = +

Olacaktr. Dorusal olmayan eleman k ise;

( ) ( )
2
1 2
( ) ( ) .cos ( ) .cos
c c
y t a m t k w t a m t k w t = + + +
2 2 2
1 1 2 2 2
( ) ( ) .cos ( ) .cos 2 . ( ).cos
c c c
y t a m t a k w t a m t a k w t a k m t w t = + + + +

fade dzenlenirse;

2 2
2 2 2 2
1 1 2
1
stenilmeyen ifade
Genlik modlasyonlu ifade
( ) 1 2 ( ) cos ( ) ( ) .cos 2
2 2
c c
a a k a k
y t a k m t w t a m t a m t w t
a

= + + + +

14444444244444443
14444244443

1 c
A a k = ve
2
1
2
a
a
m
a
= ksaltmalar yaplrsa birinci ve ikinci terimlerin istenilen genlik
modlasyonlu iaretin ifadesini oluturduu grlr. Geri kalan terimler istenilmeyen
terimlerdir ve bir bant geiren filtre tarafndan tmyle sndrlr. Bylece filtrenin knda
istenilen genlik modlasyonlu iaret elde edilir.

Dorusal olmayan eleman kndaki ( ) y t iaretinin spektrumu ekil 2.33de verilmitir.

f(Hz)
M(f)
-f
m

f
m

m

1
( ) a M f
-2f
c

m
f(Hz)
Y(f)
f
c

m
-f
c

m
1
2
a k

2
1
( )
c
a
M f f
a

2
1
( )
c
a
M f f
a
+
f
c
-f
m
f
c
+f
m
-f
m
f
m

2
( ) * ( ) a M f M f
2f
m
-f
c
-f
m
-f
c
+f
m
-2f
m
2f
c

m
1
2
a k
2
2
2
a k

2
2
2
a k

2
2
2
a k

BPF BPF

ekil 2.33 Dorusal olmayan eleman genlik modlatrn y(t) iaretinin spektrumu

Bant geiren filtre zerindeki koullar, bu spektrumdan kolayca bulunabilir. Bant geiren
filtre
c
f frekansna merkezlenmelidir. stenilen terimleri geirmesi iin bant genilii en az
2
m
f Hz, drdnc ile dier terimlerden kurtulmak iin ise bant genilii en ok
2( 2 )
c m
f f Hz olmaldr. ekil 2.33ten grlebilecei gibi genlik modlasyonlu iaretin
spektrumu ile ana bant iaretinin katlamasnn spektrumu akmalar iin 3
c m
f f olmaldr.
Eer bu koul salanmazsa bu spektrumlar st ste biner ve genlik modlasyonlu iaret bir
bant geiren filtre ile elde edilemez.
42
ve daha yksek derece terimlerin ihmal edilmesi varsaym doru deilse, ortaya bir
nc derece terimi
[ ]
3
3 2 2 2 3 3
3 3
( ) ( ) 3 . ( ). 3 . ( ).
c c c c
a m t kCosw t a m t k m t Cosw t k m t Cos w t k Cos w t + = + + + +

de ilave olacaktr. Burada ikinci terimin spektrumu
c
f ye merkezlenmi ( ) * ( ) M f M f
bileenidir. Bu terim olduunda,
c
f ye merkezlenmi bant geiren filtre yalnz genlik
modlasyonlu iareti geirmez. Bu ikinci terim de geer. Bu nedenle nc derece terimi
olduunda bu modlatr istenildii gibi alamaz. nc derece terimi olduunda 2
c
f ye
merkezlenmi bir bant geiren szgecin knda genlik modlasyonlu iaret elde edilir. Eer
dorusal olmayan elemann daha yksek derece terimleri varsa bunu da elde edemeyiz.

Daha nce de sz edildii gibi dorusalszln en nemli terimi ikinci derece terimidir. z
erisi yalnz ikinci derece terimini ieren modlatr kare-kural modlatr olarak
adlandrlr. Yukarda gsterildii gibi dorusalszlk rasgele bir dorusalszlk deildir.
Aada dorusal olmayan eleman modlasyonu zerine iki rnek daha zmlenecektir.

RNEK: ekil 2.34de verilen modlatr dnelim. Modlatrn almas verilen blok
izimi izlenerek kolayca anlalabilir. Bloktan da grld gibi herhangi bir fitler
kullanmadan DSB iareti elde edilir.

( )
c
m t Cosw t

( ) s t
( )
c
c t Cosw t =
( )
c
m t Cosw t +

m(t)
( . )
2
( . )
2

Dorusal
olmayan
eleman
x(t)
y(t)

ekil 2.34 Dorusal olmayan eleman genlik modlatr (kare kural modlatr)

( )
2
2 2
( ) ( ) ( ) 2 ( ).
c c c
x t m t Cosw t m t Cos w t m t Cosw t = + = + +
( )
2
2 2
( ) ( ) ( ) 2 ( ).
c c c
y t m t Cosw t m t Cos w t m t Cosw t = = +
( ) ( ) ( ) 4. ( ).
c
s t x t y t m t Cosw t = =

Elde dilen DSB iaretine tayc ekleyerek genlik modlasyonlu iaret retilmi olur. Burada
kullanlan kare kural elemanlarn birbirleriyle ayn olmas ve tam kare almalar gerekir.

RNEK: Dorusal olmayan eleman modlatrne baka bir rnek ekil 2.35de verilmitir.
( ) .
c
m t k Cosw t varsaylr. Buna gre diyot yalnz
c
Cosw t nin pozitif periyotlarnda iletir.

Diyot k akm u biimdedir.

43
[ ] ( ) ( ) . . ( )
c
v t m t k Cosw t p t = +

+
+
m(t)
k.Cosw
c
t
s(t)
BPF
H(f)
f
0
=f
c

v(t)

ekil 2.35 Bir tr dorusal olmayan eleman modlatr

Burada ( ) p t darbe iareti olacaktr, bunun Fourier serisi alm yazlrsa,

1
/ 4 1
( ) ( ) .
/ 2 2 2
c c
c
n n
c
t T nT n
p t Sinc Cosnw t
T

= =

= = +

Elde edilir. Bu ifade ( ) v t de yerine konur ve BPF kndan
c
f civarndaki bileenler
geirilirse;

[ ]
1
1
( ) ( ) . . .
2 2
c c
n
n
v t m t k Cosw t Sinc Cosnw t
=

= + +

1 1
1 1
( ) ( ) ( ) . . . .
2 2 2 2
c c c c
n n
n n
v t m t m t Sinc Cosnw t k Cosw t k Cosw t Sinc Cosnw t

= =
= + + +

1 1 4
( ) ( ). . . 1 ( ) .
2 2 2 .
c c c
k
v t m t Sinc Cosw t k Cosw t m t Cosw t
k

= + = +

Elde edilir. Bu ifade de genlik modlasyonlu iarettir.

Bu modlatrde diyot bir kyc olarak kullanlr. Burada yaplan zmleme kyc
modlatrnde yaplan zmleme ile ayndr. Bu nedenle, bu modlatr dorusal olmayan
eleman modlatr olarak dnlebilir.

2.5.4 DORUDAN AKORTLU DEVRE MODLASYONU

Bu modlasyon yntemi yksek g dzeylerinde, genlii modlasyonlu iaret
retmek iin kullanlr. Modlatr, triyot plakasndan modlasyon verilen, bir C snf
ykseltetir. Dorudan akortlu devre modlatr olarak adlandrlan modlatrn devresi
ekil 2.36de verilmitir.

V
GG
ok byk bir gerilim ise tp normal olarak iletmez. Taycnn tepe deerlerinde tp
akm geirir. Buna gre kt yani plaka akm,
c
Cosw t nin tepe deerlerini gsteren bir dizi
vurumdur. Bir baka deyile plaka akm, frekans
c
f olan bir darbe dizisidir.
44

+ +
m(t)
k.Cosw
c
t
S
AM
(t)
V
GG
V
AA

ekil 2.36 Genlik modlatr olarak kullanlan ve plakasndan modlasyon verilen bir
C-snf ykselte

Plaka akmnn bykl plaka gerilimi ile orantldr. Plaka gerilimi V
AA
bilgi iareti
( ) m t ye bal olarak deitirilirse, plaka akm genlii ( ) m t ile deien darbelerden oluur.
Ykseltecin kndaki akortlu devre, genlik modlasyonlu iareti elde etmek iin kullanlan
bir bant geiren filtredir. Bu modlatr, ykseltecin C snf olarak almas nedeniyle ortaya
kan dorusalszl kullanr. Standart genlik modlasyonlu vericilerinde bu tr modlatrler
yaygn olarak kullanlr.

DEV:
1 1 2 2 3 3
( ) cos cos cos m t m wt m w t m w t = + + olduuna gre genlik modlasyonu
ifadesini yaznz ve buna ait spektrumu iziniz.

2.5.5 DENGEL (BALANCED) MODLATRLER

Daha nce arpm ilemi yapan sistemler yardm ile iki iaretin arplmas kullanlarak
modlasyonun salandna deinilmiti. Bu sistemler gerek uygulamada knda sadece
arpm iaretini veren fiziksel sistemleri gereklemek genellikle mmkn deildir. Bu
sistemler klarnda giri iaretlerinin arpmlarnn yan sra giri iaretlerinin kendilerini de
vermektedir.

Genel olarak ana band iareti m(t), tayc frekans
c
f den olduka kk bir frekans deeri
ile band snrldr. rnein ana band iareti 01000 Hz frekanslar ile snrl olduunda ve
c
f =1MHz ise bu durumda tayc ise onun 999000Hz den 1001000Hze yaylm yan
bandlar, anaband iaretinin bir filtre yardm ile bastrlmas ile elde edilebilir. Yani k bir
AM iaretidir. Eer arpm sonucunda elde edilmesi dnlen tek bana elde edilmesi
isteniyorsa tacy ortadan kaldrmak ya da bastrmak (suppress) gerekir. Bu bastrma ilemi
genlik modlasyonlu iarete, tayc frekans ve genliine eit ancak zt fazl bir iaret
eklemekle baarlr. Bu durumda kta yalnzca yan bantlar kalr. Bu durumda arpma iareti
taycs bastrlm bir AM iaretidir. Ve bu iaret ayrca TAIYICISI BASTIRILMI FT
YAN BAND iareti olarak adlandrlr.(DSB-SC) Ksaca DSB iareti elde edilir.

Taycnn bastrlmas iin yaplan bir sistem ekil 2.37de grlmektedir. Burada iki
fiziksel arpc kullanlm ve bunlar genlik modlatrleri olarak adlandrlmtr. ki ayr
modlatre giren tayc ve bilgi iaretleri zt fazdadr. Modlatr klar toplandnda
tayc bastrlm olmaktadr. Bylece dengeli modlatr k ekil 2.37den yazlabilir.

45
( ) ( ) ( ) s t x t y t = +
( ) ( ). ( ) ( ). ( )
c c c c c c c c
s t A m t Cosw t A Cosw t m t A m t Cosw t A Cosw t m t = + + +
( ) 2 ( ).
c c
s t A m t Cosw t =

( ) ( ). ( )
c c c c
y t A m t Cosw t A Cosw t m t =
( ) ( ) ( ) s t x t y t = +
( )
c
c t Cosw t =
( ) ( ). ( )
c c c c
x t A m t Cosw t A Cosw t m t = + +
GENLK
MODLATR
m(t)

GENLK
MODLATR
DENGEL MODLATR

ekil 2.37 Dengeli modlatr blok yaps

Burada yalnzca tayc iaret bastrlmakta kalnmam m(t) ana bant iareti de bastrlm
olmaktadr. Ayrca iki modlatr knn toplanmas iaret gcn artrmaktadr. Ancak biz
zmlerimizde kolaylk olsun diye dengeli modlatr kn birim genlikte kabul edeceiz.
ekil 2.37de verilen bu yap DENGEL MODULATOR adn alr.

Yar iletken teknolojisindeki gelimelerle iki iaretin tam olarak arplmasn salayan entegre
devreler gelitirilmitir. Nationaln LM 1496, LM1596, Motoralann MC 1496, MC1596
Signetics 5596 gibi entegre devreler bu ii baarabildikleri gibi benzer pek ok ilevi de
salamaktadr.

Analog HaberleÅŸme I

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Analog HaberleÅŸme I

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Elektronik ve Hab. Mh.

Analog Haberleme - Stk ZTRK

=< >=< >=

You might also like